Sunteți pe pagina 1din 76

seres imaginarios

Ano 7 # 20
Junho | Junio 2010
ISSN: 1731- 0997
?
seres imaginarios
Ano 7 # 20
Junho | Junio 2010
ISSN: 1731- 0997
Junho 2010 2
?
UMA CRNICA IMAGTICA
por Jakub Jankowski
Professor de Lngua Portuguesa
da Universidade de Varsvia
{CRNICA}
D
esenhem isto: uma aldeia ou uma vila onde eu no nasci mas que ser l na mi-
nha terra das conversas por vir. E por onde tenho andado desde que li pela boca da
minha av a minha primeira bd, desde que deixei cair aquela ma verde naquele
jardim (do outro lado da rua) sob o olho vigilante da minha mesma av. Esbocem
isto: uma vila cheia de pessoas de carne e osso. Presentes em carne e osso. Todos os dias, a todas
as horas, em todos os seus lugares sob todas as luzes imaginveis. O meu tio a levantar-se s seis
do Vero, s escuras do Inverno, a minha outra AvSeis-e-meia da Primavera, a viver pelas suas
sete quintas do Outono. Tracem isto: ser unha e carne com esta passagem do tempo, com essa,
com aquela... Ser imaginrio porque a imaginao como azeite, vem sempre tona. Ser ima-
ginrio porque a imaginao morre como a ltima. Ser bicho imaginrio de sete cabeas para a
memria instvel, esquecvel, dolorosa, passageira, roubada...Pintem isto: uma
alma, uma alma como seria? De que seria? Para que seria? Quem seria?
Seria o qu? Princpio da vida e do pensamento, parte imaterial do ser
humano, princpio espiritual em oposio matria, substncia ou
parte principal de algo. Almas do padeiro, almas do outro mundo,
tretas, tretas, tretas...Fotografem isto: um olhar que quer ver para
alm de... Captem isto: uns cabelos brancos que querem cres-
cer... Reparem nisto: todos estes verbos so da primeira con-
jugao... Imaginem isto: um tumor imaginrio que s se v
na radiografa. Um bom parceiro na discusso,
com bons argumentos, com boas deixas
embora nunce deixe de ter a ltima pa-
lavra. Empolgante como uma discusso
sem fm. Imaginrio, porm irrevogvel.
Sim, ser imaginrio a todo o custo entre
seres imaginrios. Ser alma. Reparem que
todos estes verbos so da primeira...
Junio 2010 3
?
EM DEFESA DOS
SERES IMAGINRIOS
por Aleksandra Jziak
Estudante do 3 ano
Estudos Portugueses
Universidade de Varsvia
{CRNICA}

interessante que a imaginao seja frequente-
mente associada com crianas. Ou com motoristas,
nomeadamente quando se diz que conduzem sem
imaginao. Mas voltemos s crianas, uma vez
que constituem um exemplo gracioso de seres imaginativos,
criadores fecundos de seres imaginrios.
A imaginao muitas vezes contraposta ao conhecimento,
como faculdades que se condicionam numa relao inver-
samente proporcional. Quer dizer, quanto maior e mais
vasto o conhecimento, tanto menor a fora e a habilidade
da imaginao. Curiosamente, nessa relao, a imaginao
parece menos subjugadora, pois o seu desenvolvimento no
bloqueia nem impossibilita o progresso do conhecimento.
O reino da imaginao tranquilo, harmonioso e pacf-
co. Quando, porm, o conhecimento entra em aco, a sua
expanso rpida e impiedosa, obrigando a imaginao a
contentar-se com uma posio marginal e cada vez menor
a partir deste momento. interessante que, mesmo assim,
Albert Einstein tenha considerado a imaginao mais impor-
tante do que o conhecimento, j que este limitado.
Por muito intil que esta digresso parea, podemos tirar
dela a seguinte concluso: se assim for, que um menor
conhecimento signifque um maior domnio da fantasia (ai,
esperem, e porque nos dizem ento que os livros enriquecem
a imaginao?), no admira que as crianas, viventes no
tempo abenoado da ignorncia legtima, antes da invaso
da sabedoria escolar, sejam indivduos mais vulnerveis s
graas sedutoras do universo da imaginao.
A fantasia e as suas criaturas so os melhores amigos da
criana. No , pois, sem justifcao a letra da famosa
cano de infncia segundo a qual a fantasia para se
divertir sem parar. Alis, quem de ns, pelo menos uma
vez na sua vida, no foi uma princesa, um cavaleiro ou um
super-heri qualquer? Quantos de ns, sentados nas barras
dum escadote no recinto de recreio, no se tornaram piratas
cercados por um bando de tubares que, na verdade, eram
apenas uma matilha de ces sem-abrigos do bairro? Alguns
provavelmente procuraram gnomos silvestres sob as folhas
durante uma excurso ao bosque, ou uma ninfa aqutica que
vivesse mesmo num charco. Quem, por fm, no acreditou
no Pai Natal ou no preparou um cestinho para que o Coe-
lhinho da Pscoa lhe deixasse alguns doces?
E quantas aventuras perigosas e inesquecveis graas
imaginao! Lembram-se de todas essas criaturas pavorosas
que costumavam morar debaixo da cama? Ou dos terrores
perturbadores durante uma noitada na tenda montada no
ptio depois de um primo mais velho lhe ter contado algu-
mas historinhas sobre fantasmas? Quantas vezes passaram
a noite em claro porque tinham a certeza de que as vossas
bonecas se mexiam na prateleira e falavam entre si sussuran-
do? E por quanto tempo no conseguiram entrar na cave ou
no sto desde que descobriram que tinham sido habitados
por uns monstros? Sim, para cada um de ns est espreita
o produto da nossa prpria imaginao, disse Hugh Walpole.
E depois de nos ser oferecida a ddiva insubstituvel de
ler, quantas voltas ao mundo ou viagens ao centro da Terra
realizmos graas aos livros! Mormos no Fronto Verde ou
estudmos na Escola de Magia e Bruxaria de Hogwarts.
Pensaram alguma vez no que se passou com todos estes seres
imaginrios? O que fazem e onde agora moram? Pois de
certeza j no debaixo das vossas camas ou no sto da casa
da av. p, diro vocs, eles nunca existiram na realidade!
Tudo bem. J somos maduros, sbios, no precisamos mais
de amigos imaginrios.
S de vez em quando, por alguma ocasio, como por
exemplo o lanamento de um flme novo de Tim Burton,
lembramo-nos da existncia do mundo da imaginao. S
que agora precisamos de um efeito 3D para que esse mundo
nos convena. E eu, que tambm no passo da simples cria-
o imaginria de algum do alm deste texto escrito, em
nome de todos os seres imaginrios abandonados por seres
antigamente imaginativos, sinto-me obrigado a dizer: que
vergonha!
Junho 2010 4
?
{PROSA}
QUEBRAR O GESSO
Paulo Mendes Pinto
Coordenador da Ctedra de Estudos Sefarditas
Faculdade de Letras de Lisboa
C
erto dia, estando eu na Via Real, dei por mim
com pensamentos estranhos e estrbicos. Estra-
nhos porque sempre aqui estive, no sei que me
deu para daqui querer sair. Estrbicos porque vos
vejo a passar sempre de lado, enfrentando-me apenas num
breve momento em que, para provar a vossa arrogncia, es-
to sempre de soslaio. Sim, aqui enquanto me imobilizo com
este peso imenso nos ombros, apenas vos vejo pelo canto dos
vossos olhos. Ningum me encara de frente, olhos nos olhos.
Simplesmente passam e sou incessantemente transformado
em paisagem
No vos digo que j vi muita coisa. Para quem no se pode
mexer, o olhar o que nos sobra no escasso ngulo que a
viso esttica consegue apanhar. E como eles se movem!
Enfm, por vezes param vejo-os melhor. Mas nunca param
a olhar para ns.
Apesar deste tamanho imenso e deste ar ameaador, no
os consigo assustar. Ao ver-me, h longos anos, com este
corpo musculado, pensei que seria um sucesso. Sim, fui
e sou. As pequenas esfnges do outro lado da rua, se bem
que frias, mesmo glidas, porque feitas de negro ferro, no
conseguem tirar os olhos de mim. Como eu delas, enfm,
geometria pura
Esto em frente, sem mais nada para onde olhar, seno para
mim. Mas a sua viso passa-me, ultrapassa-me. So como
raios x que seguem at ao infnito atravs do gesso do meu
ser. Frias, distantes, mas na minha frente, so a paixo pos-
svel mas tal como com os que passam, sem ferro nem
gesso nos movimentos, sem sorriso algum.
Mas hoje sonhei acordado. Inquieto, mas parado. E se eu
me partisse? Ao menos iriam olhar para mim quando me
estatelasse no cho! No, no bem um suicdio, at me
dava vida seria capaz de andar mais de um metro!
E decidi-me. Vou-me atirar e deixar de suportar o mun-
do nesta varanda ridcula! Mas nada aconteceu foi-me
negado o drama e at o medo: nem sequer consegui fechar
os olhos espera do embate!!! Mantive-me hirto, negando
o meu desejo, enquanto sonhava cair. S que no cai
Sinto-me quase l. Sei que tenho uma brecha nas costas, na
ligao parede poderosa. Ajudem-me e libertem-me desta
funo de segurar um mundo que nem vejo! Sim, sou um
Atlas musculado a segurar uma varanda ridcula Eu po-
dia, espantem-se, at segurar o Mundo! Mas este mundo?
Queria ver-vos, aqui a nem conseguir ver quem passa.
A
t
l
a
s

a

s
e
g
u
r
a
r

o

g
l
o
b
o
Junio 2010 5
?
MARIOLA
Carol Beltro
Professora de Lngua Portuguesa
da Universidade de Varsvia
{PROSA}
D
esde seu primeiro dia na cidade, Mariola se
encantou com todas as convenincias e facilida-
des de que no dispunha em seu vilarejo natal. A
profuso de cores e luzes, a variedade de gente e
a abundncia de possibilidades lhe deixavam excitada. Mas
aquilo que mais deslumbrava Mariola era o estabelecimento
colorido que fcava bem em frente janela do seu quarto-
e-sala. Naquele lugar as paredes brilhavam como o espao
sideral, com estrelas, planetas e um grande sol desenhado.
Brilhavam tambm algumas camas e as pessoas que saam de
l. Passados os primeiros meses de inibio, comum a quem
sempre viveu no interior, Mariola comeou a freqentar o
local. A rotina era sempre a mesma: pagava alguns trocados
recepcionista, a moa lhe abria uma cama, limpava-a, e Ma-
riola tinha alguns minutos para se despir, lambuzar o corpo
com um creme, pr culos especiais e se deitar.
Potncia mxima! falava para si mesma, com satisfao.
Fechada dentro daquela cama que mais lembrava um esquife,
ela comeava a conquistar a cor da cidade grande. Sentia a
luz das lmpadas emitida com fora e gostava da sensao de
sua pele queimando.
Laranja combina com o qu? Acho que vou pintar o cabelo
de amarelo, vai fcar bom...
Um dia, seguindo o ritual crematrio de costume, Mariola
foi encaminhada pela moa da recepo a uma nova cama,
produto de ponta no mercado da artifcialidade. Extasiada,
percebeu que a cama era moderna mesmo, pois tinha at
um mini-rdio para que ela manipulasse e pudesse ouvir sua
estao preferida.
novssima. Alis, voc vai ser a primeira a us-la. disse-
lhe a recepcionista com um misto de inveja e afio, pois ain-
da no se sabia ao certo que efeitos podiam ter o raio daquela
cama.A menina deitou-se, culos postos, rdio ligado Jeste
szalona!..., cantava algum l da sua terra e a cama comeou
a funcionar. Tudo ia bem, Mariola sentindo aquele calorzinho
gostoso, como se estivesse no Saara em pleno agosto. Mas, de
repente, uma voz estranha cobriu o som do rdio:
Al, terrquea!
H? Mariola abriu um olho.
Voc pode nos ouvir?
Qu? Mariola abriu o outro olho.
Sim, pode nos ouvir! Viva! Queremos estabelecer contato
com a Terra!
Quem t falando? Isso uma brincadeira de mau gosto, por
acaso?
Mariola comeava a abrir a cama, quando foi advertida:
No faa isso! Ou poder se arrepender...
Ressabiada, decidiu no sair.
Me arrepender por qu? Tem cmera a fora pra me flmar
sem roupa?
Nada disso, fque calma. Somos do planeta Tmbalon Alfa,
aquele que est pintado ali na porta do banheiro. Viemos em
misso de paz.
Cada vez que a voz emanava do alto-falante, as lmpadas
tremiam e ardiam com mais intensidade.
Aaaaai!!! gritou Mariola depois daquele discurso to longo.
Por favor, no saia da. Esta a primeira vez que consegui-
mos estabelecer contato.
Primeira e ltima, se depender de mim! Ai, ai!!! Aaaaaaaai!!!
e Mariola levantou-se desembestada, a recepcionista j do
lado de fora do quarto iluminado a esmurrar a porta.
Ei, tudo bem a dentro? T tudo bem?
Mariola abriu a porta, o cabelo amarelo-ovo eriado, o corpo
vermelho e cheio de pequenas queimaduras.
Voc acha que est tudo bem? Olhe pra mim!
A recepcionista, boquiaberta, s ouvia. E Mariola, apontando
o planeta Tmbalon Alfa na porta do banheiro, continuou:
Tudo culpa daquela pintura ali! E essa cama com rdio!
Melhor jogar no lixo!
Saiu, para nunca mais voltar, nem ser vista.
A recepcionista desconfou que a luz muito forte pudesse lhe
ter queimado alguns neurnios:
Esse pessoal do interior...
A
t
l
a
s

a

s
e
g
u
r
a
r

o

g
l
o
b
o
Junho 2010 6
?
APELIDAR ROBS
DOS NOMES PRPRIOS DOS SERES
MUITO ENGENHOSAMENTE IMAGINADOS
POR STANISAW LEM
por Marta Machowska-Dias
Licenciada em Estudos Portugueses
pela Universidade de Varsvia
O
presente artigo constitudo por excer-
tos da minha tese de mestrado, escrita no ano
2008/2009 sob a orientao do Prof. Doutor
Gerardo Beltrn e felizmente defendida em Julho
de 2009, no 220 aniversrio da tomada de Bastilha. A ideia
original foi analisar como se comportam na traduo para
portugus os recursos literrios ao servio do grotesco na
fco cientfca de Stanisaw Lem. O material era to rico
que afnal me limitei aos nomes prprios de personagens,
stios, criaturas e outros elementos do mundo dos contos
grotescos sobre Ijon Tichy (foi tambm necessrio tomar em
considerao a edio norte-americana que serviu de base
para a traduo portuguesa). A anlise desses nomes signif-
cou entrar num grande jogo de associaes e de imaginao.
Revisitando este meu trabalho, vejo bem que, como aconte-
ce sempre com obras da imaginao, se podia ter ido mais
longe nesse jogo. Por isso, convido o leitor a uma reviso das
minhas ideias e a uma re-imaginao dos exemplos citados.
Tratam-se de criaturas grotescas, isto de seres imaginados
no mbito do mundo grotesco e de acordo com as suas regras,
bem como dos seus nomes.
CRIATURAS GROTESCAS
Uma criatura de caractersticas hbridas pode servir de em-
blema categoria esttica do grotesco, pois metonimicamente
condensa as suas particularidades (Dajnowski 2005: 121). E os
universos que Ijon Tichy percorre abundam em seres vivos que
o leitor pode reconhecer como hbridos de vrios elementos
que conhece do mundo real. Como resume Maciej Dajnowski,
Dzienniki Gwiazdowe pode servir como base para a elaborao
de uma enciclopdia de astro-zoologia e astro-botnica. Os
entes que Tichy observa nas suas andanas pelo cosmos so h-
bridos esquisitos de animais, plantas e, de vez em quando, m-
veis ou outro objectos inanimados. No ciclo Ze wspomnie
Ijona Tichego o conto Ratujmy kosmos o que mais abunda
em criaturas de natureza grotesca. Podemos ler neste texto
sobre criaturas como mrwka krzesawka dreczypupa (um
hbrido feito de uma cadeira e formigas ferozes), przebizad
uporek (um hbrido de um insecto e uma broca) ou goryczka
rozumna (um hbrido de uma batata e um crebro humano).
A fauna e a fora do mundo representado trazem um problema
crucial para a traduo: um vocabulrio riqussimo, repleto de
neologismos formais, nomes prprios e termos de linguagens
cientfcas. Podemos ento dizer que as criaturas grotescas
formam parte do mundo representado e exigem uma lngua
prpria para o descrever. todo um universo novo, com
elementos que tero de ser designados com novas palavras.
Assim o tradutor encontra-se perante uma srie de palavras
e expresses que provm das enciclopdias de biologia ou do
quotidiano do mundo real, aberraes destas ou palavras que
foram inventadas pelo autor e no se assemelham a nada que
o leitor conhea. Cada categoria exigir que se empregue uma
estratgia de traduo.
MQUINAS COMO SERES GROTESCOS
Aqui quismos dar especial destaque a uma sub-classe de cria-
turas grotescas da prosa lemeana: s mquinas. Estas criaes
cabem perfeitamente na categoria de criaturas ou seres, j
que a maioria deles possui uma conscincia e uma persona-
lidade, e esta ltima em muitos casos no menos interes-
sante do que as personalidades dos humanos inventados por
Stanisaw Lem e dos que habitam o mundo ao qual chamamos
real.
ANTROPO-CREMATNIMOS: NOMES DE MQUINAS
Uma categoria especial deve ser aberta para os nomes de todo
o tipo de mquinas e aparelhos do conto Tragedia pralnicza.
Como veremos, as mquinas, na sua grande maioria, no so
apenas objectos mortos; dispem de uma inteligncia artifcial
avanadssima, muitas vezes igual ou superior dos huma-
nos. Portanto no podem ser vistos como simples objectos.
Por outro lado, o narrador, e a situao apresentada no conto,
sublinham que as mquinas no tm um estatuto igual ao dos
homens. As mquinas combinam em si caractersticas do ser
humano e do objecto inanimado. Os seus nomes tambm no
so criados de forma a se assemelharem aos nomes de seres
humanos. Por isso sero aqui tratados como uma categoria
separada: antropo-crematnimos. Este termo abranger os no-
{INVESTIGAO}
Junio 2010 7
?
mes prprios de mquinas, tanto daquelas
que apresentam inteligncia e comporta-
mento quase-humano, como daquelas cujo
grau de humanidade muito inferior, devi-
do grande importncia das mquinas no
mundo apresentado do grotesco da fco
cientfca de Lem.
Dois casos muito interessantes so os
nomes das naves espaciais referidas nas no-
tcias sobre a inteligncia artifcial rebelde,
em original Boydar e Horda Tympanii.
Boydar uma nave cujo computador
insurgiu-se contra a sua tripulao e contra
os passageiros, suprimiu-os, e em segui-
da instalou-se num planeta desabitado,
multiplicando-se e tendo estabelecido um
estado de robots
1
(Lem 1987: 83). O outro
caso envolve mquinas muito capricho-
sas: Chegou ao ponto de um gesto pouco
polido, o bater de uma porta, ser sufciente
para fazer com que um frigorfco a bordo
se rebelasse foi exactamente o que aconteceu com o notvel
Gelafundo do trangalctico Intrpido
2
(Lem 1987: 83). Nas
tradues os nomes destas duas naves apresentam-se da
seguinte maneira:
polaco ingls portugus
statek Boydar spaceship Jonathan nave Jonathan
transgalwaktyk
Horda Tympanii
transgalactic
Intrepid
transgalctico
Intrpido
A palavra Boydar um antigo nome masculino pola-
co, que signifca dom divino ou oferecido por Deus. O
signifcado bvio para um falante de lngua polaca, pois a
construo clara, o nome formado por dois elementos
de base: boy - de Deus (liwiski, Tyszkiewicz 2005)
e dar - ddiva, dom, presente (liwiski, Tyszkiewicz
2005). Na traduo americana a nave aparece como Jona-
than, tambm um nome masculino existente na tradio
anglo-saxnica. O signifcado do nome Jonathan prati-
camente igual ao de Boydar. Dois dicionrios de nomes
prprios fornecem as seguintes defnies: Biblical name,
meaning God has given, composed of the same elements as
those of Matthew, but in reverse order
3
, From the Hebrew
name (Yehonatan) (contracted to (Yona-
tan)) meaning YAHWEH has given
4
. Embora o signifcado
dos nomes seja igual, a sua situao pragmtica diferente.
Jonathan um nome bastante frequente em pases da lngua
inglesa, ao contrrio de Boydar, rarssimo na Polnia na
segunda metade do sculo XX. No entanto Boydar revela
logo o seu signifcado aos leitores e Jonathan no, pois os
elementos de base que referem Deus e dom esto nele pre-
sentes sob forma de palavras hebraicas sujeitas a um processo
de adaptao fontica. O resultado uma mudana no jogo
que o nome cria: no original ele bvio, na traduo torna-
se erudito, acessvel s para quem conhecer a etimologia
hebraica do nome ou estiver curioso e procurar nos dicio-
nrios. O tipo de jogo muda, mas mesmo assim permanece
muito lemeano, pois os jogos eruditos so muito frequentes
na prosa de Lem. Em portugus o nome fca Jonathan. O
tradutor decide deixar o nome prprio sem mudanas, no
escolhe a verso portuguesa do mesmo nome Jonats, pelo
que o jogo se torna ainda menos acessvel. O leitor poderia
procurar o signifcado do antropnimo ingls Jonathan,
mas no tem indicaes para tal necessidade. Encontra um
nome estrangeiro que lhe pode parecer mais um elemento do
mundo representado situado nos Estados Unidos alternativos.
Se o tradutor tivesse optado pelo nome portugus Jonats,
talvez o leitor tivesse um indcio de um signifcado oculto,
pela associao com a personagem bblica desse nome. Em
portugus seria tambm possvel recriar o jogo original de
forma mais legvel para o leitor, por exemplo utilizando um
nome proveniente de latim como Dominico ou derivando
um nome novo das palavras latinas deus, dei
5
e donum,
doni
6
. Um Deidon seria para o leitor portugus legvel
qual Boydar para o leitor polaco, mesmo no sendo um
nome humano existente. Esta ideia foi utilizada por Jadwiga
Maurizio, tradutora de Dzienniki Gwiazdowe para castelhano
(Lem 1978: 62).
A referncia deste nome um intertexto explcito com outro
conto do volume Dzienniki Gwiazdowe, Podr jedenasta
(Dcima primeira viagem) que no consta da colectnea portu-
guesa. O narrador aponta para esta ligao: O leitor familiari-
zado com os meus dirios de viagem deve recordar-se de que
eu prprio me envolvi nesse assunto do computador e ajudei
resolv-lo
7
(Lem 1987: 83). J que o conto Podr jedenasta
no est traduzido para a lngua portuguesa, para o leitor por-
tugus de Viagens de Ijon Tichy o intertexto inexistente.
O segundo nome mencionado, Horda Tympanii represen-
ta um tipo de jogo erudito. primeira vista o leitor polaco
reconhece logo a palavra horda. Este substantivo colectivo
signifca:
{INVESTIGAO}
Junho 2010 8
?
1. u ludw koczowniczych turecko-mongolskich: wo-
jsko, obz wojskowy, gwna kwatera chana; zjednoczenie
rnych plemion pod wadz jednego chana. 2. tum, zgraja,
tuszcza. 3. u ludw zbieracko-owieckich: grupa ludzi stale
migrujcych po okrelonym terenie (Szymczak 1988).
O equivalente portugus deste termo, alis menos vasto do
que o termo polaco, seria horda: 1. tribo errante; 2. bando
indisciplinado; caterva; chusma (dlp 2008). Devido ao sig-
nifcado da palavra, o leitor polaco pode associar o nome s
histrias ou lendas blicas, e o efeito reforado pela segunda
parte da expresso Tympanii que parece referir-se a alguma
terra, real ou mtica. Mas o jogo mais gracioso est reservado
para os leitores que conhecerem o termo anatmico latim
chorda tympani, o nome de um nervo craniano. Para a gran-
de maioria dos leitores polacos este termo completamente
desconhecido: a lngua polaca dispe de uma nomenclatura
anatmica prpria no baseada no latim e o conhecimento
da nomenclatura latina est reservado quase exclusivamente
aos mdicos. Um polaco no formado em Medicina pode co-
nhecer este nervo como struna bbenkowa, mas altamente
improvvel que conhea o nome em latim chorda tympa-
ni. Stanisaw Lem, que era formado em Medicina, faz aqui
uma piada temtica ligada sua profsso, criando um jogo
de palavras possvel graas a duas caractersticas da lngua
polaca: em primeiro lugar, as grafas ch e h representam
o mesmo som; em segundo lugar, a morfologia sinttica
comum entre o polaco e o latim, portanto pode confundir-se
uma palavra latina em genetivus com uma palavra declinada
no mesmo caso polaco (neste caso a terminao do genetivus
latino -i quase igual terminao do dopeniacz, respectivo
caso polaco, -ii).
Em ingls a recriao deste jogo enfrenta vrios obstculos.
A nomenclatura anatmica inglesa usa os termos latinos e
o mesmo nervo em ingls designado pela mesma expres-
so chorda tympani, mas acabam aqui as semelhanas.
Horda poderia ser substituda por horde ((sometimes
disapproving) a large crowd of people (Wehmeier 2000)),
mas a pronncia das duas palavras chorda e horde em
ingls bastante diferente e, alm disso, a regncia nominal
inglesa exigiria o uso da preposio of ou de uma ordem
da expresso inversa, por exemplo Horde of Tympany ou
Tympanys Horde. O mesmo aconteceria em portugus,
caso o tradutor tivesse acesso ao jogo original polaco e qui-
sesse reconstrui-lo. A morfologia analtica exigiria o uso da
preposio de, por exemplo Horda da Tympania. A dupla
americana de tradutores optou pela substituio do termo
por uma palavra completamente diferente: Intrepid, um
adjectivo de origem latina que signifca (formal, ofen humo-
rous) very brave; not afraid of danger or difculties (Weh-
meier 2000). O tradutor portugus substitui Intrepid pelo
seu equivalente Intrpido (1. que no trpido; 2. deste-
mido, ousado; 3. frme, resoluto (DLP 2008)). O resultado
destas decises o contrrio do resultado no caso anterior.
Um jogo muito engraado mas extremamente hermtico foi
substitudo por um nome que se refere s associaes imedia-
tas provocadas pelo antropo-crematnimo Horda Tympanii,
isto associaes com histrias blicas ou lendrias. Desta
vez, devido a difculdades provocadas pelas diferenas gra-
maticais entre as lnguas, o leitor culto foi privado do prazer
intelectual de descobrir que esse nome to nobre no mais
do que um nervo craniano com um erro ortogrfco.
Notas
1
(...) kalkulatorw, powstawszy przeciw zaodze i pasaerom rakiety,
pozby si ich, za czym, osiadszy na pustynnej planecie, rozmnoy
si i zaoy pastwo robotw (Lem 1971: 371).
2
Dochodzio do tego, ze wystarczy jeden gest nie do grzeczny,
jedno zatrzaniecie drzwi nazbyt gwatowne, aby pokadowa lo-
dwka zbuntowaa si jak to si stao wanie z osawionym Deep
Freezerem z transgalaktyku Horda Tympanii (Lem 1971: 371-372).
3
http://www.askoxford.com/frstnames/jonathan?view=uk, acesso
em 15.05.2009.
4
http://www.behindthename.com/name/jonathan, acesso em
15.05.2009.
5
http://catholic.archives.nd.edu/cgi-bin/lookup.
pl?stem=deus&ending=, acesso em 15.05.2009.
6
http://catholic.archives.nd.edu/cgi-bin/lookup.
pl?stem=donum&ending=, acesso em 15.05.2009.
7
Jak moe pamitaj czytelnicy tych sw, ktrzy zaznajomili si
z moimi dziennikami podry, w afer Kalkulatora sam byem
wmieszany i poniekd przyczyniem si do jej rozwizania (Lem
1971: 371).
Bibliografa
Dajnowski, Maciej (2005) Groteska w twrczoci Stanisawa Lema,
Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask.
AAVV (2008), Dicionrio da Lngua Portuguesa (2008), Porto Edito-
ra, Porto.
Lem, Stanisaw (1971) Dzienniki Gwiazdowe. Czytelnik, Warszawa.
Lem, Stanisaw (1983) Memoirs of a space traveller. Further remin-
scences of Ijon Tichy, trad. Joel Stern e Maria Swiecicka-Ziemianek.
Harcourt Brace & Company, New York.
Lem, Stanisaw (1987) Viagens de Ijon Tichy, trad. Antnio Sabler.
Editorial Caminho, Lisboa.
Lem, Stanisaw (1978) Diarios de las estrellas. Viajes y memorias,
trad. Jadwiga Maurizio. Editorial Bruguera, Barcelona.
Szymczak, M, ed. (1988) Sownik Jzyka Polskiego. Pastwowe
Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
liwiski, Antoni e Tyszkiewicz-liwiska, Leokadia (2005
[1983]) Sownik polsko-portugalski. Wiedza Powszechna, Warszawa.
Wehmeier, Sally, ed. (2000) Advanced Learners Dictionary of Cur-
rent English, Oxford University Press, Oxford.
{INVESTIGAO}
Junio 2010 9
?
A POESIA DE OINAT BONI
DA SILVA-RERO
ou seja
a competio na vida d-lhe sabor,
a vossa me s tem amor para um de vocs
1
por Kornel Stanisawski
Estudante do 5 ano
Estudos Portugueses
Universidade de Varsvia
N
as pesquisas sobre os poetas
brasileiros do sculo vinte h
uma compreensvel repetio
des interesses. Os seres humanos
gostam de classifcar o mundo em que vivem
porque assim sentem-se mais seguros. Os
maiores nomes so venerados e as suas obras
analisadas profundamente nas escolas prim-
rias, enquanto outros nem so reconhecidos
pelas suas prprias famlias. Este comporta-
mento permite-nos (ns = humanos) sentir-
nos mais seguros. Afnal, mais fcil aceitar
uma verdade como no sculo XX, no Brasil,
h dois dos maiores poetas do sculo vinte,
quatro poetas bastante importantes e uns 500
mais que tm demasiado tempo livre em vez
de uma verdade do tipo No Brasil, do sculo
vinte h seis poetas que mantm uma relao
de profunda amizade com os proprietrios
das maiores editoras ou uma como h 506
poetas brasileiros do sculo XX, preciso
l-los todos para ter uma opinio. Enquanto
esta atitude muito bem compreensvel, h
trinta e oito anos encontrmos um autor
que, na nossa opinio injustamente, no
faz parte do cnone dos melhores poetas
brasileiros do sculo vinte, nem conhecido
pela maioria dos professores da literatura brasileira. Ele at
nem fgura na Wikipedia, o que para muitos uma clara
prova de que ele nunca existiu. Essas insinuaes no podem,
todavia, minar a verdade de que no ano de 1972, no ltimo
dia da nossa estadia em Espanha, na biblioteca municipal de
Tordesilhas, numa pequena seco de Autores Extranjeros, na
estante marcada O-P, entre as Poems and Related Works de
Ossian e de Alexandre Petrvi-
tch, encontrmos e depois segurmos com as nossas prprias
mos um livro escrito numa mquina de escrever e encader-
nado com uma srie de grampos, intitulado LIVRO 3 com
uma inscrio feita com o mesmo tamanho e tipo de letra:
transcrito e escrito por Oinat Boni da Silva-Rero [nova linha]
1980, Mundo-Nantes. Abrimos o conjunto de folhas um
pouco amareladas e procurmos o ndice, mas no o tendo
encontrado, abrimos o livro escolhendo aleatoriamente uma
pgina e vimos o poema VIDA 41 que aqui transcrevemos
na sua entidade:
A vida como um pacote de chocolates.
Causa obesidade.
Esta brincadeira com a citao do flme Forrest Gump fez-
nos virar a pgina para ver o poema VIDA 42:
Uma vida sem sonhos no tem sentido.
Sabes onde est o fuzil do av.
{INVESTIGAO}
Junho 2010 10
?
bava de beber, desafaram-nos a vislumbrar o que estava es-
crito nos papis que segurava. Levantmo-nos e fomos atrs
dele. A verdade era bastante estranha para nos fazer verifcar
a nossa descoberta, mas isso no foi possvel: o homem virou
e desapareceu numa ruazinha vazia. O que estava escrito nas
folhas era LIVRO 1. Deixmos a festa e fomos atrs dele,
virmos na mesma rua que ele e gritmos atrs dele. Parou,
olhou e perguntou Qu quieres? com um sotaque estra-
nho. Respondemos que estvamos interessados nas folhas
que tinha. O homem de repente bateu com a mala na nossa
cara e ps-se a fugir. Quando estava a uma distncia segura
parou e gritou No estoy haciendo nada de ilegal! e fugiu.
O nosso nariz estava a sangrar um pouco, depois de uns
instantes levantmo-nos e pusemo-nos a andar na direco
do hotel. Depois de 3 passos voltmos atrs e levmos a mala
connosco.
Fechados no quarto abrimos a mala e o cheiro de um sto
encheu a diviso. Na mala estava uma grande almofada e
umas folhas de papel. Cada folha continha um poema e nada
mais. Em conjunto eram 9 pedaos de poesia. As que ns
intitulmos, erradamente, LIVRO 2.
Sabemos que os trabalhos acadmicos se regem pelas suas
prprias leis que no admitem esse tipo de contedo narrati-
vo, mas sem ele quem acreditaria que a poesia de Oinat Boni
da Silva-Rero mais do que uma inveno? Asseguramos que
ela real e verdadeira, pelo menos to real como a lei que no
se pode dividir por zero e to verdadeira como os assuntos
dos quais ela trata.
Das escassas fontes que conseguimos encontrar ao longo dos
quarenta anos que dedicmos ao estudo da obra do autor,
soubemos pouco. claro que Silva-Rero nasceu em Matino,
no estado da Santa Catarina no dia 31 de Junho 1945. Viveu
numa famlia bastante rica, era flho nico, estudou Enge-
nharia Nutica e no ano 1967 deixou a cidade para no l
voltar mais
2
(no nos conseguimos pr em contacto com os
pais dele nem com pessoas que o conheciam). Confrmmos
tambm que nos anos 1969-1971 viveu na cidade de Nantes
(Frana), pois naqueles anos estava inscrito na biblioteca
daquela cidade (percorremos toda a seco da literatura
Havia muitas perguntas sem respostas e o computador da
biblioteca no tinha acesso Internet. No existia nenhuma
Internet. Quisemos logo procurar no catlogo o nome do
autor, procurar dados sobre os seus livros, sentia-me in-
completo sem essas informaes. Perguntmos com o nosso
espanhol retardado assistente da biblioteca se ela sabia
algo sobre o nosso raro encontro, mas como ela s estava a
substituir a pessoa que normalmente l trabalhava, no nos
pde ajudar. Perguntmos se podamos requisitar o livro, mas
a nica forma de levar a nossa recm-descoberta obra para
fora da biblioteca municipal de Tordesilhas era fazer uma
cpia numa Xerox, aparentemente quase to velha como o
Tratado que dividiu o Mundo no descoberto entre Portugal
e Espanha. Era o meu ltimo dia naquela cidade e, como
era o incio de Setembro, era o dia da anual festa da cidade.
Havia, porm, um problema: para tirar cpias na mquina
velha, era necessrio introduzir moedas e ela no aceitava
Pesetas. Solo admite Tetradracmas de Atenas - a assistente
explicou. Escondmo-nos e, ignorando o grande letreiro
NO FOTO, conseguimos tirar seis fotografas com a nossa
mquina fotogrfca, a coisa mais moderna em todo o edifcio,
antes da assistente nos apanhar. A mulher respeitava as regras
da biblioteca e todos sabem que a primeira regra No falar
alto, mas o seu sussurar estranhamente no quis aceitar na
companhia dele adjectivos como baixo, delicado ou que-
no-transmitia-mensagens-de-dio-profundo.
Ela tirou-nos uma fotografa com uma mquina daquelas que
ainda usavam placas sensveis luz e com uma enorme lm-
pada de fash que assegurava na outra mo, e disse que a foto
ia ser pendurada ao lado da entrada junto com as imagens
das pessoas que estavam interditas de entrar na biblioteca.
No querendo ter mais problemas, samos do edifcio e no
quisemos pensar mais no assunto.
noite, sentados numa das incontveis festas espalhadas por
toda a cidade e gozando do nosso ltimo dia no pas, um
homem de mau cheiro passou ao nosso lado. S o vimos de
trs, numa mo segurava uma mala de carto, na outra uma
gaiola vazia e por debaixo do sovaco tinha um conjunto de
folhas brancas. O seu lento andar e as duas cervejas que aca-
a nica forma de levar a nossa recm-descoberta obra
para fora da biblioteca municipal de Tordesilhas
era fazer uma cpia numa Xerox
{INVESTIGAO}
Junio 2010 11
?
estrangeira, mas no encontrmos nenhumas das suas obras
inseridas entre os outros livros). Este todo o saber que
possuimos da bibliografa do autor. Nem sequer podemos
determinar se a rara personagem que tinhamos encontrado
em Tordesilhas no ano 1972 era o prprio poeta, um ladro
ou simplesmente um sem-abrigo que encontrara a mala de
Silva-Rero.
Os nicos dois conjuntos de poemas que conhecamos at
ento, o LIVRO 3 (que, afnal, tendo comprado Tetradracmas
no mercado negro e pagando a um cidado cuja foto no
estava pendurada junto entrada, conseguimos fotocopiar)
e o chamado LIVRO 4 (que no quarto do hotel pensvamos
ser o segundo) causaram-nos muitos problemas de natureza
editorial (dos quais falaremos mais tarde neste trabalho). Os
poemas do LIVRO 3 so do ano de 1972, os que tnhamos
encontrado na mala foram escritos mais tarde (facto, que
foi comprovado por um teste de Carbono 14 e pelas mais
avanadas e complicadas ferramentas flolgicas). O LIVRO
3 contm 25 poemas, o outro, provavelmente incompleto,
tem 9. Os ttulos seguem um padro: [PALAVRA-TEMA] +
[NMERO]. As palavras-temas so trs: AMOR, VIDA
e MORTE. Todos os poemas tm ttulo, 20 so da srie
VIDA, 12 da srie AMOR e dois da MORTE (vale a pena
mencionar que todos os poemas do LIVRO 4 so intitulados
AMOR n). A numerao comea com os nmeros VIDA
37, AMOR 2, MORTE -2, o que sugere que o autor prova-
velmente tinha comeado as trs sries no seu LIVRO 1 ou
num LIVRO 2, da existncia do qual no sabemos nada.
Os poemas nunca rimam, no mantm um ritmo fxo. Todos
seguem o mesmo padro: introduz-se um clich ou um
provrbio no primeiro verso, normalmente um que introduz
uma comparao de amor, vida ou morte, enquanto o segun-
do verso responde a essa comparao de uma maneira pouco
inesperada. Tomemos como exemplo o poema VIDA 39
3
:
A vida como um rio de diversas possibilidades.
Na Sibria.
Ou trs poemas da srie AMOR:
AMOR 6
4
Quem ama, sobreviver todas as diculdades.
Romeu e Julieta so as melhores testemunhas.
AMOR 3
5

O Amor como um grande fogo.
Usam-no para fazer anncios de Burger King.
AMOR 15
6
Sem amor nada tem sentido.
Com amor afogar-se tem mais.
E ainda um poema da srie MORTE:
MORTE 2:
A morte no o m.
O sofrimento nunca acaba.
O incio do poema sugere uma viso excitante e positiva da
vida, compara-a a um rio que corre, enquanto o segundo
verso rompe essa iluso e as esperanas localizando o rio
na Sibria onde os rios esto todos congelados. Esse padro
acompanha toda a poesia de Silva-Rero. A sua obra parece
recolher aleatoriamente vrias citaes da cultura popular do
mundo do ocidente, col-las nas suas folhas soltas e, o mais
importante, coment-las.
Os numerosos problemas editoriais com o LIVRO 4 torna-
ram a publicao da obra de Silva-Rero um processo longo e
difcil. Enquanto o LIVRO 3 era um produto fnal, um que o
prprio autor publicou, o nosso chamado LIVRO 4 era um
conjunto de folhas soltas, sem qualquer ttulo, sem nenhuma
data. At ordenar os poemas foi uma tarefa difcil, reparemos
na ordem que existe no LIVRO 3. Mesmo que os poemas te-
nham nmeros, o autor mistura as sries, por exemplo pe 3
poemas: VIDA 38- VIDA 40, um poema da srie AMOR
2, logo o poema VIDA 41 e VIDA 42, depois AMOR
3 - AMOR 6, depois MORTE 2... Como vemos, as trs s-
ries, VIDA, AMOR e MORTE intercruzam-se sem qualquer
padro compreensvel.
Este trabalho visa somente aproximar a um leitor potencial
a existncia de Oinat Boni da Silva-Rero, um autor brasileiro
que at agora ainda no recebeu a ateno que merece. Espe-
ramos que os insensatos investigadores que ao longo dos anos
tm sugerido que este realssimo autor no existe, estirparo
o mal que introduziram ao mundo da flologia.
1
Oinat Boni da Silva-Rero, VIDA 54, LIVRO 3, p. 23.
2
Registo paroquial da cidade de Matino, pp. 568-569, Matino
1872-presente.
3
Oinat Boni da Silva-Rero, LIVRO 3, p.3.
4
Ibid., p.10.
5
Oinat Boni da Silva-Rero, LIVRO 3, p. 7.
6
Oinat Boni da Silva-Rero, LIVRO 4, (pginas sem numerao)
{INVESTIGAO}
{GASTRONOMIA}
dmito no ter lido o Ensaio sobre a cegueira
nem ter visto o flme e no pretender l-lo nos
prximos meses ou anos porque a minha pilha de
livros para ler j muito alta e continua a cres-
cer. Mas acabo de ter uma experincia que provavelmente
equivale ou ultrapassa qualquer leitura que uma pessoa visual
pode fazer sobre o tema: passei algum tempo a comer em
absoluta escurido. No foi como estar em casa noite com
a electricidade a falhar, foi mais uma negrura total em que
a pessoa nem consegue ver as suas prprias mos. Como se
me encontrasse de repente desprendida da realidade, como
se ocorresse uma abstraco de mim e eu fcasse fora da rea-
lidade, sem as coisas que normalmente nos rodeiam. Excepto
as coisas que se encontravam ao alcance da minha mo e que
constituram a parte essencial dessa noite.
Garanto que foi uma experincia extraordinria. Para a ter
tive que ir a Pozna, mas valeu a pena passar vrias horas
no carro e pagar a gasolina que est cada vez mais cara. Em
Pozna encontra-se o nico restaurante na Polnia, neste
momento, que serve refeies sempre em total escurido: o
Dark Restaurant, localizado num prdio antigo na rua Gar-
bary 48. Existe ainda um restaurante deste tipo em Bydgoszcz,
mas a escurido funciona l como um event aos fns-de-
semana, no como a ideia principal do local.
E a ideia principal deste tipo de estabelecimento surpreen-
der o cliente, ensin-lo a apreciar o sabor em si prprio, no
o relacionando com o aspecto da comida, e mostrar como o
paladar se abre quando o mais poderoso dos nossos sentidos
no est a funcionar. A visita ao restaurante demora bastante
tempo, no nosso caso mais do que duas horas, porque as
condies invisuais exigem especial cuidado por parte dos
empregados e por parte do prprio cliente (imaginem comer
sem ver nada e no se sujar, no partir nada, etc.).
No incio entra-se numa ante-sala ainda suavemente ilumi-
nada. L um empregado explica a ideia e as condies do
restaurante. Faz tambm uma pequena entrevista ao cliente:
o que que no gostamos de comer, o que que por algumas
razes no podemos comer. E aqui est a piada o cliente es-
colhe o tipo e o preo do conjunto que vai comer, mas depois
no informado sobre o que que exactamente vai comer.
As explicaes s vm no fm da aventura. Alm de conjuntos
bsicos entrada + prato principal ou sopa + prato principal +
sobremesa o restaurante oferece conjuntos chamados Mood
Food e Bizarre Food. O primeiro consiste em refeies
que, graas sua composio bioqumica, podem infuen-
ciar positivamente o nosso humor. O segundo tipo prope
comidas que no se costumam comer muito frequentemente.
Optmos por estas duas coisas eu pelo Mood Food e o meu
cnjuge pelo Bizarre Food. No caso do Mood Food foi pos-
svel pedir uma verso sem carne, o que me agradou imenso.
Escolhem-se tambm as bebidas. A carta dos vinhos , alis, a
nica coisa que se pode ver durante toda a noite.
Depois, segurando um empregado pela mo, entra-se na sala.
No corredor h uma srie de cortinas grossas que no deixam
entrar nenhuma luz. Realmente no h luz na sala de jantar,
no se v absolutamente nada e a sensao muito estranha.
como estar todo o tempo com os olhos fechados num stio
muito escuro. O empregado ajuda-nos a sentar e convida
os clientes a apalparem a mesa e a familiarizarem-se com a
distribuio da loia. Na mesa h sempre uma campainha que
serve para chamar o empregado caso seja necessrio. J nessa
altura, antes de vir a comida, notmos um efeito curioso da
escurido as pessoas, quando no se vem, comeam a falar
muito alto. certo que os companheiros esto muito perto,
mas mesmo assim todos os clientes gritam uns com os outros
para terem a certeza de que os interlocutores vo ouvir.
Quando vm os pratos, comea a parte principal da aventura.
Pode-se comer com talheres ou mo. Ns optamos pela
segunda hiptese porque muito mais fcil e agradvel. E ou-
tra surpresa da escurido num certo momento reparei que
estava a lamber os dedos sem vergonha nenhuma. Ser que
o comportamento civilizado s tem que ver com o facto de
outras pessoas estarem a ver? Seja como for, foi mesmo diver-
tido comer assim, mo, sem ver o que estvamos a comer, e
adivinhar o que era. Depois de alguns minutos habitumo-
nos negrura e conseguimos trocar os pratos para cada
um de ns poder experimentar tudo e para conseguirmos
adivinhar juntos os ingredientes. A comida foi saborosa, mas
no reparamos que o paladar tivesse funcionado de alguma
FAA O FAVOR DE IMAGINAR
O QUE EST A COMER
UM JANTAR NO MEIO DO ESCURO
por Marta Machowska-Dias
Licenciada em Estudos Portugueses
pela Universidade de Varsvia
forma extraordinria. Tudo sabia bem, mas no havia grande
novidade. Talvez a possibilidade de tocar a comida tenha
anulado um pouco o efeito. Ou talvez o efeito em si prprio
no seja nada de exclusivo a este tipo de restaurantes, pois
as pessoas de uma forma completamente natural costumam
fechar os olhos a comer coisas especialmente deliciosas. A
nica coisa que estranhei foi o peixe que me serviram como
prato principal. Normalmente gosto de peixe em qualquer
forma e no protesto mesmo que seja peixe congelado e frito
como na cantina da minha escola primria. Mas desta vez
tive uma sensao estranha e um tanto desagradvel de ser
atacada por um cheiro muito forte de peixe congelado e frito
mais ou menos como na cantina minha escola. No creio que
fosse esse o caso, porque o resto da comida prova que o Dark
Restaurant tem um nvel bastante alto. Se calhar o peixe, que
uma coisa muito forte em si prpria, demais para se comer
no escuro. Se calhar o olfacto e o paladar estavam realmente
mais sensveis e j no aguentaram o peixe.
As adivinhas tambm no foram demasiado difceis, pelo
menos no caso do Mood Food. A maior parte das coisas foi
bastante fcil identifcar, por exemplo a entrada que consistia
em pra assada com queijo azul e uma mistura de alfaces
com azeite e vinagre. A sobremesa gelados salpicados com
pimenta moda e morangos com doce de ginja tambm. So
tudo sabores muito fortes que se impem s papilas gusta-
tivas e deixam pouco espao para dvidas. O Bizarre Food
parecia fcil tambm e at um bocado aborrecido, mas depois
revelou-se no o ser. Tivemos a impresso de comer tortilhas
com frango e vegetais como entrada, e bife de vaca como
prato principal. Mas a sobremesa no nos enganou: gelados
de baunilha e tomate recheado com framboesas e amendoins.
Para mim foi um pouco cansativo passar duas horas no
escuro, especialmente depois do jantar, quando natural
fcar com sono. Samos ento com a ajuda do empregado e
sentmo-nos mais uma vez na sala de estar decorada de uma
forma acolhedora e algo foleirosamente romntica. Veio o
momento de mais uma entrevista: Ento, o que que acham
que comeram? E como j disse, no Mood Food adivinhmos
quase tudo, mas no Bizarre no tanto. A ementa que a empre-
gada nos apresentou post factum foi assim:
Mood Food
- entrada: pra assada com canela e queijo azul depositada
numa mistura de alfaces
- prato principal: massa flo recheada com coregono-branco
(Coregonus albula ou sielawa em polaco), croquetes de pur
de batata com molho de alecrim, pur de ervilhas
- sobremesa: gelado de nata salpicado de pimenta moda,
carpaccio de morangos e gel de ginjas
Bizarre Food
- entrada: burritos com testculos de boi, milho, cebola e
molho mexicano
- bifes de javali, croquetes de pur de batata e queijo, feijo
moda de Sabudia (com natas e bacon)
- sobremesa: gelado de baunilha, tomate com framboesa e
amendoins
Bem, a ideia dos testculos de boi passou-nos pelas cabeas,
mas em forma de brincadeira. Sobre o javali nem pensmos
porque no temos experincia com carne de caa. A mim
repugna-me a ideia de comer um animal to simptico, mas
preciso admitir que o chefe do Dark Restaurant sabe preparar
muito bem a carne de caa: o bife estava tenro como lombo
de vaca de alta qualidade (tambm me repugna comer vaca,
que no haja dvidas). A empregada elogiou os nossos talen-
tos de detective gustativo e disse que as pessoas raramente
conseguiam identifcar a pimenta ou o tomate na sobremesa.
Custa-me a crer, especialmente em relao pimenta, mas
talvez o esteretipo culinrio que temos inculcado seja em
alguns casos mais forte do que a experincia emprica.
O restaurante de Pozna abriu s h trs anos mas a ideia
mais antiga. No se conhecem registos, mas correm boatos
de que j no sculo XIX se organizavam jantares no escuro.
Eu, pessoalmente, acredito que tal possa ter acontecido
muito mais cedo. A ideia no exige avanadas tecnologias,
apenas um paladar desejoso de novas experincias. Nos
anos 90 do sculo XX dois cientistas Andreas Heineke e Mi-
chel Reilhac, em cooperao com organizaes de invisuais,
procuraram desenvolver essa ideia e organizaram uma srie
de eventos culturais e culinrios no escuro. O primeiro res-
taurante escuro, o Blinde Kuh, abriu em 2000 em Zurique.
Em 2004 abriu o Dans Le Noir? em Paris. Este ltimo pro-
vavelmente o restaurante escuro mais conhecido do mundo.
Actualmente tem fliais em Londres, Moscovo, Nova York,
Banguecoque e Barcelona. Em 2008 funcionou em Varsvia,
no Novotel, como um evento temporrio. Este restaurante,
bem como o Blinde Kuh, exploram a ideia de uma forma
mais completa os empregados so todos cegos. No Dark
Restaurant so pessoas equipadas com binculos de viso
nocturna. O que ocorre no Dans Le Noir? uma inverso
da relao incapacitado-guia que normalmente existe entre
os invisuais e os visuais. Desta vez o visual quase com-
pletamente dependente do cego. Mesmo que consiga comer
sozinho, ou at pr gua no copo, no pode por exemplo
ir sozinho casa de banho. O objectivo do local, alm
da educao e entretenimento culinrio, sensibilizar as
pessoas e faz-las refectir sobre o fenmeno da cegueira.
descobrir os outros sentidos e ganhar a experincia, mesmo
que fragmentria, de como viver no escuro. E garanto-vos
que, depois da amostra que tive no Dark Restaurant, uma
experincia rica, algo perturbadora, mas muito humana e
viva.
Se quiserem saber mais, visitem o site do Dans Le Noir?
onde encontraro informaes sobre o funcionamento do
restaurante, desde a sua histria at aspectos tcnicos como a
segurana: http://www.danslenoir.com
E se tiverem 20 000 de sobra, podemos juntos abrir uma
flial em Varsvia!
Dark Restaurant,
Pozna, ul. Garbary 48
http://www.darkrestaurant.pl
Junho 2010 14
?
AS PERSONAGENS FEMININAS
NA MITOLOGIA ESLAVA
texto e ilustraes por Monika Szabliska
Estudante do 4 ano
Estudos Portugueses
Universidade Marie-Curie Skodowska, Lublin
A
natureza toda-poderosa que rodeava o ho-
mem e inundava a sua imaginao, fazia-o pensar
nas foras que dirigiam o seu mundo. Perdido na
foresta, na luta constante pela sobrevivncia, ele
tentava perceber o seu mbito, entrar em contacto com este
mundo, enfeitiar as foras mgicas que conduziam a sua
vida. E ento o mundo comeou a encher-se de personagens
imaginrias. Em cada gruta, em cada rio, nas rvores e nos
campos nasciam deuses e criaturas mgicas que se ocupavam
da natureza e a governavam. s vezes criados pelo medo,
outras vezes pelo encanto ou jbilo, povoavam os recantos
da imaginao e da realidade. E o homem submetido a essas
grandes foras, comeou a louv-las, suborn-las e desse
modo domin-las. Os fenmenos naturais, os animais, as
plantas e as vozes que os acompanhavam, misturavam-se na
cabea e produziam quimeras que exigiam ser denomina-
das. O mundo mitolgico dos nossos antepassados, cheio de
criaturas fantsticas como o nosso mundo visto pelos olhos
mgicos. Um espelho cncavo, como um caleidoscpio onde
danam imagens masculinas e femininas com caractersticas
mais ou menos defnidas. Umas esquecidas, outras ainda vi-
vas no nosso pensamento comum - na lngua, nas lendas, nos
contos ou nas cantigas. Desapertando a nossa imaginao
entremos no mundo das personagens femininas da mitolo-
gia eslava e analisemos as que ainda hoje em dia, de alguma
maneira, esto presentes na nossa vida.
Onde esto todas essas foras e criaturas que tanto apavora-
vam o nosso passado? Nos recantos da natureza, da nossa ln-
gua e da nossa imaginao esperam por ser redescobertas
Este artigo baseia-se nas pesquisas de Biaczyski.
1
LESZA-BORANA
Tambm chamada Borana-Wia ou Borana-Pomiana. Foi a
Senhora da Floresta ou a Dominadora das rvores. Ocupava-
se de todos os habitantes verdes da foresta. Apresentava-se
como uma senhora de vestido verde com um ceptro de carva-
lho coroado com quatro folhas e quatro bolotas de oiro. Este
ceptro foi tambm chamado o Ceptro ureo-Carvalho.

Todos os seus cognomes tm a ver com a foresta, com as
rvores e com a sua natureza. Lesza apesar de signifcar a
Senhora da Floresta signifca tambm: Aquela que d a
madeira e Dominadora das rvores. Esse cognome refere-se
tambm ao seu vestido. Lesa signifca o tecido entrelaado
em xadrez de verde claro e escuro. O cognome Wia vem de
enredar, envolver, ondear, serpentear mas tambm da
palavra vital forte, jovem, fresca e de enredar, confundir,
intrigar, difcultar podendo signifcar tambm louca,
enganadora, sedutora, encantadora Pomiana signifca
aquela que responde, falante, que responde s vozes humanas
e a todas as vozes da foresta, que imita as vozes. Pomian
foi o nome eslavo dado ao fenmeno hoje mais conhecido
como eco. O cognome Borana signifca: aquela que multipli-
ca os bens da foresta, que d vida s plantas e aos animais e
vem da palavra br, que signifca foresta muito densa.
{MITOLOGIA}
Junio 2010 15
?
WIY
O plural da Wia, eram os demnios femininos da natureza.
Nelas inspirou-se J.K. Rowling na criao das Vilas no quatro
tomo de Harry Potter. Representadas como meninas jovens,
bonitas, encantadoras, com o cabelo solto e corpo leve, de-
licado, de orvalho e ventos entretecido
2
. Tinham asas e po-
diam mover-se instantneamente aparecendo e desaparecen-
do. Gostavam da dana e do canto. Podiam transformar-se
em cisnes, em falces, em cavalos, em lobos ou em moinhos
do vento. Eram as rainhas dos feitieiros e das feitieiras,
ocupavam-se da magia branca. Ajudavam as pessoas boas
que eram perseguidas pelas pessoas ms. Tambm podiam
fazer mal. Muitas vezes entravam no mundo do homem e
durante a noite de lua cheia danavam no seu crculo at
exausto. Se algum sem cuidado era atrado e absorvido por
este crculo, danava com elas at morte era adanado.
s vezes apanhavam homens e por meio de ccegas faziam
com que as pessoas se tornassem loucas ou acocegadas.
LKWA-DDA
A Senhora das guas que Caem, A Senhora da Chuva e a Se-
nhora das Cataratas. Ocupa-se de todas as guas que descem
ou saltam. Ajuda outra deusa - a Perperuna durante a tem-
pestade, enxuga a chuva dos seus escuros e nebulosos vesti-
dos. lkwa-Dda tem um Caldeiro que torna a chuva mais
fecunda. Para apergir a Terra ela mergulha o Hissope-Vividor,
uma espcie de varinha de condo, no Caldeiro. Ambos os
nomes da deusa evocam as palavras relacionadas com a gua
e a chuva. Da mesma palavra que lkwa foi criado o nome
da regio na Polnia, lsk (A Terra Da Chuva ).
WDA
De onde vem a famosa lenda polaca da Wanda que no que-
ria um Alemo e se atirou ao abismo do rio? O nome Wanda
assemelha-se ao nome dessa deusa Wda, conhecida tambm
como Nurta. Era chamada a Senhora dos Lagos e das guas
Superfciais ou a Senhora dos Pntanos. Governava todas
as guas doces, paradas os lagos, as marismas, os pntanos
e tudo o que estava superfcie e dentro deles. Trajada de um
vestido azul-marinho e com um smbolo da sua fora uma
cana de pesca de oiro. O seu cognome Nurta poder estar
relacionado com a palavra indo-europeia que denomina uma
corrente forte de gua. Os cronistas antigos conheciam-na
como a deusa Nerthus. Este nome indica a relao com os
stios escuros, os buracos e com o abismo. o outro cognome
Wda podemos traduzi-lo como Aquela que tem o dom das
guas. O sentido oscila tambm entre os verbos: pescar e
caminhar, vagabundear. O morfema da apesar da palavra
dar (em polaco dawa) indica a sua natureza divina e
refere-se palavra diews que os Eslavos relacionavam com
o feminino.
MOKOSZA
A Senhora da Vida, do Destino e da Sentena do Cu .
uma deusa muito poderosa porque tece as teias do destino.
Com o seu marido Makosz, ela entrelaa o destino enredan-
do a Matria do Mundo, chamada Baja. Mokosza tem a sua
Aranha-urea que est sempre no seu peito e que, segundo as
ordens da Mokosza, mata ou devolve as vidas, altera a senten-
a do cu, traz a fortuna ou a desgraa ao homem. Nunca se
sabe o que vai trazer. Desta crena vem a actual superstio
de que no se deveria matar as aranhas porque isto pode
trazer desgraa. Afnal so as tecedeiras do destino Um
outro atributo da Makosza a papoila. Essa planta que tem
propriedades narcotizantes foi utilizada pelos adivinhos para
prever o futuro (e apresent-lo da maneira pouco clara).
{MITOLOGIA}
Junho 2010 16
?
LICHO
A Senhora do Desconhecido, A Dominadora do Nada, O
Grande Raptor. Governa tudo o que desconhecido e
estranho. Oculta todo o que encontra. Entre os seus atributos
aparecem o Aloquete e a Chave. Tem tambm uma vassou-
ra chamada: Miota-Wymiota. Apresenta-se como uma
gigante que devora as pessoas ou como uma mulher muito
delgada com apenas um olho. Hoje em dia a palavra licho
nas lnguas eslavas est relacionada com o mal, a estupidez,
as desgraas e a disparidade e est na origem dos ditos: O
Licho no dorme, No procures o bem em licho, Que sejas
raptado pelo licho!
DZIEWANNA
A Senhora do Amor e do Sentimento, A Senhora da Gra-
a. Domina os sentimentos que no se dirigem pela razo
mas pelo corao e pela intuio. Pode causar problemas
amorosos ou aliviar o sofrimento que os acompanha da
o nome Senhora da Graa. As insgnias do seu poder so
a Aliana de Oiro e o Boto de Rosa. No seu peito ou nos
seus ombros esto sempre presentas duas Borboletas: a
Borboleta Preta (mensageira do amor transitrio e infeliz)
e a Borboleta Azul (mensageira do amor eterna e feliz).
KRASA
A Senhora da Beleza, A Senhora da Doura, Aquela que
D Prazer. Cuida dos apaixonados, a deusa do amor fe-
liz, da doura, do bom gosto, da beleza e do prazer. Entre
os seus atributos aparecem o Clice Vermelho e o Corao de
Oiro. O seu nome relaciona-se com uma cor vermelha viva e
faisca. Signifca tambm: decorado, bonito e rico.
MARZANNA
A Rainha da Neve, A Senhora do Esquecimento e da Velhi-
ce, A Dominadora da Impossena, A Senhora da Desinte-
grao. Ela traz consigo a velhice, o esquecimento e a solido.
Causa a desintegrao e o lento falecimento mas no a morte.
O estado que provoca semelhante hibernao, uma imo-
bilizao que faz lembrar a falta da vida. O costume popular
na Polnia de fazer um boneco de palha no primeiro dia da
primavera que depois ser queimado ou afogado provm
dessa deusa.
Estas e outras histrias das crenas populares do s mulhe-
res propriedades que indicam a sua natureza fecunda. Ao
mesmo tempo a origem sobrenatural da mulher, que vem
da foresta ou das guas, quer dizer dos espaos da natureza
onde dominavam as foras que o homem no podia contro-
lar, deixa a impresso de que a natureza da mulher era(?)
pouco conhecida, escura e enganadora. No mundo dirigido
pelos homens talvez fosse tambm uma refexo dos medos
dos homens perante a fora atraente do feminino. Apesar de
serem criaturas ameaadoras, poderosas e meio demonacas,
as mulheres eram tambm senhoras dos prazeres desta vida e
do amor.
1
http://bialczynski.wordpress.com/
2
http://mitencyklopedia.w.interia.pl/boginka.html
{MITOLOGIA}
Junio 2010 17
?
{TRADUCIN}
OS MOUROS E OS SEUS
TESOUROS
Monika Ranek, Agata Szymusiak, Magorzata Krawczyk,
Magorzata Siedlecka, Katarzyna Skonecka, Olga Ostrowska
alumnas de Galego
O
s mouros son os constructores dos castros,
mmoas, castelos, petroglifos e penedos. Son un
pobo mxico, hoxe agachado baixo terra, pero
antes foron a Mourindade. Fan vida nocturna e
normalmente son de cor negra ou terrosa, anda que algns
son louros e brancos, luminosos. Viven baixo as sas propias
construccins, sobre todo nos castros. Son un verdadeiro
pobo dos outeiros, das cuas e dos tmulos. Tamn viven
baixo a auga, nos pozos. A pesar da sa calidade de mxicos,
fan actividades propias dos humanos: cocian, lavan, torcen a
roupa, tndena nos monumentos, van por auga, teen cabalos,
habitan pazos e casas, cran galias e bois, matan porcos,
comen, beben auga e vio, fan, tecen, moen, mallan e cocen;
asanse en pedras en forma de baeira, van s feiras, compran,
fan tratos cos mortais. Pero ademais, naturalmente, gardan
tesouros s que non lles dan ningn aprecio. Usan doutores,
parteiras de mouros e aleitadoras humanas. Pero o fundamen-
tal o trato: o mouro ofrece o seu ouro a cambio dalgn favor
ou traballio, anda que o principal compromiso que se lles
garde o segredo. Se se conta, o ouro vlvese carbn ou cagallas.
Poden provocar a norte de quen os molesta. Tamn poden ser
canbales e raptar e comer nenos e maiores. E tamn raptan
rapazas para encantalas e convertelas nas sas mulleres.
M
ourowie to konstruktorzy grodw ,
kurhanw i zamkw oraz twrcy malowide
naskalnych. S oni magicznym ludem Mou-
rindadw, dzisiaj yjcym pod ziemi. Wiod
nocny tryb ycia, przez co ich skra zwykle jest ciemna
lub koloru ziemi, chocia zdarzaj si wrd nich rwnie
blondyni o wietlistej cerze. Teraz zamieszkuj podziemia
zbudowanych przez siebie grodw. S prawdziwie grskim
ludem, jednak mona ich spotka take pod wod i w
studniach. Pomimo swoich magicznych zdolnoci, yj jak
zwykli ludzie: gotuj, pior, chodz po wod, hoduj konie,
kury i woy, zamieszkuj domy i dwory, zarzynaj winie,
jedz, pij wod i wino, przd, tkaj, mc ziarno i miel
je na mk, myj si w kamiennych wannach, chodz na
targ i handluj z ludmi. Przede wszystkim jednak strzeg
skarbw, ktre nie maj dla nich zbyt wielkiej wartoci.
Korzystaj z pomocy lekarzy, poonych i mamek. Podstaw
ich relacji z ludmi jest wymiana oferuj zoto za przysugi,
pod warunkiem zachowania tajemnicy. W przeciwnym
razie zoto zamienia si w wgiel lub gnj. S zdolne zabi
kadego, kto im si narazi. Zdarza im si nawet porywa i
poera ludzi. Oczarowuj take mode dziewczta czynic
je pniej swoimi onami.
fot. Santa Tecla (Pontevedra) lo mejor conservado castro galego
Junho 2010 18
?
O DESMANTELAMENTO
DE ALI CE
por Jan Rydzak
Estudante do 4
o
ano
Estudos Portugueses
Universidade Marie-Curie Skodowska, Lublin
{VIDEOJOGOS}
Junio 2010 19
?
U
ma das principais desvantagens de uma
criana ter passado a maioria da sua infncia
fora do seu pas de nascimento a perda dos
matrizes culturais da ptria. Embora a minha
famlia resolvesse instilar a identidade polaca no meu crebro
s marteladas atravs de milhares de cassetes a rebentar
de contos tradicionais polacos, nenhum deles despertou a
curiosidade deste aptrida a largo prazo. No caminho, porm,
perdi uma grande parte da literatura infantil mundial, sendo
a maior infelicidade no ter lido a obra mais importante de
Lewis Carroll numa idade de bendita inocncia, ainda com
tempo para salvar o pensamento!
Alice no Pas das Maravilhas uma daquelas escassas hist-
rias que ultrapassam as fronteiras do seu gnero. Abunda
em referncias subtis e bem escondidas, conforme a viso da
funo da literatura de Carroll: um jack-in-the-box, um passe-
partout que oculta um inframundo de labirintos possveis sob
uma fachada singela. Entrar no universo de Carroll como
entrar num armrio que resulta ser um tnel para outra di-
menso. E o armrio vai mudando com o decorrer dos anos,
vai transformando-se, vai envelhecendo, e cada vez que o
viajante entra, a porta do armrio d para um mundo distinto,
de paisagens vagamente conhecidas.
O engenho de Alice reside tambm na universalidade das
mensagens, na profundidade surpreendente do contedo e
na natureza crptica de alguns comentrios e episdios. De
outro ponto de vista, encorajou hordas de leitores a procurar
aspectos sombrios na obra, os quais, passadas vrias dcadas,
acabaram por dar ao autor a felicidade de se tornar conheci-
do como doente mental, esquizofrnico, satanista e, diga-se
de passagem, at pedflo. E ainda por cima sacerdote, aqui
del-rei e louvado seja Deus.
Cada qual tem a sua prpria verso da histria. Depois da
disneyfcao dos anos 50, sucedeu-se o stop-motion de Jan
vankmajer e o fruto mais recente da imaginao de Tim
Burton, que fez da Alice uma cachopa salva-mundos em trs
dimenses a viajar aos tropees por um Pas das Maravilhas
em que pouco fazia sentido, muito menos o enredo. Mas hou-
ve uma verso que teve em mim o efeito de um agulho no
corao, um canhonao nos ouvidos, um comboio a despeda-
ar a todo o vapor a grande iluso da infncia. Este conto de
fadas, deturpado, distorcido e perverso, perdido num vaivm
constante entre a demncia e a sanidade, American McGees
Alice.
Escurido.
No negrume da noite, uma centelha tremula na janela de uma
solitria casa de fazenda que se ergue no meio do campo. A
terra circundante rida e vasta: s em frente da fachada oes-
te se estendem flas de milho interminveis, at ao horizonte.
A luz est apagada. Quatro almas adormecidas. S uma h-de
sobreviver noite.
Junho 2010 20
?
A chaminha continua a tremular incertamente na lanterna. O
gato de uma rapariga que partilha a casa com a sua famlia
acabou de derrubar a lmpada de leo. Na sua nova localiza-
o, no cho da cozinha, a chama procura, rasteja, apalpa, ex-
plorando o seu ambiente. Parece ser de madeira a superfcie.
A chama arrasta-se timidamente pelo cho e ganha confana.
Cresce. Desenvolve-se. Degusta e engole. Expande-se. Torna-
se mais robusta, labaredas a lamber o ar.
O edifcio est em chamas. O cor-de-laranja brilha na calada
da noite.
A Alice acorda com um cheiro esquisito a bailar-lhe nas
narinas, como se houvesse uma grande fogueira l perto. Faz
calor, o que estranho no Outono ingls. A jovem pe-se de
p, estica os braos, abre a porta e sai do seu quarto. Uma
onda sufocante de ar a arder atira-a para trs, deixando-a sem
flego junto da parede e do retrato cado.
O inferno j entrou na fazenda e pe-se vontade na escada
de fogo. A entidade fogosa aproxima-se do quarto dos pais.
O puxador j escalda. Ouvem-se clamores e gritos atrs da
porta, desesperados e em vo.
A Alice continua a encarar o muro de fogo. E a sua mente, os
seus pensamentos esto cheios de terror, feito pnico, desfeito
vcuo escancarado. Parece ouvir a voz do seu pai a gritar, mas
no meio do alvoroo, tudo naufraga num berro horrendo. S
d para supor que para ela salvar a sua prpria vida. Ela diri-
ge-se para a escadaria, tropeando s cegas por todo o cami-
nho, e cai dela com as tmporas a estourar de suor e os olhos a
estourar de lgrimas. Fumo, degrau, fumaa, degrau, fumarada,
degrau. Fumo, fumo, grossas nuvens de fumo, fumo, ar acre
de fumo! Anda de gatas at alcanar o relvado. As labaredas
danam alegremente em frente do seu rosto. Consegue dar um
grito de dor e desespero antes de perder a conscincia.
Acorda. A noite preta, como de costume. Espigas amarelas a
balouar na brisa. As runas da casa esto a arder em fogo lento,
sem chama, sem grandiosidade, sobressaindo da terra queima-
da em silncio. Uma tranquilidade estranha enche os pensa-
mentos da rapariga enquanto a loucura se instala, a espalhar os
mveis arrumadinhos da mente dela por todos os lados.
Um gato roa a relva a uns passos dela. Segue-o impulsiva e
automaticamente, deixando a carnifcina e a runa e a morte.
Ao chegar a uma clareira na foresta, perde o rasto do animal.
Um coelho vagamente familiar est sentado mesmo no centro
da clareira. D uma olhada Alice e desaparece de sbito. A
Alice entra na clareira. A terra frme abre-se de par em par
num buraco interminvel a ftar o cu e ela est a cair de
novo, a cair eternamente at ao esquecimento.
Vai parar nas entranhas da terra, numa pilha de folhas, aps
uns minutos felicssimos no vazio entre a superfcie e o mun-
do subterrneo. Olha ao seu redor e, de repente, reconhece
o terreno. Mas as coisas no so como eram daquela vez.
Pas das Maravilhas, como ests mudado. O ar espesso e
sufocante, o odor repugnante. Vrias plantas, retorcidas e
mutantes, salpicadas pelas gretas do cho, tm o ar de uma
experincia cientfca falhada. O Pas das Maravilhas parece
estar doente.
Um rio de veneno e fel corre perto da pilha de folhas, fo
amarelo talhando um solo feito rocha. Num ilhu situado
entre as duas margens, o Gato de Cheshire espreita sereno, a
observar a rapariga com um sorriso escarninho. Ossudo, res-
sequido, descarnado e caveiroso, comunica uma mensagem
simples por entre a esquadra de dentes.
Restabeleca a paz no Pais das
Maravilhas. Prove que merece a
cordura que perdeu.
O Gato esfuma-se no ar. A Alice est sozinha, de volta a um
mundo perverso.
Junio 2010 21
?
O SIGNIFICADO DOS SONHOS
COM UMA PISCADELA DE OLHO
por Agata Bojanowska & Katarzyna Dembowska
Estudantes do 3 ano
Estudos Portugueses
Universidade de Varsvia
BRANCA DE NEVE ests
num bom momento para
desfrutar dos amores: ao teu redor h 7
homens que gostariam de te conhecer. BELA
ADORMECIDA s mais activo! Ters de ter mais
fora para chegar meta a que te propuseste. Se no:
perders a ocasio da vida. BRUXA sonhar com uma bruxa
pode simbolizar maldade, destruio e foras femininas perigosas.
BRUXA A COZINHAR tem cuidado porque algum deseja envenenar-te.
BRUXA COM UM DENTE PRETO deves marcar uma consulta no dentista. BRUXA
COM UM GATO PRETO d de comer aos teus peixes! BRUXA COM UMA VASSOURA em-
preenders uma viagem longa ou irs visitar a tua sogra. BRUXA COM VERRUGAS deves visitar
algum instituto de beleza. CINDERELA comprars novos sapatos de salto alto e de marca. DRCU-
LA por fm encontrars o teu prncipe azul. Mesmo que, neste caso, seja mais um prncipe obscuro.
DRAGO - sonhar com um drago quer dizer que tens tendncia a deixar-te levar pela tua paixo. Esta
tendncia poder causar problemas. Deves tentar ter maior autocontrole. DRAGO GORDO tempo
de fazer jogging e emagrecer. DRAGO MAGRO come mais porque corres perigo de anorexia. DRAGO
VERMELHO matricula-te num curso de kung-fu e vai para a China. DRAGO A CUSPIR FOGO signifca que
usas a sua raiva para conseguir o que queres. ESTRUMPFES tem cuidado porque uma seita est de olho em
ti. ESTRUMPFE POETA dedicars toda a vida literatura. Espera-te uma carreira cientfca. FADA-MADRI-
NHA todos os teus sonhos e desejos vo-se cumprir. FANTASMA tens problemas evidentes com a vista.
melhor no conduzires! FANTASMA BRANCO no foi nenhum sonho. Foram os teus flhos disfarados
de fantasmas com um lenol. FRANKENSTEIN submeter-te-s a uma cirurgia plstica. GOBLIN signi-
fca uma sorte afectiva, muita ternura, alegria e xito sentimental. MMIA so possveis acidentes e
permanncia num hospital. SEREIA se um homem que sonha deves deixar de pensar tanto no
corpo feminino; se uma mulher - vais apanhar o teu namorado em fagrante. SEREIA A CANTAR
ganhars um prmio num concurso voclico. UNICRNIO se um homem a sonhar ateno,
algum quer roubar a tua esposa!; se uma mulher vais conhecer algum bem interessante.
URSINHO POOH tens de estudar mais porque, doutra maneira, vais chumbar no exame.
URSINHO POOH COM MEL fundars um apirio. URSINHO POOH COM CRISTVO
o teu amigo trata-te como se fosses um brinquedo.URSINHO POOH COM LEITO
muda de amigo porque o porco anda a fofocar sobre ti. VAMPIRO torna-
te um dador de sangue de honra.VAMPIRO COM ALHO ests
em perigo. E tem cuidado com o que comes. O teu
sistema digestivo no funciona bem.
Sonhamos que nos fartamos com seres imaginrios e parece que isso muito importante
para saber quem somos. Abaixo apresentamos o nosso mini-dicionrio de sonhos com seres
imaginrios, que esperamos possa ajudar a aumentar a confuso na interpretao.
{PSICANLISE AMADORA}
{CINE}
Junho 2010 22
?
LAS MIL VIDAS DE LA BESTIA
UN RECORRIDO POR LA COMPLEJA RELACIN
ENTRE LOS SERES IMAGINARIOS Y EL CINE ESPAOL
Rafael Gonzlez Tejel
Crtico de cine
E
ntre el polvoriento gnero
fantstico sesentero y pretransicin
y un panorama actual en el que
industria y arte pugnan por ocupar
el trono del cine espaol, se dej ver un
mamfero de malos humos y oscuros ante-
cedentes. lex de la Iglesia (Bilbao, 1965)
sac del rebao de su enfermiza imaginaci-
n el demonio ms terrorfco y original que
se ha paseado por una pantalla peninsular,
una cabra con alergia al plat, descendiente
del ser imaginario ms temido, el Mal.
La irrupcin de este animal coronaba El da
de la bestia (1995) un flme imprescindible
para entender la relacin entre los seres
imaginarios y el cine espaol. Asomaba por
la pantalla una bestia agonizante, para-
digma de la compleja alianza establecida
entre el celuloide hecho en Espaa y esos
mundos paralelos alejados de la realidad.
En todo caso, un familiar directo de otro
de esos monstruos fetenes a los que el
tiempo elevar a la categora de icono, el
fauno fabricado por Guillermo del Toro
(Guadalajara, Mxico, 1964), estandarte
de una produccin, El laberinto del fauno
(2006), rebosante de elementos extrados
del paraso de la imaginacin. De la Iglesia
y Del Toro practicaron con sus pelculas
un masaje cardaco providencial para la
alicada fantasa del cine espaol. La bestia
respir. Todava sigue viva.
El tercer vrtice del tringulo es ms joven y ejerce de sm-
bolo contemporneo de la resistencia del fantstico. Viste de
rosa, lleva tatuajes en forma de cicatriz y se comunica a base
de gruidos. Aunque parezca originaria de Egipto, guarda
en el bolsillo de su nica vestimenta, una gabardina desgas-
tada por los aos, un DNI que conduce hasta un casero del
Pas Vasco. Es la momia que Nacho Vigalondo (Cabezn de
la Sal, 1977) hizo desflar por esa disparatada pasarela que
denomin Los Cronocrmenes (2009), una produccin que
abandera a una generacin de jvenes cineastas que se estn
abriendo paso con un mecanismo de funcionamiento tan
bsico como efcaz: una apuesta contundente por el cine de
gnero, tan maltratado histricamente en Espaa.
Demonio, fauno y momia. Seres imaginarios sin parentesco
directo con la mitologa, vivero habitual de individuos de
esta raigambre y que en Espaa apenas ha tenido incidencia
cinematogrfca. Lo mismo pasa con la dicotoma superh-
roe-supervillano, sin cultivar en el campo del cmic espaol,
ms prximo a legitimar personajes de un surrealismo ca
como Mortadelo y Filemn y Zipi y Zape, ambos traslada-
dos al cine con mala fortuna. En el mbito de las leyendas
generacionales, como un islote en medio del ocano se sita
Romasanta (Paco Plaza, 2003), ambientado en la Galicia del
siglo XIX y que se acerca, sin demasiado xito, a la historia
real de Manuel Blanco Romasanta, para los amigos El hom-
bre lobo de Allariz. Un oasis en una industria que apenas ha
apostado por el imaginario colectivo. El motivo salta como
un resorte. Durante mucho tiempo, en Espaa no ha hecho
falta imaginar ni fabricar leyendas. Los monstruos ya estaban
demasiado cerca.
Valgan los tres ejemplos citados, para los que no hay que via-
jar demasiado en el tiempo, apenas una dcada, para plantear
la relacin entre los seres maquillados por la mente del guio-
nista y el producto fnal, aquel bajo el que dictan sentencia los
degustadores de palomitas y los que aspiran a vivir lo imposi-
ble. Porque ante la achacosa realidad, no hay nada mejor que
dejar volar la imaginacin. Y en esa labor pocas disciplinas se
defenden mejor que el cine, un billete a terrenos inexplora-
dos poblados en tantas ocasiones por aquellos personajes que
Borges clasifcara en El libro de los seres imaginarios.
{CINE}
Junio 2010 23
?
Si la bestia, la momia y el fauno capitanean el renovado
batalln de seres imaginarios en estos tiempos en los que
el cine de gnero gana peso y adeptos, hay que rendir
honores a los antepasados, a los pioneros, a aquellos
creadores que despejaron el camino. Entre aullidos de
licntropos en huelga de hambre, el carisma de mons-
truos de leyenda cocinados a la espaola y las presencias
fantasmagricas con vivienda en mansiones posedas por
embrujos ancestrales se pueden escuchar los gritos de un
viento que sopla nombres como Paul Naschy, Jess Franco,
Segundo de Chomn, Jos Luis Cuerda, Daniel Monzn,
Jaume Balaguer, Paco Plaza, Brian Yuzna y hasta el
McDonaldizado Alejandro Amenbar.
Hay que retroceder un siglo para encontrar al tatarabuelo
de los seres imaginarios. En 1908, Segundo de Chomn
edifc El hotel elctrico. Todava hoy provoca escalo-
fros contemplar, bajo el ritual tcnico de la manivela, el
deambular de maletas sujetadas por la nada. Quedaba
bautizada la primera generacin de espectros. Como casi
todos, de aviesas intenciones. Seguira esta senda otra
produccin totmica obra de Edgar Neville y La torre
de los siete jorobados (1947), un edifcio al completo de
seres imposibles y fantasmas.
Despus, trazando una ruta rematadamente irregular, el
listado se extiende en nombres, aunque no en impor-
tancia, cosas del cine espaol. Desde los hombres lobo
de Paul Naschy, dolo en Estados Unidos y annimo en
Espaa, hasta los nios espectrales de Los otros (Ale-
jandro Amenbar, 2001) y El orfanato (Juan Antonio
Bayona, 2007), hay un largo trecho lleno de piedras y
peligros, como los que infectan otra saga de prestigio
internacional, REC (2007), de Jaume Balaguer. La
eleccin ya queda en manos del espectador.
LOS ESCENARIOS DE LA BESTIA
La magia que desprende todo ser imaginado se expan-
de por los alrededores. Su personalidad y fsico
se contagia a los escenarios, una comunin
perfecta capaz de generar universos impo-
sibles. Ningn turista ni madrileo de
alma podr ver un Madrid como el
refejado por El da de la bestia.
El infujo del demonio permite ver una ciudad llena
de seales ocultas, poseda por una Navidad insana.
Daniel Monzn la oscureci an ms en El corazn
del guerrero (1996). La pelcula ideada por el autor de
la multipremiada Celda 211 (2009) dibuj un Madrid
que arda en las llamas del consumismo, un juego de rol
en la mente de su joven protagonista, un Bastian de La
historia interminable al que Monzn quit toneladas de
ingenuidad.
Todo, hasta el paisaje ms irreal, est contaminado por
la imaginacin. Una mente que no tiene lmites es la de
Jos Luis Cuerda, que antes de tomarse demasiado en
serio (Los girasoles ciegos, La educacin de las hadas)
apost a principios de los 80 por una triloga imposi-
ble (Total, Amanece que no es poco y As en la tierra
como en el cielo) en la que los seres irreales eran de
carne y hueso. La bestia en aquellos aos 80 dormitaba y
se mova a velocidad zombi -qu mal ha tratado el cine
espaol a estos entraables seres-, aunque disfrutaba de
espordicos sueos placenteros.
Sigui durmiendo el resto de la dcada, con un cine
espaol rendido a las subvenciones polticas. Slo des-
pert a mediados de los 90 tras una revuelta capitaneada
por lex de la Iglesia, un superhroe de carne y hueso.
El vasco se ha propuesto dar una vuelta al cine espaol
desde su nuevo puesto de director de la Academia del
Cine. La ltima ceremonia de los Premios Goya 2010,
planifcada al fn a la perfeccin, fue el primer paso.
No estar slo De la Iglesia en esa lucha para demos-
trar que el cine espaol, adems de dogmatizar y
socializar, puede entretener. Cuenta con las mejores
armas de un creador: la imaginacin y, aqu radica
su singularidad, la perpetua compaa de una bes-
tia de mil vidas que, como todo ser imaginario,
sabe que nunca le dejar solo. Una autntica
superviviente.
Junho 2010 24
?
OS GORILLAZ
OS REIS DOS SERES IMAGINRIOS NA INDSTRIA MUSICAL
por Magdalena ebrowska
Estudante do 4 ano
Estudos Portugueses
Universidade Marie-Curie Skodowska, Lublin
U
ma banda virtual um tipo de grupo musical
muito peculiar. Os membros de tal banda no so
pessoas reais, mas personagens animados, so
eles que aparecem na televiso e nos outros mdia,
nas capas dos lbuns e nos videoclipes. Enquanto isso, a m-
sica gravada e produzida por msicos reais. O primeiro ho-
mem a criar uma banda virtual, foi Ross Bagdasarian. O seu
grupo, conhecido pelo nome dos Alvin and the Chipmunks,
foi fundado em 1959. Contudo, o grupo que popularizou a
ideia das bandas virtuais no foi o de Alvin e os seus irmos.
Em 2000, com o lanamento do seu primeiro single Tomor-
row Comes Today, foram os Gorillaz que mudaram o signi-
fcado do conceito de banda virtual para sempre. Graas a
eles muitas pessoas ouviram este termo pela primeira vez. O
seu xito foi to imediato que no ano seguinte o quarteto
foi nomeado pelo livro do Guinness World Records como a
Banda Virtual de Maior Sucesso. At agora, os Gorillaz tm
surpreendido os seus fs com a sua msica, criatividade e
uma biografa cheia de mistrios e curiosidades.
Mas quem na verdade se esconde por detrs desta banda to
nica? So duas pessoas: um msico, Damon Albarn dos
Blur, e um designer, Jamie Hewlett conhecido pela srie Tank
Girl. A ideia de criar uma banda virtual nasceu de maneira
inesperada em 1998. Naquela altura os dois artistas compar-
tilhavam um apartamento em Notting Hill. Enquanto Albarn
se ocupava da produo musical, Hewlett criou as imagens
dos quatro membros da banda: Murdoc, 2D, Russel e Noodle.
Contudo, a famlia dos Gorillaz no acaba neste dueto
Albarn Hewlett. Apesar de esses dois formarem o ncleo da
banda, uma multido de msicos, produtores e outros espe-
cialistas trabalha com eles para obter os efeitos to apreciados
pelos fs. At agora, o grupo j colaborou com produtores
como Dan the Automator ou o famoso Danger Mouse e com
numerosos artistas, entre eles: Bobby Womack, Lou Reed,
Neneh Cherry, Martina Topley-Bird, De La Soul, Mf Doom
ou Mos Def. Alm disto, vrios grupos musicais, como o
"London Community Gospel Choir", a "National Orchestra
for Arabic Music" ou o "Hypnotic Brass Ensemble", foram
convidados para criar sons nicos e complementar as msi-
cas particulares do grupo. No que diz respeito prpria msi-
ca dos Gorillaz, impossvel classifc-la como um gnero s.
Os termos que a descrevem com mais frequncia so: rock
alternativo, hip hop alternativo, trip-pop ou msica electrni-
ca. E o que se tem notado que a sua msica evolui com cada
lbum. Albarn, como coordenador principal dos contedos
musicais, no tem medo de experimentar e justapor diversos
estilos, desde o pop at ao punk ou dub.
A histria da banda pode ser dividida em quatro fases.
Comea pela Phase One: Celebrity Takedown que est
relacionada com o primeiro e homnimo lbum do grupo.
Segue-se Phase One Point Five, na altura do lanamento do
{MSICA}
Junio 2010 25
?
primeiro DVD chamado como a primeira fase. um con-
junto de videoclipes e esboos sequenciais de cinco msicas
do primeiro disco (Tomorrow Comes Today, Clint Eastwood,
19/200, 5/4 e Rock the House), das gravaes dos visuais dos
shows ao vivo e muitos contedos suplementares, como uma
entrevista com 2D ou cinco curtos flmes chamados Gorillaz
Bites. A Phase Two - Slowboat to Hades est relacionada com
o segundo disco de originais Demon Days e, e fnalmente
Phase Tree - Plastic Beach, tambm o nome do terceiro
lbum dos Gorillaz. No ano de 2006, apareceu o livro Rise
of the Ogre
1
escrito por Cass Browne, um msico que tocou
bateria durante a gravao do segundo lbum e nos concertos
ao vivo. Colaborando com os quatro Gorilas, Cass Browne
apresenta uma biografa detalhada de cada um dos quatro
membros da banda, assim como a sua actividade artstica at
edio do seu segundo disco de originais Demon Days. A
descrio abaixo apenas um fragmento breve do conjunto
de factos e histrias relacionadas com o grupo.
O crebro e fundador dos Gorillaz o baixista diablico Mur-
doc Faust Niccals. Nascido a 6 de Junho de 1966, Murdoc
teve uma infncia muito perturbada. A sua personalidade
distorcida, deve-a o baixista ao seu pai alcolico Sebastian Ja-
cob Niccals ou segundo C. Browne: Jacob Sebastian Niccals,
depende de quem fzer a pergunta
2
. Como podemos ler na
biografa do msico, Murdoc foi muitas vezes abusado pelo
seu pai. Em pequeno foi forado a actuar num talent show
organizado num bar de bairro apenas para o pai obter as 2,5
libras para satisfazer o seu vcio alcolico. Foi um momento
traumtico mas tambm signifcante na vida de Murdoc.
Como ele mesmo menciona no Rise of the Ogre, referindo-
se a uma destas humilhantes performances: Podia-se dizer
que isso foi o dia em que os Gorillaz nasceram de verdade...
desta semente de rejeio. A rejeio de todo o tipo de tretas
daquelas.
3
O baixista tem um irmo mais velho, Hannibal.
Apesar dos dois irmos nunca terem tido bom contacto, foi
Hannibal quem apresentou a Murdoc a maioria das suas ban-
das favoritas, como os Te Clash. Antes de fundar os Gorillaz,
o baixista tocou em numerosas bandas falhadas. E j que
estamos a falar sobre este personagem, vale a pena mencionar
como que os Gorillaz encontraram a sede para sua ban-
da - a Kong Studios. O autor do livro descreve-a como uma
fantstica catedral de tralha de tipo Willy Wonka em que vi-
vem os Gorillaz.
4
O msico encontrou a manso no website
Giganticdisusedhauntedstudiosinthemiddleofnowhere.com e
soube logo que estava a olhar para a sede do seu grupo.
O curioso sobre Murdoc o seu gosto por tudo o que
diablico. O nmero 666 est sempre presente na sua vida
(a prpria data do seu nascimento est cheia de 6) e o artista
aparece muitas vezes com acessrios marcados com este
nmero ou relacionados com o Diabo. uma personagem
misteriosa, extremamente individualista, com muito carisma
e de pouca higiene pessoal. Alcolico, mulherengo so outras
caractersticas suas. Muitas vezes, tal e qual o seu pai, fora os
seus colegas do grupo a actuar de acordo com a sua prpria
ideologia. No se importa nada com a opinio dos outros ou
com as consequncias das suas aces loucas.
2D o pseudnimo artstico de Stuart Pot ou Stu-Pot, o
vocalista principal e o teclista da banda. O nome 2D nasceu
depois de um dos acidentes de Stu-Pot provocados por Mur-
doc. O futuro vocalista dos Gorillaz, naquela altura sem um
olho e em estado vegetativo (resultado do primeiro aciden-
te), saiu disparado pelo pra-brisas do carro conduzido por
Murdoc. Stu-Pot embateu de cabea contra o lancil e assim
perdeu o segundo olho e os seus dois incisivos empurrados
para algures dentro da sua cabea. Apesar de alguns interpre-
tarem 2D como segunda dimenso, a origem deste pseud-
nimo vem dos dois dentes perdidos dentro da sua cabea.
2D nasceu a 23 de Maio de 1978 em Crawley, na Inglaterra,
{MSICA}
Junho 2010 26
?
flho de David Pot, mecnico e de Rachel Pot, enfermeira. A
crnica tendncia de se encontrar em situaes perigosas
uma das caractersticas principais de Stu-Pot. Aos 11 anos, o
jovem caiu de uma rvore e perdeu todo o cabelo. Quando
o cabelo apareceu de novo na sua cabea, era azul-celeste.
Juntando este aos dois acidentes j mencionados, consegui-
mos compreender muitas curiosidades relacionadas com
2D, comeando pela sua aparncia estranha e acabando nas
circunstncias do seu primeiro encontro com Murdoc.
Russel Hobbs, o Gorila n 3, baterista, nasceu a 3 de Junho
de 1975 em Brooklyn. Desde pequeno que sempre foi muito
talentoso, contudo esteve sempre rodeado por uma aura
estranha e por acontecimentos assustadores. Enquanto
jovem, foi possudo pelo diabo e depois disso encontrou-se
em estado de coma curado 4 anos mais tarde por um exor-
cista. Na poca da escola secundria, o msico assistiu a um
tiroteio em que todos os seus amigos morreram. No entanto,
as suas almas, inclusive a alma do seu melhor amigo Del,
entraram no corpo de Russel manifestando-se de vez em
quando de maneira inesperada. Depois desta tragdia
Russel foi enviado pelos seus pais para a Inglaterra onde
trabalhou numa loja de discos em Soho (Londres). O seu
talento e abundante conhecimento musical detectados por
Murdoc. O msico excntrico raptou Russel, levou-o para a
Kong Studios e convenceu-o a tornar-se o terceiro membro
dos Gorillaz.
Noodle, a ltima a entrar nos Gorillaz. especialista em
guitarra e ocasionalmente aparece como vocalista secund-
ria. Nasceu a 31 de Outubro de 1991, sendo o membro mais
jovem do grupo. Aos 10 anos, a pequena japonesa apareceu
dentro de uma grande caixa porta da Kong Studios. Ela mes-
ma lembra este acontecimento curioso: s vezes coisas boas
vm em pacotes grandes! Eu cheguei num caixote da FedEx.
5

A criana podia pronunciar apenas uma palavra em ingls:
noodle que depressa se tornou no seu pseudnimo. Noodle
sofreu de amnsia at 2003, quando, preocupada pelos sonhos
estranhos relacionados com o seu passado, decidiu voltar ao
Japo e conhecer os factos da sua vida. O que ela descobriu,
assim como a histria dos incios da carreira dos Gorillaz,
pode ser encontrado nas pginas do livro Rise of the Ogre.
Para concluir a viagem pela banda virtual mais conhecida do
mundo vale a pena realar que o seu valor se encontra no
somente no modo hbil e original de juntar vrios estilos
musicais, mas tambm na manifestao visual da banda. Os
crticos reconheceram e reconhecem os mritos da banda
e por isso j foram premiados diversas vezes. No fm desta
pequena homenagem, deixo-vos com mais um fragmento
do livro Rise of the Ogre: Inegavelmente, os quatro Gorillaz
Murdoc, o cantor 2D, o baterista Russel Hobbs e a pequenina
guitarrista japonesa Noodle mudaram para sempre a face
da msica e o que est para alm dela. Uma combinao de
msica inacreditavelmente criativa, animao, tecnologia, sa-
gacidade e humor, os Gorillaz reinventaram as possibilidades
de diverso com cada lanamento.
6
1
C. Browne & Gorillaz, Rise of the Ogre, Londres, Penguin Group,
2006
2
Ibid., p.13; traduo prpria: () or Jacob Sebastian Niccals,
depending on whos asking
3
Ibid., p.7; traduo prpria: You could say that was the day that
Gorillaz were really bornfrom that seed of rejection. A rejection
of all of that kind of rubbish.
4
Ibid., p.36, traduo prpria: () the fantastic Willy Wonka-type
cathedral of crap that Gorillaz live in.
5
Ibid., p.29; traduo prpria: Sometimes good things come in big
packages! I arrived in a FedEx crate.
6
Ibid., p.9; traduo prpria: Undeniably, the four Gorillaz Mur-
doc, singer 2D, drummer Russel Hobbs and the diminutive Japanese
guitarist Noodle have changed the face of music and beyond,
forever. An incredibly creative blend of music, animation, techno-
logy, wit and humour, the Gorillaz re-invented the possibilities of
entertainment with every release.
{MSICA}
Junio 2010 27
?
UN PEZ CON BICI
por Kata Silvana
ser imaginario
S
ea dicho: una mujer sin hombre es como un pez
sin bici. Bueno, en realidad somos unos peces que
viven fuera del mar y encima pedalean. Somos
mujeres y sabemos lo que somos pero hay otros que
saben ms y mejor. Y son sus voces las que nos devuelven a
la realidad de dulce Lolita, Bella Durmiente, naufraga sen-
timental, hijita de su pap, ama de casa o loba devoradora.
Este espacio es para que, de una vez por todas, veamos en el
espejito un pez con bici antes de emprender un viaje al otro
lado del espejo en busca de un pas de maravillas falsas.
1- UN PEZ CON BICI
Me imaginaba sin bici pero con pedales. Y aqu estoy, con
aletas y montando en un tndem. Adems, con alforjas. All
llevo unas cervezas, el ltimo nmero del Marca, pocos re-
cuerdos que valgan y muchos reproches mudos. Pero yo soy
la que lleva el manillar y el freno y yo elijo el camino. Mejor,
porque l nunca admite que se ha perdido. Tampoco admite
que para un pez es imposible subirse a una bici y vivir fuera
del mar. Parece que la bici es adictiva y aunque no podamos
respirar, nos encantan los vicios.
2- LILITH
Me imaginaba libre e igual a l. Y aqu estoy, exiliada por no
querer hacerlo como Dios manda y obligada a matar a mis
hijos, como castigo por ser yo misma. Me imaginaba la justi-
cia de otra manera. A m me persiguen y a Adn le conceden
una amante mejor y sumisa, nacida no del mismo polvo
sino de su costilla. Parece que demasiados aos antes del
nacimiento del feminismo yo no era deseada (bendiga Dios a
Darwin por la evolucin), ahora s que me desean pero a m
qu me importan unos tos que no quieren tumbarse como
Dios manda.
3- VIRGEN MARA
Me imaginaba feliz y sin trabajo y aqu estoy haciendo de
madre a Dios. A estas alturas, pocas pueden decir que siguen
siendo virgenes y eso que yo viva en un pas caluroso y no lle-
vaba bragas. Soy una madre ejemplar que nunca esper de su
hijo que muriera por la humanidad. Yo preferira que hiciera
mesas de madera o cruces y no que muriera en una de ellas.
Encima rodeado de gente que no me present., Para ser mujer,
me he vuelto muy importante y todo el mundo me pide cosas
y se las doy por doquier. Porque llena de gracia soy. Amn.
4- LAS PARCAS
NONA: me imaginaba que mientras ms mujeres nazcan
habr menos guerra y ms amor
DCIMA: no me imaginaba que una vida femenina siempre
fuera ms larga y eso que las mujeres parecen ser ms fojas
MORTA: me imaginaba que el mejor momento para acabar
con la vida de una mujer es justo despus de conocer a un
hombre
NONA: no me imaginaba que fuera tan difcil nacer sin
pene, sobre todo en China
DCIMA: me imaginaba que el tamao no importaba, pero
yo tambin tengo problemas de vista
MORTA: no me imaginaba que castrar fuera tan cotidiano
para tantas mujeres
NONA: no quiero imaginar que me echen del curro por
culpa de la gentica
DCIMA: no quiero imaginar que me echen del curro por
culpa de la ciruga esttica
MORTA: a m no me echan, que todos acaban murindose.
5- EL PATITO FEO
Yo me imaginaba preciosa hasta que me dijeron que no lo
era. Y cierto era, pero podan habrselo callado. Encima era
la hostia, nadaba como nadie y era la ms grande de toda la
manada. Un da despert increblemente guapa, una modelo
con un pasado ms que sospechoso. Y all me qued, en el
lago, bailando tal y como lo quiso Tchaikovski, atada a un
carrusel junto a otros cisnes de plstico. Ahora slo veo
como el mundo da vueltas sin m.
El ttulo de este espacio nace una noche de verano en un artculo
(n 18 de 2009) bajo el mismo ttulo. Lo que pretendemos expresar
aqu supone una continuacin de la idea que las mujeres somos
unos peces que en teora no pueden ir en bici, pero lo hacen igual
que nosotras, obligadas a existir en un espacio masculino. De aqu
la necesidad de abrir las ventanas para que se aireen las mentes y
mueran las sombras.
{PROSA}
Junho 2010 28
?
A MULHER FATAL
EM CESRIO VERDE
Anna Dziaak
Estudante do 4 ano
Estudos Portugueses
Universidade de Varsvia
N
o seu livro el libro de los seres imaginarios Jorge
Luis Borges faz uma recopilao de seres extra-
ordinrios que surgiram da inveno humana.
Todos eles so produtos atemporais de sonhos,
desejos e medos que compartem todas as culturas. Foram in-
corporados no nosso imaginrio devido mitologia, doctri-
nas, crenas ou at...livros. Tambm, no raramente encaixam
em si umas caractersticas estereotipadas. Claro, quando pen-
samos em seres imaginrios, pensamos em vampiros, zombis,
centauros ou drages. Contudo, visto o poder de esteretipo,
parece-me vlido dizer que tambm os seres tais como as
mulheres fatais sero nada mais do que seres imaginrios.
Vejamos um exemplo literrio.
A femme fatale um arqutipo feminino, que de uma forma
ou outra, existe desde sempre. As mulheres fatais acompa-
nham-nos na literatura, na mitologia, na Bblia. Como afrma
Mario Praz deve-se isso ao facto de que estas fmeas despti-
cas refectem vrios aspectos da realidade mundana. O inves-
tigador sugere que j na Antiguidade o motivo era bastante
frequente, no s na mitologia e no imaginrio colectivo,
como tambm na literatura: Media, Scylla, Calipso, Clitem-
nestra- gregas, Lilith- hebrica, Ishtar- sumria...Todas elas
frias e mrbidas, seduziam e enganaram, como uma espcie
de vampiro sexual (Praz 1966: 167-265). O motivo desen-
volveu-se com a apario de outras heronas sobretudo na
Idade Mdia. Parece-me vlido dizer que todas as senhoras
que povoam as cantigas de amor pertencem a este gnero das
belas damas sem piedade, visto que no correspondem aos
suspiros amorosos e se deixam reverenciar com uma indife-
rncia absoluta, humilhando os seus adoradores. Tambm as
rapariguinhas supostamente ingnuas das cantigas de amigo,
segundo alguns estudos, correspondem ao motivo da fada na
fonte, que nem mais nem menos uma das incarnaes da
nossa mulher fatal (Ferreira 2007). Contudo, o motivo ganha
uma verdadeira relevncia com a chegada do Romantismo.
No nada estranho, visto que os romnticos privilegiaram
tudo o que era misterioso, mrbido, cruel, carnal... As mulhe-
res fatais parecem ser uma espcie do heri byraniano femini-
no. Para caracterizar estas damas impiedosas e indiferentes
Mario Praz inventa o termo de "La Belle Dame sans Merci";
inspirado numa balada escrita pelo poeta ingls John Keats.
uma mulher cujo objectivo humilhar os homens, causando
sofrimento e gerindo paixes proibidas e at provocando a
loucura e a morte. Da, Mario Praz desenvolver a sua ideia de
erotismo de humilhao em que o homem sonha em tornar-
se numa vtima exnime de uma mulher cruel e mpia (Praz
1966: 167-265).
A fgura feminina ocupa uma posio central na obra de Ce-
srio Verde
1
. Como reala Ins Cordeiro Silva Dias, uma divi-
so tradicional sublinha a existncia de dois tipos femininos
em Cesrio Verde; a fgura da dama fatal e a de uma mulher
anglica (Dias 2007: 127). uma classifcao tipicamente
romntica reconhecida j por Charles Augustin Saint Beuve.
Podemos portanto suspeitar que Cesrio Verde tenha herda-
do esta estereotipada imagtica feminina do Romantismo. As
mulheres tais como as descritas em Esplndida, Deslum-
bramentos, Frgida, Humilhaes encaixam-se perfeita-
mente no esquema da femme fatale. Por outro lado, as mu-
lheres tais como a descrita em Frgil correspondem a um
perfl estereotipado de uma mulher anglica; boa e bela. As
caractersticas associadas com estes dois tipos diferentes so
bem concretos. Enquanto "la belle dame sans merci" frgida,
altiva, aristocrtica at vamprica, a mulher anglica parece
frgil, terna e despretensiosa. O convencionalismo desta divi-
so sublinha ainda a provenincia das damas; todas elas so
britnicas
2
. E correspondem a um perfl estereotipado que a
sociedade lisboeta destes tempos atribua s inglesas. Vale a
pena salientar que a mulher fatal uma mulher citadina, ao
passo que a mulher celeste provm do campo. Esta diviso
transpe-nos para uma outra dimenso em que a vida rstica,
quase paradisaca, ope-se vida citadina representada como
uma imagem infernal. A dicotomia campo-cidade, represen-
{CRTICA LITERRIA}
Junio 2010 29
?
tada pelas fguras femininas, trespassa a dimenso fsica,
passando para uma imagtica abstracta, sendo associa-
da com a vida e a morte.
Os poemas onde podemos encontrar a imagem da hu-
milhante mulher fatal so vrios. Talvez o mais conhe-
cido seja Esplndida que na hora da sua publicao
causou grande crtica e desgosto no pblico. Contudo
h mais; as j mencionadas damas de Humilhaes,
Deslumbramentos, Frgida; todas elas aristocrticas,
depravadas, imunes a qualquer sentimento, belezas glaciais
que provocam no poeta o desejo de se humilhar. As suas
caractersticas sublinha a acumulao de elementos que de-
terminam a sua maneira de ser e que sobretudo se referem a
frieza, altivez e maldade. As damas de Cesrio surgem como
aterrorizantes, mas sedutoras e magnetizadoras. O poeta
apesar de ser humilhado pela sua impassiblidade e soberba,
reverencia a sua graa e ocupa uma posio servil perante
a sua beleza glacial. Um forte fascnio sado-masoquista
visvel primeira vista, uma vez que Cesrio Verde afrma
em Humilhaes (...) aceito os seus desdns, seus dios
idolatro-os (...) (Verde 1983: 58). J para no mencionar,
que a acumulao de dualismos (por exemplo em Frgida
onde temos tanto cus como infernos, dia como noite, sol
como lua etc.) sublinha o contraste sdico do amor e dio
que outra vez pode ser interpretado como um dualismo
existencial entre a vida e a morte.
A dama serena como a Morte com sossegado espectro
anglico da Morte (Verde 1983: 51, 55) possui traos da
beleza infernal baudelairiana evocada em Hymne a la Beau-
t. Afnal os poetas do sculo XIX tm uma certa tendncia
sdica...
A fgura masculina de Cesrio coloca-se numa posio infe-
rior da mulher que domina. As damas gelidas e fatais, in-
diferentes e nobres como as das cantigas de amor, exercem
um fascnio enorme sobre o poeta que est prestes a dar a
sua independncia (...) para ser (seu) pobre trintanrio
(Verde 1983: 157). Esta viso absolutamente contrria aos
padres morais da sociedade burguesa. Ser conveniente
relembrar que as mudanas ao largo do sculo XIX nobili-
taram as classes mdias, promovendo o gosto burgus e os
seus modelos; entre outros a castidade sexual, a importn-
cia da vida familiar e o reforo da supremacia masculina.
Julgo, no entanto, que a desestabilizao da virilidade na
poesia de Cesrio no s uma expresso perfeita dos valo-
res romnticos e da submisso masculina perante "la belle
dame sans merci", como tambm de um desafo lanado a
uma sociedade hipcrita em que a sexualidade vista como
um atributo animalesco. Afnal, Cesrio Verde explicita-
mente diz em Humilhaes que (...) embora, tu, burgus,
me no entendas, fquei batendo os dentes de terror (...)
(Verde 1983: 59). Tambm, s vezes, a sua imagtica to
convencional e artifcial que at ridiculariza como no poema
Esplndida. Deste modo as mulheres fatais, segundo Helder
Macedo, podem representar uma caricatura irnica da sexu-
alidade associada a este tipo literrio (Macedo 2007: 11-26).
Tambm analisando a defnio da mulher fatal apresentada
em O Dicionrio da crtica feminista vemos claramente que
a viso do poeta se encaixa perfeitamente neste esteretipo,
uma vez que duas das caractersticas fundamentais da mu-
lher-fatal so a sua extrema beleza e frieza. (...) Este estere-
tipo particularmente misgino porque culpa as mulheres
pela sua beleza (...). A mulher-fatal, bela, fria e autoconfan-
te (...) constitui uma afronta poltica, um desafo constante
ao poder patriarcal (...) (Amaral e Macedo 2005:135). Por
fm, parece essencial realar que aparentemente, de acordo
com Ins Cordeiro Silva Dias, as mulheres presentes nos
poemas de Cesrio Verde no so mulheres de carne e osso
(Dias 2007: 134). As damas fatais do poeta so sobretudo
um espelho em que se olha a sexualidade masculina.
Assim parece que as mulheres fatais surgem como emanao
de uma viso estereotipada da mulher diablica que desper-
ta desejos proibidos e contrrios aos padres patriarcais, de
acordo com o gosto esttico da poca. Ou seja um mero
ser imaginrio que vai de encontro a certos preconceitos.
...............
Notas de rodap
1
Nascido em 1855 e falecido em 1886, autor dos poemas organiza-
dos numa colectnea pstuma O Livro de Cesrio Verde.
2
grande for do Norte e senhora inglesa em Frgida, britnica
em Deslumbramentos etc.
Bibliografa:
VERDE, Cesrio (1983): Obra Completa de Cesrio Verde, sl,
Livros Horizonte.
AMARAL, Lusa Ana e MACEDO, Gabriela Ana (2005): Dicion-
rio da Crtica Feminista, Porto, Edies Afrontamento.
DIAS, Ins Silva Cordeiro (2007): A mulher como lugar do Outro
em Cesrio Verde, em: Moro Paula e Buescu Helena Carvalho
(coord.) Cesrio Verde Vises de Artista, Porto, Campo das letras:
127-135.
FERREIRA, Maria do Rosrio (2007): Motivos Naturalistas e
Confguraes Simblicas na Cantiga de Amigo [consulta elec-
trnica], Guarecer: http://www.seminariomedieval.com/guarecer.
html [20.11.2009]
MACEDO, Helder (2007): As Metamorfoses do Sentimento, em:
Moro Paula e Buescu Helena Carvalho (coord.) Cesrio Verde
Vises de Artista, Porto, Campo das letras: 11-26.
PRAZ, Mario (1974): Zmysy, Smier i Diabe w Literaturze Ro-
mantycznej, Warszawa, PIW.
{CRTICA LITERRIA}
Junho 2010 30
?
OS SERES IMAGINRIOS NAS
ARMADILHAS DA MEMRIA
por Anna Kalewska
Professora de Literatura Portuguesa
Na Universidade de Varsvia
{CRTICA LITERRIA}
Kraken, um dos mais conhecidos seres imaginrios do mar
Junio 2010 31
?
{CRTICA LITERRIA}
N
o seu tempo (aquando dos Dias de Portugal,
decorridos em Lublin em Maio de 2003) ao
acabar o artigo intitulado os Monstros marinhos
em exemplos de literatura portuguesa coloquei a
questo sobre uma coisa do mar encontrada na Histria
da Provnica de Santa Cruz (1576) de Pro de Magalhes de
Gndavo e, naturalmente, no Mar-Atlntico descoberto pelos
portugueses:
Era aquilo coisa do mar - diz o cronista, reconhecendo-lhe
movimentos humanos, as barbatanas do rabo, focinho com
umas sedas mui grandes, como bigodes. Ento, o que era?
Um tigre ou outro animal da terra j conhecido? O mons-
tro seria uma palavra genrica, que ao prprio autor parece
insuciente (ap. Kalewska, 2003:24).
Num outro artigo, sobre O Brasil entre a experincia da
realidade e a imaginao humanstica (Kalewska, 2009), no
subcaptulo terceiro sobre A morte do monstro amrinho e o
nascimento do brasilianismo a questo da defnio cabal da
hipupiara ou do demnio de gua fcou mais ou menos
resolvida do ponto de vista das cinicas ocenicas:
Buscando um comentrio objetivo para o fenmeno descrito,
Magalhes Gndavo arma apenas que, quanto natureza
do ser marinho, tudo se pode crer, por difcil que pare-
a, porque os segredos da anturaeza no foram revelados
todos ao homem para que com razo possa negar e ter por
impossveis as coisas que no viu, nem de que nunca teve
notcia. Arma igualmente que nas profundezas do oceano
deve haver outros muitos monstros de deversos pareceres O
ip upiara, chamado pelos ndios de demnio do mar, podia
ser tambm uma espcie de foca ou de algum peixe grande,
considerando a sua caracterstica bsica ictioide, ou seja, o
rabo de peixe e o corpo coberto de longos pelos (Kalewska,
2009: 36).
Outra consluso, ainda: a relao entre o Novo Mundo e
a presena europeia (portuguesa) nele no tinha, ainda, o
carcter do encontro entre as duas raas e culturas. Falhou-
lhe uma tentativa de criar viso de assimilao bem-sucedida,
humana e vivida em comunho com os seres reais e imagin-
rios. Quatro sculos mais tarde o discurso sobre as armadi-
lhas memria fca ainda incompleto, porque no encontramos
nele a viso do Outro, do brasileiro, assimilado por um artista
eslavo (ou um judeu dos Pases do Bltico) radicado no Brasil.
procura dessa bem-desejada alteridade enveredmos acom-
panhados com um livro intitulado Armadilhas da Memria e
outros ensaios de Jerusa Pires Ferreira. Apresentar-lhes-emos,
ento, essa procura passo por passo, desvendando as suces-
sivas armadilhas da memria e buscando nelas o ser imagi-
nrio da Terra de Vera Cruz prometido pela necessidade de
continuar sempre com o zelo interpretativo e curiosidade que
sempre nos caracterizaram nas nossas andanas pelos mares
e oceanos da Lusofonia. O nosso work in progress, o trabalho
que se desvenda aos olhos maravilhados do leitor.
Ora bem. A Nota Preliminar informa-nos de que estes escri-
tos tm como tema a memria em seus desafos, construo,
impasses: na cultura, na literatura, na arte (Ferreira, 2004:
11). As cogitaes e os textos que j acompanharam a Profes-
sora Jerusa h muito tempo. O volume dividido em duas par-
tes: na primeira parte encontraremos alguns ensaios compos-
tos entre 1996 e 2002. Na segunda, os escritos concebidos em
pocas diferentes e publicados em 1991 num pequeno livro
intitulado Armadilhas da Memria, centrado na questo da
cultura oral ou da oralidade. Vrios textos, vrios poetas,
pintores, enfm artistas da palavra de vrias latitudes e
linguagens que se apoiaram na apreenso da memria. Para
ns, ser vlida a experincia do autor sertanejo, Antnio
(sem acento) Brasileiro, buscando, na mitologia, espao
para assentar uma espcie de territorialidade infernal (12).
Estamos, pois, nas armadilhas da memria em situao
narrativa ou dramtica. Em causa, princpios, razes e
procedimentos do texto potico (...), alguns assentamentos
na cultura brasielira e a fora de toda uma memria que a
cultura (13).
Vejamos a parte primeira da obra. Antonio Brasileiro, autor
de Caronte, estranha obra de fco, e ainda de um poema
intitulado Lapsos de M Memria, construindo sempre a
memria e desafando-a. O monstro no encontrado, fca
fora. O lao da armadilha no foi encontrado. O que fca
no passa do cronotopo bakhtiniano da evocao, do sonho
ouvido, da respirao, da casa, do espao fantasmagrico
entre o que tem passado e o que ainda fca na nossa cons-
cincia. Caronte mexeu em alguma coisa, a memria fcou
queimada ou destruda.
Outro artista, Zoran Music, o artista, pintor italiano, de
ascendncia eslovena, nasceu na Itlia, na Gorizia. O seu
universo liga-se a uma tradio da Europa Central e das
culturas mediterrnicas. Zoran passou dois anos em Da-
chau, viveu o horror de um campo de concentrao nazi,
sorveu o cinismo da contagem diria dos mortos nos leitos
vizinhos, do inferno onde os vivos se empilhavam entre os
mortos. A cicatrizada memria europeia deixou-nos na cor
do spia. O Brasil paradisaco estava to longe, ainda, como
os Fuzilamentos de Goya do ghetto em Varsvia. E uma
pergunta necessria e iandivel: como possvel pintar com
luz, palavras, pensamentos depois do Holocausto? Como
desafar a memria at conceber o territrio ente o campo
e a cidade, do territrio entre os vios e os mortos, entre
a Europa perversa e o Novo Mundo inocente e ainda um
tanto ingnuo? Relembrar, revisitar, recordar ou esquecer,
deslembrar, olvidar?
No Rumor do Tempo e Viagem Armnia ssip Man-
delstam (nascido em 15 de Janeiro de 1891 em Varsvia,
falecido em 27 de Dezembro num gulag sovitico no
norte da Rssia), poeta akmesta de ascendncia ju-
dia, educadssimo no Ocidente europeu e dissidente ao
regime estalinista, traz-nos um livro de memrias e um
para o Professor Jzef Kwaterko
Junho 2010 32
?
livro de viagem-memrias. Assim como o fez Mximo
Gorki, Mandelstam relata-nos os seus achados de livros
e prticas de leituras nos espaos da Rssia sovitica que
viveu com tantas dificuldades. Como Proust, Mandels-
tam vai mergulhando nos espaos da leitura, os gabinetes,
poltronas e todas as significaes que nascem na nitidez
de uma amorosa memria do passado vivida enquanto
beleza espiritual, encanto quase fsico de meu Puchkin
materno (ap. JPF, 2004: 46). Como no podia deixar de
ser, o ambiente artstico tambm foi trazido: lembranas
das ex-posies, os concertos, os palcos, as platias, as
multides. Enfim, a memria uma investida discursiva,
com os seus horrores e armadilhas.
De Potica, poltica e memria - de que nos fala o cap-
tulo terceiro da obra em questo no falaremos, pois o
ser imaginrio existe fora do espao do mito. E tambm
porque o mito esquecimento, como justamente apontou
Claude Lvi-Strauss. Um injusto esquecimento de todas As
Frias Flores de Abril, evocadas pelo escritor albans Ismail
Kadar, com obras traduzidas no Brasil pelas editoras
Compnhia das Letras e Objetiva. Um dossi de uma reu-
nio e um registo da memria aprisionada.
Iri Mikhilovich Lotman dizia que a cultura um feixe de
sistemas semiticos (linguagens) formalizados historica-
mente. O pensador de Trtu, procurando estabelecer uma
classifcao dos cdigos da cultura, atravs da relao do
signo aos signos e aos sistemas de signos penetrou vrias
camadas da conscincia cultural colectiva: Cultura, His-
tria, Comunicao. No h monstros imaginrios nas
divagaes sobre os problemas da tipologia da cultura.
Continuemos a busca. Na parte segunda da obra organi-
zada pela Professora Jerusa, o primeiro captulo trata do
Esquecimento, piv narrativo. Lvi-Strauss, Csar, Freud,
poesia popular, a cantoria sobre o boi Marino, Os Contos
Guimar-Guimarim (A Filha do Diabo em verses nordes-
tinas), a flha do diabo a ajudar o heri, certas tarefas im-
possveis de cumprir, sempre com prazos exguos... Quente,
quente, cada vez mais quente. Os episdios conhecidos dos
bestirios da Idade Mdia ou da matria de Bretanha abra-
sileirados, as histrias de encantamento, seduo, posse,
paixo, crime e loucura, o drama silenciado da passagem
da Europa em plena guerra e da peregrinao at ao Serto
Catingueiro, a alegoria do doloroso fenmeno das migra-
es que signifcam, enfm, o enfrentamento de todos os
perigos existenciais e espirituais possveis.
Chegmos, por fm, at ao captulo terceiro: Um gosto de dis-
puta um combate imaginrio. A peleja da escrita nordestina,
um grande nmero das cantorias, relacionadas com o fen-
meno da literatura de cordel (ou de folheto), criando um tipo
muito especial de literatura oral/impressa. NA Peleja de Joo
Athayde com Leandro (dividida em duas partes e contada em
sextilha) h operaes poticas em que se mostra o dia-a-dia
do mundo oral (o mundo das mulheres, perus, patos, ces,
cavalos e tamandus), sendo a referncia mulher carregada
com a misoginia e a troa habitual que dela fazia o poeta
popular: Mulher tem fora na lngua/ tamandu pelo abra-
o (ap. JPF, 2004: 159). Hic est monstrum! Est aqui o nosso
ser imaginrio: a mulher, ridicularizada pelos disputantes
do imaginrio popular sertanejo, criticada pelo tamanho
da sua pequena lngua, sua alegada indiscrio e presumida
vaidade. O nosso ser imaginrio do folclore brasileiro (carre-
gado, quem sabe, da pesada bagagem de um imigrante pola-
co, russo, portugus, italiano, albans) volta-se tambm para
imagens contundentes do real, represntando a imagem de
uma velha maliciosa, da fgura da sogra ou da madrasta
bem como os desacertos de um casamento malogrado (ou
mal-maridado). Virglio, O Romanceiro Popular Ibri-
co, Os Lusadas, as memrias dos viagantes estrangeiros
ou imigrantes recriaram o universo do serto brasieliro.
Tudo isto se confgurou numa potica maior, em que se
baseia a transmisso daquilo que considerado cultura,
um saber prtico e terico, ora triste ora alegre (especula-
tivo ou jocoso) sobre aquilo que a vida e a morte, a luta
entre os dois sexos, o amor e a plenitude da realizao da
condio humana. Nesta ampla seia de signos saturados
com signifcado residem muitos seres imaginrios (uns
adamastores e outros gigantes, sereias e umas nifas sau-
dosas, todos os seres imaginrios, mitolgicos e literrios
de um Olimpo luminoso), puxando a palavra potica pelo
ritmo de imaginao perdida nas armadilhas da memria.
Estamos, pois, espera de uma palavra potica globali-
zante, de uma metfora cabal de compreender os mundos
velho e Novo, assim como o tem conseguido sempre o
poeta e pintor polono-brasileiro Tomasz Lychowski.
Bibliografa:
FERREIRA, Jerusa Pires, Armadilhas da memria e outros ensaios,
Ateli Editorial, So Paulo 2004.
KALEWSKA, Anna, Monstros marinhos em exemplos escolhidos
de literatura portuguesa, in: Lubelskie materiay neoflologicz-
ne/Lublin Studies in Modern Languages and Literature, Lublin,
27/2003: 7-25.
KALEWSKA, Anna, O Brasil entre a experinica da realidade e a
imaginao humanstica, in: Projees, Curitiba, 1/2009: 19-40.
http://www.fotolog.com/tomaszlychowski* ( *23.03.2010)
Litografa de Kraken retirada de http://www.google.pl
{CRTICA LITERRIA}
Junio 2010 33
?
EL GOLEM DE BORGES
por Marta Jdraszczyk
Estudiante de 5 curso
Estudios Hispnicos
Universidad de Varsovia
E
n 1958 Jorge Luis Borges escribi un
poema titulado El Golem. Un ao antes
recogi este ser extrao en su bestiario
Manual de zoologa fantstica (escrito junto
con Margarita Guerrero), publicado despus bajo el
ttulo de El libro de los seres imaginarios. El presen-
te trabajo intenta analizar el poema El Golem y
compararlo con la descripcin de esta criatura en el
bestiario borgiano.
El mismo ttulo del poema remite a la cultura
hebrea, a sus mitos y especialmente a la Cbala, que
fascin a Borges a lo largo de su vida. En cuanto a
la fgura del Golem, se dice que este gran escritor
argentino aprendi alemn leyendo la novela El
Golem (1915) del autor austriaco Gustav Meyrink.
Probablemente Borges vio tambin la pelcula expre-
sionista de Paul Wegener con el mismo ttulo de
1920. Otra fuente de su inspiracin la constituyeron
tambin los estudios eruditos del cabalista Gershom
Scholem, con quien Borges se encontr dos veces
para profundizar el tema del mito golmico. La
palabra golem, que aparece primero en la Biblia
y despus en la literatura talmdica, signifca una
sustancia incompleta, informe. Se deriva de gelem,
es decir, material en bruto. Borges, en su Libro de
los seres imaginarios explica que su sentido literal es
una materia amorfa o sin vida
1
y que as se llam
al hombre creado por combinaciones de letras
2
.
Adentrmonos ahora en las estrofas esenciales para
la comprensin del poema. Esa es la primera: Si
(como el griego afrma en el Cratilo) / El nombre es
arquetipo de la cosa, / En las letras de rosa est la
rosa / Y todo el Nilo en la palabra Nilo
3
.
En la primera lnea se menciona el dilogo Crtilo de Platn.
All tenemos dos conversaciones, ambas sobre la relacin entre
los nombres de objetos y las cosas mismas. En el dilogo entre
Scrates y Crtilo, ste defende el naturalismo del lenguaje,
es decir, la conviccin de que existe una adecuacin entre
el nombre y la cosa, uno es el duplicado del otro mediante
las slabas y las letras. Eso signifca que los nombres no son
arbitrarios y que a travs de ellos se puede llegar al verdadero
conocimiento.
En la siguiente estrofa suena un eco de la antigua creencia re-
lacionada con el pensamiento mgico de que existe un vnculo
natural entre la palabra y la cosa, de ah que el conocimiento
del nombre daba el poder sobre la cosa. Esta conviccin tiene
mucho que ver con el ya mencionado naturalismo del lengua-
je. Asimismo, el misticismo hebreo y las prcticas cabalsticas
se relacionan estrictamente con la creencia en la unin de la
escritura con la divinidad, lo que describe la segunda estrofa
del poema. La Cbala es una tcnica de interpretacin del tex-
to sagrado con el fn de encontrar un verdadero texto escrito
por el mismo Dios, el texto escondido debajo de las letras y
silabas. Borges lo explica as en su bestiario: Nada casual po-
demos admitir en un libro dictado por una inteligencia divina,
ni siquiera el nmero de las palabras, o el orden de los signos;
as lo entendieron los cabalistas y se dedicaron a contar, com-
binar y permutar las letras de la Sagrada Escritura, urgidos por
el ansia de penetrar los arcanos de Dios
4
.
En la tercera estrofa se introduce el tema de la relacin entre
el Adn bblico y el Golem. La etimologa del nombre de Adn
puede ayudar a descifrar esta relacin. En hebreo la palabra
adam signifca creado por Dios con tierra. El Golem fue
creado tambin a partir del barro, por consiguiente, segn el
Talmud, Adn fue un golem durante una de las fases de su cre-
acin, cuando constitua solamente una masa informe, antes
de ser dotado del alma.
En las dos estrofas siguientes se nos presenta el personaje del
rabino de Praga Jud Len (1512-1609), al que la leyenda
atribuye la creacin del Golem. Lo hizo gracias al conocimien-
to de las frmulas secretas de la Cbala. Ya que los cabalistas
atribuan al alfabeto facultades anmicas, el Golem surge de
su tradicin, porque constituye una creacin lingstica por
excelencia. Segn la leyenda, Juda Len animaba al Golem,
colocando en su frente un pergamino con la inscripcin
{CRTICA LITERRIA}
Junho 2010 34
?
hebrea emet, es decir, verdad. Borges escribe en su bestiario
que la pona detrs de los dientes del Golem. El rabino cre a
este hombre artifcial o autmata, porque lo necesitaba para
los trabajos en la sinagoga, o segn otras versiones, tambin
para proteger el gueto de ataques antisemitas. Sin embargo, al
Golem apenas lo animaba una vida sorda y vegetativa
5
. Cada
viernes, el rabino borraba la primera letra, de modo que que-
daba la palabra met, que signifcaba muerto, lo que le qui-
taba la vida al Golem. Sin embargo, una vez Juda Len olvid
hacerlo, como consecuencia de lo cual su criatura se liber
de sus ataduras y comenz a atacar a la gente. El rabino, tras
una breve lucha, consigui borrar la letra inicial y el Golem se
transform en masa de barro esta vez para siempre.
En la sptima estrofa resulta que el nombre del Golem pronun-
ciado por el rabino es tetralgico: la Puerta, el Eco, el Husped
y el Palacio
6
, tal vez porque el Tetragrmaton es el nombre de
Dios de cuatro letras. Puesto que Juda Len era un cabalista,
buscaba la verdad en las permutaciones de las palabras sagra-
das, como ya hemos constatado. Con relacin a esta cuestin,
Borges, aludiendo a Dante en su bestiario, explica que hay
cuatro sentidos de la Biblia: el literal, el alegrico, el moral y el
anaggico. Este ltimo sentido se basa en la mstica interpreta-
cin de la palabra o texto, o sea, es el propsito de la Cbala.
En las dos siguientes estrofas conocemos ms al mismo Go-
lem. El poeta lo clasifca como un simulacro. Uno se puede
preguntar Simulacro de qu o de quin? Deduciendo de la
descripcin, Golem es un mero autmata, no entiende al mun-
do que lo rodea, es pasivo, es un simulacro de un verdadero ser
vivo, del hombre, es un ser malogrado. No obstante, a continu-
acin leemos: Gradualmente se vio (como nosotros) / Aprisio-
nado en esta red sonora / De Antes, Despus, Ayer, Mientras,
Ahora, / Derecha, Izquierda, Yo, T, Aquellos, Otros
7
.
Se puede percibir aqu un cambio de ptica. Se compara al
Golem con nosotros, en el sentido de que todos somos presos
de la red sonora, es decir, del lenguaje que nos atrapa con
nociones del tiempo, espacio, proximidad o distanciamiento
con los dems. Nosotros somos los otros para el Golem y
viceversa.
En la dcima estrofa, todo en un gran parntesis, se men-
ciona a Scholem, cabalista erudito del siglo XX, aludiendo
de este modo a su libro La cbala y su simbolismo, en el cual
todo el captulo est dedicado a la fgura del Golem. En las
dos siguientes estrofas se escribe el proceso de enseanza del
Golem por parte de su creador. Desgraciadamente, su criatura
result ser un fracaso, tal vez por un error en la grafa / o en
la articulacin del Sacro Nombre
8
. No slo no hablaba, sino
que no poda hacer bien casi ninguna actividad. El mismo
Borges declar que el Golem (...) es tambin lo que es el poe-
ma al poeta
9
. En el sentido ms amplio se trata entonces de la
metfora de la escritura como algo fallido.
A continuacin se compara al Golem con un animal, despus
incluso con una cosa. Por otra parte, se menciona su triste
condicin de preso del rabino. Por segunda vez se menciona
a Scholem, con motivo del gato que hua del Golem. El poeta
aade que este episodio no se halla en los estudios del erudito.
Gracias a la mencin del gato, por una parte, se subraya la
otredad del Golem, que causa miedo a otros seres vivos y nor-
males y, por otra, la fgura del gato, que s aparece en la pelcu-
la El Golem, que hemos mencionado al principio. Esto puede
constituir una prueba de que a Borges le impresion mucho la
cinta expresionista, aunque no lo declara abiertamente, sino
que fnge ser un profeta: Ese gato no est en Scholem / Pero,
a travs del tiempo, lo adivino
10
.
En las estrofas quince y diecisis el rabino se arrepiente de
haber creado un ser as, sin razn, sin alma. Sin embargo, en
su interior se mezclan dos sentimientos opuestos: El rab
lo miraba con ternura / Y con algn horror
11
. A pesar de
que cre un ser intil, ste era su hijo penoso
12
. Es la nica
muestra del afecto hacia el Golem por parte de su creador. La
crisis existencial y de alguna manera emocional del rabino la
subrayan sus preguntas. No obstante, en la ltima estrofa no
es Juda Len quien pregunta: Quin nos dir las cosas que
senta Dios, / al mirar a su rabino en Praga?
13
. Aqu se revela
el poeta con su perspectiva casi divina. Es l quien ya antes
enriquec el mito del Golem con la visin de Meyrink, los
estudios eruditos de Scholem o la pelcula de Wegener. Aqu
introduce una visin de cadena infnita de los seres. El poeta
mira el poema como el rabino mira al Golem y Dios al rabi-
no... y como tal vez alguien mire a Dios. Ninguno de ellos est
satisfecho con su criatura, aunque hay que recordar la ternura
en los ojos de Juda Len. Existe algn sentimiento hacia lo
creado, a pesar de que la obra de creacin es incompleta y
torpe. Esta visin escptica es tpicamente borgiana, aunque
no del todo pesimista.
En El libro de los seres imaginarios Borges resume la leyenda
del Golem describiendo esta fgura mediante una serie de
comentarios y citas, relacionados entre si bastante libremente
(por ejemplo, la cadena de citas que comienza con la de Scho-
penhauer no se refere directamente al Golem). Sin embargo,
hay que tener mucho cuidado y no creer siempre en la fdedig-
nidad de las citas borgianas. Aqu, por ejemplo, los fragmentos
del Talmud que aparecieron tambin en su Cuentos breves y
extraordinarios son citas falsas. Tambin un largo fragmento
de la novela de Gustav Meyrink, a pesar de que aparece entre
comillas, no constituye una cita exacta, aunque es bastante
fel. Al fnal del texto Borges presenta la frmula de Eleazar
de Worms (hay que aadir que l era un personaje real, vivi
entre 1176 y 1238, era cabalista) que explica cmo crear un
Golem. Como si Borges creyera que esto fuera posible. En el
poema, que constituye una versifcacin de la leyenda, tam-
poco niega la existencia a este ser extrao. Lo que diferencia
al poema de la descripcin del Golem en el bestiario es la
atmsfera que en el poema toma seriedad a causa de la ltima
pregunta formulada por el poeta. Resulta que el poeta es al
poema como Dios es al hombre y el rabino a su Golem. Como
se trata en general de un fracaso (puede ser que por culpa
de la ortografa), las conclusiones no son optimistas. Cada
{CRTICA LITERRIA}
Junio 2010 35
?
creacin puede resultar peligrosa o por lo menos malograda.
Fingiendo ser Dios, el hombre puede frustrar su obra. Adems,
esa conclusin tal vez se refera incluso al Gran Creador, a
Dios mismo.
EL GOLEM
Si (como el griego afrma en el Cratilo)
El nombre es arquetipo de la cosa,
En las letras de rosa est la rosa
Y todo el Nilo en la palabra Nilo.

Y, hecho de consonantes y vocales,
Habr un terrible Nombre, que la esencia
Cifre de Dios y que la Omnipotencia
Guarde en letras y slabas cabales.

Adn y las estrellas lo supieron
En el Jardn. La herrumbre del pecado
(Dicen los cabalistas) lo ha borrado
Y las generaciones lo perdieron.

Los artifcios y el candor del hombre
No tienen fn. Sabemos que hubo un da
En que el pueblo de Dios buscaba el Nombre
En las vigilias de la judera.

No a la manera de otras que una vaga
Sombra insinan en la vaga historia,
An est verde y viva la memoria
De Jud Len, que era rabino en Praga.

Sediento de saber lo que Dios sabe,
Jud Len se dio a permutaciones
de letras y a complejas variaciones
Y al fn pronunci el Nombre que es la Clave.

La Puerta, el Eco, el Husped y el Palacio,
Sobre un mueco que con torpes manos
labr, para ensearle los arcanos
De las Letras, del Tiempo y del Espacio.

El simulacro alz los soolientos
Prpados y vio formas y colores
Que no entendi, perdidos en rumores
Y ensay temerosos movimientos.

Gradualmente se vio (como nosotros)
Aprisionado en esta red sonora
de Antes, Despus, Ayer, Mientras, Ahora,
Derecha, Izquierda, Yo, T, Aquellos, Otros.

(El cabalista que ofci de numen
A la vasta criatura apod Golem;
Estas verdades las refere Scholem
En un docto lugar de su volumen.)
El rab le explicaba el universo
Esto es mi pie; esto el tuyo; esto la soga.
Y logr, al cabo de aos, que el perverso
Barriera bien o mal la sinagoga.

Tal vez hubo un error en la grafa
O en la articulacin del Sacro Nombre;
A pesar de tan alta hechicera,
No aprendi a hablar el aprendiz de hombre,

Sus ojos, menos de hombre que de perro
Y harto menos de perro que de cosa,
Seguan al rab por la dudosa
penumbra de las piezas del encierro.

Algo anormal y tosco hubo en el Golem,
Ya que a su paso el gato del rabino
Se esconda. (Ese gato no est en Scholem
Pero, a travs del tiempo, lo adivino.)

Elevando a su Dios manos fliales,
Las devociones de su Dios copiaba
O, estpido y sonriente, se ahuecaba
En cncavas zalemas orientales.

El rab lo miraba con ternura
Y con algn horror. Cmo (se dijo)
Pude engendrar este penoso hijo
Y la inaccin dej, que es la cordura?

Por qu di en agregar a la infnita
Serie un smbolo ms? Por qu a la vana
Madeja que en lo eterno se devana,
Di otra causa, otro efecto y otra cuita?

En la hora de angustia y de luz vaga,
En su Golem los ojos detena.
Quin nos dir las cosas que senta
Dios, al mirar a su rabino en Praga?
1
J. L. Borges, El Libro de los seres imaginarios, Buenos Aires, Ed.
Emec, 1996, p. 129.
2
bid.
3
J. L. Borges, Nueva antologa personal, Siglo XXI Editores, Mexico,
2004, p. 26.
4
J. L. Borges, El Libro de los seres imaginarios, p. 129.
5
bid.
6
J. L. Borges, Nueva antologa personal, p. 27.
7
bid.
8
bid.
9
La voz grabada de J.L. Borges http://www.youtube.com/
watch?v=iYHLa38rtO0
10
J. L. Borges, Nueva antologa personal, p. 27.
11
bid., p. 28.
12
bid.
13
bid.
{CRTICA LITERRIA}
Junho 2010 36
?
Os seres imaginrios da
Weronika Gwiazda
Junio 2010 37
?
Junho 2010 38
?
Junio 2010 39
?
Junho 2010 40
?
Junio 2010 41
?
.AND THEREFORE AS A STRANGER GIVE IT WELCOME
SIMN BROSS | GERARDO BELTRN
GERARDO BELTRAN es poeta y traductor.
SIMN BROSS es director de cine.
El presente poema procede del libro
indito Inscripciones.
foto texto
There are more things in heaven and earth, Horatio,
Than are dreamt of in your philosophy
(William Shakespeare, Hamlet Act I Sc. V)
Q3 Act VI Sc. 1
Hurgando en las entraas de la noche,
al cielo dirigiendo sus conjuros,
buscando en los rincones ms oscuros
echar de su conciencia el cruel reproche,
sigui la direccin de los rumores
y hall en una torre del castillo,
saltando sobre un cmulo amarillo,
al viento disfrazado de colores.
Ghost. The foor and the red pillow are for thy,
in case, of course, youd like to play mit mir
(sajn, ingls, dans, bajo alemn?)
Amleth. For thy?, ser for thee (ay, ay, ay, ay,
las cosas por las que hay que discurrir).
Hur kom det sig? Lets talk from man to man!
Q3 Act VI Sc. 1+1
Amleth. My lord, vuestra presencia supona,
mas no vuestra actitud ni ese vestuario.
Ghost. Vestuario adecuado al mobiliario.
Amleth. Que sirva de algo la psicofona:
pues veo que fablais el castellano,
contadme ya a qu tanto tormento.
Ghost. Ser la geometra mi instrumento...
Amleth. Hablad sin ms rodeos, por lo llano.
Ghost. Alguna vez fui un crculo famoso
y nadie me encontr la cuadratura:
un crculo pulido, acendrado...
Amleth. Un crculo, decs?, cunto es dudoso:
os falta un poco ms de curvatura
y mucho r
2
...
Q3 Act VI Sc.
0
Amleth. El tringulo de Ofelia, la herona.
Ghost. El punto decimal de la locura.
Amleth. La recta sin fnal de su dulzura.
Ghost. Anhidrosulfaminobenzona.
Amleth. (o oooo oo):
Ghost. Si ya no est aqu, mi alma muerre.
Amleth. Y rr,
Ghost. (oo o o o o o).
As la eternidad qued descrita
(detrs de la ventana lo inefable:
la niebla, el mar tranquilo, una barca).
Y as, denumerable e infnita,
la afable charla entre un fantasma infable
y un prncipe aturdido en Dinamarca.
Gerardo Beltrn es poeta, traductor
y profesor del Instituto de Estudios
Ibricos e Iberoamericanos de la
Universidad de Varsovia.
Gerardo Beltrn
SONETO IMAGINARIO
Si yo tuviera aqu catorce lneas
Podra hablarte en cada una de ellas
Cantarte amor, decirte cosas bellas
Erticas, graciosas, apolneas
Pero qu hacer si slo tengo diez
que ni siquiera puedo llamar versos
en todo caso opsculos perversos
cargados de locura e insensatez
Cmo escribirte ahora que ests lejos
y yo ms y ms cerca del fnal?
Queda tal vez la voz de una plegaria
Tu imagen conservada en mis espejos
Y el curso o recurso natural
a alguna solucin imaginaria
PLANETA
(entre dos mundos)
Yo bivo en un planeta
de seres enderechados
ke kaminan sovre sus dos pyezes
i s'echan para durmir
i aki tambyen bives tu
ke sos un andjel
inalkansavle
Entre tu mundo
i el miyo
da vueltas el planeta
de la imadjinasion

( )

'
'
''
'
'
'


'
'
Junho 2010 46
?
LOS SILINES
por Katarzyna Hajost-ak & Sylwia Jakubas
Doctorandas
en la Universidade de Valencia
I
TIEMPO: EL OTRO RONCA
La realidad es un ser imaginario que adquiere formas extraas
por la noche. Cuando lo objetivo es igual a lo subjetivo y lo ver-
dadero no es verosmil. Lo oscuro se vuelve claro con la luz de
la maana que te encanta y que me quema como a un vampiro.
Entonces, te vas porque eres real y el yo imaginario se queda
en la cama. Cierras la puerta y el yo, las persianas. Espera a la
noche para volver a respirar su propia realidad, ser la sirena del
cuento los lunes y una arpa los sbados. Soar que se convierte
en un gato que persigue a un ratn que fue ella y yo la noche
anterior. Perderse entre tantos yos y ellas, y olvidar quien eres
t. Es que slo existes en esta otra irrealidad que me ocurre
durante el da y que no siempre quiero recordar. Mi realidad no
puede comprobarse y muchos no la aceptaran. Dicen, y t re-
pites, que slo se vive pisando la tierra y lo dems son fantasas.
Y qu pasara si las fantasas fueran lo nico real que tengo?
Lo dems es mucho ms aburrido que mis seres imaginarios. A
veces me gustara que fueras slo un ser imaginario.
La realidad es un ser imaginario. Sobre todo la de los Otros.
La nuestra suele ser la de verdad. El resto son imaginaciones,
chorradas e ilusiones ajenas. As que, para un tal Otro, yo
tambin soy ajena, yo tambin soy un ser imaginario que no
puede imaginarse la irrealidad. Yo real e imaginaria, t todo
lo contrario. Nos imaginamos mutuamente, nos imaginamos
sin cesar qu se est imaginando el Otro, que por su parte no
se imagina:
Lo imaginario que es a.
Lo imaginaria que soy b.
Lo imaginarios que somos c.
Si slo se necesita imaginacin para que nazca una realidad,
un yo y un otro, a veces me gustara que fueras slo
un ser imaginario.
II
TIEMPO: EL OTRO FINGE QUE LEE
Cmo querer a un ser imaginario? Un curso para torpes.
Encontr ese libro en la seccin de autoayuda. Lo compr
sin pensrmelo ni un segundo. Se lo regal al Otro para que
aprendiera. El Otro hizo un resumen breve (de 10 puntos) y
lo colg en la nevera para que no se le olvidara.
Ella no tiene nada que ver con TU REALIDAD. 1.
Ella muerde, echa fuego y vive en una cueva. 2.
Ella pasa todas las noches haciendo cosas que t ni te 3.
puedes imaginar.
Ella pasa todas las tardes con unas brujas de compras o 4.
fumando. Segn.
Ella te hechiza cuando se quita las bragas, as que mejor 5.
cierra los ojos.
Ella tiene alas y siempre sers t quien se las estar 6.
cortando.
Ella tiene sus submundos, subemociones y subvalora lo 7.
que vales.
Ella se imagina que sufre, vamos, que todos sufren, me- 8.
nos t.
Ella no se imagina qu te imaginas t. Y con quin. 9.
Ella y t os imaginis que un libro de autoayuda os 10.
ayudar.
Me fum un cigarrillo y cerr la puerta de su casa por ltima
vez, y como suele pasar con "las ltimas veces" pens: A to-
dos les parezco un ser imaginario.
Cmo querer a un ser imaginario? Un curso para torpes. Es
tan fcil como aprender a jugar al tenis en un fn de semana.
No tenga miedo ante lo desconocido, todo es fcil cuando se
aprende a manejar. Los seres imaginarios tienen naturalezas
mltiples, aspectos distintos y no a todos les gusta la leche.
Eso s, adoran las bebidas alcohlicas y los cigarrillos rusos.
No hay que despertarles nunca, pues se vuelven agresivos y
escupen veneno. Nunca les tenga miedo y recuerde siempre,
que ellos le temen mucho ms de lo que imagina. Por si acaso,
no les lea cuentos infantiles porque se identifcan mucho y
pueden ser incontrolables. Demasiados peros para empezar
a querer a los seres imaginarios. No he aprendido a jugar al
tenis y tampoco voy a entender a los seres que no me imagino.
Ni a los que pretenden que los quiera y me consideran torpe
en la portada de su manual. Slo por comprar dicho curso a
todos les parezco un ser imaginario.
{PROSA}
Junio 2010 47
?
III
TIEMPO: EL OTRO SE HACE
FAN DE UN GRUPO MIL FIR-
MAS POR SER UN SER IMAGINARIO
DE VERDAD
Facebook es un ser imaginario y le gusta que te hayas unido
al grupo "Quiero ser astronauta pero no tengo traje". Tam-
bin te sugiere que conozcas a Estrella Luna, porque parece
que solo por su nombre, le atrae la astrologa. Para esta tarde
tus amigos te preparan un evento imaginario virtual que con-
siste en nombrar de nuevo todas las estrellas porque, aparen-
temente, a ningn sabio le gustan los nombres que ya tienen.
El que las etiquete con ms imaginacin ser el ganador
Spacebook y podr solicitar un cambio en el sistema estelar
universal. Cuando naci Facebook, los seres imaginarios
estaban de vacaciones o demasiado reunidos para impedirlo.
Por no haber previsto esta catstrofe mundial estoy harta de
los seres imaginarios.
Facebook es un ser imaginario y Farmville es su peor faceta.
En cambio, todos los grupos de los que te puedes hacer fan
son una verdadera mina de imaginacin humana. Uno puede
convertirse, por ejemplo, en un ser sumamente fascinante a
quien de repente le importa la ley de amnista, el hambre en
frica, quien tiene sus gustos muy claros, productos preferi-
dos, lugares favoritos y un milln de amigos- igual de ima-
ginarios. Si no ests en Facebook no existes, pero si quieres
prescindir de tu actividad diaria que consiste en colgar fotos,
comentarios, enlaces e informaciones sobre los eventos en los
que vas a participar, eres ms fcticio que un dragn. Los dra-
gones que habitan Facebook son unos bichos que se sienten
solos y temen salir de casa y vivir la realidad, unos extraos
que, aunque fueran las 5 de la madrugada quieren empa-
parse con los fujos de la conciencia de los dems, y de paso
vomitar la suya. Los dragones, por ser siempre tan esteparios
y tan afcionados a todo lo que brilla, deciden lamer la ms
mnima sombra de la realidad, aunque fuera la de Facebook.
Yo soy un dragn de los de verdad y estoy harta de los seres
imaginarios.
IV
TIEMPO: EL OTRO SE PREPARA PARA RONCAR
Quiero ser tu ser imaginario. Quiero que me imagines
totalmente distinta de la que soy. sa ser una yo de verdad.
La que madruga a medianoche. La que se broncea bajo la
lluvia, se pone las gafas de luna y desayuna chocolate con
mojito. Quiero que me imagines en un mundo irreal, lejos de
tu cocina, en una nube de sueo, en una cueva llena de libros
y recuerdos, donde en vez de ginebra tomo chupitos de lgri-
mas. Y ahora, escchame bien, quiero que me encierres en
un manicomio. Que me metas en una habitacin blanca sin
ventanas, que me pongas una camisa de fuerza, que te vayas
al trabajo, para que pueda, por fn, soar tranquila que los
seres imaginarios beben caf en el Museo de Arte Moderno.
Quiero ser tu ser imaginario. Me pondra un disfraz de
humano para pagar las facturas y pedir pizza. Me levantara
antes que t y hara caf por las maanas. Sera un ser imagi-
nario ejemplar hasta para los personajes literarios. Y hablara
con ellos, para que no te agobien. Aunque nadie lo crea, ellos
tambin viven su vida, lloran, se enamoran y odian, pero
cuando su autor trata de matarlos, los seres imaginarios
beben caf en el Museo del Arte Moderno.
{PROSA}
{ENSAIO}
Junho 2010 48
?
DOS HETERNIMOS E DOS
SEUS VALORES TERAPUTICOS
por Marek Cichy
Estudante do 5 ano
Estudos Portugueses
Universidade de Varsvia
A origem dos meus heternimos o fundo trao de histeria que
existe em mim. (...) Desde criana tive a tendncia para criar
em meu torno um mundo ctcio, de me cercar de amigos e
conhecidos que nunca existiram. (No sei, bem entendido, se
realmente no existiram, ou se sou eu que no existo. Nestas
cousas, como em todas, no devemos ser dogmticos.) Desde que
me conheo como sendo aquilo a que chamo eu, me lembro de
precisar mentalmente, em gura, movimentos, carcter e histria,
vrias guras irreais que eram para mim to visveis e minhas como
as cousas daquilo a que chamamos, porventura abusivamente, a
vida real. (...)
Lembro, assim, o que me parece ter sido o meu primeiro
heternimo, ou, antes, o meu primeiro conhecido inexistente
um certo Chevalier de Pas dos meus seis anos, por quem escrevia
cartas dele a mim mesmo, e cuja gura, no inteiramente vaga,
ainda conquista aquela parte da minha afeio que con na com
a saudade. Lembro-me, com menos nitidez, de uma outra gura,
cujo nome j me no ocorre mas que o tinha estrangeiro tambm,
que era, no sei em que, um rival do Chevalier de Pas... Cousas
que acontecem a todas as crianas? Sem d vida ou talvez. Mas
a tal ponto as vivi que as vivo ainda, pois que as relembro de tal
modo que mister um esforo para me fazer saber que no foram
realidades.
(fragmento da carta de Fernando Pessoa a Adolfo Casais Monteiro,
escrita em Lisboa, 13 de Janeiro de 1935)
Junio 2010 49
?
A
ssim comea Pessoa a descrio da gnese dos
seus, agora to famosssimos, heternimos. So,
segundo o poeta, o fundo trao de histeria que
existe nele. Sem dvida, o tempo em que aparece
o primeiro deles (ou, pelo menos, o primeiro do qual Pessoa
se lembra no ltimo ano da sua vida) coincide com vrias
tragdias familiares: a morte do pai e do irmo, Jorge, de
apenas um ano de idade. Parece plausvel que o surgimento
dos conhecidos inexistentes fosse um modo de substituir os
parentes mortos.
Ora, se algum(a) pai ou me com um(a) flho(a) possuidor(a)
de amigos imaginrios est a ler o presente artigo, pode tirar
uma de duas concluses opostas. Ou tenho uma criana que
vai acabar maluca!, ou o meu descendente vai ser o novo
Pessoa. Felizmente, na maioria dos casos, nenhuma das duas
conjecturas se vai realizar.
Qual , ento, o signifcado e a funo de amigos imagin-
rios?
As primeiras teorias sobre o fenmeno remontam aos fnais
do sculo XIX. A pesquisadora norte-americana Clara
Vostrovsky Winlow publicou em 1895 o estudo A study of
imaginary companions, segundo o qual os companheiros
imaginrios so prova de uma doena mental. Este forte juzo
dominou a psicologia durante cinquenta anos seguintes. Os
estudos a partir dos 1940 ligam o facto de se possuir amigos
imaginrios a vrias carncias psicolgicas. Por exemplo,
mencionava-se o efeito da projeco: a criana transferiria
as suas caractersticas desfavorveis para o companheiro
imaginado. Ainda assim, a convico que amigos imaginrios
signifcam defeitos psicolgicos duradouros continuou.
Somente nos anos fnais do sculo XX apareceram pesquisas
com um tom diferente. Marjorie Taylor, por exemplo, com-
provou as falhas metodolgicas nos estudos anteriores. Na
maioria dos casos, os cientistas no escolheram as crianas
aleatoriamente. Os sujeitos pesquisados frequentavam hos-
pitais e clnicas, o que aumentou o nmero de pessoas com
problemas psicolgicos. Alm disso, muitas das investigaes
eram baseadas nos depoimentos dos pais e estes nem sem-
pre eram cientes da existncia de um Chevalier de Pas.
Os estudos actuais mostram que os amigos imaginrios
podem recompensar algumas carncias da criana, nos casos
em que esta se sente sozinha ou perdida. O contacto com
um amigo, mesmo irreal, frequentemente ajuda a combater
o egocentrismo, tpico para os primeiros anos da infncia.
Os psiclogos deixaram de tratar este fenmeno como um
sintoma de pouca socializao, e mostram que os compa-
nheiros imaginrios podem ajudar a combater esta carncia.
Muitas das vezes, os pais destes meninos descrevem os seus
flhos como mais alegres e abertos. Na maioria dos casos, os
amigos imaginados, depois de cumprir com xito a sua mis-
so sociabilizadora, desaparecem e so esquecidos. Por isso, se
perguntar aos adultos sobre os amigos imaginrios da infncia
deles, os nmeros so mais baixos do que no caso de crianas.
Algumas pesquisas recentes parecem comprovar a ligao
entre a existncia deste fenmeno e os talentos da criana. Os
conhecidos inexistentes seriam o agouro da futura criatividade.
Atravs das relaes com o amigo, as crianas desenvolvem o
pensamento criativo. Descobrem novos jogos e modos de jogar
com o companheiro irreal, e as suas ideias tornam-se menos
convencionais. s vezes o amigo imaginado provm de todo
um universo paralelo, com a sua geografa, histria, lingua e
costumes diferentes.
Tudo isso no signifca, porm, que os psiclogos aconselham
estimular a criao de amigos imaginrios. Por favor, no res-
trinjam o contacto dos vossos mais queridos com os colegas
espera de um Chevalier de Pas!
Textos consultados:
GAJDA, Aleksandra, Wymyleni przyjaciele. Portal Wczesna Edukacja
http://www.wczesnaedukacja.com/konkursy/106-kolejny-konkurs-
cudowne-nagrody.html (consultado 27.04.2010)
HOFF, Eva, Imaginary Companions, Creativity, and Self-Image in Middle
Childhood. Creativity Research Journal, Routledge 2005, Vol. 17, No. 2
& 3, pp. 167180
PESSOA, Fernando, Carta para Adolfo Casais Monteiro, Lisboa, 13 de
Janeiro de 1935. http://pt.wikisource.org/wiki/Carta_de_Fernando_
Pessoa_para_Adolfo_Casais_Monteiro (consultado 27.04.2010)
Junho 2010 50
?
L
o mismo que en la creacin artistica se
aprecia por ser una muestra de la imagi-
nacin humana, en algunos casos puede
ser sntoma de enfermedad. Cuando la
frgil frontera entre lo real y lo fantstico se des-
vanece, aparece la desorientacin, la inseguridad,
el dolor y, a veces, hasta la alienacin. Hasta hoy
da los mdicos, psiclogos y cientfcos no han
llegado a averiguar cmo se producen las alucina-
ciones. Ninguna de las hiptesis se ha confrmado
por completo. No sabemos cul es el mecanismo
mediante el que nuestro cerebro se deja engaar.
Muchas teoras psicolgicas sostienen que las
alucinaciones se producen por la interpretacin
errnea de los estmulos procedentes del nuestro
interior. Otras afrman que aparecen a causa
de las defciencias en el funccionamiento de las
conexiones sinpticas y los desequilibrios de los
neurotransmisores. Existen alucinaciones de va-
rios tipos que pueden aparecer en diferentes mo-
dalidades sensoriales: auditiva, visual, gustativa,
olfativa, tctil, equilibrioceptiva, termoceptiva...
Entre los muchos trastornos psicolgicos y orgni-
cos en los que en ocasiones se producen alucina-
ciones destacan:
IMAGINACIN ENFERMA
por Magorzata Krawczyk & Agnieszka Uliska
Estudiantes de 3 curso
Estudios Hispnicos
Universidad de Varsovia
LA ESQUIZOFRENIA
Las alucinaciones aparecen en el 73 % de los pacientes con
diagnstico de esquizofrenia. Las ms frecuentes son las audi-
tivas, sobre todo las voces que comentan el comportamiento
de la propia persona, a la que a veces critican hasta la humill-
cin o le ordenan hacer algo. Otras distorsiones perceptuales
frecuentes son tambin las alucinaciones cenestsicas (sensa-
cin de ardor en la cabeza, fujo sanguneo acelerado, sensa-
cin de tener bichos raros en las entraas, etc.). El paciente
puede percibir partes de su cuerpo como si estuvieran muer-
tas o en estado de descomposicion. En Europa, las alucinacio-
nes visuales son hoy en da muy poco comunes. Sin embargo,
las difernecias entre culturas condicionan los sntomas del
trastorno. Por ejemplo en Africa, en la esquizofrenia para-
noidal se dan muchas alucinaciones visuales, mientras que en
Europa y Estados Unidos son muy poco frecuentes. Tambin
en Africa, las alucinaciones auditivas que los pacientes sufren,
a menudo suelen tener un contenido agradable.
LA DEMENCIA CON CUERPOS DE LEWY (DCL)
enfermedad o sndrome que degenera progresivamente el
cerebro. Algunos sntomas son iguales a los que se observan
sobre todo en dos enfermedades comunes entre los ancianos:
el Alzheimer y el Parkinson. Los pacientes con DCL presen-
tan sntomas conductuales y de la memoria caractersticos de
la demencia, semejantes a los de la enfermedad de Alzheimer
y tambin a los sntomas del sistema motor que se observan
en el Parkinson. Los sntomas motores son ms benignos
que en la enfermedad de Parkinson, y los pacientes con DCL
muchas veces experimentan alucinaciones visuales muy vvi-
das. Existen numerosos casos en que en dichas alucinaciones
aparecen nios.
{MEDICINA}
Junio 2010 51
?
LA AUTOSCOPIA
Alteracion perceptiva que consiste en la sensacion de verse
uno mismo fuera de su propio cuerpo, llamada tambien
fenomeno del doble. La experiencia dura normalmente
unos segundos, aunque puede persistir por mas tiempo. El
paciente ve la imagen completa e inmovil de su cuerpo. Suele
aparecrsele de frente y provoca en el sujeto una sensacion
intensa de miedo. El fenomeno se observa (muy raras veces)
en pacientes con lesiones del cuerpo calloso.
LA ALUCINOSIS PEDUNCULAR DE LHERMITTE
trastorno provocado por la lesion del puente troncoencef-
lico. El dao cerebral causa alucinaciones muy vvidas, que
ocupan todo el campo visual. El paciente puede ver liliputien-
ses, grupos de nios jugando o pequeos animales. A pesar
de tener este tipo de visiones mantiene la conciencia sana.
EL SNDROME DE CHARLES BONNET
Se caracteriza por las alucinaciones visuales que se dan en
los pacientes con alteracion visual grave. La mayoria son
ancianos sin otros trastornos cognitivos ni psiquiatricos. Las
alucinaciones suelen ser complejas y de colores vivos. Pueden
tener forma de fguras geometricas, caras, personas, fores,
personajes fantasticos o animales. A menudo causan miedo
en la persona que las experimenta, pero es relativamente fcil
convencer al paciente de que no son imagenes reales.
LA PSICOSIS POR WINDIGO
Es un tipo de trastorno mental que se produca entre las
tribus Cree, Montagnais-Naskapi, Ojibway y Saulteaux de
Canad y Alaska. La persona que lo padeca dejaba de comer
y sufra nuseas y vmitos ante la presencia de alimentos
cotidianos. Tambin se podan observar episodios de insom-
nio o alucinaciones. Si no se paraba este estado, la persona
comenzaba manifestar su temor a que el wendigo (un espritu
de la mitologa de dichas tribus) la poseyera, provocando que
acabara convertindose en canbal. Antes de que esto ocurrie-
ra pedan a los miembros de su tribu que los mataran. La
mayora de los casos datan del siglo XIX, aunque hasta hoy
en da los antroplogos debaten si la psicosis por windigo
realmente lleg a existir.
{MEDICINA}
Junho 2010 52
?
A ESQUIZOFRENIA
UM BILHETE PARA UM MUNDO IMAGINRIO
por Anna Wilk
Estudante do 3 ano
Estudos Portugueses
Universidade de Varsvia
A
s controvrsias volta das relaes entre esqui-
zofrenia e actividade artstica tm sido objecto de
vrias disputas desde a antiguidade. Os artistas tm
muitas caractersticas esquizotpicas, e parece a pro-
babilidade de virem a a sofrer de esquizofrenia maior. Por
caractersticas esquizotpicas compreendem-se factores tanto
externos (infuncia da sociedade, experincia pessoal, perso-
nalidade), como internos (predisposies e disfunes inatas).
Como refere Resende estudos recentes sugerem que a es-
quizofrenia, ou comportamentos esquizotpicos, so bastante
representados entre os artistas (Resende, 2008 p.1). Segundo
a autora, as doenas mentais parecem ser at necessrias (2008,
p.1). No s as doenas mentais, e a esquizofrenia em especial,
enriquecem a percepo dos artistas mas tambm contribuem
para o desenvolvimento da civilizao. Entre loucos famosos
encontram-se Byron, Tolstoi, Munch, Shumann, Van Gogh,
Tchaikovsky, Rachmaninof, Pessoa, Wolf, Newton, Nash Jr. e
Witkiewicz.
Para compreender bem o impacto que esta doena mental
tem na vida e na arte em especial tem-se de dar respostas s
seguintes perguntas. O que a esquizofrenia? Que sintomas a
acompanham? Que infuncia na vida pode desempenhar esta
perturbao mental?
Vrios factores podem causar esquizofrenia entre os mais fre-
quentes encontram-se os biolgicos, os genticos e os ambien-
tais. Segundo o ABC da sade:
A esquizofrenia uma doena mental que se caracteriza por
uma desorganizao ampla dos processos mentais. um
quadro complexo apresentando sinais e sintomas na rea do
pensamento, percepo e emoes, causando marcados pre-
juzos ocupacionais, na vida de relaes interpessoais e
familiares. (Koch, Rosa s.d p.1)
A infuncia que esta perturbao tem na vida de um doente
muito forte. Os esquizofrnicos sentem-se isolados, no po-
dem adaptar-se realidade. difcil falar sobre as consequn-
cias desta doena porque elas diferem de caso para caso. A es-
quizofrenia acompanhada de outras perturbaes tais como
a mania de perseguio, desiluses hipocondracas, niilismo,
antagonismos e por a adiante. Os sintomas que acompanham
esta doena podem ser divididos entre positivos e negativos.
Entre os positivos encontram-se alucinaes, perturbaes da
fala, iluses, difculdades da comunicao. No segundo grupo
constitudo por factores negativos encontrar-se-o a anedo-
nia (falta de sensao de prazer em actos que naturalmente a
proporcionam), apatia, delrios, perturbao da concentrao,
alienao, perturbao da expresso facial. (Juraszek s.d p.8)
O Eu fca perturbado em cinco aspectos Eu e vitalidade,
integridade, identidade, actividade e distino (s.d p.9). A
falta de harmonia mental provoca vrias sintomas, os funda-
mentais segundo Bleuler sero: a desintegrao da personali-
dade, a desconcentrao do processo pensativo, o autismo, a
obtuso sentimental, o alheamento da realidade. Os sintomas
acompanhantes que Bleuer aponta so seguintes: perturba-
es da memria; alucinaes da memria, deformaes das
memrias; invenes em que o doente acredita que realmente
tivessem acontecido; uso dos neologismos; despersonalizao;
colocao das suas experincias s outras pessoas.
Como podemos deduzir dos sintomas a vida de um esquizo-
frnico parece ser muito prxima a um pesadelo em que nos
sentimo perdidos, desorientados onde no h ordem nem
lgica. A realidade em que parcialmente vivem os doentes
mentais, porm, pode ser lgica e genial. No incio deste breve
ensaio apareceu uma lista de esquizofrnicos conhecidos
internacionalmente. Um deles John Nash Jr, ganhou o prmio
Nobel de Economia e isto mostra no s a possibilidade da
coexistncia do pensamento lgico e da loucura mas tambm
o potencial que pode estar escondido detrs dela. Outro exem-
plo alucinante o escritor e poeta portugus Fernando Pessoa
que se chama a si mesmo em "Carta a Adolfo Casais Montei-
ro" um histero-neurastnico (Pessoa, 1935 p.4) refere-se
tambm sua tendncia orgnica e constante para a desper-
sonalizao e para a simulao (1935 p.). Mais adiante afrma
que Desde a criana tive a tendncia para criar em meu trono
um mundo fctcio, de me cercar de amigos e conhecidos que
nunca existiram. (1935 p.) Pessoa recorda tambm a sua
primeira inveno ou melhor o seu primeiro ser imaginrio
que criou coma idade de seis anos e que foi seu primeiro
conhecido inexistente - um certo Chevalier de Pas (1935 p.)
A doena, se dela tivesse sofrido Pessoa, dirigiu-se na direco
{MEDICINA}
Junio 2010 53
?
de uma fecun-
didade artstica
antes no conhecida. A
doena do antes referido
matemtico americano tinha
outro aspecto. Ele inventou uma
realidade paralela em que tentava des-
cobrir hipotticas ameaas para os Estados
Unidos. A vida dele foi apresentada muito bem
no flme de Ron Howard Beautiful Mind baseado
na biografa de Sylvia Nasar. Assistindo a este flme
podemos entrar na cabea de um gnio matemtico que
est no limiar do real e do irreal e que graas ao esforo da sua
mulher consegue obter o prmio e viver uma vida "normal".
Outro flme que tambm mostra vida de um esquizofrnico
e at brinca com a percepo do pblico at ltima hora
no deixando claro a sua doena o famoso Fight Club. Neste
flme podemos observar como a contemporaneidade afecta
as pessoas. Um trabalhador rural por causa da presso social,
da falta de sono e da ausncia de sentido na vida organiza
com um homem que conhece num avio um clube de lutas
clandestino. Porm at ltima cena no temos a certeza
se o seu companheiro realmente existe. As armadilhas da
esquizofrenia constituem um tema gracioso para os cineastas.
Ultimamente estreou outro flme que tambm mostra este
fenmeno. Shutter Island uma adaptao do livro de Lehane
autor de Rio dos Mistrios ou Onde ests Amanda? O flme
conta como um trauma pode afectar a vida de um indivduo.
O incio do flme no cria tais expectativas, um investigador
estatal vai para uma priso-manicmio para investigar o
desaparecimento de uma prisioneira. Mas depois a tenso au-
menta, a realidade que pensmos que era a verdadeira comea
a ser contrastada com outra e fnalmente compreendemos que
toda a investigao um delrio do ex-investigado - Daniels
depois do trauma que sofreu aps matar a sua mulher, assas-
sina dos seus flhos. Ele inventa uma realidade s sua em que
ele o heri que procura justia, ou melhor, a vingana. De
outro modo ainda usou a esquizofrenia, o famoso director da
adaptao do livro de King, Kubrick. No seu flme Shining ele
no deixa claro que Jack Torrence realmente sofre da esqui-
zofrenia, facto interessante porque na novela de King no h
tais sugestes. No flme assistimos ao processo de enlouqueci-
mento acompanhado por vises ensanguentadas. O clmax do
flme est expresso quando o protagonista tenta matar a sua
famlia Honey, Im home a frase de culto que entrou na
cultura popular.
Concluindo, poderamos dizer que a esquizofrenia pode servir
de bilhete para um mundo imaginrio. Os sintomas desta do-
ena produzem perturbaes mentais que produzem mundos
e amigos imaginrios. Estas perturbaes afectam tambm
a fala que no caso dos escritores podem enriquecer o seu
discurso. As alucinaes vo servir como inspirao para pin-
tores e msicos. E assim em diante. Os loucos com um ines-
quecvel e indubitvel sacrifcio enriquecem a nossa cultura
aproximando-nos de uma nova mundividncia. No temos de
enlouquecer e aceit-la como verdadeira mas como j estamos
na rea da
arte pode-
mos discuti-la e
tentar admir-la. J
que 1% da populao
corre o risco de endoidecer,
temos muitas perspectivas de
desenvolvimento da arte. Algum
disse que na arte j se tinha feito tudo
o que era possvel. Calma l, nos sculos
passados j havia alguns que tambm acredi-
tavam que no havia mais a fazer e... chegaram os
nossos heris Newton, Pessoa, Shumann, Van Gogh,
Tchaikovsky e mudaram completamente o mundo nas
reas da sua divulgao. Em cada um de ns h uma loucura,
portanto despertem-na e desfrutam dela e talvez detrs dela
haja um gnio que mudar a nossa realidade, que inventar o
medicamento contra o HIV ou o cancro?
Bibliografa:
JURASZEK, Marek (s.d) Schizofrenia [parte da pgina de inter-
nete http://marekjuraszek.pl consultada em 26.04.2010] http://ma-
rekjuraszek.pl/uncategorized/schizofrenia.html [traduo prpria]
KOCH, Alice Sibile; Rosa, Dayane Diomrio (s.d) Equisofrenia
e Outros Transtornos Psicticos em ABC da Sade [consulta electr-
nica em 26.04.2010] http://www.abcdasaude.com.br/artigo.php?189
PESSOA, Fernando(1935) Carta a Adolfo Casais Monteiro [consulta
electrnica em 08.10.2009] http://www.fpessoa.com.ar/carta.asp
RESENDE, Ana Cristina (2008) Esquizofrenia e Criatividade Arts-
tica Em III Mostra de Pesquisa da Ps-Graduao-PUCRS [consulta
electrnica em 26.04.2010]
{MEDICINA}
?
Junho 2010 54
?
DROGAS E ARTE
PORTAS PARA O PORTAL DA IMAGINAO
por Anna Wilk
Estudante do 3 ano
Estudos Portugueses
Universidade de Varsvia
A
o reflectir sobre relaes entre
drogas e arte tem-se de ter em conta de
que o uso das substncias alucinognas
est presente quase desde o incio da hu-
manidade, segundo Saeva in ancient Egypt, gods
were commonly pictured holding hallucinogenic
plants (Saeva 2008 p.656). Durante a antiguidade
as drogas eram usadas na maioria dos casos duran-
te rituais - as substancias alucinognas possibili-
tavam a integrao com os deuses, enriqueciam a
percepo, produziram vises.
A popularidade das drogas cresceu signifcativa-
mente durante o sculo XIX. O uso de drogas por
artistas franceses constitui um dos elementos mais
caractersticos da paisagem da bomia modernista
parisiense. Segundo Saeva franceses at fundaram
um Club des Hashischins, que era
a Parisian group dedicated to the exploration of
drug-induced experiences, notably with hashish.
It was active from about 1844 to 1849 and
counted the literary and intellectual elite of Paris
among its members, including Dr. Jacques-Joseph
Moreau, Tophile Gautier, Charles Baudelaire,
Grard de Nerval, Eugne Delacroix and Alexandre
Dumas, pre. Monthly sances were held at the
Htel de Lauzun on the le Saint-Louis.(Saeva
2008 p.657)
Tambm Witkacy famoso escritor e pintor polaco teve
experincias nesta rea. Como refere no seu livro sob o ttulo
signifcativo Narkotyki (Drogas)
nos desenhos feitos sob inuncia da cocana, em doses
pequenas quase infantis do ponto de vista de um viciado e
sempre em combinao com grandes quantidades de lcool-
consegui coisas, que num estado normal nunca teria feito.
(Witkiewicz 1993, p.73)
Sobre suas experincias escreveu tambm Sigmund Freud
que considerava a cocana um ptimo medicamento antide-
pressivo. Entre os ingleses a substncia que tinha mais consu-
midores era o pio, usado tambm por personagens literrios
internacionalmente reconhecidas como Sherlock Holmes em
O Homem com o Lbio Torto ou Dorian Gray em Retrato de
Dorian Gray. As drogas comearam a fcar mais acessveis,
porm a sua presena continuava a estar ligada com a bomia
artstica. Nos anos 20 e 30 do sculo XX vrios msicos jazz
americanos usavam marijuana, que hoje uma das drogas
mais populares. Na dcada de 60 com o desenvolvimento
da tecnologia apareceram drogas sintticas como o LSD. O
consumo destas drogas unia os hippies e foi distribudo como
um sacramento, veja-se o musical americano Hair (Cabelo).
Na mesma altura nasce msica psicadlica e estrelas como
Jimi Hendrix, Te Doors e Cream. Tambm as estrelas de
hip-hop so conhecidas por consumirem grandes quantias de
charros de maconha.
O consumo de drogas desempenha um papel muito im-
portante nas subculturas, uma demonstrao da posio
perante a realidade ou a oposio ao sistema. E como o con-
sumo ilegal e clandestino desenvolve-se a cumplicidade dos
consumidores. No caso dos artistas pode-se observar uma
solidariedade muito forte, sempre que aparecem fotos a mos-
trar um deles durante o consumo. Neste casos, h protestos e
afrma-se que so medicamentos ou so apresentados outros
argumentos bobos.
{MEDICINA}
Junio 2010 55
?
O consumo de substancias alucinognas muda a nossa
percepo. Por um lado, o uso das drogas estimula a nossa
criatividade e imaginao possibilitando-nos chegar onde
queremos, ou seja, onde sempre queramos ir, porm o facto
de chegar a este stio pura e simplesmente uma iluso, uma
alucinao. As experincias com as dorgas podem levar-nos a
parasos artifciais ou aos infernos. Por outro lado, as drogas
tornam a nossa percepo mais atenta, por isso os consumi-
dores vem uma realidade inexistente, imaginada ou torcida
que pode inspirar vrias actividades criativas como a escrita,
a msica ou a pintura.
As drogas tornam a percepo mais atenta talvez at demais.
As pessoas sob infuncia de drogas vem coisas que na reali-
dade no existem, no seu trip podem at parecer pessoas di-
ferentes. Existem vrios flmes que tocam este problema tanto
de modo humorstico How High como trgico Requiem for a
dream. Raciocnios ridculos e fome so sintomas de consu-
mo de drogas que podem ser observadas no livro e flme Fear
and Loathing in Las Vegas. Este flme baseia-se numa histria
real, mostra a viagem de um reprter e seu amigo advogado a
Las Vegas, cidade que nunca dorme. Desde o incio acompa-
nhamos as vises dos protagonistas que vem morcegos no
meio do deserto. Como nos informam eles
tnhamos duas saquetas de erva, 75 cpsulas de mascalina, 5
folhas de um LSD porreirao, um saleiro meio cheio de coca
e uma coleco de plulas coloridas: estupefacientes, calman-
tes, hilariantes e por a fora. Uma garrafa de tequila, outra de
rum, uma grande de cerveja, meio litro de ter puro e duas
dzias de afrodisacos. No que tudo aquilo fosse preciso para
a viagem, mas quando se entra numa onda de coleccionar
drogas a tendncia para levar a coisa at o limite
Os efeitos do uso de drogas pelos protagonistas ao mesmo
tempo diverte-nos e apavora-nos. As vises a que assistimos
so bizarras. A realidade mistura-se com as alucinaes, na
recepo do hotel, o reporter atendido por um monstro, o
cho comea a ondear como se fosse mar. Os protagonistas,
como disseram no incio, vo levar a coisa at ao fm, por isso
quando fcam no quarto no lhes enjoa tomar extracto de
uma das partes do crebro humano.
Como podemos observar as drogas podem-nos levar beira
do inferno. Porm as alucinaes podem fornecer-nos tam-
bm vises irreais, maravilhosas que para poetas ou pintores
podem constituir uma inspirao muito forte. Porm alm da
inspirao proveniente das drogas h sempre gnio ou talento
atrs. Muitos dizem que Jimi Hendrix introduziu as suas
inovaes inconscientemente, porque quando compunha
estava sob a infuncia de drogas. Mas sem conhecimento
prvio no seria capaz de tocar, certo? Tambm um dos mais
excelentes guitarristas de hoje, John Frusciante, ex-membro
de RHCP, foi viciado em herona e os seus discos, reconhe-
cidos pela crtica e produzidos para obter "drug money", so
maravilhosos. Porm no caso de John Frusciante as drogas
no eram uma inspirao s, porque depois de deixar de con-
sumir, ele continua com sucesso a sua carreira e o estilo dele
tambm no mudou. Um ano depois de acabar a terapia ele
recorda uma das mais conhecidas canes de RHCP Califor-
nication.
O mito do artista "drogado", talentoso e popular est presente
ainda hoje. Alm da inspirao proveniente dos efeitos de uso
de drogas, existem casos em que este factor formulou parte
do mito de artistas como Jimi Hendrix, Elvis Prestley, Jim
Morrison ou Snoop Dog. As drogas so um elemento presen-
te entre os artistas que tambm por causa da sua posios se
tornam impunes, todos sabem que consomem, mas ningum
faz nada, afnal de contas so artistas, podem mais do que os
cidados simples.
Podemos dizer que as drogas tinham, tm e tero impacto na
arte, porque do um bilhete para uma realidade alternativa.
Com as ferramentas que os artistas tm, sejam instrumentos,
seja pluma, voz ou cinzel eles so capazes de transmitir estes
mundos s pessoas simples que no tm coragem ou no de-
sejam experimentar esta viagem. Assim os artistas tornam-se
produtores de seres imaginrios que infelizmente muitas das
vezes alm de habitar o mundo fctcio dos livros ou da m-
sica comeam a viver no mundo real tornando-o um inferno
do qual os artistas fogem. Sacrifcio, estupidez, entretenimen-
to ou presso forte, vrias so as razes pelas quais os artistas
consomem. Para mim, os artistas so seres especiais, quase
irreais. A par dos artistas normais existem tambm os loucos,
os excntricos e os viciados que por no caberem nas regras
sociais chamam ainda mais a ateno. Por meio da obra dos
toxicodependentes ou pessoas que experimentavam pode-
mos assistir a uma arte nica, de um certo modo inovadora.
Podemos at inspirar-nos e despertar de forma muito segura
a nossa criatividade.
Bibliografa
SAEVA, Radenkova Julia (2008) Recreational Drugs and Its Impact
on Music, Literature and Arts . BIOTECHNOL. 22/2008/2 p.656-
659 [consulta electrnica em 17.04.2010]
WITKIEWICZ, Stanisaw Ignacy (1932) Narkotyki
{MEDICINA}
Junho 2010 56
?
QUE MEDO!
FORMAS DE ASSUSTAR CRIANAS
Magda Sulek
Estudante do 4o ano
Estudos Portugueses
Universidade Marie-Curie Skodowska, Lublin
A
educao das crianas um
processo muito longo e complicado.
No incio, os recm-nascidos so
sempre fofos e adorveis. Os proble-
mas comeam quando as crianas comeam a
ser mais curiosas do mundo que as rodeia. J
no querem escutar os conselhos dos seus pais,
nem obedecer s regras que lhes impem. Como
ento exercer o controlo sobre esses rebeldes? A
resposta mais fcil inventar algo assustador.
Quase em cada pas, as crianas tem medo de
monstros ou criaturas imaginrias. No se do
conta que esses grandes perigos so apenas
invenes dos adultos, que no sabem como
conter as crianas e educ-las. Os seres ima-
ginrios que os pais inventam no so sempre
iguais. Sem dvida, as suas caractersticas fsicas
e comportamentais dependem de vrios factores,
sobretudo, da cultura e da localizao geogrfca
do territrio habitado.
Eu, como estudante da Filologia Ibrica, acho
muito interessantes a cultura dos pases lusfo-
nos e hispano -falantes. Portanto, neste texto vou
investigar as formas de meter medo s crianas
no caso dos pases ibricos.
Provavelmente, o mais famoso dos monstros "nascido" no
territrio da Pennsula Ibrica o ser chamado Coco. Este
ser apareceu pela primeira vez em Espanha, depois a sua
fama desenvolveu-se e at chegou ao continente sul-ameri-
cano. No caminho, provavelmente devido aos problemas de
pronncia, o nome desta criatura modifcou-se. Assim, hoje
em dia, as crianas em Arago chamam-lhe "Cocn", em
Maiorca Caco e na Argentina e na Venezuela Cuco. No
caso da Catalunha, da Galiza, de Portugal e do Brasil, o nome
do monstro mudou de masculino para feminino, portanto o
Coco conhecido ali como "Cuca" ou "Coca". Entre os pases
hispano-falantes, o Coco no tem as caractersticas fsicas de-
fnidas. Sabe-se que uma fgura da cor escura, que mora na
cozinha e leva as crianas desobedientes a um lugar indeter-
minado, ou simplesmente as come. O seu nome espanhol foi
inventado pelos conquistadores que olhando para um coco,
decidiram que iam usar esta palavra para pr medo aos me-
ninos, pois a casca do fruto tem na sua superfcie trs buracos
com feies de caveira. provavelmente, por essa razo que
se representava a criatura como uma panela ou uma abbora
oca com trs ou quatro buracos, imitando os olhos, o nariz
e a boca. Depois colocava-se uma luz l dentro e deixava-se,
durante a noite, num lugar bem escuro para assustar crianas
e pessoas que passavam. A partir deste tempo a imagem deste
ser mudou signifca mentemente.
No Brasil, a aparncia da Cuca foi defnida no livro de Mon-
teiro Lobato, Stio do Picapau Amarelo. Segundo este autor,
ela uma bruxa, velha e feia, com a forma de um grande
jacar verde com as costas coloridas em vrios tons e com
uma cabeleira branca enorme. A Cuca levava as crianas que
no queriam dormir para um stio distante e misterioso onde
provavelmente eram devoradas ou faziam parte de algum
ritual mgico. Neste caso, o mito da criatura foi adaptado
{INFNCIA}
Junio 2010 57
?
para as necessidades dos pais brasileiros, que tinham muitas
difculadades em convencer os seus flhos a ir dormir.
No norte de Portugal e na Galiza, a Coca tem a forma de um
drago com escamas e est relacionada com a lenda medie-
val de So Jorge e o Drago, na qual o homem mata a besta
e liberta o povo. Segundo a histria, tudo isso aconteceu na
vila de Mono, conhecida como a terra da Coca, onde at
hoje se faz a representao da luta para comemorar a vitria.
Conforme a lenda, quando o cavaleiro ganha, o ano agrcola
vai ser frtil; quando a Coca que vence, vai ser mau.
Outra criatura, desta vez de origem lusfona e que assusta as
crianas em Portugal, no Brasil e em alguns pases da Amri-
ca do Sul, o chamado bicho-papo. Como no caso anterior,
a sua forma fsica no se encontra documentada. O nico que
se sabe que o bicho pode esconder-se nos quartos das crian-
as mal-educadas, principalmente nos lugares escuros como
armrios, gavetas, debaixo da cama. um monstro terrvel
que durante a noite rapta e depois come os flhos travessos. A
criao do bicho-papo tem a sua origem nas lendas medie-
vais, que contam a histria de um feiticeiro que fazia magia
com os corpos das crianas desobedientes de uma aldeia.
Durante o dia, ele aparecia num lugarejo com um saco s
costas e observava os meninos para poder decidir quais eram
os mais rebeldes. noite, com um feitio transformava-se
numa criatura horrenda, e nesta forma ele invadia as casas
dos desobedientes e raptava-os
interessante observar que em alguns pases, como na
Espanha, no Brasil ou no Mxico foi criada uma verso
diurna para o bicho-papo chamada o "homem do saco" (em
espanhol "el hombre de la bolsa"). Trata-se de um homem,
velho e mal-vestido, com um saco cheio de crianas raptadas.
Caso um menino sasse de casa sozinho ou fosse brincar sem
os pais, o homem viria para lev-lo consigo.
Em Espanha a lenda do homem de saco provavelmente surgiu
duma histria verdadeira que aconteceu em 1910 uma aldeia
Gdor perto de Almera. Francisco Ortega, tambm chamado
"el Moruno" era um doente de tuberculose que desesperada-
mente procurava uma cura para sua doena. Preocupado com
o estado da sua sade, o homem foi ao curandeiro Francisco
Leona, que por 3000 reais lhe revelou o medicamento "mgico"
para a doena. Para outra vez fcar so, Ortega tinha que tomar
a sangue extrada de uma criana viva e depois untar no peito
a gordura quente do seu corpo. Infelizmente, o homem, que
obviamente no era muito inteligente, acreditou no conselho
do curandeiro e junto com Leona e o terceiro cmplice Julio
Hernndez raptaram Bernardo Gonzlez Parra de sete anos.
Os criminosos meteram-no num saco e levaram a uma casa
desabitada em Araoz. Depois de terem extrado a sangue do
menino e a sua gordura corporal, os criminosos abandonaram
o seu cadver numa greta tapando-o com ervas e pedras. O cri-
me fnalmente foi descoberto porque como Julio no recebeu
nenhuma gratifcao pela sua ajuda, denunciou o sucedido.
A partir deste horrvel acontecimento criou-se uma histria de
um homem que raptava as crianas que andavam sozinhas sem
os pais.
As criaturas inventadas pelos adultos do Brasil, em geral so
mais fantsticas que os bichos europeus. O meu ser favorito
a Cabra Cabriola dos estados nordestes. um bicho que tem
a forma de um animal e solta fogo com fumo pelos olhos, na-
riz e boca. Entra nas casas, pelo telhado ou porta, procura
dos meninos malcriados e travessos. Quando se aproxima
canta mais ou menos assim:
Eu sou a Cabra Cabriola
Que como meninos aos pares
Tambm comerei a vs
Uns carochinhos de nada
Por isso, quando no silncio da noite ouve-se alguma criana
chorando, diz-se que a Cabra Cabriola est a devorar algum
malcriado. Na verdade, a criatura derivade um mito afro-bra-
sileiro onde um duende maligno tornava-se cabra e atacava
as mes quando estavam amamentando. Logo bebia o leite
dos seus seios e depois devorava as crianas.
Outro bicho muito original do pas brasileiro o tutu, uma
criatura feissima que aparece para devorar uma criana
quando ela chora. O tutu anda devagar e ronca, mas no
muito perigoso porque se enxota com facilidade. Basta bater
o p no cho e dizer:"X!... Tutu, vai-te embora que o menino
no chora mais." Em algumas regies do Brasil, o bicho tem a
forma do porco do mato com o pelo erguido e eriado. A sua
origem provavelmente africana mas no se sabe exactamen-
te como apareceu.
De provenincia africana tambm o quibungo, em algumas
partes do Brasil chamado kibungo ou chibungo. uma esp-
cie de monstro, meio homem, meio bicho, que tem a cabea
enorme e um grande buraco no meio das costas. Este buraco
abre-se e fecha conforme ele abaixe e levante a cabea e serve
para comer os malcriados atirando-os dentro dele, e pela des-
crio, a boca do monstro um saco. A lenda do quibungo
muito frequente nos diversos contos africanos e em Angola
e Congo o seu nome signifca lobo. O mito provavelmente
chegou ao Brasil com as tribos banto e ali passou a fazer parte
do folclore local.
Como se pode observar existem muitos seres fantsticos que
assustam as crianas. Em quase cada cultura h bichos que
tm as suas caractersticas particulares, mas servem sempre
para a mesma coisa - ajudar os adultos na educao dos seus
flhos. Esta forma de disciplinar os meninos com a ajuda
dos entes imaginrios s vezes pode ser bastante perigoso, e
causar graves transtornos psicolgicos no desenvolvimento
das crianas. Por isso, antes de contar aos mais pequenos
histrias irreais preciso pensar se as mentiras so a nica
soluo para mudar o comportamento dos nossos flhos.
{INFNCIA}
{TRADUO}
FERNANDO PESSOA
Passos tardam na relva
Passos tardam na relva
Entre o luar e o luar,
Tudo efvio e selva.
Sente-se algum passar.
Passa, pisando leve
O cho que o luar desmente,
Num plido hausto leve
De pisar levemente.
elfo, gnomo, fada
A forma que ningum v?
Lembro. no houve nada.
Sinto, e a saudade cr.
..................
Bibliografa:
http://arquivopessoa.net/textos/2196 ou PESSOA, Fernando (1995)
Poesias. Lisboa, tica: 167.
Cichn wrd traw kroki
Cichn wrd traw kroki,
Ktre blask ksiyca zwodzi;
Mga spowija lene mroki.
Kto jeszcze tdy przechodzi.
Idzie, stpajc z lekkoci
Po ziemi, co w powiacie tonie,
Gdy krok ten lekki z atwoci
Blady ksiyc chonie.
Elfem, skrzatem, wrk bya
Niewidzialna ta istota?
Myl. Tylko mi si nia.
Czuj, i w to wierzy ma tsknota.
(trad. Aleksandra Jziak)
Junho 2010 58
?
{TRADUO}
Junio 2010 59
?
Os Gnominhos
Todos os gnominhos depois da sesta
Fizeram um encontro na foresta.
O seguinte programa um deles escreveu:
Primeiro -
Onde que Judas as botas perdeu?
Segundo -
se as suas barbas so as mais longas do mundo?
Coisa terceira -
Como se sabe que depois da quinta sempre sexta-feira?
O quarto para esclarecer -
O que fazer para que as crianas teimosas deixem de ser?
A quinta questo -
O inverno pode tornar-se vero?
Matria sexta, sem tonteira -
Por que d nozes vazias a nogueira?
O mais velho tinha de comear,
Mas enrugou-se em vez de falar;
O mais novo foi o segundo
Contudo no disse nada de profundo;
Depois o surdo fcou convencido
E repetiu tudo o que tinha ouvido;
O cego, coitadinho, descrevendo cores,
Perdeu de vista os seus valores;
E o mudo ao fm do dia
Falou das coisas que nem sabia.
O canhoto tudo observou,
E assim protocolou:
Todos os gnominhos depois da sesta
Fizeram um encontro na foresta.
E de que se falou durante doze horas neste seminrio
Isto, caro senhor, no so contas do seu rosrio!
(traduo de Agata Derdak)
Krasnoludki
Krasnoludki z wszystkich miast
Urzdziy w lesie zjazd.
Program zjazdu by taki:
Po pierwsze -
Gdzie zimuj raki?
Po drugie -
Czy brody s dosy dugie?
Po trzecie -
Czy zima moe by w lecie?
Po czwarte -
Co robi, eby dzieci nie byy uparte?
Po pite -
Skd wiadomo, e zawsze po czwartku jest pitek?
Po szste -
Dlaczego niektre orzechy s puste?
Pierwszy mwi mia najstarszy,
Ale tylko czoo zmarszczy;
Drugi mwi mia najmodszy,
Wic powiedzia co, trzy-po-trzy;
Potem guchy streci szeptem
Wszystko to, co sysza przedtem;
lepy mwi o kolorach,
Lecz przeoczy co, nieborak;
Za niemowa opowiedzia
O tym, czego sam nie wiedzia.
Makut milczc spojrza wok
I napisa tak protok:
"Krasnoludki z wszystkich miast
Urzdziy w lesie zjazd.
O czym tam si mwio przez dwanacie godzin,
To pana, prosz pana, zupenie, ale to zupenie nie obchodzi!"
(Jan Brzechwa, Krasnoludki, Sara, 2010)
Junho 2010 60
?
BELKA ZE ZOTA I BELKA ZE SMOY
Po tym jak zrobiem kilka notatek w dniu 30 wrzenia 1950
roku, podazas targw w Carballo, poszedem zje obiad do
pierwszej lepszej gospody ktra znajdowaa si zaraz obok
rynku.
W karczmie byo sporo pijcych osb, wic przeszedem do
drugiego pomieszczenia gdzie ujrzaem cztery stoy z awkami
dookoa kadego i usidem na jednej z nich. Przy stole w rogu
jady dwie kobiety i czworo mczyzn, przy drugim siedzia
lepy starzec z chopcem ktry suy mu za przewodnika,
odgania psy i dotrzymywa towarzystwa. Obok mnie usiedli
inni dwaj mczyni.
Kiedy id w jakie miejsce, zwaszcza wtedy gdy znajduj sie w
maym miasteczku lub na wsi, czsto szukam zwykych, pros-
tych gospd gdzie mona co dosta do jedzenia. Tylko w ten
sposb mam dogodn okazj posucha rozmw ludzi ktrzy
zwykli tam chodzi jak rwnie podapa jakie interesujce
wyraenie, wyraz ktry dawno wyszed ju z uytku, po-
wiedzenie, lub po prostu usysze jak ciekaw histori z
dawnych lat.
Jadem powoli i poprzez rozmow prbowaem wydoby
od moich towarzyszy stou co co byoby godne zapisania.
Zaproponowaem im papierosa i szklank wina. Usiowaem
zachci ich do rozmowy mwic e bardzo lubi sucha
opowieci, po czym spytaem ich czy znali jak i jeli tak to czy
ewentualnie mogliby mi j opowiedzie.
W rezultacie opowiedzieli mi histori ktr ju gdzie syszaem
ale nie przyznaem si do tego i wysuchaem jej tak jakbym
sysza j pierwszy raz w moim yciu z czego bardzo si
ucieszyli. W tym momencie lepy starzec ktry z uwag ledzi
przebieg naszej rozmowy i opowiadanej historii, rzek:
- Jeli pan lubi opowieci, ja mog opowiedzie panu tak ktra
zdaje si by jedn z tych starych historii ktra stale wzbudza
wiele emocji. A poza tym jest prawdziwa bo mwi o tym jak
zostaem lepy za dziecka. Ah, to byo tak dawno!
- Bardzo prosz, wysycham jej z chci. Bd panu bardzo
wdziczny!
Poprosiem aby przynieli mu szklank wina i usiadem obok
niego, aby lepiej sysze, z owkiem w rku i kilkoma kartka-
mi papieru aby mc notowa. Zamieniem si w such. Star-
zec zamyli si jakby oywia swoje wspomnienia po czym
przemwi wolnym gosem:
- Wic...musi pan wiedzie e nie jestem std, z tej ziemi, jestem
z tych wysokich gr w Arza i z parafi Santa Maria de Braas
ktra znajduje si na stoku gr Bocelo. Ale odkd straciem
wzrok, odszedem stamtd a teraz, jedyne co mi pozostao to
przebywanie wielu drg i cieek i proszenie o jamun aby
mc jako y pki jeszcze mog suy Naszemu Panu.
I te musi pan wiedzie, e blisko Braas s dwie gry ktre
ludzie zw Castros i powiadali e w tych grach by ukryty
skarb. Wszyscy byli zaciekawi a zarazem zaintrygowani tym
co znajdowao sie w gbi ziemi, jednak nikomu si nie udao
znale wejcia ktrym byoby mona dosta si do rodka,
chyba e wskazaaby ci je rusaka, a t mona byo ujrze tylko
w momencie ukazania si pierwszego promienia soca. I
mwili te ludzie, e skarb znajdowa si w ogromnej grocie
w ktrej umocowane byy dwie belki aby si nie zawlia: jedna
bya ze zota a druga ze smoy. I jako e chciwo ludzka nie
ma granic, mouro stranik skarbu chcia ukry to co ludzie
pragnli mu zabra: rne przedmioty ze zota i z cennych
kamieni, dzbany pene srebra, talerze, pmisy i jeden Bg wie
co jeszcze... Dlatego te wymyli jedn belk ze zota a drug
ze smoy ktre stanowiy sprytny mechanizm bronicy dostpu
do skarbu. Ten kto odwayby si zapuci w gb groty i zo-
baczywszy belk ze zota chciaby j zabra ze sob stajc si w
ten sposb bogatym, mechanizm umiesczony na kocach belek
wznieca ogie i caa grota zawalaa si na plecy zodzieja. Tam
by umar i nikt nie przybyby mu na pomoc.
- Dobrze - powiedziaem- wszystko to wydaje si by bardzo
ciekawe i interesujce ale obieca mi pan opowiedzie w jaki
sposb straci wzrok bdc chopcem. Zapewne chcia pan
wykra ten skarb?
- Tak, szanowny panie, tak wanie byo. Miaem wtedy 25
lat, zdyem odby sub w wojsku, zobaczy troch wiata
bo musiaem jecha do Barcelony. Ah, nie ma drugiego tak
{TRADUCCIN}
LENDAS TRADIZONAES GALEGAS
traduccin por Milena Grnicka
Alumna de Galego 2
Universidade de Varsovia
Junio 2010 61
?
cudownego miasta na naszej ziemi jak Barcelona! To ogromne
miasto!- zamilk na chwil po czym cign dalej- I jako e
byem w Barcelonie ponad rok, a potem przebywaem jaki
czas w Madrycie na subie, powrciwszy do domu i znalazszy
si na tych zaukach w Braas, pomylaem: to nie jest to samo
co Ramblas czy tamten plac w Katalonii, ani nawet ulica Argu-
nosa w Madrycie gdzie pracowaem jako pomocnik w sklepie. I
stwierdziem e musz co zrobi aby wyrwa si z tej ndzy i
nie by ju ostatnim pierdo.
Tak wic, pewnego dnia poszedem na piechot do zamku i
zaczem si zastanawia czy to na pewno w tym miejscu zna-
jduje si ukryty skarb. Przecie zawsze mogem sprbowa aby
co wpado w moje rce . Nastpnego dnia wstaem, cho bya
jeszcze noc i poszedem wypatrywa wschodu soca na szczy-
cie gry aby sprawdzi czy moe uda mi si zobaczy rusak
ktra zna zaklcie. Ile to ja razy wchodziem i zchodziem
z tej gry! Ale nie widziaem adnej rusaki ani nic co by j
przypominao. I jeszcze dwa lub trzy razy krzyknem: Pani
rusako!, halo!, Pani rusako!. Ale to wszystko na nic, tylko
wrony odpowiedziay na moje woanie swoim krakaniem.
No wic przyszo mi na myl, e skoro ten skarb nie znajdowa
si w tych grach, to z pewnoci znajdowa si w tych, ktre
nazywamy piec mouros s to wielkie pyty kamienne
ustawione na ziemi i przykryte jedn wiksz i dusz od
pozostaych tak aby wszystkie byy dobrze zakryte. Znajduje
si na wzgrzu u podna gr Bocelo od strony Toques, do tej
gminy przynaley moja miejscowo.
Pewnego dnia dotarem do pieca mouros i wcisnem si
do rodka, bo to przypomina ma chatk z kamienia gdzie
zmieciyby si cztery, a nawet sze osb. Krzyknem tak jak
to zrobiem przy zamku woajc pani rusak ale tym razem
te si nie pojawia. Rozejrzaem si i spojrzaem jescze raz
na te pyty i spostrzegem wejcie do groty. Zdawaa si by
niedua i aby dosta si w gb musiabym przej na kolana-
ch, nie zmiecibym si wyprostowany. Peen dzy skarbu a
zarazem zmczony i rozczarowany bezowocnymi poszukiwa-
niami, postanowiem wlizgn si przez wejcie ktre stao
przede mn otworem. Jednak by ju dzie, soce oswietlao
pola ktre dobrze byo wida z miejsca w ktrym si wanie
znajdowaem. Z kominw zaczyna lecie dym, poczuem si
godny i stwierdziem e lepiej byoby i i poszuka czego do
jedzenia i wrci nastpnego dnia z kilofem, ktry na pew-
no si przyda. Pomylaem e skoro nie pjd do pracy jak
zazwyczaj, to pniej bd si mnie wypytywa dlaczego nie
przyszedem a nawet kto mgby zacz co podejrzewa, co
nie byo po mojej myli.
Wrciem do domu. Tamtej nocy nie mogem zasn bo
odnalazem wejcie ktre mogoby by wejciem do groty w
ktrej znajduje si skarb. Mylaem o rzeczach ktre mogyby
mi si przytraf i przeszkody ktre mogyby uniemoliwi pr-
zebycie podziemnego tunelu. Musiaem zaopatrzy si w jak
bro, musiaem zaopatrzy si w sznur i kilof.
Wkocu nadszed moment w ktrym staem przed wejciem
do groty. I chocia prbowaem si uspokoi, wci draem
i to nie z zimna. To serce bio tak mocno. Nie baem si i nie
chciaem wpa w panik e co zego mogoby si wydarzy
w tym wielkim kretowisku. Bo w rzeczywistoci to bya wielka
dziura przez ktr musiaem si przecisn i tunel ktrym si
czoga pod ziemi.
Przymocowaem jeden koniec sznura do pasa i zwinem
aby nie krpowa moich ruchw ani nie musia nosi go
w rku, a drugi koniec sznura przywizaem do skay przy
wejciu do groty, ktra zdawaa si by stworzona do mo-
cowania lin. Zapaliem pochodni ktr za wczasu dobrze
nasmarowaem ywic wierku i z kilofem w lewej rce
przykucnem i wcisnem si do dziur. Jakies trzy czy
cztery metry musiaem si czoga a nagle, ku mej radoci,
spostrzegem e grota zaczyna si rozszerza, co wwczas
zdawao mi si dobrym znakiem i pomylaem e wanie
zbliam si do wikszego pomieszczenia gdzie z pewnoci
znajduje si skarb. Wyprostowaem si, serce wyrywao mi
si z piersi, syszaem jego uderzenia. Rozejrzaem si wok
i po prawej stronie dostrzegem drugi korytarz. Zawachaem
si przez moment ktr drog obra- i na przd czy skrci
w prawo. Szybko podjem decyzj i parem na przd w
zgodnie z obranym wczeniej kierunkiem. Zrobiem kilka
krokw i... Tak! To musi by tu!, wyszeptaem wzruszony, w
gbi dostrzegem jaki biay obiekt. Czyby to byy drzwi?
Wielka skrzynia czy ogromna szafa? Podszedem, wcisnem
pochodni, ktra cay czas owietlaa mi drog, w otwr w
cianie i trzymajc kilof w rku, z caej siy uderzyem w ten
biay przedmiot, ktrego w tym caym mroku do tej pory nie
byem w stanie okreli czym by.
Jezu Chryste! I zapalona pochodnia spada. Usyszaem tylko
stuknicie, co spado. Przestraszyem si ogromnie i pra-
wie w tym samym momencie usyszaem przeraajcy huk a
przed moimi oczami stan ogromny pomie, dosownie taki
jakbym sta przed piekielnymi wrotami. Upadem na ziemi
oszoomniony, cae ciao miaem obolae tak jakby jaka wielka
gra rozsypaa si na kawaki i potem caa runa na moje plecy.
Na szczcie, lec tak przysypany, przypomniaem sobie
o sznurze przymocowanym do mojego pasa. On mog by
moim ostatnim zbawieniem, wic w ciemnoci, w ktrej byem
cakowicie zatopiony, by on mi jedyn wskazwk do wyjcia z
tej przekltej groy.
I czogajc si tak, raz po razie, czuem si jakbym umiera, cay
obolay. Czuem straszne pieczenie na twarzy od poparzenia,
szedem na przd i na przd potykajc si na kadym kroku
o jakie niewyrane ksztaty wystajce z ziemi ktre zatykay
podziemny korytarz ktrym szedem do rodka. Cignem
za sznur ktry prowadzi mnie do wyjcia, na zewntrz, do
wieccego soca, do ycia...
Nie wiem ile czasu upyno... duo czasu...! Duo! Potem, na
mojej twarzy poczuem powiew wieego powietrza. To mi
dodao otuchy! Ale jedna rzecz napawaa mnie lkiem. Skoro
ju wyszedem z groty i leaem na ziemi, na wrzosie ktry tam
rs, czuem ogromny bl, straszne pieczenie w oczach i czuem
si jakbym nigdy nie wyszed z tych podziemnych korytarzy,
z tej piekielnej groty! Byem lepy! Przeklte belki i przeklta
zachaanno!
I tak oto skoczy sw opowie lepy starzec i eby uspokoi
swoje poruszenie wywoane wspomnieniami, wypi na raz
kolejn szklank wina, ktra bya tu na wycignicie rki.
Junho 2010 62
?
LENDA DO POZO BASTN
Un soldado de Arao foi servir ao rei a frica.
Al falou cun mouro que lle preguntou de onde
era e de que zona. Cando llo dixo o soldado,
o mouro preguntoulle se saba onde estaba
o pozo Bastn, que al tia el enterradas tres
fllas e que non saba o que lle dara se llas
trouxese. Deulle ao soldado tres bolos de pan e
as instruccins que tera que seguir.
Cando chegou casa, deixou os bolos riba
da mesa e, ao velos a sa muller, cortou unha
rebanda dun deles. O soldado reprendeuna,
pero o mal xa estaba feito. Colleu os pans e foi
ao pozo Bastn; xa al, botou un ao pozo e sau
unha moza moi guapa. Boutou o segundo e
sau outra. Logo botou o cortado e sau unha
terceira moza, coxa, que caeu e arrastrou con
ela s outras das. E anda seguen al.
Lao, Dodro, A Corua.
LENDA DO POZO BASTN
Un soldado de Arao foi servir ao rei a frica. Al falou cun
mouro que lle preguntou de onde era e de que zona. Cando
llo dixo o soldado, o mouro preguntoulle se saba onde esta-
ba o pozo Bastn, que al tia el enterradas tres fllas e que
non saba o que lle dara se llas trouxese. Deulle ao soldado
tres bolos de pan e as instruccins que tera que seguir.
Cando chegou casa, deixou os bolos riba da mesa e, ao ve-
los a sa muller, cortou unha rebanda dun deles. O soldado
reprendeuna, pero o mal xa estaba feito. Colleu os pans e foi
ao pozo Bastn; xa al, botou un ao pozo e sau unha moza
moi guapa. Boutou o segundo e sau outra. Logo botou o
cortado e sau unha terceira moza, coxa, que caeu e arras-
trou con ela s outras das. E anda seguen al.
Lao, Dodro, A Corua.
Junio 2010 63
?
OS MOUROS E O PORCO
Unha vecia de Castromao tia un
porco que todas as mas en canto lle
abran a corte marchaba para o castro
e non voltaba deica a noite. Descon-
fou a vecia se os mouros lle daban
mantenza pois o animal non coma
nin miga na casa, e a pesar diso estaba
gordo que daba xenio velo. Mais
cando chegou o tempo e a dona quixo
facer a matanza, o porco desapareceu
da corte e nunca mis soubo del cousa
ninguna.
Castromao, Celanova, Ourense.
MOUROWIE I PROSI
Pewna mieszkanka Castromao miaa prosiaka. Kadego
ranka, gdy go wypuszczaa, wdrowa do grodu i nie
wraca a do wieczora. Kobieta podejrzewaa, e karmili
go mourowie, jako e zwierz nic nie jado w domu, a
mimo tego byo dobrze utuczone. Gdy nadszed czas
i kobieta chciaa je ubi, prosiak znikn i ju nigdy
wicej o nim nie syszano.
A MOURA DO CASTRO BANTE
Estaba unha moura asoellando ouro no castro
cando acertou a pasar por al un home de
Bante, que quedou a ollar para tanta riqueza
e dixo:
Ai, se me dese un pouco!
Ao que a moura respondeu:
Qurelo aos puados ou qurelo aos ferrados?
E o home de Bante exclamou moi pronto:
Quroo aos ferrados.
Pois logo vai axia buscar a medida.
Correu o home cara casa mais, cando voltou
coa medida, o ouro e a moura xa desaparece-
ran.
E o de Bante laibase: Se dixese aos puados,
poida que arestora algn ouro fora meu.
Vilamarn, Ourense.
MOURA Z CASTRO BAINTE
Dawno, dawno temu bya sobie moura. Pewnego dnia
rozoya na trawie lnice w socu zoto. Przechodzcy
tamtdy modzieniec z Bainte na widok takiego bogactwa
przystan i powiedzia:
Ach, daj mi, prosz, cho troszeczk!
Na to moura odpara:
Chcesz bra je garciami czy wolisz ca skrzyni?
Ten bez zastanowienia wykrzykn:
Skrzyni!
Zatem biegnij jej szuka.
Ruszy w stron domu, a gdy wrci ze skrzyni, ani moury
ani jej zota ju tam nie byo.
Spostrzegszy to, wpad w rozpacz:
Gdybym poprosi o gar, by moe teraz zoto byoby
moje.
Junho 2010 64
?
AS MOURAS
As mouras son mulleres belsi-
mas e encantadas que viven nas
fontes, castros, penedos, mmoas
e runas de antigos monumentos
ou castelos, baixo a auga ou baixo
a terra. Reciben moitos nomes e
son iguais s hadas, xanas, fes
ou fairies, doutros pases. Teen
cabelos rubios, dicir, roxos, mis
ca louros; a pel branca e as meixe-
las con lixeiros tons vermellos. Son
seductoras, encantadoras. Lavan, tecen, fan e
peitean os seus cabelos luz do sol; sobre unha
pena ou s beiras das fontes. Gardan tesouros
e visten maravillosamente. tempo que fan
cunha man; mazan leite coa outra e cargan na
cabeza enormes pedras, coas que constren os
edifcios ou estructuras en que viven (castros,
castelos, penedos).
Sacan os seus obxectos mxicos de ouro e
penos a asollar nunha tenda. O que pasa debe
elixir o que mis lle gusta. Se atopas unha, coida
ben de dicirlle que o que mis che gusta a
tendeira, ou sexa, ela. Non elixas ninguna outra
cousa!
s veces presntanse como unha guapa moza e
quedan cun mozo para o da seguinte e, hora
da cita, en vez da guapa moza, vn unha enorme
cobra, que lle pide un bico. Se a quere desencan-
tar, para conseguir o seu amor ou as riquezas
prometidas, tenllo que dar. Son perigosas e
poden producir a norte do mozo por vinganza.
Desexan ser desencantadas e colaboran dando
instruccins e indicando onde estn os tesouros.
En ocasins ceban gando, poden cebar os
porcos dos vecinos a cambio de algo e agasallan
co seu ouro a quen lles axuda. Pero non se pode
contar o trato feito con elas, se non, o ouro
convrtese en carbn, en excrementos, en follas
cadas.
Poden ser canbales e comer nenos, ben friti-
dios e esturruxadios en aceitn.
MOURY
Moury to pikne, magiczne kobiety, zamieszkujce naturalne
rda, grody, skay, kurhany, ruiny staroytnych zamkw, a
take inne podwodne i podziemne tereny. W innych krajach
i jzykach znane s jako wrki, hadas, xanas, fes czy fairies.
Bywaj blondynkami, przewaaj jednak pord nich kobiety
rudowose, bladolice o lekko zarowionych policzkach. S
czarujce i uwodzicielskie. Mona je spotka wrd ska lub
nad brzegiem rzeki, gdzie tkaj, przd bd rozczesuj swoje
lnice w promieniach soca wosy. Strzeg swoich skarbw
odziane w pikne szaty. Nosz na gowie kamienie, ktre
wykorzystuj do budowy domw. Potraf take jednoczenie
prz oraz ubija maso.
Moury rozkadaj swoje skarby na powierzchni, aby te lniy na
socu i przycigay wzrok przechodniw. Jeeli kto natknie
si na jedn z nich, powinien wskaza to, co podoba mu si
najbardziej. Jeli spotka to ciebie, pamitaj, eby powiedzie, i
to ona jest najpikniejsza. Nie wybieraj niczego innego!
Czasem pikna moura umawia si z modziecem na kolejny
dzie, a gdy nadchodzi godzina ustalonego spotkania, pojawia
si pod postaci wielkiej kobry i prosi o pocaunek. Jest to
konieczne, aby zdj zaklcie, zdoby jej mio oraz obiecane
bogactwa. Moury mog by niebezpieczne, a w ramach zemsty
doprowadzi nawet do jego mierci. Pragn zosta odczarowa-
ne, wic wsppracuj z ludmi, daj im instrukcje i wskazuj,
gdzie znajduj si skarby.
W zamian za okazan pomoc, tucz bydo i winie okolicznych
mieszkacw lub obdarowuj ich zotem. Nie mona jednak
tego rozpowiada, w przeciwnym razie, zoto przemieni si w
wgiel, gnj, opade licie.
Bywa e poeraj mae, dobrze wysmaone dzieci.
Junio 2010 65
?
DAS MOURAS DO TREBOAL
Os penedos do Treboal estn en Covelas, concello de Os Blancos (Ourense). Neste
penedos vivan unhas mouras, e unha rapaza de nome Mara que andaba co gando
polo monte sentu que berraban por ela. Achegouse s penas e as mouras dix-
ronlle que lle daban unha cesta con fabas que se convertiran en ouro se non llo
contaba nai; de dicirllo, matbana.
Mara prometeu non dicir nada, foi para a casa coa cesta de fabas e pousouna enri-
ba dunha arca. Pero a nai cismaba:
Que levas?
Non cho podo dicir.
Ou me ds a cesta ou douche unha malleira!
Mara cacabou por darlle a cesta e, como se pode supoer, as fabas seguiron sendo
fabas e non se transformaron en ouro.
Ao da seguinte a rapaza volveu ao monte. As mouras chamaron por ela e logo ma-
trona. Cando se decataron da tardanza, a nai e a vecianza foron tras dela pero
axia lles respondeu unha das mouras:
Mariquia, Maricola,
con aceite e allo
metida na barrigola!
(A Limia, Ourense)
O MOURACH Z TREBOAL
Skay Treboal znajduj si w Covelas, w Os Blancos, w prowincji Ourense.
Niegdy zamieszkiway je moury. Pewnego razu dziewczyna imieniem Marysia
wypasaa tam bydo. Nagle usyszaa woanie dobiegajce ze strony gr. Gdy
zbliya si do ska, ujrzaa moury day jej kosz peen bobu. Mia on zamieni
si w zoto, pod warunkiem, e dziewczyna nie opowie o tym matce, bowiem w
przeciwnym razie zginie.
Marysia obiecaa, e nie pinie swka i wrcia do domu, gdzie szybko schowaa
kosz z bobem do skrzyni. Matka dziewczyny dopytywaa si:
Co tam masz?
Nie mog ci powiedzie.
Albo dasz mi ten koszyk albo porzdnie zoj ci skr!
W kocu Marysia daa kosz matce, a bb, jak mona si domyla, pozosta w
swej pierwotnej postaci.
Nastpnego dnia ponownie udaa si w gry. Moury zwabiy j i zgodnie z
przestrog, zabiy. Kiedy matka zorientowaa si, e Marysia dugo nie wraca,
wraz z ssiadk wyruszya na poszukiwanie crki. Jedna z mour szybko wyjawia
im jej los:
Marysia, Marysieka,
z czosnkiem i oliw,
pyszna, smaczniuteka!
............................
Referncias bibliogrfcas:
L. Carr Alvarellos: As lendas tradizonaes galegas. Porto, S.A., pp. 42-46
Junho 2010 66
?
O DRAGN DE WAWEL
Milena Grnicka
alumna de Galego 2
{TRADUCIN}
Cmpre antes de nada explicar o concepto de dragn. Os dragns
son unhas criaturas enormes da familia dos repts que aparecen
en diferentes culturas do mundo e que son percibidos de difer-
entes maneiras. En China, a gura do dragn simboliza o poder e
a perfeccin, sen embargo, en Europa os dragns son considera-
dos como unhas bestas crueis. En Polonia, sen dbida, o dragn
mis popular o dragn de Wawel, que a personaxe protagoni-
sta dunha das lendas mis fermosas

Hai moitos, moitos anos, nos tempos do prncipe
Krak, o lendario fundador da cidade de Cracovia,
desaparecan continuamente as mozas e nin-
gun saba que era delas. O que pasaba era que
Junio 2010 67
?
ao p do outeiro de Wawel, nunha cova enorme
viva un dragn terrible que capturaba o gando e
outros animais, pero que o que mis lle gustaba
eran as mozas novas.
O prncipe Krak anunciou un da: O que mate
ao dragn recibir a metade do meu reinado e
dareille a man da mia lla. Moitos soldados val-
orosos presentronse para loitar contra o dragn
pero ningun puido vencelo. Entn, a un mozo
zapateiro ocorruselle unha idea xenial. Colleu o
pelame dunha ovella, encheuno de xofre e logo
deixoullo diante da cova do dragn. Ao ver a
apetitosa ovella, o monstro famento, sen pensalo
das veces, devorouna dunha chantada.
Pouco tempo despois empezou a sentir un ardor
no estmago que cada vez a a peor. O sedento
dragn correu cara a ourela do Vstula e comezou
a beber avidamente; deu un sorbo, dous, tres...
pero non lograba saciar a sede. Bebeu e bebeu
ata que rebentou! A cidade foi liberada do ter-
rible dragn e o mozo zapateiro recibiu a recom-
pensa prometida e casou coa lla do rei.
Junho 2010 68
?
EL AMOR ES UN
SER IMAGINARIO
por Gerardo Beltrn
Poeta, Traductor, Imaginador profesional
{QU BONITO ES EL AMOR #16}
E
l amor es un ser imaginario que corre por las venas
como un virus incurable. Algunos lo asocian a un
sentimiento, ya que duele y es capaz de matar. La
solucin es usar la imaginacin para otra cosa, como
para desarrollar la teora de la relatividad, inventar el psicoa-
nlisis, la mitologa griega o, en el peor de los casos, escribir
el Cantar de los Cantares.
El origen del amor es desconocido, y no se sabe si es produc-
to de un calentamiento global en la Edad Media o es conse-
cuencia natural de la evolucin de las especies.
En cuanto a la Edad Media, la crisis que lleva su nombre
tiende a causar alucinaciones en el paciente (o impaciente),
quien se imagina que lo que se imagina es verdadero e intenta
compararlo con lo que se ha imaginado en otras edades para
demostrar que tiene razn (siendo que es precisamente la ra-
zn lo que ha perdido completamente). Pero el calentamiento
global es, como su nombre lo indica, global, y, por tanto, no
parece ser exclusivo de la Edad Media. Lo que en todo caso es
exclusivo es la imaginera asociada a este cambio de tempe-
ratura.
Y en cuanto a la evolucin de las especies, no se puede decir
que la vida amorosa de Darwin haya sido genticamente
correcta, pero esto no necesariamente invalida sus teoras
3
. El
problema es que las dems especies no estn especialmente
bien dispuestas a hablar de un tema tan abstracto. Ante una
pregunta ntima, los perros mueven la cola indiferentes, los
gatos se hacen tontos y los delfnes simplemente se ren
(otros peces no mamferos lanzan besos con burbujas, pero
eso lo hacen slo para burlarse o burbujearse de quienes
presumen de tener los pies en la tierra (o, en general, de tener
pies)
4
.
El amor es un ser imaginario, decamos, y tan difcil de
encontrar como el unicornio azul
5
, tan peligroso como el ba-
silisco
6
o tan interesado como el smok wawelski
7
, al que hay
que enviarle un sms para que saque fuego por la boca.
En cierto sentido, el amor imaginario se parece mucho al
amor platnico, pero sin el plato, que es algo ya muy concreto
y nada imaginario, sobre todo cuando el objeto oscuro de
deseo le lanza dicho objeto a su alumbrada contraparte
8
di-
rectamente a la cabeza (las razones pueden ser oscuras o no).
En realidad, y como corresponde, el nico amor real es el no
correspondido, que afecta directamente al amor propio (tan
propio de las sociedades capitalistas, regidas por el principio
de propiedad privada).
Sin embargo, hay quien piensa que todo puede ser diferente:
Imagina que no hay cielo, dice uno de los cuatro jinetes de
Liverpool, es fcil si lo intentas / Imagina que el inferno /
no est bajo tus pies (...) Imagnate a la gente / compartiendo
todo el mundo
9
.
La verdad es que el amor colectivo es el ms imaginario de
todos, y eso ahora lo sabe bien el compositor, a quien un ser
ms imaginario (o imaginativo) que l se encarg de recor-
drselo.
Como sea, a pesar de todo, y por si acaso, un consejo (o pre-
cepto) aprovechando la ocasin
10
:
Ama a tus seres imaginarios como a ti mismo.
1
http://www.youtube.com/watch?v=6GAHFrLAxzM&feature=fvst
2
http://www.youtube.com/watch?v=a81AGf0JOY
3
El 29 de enero de 1839 Charles Robert Darwin se cas con Emma
Wedgwood, que era su prima hermana. Antes haba anotado en dos
columnas las ventajas y las desventajas del matrimonio. Entre las
desventajas estaban less money for books y terrible loss of time,
mientras que las ventajas eran: constant companion and a friend in
old age ... better than a dog anyhow. Un ejemplo clsico de selec-
cin natural (sobre todo porque Emma no tena nada en contra del
transmutacionismo de su marido).
4
La excepcin son los lazy jelly fsh, que tienen otras costumbres.
V. Col Porter, Lets Do It, Lets Fall in Love, http://www.youtube.
com/watch?v=2QsxjfF2X4U (int.: Ella Fitzgerald).
5
Ms que nada por el color y por lo nico del cuerno.
6
Pequea serpiente cargada de veneno letal y que puede matar con
la simple mirada.
7
Dragn de Wawel.
8
El alcohol puede ayudar a imaginarse el amor, pero la resaca es un
precio demasiado alto por aquello que William Shakespeare defni-
ra como much ado about nothing (mucho ruido y pocas nueces,
en la lengua de su contemporneo).
9
Traduccin libre del autor de este artculo.
10
La festa de Shavuot comienza justo en el momento en que se ter-
mina este artculo y conmemora la entrega de la Tor a Moiss (en
edicin de pasta dura y con los diez mandamientos incluidos).
You may say Im a dreamer,
but Im not the only one.
John Lennon
1
Mi unicornio azul
se me ha perdi ayer,
se fue...
Silvio Rodrguez
2
Junio 2010 69
?
AO GOSTO DE
FERNET-COM-COCA
por Daniela Capill
Professora, Escritora, Andarilha
{COMO O AMOR BONITO #16}
E
ra um desses domingos para se passar
o dia inteiro na cama. Ela acordou e sim-
plesmente no conseguiu mirar o teto. Os
seus olhos doam, ressaqueados de vinho
argentino. E um lao de fta agora teimava em lhe
apertar o pescoo. Por que h sempre esses bar-
quinhos que vo e voltam? Ela parou para pensar e
sentiu o enjoo, um cambalear de cabea, enquanto
o lao de fta a apertava cada vez mais, deixando
um gosto amargo de vinho que se bebe depois do
tempo.
Dias atrs ela tinha se cansado de esperar e se
agachara no estacionamento para no fcar em p.
Chovia, chovia, como parece ser o natural nesta cida-
de de bons ares quando chega o vero. E olhando as
poas de gua no cho ela s podia pensar em como
estranho ver o tempo passar. Um n de fta. Celeste,
talvez. Triste. Um visitante das manhs de chuva e
das poucas noites solitrias. Uma insnia molhada
e fria. Uma chuva por dentro. E dias, dias, dias para
pensar no que fazer.
Um dia, foi passar o tempo livre numa livraria. Ao
folhear um romance-mang, teve um estalo. Voc
percebeu que eu me apaixonei por voc?. Seu cora-
o parou. Tudo to simples, no ? Sabia. Lem-
brou-se que h muito havia desejado ouvir isso em
voz alta, ainda que j percebesse os murmuros que
vinham de dentro de algum. Como estranho en-
xergar uma pessoa do avesso! Algum tempo depois,
ela escutou algo muito parecido. Estava caminhan-
do em direo ao quarto e riu sem pudores. No
imaginava que pudesse magoar um homem rindo-se
dele. Era um caminho pela escurido. Ele estava nu e
nervoso e ela nunca se sentira to bem.
Era uma poca em que ela tentava enxergar atravs
do teto. A cama estreita, o colcho duro, os lenis
speros. A hora de dormir sempre a pior para
quem tem a conscincia pesada. Respirar, respirar. E
ento ela passou a ter nojo de tudo. Uma rejeio do
que se .
Ela tem medo de pesadelos e grita durante a noite.
s vezes, tem cimbras. E quando chega o frio ela se sente
mais solitria e uma certa nostalgia doce dos tempos da cida-
de de pedra a invade por dentro.
Sofre tambm de um problema de espao. Ela j se sente
cheia, ainda que uma parte grande seja preenchida por um
vazio palpvel. Como gases que no se arrotam.
Mas h sempre um momento em que ela sente saudades
doces. E fala de coisas que realmente existiram e que fca-
ram distantes, num stio distante, que no se v pelo Google
Earth. Ela ento se olha no espelho e s vezes se espanta com
seu prprio reconhecimento. Ver alm, o que diz a voz que
fca abaixo de seus olhos pequeninos, do nariz arrebitado, da
boca roxa, dos peitos que parecem maiores com o passar dos
anos.
Ver alm de si mesmo uma cincia que se aprende buscan-
do. Monstruosa e rara, amargo-doce como fernet-com-coca,
rasgante e libertadora.
Ela estava ento imersa nessa viagem, como quem come os
cogumelos errados. To dentro de si que no via o corpo que
estava deitado ao seu lado. Enquanto ele dormia o sono leve
de quem tem o medo da perda, ela pensava em mil coisas, em
mil maneiras de escapar pelas frestas da janela. Uma luz azul
deitada em cima dela toda. As fguras se movendo na tela da
TV. Surreais.
Houve um momento em que ela vivia como se estivesse num
sonho. Nada parecia real, nem realmente dito, nem realmente
vivido. Seus ps no tocavam o cho e ela andava futuando,
paralisada por no saber o que fazer. Nesse mundo de seres
imaginrios e passageiros.
Mas isso j fazia um tempo. Agora ela estava deitada e ouvia
os barulhos de uma casa que no era sua. Os mveis esta-
lando. Um frio de outono, uns lenis brancos de linho que
obviamente no eram dela. E num momento ela estava to
nela que comeou a ouvir uma vozinha pequena, que vinha
de baixo. De baixo dos olhos pequenos, do nariz arrogante,
da boca cinzenta, do queixo apertado. Abaixo de todos os
desconhecidos. Foi quando olhou para o prprio umbigo
e ouviu sua vozinha pequena, dizendo para ela buscar o
mundo.
subte, dulce de
leche, alfajor, vino,
mala onda, cancha,
Obelisco, Tango,
Bicentenario
{INFORMTICA}
Junho 2010 70
?
FARMVILLE
Es el juego en tiempo real ms popular de Facebook, con mas
de 81 millones de usuarios activos mensuales. Mientras que
la gente tiene cada vez menos inters en las granjas reales, en
el espacio virtual con gran afn plantan rboles, cosechan
hortalizas y cereales, cran animales domsticos, se convier-
ten en ganaderos, etc. La gracia del juego consiste en que si
eres un agricultor impaciente puedes pagar para que tu tus
plantas crezcan ms rpido o pedir a tus amigos que te com-
pren una vaca nueva. Por supuesto, tienes dinero virtual, pero
en caso de emergencia (siendo un granjero muy impaciente)
puedes pagar por tus bienes virtuales con tarjeta de crdito
para que tus ovejas puedan admirar un tractor nuevo. Los
nios que nunca en su vida han visto una cabra, con Farmvil-
le ya no tienen por que ir al campo, adems el juego llega a
ser tan adictivo que no queda tiempo para tonteras.
LOLICON
El trmino proviene del complejo de lolita, que se refere a
una atraccin sexual hacia los jvenes menores de edad y, al
mismo tiempo, a las personas que sienten este tipo de afecto.
En el mundo del anim y la manga japonesa se asocia el
fenmeno con historias que tratan de personajes femeninos
con rasgos infantiles, pero al mismo tiempo con caractersti-
cas sexuales muy marcadas. Los protagonistas se encuentran
en situaciones erticas, que van desde slo insinuaciones
hasta historias que incluyen el sadismo. Se presentan tambin
relacines sentimentales entre el personaje y un adulto, un
nio de su misma edad o menor. En Japn, el lolicon es muy
popular entre hombres de todas las edades y, segn algunos
crticos culturales, puede llevar incluso al abuso infantil.
SERES VIRTUALES
DEL SIGLO XXI
por Magorzata Krawczyk y Agnieszka Uliska
Estudiantes de 3 curso
Estudios Hispnicos
Universidad de Varsovia
TU PERFIL EN LAS REDES SOCIALES
Se supone que el perfl que creamos en las redes sociales
como Facebook o Twitter refeja nuestra personalidad. So-
mos nosotros quienes decidimos hasta qu punto estamos
dispuestos a presentar nuestra vida en la red. Hay gente que
revela slo unos pocos detalles y quiere, ante todo, preservar
su intimidad. Otros se deciden a contarlo todo, desde las
canciones que escuchan por la maana, las declaraciones de
amor, el dolor que sienten cuando se les muere un animal en
su granja virtual, hasta enumerar todo lo que han comido en
toda la semana. Son realmente ellos? La identidad que cre-
an en internet refeja del todo la suya? Tal vez nuestro perfl,
por muy verosmil que sea, se convierta en un ser imaginario,
que adquiere cierta independencia y hasta puede crearnos a
nosotros...
Junio 2010 71
?
NOTICIAS (NO)IMAGIARIAS
ADICTOS A LA INTERNET DEJAN
MORIR DE HAMBRE A SU HIJITA
Una pareja surcoreana adicta a un ciberjue-
go en que se trata de criar a un nio virtual
fue arrestada por descuidar a su hija real de
tres meses y dejarla morir de hambre. La pa-
reja pasaba entre cuatro y seis horas diarias
en internet cafs en Suwon, en las afueras
de Sel, y le daban a su beb un bibern por
da, dijo la polica a la agencia noticiosa
Yonhap. La pareja hall muerta a su beb el
24 de septiembre al regresar a su casa tras
pasar toda la noche jugando en un internet
caf cercano, inform Yonhap. El padre de 41
aos y la madre de 25, desempleados los dos,
se ocultaron en la casa de un pariente al
norte de Sel despus que la autopsia poli-
cial hall que la beb mur de desnutricin.
La polica los detuvo el mircoles pasado,
dijo Yonhap. Segn la agencia, el padre pidi
perdn a su hija y expres esperanzas de que
no se enferme en el cielo. La pareja, que
se haba conocido a travs de una pgina de
internet, aparentemente estaba obsesionada
con un juego de roles llamado Prius Online
en el que criaban a una nia virtual a la que
llamaban Anima.
fuente http://www.pe.terra.com
UN HOMBRE MURI EN COREA
DEL SURLUEGO DE JUGAR 86
HORAS DE CORRIDO
Un hombre de 24 aos fue encontrado muerto en
Kwangju, Corea del Sur. El desocupado identi-
fcado por la polica slo por su apellido Kim
(o sea que pudo haber sido ms de la mitad de
la poblacin de Corea), fue encontrado muerto
en el bao del local en el que haba estado
jugando desde el viernes anterior sin parar
para dormir o comer. Segn la gente que logr
ver esta verdadera proeza, Kim se desplo-
m frente a su computadora el martes, pero
recobr la conciencia al poco tiempo y fue al
bao, donde fnalmente muri.
La polica ya descart el asesinato, y aunque
en teora todo parece indicar que muri de
puro cansancio, expertos en el tema indican
que pasadas las 85 horas de Counter-Strike
las balas se vuelven reales y los balazos al
corazn de una MP5 fueron la verdadera causa
de muerte del desdichado Kim.
fuente: http://www.psicofxp.com
Junho 2010 72
?
DIDCTICA DA LNGUA ESPANHOLA
BREVE REFLEXIN INTERCULTURAL
EN EL AULA DE E.L.E
c Cndida Garca Prieto, 2010
Instituto Cervantes de Cracovia
bn
UN EXTRATERRESTRE EN BARCELONA
NVEL B2
1 - Conoces algn escritor espaol actual?
2 - Sabes quin es Eduardo Mendoza? De dnde es? Has ledo algn libro suyo?
3 - Sin noticias de Gurb
Conoces esta novela? De qu trata? Quin es el protagonis- a)
ta? Qu le sucede?
Lee el fragmento que tienes a continuacin, en el se responde b.
brevemente a las preguntas anteriores:
Reconoces el animal que est en la portada de una de las edi- c)
ciones del libro? Sabes cmo se llama en espaol? Qu caracte-
rsticas tiene este animal? Qu relacin crees que puede tener con
la historia?
4 - Tienes a continuacin diferentes tarjetas con la descripcin de diferentes situaciones y una pre-
gunta para cada una de ellas.
Lee las diferentes situaciones y comenta con tu compaero lo que harais en cada una de ellas. a)
Alguien visita a una seora de mediana edad en el hospital porque acaban de operarla. Qu regalo le
lleva? Qu le dice al despedirse?
En un bar, a las cuatro de la maana, una chica se acerca a un seor y le pregunta si estudia o trabaja.
Cules pueden ser las intenciones de la chica?
En un bloque de pisos hay un malentendido con uno de los vecinos y ste, para solucionarlo, decide
invitar a merendar en su casa al resto del vecindario Cmo les comunica la invitacin?
Alguien est preparando un plato en la cocina de su casa y le falta algn ingrediente Qu hace?
La novela cuenta las aventuras y desventuras de un extraterrestre en
Barcelona, en busca de su compaero Gurb que ha desaparecido.
Junio 2010 73
?
DIDCTICA DA LNGUA ESPANHOLA
BREVE REFLEXIN INTERCULTURAL
EN EL AULA DE E.L.E
c Cndida Garca Prieto, 2010
Instituto Cervantes de Cracovia
bn
5. En las siguientes tarjetas tienes lo que hizo el protagonista de Sin noticias de Gurb en cada una de las
anteriores situaciones (Fragmentos extrados de Sin noticias de Gurb)
11:00 La seora Mercedes est acostada, pero despierta y con buen aspecto. Me intereso por su salud y me informa de que
se encuentra dbil pero animada. Esta maana se ha tomado un tazn de manzanilla, me dice. Le doy el regalo que le he
trado: un tren elctrico. Le digo que si maana sigue con vida, le traer el desvo y el paso a nivel.
04:00 Se me acerca una chica muy joven y atractiva. Con gran desenvoltura me pregunta si estudio o trabajo. Le respondo
que, en realidad, no puede hacerse esta distincin, porque quien estudia aplicadamente realiza el ms importante de los
trabajos (para el da de maana), del mismo modo que, quien pone los cinco sentidos en su trabajo, algo nuevo aprende
cada da. Sin duda satisfecha con mi respuesta, la chica se aleja a buen paso.
04:00 Se me acerca una chica muy joven y atractiva. Con gran desenvoltura me pregunta si estudio o trabajo. Le respondo
que, en realidad, no puede hacerse esta distincin, porque quien estudia aplicadamente realiza el ms importante de los
trabajos (para el da de maana), del mismo modo que, quien pone los cinco sentidos en su trabajo, algo nuevo aprende
cada da. Sin duda satisfecha con mi respuesta, la chica se aleja a buen paso.
20:30 Voy a casa de mi vecinay le digo, (es mentira) que a medio cocinar me he dado cuenta de que no tengo ni un
grano de arroz. Tendra ella la amabilidad de prestarme una tacita de arroz? No faltara ms () 20:35 Vuelvo a llamar
a la puerta de mi vecinale pido dos cucharadas de aceite () 20:39 () Le pido una cabeza de ajos () 20:40 Vuelvo a
llamar a la puerta de mi vecina. Me abre ella personalmente. Le pido medio kilo de gambas peladas, cien gramos de rape,
doscientos gramos de almejas vivas. Me da dos mil pesetas y me dice que me vaya a cenar al restaurante y la deje en paz.
Hay algo que te llame la atencin? a)
Por qu crees que se ha comportado as? b)
Qu han podido pensar de l las dems personas? Qu les diras a esas personas para que entendieran el c)
comportamiento del extraterrestre?
Qu consejos le daras para que no volviera a pasarle de nuevo? d)
6. Despus de muchas aventuras y desventuras que le han ocasionado verdaderos problemas, el prota-
gonista se sienta a reexionar sobre todo lo que le est sucediendo
12:45 Me siento en el trampoln a refexionar sobre lo que est pasando. O hay una conspiracin sobre m en la que par-
ticipan todos los habitantes de esta distinguida ciudad, o yo acto de una manera reprensible sin tener conciencia de ello.
Puesto que lo primero es inimaginable, debo inclinarme por lo segundo. En tal caso, y en vista de la rectitud con que siem-
pre he sabido conducirme, debo inferir que existe en la Tierra un miasma que me afecta. O, por lo menos, en Barcelona.
Quiz debera irme a Huesca, a ver qu tal me porto all.
Sin noticias de Gurb
Seala si las siguientes afrmaciones son verdaderas o falsas: a)
El protagonista de la historia piensa que todos los habitantes de Barcelona estn en contra de l.
Piensa que l se comporta mal, aunque no se de cuenta.
Se puede relacionar de alguna manera el comportamiento del camalen con la relacin con otra cultura? b)
Crees que ese comportamiento es obligatorio?
7. En alguna ocasin, en algn pas extranjero, te has sentido como un extraterrestre? Quieres con-
tarnos tu experiencia?
8. Imagina que nuestro extratrerrestre, en lugar de marcharse a Huesca, se viene a tu ciudad.
Con un compaero decidid en qu situaciones puede tener problemas. Para decidirlo puedes pensar en la a)
experiencia de algn amigo extranjero en Polonia.
Elaborad una gua con recomendaciones que lo puedan ayudar. b)
Junho 2010 74
?
Junio 2010 75
?
Junho 2010 76
?
Director
Jos Carlos Dias
Subdirector
Gerardo Beltrn
Coordinador de la Secci Vasca:
Aitor Arruza Zuazo
Coordinador de la Secci Catalana:
Xavier Farr
Coordinador de la Seccin Espaola
e Djudeoespanyola:
Gerardo Beltrn
Coordinadora da Seccion Galega
Ana Somoza Cornes
Coordenadora da Seco Portuguesa:
Ana Carolina Beltro
Cronistas e Columnistas:
Jakub Jankowski
Aleksandra Jziak
Ana Carolina Beltro
Colaboradores:
Abel Murcia
Agata Bojanowska
Agata Derdak
Agata Szmusiak
Agnieszka Uliska
Aleksandra Jziak
Anna Dziaak
Anna Kalewska
Anna Milak
Anna Wilk
Daniela Capill
Jan Rydzak
Katarzyna Dembowska
Katarzyna Hajost-ak
Katarzyna Skonecka
Kornel Stanisawski
Magorzata Krawczyk
Magorzata Siedlecka
Magdalena Duszczyk
Magda Sulek
Magdalena ebrowska
Marek Cichy
Marta Machowska-Dias
Marta Jdraszczyk
Milena Grnicka
Monika Ranek
Monika Szabliska
Natalia Nagler
Olga Ostrowska
Sylwia Jakubas
Urszula Biliska
Didctica:
Cndida Garca Prieto
Artista especial:
Weronika Gwiazda
Fotgrafo:
Simn Bross
Participao especial:
Paulo Mendes Pinto
Rafael Gonzlez Tejel
Banda Sonora:
Pointless Pop
Banda Desenhada:
Manos Derdak e Pawe Ljro
Design Grfco:
Agata Derdak
Anna Szostek
Anna Wilk
Gerardo Beltrn
Jos Carlos Dias
Maria Tomczyk
Marta Seremak
Capa:
Simn Bross (fotografa)
Gerardo Beltrn e Jos Carlos Dias
(composio)
Tiragem:
200 exemplares
Impresso:
Zakad Grafczny Uniwersytetu
Warszawskiego
Editora:
Instituto de Estudos Ibericos
e Ibero-americanos da
Universidade de Varsvia
REVISTAIBERICA@GMAIL.COM

S-ar putea să vă placă și