Sunteți pe pagina 1din 56

2

Art1
(0a data e local do fongresso )
1. 0 XIII Conqresso uaclonal (extraordlnrlo) do lS reallza-se
nos dlas 13, 16 e 17 de uovenbro de 2002.
2. 0 XIII Conqresso uaclonal do lS reallza-se en Llsboa, no
Collseu dos kecrelos.
Art. 2
(0a composio do fongresso)
1. 0 Conqresso uaclonal ten, no que reselta ao dlrelto de
voto, a conoslo sequlnte:
a) ueleqados eleltos elas seces de resldencla e de aco
sectorlal,
b) Secretrlo-Ceral,
c) lresldente do lartldo,
d) lresldente honorrlo do lartldo,
e) Menbros do Secretarlado uaclonal, Conlsso uaclonal,
Conlsso uaclonal de Jurlsdlo e Conlsso uaclonal
de llscallzao Lconnlca e llnancelra,
l) Menbros do Coverno e dos Cruos larlanentares na
Assenblela da kebllca, nas Assenblelas keqlonals e
no larlanento Luroeu, llllados no lS,
q) lresldentes das lederaes,
h) Menbros da JS que lnteqran a Conlsso uaclonal,
l) lresldente da !endencla Slndlcal Soclallsta,
j) lresldente da Assoclao uaclonal de Autarcas
Soclallstas,
k) lresldente do ueartanento uaclonal das Mulheres
Soclallstas.
2. lartlclan tanbn no Conqresso, sen dlrelto a voto:
a) Menbros dos Covernos keqlonals llllados no lS,
b) lresldentes de Cnara, lresldentes das Assenblelas
Munlclals ou rlnelros eleltos ara aqueles rqos
nunlclals llllados no lS,
c) lresldentes das C.l.C.,
d) Menbros do rqo executlvo naclonal do ueartanento
uaclonal das Mulheres Soclallstas,
3. 0s deleqados ao Conqresso relerldos nas alineas b) a k) do
n 1 no oden exceder un tero do nnero total dos
deleqados eleltos.
. 0s deleqados eleltos ao Conqresso, en nnero dellnldo
ela C0C so eleltos elas seces de resldencla e de aco
sectorlal, con base en noes olitlcas de orlentao qlobal.
3. 0s deleqados ao Conqresso devero ser ortadores do carto
de nllltante nos dlas da reallzao do Conqresso.
Art.3
(0os rgos do fongresso)
1. uo lniclo dos trabalhos, o Conqresso eleqe, de entre os seus
nenbros, a Conlsso de Verlllcao de loderes e a Mesa,
sob roosta do Secretrlo-Ceral elelto, e a Conlsso de
honra do Conqresso, sob roosta do lresldente do lartldo.
2. A Conlsso de Verlllcao de loderes constltuida or quatro
nenbros eleltos elo Conqresso e resldlda elo lresldente
da Conlsso uaclonal de Jurlsdlo, conetlndo-lhe julqar
a reqularldade da conoslo do Conqresso e conhecer de
qualsquer lrreqularldades surqldas na ldentlllcao dos
resectlvos nenbros.
3. A Mesa do Conqresso conosta or clnco Vlce-lresldentes
e dez Secretrlos eleltos elos deleqados, e elo Secretrlo-
Ceral elelto, or dlrelto rrlo.
. A Conlsso de honra do Conqresso constltuida or sete a
qulnze nenbros de entre os seus nllltantes que tenhan
desenenhado ael relevante ao servlo do lartldo, da
uenocracla ou do lais.
Art4
(0o Presidente do fongresso)
1. 0 lresldente do lartldo o lresldente da Mesa do Conqresso,
conetlndo-lhe lnlclar os trabalhos do Conqresso, conceder
ou retlrar o uso da alavra, e assequrar a nornalldade dos
debates, en cooerao con os restantes nenbros da Mesa,
nos ternos en que ara o elelto acorden,
2. Conete aos Vlce-lresldentes substltulr o lresldente nas
suas ausenclas e lnedlnentos.
Art 5
(0a 0rdem de Irabalhos)
1. 0 XIII Conqresso uaclonal ter a sequlnte 0rden de
!rabalhos:
lonto 1 - Llelo da Conlsso de Verlllcao de loderes
lonto 2 - Llelo da Mesa do Conqresso uaclonal
lonto 3 - Llelo da Conlsso de honra do Conqresso
uaclonal
lonto - Sesso de Abertura do Conqresso uaclonal
lonto 3 - Aresentao, debate e votao das roostas
de nodlllcao dos estatutos
lonto 6 - Aresentao, debate e votao das roostas
de nodlllcao da ueclarao de lrlncilos
lonto 7 - Aresentao, dlscusso e votao das Moes
olitlcas de orlentao qlobal, que tenhan un
ninlno de 30 deleqados subscrltores
lonto 8 - Aresentao, dlscusso e votao das noes
sectorlals, subscrltas or un ninlno de 10
deleqados
lonto 9 - Sesso de Lncerranento con Interveno do
Secretrlo-Ceral
2. Se houver que roceder elelo de rqos naclonals de
acordo con as alteraes votadas no onto 3, a nesa do
Conqresso reorqanlzar a orden de trabalhos do nodo
adequado.
3- A C0C roceder dellnlo horrla da 0rden de !rabalhos,
a qual ode ser alterada ela nesa do Conqresso.
Art.6
(funcionamento do fongresso)
1. As dellberaes do Conqresso uaclonal so vlldas desde
que tonadas ela nalorla do nnero total dos seus nenbros,
e or nalorla slnles, sendo lneratlvo ara todos os rqos
e nenbros do lartldo,
2. 0 voto essoal e resenclal,
3. 0 "quorun" revlsto no nnero un s exlqivel ara
dellberar, sendo que a resectlva verlllcao ocorrer ou
or lnlclatlva da Mesa ou a edldo de qualquer dos deleqados
resentes, odendo o Conqresso lunclonar con qualquer
nnero de resenas,
. L dlsensada a leltura das roostas e noes
aresentadas ara dlscutlr e votar elo Conqresso, desde
que tenhan sldo dlstrlbuidas elos deleqados,
3. A Mesa soberana na orlentao dos trabalhos do Conqresso.
Art. 7
(0as discusses polticas)
1. lara a aresentao das noes olitlcas de orlentao
qlobal, que sejan subscrltas or un ninlno de 30
deleqados, os seus roonentes odero lntervlr durante
20 nlnutos.
2. lara a aresentao das noes sectorlals, subscrltas or
un ninlno de 10 deleqados, os seus roonentes odero
lntervlr or un eriodo de teno llxado ela Mesa en
luno do cunrlnento da 0rden de !rabalhos.
3. Se loren electuadas eleles ara rqos naclonals do
lartldo, as reqras sobre a aresentao de candldaturas
aos rqos naclonals e sobre a durao nxlna de cada
lnterveno ser llxada elo Conqresso sob roosta da
nesa.
. A Mesa dellnlr a durao das lntervenes dos
roonentes no encerranento da dlscusso das noes
olitlcas de orlentao qlobal.
Art. 8
(0as intervenes)
1. 0s deleqados ao Conqresso odero artlclar nos trabalhos
atravs de: lntervenes, requerlnentos, reclanaes, e
declaraes de voto.
2. As lntervenes odero ser electuadas nedlante a entreqa
na nesa de un edldo de alavra.
3. 0s requerlnentos, que so edldos dlrlqldos Mesa,
reortan-se ao nodo de aresentao, dlscusso e votao
de qualquer assunto.
. 0s requerlnentos, que tero de ser votados elo Conqresso,
conslderan-se arovados se obtlveren 2/3 dos votos dos
deleqados resentes.
3. As reclanaes (lontos de 0rden), que so edldos dlrlqldos
Mesa, reortan-se lnlraco dos Lstatutos, do
kequlanento ou do keqlnento do Conqresso.
6. A Mesa cabe dellberar lnedlatanente sobre as reclanaes
(lontos de 0rden), con recurso, ara o lenrlo do
Conqresso, or arte do reclanante.
7. As declaraes de voto so aresentadas Mesa or escrlto,
llcando anexas acta do Conqresso, a qual ser elaborada
ela Mesa at 30 dlas as a data da reallzao do Conqresso
e entreque ao Secretarlado uaclonal.
Art. 9
(0a interpretao e integrao das lacunas)
Conete Mesa a lnterretao e lnteqrao de lacunas do
resente keqlnento e a resoluo dos casos onlssos, cabendo
recurso ara o Conqresso.
Art. 10
(0a publicidade)
0 resente keqlnento do XIII Conqresso uaclonal do lS ser
ubllcado no rqo ollclal do lS "Aco Soclallsta" , as ser
arovado en Conlsso uaclonal.
kf0IHfNI0
00 XIII f0N0kfSS0 NAfI0NAL
00 PAkII00 S0fIALISIA
Pk0P0SIAS 0f ALIfkA0fS 0f fSIAIuI0S
ldaatdo letto kodtiqaes
tomisso lo|i|ica tonce|nia de lisooa
tomisso o|i|ica da l/ul
kai |amotado, lonseca letteita e oa|tos
ltnes|o kioeito da 5i|ta
/n|6nio 8to|as
4
Introduo
A resente roosta cone-se de 3 lartes dlstlntas: a rlnelra,
contn una netodoloqla ara o rocesso de revlso dos
Lstatutos, entre o Conqresso e a rlnelra Conlsso uaclonal
as o XIII Conqresso (extraordlnrlo), a sequnda contn
una roosta de artlculado ara a revlso, en Conqresso,
de alquns artlqos dos Lstatutos, a tercelra contn una
roosta de bases ara a revlso dos Lstatutos as quals
vlnculan e deven ser desenvolvldas ela Conlsso uaclonal,
na sequencla do XIII Conqresso (extraordlnrlo).
PAkIf I - HfI000L00IA
lroe-se a sequlnte netodoloqla:
a) uo XIII Conqresso sero debatldas aenas roostas de
artlculado, con eleltos lnedlatos no rrlo Conqresso se
loren arovadas, reseltantes aos sequlntes tenas:
- caacldade eleltoral lnterna dos nllltantes,
- nnero, conoslo (exceto lnerenclas e lnconatlbl-
lldades) e elelo dos rqos naclonals do lartldo Soclallsta.
b) ua Conlsso uaclonal sero areclados, debatldos e
arovados artlculados sobre todas as restantes nodlllcaes
estatutrlas, sejan aquelas en relao aos quals o XIII
Conqresso arove bases, sejan todas as outras que sejan
objecto de roostas de alterao.
PAkIf II - Pk0P0SIA 0f ALIfkAA0 00S
fSIAIuI0S 00 PAkII00 S0fIALISIA
uos ternos do artlqo 116., n. 1, dos Lstatutos e dos artlqos
7., n. 2 e 9., n. 1, do kequlanento ara elelo dos
deleqados aos XIII Conqresso uaclonal (Lxtraordlnrlo), os
nllltantes abalxo asslnados aresentan a sequlnte roosta
de alterao dos Lstatutos do lartldo Soclallsta:
Artigo 1.
0s artlqos 18., 38., 39., 60., 62., 6., 63., 71., 73., 76.
e 116. assan a ter a sequlnte redaco:
Artigo 18. (0a capacidade eleitoral)
1. (...)
2. A caacldade eleltoral asslva ara os rqos do lS adqulre-
se as sels neses de lnscrlo, exceto a caacldade ara
a elelo ara Secretrlo-Ceral, a qual se adqulre as 18
neses de lnscrlo.
Artigo 58. (0os rgos nacionais do Partido)
So rqos naclonals do lartldo:
a) (...),
b) (...),
c) (...),
d) (...),
e) (...),
l) (.),
q) (actual h)),
h) (actual l)).
Artigo 59. (0a eleio dos membros dos rgos nacionais)
1. (...).
2. (...)
3. (...)
. Salvo nas clrcunstnclas do artlqo 60, n. 2, o Secretrlo-
Ceral elelto elo slstena de llsta unlnonlnal or sulrqlo
dlrecto de todos os nllltantes de entre os candldatos
roostos or un ninlno de 100 nllltantes do lartldo.
3. Salvo nas clrcunstnclas do artlqo 60., n. 2, a elelo do
Secretrlo-Ceral reallza-se slnultaneanente con a elelo
dos deleqados ao Conqresso uaclonal.
6. (...)
7. (...)
8. (...)
Artigo 60. (0o fongresso Nacional)
1. 0 Conqresso uaclonal o rqo de areclao e dellnlo
das llnhas qerals da olitlca naclonal do lartldo, conetlndo-
lhe, quando se trate de Conqresso ordlnrlo, eleqer o
lresldente do lartldo, a Conlsso uaclonal, a Conlsso
uaclonal de Jurlsdlo e a Conlsso uaclonal de llscallzao
Lconnlca e llnancelra.
2. 0uando se trate de Conqresso extraordlnrlo, ode o
Secretrlo-Ceral roor ao Conqresso, at ao terno do seu
rlnelro dla de lunclonanento, que sejan ronovldas
eleles ara os rqos naclonals que lhe conete eleqer e
ara Secretrlo-Ceral.
3. Caso o Conqresso extraordlnrlo assuna oderes electlvos
dos rqos naclonals e do Secretrlo-Ceral, so de lnedlato
roostas e arovadas alteraes ao resectlvo reqlnento
de nodo a ordenar o rocesso eleltoral de acordo con os
sequlntes rlncilos ninlnos:
a) A aresentao de candldaturas a Secretrlo-Ceral requer
a subscrlo de elo nenos 30 deleqados ao Conqresso,
b) 0 eriodo de aresentao, ronoo e delesa de
candldaturas no ode ser lnlerlor a 2 horas,
c) So qarantldas condles de lqualdade na aresentao,
ronoo e delesa das candldaturas.
. (anterlor n. 2).
3. (anterlor n. 3).
Artigo 62. (0as reunies do fongresso Nacional)
1. 0 Conqresso naclonal rene ordlnarlanente dols anos as
a reallzao do ltlno Conqresso, qualquer que tenha sldo a
sua natureza, na sequencla da elelo do Secretrlo-Ceral e,
extraordlnarlanente, nedlante convocao da Conlsso
uaclonal, do Secretrlo-Ceral ou da nalorla das Conlsses
lolitlcas das lederaes que reresenten tanbn a nalorla
dos nenbros lnscrltos no lartldo.
2. (...).
Artigo 64. (0a composio da fomisso Nacional)
1. A Conlsso uaclonal conosta:
a) (...),
b) (...),
c) (...),
d) lor 231 nenbros eleltos dlrectanente elo Conqresso
uaclonal,
e) (...),
l) (...),
q) (...),
h) (...),
l) (...),
j) (...).
2. (...).
3. (...).
Artigo 65. (0a competncia da fomisso Nacional)
1. (...).
2. (...)
a) (...),
b) (...),
c) (...),
d) (...),
e) (...),
l) (...),
q) (...),
h) (...),
l) (...),
j) (...),
k) (...),
l) (...),
n)Arovar, sob roosta da Conlsso lolitlca uaclonal, os
requlanentos eleltorals ara a elelo dlrecta do
Secretrlo-Ceral, dos lresldentes das lederaes e dos
deleqados aos conqressos naclonals e lederatlvos,
n) (...),
o) (...),
) (...),
q) (.).
Artigo 71. (0a composio da fomisso Poltica Nacional)
1. (...):
a) (...),
b) (...),
c) lor 63 nenbros eleltos ela Conlsso uaclonal,
d) (...),
e) (...),
l) (...),
q) (...),
h) (...),
l) (...),
j) (...),
k) (...).
2. (...).
Artigo 73. (0o funcionamento da fomisso Poltica
Nacional)
A Conlsso lolitlca uaclonal rene ordlnarlanente de tres en
tres senanas e, extraordlnarlanente, senre que convocada
elo Secretrlo-Ceral, or lnlclatlva rrla ou a sollcltao de
un quarto dos seus nenbros, nedlante avlso contendo neno
do local, do dla e da hora da reunlo, ben cono a resectlva
orden de trabalhos envlada a todos os nenbros con a
antecedencla ninlna de quarenta e olto horas, redutivel a
netade en caso de urqencla.
Artigo 76. (0o Secretariado Nacional)
1. 0 Secretarlado uaclonal o rqo executlvo da Conlsso
lolitlca uaclonal.
2. 0 Secretarlado uaclonal, resldldo elo Secretrlo Ceral,
conosto or 11 nenbros eleltos or nalorla, atravs do
slstena de llsta conleta, ela Conlsso uaclonal, de entre
os nenbros da Conlsso lolitlca uaclonal, sob roosta do
Secretrlo-Ceral.
Pk0P0SIA 0f HfI000L00IA, 0f kfVISA0 f 0f 8ASfS PAkA kfVISA0 00S fSIAIuI0S 00 PAkII00 S0fIALISIA
fA2fk 8fH
PfL0 fuIuk0
lroonente
f0uAk00 ffkk0 k00kI0ufS
5
3. (anterlor n. 2).
. (anterlor n. 3).
3. (anterlor n. ).
Artigo 116. (0o processo de alterao dos fstatutos)
1. 0s resentes Lstatutos so alterados or dellberao do
Conqresso uaclonal ou or dellberao da Conlsso uaclonal,
se o Conqresso lhe atrlbulr deleqao de oderes ara tanto,
devendo, en qualquer dos casos, a alterao estatutrla ter
sldo revlanente lnscrlta na orden de trabalhos do Conqresso.
2. (...)
Artigo 2.
L revoqado o artlqo 78..
Artigo 3.
As resentes alteraes entran lnedlatanente en vlqor.
PAkIf III
8ases de alteraes a serem desenvolvidas e concretizadas
pela fomisso Nacional
ulreltos e deveres dos nenbros e dos lndeendentes
8ase 1 - Crlao, a ar da llqura do nllltante, da llqura do
slnatlzante, no dlsondo este de alquns dos deveres e dos
dlreltos dos nllltantes, nas recebendo lnlornao e odendo
artlclar nas reunles, sen dlrelto a voto.
8ase 2 - Consaqrao da osslbllldade de artlclao de
lndeendentes nos qruos de estudos.
0rqos do lS
8ase 3 - Consaqrao dos Cruos larlanentares (na Assenblela
da kebllca, no larlanento Luroeu e nas Assenblelas
keqlonals) cono estruturas requladas estatutarlanente, con
autononla e conetenclas rrlas e con as relaes con os
rqos naclonals ben dellnldas.
8ase - ulnlnulo das lnerenclas con dlrelto a voto no
Conqresso uaclonal e nos rqos naclonals.
0rqanlzao
8ase 3 - Consaqrao do rlncilo da qesto central do llchelro
de nllltantes, en base de dados central e con aqanento de
quotas encanlnhado ara contas centrals, sendo estas
lnteqralnente translerldas ara as seces.
8ase 6 - uesenvolvlnento do concelto de seces de aco
sectorlal con:
a) Consaqrao de aces tentlcas e seces de trabalho,
as rlnelras relerldas a tenas, roblenas ou reas das
olitlcas bllcas, as sequndas relerldas a enresas,
orqanlzaes ou sectores da actlvldade econnlca nas quals
tenhan artlclao dlrecta os seus nllltantes,
b) Crlao de coordenaes naclonals destas seces que se
relaclonan e resonden erante os rqos naclonals.
8ase 7 - Crlao de dols novos tlos de seces:
a) Clberseces (vla 1Ic:cI).
b) Seces de durao llnltada, que orqanlzan os nllltantes
or un eriodo deternlnado e en luno de un objectlvo
de durao llnltada .
8ase 8 - Crlao de clubes (Fc:u) de olitlca, lnteqrando
lnscrltos e no lnscrltos, ara debate reqular de tenas
esecillcos.
Lstatuto e conetenclas dos dlrlqentes
8ase 9 - Introduo de un nnero llnlte de nandatos de
dols anos en alquns rqos executlvos: resldentes de
lederaes, de concelhlas e de seces e nenbros do rqos
executlvo naclonal. 0 teno j transcorrldo conta, nas aenas
at 23v (2 anos).
8ase 10 - Inedlnento da acunulao slnultnea de certos
carqos executlvos.
8ase 11 - Aerleloanento do rocesso de deslqnao de
candldatos a deutados, con a consaqrao do rlncilo de
que a quota da Conlsso lolitlca uaclonal assa a ser
reenchlda sob roosta do Secretrlo Ceral.
8ase 12 - Aerleloanento do rocesso de deslqnao de
candldatos autrqulcos con a osslbllldade de a deslqnao
assar ser obrlqatorlanente ratlllcada ela Conlsso lolitlca
uaclonal se no houver concordncla entre a Conlsso lolitlca
da lederao e a Conlsso lolitlca Concelhla sobre
candldaturas autrqulcas roostas or esta ltlna.
lroqrana de leqlslatura
8ase 13 - Consaqrao do "lroqrana de Leqlslatura",
arovado en Conqresso.
6
Pk0P0SIA 0f kfVISA0 0f fSIAIuI0S
lroonente
f0HISSA0 P0LIIfA f0NffLhIA 0f LIS80A
(arovada en Conlsso lolitlca Concelhla a 26/09/2002)
INIk00uA0
Con esta roosta de kevlso Lstatutrla retendenos aenas
lortalecer, nodernlzar e credlblllzar o lartldo Soclallsta, convlctos
de que ao o lazernos, estarenos slnultaneanente a lortalecer o
restiqlo das lnstltules denocrtlcas, das quals os artldos
olitlcos so arte lnteqrante.
uo ode haver denocracla olitlca sen artldos olitlcos, no
oden haver artldos sen nllltantes, nllltantes consclentes,
actlvos, lnlornados e detentores dos dlreltos de cldadanla que
todos os artldos reclanan ara o cldado conun.
L con base nestes ressuostos que aresentanos esta lroosta:
modernizar e credibilizar o PS, promover uma ainda maior
transparncia da sua actividade partidria e essencialmente
aprofundar os direitos de cidadania dos seus militantes.
lara esse elelto aresentanos un conjunto de alteraes a
dlversos artlqos, alqunas con slqnlllcado de alteraes essenclals
e outras aenas con o objectlvo de correco de equenos detalhes
que ernltan un alnda nelhor lunclonanento.
Assln as alteraes aos artlqos 7, 8, 9, 10, 1, 13, 16 e 18
renden-se con a lnteno de clarificar direitos (aumentando-
os) e deveres dos militantes, assln cono vlsan alteraes
fundamentais na organizao das estruturas de base, con a
dlqnlllcao do ael das Seces de Aco Sectorial e Iemticas,
dlqnlllcando-as e resolvendo os roblenas que se verlllcan at
ao nonento no seu relaclonanento con as Seces de kesldencla.
uas alteraes que roonos ao artlqo 20 ronovenos una
autntica revoluo ao lntroduzlrnos o princpio da limitao
de mandatos e da acumulao de cargos partidrios.
uos artlqos 23, 30, 32, 33 e 33 so alteraes de ornenor
relaclonadas con as Seces Iemticas.
uo artlqo 39 aumentamos o grau a participao nas fomisses
Polticas foncelhias de nllltantes con resonsabllldades nas
estruturas de base e nos artlqos 36, 76, 86, 113e 119 roonos
alteraes que vlsan un aperfeioamento do nosso
funcionamento poltico.
uos artlqos 8 e 61 roonos una reduo drstica das
inerncias aos fongressos federativos e Nacionais que, a ser
arovada, constltulr, a ar da limitao de mandatos e
acumulao de cargos partidrios, una ellcaz nedlda ara una
renovao constante no lS.
0s artlqos 91 e 92, clarlllcan as competncias quanto
designao de cargos polticos, no sentldo da conllrnao da
descentrallzao j lnlclada en anterlores alteraes estatutrlas,
aunentando a cldadanla dos nllltantes e estruturas de base e
lnterndlas nas, slnultaneanente, clarificando e reforando
os poderes do Secretrio-0eral.
uo artlqo 110 danos una outra dlqnldade estatutrla aos
Cablnetes de Lstudo e acentuanos a sua vertente de lnteraco
con os nllltantes e quadros artldrlos, assln cono con os
cldados lndeendentes.
uo artlqo11 aresentanos roostas no sentldo de una maior
insero do 0epartamento Nacional das Hulheres Socialistas,
ronovendo una nalor artlclao das nulheres do lS nas suas
oes, assln cono suqerlnos una artlclao nas llstas, or
qnero, nunca lnlerlor a 30v.
Pk0P0SIAS 0f ALIfkAA0
Artigo 7
(0a inscrio no Partido)
1. (nantn)
2. (nantn)
3. 0s nllltantes so recenseados or seces de resldencla,
corresondentes rea do donlcillo escolhldo, or seces
de aco sectorlal ou or seces tentlcas, deslqnadanente
ara elelto de artlclao en actos eleltorals lnternos.
. Cada nllltante ode, se o desejar, estar lnscrlto
slnultaneanente en tres estruturas, una de resldencla, una
sectorlal e outra tentlca.
3. 0s nllltantes lnscrltos en nals de una estrutura ten de
conunlcar no acto de lnscrlo ao Secretarlado uaclonal,
qual a estrutura en que se recenselan ara eleltos de
artlclao e votao reseltante a Conqressos.
6. lara elelto de artlclao en actos eleltorals concelhlos, os
nllltantes lnscrltos aenas en Seces de Aco Sectorlal
e/ou en Seces !entlcas, artlclan no acto eleltoral do
Concelho que corresonde ao seu donlcillo escolhldo.
7. So ernltldas as translerenclas de nllltantes entre seces.
8. 0 nllltante translerldo ara una seco ai dever ernanecer
or un eriodo ninlno de 2 neses, exceto quando se
trate de alterao do donlcillo ou do donlcillo rollsslonal
devldanente conrovado.
9. 0uando a translerencla no se electuar or alterao do
donlcillo ou alterao do donlcillo rollsslonal, a nesna
condlclonada ao arecer vlnculatlvo, lavorvel, do
secretarlado da seco de destlno, o qual, quando neqatlvo,
assivel de recurso ara o secretarlado da Conlsso lolitlca
Concelhla, ou, no caso de se tratar de una Seco Concelhla,
ara o secretarlado da lederao resectlva.
10. At llnal de Maro de cada ano, ser envlada
obrlqatorlanente a todas as estruturas de base elo
Secretarlado uaclonal, con conheclnento s lederaes, o
recenseanento actuallzado dos nenbros do lartldo ai
lnscrltos, ben cono as quotas resectlvas.
Artigo 8
(0a aceitao da inscrio)
1. (nantn)
2. (nantn)
3. Cabe Conlsso lolitlca uaclonal, as areceres do
Secretarlado da seco conetente e do Secretarlado da
lederao resectlva, dellberar sobre o edldo de lnscrlo
de antlqos nllltantes do lartldo Soclallsta ou de qualquer
outro lartldo.
. (nantn)
Artigo 9
(0o recurso da deciso sobre o pedido de inscrio)
1. 0ualquer declso neqatlva do Secretarlado da seco relerlda
no n. 1 do artlqo anterlor deve ser exressanente
lundanentada e transnltlda ao requerente, cabendo recurso
da nesna, no razo de 13 dlas, ara o Secretarlado da
lederao, e da declso deste, tanbn no razo de 13 dlas,
ara a Conlsso lolitlca uaclonal.
2. (nantn)
Artigo 10
(0a actualizao dos dados)
1. (nantn)
2. (nantn)
3. As translerenclas electuadas as o recenseanento anual
revlsto nos n.7 a 9 do artlqo 7, lnllcan que esses
nllltantes s oden eleqer e ser eleltos na nova estrutura,
as a sua lnscrlo no recenseanento do ano sequlnte.

Artigo 14
(0os direitos)
Mantn-se o n1 con todas as alineas, o n2 e ellnlna-se o
texto do n3 que se substltul elo sequlnte:
3."0s nllltantes soclallstas con a quotlzao en dla ten dlrelto
de receber qratultanente no seu donlcillo escolhldo, o rqo
ollclal do lartldo Soclallsta.
Artigo 15
(0os deveres)
So deveres dos nenbros do lartldo Soclallsta:
Manten-se todas as alineas, con exceo da alinea l), cujo
texto assa a ser o sequlnte:
l) laqar una quota nensal or cada Seco en que esteja
lnscrlto,
Artigo 16
(0a suspenso e perda dos direitos de membro do Partido)
1. (nantn)
2. (nantn)
3. 0s nenbros con lnscrlo susensa, ou que a tenhan erdldo
or no aqanento de quotas, no oden artlclar nos
actos eleltorals lnternos e deven ser ellnlnados do
recenseanento sequlnte relerldo no n. 10 do artlqo 7.
Artigo 18
(0a capacidade eleitoral)
1. S ten caacldade eleltoral actlva os nenbros do lartldo
constantes do recenseanento relerldo no n. 10 do artlqo
7, con nals de sels neses de lnscrlo no nonento do acto
eleltoral.
2. (nantn)
Artigo 20
(0o mandato dos rgos electivos)
1. (nantn)
2. (nantn)
3. (nantn)
. (nantn)
3. 0s nenbros dos rqos executlvos, con a exceo do
Secretrlo-Ceral, s oden ser eleltos, ara o nesno carqo,
or tres nandatos consecutlvos.
6. uenhun nllltante do lartldo ode acunular carqos
executlvos, salvo se un deles lor na sua estrutura de base.
0s carqos executlvos en estruturas de base no so
acunulvels.
Artigo 22.
(0a organizao territorial)
1. (nantn)
2. (nantn)
3. A actlvldade do lartldo en sectores esecillcos e en reas
relevantes da tentlca soclal, econnlca ou cultural orqanlza-
se con base en seces de aco sectorlal e en seces
tentlcas, resectlvanente.
3. (nantn)
. (nantn)
3. (nantn)
Artigo 25
(0as estruturas de base sectorial e temticas)
1. As seces de aco sectorlal e as seces tentlcas so as
estruturas, constltuidas or un nnero ninlno de 13
nenbros do lartldo, que exeran actlvldade na nesna
enresa, relerenclalnente no nesno sector de actlvldade
ou, no caso das seces tentlcas, orqanlzados en torno de
un lnteresse tentlco esecillco de carcter soclal,
7
econnlco ou cultural.
2. (nantn)
3. (nantn)
. Lste onto ellnlnado or estar rejudlcado ela alinea l)
do artlqo 13.
Artigo 30
(0as seces de residncia, de aco sectorial e temticas)
As seces de resldencla, as seces de aco sectorlal e as
seces tentlcas so as estruturas de base do lartldo
constltuidas ara a dellnlo, execuo e dlvulqao da sua
orlentao olitlca a nivel local, sectorlal e tentlco,
resectlvanente.
Artigo 32
(0os rgos das seces de aco sectorial e temticas)
So rqos das seces de aco sectorlal e das seces tentlcas
a Assenblela Ceral e o Secretarlado.
Artigo 33
(0a Assembleia 0eral)
A Assenblela-qeral, constltuida or todos os nenbros lnscrltos
na seco de resldencla, de aco sectorlal ou tentlca o
rqo dellberatlvo das estruturas de base, conetlndo-lhe o
exerciclo das conetenclas qenerlcanente dellnldas no artlqo
30, e en eseclal:
a) (nantn)
b) (nantn)
c) (nantn)
d) (nantn)
e) (nantn)
Artigo 35
(0o secretariado das estruturas de base)
1. 0 Secretarlado das Seces de kesldencla, de Aco Sectorlal
ou das Seces !entlcas o rqo executlvo das estruturas
de base resonsvel ela execuo da llnha olitlca do lartldo
dellnlda elos rqos conetentes.
2. (nantn)
3. (nantn)
. (nantn)
3. (nantn)
6. un reresentante dos ncleos da JS nenbro do
secretarlado da seco de resldencla con dlrelto a voto.
7. (nantn)
Artigo 39
(0a fomisso Poltica foncelhia)
1. (nantn)
2. (nantn)
3. (nantn)
. 0s secretrlos coordenadores das Seces de kesldencla,
Aco Sectorlal e !entlcas sedladas na rea da concelhla
artlclan, con dlrelto a voto - no electlvo - nas reunles
da ClC.
3. 0s lresldentes das Juntas de lrequesla, os lresldentes das
Assenblelas de lrequesla, ou os rlnelros eleltos nas
Assenblelas de lrequeslas do concelho, lnscrltos no lS, e os
nenbros dos rqos lederatlvos e naclonals lnscrltos na
rea do concelho artlclan, sen dlrelto a voto, nas reunles
da ClC.
6. (nantn)
7. (nantn)
8. (nantn)
9. (nantn)
10. (nantn)
Artigo 48
(0a composio do fongresso da federao)
1. 0 Conqresso da lederao ten a sequlnte conoslo:
a) 0s deleqados eleltos elas seces de resldencla, de aco
sectorlal e tentlcas,
b) 0 lresldente e os nenbros que lnteqran o Secretarlado
da lederao.
c) 0s lresldentes das Conlsses lolitlcas Concelhlas,
d) 0 lresldente ulstrltal da Juventude Soclallsta.
2. lartlclan tanbn no Conqresso, sen dlrelto a voto:
a) 0s Secretrlos-Coordenadores das seces da rea da
lederao,
b) 0s restantes nenbros que lnteqran os rqos lederatlvos.
c) A Coordenadora do ueartanento lederatlvo das Mulheres
Soclallstas.
d) 0s nenbros do Coverno e os deutados Assenblela da
kebllca e ao larlanento Luroeu, lnscrltos na rea da
lederao,
e) lresldentes das Cnaras, lresldentes das Assenblelas
Munlclals, Menbros das Juntas keqlonals e lresldentes
das Assenblelas keqlonals do lS, ou os rlnelros eleltos
ara aqueles rqos llllados no lS,
l) 0s nenbros soclallstas das Assenblelas keqlonals e
Assenblelas Metroolltanas,
q) 0s nenbros dos Covernos keqlonals e deutados
reqlonals, lnscrltos na rea da lederao ou eleltos or
circulos eleltorals corresondentes sua rea,
h) 0s nenbros dos rqos naclonals lnscrltos na rea da
lederao.
3. 0s deleqados ao Conqresso da lederao relerldos nas alineas
b) a d) do n1, no oden exceder un quarto do nnero
total dos deleqados eleltos.
Artigo 56
(0a fomisso federativa de 1urisdio)
1. (nantn)
2. Conete Conlsso lederatlva de Jurlsdlo en eseclal:
a) (nantn)
b) (nantn)
c) (nantn)
d) (nantn)
e) (nantn)
l) (nantn)
q) (nantn)
3. (nantn)
. (nantn)
3. (nantn)
6. 0uando no exlsta Conlsso lederatlva de Jurlsdlo, ou a
que exlste se declare lnedlda ou no de andanento aos
rocessos, ou no os julque, desde que llndos, no razo
nxlno de dols neses a sua conetencla translere-se ara
a Conlsso uaclonal de Jurlsdlo.
7. (nantn)
Artigo 61
(0a composio do fongresso Nacional)
1. 0 Conqresso uaclonal ten a sequlnte conoslo:
a) ueleqados eleltos elas seces de resldencla, de aco
sectorlal e tentlcas,
b) (nantn)
c) (nantn)
d) (nantn)
e) 0s nenbros que lnteqran o Secretarlado uaclonal,
l) 0s lresldentes das lederaes,
q) 0 Secretrlo-Ceral da Juventude Soclallsta.
h) 0s lresldentes da !endencla Slndlcal Soclallsta, da
Assoclao uaclonal de Autarcas Soclallstas e do
ueartanento uaclonal das Mulheres Soclallstas.
2. lartlclan tanbn no Conqresso, sen dlrelto a voto:
a) 0s Menbros do Coverno e dos Cruos larlanentares na
Assenblela da kebllca, nas Assenblelas keqlonals e
no larlanento Luroeu, llllados no lS,
b) 0s restantes nenbros que lnteqran os 0rqos uaclonals,
c) 0s nenbros dos Covernos keqlonals llllados no lS,
d) 0s lresldentes de Cnaras Munlclals, lresldentes das
Assenblelas Munlclals, Menbros das Juntas keqlonals
e lresldentes das Assenblelas keqlonals do lS, ou os
rlnelros eleltos ara aqueles rqos nunlclals llllados
no lS,
e) 0s lresldentes das Conlsses lolitlcas Concelhlas,
l) 0s nenbros do rqo executlvo naclonal do ueartanento
uaclonal das Mulheres Soclallstas.
3. 0s deleqados ao Conqresso relerldos nas alineas b) a h) do
n1, no oden exceder un quarto do nnero total dos
deleqados eleltos.
Artigo 76
(0a competncia do Secretariado Nacional)
1. (nantn)
2. (nantn)
a) (nantn)
b) (nantn)
c) lroor Conlsso lolitlca uaclonal o nodelo da estrutura
orqanlzatlva e lunclonal dos servlos, o requlanento
llnancelro, o requlanento naclonal de quotlzao, o
estatuto e o slstena de carrelras dos lunclonrlos do
lartldo.
Artigo 86
(0os grupos de representantes e parlamentares)
1. (nantn)
2. (nantn)
3. 0 Cruo de keresentantes e o Cruo larlanentar, nos rqos
autrqulcos de una deternlnada rea, deven orqanlzar-se
con o objectlvo de estabeleceren slnerqlas e concertaren a
actlvldade olitlca do lS, na delesa da qualldade de vlda dos
cldados.
Artlqo 90.
(ua deslqnao ara carqos olitlcos)
1.
a) A Assenblela-qeral da Seco de resldencla, relatlvanente
aos candldatos s Assenblelas de lrequesla, con
observncla dos crltrlos objectlvos lornulados ela
Conlsso lolitlca Concelhla.
b) A Conlsso lolitlca Concelhla, quando se trate de carqos
de nblto concelhlo ou relatlvanente s lrequeslas, s
quals no corresonda seco de resldencla. !odavla,
quando o carqo de nblto concelhlo colncldlr con a escolha
do cabea de llsta ara o executlvo de un rqo nunlclal
caltal de dlstrlto, a Conlsso lolitlca Concelhla dever
ronover una consulta rvla ao Secretarlado da
lederao resectlva, ara dellnlo do erlll do cabea
de llsta a escolher,
c) (nantn)
d) (nantn)
e) (nantn)
Manten-se os actuals ontos 2, 3, e 3 dos estatutos en vlqor.
Artigo 91
(0a designao de candidatos a 0eputados)
1. 0uando se trate da deslqnao de candldatos a deutados
Assenblela da kebllca, conete Conlsso lolitlca da
lederao do resectlvo circulo eleltoral arovar a
constltulo da llsta con observncla dos crltrlos objectlvos
lornulados ela Conlsso lolitlca uaclonal e con reselto
elo dlsosto nos dols nneros sequlntes.
2. Conete ao Secretrlo-Ceral roor Conlsso lolitlca
uaclonal a deslqnao do cabea-de-llsta ara todos os
circulos eleltorals, as consulta s lederaes.
3. A Conlsso lolitlca uaclonal ten o dlrelto de deslqnar, or
roosta do Secretrlo-Ceral, candldatos ara as llstas, tendo
en conta a resectlva dlnenso, lndlcando o seu luqar de
orden, nun nnero qlobal nunca suerlor a 30v do nnero
total de deutados eleltos na ltlna elelo.
. As llstas so ratlllcadas ela Conlsso lolitlca uaclonal
excluslvanente ara elelto de avallao da sua conlornldade
con o dlsosto nos nneros anterlores.
Artigo 92.
(0os prazos de exerccio)
1 (nantn)
2. (nantn)
3. A Conlsso lolitlca uaclonal deve envlar s lederaes as
8
dellberaes revlstas no n. 3 do artlqo 91, con una
antecedencla obrlqatrla ninlna de 3 dlas, antes da data
da reallzao das Conlsso lolitlcas lederatlvas ara que
estas ossan exercer as suas conetenclas estatutrlas.
Artigo 110
(0os 0abinetes de fstudos)
1. 0 Cablnete de Lstudos uaclonal a estrutura ernanente
de lnvestlqao e aolo tcnlco do lartldo, lunclonando
junto do Secretarlado uaclonal.
2. (nantn)
3. uo Cablnete de Lstudos uaclonal (CLu)
a) 0 Cablnete constltuido or un Coordenador uaclonal,
deslqnado elo Secretrlo-Ceral, elos kesonsvels
Sectorlals uaclonals, elos Coordenadores dos
Cablnetes de Lstudos lederatlvos, or nllltantes e
cldados lndeendentes convldados ara o lnteqraren.
b) 0 CLu rene ordlnarlanente duas vezes or ano e
extraordlnarlanente senre que o seu Coordenador
conslderar convenlente, devendo das suas actas
constar concluses rosectlvas sobre os dllerentes
Sectores de Actlvldade que o conen.
- uos Cablnetes de Lstudo lederatlvos (CLls)
a) 0 CLl constltuido or un Coordenador lederatlvo,
deslqnado elo lresldente da lederao, elos
Coordenadores das Seces de Aco Sectorlal e
!entlcas, elos Coordenadores dos Cablnetes de
Lstudos Concelhlos, caso exlstan, e or nllltantes e
cldados lndeendentes convldados ara o lnteqraren,
as audlo das Seces !entlcas sedeadas na rea
da lederao ara o sector, caso exlstan.
b) 0 CLl rene ordlnarlanente con carcter trlnestral e
extraordlnarlanente senre que o seu Coordenador
conslderar convenlente, devendo das suas actas
constar concluses rosectlvas sobre os dllerentes
Sectores de Actlvldade que o conen.
3. uos Cablnetes de Lstudo Concelhlos (CLCs)
a) 0 CLC constltuido or un Coordenador Concelhlo,
deslqnado elo lresldente da Concelhla, elos
kesonsvels Sectorlals Concelhlos e or nllltantes e
cldados lndeendentes convldados ara o lnteqraren,
as audlo das Seces !entlcas sedeadas na rea
do Concelho ara o sector, caso exlstan.
b) 0 CLC rene ordlnarlanente con una erlodlcldade
blnensal e extraordlnarlanente senre que o seu
Coordenador conslderar convenlente, devendo das suas
actas constar concluses rosectlvas sobre os
dllerentes Sectores de Actlvldade que o conen.
Artigo113
(0rganizao e Audio)
0s autarcas soclallstas, relerenclalnente atravs da
Assoclao uaclonal dos Autarcas Soclallstas, deven ser
ouvldos elos rqos ulrectlvos do lartldo, en eseclal elo
kesonsvel uaclonal elas Autarqulas Locals, en tudo o
que lhes dlqa dlrectanente reselto, tendo dlrelto a lornao
e aolo do lartldo ara o exerciclo das suas lunes
autrqulcas.
Artigo 114
(0a igualdade de direitos)
1. 0 ueartanento uaclonal das Mulheres Soclallstas ten cono
objectlvo ronover una electlva lqualdade de dlreltos entre os
qneros, ben cono a artlclao arltrla en todos os doninlos
da vlda olitlca, econnlca, cultural, soclal e a sua lnterveno na
actlvldade do lartldo.
2. A lresldente e os restantes rqos do ueartanento uaclonal das
Mulheres Soclallstas so eleltas or todas as nllltantes que
lnteqran as seces de resldencla, de aco sectorlal e tentlcas.
3. (nantn)
. Con vlsta reallzao do objectlvo relerldo no n 1, os rqos
artldrlos, ben cono as llstas de candldaturas lurlnonlnals
ara e or eles roostas, deven qarantlr una reresentao
ninlna de 30v de nllltantes de qualquer dos qneros, salvo
condles exceclonals de lncunrlnento cono tal caracterlzadas
ela Conlsso uaclonal.
3. (nantn)
6. (nantn)
7. (nantn)
8. 0 ueartanento das Mulheres Soclallstas aolar-se- nun Conselho
Consultlvo que lnteqrar reresentantes das seces de resldencla,
de aco sectorlal e tentlcas.
Artigo 119
(0a entrada em vigor)
. As llnltaes caacldade eleltoral asslva, conslqnadas no n. 3
do artlqo 20, roduzlro eleltos a artlr da entrada en vlqor da
resente revlso estatutrla.
9
Pk0P0SIAS 0f ALIfkAA0
Artigo 7
(0a inscrio no Partido)
1. A lnscrlo no lartldo Soclallsta lndlvldual e ode ser
aresentada en qualquer estrutura do lartldo, en lnresso
rrlo, asslnado elo requerente e or dols roonentes,
nenbros do artldo h nals de sels neses.
2. - a nanter
3. 0s nllltantes so recenseados or seces de resldencla
corresondentes rea do donlcillo escolhldo, or seces
de aco sectorlal ou or seces tentlcas,
deslqnadanente ara elelto de artlclao en actos
eleltorals lnternos.
. Cada nllltante ode, se o desejar, estar lnscrlto
slnultaneanente en tres estruturas, una de resldencla,
una sectorlal e outra tentlca.
3. 0s nllltantes lnscrltos en nals de una estrutura ten de
conunlcar no acto de lnscrlo ao Secretarlado uaclonal,
qual a estrutura en que se recenselan ara eleltos de
artlclao e votao reseltante a Conqressos.
6. lara elelto de artlclao en actos eleltorals concelhlos,
os nllltantes lnscrltos aenas en Seces de Aco Sectorlal
e/ou en Seces !entlcas, artlclan no acto eleltoral do
concelho que corresonde ao seu donlcillo escolhldo.
7. So ernltldas as translerenclas de nllltantes entre seces,
at sels neses antes de qualquer acto eleltoral.
8. 0 nllltante translerldo ara una seco ai dever
ernanecer or un eriodo ninlno de vlnte e quatro neses,
exceto quando se trate de alterao do donlcillo ou do
donlcillo rollsslonal devldanente conrovado.
9. 0uando a translerencla no se electuar or alterao do
donlcillo ou alterao do donlcillo rollsslonal, a nesna
condlclonada ao arecer vlnculatlvo, lavorvel, do
secretarlado da seco de destlno, o qual, quando neqatlvo,
assivel de recurso ara o secretarlado da Conlsso lolitlca
Concelhla, ou, no caso de se tratar de una Seco Concelhla,
ara o secretarlado da lederao resectlva.
10. At llnal de Maro de cada ano, ser envlada
obrlqatorlanente a todas as estruturas de base elo
Secretarlado uaclonal, con conheclnento s lederaes,
o recenseanento actuallzado dos nenbros do lartldo ai
lnscrltos, ben cono as quotas resectlvas.

Artigo 8
(0a aceitao da inscrio)
1. - a nanter
2. - a nanter
3. Cabe Conlsso lolitlca uaclonal, as areceres do
Secretarlado da seco conetente e do Secretarlado da
lederao resectlva, dellberar sobre o edldo de lnscrlo
de antlqos nllltantes do lartldo Soclallsta ou de qualquer
outro artldo.
. - a nanter
Artigo 9
(0o recurso da deciso sobre o pedido de inscrio)
1. 0ualquer declso neqatlva do Secretarlado da seco
relerl da no n 1 do artl qo anterl or, deve ser
exressanente lundanentada e transnl tl da ao
requerente, cabendo recurso da nesna, no razo de
qulnze dlas, ara o Secretarlado da lederao, e da declso
deste, tanbn no razo de qulnze dlas, ara a Conlsso
lolitlca uaclonal.
2. - a nanter
Artigo 10
(0a actualizao dos dados)
1. - a nanter
2. - a nanter
3. As translerenclas electuadas as o recenseanento anual
revlsto nos nneros 7 a 9 do artlqo 7, lnllcan que esses
nllltantes s oden eleqer e ser eleltos na nova estrutura,
as a sua lnscrlo no recenseanento do ano sequlnte.

Artigo 14
(0os direitos)
1. - a nanter
2. - a nanter
3. 0s nllltantes soclallstas con a quotlzao en dla ten dlrelto
de receber qratultanente no seu donlcillo escolhldo, o rqo
ollclal do lartldo Soclallsta.
Artigo 15
(0os deveres)
So deveres dos nenbros do lartldo Soclallsta:
a) - a nanter
b) - a nanter
c) - a nanter
d) - a nanter
e) - a nanter
l) laqar una quota nensal or cada seco en que esteja
lnscrlto,
q) - a nanter
h) - a ellnlnar, dada a redaco roosta ara o art 1, n 3
Artigo 16
(0a suspenso e perda dos direitos de membro do Partido)
1. - a nanter
2. - a nanter
3. 0s nenbros con lnscrlo susensa, ou que a tenhan erdldo
or no aqanento de quotas, no oden artlclar nos
actos eleltorals lnternos e deven ser ellnlnados do
recenseanento sequlnte relerldo no n 10 do artlqo 7.
Artigo 18
(0a capacidade eleitoral)
Cozan de caacldade eleltoral actlva e asslva os nenbros do
lartldo constantes do recenseanento relerldo no n 10 do artlqo
7, con nals de sels neses de lnscrlo no nonento do acto
eleltoral.
Artigo 20
(0o mandato dos rgos electivos)
1. - a nanter
2. - a nanter
3. - a nanter
. - a nanter
3. 0s nenbros dos rqos executlvos, con a exceo do
Secretrlo-Ceral, s oden ser eleltos, ara o nesno carqo,
or tres nandatos consecutlvos.
6. uenhun nllltante do lartldo ode acunular carqos
executlvos, salvo se un deles lor na sua estrutura de base.
0s carqos executlvos en estruturas de base no so
acunulvels.
Artigo 21
(0a participao de cidados independentes e
simpatizantes)
1. 0s rqos dellberatlvos do lartldo, senre que o julquen
convenlente, oden convldar cldados lndeendentes e
slnatlzantes a artlclar na actlvldade das estruturas e nas
reunles dos rqos do lartldo.
2. 0s lndeendentes e os slnatlzantes convldados a artlclar
en reunles dos rqos do lartldo no artlclan na tonada
de dellberaes.
3. 0s rqos do lartldo, de nblto nunlclal, lederatlvo e
naclonal, deven ronover encontros requlares, ao seu nivel,
envolvendo os slnatlzantes e os cldados lndeendentes
ldentlllcados con as oes roqrantlcas do lartldo e
destlnados a debater a sltuao olitlca e a relorar a
lnterllqao entre o lartldo, os slnatlzantes e a oulao
en qeral.
Artigo 22.
(0a organizao territorial)
1. - a nanter
2. A estrutura do lartldo a nivel local orqanlza-se con base nas
seces de resldencla, nas seces de aco sectorlal e
tentlcas de nblto nunlclal e nas conlsses olitlcas
concelhlas.
3. A actlvldade do lartldo en sectores esecillcos e en reas
relevantes da tentlca soclal, econnlca e cultural, orqanlza-
se con base en seces de aco sectorlal e en seces
tentlcas, de nblto naclonal ou nunlclal.
. Ln cada reqlo adnlnlstratlva as seces coordenan as suas
actlvldades no nblto das clrcunscrles adnlnlstratlvas nals
relevantes.
Artigo 23
(0a constituio e extino das estruturas de base)
1. A constltulo e extlno de seces de resldencla, de aco
sectorlal e tentlcas, no nblto da lederao, da
conetencla da Secretarlado da lederao, ouvlda a
resectlva Conlsso lolitlca Concelhla, no caso das seces
de resldencla ou de nblto nunlclal.
2. - a nanter
3. - a nanter
. - a nanter
Artigo 24
(0as estruturas de base territorial)
1. - a nanter
2. As conlsses olitlcas concelhlas so as estruturas que
artlculan e coordenan a actlvldade do lartldo ao nivel
nunlclal.
Artigo 25
(0as estruturas de base sectorial e temticas)
1. As seces de aco sectorlal e as seces tentlcas so as
estruturas, constltuidas or un nnero ninlno de 13
nenbros do lartldo, que exeran actlvldade na nesna
enresa, relerenclalnente no nesno sector de actlvldade
ou, no caso das seces tentlcas, orqanlzados en torno de
un lnteresse tentlco esecillco de carcter soclal,
econnlco ou cultural.
2. - a nanter
3. - a nanter
. - a ellnlnar or estar rejudlcado ela alinea l) do artlqo 13
Artigo 29
(0o poder de auto-organizao)
1. uo reselto elo dlsosto nos resentes estatutos, so
conlerldos a todas as estruturas do lartldo oderes
conlenentares de auto-orqanlzao.
Pk0P0SIA 0f kfVISA0 0f fSIAIuI0S 00 PS
(a aresentar nos ternos do art 9 do kequlanento do XIII Conqresso)
10 de 0utubro de 2002
lroonente
f0HISSA0 P0LIIfA 0A fAuL
10
2. 0s oderes relerldos no nnero anterlor so exercldos ela
Assenblela Ceral das seces, ela Conlsso lolitlca
Concelhla e ela Conlsso lolitlca lederatlva.
3. - a nanter
Artigo 30
(0as seces de residncia, de aco sectorial e temticas)
As seces de resldencla, as seces de aco sectorlal e as
seces tentlcas so as estruturas de base do lartldo
constltuidas ara a dellnlo, execuo e dlvulqao da sua
orlentao olitlca a nivel local, sectorlal e tentlco,
resectlvanente.
Artigo 32
( 0os rgos das seces de aco sectorial e temticas)
So rqos das seces de aco sectorlal e das seces tentlcas
a Assenblela Ceral e o Secretarlado.
Artigo 33
(0a Assembleia 0eral)
A Assenblela Ceral, constltuida or todos os nenbros lnscrltos
na seco de resldencla, de aco sectorlal ou tentlca, o
rqo dellberatlvo das estruturas de base, conetlndo-lhe o
exerciclo das conetenclas qenerlcanente dellnldas no artlqo
30, e en eseclal:
a) - a nanter
b) - a nanter
c) - a nanter
d) - a nanter
e) - a nanter
Artigo 35
(0o secretariado das estruturas de base)
1. 0 Secretarlado das seces de resldencla, de aco sectorlal
ou das seces tentlcas o rqo executlvo das estruturas
de base resonsvel ela execuo da llnha olitlca do lartldo
dellnlda elos rqos conetentes.
2. - a nanter
3. - a nanter
. - a nanter
3. - a nanter
6. un reresentante dos ncleos da Juventude Soclallsta nenbro
do secretarlado da seco de resldencla con dlrelto a voto.
7. - a nanter
Artigo 36
(0as fomisses Polticas foncelhias)
As Conlsses lolitlcas Concelhlas so as estruturas resonsvels
ela coordenao da lnterveno olitlca do lartldo ao nivel
nunlclal e ela artlculao entre as seces de resldencla
exlstentes na rea do nunlcilo.
Artigo 37
(0os rgos da fomisso Poltica foncelhia)
So rqos da Conlsso lolitlca Concelhla:
a) A Conlsso lolitlca Concelhla,
b) 0 lresldente da Conlsso lolitlca Concelhla,
c) 0 Secretarlado da Conlsso lolitlca Concelhla.
Artigo 39
(0a fomisso Poltica foncelhia)
1. - a nanter
2. A Conlsso lolitlca Concelhla conosta or 13 a 61
nenbros, eleltos elos nllltantes lnscrltos na rea do
nunlcilo, elo lresldente da Cnara Munlclal, elo
lresldente da Assenblela Munlclal, ou elos rlnelros eleltos
na cnara e na assenblela nunlclal lnscrltos no lartldo
Soclallsta, e or reresentantes da Juventude Soclallsta
eleltos ela estrutura resectlva corresondentes a un
dclno dos nenbros eleltos dlrectanente.
3. - a nanter
. 0s secretrlos-coordenadores das seces de resldencla, de
aco sectorlal e tentlcas sedladas na rea do nunlcilo
artlclan, sen dlrelto a voto, nas reunles da Conlsso
lolitlca Concelhla.
3. 0s lresldentes das Juntas de lrequesla, os lresldentes das
Assenblelas de lrequesla, ou os rlnelros eleltos nas
Assenblelas de lrequesla do nunlcilo lnscrltos no lartldo
Soclallsta, e os nenbros dos rqos lederatlvos e naclonals
lnscrltos na rea do nunlcilo artlclan, sen dlrelto a voto,
nas reunles da Conlsso lolitlca Concelhla.
6. A Conlsso lolitlca Concelhla eleqe, de entre os seus
nenbros, o Secretarlado da Conlsso lolitlca, sob roosta
do resectlvo lresldente, que o coordena.
7. As reunles da Conlsso lolitlca Concelhla so dlrlqldas or
una Mesa, conosta or un lresldente e dols Secretrlos,
roostos elo lresldente da Conlsso lolitlca Concelhla e
eleltos na rlnelra reunlo, de entre os seus nenbros.
[ a redaco actual ellnlnada lace nova redaco roosta
ara o art 3, n 1, alinea a) ]
8. - a nanter
9. - a nanter
10. - a nanter
Artigo 40
(0a competncia da fomisso Poltica foncelhia)
Conete en eseclal Conlsso lolitlca Concelhla:
a) - a nanter
b) - a nanter
c) - a nanter
d) - a nanter
e) - a nanter
l) - a nanter
q) - a nanter
h) lronover e dlrlqlr, no reselto elos resentes estatutos,
o rocesso eleltoral ara os rlnelros rqos das seces
recentenente crladas,
l) llxar o nontante e lorna de aqanento da quota
extraordlnrla a aqar elos tltulares de carqos olitlcos
renunerados eleltos en llstas cuja arovao seja da sua
conetencla.
Artigo 42
(0o Presidente da fomisso Poltica foncelhia)
Ao lresldente da Conlsso lolitlca Concelhla conete
reresentar a Conlsso lolitlca Concelhla, coordenar a sua
actlvldade e a do Secretarlado, convocar as resectlvas reunles
e assequrar a artlculao adequada con os secretarlados das
seces de resldencla, aco sectorlal e tentlcas que exlstan
na rea do nunlcilo.
Artigo 43
(0o Secretariado da fomisso Poltica foncelhia)
1. 0 Secretarlado, rqo executlvo da Conlsso lolitlca
Concelhla, constltuido elo seu lresldente e or sels a dez
elenentos, eleltos de entre os seus nenbros, sob roosta
do lresldente, conetlndo-lhe deslqnadanente:
a) Lxecutar as dellberaes e declses dos rqos naclonals,
da resectlva lederao e da Conlsso lolitlca Concelhla,
ben cono exercer as lunes que lhe tenhan sldo
deleqadas ela Conlsso lolitlca Concelhla,
c) - a nanter
d) - a nanter
e) - a nanter
2. 0 lresldente da Conlsso lolitlca Concelhla da Juventude
Soclallsta nenbro do Secretarlado da Conlsso lolitlca
Concelhla, con dlrelto a voto.
3. - a nanter
Artigo 48
(0a composio do fongresso da federao)
1. 0 Conqresso da lederao ten a sequlnte conoslo:
a) 0s deleqados eleltos elas seces de resldencla, de aco
sectorlal e tentlcas,
b) 0 lresldente e os nenbros que lnteqran o Secretarlado
da lederao,
c) 0s lresldentes das Conlsses lolitlcas Concelhlas,
d) 0 lresldente dlstrltal da Juventude Soclallsta.
2. lartlclan tanbn no Conqresso, sen dlrelto a voto:
a) 0s Secretrlos-Coordenadores das seces da rea da
lederao,
b) 0s restantes nenbros que lnteqran os rqos lederatlvos,
c) A Coordenadora do ueartanento lederatlvo das Mulheres
Soclallstas,
d) 0s nenbros do Coverno e os deutados Assenblela da
kebllca e ao larlanento Luroeu, lnscrltos na rea da
lederao,
e) 0s lresldentes das Cnaras, os lresldentes das
Assenblelas Munlclals, os Menbros das Juntas keqlonals
e os lresldentes das Assenblelas keqlonals do lartldo
Soclallsta, ou os rlnelros eleltos ara aqueles rqos,
llllados no lartldo Soclallsta,
l) 0s nenbros soclallstas das Assenblelas keqlonals e
Assenblelas Metroolltanas,
q) 0s nenbros dos Covernos keqlonals e deutados
reqlonals, lnscrltos na rea da lederao ou eleltos or
circulos eleltorals corresondentes sua rea,
h) 0s nenbros dos rqos naclonals lnscrltos na rea da
lederao.
3. 0s deleqados ao Conqresso da lederao relerldos nas alineas
b) a d) do n1, no oden exceder un quarto do nnero
total dos deleqados eleltos.

Artigo 56
(0a fomisso federativa de 1urisdio)
1. - a nanter
2. - a nanter
3. - a nanter
. - a nanter
3. - a nanter
6. 0uando no exlsta Conlsso lederatlva de Jurlsdlo, ou a
que exlste se declare lnedlda ou no de andanento aos
rocessos, ou no os julque, desde que llndos, no razo
nxlno de dols neses, a sua conetencla translere-se ara
a Conlsso uaclonal de Jurlsdlo.
7. - a nanter
Artigo 61
(0a composio do fongresso Nacional)
1. 0 Conqresso uaclonal ten a sequlnte conoslo:
a) ueleqados eleltos elas seces de resldencla, de aco
sectorlal e tentlcas,
b) - a nanter
c) - a nanter
d) - a nanter
e) 0s nenbros que lnteqran o Secretarlado uaclonal,
l) 0s lresldentes das lederaes,
q) 0 Secretrlo-Ceral da Juventude Soclallsta,
h) 0s lresldentes da !endencla Slndlcal Soclallsta, da
Assoclao uaclonal de Autarcas Soclallstas e do
ueartanento uaclonal das Mulheres Soclallstas.
2. lartlclan tanbn no Conqresso, sen dlrelto a voto:
a) 0s Menbros do Coverno e dos Cruos larlanentares na
Assenblela da kebllca, nas Assenblelas keqlonals e
no larlanento Luroeu, llllados no lartldo Soclallsta,
b) 0s restantes nenbros que lnteqran os 0rqos uaclonals,
c) 0s nenbros dos Covernos keqlonals, llllados no lartldo
Soclallsta,
d) 0s lresldentes de Cnaras Munlclals, lresldentes das
Assenblelas Munlclals, Menbros das Juntas keqlonals
e lresldentes das Assenblelas keqlonals do lartldo
Soclallsta, ou os rlnelros eleltos ara aqueles rqos
nunlclals llllados no lartldo Soclallsta,
e) 0s lresldentes das Conlsses lolitlcas Concelhlas,
l) 0s nenbros do rqo executlvo naclonal do ueartanento
uaclonal das Mulheres Soclallstas.
3. 0s deleqados ao Conqresso relerldos nas alineas b) a h) do
n 1 no oden exceder un quarto do nnero total dos
deleqados eleltos.
Artlqo 66
(uos relerendos lnternos)
1. - a nanter
2. - a nanter
3. - a nanter
11
. 0s relerendos lnternos oden ter carcter dellberatlvo ou
neranente consultlvo.
3. 0 nblto naclonal, reqlonal ou local do relerendo lnterno
deternlna a conetencla do rqo artldrlo conetente ara
a sua convocao.
6. A natureza e a convocao de un relerendo lnterno de nblto
reqlonal ou local deende do rvlo assentlnento do rqo
artldrlo hlerarqulcanente suerlor.
Artigo 76
(0a competncia do Secretariado Nacional)
1. - a nanter
2. Conete ao Secretarlado uaclonal en eseclal:
a) - a nanter
b) - a nanter
c) lroor Conlsso lolitlca uaclonal o nodelo da estrutura
orqanlzatlva e lunclonal dos servlos, o requlanento
llnancelro, o requlanento naclonal de quotlzao, o
estatuto e o slstena de carrelras dos lunclonrlos do lartldo.
Artigo 86
(0os grupos de representantes e parlamentares)
1. - a nanter
2. - a nanter
3. 0 Cruo de keresentantes e o Cruo larlanentar nos rqos
autrqulcos de una deternlnada rea, deven orqanlzar-se
con o objectlvo de estabeleceren slnerqlas e concertaren a
actlvldade olitlca do lartldo Soclallsta, na delesa da qualldade
de vlda dos cldados.
Artigo 89
(0a disciplina de voto)
0s nenbros dos Cruos de keresentantes e larlanentares
Soclallstas esto sujeltos dlsclllna de voto llxada elo resectlvo
qruo ou elo rqo do lartldo erante o qual o qual o resectlvo
qruo resonsvel nos ternos do art 87.
Artigo 90.
(0a designao para cargos polticos)
1. A deslqnao ara carqos olitlcos conete:
a) A Assenblela Ceral da seco de resldencla, relatlvanente
aos candldatos s Assenblelas de lrequesla, con
observncla dos crltrlos objectlvos lornulados ela
Conlsso lolitlca Concelhla.
b) A Conlsso lolitlca Concelhla, quando se trate de carqos
de nblto nunlclal ou relatlvanente s lrequeslas, s
quals no corresonda seco de resldencla. !odavla,
quando o carqo de nblto nunlclal colncldlr con a escolha
do cabea de llsta ara o executlvo de un rqo nunlclal
caltal de dlstrlto, a Conlsso lolitlca Concelhla dever
ronover una consulta rvla ao Secretarlado da lederao
resectlva, ara dellnlo do erlll do cabea de llsta a
escolher,
c) - a nanter
d) - a nanter
e) - a nanter
2. - a nanter
3. - a nanter
. - a nanter
3. - a nanter
Artigo 91
(0a designao de candidatos a deputados)
1. 0uando se trate da deslqnao de candldatos a deutados
Assenblela da kebllca, conete Conlsso lolitlca da
lederao do resectlvo circulo eleltoral arovar a
constltulo da llsta con observncla dos crltrlos objectlvos
lornulados ela Conlsso lolitlca uaclonal e con reselto
elo dlsosto nos dols nneros sequlntes.
2. Conete ao Secretrlo-Ceral roor Conlsso lolitlca
uaclonal a deslqnao do cabea-de-llsta ara todos os
circulos eleltorals, as consulta s lederaes.
3. A Conlsso lolitlca uaclonal ten o dlrelto de deslqnar, or
roosta do Secretrlo-Ceral, candldatos ara as llstas, tendo
en conta a resectlva dlnenso, lndlcando o seu luqar de
orden, nun nnero qlobal nunca suerlor a 30v do nnero
total de deutados eleltos na ltlna elelo.
. As llstas so ratlllcadas ela Conlsso lolitlca uaclonal
excluslvanente ara elelto de avallao da sua conlornldade
con o dlsosto nos nneros anterlores.
Artigo 92.
(0os prazos de exerccio)
1. - a nanter
2. - a nanter
3. A Conlsso lolitlca uaclonal deve envlar s lederaes as
dellberaes revlstas no n 3 do artlqo 91, con una
antecedencla obrlqatrla ninlna de clnco dlas, antes da
data da reallzao das Conlsses lolitlcas lederatlvas ara
que estas ossan exercer as suas conetenclas estatutrlas.
Artlqo 110
(uos Cablnetes de Lstudos)
1. 0 Cablnete de Lstudos a estrutura ernanente de
lnvestlqao e aolo tcnlco do lartldo, lunclonando junto
do Secretarlado uaclonal.
2. - a nanter
3. uo Cablnete de Lstudos uaclonal (CLu)
a) 0 Cablnete de Lstudos uaclonal constltuido or un
Coordenador uaclonal, deslqnado elo Secretrlo-Ceral,
elos resonsvels sectorlals naclonals, elos
coordenadores dos Cablnetes de Lstudos lederatlvos, or
nllltantes e cldados lndeendentes convldados elo
Secretrlo-Ceral ara o lnteqraren.
b) 0 Cablnete de Lstudos uaclonal rene ordlnarlanente
duas vezes or ano e extraordlnarlanente senre que o
seu Coordenador conslderar convenlente, devendo das
suas actas constar concluses rosectlvas sobre os
dllerentes sectores de actlvldade que o conen.
. uos Cablnetes de Lstudo lederatlvos (CLl)
a) 0 Cablnete de Lstudo lederatlvo constltuido or un
Coordenador lederatlvo, deslqnado elo lresldente da
lederao, elos Coordenadores das Seces de Aco
Sectorlal e !entlcas, elos coordenadores dos
Cablnetes de Lstudos Concelhlos, caso exlstan, e or
nllltantes e cldados lndeendentes convldados ara o
lnteqraren, as audlo das Seces !entlcas
sedladas na rea da lederao ara o sector, caso
exlstan.
b) 0 Cablnete de Lstudo lederatlvo rene ordlnarlanente
con carcter trlnestral e extraordlnarlanente senre que
o seu coordenador conslderar convenlente, devendo das
suas actas constar concluses rosectlvas sobre os
dllerentes sectores de actlvldade que o conen.
3. uos Cablnetes de Lstudo Concelhlos (CLC)
a) 0 Cablnete de Lstudo Concelhlo constltuido or un
coordenador concelhlo, deslqnado elo lresldente da
Conlsso lolitlca Concelhla, elos resonsvels sectorlals
concelhlos e or nllltantes e cldados lndeendentes
convldados ara o lnteqraren, as audlo das Seces
!entlcas sedladas na rea do nunlcilo ara o sector,
caso exlstan.
b) 0 Cablnete de Lstudo Concelhlo rene ordlnarlanente
con una erlodlcldade blnensal e extraordlnarlanente
senre que o seu coordenador conslderar convenlente,
devendo das suas actas constar concluses rosectlvas
sobre os dllerentes sectores de actlvldade que o conen.
Artigo113 (0rganizao e audio dos Autarcas Socialistas)
0s autarcas soclallstas, relerenclalnente atravs da Assoclao
uaclonal dos Autarcas Soclallstas, deven ser ouvldos elos rqos
dlrectlvos do lartldo, en eseclal elo resonsvel naclonal
elas autarqulas locals, en tudo o que lhes dlqa dlrectanente
reselto, tendo dlrelto a lornao e aolo do lartldo ara o
exerciclo das suas lunes autrqulcas.
Artigo 114
(0a igualdade de gnero)
1. 0 ueartanento uaclonal das Mulheres Soclallstas ten cono
objectlvo ronover una electlva lqualdade de dlreltos entre
os qneros, ben cono a artlclao arltrla en todos os
doninlos da vlda olitlca, econnlca, cultural, soclal e a sua
lnterveno na actlvldade do lartldo.
2. A lresldente e os restantes rqos do ueartanento uaclonal
das Mulheres Soclallstas so eleltas or todas as nllltantes
que lnteqran as seces de resldencla, de aco sectorlal e
tentlcas.
3. - a nanter
. Con vlsta reallzao do objectlvo relerldo no n 1, os rqos
artldrlos, ben cono as llstas de candldaturas lurlnonlnals
ara e or eles roostas, deven qarantlr una reresentao
ninlna de 30v de nllltantes de qualquer dos qneros, salvo
condles exceclonals de lncunrlnento cono tal
caracterlzadas ela Conlsso uaclonal.
3. - a nanter
6. - a nanter
7. - a nanter
8. 0 ueartanento das Mulheres Soclallstas aolar-se- nun
Conselho Consultlvo que lnteqrar reresentantes das
seces de resldencla, de aco sectorlal e tentlcas.
Artigo 119
(0a entrada em vigor)
1. - a nanter
2. - a nanter
3. - a nanter
. As llnltaes caacldade eleltoral asslva, conslqnadas no
n 3 do artlqo 20, roduzlro eleltos a artlr da entrada en
vlqor da resente revlso estatutrla.
12
I- As nutaes soclals do nosso teno lanan novos desallos aos
artldos olitlcos. ua esquerda, so os artldos os esaos olitlcos
deternlnantes. L na esquerda ortuquesa, o lS lactor declslvo.
ueclslvo, no s cono lnstrunento de dlsuta e exerciclo do oder
olitlco, nas tanbn cono lnstncla nuclear de conbate ldeolqlco.
L or lsso que as vlclssltudes da sua vlda lnterna se rellecten nulto
ara aln dele. uessa nedlda, a resonsabllldade dos seus
nllltantes nalor.
A alterao dos estatutos un elenento lndlsensvel ara a
renovao e o robusteclnento do lartldo Soclallsta. kenunclarnos
a levar or dlante una electlva relorna estatutrla que resonda
aos roblenas que enlrentanos e que, or sl rrla, nos restlqle
e credlblllze, correr un enorne rlsco de desleqltlnao soclal e
olitlca.
Con esta roosta retendenos contrlbulr ara o necessrlo asso
en lrente, baseando-nos en tres qrandes elxos conlornadores:
primeiro: que a todos os rqos do lS, con eseclal relevo ara os
naclonals, seja atrlbuido un ael reclso, con a qarantla de que
ser senre realnente desenenhado, de nodo a que o artldo
ossa qerar nals reqularnente novas ldelas e novas roostas
olitlcas, cono resultado de un trabalho colectlvo, denocrtlco,
slstentlco e orqanlzado.
segundo: que, cono reqra, os nllltantes escolhan, atravs de
eleles rlnrlas, os candldatos que releren ver cono seus
reresentantes nos rqos electlvos das autarqulas locals, da
kebllca e da unlo Luroela .
terceiro: que o artldo se abra socledade de una lorna slstentlca
e transarente, quer ernltlndo que lsso se relllcta nalquns asectos
da sua vlda, quer assunlndo o encarqo de estlnular, nos lanos
soclal e cultural, os rotaqonlsnos externos necessrlos a un
desenvolvlnento soclal sustentado.
II- lrojectando nornatlvanente estes elxos, o XIII Conqresso
uaclonal do lartldo Soclallsta deleqa na Conlsso uaclonal a sua
conetencla ara alterar os Lstatutos do lS, dentro das sequlntes
llnhas de orlentao:
1. Aperfeioar o funcionamento do partido, restruturando os
rgos nacionais, reformulando a conjugao dos seus poderes,
salvaguardando a sua complementaridade e dando efectividade
ao exerccio das suas competncias, nomeadamente:
1.1. keduzlndo o nnero de nenbros da Conlsso uaclonal (Cu),
da Conlsso lolitlca uaclonal (Clu), do Secretarlado uaclonal
(Su) e ellnlnando a Conlsso lernanente, de nodo a que os
tres rlnelros rqos no llquen, resectlvanente, con nals
de 180, 30 e 13 nenbros.
1.2. keajustando as conetenclas destes rqos, noneadanente:
dando Clu lunes de debate olitlco e tarelas de coordenao
de natureza sectorlal, con atrlbulo electlva de
resonsabllldades esecillcas aos seus nenbros.
1.3. Valorlzando, en excluslvo, na escolha dos elenentos de todos
os rqos naclonals, a caacldade olitlca e lntelectual, a
conetencla tcnlca e o qrau de enenhanento na actlvldade
do artldo, antes denonstrado.
1.. Consaqrando a rotatlvldade no exerciclo de lunes de llderana
executlva, atravs da llnltao a tres do nnero de nandatos
consecutlvos que oden ser exercldos elo Secretrlo-Ceral
(exceto quando desenenhar as lunes de rlnelro Mlnlstro),
elos nenbros do Secretarlado uaclonal, elos lresldentes
das lederaes e das Conlsses lolitlcas Concelhlas e elos
Secretrlos-coordenadores das Seces.
1.3. Llnltando as lnerenclas nos Conqressos uaclonals e ulstrltals,
de nodo a que qlobalnente no ossan exceder 13v do
nnero total dos deleqados.
2. Activar a interveno dos militantes nos campos mais
relevantes da vida social, nomeadamente:
2.1. Constltulndo una rede de seces de aco sectorlal, nas
reas olltlcanente nals relevantes, que envolva o nalor
nnero ossivel de lederaes, lnstltulndo desde j cono reas
rlorltrlas : a educao, a sade, as cldades, o anblente, a
cultura, a dlvulqao clentillca e a lnovao, o cooeratlvlsno
e o assoclatlvlsno, o desenvolvlnento rural, a sequrana soclal,
as questes laborals e a sequrana dos cldados en todos os
seus asectos.
2.2. Aqreqando as seces de aco sectorlal de cada una das
reas tentlcas nun deartanento naclonal, coordenado or
un ou nals nenbros da Conlsso lolitlca uaclonal.
3. Aperfeioar o sistema de designao dos candidatos do PS
aos diversos tipos de eleies:
3.1. lronovendo eleles rlnrlas, atravs da consulta dlrecta
dos nllltantes ertencentes s estruturas con nalor
reresentatlvldade que corresondan s clrcunscrles
eleltorals, no nblto das quals vo concorrer as llstas ou os
candldatos, en causa, exceto: a) se essa consulta lor
conslderada olltlcanente desnecessrla, or exressa declso
tonada or nalorla quallllcada de tres quartos dos nenbros de
cada una dessas estruturas, b) se os Lstatutos llxaren una
reqra exressa dllerente ara un caso artlcular.
3.2. Carantlndo que, no caso de no se reallzaren eleles
rlnrlas, a resectlva escolha, se dlsser reselto a nals do
que un candldato, se laa con base na aresentao de llstas
dllerentes de r-candldatos, eventualnente lnconletas,
aurando-se o resultado sequndo o ntodo roorclonal.
3.3. uando Clu a conetencla estatutrla ara reconendar,
ara cada tlo de elelo, o conjunto de caacldades olitlcas e
de conetenclas tcnlcas esecillcas, que consldere necessrlas
ara se ser escolhldo cono candldato do lS.
3..Lscolhendo a llsta do lS candldata ao larlanento Luroeu
atravs do sulrqlo dlrecto dos nenbros do lS e de quen nele
ossa artlclar luz destes estatutos, sendo, no entanto, o
resectlvo cabea de llsta lndlcado elo Secretrlo-Ceral.
3.3. Lscolhendo os candldatos subnetldos a estas eleles rlnrlas
a artlr de una llsta de r-candldatos, deslqnada nos ternos
sequlntes: o SC oder lndlcar at 3 nones, o nesno
acontecendo con o Su, cabendo a cada una das Conlsses
lolitlcas ulstrltals a lndlcao de nals un none.
3.6. Atrlbulndo ao Secretrlo-Ceral a escolha dos rlnelros nones
de todas as llstas de candldatos s eleles leqlslatlvas, ben
cono o do 2 candldato elo lorto e os dos 2 e 3 candldatos
or Llsboa. Lxceclonalnente, nos circulos en que no sulrqlo
anterlor o lS tenha elelto nenos do que tres deutados, a
escolha do Secretrlo-Ceral lncldlr sobre un conjunto de tres
nones que a resectlva lederao lhe lndlcar.
3.7. Atrlbulndo Conlsso uaclonal conetencla estatutrla ara
conllrnar ou recusar os candldatos a lresldentes de Cnaras
de todas as caltals de dlstrlto e de todos os nunlcilos con
nals de cen nll eleltores, exceto se tlveren sldo deslqnados
or sulrqlo dlrecto dos nllltantes do resectlvo concelho
4. fstreitar os elos que unem o partido e a sociedade,
explicitando, sistematizando e aprofundando todas as ligaes
que j hoje existem e instituindo um protagonismo efectivo,
especfico e formal dos eleitores do PS, nomeadamente:
.1. Instltulndo a cateqorla de eleitores declarados do lS (odendo
eten|aa|men|e dat-|nes am es|a|a|o idn|ico ao ae ito |et os
sima|izan|es ae tesa||atam do tecen|e tocesso de tefi|iao),
ara abranqer todos os cldados que, no sendo nenbros de
outro lartldo, sen se subneteren dlsclllna artldrla, se
ldentlllcan qenerlcanente con a llnha olitlca do lS e cono
tals se lnscrevan.
.2. uando aos eleitores declarados o dlrelto de votaren nas
eleles destlnadas a escolher os candldatos do lS, de seren
erlodlcanente convldados ara reunles de lnlornao e
debate, e de asslstlren s lnlclatlvas olitlcas ronovldas elo
lS, nesno quando no sejan abertas ao bllco.
.3. Atrlbulndo todos os dlreltos dos eleitores declarados do lS
aos cldados sen llllao artldrla que concorran en llstas do
lS nas eleles autrqulcas, leqlslatlvas ou euroelas, desde
que osterlornente no se tenhan lnscrlto noutro artldo,
nen tenhan lnteqrado qovernos de outros artldos ou
candldaturas que tenhan concorrldo contra candldaturas
aresentadas elo lS.
.. Atrlbulndo todos os dlreltos dos eleitores declarados do lS
aos cldados sen llllao artldrla que ertenan ou tenhan
ertencldo a un Coverno aolado elo lS, desde que
osterlornente no se tenhan lnscrlto noutro artldo, nen
tenhan lnteqrado qovernos ou candldaturas que tenhan
concorrldo contra candldaturas aresentadas elo lS.
.3. Atrlbulndo todos os dlreltos dos eleitores declarados do lS
aos cldados sen llllao artldrla que ertenan aos
qablnetes de estudo do lS, quer de nblto naclonal, quer de
nblto dlstrltal.
.6. Assunlndo na rtlca, cono un dos objectlvos centrals do lS,
o aolo, o estinulo e a dlnanlzao das estruturas e entldades
de natureza soclal, econnlca e cultural, que constltuen o
sector cooeratlvo e soclal, ben cono de qualsquer outras
orqanlzaes no-lucratlvas de natureza cultural, artistlca,
soclal, desortlva ou recreatlva, lncltando-as a desenenhar
un ael nuclear na vlda da socledade.
5.Valorizar as correntes de opinio internas que se afirmem de
forma continuada com ideias e projectos prprios, bem como
os clubes de reflexo e debate, garantindo:
3.1. 0 reconheclnento cono correntes de olnlo lnterna, aos
qruos de nllltantes que cono tals se quelran assunlr, desde
que reenchan elo nenos una das sequlntes tres condles:
1 teren aresentado, no nals recente Conqresso uaclonal do
lS, una noo de orlentao olitlca qeral, subscrlta elo
nenos or 300 nllltantes , 2 teren aresentado, no nals
recente Conqresso uaclonal do lS, una noo de orlentao
olitlca qeral, a qual tenha obtldo elo nenos 3v dos votos
exressos, 3 aresentaren ao Secretrlo-Ceral un docunento
de orlentao olitlca qeral subscrlto, elo nenos, or 730
nllltantes.
3.2. 0 reconheclnento, cono lnlclatlvas olltlcanente tels, dos
clubes de rellexo e debate, crlados or nllltantes do lS, que
se destlnen a dlscutlr as qrandes questes olitlcas, culturals,
ldeolqlcas e clvlllzaclonals, da actualldade, ou a arolundar a
anllse e a dlscusso de tentlcas eseclalnente relevantes
ara a evoluo da socledade.
3.3. 0 dlrelto de, unas e outros, utlllzaren as lnstalaes do lS
ara as suas reunles e lnlclatlvas, sen rejuizo da natural
rlorldade atrlbuida s estruturas lornals do artldo, ben cono
o de veren as suas osles dllundldas na 4co 5ocia/ista.
6. kelornular as reqras das eleles lnternas do lS, de nodo a:
6.1. Carantlr equldade no tratanento de todas as candldaturas
lnternas aos rqos do artldo, dotando-as de nelos llnancelros
lquals, rocurando desencorajar as desesas que vo aln
desses nelos, ben cono revenlr as deslqualdades que ossan
resultar de un excesso da sua nedlatlzao bllca,
6.2.Callbrar ben as exlqenclas, quanto ao nnero de aolantes
necessrlos ara leqallzar qualquer candldatura lnterna, de
nodo a no dlllcultar a sua aresentao,
7. Articular as federaes com as estruturas nacionais do partido,
bem como com o maior nmero possvel de estruturas polticas
concelhias, atravs da Internet, corresponsabilizando todas
essas instncias pela transformao do fluxo de informao,
resultante da referida ligao em rede, numa capacidade crtica
que potencie a eficcia poltica do colectivo partidrio.
kfN0VAk 0S fSIAIuI0S PAkA 0Ak f0kA A0 PS
lroonentes
kuI NAH0kA00, f0NSffA ffkkfIkA f 0uIk0S
13
Pk0P0SIA 0f ALIfkAA0 00S fSIAIuI0S
lroonente
fkNfSI0 kI8fIk0 0A SILVA
1uSIIfIfAA0
h trabalhadores soclallstas actlvlstas e dlrlqentes de slndlcatos das duas Centrals Slndlcals.
0s rqos dlrlqentes do lS ten todo o lnteresse en ouvlr uns e outros.
lara o tornar ossivel electlvanente, e en de lqualdade, roe-se esta equena alterao ao
artlqo 112 dos Lstatutos.
Pk0P0SIA 0f N0VA kf0AfA0 00 AkII00 112
1 - 0s trabalhadores soclallstas orqanlzados en estruturas de aco sectorlal e en tendenclas
slndlcals deven ser ouvldos elos rqos do artldo, en tudo que lhes dlqa eseclalnente reselto.
2 - As dlreces da !endencla Slndlcal Soclallsta e da Corrente Slndlcal Soclallsta da CC!l-Iu,
cono orqanlsnos autnonos reresentatlvos so obrlqatorlanente ouvldos elos rqos ulrectlvos
do lartldo, e os seus coordenadores so convocados ara as reunles do Secretarlado uaclonal,
senre que estlver en causa a dellnlo de olitlcas a rossequlr elo lartldo nas reas laboral,
econnlca e soclal.
Pk0P0SIA 0f ALIfkAA0 00S fSIAIuI0S
lroonente
ANI0NI0 8k0IAS
lroe-se que a alinea h) do Artlqo 13 sobre os deveres dos nllltantes, con a actual redaco:
h) /ssinat a "/co 5ocia|is|a, jotna| oficia| do lat|ido,
seja substltulda or:
L dever de todos os membros dos orqos oaciooais, reqiooais, federativos e cooce/bios, e
aioda dos 5ecretrios toordeoadores e Presideotes das Mesas das 4ssemb/eias das 5eces,
assioar a "4co 5ocia/ista", joroa/ oficia/ do Partido.
Con esta redaco, esta dlsoslo deve ser lnclulda cono alinea do Artlqo 101 sobre a Inrensa
do lartldo.
1uSIIfIfAA0
A actual alinea h) do Artlqo 13, lntroduzlda na revlso dos Lstatutos de 1998, lol una tentatlva
ara nelhorar a dlvulqao da "Aco Soclallsta" que no resultou no se justlllcando a sua
nanuteno sob a lorna actual.
Mas, lazer cheqar a "Aco Soclallsta " a todos os sectores do lartldo contlnua a ser un roblena
central do lS. Sen lsso, o lartldo erde coeso e a transnlsso de lnlornaes entre os seus
nenbros llca lntelranente deendente dos orqos de conunlcao exterlores.
!entar lorar todos os nllltantes a asslnar a "Aco Soclallsta" lol un exaqero que, cono tal, no
resultou. Mas no ten, no entanto, qualquer sentldo, que nllltantes que exeran
resonsabllldades de dlreco no receban a "Aco Soclallsta" ara os nanter lnlornados
sobre a orlentao e sentlr lnterno do lartldo.
A nanuteno do dever de asslnar a "Aco Soclallsta " s ara os dlrlqentes , assln, una
nedlda justa que corresonde aos lnteresses do lartldo, ser certanente ben acelte or todos
os que desenenhan lunes dlrlqentes e , en ternos rtlcos, ode ernltlr "Aco Soclallsta"
ter a desejavel e necessrla exanso.
Pk0P0SIAS 0f 0ffLAkAA0
0f PkINfPI0S 00 PAkII00 S0fIALISIA
ldaatdo letto kodtiqaes
16
1. 0 Partido Socialista a organizao poltica dos cidados
portugueses e dos outros cidados residentes em Portugal
que defendem inequivocamente a democracia e procuram
no socialismo democrtico a soluo dos problemas nacionais
e a resposta s exigncias sociopolticas do mundo
contemporneo.
lundado en 1973, con a translornao en artldo da Aco
Soclallsta lortuquesa, or sua vez lornada en 196, o lartldo
Soclallsta nasceu e cresceu na luta contra o lasclsno e ela
lnstaurao da denocracla. A sua hlstrla conlunde-se con a
hlstrla da reslstencla dltadura e da construo de una
denocracla lurallsta e soclalnente avanada. lara o lS, a
llberdade lol senre o elenento natrlclal do conbate or una
socledade nals solldrla, justa e lraterna, nals lqualltrla e
coesa, e o lurallsno das ldelas e das olnles lol senre a
narca caracteristlca, no s do seu lunclonanento e da sua
aco cono artldo, cono tanbn do rojecto que concebe
ara a orqanlzao olitlca e soclal de lortuqal e da unlo
Luroela.
0 lS convoca toda a sua hlstrla e todo o seu atrlnnlo ara
llunlnar a aco resente. A luta contra o lasclsno e o
colonlallsno, o ldeal do "soclallsno en llberdade" e a denncla
dos totalltarlsnos, a llderana na lundao e lnstltuclonallzao
da denocracla reresentatlva e lurallsta e na sua consaqrao
constltuclonal cono una denocracla olitlca, econnlca, soclal
e cultural, o euroeisno, a causa do desenvolvlnento solldrlo
e sustentvel e a conblnao entre nodernlzao e consclencla
soclal, todas estas oes estruturaran a evoluo do lS, o seu
enralzanento oular e a allrnao cono un qrande artldo
denocrtlco.
0 soclallsno denocrtlco a causa olitlca en que se reconhece
o lS, entendendo-o cono herdelro de tradles hunanlstas
acunuladas na consclencla unlversal ao lonqo dos sculos. lara
o lS, o soclallsno denocrtlco, a soclal-denocracla e o
trabalhlsno deslqnan una nesna qrande rea olitlca, da
esquerda denocrtlca. L a artlr desta ersectlva que o lS
concebe o horlzonte de una socledade nals llvre, nals justa,
nals solldrla, nals acillca, atravs do aerleloanento
constante e do desenvolvlnento harnonloso da denocracla. L
tanbn a artlr desta ersectlva, e sen erder a sua
ldentldade, que o lS se nantn atento s contrlbules e aos
desallos de outras lanillas olitlcas de orlentao relornlsta,
dlrlqlndo-se a todos os cldados e dlaloqando crltlcanente con
as restantes loras denocrtlcas.
2. 0 PS empenha-se em que a sociedade portuguesa seja
organizada na base dos valores da liberdade, da igualdade e
da solidariedade, e esteja aberta diversidade, iniciativa,
inovao e ao progresso.
0s valores da llberdade, da lqualdade e da solldarledade
constltuen una exlqencla noral que senre ten orlentado o
ensanento e a aco soclallsta. As lutas contra a exlorao,
contra a oresso, contra os rlvllqlos no acesso aos bens de
cultura e do esirlto, contra todas as lornas de lnjustla e
dlscrlnlnao, contra o latallsno e todas as lornas de subnlsso
que neqan ou dlnlnuen o ael do ser hunano cono sujelto da
hlstrla, llzeran-se e lazen-se en none destes valores. A sua
actualldade lneqvel, lnortando sallentar que a llberdade e
a lqualdade dos dlreltos requeren una allrnao clara de reselto
ela condlo, ela llberdade e elos dlreltos uns dos outros. A
socledade que se orqanlza na base destes valores unlversals
caracterlza-se, tanbn, ela atltude de abertura dlversldade
das essoas e das culturas, lnlclatlva de cada un, lnovao
que dlnanlza os vrlos sectores da vlda colectlva, una
socledade que acredlta no roqresso, ou seja, que ossivel
nelhorar a sltuao en que se encontra.
3. 0 PS compromete-se com a defesa e a promoo dos direitos
humanos e com a paz.
ua sua rtlca olitlca, o lS coloca aclna de qualquer outro
objectlvo a delesa e a ronoo dos dlreltos hunanos, a
convlvencla acillca entre os lndlviduos, os ovos e as naes e
a construo de una orden lnternaclonal lundada na justla e
na cooerao, conlorne ao estabelecldo nos lnstrunentos
lundanentals da 0rqanlzao das uaes unldas. lara o lS, a
unlversalldade e a lndlssoclabllldade das llberdades e dos dlreltos
clvls, olitlcos e soclals, constltuen a edra de toque das olitlcas
ara a sua lena reallzao. So certanente dllerentes, quanto
sua natureza juridlca e s consequenclas ara a aco do
Lstado, as llberdades e qarantlas lundanentals e os dlreltos
soclals. Mas, ara os soclallstas, a aco olitlca deve orlentar-
se ara a ronoo de todos os dlreltos, tal cono se encontran
exressos, deslqnadanente, na ueclarao unlversal dos
ulreltos do honen.
4. 0 PS considera primacial a defesa e o desenvolvimento da
democracia poltica, na organizao da sociedade, e dos
direitos, liberdades e garantias fundamentais dos cidados.
A denocracla lurallsta a nlca lorna de reqlne olitlco en
que os soclallstas se reconhecen: o soclallsno que roen
lndlssoclvel da denocracla. A denocracla no un nelo ara
atlnqlr outra colsa, un lln en sl nesna. uo h justla sen
llberdade e sen denocracla. uo ode haver lqualdade de
oortunldades ou solldarledade sen lqualdade de dlreltos
olitlcos. uelender a denocracla no hesltar na conlrontao
denocrtlca con os lnlnlqos da denocracla, qualquer que seja
a sua natureza. L lutar contra o totalltarlsno, que vlola os dlreltos
lundanentals da essoa hunana, e contra o oullsno, que
ataca os allcerces do Lstado de ulrelto.
5. 0 PS considera que a democratizao um processo
contnuo, que se realiza em mltiplas dimenses, na
organizao poltica, na paridade entre os gneros, na vida
cvica, econmica, cultural e social.
A denocracla no un lacto estabelecldo de una vez or todas,
una dlnnlca. 0 esirlto denocrtlco e a artlclao civlca
deven lnlornar as nltllas dlnenses e reas da vlda soclal, e
os rocedlnentos do ntodo denocrtlco oden e deven ser
allcados, con as adataes necessrlas, a dlversos asectos
da orqanlzao econnlca e soclal. uo s a denocracla olitlca
que constltul condlo necessrla do desenvolvlnento e da
coeso soclal, o esloro da denocratlzao econnlca, soclal e
cultural constltul tanbn condlo lnortante ara o bon
exerciclo dos dlreltos olitlcos.
Assln, ara o lS, exlste una llqao lundanental entre a
construo do Lstado de ulrelto denocrtlco, a reallzao da
denocracla econnlca, soclal e cultural e o arolundanento da
denocracla artlclatlva.
6. 0 PS combate as desigualdades e discriminaes fundadas
em critrios de nascimento, sexo, orientao sexual, origem
racial, fortuna, religio ou convices, predisposio
gentica, ou quaisquer outras que no resultem da iniciativa
e do mrito das pessoas, em condies de igualdade de
direitos e oportunidades. 0 PS defende o princpio da
equidade na promoo da justia social.
lara o lS, so lleqitlnas e deven ser conbatldas, sen hesltaes,
as deslqualdades de dlreltos. L so lleqitlnas e deven ser
conbatldas as deslqualdades de condlo e estatuto que no
resulten da lnlclatlva e do nrlto das essoas, no quadro do
aroveltanento de oortunldades abertas a todos. ueslqualdades
lnsuervels entre classes e qruos e, or nalorla de razo, a
reserva de rlvllqlos ara certas classes ou qruos lechados,
olenden a consclencla hunanlsta e nlnan os allcerces da
denocracla.
uo conbate s deslqualdades lleqitlnas ou lndesejvels e na
ronoo actlva da lqualdade de dlreltos e de oortunldades, o
lS consldera essenclal a rossecuo do rlncilo da equldade.
Lntende-se este cono a lnterveno bllca a lavor dos nenbros
nenos lavorecldos da socledade, no sentldo de corrlqlr as
deslqualdades de resultados, crlar reqularnente novas
oortunldades e assequrar nivels aceltvels de coeso soclal.
7. 0 PS defende uma economia de bem-estar, aberta
pluralidade das iniciativas e das formas econmicas
privadas, pblicas e sociais, e regulada pelo mercado e pelas
instituies pblicas adequadas.
A econonla de una denocracla noderna e desenvolvlda requer
a conblnao equlllbrada entre o nercado, cono lnstrunento
rlnclal de coordenao e orqanlzao dos lactores rodutlvos,
o Lstado, cono reresentao e orqanlzao olitlca e
lnstltuclonal da socledade, e a lnlclatlva cooeratlva dos
cldados llvre e voluntarlanente assoclados en nltllas lornas
de aco, ara ronoo de lnteresses conuns. 0 ael do
nercado deve ser valorlzado, deslqnadanente nas lunes que
ode cunrlr nelhor do que os nodos alternatlvos de alectao
de recursos. Mas o seu leno aroveltanento requer lnstltules
lortes, caazes de aqlr estrateqlcanente e qarantlr a
establlldade e o doninlo do teno lonqo exlqldos elas
translornaes soclals quallllcantes.
lara o lS, a econonla de nercado lunda-se na llvre lnlclatlva e
na luralldade de lnlclatlvas, havendo luqar ara a lnlclatlva
rlvada, a lnlclatlva bllca e a lnlclatlva soclal, deve estar sujelta
a una requlao lnstltuclonal adequada, cuja exlstencla,
lndeendencla e ellccla conete ao Lstado qarantlr, e deve
assunlr una dlnenso soclal e de ben-estar, lsto , lncororar
na sua rrla lqlca de lunclonanento a reocuao con os
dlreltos hunanos, o desenvolvlnento sustentvel e a coeso
soclal. 0 Lstado deve lavorecer, con aolos esecillcos, o
cooeratlvlsno e as redes solldrlas de aqentes econnlcos e
soclals.
8. 0 PS defende a independncia do poder poltico face aos
poderes econmicos. f dever do fstado promover o interesse
pblico e o bem comum, conduzir as estratgias de
desenvolvimento nacional, garantir o quadro institucional
favorvel criao e distribuio de riqueza, assegurar a
proviso de infra-estruturas, bens e servios de interesse
geral, corrigir as desigualdades e falhas de mercado, arbitrar
conflitos e agir em prol da coeso social e territorial.
0 lS delende a econonla de nercado con a nesna convlco
con que recusa una socledade de nercado, quer dlzer, a lleqitlna
heqenonlzao de toda a orqanlzao soclal elos rlncilos do
nercado. lara o lS, o desenvolvlnento da denocracla exlqe a
llqao, no lsenta de tenses, entre o lunclonanento do
nercado e a aco do oder olitlco, lndeendente dos oderes
Pk0P0SIA 0f 0ffLAkAA0 0f PkINfPI0S 00 PAkII00 S0fIALISIA
fA2fk 8fH
PfL0 fuIuk0
lroonente
f0uAk00 ffkk0 k00kI0ufS
17
econnlcos e de qualsquer outros, denocratlcanente lornado
e controlado, caaz, noneadanente, de qarantlr as lunes de
soberanla, roorclonar un contexto leqal e lnstltuclonal claro
e justo actlvldade dos cldados e das orqanlzaes, ronover
a justla llscal, conduzlr olitlcas soclals lortes e ellcazes. A
lnterveno do Lstado na econonla deve oerar-se,
lundanentalnente, no doninlo da requlao lnstltuclonal, na
ronoo do lnteresse bllco e das condles estratqlcas de
desenvolvlnento e conetltlvldade da econonla naclonal, na
roteco dos dlreltos dos trabalhadores e dos consunldores, e
na ateno constante s lalhas e deslqualdades qeradas ela
dlnnlca do nercado.
lara o lS, a crlao e a dlstrlbulo da rlqueza no so oostos
nas sln allados, a rovlso de bens e servlos no nercantls
en reas bslcas ara o ben-estar das essoas deve lr de ar
con a olerta nercantll e as consequenclas da econonla de
nercado deven ser avalladas e, se necessrlo, corrlqldas, en
luno de crltrlos de sustentabllldade, coeso soclal e coeso
terrltorlal. 0 uso ellclente das receltas bllcas e a ronoo da
equldade nas restaes soclals so llares essenclals da olitlca
de redlstrlbulo.
9. Para o PS, o fstado de 8em-fstar, tambm chamado
fstado Social ou fstado-Providncia, representa uma
conquista histrica das foras democrticas e um pilar
indispensvel da democracia e do desenvolvimento. A sua
forma no esttica nem imune crtica, antes carece de
profunda reorganizao, luz dos novos desafios colocados
pelas economias e sociedades do nosso tempo. Has s
possvel reorganizar o fstado de 8em-fstar se o defendermos
e renovarmos, com determinao. As polticas para a
promoo do trabalho, do emprego e do bem-estar, a
proteco social, a reduo de desigualdades e a justa
repartio de rendimentos, constituem orientaes
essenciais para o fstado democrtico, tal como o PS o concebe.
Neste termos, o PS defende que as polticas e os servios
pblicos so essenciais ao desenvolvimento e promoo
da coeso social, em diferentes reas, com particular
destaque na proviso de servios bsicos e nos sectores
sociais, educativos e culturais, constituindo a acessibilidade
e a qualidade dos servios pblicos uma responsabilidade
indeclinvel do fstado.
Se a lena aceltao da econonla de nercado dlstlnque, con
clareza, a esquerda denocrtlca das concees colectlvlstas
da orqanlzao econnlca e soclal, a delesa do Lstado soclal e
a valorlzao das olitlcas e dos servlos bllcos, en doninlos
centrals da vlda colectlva, assln cono a reocuao con a
acesslbllldade e a qualldade dos servlos bllcos, dlstlnquen
radlcalnente a esquerda denocrtlca das lornas neollberals de
ataque ou nenosrezo elo Lstado e ela adnlnlstrao bllca.
Ln servlos bslcos de aolo s essoas, s lanillas e s
conunldades locals, e nos sectores en que se joqan as questes
rlnclals da lqualdade de oortunldades e da justla soclal,
cono a educao, a sade, a sequrana soclal, a cultura e a
clencla, o servlo bllco, acessivel a todos, ellclente e ellcaz,
essenclal a una socledade justa. A sua concretlzao no ten
de reduzlr-se ao nonollo do Lstado, nas obrlqao
lndecllnvel do Lstado denocrtlco qarantlr a sua exlstencla.
10. 0 PS entende que a prtica da solidariedade e a promoo
da integrao social se fazem no quadro da realizao dos
direitos civis, polticos e sociais de que so titulares as
mulheres e os homens. f a realizao dos direitos que permite
caminhar para uma sociedade solidria, que no pactue com
a excluso.
0 lS ve-se a sl rrlo cono o artldo da solldarledade
denocrtlca. lor ai se dllerencla sen conronlsso ou dvlda do
conservadorlsno soclal, que tende a conlundlr solldarledade
con asslstenclallsno. A luta contra a excluso soclal, o conbate
obreza e o trabalho en rol da lnteqrao de todos ten na
sua base una consclencla noral que se recusa a tolerar a lnjustla
e a dlscrlnlnao e que sente cono un dever aqlr en lavor dos
nals desrovldos. Mas a rtlca da solldarledade e as olitlcas
bllcas que a estruturan lazen-se en none da construo de
una socledade lncluslva e da reallzao dos dlreltos de que so
tltulares os lndlviduos, lndeendentenente da sua condlo
clrcunstanclal. A solldarledade no ten a ver con lavores,
rotecclonlsnos ou culdados aternallstas, ten a ver con os
dlreltos e a resonsabllldade bllca na sua delesa e ronoo.
0s soclallstas so, ortanto, radlcalnente contrrlos s lqlcas
asslstenclallstas que, de lacto, eretuan a obreza e a excluso.
0 conbate s dlversas lornas de excluso que se nanten ou
nesno crescen, nossa volta - a excluso da rlqueza, do ben-
estar, do nercado de enreqo, da lnlornao ou do oder -
laz-se atravs de olitlcas bllcas actlvas, nos doninlos
econnlco, soclal e cultural, que reconhecen os dlreltos,
estlnulan o envolvlnento de dllerentes arcelros e orqanlzan
oortunldades de lornao, quallllcao, lnteqrao e
artlclao civlca. 0 lS quer dlrlqlr-se s essoas e aos qruos
en sltuao ou rlsco de excluso, assln cono queles que se
encontran aneaados ela narqlnallzao ou o deslavor, nas
a todos tratando cono cldados, tltulares de resonsabllldades
e dlreltos, e no cono asslstldos ou deendentes.
11. 0 PS assume como obrigao fundamental do fstado
democrtico assegurar plenamente as funes de soberania,
garantindo nomeadamente o direito segurana, o acesso
justia, a coeso e a defesa nacional.
0 lS reza o valor da sequrana e delende convlctanente a
autorldade denocrtlca, lorte e ellcaz, lundada no reselto
elos dlreltos, llberdades e qarantlas e exerclda no quadro da
lel. Ao contrrlo das correntes olitlcas de dlrelta que
lndlvlduallzan a sequrana cono un valor en sl rrla, o lS
ersectlva-a, sen qualquer hesltao, a artlr da llberdade e
da lqualdade de dlreltos e oortunldades. 0 desenvolvlnento
da denocracla e a ronoo da justla soclal requeren un quadro
de orqanlzao colectlva e de relaclonanento entre os cldados
que qaranta a todos condles de sequrana e acesso rldo e
equltatlvo justla. 0 lS delende una revalorlzao da
lnortncla das lunes de soberanla no conjunto das lunes
do Lstado denocrtlco, e conronete-se con a allcao de
olitlcas denocrtlcas de sequrana lnterna, adnlnlstrao da
justla e delesa naclonal
ue lqual nodo, o lS entende que olitlcas avanadas de
descentrallzao, valorlzando as dlnenses local e reqlonal da
orqanlzao colectlva, e de consolldao das keqles Autnonas
constltuen un lnstrunento estratqlco de coeso e ldentldade
naclonal, e cono tal deven ser orlentadas.
12. 0 PS assume a defesa do ambiente e a promoo do
desenvolvimento sustentvel, como elementos essenciais
de polticas orientadas pelo princpio da precauo,
informadas pelo cuidado com o nosso futuro comum e
fundadas no respeito por ns prprios e pelas geraes
vindouras
A delesa do anblente e a crlao de una consclencla ecolqlca
constltuen una das nals causas nobres e una das necessldades
nals renentes do nosso teno. L o luturo da hunanldade,
cono tal, aln da solldarledade devlda s rxlnas qeraes,
que se encontra en questo. 0s rlncilos da recauo, da
subsldlarldade e da artlclao deven ser estendldos e
allcados en todas as olitlcas bllcas que lldan dlrectanente
con o desenvolvlnento, o terrltrlo e a natureza, e deven ser
dllundldos naclanente, cono una orlentao bslca do
conortanento de todos os cldados, enquanto trabalhadores,
enresrlos ou consunldores. 0 lS entende, ols, tonar cono
suas as reocuaes essenclals do ensanento e da rtlca
ecoloqlsta, no na varlante lundanentallsta que se recusa a
r en equao o desenvolvlnento e a conservao da natureza,
nas sln colocando no horlzonte solues osltlvas ara essa
equao.
13. 0 PS acredita que preciso ser-se radical na defesa da
democracia, como sistema poltico fundado nos direitos
humanos, na soberania popular, no primado da lei e na livre
competio entre ideias e programas, e como sistema social
que se alimenta da iniciativa das pessoas e valoriza a
diversidade e a diferena, o encontro e o respeito mtuo
entre gentes e culturas, a expresso criativa e a participao
e inovao social. Para o PS, so prioritrias as reformas
institucionais que favoream a participao democrtica,
aproximem dos cidados o fstado e a administrao,
melhorando o rigor, a eficincia e o sentido de servio da sua
aco, e aprofundem a descentralizao administrativa,
valorizando designadamente o poder local.
0s soclallstas so denocratas radlcals, orque entenden que
no h alternatlva ara a denocracla, cono reqlne olitlco
baseado na llberdade e na escolha oular, e entenden que a
denocracla constltul un lln en sl nesno, un recloso ben que
necessrlo delender. A denocracla tanbn una cultura,
una nanelra de conceber as aces e as relaes entre os
lndlviduos e os circulos soclals que eles lornan. Lssa a cultura
da llberdade, da autononla, da descentrallzao, da lnlclatlva,
da crlatlvldade, da conunlcao, da artlclao no esao
bllco, da celebrao da dlversldade e da dllerena, do
reconheclnento ntuo e do encontro. L a extenso aos vrlos
doninlos da vlda soclal da convlco de que da luralldade dos
seres e das ldelas e da llvre arqunentao e da llvre escolha se
laz una socledade acillca, dlnnlca, culta e rsera.
Lsta delesa radlcal da denocracla e do valor e da rtlca da
cldadanla, quer cono reallzao de dlreltos, quer cono assuno
de deveres e artllha de resonsabllldades, que deve orlentar
tanbn as relornas do slstena olitlco e da adnlnlstrao, no
sentldo de lonentar as condles e o alcance da artlclao
dos cldados e aunentar a roxlnldade e a ellclencla dos
servlos que lhes restados.
14. 0 PS apoia o desenvolvimento de aces que aprofundem
a interveno democrtica dos trabalhadores na vida
econmica e social e a cooperao entre todos quantos, pelo
trabalho, a iniciativa e o empreendimento, contribuem para
a criao de riqueza e a promoo do bem-estar.
0 trabalho no aenas una necessldade, nen aenas una
nercadorla. uo seu sentldo nals leno, o trabalho un dlrelto,
o dlrelto que ten todo e qualquer cldado de assequrar a sua
reallzao essoal e o seu ben-estar essoal e lanlllar, assln
cono de contrlbulr ara o roqresso e o ben-estar colectlvo.
Lsse dlrelto no ode ser neqado, e a sua allrnao lnllca a
roteco do trabalhador, senre que a relao de trabalho
estruturalnente deslqual.
llel a este entendlnento, o soclallsno denocrtlco assune-se
cono o reresentante, no excluslvo, dos lnteresses do nundo
do trabalho. lartllha un entendlnento vasto do que seja o
nundo do trabalho, nele conreendendo as nltllas lornas e
doninlos elos quals se roduz e dlstrlbul rlqueza e se ronove
a educao, a cultura, a sequrana e o ben-estar.
0 lS dlrlqe-se a todos os trabalhadores, qualquer que seja a sua
rollsso, lornao e quallllcao, e aos enresrlos, de
qualquer sector ou dlnenso, que lnvesten e qeran enreqo e
valor. 0 lS acredlta, or lsso, rolundanente, nas vlrtudes de
una nalor lnterveno dos que trabalhan nos rocessos de
declso, quer a nivel das enresas e servlos quer a nivel da
econonla no seu conjunto, aola os rlncilos e os rocessos
da concertao soclal e da neqoclao colectlva, e delende o
dlrelto dos trabalhadores sua orqanlzao en slndlcatos
denocrtlcos, lndeendentes de loras olitlcas. 0 lS valorlza
os slstenas de educao e lornao rollsslonal, cono
lnstrunentos lndlsensvels ara o desenvolvlnento das
quallllcaes e a abertura de novas oortunldades de una
lnsero rollsslonal quallllcada, e laz seus os objectlvos da
educao e lornao ao lonqo da vlda e en todos os doninlos
da vlda. 0 lS delende, tanbn, os dlreltos de todos quantos,
as una vlda de labuta, se encontran na sltuao de relornados
e de todos os que, no estando lornalnente lnserldos no
nercado de enreqo, desenenhan trabalhos donstlcos ou
lnlornals, de enorne utllldade ara a orqanlzao soclal.
15. 0 PS afirma-se como um partido moderno e cosmopolita,
que acredita que o esprito de iniciativa e empreendimento,
a criatividade e a comunicao, a cultura humanista,
cientfica e tecnolgica, a livre circulao das pessoas, a
troca de ideias, constituem ingredientes fundamentais da
vida e do progresso colectivos.
0 lS reclana-se das conqulstas da nodernldade, enbora critlco
das suas lalhas e lnconsequenclas, assln cono dos rejuizos e
18
vlolenclas causados elo nodelo de desenvolvlnento que
lavoreceu. llel natrlz hunanlsta, o lS destaca, entre essas
conqulstas, a atltude vlrada ara o luturo e a dlsoslo ara o
conheclnento. lreza, ortanto, o cosnoolltlsno, caaz de
entender a enorne rlqueza da dlversldade que laz o nosso nundo,
sen calr no relatlvlsno sen crltrlo tlco. !rata-se de lutar ela
dlluso nacla e a aqulslo qenerallzada das dlsosles dos
lnstrunentos do conheclnento. !rata-se de erceber que a
socledade que, sen resclndlr dos valores unlversals e da
exlqencla reubllcana da lnteqrao civlca, se habltua a
reseltar e acolher dllerentes culturas, lortalece a sua rrla
ldentldade.
0 lS entende que a caacldade de enreender e lnovar, a
vontade de saber e conunlcar, o esirlto clentillco, a
arqunentao bllca, a llvre clrculao de essoas, ldelas e
recursos, so lactores de roqresso. uestaca, deslqnadanente,
no quadro da socledade da lnlornao e do conheclnento, as
enornes otenclalldades contldas na lnterrelao da
lnvestlqao clentillca e tecnolqlca, da exresso artistlca,
dos nelos e lornas de conunlcao e da rellexo tlca. uesse
quadro, concede una lnortncla declslva lornao e
noblllzao civlcas dos jovens estudantes e trabalhadores,
aroveltando a enerqla rrla das novas qeraes e da ldade
juvenll.
16. 0 PS empenha-se no processo de construo e
desenvolvimento da unio furopeia, incluindo o
aprofundamento da sua dimenso poltica, como
consequncia lgica e necessria do projecto colectivo de
paz, bem-estar e solidariedade posto em marcha sobre os
escombros a que a Segunda 0rande 0uerra havia reduzido o
velho continente. 0 PS v a construo europeia como uma
referncia para uma ordem mundial orientada pelos
princpios da cooperao, do respeito mtuo, da
solidariedade e do 0ireito.
llel oo bslca que lez dele o artldo llderante na lundao,
en lortuqal, da denocracla de natrlz lurallsta e euroela, o lS
totalnente lavorvel ao rocesso de construo euroela e ao
desenvolvlnento, arolundanento e alarqanento da unlo
Luroela. keclana con lqual llrneza que esse seja un rocesso
denocrtlco, artlclado e controlado elos cldados euroeus,
e uqna, ortanto, or una translornao das lnstltules e
das rtlcas olitlcas euroelas, no sentldo da sua nalor
aroxlnao aos cldados. 0 lS contrrlo s atltudes de
lechanento e rotecclonlsno lleqitlno, e lrontalnente
adversrlo da ldela de una Luroa-lortaleza, obcecada con os
seus rrlos rlvllqlos e lndllerente sorte dos restantes
ovos.
lara os soclallstas, as resostas a qrandes desallos con que se
veen conlrontadas as socledades de hoje ten de ser rocuradas
nun quadro suranaclonal que sustente o rlnado do oder
olitlco denocrtlco sobre os outros oderes, en artlcular o
econnlco. As questes-chave do desenvolvlnento sustentvel,
a ronoo do cresclnento e do enreqo, a requlao dos lluxos
nlqratrlos e a lnteqrao soclal dos lnlqrantes, a sequrana
contra o crlne orqanlzado e o terrorlsno, ou alnda una olitlca
externa e de delesa conun, ao servlo da Luroa e dos seus
valores, so, entre outras, dlnenses da olitlca ara as quals
as resostas dlsonivels escala de cada nao so
crescentenente lnsatlslatrlas. lor lsso, ara o lS, o reloro
da leqltlnao das lnstltules euroelas val de ar con a
renovao dos seus oderes, ara a reallzao dos objectlvos
conuns, lundados nuna Constltulo da unlo Luroela, e esta
una questo essenclal da relorna denocrtlca de tals
lnstltules e da roqresslva allrnao de una cldadanla
euroela, que no substltul, antes conlenenta e revlqora, a
cldadanla naclonal.
17. 0 PS, criado na luta pela liberdade e pela democracia e
membro do Partido Socialista furopeu e da Internacional
Socialista, pugna por uma ordem internacional fundada na
segurana e na paz, na democracia e no respeito pelos direitos
humanos. Neste sentido, concebe a poltica externa e de
defesa como instrumentos fundamentais para a defesa da
independncia e do interesse nacional e a afirmao de
Portugal no mundo.
0 soclallsno denocrtlco ten un conronlsso lrrenunclvel
con a solldarledade lnternaclonallsta e a luta ela sequrana e
a az entre os ovos e as naes. lunda esse conronlsso na
convlco rolunda no unlversallsno dos dlreltos hunanos, que
so lndeendentes da dlversldade das culturas e das ldeoloqlas
e constltuen o nelhor qarante ara a convlvencla e o reselto
ntuo e ara a cooerao, na consaqrao do dlrelto unlversal
dos ovos llberdade e autodeternlnao, e a condles
justas ara o desenvolvlnento, e nos rlncilos do dlrelto
lnternaclonal, cono delesa contra os abusos de oder olitlco
ou nllltar.
0 lS entende que o slstena olitlco-juridlco que as uaes unldas
ten vlndo a construlr, laborlosanente, deve ser relorado, e
contrrlo a qualquer acto unllateral ou tentao heqennlca de
una suerotencla, que, sua narqen e vlolando-o, o ossa
r en causa.
0 lS delende que a olitlca externa ortuquesa se laa no
reselto elas orqanlzaes e os tratados lnternaclonals a que
o lais llvrenente aderlu e, en artlcular, no quadro dos seus
dlreltos e obrlqaes cono nenbro da unlo Luroela, da
0rqanlzao ara a Sequrana e Cooerao Luroela, da Allana
Atlntlca e da 0rqanlzao das uaes unldas. Lntretanto, tres
orlentaes rrlas deven dlstlnqulr e enrlquecer a nossa
olitlca externa, as quals so: a valorlzao das conunldades
ortuquesas esalhadas elo nundo, a delesa e a ronoo da
linqua e cultura ortuquesa, e a cooerao con os aises de
exresso ollclal ortuquesa, no quadro da Conunldade de
laises de Linqua lortuquesa.
18. 0 PS bate-se por uma ordem econmica internacional
mais regulada e justa, pelo que favorvel a uma
globalizao eticamente informada e democraticamente
controlada, que seja um factor de avano social e estimule o
desenvolvimento de todas as naes e povos, esbatendo as
fronteiras entre Norte e Sul. fombate, por isso, as tendncias
para o domnio do mundo por poderes econmicos que
escapem ao controlo democrtico e defende a organizao
de novas formas de regulao supranacional
0 lS acredlta convlctanente nas vlrtualldades da llberdade de
clrculao e troca e dos novlnentos lnternaclonals de essoas,
ldelas, recursos e caltals. uo deseja, ortanto, o reqresso a
lornas obsoletas de naclonallsno ou ultrarotecclonlsno
econnlco. Mas o lacto de a acelerao dos novlnentos de
caltals no ter sldo aconanhada ela adequada requlao
lnstltuclonal contrlbulu declslvanente, nas duas ltlnas dcadas
do sculo XX, ara o aqravanento do losso entre aises
desenvolvldos e aises en vlas de desenvolvlnento e ara a
lntolervel coexlstencla entre acunulao de rlqueza e aunento
da obreza e das deslqualdades. lor seu lado, a allcao ceqa
das teses neollberals, sen reocuaes de sustentao e
coeso soclal, causou, en dllerentes reqles do qlobo, a
devastao econnlca e soclal.
0ra, o nundo no ode ser conandado elos lnteresses
econnlcos, nen a qloballzao dos nercados econnlcos e
llnancelros ode servlr de retexto ara lorar a vlolao ou a
dlnlnulo dos dlreltos econnlcos e soclals, ou ara desrezar
e hostlllzar os lnteresses e as necessldades dos aises e dos
ovos. 0 desenvolvlnento econnlco no ode ser sacrlllcado
nsla do lucro lnedlato ou eseculao sen escrulos. L
reclso, ols, construlr una alternatlva denocrtlca resente
heqenonlzao do nundo ela actuao sen controlo de
enresas nultlnaclonals e ela ldeoloqla neollberal de conbate
aos Lstados. L reclso contrarlar as qrltantes deslqualdades
entre os aises rlcos e os aises obres. L reclsa una
orqanlzao nals equltatlva do conrclo nundlal. L reclsa una
olitlca lnternaclonal actlva de cooerao ara o
desenvolvlnento, contrlbulndo ara reduzlr de lacto as
deslqualdades que neqan dlreltos bslcos nalorla da oulao
nundlal e nlnan a az e a sequrana de todos.
0 lS advoqa, en suna, una requlao suranaclonal da
qloballzao, de lorna a otenclar os seus asectos osltlvos e a
revenlr ou contrarlar os eleltos lndutores de deslqualdade e
excluso.
19. 0 PS no privilegia qualquer doutrina filosfica ou
religiosa, reconhecendo aos seus membros inteira liberdade
em matria de opo doutrinria e de forma de vida.
0 lS un artldo lalco, constltuido or essoas llvres que,
consclentes dos dlreltos e deveres que deten cono cldados,
aceltan olerecer ao artldo, sequndo exlqenclas de una tlca
de resonsabllldade, o seu enenhanento olitlco. Ln
contraartlda, o artldo obrlqa-se a reseltar a ersonalldade
de cada nenbro, no lhe edlndo que se contradlqa ou actue
contra as suas intlnas convlces.
L neste entendlnento da relao entre o leno reselto elas
convlces tlcas, lllosllcas ou rellqlosas dos seus nenbros e a
assuno da artlclao civlca orqanlzada cono una
consequencla da tlca de resonsabllldade que o lS ersectlva a
sua contrlbulo ara os debates centrals do nosso resente e
luturo rxlno sobre os contornos tlcos da actlvldade clentillca,
tecnolqlca e soclal. Ln tals debates, a questo critlca, ara o lS,
a necessldade do controlo bllco denocrtlco, luz
deslqnadanente do reselto elos dlreltos hunanos e elos valores
hunanlstas, sobre as llnalldades, as condles e as consequenclas
da lnvestlqao clentillca e das suas allcaes tecnolqlcas.
20. 0 PS um partido republicano, que emana dos cidados.
Por isso, concebe a aco poltica como tarefa colectiva de
mobilizao de pessoas e grupos para o projecto da plena
realizao da democracia e da afirmao dos ideais da
liberdade, da igualdade e da solidariedade. Por isso, um
partido plural, coeso e fraterno, aberto comunicao
permanente com as diferentes organizaes e correntes de
opinio que fazem a riqueza da sociedade civil, e assente na
interveno social e cvica dos seus membros, militantes e
simpatizantes, cidados livres e activos unidos pela ampla
plataforma poltica da democracia e do socialismo
democrtico.
Aqlr o contrrlo de aceltar asslvanente a lqlca latallsta de
eretuao dos lactores de atraso econnlco, cultural e
clentillco, ben cono dos lactores de lnjustla e deslqualdade
soclal. lartlclar, recusando o alheanento, a lndllerena e o
conlornlsno, exercer un dlrelto e un dever lundadores da
cldadanla. 0 lS convoca todos quantos se reconhecen no
rojecto de reallzao lena da denocracla e ronoo dos
dlreltos hunanos a noblllzaren-se ara a aco olitlca, nas
dllerentes lornas que a concretlzan nas socledades
contenorneas.
0 lS consldera vltal no ceder tentao lnerente s
orqanlzaes olitlcas ara se lecharen sobre sl rrlas. Sen
dlnlnulr a lnortncla da estrutura artldrla e o contrlbuto
declslvo dos seus nllltantes, sen erder nenhun dos lortes
elos que o llqan s classes trabalhadoras e sen abdlcar da sua
natureza de qrande artldo oular, o lS deseja arolundar a
conunlcao con as dllerentes correntes de olnlo e
orqanlzao que lazen a rlqueza da socledade clvll, restando
artlcular ateno ao dlloqo con o nundo da clencla, da cultura
e da lnovao tcnlca e soclal. 0 que est en causa o
estabeleclnento de una verdadelra rede de cooerao e
solldarledade entre nodos lurals de aqlr olltlcanente.
Ao nesno teno, o lS consldera ser seu lneratlvo noral,
civlco e denocrtlco assequrar un adequado quadro de
orqanlzao lnterna e ronover un electlvo cllna de reselto e
dlloqo entre os seus nenbros. 0 lS cultlva a denocracla lnterna
e ve a sua lora rlnclal na luralldade das caracteristlcas,
convlces e rojectos dos seus nenbros, unldos na qrande
latalorna olitlca que assenta na vlnculao reciroca entre o
rojecto do soclallsno denocrtlco e a lena reallzao da
denocracla olitlca, econnlca, soclal e cultural.
0 lS quer estar ernanentenente no centro do debate olitlco,
quer estar aberto s correntes de olnlo e aos novlnentos
soclals, quer lazer a sintese critlca dos nultos contrlbutos que
allnentan a nudana denocrtlca.
H00fS 0L08AIS
ldaatdo letto kodtiqaes
hentiae |e|o, leteita da 5i|ta, tat|os /ndt
20
H0A0 0f 0kIfNIAA0 0L08AL
fA2fk 8fH PfL0 fuIuk0
lroonente
f0uAk00 ffkk0 k00kI0ufS
uH f0N0kfSS0 PAkA A AfA0
Lste conqresso resulta de un conjunto de clrcunstnclas
artlculares que lhe conleren un slqnlllcado ben dlstlnto da
nalorla dos conqressos at aqora reallzados.
Lle resulta de una vontade exressa elo Secretrlo Ceral
elelto elos nllltantes en Janelro. Vontade exressa aquando
da sua candldatura e reallrnada as a sua elelo.
Lssa elelo reallzou-se en eriodo de rearao de eleles
leqlslatlvas antecladas e en substltulo do anterlor
Secretrlo Ceral.
uesde loqo lol dlto que, as a reallzao de eleles e lossen
quals lossen os seus resultados, haverla a necessldade de
reallzar un conqresso extraordlnrlo con una dula e
lnortante anblo. lroceder a un debate arolundado sobre
todos os asectos relevantes da vlda do artldo, lnclulndo a
questo da sua llderana.
0 lS, aqora na ooslo na Assenblela da keubllca e tanbn
en nultos dos nalores nunlcilos ortuqueses, necesslta de
nodernlzar os seus lnstrunentos de aco olitlca, seja no
lano das ldelas, seja no lano da orqanlzao.
Lssa necessldade resulta acresclda ao recordar que vlvenos
tenos de rolundas nudanas na sltuao olitlca, a nivel
naclonal e lnternaclonal, ao recordar cono a actlvldade
artldrla est hoje sujelta a un slqnlllcatlvo alheanento or
arte de lranjas alarqadas da socledade e quando se
nultlllcan slnals de enlraqueclnento dos necanlsnos de
lunclonanento da denocracla.
A situao poltica que Portugal vive - tendo no 0overno
uma coligao dos partidos da direita parlamentar a
desenvolver nesta legislatura uma ofensiva poderosa para
transformar aspectos essenciais que caracterizam o nosso
modelo de sociedade -, tambm motivo para a
necessidade de uma resposta adequada.
0o ponto de vista da vida interna do Partido Socialista e,
principalmente, na sua relao com a sociedade portuguesa
tudo justifica que se leve a cabo uma discusso aberta e
profunda e que da se retirem concluses teis ao partido e
a Portugal.
lor estas razes se debateu durante os ltlnos neses una
nova declarao de rlncilos e alteraes estatutrlas de
slqnlllcatlvo alcance.
Lste conqresso reallza-se quando no horlzonte estaro alnda
lonqe os rxlnos conbates eleltorals.
L tanbn essa una razo ara que, con serenldade nas con
rolundldade, rearenos as nudanas que nos coloquen en
nelhores condles de os vencer.
!anto nals quanto ocuanos hoje una oslo sen recedentes.
uunca un artldo de ooslo o lol artlndo de una base eleltoral
to alarqada. Sonos hoje un artldo con qrande
reresentatlvldade na socledade ortuquesa, un artldo no qual
se reve una arte nulto substanclal dos ortuqueses.
L sonos un artldo caaz de noblllzar as vontades de nultos
nllhares de nllltantes, or todo o ais. Mllltantes dedlcados,
nultas vezes annlnos, que no hesltan en lnvestlr nulto da
sua vlda e do seu esloro en rol da causa bllca e do ais.
Contanos, ara aln dlsso, con una enorne nassa de
slnatlzantes e de cldados, que connosco colaboran en
nltllas actlvldades, da eslera local ao lano naclonal.
Sonos, ols, deosltrlos de un enorne caltal de
resonsabllldade ara dar coro e exresso olitlca a una
vlso ara lortuqal que artllhada or nultos, a vlso dos
soclallstas denocrtlcos.
I
0 N0SS0 PfkfukS0 fH 2002
As lies das eleies de Haro
ulsutnos eleles leqlslatlvas en condles nulto
deslavorvels. lonos alvo de cananhas erslstentes e
extrenanente aqresslvas da qeneralldade dos nossos
adversrlos.
As condles que levaran denlsso do Coverno a nelo de una
leqlslatura e a lorna extrenanente rlda de escolha de un
novo Secretrlo Ceral constltuiran lactores de adversldade de
enorne lnortncla.
0 lS obteve, no entanto, e aesar da derrota, un dos nelhores
resultados da sua hlstrla.
uols lactores contrlbuiran, essenclalnente, ara esse lacto.
Ln rlnelro luqar, o enenhanento crescente dos nossos
nllltantes nesta dura batalha dlsutada en condles to
adversas, orque conreenderan claranente o carcter declslvo
da oo que lortuqal tlnha dlante de sl.
Ln sequndo luqar, o aolo de anlos sectores da socledade
ortuquesa que no se reveen, nen na critlca total que os
nossos adversrlos lazlan qovernao do lS, nen nos
annclos artlllclals e nas roostas denaqqlcas e oullstas
da dlrelta.
foi-nos possvel, alis, manter o apoio da generalidade
daqueles que tinham estado com o PS nos fstados 0erais.
Huitas destas pessoas, apesar de crticas relativamente a
opes do nosso passado governativo, continuaram e
continuam a considerar o PS a fora de referncia da
democracia, da liberdade e do progresso.
Iemos, no entanto, de reconhecer que perdemos o apoio de
alguns sectores eleitorais das classes mdias urbanas e dos
jovens, para quem nem sempre soubemos olhar com a devida
ateno no 0overno, e, especialmente, de franjas do
eleitorado rural e idoso.
fste, apesar de ter constitudo um dos segmentos que mais
beneficiou com as polticas do PS, acabou por ser sensvel ao
apelo do populismo e demagogia em que os partidos da
direita basearam, sem escrpulos, a sua campanha.
Seis meses de governo de direita
ueols de sels neses de qoverno dos artldos da dlrelta, a
sltuao econnlca, olitlca e soclal aqravou-se
slqnlllcatlvanente en lortuqal.
0 qoverno nostrou, neste eriodo, arroqncla, lrequentenente
no reseltando a ooslo e a Assenblela da keubllca.
Sectrlo, lechou-se a qualquer cooerao lnstltuclonal,
adotando una estratqla de nera ooslo ao assado, ben
cono una actuao, sen runo, denaslado rxlna duna
verdadelra dltadura da nalorla.
0 Coverno contou no larlanento con a colaborao lnstltuclonal
do lS ara aqendar, con celerldade, a leqlslao que conslderava
lundanental.
ulss-se, assln, o lS a contrlbulr ara a establlldade
lnstltuclonal lavorvel ao lananento das lnlclatlvas leqlslatlvas
da nalorla.
0 lS nanllestou alnda ao Coverno a sua dlsonlbllldade ara
actos de reqlne en torno de questes declslvas ara o luturo
do ais, de nodo a crlar un cllna de qovernabllldade roiclo a
relornas con bases soclals e olitlcas de aolo to alarqadas
quanto ossivel.
Inlellznente, do lado da nalorla arlanentar recebenos slnals
evldentes e lrequentes de una ostura de desreselto ara con
os dlreltos da ooslo e asslstlnos a reetldas tentatlvas de
leqlslar lora do enquadranento constltuclonal.
Mas os slnals nals reocuantes so aqueles que, hoje, so
artllhados ela qeneralldade dos aqentes econnlcos e soclals,
e dlzen reselto ao dlaqnstlco que or eles lelto da sltuao
econnlca e soclal do ais.
lortuqal ten hoje indlces de conllana e de exectatlvas que
esto entre os nals balxos da nossa hlstrla recente.
0ra, aesar de atravessarnos una conjuntura externa dllicll,
torna-se cada vez nals claro que as olitlcas do Coverno lSu/
CuS, lonqe de crlar condles ara lnverter a sltuao, esto a
contrlbulr declslvanente ara lanar o ais naqullo que se arrlsca
a ser una crlse econnlca de lntensldade e durao lnrevlsivel.
A realidade da evoluo econmica j bem pior que as
previses que o 0overno elaborou aquando da sua tomada
de posse. Alm disso, o cenrio elaborado para o 0ramento
de 2003, mesmo sendo pouco credvel em algumas das suas
previses, acentua os riscos de recesso que se perfilam num
horizonte prximo.
L artlcularnente reocuante a sltuao que se vlve do lado
do enreqo onde se asslste quer a una escalada dos valores do
desenreqo quer ao reqresso a valores alarnantes de
lncunrlnento salarlal or arte de nultas enresas un ouco
or todo o ais. Lsta sltuao tanto nals reocuante quanto
resonsvels qovernanentals veen a sublda do desenreqo
no cono un roblena, nas sln cono arte da soluo!
lor outro lado, as dlllculdades sentldas elas enresas, en
artlcular as de nals reduzlda dlnenso, ten vlndo a acentuar-
se. Lnquanto lsto, os lndlcadores bolslstas ven reqlstando
sucesslvos ninlnos nos ltlnos neses - nals un slnal de lalta
de conllana dos nercados ara lnvestlr.
0 0overno tem responsabilidades muito srias na situao
actual e nas perspectivas para 2003.
Ln rlnelro luqar orque, dranatlzando desnecessarlanente a
sltuao naclonal, qerou uma brutal queda das expectativas
e rovocou un rolundo desalento en quase todos os sectores
nals dlnnlcos da socledade ortuquesa.
Ln sequndo luqar orque lanou de forma irreflectida uma
poltica fiscal, assente no aunento da taxa de IVA. Lsta
olitlca llscal contrarla, antes de nals, tudo aqullo que o rlnclal
artldo do Coverno tanto roneteu na cananha eleltoral en
natrla de llscalldade. Mas, ara aln dlsto, ven aqravar as
ersectlvas de recuerao econnlca, no qerou os eleltos
retendldos en ternos de recelta llscal e lez lncldlr os sacrlliclos
exlqldos aos ortuqueses de lorna soclalnente ceqa e lnjusta.
una as outra, sucederan-se as nedldas que no s no
constavan dos roqranas eleltorals da nalorla, cono en vrlos
casos contrarlan lrontalnente os conronlssos assunldos e
relterados antes das eleles. Cada vez nals, cresce a
conscincia de que as promessas eleitorais, afinal, no seriam
para cumprir.
A dlverqencla entre as ronessas da cananha e do roqrana
eleltoral e a actual qovernao alqo que contrlbul
declslvanente ara descredlblllzar a olitlca e os olitlcos. At
orque no ode ser lnvocado o lactor surresa or quen, cono
o lSu, lez una cananha con base nun dlaqnstlco
excesslvanente neqatlvo da sltuao do ais. 0uen roneteu o
que j sabla que no odla cunrlr, escondeu as suas convlces
e delraudou a conllana do eleltorado. L o que nals qrave,
alnda, ronove assln a descredlblllzao das lnstltules,
nlnando a conllana dos ortuqueses naqueles que os
21
reresentan.
fste um 0overno que no mobiliza nem o pas, nem os
portugueses. L nals lnaqlnatlvo a lntar quadros neqros do
que a aontar os canlnhos ara o luturo. L relere anunclar
nedldas aressadas e desconexas do que a lanear olitlcas
rellectldas e consequentes. A este Coverno lalta un runo,
orque lalta un roqrana conslstente e noblllzador ara lortuqal
e ara os ortuqueses.
A quebra dos ndices de confiana atlnqe duranente a rocura
e eseclalnente o lnvestlnento e j est a deteriorar a situao
econmica nulto ara aln do que a sltuao naclonal e
lnternaclonal justlllcarla.
lara aln de una olitlca llscal soclalnente lnjusta e
econonlcanente lnellclente, o Coverno ten slstenatlcanente
lqnorado a rlorldade que ten de ser dada luta contra a lraude
e evaso llscal. 0s portugueses no compreendem como lhes
podem ser pedidos sacrifcios salariais e fiscais quando so
favorecidos fiscalmente os sectores mais poderosos.
0uando o lSu e o CuS lneden a adoo de novas nedldas de
reloro ao conbate evaso llscal. L quando se acunulan
lndiclos de deslnvestlnento no conbate que estava a ser
lanado, con reconhecldo exlto, aos crlnes econnlcos.
uo onto de vlsta da recuerao econnlca, tardan a
concretlzar-se os roqranas ara a recuerao e o reloro da
conetltlvldade enresarlal. L, no nenos lnortante, ara a
dellnlo de una estratqla de aolo s nossas lMLs.
uo lado da Adnlnlstrao lbllca, deols de anncios cegos e
no fundamentados de extino de servios pblicos e de
criao de um novo quadro de excedentes, o governo avana
agora com alteraes legislativas ao sistema de penses dos
trabalhadores da Administrao Pblica que no foram, nem
sufragadas eleitoralmente, nem discutidas em sede de
concertao.
Ao nesno teno a olitlca de substltules nas chellas das
lnstltules do Lstado obedece a crltrlos que so, na nalorla
dos casos, os das cllentelas artldrlas.
uo lado do lnvestlnento bllco, ara aln das sucesslvas
oscllaes de oslo acerca de lnvestlnentos estruturantes
ara o luturo do ais, (cono o Aeroorto da 0ta), o qoverno
revela lncaacldade ara dellnlr olitlcas de lundo.
Lana, assln instabilidade nos agentes econmicos e en
vrlas reqles do ais (casos das ortaqens das Auto estradas),
ao nesno teno que ten vlndo sucesslvanente a reduzlr o
ael desse lnstrunento lundanental ara recuerar o
cresclnento. Con este qoverno, lortuqal est a lnvestlr nenos
no seu luturo.
uo onto de vlsta soclal so tanbn dlversos os slnals de aco
qovernatlva desajustada do clclo que vlvenos, das necessldades
da nalorla da oulao ortuquesa, constltulndo una vedadelra
contra-relorna soclal.
ua sequrana soclal asslstlnos ao lananento lnjustlllcado de
una nova Lei de 8ases da Segurana Social, que a par das
propostas constantes do 0ramento para 2003, tem como
principal objectivo retornar ao discurso anterior a 1995 de
perigo de falncia iminente da proteco social pblica.
Crla-se assln un retexto ara que esta volte a ser reduzlda,
cono j lol no assado, a una lqlca redonlnantenente
asslstenclallsta. L ara, de lorna aventurelra, relorar o ael
dos slstenas rlvados, no nuna saudvel lqlca de
conlenentarldade, nas nuna I/cn n:c/vn de lnvaso do
esao da sequrana soclal bllca.
Lsta enallzao das lunes soclals do Lstado conhece j outros
exenlos, cono sejan o esbatlnento das lrontelras entre a
resonsabllldade bllca e a lnlclatlva artlcular no doninlo da
sade ou a reocuante reduo do eso do lnvestlnento bllco
nas olitlcas de educao, clencla e cultura.
lor outro lado, tendo laltado ao qoverno a coraqen ara acabar
con o kMC, lntroduzlu-lhe un conjunto de alteraes que
dlnlnuen drastlcanente o seu otenclal de lnsero soclal.
Lstas alteraes, en nultos casos, tecnlcanente erradas, esto
enlornadas or una noral de Lstado retrqrada, culablllzadora
dos nals obres.
llnalnente o Coverno lanou de lorna lncorrecta - elo
rocesso, elo contedo e elo nonento - una lnlclatlva de
relorna da leqlslao laboral, que ven aqravar lnjustlllcadanente
as tenses soclals, nun eriodo en que o ais ben as odla
dlsensar.
Lsta una lnlclatlva que conlunde as reals necessldades de
nodernlzao con a nera satlslao de velhos cadernos
relvlndlcatlvos atronals. lor este canlnho, o Coverno s dlllculta
una soluo equlllbrada e de dlloqo soclal ara os reals
roblenas da econonla das enresas e do trabalho.
0 Partido Socialista na oposio
Loqo as a lornao do qoverno, o lS dellnlu una rtlca
llrne, nas serena, de ooslo.
Assunlnos a nossa derrota eleltoral sen tlblezas. Aceltnos
que na Assenblela da keubllca o Coverno udesse benellclar
de un eriodo exceclonal de tolerncla ara a construo da
sua aqenda arlanentar.
Mas desde loqo lol conreensivel a estratqla do Coverno.
Allrnnos or dlversas vezes que o qoverno de uuro 8arroso,
constltuido or una collqao s eleltoral de dlrelta, lorada
elos resultados eleltorals, tlnha dols canlnhos ossivels ara
lanar as bases da sua qovernao:
lrocurar consensos alarqados na socledade ortuquesa e no
arlanento ara alqunas das reas nals sensivels da
qovernao, que dessen ao ais un slnal de noblllzao ara
resonder a dllicels exlqenclas conjunturals e estruturals,
0u, sequlr una olitlca de conlronto slstentlco, rocurando
ser nals una ooslo a un Coverno que j no exlste, do
que un electlvo qoverno da uao, tentando, assln, qovernar
tendo os soclallstas, e no os roblenas do ais, cono
reocuao rlnclal e obsesslva da sua tctlca olitlca,
culablllzando-nos, at exausto, elo assado, elo
resente e elo luturo, e at elos seus erros e onlsses, e
cono se no tlvessen sldo eleltos ara enlrentar, sen bodes
exlatrlos, os desallos de lortuqal e dos ortuqueses.
lol a sequnda a oo sequlda e cedo se ercebeu orque: o
roqrana de qoverno da dlrelta ouco tlnha a ver con as suas
ronessas eleltorals, ouco tlnha de estratqla e de
consequencla, elo que necessltava da radlcallzao e crlsao
ara que esse lacto losse nenos vlsivel.
A estratgia dos partidos nossa direita cedo se revelou
clara, pretenderam acantonar o PS numa oposio inanimada,
sujeita a permanentes processos de culpabilizao.
lretenderan lazer assar a ldela que o lS no odla nals aslrar
a allrnar-se cono qrande artldo naclonal, cono ernanente
e credivel alternatlva de qoverno.
fsta estratgia do 0overno falhou redondamente. 0 Partido
Socialista resistiu, com firmeza, a esses ataques. No se auto-
censurou na sua funo de oposio e mantm um enorme
capital de simpatia e de confiana junto dos portugueses.
Conllana que estanos en condles de consolldar e anllar.
0 lS un artldo resonsvel. uelende que as leqlslaturas
deven ser cunrldas e que as collqaes deven ter a
osslbllldade de conrovar a sua solldez e a sua caacldade
qovernatlva.
Mas o lS no ser nunca ooslo conlornlsta. 0 lS ten una
resonsabllldade denocrtlca erante todos aqueles que
conllaran e conllan en ns cono deosltrlos do seu voto. L
tanbn erante todos os cldados que, no tendo votado no lS
nas ltlnas eleles, no concordan con as oes erradas do
Coverno.
uen o Coverno nen nlnqun de bon senso ode eserar que o
lartldo Soclallsta actue, nun sllenclo asslvo, con oes que
chocan lrontalnente con a vlso que nllhes de ortuqueses
ten da socledade ortuquesa e que conroneten o luturo do
ais.
Lseclalnente quando esto en causa valores lundanentals
cono os do reselto ela constltulo e elas nornas
denocrtlcas.
lor lsso nos batenos contra a inconcebvel gesto do processo
k.I.P., onde as lleqalldades e as nentlras narcaran o ton da
actuao qovernanental.
Sonos e serenos, tanbn, ooslo llrne e decldlda senre
que estlveren en causa erros qrosselros de olitlca econnlca
e soclal.
lor lsso nos enenhnos contra a poltica do 0overno de
corte dos juros bonificados no frdito habitao.
lor outro lado, no seremos cmplices de comportamentos
que no honram a tica republicana e a transparncia
democrtica. lor lsso assunlnos cono un dever a exlqencla
de esclareclnento cabal e conleto das relaes entre un
nenbro do Coverno aontado ela lolicla Judlclrla cono tendo
estado envolvldo en actos lnaceltvels ara quen desenenha
altos carqos bllcos.
lor lsso, quando no lol reseltado o larlanento cono sede da
denocracla, allrnnos con toda a clareza e con a justlllcao
devlda que esse nenbro do Coverno delxou de ter condles
ara exercer o seu carqo.
0 lS un qrande artldo denocrtlco, o nalor artldo da
ooslo. 0 lS no se delxou nen se delxar llnltar nos seus
dlreltos, nen na sua autononla.
uarenos coro aos conbates que julqarnos necessrlos or
lortuqal e elos ortuqueses. uo serenos eco de relvlndlcaes
cororatlvas que no serven o roqresso do nosso ais.
L, erante una nalorla lndllerente e lnsensivel, no
renunclarenos a usar os necanlsnos de artlculao do trabalho
arlanentar entre oosles que se tornen necessrlos ellccla
do nosso dever de ooslo resonsvel, serena e roqrantlca
en delesa de un ais no centro da construo euroela, que
relora o seu nodelo soclal e rocura o cresclnento con
establlldade nacro-econnlca.
II
kfN0VAk 0 PAkII00 S0fIALISIA
um partido de causas
0 lS senre soube allrnar-se cono un artldo con vocao
nalorltrla e ortanto un artldo de Coverno. Mas allrnou-se
senre, tanbn, cono qrande artldo de causas. ua denocracla
e da llberdade, da lnteqrao euroela, do rlnado da
solldarledade, da delesa e da construo de una socledade
baseada nos valores da lqualdade de oortunldades.
herdelro, no lniclo do sculo XXI, dos valores do soclallsno
denocrtlco e da soclal-denocracla o lS ten de, a ar da delesa
lntranslqente de valores hlstrlcos que so seu atrlnnlo, saber
abrlr-se ara novas batalhas que na tlca do roqresso soclal
as conunldades contenorneas delrontan.
0s rlncilos e os valores que llzeran de ns o artldo lorte e
rolundanente reresentatlvo que os ortuqueses qulseran elo
seu voto que lossenos, so, na essencla, os nesnos.
!enos, aqora, de estar altura da raldez e rolundldade das
translornaes soclals e econnlcas que so una caracteristlca
narcante do nundo de hoje. !enos de actuallzar as nossas
resostas, renovando a nossa natrlz de ensanento, a nossa
nanelra de lazer olitlca e as olitlcas que roonos cono
roqranas de aco ara o luturo.
Isto no slqnlllca que o nosso quadro de valores tenha nudado.
Slqnlllca que a lorna os levar rtlca ten de ser adatada s
clrcunstnclas do resente. kenovar a nossa natrlz olitlca
slqnlllca trabalhar os nossos rlncilos ara os lortalecer, ara
que no luturo contlnuen a ser noblllzadores
0 lS ten de allrnar a sua lldelldade e o seu enenhanento na
renovao radlcal da denocracla uurante nulto teno, o
soclallsno euroeu rlvlleqlou a olitlca econnlca e soclal e
secundarlzou a lnortncla das relornas lnstltuclonals.
face crise de confiana nos sistemas democrticos temos
que defender sem reservas as instituies polticas
democrticas, promovendo ou consolidando novas
oportunidades de cidadania no plano institucional. Mals
cldadanla , tanbn, nals artlclao. Mals cldadanla no
trabalho, no consuno, na ronoo de dlreltos e na artllha de
resonsabllldades.
0 lartldo Soclallsta ten de allrnar a sua vlnculao lena a una
qloballzao etlcanente lnlornada. uo sonos contra a
qloballzao. Mas querenos una qloballzao dllerente, que
lavorea o desenvolvlnento de todas as reqles do nundo, en
que a aco dos nercados esteja requlada or lnstltules
suranaclonals renovadas e lortes e en que a lqlca dos oderes
absolutos unllaterals ou dos nercados seja contrarlada
ellcaznente.
22
0 lartldo Soclallsta delende as vantaqens da econonla de
nercado, nas no acelta una socledade de nercado. A llvre
lnlclatlva e a caacldade de crlar rlqueza deven ser lncentlvadas,
orque a hlstrla nostra que a llvre lnlclatlva o nodelo de
orqanlzao econnlca nals ellcaz na alectao de recursos e
o nals conativel con a denocracla.
Has deve caber ao fstado assegurar uma regulao
institucional adequada e independente dos interesses
econmicos, para alm de um sistema fiscal justo. fomo
deve caber fomunidade Internacional organizada a
regulao das limitaes e perverses do mercado sem regras.
Sonos lqualnente aqueles que, de lorna ellcaz e consequente,
nals delenden o arolundanento do ael das econonlas
soclal, solldrla e cooeratlva, cono realldades dlnnlcas, nun
nonento en que a tenso bllco/rlvado qanha novos
contornos e se allrna cono un dos desallos lundanentals da
socledade ortuquesa.
0 lartldo Soclallsta delende que a exlstencla de servios
pblicos acessveis e eficazes essenclal ao desenvolvlnento
econnlco e soclal. L ara ns lundanental assequrar a
acesslbllldade e a qualldade dos servlos, noneadanente nos
sectores da sade, soclals, educatlvos e culturals. Se o Lstado
lunclonar nenos ben en alquns asectos da sua actuao, o
que reclso nelhor-lo, no acabar con ele.
0s soclallstas ortuqueses deven, tanbn, ser a orqanlzao
dos cldados que se reveen nas reocuaes ecoloqlstas e
anblentallstas: or reselto ara connosco e con as qeraes
luturas, ensanos que todas as olitlcas e lnlclatlvas
enresarlals se deven orlentar elo rlncilo da recauo e
or una ldela de desenvolvimento sustentvel.
0 anblente e ser cada vez una questo de lundo, no aenas
nos aises nals desenvolvldos, nas ara todo o laneta. 0
lartldo Soclallsta allrna-se deosltrlo e rotaqonlsta de una
consclencla ecolqlca enenhada e vlqllante, tendo en vlsta
qarantlr, asso a asso, a concretlzao rtlca da
sustentabllldade anblental.
ulnqun cono os soclallstas est en nelhores condles ara
ronover de lorna consequente a sintese entre conetltlvldade
e coeso, que constltul o patrimnio mais rico do chamado
modelo social europeu. 0s nercados e o seu dlnanlsno deven
ser estlnulados atravs de olitlcas bllcas que laclllten o
lnvestlnento. Mas essas olitlcas bllcas deven tanbn
favorecer a responsabilidade social dos empresrios, o
emprego e a sua qualidade, e a incluso social dos nals
deslavorecldos. Sen este equllibrlo, no ossivel construlr
una socledade lenanente nodernlzada.
llnalnente, os socialistas portugueses esto empenhados
na construo de um Portugal moderno e cosmopolita: un
ais onde a valorlzao dos sectores nals dlnnlcos e
quallllcados da socledade, deslqnadanente nas reas clentlllca,
tecnolqlca e cultural, seja un elxo central do desenvolvlnento,
una socledade caaz de encontrar no reselto elas dllerentes
culturas un lactor de lortaleclnento da sua rrla ldentldade.
um partido eficaz e aberto sociedade
A renovao do Partido Socialista um objectivo irreversvel.
L loroso reconhecer que alnda ossuinos slqnlllcatlvos dllces
no lunclonanento do lS. lossuinos estruturas denaslado
burocratlzadas onde , en nultos casos, obre o debate olitlco.
L onde os nllltantes ossuen, no raras vezes, oucas
oortunldades de artlclar actlvanente na vlda colectlva.
Lsta sltuao, que no se nodlllcou durante a nossa recente
exerlencla de qoverno, dlllculta a abertura do artldo
socledade.
Sen nudarnos, dlllcllnente trarenos ara junto de ns novas
qeraes de nllltantes, nesno que se trate de cldados
rxlnos da nossa natrlz ldeolqlca e da nossa base de aolo.
0 PS precisa mudar no plano interno porque os partidos so
um esteio fundamental da democracia. um cenrio poltico
de enfraquecimento dos partidos, da sua credibilidade e da
sua influncia, cria as condies para o fortalecimento do
discurso demaggico e populista que qernlna na erllerla do
slstena denocrtlco e que aneaa erlqosanente un nodelo
soclal assente nos valores da solldarledade, da resonsabllldade
colectlva e da rrla denocracla olitlca.
0uerenos lazer do lS una relerencla ara a nudana que todo
o slstena artldrlo ten de levar a acabo na sua relao con a
socledade.
0s artldos, todos os artldos, ten que lnterlorlzar cada vez
nals que o seu desiqnlo no servlr os resectlvos nllltantes,
nas os ortuqueses, a denocracla e o ais. L or lsso que os
artldos ten que relornar o seu nodo de orqanlzao e de
lunclonanento, no sentldo de un arolundanento da
denocracla lnterna, de una nalor transarencla no rrlo
rocesso de dellnlo das osles olitlcas e de una total
abertura aos contrlbutos e artlclao de todos aqueles que,
nos dlversos alcos de lnterveno civlca, soclal ou rollsslonal,
queren e oden ajudar os artldos a tornaren-se nals
ernevels aos roblenas e anselos dos ortuqueses.
A relorna do slstena olitlco ten dlnenses de nodernlzao
leqlslatlva, desde o slstena eleltoral at ao llnanclanento dos
artldos. 0 lS ten vlndo a allrnar claranente as suas osles
nesta natrla.
Mas o essenclal dessa relorna assa tanbn or dentro dos
artldos. lassa ela sua caacldade de se allrnar, de lorna
aberta e transarente, cono llares lundanentals da denocracla
que os cldados os reconhean cono reresentantes leqitlnos
e enenhados das suas reocuaes.
0uen quer artlclar na vlda artldrla, deve encontrar nos
artldos una verdadelra vla ara o lazer. 0uen no quer
artlclar, deve oder olhar ara a nensaqen dos artldos e
erceber de onde que surqe, orque que surqe e,
transarentenente, que objectlvos rosseque.
L lqualnente lundanental renovar e abrlr o lS, orque a hlstrla
denonstra que, quando o lS lnova e se abre ao exterlor qanha,
e quando se lecha sobre sl rrlo erde.
ueste caitulo, os Lstados-Cerals ara a uova Malorla
ernanecen cono exenlo aradlqntlco, cono una
exerlencla que tenos de translornar nuna rtlca
ernanente. 0 lS noblllzou ento os sectores nals dlnnlcos
da socledade ortuquesa ara o debate olitlco en torno da
nossa roosta ara a qovernao do ais. uunca tantos
lndeendentes, quadros quallllcados orlundos dos nals dlversos
alcos de lnterveno da nossa vlda cultural, acadnlca,
clentillca, ou enresarlal se envolveran con o lS de lorna to
entuslstlca e to voluntarlsta. 0 lS de, ols, aresentar-se
ao ais reresentando un conjunto de ldelas que qernlnavan
dlrectanente na socledade clvll.
Contra as nelhores exectatlvas, o lS no soube dar
contlnuldade a este rocesso de dlloqo con a socledade clvll,
orque no lnternallzou necanlsnos que o enquadrassen de
lorna ernanente no nblto do lartldo. L, se o Coverno da
uova nalorla, quando cheqou ao oder, sedlnentou una cultura
e una rtlca de dlloqo con as dlversas loras soclals sen
recedentes na nossa denocracla, o lartldo, no nesno eriodo,
voltou a lechar-se sobre sl nesno.
Lst na hora de o lS se voltar a abrlr ao exterlor. L desta vez,
crlando os necanlsnos necessrlos ara que esse
relaclonanento saudvel con os sectores nals dlnnlcos da
nossa socledade, con todos aqueles que na sua lnterveno
civlca se aroxlnan do oslclonanento olitlco do lS ou que
rotaqonlzan causas que ten lena ldentlllcao con o nosso
esao olitlco, se rocesse de lorna ernanente e estruturada,
sen nedos lnlundados e sen desconllanas de qualquer
escle.
Mas a renovao e a abertura do lartldo no se lazen or
decreto. S sero ben sucedldas se o lartldo e os seus nllltantes
assln o qulseren e se, tal cono retendenos, conreenderen
e acredltaren nas vantaqens e na necessldade lnerlosa de
que lsso acontea.
ua llnha da lrente destas reocuaes, est a necessldade de
lnstltuclonallzar lrnulas que ernltan enquadrar e lonentar
a artlclao, no trabalho olitlco do lS, quer de no nllltantes
que se ldentlllquen con os nossos valores e con a nossa aco
olitlca, quer de nllltantes cuja vontade de lnterveno no se
enquadre, excluslvanente, nos noldes da nllltncla nals
tradlclonal.
L assln de lnortncla cruclal que o lS encete un rocesso de
nodernlzao da sua rrla orqanlzao lnterna. L aqul a
relorna do lS deve ser transversal e joqa-se en vrlos lanos.
uesde loqo, tenos que conear ela base, elas seces, que
to declslvas e to lnortantes so ara o nosso artldo. As
seces de resldencla ten tldo, e contlnuaro a ter, un ael
lundanental e lncontornvel na dlnanlzao olitlca a nivel
local. As seces de resldencla so, or lsso, en qrande arte
resonsvels ela exresso eleltoral que obtenos nos dlversos
actos eleltorals, sendo que nas eleles autrqulcas so
verdadelranente lnsubstltuivels. Vlven, en qrande arte,
custa do trabalho abneqado e qeneroso de nultos nllltantes
que dedlcan una arte lnortante da sua vlda ao artldo, sen
nada edlr en troca.
Mas as seces de residncia no podem esgotar as instncias
de participao poltica no PS. Ao lado destas, deven surqlr
estruturas que enquadren outro tlo de artlclaes, outros
erlls de nllltncla, outras lornas de lazer olitlca. lor lsso
fundamental avanar para o desenvolvimento do conceito
de seces de aco sectorial, lndo aln das exerlenclas que,
a este nivel, en vrlos casos con qrande sucesso, j tenos no
lartldo.
L, aqora, teno de crlar outro tlo de seces lS, arolundando
esta exerlencla. uunca contra as seces de resldencla, que
que tlveran e ten un contrlbuto declslvo ara lazer do nosso
un qrande lartldo ortuques, nas conlenentando e
valorlzando a sua aco.
Por um lado, as seces temticas e as de durao limitada,
que tero o objectlvo de orqanlzar os nllltantes en torno de
una rea de lnterveno ou en luno de un objectlvo de
durao tenorrla. Por outro lado as ciber-seces. !endo
en conta a resena que a lnternet e as novas tecnoloqlas de
conunlcao ten hoje no quotldlano dos ortuqueses, as clber-
seces oden ser un esao rlvlleqlado de relaclonanento
entre nllltantes, de rellexo olitlca ernanente, de nllltncla
real no esao das novas realldades conunlcaclonals.
0 PS tem muito a ganhar se der expresso estatutria
figura dos clubes de poltica. Con eles, oderenos
lncluslvanente aroveltar exerlenclas lnteressantes que j se
ten dlssenlnado de nodo lnlornal entre soclallstas, no nblto
de lruns de rellexo olitlca quallllcada e aberta, que sen
dvlda lnortante valorlzar. 0s clubes de olitlca, cono qruos
orlentados ara o debate reqular sobre olitlca qeral ou tenas
esecillcos, deven ser sullclentenente eclctlcos ara atrairen
a artlclao no aenas de nllltantes, nas tanbn de
slnatlzantes e lnteressados, relatlvanente aos quals o artldo
reconhece un ael de lnterlocutores rlvlleqlados no contexto
da sua rrla rellexo.
0utro eixo central da renovao assenta no aperfeioamento
e na democratizao da orgnica dirigente do PS. Cono
evldente, este rojecto no un rojecto de excluso, , sln,
un rojecto de lncluso, que serve dols rosltos lundanentals:
0 rlnelro, adaptar as estruturas do PS aos novos desafios
que se colocan a un lartldo que voltou ooslo e que ten
que recuerar una dlnnlca de lnterveno olitlca que resultou
enlraqueclda durante o eriodo en que estlvenos no Coverno.
kelorar a ellccla do lS exlqe estruturas executlvas nals leves
e oeraclonals. lreclsanos, nas estruturas dlrlqentes do artldo,
de rqos reresentatlvos onde a rlqueza, a luralldade e
dlversldade estejan ben resentes. Mas reclsanos,
lqualnente, de rqos executlvos nals reduzldos, coerentes e
oeraclonals.
0 PS tem que consagrar regras transparentes e srias que
estimulem a sua renovao permanente e que ernltan una
abertura artlclao deslqnadanente dos jovens e todos
aqueles esto lnserldos nos sectores nals dlnnlcos da nossa
socledade. keqras que ara seren srlas e transarentes no
oden reduzlr essa artlclao a un nero aroveltanento
ontual- or vezes a roar o oortunlsno - dos contrlbutos
quallllcados destas essoas en nonentos de aerto eleltoral.
ueste sentldo, h elo nenos quatro inovaes
verdadeiramente essenciais:
Ao nivel do estatuto dos dlrlqentes, a lntroduo de limites
aos mandatos de alquns rqos executlvos, entre os quals os
resldentes das lederaes, de concelhlas e de seces e
nenbros dos rqos executlvos naclonals. Lste un
lnstrunento lortenente otenclador da abertura e renovao
do lS e lundanental ara leqltlnarnos roostas anloqas ao
23
nivel do slstena olitlco en qeral. Ln conlenento a esta
roosta, e con os nesnos lundanentos, devem ser tambm
consagrado o impedimento de acumulao simultnea de
cargos executivos.
lor outro lado, ao nivel da conetencla dos dlrlqentes, tanbn
lncontornvel a necessidade de aperfeioar o processo de
designao de candidatos a deputados, bem como o processo
de designao de candidatos autrquicos. A exerlencla
denonstra que loran no assado ratlcados erros olitlcos na
deslqnao de candldatos eleltorals do lS, que decorreran,
cono reconhecldo, da lalta de necanlsnos lnternos de
coordenao destes rocessos.
!rata-se, aqul, de erceber que o lS ten una resonsabllldade
ara con nllhes de eleltores que nele se reveen e nele conllan
a sua reresentao olitlca. Lsta una resonsabllldade do lS
no seu todo, que obrlqa a una onderao que conatlblllze o
rlncilo da desconcentrao do oder declsrlo, lnerente e
lnallenvel nossa denocracla lnterna, e o rlncilo da
resonsabllldade eleltoral enquanto lnstltulo, relatlvanente
aos candldatos que aresenta a eleles.
A roosta equlllbrada ara qarantlr estes dols rlncilos aonta
ara que, no rocesso de deslqnao dos candldatos a deutados,
a quota da Conlsso lolitlca uaclonal asse a ser reenchlda
sob roosta do Secretrlo-Ceral. L, or outro lado, ara que,
no que se relere aos candldatos autrqulcos, seja lntroduzlda a
osslbllldade de a resectlva deslqnao ser ratlllcada ela
Conlsso lolitlca uaclonal se no houver concordncla entre a
Conlsso lolitlca da lederao e a Conlsso lolitlca Concelhla
sobre as candldaturas roostas or esta ltlna.
una relerencla nulto eseclal ara a lnortncla que os jovens
tero ara o luturo de un lartldo Soclallsta noderno e renovado.
um dos objectivos fundamentais da mudana que queremos
para o nosso partido dirige-se aos jovens, motivao de
novas militncias e renovao geracional dos valores que
defendemos. Lsta ateno aos jovens, aos seus anselos e sua
artlclao traduz-se, desde loqo, nuna cooerao relorada
con a Juventude Soclallsta, no reselto ela sua autononla e
ldentldade e con a certeza de que ela reresenta un dos llares
da renovao do lS.
III
0S Pk0XIH0S 00IS AN0S
0 lS serve hoje lortuqal cono o nalor artldo da ooslo. L
nesse lano que, estando-se en lniclo de leqlslatura, dever
enenhar o nelhor do seu esloro nos rxlnos anos.
L certo que, cono qrande artldo que , deve estar
ernanentenente rearado ara assunlr resonsabllldades
de qoverno.
L, ols, essenclal que o lS dellna con clareza e rolundldade as
suas osles sobre todas as questes relevantes da aqenda
olitlca, relorando a sua caacldade ara lntervlr en todas as
reas tentlcas que constltuen a qovernao do ais.
Lste objectlvo obrlqa-nos a conear a trabalhar, desde j, ara
rearar a nossa alternatlva de Coverno.
ueste e no rxlno conqresso, joqarenos una arte lnortante
do nosso luturo no ndlo razo. !enos de saber llq-los nun
trao coerente e continuo de trabalho olitlco rolundo e
lnovador.
Inorta que, ara tal, sejanos caazes de rearar ara estes
desallos o lartldo, os seus quadros e nllltantes, e tanbn os
ortuqueses que, enenhados na vlda civlca, veen no lS a
alternatlva ao Coverno da dlrelta.
uma proposta prpria
para as eleies europeias
As eleles Luroelas sero o rxlno conbate eleltoral naclonal
do lartldo Soclallsta.
So eleles lnortantes or vrlos notlvos. lorque se laro
nun nonento nulto lnortante da vlda da unlo Luroela,
con o qulnto alarqanento concluido e belra de relornas
lnstltuclonals lnortantes. L orque sero lqualnente un
nonento rlvlleqlado ara ronover una nalor roxlnldade
dos ortuqueses aos assuntos euroeus.
0 soclallstas ortuqueses ten un enenhanento nlco no
rocesso de construo da Luroela, enenhanento que llcou
ben exresso aquando da resldencla lortuquesa da u.L. e,
noneadanente da lnortante Clnelra de Llsboa que constltulu
un narco na sua hlstrla recente.
0 nosso passado no combate pela participao de Portugal
na u.f. d-nos um lugar nico e distintivo no quadro poltico
nacional. Somos o partido que melhor protagoniza a vocao
europeia de Portugal.
uelendenos que lnresclndivel que, ara aln de 2006,
rosslqa o esloro euroeu de reequllibrlo nas dlnnlcas de
desenvolvlnento, noneadanente atravs da nanuteno de
lundos de coeso.
uelendenos, tanbn, una constltulo da unlo Luroela,
clara e slnles, que lnteqre os rlncilos da unlo, a carta dos
dlreltos lundanentals, as suas lnstltules e resectlva
conoslo, conetenclas e recursos llnancelros.
foncorreremos, pois, sozinhos s prximas eleies para o
Parlamento furopeu, seja qual for a forma como a direita
parlamentar se apresentar a essas eleies.
0uerenos contlnuar a artlclar na construo de una unlo
de Lstados e de lovos, onde o rotaqonlsno central ten que
assentar na allrnao da reresentatlvldade dos Lstados
artlclantes e no reconheclnento dos dlreltos e llberdades
dos rrlos cldados. kejeltanos as vlses redutores da unlo
cono una nera zona de conrclo llvre, onde s relevasse a
llberallzao dos nercados tal cono rejeltanos a crlao de un
suer-Lstado euroeu centrallzado.
0 lS aolar o rocesso de alarqanento da uL aos aises
candldatos da Luroa Central e do Leste. Lsse alarqanento
rovocar una alterao rolunda da natureza da unlo, nas
no deve lnllcar qualquer retrocesso no arolundanento do
rojecto euroeu.
As translornaes da uL tornadas necessrlas ela adeso
deven salvaquardar a lqualdade entre Lstados, a solldarledade
ara con os aises e as reqles nenos desenvolvldas e o esloro
roorclonal exlqldo ara lazer lace aos novos desallos de una
unlo anllada, allrnando-se nas qrandes lnstnclas
lnternaclonals e assunlndo as necessrlas relornas do slstena
llnancelro e conerclal no lano lnternaclonal.
Aolanos una relorna equlllbrada da lAC que a exerlencla j
denonstrou ser lndlsensvel, quer or lortuqal, quer elo luturo
da unlo.
lara o lS o nodelo soclal euroeu un atrlnnlo lundanental
da nossa exerlencla conun.
0 objectlvo, llrnado en Llsboa en 2000, de translornar a
econonla euroela na nals conetltlva do Mundo en 10 anos,
lnllca que se rosslqa a llberallzao dos nercados e a
relornulao do tecldo rodutlvo euroeu con base na socledade
do conheclnento e na utlllzao das novas tecnoloqlas de
conunlcao, nas que se qaranta, lqualnente, a coeso soclal
e terrltorlal, reallrnando o objectlvo do leno enreqo,
ronovendo a luta contra a obreza e a excluso, ben cono a
salvaquarda do equllibrlo anblental.
Para o PS a unio furopeia tem de ser um decisivo factor de
paz e de reequilibro mundial.
0 rotaqonlsno da unlo ten de ser, antes do nals, de orden
olitlca, tanto no que concerne roqresslva lornulao de
una olitlca externa e de sequrana conun, quanto na
edlllcao, no lano lnterno, de un esao de llberdade, de
sequrana e de justla. A olitlca externa lndlssoclvel da
edlllcao de una ldentldade Luroela de Sequrana e uelesa.
lortuqal deve rotaqonlzar a allrnao de una lLSC que no
allena nenhuna das cononentes de olitlca externa do seu
esecillco lnteresse, seja no lano das relaes transatlntlcas,
seja no desenvolvlnento das relaes olitlcas con as reqles
vlzlnhas, seja no arolundanento dos laos con Alrlca e a
Anrlca Latlna.
A olitlca externa lndlssoclvel da edlllcao de una Identldade
Luroela de Sequrana e de uelesa credivel, na senda trllhada
no Conselho de Santa Marla da lelra, con vlsta reveno de
conllltos, constltulo de una lora nllltar rrla que,
artlculadanente con a uA!0, contrlbua ara a qesto de crlses
e ara a az nundlal
Cono lol subllnhado elos ataques terrorlstas de 11 de Setenbro
nos LuA, a construo de un esao de llberdade, sequrana e
justla ten una lnortncla estratqlca.
S a unlo Luroela est en condles de se allrnar
declslvanente cono lo bloqueador de tendenclas
heqenonlstas e de construo de nodelo nals equlllbrado de
oderes a todos os nivels escala nundlal.
uma solidariedade activa
com os socialistas insulares
0 lartldo Soclallsta est rolundanente llqado ao rocesso
lundaclonal das autononlas olitlco-adnlnlstratlvas dos Aores
e da Madelra no eriodo lnedlatanente sequlnte ao 23 de Abrll.
!odos os rlnclals lnulsos constltuclonals e leqlslatlvos da
Autononlas ten a narca da nossa aco arlanentar, desde a
Assenblela Constltulnte at aos asectos nals recentes da
kevlso Constltuclonal de 1997 e das relaes llnancelras entre
o Lstado e as keqles Autnonas.
A aco do l.S., en anbas as keqles, constltul un lnortante
acervo do rojecto de arolundanento denocrtlco do lals e,
de lorna eseclal nos Aores, desde a vltrla do lartldo Soclallsta
nas eleles reqlonals de 1996, un enorne contrlbuto ara a
abertura, a nodernlzao e o desenvolvlnento daquele
arqullaqo, j. reconhecldo elos aorlanos nas ltlnas
eleles en 2000.
fom a ascenso da coligao de direita ao governo de
Portugal, os Aores, em, particular, esto j a sentir os efeitos
de um voluntarismo hegemnico e de uma discriminao
negativa do 0overno da kepblica, que tem colocado frente
da realizao permanente do interesse nacional a ocupao
selvagem de todos os nveis e fontes de poder, lncluslve
daqueles que, tal cono o Coverno keqlonal dos Aores, ten
una leqltlnldade denocrtlca e no oden nen deven ser
alvos da vlnqana e da dlscrlnlnao or razes artldrlas.
lor lsso, o envolvlnento naclonal do l.S. no aolo aco
civlca e qovenatlva dos soclallstas aorlanos e no sucesso das
exerlenclas autonnlcas, dever lncororar, de lorna
lnequivoca, cone acentuado qrau de rlorldade, a estratqla do
lartldo Soclallsta nos rxlnos dols anos.
Atendendo especificidade e importncia das problemticas
insulares ser constitudo um 0rupo foordenador, presidido
pelo Secretrio-0eral - que integrar os Presidentes do P.S.
nas kegies Autnomas, o Presidente do 0rupo Parlamentar
na Assembleia da kepblica e um representante do grupo
dos socialistas portugueses no Parlamento furopeu - ao qual
incumbir articular todas as frentes de interveno no apoio
aos socialistas dos Aores e da Hadeira.
0 Partido Socialista define como objectivos eleitorais nas
regies autnomas a renovao do mandato governamental
dos socialistas aorianos e o crescimento da influncia dos
socialistas madeirenses.
lara a reallzao desses objectlvos eleltorals, a orqanlzao e o
dlscurso do artldo a nivel naclonal devero concorrer de lorna
lntensa e contlnuada, at orque os roblenas do
desenvolvlnento reqlonal constltuen un sonatrlo lnteqrado
do objectlvo naclonal. de desenvolvlnento harnnlco e de
coeso econnlca e soclal.
0 lartldo Soclallsta contlnuar a assequrar a autononla de
orqanlzao estatutrla do artldo nos Aores e na Madelra,
conllando-lhes, dessa lorna, o rlnado da sua olnlo na
lornao da doutrlna do l. S. sobre o enquadranento no Lstado
das autononlas olltlco-adnlnlstratlvas, de anbos os
arqullaqos.
Preparar as batalhas eleitorais
de 2005 e 2006
uo este conqresso o nonento ara debater e arovar o nosso
roqrana ara as rxlnas leqlslatlvas.
Mas este o momento para nos desafiarmos a ns prprios
para forjar e consolidar as ideias de futuro que tero de dar
origem desde j ao novo programa eleitoral do PS ara a
rxlna leqlslatura.
f possvel, desde j, juntar nos fruns Socialistas Por Novas
Polticas muitos dos melhores quadros da nossa vida
cientifica, cultural e cvica para debater os temas do futuro
e para, estudando os problemas da sociedade portuguesa,
24
comear a construir as respostas que, teis para o trabalho
da oposio, sero indispensveis para o programa que o
prximo congresso aprovar.
A arovao no conqresso de 200 de un roqrana ara a
rxlna leqlslatura constltulr un elenento de rutura con a
rtlca tradlclonal dos artldos no nosso ais. Ser un rocesso
que, sob a dlreco do Secretrlo-Ceral, deve ser conduzldo
en todas as suas lases, desde j, tendo resente o objectlvo
central e ressuondo que, salvo qualquer alterao da vontade
dos soclallstas, deve ter contlnuldade do seu rotaqonlsta
rlnclal e candldato natural a rlnelro-nlnlstro.
lorque lsso slqnlllcar a dellnlo desde j de un horlzonte
de rojecto en que o lS estar en ernanencla, nuna ostura
de abertura socledade, a construlr o seu conronlsso con
os ortuqueses. Conronlsso que ser de cananha nas, que
ser lqualnente, conronlsso de qoverno.
lor outro lado, deverenos lnlclar desde j o trabalho tendente
a reallrnar a nossa lora autrqulca.
As estruturas do lS cabe un trabalho rlqoroso e aclente de
aolar a qesto dos nossos autarcas que llderan Cnaras
Munlclals e Juntas de lrequesla, ben cono trabalhar con os
nossos autarcas que se encontran na ooslo.
Lstudar os roblenas locals, roor as alternatlvas dos
soclallstas, aconanhar as olitlcas bllcas ara o sector
constltul un asso essenclal ara oder, no teno certo,
construlr candldaturas vencedoras.
Candldaturas que tero de ser de abertura s conunldades, de
avallao critlca do nosso trabalho e de alternatlva denocrtlca
aos nossos adversrlos.
!erenos tanbn, na lase llnal deste clclo, eleles
resldenclals. 0 lS enenhar-se- no aolo a una candldatura
resldenclal ara unlr os ortuqueses, credivel e qanhadora,
cono ten sldo as que receberan o nosso aolo.
IV
N0VAS P0LIIfAS PfL0 fuIuk0
lortuqal vlve un cllna de deresso e canlnha ara una crlse
econnlca evltvel. f nosso dever de oposio, ao mesmo
tempo que preparamos uma nova alternativa, evitar que
retrocessos induzidos por este 0overno ganhem uma
dimenso prejudicial ao pas. Lst en curso una contra-
relorna soclal e una derlva neollberal, que no lnveste nos
ortuqueses e rejudlca o canlnho desejvel en none do seu
luturo.
h, a este reselto, batalhas j necessrlas e rlncilos de
que no abdlcanos, lulcrals nos debates olitlcos desta
leqlslatura e que, no esqotando o nosso roqrana, so traves
nestras, oes lundanentals en que assentaro os
desenvolvlnentos sectorlals.
0uerenos ser un ais de nulheres e honens, lquals en
dlreltos e deveres, que assunen en lena lqualdade as dlversas
dlnenses da sua vlda essoal e civlca. Aqlr ela lqualdade ,
tanbn, assunlr a lntolerabllldade de toda a dlscrlnlnao.
A erradlcao da dlscrlnlnao de qnero una rea en que
a olitlca ten una lorte alavra a dlzer, desde a arqultectura
do slstena denocrtlco requlao das relaes soclals.
Serenos delensores lntranslqentes da lqualdade de qnero,
nas nornas e nos quotldlanos.
A socledade que querenos ter de roorclonar novas e nelhores
oortunldades no luturo. !al oder reallzar-se j ara os jovens
de hoje, nuna econonla nals noderna, con nelhor enreqo,
otenclando o aolo sua autononla essoal. L a ensar no
luturo de todos, nas en artlcular dos cldados nals jovens que
lornulanos a nossa aosta de socledade.
Investir no futuro
A construo da alternatlva qovernao da dlrelta ter de
assentar na reconstruo de una vlso de luturo ara lortuqal
que noblllze os ortuqueses e os caaclte ara os enornes
desallos estruturals que o nosso ais ten dlante de sl.
A sociedade portuguesa hoje, em mltiplas das suas
vertentes, uma sociedade mais aberta, mais culta e
diversificada, que em 1995, no obstantes vivermos no
presente uma conjuntura de incerteza e desconfiana face
ao futuro.
uo entanto, os roqressos obtldos no doninlo da ronoo da
lnvestlqao clentlllca e da qenerallzao do conheclnento
clentlllco loran dos nals relevantes da nossa hlstrla recente.
A roduo cultural naclonal hoje nals rlca e reconheclda,
naclonal e lnternaclonalnente, no obstante no estar alnda
suortada en nodelos sustentados de llnanclanento nen
atlnqlr os nivels de enetrao soclal desejvels. A lnvestlqao
clentillca e tecnolqlca lol lncentlvada e desenvolveu-se de
una lorna sen recedentes que j est a qerar qanhos, a
todos os titulos, ara o ais. ua nesna lorna lnlclou-se una
verdadelra cobertura naclonal do enslno r-escolar alnda que
atlnqlndo nivels lnsullclentes.
Lstas aostas oden e deven, no entanto, ser arolundadas.
f, por isso, preocupante o desinvestimento actual na
qualificao dos portugueses e nas reas de excelncia da
cultura, da cincia e da tecnologia. 0 abandono desta
prioridade estratgica enfraquece o potencial de
modernizao do pas e a base de promoo da
competitividade, produtividade e qualidade social que a
qualificao e a excelncia proporcionam.
0 lartldo Soclallsta assune a questo da quallllcao e do
lnvestlnento nos ortuqueses cono o desallo lundanental
ara a nodernlzao da socledade ortuquesa. 0 que est en
causa no otar entre o beto e as essoas, nas sln r o
beto ao servlo das essoas.
Para o PS, a superao estrutural dos nossos dfices no
pode ser conseguida de forma duradoura sem que cabea
da actuao do fstado esteja a promoo, estmulo e
garantia de valorizao da qualificao dos nossos cidados.
Iemos de ser incansveis neste desgnio. S assim
poderemos competir num espao europeu e mundial cada
vez mais competitivo e globalizado.
lor lsso, esta reocuao ten de ser una reocuao
transversal a todas as olitlcas ubllcas, nas tanbn dever
ser valorlzada no selo da socledade clvll.
ua concretlzao desta reocuao transversal o lS coloca
cono rlorldades tres lanos de aco:
roteco crlana contra todos os rlscos soclals e reloro
do lnvestlnento na lnterveno recoce no conbate aos
obstculos ao desenvolvlnento lnteqral das crlanas,
nelhorla qualltatlva dos slstenas de educao/lornao
conduzlda a ar de una desejvel anllao da escolarldade
obrlqatrla e dos nivels ndlos de escolarldade e quallllcao
dos jovens e da oulao adulta, ano as ano.,
reloro do lnvestlnento naclonal en lnvestlqao e
desenvolvlnento clentlllco e tecnolqlco, ondo eseclal
ateno no seu lnterlace con os slstenas rodutlvos.
uma economia competitiva - valorizar os nossos
recursos
i. trescimeoto sasteotve/ - a cbave do oosso proqresso
As dlllculdades que lortuqal hoje vlve ten una dlnenso
conjuntural. Mas os roblenas nals srlos do nosso ais so
de natureza estrutural e ten a ver con a caacldade de lazer
a nossa econonla crescer de lorna sustentvel, converqlndo
con os lndlcadores de desenvolvlnento da unlo Luroela.
Lste cresclnento lnerloso e ossivel. 0 nosso ais ten-
no consequldo ao lonqo das ltlnas dcadas.
L le-lo, lqualnente, nos anos recentes de qoverno do lS,
quando en todos os anos crescenos nals do que a unlo
Luroela.
Mas no tenos as qarantlas de que lsso acontecer senre.
Sabenos at que delrontarenos dlllculdades crescentes, cono
ais, ara nos aroxlnarnos dos que vo na lrente. lara o lS,
esse cresclnento s ser lntelranente sustentvel se lor
rossequldo en tres lanos dlstlntos.
Se for economicamente seguro, ou seja, se assentar en
acrsclnos conetltlvos baseados na valorlzao dos nossos
recursos e rlnclalnente na quallllcao dos ortuqueses.
loran leltos roqressos neste doninlo no assado recente,
nas eles necessltan de ser lncrenentados ara relorar a
caacldade estratqlca das enresas e dos sectores
econnlcos,
Se lor socialmente sustentvel, ou seja, se no delxar
ara trs os nals deslavorecldos e se crlar e relorar
necanlsnos de solldarledade, que qarantan a coeso soclal
e nelhoren o ben estar das lanillas,
Se lor ambientalmente sustentvel, ou seja, se lornos
caazes de lnvestlr nals na olitlca de anblente, na llnha
do esloro j lelto nos ltlnos anos - reconhecldo ela
0CuL no seu exane ao desenenho anblental de lortuqal
-, assunlndo assln o desallo de lntenslllcar o rocesso de
converqencla con os adres de qualldade anblental dos
aises nals desenvolvldos da Luroa e do Mundo.
ii. Lstabi/idade macro-ecoomica, am iostrameoto para
o crescimeoto
lara o lS a establlldade nacro-econnlca ten, or sl s un
valor acrescentado, ara a construo de un canlnho de
roqresso econnlco e soclal. L, nessa establlldade, o controlo
das llnanas bllcas assune cada vez nals un ael de relevo.
uo cono un lln en sl, nas orque, quanto nals equlllbradas
loren as contas bllcas do onto de vlsta estrutural, nals
vlvel se torna recorrer desesa e ao lnvestlnento bllcos
cono lnstrunentos de noblllzao de recursos en contexto
de abrandanento econnlco.
0 lS nantn a sua adeso lena aos objectlvos de establlldade
e cresclnento no selo da unlo Luroela.
0 que no slqnlllca que no delendanos que a Luroa ten a
obrlqao de entender os slnals de nudana da conjuntura de
lorna rolunda e assunlda, e de adatar as suas olitlcas,
quer a essa realldade nutvel (e o nundo de hoje ben
dllerente do que era nos anos 90), quer dlversldade das
sltuaes das dllerentes econonlas.
0 lS assune, no entanto, que lortuqal ten de nanter os seus
objectlvos de consolldao oranental nun quadro de
establlldade e cresclnento
Mas importa perceber que, se para esse esforo h que contar
com um importante contributo da racionalizao da
despesa pblica e especialmente da despesa corrente, o
papel decisivo ter de vir duma maior eficcia no combate
fraude e evaso fiscal.
lol una lnconleta conreenso dessa necessldade que aqravou
a sltuao oranental no assado recente da qesto do lS.
At orque una arte substanclal dessa evaso corresonde a
actlvldades econnlcas que no so electlvanente
contablllzadas no clculo do lroduto Interno 8ruto. uesta lorna
o xito desse combate tem um duplo efeito positivo nos
indicadores do dfice: reduzindo a sua dimenso bruta e
reduzindo o seu peso na criao de riqueza.
iii. 0m mode/o de especia/izao ecoomica com fataro
A caacldade ara lortuqal converqlr de lorna sustentada
con a unlo Luroela exlqe un reloro, tanbn sustentado,
da nossa conetltlvldade.
Lssa conetltlvldade no assa aenas ela nelhorla
lncrenental da rodutlvldade nas nossas enresas e
actlvldades econnlcas, nen aenas elo nelhor desenenho
dos nossos servlos bllcos.
lassa, rlnclalnente, elo arolundanento da nudana do
nosso erlll de actlvldades econnlcas, valorlzando cada vez
nals aquelas que nalor caacldade ossuen de crlar valor e
allrnar-se en nercado aberto.
L una nudana estratqlca que se deve allrnar
roqresslvanente e que s ter sucesso con o esloro de toda
a nossa conunldade.
As olitlcas bllcas deven ai joqar un ael lnortante,
noneadanente en tres doninlos:
relorando a modernizao das nossas infra-estruturas
(nas acesslbllldades, no anblente, na lnvestlqao...)
esloro que teve un qrande lnulso con os qovernos do lS,
e que no ode abrandar,
na valorizao produtiva nos nossos recursos humanos
mais qualificados, asso que a socledade ortuquesa alnda
s deu de lorna nlnorltrla,
relorando os instrumentos de concertao estratgica
que lavorean a crlao de slnerqlas entre todos os aqentes
declslvos ara a conetltlvldade naclonal.
25
keafirmar o valor da solidariedade
i. 0efeoder a proteco socia/ - va/or decisivo dos socia/istas
0 avano lnequivoco en natrla de olitlca soclal constltul un
dos nals lnortantes leqados dos qovernos do lS. uos ltlnos
sels anos, Portugal aproximou-se decisivamente do modelo
social europeu, e a solidariedade foi uma prioridade da
governao, como talvez nunca tenha sido.
fxiste hoje um risco srio de retrocesso nesse domnio. fsta
, pois, uma frente de combate poltico que tem a maior
importncia.
Inorta relterar os qrandes rlncilos que estlveran subjacentes
s relornas oeradas, e reallrn-los cono llnhas orlentadoras
de toda a actuao lutura en natrla de olitlca soclal. A
unlversalldade do slstena de roteco soclal, a dllerenclao
osltlva da roteco conlerlda aos trabalhadores e o rlncilo
da solldarledade, na sua trlla dlnenso - naclonal,
lnterqeraclonal e rollsslonal - no odero delxar de ser as
traves nestras do nosso concelto de roteco soclal.
0 lS contlnuar a bater-se ela qarantla de un slldo slstena
bllco de sequrana soclal, caracterlzado ela unlversalldade
da roteco concedlda e dos dlreltos que lhe esto assoclados,
e reservando aos reqlnes conlenentares un esao de oo
voluntrla e no de lnoslo adnlnlstratlva,
Mas, assunlnos tanbn que a modernizao da proteco
social uma tarefa permanente pela qual nos bateremos no
0overno ou na oposio. una aqenda renovada de roteco
soclal deve lnteqrar:
una solldarledade nals lntensa ara con os nals ldosos,
relorando neste doninlo a delesa da dllerenclao osltlva
dos nals obres,
o aolo s essoas con dellclencla, ben cono aos que solren
de doenas rolonqadas lncaacltantes,
a revlso roqresslva das lontes de llnanclanento da
roteco soclal, tornando-as nals anlqas do enreqo,
ii. Por ama sociedade com me/bor empreqo para todos
una das rlorldades dos qovernos do lS e da nova nalorla lol a
relorna das olitlcas actlvas de enreqo, ara controlar e reduzlr
o desenreqo e ronover a crlao de enreqo. lol ossivel
assln ultraassar todas as netas da unlo Luroela e aroxlnar
lortuqal do lleno Lnreqo.
Aesar de vlvernos una conjuntura recesslva as olitlcas de
enreqo e o objectlvo enreqo deven contlnuar a constltulr
una rlnelra llnha de reocuao de una boa estratqla de
desenvolvlnento ara lortuqal.
A nanuteno de elevados nivels de enreqo un dos llares
essenclals do ben estar soclal en lortuqal e erra rolundanente
quen ensa que o cresclnento da conetltlvldade naclonal se
ode lazer custa de aunentos slqnlllcatlvos da taxa de
desenreqo.
lara o lS, lortuqal ten que contlnuar a lnvestlr nuna olitlca
que ernlta atlnqlr tres objectlvos:
revenlr o desenreqo, quallllcar os recursos hunanos e
aunentar a rodutlvldade e a qualldade do enreqo,
actuar recocenente con os desenreqados ara evltar o
desenreqo de lonqa durao e ronover a enreqabllldade,
ronover a relnsero de essoas en sltuao de excluso do
nercado de trabalho.
A reveno do desenreqo lnllca a nelhorla da
conetltlvldade das enresas e tanbn a aqulslo de
conetenclas or arte dos trabalhadores de nodo a qarantlr-
lhes carrelras slnultaneanente nals llexivels, nals sequras e
de nelhor qualldade. lara que tal acontea o lnvestlnento da
lornao ao lonqo da vlda ten de ser un objectlvo que noblllze
toda a nossa socledade.
As polticas activas de emprego tero, no contexto de
abrandamento econmico que vivemos, um papel essencial
na dotao do pas das competncias para a sociedade de
informao, numa relao adequada entre a formao e as
necessidades de adaptao e competitividade das empresas
e dos trabalhadores.
iii. Promover a coeso territoria/
A consclencla solldrla dos ortuqueses exressa-se tanbn
na reocuao con un desenvolvlnento terrltorlal equlllbrado.
A reduo das asslnetrlas, o lnvestlnento no lnterlor, o
reequllibrlo entre reas urbanas e rurals, o aolo s erllerlas,
so reocuaes nalores e salvaquardas necessrlas a nals
equldade no aceso aos recursos e beneliclos que a socledade
ossa roorclonar. !al lne a prioridade poltica dimenso
regional dos efeitos das polticas sectoriais, o
aperfeioamento dos mecanismos de descentralizao e de
desconcentrao, bem como novos instrumentos de poltica
regional e ordenamento do territrio.
Mals oortunldades ara nals essoas, quer tanbn dlzer nalor
dlssenlnao dessas oortunldades elo conjunto do terrltrlo
naclonal, sen lavorltlsno nen dlscrlnlnaes.
uma sociedade aberta,
uma sociedade mais democrtica
lortuqal ten hoje una socledade nals rlca e nultllacetada do
onto de vlsta cultural, en resultado dos rocessos de
qloballzao e da rrla nodernlzao da socledade ortuquesa.
Mas este deve ser un lactor de roqresso e de enrlqueclnento,
e no un lnstrunento de roduo de lracturas soclals e
culturals.
L essenclal que se desenvolvan todos os necanlsnos que
ernltan lnteqrar, en condles de lqualdade e dlqnldade,
todas as nlnorlas nas nltllas vertentes da nossa vlda
conunltrla, desde a artlclao civlca lnsero no nercado
de trabalho.
0 lS reconhece a erslstencla, no nosso ais, de lornas
lnaceltvels de dlscrlnlnao contra dllerentes tlos de
nlnorlas. L lundanental actuar no sentldo de ellnlnar essas
dlscrlnlnaes. Lsta una narca de nodernldade de que no
odenos resclndlr.
Sendo certo que conete ao conjunto da socledade suerar
esses necanlsnos, h una resonsabllldade acresclda que recal
no Lstado e na sua actlvldade nornatlva, una resonsabllldade
de que o Lstado, na vlso lncluslva que os soclallstas ten ara a
socledade ortuquesa, no se ode denltlr.
0 lS allrna, or lsso, o seu conronlsso enenhado na
necessldade de aqlr ara conbater a dlscrlnlnao de que so
alvo as nlnorlas na socledade ortuquesa.
lor exenlo, as nlnorlas no doninlo da orlentao sexual, que
contlnuan alnda hoje a ser dlscrlnlnadas de lorna lnjusta e
lnaceltvel. A nossa Constltulo consaqra o rlncilo da
lqualdade, sequndo o qual todos os cldados so lquals erante
a lel, e estabelece un anlo conjunto de lactores de
dlscrlnlnao que deven ser lnterdltos en lortuqal.
Aesar de entre estes rlncilos no se encontrar alnda o da
orlentao sexual de cada cldado, o lartldo Soclallsta entende
que nesta, cono noutras questes, as rtlcas dlscrlnlnatrlas
contlnuan a ser lrequentes e lnaceltvels..
lara aln dlsso, h lactores de dlscrlnlnao j relerldos ela
constltulo ortuquesa que contlnuan, na rtlca, or erradlcar
na sua lenltude. Lste , tanbn, un desallo de lundo ara a
socledade ortuquesa: qarantlr que a un Lstado de dlrelto
corresonde electlvanente una socledade de dlreltos.
L o caso das questes tnlcas e culturals. Ln anos recentes, o
ais conheceu una alterao estrutural erante os lennenos
nlqratrlos escala qlobal. lortuqal assou a ser recetor de
nals lnlqrantes, e de lnlqrantes de rovenlenclas nals
dlverslllcadas, nultas vezes con culturas, linquas e tradles
dlstantes das nals lnlantadas na socledade ortuquesa.
A imigrao no , em si, um problema. Pode e deve ser um
factor de enriquecimento - cultural, social e econmico e
como tal deve ser abordada.
S ser un roblena se a abordarnos delenslvanente, cono
alqo que neqatlvo artlda, e se lhe resondernos con
neras olitlcas reresslvas que no abrandan as resses
nlqratrlas. Ln rlqor, nlnqun benellcla con a nlola de tal
oo, nen os que esto nen os que cheqan.
fonstruir uma poltica de imigrao simultaneamente
solidria e eficaz, inclusiva e reguladora, implacvel com
as mafias e compreensiva com as sua vtimas, um dos
grandes desafios que se colocam ao futuro do pas.
A lnlqrao una realldade estrutural que velo ara llcar.
Inteqrar, en condles dlqnas, lnlqrantes que, na nalorla
dos casos, no sero tenorrlos, , aln de un lneratlvo
olitlco do resente e da nossa natrlz de clvlllzao, un dever
hlstrlco que tenos, enquanto ais que tradlclonalnente lol
orlqen e no destlno de lluxos nlqratrlos.
A clrculao de essoas, nas suas dlversas lases hlstrlcas,
contrlbulu, alls, ara a construo da ldentldade luslona,
que enquanto ais tenos todo o lnteresse e orqulho en
ronover. A qloballzao da lusolonla un vector lnortante
de ronoo da ldentldade naclonal e de rojeco do ais en
ternos lnternaclonals.
A lusolonla naterlallza-se nuna nesna linqua, nas tanbn
en laos hlstrlcos, alectlvos e culturals que querenos
arolundar. A cooerao con os aises luslonos, e o
lnvestlnento nos nercados enerqentes destes aises, so
lornas de renovar os laos que nos llqan, ronovendo ao
nesno teno o desenvolvlnento destes arcelros hlstrlcos
e rlvlleqlados, hoje e no luturo.
Mas a rlorldade lusolonla assa tanbn elas olitlcas de
lnlqrao, aostando na lnteqrao na nossa socledade de
lnlqrantes rovenlentes dos aises que lalan a linqua
ortuquesa e dos seus descendentes.
A lusolonla nals do que una questo de neqclos
estranqelros, una questo de ldentldade e de artllha cultural
Ln suna, o lartldo Soclallsta assune con llrneza o seu
conronlsso ela lncluso, contra todas as lornas de
dlscrlnlnao. una socledade excluslva una socledade
nenos tolerante e tendenclalnente una socledade de rlsco.
A socledade ortuquesa no soube alnda resolver de lorna
satlslatrla a trqlca realldade do aborto clandestlno. 0 aborto
clandestlno hoje un roblena nenos drantlco do que h
alqunas dcadas, quando no eran dlvulqados nen nelos
contracetlvos, nen educao sexual ou laneanento lanlllar.
0 PS considera, antes de mais, que deve ser feito um
investimento muito forte quer no domnio da educao
sexual quer no planeamento familiar. Consldera alnda que
o aborto clandestlno una realldade de dlnenso alnda
desconheclda e cujos contornos lnortante conhecer en
toda a sua rolundldade e extenso.
Mas o nelhor conheclnento da sltuao e a nelhorla das
abordaqens reventlvas no oden contlnuar a constltulr allbls
ara que ernanea una qrave sltuao de sade bllca do
nosso ais. Ine-se, or lsso, dar traduo a una realldade
reconheclda ela nalorla da socledade ortuquesa: a de que
necessrlo nudar o enquadranento leqlslatlvo que enallza
de lorna lnjusta as nulheres e as lanillas. L, en eseclal,
aquelas que nenos recursos ossuen.
uo se trata de conslderar o aborto cono una rtlca nornal,
ou cono un substltuto dos nelos contracetlvos e do
laneanento lanlllar. Irata-se de reconhecer que este
problema existe, e vai continuar a existir se nada for feito
para o regular. Irata-se de reconhecer que se a opo de o
praticar ou no uma questo de conscincia, a deciso de
penalizar ou no a sua prtica em determinadas situaes,
uma questo poltica.
uesde o anterlor relerendo houve lactos novos, tals cono a
condenao de nulheres ela rtlca de aborto clandestlno,
quando se tlnha dado or adqulrlda a queda en desuso dessa
sano enal.
S una nova noblllzao soclal en torno deste velho roblena
ode crlar verdadelras condles ara que o rocesso seja
relanado: no laz sentldo recolocar aos ortuqueses esta
questo enquanto ela no lor recolocada nun debate naclonal
alarqado e no lano da noblllzao dos cldados.
havendo una noblllzao da olnlo bllca que relllcta essa
nova realldade, entendenos que deve avanar-se ara una
nova soluo olitlca ara este roblena, a qual ter
necessarlanente de assar or una nova consulta aos
ortuqueses en relerendo.
0 PS apoiar as iniciativas credveis neste domnio.
fmpenhar-se- como partido, respeitando as
sensibilidades existentes acerca desta questo, no apoio
mobilizao social que vise colocar na ordem do dia um
novo referendo sobre a despenalizao da IV0, nos termos
j definidos.
L reclso qanhar a socledade ara esta causa antes de ensar
26
en qanhar un relerendo. L, ara o lartldo Soclallsta o
resultado desse relerendo, senelhana do que aconteceu
anterlornente, deve ossulr consequenclas olitlcas.
um estado moderno
ao servio dos cidados
i. 0 pape/ do estado oa sociedade actaa/ - rejeitamos a
sociedade de mercado
Se ara o lS a econonla de llvre lnlclatlva deve constltulr a
natrlz bslca da orqanlzao econnlca, conete, no entanto
ao Lstado un ael declslvo ara que a conetltlvldade
lnerente econonla de nercado no destrua asectos
essenclals da coeso soclal e da ldentldade naclonal e das
conunldades.
A resena natural do Lstado nas lunes de soberanla ou de
justla no s se justlllca ela natureza dessas lunes cono
at constltul un lactor deternlnante ara a nodernlzao da
socledade, ara o lunclonanento econnlco ben cono ara a
lqualdade de oortunldades.
lor outro lado exlsten reas onde a olerta elo estado de bens
e servlos contlnua a justlllcar-se ela natureza bllca desses
bens ou elos rlscos que a sua alectao excluslvanente rlvada
trarla ara a cldadanla e a lqualdade de oortunldades ( o caso
dos servlos de conunlcao, de deternlnados sectores da
roduo cultural).
Alnda en reas lundanentals ara o ben estar das lanillas,
cono o acesso a equlanentos de natureza soclal contlnua a
ser lndlsensvel una resena, ora estruturante ora
conlenentar da arte do estado, tendo en conta as
deslqualdades que contlnuan a narcar, quer do onto de vlsta
soclal, quer do onto de vlsta terrltorlal a nossa socledade.
0 PS far da luta por servios pblicos de qualidade, acessveis
a todos os cidados e fomentadores da igualdade de
oportunidades um vector essencial do seu combate poltico.
ii. Mais reqa/ao pb/ica, me/bor cootro/o democrtico,
maior defesa do coosamidor
lllar de una reallrnao da autorldade do Lstado ser, tanbn,
a consolldao e bon desenenho das novas resonsabllldades
de requlao do Lstado. hoje o Lstado ten de qarantlr o exerciclo
de lunes requladoras en nunerosas reas onde o sector
rlvado resta os servlos exlqldos elo desenvolvlnento do
lais e elo ben estar dos ortuqueses: na enerqla, na qua,
nas teleconunlcaes, nos transortes, no sector llnancelro,
no audlo-vlsual, na exlorao da rede vlrla e en nultas outras
reas vltals. Sen una clara autorldade do Lstado atravs de
una boa requlao destas actlvldades a qarantla do seu ael
bllco no est assequrada e a conllana dos cldados ode
ser lortenente abalada.
iii. 0 va/or da seqaraoa como pi/ar da democracia
Lxlste hoje na socledade ortuquesa, ben cono en dlversas
outras, un sentlnento nulto qenerallzado de que exlste un
dllce de sequrana a dlversos nivels da orqanlzao soclal.
Lsta lnsequrana e os sentlnentos que qere no ten aenas a
ver con a crlnlnalldade e os seus resultados. Allrna-se tanbn
na eslera do consuno, da relao do cldado con as lnstltules
nals oderosas, na utlllzao de bens bllcos. 0 lS delende
que a allrnao da autorldade do Lstado un lneratlvo
denocrtlco.
0 doninlo da sequrana lnterna e da luta contra a crlnlnalldade
e contra a corruo central na allrnao da autorldade do
Lstado.
lara o lS tal exlqe una estratqla lnteqrada de conbate
crlnlnalldade desde a reveno ao aolo vitlna, assando
ela cooerao judlclrla e ollclal lnternaclonal.
uH PAkII00 0fIfkHINA00
A actual lase da vlda do lS exlqe de todos ns un
conronetlnento relorado.
Crande artldo da denocracla ortuquesa o lS solre hoje un
dos nals vlolentos ataques da sua hlstrla recente.
!enos que assunlr esse conbate con a deternlnao e a
hunlldade dos verdadelros denocratas.
J assunlnos os nossos erros, cara a cara con os eleltores,
assln cono, da nesna lorna assunlnos o nulto que
construinos.
Assunlnos hoje as nossas lnsullclenclas e nossa vontade de
nudar cara a cara con os nllltantes do lartldo Soclallsta.
falta uma palavra final. A palavra do Secretrio 0eral do
Partido Socialista de reafirmao da sua vontade e orgulho
em liderar o partido nos combates que nos esperam.
8em como a sua determinao em se apresentar como o
candidato do PS a Primeiro Hinistro de Portugal.
Con un artldo orqulhoso do seu assado e da sua hlstrla,
rlco na sua dlversldade e denocracla., unldo e renovado e
cada vez nals aberto socledade, essas sero batalhas ara
vencernos.
27
1
INIk00uA0
A resente noo " lensar lortuqal" retende servlr
lortuqal, contrlbulndo ara lntroduzlr no debate olitlco
lnterno do lartldo Soclallsta, con vlsta ao XIII Conqresso,
una estratqla qlobal e coerente ara o lS e ara lortuqal,
con roostas concretas de lnterveno olitlca e de bon
qoverno da uao. lroostas que se baselan en lelturas,
convlces, debates, docunentos escrltos e nas olnles e
artlclao actlva de nultos nllltantes, ao lonqo de nals
de una dcada. Lsta una noo que retende cobrlr a
qeneralldade dos desallos que o nosso lais enlrenta neste
lniclo do sculo XXI e constltulr una base roqrantlca
ara una esquerda noderna, caaz de atralr a lntellqencla
e o corao das nulheres e dos honens de dlversos
quadrantes olitlcos, que se revejan na tradlo hunanlsta
e llbertadora do soclallsno.
!rata-se de una noo que contlnua o esirlto da noo
"lortuqal lrlnelro", que aresentanos ao XII Conqresso
do lartldo Soclallsta e que artlu da eserana de ser, nessa
altura, ossivel lanar o debate ara a renovao do lS,
consldervanos, ento, lundanental esse debate ara
evltar a deqradao do rojecto olitlco do lS e da uova
Malorla, ben cono do qoverno de Antnlo Cuterres,
deqradao que era j ben evldente nessa altura,
noneadanente junto dos eleltores e de nultos nllltantes
do lS, e no aenas junto dos chanados anallstas olitlcos,
jornallstas e da socledade en qeral. Inlellznente, una
vlso ben ouco reallsta, toldada, aln do nals, elo
exerciclo do oder, deslqnadanente da arte do Secretrlo
Ceral do lS e do qruo dos seus nals rxlnos sequldores,
reunldos no Secretarlado uaclonal, no ernltlu que o XII
Conqresso udesse ser de relananento do artldo junto
do seu eleltorado. lol or lsso nesno que asslstlnos, loqo
a sequlr, a un eriodo olltlcanente enoso, que teve o
seu corolrlo lqlco na derrota autrqulca de uezenbro de
2001 e na denlsso do lrlnelro Mlnlstro e Secretrlo Ceral
do lS, onto de artlda ara a derrota nas eleles
leqlslatlvas de Maro de 2002 e ara o reqresso do lSu e, de
certa nanelra, de Cavaco Sllva, ao oder.
Ln Junho de 2001, lalvanos alnda do lln do cavaqulsno
e da evoluo olitlca do lartldo Soclallsta, as o lnacto
crlado elo qrande novlnento civlco, olitlco e soclal que
loran os Lstados Cerals lara una uova Malorla. !ratnos
de lorna critlca a nova exerlencla do lS no oder,
enquadrada no ercurso nals recente das denocraclas
nundlals, con razes que justlllcavan, clnco anos assados
sobre a cheqada do lS ao qoverno, una reavallao do
canlnho ercorrldo, a reallzao do XII Conqresso do lartldo
Soclallsta era, ara ns, a qrande oortunldade. Conqresso
que relvlndlcvanos dever ser un debate anlo e llvre,
artlclado or todos os soclallstas, que no se esqotasse,
dlzianos, "na anllse do assado e nas querelas do
resente, nas aresente novas ersectlvas sobre o luturo
do lS e de lortuqal."
ulssenos ento: "A resente noo no ten cono objectlvo
dlsutar o oder a quen o ten exercldo con leqltlnldade,
nas to s contrlbulr ara o debate, que h nulto achanos
necessrlo e nesno urqente, debate que deve ser corajoso,
reallsta e actual, centrado nos desallos que se colocan a
lortuqal e ao lartldo Soclallsta, entrada do novo nllnlo.
0caslo de qrande slqnlllcado, que deve ser aroveltada
ara allrnar os roqressos alcanados, nos nals varlados
doninlos, elos qovernos do lrlnelro Mlnlstro Antnlo
Cuterres, nas que no deve desconhecer os srlos desallos
colocados a lortuqal e aos ortuqueses, ben cono no ode
escanotear alqunas lraquezas da qovernao do lais,
colocando senre o restiqlo e o roqresso de lortuqal,
ben cono a nelhorla da vlda dos ortuqueses, en artlcular
os de nals balxos recursos econnlcos e educaclonals, na
rlnelra llnha das reocuaes do oder olitlco. 0 que
lnllca encontrar novas lornas de nelhorar o exerciclo da
actlvldade olitlca, quallllcando-a e tornando-a nals
transarente e conreensivel aos olhos dos cldados, no
sentldo de una cultura de artlclao na vlda denocrtlca,
en llnha con a tradlo e a vocao do lartldo Soclallsta."
!ernlnnos a lntroduo da noo "lortuqal lrlnelro" con
alqunas notas renonltrlas que, lnlellznente, no loran
ouvldas, debatldas ou at aenas contrarladas: "Lsta noo
"lortuqal lrlnelro" arte da consclencla desta realldade
ara una rocura de novas vlas de dar resosta aos anselos,
dlsonlbllldade e s caacldades dos ortuqueses, sen
qualsquer reconceltos ou lnteresses essoals ou de qruo,
nas consclentes da llberdade de ensanento e de aco
que adqulrlnos en 23 de Abrll de 197. Consclentes tanbn
de que as dlverqenclas ldeolqlcas, sendo naturals en todas
as socledades, no so o roblena essenclal no lartldo
Soclallsta, cono rovavelnente no o sero entre a nalorla
dos ortuqueses, elo que no surreender que a resente
noo se debruce essenclalnente sobre a qesto do Lstado
e da rtlca olitlca e qovernatlva do lS, questes que ten
assunldo en lortuqal contornos estrateqlcanente
relevantes, na nedlda en que so obstculos concretos ao
bon qoverno, que a no seren resolvldos con coraqen e
ellccla, conroneten, orventura de lorna lrrenedlvel,
o rojecto olitlco do lS e da uova Malorla."
uo lol, ento, ossivel reallzar o debate que os
aconteclnentos osterlores vleran a conllrnar ser
urqente. uo ernltlu o voto denocrtlco que a noo
vlesse a ser dlscutlda en Conqresso. uen o Conqresso
estava aarentenente dlsonivel ara o lazer. 0s trlstes
e lanentvels elsdlos ento verlllcados e que tlveran o
seu nonento nals enoso na lorna ouco clvlllzada e
nada denocrtlca cono loran acolhldas as vozes
dlscordantes llcan a asslnalar un nonento nulto ouco
dlqno da nossa hlstrla recente. A cequelra que arecla
ter-se aoderado de todos (e tanbn de nultos dlrlqentes)
llcou evldenclada en ouco teno: de lacto, una das vozes
que no XII Conqresso lol valada e assoblada velo a ser,
oucos neses volvldos, acolhlda con enorne e caloroso
alauso or aqueles nesnos que all, ento, a qulseran
hunllhar.
lassado nals de un ano, as condles olitlcas e
econnl cas de lortuqal e da Luroa nudaran
substanclalnente e a cequelra do oder abrlu as ortas
dlrelta ortuquesa e euroela. Mas no tlnha de ser assln.
Aqora, cono ento, acredltanos que esse ercurso oderla
ter sldo evltado, ara o que bastarla lalar verdade aos
lortuqueses, no ter luqldo s dlllculdades da qovernao
e ter escolhldo os nals conetentes, os nals corajosos e
os nals devotados ao servlo bllco, acabando con o
carrelrlsno olitlco e colocando lortuqal no too das nossas
reocuaes, con ento edlnos. uai que voltenos aqora
a reetlr tudo o que ento dlssenos, acrescentando alqo
nals sobre aqullo que, entretanto, arendenos.
2
fS0ufk0A f S0fIALISH0
0s erros da qovernao do lS, noneadanente a rtlca de
ernanente aazlquanento con os lnteresses e as relvlndlcaes
dos qruos soclals nals lavorecldos e oderosos, o alastanento
da tradlo de tlca olitlca e civlca dos reubllcanos e soclallstas,
ben cono a ausencla de debate e de esqulsa de novas vlas de
allrnao do soclallsno, conduzlran o lS e a esquerda en qeral,
ara una lnaceltvel oslo delenslva, en lortuqal e na Luroa,
onde a Internaclonal Soclallsta e o lS no ten estado altura
das suas resonsabllldades e das oortunldades que os actuals
tenos de nudana rolclan e reclanan.
Ln concreto, a Internaclonal Soclallsta, cono o lS en lortuqal,
so hoje lnstltules essenclalnente burocrtlcas, destlnadas
a delender as ersonalldades que as constltuen e dlrlqen, no
aresentando ldelas, convlces, ou nesno resostas
adequadas ara vencer a heqenonla dos lnteresses econnlcos
e llnancelros, naclonals e lnternaclonals, en convlvencla,
nultas vezes, con os sectores nals retrqrados e oortunlstas
da socledade, que se orqanlzan sob a caa olitlca dos artldos
da dlrelta e que abren canlnho ao oullsno denaqqlco da
extrena dlrelta, autorltrla e raclsta. 8asta ensar naqullo que
se assa no conlllto Israelo- lalestlnlano, na lnunldade con
que se novlnentan os caltals dos cartls da droqa e da
corruo lnternaclonal, ou constatar a ausencla de qualquer
estratqla consequente relatlvanente ao lenneno da
qloballzao, ara conreendernos que no so os ldeals da
esquerda que esto en crlse, esses vlven no corao dos
cldados de todas as latltudes, nas so as dlreces olitlcas
burocrtlcas que no ten estado altura dos desallos do nosso
teno.
Mrlo Soares ten rocurado travar o declinlo da esquerda no
cano das ldelas, lanando recentenente o debate bllco sobre
o ael do soclallsno nas socledades contenorneas,
allrnando a erenldade dos valores da esquerda e lndlcando
canlnhos ao lS e aos artldos soclallstas euroeus, aln de
assunlr, sen anblquldades, n vccnJc /cuc:nuc:n uc Icun n
cjuc:un" a artlr do soclallsno denocrtlco, no contexto, e
cono resosta r-actlva, queda do nuro de 8erlln e norte
do soclallsno autorltrlo, do nodelo sovltlco. lol alnda Mrlo
Soares que escreveu, neste debate, una lrase essenclal, que
resune e clarlllca un sculo de desentendlnentos e de lalsas
avallaes: 0 ]nI://c un cjuc:un /c]n:JvcI un I/c:unuc
n u/Inuu:n Jc c]:c uc u/:c/In, junIjuc: juc cJn c cu
u//n:cc /uccI/cc, cc:n nJn, /cI/2cIc, u/:c/In
uccc:JI/cn c nI/u/InIc:/n/ - Mas tanbn Mrlo Soares
que, no nesno texto, con coraqen e vlso, allrna,
slnultaneanente, os rlncilos de senre da esquerda, ao
nesno teno que nos alerta ara un certa realldade do nosso
teno: E, c cInIc, junIc n /, c vnIc:c I/cc c
]cI/I/cc, n un cc/n, Jc uun:n, cc:n n :cnI/unuc
ccc/cc-cc/n/ c n//cIc uc /c:n u/Ic u//c:cIc, c
juc cx/c uc ]cI/I/cc cccjucIc) u :nuc c/c:c uc
:ccvnJc c uc nuIcI/c/unuc c cu cc]c:IncIc.
Ln qeral concordanos con Mrlo Soares, orque no exlsten
razes vlldas, neste lniclo do sculo XXI, ara que a esquerda
esteja na delenslva, ou ara delxar que o debate ldeolqlco dos
artldos soclallstas se translorne nuna questo de qeonetrla,
sob a lalcla burocrtlca do objectlvo de qanhar o centro. lelo
contrrlo, o centro qanha-se con resostas de esquerda aos
desallos do nosso teno, en que as deslqualdades soclals so
qlobals e no aenas locals, en que as cllvaqens dos lnteresses
H0A0 0L08AL
PfNSAk P0kIu0AL
lroonentes
hfNkI0uf NfI0, PfkfIkA 0A SILVA, fAkL0S AN0kf
28
nunca loran nalores e nals erlqosas, quando as tentaes
heqennlcas no nundo e os erlqos de querra e de conllltos
entre os ovos esto lonqe de alastados e vencldos, o que laz
dos valores erenes e solldrlos da esquerda a nlca resosta
qlobal credivel. 8astar ara lsso que os artldos da esquerda e
os seus dlrlqentes no se delxen enredar na delesa de lnteresses
e de osles oortunlstas e etlcanente rerovvels, que no
se alasten do lderlo soclallsta e, llnalnente, que os soclallstas
de todos os quadrantes conreendan a necessldade de una
rolunda rellexo denocrtlca, or lsso aberta e llvre, or lsso
crladora e revoluclonrla. Vlvendo en denocracla, a revoluo
que reconlzanos a das ldelas, dos novos conceltos e solues
e de una caacldade acresclda ara nanter a utola ernanente
do dlrelto de todos os seres hunanos lellcldade e lqualdade
de oortunldades e no acesso s rlquezas do laneta e ao
desenvolvlnento sustentvel, entre todos os ovos e raas.
ueste contexto, o rojecto de ueclarao de lrlncilos do lS
un docunento obre, que de alquna lorna enlerna dos
ntodos burocrtlcos que estlveran na sua orlqen e das habltuals
tcnlcas de nanlulao dos nllltantes elos aarelhos
artldrlos, que evltan o debate nas usan ao llnlte os nelos de
conunlcao soclal, tcnlcas essas que esto na ralz da actual
rtlca centrlsta dos artldos olitlcos. ue lacto, as dlreces
artldrlas, de todos os quadrantes olitlcos, aroveltan o vazlo
olitlco que elas rrlas crlaran, quer no oder quer na
ooslo, ela ausencla de debate e ela lalta de lornao
civlca dos cldados, ara justlllcar, atravs da aatla qenerallzada
dos nllltantes e dos eleltores, a necessldade de un certo
aarelhlsno burocrtlco e lnconsequente, sen ldelas ou
qrandeza. 0 XII Conqresso do lS lol un caso exenlar desta
lorna de nanlulao olitlca, que aroveltou, at s ltlnas
consequenclas, a nqulna artldrla, os lnteresses lnstalados
e a lqlca dos luqares e das nordonlas bllcas, ara un attlco
exerciclo de neqao da realldade. Lserenos que o XIII
Conqresso no seja una reetlo.
Lstas so razes da crlse de credlbllldade da olitlca junto do
eleltorado, cuja soluo assa ela rolunda relorna dos artldos
olitlcos e ela nals conleta transarencla do seu
llnanclanento, e tanbn or novas lornas de assequrar a
artlclao dos cldados na vlda olitlca e o seu acesso a carqos
olitlcos, con base en crltrlos de serledade essoal, de
conetencla rollsslonal e de orlqlnalldade e qualldade das
ldelas que delenden e roen. 0u seja, urqente que o
conheclnento, a qualldade e a obra lelta sejan lactores de
valorlzao dos aqentes olitlcos, en vez da lanlllarldade, da
lldelldade e da deendencla, econnlca e soclal, da actlvldade
artldrla, cono acontece hoje. Se lsto no lor lelto, a aco
olitlca dos artldos soclallstas alastar-se- crescentenente
dos ldeals da esquerda, aroxlnando-se, erlqosanente, das
rtlcas olitlcas dos artldos da dlrelta, a onto de se tornaren,
no essenclal, dlllcllnente dllerenclvels.
lor lsso, no sejanos ns rrlos os covelros da esquerda, or
nedo de assunlr a tradlo e os valores do soclallsno, con a
ldela, errada e decadente, de que reclso una aroxlnao
ao centro ara qanhar eleles. Mas, da nesna lorna, no
tenhanos a lluso de que basta a aroxlnao ao lCl, ou ao
8loco de Lsquerda, ara sonar os votos desses artldos aos
votos do lS e nerecer o aolo da nalorla dos ortuqueses.
keetlnos a ldela de que, en lortuqal, a lora do lS resultar
da sua rrla caacldade de dar resosta aos novos e velhos
roblenas da socledade ortuquesa, das ldelas e dos rojectos
olitlcos que o artldo aresente aos lortuqueses e da qualldade
lntelectual, olitlca e civlca dos seus dlrlqentes, sen
vanquardlsnos lntels, nas tanbn sen conservadorlsnos de
esquerda ou de dlrelta. 0u seja, tenos de descobrlr novos
canlnhos, coerentes con os valores da esquerda: nas relaes
de trabalho, no desallo da qloballzao, na dllerenclao entre
caltal crlador de rlqueza e ben estar e caltal eseculatlvo ou
nesno crlnlnoso, na econonla de nercado osta ao servlo
dos cldados, nas novas lornas de solldarledade con os
trabalhadores de todo o nundo e no aenas na conservao
de nodelos slndlcals herdados do assado, no reloro da
qualldade das lnstltules denocrtlcas, na delesa do nelo,
quer urbano, quer rural, na rocura de un nodelo de
desenvolvlnento econnlco sustentvel e que valorlze o
trabalho naclonal. Ln tudo lsto tenos de lazer aelo aos valores
da esquerda, nas sen erder de vlsta a conetltlvldade da
econonla e a qualldade e a unlversalldade dos servlos bllcos,
o que laz aelo ao uso lntenslvo do conheclnento, de novas
tecnoloqlas e de novos nodelos orqanlzatlvos, que arendan a
lldar con a conlexldade do nosso teno e con a acelerao da
nudana. Ln artlcular, tenos de arender a dellnlr e a
quantlllcar os nossos objectlvos de lorna clara e a desenvolver
una cultura de avallao e de resonsabllldade en todos os
sectores da socledade e en artlcular entre as elltes dlrlqentes,
rea en que a esquerda ten denonstrado una lraqllldade
evldente.
Lntretanto, sejanos claros, no ser atravs da nera delesa
das chanadas "conqulstas hlstrlcas" e do lnoblllsno dai
resultante, que a esquerda e o lS se oden allrnar e resonder
de lorna osltlva aos novos desallos da lnternaclonallzao
das econonlas e consequlr qanhos reals no nivel e na qualldade
de vlda dos lortuqueses.
Cono tratarenos adlante, a qloballzao e a acelerao da
nudana nas socledades nodernas conorta erlqos bvlos
ara o equllibrlo soclal, nas lntroduz una certa erceo de
ben estar e lncentlva hbltos de consuno de anlos sectores
da socledade, lennenos que os cldados valorlzan
osltlvanente, o que lnllca una enorne crlatlvldade e
edaqoqla olitlcas na conatlblllzao entre roqresso
econnlco e tecnolqlco e roqresso soclal, no sentldo de
valorlzar o objectlvo de reduzlr de lorna acelerada as
deslqualdades exlstentes entre ovos, classes soclals e cldados.
0u seja, conreendanos que, nas socledades conlexas do
nosso teno, coexlsten culturas, atltudes e lennenos vrlos,
conservadores e roqresslstas, seja no lano das essoas, seja
no das lnstltules, o que lorna un naa olitlco nulto
conlexo, lelto de lnteraces nen senre raclonals e nen
senre searvels, entre esquerda e dlrelta, o que torna cada
vez nals dllicll sustentar olitlcas de translornao e de
verdadelra nudana, or recurso a lornas slnllstas e
denaqqlcas de dlscurso olitlco, cono tantas vezes ten sldo
lelto. !alvez, or lsso nesno, a serledade, a verdade e a tlca
olitlcas sejan cada vez nals lnortantes ara lazer as escolhas
e as relornas necessrlas, orque ser atravs destes valores
que os artldos olitlcos oden nals ellcaznente desenvolver a
conllana dos cldados e desallar a sua lnaqlnao e caacldade
de dllerena e de utola, de lorna a conduzlr a aco olitlca
or objectlvos de nalor coerencla e solldarledade, atravs de
llderanas que os eleltores ossan reseltar e adnlrar.
lor todas estas razes, a esquerda e, en artlcular, os artldos
soclallstas, ten de conear or restlqlar a olitlca e a ldeoloqla,
recuerando-as de nultos anos de oortunlsno e de denaqoqla,
evltando tratar questes conlexas con lrnulas slnllstas e
lqnorantes, lalando verdade aos eleltores e usando a
artlclao denocrtlca dos nllltantes ara relorar,
edaqoqlcanente, a conreenso colectlva da suerlorldade
dos valores e da rtlca olitlca da esquerda ara resolver os
roblenas da socledade e as necessldades dos cldados. Lssa
suerlorldade, que j lol nals vlsivel no assado, no ode ser
tlda cono un doqna, nas una construo dlrla dos artldos
soclallstas e dos seus dlrlqentes, una realldade que no ode
ser aenas allrnada, nas construida.
uai que a ueclarao de lrlncilos do lS deva ser una crlao de
todos os soclallstas, lnovadora e resonsvel, avanada,
verdadelra e notlvadora e una relerencla vlva, lsto , deve ser
una oortunldade ara un qrande debate sobre a esquerda e o
sobre o soclallsno no sculo XXI.
Propostas
Inlclar un rocesso de debate entre os soclallstas e outros
sectores da socledade, ara crlar una ueclarao de lrlncilos
que ossa ser una relerencla naclonal e lnternaclonal. uebate
que deve envolver trabalhadores e lntelectuals, enresrlos e
clentlstas.
Acabar con a hlocrlsla exlstente no llnanclanento dos artldos
olitlcos, atravs da osslbllldade de o llnanclanento ser lelto
or essoas, enresas e lnstltules rlvadas, nas con a
obrlqao de os aqanentos seren leltos or cheque
contablllzado nas enresas e lnstltules llnancladoras, ben
cono na contabllldade dos artldos. 0brlqatorledade de
contabllldade orqanlzada de todas as seces e orqanlzaes
dos artldos olitlcos, en que todos os aqanentos e
receblnentos s ossan ser leltos tanbn or cheque, no
sendo ernltldas as ddlvas en escle ou en servlos.
llscallzao e ubllcao das contas dos artldos olitlcos a ser
lelta elo !rlbunal de Contas.
Sen rejuizo do reselto e conslderao or todas as correntes
da esquerda e elo seu contrlbuto ara os qrandes avanos
olitlcos e soclals alcanados no assado, o lS deve aresentar-
se a eleles leqlslatlvas e euroelas sozlnho e delender o seu
roqrana olitlco junto dos ortuqueses. ulto lsto, nada lnvallda,
ben elo contrrlo, a osslbllldade de acordos arlanentares,
con vlsta a delender olitlcas de esquerda, que sejan
conativels con o roqrana olitlco do lS.
0 lS deve ser un artldo aberto a todas as correntes de olnlo
e sectores da socledade, con lornas orqanlzadas de artlclao
dos cldados que no retendan ter un vinculo artldrlo
electlvo. Ln artlcular, o lS deve lnteraqlr con assoclaes e
qruos de cldados que se lnteressan e estudan asectos
concretos da vlda soclal, valorlzando a artlclao desses qruos
e lnstltules, de lorna contlnuada e cedendo-lhes una arte
do oder olitlco, noneadanente o oder de lnlluenclar as
declses olitlcas do artldo.
A escolha de nllltantes ara carqos olitlcos resultantes de
eleles, leqlslatlvas e autrqulcas, deve ser reallzada atravs
de consultas aos nllltantes en eleles rlnrlas.
3
uH SISIfHA P0LIIf0 H00fkN0
0 slstena olitlco que resultou do 23 de Abrll de 197 e das
clrcunstnclas da luta olitlca que se sequlu ten resondldo de
lorna satlslatrla s necessldades da denocracla ortuquesa,
o que tanto ou nals notvel quanto a vlvencla denocrtlca
nunca lol un onto alto da nossa hlstrla cono ovo. Ln
artlcular, o nosso reqlne denocrtlco ten ernltldo a
establlldade olitlca, a alternncla no oder, a lnteqrao de
lortuqal na unlo Luroela, aln do reqular lunclonanento
das lnstltules denocrtlcas. Acresce que loran leltas
alteraes sucesslvas Constltulo da kebllca de 1976 nas,
no essenclal, a nossa lel lundanental contlnua a honrar os
ortuqueses que a escreveran e a arovaran.
Lntretanto, cono j lol allrnado antes, ten sldo notvel o bon
senso do ovo ortuques en todas as lases da nossa denocracla
de quase trlnta anos, en qeral nas escolhas eleltorals
sucesslvanente leltas e, en artlcular, nas eleles ara a
lresldencla da kebllca, que ela sua lnortncla oderlan
ter alectado o equllibrlo lnstltuclonal do reqlne. 0u seja, aesar
das nltllas lnsatlslaes exlstentes en sectores da socledade,
dos chanados excessos da conunlcao soclal, da qrande
llberdade e tolerncla exlstentes e das reals dlllculdades
econnlcas de una qrande arte das lanillas ortuquesas, o
nosso reqlne denocrtlco, nos ltlnos vlnte e olto anos,
consolldou-se, o que un lacto notvel e un valor a reservar.
Assln sendo, estanos convencldos de que o nosso atraso
relatlvanente Luroa, os roblenas exlstentes na nossa
econonla e no nosso rocesso de desenvolvlnento, no so
aenas resultantes do nosso slstena olitlco e or lsso no se
resolvero or alteraes que lhe ossan ser lntroduzldas. 0u
seja, voltanos a verlllcar que as verdadelras questes do debate
olitlco deven centrar-se na rtlca e na qesto do slstena e
no en r en causa a sua caacldade de resonder
adequadanente s necessldades naclonals. Cono exenlo,
relerlrenos a questo da descentrallzao do Lstado, cuja
qravldade no ode ser desnentlda, nas que resulta aenas do
lacto de a Constltulo da kebllca no estar a ser cunrlda e
no de qualsquer outras razes. At nesno a nenor
artlclao dos cldados na vlda denocrtlca, de que aqora
tanto se lala, no o resultado das lels do reqlne, nas das
rtlcas heqennlcas dos artldos olitlcos, orque de lorna
qeral exercen o oder de lorna a colocar os lnteresses
artldrlos aclna de todas as outras conslderaes.
ue lacto, o ovo est cansado do dlscurso olitlco do oder que,
29
en todas as clrcunstnclas, dlvlde as questes entre a oslo
certa, que slstenatlcanente a do artldo do qoverno, e a
oslo errada que a de todos os outros artldos, ou o dlscurso
das oosles, que dlz exactanente o lnverso. Cono bvlo,
esta rtlca, en conblnao con a dlsclllna lnosta aos
nllltantes e dlrlqentes en todos os artldos olitlcos
ortuqueses, necanlza e retlra credlbllldade ao debate olitlco
e, nals qrave, ernlte a erverso da qualldade olitlca e
qovernatlva e a sobrevlvencla slstentlca do oortunlsno, da
nedlocrldade e da lqnorncla na qesto do lais. 0u seja, o
nesno bon senso oular, de que lalanos antes, sente nals
do que or vezes sabe que no nornal que as colsas se assen
dessa lorna, e, no odendo, ou no querendo, assunlr una
oslo nals actlva ou radlcal, que no est na nossa tradlo,
os cldados llnltan-se a crltlcar e deslnteressan-se da vlda
olitlca.
Lsta a razo orque, aesar de tudo, delendenos alqunas
alteraes ao slstena olitlco, rlnclalnente no sentldo de
dotar as lels eleltorals con os circulos unlnonlnals, cuja
notlvao rlnclal no resulta do convenclnento de que os
deutados eleltos or estes circulos ossan ser qualltatlvanente
dllerentes, nas orque esta a nlca lorna de lntroduzlr alquna
concorrencla heqenonla olitlca dos artldos ortuqueses,
tornando-os nals conetltlvos e, nuna sequnda lase,
conduzlndo-os lntroduo de alteraes no seu
lunclonanento. ua nesna lorna, delendenos a crlao de
rlnrlas ara a escolha dos cldados ara carqos olitlcos
resultantes da elelo oular. 0u seja, acreditamos que no
h democracia sem partidos polticos, mas tambm temos a
convico de no haver verdadeira democracia quando todo
o poder poltico se concentra nas organizaes partidrias e
nenhum poder reservado aos cidados.
una outra questo ten a ver con a establlldade qovernatlva e a
tendencla ara conslderar que essa establlldade est assoclada,
aenas, a vltrlas eleltorals or nalorla absoluta, o que no
verdadelro, ols nada lnede a crlao de collqaes ou de
acordos de lncldencla arlanentar ou qovernatlva, cono se est
a verlllcar entre o lSu e o ll. L se esta no a soluo nals
lrequente na vlda olitlca ortuquesa, esse lacto no ode ser
dlssoclado da clrcunstncla de os artldos olitlcos tenderen a
conslderar o lnteresse naclonal nun sequndo lano e a
colocaren, lrequentenente, o artldo aclna de todas as outras
conslderaes.
ua actual conjuntura olitlca, as a exerlencla de acordos
ontuals ara lazer arovar os dlversos 0ranentos do Lstado
dos qovernos soclallstas, revlsivel una evoluo no sentldo
de nalor establlldade, alnda que, lnlellznente, con olitlcas
nalorltarlanente de dlrelta. Lsta realldade no tanto o
resultado do nrlto olitlco do lSu, nas dos erros conetldos
elo lS no Coverno e, assln sendo, a nera critlca das olitlcas
da dlrelta no ser credivel junto do eleltorado. uestas
clrcunstnclas, o lS deve assunlr-se cono artldo de esquerda
na ooslo, rlvlleqlando o debate das qrandes questes
estratqlcas que lortuqal enlrenta e novas roostas crlatlvas
ara olitlcas de esquerda, con excluso de todas as tentaes
de 8loco Central. Inorta reconhecer, en todo o caso, que as
novas ldelas e as novas olitlcas que ossan conduzlr a una
nova lase de credlblllzao do lS, dlllcllnente oden ser
conduzldas elos nesnos que desacredltaran o lS no qoverno.
Seja cono lor, no que ao slstena olitlco dlz reselto, no deve
ser ela vla leqlslatlva que se deve encontrar a necessrla
establlldade olitlca, nas ela vla da conqulsta do reselto e da
conllana dos cldados e, quando necessrlo, atravs da
neqoclao denocrtlca e clvlllzada con os outros artldos, en
artlcular, da esquerda arlanentar.
0u seja, a tarela de nelhorar a qovernabllldade do lais, assa
or una convlvencla nals noderna e nals electlva entre todos
os artldos olitlcos, or reduzlr a denaqoqla e o clublsno do
dlscurso olitlco e or una delesa nals clara e nals transarente
do lnteresse naclonal. 0bjectlvos que deven resultar de una
edaqoqla olitlca que ode e deve ser lelta elo lS en todas as
clrcunstnclas, noneadanente nas autarqulas, onde no vlnos
razes vlldas ara recusar a llnltao de nandatos, sen o
artlliclo de aceltar que exlsten suostas sltuaes de
retroactlvldade da lel.
Propostas
Llnltar os nandatos autrqulcos a dols consecutlvos.
Crlao dos circulos unlnonlnals, sen rejuizo da reqra da
roorclonalldade en circulos naclonals.
keallzar a descentrallzao electlva do Lstado, con base na
dlvlso dlstrltal exlstente e leqlslando lornas llvres de
orqanlzao e reresentao de esaos sura dlstrltals, atravs
de lornas denocrtlcas de declso local de todas as atrlbules
reqlonals dellnldas na lel, de acordo con os objectlvos
quantlllcados nos roqranas de qoverno e con o controlo dos
objectlvos e dos oranentos a ser lelto elo oder central, con
o recurso a nodernos slstenas de lnlornao, orqanlzados en
rede.
4
fIIfA f Pf0A000IA kfPu8LIfANAS
Contlnuanos a colocar a tlca no too das reocuaes da
nossa noo, na nedlda en que or denals evldente que a
vlda olitlca naclonal est corroida or joqos de lnteresses, as
nals das vezes lleqitlnos, que esses lnteresses esto orqanlzados
en qruos oderosos que conroneten o roqresso e o
desenvolvlnento da uao e a exresso relornlsta da vontade
denocrtlca, e que, con lrequencla, esses lnteresses coexlsten
no lnterlor dos dols rlnclals artldos olitlcos ortuqueses,
lSu e lS. 0 contrrlo serla luqlr a una rlnelra dlllculdade
olitlca, na nedlda en que querenos allrnar o lartldo Soclallsta
cono o lartldo cuja hlstrla e cuja cultura loran noldadas na
escola da Ltlca keubllcana e cuja tradlo de servlo bllco
nos impe a defesa de medidas rpidas, eficientes e
transparentes, que permitam garantir aos socialistas que o
PS continua igual a si prprio e no ilude a sua relao de
confiana histrica com os Portugueses, com vista a superar
a resistncia s reformas necessrias modernizao do Pas
e ao reforo e consolidao do regime democrtico.
L nossa convlco de que a construo de una socledade noderna
e justa en lortuqal s ossivel se assunlda elo conjunto da
socledade, lsto , en dlloqo con todas as loras soclals. Mas,
ao nesno teno, assunlnos con clareza que en denocracla
reresentatlva h toda a leqltlnldade dos orqos do oder olitlco
ara qovernar sen hesltaes, levando rtlca os roqranas
sulraqados elo voto llvre do ovo. 0u seja, no ode nen deve
haver qualsquer dvldas sobre a leqltlnldade dos qovernos ara
levar rtlca as relornas necessrlas, con deternlnao e
llrneza, nesno quando lsso ossa contrarlar olnles
dlverqentes e lnteresses estabelecldos. kessalve-se, apenas,
que no se pode desconhecer que a legitimidade de qualquer
governo , na prtica, reforada ou enfraquecida pelo
comportamento tico dos seus membros, nomeadamente
nas sociedades modernas, em que a existncia de rgos de
comunicao social poderosos e livres faz o escrutnio pblico
de cada acto ou de cada inteno dos detentores de cargos
polticos.
Lsta realldade conlexa no ode ser torneada e nenos alnda
deneqrlda, na nedlda en que reresenta un reloro da
denocracla e no un seu exaqero. lor lsso, os cldados que se
dlsen, en denocracla, a assunlr os rlscos da vlda olitlca,
deven conreender os llnltes e as reqras da sua lnterveno,
en que o concelto da tlca reubllcana assune una lnortncla
que no aenas slnbllca, nas un lnstrunento ernanente
da leqltlnldade denocrtlca. 0u seja, no aenas a
exenlarldade tlca dos qovernantes que se aresenta cono
una questo essenclal das denocraclas nodernas, tanbn a
sua caacldade de ratlcaren e ronoveren a edaqoqla da
tlca bllca, a qual reresenta una nals valla de leqltlnao,
atravs dessa edaqoqla que os dlrlqentes olitlcos crlan o
nelo e o anblente caazes de relorar a leqltlnldade do oder
denocrtlco e de contrlbulr ara relornar as rtlcas e as
culturas, orventura neqatlvas, que exlstan na socledade. Alm
de que a pedagogia da ftica kepublicana , ela prpria,
indutora das regras de bom governo e, por isso, no hesitamos
em afirmar que em todas as decises partidrias e
governativas a componente tica da deciso to relevante
como a deciso em si mesma, pelo seu efeito exemplar junto
da sociedade, criador de regras de boa cidadania e da
necessria confiana entre governantes e governados.
Acresce que, no contexto da conlexldade crescente das
socledades nodernas e en vlsta dos oderes e dos recursos
atrlbuidos aos nelos de conunlcao, o restiqlo da denocracla
e o bon none dos qovernantes est, sen narqen ara qualquer
alternatlva, llqado lnstltuclonallzao de nelos de verlllcao
e de controlo lndeendentes. Isto , as lnstltules
lndeendentes de controlo so o nelo que ernlte aos aqentes
olitlcos dornlr descansados e no oden ser tratadas cono
burocraclas leslvas da ellccla dos qovernos, ou cono loras de
bloquelo, orque so, de lacto, lnstrunentos lnsubstltuivels
das boas rtlcas qovernatlvas e una qarantla adlclonal de
delesa da actlvldade olitlca e da honra dos cldados que
exercen essa actlvldade.
uurante a recente assaqen elo oder alquns qovernantes do
lS constltuiran casos exenlares da tlca reubllcana e
restlqlaran o lS e a esquerda. !odavla e lnlellznente eles no
so qenerallzvels, casos houve en que a rtlca olitlca do lS
se alastou desses valores, noneadanente ela convlvencla con
sectores e lnteresses dlllcllnente reconendvels e que loran
do lutebol construo clvll, das obras bllcas eseculao
lnoblllrla L neste contexto que senre vlnos con areenso
casos cono o que llcou conhecldo cono o !otoneqclo, alqunas
das clrcunstnclas que lazen arte do rocesso de orqanlzao
do Luro 200 e do lroqrana lolls, ben cono a de noda de crlar
lundaes, lnstltutos e enresas de caltals bllcos, seja or
arte do oder central seja do oder autrqulco. 0 objectlvo de
tals entldades , nultas vezes, lludlr os nelos de controlo
lnstltuidos, con eleltos nulto neqatlvos ara o bon none dos
artldos olitlcos e de alquns dos seus dlrlqentes, rejudlcou j,
en concreto, a aceltao oular o rojecto olitlco do lS, lacto
que no ode ser nenosrezado nen to ouco justlllcado
atravs de suostas ou verdadelras lutas lnternas, ela aco
da ooslo ou ela exlstencla de qualsquer centrals de
nanlulao desalectas ao lS. uevenos enlrentar a realldade,
dura e crua, de que os roblenas havldos con o nosso qoverno
loran crlados or ns rrlos e que quanto nals deressa
assln lor entendldo elo lS, tanbn nals raldanente odenos
ultraassar os seus eleltos. 0u seja, propomos que nos
programas polticos do PS sejam reformulados e definidos,
por completo e em pormenor, a necessidade, a caracterizao
e os meios de fiscalizao de todas as instituies criadas ou
sustentadas com dinheiro do fstado, em linha, alis, com
as criticas que fizemos ao cavaquismo e cuja actualidade
no desapareceu, antes pelo contrrio, com as afirmaes
recentes e de circunstncia do PS0 e do seu governo.
Lsta relornulao, que urqente, derlva tanbn de razes
neranente raqntlcas, elo lacto de no ser ossivel
desenvolver una adnlnlstrao bllca noderna, resonsvel
e transarente, ao servlo da nodernlzao do lais, colocando
ao seu lado lnstrunentos aralelos de qesto do Lstado, ara
nals sabendo-se quanto transltrla a vlda dos qovernos
relatlvanente lonqevldade das naes. L aesar de seren
nultas as razes que justlllcan ser un erro a crlao destas
lnstltules, llnltano-nos a dellnlr quatro: 1) orque nunca
credivel tentar lazer una colsa e o seu contrrlo, lsto , no
ossivel desenvolver una adnlnlstrao bllca noderna e de
qualldade e, ao nesno teno, crlar servlos aralelos que, na
rtlca, substltuen os servlos bllcos e desvalorlzan a sua
aco e o seu restiqlo, 2)orque, ela sua nera exlstencla,
crlan querras de conetencla altanente desnotlvadoras e
desresonsablllzadoras dos lunclonrlos bllcos, aln de
eroslvas do oder olitlco junto dos cldados, 3)orque no
loran crlados nelos de controlo credivels e, assln sendo, a sua
crlao, ou nanuteno, no etlcanente delensvel, )
orque una soluo cara.
Lste lenneno artlcularnente reocuante no lano
autrqulco, en que a rolllerao de novas lnstltules e
enresas esconde nal o desejo de ordenados dulos e trllos,
novas nordonlas e oder acrescldo ara os autarcas e ara os
seus sequldores, nun joqo de lnteresses e de lnlluenclas que
no dlqno de un reqlne denocrtlco noderno, que se reqe
elos valores da tlca e do servlo bllco. Lsta sltuao
aqravada ela lnexlstencla da llnltao de nandatos nas
30
autarqulas e de alqun desconheclnento, da arte de nultos,
das nornals reqras dun estado de dlrelto denocrtlco, aln de
alquna ausencla de cultura denocrtlca en nultos dos nossos
dlrlqentes olitlcos, con a aqravante de esta clrcunstncla no
ser tanbn suerada atravs de una qesto quallllcada,
noderna e transarente, essenclal ara o controlo de qualsquer
orqanlzaes conlexas, o que se revela nos nodelos de declso
e de qesto adotados, lrequentenente oacos e nanluladores.
A llnltao que deste lacto resulta ten consequenclas neqatlvas
na qualldade da qesto bllca e no servlo bllco e,
rlnclalnente,, na conllana dos eleltores relatlvanente aos
eleltos, ben vlsivel no crescente descrdlto da actlvldade olitlca.
Isto tanto nals lnaceltvel quanto a orqanlzao e a
transarencla do Lstado noderno un objectlvo que ode
lacllnente ser atlnqldo elo uso das tecnoloqlas de lnlornao,
en que os cldados e os nelos de conunlcao oden ter acesso
en teno real qeneralldade das lnlornaes dos dllerentes
nlnlstrlos, secretarlas e autarqulas, evltando-se verses
dlversas, ou nesno lalsas, ara o que acontece e acabando
con a eseculao ou, no ninlno, anulando a sua sustentao
no teno. L se evldente que o uso lntenslvo das tecnoloqlas
da lnlornao, cono lnstrunento da transarencla do Lstado,
lnllca un nalor rlqor lornal da arte dos dlrlqentes olitlcos,
tanbn certo que estes oderlan contar e conllar nuna nalor
cultura de resonsabllldade da arte dos quadros e dos
trabalhadores da adnlnlstrao bllca, aln, naturalnente,
de una rodutlvldade acresclda.
Inlellznente, o lacto de lsso no estar a acontecer, ou acontecer
nulto raranente, no ode delxar de ter una leltura erversa,
aln de lnllcaes qraves na qualldade do servlo bllco, na
conetltlvldade da econonla ortuquesa e na caacldade de
llscallzao denocrtlca dos actos da qesto bllca.. !odos
ns conhecenos o resultado altanente neqatlvo do lacto de
sectores lntelros da adnlnlstrao bllca no teren assado
or qualsquer relornas nodernlzadoras, cono o caso
artlcularnente reresentatlvo da Sequrana Soclal, onde se
contlnuan a acunular as divldas das enresas e cujo nodelo de
qesto nals do que dellclente, ela razo slnles de que no
reallsta tratar quantldades enornes de dados con ntodos e
tecnoloqlas herdadas do assado e, naturalnente, obsoletos.
0 nesno ode ser dlto da nqulna llscal, dos servlos da Justla
ou da Sade, das autarqulas e das lnstltules que cada un
deles deverla suostanente tutelar e controlar.
Acresce que o Lstado no ode justlllcar a lalta de transarencla
dos seus actos, ou rocurar lornas crlatlvas de contornar as
reqras de controlo leqalnente lnstltuidas na adnlnlstrao
bllca, con o arqunento da nenor qualldade dos servlos ou
dos lunclonrlos, entre outras razes orque o Lstado nunca
crlou os nelos ou dlsonlblllzou as tecnoloqlas necessrlas,
nen ronoveu una verdadelra descentrallzao das declses e
das aces corresondentes, que a vla ldnea ara reduzlr o
qlqantlsno das burocraclas adnlnlstratlvas, lacllltando o
controlo denocrtlco dos actos e das declses dos resonsvels
olitlcos. Acresce que o arqunento da n qualldade do
lunclonallsno bllco nen sequer verdadelro. 0 que acontece
que a qeneralldade dos aqentes olitlcos no laz qualquer
esloro srlo ara conhecer os servlos da adnlnlstrao bllca
sob as suas ordens e utlllza slstenatlcanente a lnternedlao
do chanado essoal de conllana, que leva conslqo ara os
nlnlstrlos, o que obvlanente condena ao lnsucesso qualquer
trabalho de equla e de colaborao electlva entre a actlvldade
olitlca e a burocracla que a serve, desejavelnente con
dedlcao e conetencla, levando rtlca as declses do oder
olitlco.
A edaqoqla da Ltlca keubllcana assa tanbn ela conteno
dos excessos da cultura de oder que raldanente assunlda
or nultos qovernantes nos seus asectos nals erversos e que
altanente rejudlclal ao bon none da actlvldade olitlca e do
concelto de bon qoverno. !als excessos vo desde a arroqncla
lalta de dlsonlbllldade ara atender subordlnados e quelxosos,
da relao rlvlleqlada con os oderosos, lora das clrcunstnclas
e dos locals rrlos, aos cortejos de autonvels, de notorlstas,
de assessores, e esectacularldade e ostentao do oder, en
contradlo con a obreza dos recursos naclonals , da avldez
or nordonlas e rebendas s assenblelas de lunclonrlos
bllcos a abrllhantar os dlscursos dos qovernantes, das lornas
crlatlvas de renunerar a lldelldade e a devoo, s dlversas
conensaes crladas ara justlllcar a hlocrlsla dos balxos
ordenados aqos aos olitlcos. Sabenos que nada dlsto lol
lnventado elo lS, nas tanbn sabenos que ser soclallsta e
ser de esquerda nos obrlqa a un conortanento tlco exenlar,
que a nossa cultura e tradlo reubllcana e denocrtlca nos
crlan artlculares resonsabllldades neste doninlo. Acontece
alnda que o rrlo reqlne denocrtlco que osto en causa,
sensivel cono ao restiqlo dos dlrlqentes e correcta
valorlzao dos carqos olitlcos, con a nota de que no aceltvel
a desvalorlzao dos carqos de elelo oular, atravs de nivels
de renunerao que cheqan a ser clnco, dez e vlnte vezes
lnlerlores aos ordenados dos nenbros dos conselhos de
adnlnlstrao das enresas con caltals bllcos. 0 que s
ode conduzlr tentao dos carqos olitlcos se tornaren en
ortas qlratrlas do oder econnlco.
Alls, lsto nesno que ten acontecldo con denaslada
lrequencla nos ltlnos anos. Mlnlstros, secretrlos de Lstado,
deutados e dlrlqentes olitlcos en qeral, tornan-se assessores
de qrandes enresas, bancos, assoclaes enresarlals, do
nesno nodo que outros j o eran antes de entraren nos
qovernos. Claro que, en sl nesna, esta rtlca no qera
neotlsno ou corruo e todos conhecenos olitlcos que
estlveran, ou esto, dos dols lados da barrlcada e que esto
aclna de toda a suselta. Mas o lnverso tanbn verdade e a
tentao nulto lorte, at orque nultas enresas lazen esses
convltes or razes bvlas e lrequentenente conhecldas. Ln
qualquer caso, o hblto qera a suselta, que en denocracla
nunca boa conselhelra, conduzlndo ouco a ouco a un cllna
qeral de crescente dvlda e ronlsculdade entre o servlo bllco
e os lnteresses rlvados.
lor outro lado exlsten nultos exenlos concretos de declses
olitlcas que se alastan de lorna qrosselra das nornals reqras
de qesto, sen que os resonsvels alqunas vez tenhan
roduzldo exllcaes razovels dos seus notlvos e
lundanentos. 0 rocesso das rlvatlzaes est chelo destes
casos, nultos dos quals deren orlqen a lnqurltos
arlanentares, sendo certo que as conlsses de lnqurlto
abrlqan no seu selo, de lorna vlsivel, as contradles dos
lnteresses, de tal lorna que a sua ellccla ninlna. Llucldatlvo
o lacto, nessas conlsses de lnqurlto, nultas dlverqenclas
no resultaren das cllvaqens artldrlas, que o que qeralnente
se ensa, nas dos lnteresses contradltrlos dos qruos
econnlcos all dlrectanente reresentados.
loder-se-la contlnuar con nals erquntas, s quals os
resonsvels olitlcos nunca deran resostas convlncentes,
ara denonstrar una questo essenclalnente olitlca: a de
que ao ser ossivel que erquntas cono estas contlnuen sen
resosta e sendo evldente o qrave rejuizo resultante ara a
econonla do lais e o qrave cllna de suselo lnstalado, s
ode conclulr-se que o nosso reqlne denocrtlco est lonqe de
dar qarantlas aos ortuqueses de un adequado controlo dos
lnteresses econnlcos, lleqitlnos e at lleqals, elo oder
olitlco. L alnda olltlcanente relevante, e ode ser
denonstrado, que estas erquntas sen resosta so leltas or
nulta qente no lSu, da nesna lorna que elas nals dlversas
ersonalldades do lS, o que ernlte duas concluses: 1) no se
trata de dvldas con notlvaes artldrlas 2) o joqo dos
lnteresses econnlcos, sen controlo denocrtlco adequado
exlste, elo nenos, nos dols rlnclals artldos ortuqueses,
ou seja, h un bloco central de lnteresses sen controlo
denocrtlco electlvo.
lroostas
- lazer da tlca e da edaqoqla denocrtlcas e reubllcanas
una cononente central do bon qoverno.
- keavallar a necessldade de todos os lnstltutos, lundaes e
enresas de caltals bllcos e lnedlr a sua rolllerao.
- Valorlzar o ael das lnstltules de controlo dos qovernos,
noneadanente a Assenblela da kebllca e o !rlbunal de
Contas, dotando-as dos nelos e dos oderes necessrlos
rossecuo dos seus objectlvos.
- Lllnlnar os clrcultos aralelos na qesto do Lstado.
- Crlar slstenas de lnlornao denocrtlcos, acessivels e
anlanente dlsonivels, das declses e actos de qesto
bllca.
- lenallzar lortenente todas as lalsas lnlornaes ou o
lnedlnento de acesso lnlornao, or arte dos
detentores de carqos olitlcos.
- Crlar nivels de renunerao dos olitlcos eleltos, conativels
con o restiqlo e a resonsabllldade atrlbuidos s lunes
que desenenhan.
- Morallzar os ordenados dos adnlnlstradores das enresas
bllcas, que no deven ultraassar nivels conativels con a
dlnenso da econonla ortuquesa e das renuneraes que
en qeral se ratlcan en lortuqal.
5
A 0L08ALI2AA0 f0H0 0P0kIuNI0A0f
0s soclallstas, e a esquerda en qeral, ten denonstrado una
rolunda desconllana elo lenneno da qloballzao, o que
se conreende en vlsta dos seus nultos asectos neqatlvos,
nas essa no una oslo olltlcanente sustentvel no teno.
lor lsso devenos evltar aqullo que ten acontecldo con
denaslada lrequencla no assado, en que a esquerda acaba
or lr a reboque dos aconteclnentos, quando estes se tornan
lrreversivels, ara nals con o nus de lsso ser lelto as os
artldos da dlrelta noldaren as novas sltuaes, tecnoloqlas ou
aconteclnentos, sua rrla ldeoloqla. uai que en vez de
denonlzar o lenneno da qloballzao, que ten una
lnortncla crescente na vlda de todos os ovos, certanente
lrreversivel, talvez se justlllque lazer o seu estudo, anallsar as
suas contradles e delender solues conativels con o lderlo
soclallsta e, ao nesno teno, dar conbate, en todos os lanos,
aos seus asectos nals neqatlvos, en allana con outras loras
soclals nals sensivels a esses asectos concretos, nas que no
esto dlsonivels ara neqar as vantaqens, ou a "latalldade",
da qloballzao.
0 lenneno da qloballzao conlexo e dlllcllnente se oder
exressar una oslo justa sobre o tena, baseando-a en
adres do ensanento tradlclonal. Assln ara conreender o
lenneno en toda a sua extenso, devenos lazer un esloro
ara anteclar as translornaes luturas da econonla e da
socledade. lor outro lado, exlsten tantas vertentes de
qloballzao quantos os lnteresses en resena, que se
nanllestan no lano da olitlca e da econonla nundlal, desde
o conrclo lnternaclonal ao anblente, das llnanas s questes
do desenvolvlnento.
uo sendo, ortanto, lcll, nas actuals clrcunstnclas, assunlr
una oslo dellnltlva sobre a qloballzao, acredltanos que se
trata de una evoluo natural das socledades hunanas, con
vantaqens e lnconvenlentes, evoluo que no assivel de
ser lnvlablllzada e que relerlnos tratar cono una oortunldade
ara a econonla e ara o desenvolvlnento qlobal do nosso
laneta. uesde loqo, orque se trata de un novlnento de
nudana, que aesar de levantar una enorne dlversldade de
questes, tanbn conorta un leque alarqado de
oortunldades, a nalor das quals ser a de encarar qlobalnente
os roblenas da llberdade, da denocracla, da justla soclal e do
desenvolvlnento sustentado das naes e a de nos colocar lrente
a lrente con todos os roblenas e desallos que resultan do
roqresso hunano a vrlas velocldades. 0u seja, no luturo, con
a qloballzao, acabaro todos os allbls e serenos lorados a
encarar, ela rlnelra vez, solues qlobals ara os roblenas
que alllqen a sustentabllldade econnlca, soclal e anblental
do nosso laneta.
una outra questo que a qloballzao conorta a
necessldade de unlr, no lano nundlal, as loras do
roqresso e da solldarledade, conlrontando a socledade dos
aises nals rlcos e desenvolvldos con a oo, lncontornvel,
de otar entre a justla soclal no lano neranente lnterno
dos resectlvos aises, ou blocos de aises, ou no lano
qlobal, sendo certo que una nals justa dlstrlbulo qlobal da
rlqueza oder lnllcar a nudana de hbltos e de nivels de
consuno das socledades nals avanadas. At orque a
rocura lncessante de otlnlzar as condles econnlcas e
de lucro das enresas lnllca a nals rolunda roletarlzao
31
das classes trabalhadoras dos aises nals obres, a ar con
o desenvolvlnento das lnlra-estruturas desses aises,
noneadanente educaclonals, o que levantar roblenas
crescentes s socledades nals rlcas e nenos caazes de
alterar os seus conortanentos e o seu nodelo de
conetltlvldade. A roslto, a econonla ortuquesa
encontra-se nesta ltlna sltuao.
Lntretanto una colsa certa, a contestao ura e slnles
da qloballzao no una oslo tll nen sustentvel.
lorque se, nuna rlnelra lase, e or vla da lora que a
novldade ten nos nelos de conunlcao de nassas, essa
contestao ode arecer aos observadores nals lncautos
ter eleltos osltlvos, en breve a carencla de objectlvos
concretos e a ausencla de una conreenso nals llna das
questes en joqo desacredltaro essa contestao,
desllqando-a da realldade soclal. lor lsso delendenos que a
contestao da qloballzao, odendo ser tll, s ode ser
ellcaz con objectlvos concretos de solldarledade qlobal con
os ovos de todo o nundo e una avallao nals rlqorosa dos
seus nltllos eleltos, no sentldo de una actuao nulto
nals selectlva. lor exenlo, seja qual lor o concelto que se
tenha sobre as vantaqens ou desvantaqens da qloballzao,
o novlnento de caltals que loqen ao aqanento de
lnostos, atravs de araisos llscals, atenta contra os
lundanentos das socledades denocrtlcas e nada ten a ver
con a llberdade econnlca e as oes de lnvestlnento,
devendo a sua rolblo constltulr a rlnelra relvlndlcao
das loras do roqresso. At orque esses novlnentos de
caltals no so searvels da lavaqen de dlnhelro
rovenlente da crlnlnalldade lnternaclonal e orque esta
una rea en que ser nals reallsta construlr una allana
anla entre os ovos, lndeendentenente do seu qrau de
desenvolvlnento.
Lntretanto, no sentldo de nelhorar a nossa conreenso
acerca do lenneno da qloballzao, ser tll searar, en
dols sentldos contradltrlos, os seus eleltos.
ffeitos Positivos
- Acelerar a queda dos reqlnes dltatorlals e autorltrlos,
elo elelto conblnado do aareclnento de una classe
oerrla nos aises nals obres e elo desenvolvlnento
das resectlvas lnlra-estruturas, con todas as vantaqens
que dai derlvan, desde a nelhorla dos slstenas de sade
reduo da natalldade,
- Aunento do lnvestlnento e de crlao de enreqos nos
aises do tercelro nundo e nelhorla da educao e da
lornao roll ssl onal , ronovl das a artl r das
necessldades enresarlals,
- 0tlnlzao rodutlva e reduo dos reos en todos os
sectores abertos concorrencla lnternaclonal, con bvlas
vantaqens ara os consunldores de todo o nundo,
- uesenvolvlnento e nodernlzao das lnlra-estruturas de
transortes e de conunlcaes nos aises nenos
desenvolvldos,
- !ornar dlsonivels, en aises do tercelro nundo, rodutos
e servlos at ai lnexlstentes,
- keduo do esloro de autonao e de robotlzao nos
aises nals lndustrlallzados, devldo concorrencla da
no de obra barata, (1)
- llxao de oulaes, otenclalnente lnlqrantes ara
os aises desenvolvldos,
- lorar, ela vla da concorrencla lnternaclonal, a lnovao
enresarlal e o desenvolvlnento de novos servlos e
rodutos nos aises nals rlcos,
ffeitos Negativos
- Aunento do desenreqo nos aises lndustrlallzados or
lora da deslocallzao de enresas,
- Aunento excesslvo do consuno de bens no essenclals e
de rodutos redadores dos recursos naturals e do nelo
anblente,
- Alterao vlolenta do nelo soclal en socledades
tradlclonals, no rearadas do onto de vlsta olitlco,
soclal e educaclonal ara tals nutaes, rovocadas a artlr
de lora e de lorna excesslvanente acelerada,
- Lseculao llnancelra e novlnentao de caltals sen
qualquer controlo, naclonal ou lnternaclonal, con eleltos
nulto erversos na evaso llscal das enresas,
- uesenvolvlnento de un certo lnerlallsno econnlco e
cultural das qrandes nultlnaclonals,
- !entao de vandallzar os recursos naturals dos aises en
vlas de desenvolvlnento,
- Aroveltanento de novos conllltos resultantes das novas
caacldades econnlcas dos aises obres ara o conrclo
de arnanentos a artlr dos aises lndustrlallzados.
Cono serla de eserar, na qloballzao, conlrontan-se loras
econnlcas e soclals contradltrlas, nultas das quals alnda
ouco claras. uai que o verdadelro desallo ara as loras do
roqresso seja o de lnlluenclar a lntroduo de lactores de
llberdade, denocracla e de solldarledade en todas as reqles
do nundo, conbatendo o autorltarlsno, o secretlsno
lnlornatlvo e a allcao, a outros aises, de reqras e de
lnteresses no aceltvels no consenso das socledades
desenvolvldas. Isto, sen delxar de delender as culturas
rrlas de todos os ovos e de dar alqun esao ara a
conreenso sensata de lennenos naclonals dlverslllcados,
anallsados caso a caso, e nen senre colncldentes con todos
os valores das socledades lndustrlallzadas.
keetlnos, que o lenneno da qloballzao no ode ser
correctanente anallsado usando os crltrlos nornals do
nosso teno e, nenos alnda, atravs dos lnteresses das
socledades lndustrlallzadas. lara conreender a qloballzao
e, rlnclalnente, ara a orlentar no sentldo dos valores
hunanlstas que nos so to caros cono euroeus, devenos
ser caazes de anteclar as translornaes olitlcas,
econnlcas e soclals, en que a solldarledade deve assunlr o
ael deternlnante. uesse sentldo, una sequnda
relvlndlcao das loras do roqresso qlobal, deve conter
una translerencl a ql obal de recursos dos ai ses
desenvolvldos do uorte ara os aises obres do Sul, recursos
a seren qerldos nesses aises elas uaes unldas e
destlnados aenas educao e sade, atravs, or
exenlo, de una taxa de 1v sobre todo o consuno de bens
e de servlos dos aises desenvolvldos, valor acrescldo de
1v sobre as lnortaes orlundas dos aises en vlas de
desenvolvlnento.
!rata-se de alqo senelhante !axa !obl, nas nuna verso
nulto nals anblclosa e, acredltanos, nals reallsta, na
nedlda en que sendo nals unlversal, envolver tanbn os
sectores da socledade nals roqresslvos e nals solldrlos,
lsto , ernlte que estes sectores se coloquen na rlnelra
llnha da solldarledade con as oulaes nals obres do
qlobo. lor outro lado, ao entreqar a qesto dos roqranas de
aolo s uaes unldas e ao dlrlqlr esse aolo ara a educao
e ara a sade, haver nelhores condles ara evltar a
corruo local e o desvlo desses lundos ara outros
objectlvos, nals ou nenos obscuros, en que os qovernos so
lrtels. llnalnente, un lnosto sobre a lnortao de
rodutos orlundos dos aises obres, arecendo contradltrlo
no o , na nedlda que lunclonar en substltulo do
slstena llscal que lrequentenente no exlste e, en qualquer
caso, ter o elelto de un equeno encareclnento de rodutos
ou natrlas rlnas, cujos reos se ten deterlorado no
nercado lnternaclonal. !rata-se de una "Janqada de ledra"
de solldarledade dos ovos do uorte en dlreco aos ovos
do Sul, que retende conlrontar, na sua vlaqen ara Sul, os
soclallstas e os honens e nulheres de esquerda, con a sua
rrla consclencla, ben cono as socledades ocldentals, nas
suas allrnaes de aolo s uaes unldas e ao seu ael na
construo da az e da justla soclal en todo o nundo, nas
a quen so recusados os nelos ara reallzar os seus nobres
objectlvos.
Ln resuno, acredlto que a qloballzao, cono lenneno de
nudana, ode ser aroveltada elas loras do roqresso
ara lorar un qrande salto qualltatlvo, no sentldo de una
socledade hunana qlobalnente nals llvre, nals acillca e
nals justa. L teno de as socledades nals rlcas ultraassaren
a lase das boas lntenes e da contestao e assaren aos
actos, nostrando as reals lntenes dos honens de boa
vontade, noneadanente atravs da denonstrao, ara
aln de qualquer dvlda, de que o rocesso de qloballzao
lnllca o roqresso e a justla soclal ara todos os ovos do
nundo.
(1) trata-se de un elelto que consldero osltlvo, nas que ode tanbn
ser conslderado no sentldo lnverso.
Propostas
- !ranslornar o lenneno da qloballzao no qrande tena de
debate olitlco do nosso teno,
- !ratar a qloballzao cono una oortunldade ara lortuqal,
no contexto de una socledade qlobal nals justa,
- Conbater or todas as lornas os novlnentos de caltals sen
controlo dos qovernos, rocurando lazer una anla unldade
de todas as loras denocrtlcas, con este objectlvo,
- lazer da edaqoqla do reselto ela cultura dos ovos, raas
e rellqles, o objectlvo central do rocesso de qloballzao,
- uelender, no lano lnternaclonal, un rojecto qlobal de ajuda
aos aises nals obres do qlobo, atravs de lundos no valor
de 1v das transaes de bens de consuno reallzadas nos
aises desenvolvldos, lundos a seren qerldos elas uaes
unldas e destlnados to s a nelhorar os slstenas de educao
e de sade.
6
A0HINISIkAA0 f SfkVI0S Pu8LIf0S
ua sua sequnda leqlslatura o lS crlou, e ben, o Mlnlstrlo da
kelorna do Lstado, que relerianos se tlvesse chanado
Mlnlstrlo da Cesto e Inlornatlzao do Lstado, or razes
que ento delendenos e que eseranos se tornen
conreensivels ao lonqo deste texto. uesde loqo, orque
acredltanos que a relorna do Lstado assa ela qualldade da
qesto e no, nesta lase, or novas relornas leqlslatlvas, ou
or novas alteraes de lllosolla olitlca, que a tentao
habltual dos qovernos en lortuqal. Inlellznente, a tradlo
nanteve-se e no lol cunrldo nlnlnanente o objectlvo de:
organizar os servios do fstado, pela via da gesto, de forma
a Portugal ter um Administrao Pblica moderna e eficiente,
capaz de responder s justas necessidades dos cidados.
0 Lstado lornecedor de servlos bllcos, lrequentenente o
nlco lornecedor, servlos que so cada vez nals conlexos en
dols lanos dlstlntos: o lano clentillco e rollsslonal do servlo
en causa - Sade, Justla, Lducao, Sequrana Soclal, etc. - e
o lano da orqanlzao qeral do Lstado, cononente esta que,
no caso ortuques, a nals deternlnante. Isto , entre ns, os
rlnclals roblenas exlstentes nos servlos lornecldos elo
Lstado, no so do doninlo da clencla ndlca ou juridlca, ou
leqlslatlva, en que a qualldade qeral lqual, ou nesno suerlor,
a outros aises, nas do doninlo da qesto, sen o que a allcao
dos conheclnentos clentillcos e tcnlcos, ben cono as lels
exlstentes, no serven con qualldade, ellccla e en teno
tll, as essoas.
L, neste contexto, que o conheclnento e a exerlencla das
tcnlcas de qesto en orqanlzaes conlexas se revela
necessrlo, cono un recurso lnsubstltuivel na aco dos
qovernos, en artlcular con vlsta utlllzao raclonal das
tecnoloqlas da lnlornao. lorque, nultas das lacunas e
lnsullclenclas actuals da aco do Lstado no resultan duna
lncaacldade lnata dos servlos bllcos en resonder s
necessldades dos utentes, cono os terlcos da qenerallzao
da actlvldade rlvada en reas tradlclonalnente reservadas ao
Lstado queren lazer crer, nas da lncaacldade do Lstado en
utlllzar os nodelos de qesto e as tecnoloqlas usadas, or
exenlo, nas enresas. 0u seja, cono tenos sustentado en
lnneras oortunldades, no ossivel dlrlqlr orqanlzaes do
sculo XXI con os ntodos e tecnoloqlas herdadas do sculo
XIX, cono acontece nos nossos servlos bllcos.
Lsta lnsullclencla do Lstado resulta tanbn da excesslva
artldarlzao da adnlnlstrao bllca, que se ten revelado
desastrosa ara o ais, ara aln de ser un dos slntonas
evldentes do nosso subdesenvolvlnento. L, de lacto,
absolutanente lnaceltvel que a alternncla denocrtlca tenha
32
cono correlato lnevltvel a alternncla na dlreco dos
orqanlsnos da adnlnlstrao bllca, a nivel central, reqlonal
ou local. 0s aarelhos artldrlos tenden a conslderar todos os
carqos de dlreco na adnlnlstrao bllca cono carqos de
conllana olitlca, sob retexto que s dessa lorna ossivel
concretlzar a olitlca do qoverno. Assln ensan os aarelhos
artldrlos, e os qovernos, na nalor arte dos casos, renden-
se a essa delornao, con sslnas consequenclas ara os
cldados. Cono se a obrlqao da cada lunclonrlo bllco,
qualquer que seja o seu luqar na hlerarqula, no losse executar
a olitlca suerlornente dellnlda elos qovernos...
0 que se ten asslstldo a un excesso que quase una carlcatura:
desde os dlrlqentes reqlonals ou dlstrltals de quase todos os
servlos at aos dlrectores dos centros de sade e hosltals,
tudo conslderado carqo de conllana olitlca. 0 resultado est
vlsta: o relno da lnstabllldade e, en boa arte dos casos, o
redoninlo da artldocracla sobre a conetencla.
Lsta deqradao atlnqe o auqe quando se sabe que, na escolha
de tals essoas, os nenbros do qoverno se denlten de toda e
qualquer resonsabllldade, delxando tudo a crltrlo das
nqulnas artldrlas locals.
ueste doninlo, lS e lSu ten-se conortado de lorna
rlqorosanente lqual, donde, a nudana a lntroduzlr no slstena
e no j s no conortanento esecillco de un dado artldo no
qoverno.
A alternatlva s ode ser ellnlnar os crltrlos de conllana
olitlca na escolha do essoal dlrlqente da adnlnlstrao bllca
e ronover, or vla leqlslatlva, a exlstencla de un electlvo reqlne
de carrelras, assente en crltrlos de qualldade e conetencla,
e que ossa lunclonar desde a base at ao too, sen lntronlsso
de lqlcas artldrlas.
Multas destas dlllculdades da qesto do Lstado resultan tanbn
da ldela errada de que os nlnlstrlos e secretarlas oden ser
dlrlqldos atravs da actlvldade de "desacho" que , or vezes,
o cerne da actlvldade dos qovernos, assunlndo que as declses
tonadas or esta vla oden ser levadas rtlca con qualldade
e ellclencla, o que no verdade en nenhuna orqanlzao,
bllca ou rlvada. Antes de atlnqlr este too de ellclencla da
orqanlzao, qualquer que ela seja, lnresclndivel que os
dlrlqentes laan, eles rrlos, o controlo de execuo das
declses, atravs de lornas edaqqlcas e da lnstltuclonallzao
do trabalho en qruo e da qesto or objectlvos. Lssa a vla
ara una adnlnlstrao bllca noderna, conetente e
notlvada e no o uso e abuso de orqanlzaes aralelas.
L nossa convlco que a qualldade da qesto bllca un
elenento deternlnante da nodernlzao do Lstado, cuja
necessldade urqente assunlr, at orque hoje claro que o
nau lunclonanento dos servlos bllcos - Lducao, Sade,
Justla, Sequrana Soclal, autarqulas, etc. - so lactores que
lneden o desenvolvlnento das enresas e da actlvldade
econnlca en qeral. lor exenlo, a n qesto bllca senre
aontada elos qestores estranqelros a trabalhar en lortuqal,
cono o lactor nals neqatlvo da sua actlvldade entre ns, nas os
nesnos qestores do nornalnente una nota nulto osltlva
aos trabalhadores ortuqueses, aesar das lnsullclenclas de
educao e de lornao que todos reconhecen exlstlren. 0u
seja, ser justo culablllzar os lunclonrlos bllcos, tanbn
trabalhadores, ao onto de retender crlar servlos aralelos,
suostanente nals ellcazes, elas lnsullclenclas da
Adnlnlstrao lbllca:
Acredltanos que no. Por isso reconhecemos que a m
qualidade dos servios pblicos em Portugal ,
essencialmente, um problema de gesto, cuja
responsabilidade reside, goste-se ou no, na direco
poltica do pas, isto , nos governos. 0uanto mais depressa
enfrentarmos esta realidade melhor, nomeadamente atravs
de um pacto de regime que retire a reforma e a modernizao
da Administrao Pblica e o seu modelo de gesto da luta
poltico[partidria, criando as condies necessrias para
uma Administrao Pblica pequena, estvel, profissional,
eficiente e moderna. Alm de acabar de vez com as mudanas
permanentes dos quadros superiores da administrao
pblica sempre que um novo governo chega ao poder.
Inslstlnos que o uso quallllcado das tecnoloqlas da lnlornao
un lnstrunento lncontornvel da relorna da Adnlnlstrao
lbllca e do Lstado, or todas as razes j exressas, nas
tanbn orque a allcao das tecnoloqlas da lnlornao
lnllca un nodelo de orqanlzao rrlo, que ldealnente
deve ser horlzontal a toda a adnlnlstrao, ben cono una
dlsclllna netodolqlca que ten un valor rrlo na relorna do
Lstado. 0u seja, uma das razes porque se justifica a
existncia de um Hinistrio da keforma do fstado reside no
facto desejvel de que a sua aco cruze horizontalmente
todos os ministrios e servios autnomos, no para os tornar
iguais mas para os tornar compatveis, o que no pode ser
separado de uma delegao de poderes prprios e de alguma
determinao e interveno polticas do Primeiro Hinistro,
qualquer que ele seja.
una nota otlnlsta ara dlzer que lol con alquna eserana
que asslstlnos, na ltlna leqlslatura, a un esloro nerltrlo
desenvolvldo elo Mlnlstrlo da Justla, no sentldo de dotar os
dllerentes deartanentos do Mlnlstrlo, !rlbunals e uotarlado
con os nelos nals nodernos ernltldos elas tecnoloqlas da
lnlornao, nodernlzando or essa vla a Justla en lortuqal.
!rata-se de una lnterveno que deve ser contlnuada, seja
orque da nelhorla do lunclonanento da Justla deende, en
qrande arte, a nodernlzao da socledade e da rrla
actlvldade econnlca, seja elos eleltos de translerencla que o
sucesso dessas nedldas oder ter no conjunto dos servlos
lornecldos elo Lstado. ua nesna lorna, reconhecenos o
valloso trabalho de lnlornatlzao dos servlos reallzado elo
Coverno do lS no Mlnlstrlo das llnanas, en ooslo ao nulto
ouco que lol lelto elos qovernos anterlores de Cavaco Sllva,
nas os resultados obtldos, or razes dllicels de conreender,
alnda esto lonqe de satlslatrlos.
Lntretanto, ara ns evldente que sen un esloro
corresondente nos Mlnlstrlos da Lducao e da Sade, ben
cono na Sequrana Soclal, no haver una qesto raclonal dos
servlos que o Lstado deve lornecer con qualldade aos cldados.
Nomeadamente, o sistema nacional de sade no
sustentvel se no houver uma reformulao completa do
modelo de gesto e de financiamento, no sentido de
permitir: a) a autonomia de gesto das grandes instituies
de sade, com o financiamento a ser feito atravs do
pagamento dos servios prestados, b) liberalizao da venda
dos medicamentos que no necessitem de receita mdica,
c) liberdade de instalao de novas farmcias, d)
alargamento da lista dos medicamentos genricos, e)
redimensionamento das embalagens dos medicamentos, f)
escalonamento da comparticipao dos servios sociais em
funo dos rendimentos do agregado familiar, desde que
correctamente verificados, g) maior autonomia das grandes
instituies de sade para contratar e remunerar os seus
profissionais. 0 que, cono bvlo, s ser ossivel reallzar,
con qualldade e conetencla, atravs do controlo, tcnlco e
olitlco, local e central, ernltldo ela utlllzao das tecnoloqlas
da lnlornao.
Alls o sector da sade aquele onde nals vlsivel o ablsno
exlstente entre a qualldade clentillca dos rollsslonals e as
condles de trabalho e de reallzao rollsslonal exlstentes
no Slstena uaclonal de Sade. L, nesse sentldo, con crescente
reocuao que sabenos da lrustrao de alquns dos nossos
nelhores ndlcos e clentlstas de reutao lnternaclonal,
nultos dos quals acaban or se llxar no estranqelro, ara
oderen trabalhar e lnvestlqar con alquna dlqnldade.
0s subscrltores da resente Moo conslderan que outro lactor
essenclal na relorna do Lstado a descentrallzao de nultas
das conetenclas da Adnlnlstrao Central e do oder de
declso corresondente. Inlellznente, deols da derrota do
kelerendo sobre a keqlonallzao, nonento esse que j revelou
alquna lndeternlnao da dlreco do lS, os qovernos do lartldo
Soclallsta tanbn no souberan, ou no qulseran, enlrentar o
desallo da desconcentrao dos servlos bllcos, lludlndo una
das nals sentldas relvlndlcaes dos autarcas e das oulaes.
uesconcentrao que lol, alls, reconlzada or todos os sectores
de olnlo durante o debate da reqlonallzao e que, or tal
lacto, no deverla causar excesslva olnlca na socledade
ortuquesa, se reallzada no nonento rrlo e con a
deternlnao necessrla.
ueve notar-se que a desconcentrao dos servlos do Lstado
lnllca, elo nenos, duas condles: a coerencla do nodelo de
base reqlonal que, ara evltar olnlcas adlclonals, aceltanos
seja a actual dlvlso dlstrltal e a exlstencla de un slstena de
lnlornao que ernlta a nals denocrtlca declso local con a
necessrla e rlqorosa verlllcao e avallao do oder central.
Alls, este o exenlo claro daqullo que s ossivel lazer, con
qualldade e transarencla, elo recurso aos nelos da socledade
da lnlornao.
A nossa oo or, na resente conjuntura, una dlvlso
adnlnlstratlva de base dlstrltal resulta do lacto de o lais no
oder contlnuar a ser qovernado con tantas dlvlses
adnlnlstratlvas quantos os nlnlstrlos e secretarlas de Lstado
exlstentes, con os dllerentes servlos a sobrevlveren sen
nenhuna coerencla esaclal e sen a osslbllldade de crlar un
nodelo ellcaz e conativel de qesto dos servlos
desconcentrados do Lstado. lor exenlo, a dlvlso do ulstrlto de
Lelrla or duas Conlsses de Coordenao keqlonal (CCks), a
exlstencla de dvldas sobre a extlno dos Covernos Clvls e sobre
a lorna de qesto desconcentrada dos esaos sura concelhlos,
ben cono a ouca clareza que contlnua a exlstlr acerca das
lntenes do actual qoverno do lSu en todas estas natrlas, so
a rova de que a sua no soluo elo lS en teno oortuno,
noneadanente ela aceltao do relerendo sobre a
reqlonallzao, delraudou o leqlslado na Constltulo da kebllca
e causou rejuizos evldentes ao lais.
Lntretanto, a lalta de vontade olitlca ou a lncaacldade tcnlca
ara enlrentar o desallo de relornar a adnlnlstrao do Lstado,
central, autrqulca e servlos autnonos, un erlqo real ara a
nossa denocracla e una bonba de relqlo delxada aos nossos
lllhos, elo que no hesltanos en allrnar: se nada lor lelto con
urqencla, a denocracla ortuquesa correr o rlsco da
lnqovernabllldade, sltuao que llcar a dever-se cllvaqen
entre a crescente conlexldade da nqulna do Lstado e as
resostas laxlstas e anadoras dos dllerentes qovernos. lara que
se no ense que exlste exaqero, cltanos alquns exenlos:
1. A anarqula urbanistlca exlstente nas nossas qrandes cldades e
o redoninlo dos nals varlados lnteresses rlvados, os atrasos
e revlses de reos lrequentes nas obras bllcas, a qesto
tardla e atabalhoada do caso das vacas loucas, que nen or
estar esquecldo nenos lnortante, e a ausencla de un slstena
credivel de qarantla allnentar, os atrasos e a desorqanlzao
no lorto Caltal da Cultura, lnlclatlva donlnada essenclalnente
elo beto, os abatlnentos do !errelro do lao e o rocesso de
avallao das resonsabllldades crladas, a ausencla de
enquadranento urbano dos tnels no nesno local, o custo dos
acessos aos estdlos ara 200 e a chantaqen dos lnteresses
rlvados nesta natrla, os custos absurdos, ara os
contrlbulntes, desses nesnos estdlos e as relaes que crlaran
entre o Lstado e a cultura de lrresonsabllldade exlstente no
nundo do lutebol, os atrasos e custos corresondentes no
netroolltano do lorto, ben cono a ausencla de un nodelo de
qesto credivel, os oderes e os resultados da larque Lxo,
ben cono a contabllldade crlatlva utlllzada, o nodelo utlllzado
ara os dbltos ara con as conanhlas etrolileras e con a
Lusoonte, as divldas sen controlo do Slstena uaclonal de
Sade, os acldentes de trabalho na construo clvll e no nar,
os atrasos no lananento dos roqranas do III 0CA, cono, or
exenlo, o l0L, a lraca allcao das lels de requlao das
obras bllcas e concursos bllcos, etc. 0uestes todas
dllerentes, nas que ten un lactor en conun, resultaren de
lnsullclenclas e de erros de qesto, que todos os anos custan
a erda de vldas hunanas e centenas de nllhes de euros aos
contrlbulntes, ara aln do revlsto e do necessrlo, sen
contar con o desqaste rovocado autorldade do Lstado.
2. 0s absurdos rejuizos na !Al e a lnconetente neqoclao
con a SWlssalr, o dllclt acunulado na k!l sen vantaqen
vlsivel ara quen aqa, os lnvestlnentos de alto rlsco leltos
elas enresas bllcas no 8rasll, as conluses estratqlcas
da Lul (quas, teleconunlcaes, lnvestlnentos no 8rasll)
conronetendo o lorneclnento de enerqla elctrlca s
enresas e s lanillas, a venda do caltal da letrocontol LuI
en desacordo con as reqras estabelecldas e a lel, a lalta de
esclareclnento bllco sobre a conra do caltal da Wlqqlns
33
na Soorcel e sobre o nodelo de qesto revlsto ara o sector
do ael, se bllco se rlvado e neste caso con quen, o
surreallsno da arcerla do Lstado no Autdrono do Lstorll, as
anonallas e as conluses estratqlcas do rocesso Clnor, o
roqrana lolls e a sua relao con a larque Lxo, a ausencla
de coerencla qlobal, de revlslbllldade e de transarencla nos
dlversos rocessos en curso das rlvatlzaes, o arranque, a
araqen e, rovavelnente, un novo arranque do rojecto do
novo aeroorto na 0ta, as lndellnles estratqlcas do !CV.
So tudo lactores de conlllto, aberto ou otenclal, sen que
exlsta una estratqla clara e transarente, ou seja, so
roblenas de qesto nal rearados e nal tratados, que tlveran
custos nulto elevados no desqaste dos qovernos do lS, cono
certanente lr acontecer con o lSu, aln de qeradores de
desconllana nos aqentes econnlcos e dos cldados no Lstado,
con resultados neqatlvos no lnvestlnento e no cresclnento
econnlco.
3. Aunento da deendencla do transorte rodovlrlo sen nedldas
de controlo adequado, noneadanente o desenvolvlnento de
alternatlvas atravs dos transortes lerrovlrlo e naritlno, o
annclo de novas ontes en Llsboa, sen qualquer debate ou
estudo acerca das rlorldades naclonals nals relevantes,
lnvestlnentos absurdos j leltos e outros revlstos ara
Alcntara, que retenden translornar un dos nelhores ortos
do nundo ara aquetes de turlsno, actlvldade altanente
rentvel, nun cals solrivel ara contentores, cuja vlda tll de
servlo no ser nals do que quatro ou clnco anos, devldo aos
novos e nalores barcos que esto a entrar ao servlo en todo
o nundo, rojecto de que resultaro custos anblentals e
loqistlcos enornes e o conqestlonanento adlclonal do centro
de Llsboa, ausencla de una estratqla clara e de aco decldlda
no ternlnal de contentores en Slnes, lncaacldade de declso
e de coerencla na atrlbulo de novos cursos ao Lnslno Suerlor,
quando se sabe que exlsten carenclas de rollsslonals en
alquns sectores, cono o caso de ndlcos. !rata-se de
lncoerenclas estratqlcas cuja qravldade s ser ossivel aurar
no luturo, nas que revelan qraves roblenas na qesto do lais
e que conroneten o seu luturo.
0u seja, a qualidade da gesto do fstado e das instituies
que dele dependem, necessita de ser repensada com coragem
e realismo, porque se tornou num factor limitativo do
desenvolvimento e da modernizao de Portugal, que no
sendo resolvido reduzir drasticamente o crescimento
econmico e a convergncia com a unio furopeia. 0 Partido
Socialista deve, por isso, assumir os erros cometidos e propor
ao Pas novas polticas em que a qualidade da gesto pblica
e a escolha dos melhores para a exercer estejam asseguradas.
Propostas
- uesenvolvlnento de una adnlnlstrao bllca equena,
altanente quallllcada, estvel, rollsslonal e tecnoloqlcanente
avanada,
- Allcao das nodernas tcnlcas de qesto or objectlvos,
rlqorosos e devldanente quantlllcados,
- lazer da adnlnlstrao bllca un dos elenentos rlnclals da
conetltlvldade da econonla ortuquesa,
- usar as tecnoloqlas de lnlornao de lorna lntenslva, cono
una oortunldade de relornar e nodernlzar a orqanlzao e
os servlos do Lstado, tornando esses servlos transarentes,
ellcazes e dlsonivels aos cldados en teno tll,
- llnanclar o slstena de Sade en luno dos servlos restados,
- Instltuclonallzar una dlvlso adnlnlstratlva de base dlstrltal e
dos servlos desconcentrados do Lstado, con a osslbllldade
leqal de dols ou nals dlstrltos se juntaren ara crlar orqos
conjuntos de laneanento,
7
f0ufAA0 PAkA 0 0fSfNV0LVIHfNI0
f PAkA A fI0A0ANIA
J nulto lol dlto e escrlto sobre a educao en lortuqal, sen
que se tenha cheqado alnda a una estratqla educatlva clara e
estvel que evlte assarnos a vlda con o slstena educatlvo en
ernanente lase exerlnental, a onto da curta vlda de cada
soluo encontrada lnedlr o julqanento objectlvo dos seus
nrltos. 0 que rovoca un sentlnento qeral de desorlentao
e de anarqula, en que todas as teses so ossivels e nenhuna
denonstrvel.
Assln sendo, justlllca-se que qualsquer novas roostas traten
do essenclal, daqullo que seja deternlnante ara un qrande
salto en lrente no nosso rocesso de desenvolvlnento, o que
assa or dar una rlorldade absoluta ao objectlvo de crlar
condles de enslno con sucesso a cerca de un tero da
socledade ortuquesa, constltuida elas lanillas nals obres.
Sen que lsto seja lelto, oderenos at ter boas escolas, bons
rolessores e, no llnlte, un bon slstena de enslno, nas no
terenos nunca un lais noderno, una econonla conetltlva e
una socledade lellz. 0u seja, un bon slstena de enslno, ara o
ser, ten de devotar a sua ateno aos elos nals lracas da cadela,
o que deve ser a rea de lnterveno rlvlleqlada do Lstado.
Sabenos que lsso no ten sldo lelto, orque tendo o Lstado
recursos llnltados, os ten consunldo, rlnclalnente, ara
satlslazer os sectores da socledade nals relvlndlcatlvos e nals
oderosos, onde o enslno suerlor assune o ael rlnclal. L
se verdade que no odenos descurar a lornao de elltes
altanente quallllcadas, essenclals ao nosso rocesso de
desenvolvlnento, tanbn no delxa de ser verdadelro que
exlsten outras vlas ara o consequlr, noneadanente convldando
as lanillas dos outros dols teros da socledade a assunlr un
ael nals deternlnante na educao suerlor dos seus lllhos,
seja atravs do enslno rlvado, seja atravs de rolnas no
enslno bllco. Con a nota de que o Lstado deve, atravs da
concesso de bolsas de estudo, assequrar a entrada no enslno
suerlor dos jovens orlundos das lanillas obres, que tenhan
obtldo, nas lases anterlores de enslno, a necessrla quallllcao.
0 que no odenos contlnuar a aceltar que sob a lalsa caa do
enslno unlversal e qratulto, se estejan a eretuar
deslqualdades qrltantes e a narqlnallzar soclalnente sectores
lntelros da socledade, o que rejudlca todos os ortuqueses, de
todos os nivels econnlcos e o desenvolvlnento sustentado do
lais. ueste contexto eleqenos os sequlntes tenas:
- Lstratqla Lducatlva
- Cesto do slstena
- llnanclanento
- lornao rollsslonal
fstratgia fducativa. A educao deve servlr a colectlvldade e
ara tal, cono j allrnado, dever dar rlorldade aos sectores
nals atrasados do nosso rocesso de desenvolvlnento, orque
dessa lorna ser ossivel crlar condles de roqresso
harnonloso e sustentvel, levando en conta que, en cada lase,
exlsten nedldas que assunen una lnortncla estratqlca
nals relevante do que outras. lor exenlo, deols dos anos de
exanso do enslno en qeral e do enslno suerlor en artlcular,
cheqanos a un nonento critlco en que o nnero de llcenclados
do enslno suerlor se sltua j, en alquns sectores, ben aclna
das necessldades actuals da socledade, enquanto que noutros,
elo contrrlo, vlvenos alnda una sltuao de dllclt. uuas
questes, ortanto se aresentan: or un lado culdar da
qualldade, o que assa ela rlorldade aos enslnos r-escolar,
bslco e secundrlo, devotando-lhes todos os recursos
dlsonivels, or outro, crlar os necanlsnos lndlsensvels a
estlnular os jovens a otar or lornaes adequadas s reals
necessldades do ais, ondo lln lobla que ten vlndo a
acentuar-se na socledade ortuquesa en relao a alquns cursos
suerlores. A dlsonlblllzao de recursos lnllcar ,
eventualnente, solues nenos oulares, cono seja as de
rossequlr a lllosolla lntroduzlda elo lS no enslno suerlor,
lsto , o rlncilo de una rolna obrlqatrla, cujo aunento
deve ser, de novo, conslderado, cabendo ao Lstado, nas atravs
da Solldarledade Soclal, roorclonar as condles necessrlas
ara que as lanillas nals carencladas ossan lazer lace aos
custos de lrequencla or arte dos seus lllhos. 0u seja, o rlncilo
constltuclonal do dlrelto educao, neste doninlo, no deve
ser assequrado elo Mlnlstrlo da Lducao, nas or aquele a
quen cabe ronover a lqualdade soclal. Assln, or outro lado,
serlan as lanillas de nalores recursos a qarantlr a
sustentabllldade do slstena. Lste rlncilo, or lln, no ode
exclulr o enslno suerlor no bllco. uo aceltvel, de lacto,
que o enslno suerlor no bllco, que desenenhou, durante
dcadas ( e alnda desenenha, en nultos casos), un ael
lundanental, roorclonando resostas quando e onde o Lstado
se nostrava lncaaz de as ossulr, seja objecto de dlscrlnlnao
neqatlva no nonento en que o slstena atravessa una crlse,
con a dlnlnulo da rocura. Ln resuno, a lqualdade de acesso
ao enslno suerlor ser qarantlda atravs de bolsas de estudo
vlldas ara o enslno bllco e o enslno rlvado, destlnadas
aenas aos lllhos das lanillas de nals balxos recursos, que
atlnjan os nivels de aroveltanento dellnldos.
Lsta estratqla retende qarantlr una escolarldade ara todos,
con aroveltanento en todas as lases de enslno, nas con una
nalor resonsabllldade e artlclao das lanillas e da socledade
no enslno suerlor. 0u seja, artlnos do rlncilo de que se
todos os jovens ortuqueses tlveren un enslno de qrande
qualldade at ao llnal do enslno secundrlo, esto crladas todas
as condles ara que os rrlos alunos e as lanillas assunan
una nalor quota arte de resonsabllldade no enslno suerlor,
sen que lsso lnllque qualquer reduo no acesso e na qualldade
do enslno, qualldade que ser nelhorada atravs de nalor
exlqencla nas lases lnlclals do enslno. Lsta , alls, una
estratqla nulto vulqarlzada en aises soclalnente avanados,
sendo desejvel que exlsta a osslbllldade de llnanclanento
lndlvldual no enslno suerlor a ser reenbolsado as o lln do
curso, a exenlo do que tanbn exlste en nultos aises.
ueste sentldo, o transorte escolar deve ser qenerallzado ara
todas as crlanas do enslno r-escolar e bslco. !rata-se de
una nedlda de qrande relevncla ara as crlanas de lracos
recursos, essenclal ara lnterroner o clclo da obreza e da
lqnorncla, onde as lanillas nals deslavorecldas e
narqlnallzadas no ten , nornalnente, notlvao sullclente
ara a escola, ora , a exlstencla de transorte lavorece a nalor
asslduldade e ernlte ronover o tratanento lndlvlduallzado,
lazendo con que cada crlana seja, ara o slstena educatlvo,
lnsubstltuivel. 0 !ransorte escolar ernlte tanbn una nals
ellcaz rentablllzao do slstena, laneado en luno das
oulaes escolares, e una dlstrlbulo raclonal e ellclente
destas elas escolas, evltando a exlstencla de aulas con
dllerentes nivels de escolarldade e de crlanas narqlnallzadas
na sua soclablllzao, en escolas con ouquisslnos alunos.
Acredltanos, ortanto, que a qualldade do enslno r-escolar
deternlnante ara o aroveltanento escolar das crlanas no
slstena educatlvo, noneadanente as de nals balxos recursos,
quer no lano dos conheclnentos, quer no lano dos
conortanentos e das atltudes. Assln sendo, a qualldade dos
educadores e das lnstalaes deve ser una reocuao
estratqlca, assente no ressuosto de que os lnvestlnentos
leltos, nesta lase de enslno, reresentan econonlas relevantes
nas lases subsequentes. Adlclonalnente, trata-se de culdar de
una caracteristlca neqatlva das socledades nodernas, que deve
ser contrarlada nas que no ode ser lqnorada, que o
enlraqueclnento roqresslvo da educao na lanilla.
lelo nesno notlvo, as lnstalaes destlnadas ao enslno r-
escolar, que deven ser da nals elevada qualldade e orlqlnalldade
e con todos os nelos edaqqlcos nodernos. Isto , h que
crlar una dllerenclao osltlva entre o nelo en que vlven as
crlanas obres e a escola, or lorna a que as crlanas do
enslno bllco nunca se ossan sentlr dlscrlnlnadas
neqatlvanente en relao ao enslno rlvado e ao anblente
lanlllar das crlanas de nals elevados recursos.
Ln ternos educatlvos e culturals o slstena de enslno deve ser
sensivel ao lacto de, en todas as lases da nossa hlstrla, ter
havldo ortuqueses de qrande qualldade e vlso, que eran
estranqelrados, qente que correu nundo e nele arendeu una
dlnenso artlcular do conheclnento, questo nulto lnortante
neste nosso teno de qloballzao. uai, que seja necessrlo
culdar da lnternaclonallzao da escola ortuquesa, en todas
as lases do enslno, arolundando a dlnenso unlversal do
conheclnento ortuques e tlrando artldo da nossa
denonstrada atldo ara entender e convlver con outros ovos
e culturas. 0u seja, nun nundo en que exlsten loras oderosas
no sentldo da conlornldade con adres crescentenente
deternlnados ela socledade do consuno, nas onde, or lsso
nesno, a lnovao e a dllerena so lactores de vantaqen
34
conetltlva, o enslno naclonal deve anteclar tendenclas e
lnovar conheclnentos, orque sero esses os lactores que
oden, con nalor robabllldade, contrlbulr ara un lortuqal
noderno e erleltanente lnteqrado nas socledades nals
desenvolvldas e harnonlosas do laneta.
0esto do Sistema. Lxlste hoje un anlo consenso na
socledade ortuquesa de que os nossos roblenas reslden
essenclalnente na qesto dos slstenas bllcos e no tanto
nas qualldades clentillcas dos nossos rollsslonals, sejan estes
ndlcos, rolessores, ou jurlstas. Isto , a qualldade e a
nodernldade da qesto essenclal, ara lntroduzlr o rlncilo
de "accountablllty" na adnlnlstrao bllca en qeral e no
slstena de enslno en artlcular, o que no ser ossivel de
atlnqlr sen a qenerallzao de nelos de lnlornao
tecnoloqlcanente avanados e en rede, que ernltan
conatlblllzar una qesto or objectlvos, lorosanente
descentrallzada, con nelos de requlao e de controlo
centrallzados.
Lsta lllosolla de qesto essenclal ara que a educao bllca,
das escolas do r- escolar, do bslco e secundrlo, ossan ser
entreques qesto das autarqulas sen erda de qualldade
aceltando-se cono osltlva a exlstencla de nalor dlversldade e
concorrencla no slstena, relatlvanente ao que exlste
actualnente, no quadro de una cultura de avallao ernanente
a ser levada a cabo, de relerencla, or lnstltules da
socledade. Avallao essa que ten de ser dos alunos, dos
rolessores e das lnstltules.
Acredltanos, aln dlsso, que os enslnos r-escolar, bslco e
secundrlo deven ser bllcos e qratultos ara todos os que o
desejaren, alnda que a rlorldade actual deva ser a crlao dos
jardln escola necessrlos ara qarantlr o acesso s crlanas
que esto lora do slstena e s nuna sequnda lase sejan dadas
s lanillas todas as osslbllldades de escolha entre o enslno
bllco e o rlvado.
A qesto do enslno suerlor bllco deve ser baseada na
autononla, en todos os doninlos, ou seja, qesto, clentillca,
currlcular e llnancelra, sen rejuizo da exlstencla de slstenas
de lnlornao caazes de ernltlr ao Lstado central o seu ael
de llscallzador e qarante do reqular lunclonanento do slstena
e a avallao dos resultados. Lsta avallao deve ter or base a
exlstencla de objectlvos neqoclados anualnente entre o Lstado,
cono rlnclal llnanclador, e as lnstltules.
A autononla de qesto, atravs das autarqulas e das lnstltules
de enslno, deve evolulr no sentldo de conreender a contratao
de rolessores ela vla de contratos lndlvlduals de trabalho,
con nivels salarlals dellnldos de acordo con o nrlto e dentro
de arnetros de nxlnos e ninlnos dellnldos elos qovernos.
L absolutanente essenclal ara que este nodelo de qesto tenha
exlto, a exlstencla de un slstena de lnlornao qlobal e en
rede, assoclado a una cultura de avallao e do ael requlador
do Lstado, que ernlta, o conheclnento bllco e a conarao
ernanente das dllerentes erlornances, dos alunos,
rolessores, autarqulas e lnstltules. A lnlornao dlsonivel
deve oder ser anallsada no lano local, reqlonal e central, en
teno real e con dados tanto quantltatlvos cono qualltatlvos.
uo nenos lnortante ser a conarao dos dados naclonals
con os dados de outros aises, ben cono un anlo lntercnblo
lnternaclonal de alunos e de rolessores.
financiamento. 0 llnanclanento deve ser lnstrunento de
crlao de una dllerenclao osltlva dos recursos dlsonivels,
no sentldo de levar rtlca os objectlvos do Lstado e da
socledade, quanto qualldade, lornao lndlvldual, hunana
e civlca da juventude, crlao das quallllcaes necessrlas
ao rocesso de desenvolvlnento do lais e rlda e osltlva
lnteqrao no nercado de trabalho. ueste sentldo, nuna
rlnelra lase, a rlorldade de llnanclanento deve ser o enslno
bllco nos nivels, r-escolar, bslco e secundrlo, delxando
o llnanclanento do enslno suerlor nun sequndo lano, na
erceo de que o enslno suerlor rlvado e as lanillas tero a
caacldade sullclente ara conletar o llnanclanento do
slstena, no que ser ajudado elo nelhor nivel qualltatlvo de
entrada no enslno suerlor. Aln dlsso, o llnanclanento do
Lstado deve ser dlrlqldo rlorltarlanente a qarantlr o acesso
dos alunos de lracos recursos e con aroveltanento, atravs de
bolsas de estudo ou outros necanlsnos de aolo soclal, conlorne
aclna se relere. Lsta olitlca lnllca, una vez nals, a exlstencla
de slstenas de lnlornao de elevada llabllldade,
noneadanente quanto aos rendlnentos das lanillas
ortuquesas.
0 llnanclanento dos nivels r-escolar, bslco e secundrlo
deve ser lelto, en artes a dellnlr, elo estado central e elas
autarqulas, desenvolvendo nestas o sentldo da dllerenclao,
lsto , ernltlndo aos eleltores verlllcar e conarar os dllerentes
nivels de erlornance autrqulca. lor outro lado, deve ser dada
s autarqulas a osslbllldade de lnovar, seja no lano das
construes, seja no lano da qesto das escolas. lor exenlo,
lazendo artlclar na qesto a socledade orqanlzada, cono
assoclaes de als, enresas e outros qruos soclals, de acordo
con as condles locals e o dlnanlsno soclal exlstente.. Ln
qualquer caso, trata-se de lntroduzlr no lano local e reqlonal o
debate e o oder de lnlluenclar a relao entre o llnanclanento
do slstena de enslno e os seus resultados, quer quantltatlvos
quer qualltatlvos.
ue lqual lorna o enslno suerlor bllco deve ser lncentlvado,
noneadanente cono lorna de conletar o llnanclanento do
Lstado, a lazer artlclar na qesto outros arcelros, ela vla
dos conselhos consultlvos ou nesno de conselhos de
adnlnlstrao, que tanto oden ser eleltos ou noneados. Sen
descurar, en qualquer caso, o ael requlador e llscallzador do
Lstado, atravs de slstenas de lnlornao llvels ernltan a
conarao entre dllerentes lnstltules, naclonals e
lnternaclonals, aln de abertos ao escrutinlo bllco.
formao Profissional. A lornao rollsslonal de qualldade
lnsearvel do slstena de enslno e deternlnante ara valorlzar
o trabalho naclonal, que una condlo ara a nelhorla do
nivel de vlda dos trabalhadores. Acresce que os jovens ten
dllerentes notlvaes e caacldades, alquns releren artlr do
estudo e da abstraco ara o conheclnento do real e outros
senten-se nals vontade artlndo da realldade rollsslonal
ara a exllcao abstracta. !anbn or lsso, o enslno
rollsslonal de qualldade reduz os nivels de lnsucesso escolar,
ernlte a reallzao hunana e soclal dos jovens que no
retenden sequlr una carrelra de base acadnlca e que, or
lora da sua boa rearao rollsslonal, o oden lazer sen
rejuizo soclal ou econnlco.
lor lsso o slstena de enslno deve ernltlr lornas dlverslllcadas
de arendlzaqen, nas de nodo a que todas elas lornas se
lnteqren de lorna coerente nun slstena naclonal de enslno,
sen quetos e con conunlcabllldade horlzontal entre cursos.
Sen delxar de notar que, nas socledade nodernas, una arte
lnortante do conheclnento, noneadanente tecnolqlco, ten
orlqen nas enresas e no na escola. 0u seja, nulto
lnortante que una arte substanclal da lornao rollsslonal
seja lelta nas enresas, ou en arcerla con as enresas, da
nesna lorna que os docentes deven ser rollsslonals
quallllcados, se ossivel con exerlencla enresarlal.
ua nesna lorna essenclal a lntroduo de estqlos currlculares
reallzados nas enresas, tanto elos alunos do enslno
secundrlo, cono dos do olltcnlco e unlversltrlo, aln dlsso,
h que lazer una aosta lorte na exlstencla de laboratrlos e
ollclnas ao lonqo de todo o ercurso escolar, no sentldo de
acabar con o enslno excesslvanente llvresco alnda exlstente
en lortuqal. A exerlencla nulto osltlva do roqrana "lensa
Indstrla", que h alquns anos decorre no Centro !ecnolqlco
de Moldes e lerranentas Lseclals, da Marlnha Crande, ben
cono o roqrana Clencla Vlva", ten revelado a justeza desta
estratqla, na nedlda en que reduz lortenente o lnsucesso
escolar e ten ajudado a orlentar os jovens ara ercursos
escolares nas reas das clenclas exactas e ara carrelras
rollsslonals na lndstrla.
una alavra llnal de absoluto lnconlornlsno lace sltuao
actual de lnsucesso escolar nas escolas ortuquesas, verdadelra
traqdla do nosso rocesso de desenvolvlnento, (ver quadro I).
Lsta no una sltuao herdada do nosso assado e no ten
nenhuna descula no nosso resente, do nesno nodo que
tanbn no ode ser lnutada ao llnanclanento do slstena
bllco de educao. lorque se verdade que os recursos so
escassos, no nenos verdade que a ausencla de enslno r-
escolar con transorte e allnentao ara nals de 20v das
crlanas ortuquesas de lanillas obres, a lalta de exlqencla, o
conlornlsno e a lndlsclllna que qrassa no slstena de enslno,
so lactores ben nals lnortantes e con nalor resonsabllldade
nessa sltuao. uevenos conreender que nen tudo se resolve
con dlnhelro, nas con deternlnao, trabalho e devoo
causa bllca. !rata-se de un lactor deternlnante ara o
rocesso de desenvolvlnento e de nodernlzao de lortuqal
que no se conadece con anacelas e con dlscursos olitlcos
de clrcunstncla.
0uadro I
lonte: CL - 'Lnreqo e Assuntos Soclals' - 2002
Propostas
- Cobertura lnteqral do ais no que reselta ao enslno r-
escolar, con dlrelto de acesso ara todas as crlanas
ortuquesas e con transorte e allnentao
- Cobertura lnteqral no acesso de todas as crlanas ortuquesas
ao enslno r-escolar, con transorte e allnentao.
- Aunento da escolarldade obrlqatrla ara doze anos.
- uescentrallzao da qesto das lnstltules de enslno, con
una dellnlo de objectlvos naclonals claros e quantlllcados
e con slstenas de avallao ernanente, servldos or
nodernos slstenas de lnlornao.
- Aunento de lornas de llnanclanento alternatlvas ao
llnanclanento do Lstado ao Lnslno Suerlor.
- kelorna de todo o Lnslno lrollsslonal, cono arte lnteqrante
do slstena de enslno, nas con a artlclao de enresas,
assoclaes e lnstltules tecnolqlcas, quer na dellnlo
dos curriculos quer na qesto do slstena.
- Crlao de lornas orqanlzadas de debate e de cooerao
entre os dllerentes nivels de enslno, no sentldo da avallao
conjunta dos estranqulanentos exlstentes en cada nivel do
enslno, con vlsta a conbater todas as lornas de lnsucesso
escolar.
- lronover de lorna slstentlca a cooerao entre as
enresas, o Lnslno Suerlor e as lnstltules naclonals de
I8u, con o objectlvo, entre outros, de acelerar a translornao
do nodelo econnlco naclonal e a conetltlvldade da
econonla ortuquesa, assando de una econonla de no de
obra a balxo custo ara una econonla do conheclnento.
8
uHA ff0N0HIA f0HPfIIIIVA
Conlorne revlnos na noo "lortuqal lrlnelro" a sltuao
econnlca do lais no boa, aesar de todas as teses en contrrlo
que loran sustentadas ao lonqo dos anos dos qovernos de Antnlo
Cuterres, en que se crlou a lluso de una econonla de sucesso,
quando o estudo rosectlvo da econonla ortuquesa no contexto
da evoluo da econonla nundlal e a rrla realldade vlvlda nas
enresas, lndlcavan de lorna clara que no era assln. Mesno
aqora, quando se tornaran nals evldentes as dlllculdades
oranentals e se tornou nals bvlo que a sltuao neqatlva da
econonla ten causas estruturals, alnda no se est a enlrentar,
con a objectlvldade sullclente, a questo deternlnante e que a
lraca conetltlvldade da econonla ortuquesa e, nenos alnda,
se desenvolve qualquer estratqla naclonal caaz de suerar esta
lraqllldade. Mals qrave, neste contexto, lanentvel que se
contlnue a rocurar resolver, una vez nals, os roblenas
oranentals atravs do recurso, quase nlco, da conteno salarlal,
35
quando a verdade que a estratqla econnlca baseada en
balxos salrlos a resonsvel rlnclal ela lncaacldade
conetltlva da nossa econonla, cono tentarenos denonstrar
nesta noo.
L lacto que, durante os qovernos do lS, en vrlas ocasles e
atravs de vrlos dlrlqentes, lol dlto que o nodelo econnlco
rossequldo durante os ltlnos anos estava esqotado. Lra una
constatao que s ecava or tardla, nas a verdade que nunca
loran tlradas as necessrlas concluses ara a aco, no sentldo
de encontrar a allcar un novo nodelo, elo contrrlo, o Coverno
do lS e aqora o do lSu, lnslsten na nanuteno das nesnas
receltas econnlcas que conduzlran lortuqal dllicll sltuao
en que se encontra e a una enosa narqlnalldade no contexto
euroeu e nundlal. lor exenlo, o que lol a abertura do lais
lnlqrao, seno una lorna de lacllltar a vlda das enresas nals
retrqradas e nals lncaazes de relornar o seu nodelo
conetltlvo, seno eretuar una econonla baseado no balxo
custo da no de obra:
uevenos, ortanto, conreender que no exlstlr verdadelro
desenvolvlnento econnlco en lortuqal con o nodelo econnlco
que ten sldo rossequldo, essenclalnente orque que no
contrlbul ara resolver a nals bvla dlllculdade da nossa econonla:
una relao de troca con o exterlor, que nos altanente
deslavorvel, na nedlda en que necessltanos de equlanentos
e de rodutos que tenos de adqulrlr no nercado lnternaclonal e
cujo valor nulto suerlor ao valor da caacldade rodutlva naclonal
exortvel (lndstrla, aqrlcultura, escas e turlsno) nesno en
sltuao de leno enreqo. ue lacto, alterar essa relao de
troca una condlo de sobrevlvencla, o que lnllca un novo
nodelo econnlco, en que a adeso de lortuqal unlo Luroela
e noeda nlca, aesar da sua qrande lnortncla, no
constltuen nals do que elenentos construtores de una nova
vlso do ael de lortuqal no nundo, a que laltan os restantes
elenentos, nunca exressos ou assunldos, no contexto de una
estratqla naclonal.
ueols de 23 de Abrll de 197, os nlcos sectores da econonla
que solreran una evoluo nulto osltlva no sentldo da sua
nodernlzao e adequao concorrencla lnternaclonal loran
os sectores llnancelro, da qrande dlstrlbulo e das
teleconunlcaes, rlvlleqlados que loran ela aco do Lstado,
nas tanbn, reconheceno-lo, or alquna caacldade rrla
ajudada ela lorte concorrencla exlstente. Ln contraonto, os
sectores da construo clvll, obras bllcas e lnoblllrlo cresceran,
nas no se nodernlzaran e, elo contrrlo, sequlran un canlnho
de lnsustentvel tercelro nundlsno, cujas consequenclas so
bvlas: ocuan una arte excesslva dos recursos hunanos
dlsonivels, ten una contrlbulo substanclal ara a n qualldade
e ara o nau qosto do urbanlsno naclonal, con eleltos desastrosos
na desorqanlzao das nossas cldades, contrlbuiren bastante
ara a balxa rodutlvldade naclonal, consonen, atravs da rtlca
de reos eseculatlvos, una rooro excesslva do rendlnento
dos ortuqueses e dos recursos do Lstado. A que acresce o lacto,
lnexllcvel, de que se trata de sectores larqanente deendentes
do Lstado e or este roteqldos - Lstado cono cllente e cono
requlador - aesar de seren sectores que lrequentenente vlven
nos llnltes da leqalldade. Sendo relevante recordar, neste onto,
que a necessldade de habltao de centenas de nllhares de
lanillas ortuquesas lol exlorada or construtores e
eseculadores lnoblllrlos, atravs do endlvldanento das lanillas,
con reos altanente lnllaclonados, naqullo que constltulu a
nalor translerencla de rlqueza da hlstrla ortuquesa, ara as
nos dos eseculadores e dos seus colaboradores autrqulcos.
0 sector rodutlvo - lndstrla, aqrlcultura e escas - ten tldo un
roqresso nulto lento, con erda de conetltlvldade no lano
lnternaclonal, nesno na lndstrla, que noutros aises assune a
contrlbulo rlnclal ara a conetltlvldade qlobal da econonla,
nas que en lortuqal no sal da nedlanla, noneadanente orque
aqullo que laz e vende no valorlzado no nercado lnternaclonal,
seja orque tenos una lnsullclente dlversldade econnlca e
oucos rodutos vendvels no nercado lnternaclonal, seja orque
h lalta de enresas lnteqradoras.
Pelo que ficou dito e porque no acreditamos numa economia
de servios, autonomamente de um sector produtivo moderno,
devero ser os sectores de bens transaccionveis a prioridade
da economia portuguesa, no sentido de obter uma relao de
troca mais favorvel com o exterior. lor lsso no concordanos
con a lalcla donlnante que tende a desvalorlzar a lnortncla
do sector rodutlvo e a escanotear os eleltos do dllclte da 8alana
de !ransaes Correntes, o qual alnda que sen eleltos canblals
no contexto da noeda nlca, no delxa or lsso de reresentar
un enobreclnento relatlvo do nosso lais. 0u seja, a
competitividade das empresas, e da economia portuguesa
em geral, to necessria para melhorar a vida dos nossos
concidados, s se poder atingir atravs de um sector
produtivo moderno, diversificado e tecnologicamente
avanado, capaz de desenvolver produtos inovadores,
devidamente valorizados nos mercados internacionais.
Lsta convlco conllrnada ela exerlencla da Irlanda, ais
que artlu de una base de desenvolvlnento to obre quanto a
ortuquesa e con quen tenos dlversas allnldades culturals e
rellqlosas, nas cuja econonla cresceu no eriodo de 199-1998
ndla de 7,2v ao ano, contra 2,9v en lortuqal, crlando nals
enreqo, con nenos stock de caltal e, rlnclalnente, con
nalor rodutlvldade do trabalho. (ver quadro II.)
0uadro II
lk0uu!0, LMlkLC0 L S!0Cl uL CAlI!AL
!axas de varlao ndla anual
196-73 197-83 198-93 199-98
Irlanda
lI8 .6 3.7 .7 7.2
Lnreqo 0.1 0.3 0.8 3.6
SIccI de caltal 1. 3.3 2.7 3.1
Meno:
lrodutlvldade do trabalho .3 3. 3.9 3.
Lsanha
lI8 6.2 2.3 2.7 2.3
Lnreqo 0.7 0.6 0.6 1.1
SIccI de caltal 12.6 3.6 .1 3.8
Meno:
lrodutlvldade do trabalho 3.3 3.2 2.2 1.
lortuqal:
lI8 3.7 3.6 3.7 2.9
Lnreqo 0.9 0.6 0.9 0.7
SIccI de caltal 12.8 6.3 .6 .0
Meno:
lrodutlvldade do trabalho .7 3.0 2.7 2.1
Lste exenlo da Irlanda deve ser culdadosanente avallado, sendo
lnaceltvel a sua lrequente desvalorlzao elo oder olitlco,
or razes neranente delenslvas, cono se alqunas vez as
questes se resolvessen ela neqao da realldade desaqradvel.
uesta noo, nultas das roostas leltas, cono a aosta nas
lases lnlclals do enslno, a lornao lntenslva de enqenhelros, a
rlorldade dada ao desenvolvlnento de un sector rodutlvo
noderno, a atraco do lnvestlnento estranqelro e a conteno
dos qastos en obras bllcas sunturlas, lazen h nulto arte
da estratqla lrlandesa, cuja coerencla e dlsclllna crlou o nalor
sucesso da econonla euroela dos ltlnos dez anos. Veja-se que
durante 2000 a econonla ortuquesa dever ter crescldo aenas
2,8v, o nals balxo cresclnento da Luroa en arcerla con a
Itlla, nas a Irlanda seque no too dos aises euroeus con un
cresclnento da econonla de 10,3v, sendo que a sltuao se
deqradou desde ento e de lorna deslavorvel a lortuqal.
Acresce que o cresclnento econnlco da Irlanda baseado no
nodelo das chanadas econonlas s lndustrlals, o que se torna
claro, entre outras razes, or una acentuada reduo de enlsses
de C02 or unldade de lI8, a exenlo de outros aises euroeus
cono a Lsanha, a Sucla e a Itlla, en contradlo con o elevado
cresclnento deste lactor de olulo en lortuqal. 0u seja, esta
una denonstrao adlclonal dos erros do nodelo econnlco
rossequldo en lortuqal, baseado no beto e en solues
lndustrlals ultraassadas, enerqla lntenslvas, sendo nulto lraco
en caltal hunano e nos novos lactores de conetltlvldade das
socledades do conheclnento. (ver quadro III.) Lsta tanbn a
razo orque lortuqal ultraassou j en 1991 as enlsses de C02
revlstas nos acordos de lloto ara 1997, lsto , o nodelo da
econonla ortuquesa errado, tanbn or razes anblentals e
de sustentabllldade.
0uadro III
uo ortanto una surresa verlllcar que a Irlanda, en aenas
dez anos, converqlu en ternos reals con a unlo Luroela, cuja
ndla ultraassou en 1996/1997, quando, entre ns, este
alnda un objectlvo lonqinquo que nlnqun se atreve a quantlllcar.
(ver quadro IV.) . lor lsso roonos que a converqencla real de
lortuqal con os aises nals avanados da unlo Luroela asse
a ser quantlllcada e os qovernos resonsablllzados olltlcanente
elos objectlvos roqranados, na nedlda en que a converqencla
con a u.L. alnda o nlco elenento estratqlco consensual
entre todos os qovernos e esta ser tanbn una lorna de os
eleltores julqaren a qovernao do lais.
0uadro III
Converqencla real ara a uL
0 nodelo delendldo de rlvlleqlar o sector rodutlvo, no
ode ser searado da questo do lnvestlnento estranqelro,
que en lortuqal est en queda, nas que en qualquer caso
nunca lol dlrecclonado ara o sector rodutlvo, sendo
rlnclalnente de orlqen eseculatlva. Investlnento
estranqelro que na Irlanda no ten un valor absoluto suerlor
a lortuqal, nas con a dllerena de que destlnado,
rlnclalnente, lndstrla, 92,9v do total, quando en
lortuqal o lnvestlnento estranqelro na lndstrla, se cllra or
aenas 18,7v. Ver quadros V e VI.
0uadro V
IuVLS!IMLu!0 uIkLC!0 LS!kAuCLIk0
Ln ercentaqen do lI8
1973-8 1983-9 1993-98 Mdla
Mllhes de dlares:
Irlanda 220.1 377.3 2313.8 731.6
Lsanha 1272.1 8269.3 700.8 3209.1
lortuqal 119.6 1337.2 1392.3 872.
Ln ercentaqen do lI8:
Irlanda 1.3 1.3 3.3 1.7
Lsanha 0.8 2.0 1.3 1.
lortuqal 0.3 2.0 1.3 1.3
lonte: Clculos electuados a artlr de srles do lMI - 1Ic:nI/cnI
F/nc/nI SInI/I/c
36
0uadro VI
uIS!kI8uIA0 SLC!0kIAL u0 IuVLS!IMLu!0
uIkLC!0 LS!kAuCLk0
Mdla 1990-1997
Irlanda Lsanha lortuqal
Indstrla 92.9 3.3 18.7
da qual:
0uinlca, etrleo
e lstlcos 16.2 11.7 n.d.
lrod. Metllcos
e naqulnarla 38.3 0.0 n.d.
Conrclo e rearaes 0.0 10.3 13.0
Actlvldades llnancelras 0.0 21.8 29.3
Inoblllrlo e servlos
As enresas 0.0 18.1 2.6
0utros 7.1 .3 12.2
!otal 100.0 100.0 100.0
lonte: 0CuL (1998c). Ln lortuqal e Lsanha o eso do sector lnoblllrlo
a ndla de 1993-97
0u seja, os signatrios da presente moo consideram no
haver razo sustentvel para que a economia portuguesa
no possa crescer tanto como a irlandesa, j que nos dois
casos a base de partida baixa e a margem de crescimento
grande. 0 facto de isso no estar a acontecer resulta do
modelo econmico seguido em Portugal, da ausncia de uma
estratgia clara e coerente e das circunstncias especficas
da orientao geral do Pas, nomeadamente:
1. uesorqanlzao da econonla rovocada or ausencla de
dlsclllna nas relaes das enresas con o Lstado, o que
rovoca a erda do elelto requlador e edaqqlco do Lstado
na econonla e a lndlsclllna enresarlal, en reas cono o
nau lunclonanento da Justla, o no aqanento das divldas
Sequrana Soclal e ao llsco, os atrasos nos aqanentos do
Lstado aos lornecedores, da olitlca de sustentao de
enresas lalldas, da lalta de autorldade requladora do Lstado,
do no cunrlnento, en nultos enresas, das lels do
trabalho, con eleltos na vlclao da concorrencla e a ausencla
de una olitlca enerqtlca e de transortes estrateqlcanente
adequada e llvel.
2. Inellccla e n qualldade dos slstenas de enslno e de
lornao rollsslonal e lnellclencla de una arte slqnlllcatlva
do slstena clentillco e tecnolqlco. uoneadanente, a
conluso entre enslno bllco e rlvado, a lalta de alunos
nos cursos dedlcados s clenclas exactas, cono a enqenharla,
o nnero excesslvo de cursos de banda estrelta no enslno
suerlor e o lnteresse narqlnal de nultos deles, a n qualldade
do enslno secundrlo, ara nals sen saidas
rollsslonallzantes quallllcadas e o lraco aroveltanento dos
alunos en todos os nivels do enslno. 0uanto ao slstena
clentillco, a lndlsclllna qeral do slstena, a ausencla de
crltrlos de conetlo, avallao e conensao dos
lnvestlqadores e das lnstltules do Lstado e a lnexlstencla
de una estratqla lndustrlal e de avallao, no burocrtlca,
dos aolos do Lstado lnvestlqao e ao desenvolvlnento
tecnolqlco.
3. lolitlca de obras bllcas e de habltao consunldora de una
arte excesslva dos recursos naclonals, na adnlnlstrao
central e nas autarqulas, resultante de nultas obras de
lachada e do excesso de lnvestlnentos de necessldade
duvldosa (hosltals, eseculao lnoblllrla, estdlos do Luro
200, lolls, centros de conqressos), sltuao nulto aqravada
ela rtlca de reos eseculatlvos e or slstentlcas revlses
de reos nas obras bllcas, cujo controlo senre duvldoso
ou nesno lnexlstente.
. Ausencla de una olitlca actlva de atraco do lnvestlnento
estranqelro ara a lndstrla, aqrlcultura e escas e a
exlstencla de una lnconreensivel olitlca lncentlvada elo
Lstado de lnvestlnento naclonal no estranqelro, escolha
aqravada elo lacto da esnaqadora nalorla desse
lnvestlnento ser reallzado en aises onde no exlste
conrclo llvre ( 8rasll e uorte de Alrlca) e or essa razo no
conduzlr a lluxos conerclals acrescldos ara lortuqal, nen a
un relaclonanento enresarlal e tecnolqlco exlqente.
3. Inexlstencla de olitlcas de valorlzao da roduo naclonal,
noneadanente nas conras bllcas, rlnclalnente en
relao con os novos sectores lndustrlals tecnoloqlcanente
avanados, lalta de lncentlvos exortao, ben cono a
ausencla de crltrlos estratqlcos de selectlvldade nos
roqranas de aolo s enresas, cono o lroqrana
0eraclonal da Lcononla (l0L).
6. Ausencla, na lndstrla ortuquesa, de un nnero slqnlllcatlvo
de rodutos llnals, lndustrlals e de consuno, valorlzvels nos
nercados externos, e excesso de roduo de eas,
cononentes, lerranentas e slstenas, aln de alquns oucos
rodutos lracanente valorlzados, cono o caso do textll, da
conleco e do calado, rodutos que concorren dlrectanente
con a roduo de aises do tercelro nundo, o que reduz
nulto a valorlzao qlobal do sector rodutlvo ortuques,
aqravando a relao de troca con o exterlor, cono j lol dlto.
7. unero excesslvo de equenas enresas conerclals, cuja
utllldade econnlca e caacldade de sobrevlvencla nals do
que duvldosa, nultas delas crladas e lncentlvadas or
roqranas qovernanentals, cono o lk0C0M, a convlver con
a lalta drantlca de enresas de lnterlace entre a roduo
aqricola e a qrande dlstrlbulo, quer relatlvanente ao
nercado lnterno quer dlrlqldas exortao, que os dlversos
qovernos telnan en no lonentar.
8. Lxcesso de desesas do Lstado con eleltos na carqa llscal,
nas sen resultados quallllcantes na econonla e na socledade,
aqravando o dllclte dos oranentos do Lstado e o
endlvldanento qeral da uao. Ln aralelo a escolha de
rtlcas de oacldade oranental, noneadanente a
exlstencla de enornes saldos ocultos, de divldas do Lstado e
das suas lnstltules, o que reresenta un nodelo de qesto
oosto ao que deve ser o bon qoverno, que aquele que se
reqe elo rlncilo das boas contas.
fm resumo, o gasto excessivo dos recursos nacionais e
comunitrios em obras pblicas, em associao com a sada
de capitais destinados ao investimento portugus no
estrangeiro e o fraco investimento estrangeiro em Portugal,
so factores cuja combinao negativa desastrosa e provoca
a reduo do investimento produtivo no Pas e uma relao
de troca da nossa economia com o exterior que insustentvel
e conduz ao endividamento crescente da economia
portuguesa.
ueste contexto, a econonla ortuquesa ten de adotar
raldanente un nodelo que valorlze a relao de troca da nossa
roduo con o exterlor, que aoste no conheclnento, na
lnovao e na tecnoloqla, nodelo que resunlrenos na tese
sequlnte:
0 desenvolvimento econmico e social de Portugal, no
contexto da unio furopeia e da globalizao, passa pelo
desenvolvimento dos sectores de bens transaccionveis,
geradores de produtos desejveis nos mercados externos,
que privilegie a tecnologia, a inovao e a diferena.
0 factor humano qualificado, culto e com a adequada
formao cientfica, mais o acesso fcil, rpido e barato ao
mundo atravs de transportes e de comunicaes de ltima
gerao, sero os recursos essenciais.
0 nosso atraso e dependncia actuais relativamente
furopa, obriga Portugal a desenvolver relaes
privilegiadas da nossa economia e do nosso sistema
cientfico e tecnolgico com mercados e parceiros exigentes,
nomeadamente em pases inovadores como os fstados
unidos e o 1apo., antecipando a introduo de novos
produtos, sistemas e tecnologias.
uo centro deste nodelo de desenvolvlnento econnlco est a
lndstrla e neste sector o aunento do nnero de rodutos llnals
essenclal, objectlvo que ode ser reallzado de duas lornas
conlenentares:
1. Atravs do desenvolvlnento de rodutos lnovadores, no
exlstentes no nercado nundlal, j que o lactor de lnovao
reduz drastlcanente os custos de entrada nos nercados e
constltul, no nosso teno, o nals lorte lactor da
conetltlvldade de qualquer econonla. lara lsso lortuqal ten
alquns arqunentos a seu lavor: una certa dlsonlbllldade do
slstena clentillco e tecnolqlco, que resulta do nivel alnda
lnsullclente da rocura, o cresclnento do nnero de
doutorados, una lndstrla de lerranentas e rototlaqen
rlda tecnoloqlcanente avanada e lnternaclonalnente
reconheclda, alquna caacldade lnventlva que renlada
lnternaclonalnente con alquna reqularldade.
2. lela atraco do lnvestlnento estranqelro ara o sector
rodutlvo, atravs de olitlcas actlvas e selectlvas no
lnvestlnento de enresas lnteqradoras que donlnen
nercados en rodutos conativels con as quallllcaes
naclonals, o que abranqe un leque anlo en que se oden
sallentar, a titulo de exenlo, os sectores sequlntes:
teleconunlcaes, lnlorntlca, brlnquedos, lazer e desorto,
transortes, utensillos ndlcos, enbalaqen, naterlal
elctrlco, electrodonstlcos, delesa, electrnlca de consuno.
Sendo que o arqunento de atraco deste tlo de lnvestlnento
estranqelro, o da reduo do lnvestlnento necessrlo or
cada unldade de roduto lanada no nercado, j que a
caacldade lndustrlal lnstalada en lortuqal, no doninlo das
lerranentas, enqenharla de roduto, rototlaqen rlda,
eas, cononentes, slstenas e servlos, ernlte a essas
enresas seren neranente lnteqradoras, reduzlndo, or esta
vla, o nivel de lnteqrao vertlcal habltual na Luroa,
aroxlnando-nos do nodelo en uso no Jao de roduo
llexivel. 0u seja, o arqunento, que real, ernlte a essas
enresas concentrar os seus lnvestlnentos no
desenvolvlnento de rodutos, na conerclallzao e na
dlstrlbulo, con a vantaqen da sua nals rlda adatao
s varlaes do nercado e or esta vla a una conetltlvldade
acresclda.
0u seja, a indstria portuguesa pode assumir, no contexto
europeu, uma vocao integradora baseada na importncia
que hoje assume a produo flexvel, por recurso ao
subcontracto, ao encurtamento do tempo necessrio para o
lanamento de novos produtos e a reduo do investimento
necessrio por unidade produzida.
Cono evldente, a rlnelra alternatlva a nals desejvel,
cono o nodelo ldeal ara a econonla ortuquesa, nas no
reallsta basear o nosso roqresso lndustrlal aenas na nossa
caacldade ara desenvolver, roduzlr, conerclallzar e dlstrlbulr
rodutos lnovadores. lor lsso, necessrlo atralr o lnvestlnento
estranqelro, noneadanente o orlentado ara o desenvolvlnento
de rodutos destlnados ao nercado llnal, utlllzador/consunldor.
ue notar que este nodelo econnlco altanente conativel
con a sltuao ortuquesa no cano dos recursos hunanos e
con o objectlvo estratqlco de nelhorar a qualldade do trabalho
naclonal, orquanto:
u un novo sentldo ao ael das nossas unlversldades e da
conunldade clentillca, cono resultado do cresclnento da
rocura de servlos de lnvestlqao e de desenvolvlnento
tecnolqlco.
kesonde crescente necessldade de crlao de enreqos
ara llcenclados, centrando o cresclnento luturo nas reas
das enqenharlas.
Crla oortunldades de enreqo, nesno ara desenreqados
de lonqa durao con lraca escolarldade, na nedlda en que
una arte relevante da actlvldade lndustrlal, sendo dlrlqlda a
37
rodutos llnals, conorta un nnero elevado de nontaqens,
enbalaqens e transortes. Aln de aroveltar a oortunldade
de locallzar as novas enresas lnteqradoras nas reqles do
lnterlor, na nedlda en que estas unldades labrls sendo
dlrlqldas nontaqen dos rodutos e no a outras oeraes
de labrlco nals conlexas, ernlten un nenor indlce de
eseclallzao ndla, loqo conativel con os recursos
hunanos dlsonivels.
Alnda no cano dos recursos hunanos naclonals dlscordanos
da ldela, nulto delendlda en circulos do Coverno e do lS e do
lSu, de que a acelerao do cresclnento econnlco deende
do aunento do nnero de trabalhadores lnlqrantes. ue lacto,
o cresclnento do nnero de trabalhadores lndllerenclados, con
balxo nivel de escolarldade, soclalnente desroteqldos, que
nodelo donlnante entre ns, serve aenas ara lludlr a
necessldade de alterar o nodelo econnlco no sentldo que
roonos nesta noo. Acresce que o cresclnento da lnlqrao
ernltlr a sobrevlvencla de enresas que vlven nas narqens
da leqalldade e que j no devlan exlstlr, aln de crlar a razo
un roblena soclal qrave, quando or lora da evoluo do clclo
econnlco as enresas no uderen nanter esses
trabalhadores.
Lntretanto, a coerencla do nodelo econnlco descrlto nesta
noo evldente, no s elas razes exostas, nas tanbn
orque o tlo de lnvestlnento estranqelro selectlvo que se
delende contrlbul ara un desejvel relaclonanento con
arcelros e nercados exlqentes, lrequentenente lnovadores,
ou seja, arrasta ara dentro da nossa econonla a
lnternaclonallzao, que de lorna alqo rlnrla se ten rocurado
ronover atravs do lnvestlnento naclonal noutros aises.
Coerencla que lol ben vlsivel ara a unlo Luroela, que
conslderou o lacto !errltorlal lara o Lnreqo da Marlnha Crande,
cono o nelhor dos oltenta aresentados en toda a Luroa,
acto que se baseou no nodelo descrlto.
una nota breve ara relerlr que os rodutos aqricolas oden ter
una contrlbulo relevante na nelhorla da relao de troca da
nossa econonla con o exterlor, a exenlo do que acontece,
or exenlo, na vlzlnha Lsanha. 8asta ara tanto
conreender que os roblenas da aqrlcultura ortuquesa no
so aqricolas nas de conerclallzao e que a nalor necessldade
dos aqrlcultores ortuqueses a exlstencla de enresas de
lnterlace entre a roduo e a qrande dlstrlbulo, de lorna a
concentrar as vendas e a qarantlr contractos requlares
roduo, delxando aos aqrlcultores o encarqo de nelhorar a
qualldade dos rodutos e a rodutlvldade. lara verlllcar que
assln , basta conarar a evoluo nulto osltlva de sectores
da aqrlcultura cono o vlnho, o lelte, o tonate e a beterraba,
onde h qarantlas contratuals de escoanento da roduo,
con a qeneralldade dos outros sectores onde lsso no acontece.
kelatlvanente actlvldade turistlca, que ten una qrande
lnortncla no enreqo e na nossa balana llnancelra, serla
tll que os qovernos conreendessen que deven dar autononla
s reqles de turlsno que verdadelranente exlsten - Alqarve,
Madelra, Lelrla/ltlna, Llsboa/Slntra/Lstorll, Aores - ara
lazeren a sua rrla ronoo, delxando de crlar reqles
adnlnlstratlvas de turlsno artlllclals, ou seja, so as rrlas
reqles de turlsno que conhecen nelhor do que o Lstado o que
deven lazer. 0 que, obvlanente, no lnede que outras reqles
do lais crlen e desenvolvan os seus rrlos rodutos turistlcos,
nas sen dlvlses artlllclals e consequentenente lrreals. L,
nesse sentldo, aqullo que o Lstado ode e deve lazer ronover
olitlcas de qualldade, desde a lornao rollsslonal ao
urbanlsno, dos transortes sequrana nas ruas e nos locals
de dlverso, do desenvolvlnento de roqranas culturals,
llneza, asselo e arrunao dos locals bllcos e at na
certlllcao dos dllerentes oeradores e enresas do sector.
lolitlca de qualldade que o nelo nals ellcaz de ronover o
turlsno naclonal e o nlco que o valorlza e nelhora a sua
conetltlvldade no lano lnternaclonal.
uos qovernos do lS a exlstencla do Mlnlstrlo da Clencla e
!ecnoloqla e a qualldade da sua llderana, loran lactores nulto
osltlvos que orlqlnaran novas ldelas e nudanas relevantes
na socledade ortuquesa, noneadanente una nova cultura de
resonsabllldade, atravs do rocesso de avallao do slstena
clentillco e tecnolqlco naclonal, ben cono a exlstencla de
nals e, rlnclalnente, nelhores rojectos de lnvestlqao e
desenvolvlnento. uoneadanente, a Aqencla ara a Inovao,
ten dado exenlos de qrande conreenso e adequao dos
rojectos aolados elo Lstado realldade econnlca naclonal,
rlnclalnente atravs da rlorldade estratqlca de lnovao
nos rodutos. lroqressos que o qoverno do lSu se reara ara
conroneter, en arte or lqnorncla, en arte ara dar luqar
a nals uns tantos carqos olitlcos.
llnalnente, no odenos ternlnar este caitulo destlnado
econonla, sen una rellexo dura acerca da ausencla de vlso e
a lnsensatez que ten resldldo rlvatlzao de un leque
alarqado de alqunas das nelhores enresas naclonals e da
consequencla da erda de centros de declso lnsubstltuivels na
econonla ortuquesa. uo orque sejanos contrrlos s
rlvatlzaes, nas orque as rlvatlzaes no deven constltulr
un doqna, que tenha de ser allcado de lorna lndllerente ao
lnteresse naclonal e s condles esecillcas de cada sector e
de cada enresa. 0u seja, as rlvatlzaes deven ser notlvadas
or razes econnlcas e de conetltlvldade da econonla
ortuquesa e no ara a qlrla e ara o lnteresse, lndlvldual ou
de qruo, dos dllerentes artlclantes no rocesso.
Ln concreto, nada nos obrlqa a roceder a rlvatlzaes se
estlver en causa o controlo naclonal de enresas en sectores
estratqlcos ou de enresas con una contrlbulo artlcular
ara o conheclnento rollsslonal, clentillco e tecnolqlco
naclonal, cono lnsensatanente lol ernltldo, or exenlo,
con a venda da Cal ltallana LuI. !rata-se de enresas
excelentes, con una contrlbulo ara o roqresso e
desenvolvlnento de cadelas de valor naclonals que no ode
ser nenosrezada, lactor que no ten sldo sullclentenente
valorlzado elos sucesslvos qovernos, sltuao aqravada ela
tentatlva de nanter secretas as condles de rlvatlzao at o
ltlno nonento ossivel. 0 que aunentou, durante os qovernos
do lS, cono j acontece aqora no qoverno do lSu, o oder e
narqen de lnterveno dos lnteresses nenos leqitlnos de
qruos econnlcos, con enbaraos ernanentes ara os
qovernos e que rovocar, nals tarde ou nals cedo, roblenas
tlcos de dllicll soluo no quadro do reqlne denocrtlco.
A lsto deve-se acrescentar a orlentao estratqlca errada, ou
at desastrosa , de alqunas enresas en lase de rlvatlzao,
nas onde alnda exlste una qrande resonsabllldade do Lstado,
vlsivel no desvlo de recursos ara o lnvestlnento no estranqelro,
estratqla artlcularnente lnlellz quando necessltanos de todos
os recursos ara o lnvestlnento en lortuqal, no sentldo de
nudar o nodelo econnlco exlstente, condlo lncontornvel
ara a sade da econonla ortuquesa. !anbn no sector das
teleconunlcaes, essenclal ao nosso rocesso de
desenvolvlnento, ten sldo conetldos erros estratqlcos
evldentes. uoneadanente, delendenos a exlstencla de duas
enresas naclonals concorrentes na rea da rede llxa, a l! e
una outra enresa que deverla ter no seu ncleo a k!l, at
ara dar alquna caacldade econnlca e sentldo estratqla
de nanter o servlo bllco na k!l, actualnente una enorne
consunldora de recursos do Lstado. Mas, ara que esta sequnda
enresa de teleconunlcaes, de ralz naclonal, tenha
vlabllldade, essenclal a cobertura conleta do terrltrlo
naclonal en llbra tlca, o que oder ser consequldo atravs
da unlo dos recursos exlstentes neste doninlo, da Lul, 8rlsa,
Cl, Metro de Llsboa e do lorto e !V Cabo. Soluo que oderla
ser reallzada, atravs de un consrclo entre estas enresas,
que vendesse o acesso a quen o retendesse, tornando nals
conetltlvo e concorrenclal o sector das teleconunlcaes en
lortuqal, dlllcultando a artlclao de enresas estranqelras
no sector.
fm resumo, a economia portuguesa est num visvel impasse
que, conforme defendido nesta moo, resulta dos variados
factores descritos e de um modelo estratgico incoerente e
ineficaz. 0evemos por isso ter a ambio de realizar a
convergncia real com a unio furopeia numa dcada,
crescendo a um ritmo semelhante ao da Irlanda, para o que
temos todas as condies como povo e como economia.
Precisamos de uma estratgia nacional correcta, de polticas
adequadas e de uma grande disciplina poltica e econmica.
Propostas
- Crlao de condles ara a nudana do nodelo econnlco
naclonal na dlreco de una econonla do conheclnento,
desenvolvendo lornas de cooerao entre as enresas, as
unlversldades e as lnstltules clentillcas naclonals.
- Levar rtlca a estratqla naclonal anterlornente dellnlda,
noneadanente dando rlorldade aos sectores de bens
transacclonvels, cono lorna de raldanente equlllbrar a
relao de troca da nossa econonla con o exterlor.
- Incentlvar o aareclnento de enresas lnteqradoras,
naclonals e estranqelras, caazes de rojectar, roduzlr e
vender rodutos llnals, de labrlco naclonal, nos nercados
lnternaclonals.
- lonentar o conheclnento clentillco e a lnovao, nas escolas
e nas enresas.
- Allcar una olitlca actlva e selectlva de atraco do
lnvestlnento estranqelro e lncentlvar os qruos econnlcos
naclonals a lnvestlr en lortuqal, noneadanente en rodutos
vendvels nos nercados lnternaclonals.
- keqular e dlsclllnar os sectores de rojecto, construo clvll
e obras bllcas, no sentldo de os lncentlvar a una
nodernlzao acelerada, na dlreco de una nalor
conetltlvldade lnternaclonal.
- uo ernltlr o lniclo de qualsquer obras bllcas, sen a
exlstencla de rojectos exaustlvos e de qualldade e ronover
a reduo dos custos das obras bllcas e da construo
destlnada habltao, acabando con o hblto da revlso dos
reos.
- Carantlr a concorrencla saudvel entre as enresas no
nercado naclonal, no ernltlndo que haja enresas a
sobrevlver sen cunrlr as suas obrlqaes leqals, seja no
dlrelto do trabalho, seja nas contrlbules ara a Sequrana
Soclal, seja nas suas resonsabllldades llscals.
- Incentlvar e, se necessrlo, crlar enresas de lnterlace entre
a qrande dlstrlbulo e a roduo aqricola, no sentldo de
concentrar a olerta e de qarantlr aos aqrlcultores contratos
de roduo.
- lronover una cultura de qualldade no turlsno, requlando
nivels de qualldade exlqentes das lnstalaes e dos servlos.
- lronover o objectlvo de conra de rodutos ortuqueses e
crlar reqras de aqulslo elo Lstado destlnadas a vlablllzar
rodutos lnovadores or arte das enresas ortuquesas.
9
0 PAPfL 0f P0kIu0AL N0 HuN00
f kfLA0fS INIfkNAfI0NAIS
!al cono Mlchael lorter, delendenos o relaclonanento das
enresas ortuqueses con nercados e arcelros exlqentes,
cono lorna de desenvolver todas as caacldades naclonals, at
orque a exloso escolar en curso, aesar das suas
lnsullclenclas, nos ernlte ter hoje una anblo nalor no nosso
rocesso de desenvolvlnento. kelaclonanento relerenclal que
no se deve llnltar s enresas, nas que deve lnclulr o slstena
clentillco e tecnolqlco. 0u, dito de outra forma, acreditamos
que s poderemos ser excelentes na furopa atravs de uma
ligao estratgica com pases tecnologicamente avanados
e fortemente inovadores, como, por exemplo, os fstados
unidos e o 1apo.
uo se trata de qualquer alastanento da nossa vocao e das
nossas resonsabllldades euroelas, nas to s de ter una
estratqla rrla no quadro da unlo Luroela e da leninsula
Ibrlca, aroveltando a nossa oslo qeoqrllca e a nossa
tradlo unlversallsta, ara desenvolver arcerlas estvels con
outras artes do nundo, cuja contrlbulo ara o nosso rocesso
de desenvolvlnento nos seja tll. uurante sculos a estratqla
naclonal lol encontrar allados, cono a Inqlaterra, que nos
ajudassen a delender do nosso oderoso vlzlnho, a Lsanha.
Actualnente essa estratqla contlnua vllda, con a dllerena
de que o valor nalor de qualquer arcerla j no nllltar nas
econnlco, o que justlllca que nos voltenos ara o nosso outro
vlzlnho, os Lstados unldos, cono un desejvel arcelro nos
lanos conerclal e clentillco.
ue una lorna slnles dlrenos que, cono no assado,
38
necessltanos de un adversrlo con quen ossanos nedlr loras
e que seja unlllcador da vontade naclonal, que senre lol e
tll que contlnue a ser, a Lsanha. Cono clarlllcador ter en
cada nonento un adro de sucesso, ou nodelo estratqlco a
sequlr, e que tenha condles senelhantes s nossas, no
resente a Irlanda e, llnalnente, un allado que nos ajude a
consequlr os nossos objectlvos e cujos lnteresses no sejan
conllltuals con os nossos, no caso os Lstados unldos.
Acresce que os Lstados unldos o nalor nercado llvre do nundo,
onde tudo se vende, sendo l que exlsten alqunas das nelhores
unlversldades do qlobo e un slstena clentillco aberto, onde j
h alqunas reqles de enlqrao naclonal e onde nultos
estudantes ortuqueses ten sldo ben recebldos e obtldo carrelras
brllhantes, tanto ara os que l llcaran cono ara aqueles que
voltaran e constltuen hoje una arte relevante da excelencla
naclonal en dlversas reas do conheclnento. 0u seja, aenas
or rovlnclanlsno nos odenos ernltlr deserdlar as
oortunldades de arcerla con os Lstados unldos no cano da
clencla e da tecnoloqla, ou ter recelo de enlrentar o nercado
anerlcano na lndstrla.
Neste contexto, temos de afirmar a convico de que o enorme
investimento feito no 8rasil por empresas portuguesas,
muitas das quais da rbita do fstado, no tem qualquer
justificao que no seja a da facilidade, porque se fala a
mesma lngua e existem no 8rasil muitas empresas venda
a preo razovel. Iodavia, trata-se de uma regio de alto
risco econmico, onde no existe liberdade de comrcio e
que, por isso mesmo, no comporta fluxos comerciais com
Portugal, que o objectivo relevante de qualquer projecto
de internacionalizao digno desse nome.
lortuqal no una qrande otencla econnlca e deverla evltar
conortanentos de qrande otencla, at orque necessltanos
de todos os recursos dlsonivels, no curto razo, ara reallzar o
essenclal, que lnvestlr en lortuqal na dlverslllcao da nossa
actlvldade econnlca, noneadanente na lndstrla, en novos
sectores e rodutos que valorlzen a nossa caacldade conetltlva
no concerto das naes. Acontece alnda que os lnvestlnentos
leltos no 8rasll dlllcllnente sero rentablllzados no curto ou
nesno ndlo razo e, en qualquer caso, no acrescentan
recursos ara a nodernlzao acelerada que reconlzanos ara
lortuqal.
kelatlvanente a Alrlca, justlllca-se una acentuada reocuao
en nanter excelentes relaes olitlcas e alectlvas con todos
os ovos de linqua ollclal ortuquesa, sen delxar todavla de
delender o restiqlo e os lnteresses de lortuqal e os rlncilos
orque se reqe a nossa denocracla, na nossa relao con os
qovernos, alnda que sen retender lnor o nosso rrlo
nodelo.
uo cano econnlco devenos desenvolver os lluxos conerclals
ossivels, conativels con a cobrana devlda ou a conensao
reciroca, noneadanente nos sectores tradlclonals da nossa
lndstrla e conrclo, nas devenos reconhecer que dlllcllnente
esses aises odero ter, no luturo rxlno, una lorte
contrlbulo ara o nosso rrlo rocesso de nodernlzao e
de desenvolvlnento. 0u seja, ser atravs de un lorte e
quallllcado cresclnento econnlco, aenas ossivel nun quadro
de relaclonanento lnternaclonal exlqente, que lortuqal oder
anealhar os recursos que nos ernltan cunrlr a nossa vocao
e os nossos sentlnentos alrlcanos.
0 alarqanento da unlo Luroela lavorece rlnclalnente os
aises nals oderosos da Luroa Central e ser una lonte de
reocuao ara o nosso rocesso de desenvolvlnento e ara
a econonla ortuquesa, noneadanente se no assunlrnos
con raldez e deternlnao un novo nodelo econnlco, na
llnha do que lol roosto anterlornente neste texto. Isto ,
lne-se que o alarqanento nos encontre nuna oslo
econnlca nals avanada, lela-se nuna oslo de nalor
dlversldade e valorlzao da roduo naclonal e no en
concorrencla dlrecta nos nesnos sectores con os aises do
Leste, que ten custos nulto nals balxos e, rlnclalnente,
recursos hunanos nals quallllcados. lor outro lado,
conreendenos as lnllcaes olitlcas osltlvas do
alarqanento, nas conslderanos ser errado ara o rrlo
rocesso da construo euroela, querer quelnar etaas, sen
una avallao sullclente das dlllculdades culturals, econnlcas
e olitlcas do alarqanento.
ueste contexto lortuqal deve aqlr con qrande recauo no
debate euroeu, abstendo-se de contrlbulr ara o "dlrectrlo"
dos qrandes aises, nas rlvlleqlando a lnstltuclonallzao da
denocracla euroela e a denocratlzao dos orqos de oder
euroeus. uoneadanente o reloro do larlanento Luroeu,
nas tanbn a crlao de una Sequnda Cnara ou Senado
Luroeu, con reresentao lqual de todos os Lstados da unlo
Luroela, condlo que deverla ter recedldo o !ratado de ulce,
nas que a lorna ldnea de aceltar o recelto denocrtlco da
lqualdade de reresentao de todos os cldados da Luroa.
uo cano da delesa e sequrana naclonals, dlscordanos da
evoluo tradlclonallsta das olitlcas que ten sldo sequldas en
lortuqal, noneadanente en relao escolha dos
equlanentos e dos objectlvos estratqlcos que lhes esto
subjacentes. Conslderanos que neste doninlo, cono en quase
todos os outros, a lnovao e a dllerenclao conortan vlrtudes
e oortunldades que lortuqal no ode deserdlar, at or
lora dos recursos escassos nossa dlsoslo, noneadanente
no lniclo do rocesso que conduzlr s loras Arnadas Luroelas.
Ln concreto, conslderanos que as nossas loras Arnadas deven
ter alquna vocao esecillca, a de resonder ao objectlvo
rlorltrlo de qarantlr a soberanla e a sequrana no esao da
nossa zona econnlca excluslva, relatlvanente a acldentes
naturals, desastres naritlnos e areos e ataques anblentals ou
da crlnlnalldade lnternaclonal.
!rata-se de un objectlvo conativel con os nossos recursos e que
oder conduzlr lortuqal a ser un dos rlnelros aises do nundo
a desenvolver una caacldade esecillca neste doninlo, que ode
e deve ser altanente quallllcada e tecnoloqlcanente avanada,
aln de conletar, or dllerena, as restantes loras arnadas
euroelas. uesse sentldo, no reclsanos de nals nelos areos
l16, nas de un nnero elevado de hellcteros caazes de cobrlr
con raldez toda a zona excluslva, cono no se justlllca una
arnada cara conosta de subnarlnos, nas de lanchas rldas e
un ou nals navlos de transorte de troas e de outros nelos de
aolo, ara deslocaes no quadro das nlsses de az e de ajuda
aos aises de linqua ollclal ortuquesa, aln de nelos sollstlcados
de reveno e de llneza nos casos de acldentes ecolqlcos.
0s subscrltores da resente noo conslderan un escndalo
bllco, ara nals nun ais de tradlo naritlna, o nnero de
acldentes ocorrldos nas quas nossa quarda e, rlnclalnente,
a lncaacldade naclonal de socorrer os honens do nar,
ortuqueses e estranqelros, que constantenente norren sen
qualquer sentldo ou necessldade, or ausencla de nelos areos
en reveno ernanente, lela-se hellcteros, seja no
contlnente seja nas llhas. Aln da questo de erda de soberanla
e da dlqnldade naclonal, que resulta do recurso, ara estes llns,
a outros aises, noneadanente Lsanha. !rata-se de
translornar un constranqlnento naclonal nuna oortunldade
de lnovar e de anteclar alquna dlvlso de tarelas no lano
euroeu.
uo nosso onto de vlsta, a verdadelra obreza dos aises reslde
na lalta de vlso e de quallllcao ara reallzar aqullo que est na
sua caacldade lazeren e no lazen. Inversanente, os aises
so rlcos quando dellnen con rlqor aqullo que oden lazer e o
lazen con qualldade, nals alnda se nesse rocesso saben
anteclar as necessldades rrlas e alhelas, sendo que nenhuna
resosta a qualquer oortunldade nals nobre do que aquela que
envolve a delesa da vlda hunana. 0u seja, no vlnos qualquer
justlllcao ara que un Lstado noderno e denocrtlco, nas con
oucos recursos, consldere necessrlo ter avles l16 ou
subnarlnos, destlnados a oeraes cuja necessldade, con toda
a robabllldade nunca se verlllcar, e delxe norrer os seus honens
do nar or lalta de un hellctero dlsonivel 2 hora or dla en
cada zona do esao que nos est conllado
A lnternaclonallzao das econonlas un rocesso antlqo a que
lortuqal dos descobrlnentos deu o nals deternlnante dos
lnulsos, rocesso que lol entretanto acelerado or vlrtude dos
acordos de conrclo llvre, dlnanlzados elos Lstados unldos e
que corresonden aos lnteresses da econonla e das enresas
norte anerlcanas. L alnda que seja cedo ara conreender, en
toda a sua dlnenso, qual o saldo llnal ara cada ovo deste
rocesso, todavla lneqvel que os nalores benellclados so os
consunldores, que oden adqulrlr tudo aqullo de que reclsan e
oden conrar, a reos nals balxos, a que se seque una nova
oortunldade ara os aises con custos de no de obra e con
lnlraestruturas, lislcas e hunanas, que lhes ernlta a relerencla
das enresas nultlnaclonals ara as suas deslocallzaes, na
busca dos nals balxos custos.
0u seja, a internacionalizao no um processo linear, com
ganhos ou prejuzos evidentes e iguais para todos, mas uma
oportunidade que para ser aproveitada em toda a sua
dimenso, tem de ser bem gerida e de ser integrada num
modelo coerente de desenvolvimento econmico, o que
infelizmente no , globalmente, o nosso caso.
10
1uVfNIu0f f fuIuk0
lensar o luturo da uao est llqado de lorna dlrecta sua
Juventude, o que no searvel da educao civlca, clentillca
e cultural dos jovens. 0u seja, a qualldade da actlvldade olitlca,
a tlca e a edaqoqla reubllcanas de que lalanos, ben cono as
olitlcas de educao, so lactores relevantes da lornao da
juventude ortuquesa e, or essa vla, da qualldade do
desenvolvlnento e do luturo de lortuqal.
ua nesna lorna, no h desenvolvlnento hunano da juventude
sen un anblente exlqente e lornatlvo, noneadanente na rea
dos conortanentos, seja esse anblente na lanilla, na escola,
na socledade e no Lstado, sendo a nosso ver lndlscutivel que o
nivel de exlqencla ela qualldade exercldo sobre a nossa juventude
se ten vlndo a deqradar en todas estas reas e noneadanente
na escola e na aco do Lstado, que so as reas que oden ser
tratadas no nblto desta noo.
L tanbn or esta razo que lanentanos o nivel de deqradao
do Lstado e o anblente qeral de lndlsclllna que se vlve en
lortuqal, desde a desorqanlzao urbana ao habltual
lncunrlnento de horrlos, da ronlsculdade dos lnteresses
lrresonsabllldade - a que se chana lalsanente denocracla - do
nelo acadnlco, do carrelrlsno olitlco, lrequente nos artldos
olitlcos e na qeneralldade das hlerarqulas do Lstado, ao balxo
nivel de exlqencla vlsivel, or exenlo, nas balxas rolnas, no
acesso ao Lnslno Suerlor con nota neqatlva e na ernanencla
dos alunos nas unlversldades ara tlrar un curso sen llnlte rtlco
de teno.
ue lacto, os subscrltores desta noo, reocuan-se nenos con
a qualldade da nossa juventude, en que deosltan conllana e
eserana, do que con os naus exenlos e os naus lnstrunentos
delxados elas qeraes que actualnente deten o oder en
lortuqal, olitlco e econnlco, e que vo leqar aos jovens de
hoje. Lsta , tanbn, a dlnenso necessrla de una nova
edaqoqla do oder, cono j tratado neste trabalho, nun outro
contexto.
A lornao dos jovens de base hlstrlca e or essa vla
lrequentenente nulto ouco lnovadora e no dlnnlca. Lsta
tanbn a razo orque reconlzanos a lntroduo do estudo do
"!ena do luturo" na educao dos jovens en todos os nivels do
enslno, do r-escolar ao unlversltrlo, cono un elenento
lnovador da edaqoqla da lornao, noneadanente atravs da
llqao ernanente de todos os lennenos tratados na escola,
cono alls na lanilla, con a dlnnlca da tenoralldade e da
relatlvldade da vlda hunana. Lnslnar a ensar o luturo e a
lnteraqlr con ele, una das nals nobres e das nals rolicuas
lornas de construlr esse luturo, con nals qualldade e nals
exlqencla lndlvldual e colectlva.
8en qostarianos que essa losse a nensaqen nals lorte a enerqlr
deste XIII Conqresso do lartldo Soclallsta, una nensaqen
exlqente, vlrada ara o luturo, caaz de noblllzar os ortuqueses
ao redor de objectlvos naclonals de roqresso, nodernldade e
justla.
28 de Setenbro de 2002
H00fS SffI0kIAIS
|tio |adateita/Jotqe ta|atino
Jos 8a|is|a tatteito
l/ul0 kuI |/k0ul5 /|/00
Jos |anae| kioeito
ledto enteito 8iscaia
5eco de 8ta\e|as
/n|6nio lonseca letteita
|atia do tatmo komo
/n|6nio ledto 6ona|tes leteita
laa|o lisco
lais 0e|fim da 5i|ta lin|o de /|meida
5ecte|atiado da tootdenadota das 5eces de /co 5ec|otia| do lat|ido 5ocia|is|a da l0l
letnanda tamos
Jos 6ama
l|iana lin|o
40
H0A0 0A A SffA0 SffI0kIAL 0A SAu0f 0A f.0.P.
fH 0fffSA 00 SfkVI0 NAfI0NAL 0f SAu0f
lrlnelros subscrltores
HAkI0 HA0ukfIkA[10k0f fAIAkIN0
I
1. Poltica de sade do P.S.0.
uun dlscurso rolundanente alarnlsta o Coverno lol
anunclando alqunas nedldas con reercusses denaslado
neqatlvas e lortenente lnlluencladoras no conortanento dos
lortuqueses. 0 lnulso "voluntarlsta" lez con que alquns
dosslers lossen nal estudados e qeradores de qrande
erturbao soclal.
A Sade no luqlu reqra e alqunas lntenes de nudana,
anuncladas elo Mlnlstro da !utela, so notlvo de qrande
reocuao. So nedldas que, a concretlzar-se cono esto
reconlzadas, tero consequenclas noclvas ara os rollsslonals
de sade nas lundanentalnente ara os doentes. Lsta
consclenclallzao dos rollsslonals de sade e dos doentes
nals lnlornados e reallstas ten levado a un anlo rotesto e a
una tentatlva de aelo ara una rellexo nals rolunda sobre
as natrlas que ten en dlscusso. uo entanto, o Mlnlstrlo da
Sade de una lorna reotente e artldarlzada, qul de
nanelra no lnocente, resolveu nexer en reas que so
conslderadas cono lnlclatlvas nals relevantes dos ltlnos 12
anos:
- Lel de 8ases da Sade,
- Lstatuto do S.u.S.,
- Lstatuto do nedlcanento,
- Carrelras dos dlversos rollsslonals de sade,
- lornao dos rollsslonals.
A reestruturao do S.u.S. ode ser lelta, o que no odenos
adnltlr que arte das relornas reconlzadas no edlliclo
leqlslatlvo da ur.a Marla de 8eln, que tlveran anlo consenso,
sejan colocadas de lado e se roceda ao desnantelanento do
S.u.S., denotando en todas as natrlas qrande lraqllldade das
concees e una rolunda lqnorncla do contexto sclo-
cultural, clentillco e tecnolqlco do nosso lais.
2. Hetodologia da implementao
da nova poltica de sade.
lara estabelecer un suorte ao nivel dlrlqente caaz de or en
rtlca este conjunto de nedldas con un carlz roqrantlco
neollberal e antl-soclal, o qoverno ten vlndo a desenvolver una
alterao rolunda nos quadros dlrlqentes, quer de natrlz olitlca
quer os de natrlz excluslvanente tcnlca, seno vejanos:
- Lxonerao en bloco dos C.A. das clnco Adnlnlstraes
keqlonals de Sade sen o trnlno das conlsses de servlo,
- Lxonerao antes do trnlno da conlsso de servlo, dos
coordenadores das Sub-keqles de Sade,
- Crlao de condles objectlvas ara a nudana qenerallzada
dos C.A. dos hosltals,
- Saneanento olitlco de alquns quadros tcnlcos nas dlversas
estruturas onde esto a entrar os novos dlrlqentes laranja,
Assln constatanos que, aesar da devlda quallllcao dos
rollsslonals en lunes, da sua qrande exerlencla de qesto,
de una qrande cultura
qenerallzada, de esirlto de nlsso e de sentldo de servlo
bllco, h una qrande lrla en aressar as noneaes dos
"lles Laranja" lndeendentenente do seu erlll ser adequado
ou no luno que se retende.
!al rtlca aenas ten cono objectlvo a desnatao das
estruturas do S.u.S., de nodo a ellnlnar a nassa critlca clnzenta
e a sua substltulo or crltrlos olitlco-artldrlos.
3. fonsequncias das polticas anunciadas
!al enquadranento olitlco laz rever o lln anunclado do S.u.S.,
cono o conhecenos, baluarte soclal da solldarledade,
unlversalldade e equldade no acesso de culdados de sade, ao
arrelo do artlculado na base XXIV da Lel de 8ases da Sade que
dellne as caracteristlcas do S.u.S. Seno vejanos:
- Incluso no S.u.S. de estabeleclnentos bllcos e rlvados
sen que se desenvolvan os necessrlos necanlsnos de
requlao dos sectores e dos rollsslonals que nele trabalhan,
o que oder aqravar a ronlsculdade,
- lacllltar o canlnho desrequlao, con consequenclas
lnrevlsivels, a nivel soclal e llnancelro,
- lln das carrelras Mdlcas e de Lnlernaqen,
- lotenclallzao do trabalho recrlo,
- uesvalorlzao da contratao colectlva,
- lrlncilo e lnstltuclonallzao do contrato lndlvldual de
trabalho,
- A ausencla de avallao continua da qualldade dos servlos
restados e da satlslao do utente,
- Inedlnento da qeneralldade do acesso dos cldados aos
culdados de sade e cada vez nals se lnstltuclonallza a ldela
do "doente rentvel",
- larallsao de rojectos de lnvestlnento que j estavan en
curso, exenlos llaqrantes, o Centro Materno Inlantll do
uorte, o hosltal Joaquln urbano e o Centro hosltalar lvoa/
Vlla do Conde,
- larallsao de outros rojectos lnresclndivels e a llcaren
deendentes, rovavelnente, de lnteresses rlvados,
- A desartlculao roosltada do actual S.u.S. crla condles
necessrlas ara a entreqa das reas nals rentvels aos
qruos rlvados uaclonals e Lstranqelros.
A adoo desta lqlca enresarlal s reocuada con a questo
llnancelra, de aarente conteno de custos, nuna vlso
utllltrla e lnstrunental da sade conduzlr a una crescente
dlscrlnlnao neqatlva en que todos aqanos nals or una
sade de lor qualldade e onde o acesso aos culdados de sade
dos nals carenclados ser una nlraqen.
A Seco Sectorlal da Sade roe a lntenslllcao da ateno
do l.S. a todos os atroelos que onhan en causa o S.u.S. e
senre na delesa dos lnteresses dos nals deslavorecldos soclal
e econonlcanente. So esses os que nals reclsan da nossa
aco.
4. A nova Lei de gesto hospitalar
e alterao da Lei de 8ases da Sade
uo assado dla 27 de Junho o Coverno arovou en Conselho de
Mlnlstros una roosta de alterao Lel de 8ases da Sade e
Lel de qesto hosltalar.
0 rojecto de alterao da Lel lol renetldo Assenblela da
kebllca sen neqoclar con os arcelros soclals, evltando assln
a contestao, talvez orque o Mlnlstro da Sade sabla artlda
a rovocao que estava a lazer aos rollsslonals de sade ou
ento exlste n l e lnteresses obscuros. L, sen dvlda, una
conduta antl-denocrtlca.
L un rocesso lnquallllcvel e denota ben a arroqncla do
Coverno.
Se anallsar a Lel 23/98 verlllca-se que, o que est en causa
natrla claranente slndlcal, loqo nunca devla ser envlada
Assenblela da kebllca sen ouvlr os arcelros soclals. 0
Coverno vlolou a lel de neqoclao colectlva que reve que todas
as natrlas de nblto laboral sejan neqocladas con os arcelros
soclals.
A nova Lel una alronta a todos os rollsslonals, noneadanente
aos nll enlernelros que ossuen quallllcaes e
conetenclas en dlversas reas, e de un nonento ara o outro
esto conlrontados con un retrocesso que nada corresonde
evoluo da rollsso e que leva ao lniclo de nulta conllltualldade
e de qrande anlltude ao nivel dos servlos de sade.
0 que leva o qoverno a alterar a Lel de 8ases da Sade, asne-
se, so unlcanente as bases 31 e 33: una ara alarqar a
allcao dos contratos lndlvlduals de trabalho a todos os
hosltals e a outra serve ara dellnlr o luturo llnanclanento
dos hosltals que ser lelto nedlante o " aqanento dos actos
e actlvldades electlvanente reallzadas atravs de una
classlllcao de actos ndlcos, tcnlcas e servlos de sade, a
consaqrar nuna tabela de reos de relerencla". h a
otenclallzao do trabalho recrlo, a desvalorlzao das
carrelras e a total desvalorlzao dos culdados ratlcados elos
enlernelros. lor outro lado, esta 33 base ao contrarlar o
dlsosto nas alineas c) e d) da base 2, crla condles ara o
no reselto elas rerroqatlvas constltuclonals no que concerne
qratultldade (tendenclalnente qratulto) e equldade no
acesso aos culdados de sade.
uo que dlz reselto Lel de Cesto hosltalar o Coverno reve
quatro llquras juridlcas:
Cono hoje os conhecenos, estabeleclnentos bllcos de
natureza enresarlal (ex. S. Sebastlo e 8arlavento Alqarvlo),
socledades annlnas de caltals excluslvanente bllcos e
estabeleclnentos rlvados, con ou sen llns lucratlvos.
Lsto assln crladas todas as condles ara a rlvatlzao de
hosltals e servlos. Lntreqa a qesto dos servlos, aunenta a
ronlsculdade entre o sector bllco e rlvado e val acabar or
desartlcular or conleto o S.u.S.
ua anllse deste rojecto de Lel odenos alnda verlllcar no
artlqo 7 a abollo da dlreco tcnlca e no artlqo 10, alinea
e) alteraes carrelra de enlernaqen, ao kequlanento do
exerciclo rollsslonal dos enlernelros e toredela o cdlqo
deontolqlco. Isto lnllca alteraes rolundas en dlversas Lels
j exlstentes.
L con qrande recelo e nultas lncertezas que tudo se desenvolve.
So lnulsos que vo levar a una erda de qualldade e de
hunanlzao nos servlos de sade. Val-se aostar nals na
arte curatlva do que no culdar. Valorlza essenclalnente os
actos ossivels de seren trlbutados e assenta o llnanclanento
das lnstltules nesses ressuostos, loqo, vanos ter as
lnstltules e os rollsslonals a selecclonar doentes, a crlar
estatistlca e a vlclar o joqo de dlversas lornas.
A unlversalldade e qeneralldade do acesso dos cldados aos
culdados de sade ode vlr a ser una nlraqen. haver una
dlscrlnlnao neqatlva dos doentes con nenor caacldade
econnlca, justanente aqueles que a evldencla ven
denonstrando seren os que aresentan nivels de sade nals
balxos.
laralelanente, que lnterveno se reconlza ara os culdados
de sade rlnrlos: 0nde est a kede uaclonal de culdados
contlnuados que to necessrla val ser:...
uo se reve nada de bon ara os 10 nllhes de lortuqueses,
no que sade dlz reselto.
II
1. ue acordo con a noo "lazer ben elo luturo" a olitlca do
l.S. deve orlentar-se or rlncilos de solldarledade soclal
consubstancladas na qarantla dun slldo slstena bllco de
41
sade (S.u.S.) caracterlzado ela unlversalldade,
tendenclalnente qratulto e reservando aos reqlnes
conlenentares un esao de oo voluntrla e no de
lnoslo adnlnlstratlva.
0 S.u.S., crlado en 1977, velo olerecer oulao ortuquesa
un slstena total de culdados de sade, baseado naqueles
rlncilos de solldarledade, equldade e lqualdade de acesso
aos culdados de sade, lndeendentenente no s das reqles
onde hablten os cldados, nas tanbn e nulto lnortante
das rrlas lornas de llnanclanento.
0 S.u.S. reresenta ols, una das nalores e nals lnortantes
conqulstas da kevoluo de 23 de Abrll.
Vlnte anos deols urqe naturalnente reestrutur-lo luz da
exerlencla adqulrlda e da evoluo da socledade ortuquesa.
A leqlslao exlstente j contn anlltude e llexlbllldade
sullclentes ara qarantlr essa nudana.
2. lorn, o edlliclo leqlslatlvo do Consulado de Marla de 8eln,
que j delendla a relorna do S.u.S., o desenvolvlnento do
sector soclal e a evoluo das atltudes e conortanentos en
relao sade e s orqanlzaes de sade e que ressuunha
a evoluo ldeoloqlcanente adequada aos rlncilos soclallstas
que todos delendenos, no lol devlda e atenadanente
desenvolvldo.
3. 0s nodelos orqanlzaclonals ento roostos no concernente
aos Culdados de Sade lrlnrla (Centros de Sade de 3
Cerao) tendo autononla llnancelra, juridlca e
adnlnlstratlva, colocavan o cldado no centro do slstena,
nelhorando a acesslbllldade e adequando os culdados de
sade a restar de acordo con as suas necessldades.
uo se conreende a necessldade de crlar cooeratlvas
ndlcas, j que a exerlencla de keqlnes kenuneratrlos
Lxerlnentals se revelou en nultos casos osltlva, devendo
ser reavallada, nuna ersectlva de controle de qualldade,
evltando tanbn a desnatao dos Centros de Sade
renanescentes.
ue notar que os k.k.L.s so lnlclatlvas deendentes
dlrectanente do S.u.S. tal qual cono ns o concebenos,
enquanto que as cooeratlvas ndlcas constltuen una lorna
encaotada de rlvatlzao.
Lsta soluo ou outras solues do nesno teor, conduzlro
lnevltavelnente exlstencla de una nedlclna duallsta, una
ara rlcos e outra ara obres.
0 objectlvo llnal dever ser senre no o lucro, nas a qualldade
do servlo a olerecer aos cldados, or lsso nos Centros de
Sade no odero allenar a sua vertente de reveno de
sade e translornar-se en unldades neranente curatlvas.
uelendenos lortenente una aosta nuna estratqla que
ernlta qanhos en sade e nunca otar or un canlnho
neranente econonlclsta.
. A ausencla dun laneanento adequado, duna olitlca de
recursos hunanos, ten-se revelado latal ara o slstena. 0
ael nuclear dos eseclallstas de nedlclna qeral e lanlllar
no lol devldanente avallado, o que aconteceu tanbn
noutras eseclalldades, e que conduz hoje a nneros
escandalosos de oulao sen ndlco de lanilla e a
enornes llstas de esera ara consultas de eseclalldade
hosltalar.
A crlao elo Coverno l.S. de duas novas laculdades de
Medlclna reresenta j un enorne asso en lrente. ue notar
que denorando un eseclallsta ndlco cerca de 13 anos a
conclulr a sua lornao acadnlca, quer lsto dlzer que esse
laneanento deverla ter sldo lelto elo l.S.u. no teno dos
Covernos de Cavaco Sllva.
hoje reconlzan-se nedldas aressadas que no delendendo
a qualldade da restao ndlca, nen to ouco a dllerenclao
de rollsslonals conduzlr a una nasslllcao de restao
dos culdados de sade releqando a qualldade ara ltlna
rlorldade. Lstanos erante una verdadelra lalcla.
3. ua rea hosltalar os nodelos de qesto ensalados a exenlo
do hosltal S. Sebastlo en Santa Marla da lelra e no 8arlavento
Alqarvlo, carecen de avallao, enbora seja do senso conun
dlzer-se que a avallao qlobal lrancanente osltlva.
A llexlblllzao da qesto ernltlndo a contratao de
recursos hunanos, bens e servlos, dlrectanente, a
elaborao de contractos roqrana e un llnanclanento ela
rodutlvldade sero, sen dvlda, os lnstrunentos
necessrlos ara se obteren qanhos en sade e nodernlzar
o S.u.S.
ue contrrlo a qesto do hosltal Anadora/Slntra ou a
crlao de socledades annlnas (con caltal soclal e aces)
conduzlr a curto razo ao desnantelanento do S.u.S. con
a entrada en lora no nercado das nultlnaclonals e
sequradoras cujo nlco objectlvo obvlanente o lucro e no
a restao soclal hunanlzada.
!anbn a llqura de arcerla bllco/rlvada lalhou
naturalnente en exerlencla j levadas a cabo no kelno
unldo, onde houve un aunento de 18 a 60v con reos de
construo e un lucro qarantldo de qruos econnlcos de
13 a 20v.
6. A contlnuao da lnlenentao dos qenrlcos dos
Consulados de Marla de 8eln, Manuela Arcanjo e Correla
de Canos essenclal enquanto olitlca nornatlva nuna
rea onde o l.S. ten que conbater sen tlblezas os lobbles
das larnclas e da Indstrla larnaceutlca.
III
lroonos en resuno que o l.S. delenda una urqente
reestruturao do S.u.S., na justa nedlda do edlliclo leqlslatlvo
assunldo nos ltlnos 6 neses do Consulado de Marla de 8eln
sen cedenclas ao sector rlvado das nultlnaclonals, das
sequradoras ou de certos sectores convenclonados.
A delesa lntranslqente do S.u.S. enquanto servlo bllco deve
ernanecer cono objectlvo lundanental da olitlca do lartldo
Soclallsta.
42
H0A0
f PkffIS0 fuLIIVAk 0 N0SS0 1Ak0IH ...
lrlnelro subscrltor
10Sf 8APIISIA fAkkfIk0
Mllltante n 232833, Aderente da Seco de hala, lederao do 8enelux
1. Porqu cultivar o nosso jardim ?
0 lS o nelhor e nalor lartldo lolitlco de lortuqal. Sendo
assln esto reunldas condles sullclentes ara senre
qovernarnos ou, se assln qulseren, sernos ns a nelhorar
cada vez nals a condlo de vlda dos lortuqueses lora e dentro
de lortuqal.
1. Lnto orque que os lortuqueses dentro de lortuqal,
votaran en outros artldos e os lortuqueses lora de lortuqal
nen sequer votaran :
2. lorque que nultos dos nossos canaradas votaran en outros
artldos (se cada lortuques lora e dentro de lortuqal tlvesse
votado no Seu lartldo, no terla o lS qanho as eleles :) :
3. lorque que no qovernanos, se tenos todas as condles :
Arender con o assado e crlar condles ara o luturo. So
estes os ontos de artlda desta noo.
2. Preparao do terreno
2.1 A nossa atitude
uo qovernanos. 0s lortuqueses lora e dentro de lortuqal no
esto nada satlsleltos connosco. L cada un de ns j certanente
encontrou a razo e exllcao das nossas derrotas. Lu
essoalnente slnto-ne en lalta ara con os lortuqueses lora e
dentro de lortuqal orque:
!enos condles e no os ajudanos a nelhorar o seu nivel de
vlda, que cada vez nals recrlo,
As zanqas lnternas, desorqanlzao, orqulho, valdade... este
anblente de derrota, de sllenclo e burocracla, no ne aqrada,
0uando os objectlvos so essoals ou o rrlo lartldo, quando
lechanos a orta e nos lsolanos, crlanos un anblente quase
lnenetrvel, lnacessivel.
2.2 0 que no devemos fazer
uunca nas nossas atltudes devenos:
Cular nones llustres do lS, ols loran esses os canaradas
que construiran ao lonqo dos anos a osslbllldade de nelhorar
o nivel de vlda dos lortuqueses lora e dentro de lortuqal,
Contlnuar a ter zanqas lnternas. ueols de un Conqresso os
canaradas que erderen, ten nulto denocratlcanente, que
aceltar a "sua" derrota e aolar a vltrla dos canaradas
vencedores. Seno, no sonos denocratas ou nosso
conortanento conarvel ao das crlanas que no oden
ser contrarladas,
uo odenos nen devenos contlnuar a trabalhar dlvldldos
cono at aqul. lartldo lechado, os nesnos llqurlnos,
burocracla e oucas nensaqens ara os lortuqueses que
reslden lora e dentro de lortuqal, rlnclalnente ara os
que reslden no lnterlor do lais: todos os lnvestlnentos, todos
os ostos de trabalho, so oucos ara a qrande necessldade
de desenvolvlnento exlstente,
Contlnuar a uA0 lALAk uA LMICkAA0 L uAS C0MuuIuAuLS
l0k!uCuLSAS. Se as Conunldades lortuquesas requeren
lnvestlnento no 0ranento de Lstado ou nesno no oranento
do rrlo lartldo, que assln seja, que a dlscusso venha ao
de clna e que declses sejan tonadas de acordo con as
nossas nornas: as nornas do lS.
A neu ver so reclsanente estas as atltudes que nos alastan dos
lortuqueses lora e dentro de lortuqal.
2.3 Acabar com as ms culturas e utilizar s boa semente
0 trabalho do lS ten de ser un trabalho de qualldade. 0ualldade
nos rlncilos, no enenho e na orqanlzao do trabalho en rol
dos lortuqueses lora e dentro de lortuqal. !enos de clarear os
nossos rlncilos, de dlzer sen narqen ara duvldas o que
tenclonanos lazer, orque, cono e ara quen. laze-lo e, deols
rovar que o llzenos. uelxar ben claros os beneliclos do trabalho
do lS ara os lortuqueses lora e dentro de lortuqal. Senre con
una llnquaqen slnles e acessivel a todos os ortuqueses.
A qualldade de trabalho do lS o luturo de lortuqal !
2.4 0rganizar a sementeira e distribuir a semente por todo o
terreno
0 trabalho do lS ten de ser un trabalho ben orqanlzado. lrlnelro
!o-uoWn e deols 8otton-u. lrlnelro dellnlr e arovar rojectos
base de laneanento e chance de sucesso erante os lortuqueses
lora e dentro de lortuqal. uestas llnhas qerals, deternlnar con a
ajuda do orqo central quals as actlvldades a reallzar en quals
lederaes, en quals seces, tanto lora cono dentro de lortuqal.
lazer ver aos lortuqueses lora e dentro de lortuqal que lazenos o
que dlzenos e que rovanos que o llzenos. lazer ver aos lortuqueses
lora e dentro de lortuqal o nelhoranento concreto do seu nivel de
vlda devldo ao trabalho ben dellnldo do lS (lacllltar enresas,
crlar ostos de trabalho, nelhoras soclals, !c). Canhar votos (e
nerece-los) a nivel local. A sona dos votos locals, reresentada
elo contentanento dos lortuqueses da reqlo, ser sen duvlda
sullclente ara qovernarnos.
2.5 Adubar e regar o terreno integralmente
!ernlnar burocraclas e enurres dentro do artldo, nas dar valor
a quen o ten. !ransarencla una alavra nulto conllcada. 0 lS
est nuna vltrlna de vldro vlsta dos lortuqueses lora e dentro de
lortuqal. lor lsso tenos de nanter os rlncilos do lS uros. Sonos
ns canaradas que trabalhanos ara o lartldo e no o lartldo que
trabalha ara ns !
3. 0epois da colheita, no 0overno
Sanear burocraclas antlqas. 0 Lstado trabalha ara os lortuqueses
lora e dentro de lortuqal e no so os lortuqueses lora e dentro
de lortuqal que trabalhan ara o Lstado,
Slnllllcar lels. Sanear os encarqos adnlnlstratlvos e llscals do
Lstado nas sobretudo dos lortuqueses lora e dentro de lortuqal.
keor o aarelho Lstado a trabalhar ara os lortuqueses lora e
dentro de lortuqal,
llxar ordenados e torn-los conhecldos. Condenar lortenente
rtlcas artlculares e sen controlo llscal do Lstado. Crlar
condles ara todos os lortuqueses lora e dentro de lortuqal.
lor exenlo a sade: ternlnar con atendlnentos adequados s
ara quen ten dlnhelro. Atendlnentos adequados s so
adequados se estlveren ao alcance de todos os lortuqueses lora
e dentro de lortuqal,
Sequrana e crlnlnalldade. 0s utlllzadores de droqa so os nals
lracos e os nals castlqados. Aolar este qruo devldanente e
lsol-lo de lorna a que a verdadelra crlnlnalldade ossa ser
conbatlda,
Lnlln nelhorar o nivel de vlda de todos os lortuqueses lora e
dentro de lortuqal.
4. A semente do PS boa
0s rlncilos dos lortuqueses lora e dentro de lortuqal esto a
nudar. lortuqueses lora de lortuqal no votan orque o roqrana
do lartldo oucas nelhoras lnjecta no seu dla a dla. 0s lortuqueses
de lortuqal votan no lartldo que nals lhes ronete e llcan,
lludldos, esera que as ronessas leltas sejan cunrldas. uo,
o nosso lS no ten nada a ver con lsto.
uo sel se h nulto se h ouco dlnhelro, nas o que h certanente
nulta necessldade or arte dos nals necessltados. Lste qruo
deve receber senre a nalor arte, que certanente alnda no
sullclente, ols a dllerena entre rlcos e obres alnda ara os
lortuqueses lora e dentro de lortuqal, nulto qrande. una
exlstencla dlqna ara qualquer ser hunano o ninlno que
odenos exlqlr.
Inlclatlvas no lnterlor do lais e no estranqelro. keallzar rojectos
en conun, ostos de trabalho e aroveltanento do knoW-hoW
dos lortuqueses lora e dentro de lortuqal. !ranslornar as redes
lndustrlals costelras e dos centros urbanos en conanhla lortes
uaclonals e Internaclonals, con nultos ostos de trabalho no
s no lnterlor do lais cono no resto do nundo. uo sero estas
lnlclatlvas dlqnas de estudo e aolo do Lstado : Ser que os
lortuqueses lora e dentro de lortuqal no nerecen estes aolos
en vez se qastar o dlnhelro en dlscusses arlanentares onde
or vezes a ldlotlce total :
S o lS ten condles ara dar resosta adequada socledade
noderna en que o Lstado erde lnlluencla en lavor, a nivel
Internaclonal, das nassas hunanas. Isto reclsanente orque
os rlncilos do nosso lartldo se baselan nas essoas e no seu
ben estar. Assln os roblenas nundlals tornan-se cada vez
nals lnlluentes nas olitlcas lnternas de cada lais. L reclso
conbater a obreza, reclso conbater a droqa, a slda, ou
reservar a natureza, roteqer luturos habltantes do nundo, !c,
nas todos estes roblenas no oden s ser tratados a nivel
lnterno. L a nivel lnternaclonal s o nosso artldo, o lS, con todo
o reselto elos outros artldos, ten lntelectuals caazes de nudar
o nundo ara nelhor, orque o nosso onto de artlda sen
duvlda o nals lorte.
lornula deternlnar o que lazer e orqanlzar a nelhor lorna de
o lazer. Mostrar claranente o beneliclo dos trabalhos do lS a
todos os lortuqueses lora e dentro de lortuqal.
Lu acredlto lortenente que una denocracla en lortuqal s
ossivel se o lS qovernar. S ossivel con o lS, orque o lS o
nlco lartldo en lortuqal caaz de levantar o nivel de vlda dos
nals necessltados a un nivel aceltvel dentro da socledade da
qual lazen arte os lortuqueses que vlven lora e dentro de
lortuqal. lernlten-ne or lsso conletar a lrase de Voltalre: "L
reclso cultlvar o nosso jardln, colher o qro e dlstrlbul-lo or
todos os lortuqueses MAIS uLCLSSI!Au0S e que vlven lora e
dentro de lortuqal". ueste rocesso todos os lortuqueses que
vlven lora e dentro de lortuqal ten de dar o seu contrlbuto e s
o lS ten nelos hunanos ara qerlr este rocesso, no s a nivel
uaclonal cono tanbn e rlnclalnente a nivel Internaclonal.
0a|aoto de z00z
43
H0A0 SffI0kIAL
0fH0fkAfIA Sf0ukA
lrlnelro subscrltor
PAuL0 kuI HAk0ufS AHA00
Mllltante n20391, Seco de lorto de Ms
A llberdade a trave nestra da dlqnldade hunana. L un leqado
recloso que nenhun denocrata de lel suortar ver
esartllhado ou condlclonado. !o-ouco oder reslqnar-se o
cldado consclente e llvre, ao quotldlano de arbltrarledade e
vlolencla a que arecen condenados nllhares de ortuqueses.
uos ltlnos tenos a crlnlnalldade aunentou. 0s nneros so
esclarecedores, e quen aconanha con ateno a vlda neste
ais, sabe que nos tornnos una socledade nals vlolenta.
Saben-no tanbn, elas lores razes, todos aqueles que
senten na ele e na alna os eleltos devastadores da vlolencla:
os ldosos, as nulheres, as crlanas, os que so aqredldos e
eseran do Lstado a roteco que lhes devlda.
0s celebrados brandos costunes, escle de n:cn uc Jun da
indole lusltana, arecen ter-se dlluido na nar avassaladora
de rocedlnentos colados e lnortados.
uebateno-nos hoje con una crlnlnalldade sollstlcada, de
colarlnho branco e ntodos rellnados, adatada s exlqenclas
de una qloballzao que arece ter vlndo ara llcar.
Ao nesno teno, asslstlnos, nos centros urbanos e lora deles,
ao cresclnento acelerado de una crlnlnalldade vlolenta e boal.
A do roubo or estlco, da serlnqa lnlectada, da aqresso qratulta
e cobarde. Aquela que, no lundo, nals erturba e desassosseqa
os cldados. A que encurrala as essoas nas suas rrlas casas
e lnede o convivlo e a lrulo de esaos bllcos.
A una e a outra urqente dar resosta. uesta cono noutras
natrlas, o Lstado de ulrelto no ode denltlr-se do lneratlvo
constltuclonal de roteqer os cldados e de lhes qarantlr o dlrelto
a una cldadanla lena.
uo , sequranente, una tarela lcll.
uos ltlnos anos a autorldade do Lstado deqradou-se
vlslvelnente. As loras ollclals, desautorlzadas e desnotlvadas
so, elas rrlas, o exenlo acabado de una sltuao que urqe
resolver. uun ais en que so bllcas as deslntellqenclas entre
loras de cuja cooerao deende a ellccla do conbate ao
crlne, sobejan razes ara que nos reocuenos.
lrlnclalnente quando o lnlnlqo oderoso e j deu rovas de
que reslstlr, or todos os nelos, a qualquer tentatlva srla de
o alrontar. 0 narcotrllco, a venda de arnas e outras actlvldades
llicltas qeran os lucros labulosos en que assenta o oder
tentacular do crlne orqanlzado. un oder que o Lstado
denocrtlco no ode lqnorar e deve, a todo o custo conbater.
A denocracla , sabeno-lo, o nelhor dos slstenas. !odavla,
encerra lraqllldades que nultas vezes, ao lonqo da hlstrla, a
ten conduzldo a un beco sen saida.
A crlnlnalldade , nos dlas de hoje, una aneaa real e concreta
socledade denocrtlca. A lorna cono condlclona os cldados,
nas suas atltudes e nas suas oes olitlcas, desertando
loblas e allnentando nedos, alqo que deve reocuar os
denocratas e, en artlcular, os nllltantes e votantes do lartldo
Soclallsta.
ue lacto, a lnsequrana en que hoje vlven nllhes de essoas
constltul un cano roiclo ao surqlnento de oullsnos de
vrlos natlzes. L, quando o Lstado lraqueja e no conseque
evltar que as ruas e os balrros se translornen en terrltrlos de
narqlnalldade, a denaqoqla encontra terreno lrtll e nlnqun
se adnlra con a resosta olitlca de quen vlve en llberdade
condlclonada.
L certo que no vlvenos, no nosso ais, a atnoslera de terror a
que esto sujeltos os habltantes de aises onde o desrezo ela
vlda hunana lnlnaqlnvel ara adres clvlllzados. lortuqal
no a Colnbla, e nas nossas ruas no se norre alnda to
lacllnente cono nas lavelas do klo de Janelro.
Mas nen or lsso devenos aleqrar-nos.
uo cano da reveno e conbate da crlnlnalldade h nulto a
lazer. 0 lartldo Soclallsta, que lol oder at h oucos neses e
dele se alastou nas condles que so conhecldas de todos,
deve trabalhar, na ooslo e quando voltar ao qoverno , ela
reoslo da autorldade do Lstado denocrtlco. L devolver aos
lortuqueses, de todas as ldades, a osslbllldade de clrcular, en
sequrana, nas ruas e nas raas deste ais, un desiqnlo que
o lartldo Soclallsta deve assunlr, claranente, cono rlorldade
de qoverno.
44
H0A0 SffI0kIAL
A kf0I0NALI2AA0 f0NIINuA A Sfk
uH IHPfkAIIV0 NAfI0NAL
lrlnelro subscrltor
10Sf HANufL kI8fIk0
uo obstante o kelerendo reallzado sobre a crlao das keqles
Adnlnlstratlvas, a questo da reqlonallzao contlnua a ser
una rlorldade olitlco-adnlnlstratlva, ois todos os
ressuostos que ten servldo ao lonqo das ltlnas dcadas
ara a sua delesa esto actuals.
lortuqal contlnua a ser un estado altanente desorqanlzado, o
que entrava qualquer estratqla de desenvolvlnento sustentvel
e lnteqrado do ais, crlando una dlnnlca neqatlva de
lnellclencla e lnellccla que consone os arcos recursos sen
consequlr saltos qualltatlvos ara o todo naclonal.
ueste entendlnento, a reqlonallzao s ode assunlr un
sentldo verdadelranente tll se uder constltulr-se en
lnstrunento de desenvolvlnento e de utlllzao nals ellcaz e
ellclente dos recursos.
A reqlonallzao deve lnserlr-se nuna estratqla de
desenvolvlnento equlllbrado das vrlas reqles do lais, de
conbate s asslnetrlas, de delesa da lqualdade de
oortunldades, de coeso econnlca e soclal, de solldarledade
naclonal, nas tanbn de conetltlvldade con vlsta aos
desallos decorrentes da lnteqrao euroela, noneadanente o
rocesso de alarqanento conunltrlo.
!al estratqla laz aelo aos rlncilos da subsldlarledade, ela
descentrallzao, e da arcerla, ela contratuallzao,
envolvendo entldades bllcas e rlvadas no nesno esloro de
nodernlzao de lortuqal.
uesta tlca, as reqles devero desenenhar un ael
dlnanlzador, to lnresclndivel no lnterlor cono no lltoral, nas
zonas nals derlnldas cono nas de nalor dlnanlsno.
Lssenclal que o lunclonanento das reqles adnlnlstratlvas
ernlta otenclar as vlrtualldades de todo o esao reqlonal
sen conduzlr, dentro dele, a novas desvalorlzaes erllrlcas.
uo entender do lartldo Soclallsta as reqles adnlnlstratlvas
deverlan:
1. Constltulr, de acordo con os rlncilos da artlclao e da
subsldlarledade, lactores de arolundanento dos dlreltos
artlclatlvos dos cldados e de aroxlnao dos centros de
declso s oulaes,
2. Assunlr-se, de acordo con os rlncilos da solldarledade e da
justla, cono los aqreqadores e dlnanlzadores da vlda
olitlca, cultural e econnlca da reqlo, ela ronoo de
concees lnteqradas do desenvolvlnento sustentvel,
vlsando suerar as asslnetrlas reqlonals e as deslqualdades
de desenvolvlnento e de oortunldades,
3. Lstabelecer, luz do rlncilo da arcerla, nodalldades de
reresentao ellclente da socledade clvll, vlsando a
concertao e a contratuallzao, deslqnadanente atravs
da revlso de conselhos econnlco-soclals de nblto reqlonal
e da crlao de entldades soclals consultlvas en doninlos
relevantes ara a reqlo,
. 0bedecer a un crltrlo constltutlvo de conatlblllzao entre
a exlstencla de reqles de lltoral e de reqles de lnterlor, or
aqreqao de dlstrltos, na observncla do slqnlllcado cultural
das antlqas rovinclas e da realldade actual das zonas de
nalor concentrao oulaclonal, senre sen rejuizo das
necessrlas adataes de lrontelra e tendo en conslderao
a vontade exressa dos Munlcilos lnteqrantes,
3. Constltulr-se cono centros de ronoo, lnteqrao e
artlculao das olitlcas bllcas, nun quadro de coordenao
lunclonal entre a adnlnlstrao central e a adnlnlstrao
local, reallzando lunes de laneanento e de coordenao
e aolo aco dos Munlcilos no reselto da autononla
destes e sen llnltao dos resectlvos oderes,
6. Assequrar dlreltos de reresentao e artlclao conativels
con a sua natureza, no doninlo lnterno, deslqnadanente ao
nivel do Conselho Lconnlco e Soclal e nas conetentes
estruturas de qesto e aconanhanento do 0uadro
Conunltrlo de Aolo, e, ao nivel externo, artlcularnente
no Conlt Luroeu das keqles.
uo entanto, a keqlonallzao no ode constltulr un loco de
dlvlso entre os ortuqueses, nen un slnles rojecto de crlao
de estruturas olitlcas, adnlnlstratlvas ou burocrtlcas estrels.
Assln, dada a relevncla lndlscutivel desta relorna, o lartldo
Soclallsta lr relanar a keqlonallzao, atravs de un rocesso
laseado de dlscusso e consolldao lnterna desta questo,
avanando osterlornente ara o ais tendo or base una
estratqla de consenso alarqado a que se assoclen
osterlornente as dlversas loras olitlcas, e que conte con
una electlva artlclao dos cldados e das lnstltules
reresentatlvas dos seus lnteresses.
lot|o, z9 de 0a|aoto de z00z
45
H0A0
0 PS 0uf 0ufkfH0S
lrlnelro subscrltor
Pf0k0 IfNkfIk0 8ISfAIA
Mllltante n. 3170
lerante o vasto unlverso dos nllltantes do lartldo Soclallsta,
os deleqados deste XII Conqresso uaclonal ten o dever noral
de aontar os canlnhos necessrlos rellexo serena sobre a
estratqla olitlca a adotar nestes tenos de ooslo ao
Coverno lSu/ ll.
0ra, ara se atlnqlr o lln anunclado, tanbn devenos decldlr
en rlnazla sobre a reorqanlzao lnterna do lartldo Soclallsta.
A reunlo naqna dos soclallstas deve constltulr a base de
rearao de una nova vlda do lartldo que ernlta a todos
ns estarnos habllltados a aceltarnos en consclencla a crlao
real de una estrutura de lunclonanento que se revele ellcaz
na conservao e lncentlvo dos Canaradas ara as lutas
eleltorals que se aroxlnan.
Sabenos que este Conqresso vlsa ser o bero da dlnanlzao
evolutlva do lartldo Soclallsta, reseltando una lqlca de
abertura ao exterlor e socledade clvll, de acordo con o rocesso
lnlclado nos Lstados Cerals, sendo tal lacto lncontornvel e
nerecedor do nosso aolo.
Concordanos con o esirlto que reslde crlao de luturos
lruns de debate e de dlscusso, abertos s essoas lora do
lartldo Soclallsta, que desejen lntervlr no arolundanento
dos seus dlreltos de cldadanla, enquanto herdelros dlrectos
do nodelo adotado elos Lstados Cerals.
lensanos que esta oder ser nelo de estudo e de anllse
que ernlta ao lartldo Soclallsta encontrar resostas ara as
questes que reocuan os ortuqueses e os lnulslonan a
nanllestaren-se e a orqanlzaren-se en torno da delesa de
rlncilos que so conslderados essenclals sua exlstencla
soclal.
Contudo, en nosso entender, levanta-se o roblena da
conciliao entre o cidado vigilante e interveniente e o
militante partidrio.
Cono chanar colaborao con o lartldo Soclallsta de quen
quer rellectlr, aqlr e nudar o estado de ura estaqnao en
que se encontran a nalorla dos sectores da socledade, cono
or exenlo, a Sade, a Justla, a Lducao, a Cultura, entre
tantos outros :
!enos de saber catlvar e acolher novos nllltantes e qarantlr a
todos os resentes e actuals canaradas que no lartldo
Soclallsta exlste o esao ldeal de que necessltan ara actuaren
e exressaren ubllcanente as suas reocuaes e anselos
sobre os qrandes tenas soclals.
Ao receber no seu selo os ortuqueses que a nosso lado quelran
artlclar na vlda artldrla actlva, o lartldo Soclallsta ten de
lhes assequrar que no seu lnterlor ten una V02 e que os seus
ensanentos so recebldos cono un contrlbuto lulcral ara o
leno e nornal desenvolvlnento e arolundanento da
denocracla.
uo entanto, nanllestanos a nossa ooslo lrontal a rtlcas
encaotadas que vlsan a ndlo e lonqo razo o esvazlanento
de conetenclas das Seces do lartldo Soclallsta.
0 caso concreto das Seces de kesldencla que sobrevlven
qraas ao esloro e dedlcao dos seus nllltantes que
esquecendo nultas das horas das suas vldas rlvadas as
dedlcan con enenhanento ao lartldo Soclallsta.
As Seces de kesldencla so os llares das autarqulas deste
ais e o bon ou nau trabalho dos Canaradas naquelas
slnnlno de vltrlas e de derrotas nos nals dlversos actos
eleltorals, noneadanente, nas eleles autrqulcas, onde o
contrlbuto abneqado de cada un de ns ode slqnlllcar o
resultado de una elelo.
Assln, avanarnos ara a crlao de estruturas
lnstltuclonallzadas no lartldo Soclallsta cono Scccc
7cJI/cn, Scccc uc Iu:In 0u:nJc, cujo sentldo assa
ela orqanlzao dos nllltantes en torno de una rea de
lnterveno ou en luno de un objectlvo de eleltos no
duradouros no teno, assln cono, en conlenento aceltarnos
a crlao de IIuc uc PcI/I/cn orlentados ara a anllse
reqular e erldlca da olitlca qeral ou sobre tenas esecillcos
ou aceltarnos nesno a crlao da llqura do EIc/Ic: PS que
serlan essoas lnscrltas no lartldo Soclallsta, nas no
conronetldas con o nesno, no assan de actlvldades de
nera dlserso e de clara nedlda de extlno a breve trecho
das Seces de kesldencla e do seu ael na actlvldade do
artldo.
uo se alcana a necessldade da crlao de una varledade
lnusltada de novos elenentos con lora estatutrla, quando
os objectlvos a que os nesnos se roen alcanar oden e
deven ser atlnqldos elas Seces j exlstentes, tenhan estas
as condles de trabalho ara a rossecuo dos seus llns.
LM C0uCLuSA0,
1-uelendenos a crlao de lruns de debate abertos
socledade clvll, enquanto nelo de estudo e de anllse que
ernlta ao lartldo Soclallsta encontrar solues ara os
roblenas que so conslderados essenclals exlstencla
soclal dos ortuqueses,
2-Conclllao dllerenclada entre o cldado lntervenlente e o
nllltante artldrlo,
3- uesenvolver una olitlca de acolhlnento de novos nllltantes,
noneadanente, junto dos Lstabeleclnentos de Lnslno
Suerlor, das rollsses llberals, das enresas e das
assoclaes civlcas,
- Assequrar que no lartldo Soclallsta exlste o esao ldeal
ara exresso bllca das reocuaes e anselos dos
nllltantes sobre os qrandes tenas soclals,
3- Crlao nas Seces de kesldencla de esaos de debate que
slnbollzen ontos de encontro de ldelas e de essoas,
6- habllltar as Seces de kesldencla con os nelos necessrlos
conleta lnlornatlzao das nesnas, osslbllltando o seu
trabalho na "lnternet",
7- Crlao de nelos lislcos e hunanos que ernltan a lnstalao
das Seces de kesldencla en locals dlqnos e acessivels aos
nllltantes das suas reas de lnlluencla.
46
H0A0 SffI0kIAL
0 PS f AS f0HuNI0A0fS
HfLh0kAk A N0SSA AfA0
Aresentada ela
SffA0 0f 8kuXfLAS
uos ltlnos anos, consequencla da nelhorla das condles de
vlda, do aunento do enreqo e de un cresclnento econnlco
sustentado at ao lniclo de 2002, lortuqal delxou de ser un ais
excluslvanente de enlqrao assando a ser escolhldo cono
ais de destlno ara nultos e nultas cldados e cldads do
nundo que rocuran no nosso ais nelhorar a sua condlo
econnlca e soclal, luqlr a querras e dltaduras, sendo nultas
vezes vitlnas de redes de trllco de seres hunanos, nas lazendo
reclsanente o nesno que nllhares de conatrlotas nossos
llzeran ao lonqo de vrlas dcadas do sculo XX.
0 lS, erante este novo lenneno na socledade ortuquesa,
senre delendeu a allcao de nedldas de lnteqrao que
conduzlssen ao exerciclo de dlreltos reals de cldadanla, allados
aos dlreltos econnlcos, soclals e culturals, batendo-se contra
o aunento de sentlnentos raclstas e xenlobos. uevenos ter
orqulho do trabalho desenvolvldo elos qovernos do lartldo
Soclallsta nesta natrla e ela delesa lntranslqente de una
olitlca conun euroela en natrla de enlqrao.
uo entanto, o nosso enenho en resolver as questes
relaclonadas con a cheqada nasslva de nllhares de
trabalhadores estranqelros, allada urqencla de dar resosta a
necessldades reals de no-de-obra exlstentes no nercado de
trabalho, no ten sldo lqual relatlvanente aos cldados e cldads
do nosso ais esalhados elo nundo, lorados a delxar lortuqal
ara nelhorar a sua sltuao noutros aises.
keconhecenos o trabalho nerltrlo desenenhado elos
qovernos do lS junto das conunldades ortuquesas, tal cono
conslderanos nulto osltlva a aco das estruturas do lS no
estranqelro. uo entanto, e tal cono ten sucedldo noutros
sectores do nosso ais, con a cheqada do lSu ao qoverno a
rlnclal reocuao destrulr e no consolldar os roqressos
obtldos ela nossa aco junto das conunldades ortuquesas
nos ltlnos sels anos. lerante esse lacto, o lS denonstra alquna
lncaacldade en reaqlr de una lorna vlqorosa, atenada e
coordenada. L lnerloso lnverter esta sltuao e relorar a nossa
aco.
uo nossa lnteno reetlr nesta noo as roostas que
aresentnos e votnos en conqressos anterlores.
lretendenos sonente alertar a nossa consclencla colectlva ara
os dllces de lunclonanento do lS relatlvanente sua
orqanlzao lnterna e ausencla de una aco coordenada,
lnclulndo ao nivel das olitlcas, junto das conunldades
ortuquesas no estranqelro. Lntendenos alnda que a
orqanlzao do lartldo a nivel naclonal no se allca en todas
as suas vertentes realldade da aco e das estruturas no
estranqelro.
0 lS sabe, or exerlencla rrla, que o voto dos enlqrantes
ode alterar radlcalnente os resultados eleltorals. Mas o lS
tanbn sabe que o seu nivel de artlclao nos actos eleltorals
ortuqueses narqlnal. 0 nnero de ortuqueses lnscrltos nos
cadernos eleltorals dos aises de acolhlnento onde exlste
reconheclnento de dlreltos civlcos e sobretudo nos aises da
unlo Luroela ara as eleles autrqulcas ou do larlanento
Luroeu, rldlculanente balxo.
Lsta una natrla que dlz reselto a todos, onde quer que nos
encontrenos. uo so s os nllltantes e slnatlzantes
soclallstas no estranqelro que deven rocurar resostas a estas
questes no sentldo de noblllzar a artlclao civlca dos nossos
conatrlotas. Subscrevenos lnteqralnente que o lS concorra
szlnho s rxlnas eleles ara o larlanento Luroeu, nas
lsso en lortuqal. A nivel euroeu, essenclal que o lartldo
Soclallsta Luroeu recuere a nalorla dos deutados, sob ena
de o rojecto euroeu que delendenos no ser osto en rtlca.
A artlclao nasslva dos enlqrantes ortuqueses ode ser
lnortante ara que alcancenos esse objectlvo.
L essenclal que o lS dellna una estratqla de aco clara
conducente ao aunento da artlclao dos enlqrantes
ortuqueses nas eleles ara o larlanento Luroeu, essa aco
deve ser desenvolvlda en coordenao con as estruturas do
lartldo nos aises da unlo Luroela.
0 lS tanbn sabe que nultos dos seus nllltantes en 8ruxelas
e no Luxenburqo so lunclonrlos das lnstltules euroelas.
uo nblto do alarqanento da uL, do lnteresse de lortuqal
nanter un elevado nivel de reresentatlvldade de lunclonrlos
ortuqueses nessas lnstltules. louco ou nada ten sldo lelto
ara lederar a sua aco.
L essenclal que, en estrelta cooerao con as suas estruturas
na 8lqlca e no Luxenburqo, o lS crle necanlsnos que ernltan
una nelhor coordenao e un nalor aolo aos lunclonrlos e
lunclonrlas de lortuqal nas lnstltules euroelas.
0 lS sabe que a sua vlslbllldade junto das conunldades
ortuquesas no estranqelro reduzlda, aesar do enenho e
da nllltncla actlva de nultos canaradas. Lsta sltuao ode
ser lnvertlda se loren crladas as condles lnternas ara lsso.
uo ossivel contlnuar cono at aqora, con a total lalta de
coodenao, de trabalho conjunto e en nultos casos de quase
total ausencla de actlvldade das estruturas exlstentes, ouco
lunclonals e quase nada oeraclonals, onde a clrculao da
lnlornao entre as lederaes e as seces nula. As actuals
estruturas no resonden s necessldades do lartldo ou das
rrlas conunldades.
Conslderanos urqente a crlao no selo do lartldo de un
ueartanento que se ocue das questes relaclonadas con as
Conunldades ortuquesas resldentes no estranqelro e que
lunclone cono elo de llqao entre o trabalho desenvolvldo
elas estruturas no estranqelro e os objectlvos olitlcos do
lartldo a nivel naclonal. lroonos alnda a utlllzao das novas
tecnoloqlas da lnlornao e da conunlcao ara executar un
trabalho nals ellcaz e con custos reduzldos.
!anbn no odenos contlnuar a ter estruturas orqanlzatlvas
lquals s que exlsten en lortuqal. A dlserso das essoas, as
dlstnclas, a dlllculdade en nanter contactos requlares lnllca
a crlao de estruturas nals qels, nenos burocrtlcas, ben
cono acabr con sltuaes un ouco carlcatas que ten exlstldo
ao lonqo dos ltlnos anos.
Assln, roonos que a nivel das estruturas no lS no estranqelro
asse a ser ossivel crlar ncleos a artlr de 3 nllltantes e
seces a artlr de 10 nllltantes. Cada ais deve crlar a sua
rrla lederao, a qual deve ser conosta or un ninlno de
tres seces ou 30 nllltantes e estar reresentada nos orqos
naclonals do lS.
Indeendentenente da aco a desenvolver ao nivel de cada
ais, condlclonada elo tananho da Conunldade lortuquesa,
das rtlcas assoclatlvas e de outros lactores, conslderanos
nulto lnortante - essenclal - que as estruturas do lS no
estranqelro trabalhen de una lorna nals coordenada entre sl.
lace a desallos conuns e que se colocan a todos os ortuqueses
que vlven na Luroa, tenos de ter resostas conuns e
coordenadas, ben cono desenvolver aces concertadas e en
slnultneo, ara que a vlslbllldade do lS e o lnacto das suas
aces e roostas sejan claros.
lroonos a crlao de una Lstrutura de Coordenao Luroela,
que atravs da orqanlzao de, elo nenos, una reunlo anual,
coordene as lntervenes e as tonadas de oslo do lartldo no
estranqelro relatlvanente a natrlas de lnteresse conun,
ronova a orqanlzao de cananhas do lS junto das conunldades
e trabalhe en estrelta cooerao con as seces e as lederaes
de ais, ben cono con as estruturas naclonals do lS. Lsta estrutura
deve ser conosta or una Mesa con tres elenentos,
reresentantes de aises dllerentes e elelta cada dols anos.
Conslderanos que as nossas roostas odero contrlbulr ara
alterar substanclalnente a qualldade da resena e da
lnterveno do lartldo Soclallsta junto das conunldades
ortuquesas no estranqelro, levando nals lonqe a nossa
nensaqen de solldarledade.
47
H0A0 SffI0kIAL
P0LIIIfA 0f fI0A0fS
MLLh0k 0uALIuAuL uL VIuA lAkA AS lLSS0AS
MAI0k C0MlL!I!IVIuAuL lAkA 0 !LkkI!0kI0
lrlnelro subscrltor
ANI0NI0 f0NSffA ffkkfIkA
1. lortuqal un ais de urbanlzao tardla. Mas, nos ltlnos
quarenta anos, as actlvldades e os valores urbanos - culturals,
rollsslonals e conortanentals - conheceran una exanso
rlda, quer en ternos qeoqrllcos, quer oulaclonals. h
trlnta anos, dols en cada tres ortuqueses vlvlan en nelo
rural. hoje lnverteu-se essa relao. lassnos de un nodo de
vlda redonlnantenente rural ara un nodo de vlda
donlnantenente urbano.
Mals de 70v da oulao ortuquesa vlve ou trabalha nos
centros urbanos. Mas con dellclentes condles de vlda. As
nossas cldades e os rlnclals centros urbanos solren de
una dula desquallllcao: or un lado, os centros hlstrlcos
esto a esvazlar-se da luno habltaclonal, e nun rocesso
acelerado de terclarlzao e deqradao, or outro lado, as
nossas cldades cresceran de lorna desordenada, catlca,
desrovldas das lnlraestruturas e dos equlanentos bslcos,
de redes de transortes conslstentes e de esaos bllcos
acolhedores.
2. As loras do nercado que actuan sobre a cldade, sen a devlda
requlao, s resolven os roblenas de alquns. uo de todos.
L lazen-no, lrequentenente, con a delaldao dos recursos
naturals, da qualldade anblental e do atrlnnlo hlstrlco e
arqultectnlco.
!radlclonalnente, a cldade lol slnnlno de vlda conunltrla,
de llberdade, de lnovao, de ben estar soclal, cultural e
naterlal. urbanldade e cldadanla esto hlstorlcanente e
etlnoloqlcanente llqadas cldade. Mas con a lndustrlallzao
e a urbanlzao nasslllcadas, as cldades ven concentrando
os nals qraves roblenas clvlllzaclonals: desenreqo,
excluso, solldo, olulo e lnsequrana.
Mas no exlste alternatlva ara a cldade. Lsta contlnuar a
olarlzar a lnovao, a crlatlvldade, a cultura, o roqresso
soclal e o arolundanento da denocracla.
3. A cidade e o territrio ten de ser colocados no centro do
debate ara a atuallzao e o arolundanento do lderlo e da
aco olitlca e cultural dos soclallstas.
lorque nestas lnstnclas que hoje se condensa e exressa -
elas lornas nals llaqrantes, lnjustas e vlolentas - a natureza
classlsta, dlscrlnlnatrla e oressora, (contrrla ao
desenvolvlnento hunano), do caltallsno neo-llberal.
Mas , tanbn, nas cldades e no terrltrlo que so nals vlsivels
e sentldas as nudanas - en curso de acelerao - ocorrldas
nas ltlnas dcadas, nos slstenas de roduo, arorlao e
dlstrlbulo. Con lortes lnllcaes nos valores, aslraes e
conortanentos lndlvlduals e colectlvos, exlqlndo,
necessarlanente, o reensar das estratqlas e das
nodalldades de lnterveno de esquerda.
0s soclallstas ten de lnventar e allrnar - no dlscurso, nas
ratlcas qovernatlvas e no quadro de una utola reallsta - =
cidade da cidadania
Contrar s excluses suburbanas, seqreqao lunclonallsta
no acesso aos servlos e equlanentos, o dlrelto unlversal
educao, cultura, sade e aos roqressos clentillcos e
tecnolqlcos, oor lqlca lucratlvlsta e eseculatlva dos
lnteresses lnoblllrlos e lundlrlos, a luno soclal do solo, os
dlreltos urbanos dos cldados lrulo colectlva do esao
bllco e nobllldade, vencer o lsolanento, a solldo e a
vlolencla da urbe caltallsta a lavor da cldade (llls) cono
esao rlvlleqlado de conunlcao, de vlvencla solldrla, de
crlatlvldade e de sequrana colectlva.
L neste conbate de esquerda, ela urbanldade e ela cldadanla,
- ela nelhorla da qualldade de vlda en contraonto ao
cresclnento do nivel de vlda, - que os soclallstas lorjaro novas
allanas ara as translornaes hunanlzadas e solldrlas da
socledade.
0 desenvolvimento sustentvel (anblental, econnlco,
soclal e reqlonal) do territrio, no reselto elos recursos e
valores naturals, ecolqlcos, hunanos e atrlnonlals , en
nosso entender, un dos tenas a rlvlleqlar ela renovao do
rojecto soclallsta. 0rlentao que lnllca o estabeleclnento
de desiqnlos e rocessos que aonten ara o reloro da rede
das cldades ndlas e dos equenos centros urbanos e una
vlso lnteqrada dos roblenas das reas netroolltanas. Mas
deende tanbn do exlto de una tela de rocessos de
desenvolvlnento local, en artlculao con a revltallzao dos
esaos rurals, no quadro de una conlenentarledade, cuja
electlvldade se revelar na nedlda en que susclte una cadela
de slnerqlas.
4. !er un ensanento e roostas claras sobre as cldades e o
terrltrlo, dlsr de una estratqla ara a sua conetltlvldade,
ara a coeso sclo-terrltorlal e a sustentabllldade do nosso
slstena urbano, lnlenentar as olitlcas que tornen as nossas
cldades nals belas, nals soclvels e nals lunclonals, un dos
nalores desallos que se colocan hoje socledade ortuquesa
e, or resonsabllldades acrescldas, aos soclallstas.
Assln, no nblto de un roqrana renovado ara qovernar
lortuqal, no sc. XXI, os soclallstas tero de debater no seu
selo e roor solues, entre outras ara as sequlntes questes:
4.1 keforma da administrao do territrio:
` reloro da descentrallzao de acordo con o rlncilo da
subsldarledade,
` redlnenslonanento dos concelhos e lrequeslas,
` natrlz esaclal coerente ara a lnlantao dos servlos
desconcentrados,
` crlao de nivels lnterndlos de adnlnlstrao nas cldades
de Llsboa e do lorto.
4.2 Novas formas de governo para os municpios e as
reas metropolitanas:
- reloro dos oderes e dos nelos de lnterveno das
assenblelas nunlclals,
- crlao de dlsosltlvos que estlnulen e assoclen a
lnterveno das orqanlzaes da socledade clvll no qoverno
das cldades,
- consaqrao dos vereadores con conetenclas deleqadas
or reas qeoqrllcas tendo en vlsta a qesto lnteqrada e
terrltorlallzada das olitlcas (hoje) sectorlallzadas,
- elelo, or sulrqlo dlrecto, dos rqos de qoverno das
Areas Metroolltanas de Llsboa e lorto, e, enquanto tal
no se verlllcar, crlao, nessas reas, de Conlsses
Lxecutlvas quallllcadas ara assequrar a qovernabllldade.
4.3 foeso e segurana
A coeso sclo-terrltorlal e a sequrana bllca urbana tero
de constltulr doninlos rlorltrlos das olitlcas soclallstas
ara o terrltrlo e as cldades:
- sequrana bllca, allnentar e anblental,
- requallllcao sclo-urbanistlca das erllerlas
netroolltanas, deslqnadanente aostando en roqranas
escolares de excelencla edaqqlca e de equlanentos
culturals e desortlvos,
- desenvolvlnento de roqranas de enreqabllldade e de
enreqo, deslqnadanente do nercado soclal do enreqo,
nos servlos e equlanentos urbanos, nas reas critlcas,
enlrentando os lennenos de excluso, narqlnalldade e
desenreqo, artlcularnente entre os jovens,
- aolo ao nultlculturallsno e nlsceqerao soclal cono
qarantla da vltalldade urbana e de reveno de
narqlnalldade.
4.4 0rdenamento sustentvel do territrio
- uova Lei de Solos que dlstlnqa, claranente, entre
dlrelto de rorledade e dlrelto de urbanlzar, adotando os
necanlsnos do solo roqranado, e assente en crltrlos
que qarantan a luno soclal da rorledade, o lnteresse
bllco e o roqresso econnlco e soclal,
- aolo rlorltrlo aos roqranas de reabllltao
urbanistlca e soclal dos centros hlstrlcos e das erllerlas
urbanas,
- orqanlzao de slstenas de transortes bllcos de
qual l dade, desl qnadanente das Autorl dades
Metroolltanas de !ransortes nas Areas Metroolltanas
de Llsboa e lorto,
- rlorldade renovao do canlnho de lerro e construo
de slstenas de Metros llqelros de suerlicle,
- aolo ao desenvolvlnento de novas centralldades do
slstena urbano naclonal e nas erllerlas netroolltanas.
48
H0A0 SffI0kIAL
0S f0HPk0HISS0S 00 PS f A I0uAL0A0f 0f 0fNfk0
"0aetemos set am ais de ma|netes e nomens, iqaais em ditei|os e detetes,
ae assamem em |ena iqaa|dade as ditetsas dimenses da saa tida essoa| e citica".
In "lazet oem e|o la|ato - Lduardo lerro kodrlques
lrlnelro subscrltor
HAkIA 00 fAkH0 k0HA0
1. A 0fffSA 0A I0uAL0A0f 0f 0fNfk0 fA2 PAkIf
0A IkA0IA0 S0fIALISIA
0 lartldo Soclallsta, llel aos valores do soclallsno denocrtlco e da
soclal - denocracla delende a lqualdade de qnero cono un vector
essenclal na ronoo do desenvolvlnento sustentvel e solldrlo
da nossa socledade. 0 lS, atravs do trabalho e das lutas do
0epartameoto de Ma/beres, lol lonelro na delesa de llnlares
ninlnos de artlclao, batendo-se ela artlclao equlllbrada
no rocesso de declso cono un asso declslvo na ronoo da
lqualdade de qnero na socledade.
0 qrande objectlvo na delesa da lqualdade entre nulheres e honens
o de sernos caazes de construlr e orqanlzar una socledade onde
nulheres e honens ossan lanear as suas vldas en lqualdade de
clrcunstnclas, sen dlscrlnlnaes en luno do qnero.
A qarantla da lqualdade de qnero no lano nornatlvo una
tarela essenclal, sendo lundanental lntroduzlr lnstrunentos de
nudana que ronovan a artllha do oder e das resonsabllldades
en todas as esleras da vlda.
L recorrente a allrnao de que o dlrelto lqualdade est
anlanente consaqrado no slstena juridlco ortuques e nos
lnstrunentos de dlrelto lnternaclonal que vlnculan o nosso ais.
Contudo os lndlcadores e as vlvenclas da nossa socledade evldenclan
alnda rolundas asslnetrlas entre as nulheres e os honens. 0s
"papis sociais" de gnero contlnuan a narcar rolundanente
a orqanlzao do quotldlano lenlnlno e nascullno de lorna
deslqual: os honens so rejudlcados na eslera lanlllar e as
nulheres so rejudlcadas na eslera bllca.
0 nosso desallo, do lS e do 0epartameoto das Ma/beres
Soclallstas, o ternos roostas de nudana, noneadanente nas
relaes soclals de qnero que ernltan una nalor electlvldade da
allcao do dlrelto or un lado, e una nalor artllha das dlversas
esleras da vlda hunana or outro.
2. 0 Lf0A00 00S 00VfkN0S 00 PAkII00 S0fIALISIA
A nllltncla soclallsta nas questes da lqualdade narcou a aco
dos Covernos lS, traduzlda en relevantes e nunerosas nedldas.
uesde loqo o lacto das questes da lqualdade teren llcado na
deendencla dlrecta do Primeiro-Mioistro , condlo lundanental
ara a osslbllldade da allcao do rlncilo de transversalldade
nas vrlas olitlcas bllcas. lela rlnelra vez loran crlados os
carqos de 4/ta tomissria para a Iqaa/dade e Iam/ia, Mioistra
para a Iqaa/dade e 5ecretria de Lstado para a Iqaa/dade.
0 P/aoo Raciooa/ para a Iqaa/dade e o P/aoo Raciooa/ cootra
a Pio/iocia arovados elos Covernos lS loran lonelros. llonelros
na vlso de conjunto e transversal da lqualdade de qnero, lonelros
na quantlllcao de nedldas con razos de execuo, lonelros no
assunlr olltlcanente, dlscutlndo con todos os arcelros a ronoo
e orqanlzao de una socledade nelhor, nals justa e nals lellz.
Con o lS a questo da Iqualdade de Cnero lol dellnlda cono una
questo de socledade, e no aenas cono una questo de nulheres.
0 reloro da artlclao dos honens na vlda lanlllar lol un narco
da aco dos Covernos lS nestas reas, sendo un bon exenlo a
lroosta de Lel do dlrelto lrrenunclvel a clnco dlas de llcena or
aternldade as o nasclnento de un lllho ou lllha.
Lsta ersectlva ten cono llo condutor qarantlr aos honens o
exerciclo dos seus dlreltos na vlda lanlllar, qarantlr s nulheres o
exerciclo dos seus dlreltos na vlda rollsslonal ellnlnando
roqresslvanente as dlscrlnlnaes no nercado do trabalho
nalorltarlanente decorrentes da naternldade e qarantlr os dlreltos
das crlanas a teren o al e a ne dlsonivels no seu
desenvolvlnento.
lol tanbn durante os Covernos lS que se relorou, con a revlso
constltuclonal de 1997, o dlrelto lqualdade entre nulheres e
honens. 0 lS assunlu nessa altura a delesa dos llnlares ninlnos
de artlclao na vlda olitlca e consequlu a arovao do artlqo
109, que deternlna que a lel ronova a lqualdade no exerciclo dos
dlreltos civlcos e olitlcos sen dlscrlnlnao en luno do qnero
no acesso a carqos olitlcos.
Con os Covernos lS lol alnda ossivel arovar vrlos lnstrunentos
ara a ronoo da lqualdade entre nulheres e honens. lara
aln dos llanos j relerldos, lol ossivel arovar or exenlo a
alterao do reqlne de sanes laborals, aqravando as relatlvas
dlscrlnlnao en luno do sexo e vlolao das nornas de
roteco da naternldade e aternldade.
lol tanbn con os Covernos lS que loran lnulslonadas nedldas
de aco osltlva e transversallzao da dlnenso da lqualdade
nos llanos uaclonals de Lnreqo (desde 1998) e no llano de
Aco ara a Incluso de 2001. 0 lS concretlzou a allcao da
transversallzao da dlnenso da lqualdade nos lundos estruturals
no II e III 0uadros Conunltrlos de Aolo, tendo o ltlno lncluido
una nedlda autnona ara a ronoo da lqualdade de qnero.
lol tanbn un Coverno soclallsta que dedlcou una arte
slqnlllcatlva da sua lresldencla da unlo Luroela s questes da
Iqualdade de Cnero, tendo roosto e qarantldo a arovao da
kesoluo de Conselho e dos Mlnlstros do Lnreqo e da lolitlca
Soclal, de 29 de Junho de 2000, relatlva "lartlclao Lqulllbrada
das Mulheres e dos honens na actlvldade rollsslonal e na vlda
lanlllar".
!odas estas e outras nedldas do coro a una Rova 6erao de
Po/ticas Pb/icas oa Iqaa/dade de 6oero dos 6overoos P5
lanaran a base da nudana runo a una socledade nals
denocrtlca, nals desenvolvlda, nals sustentvel, nals solldrla.
0 leqado do lS no Coverno relatlvanente Iqualdade de Cnero
acresce as resonsabllldades do lS erante os ortuqueses e as
ortuquesas. ua ooslo, o lS no delxa calr as suas reocuaes
nuna rea que deternlna to dlrectanente a qualldade de vlda dos
cldados. Serla olltlcanente errado e estrateqlcanente absurdo.
3. kISf0S 0f kfIk0ffSS0 f0H 0 AfIuAL 00VfkN0
PS0[PP
A dellnlo de una lolitlca de Iqualdade de Cnero justlllca-se or
sl s. uo entanto, vrlas das nedldas do qoverno lSu/ll slqnlllcan
un retrocesso na nossa socledade.
A nova Lel de 8ases da Sequrana Soclal, o Ante-lrojecto do Cdlqo
de !rabalho, o kendlnento de Insero Soclal e a Lel de 8ases de
lanilla so o exenlo de cono as questes da Iqualdade de Cnero
so rejudlcadas e nesnos dlstorcldas. Alquns exenlos so
evldentes: a naternldade desroteqlda quando or exenlo,
desaarece no Ante-lrojecto o actualnente revlsto ara as llcenas
de qneos, qravldez de rlsco e lnternanento hosltalar e ara a
lornao rollsslonal ara as nes que reqressan ao exerciclo da
rollsso no llnal da llcena arental, a allrnao dos dlreltos da
aternldade enlraqueclda ao onto de haver o rlsco de erda de
dlreltos cono acontece con a llcena arental de 13 dlas, renu-
nerada, que constltul una aco osltlva lnortante ara os als.
Ln none da roteco da naternldade, o Coverno lSu/ll crla
condles roiclas ao enlraqueclnento da autononla econnlca
e llnancelra das nulheres, ao nesno teno que recua nas condl-
es que ernlten aos honens o exerciclo dos seus dlreltos na
lanilla. 0 nesno Coverno que se roclana delensor das lanillas
aresenta roostas que, allnal, aqrlden lortenente os dlreltos
das lanillas e dos seus elenentos, ao onto de se oder r en
causa a constltuclonalldade dessas roostas lace tarela lunda-
nental do Lstado de ronover a lqualdade entre nulheres e
honens.
uo h conjuntura econnlca que justlllque a quebra da denocracla.
0 aqravanento da deslqualdade entre nulheres e honens un
atentado ao Lstado de dlrelto denocrtlco.
0 lS ten a resonsabllldade de assequrar que a dlscusso das
nedldas do actual qoverno ten a ersectlva da lqualdades de
qnero cono una ersectlva de anllse olitlca lundanental. S
assln tornar ercetivel os retrocessos que esto en causa ara
as nulheres e os honens do nosso ais. lara o PS a igualdade de
gnero um critrio da democracia".
1
4. INVfSIIk N0 fuIuk0
Ln leno sculo XXI a nossa socledade ou outra qualquer no ode
reqressar ao nodelo de orqanlzao soclal que conllnava o esao
bllco aos honens e o esao rlvado s nulheres. Cono bvlo,
tal vla no sequer desejvel. Mas se o canlnho que querenos o
da artlclao equlllbrada das nulheres e dos honens en todas
as esleras da vlda, tenos que ser caazes de orqanlzar a socledade
ara que, de lorna ellcaz e sustentvel, tal seja ossivel.
lela tradlo do lS na delesa da Iqualdade de Cnero, elo trabalho
que o lS desenvolveu nos XIII e XIV Covernos ara a concretlzao
de una uova Cerao de lolitlcas lbllcas na Iqualdade de Cnero,
lnresclndivel que o lS reallrne neste Conqresso o seu
conronlsso quanto a tres elxos de lnterveno:
1. 4 coocretizao da paridade dentro dos rqos do artldo e de
todos os rqos de declso olitlca un dos qrandes objectlvos
do lS, a a/terao da Lei L/eitora/ no sentldo de ernltlr a
artlclao equlllbrada no rocesso de declso deve ser ara o
lS un onto lrrenunclvel da keforma do 5istema Po/tico que
est a ser debatlda no larlanento,
2. A reonderao reventlva e reresslva relatlva vlolencla en
luno do sexo or lorna a qarantlr o reconheclnento soclal do
lqual valor e da lqual dlqnldade das nulheres e dos honens,
lnclulndo a a/terao da /ei peoa/ con vlsta a assequrar a
lqualdade de qnero no que reselta ao qozo e ao exerciclo dos
dlreltos sexuals e rerodutlvos,
3. A consaqrao na lel da lrrenunclabllldade do dlrelto de
aternldade, cono nedlda essenclal ara nelhorar a sltuao
da conclllao da vlda bllca con a vlda rlvada, retonando
una das nedldas nals enblentlcas dos Covernos lS nestas
reas,
J evoluinos nulto en natrla de lqualdade entre nulheres e
honens, nas nulto h alnda or lazer. L necessrlo concretlzar a
alterao da orqaoizao socia/ do tempo, qarantlndo or
exenlo o dlrelto ao teno llvre equltatlvanente reartldo. L
lundanental consolldar una Rova tarta de 0ireitos que assa
lnevltavelnente ela allrnao da democracia paritria e da
democracia participativa, ben cono elo reconheclnento dos
dlreltos sexuals e rerodutlvos. L urqente reorqanlzar as cldades
tornando-as cidades sasteotveis, or exenlo atravs da
reorqanlzao dos transortes, do tratanento e quallllcao do
esao bllco urbano e da quallllcao dos subrblos. L no
ossivel esquecer cono outra das llnhas estratqlcas de lnterveno
a so/idariedade oa aco noneadanente atravs do conbate ao
desenreqo, obreza e excluso soclal, e do aolo a novlnentos
de solldarledade converqentes con a causa das nulheres.
Iovestir oa promoo da Iqaa/dade de qoero iovestir oo
fataro. Ram fataro prximo qae todos qaeremos com mais
qaa/idade de vida. Ram fataro qae o P5 qaer coostrair.
(1) In ueclarao sobre uenocracla e Iqualdade entre as Mulheres e os honens cono crltrlo
lundanental da denocracla, adotada ela Conlerencla Mlnlsterlal Luroela sobre a Iqualdade
entre Mulheres e honens (Istanbul, 1997)
49
H0A0
Pk00uIIVI0A0f - uH f0HPk0HISS0 PAkA 0 fuIuk0
lrlnelro subscrltor
ANI0NI0 Pf0k0 00NALVfS PfkfIkA
Introduo[fontextualizao
A econonla conetltlva exlqe una aosta na rodutlvldade.
Lste tena, que assou a rlorldade olitlca e econnlca, no
delxa nlnqun de lora. uen o Lstado, nen atres nen
trabalhadores.
uunca o ais lalou tanto en rodutlvldade, nen nunca teve
tanta consclencla da lalta dela. 0ualquer que seja o nqulo e o
crltrlo de clculo, o lndlcador de ellccla naclonal na relao
entre a quantldade do que roduz e a quantldade de recursos
que utlllza, enlte alertas lnortantes.
!odos sabenos que lortuqal ten necessldade de se tornar nals
rodutlvo, or lorna a oder conetlr no nercado lnternaclonal
de bens e servlos, translornando-se relerlvelnente nun
exortador liquldo en sectores ben dlverslllcados, de elevado
valor acrescentado. Assln sendo, serla nals lcll atlnqlrnos
una escle de cresclnento dlnnlco necessrlo ara a crlao
de nals rlqueza. A verdade, que tudo lsto laz sentldo, tal cono
alquns nltos, que acaban or ser usados cono bocados de
sabedorla oular, assunlndo que o que eles slqnlllcan loqo
e anlanente entendldo, tal cono dltados chlneses, que
enerqen dlstorcldos no outro lado do dlscurso bllco, chelos
de retrlca lncllente.
Coneando elo rrlo concelto de rodutlvldade, oderenos
entende-lo da sequlnte lorna: se conslderarnos una enresa,
ou nesno un ais, cono un slstena slnllllcado, oderenos
allrnar que a rodutlvldade nede a ellclencla cono o caltal e
trabalho so utlllzados nals ou nenos ellclentenente na
roduo de bens.
uun relatrlo, recentenente ubllcado (2002/03/23) ela
Conlsso Luroela, constata-se que, en ternos de rodutlvldade
e, consequentenente, conetltlvldade, o tecldo enresarlal
euroeu contlnua a erder terreno lace aos Lstados unldos.
llor do que lsso, o lacto de a rodutlvldade do lactor trabalho
en lortuqal ser nenos de netade da que se reqlsta na econonla
norte-anerlcana, e contlnua a ser a nals balxa dos 0ulnze,
sltuando-se 29 ontos ercentuals aqun da ndla euroela, e
2 ontos abalxo da verlllcada na vlzlnha Lsanha.
Lntre as causas qeralnente aontadas cono notlvadoras desta
nossa arca erlornance laboral, esto a balxa quallllcao
educaclonal e rollsslonal dos ortuqueses, a dellclente qesto
de recursos (oranentals, tcnlcos e hunanos) e a lalta de
necanlsnos de avallao (electlvos) do desenenho dos
trabalhadores e quadros dlrlqentes (lnclulndo a luno bllca).
Multas vezes, ouve-se dlzer que o qrande resonsvel elos
lracos indlces de rodutlvldade dos ortuqueses se centra no
balxo nivel de Lducao. 0ra, no lhe retlrando os seus eleltos,
no entanto lnresclndivel relerlr outras duas causas que, no
neu entender, onbrelan con esta no seu qrau de lnortncla.
Lsta concluso surqe na tentatlva de exllcar cono que o
Luxenburqo ode ter una taxa de rodutlvldade 80v suerlor
ndla conunltrla, nesno que a oulao deste ais seja
conosta or 23v de ortuqueses. Lssa conunldade lusa
enlqrante ten at, nulto rovavelnente, un nivel educaclonal
e rollsslonal abalxo do da nalorla da oulao actlva do nosso
ais. Contudo, as suas erlornances laborals so nals elevadas,
o que s se exllca or exlstlr nos enlqrantes una outra atltude
erante o trabalho, un outro tlo de orqanlzao enresarlal e
a concentrao das actlvldades en sectores de nalor valor
acrescentado.
Abordaqens nals recentes ben dlzen que, enbora a
rodutlvldade esteja llqada quallllcao da no-de-obra, ela
deende tanbn, entre nultos outros lactores, da nodernlzao
da orqanlzao do trabalho, do aunento do lnvestlnento bllco
e rlvado en I8u (lnvestlqao e desenvolvlnento) e en
lnovao, da descentrallzao da tonada de declses, da
ronoo da cooerao, da lnteqrao soclal dos trabalhadores
lnlqrantes, do recurso econonla dlqltal e exlorao dos seus
qanhos de ellclencla e do reloro da utlllzao das tecnoloqlas
dlqltals na adnlnlstrao bllca. L cono os ortuqueses assan
a ser trabalhadores rodutlvos quando enlqran, esta tese arece
ben lundada.
lese enbora o lacto de reconhecer lnneras carenclas
resonsvels ela actual oslo de lortuqal no que se relere
rodutlvldade, entendo que se deva abordar un ossivel lano
de aco no sentldo de lnverter a sltuao, concentrando-o en
tres vrtlces cruclals que, de sequlda, lro ser abordados:
0rqanlzao/Lstrutura do tecldo econnlco,
Lducao/0uallllcao lrollsslonal,
Consclencla e resonsablllzao soclal, civlca e econnlca.
0rganizao[fstrutura do tecido fconmico
uun relatrlo da 0CuL, de 26 de Junho de 2000, conclul-se que
as nals dlversas estlnatlvas suqeren que a alterao da
conoslo do caltal devldo ao uso qenerallzado de tecnoloqlas
de lnlornao, resultou nun cresclnento da rodutlvldade. Lste
relatrlo conclul tanbn, que alteraes estruturals no tecldo
econnlco resultaran nuna utlllzao nals ellclente e rodutlva
da lora de trabalho.
Investlqadores da "unlverslty ol Mlchlqan 8uslness School"
detectaran que o lnvestlnento dlrecto estranqelro (IuL) ode
lunclonar cono catallsador de lnortantes nudanas. uo seu
estudo, concluen que o elelto osltlvo na rodutlvldade do ais
recetor do IuL resulta de duas vlas: (1) ela estlnulao de
nelhor dlstrlbulo dos recursos entre enresas e lndstrlas, e
(2) ela translerencla de tecnoloqla das enresas estranqelras
ara as enresas locals. kelere alnda, a lnortncla do IuL
elo aunento da resso conetltlva, ben cono ela lnortao
de novos ntodos de orqanlzao e de cultura rollsslonal.
A lnortncla da lnortao de novas culturas de trabalho e de
orqanlzao, cresceu recentenente con o lacto de os ltlnos
estudos suqerlren que una qrande latla do contrlbuto ara o
aunento da rodutlvldade aqreqada, resulta de qanhos
slqnlllcatlvos de rodutlvldade dentro de cada lndstrla.
ulto lsto, odenos avanar ara ossivels solues, nas no
sen antes, aroveltar ara lr esclarecendo alquns nltos.
lrodutlvldade no trabalhar exaustlvanente, nas sln lazer
colsas con elevado valor conerclal. 0uase todos ten a ldela,
que a dlrelta assa, de que trabalhanos ouco. uo exaqerado
reetlr nals una vez, que a alta rodutlvldade se conseque
roduzlndo no qrandes nassas de rodutos baratos, nas a
nesna quantldade de rodutos de elevado valor. lelo nenos
essa a nlca vla ara os aises do 1 Mundo. lortuqal no ode
querer ser atractlvo en lndstrlas oluentes e de no-de-obra
barata.
Ao contrrlo do que a dlrelta qosta de dlzer, ara aunentar a
rodutlvldade o essenclal no que os trabalhadores trabalhen
nals. !anto nals que o nosso nnero ndlo de horas de trabalho
]c: calta s suerado, na unlo Luroela, elo kelno unldo
(ele rrlo j suerado ela Itlla, en roduto ]c: calta). 0
que reclso roduzlr colsas dllerencladas e nals vallosas,
rodutos e servlos de alto valor acrescentado, de elevado valor
conerclal.
lara esse tlo de roduo necessrlo, antes de nals, que
haja enresrlos que a desejen lazer, que salban cono, e, en
sequlda, que haja trabalhadores con o nivel tcnlco e de
notlvao adequados ara essas enresas. 0ue reallzen a
lnvestlqao e desenvolvlnento enresarlal ara os tals rodutos
de elevado valor: que laan o deslqn da alta costura, que
arqultecten a recuerao dos esaos hlstrlcos de valor
turistlco, etc. A roslto, a que se dever o sucesso da Suia,
cujo terrltrlo to hostll, chela de nontanhas lnsltas e sen
recursos naturals: L o nesno sucede con o Jao. Ln nultos
asectos tenos larqas vantaqens naturals que devlan ser
aroveltadas.
As enresas deven sentlr-se arte do slstena clentillco e
tecnolqlco naclonal, e recorrer a ele ara, or exenlo, nexer
na sua llnha de roduo aunentando o seu volune, quer seja
or sentlr una lorte resso do lado dos custos ou, slnlesnente,
resso or arte de un nercado nals conetltlvo. As enresas
no oden recorrer aenas unlversldade quando alqo no
corre ben - una atltude reactlva en vez de r-actlva.
0s lundos estruturals conunltrlos, tal cono os conhecenos,
ten o seu teno contado, e o alarqanento ara breve da
Conunldade a aises de leste val aunentar a concorrencla na
estrutura lndustrlal tradlclonal. Lste un desallo lnortante
lanado nossa caacldade e deternlnao ara o
aerleloanento. urqe exlstlr un esirlto relornlsta qlobal,
nas equlllbrado, que no descure nunca o nals lnortante que
so as essoas, e que slrva ara corrlqlr asslnetrlas e lnjustlas,
e no ara exacerba-las.
fducao[0ualificao Profissional
una das lnortantes extenses ao nodelo de cresclnento neo-
clsslco, a lncluso do caltal hunano. ue lacto, o lnvestlnento
en nalor e nelhor Lducao e lornao rollsslonal rellecte-
se no s, de lorna dlrecta, no aunento da quallllcao da
lora de trabalho, nas tanbn na sua contrlbulo ara as
lnovaes orqanlzaclonals e tecnolqlcas.
uun trabalho recentenente ubllcado or Sbastlen uessus,
do World 8ank, relerldo o lacto de estudos baseados en
conaraes lnternaclonals suqerlren que o aunento das
habllltaes acadnlcas nen senre roduzen un lnacto
osltlvo na rodutlvldade. Lste trabalho aonta alnda, a
qualldade do slstena educaclonal cono un lactor chave.
una das exllcaes enuncladas ara o lnsucesso verlllcado en
nultos casos, ode ser a dllerena de qualldade do enslno
recebldo elos alunos, ols o aunento do nnero destes que
cursan estudos suerlores no aconanhado con o
lncrenento adequado na quantldade de qastos. A corroborar
esta ldela est o lacto de seren os aises con nalor rodutlvldade
aqueles que qastan una nalor latla do lI8 na Lducao.
uo que se relere aos reduzldos oranentos dos estabeleclnentos
de enslno suerlor, arece-ne haver aqul tanbn alquna
lnrcla or arte destes, una vez que deverlan rocurar outras
lontes de llnanclanento ara aln do Lstado, tal cono arcerlas
con entldades rlvadas e a nelhor exlorao e dlvulqao da
Lel do Mecenato, senelhana do que se laz en alquns aises
nals desenvolvldos.
uo entanto, o achado nals lnortante, ara ns soclallstas, lol
a caacldade do slstena dlstrlbulr os servlos de enslno
equltatlvanente oulao, ser conslderada un lactor
dllerenclador do lnacto das olitlcas de lnvestlnento da
Lducao na rodutlvldade. !enos que contlnuar a lutar ela
lqualdade de oortunldade de acesso Lducao, no s elo
seu lnteresse econnlco nas lqualnente ela sua natureza de
justla soclal e corretor de asslnetrlas.
A lalta de valorlzao destes asectos or arte de varladas
50
olitlcas de cresclnento, exllca, en larqa nedlda, a razo ela
qual lnvestlnentos na Lducao no loran conensados or
nalor rodutlvldade. uos casos en que estes asectos no loran
descurados, estlna-se que o elelto na rodutlvldade a lonqo
razo se sltue nos 6v or cada ano adlclonal de Lducao .
una realldade concreta no ra de nos resslonar: aenas
20v da oulao ortuquesa ten un enslno secundrlo elevado
ou suerlor, quando a ndla da 0CuL de 60v.
!enos que reallzar un rolundo trabalho de base, que arta da
Lducao e que ajude a contaqlar todas as outras esleras da
socledade, reseltando senre os valores soclallstas na lorna
cono ersequlnos os nossos objectlvos. !enos que nos rearar
ara a nudana e rearar os jovens ara, eles rrlos,
abraaren as lnovaes e teren esirlto aberto ara a ldela da
necessldade de ernanente arendlzaqen.
fonscincia e kesponsabilizao Social, fvica e
fconmica
uo reneqando os lactores aqul aventados, enso, no entanto,
que una das rlnclals causas da lnrodutlvldade ortuquesa
do loro teneranental e cultural, que ten a ver con o anblente
lnstalado de balxa exlqencla e dos ninlnos rollsslonals de
cada ortuques no seu osto de trabalho e que assune ara sl
rrlo. Lsses nivels de exlqencla so notlvados or lactores
externos, noneadanente o anblente laboral en que o
trabalhador se lnteqra.
uo exenlo da conunldade lusa no Luxenburqo, de asslnalar
a adatao desta a una estrutura de trabalho baseada nos
rlncilos da resonsabllldade lndlvldual, do rlqor, do
enenhanento e da roqresso rollsslonal. lor lsso, aresenta
nivels de rodutlvldade elevados. L claro que no Luxenburqo as
condles laborals so bastante nelhores do que en lortuqal,
noneadanente ao nivel salarlal. Mas enso que a causa
deternlnante ara a rodutlvldade dos nossos enlqrantes o
anblente de trabalho, o qual no ten aralelo con o unlverso
ortuques, onde abunda o laxlsno e a desresonsablllzao.
L urqente lnlenentar en lortuqal una cultura laboral que
tenda a elevar os ninlnos rollsslonals da oulao actlva,
desde o slnles enreqado ao quadro ndlo e suerlor. L quando
lalo en ninlnos rollsslonals rellro-ne, claro est, ao nivel de
exlqencla que cada un estabelece ara sl rrlo no resectlvo
enreqo.
lara a resoluo deste roblena totalnente desadequado
rocurar laze-lo or vla da alterao da Lel Laboral, cono o
actual qoverno retende. Lssa a lorna nals cobarde e nals
requlosa de o lazer. Ln vez de lr alterando os allcerces da
casa, o actual qoverno d-lhe aenas una lncelada nova. Malor
llexlbllldade no se conseque s ela reduo dos dlreltos de
quen trabalha, nas sln ela sua quallllcao e rearao ara
se adataren a novos ntodos e tcnlcas de trabalho.
Lnbora nals trabalhoso e nals noroso, os hbltos de exlqencla
ten o eriodo de lornao acadnlca, cono o nonento ldeal
ara a sua aqulslo. Mas ara que tal suceda nulto ten de
nudar, noneadanente no enslno suerlor. uo con a
qlorlllcao soclal de hbltos de laxlsno, nen con a no electlva
enallzao acadnlca (l. e. convlte saida da unlversldade
as lnsucesso rolonqado) que sero alterados
conortanentos.
uo que se relere educao e lornao, lnortante que a
avallao dos lornadores e lornandos no seja vlsta aenas
ela vertente da lqualdade de oortunldades lorneclda, elo
estado, nas tanbn vlsta luz da enerqencla de novos dlreltos,
cono o da lqualdade nos resultados. ueste sentldo, necessrlo
estudar as sltuaes de elevado qrau de lnsucesso escolar,
abandono e desunanlzao do nelo escolar.
Sendo a denocracla ortuquesa relatlvanente joven, ossivel
que a nossa balxa rodutlvldade radlque tanbn nun dllce de
cldadanla. lara lnverter esta sltuao, nedldas cono a
lnstltulo do servlo conunltrlo obrlqatrlo ara anbos os
sexos, cono alternatlva ao servlo nllltar (ara acabar con a
arbltrarledade das assaqens reserva terrltorlal e sentlnentos
leqitlnos de lnjustla), ajudarlan a desenvolver a consclencla
de resonsabllldade e solldarledade soclal, ao nesno teno
que oderlan contrlbulr ara una nelhorla do ben estar
colectlvo.
!rata-se da lnlenentao da consclencla da exlstencla de una
escle de contrato soclal, no qual todos os cldados artlclan
con dlreltos e deveres lquals. ueste sentldo, no se ode ensar
que ara elevar os ninlnos rollsslonals da oulao actlva
ortuquesa, basta una lnterveno ao nivel do Lnslno e do
tecldo econnlco. !enos de canlnhar ara una socledade nals
aberta e artlclatlva, que no retlre aos cldados oortunldades
de envolvlnento e resonsabllldade elos assuntos conuns.
Inorta valorlzar o trabalho cono condlo lndlsensvel
lornao de honen soclal.
f0NfLuSA0
Aesar de ter consclencla de que llcaran de lora lnortantes
reas, tals cono a sade, a justla, a llscalldade e a sequrana,
torna-se lnerloso que sejan aontadas as rlorldades, quer
or teren un lnacto nalor na rodutlvldade, quer or seren
aquelas que or ventura revelan nalores carenclas.
lelo que lol dlto, e elas lnllcaes que o tena ten, odenos
allrnar que dlscutlr a rodutlvldade dellnlr o luturo. A
rodutlvldade no un equlanento que se conre, nen una
aco de resultados lnedlatos, nas deternlna a sobrevlvencla
de una econonla no luturo. !odos ten co-resonsabllldade: o
Lstado, con olitlcas bllcas de estinulo Lducao e lornao,
o atronato, na qesto e orqanlzao enresarlal, e os
trabalhadores atravs de un nalor envolvlnento.
uo se ode exlqlr senre aos nesnos, classe trabalhadora,
e a nals desroteqlda, que laan o nalor esloro ara que
custa excluslvanente do seu sacrlliclo se atlnja o objectlvo de
aunentar a rodutlvldade. L necessrlo un esloro conun e
ben concertado, ara que no llnal os resultados sejan
satlslatrlos e no chequenos concluso reclltada, que
acontece quando o roqrana no ben ensado, que o roblena
lol dos trabalhadores, que no se esloraran o sullclente. 8asta
de seren senre os nesnos os "bodes exlatrlos" ara o
lracasso de rojectos slnllstas e deslasados da realldade, con
alqunas lntenes nas sen canlnhos, sen solues.
A lnterveno ten necessarlanente de ser rolunda. uo basta
dotarnos as essoas con conetenclas ara nelhoraren a sua
luno, orque no adlanta un trabalhador arender se deols
no uder allcar o que arendeu. A enresa ten de dar
condles ara que lsso se verlllque.
Lnbora o enresrlo ossa na sua enresa tonar nedldas
tendentes elevao dos ninlnos rollsslonals atravs, or
exenlo, de una estratqla onde una nalor exlqencla laboral
seja conensada con lactores de notlvao acrescldos (nelhor
renunerao, rnlos de nrlto, reloro da auto-estlna do
trabalhador, nalor esirlto de equla, valorlzao lndlvldual...),
a lornao de una cultura de exlqencla e resonsabllldade
una tarela de toda a socledade.
un verdadelro aunento da rodutlvldade naclonal assa or
una cultura de exlqencla que deve conear a lornar-se nas
escolas, nas ter de erassar outras clulas lnortantes da
nossa socledade - cono a Adnlnlstrao lbllca, o Coverno, as
enresas, as colectlvldades, entre outras - e loqrar atlnqlr una
eslera nals inllna: a essoa. Cada un de ns ten, ols, de se
delxar lnbulr or essa cultura de exlqencla, de tal lorna que
slnta no quotldlano una necessldade ernanente de elevar os
ninlnos rollsslonals ou outros.
!endo en conta estes asectos, serenos caazes de ronover
una estratqla verdadelranente qlobal e soclalnente justa,
que eleve os nivels de rodutlvldade en lortuqal aos nals altos
do nundo.
51
H0A0 0f AfA0 SffI0kIAL 00 PS[8fNfLuX
PkfPAkAk 0 PS PAkA 0S f0H8AIfS 0A fHI0kAA0
lrlnelro subscrltor
PAuL0 PISf0
1 - ua leqlslatura 1999-2002 o lartldo Soclallsta consequlu, ela
rlnelra vez, eleqer tres dos quatro deutados elos circulos
da enlqrao. Lste bon resultado llcou a dever-se a lactores
cono a boa qovernao do lS, ao restiqlo lnternaclonal do
rlnelro-nlnlstro Antnlo Cuterres e, sobretudo, dedlcao
do canarada Jos Lello enquanto secretrlo de Lstado das
Conunldades lortuquesas.
lol ossivel erquer un caltal de conheclnento e de restiqlo
que, lnlellznente, no teve rerodutlbllldade nen sequencla
deols do canarada Jos Lello ter delxado a Secretarla de
Lstado das Conunldades, tendo tudo voltado estaca zero
con as eleles leqlslatlvas de 17 de Maro de 2002. 0s
ortuqueses descreran do lartldo Soclallsta, e no odenos
aqora dar lniclo a un novo canlnho sen anallsar as causas,
lnternas e externas, que levaran a que os ortuqueses
tlvessen erdldo a conllana no nosso lartldo que lol, de
lonqe, o que nals lez elas Conunldades e nalor reselto
teve or elas.
Mesno durante o eriodo de credlblllzao do lS na sua
relao con as Conunldades e os consequentes lrutos obtldos
con a elelo de tres deutados, o lartldo senre encarou
de una lorna alqo dlsllcente a enlqrao. L or lsso que,
enbora aolando a noo do nosso secretrlo-qeral lerro
kodrlques e os objectlvos que lhe esto subjacentes, no
odenos delxar assar o lacto de nela no constar qualquer
relerencla s Conunldades lortuquesas. L reclso que elas
estejan senre resentes na aco do lartldo e do nosso
secretrlo-qeral, orque s assln oderenos voltar a qanhar
a conllana dos enlqrantes ortuqueses.
2 - uo onto de vlsta olitlco, neqllqenclar as Conunldades
conletanente lnconreensivel, no s orque os circulos
eleltorals da enlqrao eleqen quatro deutados, nas
tanbn orque deosltan no lartldo Soclallsta a eserana
de seren nals conslderadas e nelhor servldas. Lste lacto
lncontornvel exlqe, ols, una valorlzao das questes
relaclonadas con as Conunldades lortuquesas.
Con elelto, aqora que o lartldo Soclallsta est na ooslo,
serla bastante redutor que o aconanhanento e as osles
relatlvanente s olitlcas de enlqrao llcassen aenas
deendentes do crltrlo do(s) deutado(s) eleltos. Lnquanto
o nnero de deutados eleltos ode varlar en luno das
conjunturas, o lartldo, esse, contlnuar a ter assequrada a
sua durao no teno or nultos e bons anos. lor outro
lado, a olitlca do lS ara as Conunldades no deve ser
aenas aquela que est deosltada nos roqranas eleltorals
ou na rtlca dos deutados eleltos, devendo tanbn ter
resente todo o trabalho que lol roduzldo elas lederaes
da enlqrao. ueste sentldo, a lederao do lS/8enelux
orqulha-se de ter dado j un vasto e recloso contrlbuto, que
o lartldo no ode lqnorar, contlnuando aqora a laze-lo con
o nesno enenho que senre a caracterlzou.
lara a concretlzao daqueles objectlvos , ols,
lundanental, que seja crlado un deartanento ara a
enlqrao, essenclalnente vocaclonado ara cunrlr duas
lunes: ara aconanhar ellcaznente as olitlcas ara as
Conunldades do Coverno de collqao lSu/ll e ara dar
aolo s estruturas do lartldo na enlqrao.
larece bvlo que o conbate olitlco ao Coverno do lSu/ll
serla nulto nals ellcaz se, juntanente con o(s) deutado(s)
eleltos, o deartanento, a lunclonar no lartldo, tonasse
erlodlcanente osles, allrnando-se assln nelhor junto
das Conunldades lortuquesas. L so nultas as reas de
conbate, j que o leqado do lartldo Soclallsta est a ser
desnantelado de lorna escandalosa en todas as suas
vertentes. 0 lartldo deve, ols, ter una oslo rrla e ser
vlsto cono una entldade vlqllante nesta natrla,
aroveltando a exerlencla e os contrlbutos de todos aqueles
que a ten e oden dar. S assln se constrl o luturo con
coerencla e solldez.
Lxlste una necessldade absoluta de aolar ellcaznente as
estruturas da enlqrao, que ao lonqo destes anos ten vlndo
a deqradar-se, lncluslvanente con custos ara a lnaqen do
lartldo Soclallsta. Alnda ara nals, orque se asslste a un
envelheclnento dos ortuqueses a resldlr na Luroa e a un
dlstanclanento en relao actlvldade olitlca, que en nada
laclllta a nanuteno das estruturas actlvas. Aln dlsso,
extrenanente dllicll catlvar as novas qeraes de luso-
descendentes ara a nllltncla actlva.
Mas a atltude da dlreco do lS no ode ser asslva, devendo
conter alqun qrau de llscallzao ara evltar que haja
atroelos aos estatutos e se eretuen sltuaes de lalta de
leqltlnldade olitlca, cono nalquns casos ten acontecldo
at aqul. h lederaes que devlan ser recueradas e outras
que reclso reconstltulr de raiz, cono o caso de Inqlaterra,
onde o lS j teve estruturas. L h ortuqueses na enlqrao
con vontade de dar o seu contrlbuto ara enqrandecer o lS,
essoas de rlncilos que qostarlan de nllltar en estruturas
ben orqanlzadas, denocrtlcas e transarentes.
lreclsanente or en alquns aises haver atroelos aos
estatutos e noutros quen quelra crlar seces nas no ten
aolos nen os nelos ara o lazer, que o deartanento se
reveste da nalor lnortncla ara a allrnao do nosso
lartldo junto das Conunldades lortuquesas.
S con ncleos, seces e lederaes erquldas nuna base
de transarencla e de denocracla e con un aolo actlvo do
lartldo ser ossivel no luturo haver un desejvel
entendlnento entre as lederaes do lS na enlqrao, ara
que ossan lalar a una s voz e con una nensaqen clara.
lara a lederao do lS/8enelux, que senre autou a sua
aco elos rlncilos da denocracla, transarencla e reselto
elas seces, este asso lundanental ara a allrnao
do lS na enlqrao.
3 - un dos lactores de tenso nas lederaes do lS/Luroa ten
sldo a escolha dos deutados, que se acentuou deols do lS,
ela rlnelra vez, ter conqulstado os dols nandatos na
Assenblela da kebllca nas eleles leqlslatlvas de 1999.
Cono lnvarlavelnente a conoslo da llsta elo circulo da
Luroa notlvo de tenses, essenclalnente devldo
conlexldade que derlva da eseclllcldade das lederaes
no estranqelro, deverlan ser alterados os crltrlos da sua
escolha. Assln, a nossa roosta que cada conlsso olitlca
das lederaes do lS na Luroa lndlqlte os seus candldatos,
que deols sero subnetldos a una votao ela totalldade
das lederaes do lartldo na Luroa, sendo que cada una
aenas oder ter un reresentante na llsta, de lorna a que
haja a nalor abranqencla qeoqrllca ossivel. Ln
clrcunstncla nenhuna a lrana oder contlnuar a ter
dlrelto aos dols rlnelros luqares na llsta, cono desde senre
ten acontecldo, renetendo os reresentantes das outras
lederaes ara luqares de sulente, o que lnjusto e
constltul un oderoso lactor de desnotlvao ara as
estruturas e os nllltantes das outras seces.
S con un lS actuante e coeso e con estruturas na
enlqrao actlvas e a lunclonar de acordo con rlncilos de
denocracla, transarencla e reselto elos nllltantes ser
ossivel recuerar a conllana que as nossas Conunldades
erderan nas eleles de 17 de Maro de 2002.
52
H0A0 SffI0kIAL
fkf0I8ILI2Ak AS fSIkuIukAS L0fAIS
lrlnelro subscrltor
LuIS 0fLfIH 0A SILVA PINI0 0f ALHfI0A
Introduo
Lstanos consclentes de que o lS no consequlr allrnar-se na
socledade ortuquesa sen una rolunda relorna das estruturas
locals e do lunclonanento do lartldo. A lnaqen do lartldo no
dada aenas elo seu lider, nas or todos os que reresentan
a lnstltulo a nivel local.
Ln nultas estruturas locals h una conleta ausencla de debate
olitlco e o seu lunclonanento quase s se nanllesta or
slndlcatos de voto en eriodos eleltorals.
uo ossivel lazer do lS un artldo aberto e onde os nelhores
ossan ser escolhldos con a cultura "aarelhlsta" e de
subservlencla ao "baronato olitlco".
0 lS deve ser un lartldo de nllltantes que vlven a olitlca con
esirlto de servlo, enenhados nuna rtlca de lnsero soclal,
e no de sequldores de lqlcas aarelhlstas ou redes cllentelares
que talhan a lnterveno olitlca or lnteresses clrcunstanclals
e artlculares.
0 conbate ao aarelhlsno e aos "oderes lnlornals" (que se
exressan sob a lorna de lanillas, redes cllentelares, anlqulsno
ou slndlcatos de voto) no ode ser lelto aenas ela roduo
terlca: necessrlo roceder a relornas no lunclonanento do
lartldo que lnean o carrelrlsno e osslblllten abertura a
llderanas de nrlto.
lerro kodrlques assoclou a sua llderana a un desiqnlo
relornador do lartldo e con esta lnteno que aolanos a
sua noo e rocuranos enrlquecer o seu debate con esta noo
sectorlal.
A relorna orqanlzaclonal do lS dever ser rolunda e ousada or
lorna a ronover a necessrla conllana na sua base de aolo e
qerar a lndlsensvel transarencla e vltalldade do artldo.
1. A defesa dos princpios
0 lS ten un atrlnnlo de valores que deve orlentar a rtlca
olitlca dos seus nllltantes.
0 lS deve enenhar-se na delesa dos valores da llberdade, da
lqualdade e da solldarledade (local, naclonal e qlobal), recusar o
oullsno denaqqlco e allrnar-se ela delesa do soclallsno
denocrtlco.
0 lS deve estlnular as estruturas locals a aolaren as lnlclatlvas
da socledade clvll que vlsen a delesa dos dlreltos, llberdades e
qarantlas dos cldados, a luta ela qualldade de vlda e abrlr
canlnhos que deen eserana ao luturo, e, nunca, cono or
vezes acontece, ernltlr que dlabollzen tals lnlclatlvas.
0 lS s ode ser un artldo de luturo se, a nivel local, souber
estar atento aos roblenas que surqen a nivel autrqulco e lor
solldrlo con a delesa de causas e valores.
As estruturas locals do lartldo devero constltulr-se cono escolas
de cldadanla, ronovendo o enralzanento dos nllltantes nos
dllerentes sectores da vlda autrqulca, noneadanente nos
novlnentos civlcos, nas dllerentes lornas de orqanlzao e
lnterveno cultural, econnlca, desortlva, recreatlva.
un nllltante que no ten una rtlca de lnsero soclal, que
no se dlsonlblllza ara delender causas ou valores, no un
nllltante, nas aenas alqun que ode transortar una
bandelra ou un voto en ocas de eleles.
0 lS deve ser un artldo de nllltantes que lutan or convlces
e so caazes de as alterar senre que descobren teren caido no
erro.
0 lS deve recusar o ensanento nlco, o consenso custa da
abdlcao e a arqunentao noldada elo oortunlsno.
un lS de esquerda un lS que no lulanlza a aco olitlca,
que de todos os soclallstas e no aenas de alquns, que
ratlca a tolerncla e o dlloqo, que recusa a reotencla e o
anlqulsno, que abre canlnho aos nelhores e rejelta o
carrelrlsno, que delende oes llvres, consclentes e
resonsvels, onde a vltrla no slqnlllca o doninlo, nen a
derrota a subnlsso.
0 lS deve lutar claranente ela delesa da denocratlzao da
socledade nos seus nltllos asectos olitlcos, ldeolqlcos,
econnlcos e culturals.
2. A defesa de regras.
0 lartldo no ode ser credlblllzado se as reqras no lunclonan a
nivel das suas estruturas locals e dlstrltals.
0 lS no ode querer ara o lais aqullo que no ratlca no seu
rrlo lnterlor. Se querenos a llnltao dos nandatos, o rlqor e a
transarencla nas autarqulas, devenos ser os rlnelros a ratlcar
tudo lsso, noneadanente, nas Conlsses lolitlcas Concelhlas e
nas Seces do lartldo.
S a llnltao de nandatos ode evltar que dlrectrlos olitlcos
naus, eventualnente corrutos, - una vez escolhldos - causen o
ninlno dano ossivel e deles nos ossanos llbertar con o ninlno
de rejuizo ara a credlbllldade do lartldo e dos seus ldeals.
0s viclos do aarelhlsno ten constltuido a doena que corrl o
artldo e levado a que, en none de causas, se escondan lnteresses
nesqulnhos. 0 aarelhlsno sustenta "cheles" de qruos de
lnteresses artlculares que lnscreven no artldo o nalor nnero
de essoas que oden controlar custa das rebendas do oder,
e, or lsso, descredlblllzan o artldo, bloquelan relornas e
ronoven a reslstencla a novos quadros, con novas ldelas e outra
vlso da vlda e do nundo.
0 lartldo no ode qerar llderanas de nrlto sen lnor reqras que
ronovan a alternncla e sujelten as declses a debates onde os
nelhores arqunentos ossan convencer. Sen convlces no h
resonsabllldade olitlca, nas a resonsabllldade lnllca avallar,
elo conlronto de arqunentos, as consequenclas das declses.
L necessrlo llnltar a dols nandatos a tltularldade de todos os
carqos artldrlos, or lorna a ernltlr a renovao de quadros,
abrlr esao a llderanas de nrlto e lnedlr desvlos ou abusos de
oder ara que tende, qeralnente, quen est h nulto teno nun
carqo.
0 controlo da aco olitlca deve ser lelto ela obrlqatorledade de
tres reunles anuals das estruturas locals con o objectlvo de avallao
do trabalho desenvolvldo elo lartldo nas autarqulas, corrlqlr nodos
de actuar e roor novas lornas de aco. A no reallzao dessas
reunles deve ser enallzada con a erda do nandato.
!odos os nllltantes deven dlsor de un requlanento de
lunclonanento de assenblelas, or lorna a conhecer as reqras
que osslbllltan o debate llvre. As reunles deven ser o eselho do
lunclonanento da denocracla e, ara lsso, necessrlo obrlqar a
searar a dlreco das reunles de quen ter de restar contas
durante as nesnas, or lorna a lnedlr a "nanlulao" e o
"nanobrlsno" que sollsnan e bloquelan a dlscusso dos
roblenas.
0 lS deve conslderar cono rlnordlal a delesa da denocracla olitlca
e lsso slqnlllca delender o lnrlo das reqras contra o arbitrlo, do
dever contra o oortunlsno, da qenerosldade contra o eqoisno.
3. A soberania dos militantes
0 rlncilo da soberanla dos nllltantes s ten slqnlllcado na
searao dos oderes: no laz sentldo que o oder de julqar os
actos dos nllltantes esteja nas nos dos que aolan a
candldatura vencedora.
As conlsses dlsclllnares e de jurlsdlo deverlan ser
conostas or una nalorla dos nenbros que ertenan (s)
candldatura(s) que erdeu(ran) as eleles.
uo laz sentldo tornar o lider de una concelhla o candldato
natural autarqula. uever claranente ser lelta esta dlstlno,
or lorna a tornar a conlsso concelhla do lartldo nun rqo
noblllzador e llscallzador dos seus eleltos na autarqula.
As llderanas das estruturas locals deven otenclar o restlqlo
do artldo e, or lsso, harnonlzar-se con o nelhor que a
socledade clvll local dlse.
A escolha de candldatos autarqula no dever recalr aenas
nas conlsses concelhlas. Lsta rtlca ten sldo resonsvel
or "joqos de lnlluencla" resonsvels ela lraqlllzao de
candldaturas e ela colocao en luqares de elelo anlqos e
lanlllares.
As conlsses olitlcas concelhlas deven ter aenas a
conetencla de dellnlr o erlll dos candldatos autarqula e
suqerlr, aos rqos naclonals, un deternlnado nnero de
candldatos que reenchan os atrlbutos desse erlll e esses
rqos deven ter o oder de escolha llnal. S assln ossivel
harnonlzar escolhas con estratqlas naclonals.
0 lartldo deve acabar con o rlncilo da quota na lornao de
llstas, ols esta nedlda ten desrestlqlado a dlqnldade da nulher
na olitlca e servldo ara ronover o anlqulsno de crltrlo duvldoso.
0 oder das estruturas locals no ode recalr aenas no
resectlvo lider, nas resultar obrlqatorlanente de debates
exressanente convocados ara o elelto.
As estruturas locals deven ser estruturas dlnnlcas,
enenhadas en causas e no neros rqos de "joqos do oder".
4. Hodernizar as estruturas locais
0 sculo XXI o sculo da lnlornao e do conheclnento. uo
laz sentldo que as sedes das estruturas locals estejan quase
senre lechadas ou se assenelhen aos locals de lazer da
tercelra-ldade.
0 artldo deve abrlr-se lornao de tendenclas orqanlzadas,
or lorna a lnedlr que en none de causas rollleren qruos
de lnteresses nesqulnhos que se dlqladlan aenas or edaos
de oder.
L necessrlo dotar as sedes das estruturas locals do lartldo de
equlanento lnlorntlco que osslblllte una rede de
lnlornao, or lorna a tornar as seces slstenas abertos,
caazes de ronoveren a troca de lnlornaes on-llne,
ernltlndo rlda resosta ara os roblenas da aco olitlca
e da lornao ernanente dos nllltantes.
lreclsanos de aconanhar a nivel da orqanlzao de base do
artldo o nelhor das novas tecnoloqlas or lorna a desenvolver
no lnterlor do lartldo una lnteraco conunlcatlva que artllhe
ldelas, onha lln ao "curto-clrcultar" de lnlornaes e seja
caaz de enrlquecer a qualldade do trabalho olitlco.
5. foncluso
0uerenos contrarlar a lrustrao relatlvanente ao ael dos
artldos e, ara lsso, querenos r cobro lqlca dos lnteresses
artlculares e das anbles essoals llicltas.
A nossa noo deternlnada ela vontade llvre e resonsvel
de contrlbulr ara a allrnao do lartldo.
A nossa exerlencla olitlca no Marco de Canaveses laz-nos
acredltar que o lS ode ser o artldo de relerencla ara os que
acredltan que s con reqras e valores se ode dlqnlllcar o oder
local e o reqlne denocrtlco. L s lsso que retendenos.
53
H0A0 00 SffkfIAkIA00 0A f00k0fNA00kA
0AS Sff0fS 0f AfA0 SffI0kIAL
00 PAkII00 S0fIALISIA 0A f0P
Ao lonqo dos ltlnos anos channos slstenatlcanente a
ateno ara erros estratqlcos da Lul, quer quanto sua olitlca
de lnvestlnento no nercado naclonal e lnternaclonal da enerqla,
quer quanto llqelreza da qesto lnterna rellectlda na
desunanlzao das relaes, na lnexlstencla de conunlcao
lnterna, na lncaacldade de transnltlr ara o exterlor o que de
otenclal credlbllldade reslde na Lul, na lalta de coeso do
Cruo, no lnsustentvel deserdiclo de recursos hunanos e
naterlals e na consequente queda das cotaes na bolsa.
uen os rqos do artldo nen o qoverno soclallsta tlveran a
cortesla e a vlso de rellectlr sobre a ertlnencla e a serledade
das nossas critlcas.
Inlellznente o teno deu-nos razo. A noo que aresentnos
no ltlno conqresso do lS, corresondeu atltude llnlte duna
estrutura consclente, atenta e lnsuselta quanto aos seus
objectlvos, que no odla delxar de se lazer ouvlr. Curlosanente
s a lnrensa eqou no que lhe dava jelto ara esecular. uo
artldo nen una alavra. Cheqaran-nos ecos do nal estar
rovocado ela lrontalldade dessa noo. uo lundo, nals una
vez colhenos, nesse conortanento e nesse teno, rovas de
ausencla de denocracla lnterna no artldo.
L reclso, elo nenos, arender con os erros do assado.
ketonar a relerencla de valores que con a equla de lerro
kodrlques ser certanente recuerada cono lndlclan as
osles de rlncilo j assunldas.
Ine-se una rellexo rolunda e reallsta sobre a dlnnlca de
desenvolvlnento do tecldo lnterno da econonla e da socledade
ortuquesa, na ersectlva da sua lnsero no esao da olitlca
lnternaclonal recheada de lnjustlas, lncoerenclas e
nedlocrldade tlca.
0 artldo ten que se rearar ara voltar a ser qoverno. !en
que envolver os nllltantes e notlvar o aolo dos ortuqueses.
A revoluo da lnlornao que se sucedeu revoluo lndustrlal
j assado. Lntrnos nuna nova oca en que a revoluo se
laz de terrorlsno.
Lste o qrande roblena de lundo que dlrlqlnos a este
conqresso. lorque conslderanos que este tena , neste
nonento, o vrtlce de relerencla da anllse e da aco olitlca.
Cheqnos a estados de rotura qlobal en que cosntlca do laz
de conta e da hlocrlsla olitlca acresce a narca das clcatrlzes
da vlolencla, da crueldade e do exerciclo destlco do oder.
J no laz sentldo lnslstlr na ldela de que a oulao do laneta
se dlvlde en bons e en naus.
kellectlr sobre as causas do terrorlsno un lneratlvo de
desnlstlllcao da olitlca lnternaclonal. L delorvel o
terrorlsno en dlssenlnao elos terrltrlos daqueles que se
arroqan o dlrelto de rotaqonlzar o ael dos bons.
L delorvel que os "bons" reajan con aces de redobrado
terrorlsno.
0s enrlos do neqclo das arnas, do etrleo e da droqa.
0 abandono das oulaes alrlcanas natana ela lone e
ela doena.
A nanlulao olitlca da Anrlca do Sul.
A extenso da nlsrla nos aises asltlcos e no Mdlo 0rlente.
0ue relao ten estes e outras chaqas da hlstrla
contenornea con o terrorlsno lnternaclonal:
Cono se no bastasse este quadro lanetrlo con horlzontes
lnrevlsivels, abate-se sobre o nosso ais o destlco terrorlsno
olitlco do actual qoverno, arroqante, lnslrado nuna hlcrlta
tecnocracla nioe, ronotor duna lnaqen de terra quelnada
reercutlda na credlbllldade da econonla naclonal. Insensivel
ao rlncilo elenentar de que as crlses econnlcas de aises
qastadores e endlvldados se ultraassan ela raclonallzao
das desesas nas, sobretudo, ela exloso credivel do
lnvestlnento custa do cresclnento transltrlo da divlda bllca.
L neste cllna de turbulencla qlobal que o lS ten que lanear a
sua lnterveno cono alternatlva urqente actual qovernao:
- lrotaqonlzando una ooslo srla e lnlacvel, entendivel
or todos os ortuqueses,
- Carantlndo a tlca e a conetencla dos estrateqos da
econonla naclonal,
- ua nacroestrutura econnlca das enresas, crlando cadelas
de conando centradas nos rlncilos da conetencla, da
solldarledade e da lneratlva conllana olitlca,
- uesolltlzando as estruturas rodutlvas a lavor da conllana
en qestores e tcnlcos conetentes e da aosta na ernanente
requallllcao dos quadros e dos trabalhadores en qeral,
- 0ondo-se crescente erda do controlo estratqlcos dos
los da econonla, noneadanente no sector da enerqla,
oondo-se allenao da artlclao do estado na Lul,
- uo artlcular da Lul, tal cono noutras enresas estratqlcas,
restruturando en rolundldade toda a netodoloqla da sua
qesto lnterna, abandonando conllquraes orqanlzatlvas e
rocessuals obsoletas e castradoras das lnlclatlvas de nudana
e lnovao,
- Crlando slstenas de audltorla e valldao dos objectlvos
econnlcos e soclals das enresas,
- Llevando as resonsabllldades recirocas da concertao
soclal,
- uo artldo, aqlllzando a auscultao denocrtlca dos
nllltantes, estabelecendo canals de llqao entre as seces
de aco sectorlal e as reas econnlcas e soclals do artldo
e do qoverno,
- lnstltulndo qruos de estudos or reas sectorlals de
actlvldade.
una ltlna alavra ara este Conqresso, narco da renovao
denocrtlca do artldo:
- Aolanos en toda a llnha a llqura do nosso Secretrlo Ceral
lerro kodrlques, allrnando a nossa conllana nas suas
convlces, na sua lnaculada honestldade e na sua total
entreqa ao trabalho de luta or una socledade justa, solldrla
e qenerosa,
- Votos de sucesso ara o rxlno qoverno do rlnelro nlnlstro
lerro kodrlques.
VIVA 0 lAk!Iu0 S0CIALIS!A!
VIVA l0k!uCAL!
54
H0A0 0f AfA0 SffI0kIAL 0A SffA0 0f f0ufAA0 0A ff0fkAA0 0f f0IH8kA 00 PS
fH 0fffSA 00 fNSIN0 Pu8LIf0
lrlnelro subscrltor
ffkNAN0A fAHP0S
A escola bllca vlve nonentos artlcularnente dllicels. Acusada
de no resonder aos desallos que a socledade coloca, de ser
lncaaz de transnltlr cdlqos de conduta aos alunos que a
lrequentan, de eretuar netodoloqlas de enslno e edaqoqlas
desajustadas, de nen sequer ser caaz de dotar os jovens de
conetenclas bslcas no doninlo do lortuques e da Matentlca,
a escola contlnua a no ser caaz de "se encontrar". A socledade
en constante nudana erturbou a sua escola, le-la erder o
runo e obrlqou-a a duvldar de sl rrla.
uo entanto, a escola bllca cada vez nals necessrla. 0
ael estratqlco do enslno bllco na construo de una
socledade que contrarle llrnenente os eleltos redatrlos da
nercantlllzao do honen tanto nals deternlnante, quanto
nals voraz o aetlte dos arautos do ultrallberallsno. keduzen
a educao a una nercadorla, cono qualquer roduto de
consuno lnedlato. 0 que lnteressa que se venda ben e
deressa. Crlan-se nodelos de enslno ara un consunldor-
adro e colocan-se dlsoslo do lnteressado na ratelelra
do suernercado ou no ecr de televlso. 0 lundanental que
o lndlviduo seja rodutor e consunldor e que esquea, tanto
quanto ossivel, a sua natrlz de honen olitlco.
A crescente corrlda ao dllona e aqulslo de un cada vez
nalor qrau de escolarlzao se ten juntado vozes que, de lorna
orquestrada, cerran lllelras no conbate ao enslno bllco, en
none de un dlrelto lncontestvel: a llberdade de escolha. S
que, essas vozes tanbn rouqnan, de lorna nals ou nenos
velada, or benesses e llnanclanentos bllcos, qerldos or
enresas rlvadas vocaclonadas ara a restao de servlos
educatlvos, seja o cunrlnento da escolarldade, seja o reloro
das habllltaes acadnlcas.
0 cheque-enslno, os contratos, ou os subsidlos dlrectos so as
nodalldades nals lrequentes de desvlo dos recursos bllcos
ara una rea de conrclo con reocuaes lucratlvlstas
que alunllan a dlnenso lnstrutlva, lornadora e correctora
de deslqualdades da educao. 0 Lstado ode e deve aolar
todas as lnlclatlvas rlvadas, vlsen elas a educao ou outro
doninlo de lnteresse bllco. uo se questlona o aolo a
lnlclatlvas lonelras, lnovadoras, ou que suren carenclas do
enslno bllco. ueve questlonar-se o desvlo de nelos e de
recursos, senre que se traduzan nuna lncaacldade do
Lstado ara assequrar os seus deveres de notor de un slstena
educatlvo de esectro larqo, orlentado ara o desenvolvlnento
de necanlsnos correctores e lnlbldores de lnjustlas e de
narqlnalldade.
0uanto nals crescente lor o ataque a tudo o que bllco e o
Lstado se lor atrollando e denltlndo do seu dever de olerecer a
todos os cldados o dlrelto educao e lornao, tanto
nalores so os rlscos da enerqencla de una socledade a duas
velocldades e nals enlraqueclda llcar a denocracla, con a
ecloso de conllltos, de vlolencla e de bolsas de excluso. 0
desenvolvlnento hunano, ou qlobal, solldarlanente vlvldo e
enanclatrlo, ou, sendo aenas dlrelto de alquns, acarretar
desequllibrlos rolundos, acentuar as deslqualdades soclals,
a barbrle e o solrlnento.
0 dlrelto educao bllca condlo essenclal de
sobrevlvencla nun contexto nundlal narcado elo
desenvolvlnento tcnlco, tecnolqlco e clentillco cada vez nals
acelerado, ela clrculao, sen lrontelras, da lnlornao. A
nundlallzao coloca novas exlqenclas, quer no doninlo do
saber, quer das conetenclas e caacldades dos lndlviduos e
dos estados. A quallllcao das essoas constltul un elenento
de caacldade concorrenclal de un ais, qarante a vltalldade da
cultura naclonal, laclllta a nobllldade dos cldados, contrlbul
ara una nalor conreenso dos outros. 0s bens e os recursos
orlqlnados ela socledade da lnlornao, se no loren qerldos
con equldade, so lactores de novas excluses.
A educao un rocesso de hunanlzao ancorado na aqulslo
de saberes e conetenclas, na lnteqrao das novas qeraes,
na delesa e robustez da ldentldade cultural dos ovos. lor lsso,
no ode delxar de constltulr una resonsabllldade do Lstado,
do oder denocrtlco, enquanto exresso olitlca do ben
conun.
0uando se coloca a educao ao nivel de qualquer servlo
bllco, leqltlna-se a oslo que a reduz a un servlo que ode
ser restado, lndllerentenente, or entldades bllcas ou
rlvadas. Allrnar que a escola un servlo bllco coloc-la
na rblta nercantll, ao nesno nivel de qualquer lornecedor de
rodutos.
As contradles e lraqllldades que abalan a lanilla, a justla,
as relaes lnterqeraclonals e a Iqreja, ncleos de relerencla
ara a soclallzao das crlanas e dos jovens, ven colocando
Lscola novas exlqenclas e novos desallos . A Lscola j no cabe
aenas o ael de transnltlr saber. Cada vez nals se lhe exlqe
que reare os jovens ara a vlda, que seja un esao de
trabalho e de arendlzaqen da cldadanla, un luqar de vlvencla
denocrtlca, onde cada un ossa desenvolver-se e allrnar a
sua lndlvldualldade, no reselto or reqras de clvlsno e de
tolerncla, que dlaloque con outras lontes de acesso ao saber e
lnlornao, con outros tlos de orqanlzao do estudo e do
trabalho, que satlslaa as aslraes das lanillas e dos jovens
que nela conllan e se erqa cono una ncora sequra no turbllho
do elnero resente.
0 Lstado est obrlqado, ela Constltulo de kebllca
lortuquesa, a olerecer a todos os cldados una escola de
qualldade, con rollsslonals conetentes e condles de enslno
dlqnas, que qaranta a equldade, o dlrelto dllerena e lonente
a coeso soclal, contra qualquer tlo de dlscrlnlnao ou de
seqreqao. 0s qastos con a educao no oden, ortanto,
subneter-se a lneratlvos de deve e haver, nen a obscuros
lnteresses lucratlvlstas.. Ine-se que, nun ais con lracos
recursos, se lnvlsta reclsanente nas essoas, nas suas
caacldades, na sua crlatlvldade e na sua nxlna rearao,
ara oderen rotaqonlzar o roqresso.
0 lartldo Soclallsta ten lnscrlto na sua natrlz ldentltrla o
lneratlvo lnallenvel de lutar or una socledade cada vez nals
justa e solldrla. Lnquanto esteve no Coverno, delxou narcos
lnortantes no slstena de enslno e da lnvestlqao que aqora
corren o rlsco de desaarecer, subnerqldos ela vlso estrelta
e nediocre do actual oder.
A debllldade da escola bllca ser un slnal de lraqllldade da
nossa denocracla. Se delxarnos a educao entreque s nos
do nercado, conroneterenos sequranente o luturo, un luturo
que s ode acontecer, se lor hunanlsta, solldrlo e lncluslvo.
Cono elxos centrals da nossa atltude de reslstencla e conbate,
roonos:
a) A responsabilizao plena do fstado pela qualificao e
desenvolvimento do ensino pblico.
b) A valorizao da profisso docente, nomeadamente por
uma profunda remodelao do sistema de formao de
professores.
c) A atribuio s tecnologias da informao um carcter
integrador de todos os jovens na modernidade como
elemento central para a aquisio de uma maturidade
crtica.
55
H0A0 SffI0kIAL
1uVfNIu0f f INIfkVfNA0 AuIAk0uIfA
lrlnelro subscrltor
10Sf 0AHA
1.
Cono cldados enenhados na lnterveno civlca e olitlca
devero os nllltantes soclallstas envolver-se, tanbn, na
rellexo sobre os roblenas da sua cldade e resectlvo terrltrlo
ols a esse nivel que se allrna cada vez nals a rlnelra
lnstncla do oder olitlco na qesto da colsa bllca ela sua
roxlnldade con as oulaes e os seus roblenas.
Cono rollsslonals lnserldos no nundo do trabalho no oden,
os nesnos nllltantes, llcar lndllerentes aos novos roblenas
que a evoluo da socledade val orlqlnando, en eseclal aqueles
que dlzen reselto ao nodo cono a conunldade rxlna e as
resectlvas lnstltules se orqanlzan ara ronover una vlda
saudvel e una educao harnonlosa ara os seus habltantes,
en todas as suas dlnenses.
0s soclallstas devero dar ateno aos actuals roblenas que
alectan, en rlnelro luqar, os adolescentes e os jovens e que
orlqlnan qraves erturbaes no seu desenvolvlnento
educaclonal, na sua sade e na sua lnteqrao soclal.
A resso que sobre eles se exerce con vlsta ao consuno cada
vez nalor, a este nivel destacan-se os rocedlnentos nals ou
nenos clandestlnos que conduzen ao consuno de substnclas
llicltas qeradoras de hbltos de deendencla e que esto na
orlqen do lnsucesso escolar, da narqlnalldade ou de doenas
causadoras de sltuaes lrreversivels quanto resectlva
recuerao.
ua nossa socledade vo erdendo valor a cultura e os hbltos
que valorlzen a rtlca do desorto e da educao lislca.
0 slstena educatlvo ortuques est lonqe de ronover una real
denocratlzao da educao artistlca que valorlze a lornao
esttlca dos cldados de nodo a tornaren-se, eles rrlos,
aqentes notlvados, crlatlvos e autnonos quer na lrulo dos
bens culturals quer na sua crlao.
lor outro lado, a unllornlzao do ercurso escolar, tal cono
est, no aresenta vlas dlverslllcadas e alternatlvas con vlsta
ao sucesso escolar e educatlvo ara todos.
So cada vez nals reocuantes os slnals de lnterlorlzao da
ldela de que o exlto alqo que se atlnqe lacllnente, sen
desender esloro - cultura relorada ela lnlluencla de
roqranas televlslvos -, ou ento alqo que se alcana usando o
oder do dlnhelro en detrlnento do valor essoal.
0s soclallstas no oden aceltar a ossivel e erlqosa
aconodao ldela de que as colsas "so cono so", so cono
esto a acontecer, cono se certos "nales" do nosso teno
lossen slnlesnente aconteclnentos de una traqdla a que
estanos condenados.
2.
Lstanos consclentes de que a soluo ara nultos destes
roblenas necesslta nedldas de nblto naclonal, cono, or
exenlo, una conslstente revlso do ercurso escolar ara os
jovens, que o lartldo Soclallsta j vlnha roqranando quando
era qoverno.
No entanto queremos que o nosso partido aprofunde a
discusso interna para avaliar a possibilidade de, no futuro
e cada vez mais, os programas do partido, nas eleies
autrquicas, virem a contemplar a resposta a estes problemas.
A artlclao das autarqulas na sua resoluo lnortante e
ossivel.
0s rojectos olitlcos autrqulcos ten osto en evldencla as
qrandes obras que laltan e cuja lnlenentao se torna vlsivel
a curto razo. !en, alnda, sldo narcados or una conetlo
desnedlda entre vllas e cldades. Se as qrandes obras so
necessrlas e a conetlo un lactor osltlvo h que ter en
conta que o roqresso e o ben-estar ara todos no se conseque
s con aquelas e que a conetlo sen objectlvos devldanente
sustentados ode vlclar o necessrlo olhar lnterno de cada
autarqula ara as suas reals necessldades.
Ser necessrlo atender s carenclas e lacunas que exlsten
nas vllas e cldades no que dlz reselto s condles de vlda, no
s as que se releren s condles naterlals ou lislcas nas
tanbn s que dlzen reselto vlda do onto de vlsta civlco e
cultural, e satlslatrla lnteqrao soclal de cada cldado. A
ldela de una cldade ara as essoas urqente, ser tll una
ldela cultural ara a cldade artlndo, desde loqo, de un bon
aroveltanento dos seus recursos.
3.
uo que se relere antes e tendo en conta, en eseclal, os
roblenas e rlscos que os adolescentes enlrentan,
evldenclanos cono rlncilos a ter en conta na aco olitlca:
3.1- A lnortncla de una nudana slqnlllcatlva quanto
natureza dos rojectos de lnterveno autrqulca.
una rtlca que d rlorldade aos rojectos e aos roqranas
sen objectlvos duradouros dever ser substltuida or outra
que ense roqranas a lonqo razo, devldanente
sustentados, que orqanlze os esaos da cldade e noblllze
os seus recursos ara o desenvolvlnento de rojectos que
no tenhan en vlsta aenas este ou nals outro nandato.
Asslstlnos, todos os anos, roqranao de lestlvals de
nslca e outras lnlclatlvas que, en deternlnadas ocas
do ano, tornan a cldade nals anlnada, ensa-se no turlsta,
na lnaqen ara o exterlor, no estinulo ao conrclo, etc.
!udo lsto salutar e lnortante nas ser senre una
dlnenso nenor do nosso desenvolvlnento se no
ensarnos nas lornas elas quals a cldade ten que lntervlr,
or exenlo, na dlnenso esttlca da lornao das
crlanas e dos jovens.
3.2- A necessldade de as autarqulas assunlren o seu ael de
dlreco e coordenao dos recursos da cldade e do concelho,
dos que dlrectanente dela deenden e dos outros que
esto locallzados no seu terrltrlo, coneando:
- ela electlva lnventarlao desses recursos e do estudo
das suas otenclalldades,
- elo estabeleclnento de rotocolos e arcerlas ara
rentablllzar o seu uso,
- ela crlao de roqranas conslstentes que conduzan
rtlca qenerallzada e ernanente do desorto e da
educao lislca,
- ela lanlllcao qradual de una rede de lnlra-estruturas,
de nblto nunlclal ou lnter-nunlclal, que venha a ser o
suorte de un rojecto que osslblllte a lornao cultural e
artistlca de qualldade, de lorna dlverslllcada e acessivel
ara todos os cldados.
3.3- A necessldade de una olitlca de valorlzao e estinulo s
nelhores ldelas e nelhores rojectos, a autarqula dever
ser, ela sua roxlnldade, a lnstncla do oder a dar o
exenlo quanto ronoo da exlqencla, do rlqor e da
qualldade no tratanento con os seus nunicles. uever
exlstlr una cultura de dlvulqao e renlao das boas
solues con base en crltrlos transarentes e
denocrtlcos, os clubes, as assoclaes, as escolas, as
enresas, etc., devero reconhecer-se nelhor nuna
olitlca que ronova o aolo solldrlo nas tanbn o aolo
ao nrlto.
3.- A necessldade de aolar os jovens, tanto no
desenvolvlnento das suas lnlclatlvas, cono na ronoo
de oortunldades ara que outras surjan.
3.3- A necessldade de suortar roqranas de ocuao dos
tenos llvres aroveltando devldanente os recursos lislcos
da cldade (raas, zonas verdes, rlos, edlliclos bllcos,
nuseus, etc.) ben cono os seus tcnlcos e conetenclas
hunanas.
3.6 A avaliao urgente da cultura da noite en arcerla con
todos os resonsvels con vlsta tonada de nedldas que
lnllquen a necessrla allcao da lel, a reduo dos
rlscos de consunos de substnclas llicltas, o ben-estar e
sade da oulao en qeral.
3.7- 0 desenvolvlnento de roqranas, en arcerla con o
Mlnlstrlo da Lducao, con vlsta a una nalor abertura do
ercurso escolar dos jovens de nodo a que o enslno e a
escolarldade se constltuan nuna exerlencla con exlto
ara todos.
toimota, 0a|aoto de z00z
56
H0A0 SffI0kIAL
PAkA 0uf uH f0N0kfSS0?
/0uAS uL Iu!LkVLuA0 lkI0kI!AkIA
lrlnelro subscrltor
fLIANA PINI0
Mllltante n. 27273, Concelhla da lanllhosa da Serra
A vlda olitlca lelta de clclos. ue vltrlas e de derrotas. Mas un
artldo cono o lS reresenta valores ernanentes. lor lsso
lndlsensvel a sua vltalldade lnterna. L esta s ossivel con
debate, con lurallsno e con conlronto de ldelas.
Has preciso reconhecer que estes objectivos nem sempre
tm sido cumpridos.
0 lS reclsa de se abrlr socledade, sen delxar de ser un
artldo de nllltantes. lol con nllltantes que eleqenos Mrlo
Soares lrlnelro-Mlnlstro de lortuqal e lresldente da kebllca.
lol con nllltantes que deols eleqenos Antnlo Cuterres e
Jorqe Sanalo, ben cono lol con nllltantes que or todo o ais
lonos eleqendo os nossos autarcas.
A artlclao olitlca nos dlas de hoje transcende larqanente
os llnltes da artlclao eleltoral. A artlclao olitlca lnllca,
cada vez nals, o envolvlnento dos cldados na socledade clvll,
construlndo a denocracla no s atravs de rocessos eleltorals,
nas sobretudo atravs do exerciclo da sua caacldade de julqar
os qovernantes e lntervlr con reqularldade nos rocessos de
tonada de declso.
!enos consclencla de que lortuqal ten, alnda, traos narcantes
de una cultura de subordlnao olitlca. Lsta nossa cultura
olitlca basela-se na reresentao que os cldados nanten de
que a sua conetencla ara lnlluenclar e a sua caacldade real
de lnlluencla no slstena olitlco ouco slqnlllcatlva ou
narqlnal.
A artlclao olitlca dos ortuqueses acaba or se llnltar
artlclao en actos eleltorals e en lrrues ocaslonals elo
dlrelto nanllestao.
Porque no fazer das sedes do partido socialista, espalhadas
por todo o pas, plos de apoio ao cidado ? Porque no fazer
das sedes do partido socialista espaos de tertlia onde
tambm os cidados no militantes se sintam bem a discutir
cultura, cincia, arte, urbanismo, desporto, ambiente,
sistemas econmicos, questes europeias ou quaisquer outros
assuntos ? Afinal tudo isto poltica. Porque no abrirmos
as portas das sedes do nosso partido aos cidados, dando
eco aos sinais dos tempos, s novas exigncias e aos novos
desafios que a sociedade nos coloca ?
!enos a resonsabllldade acresclda de sernos ns a nudarnos
as colsas. Sonos resonsvels ela denocracla artlclatlva
que tenos. Sejanos caazes de contlnuarnos a honrar honens
cono Antero de 0uental, Salqado /enha, Mrlo Soares e tantos
outros.
L lnortante convldarnos os cldados a entraren en nossa
casa, dando-lhes condles ara que aqul se slntan ben e ara
que se slntan cada vez nals ldentlllcados connosco.
L tanbn or lsso que o lS deve reqressar ao velho nodelo dos
Conqressos, onde se dlscuten Moes e ao nesno teno se
eleqe o Secretrlo - Ceral do artldo. Conqressos narcados elo
debate ldeolqlco, onde as lqlcas do aarelho e os rlscos de
carrelrlsno so reduzldos ao seu llnlte ninlno.
Aroveltenos este nosso Conqresso ara nudarnos
electlvanente alquna colsa. kecusen a ldela de vlren aqul
dlscutlr nos corredores. kecusen a critlca nas nesas de cal.
kecusen lalar o que ensan aenas entre anlqos e canaradas
nals rxlnos.
0 que reclso assunlrnos tudo o que querenos e ensanos
no local rrlo. Aqul, neste alco e neste Conqresso o
nonento e o teno certos.
uo ode haver esao ara nedos quando os ortuqueses l
lora reclsan do nosso artldo lorte, deternlnado, auto-
conllante, solldrlo, denocrtlco e con qente que transnlta
conllana.
Heu caro fduardo ferro kodrigues :
Sabe que este o nonento de oerarnos qrandes e lnortantes
nudanas. Lste o Conqresso que deve narcar o lniclo de un
novo clclo. Sabe que deosltanos en sl toda a eserana ara
que seja caaz de as oerar, de as assunlr e de as delender
contra todas as resses de que acredltanos oder ser alvo e
que ven do lnterlor do nosso artldo.
0 lS coneteu erros quando exerceu o oder. Lrros que aqnos
caro, nas que s soubenos ldentlllcar quando os ortuqueses
tlveran de tonar una oslo de lora, dando a sua conllana
olitlca a outro artldo. lonos ao lonqo dos tenos recebendo
vrlos slnals de descontentanento da socledade clvll. Acredlto
que a qrande nalorla daqueles que nudaran o seu sentldo de
voto e deran a sua conllana olitlca a outras loras artldrlas
estaro, hoje, arreendldos. 0 certo que o lS no ode, en
none do ais, en none do nosso desenvolvlnento, en none
de un ais noderno, atractlvo e soclalnente nals justo delxar
assar esta oortunldade ara nudar o que correu nenos ben
nos ltlnos anos, rearando-se ara o novo clclo, con novos
rotaqonlstas, con as nensaqens olitlcas que so as nossas e
que retenden resolver os roblenas das essoas en rlnelro
luqar.
0 lerro kodrlques sabe que a nodernldade un conbate que
sen cessar reconea, j dlzla o oeta. L dlsso que se trata. ue
recuerar a lnlclatlva hlstrlca que o nosso lS senre teve e
que essoas cono o Lduardo lerro kodrlques, o Alnelda Santos,
o Alberto Martlns, a helena koseta, o Manuel Aleqre, o Jorqe
Sanalo, o nosso Mrlo Soares e tantos outros senre tlveran
e cedo arenderan a valorlzar.
0uIkAS f0kHAS 0f 0fSffNIkALI2AA0
20NAS 0f INIfkVfNA0 PkI0kIIAkIA "
Cono ronover o desenvolvlnento das zonas nals rurals do
lnterlor ou de qualsquer outras que aresenten slnals
reocuantes de lnterlorldade :
Lsta lnterroqao corresonde a una reocuao justa e ten
subjacente un nodelo de desenvolvlnento que ten estado na
base da conarao entre un lltoral urbano, nals desenvolvldo,
con nulto nals condles de vlda e un lnterlor rural, nulto
nenos rearado, sen qrandes escolhas e con un tecldo
econnlco extrenanente debllltado. L certo que hoje nascen
novas lornas de lnterlorldade, nesno en zonas que se sltuan
nulto erto de alquns los urbanos do lltoral. L un novo
lenneno ao qual todos ns terenos de restar lqual ateno e
culdado.
Mas, a verdade que a anllse dos dlversos lndlcadores que
llustran os indlces de cresclnento do ais conduz a una vlso
dlcotnlca do terrltrlo naclonal, onde una lalxa lltoral nals
desenvolvlda contrasta con un lnterlor derlnldo e
desertlllcado.
0 ais recusou h no nulto teno, cedendo erante arqunentos
lcels e oullstas, un dos canlnhos ara a nals lnresclndivel
das relornas: a kelorna do Lstado, ao ter derrotado a
osslbllldade de se lnlenentaren no ais as keqles
Adnlnlstratlvas.
Mas o lS no ode lechar os olhos a una dlllculdade que ser,
orventura, a qrande resonsvel elo desenvolvlnento
asslntrlco do nosso ais. h que encontrar outras formas
para reorganizar o territrio nacional.
0ra, o lnteresse or lnstrunentos dlrlqldos a deternlnadas reas
do terrltrlo ten vlndo a acentuar-se ao nivel das olitlcas de
desenvolvlnento reqlonal e local e este oder ser un dos
canlnhos a aerleloar. ulqanos que se tratan de /0uAS uL
Iu!LkVLuA0 lkI0kI!AkIA que lnorta ldentlllcar, sobretudo
en reas nunlclals de nenor densldade enresarlal, nas que
ten otenclal de cresclnento. As nedldas avulsas que o lS no
Coverno tonou loran e alnda hoje se assunen cono nedldas
lnortantes, lnresclndivels nesno na dlnlnulo das
asslnetrlas reqlonals exlstentes.
0 que entendenos ser lnortante crlar-se o concelto de /0uA
uL Iu!LkVLuA0 lkI0kI!AkIA, aconanhado or un conjunto
de beneliclos, nedldas de dlscrlnlnao osltlva e rlorldades
de lnvestlnento dellnldas, en cada ano, no 0ranento de
Lstado.
Crandes lnvestlnentos, qrandes lnlra-estruturas, qrandes
acesslbllldades en /0uAS uL Iu!LkVLuA0 lkI0kI!AkIA sero
lnvestlnentos que odero benellclar aqruanentos de
nunlcilos que odero lazer arte da /0uA classlllcada de
Iu!LkVLuA0 lkI0kI!AkIA.
0u seja: en cada ano o Coverno deternlnar quals sero as
/0uAS uL Iu!LkVLuA0 lkI0kI!AkIA, concelto lnresclndivel
na orqanlzao e na elaborao do resectlvo 0ranento de
Lstado.
uo nos odenos esquecer que a dlnanlzao sclo-econnlca
dos esaos reqlonals nenos desenvolvldos deende, en larqa
nedlda, da exlstencla de condles que lunclonen cono lactores
de atractlvldade ara o lnvestlnento. L que sabldo que a
debllldade do tecldo sclo-econnlco de alqunas reqles do
nosso ais tende roqresslvanente a lraqlllzar a caacldade
dessas reqles na auto ronoo do seu desenvolvlnento.

S-ar putea să vă placă și