Sunteți pe pagina 1din 131

P. E.

CLEATOR





LOS LENGUAJES PERDIDOS







EDICIONES ORBIS, S.A.
Ttulo original: Lost languages
Tradui!n: Car"#n $u#ra
Pr!logo: Dr. J. Roa Pon%
Dir#tor d# la ol#i!n: &irgilio Ort#ga





E%an#ado 'ara: (tt':))#%.g#oiti#%.o")*+gorri%t#r)ind#,.(t"l





- A."/, S.A. Editora
- Por la 'r#%#nt# #dii!n, Ediion#% Or0i%, S.A., 1234
A'artado d# Corr#o% 56758, 93939 Bar#lona

ISBN: 37:;457:654:7
D.L.: B. 1335:1234

Co"'u#%to, i"'r#%o . #nuad#rnado 'or
'rint#r indu%tria gr/<ia %a
'ro+#n=a, 533 93986 Bar#lona
%ant +i#n> d#l% (ort%

Print#d in S'ain
PRLOGO
El libro de P. E. Cleator, el distinguido especialista ingls en lenguas antiguas,
ofrece al lector aficionado a los temas lingsticos varios alicientes: entre ellos, no
solamente el conocimiento de los diferentes sistemas de escritura de algunas importantes
lenguas perdidas -dentro de los lmites que permite un libro de esta naturalea-, sino
tambin la luc!a realmente dram"tica en que consisti# su descubrimiento.
El lector sabr" perdonarme si, aprovec!ando la oportunidad que me !an
brindado al encargarme de este pr#logo, me e$tiendo en algunas consideraciones que,
aunque no afectan directamente al tema del libro, me parecen del m"s alto inters en
relaci#n con los estudios lingsticos en general. En primer lugar, es lamentable el poco
inters que estos temas suscitan entre nosotros, con la e$cepci#n importantsima, desde
luego, de los !ist#ricos dentro del marco tradicional: lenguas cl"sicas, semticas %
rom"nicas especialmente, los de dialectologa peninsular, los normativos %, en parte, los
que se aplican al estudio de la literatura. &in embargo, la gran bibliografa lingstica de
car"cter general aparecida en los 'ltimos a(os, especialmente la orientada sobre bases
estructurales, permanece pr"cticamente desconocida de nuestro p'blico estudioso. )lgo
parecido puede decirse de los estudios que afectan a otros grupos de lenguas que no sean
los citados m"s arriba. Creo, sinceramente, que debemos ir pensando en una renovaci#n
de nuestros sistemas de ense(ana universitaria en este sentido. El paso m"s urgente me
parece, de momento, conceder una ma%or atenci#n a los estudios de lingstica en
general. *uestros estudiosos, por e+emplo, apenas tienen modo de orientarse o
informarse sobre un movimiento cientfico tan importante como el de la lingstica
moderna norteamericana, tan fecundo a pesar de sus indudables e$cesos formalistas. Es
verdad que el estructuralismo europeo es m"s conocido, sobre todo en algunas de sus
m"s logradas manifestaciones, como la escuela de Praga % la de Copen!ague, gracias,
de modo particular, a los conocidos libros de E. )larcos.
Precisamente, %a que el libro comentado trata de sistemas de escritura, me
parece oportuno aludir a la aceptaci#n cada ve m"s general que !a obtenido la
fonologa en el sentido de la escuela de Praga, an"logo al de la ,P!onemics- americana.
La transcripci#n fonol#gica -o, si se quiere, ,fonmica-- constitu%e, ciertamente, un
perfeccionamiento de los sistemas alfabticos. Por algo se !a dic!o que las letras son
precursoras, dentro de dic!os alfabetos, de los fonemas o, me+or dic!o, de su adecuada
e$presi#n fonol#gica. *o ocurre lo mismo con los alfabetos fonticos, pues, para ellos, lo
'nico importante es la e$presi#n detallada de la parte ac'stica del lengua+e, sin la
relaci#n que los fonemas, como unidades funcionales mnimas sin significaci#n, tienen,
no obstante, con dic!a significaci#n. En castellano, por e+emplo, la ortografa fundada
en el alfabeto % la transcripci#n fonol#gica presentan grandes puntos de contacto por
motivos bien conocidos. Es mu% diferente, por el contrario, el caso de lenguas como el
francs % el ingls, debido a la acentuada discrepancia que ofrecen dic!as lenguas entre
sus sonidos % su e$presi#n ortogr"fica.
)travesamos unos momentos de indudable renovaci#n en la lingstica %, como
suele ocurrir en todos los procesos que implican grandes cambios de orientaci#n, las
nuevas doctrinas se muestran, a veces, demasiado e$clusivistas % poco comprensivas por
la labor realiada de acuerdo con mtodos m"s antiguos. )s, a pesar de las grandes
perspectivas que ofrece el estructuralismo en sus diversas manifestaciones europeas %
norteamericanas, a partir, respectivamente, de las obras fundamentales de &aussure %
.loomfield, no puede de+ar de reconocerse que los resultados pr"cticos obtenidos no !an
sido siempre valiosos, sobre todo fuera del campo de los sonidos. Por el contrario, la
lingstica !ist#rica tradicional, a partir del movimiento llamado de los neogram"ticos %
con las rectificaciones % adiciones aparecidas antes de la revoluci#n saussuriana, !a
aportado, dentro de sus lmites, resultados rotundos % seguros que de ning'n modo
pueden ec!arse en olvido. Pero es indiscutible, sobre todo, que la gram"tica tradicional,
de base normativa % l#gica, se !alla necesitada de una profunda renovaci#n. /odos nos
!emos dado cuenta alguna ve de sus numerosas contradicciones, de los problemas que
de+a sin resolver, de su falta de rigor metodol#gico, etc. Las tendencias modernas deben
ser bien acogidas, precisamente, por el af"n de rigor % de mtodo adecuado que ofrecen,
pero no !a% que pensar tampoco en una sustituci#n total, sino m"s bien en corregirlos
errores e impureas metodol#gicas de las antiguas especulaciones gramaticales, que se
!an ido repitiendo desde los tiempos de la antigua 0recia. Pero la gram"tica tradicional
se !a mostrado particularmente inefica al ser aplicada, seg'n los moldes de las lenguas
cl"sicas % afines, a lenguas totalmente desconectadas de ellas.
Pero, volviendo al tema especfico de la obra que nos ocupa, debemos se(alar
todava otras cualidades que vienen a realar su mrito. 1no de ellos, la relaci#n que el
autor sabe e$plicar entre los sistemas de escritura % su desarrollo % los pueblos que
!ablaban las lenguas e$presadas por dic!os sistemas.
1no de los temas que tambin nos sugiere la lectura del libro de Cleator es el de
la primaca de la lengua !ablada. Este inters por la lengua !ablada, que puede
observarse de una manera creciente en la evoluci#n de los estudios lingsticos
realiados ba+o inspiraci#n positivista, !a sido puesto de relieve de modo ta+ante por las
tendencias m"s modernas de la ciencia del lengua+e. 2tro tema que se desprende casi
inevitablemente es el del origen del lengua+e. Este problema, que el positivismo de+# de
lado por considerarlo a+eno a su metodologa e intereses inmediatos, a!ora m"s que
antes si cabe, contin'a siendo ob+eto de especulaci#n filos#fica m"s que de investigaci#n
lingstica. Como dice Cleator en el primer captulo de su libro, los procesos
reconstructivos de las lenguas no nos !an permitido !asta a!ora remontarnos a una
lengua 'nica primitiva, base % origen de todas las dem"s. Los ensa%os realiados en este
sentido no pasan de ser fantasas m"s o menos ingeniosas.
Cleator dedica una e$tensi#n considerable, como podr" observarse, a la
escritura +eroglfica del antiguo Egipto, as como a la cuneiforme del cercano 2riente, %
nos !ace seguir, con autntico inters dram"tico, el camino que nos llevar" a la escritura
alfabtica, presentida o en estado embrionario en los sistemas aludidos, pero llevada a
su realiaci#n por los fenicios %, de un modo completo -incluidas %a las vocales-, por los
griegos. ) travs de los etruscos la escritura pas# probablemente a 3oma.
Para valorar en toda su importancia la invenci#n de la escritura alfabtica,
pinsese solamente en los 45.555 signos necesarios para escribir una obra profunda %
e$tensa en c!ino. Pero la culminaci#n de la escritura alfabtica la constitu%e, seg'n
!emos dic!o, la moderna transcripci#n fonol#gica, que viene a ser, en cierto modo, la
escritura alfabtica ideal, sin las imperfecciones -tan difciles de superar- que ofrecen los
alfabetos empleados por las lenguas que utilian este tipo de escritura. *o quiero decir
con ello que estos sistemas deban ser sustituidos, fuera del campo de la lingstica, por la
aludida transcripci#n.
6uisiera terminar e$presando mi deseo de que esta obra venga a incrementar
entre nosotros el inters por la lingstica general % por las diversas lenguas esparcidas
por el mundo o las que %a !an desaparecido, como las estudiadas en este libro.

JOS? ROCA PONS
PRO@ESOR DE LA UNI&ERSIDAD DE INDIANA
NOTA DEL AUTOR
E,'r#%o "i agrad#i"i#nto a G. C(#%t#r<i#ld, a Aui#n %# d#0# la id#a d# #%t# li0ro
%o0r# la r#u'#rai!n d# la% l#ngua% '#rdida% . la% #%ritura% ol+idada%, . a todo% aAu#llo%
in+#%tigador#% . d#%i<rador#% Au# ontri0u.#ron a (a#r 'o%i0l# #%ta o0ra, graia% a %u
g#n#ro%a r#%'u#%ta a "i% '#tiion#% d# in<or"ai!n . "at#rial ilu%trati+o. E%'#ial"#nt#
"# (allo #n d#uda on la% %igui#nt#% '#r%onalidad#%, Au# '#r"iti#ron la r#'rodui!n d#
<otogra<a% . li%ta% d# %igno% d# t#,to% #%'#iali=ado%, . 'or (a0#r"# <ailitado o'ia% d#
alguno% d# #%to% d#tall#%: Sir Alan Gardin#r 7Eg%ptian 0rammar89 Pro<#%or I. J. G#l0
7:ittite :ierogl%p!ics89 Dr. C. @. A. S(a#<<#r, la Briti%( Aad#". . la O,<ord
Uni+#r%it. Pr#%% 7/!e Cuneiform /e$ts of 3as-&!amra-1garit89 &r. E""#tl L. B#nn#tt .
la Bal# Uni+#r%it. Pr#%% 7) ;inoan Linear . <nde$89 Dr. Da+id Diring#r and $ut(in%on
C C.D EEditor#%F Ltd. 7/!e )lp!abet89 Dr. Jo(n C(adGiH, I. Oli+#r Ia%%on, Pro<#%or
Carl J. Bl#g#n . lo% Sndio% d# la Ca"0ridg# Uni+#r%it. Pr#%% 7=ocuments in
;%cenaean 0ree>89 . K. J. Iar#H EC. J. C#ra"F, I. G. S(#l#r, Pro<#%or $. T. Bo%%#rt,
SidgGiH and JaH%on Ltd. . &itor Gollan#= Ltd. 7*arro? Pass, .lac> ;ountain8.
Alguna% <otogra<a% . di0u*o% a'ar##n #n #%t# li0ro graia% a la g#ntil#=a d#
Ia"illan C C.D Ltd. . d# lo% E*#utor#% d#l <inado Sir Art(ur E+an% 7&cripta ;inoa89
G#org# Ali#n and UnGin Ltd. ET(or $#.#rda(l, )>u )>u89 . Routl#dg# . K#gan Paul Ltd.
ER. $unt#r: /!e &cript of :arappa and ;o!en+odaro8.
Otra% ilu%traion#% <u#ron <ailitada% 'or Gl.n EdGard%, 'or #l N#G BorH
I#tro'olitan Iu%#u" o< Art, 'or #l C(iago Ori#ntal In%titut# . 'or #l Briti%( Iu%#u".
$a %ido on%ultada "u(a 0i0liogra<a, Au# inlu.# di+#r%o% nL"#ro% d#l @ournal
of :ellenic &tudies, #l *ational 0eograp!ic ;againe, )cta Congressus ;advigiani,
&tudia 2rientalia, &%ria, )rc!aelogia, )ntiquit%, 3evue .iblique, .ibliot!eca 2rientalis
. #l .ulletin d# la A"#rian S(ool o< Ori#ntal R#%#ar(, 'ara no "#nionar
'u0liaion#% tan onoida% o"o la Cambridge )ncient :istor%, #l .ible =ictionar% d#
BlaH, la Enc%clopedia of Aorld :istor%, d# J.llia" L. Lang#r, . una %#l#i!n d# otra%
o0ra% l/%ia% d# r#<#r#nia: A"#riana, Brit/nia, C(a"0#rM%, Colli#rM%, Co"'tonM%,
E+#r."anM%, @unH and JagnallM% . Uni+#r%al.
Ta"0iNn #%to. "u. r#onoido a todo% aAu#llo% 0i0liot#ario% Au# "# a.udaron a
loali=ar . "# <ailitaron la% o0ra% "#nionada% E#n una oa%i!n tra% +ario% "#%#% d#
0L%Au#daF, a% o"o a lo% lingOi%ta% Au# "# a.udaron a r#ali=ar la% tran%lit#raion#% .
traduion#%, . a "i #%'o%a . a "i 0u#n a"igo J. $. BroGning 'or %u dilig#nt# l#tura .
orr#i!n d# 'ru#0a%.
P. E. CLEATOR


CAPTULO I
LA CONFUSIN DE LAS LENGUAS
I

El don natural d# la 'ala0ra o"o "#dio d# #,'r#%i!n %# "ani<i#%ta #n #l l#ngua*#
(a0lado, . #n Nl %# 0a%a la #%ritura o l#ngua*# #%rito, Au#, #%#nial"#nt#, no #% %ino una
<or"a %#undaria d# o"uniai!n.
Lo% '#dant#% %u#l#n on%id#rar %u'#rior #l l#ngua*# #%rito al (a0lado,
%o%t#ni#ndo Au# #%t# Llti"o #% una <or"a "/% 0a%ta . adult#rada d#l 'ri"#ro. E%
induda0l# Au# la 'ala0ra #%rita #% %i#"'r# "/% on%#r+adora Au# la 'ala0ra (a0lada,
%o0r# la Au# #*#r# una <u#rt# in<lu#nia d#'uradoraP %in #"0argo, la (u"anidad 'o%##
d#%d# ti#"'o in"#"orial la <aultad d# (a0lar 'ara #,'r#%ar%#, "i#ntra% Au#, inlu%o
a(ora, #n #%ta N'oa d# "a.or 'rogr#%o # ilu%trai!n uni+#r%al, uno% do% t#rio% d# la
'o0lai!n "undial toda+a %on anal<a0#to%. Par## #+id#nt#, 'u#%, Au# l#ngua*#,
intrn%#a"#nt#, #% "/% 0i#n lo Au# %# (a0la, Au# lo Au# %# #%ri0#.
Sin #"0argo, aunAu# #l l#ngua*# %#a #l "#*or "#dio d# o"uniai!n, #,i%t#n,
d#%d# lu#go, otro% 'ro#di"i#nto% on lo% Au# lo% %#r#% +i+i#nt#% %# ing#nian 'ara (a#r
ono#r %u% %#nti"i#nto% # int#nion#% a lo% d#"/%P 'ro#di"i#nto% Au# +an d#%d# lo%
"o+i"i#nto% d# la% ant#na% d# la% (or"iga% a la +ari#dad d# atitud#% Au# ado'tan lo%
'/*aro% 'ara ort#*ar a %u% (#"0ra%, o a lo% %onido% oral#% Au# #"it#n lo% "ono%
antro'oid#%P %in #"0argo, o"o no #,i%t# un +#rdad#ro +oa0ulario, no 'u#d#
on%id#rar%# Au# lo% "ono% %u'#rior#% 'o%#an la <aultad d# (a0lar.
A%i"i%"o %#ra "u(o %u'on#r Au# #l loro :aunAu# %#a a'a= d# r#'roduir
%onido% Au# no l# %on 'ro'io% . Au# inlu.#n inlu%o #l d# la +o= (u"ana: 'u#da t#n#r la
"/% lig#ra o"'r#n%i!n d# la% o%a% Au# r#'it# "#/nia"#nt#, ni %iAui#ra #n #l a%o d#
Au# la +o= 'r#"onitora d# QR@u#goST oinida on la ada d# un ar0!n #n#ndido %o0r#
la al<o"0rilla %ituada ant# la (i"#n#a.
R#%u"i#ndo, %!lo #l (o"0r# 'u#d# %#r d#%rito on 'ro'i#dad o"o un ani"al
'arlant#, . %!lo Nl ti#n# d#r#(o a d#no"inar%# Qon+#r%adorT.
Al on%id#rar #%ta #,traordinaria irun%tania, lo% antiguo% %# ont#ntaron on
#,'liar #l <#n!"#no d#l l#ngua*# o"o un don d# lo% dio%#%. La id#ntidad d#l di+ino
donant# +aria0a %#gLn lo% lugar#% :Tot( #n Egi'to, Indra #n la India, Ba(u#( #n Pal#%tina,
$#r"#% #n Gr#ia, #t.:. No #% n##%ario d#ir Au# la "od#rna in+#%tigai!n d#%'r#ia tan
ing#nua% # i"'ro0a0l#% id#a% . d#*a %in r#%'u#%ta #l 'ro0l#"a d#l orig#n d#l l#ngua*#,
aunAu# #%to no %igni<iAu#, d#%d# lu#go, Au# no %# (a.an #"itido on*#tura% a #%t#
r#%'#to. A%, 'or #*#"'lo, . d# au#rdo on lo Au# d# "odo (u"or%tio (a %ido
d#no"inado t#ora QPoo(:'oo(T, la% 'ri"#ra% 'ala0ra% d#%'ro+i%ta% d# %#ntido d#l
(o"0r# <u#ron #"itida% in%tinti+a"#nt#, . "/% tard# ll#garon a %i"0oli=ar la 'artiular
%ituai!n Au# la% 'ro+o!. Por otra 'art#, la t#ora ono"ato'N.ia Eta"0iNn d#no"inada
t#ora QBoG:0oGTF %o%ti#n# Au# #l l#ngua*# 'ri"iti+o <u# #l r#%ultado d# lo% int#nto%
r#ali=ado% 'or #l (o"0r# 'ara i"itar lo% %onido% #"itido% 'or lo% ani"al#%, o lo% ruido% d#
la natural#=a. En a"0io, lo% 'artidario% d# la lla"ada t#ora QBo:(o:(oT r##n Au# #l
#,#%i+o #%<u#r=o "u%ular, al 'ro+oar una r#%'irai!n '#%ada, "oti+ara una
in+oluntaria +i0rai!n d# la% u#rda% +oal#% (u"ana%...
Sin #"0argo, toda% #%ta% #,'liaion#% (an #nontrado <u#rt#% o0*#ion#%. Por
#*#"'lo, la t#ora QBoG:0oGT tro'i#=a on #l (#(o d# Au#, inlu%o #ntr# lo% 'u#0lo% no
i+ili=ado%, la% 'ala0ra% d# ti'o i"itati+o, tal#% o"o QuLT o QAuiAuiriAuT, on%titu.#n
tan %!lo una 'art# d# %u +oa0ulario r#lati+a"#nt# '#Au#Ua. Ad#"/% %# (a 'lant#ado un
'ro0l#"a aun "/% arduo: #l d# #,'liar d# AuN "odo lo% "o+i"i#nto% d#l l#ngua*# . lo%
%onido% Au# lo% ao"'aUan ll#garon a adAuirir %igni<iado. Ta"0iNn #n #%t# t#rr#no
nu#%tra ignorania #% a la +#= la"#nta0l# . 'ro<unda. No 'od#"o% #,'liar ni %iAui#ra 'or
AuN #l 'roduto d# Qdo% +##% do%T (a %ido d#no"inado QuatroT, #n +#= d# Q%#i%T, 'or
#*#"'loP aunAu# 'oda"o% #nt#nd#r :'or tratar%# d# un a%unto d# (i%toria "/% r#i#nt#: a
AuN %# d#0# Au# #%t#"o% di%'u#%to% a o"#r lo Au# d#no"ina"o% sand?ic!es, '#ro Au#
#n a"0io r#(u%#"o% r#%u#lta"#nt# o"#rno% un cardigan o uno% ?ellingtons.
B

E% 'ro0a0l# Au# la% 'ri"#ra% 'ala0ra% Au# r#al"#nt# 'u#d#n %#r on%id#rada%
o"o tal#% #%tu+i#ran d# algLn "odo r#laionada% on %onido% . atitud#% d# ani"al#%P
a% 'or lo "#no% no% lo %ugi#r# #l (#(o d# Au# %#gura"#nt# #l l#ngua*# (u"ano no %#
d#%arroll! (a%ta Au# lo% (o"0r#% #"'#=aron a +i+ir #n o"unidad . #,'#ri"#ntaron la
n##%idad d# r#ali=ar un int#ra"0io d# id#a%.
A(ora 0i#n, V#%t# d#%arrollo <u# "onog#nNtio o 'olig#nNtioW :#% d#ir, #l
l#ngua*#, Vtu+o un orig#n %ingular o "Llti'l#W: Si no% ad(#ri"o% a la t#ora d#l <inado
lingOi%ta Al<r#do Tro"0#tti a#ra d#l orig#n Lnio, V!"o #,'liar#"o%
%ati%<atoria"#nt# la #nor"# di+#r%idad Au# #,i%t# (o. da #ntr# la% l#ngua% d#l "undoW
A 'rini'io% d#l %iglo XIX, tal#% u#%tion#% (a0an %ido %o"#tida% a %#ria
on%id#rai!n, .a Au# 'or aAu#l #nton#% la% ultura% "#%o'ot/"ia% toda+a no #ran
r#onoida% o"o la% r#al#% autora% d# la l#.#nda d# la torr# d# Ba0#l . aLn #%ta0a
a"'lia"#nt# di<undida la t#ora d# Au# toda% la% l#ngua% 'ro#dan d#l (#0r#o. La%
t#ora% ontraria% a tal r##nia, Au# 'r#t#ndan Au# Aui=/ %# (u0i#%# (a0lado otra l#ngua
on ant#rioridad al (#0r#o #n #l Jardn d#l EdNn, #ran r#(a=ada% %i"'l#"#nt# o"o
inon#0i0l#%.
Sin #"0argo, #n la atualidad #%a +i#*a on+ii!n (a %ido r##"'la=ada 'or la
ad"i%i!n d# una <alta d# #rtidu"0r# . %# r#ono# Au# no %# 'u#d#n #%'#rar r#%'u#%ta%
d#<initi+a% r#%'#to d# (#(o% Au# tal +#= ourri#ron (a# "/% d# un "ill!n aUo%. En
r#%u"#n, %# a#'ta Au# 'ad##"o% una o"'l#ta ar#nia d# dato% a#ra d# lo% org#n#%
d#l l#ngua*# . Au# ualAui#r #%tudio d# la %u0%igui#nt# #+olui!n d#0# r#duir%# al
#%tudio d#l 'ro#%o #+oluti+o Au# tu+o lugar durant# #l '#rodo (i%t!rio . Au#, uando
#%t# li"itado a%'#to d# la in+#%tigai!n <u# iniiado, lo% in+#%tigador#% %# #nontraron
#n<r#ntado% on i#nto% d# l#ngua% nati+a% total"#nt# di%tinta% #ntr# %, u.o nL"#ro
#,ato no 'udo %#r 'r#i%ado Elo% /lulo% o%ilan toda+a #ntr# 8.699 . ;.999F a au%a d#
un on<lito d# o'inion#% Au# %urgi! a#ra d# lo Au# on%titua #,ata"#nt# un idio"a .
%o0r# la inlu%i!n o no d# tal o ual dial#to #n di(a at#gora.
No o0%tant#, . a '#%ar d# la% di+#r%a% o"'l#*idad#% d# la %ituai!n, (an %ido
tra=ado% +ario% #%Au#"a% la%i<iador#%, #ntr# #llo% lo% "or<ol!gio%. Ba*o #%t# 'unto d#
+i%ta %# ad"it#n tr#% la%#% 'rini'al#% d# l#ngua% E#n alguno% %i%t#"a% %# a#'tan uatro
o "/%F: l#ngua% d#no"inada% d# <l#,i!n, l#ngua% aglutinant#% . l#ngua% lla"ada%
ai%lant#%. E%t# Llti"o ti'o %# arat#ri=a 'or t#n#r la% ra#% d# la% 'ala0ra% "ono%il/0ia%,
d# "odo Au# una "i%"a 'ala0ra 'u#d# d#%#"'#Uar #l 'a'#l d# +#r0o, ad*#ti+o, ad+#r0io
. %u%tanti+o. A%, 'or #*#"'lo, #l (ino no ti#n# gra"/tia, a'art# la %inta,i%, .a Au# #l
%igni<iado #,ato d# una 'ala0ra #%t/ d#t#r"inado 'or %u %ituai!n #n la <ra%# ., uando
#% 'ronuniada #n alta +o=, 'or %util#% +ariaion#% #n #l tono . #n la #l#+ai!n d# la
"i%"a.
En la% l#ngua% aglutinant#%, o"o #l turo . #l *a'onN%, #l %igni<iado d# la% ra#%
#% "odi<iado 'or 'r#<i*o% Ea0%trato, bicoc!o8, 'or %u<i*o% E'anad#ra, %ultanatoF . 'or

1
El autor ironi=a a#ra d#l (#(o d# Au# #%a% tr#% 'ala0ra% -sand?ic!, cardigan . ?ellington- d#%ignan tr#% o0*#to% Au# r#i0i#ron #%#
no"0r# a au%a d# aAu#llo% '#r%ona*#% Au# lo% 'u%i#ron #n 0ogaP a% la d#no"inai!n d# sand?ic!, Au# r#i0#n lo% #"'ar#dado%,
'ro+i#n# d#l no"0r# d#l #,'lorador inglN% ond# d# SandGi(, Aui#n %ola o"#r arn# #ntr# do% r#0anada% d# 'anP #l cardigan #% una
'r#nda d# lana 'u#%ta d# "oda 'or #l ond# Cardigan E1366F ?ellington #% #l no"0r# d# una% 0ota% Au# ll#gan (a%ta la% rodilla%, Au#
'u%o d# "oda #l duAu# d# J#llington. 7*. del /.8
in<i*o% E+ai+Nn, "#to"#ntodoF. Ta"0iNn #n la% l#ngua% #uro'#a% (a. "u(a% 'ala0ra%
<or"ada% 'or aglutinai!n E'aragua%, #ntr#atoF. En a%o% #,tr#"o% d#l <#n!"#no, #l
+#r0o 'u#d# a0%or0#r toda% la% 'art#% d# la orai!n, d# "odo Au# una %ola 'ala0ra
o"'r#nd# una <ra%# #nt#raP un 0u#n #*#"'lo d# #llo #% #l no"0r# d#l #"'#rador a=t#a
Iont#u=o"ai:t(uia:"ina EIot#=u"aF, Au# %igni<ia Quando #l #"'#rador #%t/
di%gu%tado, arro*a dardo% a lo% i#lo%T.
El latn . #l gri#go o<r##n #*#"'lo% t'io% d# l#ngua% d# <l#,i!n. En #%ta%
l#ngua%, la% 'ala0ra% %on "odi<iada% 'or alt#rnania% #n la% <or"a% d#l %u%tanti+o
Ed#linai!nF . d# la% <or"a% d#l +#r0o Eon*ugai!nF "#diant# la adii!n d# una o "/%
l#tra% Erat!n, raton#%P niUo, niUo%P t#"o, t#", t#"#rNF. Lo% a"0io% 'u#d#n 'roduir%#
inlu%o d#ntro d# la% 'ala0ra% El/'i=, l/'i#%P ando, andu+#F. Tal#% +ariaion#% int#rna%
on%titu.#n un i"'ortant# ar/t#r di%tinti+o d# la% l#ngua% %#"tia%, la% ual#% "u#%tran
una "arada 'r#<#r#nia 'or la% ra#% +#r0al#% <or"ada% 'or tr#% %onido% on%onant#%.
A%, #n #l (#0r#o, la ra= H:t:0 #% la 0a%# d# 'ala0ra% a%oiada% on la #%ritura, la% ual#%
%# <or"an "#diant# la adii!n d# +oal#% E%:n, %#ntir, %i#ntoP ":r, "orir, "u#roF.
La% l#ngua% d# <l#,i!n onti#n#n no %!lo 'ala0ra% "ono%il/0ia%, %ino ta"0iNn
aglutinant#%, . durant# largo ti#"'o %# on%id#r! Au# #n #l tran%ur%o d# %u d#%arrollo la%
l#ngua% atra+#%aron <a%#% ai%lant#% . aglutinant#% ant#% d# ll#gar al '#rodo d# <l#,i!n.
E%ta id#a #+oluioni%ta ontinu! %i#ndo %o%t#nida (a%ta Au# %# r#ali=! #l d#%on#rtant#
d#%u0ri"i#nto d# Au# la l#ngua "ono%il/0ia (ina :'or lo tanto 0a*o #l %u'u#%to d#
'ri"iti+i%"o:, aunAu# atual"#nt# #% #%#nial"#nt# "ono%il/0ia, <u# #n algLn ti#"'o
una l#ngua d# <l#,i!n.
El (#(o d# Au# toda% la% l#ngua% %# (all#n #n ontinuo a"0io . #+olui!n
:o"'/r#%# #l inglN% d#l ti#"'o d# C(au#r, # inlu%o #l d# S(aH#%'#ar#, on #l atual
8
:
#% la 0a%# d#l %i%t#"a g#nNtio d# la%i<iai!n, %i%t#"a Au# a%'ira a d#%u0rir, "#diant#
un 'ro#%o d# r#on%trui!n, lo% 'o%i0l#% la=o% d# 'ar#nt#%o #ntr# la% l#ngua%.
TNnia"#nt#, %# di# Au# #,i%t# 'ar#nt#%o #ntr# do% l#ngua% uando, . %!lo uando,
'u#da %#r d#"o%trado Au# a"0a% ti#n#n un ant#'a%ado o"Ln. A%, #l #%'aUol . #l
'ortuguN%, *unto on #l <ranN% . #l italiano, %on l#ngua% d#ri+ada% dir#ta"#nt# d#l latn,
la l#ngua d# la antigua Ro"a, (o. l#ngua "u#rtaP "i#ntra% Au# #l (#0r#o . otra% l#ngua%
#"'ar#ntada% (an %ido id#nti<iada% o"o d#%#ndi#nt#% d# una l#ngua "adr#
d#%onoida, d#no"inada 'ro+i%ional"#nt# l#ngua 'roto%#"ita.
E% #+id#nt# Au#, %i #%ta in+#%tigai!n g#n#al!gia 'udi#%# %#r r#trotrada (a%ta lo
Au# lo% "onog#n#tii%ta% on%id#ran o"o %u onlu%i!n l!gia, #%t# 'ro#di"i#nto no%
onduira (a%ta #l d#%u0ri"i#nto d# la l#ngua "adr# d# toda% la% l#ngua%. Tro"0#tti
anuni! #n 1282 Au# (a0a logrado r#duir a nu#+# #l total d# lo% gru'o% lingO%tio%
:au/%io, a"#rindio, au%tralodra+dio, "unda'olinN%io, indo(ino, (a"ito%#"tio,
0antL:%udanN%, uraloaltaio # indo#uro'#o:. A '#%ar d# todo, autoridad#% "/%
on%#r+adora% %# inlinan a alular #l nL"#ro d# <a"ilia% lingO%tia% a'ar#nt#"#nt#
di%tinta% #n 899 o "/%P aunAu# 'artidario% d# la di+i%i!n #ntr# nu#+# <a"ilia%, no (a.
duda a#ra d# lo% "Nrito% # i"'ortania d# la t#ora "#nionada #n Llti"o lugar.
En un o"uniado dirigido a la QA%iati Soi#t.T d# B#ngala 'or Sir Jillia"
Jon#% #n 1;34, di(o in+#%tigador (i=o la %or'r#nd#nt# 'r#dii!n d# Au# <utura%
in+#%tigaion#% 'ro'orionaran 'ru#0a% a#ra d#l orig#n o"Ln d#l %/n%rito . la%
'rini'al#% l#ngua% d# Euro'a, inluido #l inglN%. Po%t#rior#% #%tudio% no %!lo
on<ir"aron #%ta 'ro<#a, %ino Au# 'u%i#ron d# "ani<i#%to la #,i%t#nia, #n ti#"'o%
r#"oto%, d# una tri0u r#lati+a"#nt# '#Au#Ua Au# (a0la0a #n una l#ngua Au# (a %ido
d#no"inada indo#uro'#o 'ri"iti+o. Uno% 8.999 aUo% ant#% d# Cri%to, #%ta o"unidad
o"#n=! a r#%Au#0ra*ar%# . una %#ri# d# #"igraion#% di%#"inaron a "u(o% d# %u%

8
Entr# no%otro% o"'/r#%# #l a%t#llano d# Al<on%o X #l Sa0io, # inlu%o #l d# C#r+ant#%, on #l atual.
"i#"0ro% a tra+N% d# Euro'a, ll#+ando a otro%, a tra+N% d# A%ia I#nor, a di+#r%a%
r#gion#% d# A%ia.
Co"o r#%ultado d# #%ta di%'#r%i!n, #n lo% %iglo% %igui#nt#% %# d#%arrollaron +ario%
#nt#nar#% d# l#ngua% di%tinta%. El tNr"ino ol#ti+o Au# T(o"a% Boung a'li! a #%ta%
l#ngua% #% un tanto #Au+oo, .a Au# lo "i%"o #ntr# la% l#ngua% #uro'#a% E'or #*#"'lo:
#%tonio, <inN% . (LngaroF o"o #ntr# la% d# la India E'or #*#"'lo: l#ngua% dr/+ida% d#l %ur
d# la '#nn%ula indo%t/niaF, #,i%t#n idio"a% Au# indi%uti0l#"#nt# '#rt#n##n a otro%
gru'o% lingO%tio%. En a"0io (a. l#ngua% d#l "i%"o gru'o d# l#ngua% indo#uro'#a%
E'or #*#"'lo: #l '#r%aF u.o /"0ito g#ogr/<io nada ti#n# Au# +#r on la loali=ai!n Au#
%ugi#r# #l no"0r# d# la <a"ilia lingO%tia a la Au# '#rt#n##n. Sin #"0argo, . a '#%ar d#
todo% %u% inon+#ni#nt#%, la d#no"inai!n d# l#ngua% indo#uro'#a% #%t/, #n la atualidad,
<ir"#"#nt# #%ta0l#ida a au%a d# %u u%o . di<u%i!n.
No #,i%t# #n nu#%tro% da%, a'art# d# %u idio"a, ra%tro alguno d#l 'u#0lo Au#
originaria"#nt# (a0la0a #l indo#uro'#oP %in #"0argo, lo% <il!logo% (an logrado
r#on%truir lo Au# %# %u'on# 'u#da %#r una i"ag#n ra=ona0l# d# d!nd# . !"o +i+i! #%t#
'u#0lo. Iu(o% d# lo% indiio% +#r0al#% 'ar##n on+#rg#r %o0r# la% llanura% d#l #ntro
d# Euro'aP #%t# (#(o %ugi#r# Au# la l#ngua "adr# indo#uro'#a o"#n=! %u di%'#r%i!n a
'artir d# algLn %itio #rano a #%t# 'unto. Ad#"/% no% #nontra"o% on Au# "u(a% d#
la% l#ngua% d#ri+ada% ti#n#n no"0r#% 'r/tia"#nt# igual#% 'ara d#%ignar di+#r%a%
'lanta% . ani"al#%, 'or lo Au# %# 'u#d# %u'on#r, ra=ona0l#"#nt#, Au# #l 'u#0lo Au#
utili=! originaria"#nt# tal#% 'ala0ra% d#0a d# #%tar <a"iliari=ado on la% o%a% d#%rita%,
lo ual a %u +#= %ugi#r# Au# %u 'a% natal #ra #l (/0itat d# d#t#r"inada% <or"a% d# +ida,
irun%tania Au# %ir+# d# a'o.o 'ara d#t#r"inar la% 'o%i0ilidad#% d# #%ta o aAu#lla
'ro'u#%ta loali=ai!n.
R#%u"i#ndo, #%ta% . otra% on%id#raion#% %u0ra.an #l (#(o d# Au# #l (ogar
an#%tral d#l 'u#0lo Au# (a0la0a #l indo#uro'#o #%ta0a %ituado a i#rta di%tania d#l "ar,
Au# go=a0a d# un li"a t#"'lado . Au#, on toda 'ro0a0ilidad, %# #,t#nda d#%d# #l
t#rritorio d# la atual Lituania (a%ta la% +a%ta% llanura% inulta% d#l %ur d# Ru%ia.


II

El a"an##r d# la $i%toria o"o tal #% un aont#i"i#nto o"'arati+a"#nt# tan
r#i#nt#, Au# tal +#= tran%urri#ra "/% d# un "ill!n d# aUo% ant#% d# Au# #l :omo sapiens
a'r#ndi#%# a r#'r#%#ntar gr/<ia"#nt# #l l#ngua*#. Co"o .a %# (a di(o, la #%ritura d#0#
%#r on%id#rada o"o un "#dio %#undario d# o"uniai!n, '#ro %u i"'ortania no 'or
#llo d#0# %#r d#%#%ti"ada.
Ant#% d# Au# %# 'rodu*#%# #%t# aont#i"i#nto, (a# "u(o% "il#nio%, lo%
onoi"i#nto% . r#u#rdo% d# la (u"anidad t#nan Au# %#r tran%"itido% +#r0al"#nt#, .
'or lo tanto #%ta0an %u*#to% a toda% la% +agu#dad#% . #,tra+agania% d# la "#"oria
(u"ana. Co"o r#%ultado d# tal#% d#<#to%, . a '#%ar d# la a.uda Au# 'udi#%#n (a0#r
<ailitado i#rto% r#ur%o% "n#"otNnio% :tal#% o"o 0a%tonillo% d#ntado% .
u#rd#illa% anudada%:, . 'or "u. int#r#%ado% Au# #%t#"o% #n ono#r la% ati+idad#% d#
nu#%tro% ant#'a%ado%, d#0#"o% r#%ignarno% a on%id#rar Au# la 'o%i0ilidad d# tal
onoi"i#nto #n %u "a.or 'art# #%t/ irr#'ara0l#"#nt# '#rdida . Au# a#ra d#
aont#i"i#nto% tan <or"ida0l#% o"o #l d#%u0ri"i#nto d#l <u#go, la in+#ni!n d# la
ru#da . la introdui!n d# la agriultura, %!lo 'od#"o% arri#%gar #%'#ulaion#% "/% o
"#no% +aga% # i"'ro0a0l#%.
Por lo d#"/%, #l art# d# la #%ritura 'r#%u'on# #l onoi"i#nto d# lo% "at#rial#%
'ara #%ri0ir, . #n #%t# t#rr#no #%ta"o% ra=ona0l#"#nt# 0i#n in<or"ado%, 'or uanto lo%
#*#"'lo% d# lo uno n##%aria"#nt# no% 'ro'orionan #+id#nia d# lo% otro%. A%, uno d#
lo% 'r#d##%or#% d#l 'a'#l <u# #l 'a'iro, 'lanta au/tia Au# r## a0undant#"#nt# a lo
largo d# la% ri0#ra% 0a*a% d#l ro Nilo, . Au# toda+a 'u#d# (allar%# #n la atualidad #n #l
Sud/n. El antiuario &arr!n, ont#"'or/n#o d# Ci#r!n, d#a Au# #l 'a'iro no %# u%!
'ara #%ri0ir (a%ta la N'oa d# Al#*andro Iagno, '#ro %# (an #nontrado "anu%rito% d#l
antiguo Egi'to Au# 'ru#0an Au# .a %# utili=a0a (a# 7.999 ! 6.999 aUo%.
El d#%u0ri"i#nto #gi'io d# Au# una <ina "#"0rana +#g#tal on%titua una
%u'#r<ii# #%'#ial"#nt# id!n#a 'ara la #%ritura ondu*o a un a"'lio u%o d#l 'a'iro 'ara
#%t# <in. En la 'r#'arai!n d#l "at#rial %# di%'ona una a'a d# 'a'iro, on la% <i0ra%
'r#+ia"#nt# #"'a'ada% #n agua . oloada% +#rtial"#nt#. Eni"a d# #%ta a'a %#
oloa0a otra on la% <i0ra% #n 'o%ii!n (ori=ontalP a"0a% a'a% #ran '#gada% la una a la
otra 'or "#dio d# una %u%tania ad(#r#nt#, lu#go %# 'r#n%a0a #l on*untoP #%ta o'#rai!n
#ra %#guida 'or un 'ro#%o d#%#ant#P "/% tard#, la 'art# d#l 'li#go a% <or"ado, #n #l Au#
la% <i0ra% #%ta0an oloada% (ori=ontal"#nt#, #ra 'uli"#ntada uidado%a"#nt#, Au#dando
a% di%'u#%ta 'ara %#r utili=ada 'or lo% #%ri0a%. Una +#= 'r#'arado #l 'a'iro, %# (aan
larga% tira%, "#diant# la uni!n d# +ario% 'li#go%P alguna% d# #%ta% tira% d# 'a'iro <or"an
rollo% d# "/% d# %#i% "#tro% d# longitud. E%ri0an %o0r# #l 'a'iro on un /la"o d# aUa
. una tinta (#(a on una "i,tura auo%a d# go"a . n#gro d# (u"o.
La arilla (L"#da, #"'l#ada 'rini'al"#nt# 'or lo% 0a0ilonio% . %u% 'r#d##%or#%,
#% otro d# lo% "at#rial#% utili=ado 'ri"iti+a"#nt# 'ara la #%rituraP g#n#ral"#nt# l# da0an
la <or"a d# ta0lilla% r#tangular#%, #n la% Au# (aan la% orr#%'ondi#nt#% ini%ion#% on
un cuneus, oiNndola% d#%'uN%. Co"o "#dida d# 'r#aui!n, %# (aa un du'liado :#l
#Aui+al#nt# d# nu#%tra o'ia on 'a'#l ar0!n:, Au# %# oloa0a *unto on #l original #n
un #n+oltorio 'rot#tor.
Pro0a0l#"#nt#, #l 'ri"#r "at#rial 'ara #%ri0ir utili=ado 'or #l (o"0r# <u# la
'i=arra o la 'i#dra, . %u u%o d#0i! d# #%tar in%'irado 'or la% 'intura% Au# #l (o"0r#
'al#oltio gara0at#a0a %o0r# la% 'ar#d#% d# %u% a+#rna%. D#%d# lu#go, %igu# %i#ndo un
'unto dudo%o %i #%ta% 'intura% <u#ron #*#utada% 'ura"#nt# 'or 'la#r o %i #ran r#ali=ada%
on la int#ni!n d# r#gi%trar aont#i"i#nto%, #n u.o a%o r#%ultaran %#r un int#nto d#
#%ritura.
S#a o"o <u#r#, la 'ri"#ra #%ritura +#rdad#ra ado't! la <or"a d# 'itogra"a%,
lo% ual#% r#'r#%#nta0an tan %!lo lo% o0*#to% di0u*ado% :#% d#ir, un o*o #ra un o*o, un
'#rro, un '#rro . un rulo r#'r#%#nta0a #l %ol:. AunAu# 'or #%t# 'ro#di"i#nto #%
'o%i0l# dar una +i+ida r#'rodui!n d# #%#na% . aont#i"i#nto%, %on #+id#nt#% %u%
li"itaion#% 'ara <in#% narrati+o%. La %ituai!n "#*or! uando lo% di0u*o% #+oluionaron
gradual"#nt# . %# on+irti#ron #n id#!gra<o% o id#ogra"a% E%"0olo% d# 'ala0ra%F .
ll#garon a r#'r#%#ntar no 'r#i%a"#nt# lo% o0*#to% #n % "i%"o%, %ino la% id#a% a%oiada%
on tal#% o0*#to% Eun o*o %i"0oli=a la +i%ta, un '#rro la a=a, un rulo #l alor, o #l daF.
Para la orr#ta int#r'r#tai!n d# tal#% %"0olo% #ra 'r#i%o (a#r u%o d# on%id#ra0l#%
dot#% d# i"aginai!n, on lo% on%igui#nt#% '#ligro% . 'o%i0ilidad#% d# #rror, 'ara lo% Au#
d#0i#ran d#%u0rir #l %igni<iado d# alguna% d# #%ta% i"/g#n#% on+#nional#%. A% 'or
#*#"'lo, durant# un #%tudio d# lo% id#ogra"a% d# lo% indio% d# A"Nria d#l Nort#, r#%ult!
Au# "i#ntra% un /guila r#'r#%#nta0a la 0ra+ura, o%a 0a%tant# o"'r#n%i0l#, la +ida #ra
%i"0oli=ada 'or una %#r'i#nt#, d#0ido a la r##nia 'o'ular d# Au# #%t# r#'til 'u#d# +i+ir
#t#rna"#nt#.
En la 'itogra<a no (a. on#,i!n alguna #ntr# #l o0*#to 'intado . #l no"0r#
(a0ladoP 'r#i%a"#nt# #l #%ta0l#i"i#nto d# tal n#,o <u# lo Au# ondu*o <inal"#nt# al
d#%arrollo d# la #%ritura <onNtia.
Lo% *#rogl<io% no% <ailitan #n i#rto "odo la o"'r#n%i!n d# !"o 'udo
r#ali=ar%# #%ta i"'ortant# inno+ai!n, .a Au# lo% o0*#to% 'intado% r#'r#%#ntan no lo%
o0*#to% #n %, %ino lo% %onido% on #llo% a%oiado%. Por #%t# 'ro#di"i#nto #% 'o%i0l#
o"uniar no"0r#% 'ro'io% . r#'r#%#ntar id#a% a0%trata%P 'or #*#"'lo: un %ol . un dado
'ara #,'r#%ar Q%oldadoTP un sol, una% (o*a% d# t . una rosa, 'ara #,'r#%ar Q%olt#roT.
Una int#r#%ant# arat#r%tia d# la #%ritura *#rogl<ia #gi'ia <u# #l u%o
o"0inado d# id#ogra"a% E%"0olo% d# %#ntidoF . <onogra"a% E%"0olo% d# %onidoFP la
r#'r#%#ntai!n 'it!ria #ra r#ali=ada #n do% ta"aUo%: uno grand#, d#%tinado a la
int#r'r#tai!n +i%ual Lnia"#nt#, . otro '#Au#Uo, a'to 'ara #,'on#r lo% tNr"ino% d#l
l#ngua*#. Alguno% <onogra"a% #ran ad#"/% 'oli<!nio%, #% d#ir, r#'r#%#nta0an "/% d#
un %onido, "i#ntra% Au# otro% %igno%, onoido% o"o (o"!<ono%, t#nan #l "i%"o +alor
<onNtio '#ro d#%igna0an o0*#to% di%tinto%P graia% a #%to% arti<iio%, lo% "#dio% d#
#,'r#%i!n #ran "u. a"'lio%. P#ro lo% #gi'io% no alan=aron #l #%al!n %u'#rior Au#
'#r"it# #l r##"'la=o d# %"0olo% d# %#ntido 'or #l#"#nto% d# %onidoP . a tra+N% d# lo%
%iglo% d# %u dilatada (i%toria %u #%ritura %igui! %i#ndo #%#nial"#nt# una #%ritura
'itogr/<ia r#<or=ada on %"0olo% d# %onido%.
En I#%o'ota"ia (i=o %u a'arii!n una #%ritura #n la Au# (a. %"0olo% d# %la0a%,
tal#% o"o =a, "#, 'ag, "ar, . <inal"#nt#, a 'artir d# #%ta #%ritura %il/0ia, %# d#%arroll!
un %i%t#"a al<a0Ntio o"'u#%to 'or un nL"#ro d# %igno% r#lati+a"#nt# '#Au#Uo, ada
uno d# lo% ual#% r#'r#%#nta0a uno o "/% %onido% Eo"o %u#d#, 'or #*#"'lo, #n
a%t#llano, on la l#tra , Au# #% utili=ada 'ara lo% %onido% > . , a%a, #0ollaF.
E%ta r#+oluionaria %nt#%i% (a %ido atri0uida u%ual"#nt# a lo% %#"ita%. Uno% "il
aUo% ant#% d# Cri%to %# utili=a0an uatro 'rini'al#% di+i%ion#% d#l lla"ado al<a0#to
%#"ita: #l #to'# Ed#%#ndi#nt# d# la ra"a %ur:%#"itaF, #l ara"#o, #l anan#o . #l
'al#%tiniano E+/%tago d# la ra"a nor:%#"itaFP ada uno d# #llo% 'o%#a d# 88 a 59 %igno%,
Au# r#'r#%#nta0an %ola"#nt# on%onant#%. P#ro #%ta 'r/tia %#"ita d# o"itir la% +oal#%
d# la #%ritura Ea0andonada "/% tard#F <u# o'iada %#gura"#nt# d# lo% antiguo% #gi'io%,
Aui#n#% (a0an di%tinguido 87 %"0olo% on%onant#%, lo% ual#% <u#ron on%id#rado%
a%i"i%"o al<a0Ntio% #n #l "o"#nto d# %u d#%u0ri"i#nto (a# "/% d# un %iglo. P#ro,
o"o %o%ti#n# I. J. G#l0 #n %u '#n#trant# an/li%i% ) &tud% of Ariting 71na !istoria de la
escritura8 ELondr#%, 1268F, #n a'o.o d# u.a t#%i% 'ro'oriona on+in#nt#% argu"#nto%
. a"'lia #+id#nia, #ra di<il ll#gar a la onlu%i!n d# Au# la% #%ritura% #gi'ia .
%#"tia <u#ran #n r#alidad %il/0ia% . Au# %u% %igno% <onNtio% no r#'r#%#nta0an
"#ra"#nt# on%onant#%, %ino on%onant#% "/% una +oal :o"o %u#d#
indi%uti0l#"#nt# on la #%ritura un#i<or"# d# I#%o'ota"ia, #n la ual #l %igno 'ara
?a, 'or #*#"'lo, ta"0iNn 'u#d# %#r tra%rito 'or ?e, ?i, ?o, ?u, %#gLn r#Aui#ra #l
ont#,to:. A%, 'u#%, r#%ultara Au# lo% 'ri"#ro% Au# d#%arrollaron un +#rdad#ro al<a0#to
<u#ron lo% gri#go%. Su al<a0#to #n r#alidad #% d# orig#n %#"tio, o"o no% lo d#"u#%tran
lo% no"0r#% dado% a %u% %igno% al<a, 0#ta, ga""a, d#lta... Egri#goF, al#<, 0#=, gi"#l, dal#=
E%#"tioF. E%t# 'rN%ta"o <u# a0i#rta"#nt# r#onoido 'or lo% "i%"o% gri#go%, lo% ual#%
d#%ri0#n %u #%ritura o"o <#niia.
A'art# d# la introdui!n d# la r#'r#%#ntai!n d# la% +oal#%, lo% gri#go%
r#ali=aron otra% i"'ortant#% alt#raion#% #n la #%ritura %#"tia, la% ual#% inluan #l
a"0io d# dir#i!n #n la #%ritura . #n la l#tura. Lo% arat#r#% %#"tio% #ran l#do% d#
d#r#(a a i=Aui#rda :%# %u'on# Au# #%ta on+#ni!n india Au# la #%ritura Au# <u# %u
'r#d##%ora #ra una #%ritura gra0ada, di0u*ada, %igui#ndo la on+#ni#nia d#l gra0ador:.
Al 'rini'io, la% in%ri'ion#% gri#ga% %#guan #l "i%"o %#ntido, '#ro lu#go %igui! un
'#rodo d# #,'#ri"#ntai!n, durant# #l ual %# ado't! un 'ro#di"i#nto "i,to o
0u%tr!<#don, %i"ilar al "o+i"i#nto d#l arado, #n #l ual la% ln#a% d# la #%ritura orran
alt#rnati+a"#nt# d# d#r#(a a i=Aui#rda . d# i=Aui#rda a d#r#(a. El #%tilo d# #%ri0ir
%ola"#nt# d# i=Aui#rda a d#r#(a :Au# #ra o0+ia"#nt# #l Au# "#*or %# ao"oda0a a lo%
#%ri0a% d#,tr!"ano% d# una #ra d# tinta . 'lu"a: no a'ar#i! (a%ta lo% o"i#n=o% d#l
%iglo &II ant#% d# Cri%to, uando %igno% tal#% o"o Au#daron #%ta0l#ido% o"o B.
Entr# tanto, . "u. 'ro0a0l#"#nt# graia% a lo% #tru%o%, #l art# d# la #%ritura al<a0Ntia
ll#g! a Ro"a, d#%d# dond# #l onoi"i#nto d# #%ta in+#ni!n %# #,'andi! a tra+N% d#
Euro'a . d#l r#%to d#l I"'#rio.
El al<a0#to #tru%o original o"'r#nda 84 l#tra%, d# la% ual#% lo% ro"ano%
to"aron #n 'rN%ta"o 81 : A B C D E @ Y $ I K L I N O P Z R S T & X:. I/% tard#, #l
%N'ti"o %igno EY on #l %onido d# G o KF <u# r##"'la=ado 'or G, . toda+a "/% tard#, .
'ara 'od#r #<#tuar la tran%lit#rai!n d# i#rta% +oali=aion#% (#lNnia%, %# ado'taron la%
l#tra% gri#ga% B . Y, %i#ndo oloada% al <inal d#l al<a0#to latino, u.a +#r%i!n l/%ia
ontu+o d# tal "odo 85 l#tra%. El d#%arrollo d# la & #n U . J . la di<#r#niai!n d# I . J
<u#ron #+oluion#% tarda% Au# tu+i#ron lugar #n lo% %iglo% X . XI&, r#%'#ti+a"#nt#.
En #%ritura 'itogr/<ia, #l nL"#ro d# %igno% n##%ario% 'u#d# alan=ar +ario%
"illar#%, . la a0ru"adora %u'#rioridad d#l %i%t#"a al<a0Ntio %# 0a%a #n la r#'r#%#ntai!n
d# un nL"#ro d# %onido% d#l l#ngua*# r#lati+a"#nt# '#Au#Uo, 'or "#dio d# l#tra% Au#
'u#d#n %#r o"0inada% (a%ta <or"ar un +oa0ulario tan #,t#n%o o"o %# d#%##. La%
indi%uti0l#% +#nta*a% d# #%t# 'ro#di"i#nto (an %ido r#onoida% d#%d# (a# "u(%i"o%
aUo% 'or la "a.ora d# lo% 'a%#%, %i#ndo C(ina la Lnia #,#'i!n i"'ortant# a #%ta r#gla,
'#ro inlu%o #n #%t# 'a% lo% "i#"0ro% d#l Con%#*o d# E%tado (an a'ro0ado
r#i#nt#"#nt# un 'rogra"a d# r#<or"a d#l l#ngua*#, #l ual inlu.# la ado'i!n d#l
al<a0#to oid#ntal 'ara %#r u%ado o"o #%ritura <onNtia au,iliar. Un #%tudiant# (ino
n##%ita ono#r #ra d# 5.999 %igno% 'ara 'od#r l##r un li0ro orri#nt#, '#ro, %i d#%#a
'o%##r onoi"i#nto% "/% 'ro<undo%, n##%ita a'r#nd#r d# "#"oria uno% 79.999 %igno%.
La introdui!n d# la #%ritura <onNtia %ir+i! 'ara dirigir la at#ni!n %o0r# #l
(#(o d# Au# todo% lo% %onido% Au# %# 'rodu#n al (a0lar 'u#d#n %#r di+idido% #n do%
at#gora%: +oal#% . on%onant#%. D# #%to% do% o"'on#nt#% 0/%io%, la% +oal#% %on
'roduida% 'or la %i"'l# #"i%i!n d# la +o=, #% d#ir, 'or la +i0rai!n d# la% u#rda%
+oal#%, "i#ntra% Au# la% on%onant#% %on "#ro% %onido% Au# ao"'aUan a la% +oal#% o
%onant#% Ed# aAu on%onant#%F.
Lo% lingOi%ta% d#no"inan <on#"a% a lo% %onido% Au# on%titu.#n un l#ngua*#, . %#
(a d#"o%trado Au# %u nL"#ro 'u#d# +ariar #ntr# 8 . 18 <on#"a% +o/lio%, Au# #%t/n #n
a%oiai!n on un nL"#ro d# <on#"a% d# la +ari#dad on%onant# Au# o%ilan #ntr# 18 . 69.
T#!ria"#nt#, un al<a0#to d#0#ra t#n#r un %igno 'ro'io 'ara ada %onido di%tinto Au# %#
utili=a #n #l l#ngua*# . Au# 'u#d# %#r anali=ado. P#ro no #,i%t# tal al<a0#to, a'art# d# una
o"'ilai!n al<a0Ntia int#rnaional, d#"a%iado in!"oda 'ara %u u%o otidiano. La
onoida +#r%i!n ro"ana #% #%#nial"#nt# una #%'#i# d# o"odn ada'tado a la%
+ariada% #,ig#nia% d# "u(a% l#ngua% di%tinta%, lo ual d#t#r"ina Au# #n oa%ion#%
u0ra #%ta% #,ig#nia% d# "odo (arto 'r#ario. A% #n inglN%, 'or #*#"'lo, 84 l#tra% (an
d# r#'r#%#ntar uno% 7; <on#"a% E18 %onido% +o/lio%, 84 %onido% on%on/ntio% . 2
di'tongo%FP tal %ituai!n (a %ido %ol+#ntada "#diant# %u0t#r<ugio% tal#% o"o #l d#
o"0inaion#% d# l#tra% E(, %(, t(F o la a%ignai!n d# "/% d# un %onido a una "i%"a
l#tra.
En +i%ta d# Au# la% l#tra% %# originaron 'ara %#r utili=ada% o"o %"0olo%
<onNtio%, %# 'u#d# %u'on#r Au# (u0o un ti#"'o #n Au# #l l#tor 'oda 'ronuniar al +#rla
ant# %u% o*o%, . aunAu# no la onoi#%# 'r#+ia"#nt#, ualAui#r 'ala0ra, # inlu%o
d#l#tr#arla orr#ta"#nt# al orla 'ronuniar 'or +#= 'ri"#ra.
5
P#ro #%t# <#li= #%tado d#
o%a% #%t/ "u. l#*o% d# %#r r#al #n la "a.or 'art# d# la% l#ngua% atual#%, %i#ndo
'artiular"#nt# notoria% la% #,#ntriidad#% Au# 'r#%#nta #l d#l#tr#o d# la% 'ala0ra%
ingl#%a%, .a Au# #n #%t# idio"a no %!lo idNntio% %"0olo% #,'r#%an %onido% di%tinto% :at
E'ronuniai!n [tF, at# E'r. #itF, oug( E'r. o<FP #noug( E'r. in\M<FP n#G E'r. nuFP %#G E'r.

5
Tal %u#d# toda+a #n #l a%t#llano, a '#%ar d# i#rta% #,#'ion#% d# ti'o ortogr/<io.
%!uF:, %ino Au# un "i%"o %onido #% #,'r#%ado 'or "#dio d# %"0olo% di%tinto% :0lu#,
0l#G E0luFP to"# . 'to"ain# E'r. t!u"FP nig(t . Hnig(t EnaitF: . 'ara au"#ntar la
on<u%i!n #,i%t#n 'ala0ra% Au# on %igni<iado . %onido di%tinto% %# #%ri0#n #,ata"#nt#
igual :r#<u%# Ed#n#garFP r#<u%# Er#<undirFP r#<u%# Er#%iduo, #%oriaF.
No #% di<il o"'r#nd#r la ra=!n d# tal#% on<u%ion#%P una l#ngua #% algo dotado
d# +italidad 'ro'ia, . #n #l nor"al tran%urrir d# %u d#%arrollo . r#i"i#nto la% 'ala0ra%
+an alt#rando %u %igni<iado, o 0i#n a#n #n d#%u%o, 'ara %#r r##"'la=ada% 'or
#,'r#%ion#% Au# una% +##% %on total"#nt# nu#+a% . otra% %# to"an 'r#%tada% d# una
l#ngua #,tran*#ra. B no %!lo la l#ngua #%t/ %u*#ta a a"0io% . alt#raion#%P lo% u%uario% d#
di(a l#ngua a"0ian a %u +#= #l l#ngua*#P %# %u#d#n la% g#n#raion#% #n una
int#r"ina0l# 'ro#%i!n . on ada tran%"i%i!n d# l#ngua*# d# una a otra %# 'rodu#n
in#+ita0l#"#nt# %util#% "odi<iaion#% #n la 'ronuniai!n . #n #l %igni<iado d# la%
'ala0ra%. A '#%ar d# #llo, %!lo "u. rara"#nt# %# r#ali=an "odi<iaion#% o"'#n%atoria%
#n #l d#l#tr#o d# la% "i%"a%, on #l r#%ultado d# Au# la #%ritura ti#nd# a (a#r%# ada +#=
"/% on<u%a, on%#r+ando <al%#dad#% t#r"inol!gia% tal#% o"o la% .a "#nionada% #n
inglN% d# caug! 'or cof, naug! 'or naut, >noc> por no> % boug! 'or bo?. En #<#to, <alta
d# un r#a*u%t# '#ri!dio, la #%ritura al<a0Ntia r#+i#rt# gradual"#nt# #n una #%ritura
id#ogr/<ia, #n la Au# la% 'ala0ra% <inal"#nt# d#*an d# %#r #l#"#nto% <onNtio%, .
r#Aui#r#n %#r a'r#ndida% una a una.


III

Ant#rior"#nt# %# (a di(o Au# un l#ngua*# r## . %# d#%arrollaP %# d#0# aUadir
Au#, o"o l#% %u#d# a otra% o%a% dotada% d# +ida, ta"0iNn 'u#d# d#0ilitar%# . "orirP
d#%'uN% d# lo ual, . %#gLn dit#n la% irun%tania%, 'u#d# on%#r+ar%# #l r#u#rdo d#
di(a l#ngua :o"o (a %u#dido on #l gri#go . on #l latn:, o 'u#d# %#r o"'l#ta"#nt#
ol+idada. P#ro inlu%o #n tal a%o, una l#ngua d#%a'ar#ida no #%t/ n##%aria"#nt#
'#rdida . 'u#d# %#r %u%#'ti0l# d# %#r d# nu#+o r#"#"orada, %i durant# la N'oa #n Au#
#%tu+o +i+a, ad#"/% d# %#r (a0lada, <u# ta"0iNn #%rita, 'u#%to Au# #,i%t# la 'o%i0ilidad
d# Au# 'or lo "#no% alguna d# aAu#lla% in%ri'ion#% (a.a %o0r#+i+ido . Au#, %i 0i#n d#
"o"#nto no %on onoida% ni utili=a0l#% 'ara %u #%tudio, 'u#d#n, "/% 'ronto o "/% tard#,
%#r d#%u0i#rta% . r#la"ar a% la at#ni!n d# %a0io% . #rudito%.
D#l "i%"o "odo Au# l#ngua% di%tinta% o"'art#n una "i%"a #%ritura :'or
#*#"'lo, inglN%, <ranN%, al#"/n, italiano . #%'aUol, #ntr# otro%:, la "i%"a l#ngua 'u#d#
%#r #,'r#%ada #n "/% d# una #%rituraP a% #l turo, Au# a(ora utili=a #l al<a0#to latino, d#
au#rdo on #l d#r#to 'ro"ulgado 'or Iu%ta</ K#"al #n 1283, ant#rior"#nt# %#
#%ri0a #n arat#r#% /ra0#%.
En +i%ta d# lo #,'u#%to, al tratar d# d#%i<rar un t#,to antiguo, 'u#d#n 'r#%#ntar%#
uatro alt#rnati+a%, %#gLn %#a la l#ngua o la #%ritura lo Au# %# ono=a o d#%ono=a, . la
'o%i0ilidad d# N,ito, #n ada a%o, #% o"o %igu#:

Lengua+e Escritura =esciframiento
onoido onoida no (a. 'ro0l#"a
onoido d#%onoida r#lati+a"#nt# </il
d#%onoido onoida di<il
d#%onoido d#%onoida i"'o%i0l#

Si #l #,a"#n d# di(a #%ritura r#+#la Au# la #%ritura . la l#ngua %on <a"iliar#%,
no (a., natural"#nt#, di<iultad alguna. En lo% a%o% #n Au# %# ono# la l#ngua, '#ro no
la #%ritura, #l Au# (a d# d#%i<rar di(a #%ritura 'u#d# (a#r u%o d# la tNnia
ri'togr/<ia d# la %i"'l# %u%titui!n, '#ro d#0# d#t#r"inar #n 'ri"#r lugar la id#ntidad
d# la l#ngua onoida d# Au# %# trat# . a+#riguar la natural#=a . dir#i!n d# la #%ritura
d#%onoida. Su'oni#ndo Au# #l "at#rial d# Au# %# di%'on# %#a lo %u<ii#nt#"#nt#
r#'r#%#ntati+o o"o 'ara 'od#r (a#r una a'r#iai!n <id#digna, #l nL"#ro d# arat#r#%
di<#r#nt#% Au# utili=a la #%ritura dar/ una indiai!n d# %u natural#=aP 'or #*#"'lo, %i #%
al<a0Ntia, #l nL"#ro d# arat#r#% %#r/ '#Au#UoP N%to% 'u#d#n #%ri0ir%# (ori=ontal"#nt#
#n a"0a% dir#ion#%, o 0i#n una ln#a d# d#r#(a a i=Aui#rda . otra d# i=Aui#rda a
d#r#(a E0u%tr!<#donF, o 0i#n d# arri0a a a0a*o #n olu"na% +#rtial#% Au# 'rogr#%an d#
i=Aui#rda a d#r#(aP 'u#d#n ta"0iNn %#guir una ln#a ur+a Eo"o %u#d# #n #l di%o d#
@#%toF, o ualAui#r otro di%#Uo, # inlu%o %in ord#n alguno.
R#al"#nt#, nada d#0# %#r d#%uidadoP lo% 'ri"#ro% in+#%tigador#% Au# #%tudiaron
la #%ritura un#i<or"# Au#daron '#r'l#*o% al 'rini'io ant# %#ri#% d# in%ri'ion#%
%ituada% alr#d#dor d# (u#o% d# 'u#rta% o +#ntana%, #n <or"a d# "aro, la% ual#% %#
o0%#r+! Au# 'ri"#ro orran d# a0a*o a arri0a d# uno d# lo% lado% d#l #%'aio +ital #ntral,
lu#go lo% arat#r#% di%urran d# un lado a otro d# la 'art# %u'#rior . d#%#ndan 'or #l
otro lado. Al no o"'r#nd#r Au# la in%ri'i!n #%ta0a 'ro.#tada 'ara %#r l#da o"o la
l#.#nda d# una "on#da E. Au#, #n on%#u#nia, lo% do% t#rio% d# lo% arat#r#%
a'ar#an oloado% #n lo% lado%F %# on%id#r!, #rr!n#a"#nt#, Au# lo% %igno% 'odan
di%'on#r%# #n ualAui#r dir#i!n. D# #%t# #rror <unda"#ntal %urgi! gran on<u%i!n, la
ual "oti+! #ntr# otra% o%a% la adii!n d# un gran nL"#ro d# %u'u#%to% %igno%.
En a"0io 'u#d# %u#d#r Au# la in+#%tigai!n %# +#a a"'lia"#nt# <ailitada
"#diant# un 'r#+io onoi"i#nto d# lo Au# la #%ritura d#%onoida d#0#ra d#ir. Por
#*#"'lo, #n #l a%o d# Au# #n alguna gu#rra d# onAui%ta %# n##%ita%# 'u0liar una
'rola"a o<iial #n +ario% idio"a%, o"o %u#di! on la 'i#dra Ro%#tta, una d# u.a%
+aria% +#r%ion#% 'udo %#r l#da . o"'r#ndida %in di<iultad alguna.
Para d#t#r"inar %i una l#ngua onoida a'ar## #n un t#,to u.a #%ritura #%
d#%onoida, %#r/ 'r#i%o to"ar #n on%id#rai!n #l lugar d# orig#n d# di(a #%ritura,
Au# 'u#d# %#r o no #l "i%"o #n Au# la #nontraron. El %igui#nt# 'a%o %#r/ a%ignarl# una
<#(a (ai#ndo u%o d# ualAui#r #+id#nia arAu#ol!gia digna d# rNdito, #n on#,i!n
on indiio% tal#% o"o lo% Au# 'u#d# 'ro'orionar la "i%"a #%ritura :%u <or"a, %u #%tilo
. la la%# d# "at#rial %o0r# #l Au# N%ta <u# r#ali=ada:. D#%'uN% d# #%to, . a la lu= d# la
(i%toria d# la r#gi!n d# Au# %# trat#, %#r/ 'o%i0l# #%'#i<iar %u% 'ro0a0l#% autor#% . lograr
a% la id#nti<iai!n d#l l#ngua*# utili=ado.
El "Ntodo d# ataAu# a 'artir d# #%t# "o"#nto #% do0l#: #l lla"ado analtio . #l d#
la 'ala0ra 'ro0a0l#. El 'ri"#ro r#Aui#r# un an/li%i% #,(au%ti+o d# la #%ritura
d#%onoida E%igno%, 'ala0ra%, ont#,toF . la %u%titui!n #,'#ri"#ntal d# +alor#%
<onNtio%, %#guida, %i #% 'o%i0l#, d# una +#ri<iai!n on nu#+o "at#rial. En #%t# 'ro#%o
#% 'o%i0l# Au# %# r#+#l#n i#rto% ra%go% d# la l#ngua onoida. A%, %i 'or #*#"'lo
%u#di#ra Au# la l#ngua <u#%# #l inglN% . la #%ritura al<a0Ntia, o0%#r+ara"o% Au# la l#tra
Au# a'ar#a "/% <r#u#nt#"#nt# %#ra "u. 'ro0a0l#"#nt# la #, %iguiNndola #n
<r#u#nia la t, a, o, n, i, r, s, . Au# la% Lnia% l#tra% Au# a'ar#an %ola% %#ran o 0i#n a, i,
o 0i#n o. $allara"o% lu#go alguna% 'ala0ra% d# do% l#tra%, r#duida% a una '#Au#Ua li%ta
Au# inluira a%, at, be, b%, !e, if e in. Pro%igui#ndo #l #%tudio %# o0%#r+ara Au# a'ar#an
alguna% l#tra% do0l#% Au# 'ro0a0l#"#nt# %#ran ee, ff, ll, oo, o ssP %urgira ta"0iNn alguna
on%trui!n d# tr#% l#tra% d#l ti'o $%$, %i#ndo $ una +oal, %i . #ra una on%onant#, .
+i#+#r%a, o"o #% #l a%o #n 'ala0ra% tal#% o"o aga . gag.
En toda% la% l#ngua%, la% 'ala0ra% ti'o ti#nd#n a <or"ar gru'o% #%ta0l#% .
'#ri!dio%. A% ant E(or"igaF #n a%oiai!n on !ill EolinaF . bear Eo%oF %# #nu#ntran
#n inglN% 0a*o la% <or"a% ant!ill E(or"igu#roF . antbear Eo%o (or"igu#roF, '#ro nuna #n
la% <or"a% !illant . bearant. La on%trui!n d# <ra%#% #%t/ r#gida a%i"i%"o 'or
'ro#di"i#nto% d#t#r"inado%, . aunAu#, 'or #*#"'lo, la% tr#% 'ala0ra% d# la <ra%# Qr#%t in
'#a#T Ed#%an%# #n 'a=F 'u#d#n ta"0iNn a%u"ir la <or"a Qin '#a# r#%tT E#n 'a=
d#%an%#F, nor"al"#nt# nuna a'ar##r/ #n la% <or"a% Qr#%t '#a# inT Ed#%an%# 'a= #nF
o Qin r#%t '#a#T E#n d#%an%# 'a=F. La% <ailidad#% Au# 'r#%tan tal#% arat#r%tia% #n #l
d#%i<rado d# una #%ritura %on #+id#nt#%, o"o lo #% a%i"i%"o la a'arii!n d# no"0r#%
'ro'io% E+Na%# "/% ad#lant#F.
A(ora 0i#n, %i tan %!lo una '#Au#Ua 'art# d#l "at#rial #'igr/<io #% a'to 'ara %u
#%tudio, %#gura"#nt# la tNnia d# la Q'ala0ra 'ro0a0l#T %#r/ la "/% #<ia=. Co"o %u
no"0r# india, #%t# 'ro#di"i#nto #,ig# 'ara alan=ar #l N,ito una (/0il antii'ai!n d#
la% 'o%i0l#% <ra%#% . 'ala0ra%, t#ni#ndo %i#"'r# #n u#nta #l autor o autor#% d# la #%ritura
. lo% "oti+o% Au# 'u#dan (a0#rla in%'irado. Ad#"/%, <r#u#nt#"#nt#, la% irun%tania%
%# 'r#%#ntan d# tal "odo Au# no (a. n##%idad d# #%'#ulaion#% d#"a%iado atr#+ida%.
A%, uando %# trat# d# una gran tu"0a, 'u#d# </il"#nt# ad"itir%# Au# alguna d# la%
in%ri'ion#% ont#ndr/ #l no"0r# d# algLn '#r%ona*# r#al, 'rola"ando %u% +irtud#% .
#nu"#rando %u% nu"#ro%o% triun<o%, . la in+#%tigai!n +#r%ar/ %o0r# ttulo% (onor<io%
tal#% o"o Q'adr# d# %u 'u#0loT, Qa"ado d# lo% dio%#%T, Qd#<#n%or d# la <#T, Qr#. d#
r#.#%T, #t.
D#%d# lu#go #% 'r#i%o ad"itir Au# #%t# "Ntodo #% #n #%#nia n#ta"#nt#
#,'#ri"#ntal . 'or lo tanto #,'u#%to a #rror, . Au# #l N,ito d# %u a'liai!n r#Aui#r# una
i#rta do%i% d# %u#rt#. P#ro, %i#ndo lo Au# #% la +anidad (u"ana, la do%i% no n##%ita %#r
#,#%i+a. S#ra r#al"#nt# un tri%t# #'ita<io #l Au#, al no"0rar algLn "onara 'od#ro%o, l#
n#ga%# la "#ni!n d# grand#% ttulo% o d#%uida%# aUadir una r#lai!n d# %u% "u(o%
N,ito% . r#ali=aion#%, r#al#% o %u'u#%ta%, . %#ra un <il!logo %ingular"#nt# ino"'#t#nt#
Aui#n no %u'i#%# o0t#n#r alguna +#nta*a d# tal %ituai!n.
El 'ro0l#"a d#l d#%i<rado, uando la #%ritura #% onoida, '#ro la l#ngua no, #%
d#%d# lu#go <or"ida0l#, o"o d#"u#%tran lo% "u(o% <raa%o% #,'#ri"#ntado% al
int#ntar lograr una %ati%<atoria o"'r#n%i!n d# la l#ngua #tru%a. En tal a%o, . a <alta d#l
d#%#ado t#,to 0ilingO#, #l Lnio "#dio dir#to d# a'ro,i"ai!n #% #l an/li%i% int#rno,
o"o d#"u#%tra #l lla"ado Q"Ntodo o"0inatorioT d# G. Pa%%#ri, #l ual %# 0a%a #n
indiio% tal#% o"o la natural#=a d# lo% tNr"ino% E#*#"'lo: +oti+o, %#'ulral, nu"#ralF,
a%#gurando d# tal "an#ra la <or"ai!n d# una ta0la d# in%ri'ion#% d# ar/t#r
%#"#*ant#, Au# 'u#d# <ailitar la <or"ai!n d# lo% no"0r#% 'ro'io%. Una +#= o0t#nido%
N%to% %# (a# un int#nto 'or alan=ar #l %igni<iado d# la% 'ala0ra% Au# Au#dan, "#diant#
un uidado%o #%tudio d# %u di%'o%ii!n Ea'arii!n <r#u#nt# o #%a%a, al <inal o al
'rini'io, t#nd#nia a #nontrar la 'ala0ra 'or 'ar#*a%FP %# to"a 0u#na nota d# la
a'arii!n <r#u#nt# d# %u<i*o% indiador#% d# <l#,i!n d# a%o% #n lo% %u%tanti+o%, o 0i#n
<or"a% d# on*ugai!n #n lo% +#r0o%. A ontinuai!n 'u#d# int#ntar%# a%ignar %igni<iado
a la% 'ala0ra% %#l#ionada% #n todo% aAu#llo% 'a%a*#% #n lo% Au# a'ar#=an, on la
#%'#ran=a d# Au# la% a%oiaion#% d# la% int#r'r#taion#% %u'u#%ta% 'u#dan t#n#r %#ntido.
E% #+id#nt# la natural#=a 'ura"#nt# a%ual d# tal 'ro#di"i#nto. La 'o%i0ilidad d# N,ito
%u#l# %#r "u. #%a%a, a "#no% Au# #,i%ta un l#ngua*# onoido, . #n i#rto "odo
%#"#*ant#, on #l Au# 'u#da %#r o"'arado #l l#ngua*# d#%onoido d# Au# %# trat#.
Para alan=ar #%t# <in #ti"ol!gio, #l d#%i<rador d#0# 'rourar id#nti<iar la
l#ngua d#%onoida on la% (a0lada% 'or un 'artiular gru'o raial, %o0r# la 0a%# d# la
on%onania +#r0alP o 0i#n %# o"i#n=a 'or %u'on#r la #,i%t#nia d# la on%onania . %#
0u%an 'o%i0l#% %igni<iado% #ntr# la% l#ngua% Au# onti#n#n 'ala0ra% Au# inlu.#n
%onido% %i"ilar#% a lo% d# la <or"a d# l#ngua*# d#%onoida.
En uanto al 'ro0l#"a Au# %# 'r#%#nta uando no %# ono#n ni la l#ngua ni la
#%ritura, 'u#d# d#ir%# Au#, "i#ntra% la %ituai!n '#rdur#, la% di<iultad#% 'u#d#n %#r
on%id#rada% in%u'#ra0l#%. Nada 'u#d# (a#r%#. P#ro, o"o (an d#"o%trado lo% r#i#nt#%
'rogr#%o% d# do% #*#"'lo% on%id#rado% d# la at#gora in%olu0l#, #l Lin#al B r#t#n%# .
#l (itita *#rogl<io, inlu%o #n tal#% a%o%, una +#= %# on%igu# #%ta0l##r %iAui#ra %#a un
lig#ro 'unto d# ontato, 'u#d# ll#gar a %#r <ati0l# %u d#%i<rado.
Ind#'#ndi#nt#"#nt# d#l (#(o d# Au# %#a la l#ngua o la #%ritura la Au# r#%ult#
'oo <a"iliar, no %!lo #% i"'ortant# la antidad d# "at#rial a'ro+#(a0l# 'ara la
in+#%tigai!n, %ino ta"0iNn la N'oa d#l "i%"o . %u aut#ntiidad. A'art# d# la
i"'ortania Au# 'u#da t#n#r #l #%tado d# on%#r+ai!n 'ara la l#gi0ilidad d#l t#,to,
ta"0iNn #% int#r#%ant# la #dad d# di(o% #*#"'lar#%, 'orAu#, uando una lit#ratura (a
#%tado #n ur%o d# d#%arrollo durant# +ario% %iglo%, lo% #*#"'lar#% "/% antiguo% d# #%a
#%ritura 'u#d#n 'r#%#ntar "u. 'oa %#"#*an=a on la% +#r%ion#% %u0%igui#nt#%, . #l Au#
d#0# d#%i<rarla% 'u#d# #nontrar%# #n<r#ntado no on un 'ro0l#"a, %ino on +ario%. En
uanto a la u#%ti!n d# la #,atitud, #% 'r#i%o t#n#r %i#"'r# #n u#nta la 'o%i0ilidad d# la
#,i%t#nia d# #rror#% #n #l "at#rial original o 0i#n Au# lo% #rror#% %# (a.an introduido #n
la% o'ia% 'o%t#rior#%.
R#i#nt#"#nt# %# (a o"'ro0ado Au# la larga in%ri'i!n '#r%a #%ul'ida %o0r# la
<a"o%a QRoa d# B#(i%tunT, #n Ir/n, onti#n# no 'oo% #rror#%, ., o"o no #% 'o%i0l#
#%tudiarla </il"#nt# in situ, d#0ido a %u a%i ina#%i0l# %ituai!n, %i#"'r# #,i%t# la
'o%i0ilidad d# Au# a lo% #rror#% d#l gra0ador t#ngan Au# %#r aUadido% lo% d#l o'i%ta.
E%t# 'ro0l#"a ta"0iNn a<#ta a la% #%ritura% %o0r# ta0lilla% d# arilla . rollo% d#
'a'iro, Au# (an %ido (allado% a "illar#% #n "u(o% lugar#% d# Ba0ilonia, Egi'to . otro%
lugar#%. P#ro, inlu%o uando lo% dou"#nto% %on a'to% 'ara %u #%tudio, no %i#"'r# #,i%t#
#rt#=a d# Au# la +#r%i!n Au# 'o%## #l in+#%tigador %#a un t#,to originalP 'u#d# %#r tan
%!lo una o'ia d# o'ia% (a%ta un grado i"'o%i0l# d# d#t#r"inar. Si #l o'i%ta d# un t#,to
original (a# una <alta ada i#n o'ia%, . un %#gundo o'i%ta (a# do% <alta% ada i#n
o'ia%, la r#lati+a orr#i!n d# la% tr#% %#ri#% %#r/ d# 199, 22 . 23, %u'oni#ndo Au#
ninguno d# lo% #rror#% (a.a %ido #li"inado. P#ro %i #l %#gundo o'i%ta (a utili=ado una
o'ia #Aui+oada d#l 'ri"#r o'i%ta, #l 'or#nta*# %#r/ d#l 2;,98.
@inal"#nt#, (a. Au# (a#r r#<#r#nia a la% di<iultad#% Au# #ni#rra la tra%ri'i!n
d# #%ta% l#ngua%. Inlu%o #n aAu#llo% a%o% #n Au# lo% #%tudio%o% 'u#d#n o"'r#nd#r una
l#ngua largo ti#"'o ol+idada . #%ri0irla on <luid#=, #llo no Aui#r# d#ir, n##%aria"#nt#,
Au# 'u#dan (a0larla. La di<iultad no radia "#ra"#nt# #n #l (#(o d# Au# ada l#ngua
'o%## %onido% 'ara lo% Au# %on inad#uado% lo% #l#"#nto% <onNtio% d# ualAui#r otra,
%ino "/% 0i#n #n Au#, %i"'l#"#nt#, %# d#%ono# !"o 'ronunia0an lo% antiguo% la
"a.or 'art# d# %u% 'ala0ra%. Tal %u#d# on la l#ngua #gi'ia, .a Au#, o"o (#"o%
%#Ualado ant#rior"#nt#, lo% #%ri0a% #gi'io% antii'aron #l antiguo (/0ito %#"ita d#
o"itir la% +oal#%. A%, una 'ala0ra o"o %ol a'ar## #n la <or"a sl, . #l l#tor d#0a
%u'lir la +oali=ai!n, '#ro a "#nudo #l ontrariado in+#%tigador "od#rno %# #nu#ntra
ant# #l dil#"a d# Au# %l 'u#d# igual"#nt# 'ronuniar%# %al, %il, %ol, o ualAui#r otra
'#r"i%i0l# o"0inai!n on la% on%onant#% s . l
D#ntro d# +ario% "il#nio%, uando lo% lingOi%ta% d#l <uturo %# (all#n a<ano%a"#nt#
#n<ra%ado% #n la tar#a d# #%tudiar lo% %onido% d# la% l#ngua% d#l %iglo XX, %# li0rar/n d#
tal#% di<iultad#% graia% a la a.uda d# la inta "agn#to<!niaP a(ora 0i#n, .a #% otro
a%unto %a0#r %i lograr/n, a '#%ar d# #llo, o"'r#nd#r alguna% d# la% #,'r#%ion#%
di%'aratada% tan #n 0oga (o..
CAPTULO II
LOS JEROGLFICOS EGIPCIOS
I

Sa0#"o% Au# la l#ngua d# lo% antiguo% #gi'io% #%t/ r#laionada no %!lo on #l
/ra0#, #l (#0r#o, #l 0a0il!nio . otra% l#ngua% %#"tia%, %ino Au# ta"0iNn guarda i#rta%
a<inidad#% on alguna% l#ngua% a<riana%P lo ual 'r#%ta +alor a una tradii!n, %o%t#nida
d#%d# ti#"'o% r#"oto% 'or lo% 'u#0lo% d#l Nilo, d# Au# #l (ogar d# alguno% d# %u%
ant#'a%ado% #ra #l "i%t#rio%o 'a% d#l Punt, Au# atual"#nt#, tra% "u(a% on*#tura% .
larga% di%'uta%, %# id#nti<ia on So"alia.
Par## Au# la l#ngua (a0lada <u# r#duida a una #%ritura l#gi0l# 'or la u%ual ruta
d# la 'itogra<a id#ogr/<ia "u(o ti#"'o ant#% d# Au# lo% r#ino% ri+al#% d#l Alto . #l
Ba*o Egi'to Au#da%#n unido% 0a*o #l r#. I#n#%, #l 'ri"#ro d# lo% 'rni'#% din/%tio%.
E%t# aont#i"i#nto <#d#rati+o on%titu.# un nota0l# (ito <ilol!gioP .a $#rodoto,
uando +i%it! Egi'to #n la 'ri"#ra "itad d#l %iglo + ant#% d# Cri%to, (i=o un int#nto 'or
d#t#r"inar la <#(a d# #%t# r#"ado, aunAu# natural"#nt# #%t# int#nto no t#na ra=on#%
lingO%tia%. $a0i#ndo %ido in<or"ado 'or lo% %a#rdot#% d# Au# no "#no% d# 579
"onara% (a0an ou'ado #l trono d# aAu#l antiAu%i"o 'a%, #l (i%toriador gri#go,
"#diant# un 'ro#%o d# %i"'l# '#ro #Aui+oada arit"Ntia :$#rodoto on#di! un
'#rodo d# i#n aUo% 'ara ada tr#% g#n#raion#%:, ll#g! a la onlu%i!n d# Au# la ln#a d#
la% dina%ta% r#al#% %# r#"onta0a a uno% 18.999 aUo% ant#% d# Cri%to. I/% tard#, Ian#t!n,
%u"o %a#rdot# d# S#0#nito%, 'ro'orion! una in<or"ai!n "/% 'r#i%a a#ra d# #%t#
'unto. S#gLn 'ar##, Ian#t!n r#i0i! d#l <ara!n Ptolo"#o II @ilad#l<o la ord#n d#
o"'ilar una (i%toria d# %u 'a% nati+o. $a%ta no%otro% (an ll#gado tan %!lo alguno%
#,trato% d# #%ta o0ra "onu"#ntal, '#ro una d# la% 'art#% onoida% d# #%ta #"'r#%a #ra
la ord#nai!n d# lo% <araon#% :N%t# #ra #l titulo Au# r#i0an lo% "onara% #gi'io%: #n
tr#inta a%a% r#al#% o dina%ta%, #"'#=ando 'or la d# I#n#%. Ad#"/% %# aUadan d#tall#%
"/% o "#no% digno% d# rNdito a#ra d# la durai!n d# ada r#"ado indi+idual, .
0a%/ndo%# #n #%to la in+#%tigai!n "od#rna (a <i*ado #n una <#(a on%id#ra0l#"#nt#
'o%t#rior #l o"i#n=o d# di(o '#rodo (i%t!rio. @lind#r% P#tri#, d#%'uN% d# to"ar #n
u#nta la #,i%t#nia d# 'o%i0l#% o:r#g#nia%, alul! Au# #l o"i#n=o d# #%a% dina%ta% %#
r#"onta0a a uno% 6.999 aUo% a. C.P '#ro #%tudio% "/% r#i#nt#% "u#%tran Au# #%a <#(a #%
#,#%i+a"#nt# alta, # indian o"o 'ro0a0l# uno% 5.999 aUo% a, C. Por otra 'art#, a(ora,
on #l u%o d#l ar0ono radiati+o, Au# '#r"it# d#t#r"inar la antigO#dad d# lo% "at#rial#%
#nontrado%, %# (an 'odido #%ta0l##r <#(a% a%i #,ata%. A%, 'or #%t# "Ntodo, %#
alul! Au# #l +i%ir $#"aHa, un ont#"'or/n#o d#l r#. Udi d# la 'ri"#ra dina%ta, +i+i!
#ntr# 8.369 ] 899 a. C.
El '#rodo din/%tio d# la (i%toria d# Egi'to da t#%ti"onio d#l nai"i#nto d#l
lla"ado I"'#rio Antiguo, N'oa Au# t#r"in! #n una %#ri# d# d#%!rd#n#% int#rno% al <inal
d# la 4.
a
dina%taP lu#go, d# lo% o"i#n=o% d#l I"'#rio I#dio, N'oa d# r#%taurai!n Au#
o"'r#nd# la% dina%ta% 11.
a
. 18.
a
P "/% tard#, d# la a'arii!n d#l I"'#rio Nu#+o, Au#
<lor#i! a lo largo d# la% dina%ta% 13.
a
a 89.
a
. S# inii! d#%'uN% un ola'%o, anuniado 'or
una %#ri# d# in+a%ion#% 'ro#d#nt#% d# Li0ia Nu0ia A%iria . P#r%ia :dina%ta% 88.
a
a 59.
a
:,
Au# ul"inaron #n la inru#nta onAui%ta d# Egi'to 'or Al#*andro Iagno #n #l aUo 558 a.
C.
Durant# #%# dilatado '#riodo :uno% 5.999 aUo%:, #n Egi'to %# u%! la #%ritura
*#rogl<ia Al 'rini'io <u# utili=ada on ar/t#r g#n#ral, "/% tard# 'ara u%o% #%'#ial#%
P#ro o"o #n Egi'to no #,i%ta un %i%t#"a g#n#rali=ado d# #n%#Uan=a, 'oo% #gi'io%
'odan o"'r#nd#r Qla% 'ala0ra% di+ina%T . ta"'oo %# int#nt! Au# ourri#%# d# di%tinta
"an#ra. El onoi"i#nto d# lo% *#rogl<io% #%ta0a r#%#r+ado a lo% %a#rdot#%, Aui#n#%
#%ta0l#an %u% 'ro'ia% #%u#la% 'ara la in%trui!n d# lo% iniiado% . d# lo% "Llti'l#%
#%ri0a% n##%ario% 'ara d#%#"'#Uar lo% Au#(a#r#% d# %#r#tara, lo% ual#% inluan la
'rodui!n d# tra0a*o% d# ti'o r#ligio%o, tal#% o"o #l lla"ado Libro de los muertos.
En a%oiai!n on la #%ritura *#rogl<ia #,i%ta una #%ritura ur%i+a, a la Au# lo%
gri#go% di#ron #l no"0r# d# #%ritura (i#r/tia. E%t# +/%tago d# la #%ritura *#rogl<ia,
Au# (i=o %u a'arii!n a%i"i%"o #n una N'oa "u. r#"ota, %urgi! d#l u%o d# la 'lu"a d#
aUa . #l 'a'iro o"o au,iliar d#l in#l . la 'i#dra. Graia% a la natural#=a d# #%to%
nu#+o% "at#rial#% 'ara #%ri0ir, la% <or"a% angulo%a% d# lo% arat#r#% *#rogl<io% <u#ron
(aiNndo%# ada +#= "/% r#dond#ada%, (a%ta Au# <u# i"'o%i0l# r#ono#r %u% <or"a%
'itogr/<ia% original#%. Ad#"/%, la dir#i!n d# la #%ritura, Au# originaria"#nt# #ra
+#rtial, %# (i=o lu#go (ori=ontal, 'rogr#%ando d# d#r#(a a i=Aui#rda. P#ro #%to no <u#
todoP #n la N'oa d# la dina%ta 86.
a
:#to'#: tu+o lugar una nu#+a #+olui!n: d# la
#%ritura (i#r/tia %urgi! una #%ritura "/% r/'ida, "anual . a0r#+iada, d#no"inada
d#"!tia.
A%, 'u#%, durant# #l '#rodo gr#orro"ano %# #"'l#aron #n Egi'to,
%i"ult/n#a"#nt#, tr#% #%tilo% di%tinto% d# #%ritura, ada uno d# #llo% on un u%o "/% o
"#no% li"itado: #l *#rogl<io 'ara la% in%ri'ion#% d# ar/t#r %agrado gra0ada% #n la%
'ar#d#% d# lo% t#"'lo% . "onu"#nto%, la (i#r/tia 'ara u%o% %a#rdotal#%, . la d#"!tia
'ara la% n##%idad#% d# la +ida otidiana. D# #%ta% tr#% <or"a%, #l 'a'#l d# la #%ritura
*#rogl<ia :#n la Au# todo% lo% arat#r#% %on di0u*o%: (a %ido o"'arado on nu#%tra
'ala0ra i"'r#%a, la (i#r/tia :#n la Au# %!lo '#rduran lo% ra%go% "/% %o0r#%ali#nt#% d# lo%
'ri"iti+o% di0u*o%: %# (a #Aui'arado on nu#%tra #%ritura ur%i+a orri#nt#, . la d#"!tia
:#n la Au# lo% arat#r#% (an %ido "odi<iado% d# tal "odo Au# guardan "u. 'oo
'ar#ido on lo% *#rogl<io% original#%: (a %ido on%id#rada #Aui+al#nt# a nu#%tra
"od#rna taAuigra<a.
Tra% la "u#rt# d# Al#*andro Iagno #n Ba0ilonia #n #l aUo 585 a. C., #l "undo 'or
Nl onAui%tado <u# di+idido #ntr# %u% g#n#ral#%, uno d# lo% ual#%, Ptolo"#o. #l (i*o d#
Lagu%, %# (i=o du#Uo d# la 'ro+inia d# Egi'to dond# tra% (a0#r go0#rnado o"o %/tra'a
durant# a%i 89 aUo%, <inal"#nt# a%u"i! #l titulo r#al, <undando la dina%ta 51.
a
, ta"0iNn
lla"ada "a#d!nia . Au# a(ora ll#+a %u no"0r#. La autoridad d# Ptolo"#o %# 0a%!
d#%d# #l 'rini'io #n %u% tro'a%, '#ro la 'rud#nia i"'ona Au# #l antiguo la=o #ntr# la
*#rarAua %a#rdotal . #l E%tado <u#%# "ant#nido, . Nl . %u% %u#%or#% 'rouraron ulti+ar
la a"i%tad d# la todo'od#ro%a la%# %a#rdotal. $aia #l <in d# %u r#inado %# (ii#ron rio%
donati+o% d# #r#al#% . din#ro a +ario% t#"'lo% . otro% <u#ron r#%taurado% o r#on%truido%P
%# <undaron nu#+o% %antuario% . altar#% . <u#ron %u'ri"ido% "u(o% #n#"igo% d# lo%
%a#rdot#%. En tan <a+ora0l#% irun%tania% no #% %or'r#nd#nt# Au# lo% ar#ditado%
r#'r#%#ntant#% d# lo% dio%#% a0ra=a%#n #ntu%i/%tia"#nt# #l 'artido d# lo% intru%o%, a lo%
Au# 'ro#di#ron a d#i<iar d# au#rdo on la +#n#rada 'r/tia an#%tral. Por %u 'art#, lo%
nu#+o% 'rni'#% orr#%'ondi#ron in"#diata"#nt#, ado'tando la in"#"orial o%tu"0r#
#gi'ia d# lo% "atri"onio% #ntr# (#r"ano% :la l#. d# %u#%i!n <ara!nia #ra 'or ln#a
<#"#nina:, aunAu# #%to no l#% i"'#da to"ar otra% #%'o%a%.
La% 0u#na% r#laion#% #,i%t#nt#% #ntr# lo% ld#r#% d# lo% 'od#r#% #%'iritual#% .
t#"'oral#% d#l 'a% Au#dan d#"o%trada% 'or la% a0undant#% %#ri#% d# d#r#to% o<iial#%,
d# lo% Au# 'o%##"o% nu"#ro%a% o'ia%. A%, #n 853:85; a. C. <u# 'rola"ada 'or lo%
%a#rdot#% la di+inidad d# Ptolo"#o III E+Nrg#t#% I, u.a% nu"#ro%%i"a% +irtud#% #ran
larga"#nt# #nu"#rada%P ad#"/%, %# on#da a la r#ina . a Nl "i%"o #l ttulo d# E+Nrg#tai
:dio%#% 0#n#<ator#%:. E%ta #,altai!n :D#r#to d# Cano'o: <u# in%rita %o0r# 'i#dra #n
l#ngua gri#ga . #gi'iaP #%ta Llti"a a'ar#a 0a*o la% <or"a% d# #%ritura *#rogl<ia .
d#"!tia. En total #ran, 'u#%, tr#% +#r%ion#%. En #l aUo 124 a. C. %# (i=o una 'rola"ai!n
tri'artita %i"ilar on oa%i!n d# la oronai!n d# Ptolo"#o & E'<an#%, #n aAu#l #nton#%
un niUo d# 15 aUo%. E%ta 'rola"ai!n a'ar#i! a la lu= uno% 8.999 aUo% "/% tard# #n la%
#rana% d# Ro%#tta, una loalidad %ituada al o#%t# d# la d#%#"0oadura d#l Nilo, .
on%titu.! la la+# Au# (i=o 'o%i0l# d#%i<rar lo% *#rogl<io% #gi'io%, o"o r#<#rir#"o%
#n %u d#0ido lugar. Una %#gunda 'i%ta, no "#no% i"'ortant#, <u# <ailitada 'or un
di%ur%o %a#rdotal d# #nar#i"i#nto d# una ai!n d# Ptolo"#o &III E+Nrg#t#% II.






Durant# #l r#inado d# un <ara!n d# la dina%ta 84.
a
EA"a%i% II, 642:686 a. C.F, la
l#ngua gri#ga <u# introduida #n Egi'to 'or gru'o% d# "#rad#r#%, a+#ntur#ro% .
art#%ano%, lo% ual#% %# (a0an d#idido a ru=ar #l I#dit#rr/n#o . a #%ta0l##r <atora%
#n Naurati% . otro% 'unto% d# la r#gi!n d#l D#lta. Con #l ad+#ni"i#nto d# lo% Ptolo"#o%,
uno% do% %iglo% "/% tard#, #l gri#go %# on+irti! #n la l#ngua d# la ort#, 'or lo ual <u#
in#+ita0l# Au# #"'#=a%# a a%u"ir una r#i#nt# i"'ortania #ntr# lo% "i%"o% #gi'io%,
o"o no% lo d#"u#%tran lo% d#r#to% %a#rdotal#% ant#% "#nionado%, #n lo% Au# la%
in%ri'ion#% 0ilingO#% #ran tra=ada% 'ri"#ro #n gri#goP #%tado d# o%a% r#+#lado
a%i"i%"o 'or #l (#(o d# Au#, %i 0i#n la% in%ri'ion#% d#"!tia% %igu#n #l t#,to gri#go
a%i al 'i# d# la l#tra, #n a"0io (a. no 'oa% i"'ro+i%aion#% #Aui+oada% #n la%
+#r%ion#% #n arat#r#% *#rogl<io%. En la% Llti"a% N'oa% d#l I"'#rio %# (ii#ron +ario%
int#nto% 'or ada'tar la l#ngua #gi'ia a lo% arat#r#% gri#go%, . uando %# o"'ro0! Au#
N%to% no %ati%<aan o"'l#ta"#nt# la% n##%idad#% d#l l#ngua*# nati+o, %# to"aron %i#t#
%igno% adiional#% d# la% #%ritura% d#"!tia . (i#r/tia . a% %# i"'u%o 'ara u%o g#n#ral
un al<a0#to o"'u#%to Au# 'o%#a 51 l#tra%.
Entr# tanto, #l r#i#nt# 'od#ro d# Ro"a (a0a #"'#=ado a arro*ar una %o"0ra
%o0r# #l do"inio d# lo% Ptolo"#o%, aunAu# (a%ta #l aUo 63 a. C. no tu+o Ro"a
o'ortunidad d# int#r+#nir ati+a"#nt# #n lo% a%unto% int#rno% d# Egi'to. En #%ta <#(a,
(a0i#ndo %ido d#'u#%to #l r#. Ptolo"#o XII Aul#t#% 'or #l 'o'ula(o (arto d# %u%
"u(o% #,#%o%, %oliit! aAuNl la a.uda d# Ro"a . a a"0io d# un #,or0itant# %o0orno
:Au# a%i aarr#! la ruina d# %u% d#%di(ado% %L0dito%: Aulo Ga0ino, #l 'ro!n%ul d#
Ro"a #n Siria, r#i0i! in%truion#% 'ara audir #n a.uda d#l "onara #gi'io. El <ara!n
<u# r#%taurado #n #l trono . "uri! %i#t# aUo% "/% tard#, tra% (a0#r no"0rado (#r#d#ro%
on*unto% d# %u r#ino a %u% (i*o% Cl#o'atra &II . Ptolo"#o XIII, '#ro N%to% %# Au#r#llaron
. Ptolo"#o #,'ul%! a %u (#r"ana. Ro"a int#r+ino d# nu#+o, #%ta +#= #n la '#r%ona d#
Julio CN%ar. Tra% la "u#rt# d# Ptolo"#o XIII . #n la lu(a Au# %igui!, CN%ar no %!lo
r#%taur! #n #l trono a Cl#o'atra, %ino Au# l# dio un d#%#ndi#nt#, C#%ari!n, o"o 'r#nda
d# %u a'r#io, . lu#go g#ntil"#nt# l# #nontr! un "arido. Par## Au# Cl#o'atra Aui%o
"u(o a %u (i*o, '#ro #n a"0io, tan 'ronto %u'o Au# CN%ar (a0a %ido a%#%inado, %#
a'r#%ur! a (a#r "atar a %u "arido :%u (#r"ano "#nor Ptolo"#o XI&:. @ru%trado "/%
tard# un int#nto d# a.udarla :o0t#nido graia% al (#(i=o Au# #*#ri! %o0r# Iaro
Antonio: . <raa%ado %u int#nto d# auti+ar on %u% #nanto% a Ota+io, Cl#o'atra %# dio
"u#rt# #n #l aUo 59 a. C., on lo Au# Egi'to %# on+irti! #n una 'ro+inia d# Ro"a.
En lo% aUo% %u0%igui#nt#%, ta"0iNn lo% CN%ar#% <u#ron #,altado% o"o <araon#% #
(ii#ron in%ri0ir largo% r#lato% d# %u% ati+idad#% #n lo% "i%t#rio%o% *#rogl<io%. P#ro #n
#%ta N'oa, #l nL"#ro d# g#nt#% Au# 'odan o"'r#nd#r la #%ritura antigua (a0a
#"'#=ado a d#linar . #% "u. %igni<iati+o Au#, #n %u r#lato d# una +i%ita (#(a 'or
G#r"/nio CN%ar a T#0a%, T/ito no% diga Au# <u# lla"ado un %a#rdot# aniano 'ara l##r
al r#al +i%itant# la% in%ri'ion#% d# lo% "onu"#nto%P lo% o<rad#% "/% *!+#n#%, %in duda,
#%ta0an "/% <a"iliari=ado% on #l gri#go. Sin #"0argo, lo Au# <inal"#nt# "oti+! #l
a0andono d# la #%ritura tradiional <u# #l ad+#ni"i#nto d#l Cri%tiani%"o.
T#n#"o% 'oo% dato% a#ra d# la on+#r%i!n d# Egi'to, a'art# d# una tradii!n
alta"#nt# i"'ro0a0l# Au# no% (a0la d# una %u'u#%ta +i%ita (#(a 'or San Iaro% a
Al#*andra #n la %#gunda "itad d#l %iglo 'ri"#ro d#%'uN% d# Cri%to. P#ro, #n a"0io,
%a0#"o% Au# la <# ri%tiana %igui! ganando ad#'to% 'or #l (#(o d# Au#, a <in#% d#l %iglo
uarto, lo% ri%tiano% %# %inti#ron lo %u<ii#nt#"#nt# <u#rt#% 'ara i"'on#r #l i#rr# d# lo%
antiguo% t#"'lo% ., on #llo%, d# la% #%u#la% d# #%ri0a%. La l#ngua #gi'ia, #,'r#%ada
on lo% 51 arat#r#% d#l al<a0#to gri#go a"'liado, ontinu! %i#ndo utili=ada #n la <or"a
o'ta, lla"ada a% a au%a d# %u u%o 'or lo% #gi'io% ri%tiani=ado% o o'to%.
Inlu%o d#%'uN% d# la onAui%ta d# Egi'to 'or lo% /ra0#% E452 a 478 d. C.F, lo%
ri%tiano% on%igui#ron on+i+ir *unto a lo% "a(o"#tano% 0a*o #l ali<ato d# lo% O"#.a%,
a '#%ar d# lo% i"'u#%to% #%'#ial#% Au# '#%a0an %o0r# #llo% . otro% no "a(o"#tano%. I/%
tard#, ant# "#dida% o'r#%i+a% aLn "a.or#%, "u(o% o'to% d#idi#ron a0ra=ar la <#
i%l/"iaP '#ro, '#%# a todo, una o0%tinada "inora %igui! r#%i%ti#ndo, . (o. da r#%id#n #n
Egi'to "/% d# un "ill!n d# %u% d#%#ndi#nt#%P %in #"0argo, %u l#ngua .a no #% #l #gi'io,
'orAu# (aia #l <inal d#l %iglo X&I #l o'to, o"o l#ngua (a0lada, <u# %u%tituido 'or #l
/ra0#. En uanto a la% antigua% #%ritura%, no %o0r#+i+i#ron al i#rr# d# la% #%u#la% d# lo%
t#"'lo%, . #l Llti"o #*#"'lar d# #%ritura *#rogl<ia, (allado #n @ilN, #%t/ <#(ado #n #l
aUo 528 d. C. E% d# %u'on#r Au# no "u(o d#%'uN% d# #%ta <#(a lo% Llti"o%
%u'#r+i+i#nt#% ono#dor#% d# #%t# art# d#0i#ron d#%#nd#r a la tu"0a.


II

En total, #l onoi"i#nto d# lo% *#rogl<io% #gi'io% #%tu+o '#rdido durant# uno%
1.799 aUo% E799 a 1399 d. C.F, %i 0i#n %u #%tudio #n lo% ti#"'o% "od#rno% 'u#d# d#ir%#
Au# o"i#n=a on la 'u0liai!n d# la :ierogl%p!ica d# G. &. P. Bol=ani EBa%il#a, 1664F,
o0ra d#%d# lu#go o"'l#ta"#nt# a0%urda. En #l %iglo %igui#nt#, I#rati . otro%
#%tudio%o% d# la N'oa (ii#ron +ario% int#nto% 'or d#%i<rar lo% *#rogl<io%P '#ro durant#
"/% d# 899 aUo%, #%to% #%tudio% . lo% Au# %igui#ron #rraron #l a"ino, a au%a d# lo%
r#lato% a "#nudo ontraditorio% d# lo% #%ritor#% gri#go% . d# lo% nati+o% a#ra d# #%t#
t#"a, .a Au# "u. 'oo% #ntr# N%to% 'ar##n (a0#r t#nido un 0u#n onoi"i#nto d# la
#%ritura 'itogr/<ia.
Ii#ntra% i#rto% autor#% %# ont#ntaron "#ra"#nt# on r#'#tir la% in<or"aion#%
tal o"o la% (a0an r#i0ido, a "#nudo a tra+N% d# un intNr'r#t#, otro% 'ar##n (a0#r
'u#%to #,#%i+a on<ian=a #n %u 'ro'ia i"aginai!n, . #l r#%ultado, #n %u"a, <u# una
"i,tura, 'ro<unda"#nt# #rr!n#a, d# dato% 'oo ilu%trati+o% . d# otro% 'ura"#nt# <itiio%P
tal #%tado d# o%a% aUadi! una nu#+a di<iultad a la in+#%tigai!n "od#rna, la ual %#
#n<r#nta0a on #l 'ro0l#"a d# d#idir AuN dato #ra +/lido . u/l no.
Co"o #n la% Llti"a% #ta'a% d# la (i%toria d# Egi'to, lo% *#rogl<io% <u#ron
#"'l#ado% a%i #,lu%i+a"#nt# on 'ro'!%ito% r#ligio%o%, $#rodoto . Diodoro
*u%ti<iaron 'or tal irun%tania la d#no"inai!n d# tal#% arat#r#% o"o Ql#tra%
%agrada%T, #n o'o%ii!n a la% Ql#tra% 'o'ular#%T d# la #%ritura d#"!tia, la ual #n lo%
Llti"o% ti#"'o% #ra #"'l#ada #n lo% n#goio% . otra% n##%idad#% d# la +ida otidiana.
Sin #"0argo, #% alta"#nt# i"'ro0a0l# Au# alguno d# #%to% do% (i%toriador#% %# di#%#
u#nta d# Au# la% do% <or"a% d# #%ritura, %u'#r<iial"#nt# tan di%tinta%, #ran
#%#nial"#nt# la "i%"a. A #%t# r#%'#to 'ar## Au# #%tu+o "u(o "#*or in<or"ado
C(a#r#"on d# Naurati% E%. I d. C.F, Au# uida0a d# la Bi0liot#a d# Al#*andra: #%ri0i!
un tratado %o0r# lo% *#rogl<io% d#l Au# no% (an ll#gado tan %!lo alguno% #,trato%.
Ta"'oo o<r## gran a.uda 'ara lo% in+#%tigador#% . d#%i<rador#% la o0ra d# Plutaro
%o0r# <sis % 2siris, #n la Au# #l autor %u0ra.a la "i%t#rio%a natural#=a d# la #%ritura
'itogr/<ia . la o"'ara on lo% a<ori%"o% d# lo% 'itag!rio%. Un dato "u(o "/%
'ro+#(o%o #% 'ro'orionado 'or Jo%#<o, Aui#n d#a Au# #ntr# la% in%ri'ion#% d# lo%
"onu"#nto% d#0a d# (a0#r r#lato% (i%t!rio% . ad#"/% a<ir"a0a Au# lo% <a"o%o% anal#%
d# Ian#t!n (a0an %ido o"'ilado% on la a.uda d# di(a% in%ri'ion#%. El t#!logo
gri#go Cl#"#nt# d# Al#*andra, 'or otra 'art#, al (a#r r#<#r#nia #n %u o0ra &tromateis a
la #,i%t#nia d# tr#% la%#% d# #%ritura #gi'ia: #'i%tologr/<ia :d#"!tia:, (i#r/tia .
*#rogl<ia, d#%ri0a una +#= "/% la no"0rada #n Llti"o lugar o"o Qla% l#tra% %agrada%
#%ul'ida%T . ol#ga Au# t#nan un ar/t#r 'ura"#nt# %i"0!lio.
ALn %#"0raron "a.or on<u%i!n la% luu0raion#% d# un tal $or/'ollo, natural d#
@a#n#0iti%, #n #l no"o d# Pan!'oli%, Au# #n %u ti#"'o on%titu.! un r#no"0rado #ntro
d# ati+idad lit#raria. $or/'ollo #% #l %u'u#%to autor d# una o0ra #n "u(o% +olL"#n#%
titulada :ierogl%p!i>a, do% d# u.o% +olL"#n#%, Au# %#gLn 'ar## <u#ron traduido% 'or
un tal @ili'o, (an ll#gado (a%ta no%otro%. E%ta +#r%i!n gri#ga, Au# atual"#nt# (a %ido
ad%rita 'or alguna% autoridad#% a <#(a tan tarda o"o #l %iglo X&, onti#n# li%ta% d#
%"0olo% 'itogr/<io% . d# %u% %igni<iado%, o"'l#tada% on #*#"'lo% a#ra d# %u u%oP
#%ta o"'ilai!n, a la lu= d#l atual onoi"i#nto, a'ar## o"o una o"0inai!n d#
#rudii!n, "/% o "#no% 'ro<unda . d# induda0l# (arlatan#ra. En uanto a #%t# 'unto, %#
(a %ug#rido Au# la in<or"ai!n (a0a %ido <or"ulada 'ara %#r utili=ada 'or lo% <a0riant#%
d# a"ul#to% . otro% (#(i=o%P lo ual a.udara a #,'liar #n i#rto "odo 'or AuN
$or/'ollo da #l %igni<iado orr#to d# "u(o% *#rogl<io%, *unto on la%
int#r'r#taion#% "/% di%'aratada% #n uanto a otro%P a%, 'or #*#"'lo, di# Au# un gan%o
r#'r#%#nta la 'ala0ra Q(i*oT, a au%a d#l gran uidado Au# ti#n# #%t# ani"al d# %u% (i*o%P
Au# una li#0r# %igni<ia Qa0i#rtoT, 'orAu# lo% o*o% d# la li#0r# no %# i#rran *a"/%, #t.
Int#r'r#taion#% o"o N%ta% atraan la "#ntalidad "#di#+al, . Galtru(iu% . %u tradutor
DMA%%ign. la% utili=aron a"'lia"#nt# #n T(# poetic :istories ELondr#%, 14;8F 0a*o #l
ttulo QA S(ort Coll#tion o< t(# @a"ou% I.%t#ri#% o< t(# Egi'tian% na"#d
$i#rogl.'(iH%T. E%t# r#lato #%ta0a #ntr#"#=lado on narraion#% a#ra d# "ara+illa%
tal#% o"o #l ro Sa00atiu% d# Siria, lla"ado a% 'orAu#, %i 0i#n durant# lo% %#i% da% d# la
%#"ana di%urra (aia #l "ar d# "odo nor"al, #n #l %N'ti"o da %u% agua%,
r#+#r#nt#"#nt#, %# d#t#nanP o aAu#l otro urio%o torr#nt#, onoido 'or #l no"0r# d#
QIanantial d# la &irg#nT, nota0l# 'or %u <a"a d# 'o%##r Quna #,#l#nt# . #,traordinaria
+irtud %o0r# la% don#lla% Au# 'or %u d#%di(a (a0an%# ol+idado d# % "i%"a% . (a0an
'#rdido la +irginidadT. A #%ta% d#%+#nturada% l#% 0a%ta0a on 0aUar%# #n la %aluda0l#
Q&irgo AAuaT . %# 'r#t#nda Au# la don#lla d#%<lorada r#o0ra0a d# in"#diato la *o.a
ro0ada . +ol+a a %#r tan +irg#n o"o ant#%. Tal#% #ran alguna% d# la% #nantadora%
in%#n%at##% Au# lo% #%tudio%o% d# lo% *#rogl<io% #gi'io% d#l %iglo X&II %olan
#nontrar #n #l tran%ur%o d# %u% in+#%tigaion#%.
Sin #"0argo, d#%d# #l 'rini'io d#l %iglo X&III <u# au"#ntando #l d#%#o d# Au#
%# #%tudia%#n dir#ta"#nt# la% #%ritura% #,i%t#nt#% #n lo% "onu"#nto% #gi'io% . P.
Lua%, R. PooH#, C. Ni#0u(r . otro% o%ado% +ia*#ro% d# aAu#lla N'oa o'iaron .
'u0liaron #*#"'lo% d# "u(a% d# la% in%ri'ion#% Au# t#nan la %u#rt# d# #nontrar.
Entr# #%to% 'ri"#ro% +i%itant#% d# Egi'to #%ta0a @. L. Nord#n, Aui#n int#nt! <#(ar la
introdui!n d# la #%ritura *#rogl<ia on r#<#r#nia a la% 'ir/"id#%. Nord#n ra=on!
:#rr!n#a"#nt#, o"o "/% tard# %# d#%u0ri!: Au#, 'u#%to Au# lo% #gi'io% u0ri#ron
in+aria0l#"#nt# todo% %u% #di<iio% on aAu#llo% %"0olo%, la% 'ir/"id#% Au#,
a'ar#nt#"#nt#, #%ta0an d#%'ro+i%ta% d# in%ri'ion#% d# ninguna la%# d#0an d# (a0#r%#
on%truido ant#% d# Au# <u#%# in+#ntada la #%ritura *#rogl<ia. En r#alidad, la Gran
Pir/"id# :la d# C(#o'%: '#rt#n## a la uarta dina%ta, "i#ntra% Au# lo% *#rogl<io% %on
ant#rior#% a I#n#%. Ad#"/%, o"o (a d#"o%trado #l 'o%t#rior d#%u0ri"i#nto d# lo%
d#no"inado% QT#,to% d# la% Pir/"id#%T, la o0ra d# %ill#ra d# alguna% d# #%ta% #%trutura%
no #%ta0a #n 0lano o"o Nord#n %u'ona.
En 1454, #l *#%uita At(ana%iu% Kir(#r, Au# #ntr# otro% "u(o% ttulo% 'o%#a #l d#
'ro<#%or d# "at#"/tia%, 'u0li! una o0ra %o0r# #l o'to, u.o #%tudio l# (a0a
on+#nido d# Au# #%ta l#ngua (a0a on%#r+ado, 0a*o la <or"a d# la #%ritura al<a0Ntia,
la l#ngua d# lo% antiguo% #gi'io%. Era, d#%d# lu#go, una o"'ro0ai!n d# gran
i"'ortania, '#ro uando int#nt! utili=ar #l o'to :al Au# Nl d#no"in! QLingua
A#g.'tiaa R#%titutaT: 'ara %ond#ar #l %igni<iado d# la #%ritura *#rogl<ia, lo%
r#%ultado% logrado% <u#ron tan inLtil#% o"o !"io%. O0%#%ionado 'or la r##nia #n la
%u'u#%ta natural#=a %agrada d# la% in%ri'ion#% d# lo% "onu"#nto%, tradu*o lo% %i#t#
%igno% d#l ttulo gri#go QAutoratorT, Au# a'ar#a a%oiado on #l no"0r# d# Do"iiano
#n #l o0#li%o d# Pa"<ilia, o"o QO%iri% #% #l r#ador d# la <u#r=a <#undati+a . d# toda la
+#g#tai!n, %u <u#r=a r#adora <u# ll#+ada a %u r#ino, graia% a lo% i#lo%, 'or "#dio d#l
%anto Io'(taT. P#ro, #n a"0io, #n otro% t#rr#no% Kir(#r d#"o%tr! %#r un #"in#nt#
(o"0r# d# i#nia, . o"o tal <u# r#%'#tado, . %i lo a0%urdo d# %u% #luu0raion#% a#ra
d# lo% *#rogl<io% no <u# d#%u0i#rto 'or %u% ad"irador#% ont#"'or/n#o% %# d#0i! a Au#
%u ignorania #%ta0a a la 'ar on la %u.a.
D# todo% "odo%, d#%d# 1469 #n ad#lant#, Kir(#r 'u0li! +ario% +olL"#n#% d#
%u% <ant/%tio% d#%'ro'!%ito%, lo ual l# gran*#! la r#'utai!n d# %#r un #gi't!logo d#
%o0r#%ali#nt# "Nrito, ilu%i!n Au# '#r%i%ti! toda+a largo ti#"'o d#%'uN% d# %u "u#rt#,
ourrida #n 1439.
La% #rr!n#a% int#r'r#taion#% d# Kir(#r, %i no %ir+i#ron 'ara nada 'o%iti+o, 'or lo
"#no% a.udaron a 'lant#ar la u#%ti!n d#l 'ro0l#"a d# lo% *#rogl<io% ant# #l "undo d#
la i#nia, . #n #l tran%ur%o d#l %iglo X&III una larga %u#%i!n d# %a0io% # in+#%tigador#%
:A. Gordon, N. @r#r#t, P. A. L. DMOrign., J. D. Iar%(a", C. d# G#0#lin, J. $.
S(u"a(#r, J. G. Ko(, T. C(. T.(%#n . P. E. Ja0lon%H. #ntr# #llo%: a0ordaron #l
'ro0l#"a ., ll#no% d# #%'#ran=a, 'u0liaron lo% r#%ultado% d# %u% #%<u#r=o% . tra0a*o%, lo%
ual#%, %in #,#'i!n, #%t/n d#%'ro+i%to% d# 0a%# i#nt<ia . r#%ultan inLtil#%. Por una
irona, la 'r#dil#i!n d# #%to% nu#+o% in+#%tigador#% 'or aAu#lla% int#r'r#taion#%
#Au+oa% <u#, 'r#i%a"#nt#, lo Au# l#% i"'idi! r#ali=ar una tradui!n
o"'arati+a"#nt# orr#ta d# la #%ritura *#rogl<ia (allada #n #l d#no"inado o0#li%o
d# @la"inio, (a%ta #l #,tr#"o d# (a0#r %ido r#(a=ada una int#r'r#tai!n autori=ada,
o"o indigna d# "#r##r %#ria on%id#rai!n.
E%t# o0#li%o, Au# ti#n# una altura d# 8,46 "#tro% . '#%a una% 859 ton#lada%, <u#
#rigido originaria"#nt# 'or #l <ara!n S#ti I E1599 a. C.F #n $#li!'oli%. Ota+io Augu%to lo
(i=o tran%'ortar a Ro"a, #n dond# <u# l#+antado #n #l aUo 19 a. C. #n #l Ciro Ia,i"u%,
#n on"#"orai!n d# la onAui%ta d# Egi'to. Con #l tran%ur%o d#l ti#"'o #l o0#li%o
a.! . Au#d! oulto 0a*o lo% <rag"#nto% d# la% ruina% Au# lo rod#a0an, (a%ta Au# <u#
d#%u0i#rto d# nu#+o . 'u#%to #n 'i# 0a*o la% !rd#n#% d#l Pa'a Si,to & E@#li# P#r#ttiF, #n
la% Llti"a% dNada% d#l %iglo X&I. La% in%ri'ion#% gra0ada% %o0r# #l o0#li%o (a0an
%ido traduida% "u(o% %iglo% ant#% 'or un %a#rdot# #gi'io d#no"inado $#r"a'ion.
Una r#'rodui!n d# di(a tradui!n (a0a %ido 'r#%#r+ada 'ara la inrNdula 'o%t#ridad
'or un (i%toriador d#l %iglo I&, A"iano Iar#lino, Aui#n la r#'iti! #n %u totalidad. P#ro
"i#ntra% Au#, d# au#rdo on $#r"a'ion, #l %igno d# ra"a . #l d# a0#*a %igni<ian Qr#.T
En:%G:0itF, Q#l Au# '#rt#n## al *uno . a la a0#*aT E#% d#ir, #l 'rni'# d#l Alto . d#l
Ba*o Egi'toF, Kir(#r tradu*o #%to% %"0olo% o"o Qtra"'a 'ara "o%a%T.
D# todo% "odo%, aAu#lla g#n#ral ignorania no #%tu+o total"#nt# d#%'ro+i%ta d#
dN0il#% ra.o% d# lu=. El ori#ntali%ta D# Guign#%, %i 0i#n #%ta0a d# au#rdo on la t#ora d#
Au# lo% (ino% #ran olono% #gi'io%, ta"0iNn "ani<#%t! la o'ini!n d# Au# lo% %"0olo%
*#rogl<io% #ran d#t#r"inati+o% an/logo% a la% la+#% o radial#% (ino%. B #l t#rri0l#
o0i%'o Jillia" Jar0urton, #n %u =ivine legation of ;oses ELondr#%, 1;51:1;71F,
d#"o%tr!, 'or "#dio d# una %#ri# d# ita% d# #%ritor#% d# la AntigO#dad, Au#,
ontraria"#nt# a la t#%i% d# Kir(#r . %u #%u#la, lo% *#rogl<io% no %i#"'r# (a0an %ido
utili=ado% on <in#% #,lu%i+a"#nt# r#ligio%o%. P#ro la id#a Au# "/% tard# %# o"'ro0!
t#na un +alor 'o%iti+o <u# la Au# (aa r#<#r#nia a lo% anillo% o+alado%, o artu(o%, Au#
a'ar#an <r#u#nt#"#nt# #n la% in%ri'ion#%.
Atual"#nt# %a0#"o% Au# #%to% anillo% #ran la r#'r#%#ntai!n d# un la=o <or"ado
'or un do0l# a0o d# u#rda, u.o% #,tr#"o% #%ta0an anudado% d# tal "odo Au# 'ar#an
<or"ar una %ola ln#a. El /r#a a% d#t#r"inada, Au# originaria"#nt# <u# irular, a%u"i!
on #l ti#"'o la <or"a o+alP #%t# gradual 'ro#%o d# #longai!n <u# "oti+ado, %in duda,
'or un au"#nto #n #l nL"#ro d# %igno% *#rogl<io% Au# #ra n##%ario ao"odar #n %u
int#rior. Signi<iati+a"#nt#, la 'ala0ra Au# u%a0an lo% #gi'io% 'ara d#no"inar tal#%
artu(o% %# d#ri+a0a d#l +#r0o Qrod#arT . %# (a %ug#rido Au# %u utili=ai!n <u#
introduida 'ara Au# lo% 'rni'#% 'udi#%#n %#r r#'r#%#ntado% :#n lo% tNr"ino% d# una
<ra%# <ara!nia <a"iliar: o"o #l "onara indi%uti0l# d# todo Qlo Au# #% irundado 'or
#l %olT.
S#a ual <u#r# %u orig#n, d#%d# lu#go r#'r#%#nta0a una arat#r%tia d# la
#%ritura *#rogl<ia Au# lla"a0a 'od#ro%a"#nt# la at#ni!n, ., al "#no% 'ara alguno%
#%tudio%o% d#l %iglo X&III, 'ar#a ra=ona0l# %u'on#r Au# #l 'ro'!%ito d#l r#into
o+alado #ra dirigir la at#ni!n (aia algLn t#" i"'ortant# d# la in%ri'i!n. E%ta id#a %#
l#% ourri! %u#%i+a"#nt# a J. J. Bart(Nl#"., a D# Guign#% . a G. Yo#ga, Aui#n#%
on*#turaron Au# #l ont#nido d#l artu(o 'oda %#r alguna <!r"ula %agrada o un no"0r#
r#al. A %u d#0ido ti#"'o, lo% (#(o% on<ir"aran la #,atitud d# #%t# ra=ona"i#nto, '#ro
no ant#% d# Au# #l dog"/tio Kir(#r 'rola"a%# ant# #l "undo Au# %u ont#nido
%igni<ia0a Au# Qlo% <a+or#% d#l di+ino O%iri% d#0#n %#r o0t#nido% 'or "#dio d#
#r#"onia% %agrada% . d#l %o"#ti"i#nto d# lo% g#nio%, 'ara Au# a% 'u#dan %#r
on%#guido% lo% 0#n#<iio% d#l NiloT.
A <in#% d#l %iglo X&III, la 'o%i0ilidad d# lograr una autNntia o"'r#n%i!n d# lo%
*#rogl<io% 'ar#a tan l#*ana o"o %i#"'r#. P#ro, #n tal o.untura, Na'ol#!n Bona'art#,
'#r%uadido d# la i"'o%i0ilidad d# r#ali=ar la in+a%i!n dir#ta d# Inglat#rra, d#idi! ataar
la% 'o%#%ion#% d# #%t# 'a% #n la India, 'a%ando 'or Egi'to, t#rritorio Au# #n aAu#l
#nton#% #ra do"inio turo. Ll#g! a Egi'to Na'ol#!n . t#"'oral"#nt# lo onAui%t! #n
*ulio d# 1;23. En ago%to d#l %igui#nt# aUo, un gru'o d# %oldado% <ran#%#% Au# %#
d#dia0a a r#ali=ar #,a+aion#% #n la% ruina% d#l @u#rt# Ra%(id :Au# (a0a %ido
r#0auti=ado o"o San Juli/n 'or lo% in+a%or#% <ran#%#%: #n la% #rana% d# Ro%#tta, #n
la d#%#"0oadura d#l Nilo, tu+o la %u#rt# d# d#%#nt#rrar una lo%a d# 0a%alto n#gro, una d#
u.a% ara% #%ta0a u0i#rta 'or tr#% <ran*a% d# una #%ritura d#%onoida. In"#diata"#nt#
%# o"'ro0! Au# do% d# la% tr#% in%ri'ion#% #ran il#gi0l#%, '#ro Au# la t#r#ra +#r%i!n
#%ta0a #%rita #n gri#go.


III

La lo%a "#da uno% 31 #nt"#tro% d# largo 'or ;; #nt"#tro% d# an(o . 83
#nt"#tro% d# #%'#%or, ., a '#%ar d# %u "al #%tado d# on%#r+ai!n, la i"'ortania d#l
(alla=go <u# in"#diata"#nt# a'r#iada. D# lo% tr#% t#,to%, la% 17 ln#a% d# la #%ritura
*#rogl<ia %# (alla0an #n la 'art# %u'#rior, %i 0i#n ada ln#a (a0a '#rdido #l 'rini'io .
#l <inal . 'ar#a <altar una gran 'art#P la +#r%i!n #ntral, #%rita #n una #%ritura %i"ilar a
la Au# %# +#a %o0r# "u(o% 'a'iro%, ont#na 58 ln#a%, #ra d# la "itad d# la% ual#%
#%ta0an ino"'l#ta%P #n la 'art# in<#rior a'ar#an la% unial#% gri#ga%, . 84 ln#a% d# la%
67 Au# la o"'onan t#nan lo% <inal#% "utilado%.
R#'roduion#% d# la in%ri'i!n <u#ron #n+iada% a Par% r/'ida"#nt# o"o
o0%#Auio a lo% in+#%tigador#% #uro'#o%P '#ro, ant#% d# Au# la Pi#dra Ro%#tta Eo"o <u#
d#no"inadaF 'udi#%# %#r tran%'ortada a @rania, la int#r+#ni!n 0rit/nia #n Egi'to
'rodu*o #l ola'%o d# la a"'aUa na'ol#!nia, . #l 0otn 0ilingO# a.! #n 'od#r d#
Inglat#rra. Ll#g! a D#'t<ord #n 1398, '#r"an#i! durant# un ti#"'o #n #l do"iilio d# la
QSoi#t. <or AntiAuari#%T . lu#go, 'or ort#%a d#l r#. Jorg# III, <u# tran%<#rida al Iu%#o
Brit/nio, #n dond# '#r"an## toda+a #n la atualidad.
El t#,to gri#go, Au# <u# traduido in"#diata"#nt#, %# r#<i#r# al '#r"i%o
on#dido 'or #l <ara!n Ptolo"#o & E'<an#% 'ara una r#uni!n d# %a#rdot#% Au# tu+o
lugar #n I#"<i% #n #l aUo 124 a. C., . #ntr# otra% o%a% "ani<i#%ta Au# %# (a0a d#r#tado
Au# d#0an %#r #rigida% o'ia% d# la 'rola"ai!n #n todo% lo% t#"'lo% d# Egi'to d#
'ri"#ra, %#gunda . t#r#ra la%#%. E% 0a%tant# dudo%o Au# #%ta '#no%a tar#a <u#%# ll#+ada
a a0o #n %u totalidad, '#ro #% int#r#%ant# 'on#r d# r#li#+# Au# "/% tard# <u#ron (allada%
otra% o'ia% d# #%t# #dito, una d# la% ual#%, Au# on%ta d# 51 ln#a% d# t#,to *#rogl<io,
<u# d#%u0i#rta #n Nu0a.ra(, #ra d# Da"an(ur, #n #l Ba*o Egi'to, #n 1339.
Parti#ndo d# la in<or"ai!n 'ro'orionada 'or la +#r%i!n gri#ga d# la Pi#dra
Ro%#tta, +ario% 'unto% 'ar#an laro%. En 'ri"#r lugar #ra #+id#nt# Au# lo% tr#% t#,to%
#ran %u%tanial"#nt# #l "i%"o . Au# la +#r%i!n gri#ga d#l #dito %# r#'#ta #n la
Q#%ritura d# la l#ngua d# lo% dio%#%T . #n Qla #%ritura d# lo% li0ro%T :#% d#ir, #n
arat#r#% *#rogl<io% . #n d#"!tio%:, . d# #%to %# d#dua Au#, no %!lo la #%ritura
*#rogl<ia ontinua0a %i#ndo utili=ada . o"'r#ndida #n #l ti#"'o d# lo% Ptolo"#o%, %ino
ta"0iNn Au# no 'oda %#guir on%id#r/ndo%# Au# (a0a %#r+ido #,lu%i+a"#nt# 'ara <in#%
r#ligio%o%.
Lo% 'ri"#ro% int#nto% 'ara d#%i<rar la% in%ri'ion#% %# on#ntraron %o0r# #l
t#,to d#"!tio, u.o% %igno% ur%i+o% #ran on%id#rado% al<a0Ntio% . #n r#alidad no #ran
"u. di%tinto% d# lo% ar/0igo%. Ad#"/%, #%ta 'art# d# la in%ri'i!n 'r#%#nta0a otra +#nta*a:
la d# #%tar r#lati+a"#nt# o"'l#ta.
En 1398, #l ori#ntali%ta S.l+#%tr# D# Sa., on la a.uda d#l t#,to gri#go, logr!
r#ono#r +ario% no"0r#%, #ntr# lo% ual#% %# (alla0a #l d# Ptolo"#oP '#ro, inlu%o
(a0i#ndo logrado o0t#n#r +ario% gru'o% d# %igno% 'or #%t# "#dio d# id#nti<iai!n, no
on%igui! #%ta0l##r un al<a0#to . <inal"#nt# d#lar! Au# #l 'ro0l#"a #ra in%olu0l#,
"ani<#%tando Au# %i#"'r# %#ra tan Qinalan=a0l# o"o la Santa Ara d# la Alian=aT.
El d#<raudado D# Sa. 'a%! #l 'ro0l#"a al di'lo"/tio %u#o J. D. AH#r0lad,
Aui#n #n aAu#lla N'oa %# d#dia0a al #%tudio d# l#ngua% #n Par%. AH#r0lad, (o"0r# d#
on%id#ra0l#% "Nrito%, 'ro%igui! la tar#a d#%d# #l "i%"o 'unto #n #l Au# la (a0a d#*ado
%u 'r#d##%or ., "#diant# una ra=onada o"'arai!n on lo% do% t#,to%, on%igui!
id#nti<iar #n la +#r%i!n d#"!tia todo% lo% no"0r#% 'ro'io% Au# a'ar#an #n la +#r%i!n
gri#ga, *unto on una% 'oa% 'ala0ra% "/%, todo lo ual o"'ro0! #%ta0a #%rito
al<a0Ntia"#nt#. E%t# N,ito iniial l# on+#ni! d# Au# #ra orr#ta la %u'o%ii!n d# Au# la
#%ritura d#"!tia #ra al<a0Ntia #n %u totalidad, onlu%i!n #rr!n#a Au# #ntor'##ra #l
r#%ultado d# 'o%t#rior#% in+#%tigaion#%.
A 'artir d# #%t# "o"#nto . durant# "/% d# una dNada, lo% #%<u#r=o% 'o%iti+o%
<u#ron a%i #nt#ra"#nt# %u%tituido% 'or inLtil#% #%'#ulaion#% d# lo% t#!rio%. La% "/%
a0%urda% #ran, %in duda, la% d#l ond# N. G. d# Palin, Aui#n %o%t#na Au#, 0a%/ndo%# #n lo%
tra0a*o% r#ali=ado% 'ara traduir lo% Sal"o% d# Da+id al (ino, 'odra d#%i<rar%# #l
ont#nido d# lo% 'a'iro% #gi'io%. En uanto a la #%ritura d# la Pi#dra Ro%#tta,
'rola"a0a Au# (a0a o"'r#ndido %u %igni<iado a la 'ri"#ra o*#ada, . al (a#r 'L0lio%
lo% r#%ultado% d# %u lu"ino%a int#r'r#tai!n a%#gur! a %u auditorio Au# la #nor"# ra'id#=
d# %u "Ntodo l# (a0a Q'r#%#r+ado d# lo% %i%t#"/tio% #rror#% Au# %urgan a au%a d# un
#%tudio #,#%i+oT.
Por otra 'art#, #l a0at# Tand#au d# St. Niol/% #%ta0a on+#nido d# Au# lo%
*#rogl<io% #ran un %i"'l# arti<iio d#orati+o . no un %i%t#"a d# #%rituraP o'ini!n Au#
no <u# o"'artida 'or un ing#nio%o in+#%tigador d# Dr#%d#, Aui#n on%igui! l##r #l
"i%"o t#,to gri#go #n una <rag"#ntaria o'ia *#rogl<ia. B, #n 1394, #l ori#ntali%ta
Bar!n +on $a""#r:Purg%tall, Au# #n otro% a%'#to% d#"o%tr! %#r un +alio%o in+#%tigador,
%# to"! #l tra0a*o d# r#ali=ar una tradui!n d# QAni#nt Al'(a0#t%T, o0ra Au# ont#na
una %u'u#%ta #,'liai!n d# lo% *#rogl<io% #%rita 'or un "i,ti<iador /ra0# Au# %# (aa
lla"ar Ali"#d Bin A0uH#r Ja(%i(. Iu(o d#%'uN% d# 1381, uando la +#rdad
o"#n=a0a al <in a 'r#'ond#rar %o0r# la <al%#dad . #l #rror, %# anuni! %ol#"n#"#nt# Au#
la l#tura d# la% in%ri'ion#% d#l o0#li%o d# Pa"<ilia (a0a d#%u0i#rto d#tall#% d# una
+itoria d# lo% *u%to% %o0r# lo% '#ador#% #n #l aUo 7999 a. C.
Entr# tanto, #l 'ro0l#"a (a0a atrado la at#ni!n d# un '#r%ona*# i"'ortant#, #l
#rudito d# Ca"0ridg# Dr. T(o"a% Boung, .a <a"o%o 'or %u t#%i% a#ra d# la t#ora
ondulatoria d# la lu=. Boung (a0a naido #n Iil+#r%ton, So"#r%#t, #n 1;;5P ., %#gLn %#
d#a, l#a orri#nt#"#nt# uando %!lo t#na 8 aUo% d# #dad . .a onoa una do#na d#
l#ngua%, #ntr# #lla% #l /ra0#, #l #to'#, #l '#r%a . #l turo, ant#% d# (a0#r ll#gado a lo%
+#int#. En 1;23 tu+o la %u#rt# d# r#i0ir un #%'lNndido l#gado d# un to, Au# l# (i=o
#on!"ia"#nt# ind#'#ndi#nt#, on lo Au# 'udo 'ro%#guir %u% "u(o% . +ariado%
#%tudio%, Au# inluan :o"o d#"u#%tran %u% o0ra% 'u0liada%: d#%d# la% o%tu"0r#% d#
la% araUa% . la at"!%<#ra d# la Luna a la% ur+a% #'iiloid#%, la t#ora d# la% "ar#a%, la%
#n<#r"#dad#% d#l '#(o . lo% *#rogl<io%.
Tu+o notiia d# la Pi#dra Ro%#tta, . d# lo% 'ro0l#"a% on #lla a%oiado%, #n 1317,
uando %u a"igo Sir J. E. Rou%# Boug(ton l# #n+i! un 'a'iro #gi'io #%rito #n
arat#r#% ur%i+o%, Au# (a0a %ido #nontrado #n #l %ar!<ago d# una "o"ia #n T#0a%.
Boung, 'ro+i%to d# una o'ia d#l d#r#to d# I#"<i%, . on #l r#lato d# lo% #%<u#r=o% d#
AH#r0lad 'or d#%i<rarlo, <u# a Jort(ing . #"'#=! a #%tudiar #l 'ro0l#"a. Su 'ri"#r
'a%o on%i%ti! #n ortar %u o'ia d# la% tr#% +#r%ion#% d#l D#r#to #n +ario% '#da=o% .
'#gar la% 58 ln#a% d#l t#,to d#"!tio #n (o*a% d# 'a'#l. Lu#go, t#ni#ndo #n u#nta Au# la
#%ritura #gi'ia, o"o .a %# %a0a, d#0a %#r l#da d# d#r#(a a i=Aui#rda, r#'arti! ada
gru'o d# %igno% #n 'art#% 'ro'orional#% a la% 'ala0ra% gri#ga% Au# Nl on%id#ra0a 'odan
%#r %u% #Aui+al#nt#%. Int#nt! r#'#tir #l 'ro#%o on la 'art# *#rogl<ia, '#ro tro'#=! on la
#nor"# di<iultad Au# 'r#%#nta0a #l Au# <u#%# ino"'l#ta . no %# %u'i#%# u/nto <alta0a
#,ata"#nt#.
Co"o (ii#ron AH#r0lad . D# Sa. ant#% Au# Nl, Boung %# guia0a 'or la
#,i%t#nia d# 'ala0ra% idNntia% o %i"ilar#% #n la +#r%i!n gri#gaP 'or #*#"'lo, la% ln#a%
uatro . di#i%i#t# ont#nan lo% no"0r#% d# Al#*andro . Al#*andra . N%to% 'ar#an #%tar
r#'r#%#ntado% 'or do% gru'o% d# %igno% Au# %# 'ar#an #nor"#"#nt# a lo% d# la %#gunda
. dNi"a ln#a% d# la 'art# d#"!tia. Por otra 'art#, la 'ala0ra Qr#.T a'ar#a #n #l t#,to
gri#go una% 5; +##%P 'or lo tanto, 'oda #Aui'arar%# tan %!lo on un gru'o d# arat#r#%
d#"!tio% Au# #%tu+i#%#n r#'#tido% una% 59 +##%. D# "odo %#"#*ant# (a0a 11
"#nion#% d#l no"0r# Ptolo"#o, . %u #Aui+al#nt# #gi'io no 'oda %#r "/% Au# un gru'o
"u. 'artiular d# arat#r#% Au# a'ar#an 17 +##%, aunAu# 0a*o "/% d# una <or"a, a%
El#.#ndo d# d#r#(a a i=Aui#rdaF:

D# aAu %# d#%'r#nda Au# #n la #%ritura d#"!tia, aunAu# #l artu(o no (a0a
d#%a'ar#ido #nt#ra"#nt#, Au#da0a tan a0r#+iado . r#<or"ado, Au# #ra r#'r#%#ntado tan
%!lo 'or %u% #,tr#"o% ^+Na%# dibu+o en p"gina siguienteC.
Di%'oni#ndo nu"#ro%o% 'unto% d# %u0di+i%i!n, d# tal "odo Au# toda% la% 'art#%
d#"!tia% %# ao"oda%#n lo "/% 'o%i0l# a lo% <rag"#nto% orr#%'ondi#nt#% d#l t#,to
gri#go, Boung on%igui! o"'ilar un +oa0ulario gri#go:d#"!tio Au# ont#na 34
gru'o%, la "a.or 'art# d# #llo% orr#to%, . "/% tard#, #n 1317, int#nt! l##r una
tradui!n o"'l#ta d#l t#,to #ntral ant# la Soi#t. o< AntiAuari#%.

E%t# #%<u#r=o, %in #"0argo, #%ta0a 0a%ado #n gran 'art# #n on*#tura%, 'u#%to Au#
%u autor di<il"#nt# 'oda %a0#r Au# la 'art# d#"!tia ont#na 'a%a*#% 'ara lo% Au# no
(a0a #Aui+al#nia #n gri#go. Ta"'oo #% 'ro0a0l# Au# Boung ad+irti#%# Au# #l D#r#to
#n %u orig#n (a0a %ido r#datado #n gri#go . Au# la% +#r%ion#% #gi'ia% #ran "#ra%
'ar/<ra%i%, %i 0i#n #l (#(o d# Au# lo% no"0r#% 'ro'io% no a'ar#an #l "i%"o nL"#ro d#
+##% #n lo% t#,to% gri#go . d#"!tio d#0a (a0#rl# %ug#rido Au# no 'oda tratar%# d# una
+#r%i!n lit#ral. D#l "odo o"o %# d#%arrollaron lo% aont#i"i#nto%, tran%urri#ron 54
aUo% ant#% d# Au# $. K. Brug%( 'udi#ra d#"o%trar Au# (a0a logrado d#%u0rir la
+#rdad#ra #%#nia d# la int#r'r#tai!n d#"!tia, . (a%ta 1339 :N'oa #n la Au# lo%
*#rogl<io% #%ta0an .a +irtual"#nt# d#%i<rado%: no 'u0li! E. R#+illout %u Crestomat!ie
dmotique, o0ra #n la Au# #l t#,to nt#gro #ra %o"#tido a un an/li%i% 'ala0ra 'or 'ala0ra,
ao"'aUado d# %u tradui!n gri#ga . d# %u #Aui+al#nt# #n <ranN%.
Entr# tanto, durant# lo% do% aUo% %igui#nt#%, Boung %# d#di! ada +#= "/% al
'ro0l#"a Au# 'lant#a0an lo% *#rogl<io%, . <inal"#nt# %# l# ourri! Au#, #n un 'a% #n #l
Au# %# utili=a0a una #%ritura 'itogr/<ia, lo% #%ri0a% nati+o%, uando n##%ita0an
#%ri0ir #l no"0r# 'oo <a"iliar d# algLn onAui%tador #,tran*#ro, d#0an r#urrir a lo%
+alor#% <onNtio% d# alguno% d# lo% arat#r#%, 'r#%indi#ndo d# ualAui#r %igni<iado
id#ogr/<io Au# 'udi#%# ad*udi/r%#l#. En otra% 'ala0ra%, %i :%#gLn 'ar#a a%i %#guro:
lo% no"0r#% d# lo% r#.#% #gi'io% %# di%tinguan 'or #%tar #n"arado% #n #l !+alo r#al, .
%i #l no"0r# QPtolo"#oT 'oda %#r id#nti<iado #n %u <or"a *#rogl<ia %o0r# la Pi#dra
Ro%#tta, %#ra 'o%i0l# d#%u0rir lo% +alor#% <onNtio% d# lo% %igno% #n u#%ti!n.
Zu# lo% *#rogl<io% 'odan t#n#r +alor#% al<a0Ntio% (a0a %ido .a on*#turado 'or
+ario% in+#%tigador#%, '#ro u'o a Boung #l (onor d# %#r #l 'ri"#ro Au# 'udo d#"o%trarlo
#n alguno% a%o% onr#to%.
Su#da Au# #l no"0r# Ptolo"#o #ra #l Lnio Au# a'ar#a nt#gro #n la daUada
'art# %u'#rior d# la 'i#dra, aunAu# #n aAu#l ti#"'o no (a0a "odo d# ono#r #%ta
irun%tania. Co"o #l "i%"o Boung #,'li! "/% tard#, #,'#ri"#nt! grand#%
di<iultad#% 'ara id#nti<iar on #%t# no"0r# algLn gru'o d# *#rogl<io%, 'u#%to Au# no
%!lo +aria0an #n di%tinto% 'unto% d# la in%ri'i!n, %ino Au#, d# "odo total"#nt#
in#%'#rado, a'ar#an #n lugar#% #n dond# no (a0a ninguna 'ala0ra orr#%'ondi#nt# #n #l
t#,to gri#go.
En la %#,ta ln#a d#l t#,to *#rogl<io, lo% %"0olo% %igui#nt#% a'ar#an
#n#rrado% #n un artu(o Eno% (a 'ar#ido "/% on+#ni#nt#, tanto #n N%t# o"o #n lo%
d#"/% #*#"'lo%, Au# la dir#i!n d# la #%ritura <u#%# in+#rtida, 'ara Au# 'udi#%# l##r%#
d# i=Aui#rda a d#r#(aF:

Ad#"/%, #n la "i%"a ln#a . otra +#= #n la ln#a 17 %# r#'it# #%t# "i%"o gru'o d#
%igno%, '#ro on alguna% adiion#%:

AAu, o"o .a (a0a notado Boung, #l no"0r# d# Ptolo"#o 'r#%#nta0a a%i"i%"o
+ariaion#% #n #l t#,to d#"!tio, . la +#r%i!n gri#ga "o%tra0a Au# #l no"0r# #%ta0a
indiado #n una <or"a "/% larga, 'orAu# #l no"0r# #%ta0a ao"'aUado 'or ttulo%. D#
au#rdo on #llo d#di! %u at#ni!n al "/% orto d# lo% do% artu(o%, tran%ri0i#ndo a%
%u ont#nido:


E%ta #Aui'arai!n d#l gri#go PTOLEIAIOS on %u #Aui+al#nt# #gi'io #ra #l
'ri"#r N,ito 'ro"#t#dor logrado #n #l d#%i<rado d# una in%ri'i!n *#rogl<ia. P#ro
Boung no ad+irti! la 'r/tia #gi'ia d# o"itir la% +oal#%, . #%to l# indu*o a #rror. S#
#Aui+o! al on%id#rar Au# #l t#r#r %igno no #ra #%#nial :durant# lo% Llti"o% ti#"'o% #n
Au# #%tu+o #n u%o la #%ritura *#rogl<ia #%t# %igno <u# utili=ado #n r#alidad on un
%igni<iado %#undario 'ara #,'r#%ar la +oal O:, #l uarto %igno d#0a (a0#r %ido L . #l
Llti"o %i"'l#"#nt# S, #,'r#%ando PTOLIIS, #%to #%, PTOLEEFIEAFIEOFS. P#ro,
inlu%o a '#%ar d# #%t# #rror, Boung on%igui! r#ono#r #l no"0r# Ptolo"#o I S!t#r #n #l
t#,to d#l t#"'lo d# KarnaH . d#du*o orr#ta"#nt# Au# #l artu(o Au# ao"'aUa0a al d#
#%t# <ara!n d#0a r#<#rir%# a %u #%'o%a B#r#ni#P '#ro #n la int#r'r#tai!n d# #%t# no"0r#
<u# "#no% a<ortunado. Zui%o la %u#rt# Au# #l Lnio %"0olo Au# <u#%# o"Ln a a"0o%
no"0r#% l# indu*#%# a #rror ., a'art# d# la l#tura #Aui+oada d# B o"o BIR, lo Lnio
Au# logr! <u# la id#nti<iai!n d# la l#tra N. A%, d# un total d# 15 %igno% #ntr# lo% do%
artu(o%, on%igui! l##r %#i% orr#ta"#nt#, tr#% 'arial"#nt# . uatro "al. P#ro,
natural"#nt#, Nl d#%onoa #%ta irun%tania, . #%to% #rror#% iniial#%, aunAu# no
'artiular"#nt# gra+#% #n % "i%"o%, in#+ita0l#"#nt# l# ll#+aron a o"#t#r "a.or#%
<alta%, uando int#nt! a'liar %u rudi"#ntario al<a0#to a lo% ont#nido% d# otro% artu(o%P
on #l r#%ultado d# Au# %# ing#ni! d# tal "odo Au# l#.! ARSIONE #n dond# d#a
AUTOCRATOR . E&?RGETES #n dond# d#a C?SAR.
A '#%ar d# todo, <u#ron lo% (alla=go% d# Boung, o"o Nl "i%"o india0a #n una
ola0orai!n #%'#ial a la #dii!n d# 1312 d# la Enilo'#dia Brit/nia, lo% Au# %#Ualaron
#l a"ino Au# d#0a %#guir%# 'ara #l orr#to d#%i<rado d# lo% *#rogl<io%. No %!lo
on<ir"! Au# lo% artu(o% ont#nan no"0r#% r#al#% . d#"o%tr! Au# N%to% o"#n=a0an
#n #l #,tr#"o r#dond#ado d#l !+alo, %ino Au# ta"0iNn (all! la #Aui+al#nia d# +aria%
<or"a% d# la #%ritura #gi'ia, #%ta0l#i! Au# la #%ritura d#0a l##r%# #n la dir#i!n a la
Au# lo% arat#r#% %# #n<r#nta0an . d#"o%tr! #l i"'ortant# (#(o d# %u natural#=a a%i
al<a0Ntia. Ta"0iNn %# dio u#nta d# Au# lo% nu"#ral#% #%ta0an #,'r#%ado% 'or "#dio d#
ra.a%, Au# lo% 'lural#% %# <or"a0an, o 0i#n r#'iti#ndo #l *#rogl<io a'ro'iado tr#% +##%, o
0i#n tra=ando tr#% ra.a% al <inal d# la 'ala0ra, . Au# arat#r#% di%tinto% 'odan r#'r#%#ntar
#n oa%ion#% idNntio% %onido% E'rini'io% d# (o"o<onaF, "i#ntra% Au# otro% :o"o lo%
do% %"0olo% utili=ado% #n lo% t#,to% tardo% o"o indiai!n d#l <#"#nino: 'odan %#r
#"'l#ado% o"o d#t#r"inati+o%.
Plant#ado #l 'ro0l#"a d# #%ta <or"a, Boung a0andon! la #"'r#%a, ont#nt/ndo%#
on ad+#rtir Au# una a'liai!n %i%t#"/tia d# %u% "Ntodo% onduira al d#%u0ri"i#nto
d# lo% r#%tant#% %igno% d#l al<a0#to. Si r#al"#nt# #ra N%ta %u o'ini!n, %# (a# di<il
o"'r#nd#r 'or AuN no 'ro%igui! la% in+#%tigaion#%, a "#no% Au# %# di#%# u#nta d# Au#
#n ad#lant# .a no (ara ningLn 'rogr#%o. D# todo% "odo%, #l N,ito Au# 'oda (a0#r %ido
%u.o <u# 'ronto logrado 'or otro in+#%tigador, %i#ndo 'or #llo uni+#r%al"#nt# ala"ado.


I&

J#an:@rangoi% C(a"'ollion, lla"ado #l Jo+#n 'ara di%tinguirl# d# %u (#r"ano
"a.or, J#an:JaAu#%, nai! #n 1;29 #n @ig#a, #n #l d#'arta"#nto d#l Lot E@raniaFP
uando t#na 18 aUo% d# #dad da0a .a "u#%tra% d# un int#rN% <u#ra d# lo orri#nt# 'or la%
l#ngua% ori#ntal#%. Su (#r"ano %# lo ll#+! a Gr#no0l# #n 1391, dond# onoi! al <a"o%o
"at#"/tio J#an:Ba'ti%t# @ouri#r, uno d# lo% "i#"0ro% d# la "al(adada #,'#dii!n
i#nt<ia d# Na'ol#!n a Egi'to. @ouri#r in+it! al "u(a(o a +i%itar %u a%a . l# "o%tr!
%u ol#i!n d# antigO#dad#% #gi'ia%. Lo% #*#"'lar#% d# #%ritura antigua <a%inaron al
*o+#n +i%itant#, . al %a0#r Au# aAu#lla #%ritura no 'oda %#r l#da, ni o"'r#ndida, %# di#
Au# C(a"'ollion %# (i=o #l t#"'rano 'ro'!%ito d# d#diar %u +ida a la tar#a d#
d#%i<rarla.
Para lograr #%t# <in, int#n%i<i! %u% #%tudio% lingO%tio% # (i%t!rio% . <inal"#nt#
ao"'aU! a %u (#r"ano a Par%, . all, %i#ndo di%'ulo d# D# Sa., ll#g! a <a"iliari=ar%#
on la% in%ri'ion#% d# la Pi#dra Ro%#tta. En 1392, a la #dad d# 13 aUo%, o0tu+o #l
no"0ra"i#nto d# 'ro<#%or d# $i%toria d#l Li#o d# Gr#no0l#, '#ro 'oo d#%'uN% <u#
'ro%rito a au%a d# %u% t#nd#nia% 0ona'arti%ta%. D#*! Gr#no0l#, '#ro 'udo +ol+#r a #%ta
iudad #n 131;, #*#ri#ndo o"o 0i0liot#ario #n #l loal d# la Aad#"ia d# Ci#nia%,
(a%ta Au#, #n<r#ntado una +#= "/% on una au%ai!n d# traii!n, (u.! a Par% . 0u%!
r#<ugio *unto a %u (#r"ano.
A tra+N% d# #%to% aUo% 0orra%o%o%, #l int#rN% d# C(a"'ollion 'or Egi'to . %u%
"i%t#rio%a% #%ritura% nuna d#a.!. AunAu# %a0a Au# Bart(Nl#"., Yo#ga . otro% %#
inlina0an 'or la t#ora d# Au# la% #%ritura% antigua% #ran al<a0Ntia%, Nl no 'oda a#'tar
#%t# 'unto d# +i%ta. ALn #n 1381, uando 'u0li! %u o0ra =e lDcriture :iratique des
)nciens Eg%ptiens, aunAu# d#"o%tra0a Au# la #%ritura (i#r/tia #ra una "#ra
"odi<iai!n d# la *#rogl<ia, ta"0iNn d#lara0a Au# #n %u o'ini!n %u% arat#r#%
r#'r#%#nta0an o%a%, no %onido%. En #l %igui#nt# aUo, #n a"0io, no %!lo a0andon!
o"'l#ta"#nt# %u 'ri"iti+a 'o%ii!n, %ino Au# 'r#%#nt! a lo% "i#"0ro% d# la QAadN"i#
d#% In%ri'tion% #t B#ll#%:L#tr#%T una ta0la d# %igno% <onNtio% . l#.! al S#r#tario
P#r"an#nt# d# la Aad#"ia un in<or"# Au# %# (i=o <a"o%o, #n #l Au# #nunia0a la
natural#=a al<a0Ntia d#l ont#nido d# lo% artu(o% . d#"o%tra0a %u (a0ilidad 'ara
d#%i<rarlo%.
VC!"o %# 'rodu*o #%ta volte faceF R#%ulta di<il ont#%tar a #%ta 'r#gunta, a
au%a d# lo Au# "u(o% rtio% d# C(a"'ollion on%id#ran %u a0%oluta <alta d# on<ian=a
#n la a.uda Au# 'oda (allar #n #l tra0a*o d# otro% in+#%tigador#%. D#%d# lu#go, daU!
grand#"#nt# %u r#'utai!n :. d# "odo total"#nt# inn##%ario:#l (#(o d# n#gar%# a
ad"itir Au# (u0i#%# to"ado *a"/% #n on%id#rai!n dato alguno d# ualAui#r otro
in+#%tigador. P#ro, %in #"0argo, 'ar## o0+ia la onlu%i!n d# Au# #%ta %L0ita on+#r%i!n
al Q<on#tii%"oT l# (a0a %ido %ug#rida 'or una tarda l#tura d# la ontri0ui!n d# Boung
a la Enilo'#dia Brit/nia. E% 'o%i0l# Au# no %#a N%ta la r#%'u#%ta orr#ta a la 'r#gunta,
.a Au# #l "i%"o C(a"'ollion %# #%<or=! "/% tard# #n n#gar Au# %u "Ntodo #%tu+i#%#
in%'irado #n lo% (alla=go% d# %u ol#ga 0rit/nio.
No #,i%t#, d#%d# lu#go, la "#nor duda d# Au# #l in+#%tigador <ranN% onoa
d#%d# (aa largo ti#"'o la% do% +#r%ion#% d#l no"0r# d# Ptolo"#o, #n la% #%ritura%
d#"!tia . *#rogl<ia, . #% d# 'r#%u"ir Au#, d#%#%'#rando d# (allar una %olui!n
'ura"#nt# id#ogr/<ia, d#idi#%# <inal"#nt# 'ro#d#r o"o %i lo% %igno%, d#%'uN% d# todo,
'udi#%#n %#r <onNtio%. S#a #llo lo Au# <u#r#, la 'ala0ra Ptolomeo %ola no #ra 0a%tant#P
'ara o"'ro0ar la +#raidad d#l (alla=go #ra 'r#i%o r#ali=ar la id#nti<iai!n d# un
%#gundo no"0r# Au# ontu+i#%# alguno d# lo% %igno% d# la 'ala0ra Ptolo"#o, a <in d# Au#
un ot#*o #ntr# a"0o% 'udi#%# d#"o%trar %i %# (a0an u%ado o no arat#r#% %i"ilar#% 'ara
#,'r#%ar lo% "i%"o% %onido%. P#ro 'ara r#ali=ar #%t# ot#*o la +#r%i!n *#rogl<ia d# la
Pi#dra Ro%#tta no o<r#a a.uda algunaP a(ora 0i#n, 'or aAu#lla% <#(a%, %#gLn a%#guran
%u% 0i!gra<o%, C(a"'ollion on%igui! r#ali=ar un #%tudio d#l 'a'iro Ca%ad. E%t#
dou"#nto #%ta0a #%rito #n arat#r#% d#"!tio%, ., al tran%ri0irlo #n *#rogl<io%,
#nontr! un no"0r# Au#, 'or +aria% ra=on#%, r#.! 'udi#%# %#r #l d# Cl#o'atra. La
+#raidad d# tal %u'o%ii!n <u# 'ronto on<ir"ada graia% al o0#li%o d# @ilN. La (i%toria
d# #%t# "onu"#nto #"'i#=a on #l lina*# d# Ptolo"#o & E'<an#%, on la (i*a . lo% do%
(i*o% Au# l# dio %u #%'o%a, Cl#o'atra I. Do% d# #%to% tr#% (i*o% l# %u#di#ron #n #l trono:
Ptolo"#o &I @ilo"Ntor . Cl#o'atra II. $a0i#ndo "u#rto #n una 0atalla Ptolo"#o &I,
Cl#o'atra l# %u%titu.! 'or %u otro (#r"ano Ptolo"#o &III E+Nrg#t#% II, lla"ado @i%!n
E#l 0arrigudoF. CualAui#r a<#to Au# #l nu#+o <ara!n (u0i#%# 'odido %#ntir 'or lo% (i*o% d#
%u di<unto (#r"ano %# +io #n%o"0r#ido 'or %u o0%#%i!n a#ra d# la 'r#%i!n Au#
aAuNllo% 'udi#%#n #*#r#r %o0r# la %u#%i!n, . %ol+#nt! #l 'ro0l#"a d#%(aiNndo%# d# %u
*o+#n %o0rino Ptolo"#o &II . to"ando o"o %#gunda #%'o%a a %u %o0rina Cl#o'atra III.
A%, Cl#o'atra II %# #nontr! #n la 'oo #n+idia0l# %ituai!n d# %#r la #%'o%a d#l a%#%ino
d# %u (i*o . (#r#d#ro . d# t#n#r Au# o"'artir %u "arido on %u 'ro'ia (i*a ECl#o'atra
IIIF.
El r#inado on*unto o"#n=! #n #l aUo 125 a. C. . <u# a #%t# triun+irato, Q#l r#.
Ptolo"#o, la r#ina Cl#o'atra la (#r"ana . la r#ina Cl#o'atra la #%'o%a, dio%#% E+Nrg#taiT,
al Au# lo% %a#rdot#% d#l t#"'lo d# I%i%, d# la i%la d# @ilN, tu+i#ron oa%i!n d# dirigir una
'#tii!n %oliitando Au# %# l#% li0ra%# d# la ino'ortuna a%iduidad d# un #*Nrito d#
o<iial#% d#l E%tado . d# %u% %#guidor#%, Au# i0an #n int#r"ina0l# 'ro#%i!n a @ilN
%oliitando o"ida . alo*a"i#nto a #,'#n%a% d# lo% <ondo% d#l t#"'lo, .a %#ria"#nt#
"#r"ado%. A #%ta %oliitud %igui! la 'ro"ulgai!n d# un d#r#to r#al dando a ono#r a
lo% int#r#%ado% Au# d#0an aa0ar la% "ol#%tia%, . 'ara Au# la 'ro(i0ii!n 'udi#%# %#r +i%ta
'or lo% +i%itant#% d# la i%la, lo% agrad#ido% %a#rdot#% #rigi#ron un o0#li%o :%# %u'on#
Au# #,i%ti#ron do%: #n la #ntrada d#l t#"'loP di(o o0#li%o #%ta0a d#0ida"#nt# gra0ado
#n *#rogl<io% . #n gri#go.
En 1316, uno% 8.999 aUo% "/% tard#, <u#ron (allado% #n @ilN una olu"na ada .
%u 0a%#, . J. J. BanH#%, %u d#%u0ridor, lo% #n+i! a Al#*andra, . d#%d# all <u#ron
#"0arado% on d#%tino a %u a%a #n King%ton La., #n Dor%#t EInglat#rraF, #n dond#
#rigi#ron d# nu#+o #l o0#li%o. Graia% a la +#r%i!n gri#ga, %# d#du*o Au# #n la 'art# #n
*#rogl<io% d#0an #%tar "#nionado% lo% no"0r#% d# Ptolo"#o . Cl#o'atra, d#dui!n
Au# <u# #n 'art# on<ir"ada uando %# d#%u0ri! Au# uno d# lo% artu(o% #ra a%i
idNntio al %#gundo !+alo d# la Pi#dra Ro%#tta, Au# .a #%ta0a r#onoido, o"o r#<#r#nt#
a Ptolo"#o: BanH#% ll#g! a la onlu%i!n a#rtada d# Au# #l artu(o Au# %# #"'ar#*a0a
on aAuNl d#0a ont#n#r #l no"0r# d# Cl#o'atra, # (i=o %aar o'ia% d# la 'art# d# la
in%ri'i!n #n la Au# #%ta0a in%rito #l no"0r# d# la r#ina, la% ual#% <u#ron 'ro<u%a"#nt#
di%tri0uida% #n 0#n#<iio d# lo% in+#%tigador#% int#r#%ado%. D# "odo urio%o, aunAu#
Boung <u# uno d# lo% 'ri"#ro% Au# r#i0i#ron la o'ia, nada (i=o. Co"o "/% tard#
#,'li! #n )n )ccount of &ome 3ecent =iscoveries, in :ierogl%p!ic Literature and
)eg%ptian )ntiquities including t!e )ut!orDs 2riginal )lp!abet as E$tended b% ;r.
C!ampollion ELondr#% 1385F, #n la litogra<a Au# l# #n+i! Ir. BanH#%, #l arti%ta
inad+#rtida"#nt# #,'r#%! la 'ri"#ra l#tra d#l no"0r# d# la r#ina on una T #n lugar d#
una K, irun%tania Au#, aunAu# 0a%tant# tri+ial #n % "i%"a, <u# %u<ii#nt# 'ara (a#r
d#%i%tir a Boung d# 'ro%#guir on #l a%unto. Entr# tanto, una o'ia d# #%# dou"#nto
(a0a %ido .a #n+iada a J. A. L#tronn#, 'or "#dio d#l ual, #n #n#ro d# 1388, <u#
tran%"itida a C(a"'ollion...
La% <or"a% gri#ga% d# lo% no"0r#% Ptolo"#o . Cl#o'atra ti#n#n +aria% l#tra%
o"un#% . la 'ru#0a ruial, Au# C(a"'ollion 'ro#di! a a'liar, #%ta0a d#t#r"inada 'or
#l d#%#o d# d#"o%trar %i %# o0%#r+a0an o no orr#%'ond#nia% #n la +#r%i!n #gi'ia d#
a"0o% no"0r#%. @u# n##%ario (a#r la% d#0ida% on#%ion#% a la o"i%i!n 'or lo "#no%
d# alguna% +oal#%, tanto "/% uanto Au# la% di#= l#tra% gri#ga% d# PTOLEIAIOS #ran
#,'r#%ada% on %!lo %i#t# *#rogl<io%, "i#ntra% Au#, d# "odo inongru#nt#, #l no"0r# d#
Cl#o'atra #%ta0a r#'r#%#ntado 'or #l "i%"o nL"#ro d# l#tra% . %igno%, %i %# d#*a0a a'art#
#l %u<i*o d#t#r"inati+o d#l <#"#nino . %u orr#%'ondi#nt# (u#+o:%"0olo. A%, 'u#%, (i=o
una t#ntati+a d# o"'arai!n a lo largo d# la% %igui#nt#% ln#a%:


., o"o #n%#guida %# o"'ro0!, tr#% d# lo% %igno% '#rt#n#i#nt#% a Ptolo"#o, lo% %igno%
1.D, 5.D . 7.D, %# #nontraron #n %u% lugar#% orr#%'ondi#nt#% #n Cl#o'atra: 6.D, 7.D . 8.D,
r#%'#ti+a"#nt#. Ad#"/%, la 'ri"#ra A d# Cl#o'atra :%igno 4.D: #%ta0a , d#0ida"#nt#
r#'#tida al <inal d#l no"0r# :%igno 2. D:, aunAu#, . orr#ta"#nt#, ni #%t# %igno ni lo% Au#
r#'r#%#nta0an la% l#tra% K, E . R a'ar#an #n Ptolo"#o. Por otra 'art#, . no "#no%
orr#ta"#nt#, lo% *#rogl<io% I, I . S d# Ptolo"#o no %# (alla0an #n Cl#o'atra. La
Lnia nota di%ordant# #ra la introdui!n d# la l#tra T, Au# #n Ptolo"#o :8.D %igno:
di<#ra d#l d# Cl#o'atra :;.D %igno:, <#n!"#no Au# *u%ti<iada"#nt# <u# on%id#rado
o"o un a%o d# (o"o<ona.
E% </il i"aginar u/l %#ra la #,itai!n d# C(a"'ollion ant# tal d#%u0ri"i#nto.
No Au#da0a .a la "#nor duda d# Au# lo% no"0r#% gri#go% #%ta0an #,'r#%ado%
<onNtia"#nt# #n lo% *#rogl<io%. Ad#"/%, a(ora onoa lo% +alor#% d# una do#na d#
%igno%, on a.uda d# lo% ual#% 'odra d#%u0rir otro%, tar#a a la Au# %# d#di!
in"#diata"#nt#. E"'#=! on #l ont#nido d#l artu(o %igui#nt#:

D# #%to% nu#+# %igno% onoa .a lo% nu"#rado% o"o 1, 8, 7, 6, ; . 3, lo ual
da0a
1 8 5 7 6 4 ; 3 2
A L S E T R


$a0a un %olo no"0r# gri#go Au# 'udi#%# %#r id#nti<iado on #%ta 'artiular
di%'o%ii!n d# l#tra%: A L K S E N T R S EAl#*androF, . a% 'udo aUadir a la li%ta tr#%
%igno% "/%.
En u#%ti!n d# 'oa% %#"ana%, C(a"'ollion d#%i<r! o(#nta . tanto% artu(o%,
. on%igui! l##r uno tra% otro lo% no"0r#% d# lo% 'rni'#% gri#go% . ro"ano% Au# (a0an
dirigido lo% d#%tino% d# Egi'to d#%d# lo% ti#"'o% d# Al#*andro Iagno. Diluid! ta"0iNn
lo% no"0r#% ado'tado% 'or #%to% "onara%, 'or #*#"'lo: Autor/tor . CN%ar, ., o"o
#%to% ttulo% t#ndan a a%u"ir <or"a% di%tinta% E#l no"0r# CN%ar %# #nontra0a d#l#tr#ado
#n *#rogl<io% #n "#dia do#na d# <or"a% di%tinta%F, a.udaron #nor"#"#nt# #n #l
ar##nta"i#nto d# la li%ta d# %igno%, lo% ual#% 'ronto 'a%aron d# i#n.
Por #%t# ti#"'o #ra .a #+id#nt# Au# #l 'ro0l#"a, #n uanto a lo Au# on#rna al
'#rodo gr#orro"ano, (a0a %ido r#%u#lto, '#ro VAuN %u#d#ra on la #%ritura #gi'ia
'r#:al#*andrinaW Boung .a (a0a %o%'#(ado Au# lo% *#rogl<io% <onNtio% #ran
#%#nial"#nt# una inno+ai!n d# la N'oa gri#gaP %in #"0argo, (a%ta #l 17 d# no+i#"0r#
d# 1388 C(a"'ollion no 'udo on%#guir una 'ru#0a d#i%i+a. En #%t# da "#"ora0l#
r#i0i! 'or "#dio d#l arAuit#to J#an:Niola% $u.ot +aria% i"'r#%ion#% d# 0a*orr#li#+#%
d#%u0i#rto% #n un t#"'lo #gi'io, Au# #ran indi%uti0l#"#nt# ant#rior#% al '#rodo
gri#go. Entr# #%t# "at#rial (a0a +ario% artu(o%, . uno d# #llo%, Au# ont#na %igno% on
lo% Au# #%ta0a <a"iliari=ado, atra*o la at#ni!n d# C(a"'ollion:

En%#guida ad+irti! Au# #l ar/t#r d# la i=Aui#rda, <or"ado 'or do% %igno%
idNntio%, #ra una do0l# <or"a d# la l#tra S d# Ptolo"#o. El %igno d#l #ntro #ra
d#%onoido, '#ro #%ta0a 'r##dido 'or un #"0l#"a Au# r#'r#%#nta0a #l %ol :#n o'to RA
o RE:. A%, 'u#%, #l no"0r# a'ar#a 0a*o la <or"a RAWSS, notai!n Au# in"#diata"#nt#
tra*o a %u "#nt# una <a"o%a <igura d# la (i%toria d# Egi'to, "#nionada #n la o0ra d#
Ian#t!n, . Au# ta"0iNn a'ar#a #n #l ?,odo: Ra"#%#% o Ra"#%%#%. Ad#"/%, on la
a.uda d# la in%ri'i!n d# la Pi#dra Ro%#tta, C(a"'ollion
'udo a%oiar #l %igno #ntral d#%onoido on la 'ala0ra gri#ga 'ara #l nataliio, .,
a 'artir d# aAu, id#nti<i! #%to on la <or"a o'ta Q%#r naidoT E"%F o QniUoT E"a%F . a%
o0tu+o una 'o%i0l# #,'liai!n d#l %igni<iado d#l no"0r# Ra"a%%#%, Au# 'ar#a dar a
#nt#nd#r Au# QRa l# #ng#ndr!T o Au# #l "onara #ra Q(i*o d# RaT. La 'ro0a0ilidad d# Au#
#%ta int#r'r#tai!n <u#%# orr#ta %# ro0u%t#i! al d#%i<rar un %#gundo artu(o Au#
ont#na lo% %igno% %igui#nt#%:

En #%t# a%o, lo% do% arat#r#% (allado% #n #l 'ri"#r artu(o, id#nti<iado% o"o
IES, #%ta0an ao"'aUado% 'or la <igura d# un i0i%, Au# %#gLn lo% autor#% gri#go% #ra #l
%"0olo d#l dio% Tot(P d# dond# #l no"0r# d#0a l##r%# TOT$ISS, lo ual #ra una
induda0l# r#<#r#nia al <ara!n d# la 13.
a
dina%ta Tut"o%i%, #% d#ir, Q$i*o d# Tot(T,
ta"0iNn "#nionado 'or Ian#t!n.
A 'artir d# #%t# "o"#nto, C(a"'ollion o"'r#ndi! lara"#nt# Au# lo%
*#rogl<io% no #ran #,lu%i+a"#nt# <onNtio%, ni #nt#ra"#nt# %i"0!lio%, %ino una
o"0inai!n d# a"0o% +alor#%. Sin #"0argo, uando una Auin#na "a% tard# l#.! ant# la
Aad#"ia %u Lettre " ;. =acier relative a lDalp!abet des !irogl%p!es p!ontiques, no
(i=o r#<#r#nia alguna a %u Llti"o . "/% i"'ortant# d#%u0ri"i#nto, #l ual <u#
noti<iado al "undo #n %u "agi%tral PrNi% du &%stme :irogl%p!ique EPar%, 1387F, #n
dond# anuni! Au# la "odalidad d# #%ritura #"'l#ada 'or lo% antiguo% #gi'io%
on%titua un o"'l#*o %i%t#"a Au# #ra a la +#= Q<igurati+o, %i"0!lio . <onNtio #n un
"i%"o t#,to, #n la "i%"a <ra%# # inlu%o #n una "i%"a 'ala0raT.
D#%d# 1387 (a%ta %u "u#rt#, ourrida o(o aUo% "/% tard#, MC(a"'ollion tra0a*!
in#%ant#"#nt# #n #l inr#"#nto d# %u o"'r#n%i!n d# lo% *#rogl<io%, 'ri"#ro +i%itando
Turn . otra% iudad#% #uro'#a%, 'ara #%tudiar #n #lla% di+#r%a% ol#ion#% de 'a'iro%, .
"/% tard# .#ndo a Egi'to a '#tii!n d#l Go0i#rno <ranN%. Pa%! do% aUo% #n Egi'to
o'iando in%ri'ion#% . a %u r#gr#%o o"#n=!, '#ro no 'udo o"'l#tarla, la in"#n%a
tar#a d# #,a"inar . #%tudiar todo #l "at#rial Au# (a0a r#unido. S# (alla0a #n 'l#no
tra0a*o, uando %L0ita"#nt# #n<#r"! . "uri!. D#%'uN% d# %u "u#rt#, %u (#r"ano
'ro%igui! %u% tra0a*o% . a %u d#0ido ti#"'o a'ar#i#ron %u% o0ra% '!%tu"a%: 0rammaire
Eg%ptienne EPar%, 1354:1371F . =ictionnaire Eg%ptien EPar%, 1375F.
El "Nrito d# lo% d#%u0ri"i#nto% d# C(a"'ollion no <u# d#0ida"#nt# a'r#iado
durant# %u orta +ida, . no %# l#% dio #l +alor Au# "#r#an (a%ta "u(o d#%'uN% d# %u
"u#rt#. Tan 'ronto o"o 'u0li! %u Picis du &%stme :irogl%p!ique, @. A. J. S'o(n
r#.! on+#ni#nt# 'rola"ar %u on+#ni"i#nto d# Au# lo% *#rogl<io% #ran %"0olo%
%agrado%P #%t# on#'to #Aui+oado <u# %u%t#ntado a%i"i%"o 'or G. S#.<art(, "i#ntra%
Au# J. Kla'rot(, Au# nuna <u# a"igo d# C(a"'ollion, %igui! ataando %u "#"oria,
d#%'uN% d# %u "u#rt#. B toda+a #n 1349 C. Si"!nid#% r#(a=a0a o"o <ant/%tia .
a0%urda ualAui#r %ug#r#nia d# Au# lo% *#rogl<io% #n#rrado% #n lo% artu(o% <u#%#n
<onNtio%, 'rola"ando Au#, #n r#alidad, r#'r#%#nta0an a'ot#g"a% d# r#.#%, . #n a'o.o
d# %u t#ora d#du*o una #,'r#%i!n d# un !+alo r#al Au# d#a: QEl 'od#r d# la +#rdad #%
%#"'it#rnoT.
P#ro, %i 0i#n #% +#rdad Au# C(a"'ollion tu+o grand#% ri+al#% . d#trator#%,
ta"0iNn tu+o a'a%ionado% a"igo% . d#<#n%or#%. Ad#"/%, %u% id#a% t#nan #l gran "Nrito
d# %#r #n %u "a.or 'art# orr#ta%, "i#ntra% Au# la% d# %u% o'on#nt#%, #n %u in"#n%a
"a.ora, #ran #rr!n#a%P a%, 'u#%, (a0a d# ll#gar, <or=o%a"#nt#, #l da d#l triun<o d#
C(a"'ollion . %u% %#guidor#%.
Sigui#ndo #l a"ino %#Ualado 'or #l li0ro d# $. Ro%#llini Ionumenti dDEgitto e
della *ubia EPi%a, 1358F, #l #"in#nt# Ri(ard L#'%iu% ao"#ti! una d#tallada +alorai!n
d# la %ituai!n, tal o"o %# (alla0a #n aAu#l "o"#nto. El r#%ultado <u# la 'u0liai!n d#
%u Lettre a ;. le professeur 3osellini ERo"a 135;F, #n la Au# %o"#ta la o0ra d#
C(a"'ollion a un '#n#trant# an/li%i% . *u=ga0a Au# #ra <unda"#ntal"#nt# i#rta.
I/% tard# 'ro'orion! a'o.o a #%t# a%#nti"i#nto un #Aui'o d# %a0io% al#"an#%
:d#l Au# a%ual"#nt# <or"a0a 'art# #l "i%"o L#'%iu%: Au# #n 1344 d#%#nt#rr! #n la%
#rana% d# Tani% una lo%a d# 'i#dra ali=a on una in%ri'i!n 0ilingO# d#l D#r#to d#
Cano'o. La 'art# %u'#rior d# la ara d# la #%t#la t#na gra0ada% 5; ln#a% d# *#rogl<io% .
#n la "itad in<#rior (a0a ;4 ln#a% d# unial#% gri#ga% :la +#r%i!n d#"!tia #%ta0a
r#l#gada al 0ord# d# la d#r#(a:P #%t# "at#rial adiional on<ir"! on a0undania d#
'ru#0a% lo Au# .a %# (a0a %u'u#%to a#ra d# la l#ngua . la #%ritura d# lo% antiguo%
#gi'io%.
El D#r#to, o"o .a %# (a di(o, anunia0a la on#%i!n d# d#t#r"inado% (onor#%
a Ptolo"#o III E+Nrg#t#% I 'or #l agrad#ido %a#rdoio. Ta"0iNn r#+#la0a Au#, 869 aUo%
a. C., #l aUo #gi'io d# 546 da% 'r#%#nta0a %#Ual#% d# un i#rto r#tra%o #n la% #%taion#%P
'ara %ol+#ntar #%t# d#<#to %# 'ro'ona #n"#ndarlo "#diant# la adii!n d# un da ada
uatro aUo%. Zuin# aUo% "/% tard#, G. Ia.%'#ro (all! otra 'i#dra #n la Au# %# (a0a
in%rito un du'liado d# #%ta tri'l# +#r%i!n.
Por #%ta N'oa, #l onoi"i#nto d# lo% *#rogl<io% (a0a alan=ado .a ruta% "/%
i#nt<ia%, graia% a lo% #%tudio% gra"atial#% d# LudGig St#rn . Adol< Er"an, . %igui!
una %u#%i!n d# otra% i"'ortant#% o0ra%, #ntr# la% ual#% %# (allan la% d# K. S#t(#, J.
S'i#g#l0#rg, Sir $. T(o"'%on, $. Gra'oG . S. d# BuH.


&

En #l tran%ur%o d# "/% d# uatro "il aUo%, la l#ngua #gi'ia #,'#ri"#nt!
in#+ita0l#"#nt# on%id#ra0l#% a"0io%. Lo% +ario% #%tadio% lingO%tio% atra+#%ado% (an
%ido la%i<iado%, 0a%tant# to%a"#nt#, o"o antiguo, "#dio . nu#+o #gi'io, d#"!tio .
o'to. El antiguo #gi'io <u# a0%or0ido d# "odo a%i i"'#r#'ti0l# 'or #l "#dio, (aia
<in#% d# la no+#na dina%ta, . #l "#dio, on lig#ra% "odi<iaion#%, %igui! %i#ndo
utili=ado on <in#% lit#rario% (a%ta lo% ti#"'o% gr#orro"ano%. El #gi'io "od#rno, #ntr#
tanto, %#gLn #%t/ r#'r#%#ntado #n la orr#%'ond#nia d# n#goio% . #n la% arta%
'artiular#%, Au#d! #%ta0l#ido o"o la l#ngua +#rn/ula d# la% dina%ta% 13.
a
a 87.
a
,
"i#ntra% Au# #l tNr"ino Qd#"!tioT Au#da r#%#r+ado al l#ngua*# u%ado #n lo%
dou"#nto% #%rito%, on la #%ritura d# #%t# "i%"o no"0r#, d#%d# la dina%ta 86.
a
#n
ad#lant#P #l o'to, la l#ngua #gi'ia #n %u <or"a <inal, %# 'u#d# d#ir Au# data d#l %iglo III
d#%'uN% d# C.
N##%aria"#nt# #%to% a"0io% Au#daron r#<l#*ado% #n la #%ritura, u.a #dad
l/%ia #% la d#l #gi'io "#dio. La t#r#ra . "/% r#i#nt# #dii!n d# la "onu"#ntal
Eg%ptian 0rammar 7Londr#%, 126;F d# Sir A. $. Gardin#r, Au# %# r#<i#r# a #%t# '#rodo,
#nu"#ra uno% ;99 *#rogl<io% . %u% %igni<iado%, 0a*o "/% d# una +#int#na d# #'gra<#%
d#%ri'ti+o%, Au# a0aran d#%d# la% Q'art#% d#l u#r'o (u"anoT E45 %igno%F, Q#l (o"0r# .
%u% ou'aion#%T E66 %igno%F, Q'/*aro%T E6 %igno%F, Q'art#% d# lo% "a"<#ro%T E68 %igno%F
(a%ta Q#%rituraT, Q*u#go%T, Q"L%iaT E3 %igno% ada unoF. A% 'u#%, #% #+id#nt# Au#,
aunAu# lo% antiguo% #gi'io% 'ro<#%a0an la r##nia d# Au# #l art# d# la #%ritura <u# un
l#gado Au# l#% (a0a %ido on#dido 'or #l dio% Tot(, #l dio% d# la %a0idura . d#l
onoi"i#nto, <u#ron "/% 0i#n a%unto% t#rr#%tr#% Au# #tNr#o% lo% Au# in%'iraron lo%
di0u*o% d# lo% *#rogl<io%. La "a.ora d# lo% %igno% (an %ido atual"#nt# id#nti<iado% .
aAu#llo% di0u*o% a lo% Au# Boung aluda +aga"#nt# o"o Qun r#t/nguloT Qun
%#"iruloT, Quna <igura Au# 'ar## una 'lu"aT o Quna ln#a no "u. di%tinta a un
a.adoT (an %ido id#nti<iado% o"o r#'r#%#ntaion#% d# un ta0ur#t#, una (oga=a d# 'an,
la <lorai!n d# un *uno o una t#la on 'li#gu#%.
La #%ritura #%t/ r#'r#%#ntada in+aria0l#"#nt# on <in#% d#orati+o%, . a'ar## d#
do% "an#ra%, 0i#n #n olu"na% +#rtial#%, 0i#n #n ln#a% (ori=ontal#%, . 'or r#gla g#n#ral
%# l## d# d#r#(a a i=Aui#rda, aunAu# #n oa%ion#% 'u#d# di%urrir d# i=Aui#rda a d#r#(a.
A%, 'or #*#"'lo, %o0r# lo% %ar!<ago%, la% 'l#garia% 'or lo% di<unto% a'ar##n
<r#u#nt#"#nt# o"o una 0anda d# #%ritura *#rogl<ia Au# di%urr# %#'arada"#nt# #n
do% dir#ion#%, #"'#=ando #n #l a%Au#t# d# la a0#=a . uniNndo%# #n #l 'i#, d# tal "odo
Au# la "itad d# la% in+oaion#% %# l##n #n un lado . la otra "itad #n #l otro.
No (a. %#'arai!n #ntr# la% 'ala0ra%, . lo% #%'aio% anti#%tNtio% %on
#%tudiada"#nt# #ludido% #n la% in%ri'ion#%: oloando lo% %igno% #n do% r#nglon#%, %i la
#%ritura #% (ori=ontal, o #n do% olu"na%, una *unto a la otra, %i la #%ritura #% +#rtial,
on #l <in d# utili=ar lo "#*or 'o%i0l# #l #%'aio d# Au# %# di%'on#. Lo% %igno% %u'#rior#%
ti#n#n 'r#<#r#nia %o0r# lo% in<#rior#%, . lo% Au# ti#n#n <r#nt# +an a%i %i#"'r# (aia #l
o"i#n=o d# la #%ritura d# la Au# <or"an 'art#P d# #%t# "odo no (a. ninguna duda a#ra
d# la dir#i!n #n Au# (a. Au# l##r la in%ri'i!n, aunAu# 'u#d#n #%tar oloado% d#
uatro "an#ra% di%tinta% E<ig. 8F.



Lo% *#rogl<io% 'u#d#n atalogar%# #n do% gru'o% 'rini'al#%: id#ogra"a% .
<onogra"a%, ada uno d# lo% ual#% ad"it# +aria% %u0di+i%ion#%. En 'ri"#r lugar, un
id#ogra"a E%"0olo:'ala0raF india #l o0*#to Au# %# r#'r#%#nta, #% d#ir, %u +alor:'ala0ra,
. #% #l no"0r# d# #%t# o0*#toP '#ro, ad#"/% d# #%ta int#r'r#tai!n lit#ral, un id#ogra"a
'u#d# %#r #"'l#ado ta"0iNn 'ara %igni<iar alguna id#a #%tr#(a"#nt# a%oiada on NlP
a%, 'or #*#"'lo, un in%tru"#nto "u%ial 'u#d# #,'r#%ar al#gra o r#goi*o.
Lo% <onogra"a% E%"0olo%:%onidoF %on id#ogra"a% Au# adAuiri#ron un +alor
<onNtio, uando <u# n##%ario #%ri0ir 'ala0ra% i"'o%i0l#% d# r#'r#%#ntar. Para #%t#
'ro#%o %# utili=! un ra%go "or<ol!gio d# la l#ngua #gi'ia, Au# %# arat#ri=a0a 'or #l
<#n!"#no d# la +ariai!n +o/lia int#rna E#n inglN%: %ang, %ing, %ong, %ung :antar,
ani!n, #t.:F En un %i%t#"a #n #l Au# la% on%onant#% 'r#%#nta0an una r#lati+a
#%ta0ilidad <u# 0a%tant# </il %u%tituir un +#r0o o"o Q(##dT Eat#nd#rF 'or un %u%tanti+o
o"o Q(#adT Ea0#=aF, 'ala0ra Au# no %!lo 'ro'oriona0a la #%trutura on%on/ntia
#%#nial 7!d8, %ino Au# ad#"/% #ra %u%#'ti0l# d# %#r r#'r#%#ntada 'it!ria"#nt#. En
uanto a la 'o%i0ilidad d# on<u%i!n, %# on<ia0a #n Au#, (a%ta i#rto 'unto, #l ont#,to
a.udara al l#tor, . la a"0igO#dad %# #+ita0a "#diant# #l u%o d# un nL"#ro r#i#nt# d#
%"0olo% adiional#%. A%, uno o "/% <onogra"a% 'odan #%tar %#guido% d# un id#ogra"a
<inal E#% d#ir, d# un d#t#r"inati+oF, #l ual india0a #l %igni<iado g#n#ral d#l %igno o
%igno% 'r##d#nt#%.


Lo% <onogra"a% 'odan %#r "onoon%onant#% o 'lurion%onant#%P di(o d# otra
"an#ra, %# lo% 'oda d#%ri0ir o"o unilit#ral#%, 0ilit#ral#% o trilit#ral#%. D# lo% %igno%
0ilit#ral#% E#ra d# ;6 #n totalF, uno% do% t#rio% #ran d# u%o o"Ln. Lo% arat#r#% d#
una %ola on%onant# #ran "#no% nu"#ro%o%, '#ro d# gran i"'ortaniaP original"#nt#
<u#ron 87, '#ro "/% tard# la adii!n d# +ario% (o"!<ono% au"#nt! #l total (a%ta uno% 59
E<ig. 5F. La% +oal#%, a'art# d# la 'r#%#nia d# la% on%onant#% dN0il#% J # B, no #ran
r#'r#%#ntada%, . do% d# lo% %igno% 7alep! . a%in8 no ti#n#n #Aui+al#nt# #n inglN% Eni #n
a%t#llanoF. El %igno al#'( (a %ido o"'arado a la l#tra d#l /ra0# "od#rno !ama u
o0%trui!n gl!tia E#l liH 'roduido 'or una r/'ida o"'r#%i!n d# la 'art# alta d# la
garganta :#%t# %onido %# #nu#ntra #n #l al#"/n:F . %# l# r#'r#%#nta 'or "#dio d#l a#nto
%ua+# d#l gri#goP #l gutural a.in, Au# no 'o%## #Aui+al#nt# #n l#ngua #uro'#a alguna, %#
r#'r#%#nta 'or "#dio d#l a#nto /%'#ro gri#go. Otro d# lo% %"0olo% #,'r#%a %onido% Au#
#n inglN% %!lo 'u#d#n %#r r#'roduido% "#diant# o"0inaion#% d# do% o "/% l#tra% :H(,
%(, t%(: E. no ti#n#n #Aui+al#nt# #n a%t#llanoF. $a. Au# (a#r notar ad#"/% Au# #,i%t#
"/% d# una <or"a 'ara la $ . la S.
Con tal ol#i!n d# %igno% union%onant#% a %u di%'o%ii!n, lo% antiguo% #gi'io%
(u0i#ran 'odido d#%arrollar </il"#nt# una #%ritura 'ura"#nt# al<a0Ntia. D#l (#(o d#
Au# #n #l tran%ur%o d# 5.699 aUo% <u#%#n ina'a#% d# r#ali=arlo %# 'u#d# d#duir Au#, tal
o"o %u#d# #n nu#%tro ti#"'o, #n Au# un on%#r+aduri%"o innato :o una #,tr#"ada
'#r#=a: i"'id# la introdui!n d# un %i%t#"a raional #n #l d#l#tr#o d#l inglN%, a%, #n
N'oa d# lo% <araon#%, la %util '#ro 'od#ro%a <u#r=a d# la o%tu"0r# %in duda d#t#r"in!
Au# no a"0iara #%ta "odalidad d# #%ritura tan #ngorro%a . di<il. Por lo d#"/%, #n lo%
artu(o% d#l '#rodo gr#orro"ano, i#rto nL"#ro d# arat#r#% :lo% d# 0uitr#, <lorai!n
d# *unio, ant#0ra=o . odorni=: 'a%aron a %#r u%ado% o"o +oal#%, orru'i!n Au# al
'rini'io dio lugar a Au# lo% in+#%tigador#% "od#rno% r#.#%#n #Aui+oada"#nt# Au# N%ta
#ra %u <uni!n nor"al. El 'rini'io d# Au# la #%ritura r#'r#%#nta0a tan %!lo #%trutura
on%onant# no <u# #nuniado (a%ta 136; 'or Brug%(, . #l r#onoi"i#nto d# #%t# (#(o
aUadi! nu#+a% di<iultad#% a lo% #%tudio%o% d# la l#ngua #gi'ia, 'u#%to Au#, %i 0i#n %#
%a0a Au# la 'ala0ra nfr %igni<ia0a bueno, %u 'ronuniai!n orr#ta, Au# #+id#nt#"#nt#
#,iga #l au,ilio d# +oal#%, %#guira %i#ndo o0*#to d# on*#tura%. ?l o'to 'ro'orion!
i#rta a.uda r#%'#to a #%t# 'unto, .a Au# #n #%ta <or"a "od#rna d#l antiguo #gi'io %#
(a#n on%tar la% +oal#%, '#ro #l o'to 'r#%#nta la li"itai!n d# r#'r#%#ntar un #%tadio
"u. tardo #n #l d#%arrollo d# una l#ngua Au# u#nta "il#% d# aUo% d# +ida, 'or lo Au#
"u(a% +##% 'ro'oriona una ori#ntai!n #Aui+oada . 'oo #<ia=. Por otra 'art#,
"i#ntra% Au# #%ta <u#nt# no% india Au# la 'ala0ra !tp d#0#ra 'ronuniar%# !otep, #l
ad*#ti+o nfr a'ar## 0a*o la% <or"a% nafrev, nofra, nofre . nofri.
Lo% in+#%tigador#% (an dado 'ru#0a% d# gran i"aginai!n #n la indagai!n d# la
'ro0a0l# 'ronuniai!n d# la% 'ala0ra% #gi'ia%, "#diant# la% "u. #%a%a% r#<#r#nia%
(allada% #n la #%ritura un#i<or"# 0a0il!nia, una d# la% 'oa% #%ritura% %#"tia% #n
Au# la +oali=ai!n #%t/ indiada. Ta"0iNn %# (a o0t#nido i#rta a.uda a tra+N% d# otra%
<u#nt#% #,traUa%, nota0l#"#nt# d# la% tran%ri'ion#% d# 'ala0ra% #gi'ia% #n gri#go . #n
a%irio, aunAu# ta"'oo N%ta% %on "u. nu"#ro%a%, r#duiNndo%# a%i #,lu%i+a"#nt# a
no"0r#% 'ro'io%. D#l (#(o, 'or #*#"'lo, d# Au# lo% gri#go% tran%lit#ra%#n
IEN:KAU:RE, o"o IIZUERINEOSF %# (a d#duido Au# 'ara #llo% #l a%in %ona0a
o"o un %onido na%al.
El 'ro0l#"a d# la d#t#r"inai!n d# la 'o%ii!n, antidad . ualidad d# la% +oal#%
original#% d# la% 'ala0ra% #gi'ia% #%t/ toda+a l#*o% d# (a0#r %ido r#%u#lto
%ati%<atoria"#nt#, . #n 0u%a d# una "a.or #,atitud %# %u#l#n dar %!lo la% on%onant#%P
d# "odo Au# una <ra%# tal o"o Q#l lugar #n dond# #%t/T a'ar## #n la <or"a
i"'ronunia0l# QBJ NTB STIIT. P#ro, o"o #n alguna% oa%ion#% lo% Au# %# d#dian
al #%tudio d# #%ta l#ngua n##%itan r#<#rir%# oral"#nt# a #%ta% r#'r#%#ntaion#%
#%Au#"/tia%, (a t#nido Au# #%ta0l##r%# un i#rto ti'o d# 'ronuniai!n, . #l
'ro#di"i#nto (a0itual on%i%t# #n audir a la utili=ai!n 'or d#"/% a"'lia d# la # ingl#%a
Ei #%'aUolaF, %i#ndo la Lnia #,#'i!n a #%ta r#gla #l r##"'la=o d# la # 'or la a <ran#%a Ei
#%'aUolaF #n dond# a'ar##n la% l#tra% alep! o a%in. Co"o #% l!gio, nadi# %u'on# Au# #l
r#%ultado d# tal %olui!n d# o"'ro"i%o %#a otra o%a %ino una #%'#i# d# ariatura d# la
antigua l#ngua #gi'ia, '#ro #%to #% lo "#*or Au# (a 'odido on%#guir%# dada% la%
irun%tania%.


&I

En la N'oa d# lo% Llti"o% #"'#rador#% ro"ano%, Egi'to <u# on%id#rado o"o #l
orig#n d# la% art#% . la% i#nia% . %# r#a Au# lo% "i%t#rio%o% *#rogl<io%, Au# %# +#an
'or toda% 'art#% %o0r# lo% "uro% d# t#"'lo% . "onu"#nto%, ont#nan #l r#%u"#n d# todo
#l %a0#r adAuirido 'or aAu#l antiAu%i"o 'a% d#%d# #l 'rini'io d# lo% ti#"'o%. P#ro
ta"0iNn %# %u'ona Au# #%ta %a0idura au"ulada (a0a %ido guardada tan #lo%a"#nt#
'or lo% %a#rdot#%, Au# %u 'Nrdida 'oda on%id#rar%# %#gura # irr#'ara0l#.
En r#alidad, aunAu# la% in%ri'ion#% *#rogl<ia% "antu+i#ron %u %#r#to durant#
+ario% i#nto% d# aUo%, %u ont#nido 'udo 'or <in %#r r#+#lado . %# +io Au#, tal o"o 'oda
#%'#rar%# #n un 'a% tan <Nrr#a"#nt# do"inado 'or lo% %a#rdot#%, 'r#do"ina0an lo%
t#"a% d# ar/t#r r#ligio%o. Uno d# lo% "/% 'ri"iti+o% #*#"'lo% d# la lit#ratura #gi'ia,
onoido o"o QT#,to% d# la% Pir/"id#%T, Au# '#rt#n## al I"'#rio Antiguo, on%i%t# #n
"/% d# ;.999 ln#a% d# *#rogl<io%, ini%o% #n la% 'ar#d#% int#rior#% d# la% 'ir/"id#%,
'#rt#n#i#nt#% a ino r#.#% d# la% dina%ta% 6.
a
. 4.
a
E%to% t#,to%, Au# +i#ron la lu= uando
@. A. @. Iari#tt# . Ia%'#ro d#%u0ri#ron la% tu"0a% #nt#rrada% #n la ar#na, onti#n#n
%ortil#gio% d#%tinado% a on%#guir Au# ada uno d# lo% "onara% di<unto% o0tu+i#%# #l
lugar #n lo% i#lo% a Au# t#na d#r#(o . go=a%# d#%'uN% d# %u "u#rt# d# la% 'r#rrogati+a%
Au# l# #ran d#0ida%.
Otro gru'o d# #n%al"o%, a lo% Au# %# l#% (a dado #l ttulo d# QT#,to% d# lo%
Sar!<ago%T E18.
a
dina%taF, <u#ron o"'u#%to% #n int#rN% d# la no0l#=a . '#r%ona*#%
"#nor#% . a'ar##n 'intado% o gra0ado% #n la %u'#r<ii# d# lo% r##'t/ulo% d# lo% Au#
(an to"ado #l no"0r#. Con%i%t#n a%i"i%"o #n <!r"ula% "/gia% d#%tinada% a 'rot#g#r al
+ia*#ro, Au# %# diriga al otro "undo, d# lo% 'o%i0l#% '#ligro% #,trat#rr#no%.
Una t#r#ra ol#i!n, "al d#no"inada QLi0ro d# lo% Sar!<ago%T, '#rt#n## a la
13.
a
dina%ta, . 'ro'oriona ta"0iNn #,'lita% in%truion#% a#ra d# !"o %o'ortar la
+ida #t#rna on un "ni"o d# "ol#%tia% # inon+#ni#nt#%.
P#ro, a'art# d# la 'r#ou'ai!n d# lo% %a#rdot#% 'or #l "/% all/, otro% t#"a%
r#la"aron la at#ni!n d# lo% #%ri0a% #gi'io%, t#"a% Au#, #%'#ial"#nt# durant# la
N'oa d#l I"'#rio I#dio . ti#"'o% 'o%t#rior#%, <u#ron "u(o "#no% #%'iritual#%,
#%'#ial"#nt# 'or (a0#r%# arraigado la o%tu"0r# d# #rigir "onu"#nto% o<iial#%, Au# a
"#nudo ll#+a0an in%ri'ion#% #n la% Au# #l 'ro"otor d#l "onu"#nto %# #n%al=a0a a %
"i%"o #n lo% "/% laudatorio% tNr"ino%. Un #*#"'lo l/%io no% lo o<r##n lo%
int#r"ina0l#% r#lato% d# Ra"%N% II a#ra d# %u int#r+#ni!n #n la 0atalla d# Kad#%(, #n la
Au# lo% #gi'io% d#rrotaron a lo% (itita%, #n un int#nto 'or d#idir #l <uturo d# SiriaP r#lato%
Au#, aunAu# %on d# gran +alor d#%d# #l 'unto d# +i%ta (i%t!rio, no d#0#n %#r to"ado%
d#"a%iado al 'i# d# la l#tra, 'u#%to Au# #l r#%ultado d# la 0atalla <u# ini#rto ., o"o
%u#l# %u#d#r, ada una d# la% 'art#% 'rola"a0a (a0#r in<ligido una d#rrota a'la%tant# a
%u o'on#nt#.
Ta"0iNn %# (allaron alguno% t#,to% d# int#rN% i#nt<ioP #ntr# N%to% (a. tratado%
d# "#diina . "at#"/tia%. E,i%t# un dou"#nto d# la 18.
a
dina%ta d# gran i"'ortania
%o0r# gin#ologa, . un "anu%rito 'o%t#rior E#l 'a'iro E0#rF da una d#tallada d#%ri'i!n
d# !"o <uniona #l ora=!n, #,'lia +ario% +oa0lo% utili=ado% #n "#diina . 0o%Au#*a
#l trata"i#nto a'ro'iado 'ara una i"'r#%ionant# li%ta d# #n<#r"#dad#%. En uanto a
tratado% d# "at#"/tia%, #,i%t#n o'ia% d# lo% do% "/% i"'ortant#% #n Londr#% . Io%L.
El t#"a d# #%ta% o0ra% no on%i%t# #n #,'on#r t#ora "at#"/tia, %ino #n dar #*#"'lo%
'r/tio%P #ntr# otra% o%a%, lo% #gi'io% onoan la o0t#ni!n d#l /r#a d#l tri/ngulo,
"i#ntra% Au# la d#l rulo #ra o0t#nida, 'or a'ro,i"ai!n, #l#+ando al uadrado o(o
no+#no% d#l di/"#tro. A tra+N% d# N%ta . d# otra% <u#nt#% d# in<or"ai!n #% #+id#nt# Au#
utili=aron una notai!n d#i"al, #n la Au# #l 1 #ra indiado 'or "#dio d# una ra.a, #l 8
on do% . a% (a%ta 2P #l 19 #ra r#'r#%#ntado 'or una U in+#rtida, 89 'or do% %igno% 19, 59
'or tr#% . a% (a%ta 29. $a0a %igno% 'artiular#% 'ara 199, 1.999, 19.999, 199.999,
1.999.999 # inlu%o 'ara 199.999.999. P#ro #l %i%t#"a, aunAu# 0a%tant# #<#ti+o, #ra
#,tr#"ada"#nt# #no*o%o E%# n##%ita0an "/% d# 8; %igno% 'ara #%ri0ir 222F ., "i#ntra%
Au# la% o'#raion#% d# adii!n . %u%trai!n 'odan r#ali=ar%# on 0a%tant# <ailidad, la
"ulti'liai!n 'r#%#nta0a grand#% di<iultad#%. S# r#ali=a0a 'or "#dio d# una ta0la d#
du'liar, o d# "ulti'liar 'or do%, d# tal "odo Au# la o'#rai!n #ra #n #<#to una ontinua
o'#rai!n d# du'liai!n, aUadiNndo%# #l "ulti'liando al <inal d# la o'#rai!n, %i #l
"ulti'liador #ra un nL"#ro i"'ar.
La lit#ratura ado't! la <or"a d# (i%toria% orta%, </0ula%, 'ro+#r0io%, 'o#%a
'ro<ana # (i"no%. Co"o #% l!gio, "u. 'oo "at#rial d#l I"'#rio Antiguo (a ll#gado
(a%ta no%otro%. $a. un li0ro d# 'ro+#r0io% Au#, aunAu# onoido a tra+N% d# o'ia%
'o%t#rior#%, %# r#"onta a lo% ti#"'o% d# la 6.
a
dina%ta . (a %ido atri0uido a un tal
Pta((o't#, un go0#rnador d# la iudad d# I#"<i%, Au# +i+i! durant# #l r#inado d#l <ara!n
DadH#r# I%#%i EA%%aF alr#d#dor d#l aUo 8469 a. C. Con%i%t# #n la% u%ual#% (o"ila% d# un
'adr# a %u (i*o a#ra d# la n##%idad d# %#r la0orio%o, dilig#nt# . d# #+itar #l trato d# la%
"u*#r#% #n g#n#ral . #n 'artiular #l d# la% "u*#r#% d# la <a"ilia d# lo% a"igo%.
Otra ol#i!n d# #,(ortaion#% %i"ilar#%, onoida tan %!lo a tra+N% d# lo%
<rag"#nto% (allado% #n lo% li0ro% d# #*#riio% d# lo% #%olar#% d#l I"'#rio Nu#+o, r#i0#
#l no"0r# d# Ense(anas de =uauf. En #%ta o0ra, Duau<, #n 'ro+#(o d# %u (i*o P#'i,
#,'on# la% +#nta*a% d# %#r #%ri0a, ontra%tando la +ida d# un #%ri0a 'ro<#%ional on la
dur#=a d# la +ida Au# ll#+an un (#rr#ro #n %u <ragua, un art#%ano "an#*ando #l in#l u
otra% "u(a% ind#%#a0l#% 'ro<#%ion#%, Au# +an d#%d# #l al0aUil Au# tra0a*a la 'i#dra (a%ta
#l *ardin#ro.
La% di<iultad#% Au# 'r#%#nta0a la +ida otidiana durant# lo% a=aro%o% da% Au#
%igui#ron al ola'%o d#l I"'#rio Antiguo #%t/n lara"#nt# r#<l#*ada% #n la% )dmoniciones
de un sabio egipcio, o0ra #n la Au# %# la"#nta la (uida d# lo% #,#l#nt#% ti#"'o% 'a%ado%
. %# 'rola"a la "i%#ria d# lo% 'r#%#nt#%P la <alta d# autoridad aarr#a #l ro0o, #l a%#%inatoP
#l (a"0r# %# #,ti#nd# 'or todo #l 'a%, lo% 'o0r#% (an logrado (a#r%# rio% a #,'#n%a% d#
%u% antiguo% %#Uor#%, d# tal "odo Au# Qa(ora la% *o.a% rod#an la garganta d# la% #%la+a%T
. Qlo% Au# ant#% dor"an #n 0lando% l#(o% .a#n #n #l %u#lo, "i#ntra% #l Au# dor"a #n
#l %u#lo 'o%## "ullido% al"o(adon#%T.
Con la r#%taurai!n d# la l#. . #l ord#n, Au# %#Ual! #l ad+#ni"i#nto d#l I"'#rio
I#dio, o"#n=! la N'oa l/%ia d# la lit#ratura #gi'ia. Pr#ur%ora d# N%ta <u#ron lo%
Conse+os de )menem!et, una nu#+a %#ri# d# ad"oniion#% 'at#rnal#% Au# #n #%ta oa%i!n
r#<l#*an la% di<iultad#% d#l '#rodo Au# %# aa0a0a d# atra+#%ar. El <ara!n A"#n#"(#t,
tra% no"0rar orr#g#nt# a %u (i*o S#%u%ri I, %# r#tira d# la 'artii'ai!n ati+a #n lo%
a%unto% 'oltio%, #,'liando Au# .a #%t/ an%ado d# (a#r #%<u#r=o% Au# no l# (an
'ro'orionado "/% Au# ingratitud#% . Au# inlu%o (an "oti+ado un at#ntado ontra %u
+ida. El <ara!n aon%#*a: QGu/rdat# d# tu% %u0ordinado%. No #%tN% nuna %olo. No on<#%
ni #n tu (#r"ano. No t#nga% a"igo%. Si du#r"#%, (a=t# a ti "i%"o u%todio d# tu ora=!n,
'orAu# #n #l da d# la ad+#r%idad un (o"0r# no ti#n# a nadi# a %u lado.T
El aniano "onara <u# a%#%inado, lo ual no% d#"u#%tra lara"#nt# Au# t#na
0u#na% ra=on#% 'ara a0rigar tal#% r##lo% . t#"or#%. Su a%#%inato d#t#r"in!,
'r#i%a"#nt#, otra o0ra "a#%tra d# la narrai!n: La !istoria de &inu!. E%t# Sinu(N #ra un
o<iial d# la ort# u.o% d#0#r#% %# r#<#ran a la u%todia d#l (arNn r#al, #t#rno #ntro d#
intriga% . ri+alidad#%. $all/ndo%# #l (#r#d#ro d#l trono au%#nt# d# la a'ital d#l r#ino, #n
una #,'#dii!n gu#rr#ra, Sinu(N a+#rigua a%ual"#nt# la notiia d# Au# #l <ara!n (a %ido
a%#%inado, ., aunAu# Nl no #%t/ o"'liado #n #l ri"#n, ll#no d# '/nio (u.# al d#%i#rto,
#n dond# #% (allado 'or uno% 0#duino%, uando #%t/ a 'unto d# '#r##r d# %#d. El *#Au# d#
la tri0u r#ono# #n Nl a un o<iial d# #l#+ada at#gora . l# a.uda a (uir a Pal#%tina, #n
dond# #% 0i#n r#i0ido 'or un 'rni'# loal, Aui#n l# #ntr#ga ti#rra% . la "ano d# %u (i*a
"a.or. Tra% "u(o% aUo% d# #,ilio . nu"#ro%a% a+#ntura%, Au# inlu.#n una lu(a a
"u#rt# #n o"0at# '#r%onal, Sinu(N 'or <in r#gr#%a a Egi'to, #n dond# #% 0i#n aogido
'or #l r#.. Sinu(N aa0a %u% da% #n 'a= #n %u 'atria.
Otra% narraion#% "u. 'o'ular#% d# #%t# '#rodo inlu.#n El marinero n"ufrago,
El re% G!euf% los magos. E%ta Llti"a #% una o0ra ol#ti+a Au# onti#n# +ario% r#lato% Au#
%# %u'on# %on narrado% al r#. K(#u< 'or ada uno d# %u% (i*o%. Lo% '#r%ona*#% d# la
'ri"#ra d# #%ta% (i%toria% %on un "ago, una #%'o%a in<i#l . un <ingido oodrilo. Lo Au#
ourr#, #n r#%u"#n, #% Au# 'or <in #l %aurio #li"ina al a"ant#. El marinero n"ufrago, 'or
%u 'art#, #% un r#lato d#ntro d# otro r#lato, #l ual, a %u +#=, onti#n# una t#r#ra narrai!n.
Co"i#n=a on una r#<#r#nia a un #gi'io d# alto rango Au# r#gr#%a on la% "ano% +aa%
d# un +ia*# (#(o 'or #nargo d#l r#.P al0#rga i#rta% duda% a#ra d# la r##'i!n Au# l#
#%'#ra, . %# on%u#la on la narrai!n Au# l# (a# un o"'aU#ro a#ra d# la% 'ru#0a% .
tri0ulaion#% Au# tu+o Au# %o'ortar #n un +ia*# ant#rior: %u na+o nau<rag! durant# una
gran tor"#nta . Nl Au#d! o"o Lnio %u'#r+i+i#nt#P la% ola% l# ll#+aron (a%ta la 'la.a d#
una i%la. A<ortunada"#nt#, #l lugar #%ta0a 0i#n 'ro+i%to d# (igo%, +id#% . otro% ali"#nto%,
., agrad#ido 'or (a0#r %al+ado la +ida, (i=o una o<r#nda a lo% dio%#%. Tan 'ronto o"o
(u0o ll#+ado a a0o #%ta 'iado%a o0ligai!n, %# o.! #l in#%'#rado #%tallido d# un tru#no .,
at#rrado, +io ant# % una #%'anto%a . d#%a<iant# %#r'i#nt# 0ar0uda d# uno% 69 'i#% d# largo.
E%ta riatura :Au# 'or un <#li= a=ar o"'r#nda . (a0la0a #l #gi'io d#l I"'#rio I#dio:
d#"o%tr! %#r "u. a"iga0l# . tra% 'r#guntar la ra=!n d# la 'r#%#nia d#l intru%o #n la i%la
l# 'r#di*o Au# un 0aro d# %oorro ll#gara 'ronto #n %u 0u%a, . lu#go 'ro#di! a ontar al
n/u<rago la (i%toria d# %u% d#%+#ntura%, #,'li/ndol# Au# ti#"'o atr/% (a0a ado %o0r#
la i%la una #%tr#lla <uga=, la ual "at! a toda la 'o0lai!n d# o<idio% d# la i%la, on %u
Lnia #,#'i!n.
Iu. di%tinta d# la% ant#rior#% narraion#% #% la o0ra 'oNtia titulada La disputa de
un !ombre con su alma. En #%ta #'o'#.a <ilo%!<ia, #l $o"0r#, an%ado d# la +ida,
'ro.#ta %uiidar%#, . adu# argu"#nto% #n 'ro . #n ontra d#l %uiidio. El al"a #n
'rini'io 'ar## a'ro0ar la id#a, %ugiri#ndo inlu%o #l "#*or 'ro#di"i#nto 'ara 'on#r <in
a la +ida, '#ro #n #l Llti"o "o"#nto a"0ia d# o'ini!n, %o0r# la 0a%# d# Au# no %i#nt#
ningLn d#%#o d# %#r #n+iada toda+a al r#ino d# la "u#rt#. Sugi#r# Au# #l $o"0r# d#0#ra
ont#"'lar la +ida d# "odo "/% 'la#nt#ro, a lo Au# r#%'ond# N%t# Au#, dada% la%
irun%tania%, la +ida no "#r## la '#na d# %#r +i+ida, . a% 'ro%igu# la argu"#ntai!n,
in%'irada %#gura"#nt# 'or lo% tor"#nto%o% ti#"'o% Au# %igui#ron al ola'%o d#l I"'#rio
I#dio on la in+a%i!n d# lo% (i%o%.
La 'o%t#rior in%taurai!n d#l I"'#rio Nu#+o no% #% r#latada #n la narrai!n d#
ar/t#r (i%t!rio d#l r#. A'o'i . S#H#n#r#, . la (i%toria d#l d#linar d#l I"'#rio Nu#+o
%# r#<l#*a #n un r#lato titulado El via+e de Aenamon, #n #l Au# un "#n%a*#ro #gi'io, Au#
int#nta adAuirir una 'artida d# "ad#ra d# #dro #n #l #,tran*#ro, #% tratado on #%a%o
r#%'#to 'or lo% o<iial#% #,tran*#ro%.
La nu#+a #ra #"'#=! uando la autoridad d# A'o'i, r#. d# lo% (i%o%, <u#
%u%tituida 'or la d# S#H#n#r#, 'rni'# d# T#0a%. El ani"o%o S#H#n#r# '#r#i! #n la
gu#rra Au# %igui! a #%t# a"0io, '#ro %u (i*o A"!%# 'ro%igui! la gu#rra . on%igui!
#,'ul%ar a lo% in+a%or#%P %u r#inado "ara #l o"i#n=o d# la 13.
a
dina%ta. Sigui! un
'#rodo d# r#no+ado +igor . 'ro%'#ridad, a%oiado a do% r#+oluionaria% r#<or"a%: la una,
lit#raria, . la otra, r#ligio%a. El <ara!n A"#no<i% I&, ta"0iNn lla"ado AH#nat!n, int#nt!
#%ta0l##r una r#ligi!n "onot#%ta, #n la Au# tan %!lo %# adora0a a At!n, #l Sol. Al o0rar
d# tal "odo on%igui! atra#r%# #l odio i"'#r##d#ro d# la *#rarAua %a#rdotal #%ta0l#ida
d#l dio% A"!n:Ra, ., on la "u#rt# d#l r#<or"ador, %u% (#rNtia% inno+aion#% <u#ron
r/'ida"#nt# anulada%. P#ro la% (u#lla% d# la nu#+a <# no <u#ron #nt#ra"#nt# d#%truida%,
'u#%to Au# gra0ada #n la% 'ar#d#% d# la tu"0a d#l %u#gro d# AH#nat!n, A., %# #nontr!
una +#r%i!n o"'l#ta d#l "agn<io :imno a )t#n. E%t# t#,to 'udo 'ar##r +aga"#nt#
<a"iliar a %u% "od#rno% tradutor#%, . #llo %# d#0# a Au#, o"o lu#go %# (a d#%u0i#rto,
algLn d#%onoido #%ritor (#0r#o, uando o"'ila0a alguno d# lo% Sal"o% d# Da+id,
inlu.! #l :imno a )t#n o"o #l 197. D d# %u% "u(o% '/rra<o%.

CAPTULO III
LA CLAVE DE LA ESCRITURA CUNEIFORME
I

La #%ritura un#i<or"# <u# d#no"inada a% 'or Eng#l0#rt K["'<#r . otro%
autor#%, ind#'#ndi#nt#"#nt# uno% d# otro%, a o"i#n=o% d#l %iglo X&III. E%t# no"0r#
'ro#d# d# la <or"a d# %u% arat#r#%, Au# #% %#"#*ant# a la d# una uUa. Al 'rini'io, la
#%ritura <u# 'itogr/<ia . lo% di<#r#nt#% o0*#to% r#'r#%#ntado% %ugi#r#n Au# %u%
r#ador#% +i+an #n la% ti#rra% 'antano%a% #,i%t#nt#% #n #l nort# d# lo Au# atual"#nt# #%
onoido o"o Gol<o PNr%io, #n dond# %# da0a la irun%tania d# Au# #,i%ta una
a0undania d# arilla, "at#rial a'to 'ara #%t# ti'o d# #%ritura.
En #l t#r#r "il#nio ant#% d# Cri%to a'ro,i"ada"#nt#, #%ta #%ritura <u# ada'tada
'or lo% %#"ita%:aadio% a %u 'ro'ia l#ngua . a ontinuai!n %u utili=ai!n %# di<undi! 'or
#l #rano Ori#nt#, #n dond# <u# #"'l#ada indi%tinta"#nt# 'or lo% anatolio%, anan#o%,
(#0r#o% # (itita%.
Entr# #%ta% int#r'r#taion#%, #l un#i<or"# %i"'li<iado d# lo% a%irio% :u.a
l#ngua #ra un dial#to d#l aadio: on%i%ta #n uno% 499 %igno%, "u(o% d# #llo%
id#ogr/<io%P "i#ntra% Au# la +#r%i!n 'r#do"inant#"#nt# %il/0ia d# lo% #la"ita%
ont#na, #n %u <or"a <inal, 'oo "/% d# 189 %igno%. A(ora 0i#n, #n "ano% d# lo% '#r%a%,
la #%ritura un#i<or"# Au#d! r#duida a 54 arat#r#% a%i al<a0Ntio% :la% on%onant#%
inluan #l +alor d# una +oal 0r#+#:, 7 id#ogra"a% . una 'ala0ra di+i%oria, #n total 71
%igno%.
E%t# '#r<#iona"i#nto d# la #%ritura un#i<or"# E499 a. C.F, %in #l ual lo%
#%<u#r=o% d# lo% in+#%tigador#% atual#% %# (u0i#ran 'rolongado %in duda
on%id#ra0l#"#nt#, <u# anuniado 'or la ll#gada d# gru'o% #rrant#% d# in"igrant#%
indo#uro'#o% a la t#ntadora "#%#ta Au# #llo% d#no"inaron Ir/nP #% d#ir, 'atria d# lo%
ario%. Entr# #%to% in"igrant#%, <or"ado% 'or 0atriano%, "argiano%, draugiano% . 'arto%,
d#%taa0an do% tri0u%: lo% "#da% E"adaF, Au# ou'aron la 'art# o#%t# d# la "#%#ta, . lo%
'#r%a% E'ar%aF, Au# %# #%ta0l#i#ron al %ur d# lo% "#da%.
Durant# +aria% #nturia% d#%'uN% d# %u ll#gada, lo% in+a%or#% %# +i#ron
a"#na=ado% on%tant#"#nt#, . a +##% %u0.ugado%, 'or lo% a%irio%, Aui#n#% #n do%
a"'aUa% %u#%i+a%, 0a*o #l r#inado d# A%ur0ani'al, d#+a%taron o"'l#ta"#nt# #l +#ino
r#ino d# lo% #la"ita%. P#ro, al <in, la gu#rra in#%ant# aa0! 'or d#0ilitar a lo% Au# %#
on%id#ra0an %#Uor#% in+#ni0l#% d#l A%ia oid#ntal, Aui#n#% no 'udi#ron r#%i%tir #l
a%alto o"0inado d#l r#. d# lo% "#da%, C.a,ar#%, . d# Ba0o'ola%ar d# Ba0ilonia, . #n #l
aUo 418 a. C. Nni+#, la <a"o%a a'ital d# lo% a%irio%, <u# to"ada 'or a%alto . d#%truida.
Lo% +#n#dor#% %# di+idi#ron #l 0otn . a% %urgi! un i"'#rio "#da Au# tu+o una +ida
"u. 0r#+# . u.a a'ital <u# E0atana Ela atual $a"ad/nFP %u 'ri"#r r#. <u# C.a,ar#% .
#l Llti"o, A%tiag#%.
Entr# tanto, lo% '#r%a% (a0an #%ta0l#ido un '#Au#Uo r#ino 0a*o #l r#. T#i%'#%,
Au# <u# #l 'ri"#ro d# una %u#%i!n d# 'rni'#% Au# on%id#ra0an Au# %u lina*# d#%#nda
d# un ant#'a%ado #'!ni"o lla"ado AAu#"#n#%. $aia "#diado% d#l %iglo &I a. C., #l
lan d# lo% AAu#"Nnida% r#onoi! la *#<atura d# Ciro II, Aui#n go0#rn! o"o una
#%'#i# d# +irr#. d# lo% '#r%a%, 0a*o #l do"inio "#da. P#ro la a"0ii!n d# Ciro #l Grand#
Eo"o #%ta0a d#%tinado a lla"ar%#F no l# '#r"iti! ontinuar #n #%t# 'u#%to %#undario, .,
a lo% 'oo% aUo% d# %u a#%o al 'od#r, in%tig! una r#+u#lta Au# no %!lo l# '#r"iti!
d#rrotar a lo% "#da%, %ino Au# l# 'ro'orion! tal i"'ul%o Au# on%igui! %u0.ugar a lo%
lidio% . "/% tard# %o"#t#r a lo% 0a0ilonio%. $a0a <undado a% #l 'ri"#r i"'#rio "undial,
un do"inio Au# %# #,t#nda d#%d# #l C/ua%o (a%ta #l oNano ndio . d#%d# #l ro Indo
(a%ta #l "ar I#dit#rr/n#o.
En #%ta +a%ta #,t#n%i!n d# ti#rra% %# r#onoan o<iial"#nt# tr#% l#ngua%: la d# lo%
onAui%tador#% Eonoida atual"#nt# o"o '#r%a antiguoF, la d# lo% 0a0ilonio% EaadioF
. la #la"ita Eo %u%itaF. La% in%ri'ion#% r#al#% #ran in%rita% a%i %i#"'r# #n <or"a
trilingO#, olo/ndo%# la% tr#% +#r%ion#% una al lado d# la otra. D# #%t# "odo, lo% r#.#%
AAu#"Nnida%, ad#"/% d# 'ro'orionar a lo% Au# #%tudian #l un#i<or"# una <or"a d#
#%ritura #nor"#"#nt# %i"'li<iada, l#% o<r#i#ron ta"0iNn t#,to% #Aui+al#nt#% #n otro%
do% l#ngua*#% . <or"a% d# #%ritura d#%onoida%.
La 'ri"#ra d# #%ta% in%ri'ion#% onoida <u#, on toda %#guridad, la d#%u0i#rta
#n Pa%agarda, *unto al ro Kur, #ntr# la% ruina% d# lo% #di<iio% Au# Ciro (i=o on%truir tra%
la d#rrota Au# in<ligi! al "#da A%tiag#%. No 'ar## Au# #n aAu#l lugar (u0i#%# #,i%tido
iudad alguna, '#ro #n a"0io la% #%trutura% d# la% ruina% inlu.#n t#"'lo%, una
r#%id#nia r#al . la tu"0a d#l "onara. Original"#nt#, la tu"0a %# al=a0a #n "#dio d# un
atrio a0i#rto, rod#ado 'or olu"nata%, '#ro N%ta% d#%a'ar#i#ron (a# largo ti#"'o . d#l
on*unto tan %!lo %u0%i%t# la #%u#ta #%trutura d#l "au%ol#o, oloado %o0r# una #l#+ada
'lata<or"a <or"ada 'or grada%. E%tra0!n no% u#nta Au# uando Ari%t!0ulo d#
Ca%andr#ia '#n#tr! #n #l #di<iio, %igui#ndo la% !rd#n#% d# Al#*andro Iagno, (all! #n %u
int#rior, . %o0r# un l#(o d# oro, un %ar!<ago d#l "i%"o "#tal . gran nL"#ro d#
orna"#nto% 'ro<u%a"#nt# adornado% on 'i#dra% 'r#io%a% :#%to% o0*#to%,
d#%graiada"#nt#, no 'u#d#n %#r ad"irado% 'or #l +i%itant# atual, 'u#% d#%a'ar#i#ron,
no %# %a0# u/ndo:. Ta"'oo #,i%t# la in%ri'i!n Au# lo% gri#go% +i#ron %o0r# la #ntrada
d#l "au%ol#o: QE,tran*#ro, .o %o. Ciro, #l <undador d#l I"'#rio '#r%a, #l %o0#rano d#
A%iaP no "# #n+idi#%, 'or lo tanto, #%t# %#'ulro.T
Su#di! a Ciro %u (i*o Ca"0i%#%, Aui#n #n #l aUo 686 a. C. d#rrot! al <ara!n
P%a"Ntio III #n P#lu%iu", +itoria Au# '#r"iti! la an#,i!n d# Egi'to al I"'#rio '#r%a.
Entr# lo% 'r#'arati+o% (#(o% 'or Ca"0i%#% 'ara #%ta a"'aUa %# u#nta #l a%#%inato a
%angr# <ra d# %u (#r"ano "#nor S"#rdi%, 'ara 'r#+#nir Au# durant# la '#r"an#nia d#l
r#. #n #l #,tran*#ro 'udi#%# l#+antar%# un ri+al r#la"ando #l trono. No %# ono# la
<#(a #,ata d# #%ta "#dida d# 'r#aui!n, 'u#%to Au# #l ri"#n %# "antu+o #n %#r#to, .
#l 'u#0lo %igui! r#.#ndo Au# la +ti"a #%ta0a on<inada #n %u% (a0itaion#% 'or ra=on#%
d# E%tado.
P#ro, graia% a lo% a=ar#% d#l d#%tino, #l "#r#ido a%tigo no tard! #n 'roduir%#, .
d# "odo 0a%tant# ir!nio <u# 'r#i%a"#nt# #l d#%#o d# "ant#n#r oulto %u ri"#n lo Au#
'rodu*o la ruina d# %u autor. Tan 'ronto o"o Ca"0i%#% #ntr! +#n#dor #n Egi'to, #l
ad"ini%trador d# lo% 0i#n#% r#al#%, Pati=it#% #l Iago, '#r%uadi! a %u 'ro'io (#r"ano,
Go"at#%, 'ara Au# '#r%oni<ia%# a S"#rdi% . organi=aron una r#+olui!n #n no"0r# d#l
'rni'# "u#rto, a'ro+#(ando Au# #l 'u#0lo d#%onoa aLn la "u#rt# d#l (#r"ano d#l
r#.. Ca"0i%#% %# +io #nton#% ogido #n la tra"'a d# %u 'ro'ia "aAuinai!n, 'u#%to Au#
'ara d#%#n"a%arar al <al%o S"#rdi% <or=o%a"#nt# d#0#ra r#+#lar la "u#rt# d#l
+#rdad#ro. No o0%tant#, al r#i0ir la notiia d#l al=a"i#nto, di%'u%o un r/'ido r#gr#%o,
'#ro "uri! #n #l a"ino :'or aid#nt# %#gLn una% <u#nt#% o 'or %u 'ro'ia "ano, %i
(#"o% d# r##r a otro in<or"ant#: ant#% d# Au# 'udi#%# on<undir a lo% on%'irador#%P
d#%'uN% d# lo ual Go"at#% a%u"i! #l 'od#r.
P#ro #l triun<o d#l i"'o%tor <u# d# 0r#+# durai!n, 'u#% #ntr# aAu#llo% Au#
onoan la +#rdad d# lo% (#(o% %# (alla0a Daro, #l (i*o d# $.%ta%'#%, #nNrgio
"i#"0ro d# una ra"a olat#ral d# la <a"ilia r#al. Con #l au,ilio d# "#dia do#na d#
no0l#% l#al#% %or'r#ndi! . "at! al u%ur'ador . a %u (#r"ano, d#%'uN% d# lo ual, . %#gLn
no% u#nta $#rodoto, la d#i%i!n d# AuiNn d# lo% %i#t# d#0a %#r r#. <u# d#*ada a %u%
a0allo%, aordando Au# a la "aUana %igui#nt# %# r#uniran #n la% a<u#ra% d# la iudad .
Au# o0t#ndra la orona aAu#l d# lo% *in#t#% u.a "ontura r#lin(a%# 'ri"#ro. En tal
irun%tania, #l +#n#dor d#0i! %u N,ito a la a%tuia d# uno d# %u% 'ala<r#n#ro%, Aui#n
'ro+o! la d#%#ada r#%'u#%ta on la a.uda 'oo d#'orti+a d#l olor d# lo% g#nital#% d# una
.#gua.
S#a o"o <u#%#, Daro o0tu+o la orona # in"#diata"#nt# %# +io #n<r#ntado on
una %#ri# d# r#0#lion#% Au# %# #,t#ndi#ron a tra+N% d# todo #l i"'#rio, .a Au# una
'ro+inia tra% otra int#nta0a adAuirir +#nta*a% d# la% in#rtidu"0r#% d#l "o"#nto. Daro .
%u% g#n#ral#% lograron %o<oar "#t!dia"#nt# #%to% nu"#ro%o% di%tur0io%, lu(ando,
%#gLn Nl "i%"o no% u#nta, #n 12 0atalla% . d#rrotando a nu#+# ri+al#%, ant#% d# Au#
'udi#%# on+#n#r a %u% r#0#ld#% %L0dito% d# Au# #ra +#rdad#ra"#nt# du#Uo d# la
%ituai!n.
Para on"#"orar %u% (a=aUa%, . %in duda o"o ad+#rt#nia a otro% 'o%i0l#%
'#rtur0ador#% d#l ord#n, Daro (i=o in%ri0ir #l r#lato d# %u triun<o %o0r# %u% #n#"igo% #n
la lad#ra d# un #%ar'ado ri%o #n B#(i%tun. E%ta in%ri'i!n, la "/% a"0iio%a d# la%
(#(a% 'or lo% AAu#"Nnida%, on%i%t# #n #nt#nar#% d# ln#a% d# #%ritura un#i<or"#,
in#lada% %o0r# la %u'#r<ii# d# la roa, #n '#r%a antiguo, #la"ita . aadio. El r#lato #%t/
ilu%trado on r#li#+#% #%ulturado% Au# r#'r#%#ntan a Daro #n<r#nt/ndo%# on lo%
on<undido% r#0#ld#%, ant# la 'r#%#nia d# A(ura Ia=da EOr"u=F, #l dio% r#ador d#l
uni+#r%o . #l %u'u#%to (a#dor d# la grand#=a aAu#"Nnida.
Daro #l#0r! a%i"i%"o %u +itoria ord#nando la r#ali=ai!n d# grand#%
on%truion#% #n un lugar %ituado #ra d# la on<lu#nia d# lo% ro% Kur . Pol+ar. All,
#n la lad#ra d# una olina a0i#rta %o0r# la llanura d# I#r+da%(t, %# l#+ant! una in"#n%a
'lata<or"a r#tangular d# una% 6 $a. d# #,t#n%i!n, r#<or=ada #n tr#% d# %u% lado% 'or un
<u#rt# "uro <orti<iado . 'rot#gida #n %u 'art# 'o%t#rior 'or una %#ri# d# torr#%, unida%
#ntr# % 'or un "uro . %ituada% #n la r#%ta d# la "ontaUa. Daro . %u% %u#%or#% %#
#%ta0l#i#ron #n una %#ri# d# "agn<io% #di<iio%, #ntr# lo% ual#% %# u#nta #l Ta(ara
:'alaio d# Daro:, #l A'ada"a :'alaio d# r##'ion#%, #"'#=ado 'or Daro . t#r"inado
'or %u (i*o J#r*#%:, #l $adi%( :'alaio d# J#r*#%: . una gran %ala u0i#rta, u.o t#(o
#%ta0a %o%t#nido 'or #nt#nar#% d# olu"na%, o0ra on*unta d# lo% r#inado% d# J#r*#% .
Arta*#r*#%. I/% d# la "itad d#l /r#a d# la "#nionada 'lata<or"a #%ta0a ou'ada 'or lo%
itado% #di<iio% . %u% d#'#nd#nia%. Gran nL"#ro d# in%ri'ion#% gra0ada% %o0r# la%
'ar#d#% d# #%to% #di<iio% 'rola"an ant# #l "undo la id#ntidad d# %u% on%trutor#% .
a%u"i#ron a 'rini'io% d#l %iglo XIX una i"'ortania r#al"#nt# d#%'ro'orionada on %u
ont#nido.
S# d#%ono# #l no"0r# Au# di#ron lo% '#r%a% a #%t# a'artado r#tiro, '#ro lo%
#%ritor#% gri#go% l# d#no"inan P#r%N'oli%, . Diodoro lo on%id#ra0a la a'ital d#l
I"'#rio :aunAu# 'ro0a0l#"#nt# lo% #ntro% ad"ini%trati+o% #ran E0atana, Su%a .
Ba0ilonia:. P#ro o"o lugar d# r#%id#nia <u# tan a'r#iado 'or lo% AAu#"Nnida%, Au#
+ario% d# aAu#llo% "onara% d#idi#ron 'rolongar %u #%tania all ind#<inida"#nt# :tr#%
tu"0a% r#al#% <u#ron tallada% #n la% lad#ra% d# la olina %ituada a #%'alda% d# la
"#nionada 'lata<or"a:, "i#ntra% Au# otro% "onara%, #ntr# lo% ual#% %# inlu.#n Daro
. J#r*#%, #nontraron #l lugar 'ara %u #t#rno d#%an%o #ra d# NaH%(:i:Ru%tan.
D#l "undo #nton#% onoido, %!lo Euro'a '#r"an#a <u#ra d#l do"inio '#r%a.
P#ro d#%d# la N'oa d# Daro I #n ad#lant# todo% lo% int#nto% 'or onAui%tarla <u#ron
<ru%trado% 'or lo% gri#go%, (a%ta Au#, <inal"#nt#, #n 557 a. C., durant# #l r#inado d# Daro
III, Al#*andro Iagno ru=! #l $#l#%'onto # in<ligi! una gran d#rrota a lo% '#r%a% #n la
0atalla d# I%o%. Enton#% Daro int#nt! ll#gar a un au#rdo, '#ro Al#*andro #,igi! una
r#ndii!n inondiional ., tra% (a0#r %itiado Tiro, dirigi! una #,'#dii!n a Egi'to, dond#
<u# r#i0ido o"o %u li0#rador. Lu#go (o! on otro #*Nrito '#r%a . lo d#rrot! #n
Gauga"#la. I/% tard# (all! "a.or . "/% <u#rt# r#%i%t#nia #n P#r%N'oli%, u.o% 'alaio%
<u#ron %aAu#ado% # in#ndiado% :%#gLn un 0i#n onoido r#lato, #l in#ndio <u#
'ro+oado 'or %oldado% #0rio% durant# un <#%tn r#ali=ado 'ara #l#0rar la +itoria:. El
r#. d# P#r%ia (u.! al #%t#, (aia la r#"ota 'ro+inia d# Batriana, dond# <u# a%#%inado
'or %u 'ri"o Ba%%u%, Aui#n, #Aui+oada"#nt#, r#.! on%#guir a% #l <a+or d# Al#*andro.
Con %u "u#rt#, la dina%ta aAu#"Nnida t#r"in! %in gloria.
@u# r##"'la=ada 'or la dina%ta d# lo% S#lNuida% :#l #Aui+al#nt# '#r%a d# lo%
Ptolo"#o% #gi'io%:, Aui#n#% a %u +#= <u#ron %u#dido% 'or lo% Ar%/ida% :'#rodo 'arto:,
'or lo% Sa%/nida% :nu#+o i"'#rio '#ra: . <inal"#nt# 'or lo% /ra0#% :onAui%ta
"u%ul"ana:, Au# in+adi#ron #l 'a% a "#diado% d#l %iglo &II d. C. A 'artir d# #%t#
"o"#nto la l#ngua d# lo% +#nido% <u# a(ogada 'or la d# lo% +#n#dor#%, . no r#a'ar#i!
(a%ta uno% 869 aUo% "/% tard# . tan %!lo 0a*o una <or"a 'ura"#nt# lit#raria. P#ro, a '#%ar
d# Au# #l '#r%a "od#rno %# #%ri0# #n arat#r#% ar/0igo%, 'ro'oriona un #nla# +ital a
tra+N% d#l '#r%a "#dio :r#'r#%#ntado 'or #l =#nda . #l 'a(l#+i, tal o"o no% (a %ido
on%#r+ado #n i#rta% o0ra% r#ligio%a% . #n alguna% in%ri'ion#% %a%/nida% %o0r# 'i#dra:
on #l antiguo '#r%a, la l#ngua d# lo% AAu#"Nnida%. E% #+id#nt# #l +alor 'ot#nial Au# tal
+nulo 'o%## 'ara todo% aAu#llo% Au# d#%#an #luidar la #%ritura un#i<or"#.


II

D# "odo 'ar#ido a lo Au# (ii#ron lo% 'ri"#ro% ri%tiano%, lo% 'ro%Nlito% d#l
I%la" on#di#ron #%a%a i"'ortania a la% ultura% Au# di<#ran d# la %u.a 'ro'ia, o"o
0i#n lo d#"u#%tra la in*u%ti<ia0l# d#%trui!n d# la Bi0liot#a d# Al#*andra #n #l 478 d.
C., d#%'uN% d# la onAui%ta d# Egi'to.
La atitud Au# ado'taron #% 0i#n #,'lita: %i lo% #%ritor#% gri#go% #%ta0an d#
au#rdo on #l Cor/n, #ran #+id#nt#"#nt# %u'#r<luo%, . %i, 'or #l ontrario, #%ta0an #n
d#%au#rdo on la% %anta% 'ala0ra% d# Al/, #ran indi%uti0l#"#nt# '#rniio%o%P 'or lo
tanto, #n ualAui#ra d# lo% a%o%, d#0an %#r d#%truido%. En tan <un#%ta% irun%tania% no
#% %or'r#nd#nt# Au# lo% /ra0#% no 'r#%ta%#n at#ni!n alguna a la% in%ri'ion#% d# lo%
AAu#"Nnida%, a '#%ar d# Au# onoan la #,i%t#nia d# +aria% d# #lla%. A <in#% d#l %iglo
XI, I0n $anHal "ani<#%t! Au# la% <igura% gra0ada% #n #l ri%o d# B#(i%tun r#'r#%#nta0an
un "a#%tro d# #%u#la #n<r#nt/ndo%# on una la%# d# alu"no% r#alitrant#%. P#ro aun
r#%ulta "/% <alta d# i"aginai!n otra on*#tura %o0r# #%ta% <igura%, (#(a 899 aUo% "/%
tard#. S# trata d#l r#lato d# un g#!gra<o /ra0#, BaHu(, u.o #,a"#n d# lo% r#li#+#%, %i #%
Au# %# to"! la "ol#%tia d# ont#"'larlo% %iAui#ra, d#0i! d# (a0#r%# r#ali=ado d#%d# "u.
l#*o%, 'u#%to Au# d#lar! Au# r#'r#%#nta0an al gran audillo %a%/nida K(u%ru Par+i=
ECo%ro#% IF, a0algando %o0r# %u <a"o%o a0allo S(a%di= #n 'r#%#nia d# la r#ina S(irin.
No "#no% <ant/%tio% <u#ron lo% r#lato% Au# %urgi#ron a#ra d# la% ruina% d# la%
iudad#% r#al#% d# lo% '#r%a%. En #l lugar Au# ou'! la '#r%a P#r%N'oli% %# l#+ant! una
iudad onoida 'or lo% /ra0#% on #l no"0r# d# I%taH(r, Au# #n %u da alan=!
on%id#ra0l# i"'ortania o"o #ntro ad"ini%trati+o, 0a*o lo% Sa%/nida%P '#ro on la
<undai!n d# la a'ital /ra0# d# S(i*a=, uno% 46 K". "/% all/, d#lin! gradual"#nt# la
utilidad d# I%taH(r . %u% r#%to% d# la N'oa aAu#"Nnida <u#ron d#no"inado%
indi%tinta"#nt# o"o C(#l#l Iinar Elo% 79 "inar#t#%F, o"o la iudad antigua Ed# S(ira=F
o o"o TaH(t:i:Ja"%(id E#l 'alaio d# Ja"%(idF. E%t# Llti"o no"0r# #ra un tri0uto a un
l#g#ndario audillo '#r%a Au# %# %u'ona (a0a %ido d#%tronado 'or un /ra0# lla"ado
Yo(aH, (aia #l aUo 1999 a. C. E%ta% ruina% <u#ron ta"0iNn r#laionada% on #l r#.
Salo"!n, lo% r#%to% d# u.a "adr#, %#gLn un r#lato 'o'ular, %# al0#rga0an #n una tu"0a
%ituada #n un lugar d#no"inado Iurg(a0, una% 59 "illa% al nort#.
Uno d# lo% 'ri"#ro% #uro'#o% Au# +i%itaron #%to% lugar#% <u# Gio%a<at B/r0aro,
Aui#n ll#g! a P#r%ia #n 17;8 o"o #"0a*ador d# &#n#ia. En #l tran%ur%o d# %u% +ario%
+ia*#% 'or #l 'a% :#l r#lato d# lo% ual#% <u# 'u0liado uno% ;9 aUo% "/% tard#: #,a"in!
TaH(t:i:Ja"%(id, Iurg(a0 . ta"0iNn NaH%(:i:Ru%tan, #n dond#, #ntr# alguna% 'i#dra%
#%ulturada%, o0%#r+! un gran r#li#+# d# un r#. %a%/nida Au# Nl r#.! #ra una
r#'r#%#ntai!n d#l San%!n 00lio. Uno% do% %iglo% "/% tard#, otro #"0a*ador #n P#r%ia,
un <rail# agu%tino lla"ado Antion# d# Gu+#a, d#idi! Au# la% %u'u#%ta% ruina% d#l Palaio
d# Ja"%(id Eo Salo"!nF %#Uala0an #n r#alidad la loali=ai!n d# la antigua S(ira=, tal
o"o %ug#ra #l ru"or loal. E%ta id#nti<iai!n <u# "/% tard# r#u%ada 'or #l #"0a*ador
#%'aUol don Gara d# Sil+a @igu#roa, Aui#n %u'u%o Au# la% ruina% Au# %# #l#+a0an #ra
d# la on<lu#nia d# lo% ro% Kur . Pol+ar d#0an %#r lo% r#%to% d# la <a"o%a iudad Au# %#
%a0a (a0a %ido on%truida 'or Daro #l Grand#. Un arti%ta Au# ao"'aUa0a a D# Sil+a #n
%u% +ia*#% o'i! alguno% %igno% urio%o% Au# %# %u'u%o <u#ra alguna <or"a d# #%ritura,
aunAu# todo #l "undo #%ta0a d# au#rdo #n Au# aAu#llo no #ra ni Qald#o, ni (#0r#o, ni
gri#go, ni /ra0#, ni d# ninguna otra nai!n onoidaT.
El %igui#nt# #n %altar a la 'al#%tra <u# un +ia*#ro italiano, Pi#tro d#lla &all#,
(#r#d#ro d# una aaudalada <a"ilia ro"ana, Aui#n oni0i! la #n aAu#l ti#"'o '#r#grina
id#a d# (a#r un 'rolongado +ia*# 'or #l Ori#nt#, o"o antdoto a lo% d#%a%tro%o% #<#to%
d# un a"or d#%graiado, . o"o Lnia alt#rnati+a 'o%i0l# al %uiidio. &ia*! 'or "ar d#%d#
&#n#ia (a%ta Con%tantino'la #n 1417 . d#%'uN% 'a%! algLn ti#"'o #n Egi'to, +i%it!
%u#%i+a"#nt# J#ru%alNn, Da"a%o, Al#'o . Bagdad, . (all! in#%'#rado on%u#lo a %u%
'#%ar#% #n una don#lla %iria, lla"ada Iaani, on la Au# a%!. No o0%tant# #%tar P#r%ia .
TurAua #n gu#rra, D#lla &all# on%igui! +ia*ar a tra+N% d# a"0o% 'a%#% 0#lig#rant#%,
r#ali=ando +i%ita% a +ario% lugar#% d# int#rN% #ntr# lo% ual#% %# (alla0a TaH(t:i:Ja"%(id.
D#lla &all# ta"0iNn o0%#r+! #%o% gru'o% d# %igno% d#%onoido%, Au# on%id#r! d#0an
%#r alguna <or"a d# #%ritura, o'i! alguno%, aunAu# <u# ina'a= d# d#idir %i la
%u'u#%ta #%ritura 'rogr#%a0a d#%d# la d#r#(a o :o"o Nl %# inlina0a a r##r: d#%d# la
i=Aui#rda.
La +i%ita d# D#lla &all# <u# %#guida 'or la r#ali=ada 'or Sir T(o"a% $#r0#rt,
Aui#n %# (i=o #o d# la id#a d# Au# aAu#lla% ruina% #ran d# la antigua S(ira= . anot! la
#,i%t#nia d# Qln#a% d# #,traUo% arat#r#%... tan "%tia, tan #,traUa"#nt#
on<or"ado%... Au# on%i%tan #n <igura%, o0#li%o%, tri/ngulo% . 'ir/"id#% #n tal ord#n
. %i"#tra, Au# #n "odo alguno 'odan %#r on%id#rado% o0ra d# 0/r0aro%T... P#ro
Au#da0a 'ara J. S. Iand#%lo #l (a#r #l '#r#grino d#%u0ri"i#nto, uno% 'oo% aUo% "/%
tard#, d# Au# lo% "i%t#rio%o% arat#r#% 'r#%#nta0an %#Ual#% d# (a0#r %ido #"0utido% on
oro.
En la %#gunda "itad d#l %iglo X&II, #l +ia*#ro . #%ritor <ranN% J. C(ardin
r#ali=! +ario% #,/"#n#% d# la% antigua% ruina% aAu#"Nnida%. C(ardin (a0a a"a%ado una
<ortuna tratando #n *o.a% #n la India, Ar"#nia . TurAua. Al r#gr#%ar a %u 'atria <u# "al
r#i0ido a au%a d# %u% inlinaion#% 'rot#%tant#%, . #n 1431, 'ara #ludir la intol#rania
r#ligio%a, %# #%ta0l#i! #n Londr#%. En 'oo% "#%#% ll#g! a %#r #l *o.#ro d# la ort#, <u#
#l#gido "i#"0ro d# la Ro.al Soi#t. . #l r#. Carlo% II l# dio #l ttulo no0iliario d# ond#.
Sir Jo(n C(ardin, #n un o"uniado a#ra d# lo% d#%u0ri"i#nto% Au# (a0a r#ali=ado #n
P#r%ia, di*o Au#, %#gLn %u o'ini!n, lo% %igno% d#%onoido% Au# (a0a 'odido o0%#r+ar
#ran una <or"a d# #%ritura . aUadi! Au# la% in%ri'ion#% a "#nudo a'ar#an #n gru'o%
d# tr#%. Su'ona ad#"/% :orr#ta"#nt#:Au# la #%ritura di%urra d# i=Aui#rda a d#r#(a,
aunAu# r#a :#rr!n#a"#nt#: Au# d#0a %#r l#da '#r'#ndiular"#nt#. E%ta id#a
#Aui+oada 'ro#da d# la o0%#r+ai!n d# %#ri#% d# in%ri'ion#% d# una %ola ln#a Au#
adorna0an la 'art# alta . la% lat#ral#% d# lo% (u#o% d# 'u#rta% . +#ntana%P #%t# #,a"#n
'ar#a %ug#rir Au# lo% %igno% indi+idual#% 'odan di%urrir #n ualAui#r dir#i!n. B,
'ara au"#ntar la on<u%i!n d# lo% Au# int#nta0an #,tra#r algLn %#ntido d# tal#%
in%ri'ion#%, al 'rini'io no #,i%ta la "/% "ni"a %o%'#(a d# Au# %# trata0a d# tr#%
idio"a% di%tinto%: #la"ita :Au# a%#nda 'or la i=Aui#rda:, '#r%a antiguo :Au# orra
(ori=ontal"#nt#: . aadio :Au# d#%#nda 'or la d#r#(a Era algo a% o"o %i un ori#ntal
Au# +i%ita%# @rania, d#%onoi#ndo la #,i%t#nia d#l al<a0#to latino, . no 'o%#.#ndo
onoi"i#nto alguno d# la% l#ngua% #uro'#a%, %# #nontra%# on un gru'o d# %"0olo%
d#%onoido%, oloado% d# tal "odo Au# 'ar#i#%# %#r indi<#r#nt# #l Au# %# "o%tra%#n #n
la <or"a _ o `a o ab o tal +#= c.
Entr# lo% o'i%ta% 'o%t#rior#% d# la% in%ri'ion#% %# u#ntan #l +ia*#ro . <%io
al#"/n Eng#l0#rt K["'<#r :Aui#n <u# #l 'ri"#ro #n o0%#r+ar Au# %u unidad <unda"#ntal
#ra la una . d# au#rdo on #%to dio no"0r# a #%ta #%ritura:, Sa"u#l @loG#r, un
#"'r#nd#dor ag#nt# d# la Co"'aUa d# la% India% Ori#ntal#%, Aui#n introdu*o la util%i"a
'r/tia d# %#'arar ada %igno 'or "#dio d# un tild#, . Corn#liu% l# Brun, Aui#n,
oloando la% tr#% ln#a% d# la in%ri'i!n d# un (u#o d# +#ntana (ori=ontal"#nt#, una
d#%'uN% d# la otra, d#"o%tr! Au# lo% do% o"'on#nt#% lat#ral#% no #%ta0an on#0ido%
'ara %#r l#do% +#rtial"#nt# En 1;46 graia% al "#tiulo%o tra0a*o #"'r#ndido 'or
Car%t#n Ni#0u(r lo% in+#%tigador#% lograron t#n#r a %u di%'o%ii!n 'or 'ri"#ra +#= o'ia%
d# in%ri'ion#% Au# no %!lo #ran a%i o"'l#ta%, %ino Au# ad#"/% 'r#%#nta0an un grado
d# #,atitud "u(o "a.or Au# la% lograda% (a%ta #nton#%.
La #,'#dii!n d# Ni#0u(r a P#r%ia %# r#ali=! d# "odo indir#to: %# inii! on un
a+#nturado +ia*# Au# o"#n=! #n 1;41, uando @#d#rio & d# Dina"ara di%'u%o #l
#n+o d# una #,'#dii!n i#nt<ia a Egi'to, Ara0ia . Siria. Contrataron 'ara #llo a ino
'#r%ona% . a ada una d# #lla% %# l# #no"#nd! un a%'#to 'artiular d# la #,'#dii!nP
Ni#0u(r, o"o "i#"0ro d# #%t# %#l#to gru'o, %# #nontr! #n a%oiai!n on un
naturali%ta, un <il!logo un arti%ta . un iru*ano. E%t# gru'o tan di%'ar 'arti! d#
Co'#n(agu#, ll#g! %ano . %al+o a Con%tantino'la . d#%d# all 'ro%igui! %u largo +ia*# a
tra+N% d# Egi'to, (aia #l B#"#n. D#%d# Jidda, #l #Aui'o %# dirigi! 'or ti#rra a IoHHa, .
<inal"#nt# a Sana la a'ital, '#ro #n #l a"ino "uri#ron do% d# lo% "i#"0ro% Au# lo
int#gra0an. Cuando ll#garon a Bo"0a. "uri#ron do% "/% %i#ndo Ni#0u(r #l Lnio
%u'#r+i+i#nt#.
D#idi! r#gr#%ar a %u 'atria +a P#r%ia . I#%o'ota"ia, . a% #l 15 d# "ar=o d#
1;46 ll#g! a TaH(t:i:Ja"%(id, #n dond# '#r"an#i! tr#% %#"ana% tra0a*ando ati+a"#nt#
#n la tar#a d# tran%ri0ir la% in%ri'ion#%.

Con la 'u0liai!n d# %u o0ra Ho%age en )rabie EA"%t#rda", 1;;4:1;39F, lo%
#%tudio%o% 'udi#ron di%'on#r, 'or 'ri"#ra +#=, d# o'ia% lara% . o"'l#ta% d#
in%ri'ion#% un#i<or"#% . 'or <in 'udo #"'r#nd#r%# un int#nto i#nt<io d# d#%i<rar #l
'ro0l#"a. Ni#0u(r 'u%o d# r#li#+# #l (#(o d# Au# g#n#ral"#nt# la% in%ri'ion#%
#%ta0an #n gru'o% d# tr#%, tal o"o a'ar#an #n una %#ri# d# ta0lilla% Au# Nl d#%ign! on
la% l#tra% QBT, QCT, QDT . QET, Q@T, QGT E<ig. 7F, #t. La 'ri"#ra d# la% o'ia%, QAT,
#%ta0a #%rita #n una %ola l#nguaP ta"0iNn o0%#r+! Au# lo% %igno% '#rt#n#i#nt#% a ada
uno d# lo% tr#% gru'o% no #ran lo% "i%"o% . Au# lo% tr#% %i%t#"a% di%tinto% a'ar#an
in+aria0l#"#nt# #n idNntio ord#n.
Para 'od#r di%tinguir un %"0olo d# otro, Ni#0u(r <ailit! ta"0iNn %u l#tura
:o"o .a (a0a (#(o Sa"u#l @loG#r ant#% Au# Nl: %#'arando lo% %igno% 'or "#dio d# un
'unto, aunAu# in#,'lia0l#"#nt# no %# dio u#nta d# Au# un ar/t#r Au# a'ar#a
on%tant#"#nt# #n una d# la% in%ri'ion#% atua0a o"o 'ala0ra di+i%oria. En a"0io
on#di! gran i"'ortania a do% +#r%ion#% %i"ilar#% d# una in%ri'i!n, #n u.o 'ri"#r
#*#"'lo la 'ala0ra <inal d# la t#r#ra ln#a a'ar#a #n #l %#gundo #*#"'lo o"o la
'ri"#ra 'ala0ra d# la uarta ln#a, lo ual 'ro'oriona0a una 0u#na 'ru#0a d# Au# la
#%ritura d#0a l##r%# d# i=Aui#rda a d#r#(a. Ta"0iNn on<ir"! #l d#%u0ri"i#nto d# L#
Brun r#<#r#nt# a lo% o"'on#nt#% +#rtial#% d# la% in%ri'ion#% d# la% +#ntana%,
d#"o%trando Au#, uando N%to% #%ta0an oloado% #n lo% lado%, lo% %igno% indi+idual#% %#
+#a #n%#guida Au# orr#%'ondan a lo% .a onoido% d# la% in%ri'ion#% (ori=ontal#%.
@inal"#nt#, Ni#0u(r 'ona d# r#li#+# Au# lo% arat#r#% Au# a'ar#an al 'rini'io d# la%
tr#% olu"na% #ran "u(o "/% %i"'l#% Au# lo% d# la% otra% do% . #n nL"#ro
on%id#ra0l#"#nt# "#nor. AUada una li%ta Au# ont#na 78 d# #%to% %igno%, lo% ual#%,
%#gLn Nl r#a, d#0an %#r al<a0Ntio%. El uidado on Au# r#ali=! %u tra0a*o 'u#d#
d#duir%# d#l (#(o d# Au#, d# #%t# total, %!lo nu#+# %igno%, inlu.#ndo la 'ala0ra
di+i%oria, %#gLn %# d#%u0ri! "/% tard#, no #ran +#rdad#ra% l#tra%.
AunAu#, #%trita"#nt# (a0lando, Ni#0u(r no #ra un d#%i<rador, 'u#d# d#ir%#
Au# 'u%o lo% <unda"#nto% %o0r# lo% Au# %# 0a%! #l tra0a*o d# in+#%tigador#% 'o%t#rior#%.
Sin %u% util%i"a% o0%#r+aion#% . %ug#r#nia% . la laridad . uidado d# la% o'ia% d#
in%ri'ion#% Au# Nl 'ro'orion!, #l d#%u0ri"i#nto d# la #%ritura un#i<or"# 'oda
(a0#r%# r#tra%ado +aria% dNada%.


III

La tar#a d# d#%i<rar la #%ritura un#i<or"# 'r#%#nta0a un 'ro0l#"a aLn "a.or
d#l Au# o<r#an lo% *#rogl<io% #gi'io%, .a Au# lo% #gi't!logo% tu+i#ron la gran +#nta*a
d# 'o%##r una in%ri'i!n 0ilingO#, una d# u.a% +#r%ion#% a'ar#a #n una <or"a d#
#%ritura . #n un l#ngua*# 0i#n onoido, #% d#ir, #n gri#go. Por otra 'art#, lo% arat#r#%
un#i<or"#% "o%tra0an tan %!lo una on<u%a ol#i!n d# o"'l#*o% %"0olo%, u.a
a'ar#nt# <alta d# indi+idualidad #ra 'or % %ola %u<ii#nt# 'ara 'ro+oar un %#nti"i#nto d#
d#%#%'#ran=a #ntr# lo% in+#%tigador#%P %#nti"i#nto Au# 'udo (a0#r ontri0uido a
#ng#ndrar la di<undida . largo ti#"'o "ant#nida t#ora d# Au# la% %u'u#%ta% in%ri'ion#%
no #ran #n "odo alguno una <or"a d# #%ritura.
Contra #%ta t#ora %# l#+anta0a la #+id#nia <ailitada 'or la% <u#nt#% gri#ga% .
ro"ana%, la% ual#% 'ro'oriona0an "u(a% . a +##% ontraditoria% r#<#r#nia% a#ra
d# la% #%ritura% d# lo% (a0itant#% d#l oid#nt# a%i/tio. A%, "i#ntra% Au# lo% arat#r#%
d# una in%ri'i!n #n la tu"0a d# Sardan/'alo EA%ur0ani'alF, #n Nni+#, #ran d#%rito%
'or E%tra0!n o"o a%irio%, At#n#o d#a Au# #ran ald#o%. Sin #"0argo, todo% lo%
#%ritor#% l/%io% #%ta0an total"#nt# d# au#rdo #n Au# lo% arat#r#% un#i<or"#%
on%tituan una <or"a d# #%ritura. La u#%ti!n radia0a #n %a0#r (a%ta AuN l"it# %u%
"ani<#%taion#% a#ra d# #%to% . otro% a%unto% 'odan %#r to"ada% #n on%id#rai!n, .
aAu % Au# (a0a "oti+o% 'ara dudar d# a%#rto% tal#% o"o #l d# Diodoro d# Au# lo%
r#li#+#% d# B#(i%tun :Au# "u#%tran 17 <igura%, toda% #lla% induda0l#"#nt# "a%ulina%:
r#'r#%#nta0an a S#"ra"i%, una %u'u#%ta (i*a d# la dio%a D#r#to, rod#ada 'or i#n
lan#ro%, . Au# la% in%ri'ion#% Au# d#%ri0an la #%#na #%ta0an #%rita% #n arat#r#%
%irio%.
Por otra 'art#, #n un ti#"'o #n #l Au# %# ignora0a inlu%o la #,i%t#nia d# lo%
"illar#% d# ta0lilla% 0a0il!nia% on in%ri'ion#%, Au# #%ta0an #nt#rrada% 0a*o la% ruina%
d# la% iudad#% d#l +all# d# lo% ro% Tigri% . Eu<rat#%, no #% #,traUo Au# %urgi#%# la t#ora
d# Au# la% in%ri'ion#% un#i<or"#% #ran 'ura"#nt# orna"#ntal#%, 0a%/ndo%# #n la
irun%tania d# Au# alguno% #*#"'lar#% d# la #%ritura '#r%a %# #nontra0an #n lugar#%
tan ino'inado% o"o lo% 'li#gu#% d# la% ro'a% Au# #n+ol+an la% <igura% #%ul'ida%, #
inlu%o #n torno a lo% (u#o% d# 'u#rta% . +#ntana%.
A%, 'u#%, d#%d# #l 'rini'io, lo% in+#%tigador#% #%tu+i#ron di+idido% #n do%
gru'o%: #l d# aAu#llo% Au#, #n o"'aUa d#l di%tinguido (#0ra%ta dotor T(o"a% $.d#,
%ug#ran Au# la 'r#t#ndida #%ritura no t#na %igni<iado alguno, . aAu#llo% Au# #%ta0an
on+#nido% d# Au# t#na %#ntido. Entr# lo% Au# o"'artan #%ta id#a lo% (a0a, %in
#"0argo, Au# %o%t#nan la o'ini!n :#,'r#%ada 'or Sir G#org# Corn#Gall L#Gi% aLn #n
1348: d# Au# #l 'ro0l#"a d# d#%i<rar la #%ritura un#i<or"#, aun #n #l %u'u#%to d# Au#
%# trata%# d# una #%ritura, #ra in%olu0l#P . a% <u# d#*ada a lo% r#%tant#% la tar#a d#
r#%ol+#r un 'ro0l#"a Au# %# on%id#ra0a in%u'#ra0l#.
Entr# tanto, lo% in+#%tigador#% r#i0i#ron on%id#ra0l# a.uda d# do% o0ra%
r#i#nt#"#nt# 'u0liada%: AnAu#til:Du'#rron, Iend )vesta EPar%, 1;;1F, . S.l+#%tr# d#
Sa., ;moires sur diverses antiquits de Perse EPar%, 1;25F. Du'#rron (a0a d#idido
#n un 'rini'io %#guir la arr#ra #l#%i/%tia, '#ro #n lugar d# #llo d#%arroll! una
+#rdad#ra 'a%i!n 'or la% l#ngua% ori#ntal#%, r#ali=ando un +ia*# a la India #n 0u%a d#
%#guidor#% d#l *#<# r#ligio%o '#r%a Yarat(u%tra E#l gri#go Yoroa%troF, Aui#n +i+i! (aia #l
449 a. C. En Surat #nontr! Du'#rron una o"unidad 'ar%i, u.o% "i#"0ro% d#an %#r
d#%#ndi#nt#% d# uno% '#r%a% Au# uno% 1.199 aUo% ant#% (a0an 'r#<#rido #,iliar%# ant#%
Au# %o"#t#r%# a la do"inai!n "u%ul"ana . Au# toda+a 'ratia0an %u% rito% an#%tral#%
a%oiado% on la adorai!n d#l <u#go, al Au# on%id#ra0an una "ani<#%tai!n d#l di+ino
A(ura:Ia=da.
Du'#rron d#idi! Au#, 'ara ganar la on<ian=a d# lo% %a#rdot#% nati+o%, %#ra
"#*or no "#nionar %u onoi"i#nto d# la% l#ngua% =#nda . 'a(l#+i, logrando d# #%ta
"an#ra traduir #,trato% d#l t#,to litLrgio Hendidad-&ade . d# otro% #%rito% %agrado%,
o0t#ni#ndo una +#r%i!n Au#, %i 0i#n 'r#%#nta nu"#ro%o% d#<#to%, %i#"'r# #%
indi%uti0l#"#nt# "#*or Au# ar##r d# #lla.
La o0ra d# D# Sa. on#rna al '#rodo %a%/nida d# la (i%toria d# P#r%ia . da0a la
tradui!n d# alguna% in%ri'ion#% orta% #n l#ngua 'a(l#+i (allada% #n NaH%(:i:Ru%tan
:di(a% traduion#% %# 0a%a0an #n la% +#r%ion#% gri#ga% Au# ao"'aUa0an a la%
in%ri'ion#%:. D# Sa. %#Uala0a Au#, #n lo% lugar#% #n Au# #%to% #'gra<#% a'ar#an 0a*o
la <igura d# un "onara, in+aria0l#"#nt# %# (aa r#<#r#nia a #%t# 'rni'# . a %u 'adr# .
ont#na ad#"/% #l #'t#to Qr#. d# r#.#%T.
El 'ri"#r int#nto %#rio d#%tinado a d#%i<rar la #%ritura un#i<or"# <u# r#ali=ado
'or O. G. T.%(#n, un nota0l# in+#%tigador ra0inio, naido #n 1;57 #n Tond#rn, #n #l
S(l#%Gig:$ol%t#in, d# 'adr#% d# a%#nd#nia noru#ga. E%tudi! #n la Uni+#r%idad d#
$all#, #n dond# r#+#l! un 'artiular int#rN% 'or la% l#ngua% ori#ntal#%. En 1;29, 'oo
d#%'uN% d# (a0#r to"ado 'o%#%i!n d# la 'la=a d# 0i0liot#ario . on%#r+ador d#l Iu%#o
d# Ro%toH, 'u0li! una "od#%ta o0ra %o0r# lo% *#rogl<io% #gi'io%, Au# 'oo% aUo% "/%
tard# <u# %#guida 'or %u o0ra =e Cuneatis <nscriptionibus Persepolitanis Lucubratio
73ostoc>, 1;23F. T.%(#n a#'ta0a la o'ini!n d# Ni#0u(r d# Au# la% in%ri'ion#% d#0an
%#r l#da% d# i=Aui#rda a d#r#(a . Au# lo% gru'o% tri'l#% ont#nan #%ritura% d# tr#%
la%#% di%tinta%. Sug#ra, ad#"/%, Au# la% tr#% #%ritura% 'ro0a0l#"#nt# d#0an r#'r#%#ntar
tr#% l#ngua% di<#r#nt#%, a la% Au# d#no"in!: 'arto, "#da . 0atriano. A%i"i%"o 'r#%ta0a
gran int#rN% a un gru'o d# %i#t# %igno% Au# %# r#'#ta #n nu"#ro%a% oa%ion#%:

India0a Au# #%t# gru'o 'artiular a "#nudo #ra %#guido 'or otro <or"ado 'or tr#%
o uatro %igno%:

Su'ona Au# #l 'ri"#r gru'o d#0a r#'r#%#ntar #l no"0r# d# un "onara . Au# #l
%#gundo d#0a %#r un ad*#ti+o #no"i/%tio tal o"o Q'oT u otro %#"#*ant#. P#ro uando
'ro#di! a a%ignar ar0itraria"#nt# +alor#% <onNtio% a lo% arat#r#% o"'on#nt#% . lu#go
tu+o Au# id#nti<iar la% tran%lit#raion#%, #n r#<#r#nia on la% 'ala0ra% d# +aria% l#ngua%
%#"tia% o indo#uro'#a%, #rr! o"'l#ta"#nt# #l a"ino, a '#%ar d# Au# "u(a% d# %u%
#%'#ulaion#% d#%'uN% r#%ultaron orr#ta%. Entr# otra% o%a% %# autoon+#ni! d# Au#
(a0a d#%u0i#rto una r#<#r#nia a un tal AH%aH, #l ual r#.! ing#nua"#nt# Au# %#
trata0a d# Ar%a#% I, <undador d#l r#ino 'arto. E%ta 'r#%uni!n tu+o #l d#%a%tro%o #<#to
d# ll#+arl# a un '#rodo d# la (i%toria '#r%a Au# #ra uno% tr#% %iglo% 'o%t#rior.
Entr# tanto, la id#nti<iai!n d# la% ruina% d# TaH(t:i:Ja"%(id . Iurg(a0
on%titua un (#(o d# i"'ortania a'ital 'ara lo% <uturo% d#%i<rador#%, 'ara lo% Au# la
%olui!n d# %u 'ro0l#"a d#'#nda d# lo% no"0r#% r#al#% Au# %# 'oda #%'#rar a'ar#i#%#n
#n la% in%ri'ion#%. P#ro, #n uanto a #%to, toda% la% on*#tura% 'ro<#rida% a lo largo d#l
%iglo X&III 'odan %#r on%id#rada% on igual#% 'o%i0ilidad#%, . a% %# d#%arroll! una
#narni=ada ontro+#r%ia #ntr# A. $. L. $##r#n, Au# #ra 'artidario d# atri0uir la
'at#rnidad d# aAu#llo% #di<iio% a lo% AAu#"Nnida%, . J. G. $#rd#n, Aui#n no r#a <u#ra
a%. El a%unto <u# diri"ido a o"'l#ta %ati%<ai!n d# 'or lo "#no% uno d# lo%
o0%#r+ador#%, @. C. C. IOnt(#r, #n un in<or"# Au# l#.! ant# lo% "i#"0ro% d# la R#al
Aad#"ia d# Co'#n(agu# #n 1;23. El int#rN% d# IOnt(#r 'or la% in%ri'ion#%
un#i<or"#% %urgi! tra% una l#tura d# Ho%age, d# Ni#0u(r, a ontinuai!n d# la ual %#
'u%o #n o"uniai!n on T.%(#n 'ara di%utir a#ra d# #%t# t#"a. Co"o r#%ultado d#
%u% in+#%tigaion#%, ll#g! a la onlu%i!n d# Au# T.%(#n %# (a0a #Aui+oado al a%oiar
TaH(t:i:Ja"%(id on lo% 'arto% . Au# $##r#n #%ta0a #n lo i#rto al atri0uirlo a lo%
AAu#"Nnida%, . la% 'ru#0a% Au# adu*o #n a'o.o d# %u t#%i% a.udaron #n gran "an#ra a
r#%ol+#r la% duda% d# %u% ont#"'or/n#o%. En r#%u"#n, %#gLn Nl, #l d#no"inado QPalaio
d# Ja"%(idT #ra #n r#alidad P#r%N'oli%, 'art# d# u.a (i%toria #ra onoida a tra+N% d# lo%
r#lato% d# lo% (i%toriador#% gri#go%, inlu.#ndo la (i%toria d#l %aAu#o d# Al#*andro
Iagno :#l ual, %#gLn Plutaro, 'ro'orion! tan gran 0otn, Au# <u#ron n##%ario% ino
"il a"#llo% . di#= "il 'ar#% d# "ua% 'ara aarr#arlo.
En uanto a la% in%ri'ion#%, IOnt(#r %u'ona Au# ta"0iNn '#rt#n#an al
'#rodo aAu#"Nnida . Au# al "#no% una l#ngua d#l gru'o tri'l# d#0a, 'or lo tanto, #%tar
#n #%tr#(a r#lai!n on #l =#nda o #l 'a(l#+i, '#ro #nton#% %# l# ourri! la 'o%i0ilidad d#
Au# 'udi#%# tratar%# %ola"#nt# d# una l#ngua, ., o"o #% l!gio, on#ntr! %u%
in+#%tigaion#% %o0r# la "/% %i"'l# d# la% tr#% #%ritura%, %i#ndo 'ronto r#o"'#n%ado%
%u% #%<u#r=o% al d#%u0rir Au# uno d# %u% %igno%, una uUa diagonal Au# a'ar#a on gran
<r#u#nia, t#na #+id#nt#"#nt# la <uni!n d# 'ala0ra di+i%oria. $a0i#ndo #li"inado #%t#
%"0olo 'artiular, #"'r#ndi! un an/li%i% #%tad%tio d#l ont#nido d# la% in%ri'ion#%
o'iada% 'or Ni#0u(r, #%tudiando uidado%a"#nt# aAu#llo% %igno% Au# a'ar#an on
"a.or <r#u#nia, on la #%'#ran=a d# Au# alguno% d# #llo% 'udi#ran %#r +oal#%. Tr#%
%igno% d#%taaron #ntr# lo% d#"/%, uno d# #llo%, #l 'ri"#ro, #l ual %# (alla0a #n a%i toda%
la% 'ala0ra%, a'ar#a 135 +##%, #l %#gundo 174 . #l t#r#ro 19; +##%. E%to% %igno% #ran:

Al 'rini'io, natural"#nt#, IOnt(#r no t#na id#a alguna a#ra d# %u +alor
<onNtio. Para o0t#n#rlo 'ro#di! a o"'arar lo% %igno% Au# Nl %u'ona 'udi#%#n
r#'r#%#ntar A, I o U on la% <or"a% +o/lia% d# la% l#ngua% Au# Nl on%id#ra0a 'udi#%#n
#%tar r#laionada% on tal #%ritura. El r#%ultado <inal <u# Au# logr! #Aui'arar #l 'ri"#ro
d# lo% tr#% %igno% on #l ar/t#r =#nda 'ara la A, '#ro no on%igui! (allar r#lai!n alguna
'ara #l %#gundo ar/t#r, . %# #Aui+o! al #nontrar una %u'u#%ta r#lai!n #ntr# #l tercer
%igno . #l %"0olo ar"#nio d# la O. En r#%u"#n, #l r#%ultado d# %u% tra0a*o% <u# Au#
id#nti<i! #rr!n#a"#nt# ino +oal#% . "#dia do#na d# on%onant#% . a%ign! +alor#%
orr#to% a do% %igno%, A . B.
IOnt(#r o0%#r+! a%i"i%"o la <r#u#nt# 'r#%#nia d# %i#t# %"0olo%, Au# %u
'r#d##%or ta"0iNn (a0a notado. D#l (#(o d# Au# #%to% %igno% 'artiular#% %# (alla%#n
#n oa%ion#% in"#diata"#nt# %#guido% 'or #l "i%"o gru'o, '#ro #%ta +#= on la adii!n
d# 5 ! 7 %"0olo% "/%, d#du*o Au# lo% arat#r#% <inal#% 'odan %#r tal +#= una <l#,i!n
gra"atial. Co"o Nl 0i#n %a0a, T.%(#n (a0a %u'u#%to Au# %igni<ia0an Q'oT, .a Au#
on%id#ra0a Au# lo% %i#t# %igno% 'r##d#nt#% r#'r#%#nta0an un no"0r# 'ro'io. IOnt(#r
r#(a=! %u id#a, #n 'art# d#0ido a la gran <r#u#nia on Au# a'ar#a #l "#nionado
gru'o . #n 'art# ta"0iNn d#0ido a Au# no #,i%ta ningLn no"0r# r#al Au# onta%# on #l
nL"#ro d# l#tra% r#Au#rido 'or di(a in%ri'i!n. En lugar d# #%o %u'u%o Au# la 'ala0ra
d#%onoida 'oda %#r un ttulo, 'or #*#"'lo Qr#.T, '#ro, %i tal #ra #l a%o, la do0l#
agru'ai!n d# %igno% d#0a r#'r#%#ntar a%i on toda #rt#=a la <ra%# <a"iliar Qr#. d#
r#.#%T, #n u.o a%o la 'ala0ra Au# 'r##di#%# in"#diata"#nt# a #%to% gru'o% d#0a %#r #l
no"0r# d#l "onara.
Su ra=ona"i#nto #ra d#%d# lu#go orr#to, '#ro #n #%t# rtio "o"#nto, uando
#%ta0a a 'unto d# r#ali=ar lo Au# 'udo (a0#r %ido un (alla=go i"'ortant#, <u# induido a
#rror, %in ul'a 'or %u 'art#, .a Au#, 'or la "/% in<ortunada d# la% "ala% %u#rt#%, la o'ia
d# la in%ri'i!n Au# Nl #%tudia0a ont#na uno d# lo% "u. #%a%o% #rror#% d#
tran%ri'i!n o"#tido% 'or Ni#0u(r, ., on gran d#%#nanto, IOnt(#r #nontr! Au# lo
Au# d#0a (a0#r %ido #l no"0r# d# un "onara #%ta0a r#'r#%#ntado 'or una ort%i"a
'ala0ra d# %!lo do% %igno%. ?%t# <u# #l r#%ultado d# la inad+#rtida %u%titui!n d# un %igno
d# %#'arai!n 'or una l#tra.


I&

Tra% lo% "o+i"i#nto% 'r#'aratorio% o d# #,'lorai!n r#ali=ado% 'or T.%(#n .
IOnt(#r, #l 'ri"#r 'a%o d#i%i+o (aia #l d#%u0ri"i#nto d# la #%ritura un#i<or"# <u#
#"'r#ndido 'or G#org @r#d#riH Grot#<#nd, Aui#n a la #dad d# 8; aUo% #ra .a 'ro<#%or d#
G\tting#n.
Grot#<#nd (a0a naido #n IOnd#n, $anno+#r, #n 1;;6P #%tudio @ilologa #n la
Uni+#r%idad d# G\tting#nP "/% tard# <u# 'ro<#%or #n #l G."na%iu" d#
@ranH<urt:a":Iain . #n 1381 ll#g! a %#r r#tor d#l L.#u" d# $anno+#r. Su% o0ra%
'u0liada% inlu.#n una gra"/tia latina . li0ro% %o0r# rudi"#nto% d# u"0ro . o%oP '#ro,
o"o Nl "i%"o ad"ita :. %u% rtio% nuna %# an%aron d# %u0ra.ar:, no 'o%#a un
+#rdad#ro onoi"i#nto d# la% l#ngua% ori#ntal#% ni ali<iaion#% #%'#ial#% 'ara la o0ra
Au# #"'r#ndi!.
E,i%t#n +aria% +#r%ion#% a#ra d# !"o . d# AuN "an#ra ll#g! Grot#<#nd a
int#r#%ar%# #n #l 'ro0l#"a d#l d#%i<rado d# la #%ritura un#i<or"#. La% in%ri'ion#% d#
P#r%N'oli%, on%id#rada% 'or alguno% in+#%tigador#% o"o tal#%, . 'or otro% o"o %i"'l#%
"oti+o% d#orati+o%, <u#ron atra.#ndo r#i#nt# on%id#rai!n #n lo% rulo% <ilol!gio%.
S#gLn una +#r%i!n, <u# #l 0i0liot#ario @iorillo Aui#n '#r%uadi! al *o+#n 'ro<#%or 'ara Au#
int#nta%# d#%i<rar aAu#lla #,traUa #%ritura, "i#ntra% Au#, %#gLn otra +#r%i!n, #l "oti+o
d# %u int#rN% iniial <u# %i"'l#"#nt# #l d#%#o d# ganar una a'u#%ta. @u#ra ual <u#ra #l
orig#n d# %u int#rN%, Grot#<#nd o"#n=! 'or (a#r un uidado%o #%tudio d# la%
in+#%tigai#n#% r#ali=ada% 'or Ni#0u(r, Du'#rron . D# Sa.. A#'t!, d#%d# lu#go, la
o'ini!n d# Au# la% in%ri'ion#% d# P#r%N'oli% #ran aAu#"Nnida% . ll#g! a la onlu%i!n
d# Au# "u. 'ro0a0l#"#nt# (a0an %#r+ido o"o "od#lo d# la% in%ri'ion#% 'o%t#rior#%
#n l#ngua 'a(l#+i, Au# D# Sa. (a0a logrado traduir. Si tal #ra #l a%o, 'ar#a Au#
IOnt(#r, a '#%ar d# la <alta d# N,ito d# %u% #%<u#r=o%, (a0a a#rtado #n %u id#nti<iai!n
d#l gru'o d# %i#t# %igno%, r#'#tido% do% +##% . %#guido% 'or un '#Au#Uo gru'o adiional.
Grot#<#nd %#l#ion! do% o'ia% d# in%ri'ion#% #ntr# la% +aria% d# Au# di%'onaP
#%ta% do% o'ia%, d# "od#rada longitud, #ran la% QBT . QGT d# Ni#0u(r, . la% #%ogi! 'or
#l (#(o d# Au# la 'r#t#ndida <ra%# Qr#. d# r#.#%T a'ar#a #n a"0a%, #%tando ad#"/% la
"/% orta d# la% do% <or"a% #n la 'ri"#ra ln#a d# a"0a% in%ri'ion#%, #%ta +#= %in #l
a'Nndi# Qd# r#.#%T . %#guida #n a"0io 'or una 'ala0ra di%tinta, la "i%"a #n lo% do%
a%o%. R#ordando la% analoga% on #l 'a(l#+i %ug#rida% 'or D# Sa., Grot#<#nd %u'u%o
Au# la 'ala0ra d#%onoida d#0a %igni<iar Qgrand#T, lo ual l# 'ro'oriona0a una
%#gunda <ra%# 'ro+i%ional, Qr#. grand#T, #% d#ir, Qgran r#.T, ttulo Au# a %u +#= ta"0iNn
d#0a #%tar 'r##dido 'or #l no"0r# d#l r#., %i #% Au# #l ra=ona"i#nto #ra orr#to. En tal
a%o, lo% do% t#,to% ant#rior#% d#0an r#<#rir%# a do% r#.#% di%tinto%, 'u#%to Au# la%
'ala0ra% Au# 'r##dan a #%to% atri0uto% no #ran igual#%, aunAu# ada una d# #lla%
on%ta0a d# %i#t# %igno%.
En tal o.untura. Grot#<#nd o0%#r+! Au# #l no"0r# Au# a'ar#a #n #l o"i#n=o
d# la in%ri'i!n QBT :lla"ando a #%t# "onara QBT: a'ar#a ta"0iNn #n la t#r#ra ln#a
d# la in%ri'i!n QGT, %i 0i#n #n una <or"a lig#ra"#nt# "/% larga. Su'u%o Au# #%ta
adii!n 'udi#ra %#r la t#r"inai!n d# una <l#,i!n no"inal, Au# on%id#r! 'udi#ra %#r
indiadora d#l g#niti+o %ingular, tanto "/% uanto Au# di<#ra 0a%tant# d#l g#niti+o 'lural,
"u. 'ro0a0l# "#nt# r#'r#%#ntado 'or #l Qd# r#.#%T El no"0r# #n u#%ti!n #%ta0a
ao"'aUado 'or un gru'o d# %igno% Au# :%i#"'r# 0a%/ndo%# #n #l "od#lo 'a(l#+i:
%u'u%o 'udi#ran #Aui+al#r a la 'ala0ra Q(i*oT. En tal a%o, #l %#ntido d# la in%ri'i!n
%#ra Au# un "onara QYT d# la in%ri'i!n QGT #ra (i*o d#l "onara QBT d# la
in%ri'i!n QBT. Un #,a"#n "/% d#t#nido d# la uarta ln#a d# la in%ri'i!n QBT
r#+#la0a la #,i%t#nia d# un t#r#r no"0r#, ta"0iNn #n g#niti+o, aunAu# %in la o"'aUa
d# la d#%ignai!n Qr#.TP #%t# (o"0r# d#0a %#r #l d#l 'adr# d#l "onara QBT.
En #%t# #%tadio d# %u in+#%tigai!n, Grot#<#nd o"'r#ndi! on toda laridad Au#
(a0a (allado lo% no"0r#% d# tr#% "i#"0ro% d# la dina%ta r#al d# lo% aAu#"Nnida%, u.a
r#lai!n <a"iliar #ntr# % #ra la d# 'adr#, (i*o . ni#to. El %igui#nt# 'a%o d# la in+#%tigai!n
d#0a %#r, 'u#%, la id#nti<iai!n d# Aui#n#% 'udi#ran %#rP #%og#r, 'or a% d#irlo, lo%
no"0r#% a'ro'iado% #ntr# una li%ta d# una do#na, %o0r# 'oo "/% o "#no%, d# "onara%
onoido%. A%, 'u#%, lo% tr#% r#.#% #n u#%ti!n no 'odan %#r Ciro, Ca"0i%#% . S"#rdi%,
'orAu# lo% do% no"0r#% d# la in%ri'i!n QBT no o"#n=a0an on la "i%"a l#tra, .
ad#"/% Ca"0i%#% . S"#rdi% #ran (#r"ano%, no 'adr# # (i*oP #%ta on%id#rai!n #,lua
a%i"i%"o al tro Ca"0i%#%, S"#rdi%, Daro. D# "odo 'ar#ido, ta"'oo S"#rdi%, Daro .
J#r*#% #na*a0an #n la% r#laion#% <a"iliar#% r#Au#rida%. P#ro, #n a"0io, J#r*#% #ra #l (i*o
d# Daro, Aui#n a %u +#= #ra (i*o d# $i%ta%'#%, ., o"o Grot#<#nd %a0a '#r<#ta"#nt#,
#%t# Llti"o no r#i0a #l ttulo d# r#. #n lo% t#,to% d# lo% #%ritor#% gri#go%. Por lo tanto,
'ar#a "u. 'ro0a0l# Au# Daro <u#%# #l autor d# la in%ri'i!n QBT . J#r*#% #l d# la
in%ri'i!n QGT. A%, 'u#%, l#da% #n la 'art# o0*#to d# tal#% on*#tura%, la% in%ri'ion#%
d#0an d#ir:

=aro, gran re%, re% de re%es... !i+o de :%staspes.
@er+es, gran re%, re% de re%es... !i+o de =aro.

El 'ro0l#"a %# r#dua a(ora a a#rtar lo% +alor#% <onNtio% orr#%'ondi#nt#% a
#%to% no"0r#% 'ro'io%. AunAu# N%to% #ran onoido% %ola"#nt# #n %u <or"a gri#ga,
Grot#<#nd a+#rigu!, 'or "#dio d#l Iend )vesta traduido 'or Du'#rron, Au# la
'ronuniai!n '#r%a d# $.%ta%'#% #ra Go%(ta%', Gu%ta%', Ki%ta%' o Ji%ta%'.
S#l#ionando la 'ri"#ra d# #%ta% +#r%ion#%, . 'r#%indi#ndo d# la t#r"inai!n d# la
<l#,i!n no"inal un#i<or"#, a%ign! una l#tra o +aria% a ada uno d# lo% %i#t# %igno%
r#%tant#%, . 0a%/ndo%# #n #%to #,a"in! #l gru'o Au# Nl %u'ona d#0a r#'r#%#ntar #l
no"0r# d# Daro. Iu. %igni<iati+a"#nt# la A d#%u0i#rta 'or IOnt(#r #ra l#tra o"Ln a
a"0o% no"0r#% . a'ar#a #n #l lugar a'ro'iado. Lo Au# %# +io on<ir"ado ad#"/% 'or #l
%igno s!, Au# a%i"i%"o a'ar#a #n #l lugar d#0ido Egra0ado %u'#rior d# la '/gina
%igui#nt#F.
AUadi#ndo ino l#tra% "/%, Grot#<#nd o0tu+o D A R $ E U S $, ., aunAu# #n #l
tran%ur%o d#l ti#"'o %# d#%u0ri! Au# la <or"a orr#ta #ra DARBA&US$, 'or lo
"#no% on%igui! uatro +alor#% orr#to% ED, A, R . S$F.



Ad"itida la +alid#= d# lo% r#%ultado% (a%ta aAu on%#guido%, onoa .a la
id#ntidad 'or lo "#no% d# %#i% o %i#t# d# lo% arat#r#% Au# o"'onan #l t#r#r no"0r#,
#n #l Au# lo% %igno% 'ara lo% %onido% S$ . A %# (alla0an r#'#tido% do% +##%:

En uanto al ignorado +alor d#l 'ri"#r %igno, $#rodoto, #n un d#0at# a#ra d#l
%igni<iado d# lo% no"0r#% '#r%a% :t#"a %o0r# #l Au#, o"o 0i#n %a0#"o% atual"#nt#,
lo% (i%toriador#% gri#go% %o%t#nan una %#ri# d# <ant/%tia% id#a% Au# inluan la #rr!n#a
noi!n d# Au# Arta*#r*#% #ra un o"'u#%to d# J#r*#%:, "#niona Au# #l no"0r# d# J#r*#%
%# d#ri+a0a d# la 'ala0ra '#r%a Au# %igni<ia0a Qgu#rr#roT, 'ala0ra Au# Grot#<#nd
'ronta"#nt# #Aui'ar! on Qr#.T, tanto "/% uanto Au# lo% do% 'ri"#ro% arat#r#% d#l
gru'o d# %igno% Au# Nl %u'ona r#'r#%#nta0an #l ttulo . #l no"0r# d# J#r*#% #ran igual#%.
A+#rigu! lu#go Au# la l#tra gri#ga XI tran%lit#ra0a #l <on#"a d#l antiguo '#r%a K$SK .
ll#g! a la onlu%i!n d# Au# d#0a %#r atri0uido #l +alor K$ al 'ri"#r %igno d# la% do%
'ala0ra%. A%, 'u#%, la <or"a '#r%a d#l no"0r# gri#go J#r*#% d#0a %#r K$ S$ $ A R S$ AP
#%ta d#%on#rtant# <or"a 'ar#a (allar%# a'o.ada 'or la +#r%i!n d# C(a"'ollion d# una
r#<#r#nia *#rogl<ia QJ#r*#% #l gran r#.T, d#%u0i#rta %o0r# #l +a%o d# Ca.lu%P #n
r#%u"#n, #l no"0r# r#%ultara %#r K$ S$ $ A R S$ A. Por #%t# ing#nio%o 'ro#di"i#nto,
Grot#<#nd o0tu+o +alor#% <onNtio% 'ara tr## %igno% un#i<or"#%. El d#%u0ri"i#nto d#
uno d# #%to% %igno% :la l#tra A: orr#%'onda #n r#alidad a IOnt(#r. I/% tard# %#
o"'ro0! Au# otro% uatro %igno% #ran #rr!n#o%. A '#%ar d# todo, la% in+#%tigaion#% d#
Grot#<#nd on%titu.#ron un #,traordinario N,ito, u.a% 'ri"#ra% notiia% <u#ron dada% al
"undo #n 1398. D#tall#% "/% o"'l#to% <u#ron 'u0liado% 'or D# Sa. #n un artulo d#l
;agasin Enc%clopdique d# Iillin, d#l aUo %igui#nt#, %i 0i#n #n #%ta o"uniai!n la
d#%ri'i!n d#l "Ntodo %#guido 'or Grot#<#nd di<#ra #n i#rto "odo d# la dada 'or #l
"i%"o autor.
La %igui#nt# ati+idad d# Grot#<#nd %# r#<iri! #n 'art# a una ln#a d# #%ritura Au#
a'ar#a r#'#tida #n +ario% lugar#% d# la% ruina% d# Iurg(a0. In%ri'i!n Au# (a0a %ido
o'iada 'or di+#r%o% in+#%tigador#% d# la N'oa, #ntr# #llo% Sir Jillia" Gor# Ou%#l#..
E%t# #rudito ori#ntali%ta, durant# una +i%ita a P#r%ia, r#ali=ada #n 1311, (all! #n
P#r%N'oli% 13 #*#"'lar#% d# la <a"o%a l#.#nda in%rita #n torno a lo% (u#o% d# 'u#rta% .
+#ntana%. E%ta% in%ri'ion#% #%ta0an "u. "utilada%, '#ro ol#ti+a"#nt# '#r"itan
r#on%truir #l t#,to o"'l#to. Sin #"0argo, Sir Jillia" Gor# %u'ona Au# P#r%N'oli% .
Pa%agarda #ran un "i%"o lugar. @u# Ja"#% I. Iori#r, Au# (a0a +i%itado Iurg(a0 #n
1392 . Au# "/% tard# ao"'aU! a Ou%#l#. o"o gua . o"'aU#ro, Aui#n ad+irti! la
#%tr#(a %#"#*an=a #,i%t#nt# #ntr# #l 'r#t#ndido %#'ulro d# la "adr# d# Salo"!n . la
tu"0a d# Ciro, %#gLn la d#%ri0a #l (i%toriador gri#go Arriano. Iori#r %ugiri! Au#
Iurg(a0 d#0a %#r la antigua Pa%agarda, '#ro Ou%#l#. no #%ta0a on<or"# on tal id#a,
.a Au# %# (alla0a <ir"#"#nt# on+#nido d# Au# Ciro (a0a %ido #nt#rrado #n @a%a.
En a"0io, Grot#<#nd ad"iti! in"#diata"#nt# la id#nti<iai!n d# Iori#r .
o"#n=! a 0u%ar #l no"0r# d# Ciro #n la orta in%ri'i!n ant#% "#nionada, d# la Au#
%#l#ion! un gru'o d# arat#r#% Au# 'ar#a 0a%tant# id!n#o. P#ro %u o'ia ont#na un
%igno "/%, ., uando 'ro#di! a %u%tituir lo% +alor#% d# lo% %igno% Au# .a onoa, #l
gru'o Au#da0a tra%rito 0a*o la <or"a Y U SC$ U D S$, r#%ultado Au# %# a+#ntur! a
"odi<iar :"u. *u%ti<iada"#nt#, o"o .a +#r#"o%: 0a%/ndo%# #n la% l#tra% d#l no"0r#
Au# %u'ona #n#rra0a #%o% %igno%. Ca"0i! la Y 'or una K, la SC$ 'or SR . la D
%u'#r<lua 'or una E, o0t#ni#ndo d# #%ta <or"a la 'ala0ra K U SR O E SC$, d# la Au#
<inal"#nt# #,tra*o la <or"a K U R U S, on%igui#ndo d# tal "an#ra la +#r%i!n a%i #,ata:



En 1316 %# (a0an d#t#r"inado orr#ta"#nt# lo% +alor#% 'or lo "#no% d# 17
%igno%, 18 d# lo% ual#% <u#ron d#%u0i#rto% 'or Grot#<#nd. P#ro a 'artir d# #%t# "o"#nto
%u% #%<u#r=o% 'rogr#%aron "u. l#nta"#nt# . %u% 'ri"#ro% int#nto% 'or r#ali=ar
traduion#% %# 0a%aron %o0r# on*#tura% #rr!n#a%. Su% tra0a*o%, #ntr# tanto, no (a0an
on%#guido la "/% "ni"a on%id#rai!n, (a0i#ndo %ido r#0atido% #narni=ada"#nt#
d#%d# #l 'rini'io 'or "u(a% autoridad#%, (a%ta #l 'unto d# Au# %# r#(a=! la 'u0liai!n
d# +aria% d# la% o"uniaion#% 'r#%#ntada% 'or Nl a la Aad#"ia d# G\tting#n. En 1325,
uar#nta aUo% d#%'uN% d# la "u#rt# d# %u autor, <u#ron d#%#"'ol+ado% 'or Jil(#l"
I#.#r lo% "anu%rito% ., aunAu# on "u(o r#tra%o, <u#ron ala"ado% o"o un (ito #n
la (i%toria d#l d#%i<rado d# lo% arat#r#% un#i<or"#%.


&

En 1385, #l ori#ntali%ta <ranN% J. S. St. Iartin dirigi! %u at#ni!n (aia #l (#(o
d# Au# la in%ri'i!n Au# a'ar#a #n #l +a%o d# Ca.lu% #ra 0ilingO# ., aunAu# <u# un
rtio a#r0o d#l al<a0#to d# Grot#<#nd, 'ro'oni#ndo Au# <u#%# %u%tituido 'or otro r#ado
'or Nl, #% <or=o%o r#ono#rl# a St. Iartin #l "Nrito d# (a0#r d#%u0i#rto otro% do% +alor#%
<onNtio%. O0tu+o #%to% +alor#% "#diant# la o"'arai!n d# la +#r%i!n un#i<or"# d#l
no"0r# $.%ta%'#% on la <or"a d# la l#ngua =#nda &.%(ta%', 'r#<iriNndola a la <or"a
Go%(ta%' u%ada 'or Grot#<#nd. El r#%ultado d# #%t# "Ntodo <u# Au# on%igui! a%ignar #l
+alor orr#to & al 'ri"#r ar/t#r . #l d# B al %#gundo, a'ro,i"/ndo%# d# #%t# "odo
toda+a "/% a la +#r%i!n orr#ta, .a Au# #l no"0r# #n r#alidad #ra &IS$TASPA. P#ro,
#n lo% 'unto% #n Au# la li%ta d# %u% %igno% di<#ra d# la d# %u 'r#d##%or, St. Iartin %#
#Aui+oa0a.
A(ora 0i#n, tal o"o #l "i%"o Grot#<#nd (a0a d#%u0i#rto, una o%a #ra
id#nti<iar uno% 'oo% no"0r#% 'ro'io% 0i#n onoido% . otra "u. di%tinta tran%lit#rar
gru'o% d# %igno% r#onoi0l#% %!lo #n 'art#P #l a%o #ra toda+a "/% di<il uando %#
trata0a d# traduir 'ala0ra% . <ra%#% 'oo onoida% . a "#nudo ino"'l#ta% d# tal "odo
on%#guida%. Por #*#"'lo, %u +#r%i!n d#l 'ri"#r 'ar/gra<o d# la in%ri'i!n QAT
"onolingO# d# Ni#0u(r, u.a% +#intid!% ln#a% da0an a #nt#nd#r Au# una #%al#ra
ad.a#nt# (a0a %ido on%truida 'or "andato d# J#r*#%, d#a d# #%t# "odo:
QJ#r*#%, #l "onara, #l +al#ro%o r#., #l r#. d# r#.#%, #l r#. d# toda% la% g#nt#%
(on#%ta%, #l r#. d# la "/% 'ura, 'iado%a . 'ot#nt# a%a"0l#a, #l (i*o d#l r#. Daro, #l
d#%#ndi#nt# d#l %#Uor d#l uni+#r%o Ja"%(##d.T
E%ta r#<#r#nia al l#g#ndario Ja"%(id Eid#nti<iado on Qa0%oluta %#guridadT 'or
Sir Ro0#rt K#r Port#r Ro"o S#", #l (i*o "a.or d# NoNSF (i=o Au# lo% "/% on%'iuo%
in+#%tigador#% no on%id#ra%#n %u int#nto o"o d#"a%iado autori=ado.
Co"o 'u#d# i"aginar%#, toda+a #%tu+i#ron "#no% <a+ora0l#"#nt#
i"'r#%ionado% 'or #l int#nto d# Li(t#n%t#in d# 0u%ar algLn %#ntido a la in%ri'i!n QCT
d# Ni#0u(r:
QEl r#., #l %o0#rano, 'rni'# d# todo% lo% 'rni'#%, #l S#Uor Sal#(, Jing(i%, (i*o
d# Ar"#ri0, go0#rnador g#n#ral #n no"0r# d#l E"'#rador d# la C(ina, OrHan Sa(#(.T
P#ro t#ni#ndo #n u#nta #l (#(o d# Au#, #n #%t# #*#"'lo, #l on<iado tradutor
dirigi! %u at#ni!n a la +#r%i!n 0a0il!nia, Au# #ra la "/% di<il :. Au# ad#"/%, %#gLn
'ar##, inon%i#nt#"#nt# la l#.! al r#+N%:, (a. Au# r#ono#r Au# #l r#%ultado 'oda
(a0#r %ido toda+a '#or, aunAu# di<il"#nt# (u0i#ra 'odido r#unir "/% #rror#%.
En rulo% ada +#= "/% a"'lio% %# r#onoa la i"'ortania d#l =#nda 'ara
aAu#llo% Au# Aui%i#%#n #%tudiar la #%ritura '#r%a un#i<or"#P lo% #%tudio% Au# %#Ualaran
#l a"ino Au# d#0a %#guir%#, 'ara #l nu#+o gran a+an# #n #%t# a"'o, <u#ron
inaugurado% 'or Ra%"u% C(ri%tian Ra%H, un di%tinguido %a0io danN%, 'ion#ro #n #l a"'o
d# la @ilologa o"'arada. Su int#rN% lingO%tio a0ara d#%d# #l =#nda, #l 'a(l#+i . #l
%/n%rito (a%ta #l /ra0#, #l indo%t/nio . #l 'ali, 'or no "#nionar #l #lu, #l ingalN% . #l
i%landN%. @u# Ra%H Aui#n d#"o%tr! Au# #ra #rr!n#a la id#a, tan a"'lia"#nt# di<undida, d#
on%id#rar Au# #l Iend )vesta #ra d# <#(a o"'arati+a"#nt# r#i#nt# :no ant#rior, #n
"odo alguno, al %iglo III d. C.: %#gLn alguna% autoridad#%.
Tra% (a#r un d#t#nido #,a"#n d# lo% r#%ultado% o0t#nido% 'or Grot#<#nd, Ra%H
Au#d! on+#nido d# Au# la l#ngua d# la 'ri"#ra d# la% tr#% olu"na% d# la% in%ri'ion#%
aAu#"Nnida% 'ar#a %#r "u. %#"#*ant# al =#nda, aunAu# auta"#nt# aUadi! Au# no
d#0a %u'on#r%# Au# <u#%#n idNntia%. A '#%ar d# todo, on%igui! d#"o%trar Au# #l
g#niti+o 'lural Au# Grot#<#nd (a0a tran%lit#rado o"o A:TSC$:A:O d#0a l##r%# #n
r#alidad o"o A:N:A:I, orr#i!n %i"'li<iatoria Au# aUada do% l#tra% "/% a la li%ta d#
la% .a onoida%.



La n##%idad d# un gua "/% digno d# rNdito Au# la d#<#tuo%a tradui!n Au#
(i=o Du'#rron d#l Iend )vesta <u# %ol+#ntada 'or Eugdn# Burnou<, Aui#n a lo% 86 aUo%
d# #dad (a0a adAuirido .a una %!lida r#'utai!n o"o ono#dor d#l Ori#nt#. En 1358 l#
<u# o<r#ida la /t#dra d# %/n%rito #n #l Coll#g# d# @ran#, %ituai!n Au# l# '#r"iti!
ono#r una tradui!n d#l Jasna :una 'art# litLrgia d#l )vesta- al %/n%rito, Au# (a0a
%ido r#ali=ada 'or %a0io% '#r%a% "u(o% %iglo% ant#%. El r#%ultado d# #%t# i"'ortant#
(alla=go <u# la 'u0liai!n d# %u Commentaire sur le JaKna EPar%, 1357F, Au# d#"o%tr!
%#r d# un +alor in#%ti"a0l# 'ara lo% Au# #%tudia0an la #%ritura un#i<or"#.
Burnou< #ra #l "/% i"'ortant# ono#dor d#l =#nda d# %u ti#"'o, '#ro 'ara
no%otro% %u "/% i"'ortant# r#ali=ai!n <u# la tradui!n d# lo% t#,to% '#r%a%, %i 0i#n
ta"0iNn <u# "u. +alio%a %u 'artii'ai!n #n otro% a%unto%. A% #n %u ;moire sur deu$
inscriptions cuneiformes trouves prLs dD:amadan EPar%, 1354F, <ailit! +alio%o "at#rial
trilingO# 'ro#d#nt# d# &an EAr"#niaF . d# $a"ad/n EI#diaF, Au# (a0a ll#gado a %u%
"ano% tra% #l a%#%inato d# @. E. S(ult= 'or lo% urdo% #n Ju"al#rH, #n 1382.
La in%ri'i!n d# $a"ad/n, #%ul'ida %o0r# una roa #ra d#l "ont# El+and, %#
r#a #n la loalidad Au# %# r#<#ra a un t#%oro #nt#rrado #n la "ontaUa. Con%i%ta #n do%
lo%a% d# 'i#dra, ada una d# la% ual#% inlua tr#% +#r%ion#% d# un "i%"o t#,to, on la
Lnia #,#'i!n d# Au# Daro %# anunia0a o"o #l autor d# la una . J#r*#% 'rola"a0a
%#r #l r#%'on%a0l# d# la otraP la tri'l# in%ri'i!n d# &an, #n la ual a'ar#a ta"0iNn #l
no"0r# d# J#r*#%, #ra #n 'art# una r#'#tii!n d# la d# $a"ad/n, '#ro ont#na un
'ar/gra<o <inal Au# no a'ar#a #n la% otra%.
Al igual Au# lo% d#"/% in+#%tigador#%, Burnou< 'o%#a una +#r%i!n ino"'l#ta d#l
%ila0ario d#l antiguo '#r%a, Au# o"'r#nda +alor#% <onNtio% d# u.a orr#i!n #%ta0a
ra=ona0l#"#nt# %#guro . d# otro% Au# aun #n #l "#*or d# lo% a%o% d#0an %#r
on%id#rado% o"o dudo%o%.
Parti#ndo d# #%t# %u'u#%to, 'ro#di! a %#l#ionar todo% lo% %igno% d#%onoido%
. a a%ignar a ada uno d# #llo% lo% +alor#% Au# toda+a no (a0an 'odido %#r alarado%.
N##%aria"#nt#, #l 'ro#%o d#0a on#d#r a"'lio "arg#n al #rror, '#ro Burnou<
on<ia0a #n Au# %u 'ro<undo onoi"i#nto d#l =#nda l# a.udara a r#ono#r toda% la%
'ala0ra% l#gti"a% Au# 'udi#%#n %#r o0t#nida% 'or #%t# 'ro#di"i#nto. Uno d# %u% N,ito%
<u# la r#(a0ilitai!n d# la A d# IOnt(#r, Au# Grot#<#nd, 'or ra=on#% 'ro'ia%, (a0a
tran%<or"ado #n &. $a. Au# ad+#rtir Au# #%ta t#nd#nia a #n"#ndar lo% d#%u0ri"i#nto%
a*#no% #ra 'ratiada ontinua"#nt# 'or lo% d#%i<rador#%, Aui#n#% natural"#nt#
ant#'onan %u% 'ro'ia% id#a%, Au# #llo% on%id#ra0an +alio%a%, a la% di%tinta% . a +##%
#rr!n#a% noion#% d# %u% d#%#na"inado% ont#"'or/n#o%.
Burnou<, ad#"/% d# #%tudiar la% in%ri'ion#% trilingO#% d# &an . $a"ad/n,
on#ntr! %u at#ni!n #n la in%ri'i!n QIT d# Ni#0u(r, 'u#%to Au# l# 'ar#i! 'ro0a0l#
Au# ontu+i#%# "u(o% no"0r#% 'ro'io%. En r#alidad, la in%ri'i!n ont#na r#<#r#nia%
d# +#intiuatro 'ro+inia% d# P#r%ia, d# la% Au# Burnou< on%igui! id#nti<iar di#i%Ni%, la
"itad d# #lla% orr#ta"#nt# :Ara0ia, Ba0ilonia, Batria, Ca'adoia, I#dia, P#r%ia,
Saraugia . Sogdiana:. P#ro, '#%# a #%t# <a+ora0l# r#%ultado, %u N,ito o"o d#%i<rador no
<u# #n "odo alguno tan grand# o"o Nl r#a. La li%ta d# lo% %igno% Au# o"'il! ont#na
tr#inta . tr#% +alor#%, d# lo% ual#% 'rola"a0a (a0#r d#%u0i#rto do#. Sin #"0argo, "/%
tard# %# +io Au# o(o d# #%to% do# %igno% #ran inorr#to%, "i#ntra% Au# otro% do% .a
(a0an %ido d#t#r"inado% 'or otro% autor#%, orr#%'ondiNndol# tan %!lo #l d#%u0ri"i#nto
d# la K . la Y.
Zui%o #l d#%tino Au# <u#%# C(ri%tian La%%#n, a"igo nti"o . ola0orador d#
Burnou<, Aui#n logra%# lo% N,ito% %o0r#%ali#nt#% Au# no (a0a on%#guido %u ol#ga.
La%%#n #ra noru#go, (a0a #%tudiado #n $#id#l0#rg . lu#go (a0a +ia*ado 'or
Inglat#rra . @rania. Durant# una #%tania #n Par% onoi! a Burnou<, *unto on #l ual
ola0or! #n un #n%a.o %o0r# la l#ngua 'ali, la l#ngua %agrada d# lo% 0udi%ta% . d# la India
ori#ntal. En 1384 d#*! Par% . %# tra%lad! a Bonn, #n u.a uni+#r%idad on%igui! una
/t#dra uatro aUo% "/% tard#. S# "antu+o %i#"'r# #n ontato on Burnou< 'or arta, .
#ntr# otro% t#"a% d# int#rN% o"Ln, %in duda lo% do% %a0io% di%uti#ron a#ra d# lo%
'rogr#%o% (#(o% #n #l d#%i<rado d# la #%ritura un#i<or"#. No o0%tant#, <u# una "#ra
oinid#nia Au# ada uno d# #llo% 'u0lia%# #l r#%ultado d# %u% in+#%tigaion#% #l "i%"o
aUo, Burnou< #n %u ;moire . La%%#n 0a*o #l ttulo =ie altpersisc!en Geilinsc!riften
EBonn, 1354F.
La% do% 'u0liaion#% #ran #n "u(o% a%'#to% %i"ilar#%, inlu%o #n #l int#rN%
d#"o%trado 'or a"0o% autor#% 'or la in%ri'i!n QIT d# Ni#0u(r. La%%#n, 'or %u 'art#,
(a0a r#ordado #l r#lato (#(o 'or $#rodoto d# !"o Daro (a0a r#'artido la% ti#rra%
d#l B!%<oro . (a0a (#(o #l#+ar do% olu"na% d# "/r"ol #n la% Au# (i=o in%ri0ir lo%
no"0r#% d# toda% la% naion#% r#'r#%#ntada% #ntr# %u% tro'a%P #%ta r#lai!n l# dio la id#a
d# Au# 'udi#%# #,i%tir una ol#i!n %i"ilar d# no"0r#% 'ro'io% #ntr# la% in%ri'ion#%
'#r%#'olitana%. Dirigi! %u at#ni!n, o"o a%i"i%"o (i=o Burnou<, (aia #l at/logo d# la%
+#intiuatro 'ro+inia% '#r%a%, d# la% ual#% id#nti<i! 'or lo "#no% +#int# :<all! tan %!lo
#n #l a%o d# Ara0ia, Egi'to, India . Su%a:.
Ta"0iNn %# d#0# a La%%#n la id#nti<iai!n d# Au# la rgida a'liai!n d# lo%
+alor#% dado% 'or Grot#<#nd a i#rto% %igno% ondua a la 'rodui!n d# 'ala0ra% d#
i"'o%i0l# 'ronuniai!n, tal#% o"o CPRD, T$TGUS . KTPTUK. La <alta d# +oal#% l#
%ugiri! la id#a d# Au# alguno% d# lo% %igno% '#r%a% d#0an %#r %il/0io% . no al<a0Ntio%, .
ad#"/% anuni! Au# #l %igno A t#na un u%o r#%tringido . Au# %ola"#nt# #ra u%ado al
'rini'io d# 'ala0ra o ant#% d# una on%onant# o d# otra +oal . Au# #n lo% d#"/% a%o%
i0a inluido #n la% "i%"a% on%onant#%. Inlu%o a% %u% tran%lit#raion#% #%ta0an l#*o% d#
%#r '#r<#ta%, aunAu# la li%ta d# %u% %igno% ont#na 85 +alor#% orr#to% :%i#t# "/% Au#
Burnou< . di#= "/% Au# Grot#<#nd:P %i, o"o 'ar## 'ro0a0l#, %# l# on#d# #l d#r#(o d#
%#rl# ar#ditado #l d#%u0ri"i#nto ind#'#ndi#nt# d# la K . la Y, l# orr#%'ond# la
id#nti<iai!n d# o(o nu#+o% +alor#%, %i#ndo lo% otro% %#i% D, GEAF, GEUF, I, I . T.
En on*unto %# (a0a on%#guido id#nti<iar una% tr#% uarta% 'art#% d# todo% lo%
%igno% d# la #%ritura d# la 'ri"#ra olu"na . (aia 1376 Au#da0an %in id#nti<iar una
"#dia do#na d# arat#r#%. Por #%ta N'oa 'oda on%id#rar%# r#%u#lto #l 'ro0l#"a d#l
d#%i<rado d#l '#r%a antiguo, lo ual Au#da0a d#"o%trado 'or la r#lati+a orr#i!n d# la%
traduion#% Au# La%%#n 'udo a+#nturar%# a r#ali=ar d# toda% la% in%ri'ion#%
aAu#"Nnida% d# Au# %# di%'ona. Tan %!lo un <ator nota0l# d# la ol#i!n (a0a %ido
ol+idado, #l "/% ina#%i0l# # i"'ortant#: #l r#lato d#*ado 'or Daro #l Grand# #n la roa
d# B#(i%tun, on %u% "il ln#a% d# #%ritura Au# ont#nan di#= +##% "/% 'ala0ra% Au#
todo #l r#%to d#l "at#rial di%'oni0l#.
E%ta #,t#n%a in%ri'i!n . lo% r#li#+#% Au# la ao"'aUa0an #ran onoido% d#%d#
(aa largo ti#"'oP #n r#alidad, d#%d# #l %iglo X&II #n ad#lant# <u# +i%ta . d#%rita 'or
"u(a% '#r%ona% Au# +i%itaron P#r%ia: A"0rogio B#"0o . J#an Ott#r #ntr# otro%, %i 0i#n
al 'rini'io #l %igni<iado d# #%ta in%ri'i!n #%ta0a l#*o% d# %#r o"'r#ndido. Gardann#
d#*! +olar %u i"aginai!n (a%ta #l #,tr#"o d# +#r la <igura d# A(ura Ia=da o"o una
ru= 0a*o la Au# a'ar#an lo% do# a'!%tol#%. Sir Ro0#rt K#r Port#r, no "#no%
00lia"#nt# i"'r#%ionado, ll#g! a la onlu%i!n d# Au# lo% r#li#+#% r#'r#%#nta0an la
onAui%ta d# I%ra#l 'or Sal"ana%ar . Au# la ln#a d# auti+o% %i"0oli=a0a la% do# tri0u%
d# I%ra#l.
En a"0io, 'oo% aUo% ant#%, J. I. Kinn#ir a%oi! orr#ta"#nt# B#(i%tun on
P#r%N'oli%P uando #%t# 'unto d# +i%ta gan! a#'tai!n, aAu#lla% in%ri'ion#% (a%ta
#nton#% ind#%i<ra0l#% adAuiri#ron una nu#+a # i"'ortant# %igni<iai!n <ilol!gia.
El d#%a<o Au# 'r#%#nta0a #l 'ro0l#"a d# %u tran%ri'i!n <u# r#%u#lto graia% al
ing#nio . la d#i%i!n d# un inglN% a Aui#n %u% d#0#r#% 'ro<#%ional#% lo ll#+aron a
#%ta0l##r%# #n aAu#llo% ontorno%. Por iniiati+a 'ro'ia . atuando al 'rini'io
#nt#ra"#nt# %olo, . %in a.uda alguna, no %!lo %# d#di! a la '#ligro%a tar#a d# o'iar la
#%ritura, %ino Au#, %i#"'r# tra0a*ando 'or %u u#nta . ri#%go, on%igui! d#%i<rarla.


&I

$#nr. Cr#%GiH# RaGlin%on nai! #n C(adlington ParH, O,<ord%(ir#, #n 1319P
d#"o%tr! d#%d# la #%u#la un on%id#ra0l# tal#nto 'ara #l latn . #l gri#go, '#ro a%i"i%"o
%o0r#%ali! 'or %u% #,#'ional#% dot#% o"o atl#ta, graia% a %u <%io #,#'ional"#nt#
ro0u%to :"#da 1,35 "#tro%:. A lo% 14 aUo% on%igui! o0t#n#r un argo #n la Co"'aUa d#
la% India% Ori#ntal#%, . %# #"0ar! ru"0o a la India #n 138;. En #l 0aro tu+o la %u#rt# d#
ono#r a Sir Jo(n Ialol", un di%tinguido ori#ntali%ta r#i#nt#"#nt# no"0rado
go0#rnador d# Bo"0a., Aui#n logr! in<undir #n %u *o+#n a"igo un /+ido int#rN% 'or lo%
a%unto% '#r%a%. El r#%ultado d# #%to <u# Au#, al ll#gar a %u d#%tino, RaGlin%on no %!lo
#%tudi! /ra0# # indo%t/nio, %ino ta"0iNn la l#ngua '#r%a, . on tan 0u#n N,ito Au# #n
1356 <u# uno d# lo% 'oo% o<iial#% #%ogido% 'ara un '#rodo d# %#r+iio #n P#r%ia,
%i#ndo d#%tinado a K#r"an%(a( on #l argo d# on%#*#ro "ilitar d#l (#r"ano d#l S(a(.
En $a"ad/n, uando %# #na"ina0a (aia %u d#%tino, RaGlin%on %# #nt#r! d# Au# (a0a
do% in%ri'ion#% #n #l "ont# El+andP %# dirigi! all 'ara +#rla% . la% o'i!. Por aAu#lla
N'oa, la% do% in%ri'ion#% trilingO#% toda+a t#nan Au# %#r 'u0liada% 'or Burnou<, .
RaGlin%on la% d#%onoaP ta"'oo onoa la li%ta d# Grot#<#nd d# lo% +alor#% d# lo%
%igno% d#l '#r%a antiguo, aunAu# %a0a, %in ono#r d#tall#% #,ato%, Au# (a0an %ido
id#nti<iado% lo% no"0r#% d# tr#% %o0#rano% aAu#"Nnida%.
A%, 'u#%, #n %u% %u0%igui#nt#% in+#%tigaion#% a#ra d# la% in%ri'ion#% d#
$a"ad/n, RaGlin%on, %in %a0#rlo, r#'iti! la (a=aUa d# %u 'r#d##%or, ., o"o (a0a
(#(o Grot#<#nd ant#% Au# Nl, o0%#r+! Au#, #,#'to #n un i#rto gru'o d# %igno% 0i#n
d#<inido, lo% do% gru'o% d# #%ritura #ran idNntio%. En uanto a la% di<#r#nia%, #n la
duodNi"a ln#a d# una in%ri'i!n a'ar#a una 'ala0ra Ella"N"o%l# BF Au# #n la otra
#%ta0a %u%tituida 'or una 'ala0ra di%tinta Ella"N"o%l# YF, "i#ntra% Au# #n la ln#a
di#inu#+# d# la 'ri"#ra in%ri'i!n (a0a una t#r#ra 'ala0ra EXF Au# #n la %#gunda
in%ri'i!n #%ta0a r##"'la=ada 'or la 'ala0ra B.

In%ri'i!n
1.e 8.e
18.e ln#a .................. B Y
12.e ln#a .................. X B

E,ata"#nt#, VAuN %# d#%'r#nda d# todo #lloW Sigui#ndo #l "i%"o ra=ona"i#nto
#"'l#ado 'or Grot#<#nd "/% d# tr#inta aUo% ant#%, RaGlin%on ll#g! a la onlu%i!n Au#
lo% tr#% gru'o% d# %igno% d#0an r#'r#%#ntar no"0r#% 'ro'io%, lo% ual#% %#gura"#nt#, .
%#gLn %# d#%'r#nda d# %u di%'o%ii!n, d#0an indiar la %u#%i!n g#n#al!gia d# tr#%
g#n#raion#% on%#uti+a% d# la "onarAua '#r%a. En otra% 'ala0ra%, Au# un r#. X #ra #l
'adr# d# un "onara B, Aui#n a %u +#= #ra 'adr# d#l %o0#rano Y, . Au# lo% autor#% d# la
in%ri'i!n #ran 'adr# # (i*o. Parti#ndo d# #%ta 0a%#, #l a"'lio onoi"i#nto Au# 'o%#a
RaGlin%on d# la (i%toria d# la antigua P#r%ia l# '#r"iti! r#%ol+#r #l a#rti*o . lo% tr#%
'ri"#ro% no"0r#% Au# %#l#ion! o"o "/% 'ro0a0l#% di#ron la r#%'u#%ta orr#ta. D#
#%t# "odo o0tu+o lo% +alor#% <onNtio% d# tr## arat#r#% d# la 'ri"#ra olu"na, lo%
ual#% 'r#%u"i! d#0an %#r al<a0Ntio%.
Entr# tanto, %# #nt#r! #n Kar"an%(a( d# la #,i%t#nia d# la gran in%ri'i!n Au# %#
(alla0a #n la% #rana% d# B#(i%tLn, a una% +#int# "illa% d# #%t# lugar. Por aAu#l ti#"'o
.a #%ta0a on+#nido d# Au# la #%ritura d# la% ta0lilla% d# $a"ad/n no ont#na "/%
no"0r#% Au# lo% tr#% Au# .a (a0a id#nti<iadoP '#ro, r#ordando Au# J#r*#%, #n un
'arla"#nto dirigido a %u to Arta0anu% :<i#l"#nt# r#ogido 'or $#rodoto:, d#lara0a Au#
#ra (i*o d# Daro, #l (i*o d# $.%ta%'#%, (i*o d# Ar%a"#%, (i*o d# Ariara"n#%, (i*o d#
T#i%'#%, (i*o d# Ciro, (i*o d# Ca"0i%#%, (i*o d# T#i%'#%, (i*o d# AAu#"#n#%, '#n%! Au#
tal +#= #,i%ta una d#larai!n %i"ilar #n la roa d# B#(i%tLn . Au# on tal#% no"0r#%
'odra id#nti<iar algLn ar/t#r adiional "/%.

Cuando %# a'ro,i"a0a a %u d#%tino, RaGlin%on 'udo ont#"'lar la in%ri'i!n
d#%d# la arr#t#ra. S# (alla0a uno% 599 'i#% Euno% 29 "F 'or #ni"a d# %u a0#=a, %o0r# la
%u'#r<ii# a%i ortada a 'io d# un ai%lado 'ro"ontorio roo%o Au# %# #l#+a0a #n #l air#
(a%ta #ra d# 8.999 'i#% Euno% 499 "F. Sin #"0argo, 'udo #%alar la roa ., uando %#
#nontr! al 'i# d#l "onu"#nto, Au#d! i"'r#%ionado al o"'ro0ar Au# "#da #ra d#
169 'i#% Euno% 69 "F d# largo 'or 199 d# altura Euno% 59 "F. P#ro #,i%ta la +#nta*a d# Au#
la 0a%# d#%an%a0a %o0r# un #%tr#(o r#0ord# %o0r# #l Au# #ra 'o%i0l# "ant#n#r%# #n 'i#,
. d#%d# all RaGlin%on 'udo ont#"'lar la 'art# 'rini'al d#l t#,to '#r%a, Au#
o"'r#nda ino olu"na% . on%i%ta #n "/% d# 799 ln#a% d# #%ritura. A %u i=Aui#rda
(a0a tr#% olu"na% "/%, Au# ont#nan una% 869 ln#a% #n arat#r#% . l#ngua #la"ita
:%u%iano:, . dir#ta"#nt# #ni"a d# %u a0#=a, . "/% all/ d# %u alan#, %# (alla0an lo%
0a*orr#li#+#% Au# a tra+N% d# lo% %iglo% (a0an %ido d#%rito% tanta% +##% . d# tan +ariada%
"an#ra% 'or una larga %u#%i!n d# in+#%tigador#% . urio%o%.
D# la% ator# <igura%, una #+id#nt#"#nt# #ra un r#., .a Au# o%t#nta0a una orona
. #%ta0a ao"'aUado 'or do% <igura% d# %#r+idor#% ar"ado%. El "onara %o%t#na un aro
#n %u "ano i=Aui#rda . t#na #l 0ra=o d#r#(o l#+antado #n atitud d# r#onoi"i#nto .
%aludo a una di+inidad Au# r#+olot#a0a 'or #ni"a d# %u a0#=a . Au# a %u +#= #%ta0a
r#'r#%#ntada r#%'ondi#ndo graio%a"#nt# a #%t# %aludo. El 'i# i=Aui#rdo d#l r#. #%ta0a
oloado %o0r# #l u#r'o d# un 'ri%ion#ro 'o%trado #n #l %u#lo, u.o% 0ra=o% %#
l#+anta0an 'idi#ndo graiaP alin#ado% a %u lado (a0a otro% nu#+# auti+o% d# 'i#, on la%
"ano% atada% a %u #%'alda . una u#rda #n torno al u#llo. In"#diata"#nt# 'or #ni"a .
'or d#0a*o d# #%ta% <igura% (a0a una %#ri# d# orto% #'gra<#% :58 #n total: E11 #n '#r%a,
18 #n #la"ita . 2 #n aadioF . a la i=Aui#rda d#l 'an#l #%ulturado, ou'ando do% ara% d#
una roa Au# %o0r#%ala 'or #ni"a d# la% olu"na% #n #la"ita, (a0a "/% d# i#n ln#a%
#n la +#r%i!n #n l#ngua aadia d# la 'rini'al in%ri'i!n. Un #%'aio #Aui+al#nt#, Au# %#
(alla0a a la d#r#(a d# la% in%ri'ion#%, #%ta0a ou'ado 'or uatro olu"na% d# t#,to%
%u'l#"#ntario%.
?%ta #ra, 'u#%, la <a"o%a in%ri'i!n d# B#(i%tun. RaGlin%on alul! Au#
%ola"#nt# #l tra0a*o 'r#'aratorio d# %u r#ali=ai!n d#0i! d# r#Au#rir "u(o% "#%#% d#
la0or . Au# 'ara %u #*#ui!n %# n##%it! ontar on un o"'liado %i%t#"a d# anda"ia*#%.
Un #,a"#n uidado%o l# r#+#l! Au# #n aAu#llo% lugar#% #n Au# lo% r#ali=ador#% (a0an
(allado <i%ura% #n la roa, (a0an 'ro#dido a r#ali=ar un %i%t#"a d# #na%trado #n #l Au#
u%aron 'lo"o <undido. La% in%ri'ion#% %# (a0an gra0ado %o0r# la %u'#r<ii# 'r#'arada
. tratada on una a'a d# 0arni= %il#o, aunAu#, '#%# a #%ta 'r#aui!n, la #%ritura, #n
alguno% 'unto%, (a0a %ido tan "altratada 'or la int#"'#ri#, Au# #ra 'r/tia"#nt#
il#gi0l#. Por otra 'art#, una 'ori!n d# la 'ri"#ra olu"na d# lo% t#,to% %u'l#"#ntario%
:+#r%i!n #la"ita: (a0a %ido "utilada d#li0#rada"#nt# 'or #l #%ultor, Au# n##%ita0a #l
#%'aio 'ara una <igura adiional, #l Llti"o d# una (il#ra d# +ti"a% atada%,
#+id#nt#"#nt# #l autor d# un <raa%ado int#nto d# r#0#li!n.
El o0*#ti+o in"#diato d# RaGlin%on <u# la %#i!n '#r%a d# la in%ri'i!n .
<#li="#nt# una gran 'art# d#l u#r'o <unda"#ntal d# N%ta, una +#= alan=ado aAu#l
#%tr#(o r#0ord#, o"'arati+a"#nt# %#guro, %# (alla0a a %u alan#. B d# #%t# "odo, on
#%# 'r#i'iio d# 599 'i#% Euno% 29 "F a %u% #%'alda% . 'ro+i%to d# una li0r#ta . un l/'i=,
o"#n=! a o'iar la #%ritura. La tar#a l# ou'! la "a.or 'art# d# %u% (ora% li0r#% durant#
+ario% "#%#% . r#Auiri! nu"#ro%o% +ia*#% d# ida . +u#lta d# K#r"an%(a( a B#(i%tun. P#ro
#l tra0a*o 'rogr#%a0a <ir"#"#nt#, ., a.udado 'or lo% tr## +alor#% Au# (a0a o0t#nido #n
#l "ont# El+and, <u# a'a= d# id#nti<iar ino gru'o% d# %igno% Au# a'ar#an #n #l
'ri"#r '/rra<o d# la in%ri'i!n d# B#(i%tun. Uno d# #%to% gru'o%, on%i%t#nt# #n ino
%igno% :d# lo% Au# .a onoa uatro:, #ra #+id#nt#"#nt# una r#<#r#nia al Ar%a"#% d# lo%
gri#go%:

E%t# no"0r# aUada la I al +oa0ulario, adAui%ii!n Au# l# %ir+i! d# a.uda #n la
id#nti<iai!n d# una ol#i!n d# o(o %igno%, d# lo% ual#% onoa a(ora lo% %i#t#
'ri"#ro%:

AAu #l Llti"o %igno #ra #+id#nt#"#nt# la N, Au# da0a Ariara"n#%. En un t#r#r
gru'o, lo% %#i% arat#r#% #%ta0an .a #n %u 'od#r . %# l#a lara"#nt# P E R S I A:

Una uarta 'ala0ra ont#na nu#+# %igno%, d# lo% ual#% %!lo #l 'ri"#ro #ra
toda+a d#%onoido, . r#onoi! #n #lla #l tNr"ino AAu#"Nnida:

El Auinto gru'o no 'r#%#nta0a di<iultad, 'u#% d# nu#+o #%ta0a <a"iliari=ado on
todo% lo% %igno%, #,#'to #l 'ri"#ro, . %# trata0a #+id#nt#"#nt# d# una r#<#r#nia a
T#i%'#%:

E%to% ino no"0r#% l# o<r#i#ron ino arat#r#% adiional#% . #l#+aron #l total
d# %u% id#nti<iaion#% orr#ta% a di#io(o %igno%. Tan grand#% <u#ron %u% 'rogr#%o%
Au#, uando a <inal#% d# 1356 on%igui! al <in o0t#n#r in<or"ai!n a#ra d# lo% tra0a*o%
d# Grot#<#nd . St. Iartin, %# dio u#nta in"#diata"#nt# d# Au# ninguno d# #%to%
in+#%tigador#% t#na nada Au# o<r##rl# . Au# lo% r#%ultado% d# %u% #%<u#r=o% (a0an %ido
.a %o0r#'a%ado% 'or Nl.
A 'artir d# #nton#%, RaGlin%on <u# id#nti<iando no"0r# tra% no"0r# lo ual l#
'ro'orion! un on%tant# <lu*o d# %"0olo% :+alor#% adiional#%:: B d# Ba0iru%(
EBa0iloniaFP K d# Kat'atuHa ECa'adoiaFP @ d# U<raata EEu<rat#%F, #t. En #l otoUo d#
135; no %!lo (a0a on%#guido tran%ri0ir una% 899 ln#a% :#ra d# la "itad: d#l t#,to
'#r%a, %ino Au#, on #l au,ilio d# %u .a larga li%ta, (a0a 'odido int#ntar traduir #l 'ri"#r
'ar/gra<o. Tran%"iti! #l r#%ultado d# #%to% tra0a*o% a la QRo.al A%iati Soi#t.T, d#
Londr#%, #n un in<or"# Au# ont#na #l t#,to, la tran%lit#rai!n . la tradui!n.
RaGlin%on %# 0a%a0a #n #%t# dou"#nto, . #n un %u'l#"#nto #%rito do% aUo% "/% tard#,
'ara r#la"ar #l ttulo d# d#%i<rador d# la #%ritura un#i<or"# d#l '#r%a antiguo.
El dou"#nto <u# r#i0ido #n Londr#% #n 1353 . r#'r#%#nt! un +#rdad#ro
'ro0l#"a, 'u#%to Au# la %ingularidad d# %u ont#nido (aa di<il aAuilatar %u +alor.



Sigui#ndo #l on%#*o d# EdGin Norri%, #l S#r#tario Con%#*#ro d# la Soi#dad, %#
#n+i! una o'ia d# #%t# in<or"# a Par%, dond# 'ro+o! gran int#rN%. Su autor <u#
no"0rado in"#diata"#nt# Ii#"0ro $onorario d# la Soi#dad A%i/tia @ran#%a . %#
(ii#ron toda la%# d# g#%tion#% 'ara on%#guir Au# RaGlin%on #%tu+i#%# al orri#nt# d# lo
.a r#ali=ado #n #l a"'o d# la #%ritura un#i<or"#. A%, 'u#%, 'or <in RaGlin%on %# 'u%o
#n ontato on Burnou<, La%%#n . otro% in+#%tigador#% #uro'#o%, u.o% #%tudio% #n
on*unto (a0an logrado d#%i<rar a%i todo% lo% %igno% d#l %ila0ario d#l antiguo '#r%a. En
uanto a %u 'ro'io d#%u0ri"i#nto, aunAu# (a0a r#Au#rido gran o%ada . on%titua una
"agn<ia r#ali=ai!n d# in+#%tigai!n indi+idual, no o0tu+o #l r#onoi"i#nto d# la
'rioridad #n #l d#%i<rado. D# lo% uatro arat#r#% Au# Au#da0an toda+a %in Au# %# l#%
(u0i#%# 'odido a%ignar +alor <onNtio, RaGlin%on on%igui! id#nti<iar do% #n 1353 .
o"'arti! on EdGard $inH%, un lNrigo irlandN%, #l d#%u0ri"i#nto d#l t#r#ro #n 1374,
aUo #n #l Au# #l uarto . Llti"o d# lo% %igno% <u# d#t#r"inado 'or Adol< $olt="ann E<ig.
6F.


&II

Una +#= onoido% la "a.ora d# lo% %igno% d#l '#r%a antiguo, lo% in+#%tigador#%
d# la #%ritura un#i<or"# 'udi#ron d#diar %u at#ni!n a la #%ritura #nontrada #n la
%#gunda . t#r#ra olu"na d# la% in%ri'ion#% aAu#"Nnida%. Un uidado%o #%tudio d#l
"at#rial di%'oni0l# r#+#l! #n%#guida la #,i%t#nia d# una %u#%i!n d# no"0r#% 'ro'io% #n
la% 'o%iion#% Au# #ran d# %u'on#r, (alla=go Au# #%ta0l#i! Au# lo% tr#% t#,to% #ran
idNntio% . Au# al "i%"o ti#"'o on<ir"! Au# la #%ritura di%urra d# i=Aui#rda a
d#r#(a. El %u'u#%to d# Au# la% tr#% +#r%ion#% #%ta0an #%rita% #n #l "i%"o l#ngua*#,
'#ro on di<#r#nt#% arat#r#%, <u# d#%"#ntido #n 1387 'or Grot#<#nd. Pr#'ar! una li%ta
d# 'ala0ra% orr#%'ondi#nt#%, #n la Au# .a %o%t#na Au# %# trata0a d# tr#% l#ngua% di%tinta%,
aunAu# no #%ta0a %#guro toda+a 'ara ad"itir Au# una d# la% tr#% l#ngua% <u#%# %#"tia.
El in+#%tigador danN%, #%'#iali%ta #n %/n%rito, Ni#l% Loui% J#%t#rgaard <u# #l 'ri"#ro
Au# o"#n=! a tra0a*ar %#ria"#nt# %o0r# la +#r%i!n #la"ita. En 1375 +i%it! P#r%ia #n
0u%a d# in%ri'ion#%, 'artiular"#nt# aAu#lla% Au# (a0an %ido ol+idada% 'or lo%
'ri"#ro% tran%ri'tor#%. Con%igui! o0t#n#r o'ia% d# do% nu#+o% t#,to% d# gran
i"'ortania, uno 'ro#d#nt# d# un 'or(# d# P#r%N'oli% . #l otro d# la tu"0a d# Daro #l
Grand#, #n Na%(:i:Ru%tan. E%t# Llti"o ont#na una #,t#n%a li%ta d# 'a%#% onAui%tado%,
. J#%t#rgaard o"#n=! %u% in+#%tigaion#% tra0a*ando on lo% no"0r#% 'ro'io% Ed#
r#.#% . 'ro+inia%F. Su "Ntodo on%i%ti! #%#nial"#nt# #n id#nti<iar . o"'ararP a%, #n
#l ur%o d# %u% tra0a*o% d#%u0ri! la +#r%i!n #la"ita d# Daro d# P#r%ia . lu#go anali=! #l
ont#nido d# aAu#lla in%ri'i!n, o"'ar/ndola on %u #Aui+al#nt# #n '#r%a antiguo. Por
#%t# 'ro#di"i#nto o0tu+o una li%ta d# +alor#% d# %igno% Au# l# '#r"iti#ron tran%ri0ir
'ala0ra% Au# l# #ran d#%onoida%, . "/% tard# logr! traduirla% 'or d#dui!n o 'or
r#<#r#nia a una tradui!n d# la 'ri"#ra olu"na. Por <in ll#g! a la onlu%i!n d# Au# la
#%ritura d# la %#gunda olu"na #ra #n 'art# %il/0ia . #n 'art# al<a0Ntia, . graia% al
#%tudio d# la r#lai!n #ntr# +oal#% . on%onant#% alul! Au# #l nL"#ro d# arat#r#% #ra
%u'#rior a i#n, d# u.o total t#!rio logr! id#nti<iar #ntr# 39 . 29.
Por #%t# ti#"'o #ra i"'o%i0l# di%'on#r d# la +#r%i!n #la"ita d# la Roa d#
B#(i%tun a au%a d#l #%tallido d# la gu#rra a<gana d# 1352, .a Au# RaGlin%on (a0a %ido
r#la"ado d#%d# la India. Enton#% #l S(a( on+ino #n Au# la "i%i!n ingl#%a <u#%#
r##"'la=ada 'or una <ran#%a, . #l r#. Lui% @#li'# #n+i! o"o r#'r#%#ntant# %u.o al
ond# d# Sar#., on nu"#ro%o %NAuito Au# inlua al arAuit#to Pa%al Co%t# . al arti%ta
EugNn# @landin. P#ro, aunAu# @landin r#ali=! +aria% +i%ita% a B#(i%tun on la int#ni!n d#
o'iar la in%ri'i!n . aunAu# inlu%o on%igui! ll#gar al r#0ord# d# %u 0a%#, d#idi! Au#
la tar#a 'ro'u#%ta #ra #"'r#%a d#"a%iado arri#%gada, . la id#a <u# a0andonada.
A% RaGlin%on %# +io li0r# 'ara ontinuar la tar#a Au# tan 0rillant#"#nt# (a0a
o"#n=ado . r#anud! %u% tra0a*o% #n 1377, uando +i%it! #l lugar on do% o"'aU#ro%.
Con %u a.uda on%igui! o0t#n#r o'ia% o"'l#ta% d# lo% 'rini'al#% t#,to% '#r%a% .
#la"ita% . ta"0iNn d# todo% lo% #'gra<#%, t#ni#ndo Au# +#n#r toda %u#rt# d# '#ligro% .
di<iultad#% a%oiado%.
Para alan=ar la 'art# alta d# la% olu"na% d#l t#,to '#r%a tu+i#ron Au# utili=ar una
#%al#ra. P#ro #l r#0ord# Au# l#% %u%t#nta0a, d# "#no% d# do% 'i#% E9,49 "F d# an(o, #ra
tan #%tr#(o #n r#lai!n on la altura d# la in%ri'i!n, Au# no 'odan utili=ar%# #%al#ra%
d# la altura ad#uada. B, aun d#%'uN% Au# la #%al#ra <u# aortada, ada't/ndola al /ngulo
d#l d#li+#, #ra 'r#i%o "ant#n#r%# #n 'i# #n #l Llti"o '#ldaUo guardando #l #Auili0rio
on #l u#r'o a'r#tado ontra la %u'#r<ii# a%i +#rtial d# la roa a'o./ndo%# #n #l 0ra=o
i=Aui#rdo, "i#ntra% %u*#ta0a la li0r#ta #n una "ano . #l l/'i= #n la otraP a% olgado %o0r#
#l a0i%"o, RaGlin%on, i"'a%i0l#, on%igui! o'iar la% 'art#% %u'#rior#% d#l t#,to '#r%a.
Alan=ar la% tr#% olu"na% d# t#,to #la"ita <u# #"'r#%a toda+a "/% ardua, .a
Au# #%ta0an oloada% #n una #%'#i# d# ni(o #n u.o #,tr#"o (a0a otro r#0ord# Au# l#%
%#r+ira d# %o'ort#P #%t# r#0ord# #%ta0a ai%lado d#l r#%to d#l "onu"#nto 'or un 'r#i'iio
Au# %!lo 'oda %al+ar%# a un d#t#r"inado /nguloP RaGlin%on d#%u0ri! #nton#% Au#, 'or
(a0#r aortado la #%al#ra ant#% 'ara 'od#r o'iar la% in%ri'ion#% '#r%a%, no alan=a0a
'ara <or"ar un 'u#nt# d# un lado al otro d#l 'r#i'iio. Int#ntaron %u'#rar #%ta di<iultad
olgando la #%al#ra :Au# #ra d# la +ari#dad '#r%a, "u. an(a: d#l r#0ord# o'u#%to, d#
"an#ra Au# la 'art# K %u'#rior Au#da%# 0i#n %u*#ta 'or a"0o% lado% . la in<#rior %#
0alan#a0a #n #l #%'aio. RaGlin%on #"'#=! a %u0ir, '#ro #l '#%o d# %u u#r'o (i=o Au#
lo% tra+#%aUo% #n Au# a'o.a0a lo% 'i#% %# ro"'i#ran . a.#ran dando +u#lta% al a0i%"o, .
Au#d! olgando d# la% "ano%, Au# 'or %u#rt# t#na 0i#n %u*#ta% a lo% tra+#%aUo% %u'#rior#%.
A '#%ar d# #%t# aid#nt#, Au# </il"#nt# 'oda (a0#rl# o%tado la +ida, RaGlin%on
on%igui! o'iar la totalidad d# la +#r%i!n #la"ita d# la in%ri'i!n, lo Au# "u#%tra #n
<or"a #lou#nt# %u gran +alor . d#t#r"inai!n.
P#ro #n #%t# "i%"o aUo 1377, J#%t#rgaard #%tu+o int#n%a"#nt# ou'ado,
#%<or=/ndo%# #n d#%i<rar la #%ritura d# la %#gunda olu"na d# la% in%ri'ion#%,
%#undado 'or Lui% Caignart, d# Saul. . ta"0iNn $inH%. E%t# Llti"o l#.! un #,t#n%o
in<or"# %o0r# QLa 'ri"#ra . %#gunda la%# d# #%ritura% d# P#r%N'oli%T a lo% "i#"0ro%
d# la R#al Aad#"ia Irland#%a, *u%ta"#nt# uando RaGlin%on da0a lo% Llti"o% toAu#% a
%u "#"oria %o0r# #%t# t#"a. Al r#i0ir notiia% %o0r# lo% tra0a*o% r#ali=ado% 'or %u%
ont#"'or/n#o%, RaGlin%on ad+irti! Au# d# nu#+o %# l# (a0an antii'ado. Sin "/%
dilai!n 'u%o todo #l "at#rial Au# (a0a r#o'ilado #n B#(i%tun a di%'o%ii!n d# Norri%,
#l ual #n 1368 on%igui! d#%i<rarlo a%i total"#nt#.
A. D. Iordt"ann d#no"in! a aAu#lla l#ngua %u%iano, #n ontra'o%ii!n a
J#%t#rgaard, Aui#n, %igui#ndo a St. Iartin, la d#no"in! "#da, . a A. $. Sa.#, Au#
'ro'ona d#%ignarla on #l tNr"ino a"ardiano. @inal"#nt# Au#d! #%ta0l#ido Au# di(a
#%ritura #n %u <or"a d#<initi+a o"'r#nda un %i%t#"a d# uno% 24 %igno% %il/0io% :Au#
r#'r#%#nta0an o"0inaion#% on%onant#:+oal . on%onant#:+oal:on%onant#: *unto
on uno% 89 ideogramas . d#t#r"inati+o%. Ad#"/%, graia% a la% in%ri'ion#% (allada%
#n Su%a, %# d#"o%tr! Au# la l#ngua #ra 'roduto d# la #+olui!n d#l l#ngua*# (a0lado 'or
#l 'u#0lo d# Ela", . #n 132; $O%ing r#0auti=! #%ta l#ngua on #l no"0r# d# Nu#+o
Ela"ita. E%t# l#ngua*# (a %ido la%i<iado, algo +aga"#nt#, o"o Cau/%io.
Entr# tanto, la% #,a+aion#% #"'r#ndida% d#%d# 1378 'or P. E. Botta . $#nr.
La.ard #n lo% .ai"i#nto% d# la% antigua% iudad#% a%iria% d# I#%o'ota"ia o"#n=aron a
o<r##r una ria o%#(a d# ta0lilla% on in%ri'ion#%. Botta r#ali=! una li%ta d# %igno%
a%irio%, ., aunAu# no 'udo l##rlo%, logr! a%ignar un +alor orr#to :S$AR: a la 'ri"#ra
%la0a d#l (o"0r# d# Sarg!n ES$ARRUKINF, lo Au# "/% tard# '#r"iti! a $. A. d#
Long'#rri#r id#nti<iar al on%trutor d#l 'alaio d# K(or%a0ad.
E%to% d#%u0ri"i#nto% dirigi#ron la at#ni!n d# lo% in+#%tigador#% una +#= "/%
(aia B#(i%tun, #n dond# 'ar#a 'udi#ra (allar%# la la+# d# la% in%ri'ion#% #n l#ngua
a%iria. Con #%ta id#a, RaGlin%on r#gr#%! una +#= "/% a la #%#na d# %u% 'ri"#ra%
ati+idad#%P #n #%ta oa%i!n on+#ni#nt#"#nt# 'ro+i%to d# #%al#ra%, u#rda%, anda"io% .
otro% #l#"#nto% #%#nial#%.
El t#r#ro . Llti"o d# lo% t#,to% i"'ortant#% d# B#(i%tun ou'a0a do% ara% d#
una roa Au# %o0r#%ala in"#diata"#nt# 'or #ni"a d# la +#r%i!n #la"ita. E%ta0a #n un
lugar a%i ina#%i0l#, . %i RaGlin%on (u0i#%# t#nido Au# (a0Nr%#la% %olo, a '#%ar d# todo
%u #Aui'o, (a0ra <raa%ado #n %u #"'#Uo. P#ro a<ortunada"#nt# ontrat! lo% %#r+iio% d#
un /gil "u(a(o urdo, Aui#n, %u*#t/ndo%# on "ano% . 'i#%, a%#ndi! 'or una #%tr#(a
(#ndidura d# la roa . la+! lu#go una #%taAuilla d# "ad#ra #n la Au# %u*#t! una u#rda.
Int#nt! 0alan#ar%# d# un lado al otro d#l <arall!n 'ara alan=ar una (#ndidura d#l lado
o'u#%to, '#ro +io <ru%trado %u int#nto a au%a d# un %ali#nt# d# la roaP a% . todo
'ro%igui! %u a"ino 'al"o a 'al"o a<#rrado a la 'ar#d a%i #nt#ra"#nt# li%a, a una altura
d# a%i %i#t# "#tro%.
Pudo 'or <in la+ar otra la+i*a . %u*#tar #n #lla #l otro #,tr#"o d# la u#rda, . "/%
tard#, %u%'#ndido d# una #%'#i# d# anda"io 'ro+i%ional d# 'intor, . tra0a*ando 0a*o la
dir#i!n d# RaGlin%on, to"! 'a'#l . l/'i= . on%igui! tran%ri0ir la totalidad d#l t#,to.
La in%ri'i!n, "u. d#t#riorada 'or lo% ag#nt#% d# la natural#=a, on%i%ta #n 118
ln#a% d# #%ritura, a la% Au# RaGlin%on d#di! todo% %u% a<an#% durant# #l aUo 1373 .
ta"0iNn durant# #l %igui#nt# aUo. A "#dida Au# %u tra0a*o 'rogr#%a0a, la %i"ilitud d#l
l#ngua*# d#%onoido on lo% 0i#n onoido% dial#to% %#"ita% %# <u# (ai#ndo ada +#=
"/% #+id#nt#, a.ud/ndol# #nor"#"#nt# #n la tar#a d# %u #luidai!n. El %#ntido d# la
#%ritura .a #ra onoido, graia% a la +#r%i!n '#r%aP '#ro, "i#ntra% Au# la #%ritura d# la
'ri"#ra olu"na ont#na r#lati+a"#nt# 'oo% %ignos, #ra #+id#nt# Au# %u #Aui+al#nt# d#
la t#r#ra olu"na #%ta0a o"'u#%to 'or i#nto% d# arat#r#%, alguno% d# lo% ual#%
r#'r#%#nta0an una %la0a . otro% una 'ala0ra o"'l#ta. Ad#"/%, 'ar#a o"o %i a +##%
un %igno dado 'udi#%# r#'r#%#ntar di%tinta% %la0a% o 'ala0ra% . Au#, in+#r%a"#nt#, i#rto
nL"#ro d# %igno% di%tinto% %# u%aran #n otra% oa%ion#% 'ara indiar una "i%"a 'ala0ra
:'rini'io% d# 'oli<ona . d# (o"o<ona:. A '#%ar d# todo% #%to% inon+#ni#nt#%,
RaGlin%on #n 1369 (a0a a#rtado lo% +alor#% d# uno% 169 arat#r#% ., a.udado 'or #l
t#,to '#r%a, (a0a logrado d#t#r"inar lo% %igni<iado% #,ato% d# una% 699 'ala0ra%.
Sin #"0argo, <u# $inH% #l 'ri"#ro Au# 'u0li! una li%ta d# arat#r#%
id#nti<iado%, lo% ual#% inluan lo% Au# r#'r#%#nta0an la% +oal#% A, E, I, U :no #,i%t#
ar/t#r a%irio 'ara la O:. D#"o%tr! ad#"/% Au# "u(o% d# lo% %igno% #ran %il/0io% .
#%tudi! uidado%a"#nt# lo% id#!gra<o% . lo% d#t#r"inati+o%. Con #%ta in<or"ai!n a %u
di%'o%ii!n, 'udi#ron lo% in+#%tigador#% #%tudiar la% in%ri'ion#% trilingO#% d# lo%
AAu#"Nnida% . la% ta0lilla% "onolingO#% #nontrada% #n A%iria . Ba0ilonia, . aunAu# %#
r#onoa Au# la% l#ngua% d# #%to% do% 'a%#% #ran induda0l#"#nt# %#"ita%, . Au# a"0a%
#%ta0an nti"a"#nt# r#laionada%, ta"0iNn #ra #+id#nt# Au# a"0o% %i%t#"a% no #ran #n
"odo alguno idNntio%, ., lo Au# aLn #ra '#or, 'ar#a Au# #n ada r#gi!n (u0i#%#n
#,i%tido do% "Ntodo% di%tinto% d# #%ritura, lo ual "ulti'lia0a 'or uatro lo% i#nto% d#
%igno% Au# d#0an %#r id#nti<iado% . o"'r#ndido%.
P#ro, a '#%ar d# #%ta <or"ida0l# o"'liai!n, lo% d#%i<rador#% 'rola"aron Au#
on<ia0an #n 'od#r l##r lo% di%tinto% ti'o% d# #%ritura "#%o'ot/"ia, aunAu# '#%# a #%ta
a'ar#nt# on<ian=a (a0a "u(o% #%N'tio% Au# no #%ta0an "u. on+#nido%P #ntr# otra%
o%a% l#% o%ta0a a#'tar Au# 'ara indiar una "i%"a 'ala0ra <u#%#n utili=ado% %igno%
di%tinto%.
El "at#"/tio Jillia" $#nr. @o, Tal0ot 'ro'orion! una 'ru#0a d#i%i+a %o0r#
#%t# 'unto. Tal0ot 'r#%ion! a EdGin Iorri% 'ara Au#, 'or "#dio d# la Ro.al A%iati
Soi#t., in+ita%# a uatro in+#%tigador#% 0i#n onoido% . d# 'ro0ada %ol+#nia 'ara Au#
tradu*#%#n ind#'#ndi#nt#"#nt# una in%ri'i!n d# una ta0lilla d# arilla r#iNn (allada d#l
"onara a%irio T#glat<ala%ar I, . 'ara Au# lu#go %o"#ti#%#n %u% r#%ultado% 0a*o %o0r#
%#llado a un o"itN Au# d#0#ra *u=garlo%. El "i%"o @o, Tal0ot int#nt! la tradui!nP lo%
otro% tr#% d#%i<rador#% in+itado% <u#ron Jul#% O''#rt, EdGard $inH% . natural"#nt#
$#nr. RaGlin%on. Cuando %# #,a"inaron lo% tra0a*o% %# (all! Au# todo% #%ta0an d#
au#rdo #n lo% 'unto% #%#nial#%.
&III

A "#dida Au# 'rogr#%a0a la tar#a d# traduir lo% dou"#nto% 0a0il!nio% . a%irio%,
au"#nta0a la on+ii!n, #ntr# lo% Au# %# #ntr#ga0an a #%ta tar#a, d# Au# #l l#ngua*# d#
alguno% d# lo% t#,to% no #ra %#"ita. El a%unto <u# 'u#%to #n 'ri"#r 'lano #n 1366, uando
RaGlin%on, tra% (a0#r #,a"inado una ta0lilla 'ro#d#nt# d# Lar%a, Au# l# (a0a #n+iado #l
arAu#!logo J. K#nn#t Lo<tu%, anuni! Au# la #%ritura r#'r#%#nta0a una l#ngua
d#%onoida. Al aUo %igui#nt#, $inH% r#onoi! Au# #%ta l#ngua #ra aglutinant#, '#ro
todo% %u% int#nto% 'or d#%u0rir a<inidad#% on algLn gru'o lingO%tio <raa%aron. La
%ituai!n no (a +ariado (a%ta la <#(a, tal +#= on ra=!n, 'or tratar%# on toda
'ro0a0ilidad d# la l#ngua "/% antigua d# la ti#rra.
La% '#r%'#ti+a% d# d#%i<rarla, Au# 'ri"#ra"#nt# 'ar#an tan 'oo
#%'#ran=adora%, r#i#ron r#'#ntina # in#%'#rada"#nt#. En I#%o'ota"ia, $#nr. La.ard,
tra% (a0#r #,a+ado la% ruina% d# Cala( on#ntr! %u% ati+idad#% %o0r# la lla"ada olina
d# Kou.n*iH, dond# %# #nontra0an #n r#alidad la% ruina% d# la antigua a'ital a%iria,
Nni+#, . #l arAu#!logo La.ard +io 'r#"iado% %u% #%<u#r=o% on #l d#%u0ri"i#nto d#
algo #,traordinario: la 0i0liot#a d#l r#. A%ur0ani'al, Au# onta0a on un total d# "/% d#
89.999 ta0lilla% d# arilla. Cuando la 'ri"#ra on%ignai!n d# #%t# "at#rial <u# r#+i%ado
'or RaGlin%on . Norri% #n #l Iu%#o Brit/nio, d#%u0ri#ron Au# ont#na un r#ido
nL"#ro d# lN,io% . r#'#rtorio% d# <ra%#% Au#, #+id#nt#"#nt#, (a0an %ido o"'ilado%
on la int#ni!n d# a.udar a lo% #%tudiant#% d# l#ngua %#"ita #n #l #%tudio d# aAu#lla
l#ngua. Co"o 'u#d# i"aginar%#, #%to %ir+i! "u(o a lo% "od#rno% in+#%tigador#% . %u%
di<iultad#%, #n uanto a lo% +alor#% <onNtio% . arat#r#% d# #%ta #%ritura,
d#%a'ar#i#ron. Sin #"0argo, lo% 'ro0l#"a% in(#r#nt#% a la #%trutura intrn%#a d#l
l#ngua*# %u0%i%ti#ron, . #%to #ntor'#i! #nor"#"#nt# lo% int#nto% r#ali=ado% 'ara
#nt#nd#r %u #%trutura gra"atialP inlu%o a(ora la int#r'r#tai!n d# lo% t#,to%
"onolingO#% %igu# %i#ndo in%#gura, aunAu# #l %#ntido g#n#ral 'u#da a'tar%# on
0a%tant# laridad.
Ta"0iNn Au#d! %in #%lar##r #l 'ro0l#"a d# lo% org#n#% d# #%t# #,traUo
l#ngua*#. D# todo% "odo% a0# on%id#rar Au# una #%ritura tan o"'liada o"o la
un#i<or"#, di<il"#nt# 'udo oinidir on #l ad+#ni"i#nto d#l I"'#rio 0a0il!nio. Por
lo tanto, no #% a+#nturado %u'on#r Au# #l nai"i#nto . d#%arrollo d# #%ta #%ritura
orr#%'onda a otra N'oa . a un gru'o Ntnio di%tinto, tal ve a un pueblo que no
perteneca a la familia semita. Pudo dar%# #l a%o d# Au# una o"unidad d# ultura
o"'arati+a"#nt# "u. #l#+ada <u#%# do"inada 'or tri0u% %#"ita%, u.o% "i#"0ro% "/%
tard# a0%or0i#ron "u(o% d# lo% ra%go% d# la ultura a*#na, ll#gando inlu%o al #,tr#"o d#
on%#r+ar #l onoi"i#nto d# %u l#ngua. En uanto a la id#ntidad d# #%t# (i'otNtio
'u#0lo, d#%a'ar#ido d#%d# (a# "u(o% %iglo%, #,i%t# una la+# o<r#ida 'or i#rta
r#<#r#nia, (allada #n una in%ri'i!n, a un go0#rnant# Au# %# intitula0a QR#. d# Su"#r .
AadT, a la lu= d# lo ual RaGlin%on %ugiri! Au# %# di#%# #l no"0r# d# aadio% a #%o%
'ri"#ro% (a0itant#% (i%t!rio% d# I#%o'ota"ia. En a"0io, O''#rt argOa Au# d#0an %#r
on%id#rado% "/% a'ro'iada"#nt# o"o %u"#rio%, 'unto d# +i%ta Au# <inal"#nt#
'r#+al#i!. Atual"#nt# %# d#no"ina aadio% a lo% 'o%t#rior#% onAui%tador#% %#"ita% . a
%u l#ngua, tal o"o la (a0laron d#%'uN% %u% %u#%or#% lo% 0a0ilonio%. En uanto a lo%
'o%t#rior#% onAui%tador#% d# Ba0ilonia, %i 0i#n la "a.ora d# la% in%ri'ion#% #%t/n
#%rita% #n aadio l/%io, (a0la0an :. a +##% #%ri0an: #n un dial#to r#laionado
nti"a"#nt# on aAuNl, Au# (a %ido d#%ignado on #l no"0r# d# a%irio.
Tran%urri#ron "u(o% aUo% ant#% d# Au# la +#rdad d# la (i'!t#%i% %u"#ria
'udi#%# %#r d#"o%trada on i#rta %#guridad, 'u#%to Au#, o"o 'ronto d#%u0ri#ron %u%
autor#%, #ra "u(o "/% </il 'o%tular la #,i%t#nia d# un +#n#ro ultural 'r#0a0il!nio .
no %#"ita, Au# 'ro'orionar una 'ru#0a on+in#nt# d# %u #,i%t#nia. El 'ro0l#"a %# +#a
agra+ado 'or lo% r#'#tido% <raa%o% %u<rido% #n la 0L%Au#da d# 'o%i0l#% l#ngua%
#"'ar#ntada% . (u0o alguno% in+#%tigador#% Au# ll#garon (a%ta a n#gar la #,i%t#nia r#al
d# lo% %u"#rio% . d# %u 'artiular "odo d# (a0lar.
Uno d# lo% 'rini'al#% #,'on#nt#% d# #%t# 'unto d# +i%ta <u# un (/0il #%'#iali%ta
#n l#ngua% %#"tia%, Jo%#'( $alN+.. E%t# in+#%tigador (#0r#o #%ta0a o0%#%ionado 'or la
id#a d# Au# lo% 0a0ilonio%, a lo% Au# Nl on%id#ra0a lo% ant#'a%ado% d#l 'u#0lo *udo,
on%tituan lo% "/% antiguo% org#n#% d# la i+ili=ai!n d#l oid#nt# d# A%ia . %# o'ona
t#na="#nt# a la t#ora Au# tran%<#ra #l "Nrito d# gran 'art# d# lo% logro% ultural#% a un
'u#0lo no %#"ita, lo% %u"#rio%. Para #,'liar lo% li0ro% d# <ra%#% %u"#roa%irio% tu+o Au#
id#ar la t#ora d# Au# la %u'u#%ta l#ngua %u"#ria on%i%ta "#ra"#nt# #n un %i%t#"a d#
#%ritura %#r#ta in+#ntada 'or #l %a#rdoio loal 'ara #ngaUar a %u% ignorant#%
%#guidor#%. La <alta d# 'ru#0a% 'ara r#<utar tan ing#nio%a t#ora ondu*o a una
argu"#ntai!n tan inLtil o"o ardua . 'rolongada.
En 'l#na di%u%i!n a#ra d#l l#ngua*#, %urgi! una nu#+a ontro+#r%ia a#ra d#l
"odo o"o (a0a #+oluionado la #%ritura un#i<or"#. Jul#% O''#rt %o%t#na Au# #n
'rini'io lo% %igno% (a0an %ido 'itogr/<io%, "i#ntra% Au# #l %a0io al#"/n @ri#dri(
D#lit=%( "ant#na Au# la #%ritura %# (a0a ido d#%arrollando a 'artir d# un nL"#ro d#
%igno% o"'arati+a"#nt# '#Au#Uo, u.a% o"0inaion#% (a0an dado orig#n a
#nt#nar#% d# %igno% di%tinto%.
E%ta% do% ing#nio%a% . tan ontra'u#%ta% o'inion#% <u#ron r#%u#lta% uando %#
'rodu*o #l d#%u0ri"i#nto d# t#,to% %u"#rio%, Au# no %!lo #ran "/% antiguo% Au# lo% "/%
'ri"iti+o% t#,to% 0a0il!nio%, %ino Au# ad#"/% 'ro'oriona0an indi%uti0l# #+id#nia d#l
orig#n 'itogr/<io d# la #%ritura un#i<or"#. Lo% "/% antiguo% #*#"'lar#% d# #%ta
#%ritura <u#ron (allado% in%rito% #n i#nto% d# ta0lilla% d#%#nt#rrada% #n BarHa :la
antigua UruH:durant# lo% aUo% 1283:1251 . %# d#%u0ri! Au# on%i%tan #n di0u*o% d#
o0*#to% </il"#nt# r#onoi0l#%. T#ni#ndo #n u#nta Au# ada %igno 'ar#a r#'r#%#ntar
una %ola 'ala0ra o"'l#ta, #%ta riatura #"0rionaria #ra %u%#'ti0l# d# %#r l#da #n
ualAui#r l#ngua, . N%ta <u# otra d# la% on%id#raion#% Au# %#Uala0an a lo% %u"#rio%
o"o %u% 'ro0a0l#% autor#%.
Por #%ta N'oa .a (a0an %ido d#%u0i#rto% alguno% dato% a#ra d# la (i%toria d#
lo% %u"#rio%, graia% a +ario% (alla=go% arAu#ol!gio% 'or lo% Au# 'ar#a Au# (aia #l
uarto "il#nio ant#% d# Cri%to %# (alla0an .a ou'ando #l t#rritorio %ituado #ntr# lo% ro%
Tigri% . Eu<rat#%, #n la% o%ta% d#l gol<o PNr%io, al %ur d# lo Au# <u# la ti#rra d# Aad,
(ogar d#l 'u#0lo %#"ita. Nada %a0#"o% d# la ra=a . la ti#rra d# orig#n d# #%to% intru%o%.
S# (a %ug#rido Au#, #n %u% on%truion#% #n <or"a d# alto% =igurat% 'ira"idal#%, lo%
nu#+o% in+a%or#% d#0an int#ntar r#'roduir, #n i#rto "odo, #n un t#rr#no d# llanura%
alu+ial#%, la% <or"a% d# una r#gi!n "ontaUo%aP #%ta t#ora <u# a'o.ada 'or B. $ro=on.
on 'ru#0a% <ilol!gia%, 0a%/ndo%# #n #l (#(o d# Au# la 'ala0ra %u"#ria 'ara indiar #l
E%t#, im>urra, 'ar#a indiar la #,i%t#nia d# "ontaUa% #n aAu#lla dir#i!n, d# la ual
'ro0a0l#"#nt# 'ro#dan %u% r#"oto% ant#'a%ado%.
Por otra 'art#, B#ro%%o%, un %a#rdot# nati+o :%iglo III ant#% Cri%to:, . #l Ian#t!n
d# Ba0ilonia, no% (a0la d# una l#g#ndaria ra=a d# "on%truo% "#dio '##% "#dio (o"0r#%
Au# #"#rgi#ron d# la% agua% d#l gol<o PNr%io . %# #%ta0l#i#ron a lo largo d# la o%ta,
ll#+ando on%igo #l onoi"i#nto d# la agriultura, la #%ritura . la "#talurgia.
S#a o"o <u#r#, lo% %u"#rio% <undaron +aria% iudad#%:#%tado #ntr# la% ual#%
<u#ron <a"o%a% la% d# Ada0, Eridu, Laga%(, Lar%a, UruH . Ur. E%ta% o"unidad#% %#
#n<r#nta0an a "#nudo #n lu(a% #narni=ada%, . d# +#= #n uando una d# #lla% do"ina0a
a la% otra%. Ta"0iNn %# 'roduan gu#rra% on lo% +#ino% 'u#0lo% #,tran*#ro%, 'or lo%
ual#% #n oa%ion#% r#%ulta0an total"#nt# d#rrotado%. A%, (aia 8769 a. C., la totalidad
d# la r#gi!n <u# do"inada 'or #l onAui%tador %#"ita Sarg!n I d# Aad, u.o #,t#n%o
r#ino ll#g! a inluir Ela" . A%iria. P#ro 0a*o %u ni#to Nara":Sin, #l I"'#rio <u# in+adido
'or (orda% 0/r0ara%, onoida% 'or #l no"0r# d# Gutiu" o Guti, u.o% in+a%or#% <u#ron
'or <in #,'ul%ado%. D#%'uN%, lo% %u"#rio% on%igui#ron una 'a%a*#ra ind#'#nd#nia, .
#nton#% <lor#i! la ilu%tr# dina%ta d# Ur 0a*o Ur:Na"" :r#. d# Su"#r . Aad: . %u%
%u#%or#%. @inal"#nt#, Ur %u<ri! una o"'l#ta d#%trui!n a "ano% d# lo% #la"ita%,
Aui#n#% a %u +#= <u#ron d#rrotado% 'or lo% a"orita% :oid#ntal#%:, lo% <undador#% %#"ita%
d# la 'ri"#ra dina%ta d# Ba0ilonia, u.o %#,to r#., #l <a"o%o $a""ura0i, %u0.ug! la
totalidad d# I#%o'ota"ia. Por aAu#l ti#"'o :1299 a. C.:, lo% %u"#rio% .a (a0an '#rdido
%u id#ntidad naional.

Entr# tanto, %u %i%t#"a d# #%ritura (a0a %ido tran%<or"ado o"'l#ta"#nt#. Con
la gradual #li"inai!n d# ln#a% ur+a%, la% 'itogra<a% original#% %# (a0an ido
#%tili=ando ada +#= "/% . (aiNndo%# "/% di<il"#nt# r#onoi0l#%.
El 'ro#%o %# a#l#r! uando #l /ngulo d#l 0ord# in<#rior d#l #%tilo d# aUa, on #l
Au# %# tra=a0an lo% %igno%, %# (i=o "/% an(o, . 'or #%ta au%a la i"'r#%i!n (#(a on la
'unta d#l in%tru"#nto a%u"i! %u arat#r%tia <or"a %#"#*ant# a una uUa. Otro a"0io
<unda"#ntal <u# #l d# la dir#i!n d# la #%ritura. Originaria"#nt#, lo% arat#r#% %#
di%'onan #n olu"na% +#rtial#% Au# %# l#an (aia a0a*o, 'rogr#%ando d# d#r#(a a
i=Aui#rdaP '#ro #n un "o"#nto dado %# d#%u0ri! Au# la #%ritura #ra %#guida on "a.or
<ailidad inlinando la ta0lilla (aia la i=Aui#rda, d# "odo Au# lo% o*o% 'udi#%#n %#guir la
#%ritura (ori=ontal"#nt#, . d# au#rdo on #llo %# alt#r! la dir#i!n d# la #%ritura. D#
#%t# "odo, lo% arat#r#% #,'#ri"#ntaron un giro d# 29D . #n lo %u#%i+o %# l#.! d#
i=Aui#rda a d#r#(a E<ig. 4F. El 'a%o a #%ritura <onNtia %# +io <a+or#ido 'or la #%trutura
'r#do"inant#"#nt# "ono%il/0ia d# la% ra#% d# la% 'ala0ra% %u"#ria%, (a%ta tal #,tr#"o
Au#, #n la N'oa d# la t#r#ra dina%ta d# Ur, #l nL"#ro d# %igno% %# (a0a r#duido
'rogr#%i+a"#nt# d#%d# #ra d# 8.999 a "#no% d# un t#rio d# #%t# nL"#ro. Ad#"/%, lo
%igno% indi+idual#% <u#ron o"0inado% (a%ta <or"ar innu"#ra0l#% arat#r#% o"'u#%to%P
'or #*#"'lo, lo% %"0olo% d# agua . i#lo, unido%, %igni<ia0an lluvia:

En #l tran%ur%o d#l 'ro#%o d# ada'tai!n d# la #%ritura %u"#ria a %u 'ro'ia
l#ngua, lo% %#"ita% aadio% . %u% %u#%or#% di#ron nu#+o% +alor#% a "u(o% d# lo%
%"0olo% 'r##,i%t#nt#%P 'or #*#"'lo, lo% a%irio% ado'taron #l ar/t#r o"'u#%to
indiador d# Qagua d# lo% i#lo%T, '#ro lo u%aron id#ogr/<ia"#nt# 'ara indiar %u 'ro'ia
'ala0ra 'ara llu+ia :=unnu:. Ta"0iNn %# a'ro'iaron d# otro% "u(o% %igno% Au#
r#'r#%#nta0an %la0a%, lo% ual#% on%i%tan 0i#n #n una +oal 'r##dida d# una
on%onant# :di, nu:, 0i#n #n una +oal %#guida 'or una on%onant# :a0, u=:, o #n una +oal
'r##dida . %#guida 'or una on%onant# :gal, ga':.
Inlu%o d#%'uN% d#l o"'l#to %o"#ti"i#nto d# lo% %L"#no%, %u l#ngua ontinu!
u%/ndo%# on <in#% did/tio% . u%o% %agrado%, d# "odo %#"#*ant# a lo Au# %u#di! #n
Euro'a on #l latn d#%'uN% d# la ada d#l I"'#rio Ro"ano.
No <u# #l art# d# la #%ritura la Lnia (#r#nia d# lo% %u"#rio% Au# r#i0i#ron lo%
aadio%, lo% 0a0ilonio% . lo% a%irio%P #ntr# otra% "u(a% r#ali=aion#%, lo% %u"#rio%
#la0oraron un o"'liado !digo d# l#.#%, #%ta0l#i#ron "Ntodo% 0anario%, id#aron un
%i%t#"a d# '#%a% . "#dida%, introdu*#ron %alario% #%ta0l#% . ontrol d# 'r#io%,
#"'r#ndi#ron +a%to% 'lan#% d# irrigai!n, #%ta0l#i#ron lo% <unda"#nto% d# una
arAuit#tura d# arat#r%tia% #nt#ra"#nt# original#%, #%tudiaron a%trono"a .
"at#"/tia%, di+idi#ron #l da #n +#intiuatro (ora% . #l rulo #n 549D . 'rodu*#ron una
lit#ratura Au# %# di%tingui! 'or %u% narraion#% a#ra d# la r#ai!n d#l ord#n #n #l ao%,
la '#r+#r%idad innata d#l (o"0r# . #l int#nto (#(o 'or lo% dio%#% in"ortal#% 'ara 0arr#r
al (o"0r# d# la %u'#r<ii# d# la ti#rra 'or "#dio d# un dilu+io. E%to% r#lato% N'io% <u#ron
tran%"itido% al a#r+o d# la $i%toria Uni+#r%al 'or %u% %u#%or#% %#"ita%, #ntr# lo% ual#%
%# (alla0an lo% (#0r#o%, Aui#n#% %# 'rola"aron a % "i%"o% o"o lo% +#rdad#ro% autor#%.


IX

A "#diado% d#l %iglo XIX %# d#%onoa inlu%o la #,i%t#nia "i%"a d#l antiguo
i"'#rio d# lo% 0a0ilonio% ., natural"#nt#, ta"0iNn %# ignora0a, on "a.or ra=!n, la d#
%u% 'r#d##%or#% lo% %u"#rio%. $i%t!ria"#nt#, #l 'ri"#r '#rodo d# la i+ili=ai!n
"#%o'ot/"ia #%ta0a #n 0lano, . #l onoi"i#nto d# la r#gi!n . d# %u% (a0itant#% ant#%
d# la ll#gada d# Al#*andro Iagno a aAu#llo% #%#nario% %# li"ita0a a #,trato% d# no "u.
larga #,t#n%i!n d# o0ra% d# B#ro%%o% . a alguno% r#lato% d# $#rodoto . Ct#%ia%, Au# %#
ontrad#an "utua"#nt#, a% o"o di+#r%a% r#<#r#nia% a#ra d# lo% ald#o%
En#o:0a0ilonio%F . lo% a%irio% #n #l Antiguo T#%ta"#nto. Lo% 'ri"#ro% r#%ultado% d#l
d#%i<rado d# la #%ritura un#i<or"# no <ailitaron ta"'oo ninguna id#a a#ra d# lo%
(alla=go% Au# lu#go (a0ran d# 'roduir%#. Cuando al <in 'udi#ron l##r%# la%
in%ri'ion#% '#r%a%, %# d#%u0ri! Au# #n %u "a.or 'art# %# li"ita0an a "ani<#%tar Au#
Daro :o J#r*#%:, +#rdad#ro r#. d# r#.#%, (i*o d# $i%ta%'#% :o d# Daro:, #ra #l autor d# la
on%trui!n d# aAu#l 'alaio :o d# aAu#lla #%alinata:. La #,t#n%a in%ri'i!n d#
B#(i%tun #ra "/% +alio%a, 'u#%to Au# <ailita0a o on<ir"a0a dato% (i%t!rio% Au#
ant#rior"#nt# #ran d#%onoido% o dudo%o%. Por otra 'art#, la% +#r%ion#% aadia% .
#la"ita% d# toda% #%ta% in%ri'ion#% r#'#tan "#ra"#nt# lo Au# .a %# %a0a.


Tal #ra la %ituai!n uando, graia% a la% #,a+aion#% (#(a% 'or Botta, La.ard .
otro%, #"'#=aron a %urgir un r#i#nt# nL"#ro d# in%ri'ion#% "onolingO#%, la "a.ora
d# la% ual#% #%ta0an #%rita% #n lo% arat#r#% . l#ngua d# la t#r#ra d# la% olu"na%
'#r%a%. E%to% t#,to% un#i<or"#% no %!lo a'ar#an %o0r# la% 'ar#d#% d# 'alaio% .
t#"'lo%, %ino ta"0iNn %o0r# ladrillo% . 'i#dra% d# lo% i"i#nto%, %o0r# "o*on#%
<ront#ri=o% . %o0r# =!alo% d# 'u#rta, 'ri%"a% . ilindro%. A%i"i%"o, r#u0ran la%
ta0lilla% d# arilla oida, Au# al 'rini'io a'ar#an a #nt#nar#% . lu#go a i#nto% d#
"illar#% #n todo% lo% .ai"i#nto%. En #lla% %# (a0a in%rito una int#r"ina0l# ol#i!n d#
dou"#nto%, (i'ot#a%, ontrato% "atri"onial#%, 'agarN%, u#nta%, !digo% l#gal#%,
o"uniado% o<iial#%, orr#%'ond#nia r#al, #t., 'or no "#nionar la %u'#ra0undania
d# "ito%, (#(i=o%, augurio%, t#,to% ritual#%, (i"no%, la"#ntaion#%, o0ra% litLrgia%,
'l#garia%, . un largo #tNt#ra.
Un #,a"#n uidado%o d# #%t# "at#rial #%ta0l#i! <inal"#nt# Au# la ultura a%iria
#ra #%#nial"#nt# 0a0il!nia . Au# lo% 0a0ilonio% . lo% aadio%, a %u +#=, #%ta0an
#%tr#(a"#nt# r#laionado% on lo% %u"#rio%. Lo% a%irio%, %#gLn d#"o%tra0a #l ont#nido
d# %u% 0i0liot#a%, #ran grand#% ol#ioni%ta% d# la% o0ra% lit#raria% d# %u% 'r#d##%or#%.
Su 'ro'ia ontri0ui!n on%i%ta a%i #,lu%i+a"#nt# #n r#lato% o<iial#% a#ra d# %u%
r#.#% . d# %u% onAui%ta%. La (i%toria a% d#%u0i#rta %# li"ita a 'a+oro%o% r#lato% %o0r#
ontinua% "atan=a% . d#%truion#%, iudad#% a%#diada%, a%altada% . #ntr#gada% a la%
lla"a% . 'o0laion#% #nt#ra% #"'alada% #n #%taa%, #gada%, d#%uarti=ada% . d#*ada%
"orir l#nta"#nt# #n (orri0l#% "onton#%. Su l#tura r#%ulta #%'anto%a . (orri'ilant#
inlu%o #n un %iglo Au# (a 'r#%#niado la liAuidai!n d# lo% HulaH%, o la #,t#r"inai!n d#
lo% *udo% . aun la aniAuilai!n d# iudad#% #nt#ra% 0a*o lo% #<#to% d# la% 0o"0a%
at!"ia%.
La% d#no"inada% li%ta% limmu #nontrada% #ntr# lo% t#,to% a%irio% r#<l#*an la
o%tu"0r# a%iria d# dar #l no"0r# d# una alta dignidad a ada aUo, #"'#=ando
g#n#ral"#nt# 'or #l no"0r# d#l r#. . r#ordando lo% 'rini'al#% aont#i"i#nto% Au#
tu+i#ron lugar durant# la orr#%'ondi#nt# N'oa d# r#inado. E%ta% li%ta% 'ro'orionan #n
oa%ion#% dato% d# +ital i"'ortania ronol!gia, o"o adii!n a la in<or"ai!n #,i%t#nt#
a#ra d#l ord#n d# lo% "onara% a%irio% . d# la durai!n d# %u% r#%'#ti+o% r#inado%,
o"o %u#d# #n #l a%o d# la %igui#nt# anotai!n oloada *unto al no"0r# d# Pur:Sagail,
go0#rnador d# Go=an: QR#0#li!n #n la iudad d# A%(ur. En E#l "#% d#F Si+an (u0o un
#li'%# d# %ol.T
E%ta r#<#r#nia a un <#n!"#no a%tron!"io '#r"iti! Au# #l aont#i"i#nto #n
u#%ti!n <u#%# id#nti<iado on un total o%ur#i"i#nto d#l Sol, Au# <u# +i%i0l# #n Nni+#,
#l ual dur! 8 (ora% . 79 "inuto% . tu+o lugar #l da 16 d# *unio d#l aUo ;45 a C. El
r#%ultado <u# Au# la %#u#nia d# <#(a%, 'ura"#nt# r#lati+a%, a%oiada% on tal
aont#i"i#nto, 'udo %#r #%ta0l#ida #n tNr"ino% d# ronologa a0%oluta. Un dato %i"ilar
<u# logrado 'or @. K. Kugl#r graia% a la% d#no"inada% ta0lilla% d# &#nu% d#
A""i:Yaduga, dNi"o r#. d# la 'ri"#ra dina%ta d# Ba0ilonia. E%ta% ta0lilla%, Au# %#
r#<#ran a augurio% a%trol!gio%, %# 0a%a0an #n o0%#r+aion#% a#ra d#l 'lan#ta u.o
no"0r# r#i0an, '#ro %u utilidad #%t/ ondiionada al (#(o Au# lo% di+#r%o% <#n!"#no%
a%tron!"io% in+olurado% %# r#'it#n a'ro,i"ada"#nt# ada 8;6 aUo%, d#*ando al
in+#%tigador la tar#a d# #%og#r #ntr# la% <#(a% "/% 'ro0a0l#%.
A au%a d# %u% r##nia% a%trol!gia%, lo% 0a0ilonio% #ran a%iduo% o0%#r+ador#% d#
lo% i#lo%, . #n una <#(a no #%'#i<iada . d#%onoida, %u o0%#r+ai!n d# la% #%tr#lla%
l#% ll#+! al d#%u0ri"i#nto d#l saros, un '#rodo d# 885 "#%#% lunar#%, a u.o <in nu#%tro
%atNlit# ou'a d# nu#+o a%i #,ata"#nt# %u 'o%ii!n original. E% d#ir, d#%u0ri#ndo la%
ondiion#% Au# d#t#r"inan Au# lo% #li'%#% d# Sol . Luna %# r#'itan on int#r+alo% d# 13
aUo% :"/% #,ata"#nt# uno% 4.636 da%: ., a 'artir d# #%t# d#%u0ri"i#nto, lo% arL%'i#%
<u#ron a'a#% d# 'r#d#ir la a'arii!n d# lo% <#n!"#no% #l#%t#%P N,ito Au# %in duda
ar##nt! %u r#'utai!n #n #l dudo%o t#rr#no d# la a%trologa. En uanto a #%to, #ra tanta la
i"'ortania Au# %# on#da a lo% or/ulo% Au# a ningLn "onara %# l# ourra #"'r#nd#r
una gu#rra, o iniiar un +ia*# o to"ar una nu#+a #%'o%a, %in a%#gurar%# 'r#+ia"#nt# un
0u#n r#%ultado. D# igual "odo o0ra0an %u% %L0dito%, lo% ual#% ant#% d# #"'r#nd#r un
n#goio, o tra%ladar%# a una nu#+a a%a, o #ngaUar a un a"igo, %# a'r#%ura0an a on%ultar
la o'ini!n d# lo% dio%#% in"ortal#% a #%t# r#%'#to.
P#ro no #ran lo% 'lan#ta% la Lnia <u#nt# d# in<or"ai!n <utura. Para lo% iniiado%,
#l <uturo 'oda r#+#lar%# ta"0iNn #n la% #ntraUa% d# lo% ani"al#%, #n #l +u#lo d# lo%
'/*aro% . #n lo% di0u*o% Au# %# <or"a0an uando %# d#rra"a0a a#it# %o0r# la %u'#r<ii#
d#l agua.
La% 'r#diion#%, no #% 'r#i%o d#irlo, #%ta0an #%trita"#nt# #n "ano% d# lo%
%a#rdot#% ., %in duda, la r##nia #n la #<iaia indi%uti0l# d# tal#% 'ro#di"i#nto%
d#0i! d# %#r artulo ardinal d# <#. P#ro, %#gLn d#"u#%tran i#rto% t#,to%, inlu%o #n
aAu#llo% ti#"'o% r#"oto% (u0o #%N'tio% Au# no #%ta0an di%'u#%to% a a#'tar
i#ga"#nt# la dotrina d# la r#+#lai!n di+ina 0a*o la 'ala0ra d# aAu#llo% u.o o<iio
on%i%ta #n di%'#n%arla . di%<rutar d# #llo. Ad#"/%, %u 'r#t#n%i!n t#ol!gia #%ta0a 0a%ada
#n <unda"#nto% Ntio%, . ontra #%to %# #rgua #l +#rdad#ro . r#al 'ro0l#"a d# la "i%#ria
. d#%igualdad (u"ana%. S# 'r#gunta0an: VPor AuN, %i lo% dio%#% alt%i"o% #ran *u%to%,
todo'od#ro%o% . o"ni%i#nt#% . 'or lo tanto 'o%#an o"'l#to ontrol d# lo%
aont#i"i#nto% t#rr#%tr#%, '#r"itan 'ro%'#rar a lo% "al+ado% a #,'#n%a% d# lo% 0u#no%,
lo% ual#% tanta% +##% d#0an %o'ortar in*u%tiia% . %u<ri"i#nto% %in u#ntoW
D#%graiada"#nt#, no #,i%t# r#%'u#%ta 'ara #%t# grito Au# %urg# d#l ora=!n . Au#
(a %#guido r#%onando a tra+N% d# lo% %iglo%P # inlu%o #n #%ta% N'oa% d# ultura
"onot#%ta #,i%t# la %o%'#(a d# Au# la u#%ti!n %igu# %in r#%'u#%ta . nuna 'odr/ %#r
ont#%tada.
Lo% 0a0ilonio%, graia% a la% ati+idad#% a%trol!gia% d# %u% %a#rdot#%,
o0tu+i#ron Ltil#% onoi"i#nto% a%tron!"io%P d#l "i%"o "odo, graia% a %u int#rN% 'or
la% #ntraUa% d# lo% ani"al#%, adAuiri#ron un a"'lio onoi"i#nto d# anato"a, Au# l#%
'ro'orion! una on%id#ra0l# r#'utai!n 'or %u d#%tr#=a AuirLrgia. D#%d# lu#go, lo%
"Ndio% 0a0il!nio%, Au# utili=aron #l u(illo #n %u% ura%, no 'udi#ron #+itar o"#t#r
#Aui+oaion#%, . la l#. Au# #,iga la '#na d# "u#rt# 'ara lo% urand#ro% 'r#%ri0a
a%i"i%"o Au# d#0#ran %#r ortada% la% "ano% d# un dotor %i, tra% (a0#r a0i#rto una
(#rida on un #%al'o d# "#tal, #l 'ai#nt# "ora. Con #%ta . otra% '#nalidad#%
%#"#*ant#% '#ndi#nt#% %o0r# %u a0#=a, lo %or'r#nd#nt# #% Au# no %# 'ro(i0i#%# inlu%o la
'r/tia d# la "#diinaP d#%d# lu#go, lo% "Ndio% 0a0il!nio% on%igui#ron r#"#diar
"u(a% #n<#r"#dad#% (u"ana% 'or "#dio d# "a%a*#% . #"'la%to% . 'or la *uiio%a
ad"ini%trai!n d# r#"#dio% +#g#tal#% . 'r#'araion#% "in#ral#%. E,i%t#n li0ro% d# t#,to
Au# onti#n#n li%ta% d# la% "#diina% a'ro'iada% 'ara ali+iar lo% dolor#% d# a0#=a,
di#nt#% . o*o%, 'ara la% "ord#dura% d# %#r'i#nt# . 'iadura% d# #%or'i!nP trata"i#nto%
Au# %# o"0ina0an on 'od#ro%o% #,ori%"o% d#%tinado% a arro*ar a lo% d#"onio% Au#
au%a0an #l daUo.
Lo% t#,to% Au# r#gi%tran #%to% . otro% onoi"i#nto% d# lo% antiguo% (a0itant#% d#
I#%o'ota"ia atra*#ron la at#ni!n d# un +a%to 'L0lio #n lo% ti#"'o% "od#rno%, uando
G#org# S"it(, un "i#"0ro d#l u#r'o d# in+#%tigador#% d#l Briti%( Iu%#u", anuni! #n
13;8 Au#, "i#ntra% #,a"ina0a #l "at#rial r#ogido 'or $or"u=d Ra%%a" :#l au,iliar .
%u#%or d# La.ard:, (a0a (allado una r#<#r#nia <rag"#ntaria d# un r#lato 0a0il!nio
a#ra d#l Dilu+io. Tal <u# la a"'litud d#l int#rN% 'o'ular Au# 'ro"o+i! #%ta d#larai!n,
Au# #l =ail% /elegrap! ad#lant! la %u"a d# "il guin#a% 'ara Au# S"it( 'udi#%# +i%itar
Nni+# #n 0u%a d#l r#%to d# la (i%toriaP ., #n #<#to, gran 'art# d#l "at#rial d#%#ado <u#
r#o0rado. I/% tard# %urgi#ron a la lu= otra% o'ia% . +#r%ion#% . %# d#du*o Au# la%
r#<#r#nia% al Dilu+io <or"a0an 'art# d# una (i%toria N'ia Au# narra0a lo% (#(o% d# la
+ida d# Gilga"N%, #l (i*o %#"idi+ino d# la dio%a "adr# Nin:Su", . Au# #%ta narrai!n
:Au# #n %u <or"a <inal ou'a0a do# ta0lilla%, ada una d# la% ual#% r#lata0a una a+#ntura,
#n la Au# #l (Nro# d# la (i%toria %# (alla0a d# algLn "odo i"'liado: #ra #+id#nt#"#nt#
un r#lato "Llti'l#, o"'u#%to on lo Au# originaria"#nt# <u#ron una %#ri# d# "ito% .
l#.#nda% d#%on#tada% #ntr# %.
La (i%toria o"i#n=a uando Gilga"N%, #l Auinto (i*o . no "u. 'o'ular r#. d#
Er#(, ord#na Au# todo% lo% (o"0r#% *!+#n#% d# %u r#ino oad.u+#n #n la on%trui!n d#
una "uralla 'rot#tora #n torno a la iudad. La g#nt# in+oa a la dio%a Aruru 'ara Au#
(aga a0andonar al r#. tan o'r#%i+o 'ro'!%ito, . la dio%a r#%'ond# '#r%uadi#ndo a un
a=ador lla"ado EnHidu 'ara Au# +a.a a Er#(. El r#. . #l r#iNn ll#gado %# (a#n a"igo%,
. la% ta0lilla% d# arilla r#gi%tran una %#ri# d# a+#ntura% Au# %u<r#n *unto%. En #l %#,to
r#lato, I%(tar, la dio%a d#l a"or, %# #na"ora d# Gilga"N%, '#ro la +ti"a 'r#d#%tinada,
d/ndo%# u#nta d# Au#, %i %uu"0# a lo% #nanto% d# la da"a, '#r##r/, d#%d#Ua %u%
ariia%. La dio%a, al +#r%# d#%'r#iada, in+oa a %u 'adr# Anu 'ara Au# la +#ngu# . N%t#
r#%'ond# #n+iando un <#ro= toro 'ara Au# ataAu# a Gilga"N%, #l ual, a.udado 'or EnHidu,
on%igu# d#%(a#r%# d#l '#ligro%o ani"al.
En la %N'ti"a ta0lilla, EnHidu ontra# una #%'anto%a #n<#r"#dad, a au%a d# la
ual "u#r#P "u#rt# Au# no% #% r#latada #n #l ota+o t#,to. La% do% 'art#% %igui#nt#% d# la
(i%toria r#latan la% '#r#grinaion#% d# Gilga"N%, #n 0u%a d# un tal Ut:Na'i%(ti", Aui#n
go=a d# la #%ti"a d# lo% dio%#%, . graia% al ual #%'#ra Gilga"N% #%a'ar d#l (ado
ad+#r%o Au# (a "oti+ado la "u#rt# d# %u a"igo. En #l tran%ur%o d# %u% +ia*#% #nu#ntra
l#on#% . (o"0r#%:#%or'i!n . a la dio%a Sa0itu, guardiana d#l "ar d# la "u#rt#. Al
'rini'io Sa0itu %# "u#%tra 'oo a"i%to%a, '#ro 'or <in logra on+#n#rla d# Au# l#
'#r"ita (a#r un +ia*#, Au# 'or <in l# ll#+a a #nontrar a Ut:Na'i%(ti". En la undNi"a
ta0lilla :#l dilu+io:, Ut:Na'i%(ti" r#+#la la #,traordinaria #%tratag#"a on la Au#, graia%
a la a.uda d# uno d# lo% dio%#%, on%igui! #%a'ar d# la ira d# la% altura%. Ad#"/%,
in<or"a a %u o.#nt# d# la #,i%t#nia d# una (i#r0a Au# l# 'u#d# d#+ol+#r la '#rdida
*u+#ntudP Gilga"N% logra o0t#n#r alguna d# la% 'lanta% di%'#n%adora% d# #t#rna *u+#ntud,
'#ro ant#% d# Au# on%iga %u% #,traordinario% 0#n#<iio% l# #% arr#0atada 'or un g#nio
"alN<io #n <or"a d# %#r'i#nt#. En #l Llti"o #'i%odio :#l duodNi"o:, #l d#%on%olado
Gilga"N% r#i0# #l <a+or d# Au# %# l# '#r"ita +#r d# nu#+o a %u llorado a"igo EnHidu, #l
ual l# da una i"'r#%i!n 'oo ani"adora a#ra d# la %o"0ra #,i%t#nia Au# l# #%'#ra #n
#l 'a% d#l Au# no %# r#gr#%a.
La (i%toria narrada a Gilga"N% 'or Ut:Na'i%(ti", %#gLn a'ar## #n la undNi"a
d# la% do# ta0lilla% d# Au# on%ta #l 'o#"a, d#%ri0# #l "odo o"o lo% dio%#% in"ortal#%,
r#unido% #n la iudad d# S(uri''aH, d#idi#ron #li"inar d# la ti#rra a toda la (u"anidad
'or "#dio d# una gran inundai!n. El #,t#r"inio d#0a %#r total, '#ro Ea :#n otro% r#lato%
EnHi:, #l dio% d# lo% a0i%"o%, dirigiNndo%# o%t#n%i0l#"#nt# a una a0aUa d# aUa%, logr!
a+i%ar 'or #%t# %u0t#r<ugio a Ut:Na'i%(ti" d#l in"in#nt# d#%a%tr# . l# in%tru.! 'ara Au#
#+ita%# #l '#ligro, "#diant# la on%trui!n d# un gran na+o, d# una altura d# %#i% 'i%o%,
ada uno d# lo% ual#% ontu+i#%# nu#+# d#'arta"#nto%. Ut:Na'i%(ti" 'on# "ano% a la
o0ra in"#diata"#nt#, i"'#r"#a0ili=ando #l 0aro on 0r#a 'or d#ntro . 'or <u#ra. Lu#go
ll#+a a 0ordo a %u <a"ilia, *unto on una r#'r#%#ntati+a %#l#i!n d# la +ida ani"al, .
#%'#ra lo% aont#i"i#nto%. E%talla %o0r# la ti#rra una t#rri0l# t#"'#%tad, . tra% %#i% da%
d# llu+ia% torr#nial#%, Au# 'rodu#n inundaion#% %in 'r##d#nt#%, tan %!lo %igu#n on
+ida Ut:Na'i%(ti" . %u% o"'aU#ro%. Al %N'ti"o da t#r"ina la t#"'#%tad, . la
inundai!n o"i#n=a a d#r##r l#nta"#nt#, 'or <in +u#l+# a +#r%# la ti#rra. En #l ota+o
da, la na+# Au#da #nallada #n la i"a d#l "ont# Ni%irP a ontinuai!n Ut:Na'i%(ti"
%u#lta una 'alo"a, Au# no (alla lugar alguno #n dond# 'o%ar%# . ti#n# Au# r#gr#%ar a la
na+#P lo "i%"o %u#d# on una golondrina #n+iada al %igui#nt# da. @inal"#nt# #n+an un
u#r+o, ., #n +i%ta d# Au# no r#gr#%a, lo% n/u<rago% %al#n d#l 0aro . dan graia% 'or
(a0#r%# %al+ado d#l d#%a%tr#.
S# (an #nontrado otra% %#"#*an=a% #ntr# la% l#.#nda% %u"#ro:0a0il!nia% . #l
Antiguo T#%ta"#nto. La 0i0liot#a d# A%ur0ani'al ont#na %i#t# ta0lilla% d# arilla #n la%
Au# #%ta0a in%rita una #'o'#.a d# la Cr#ai!n, onoida 'or Cuando en las alturas... a
au%a d# la% 'ala0ra% on Au# o"i#n=a #l t#,to. El r#lato on%ta d# una% 227 ln#a% #n
totalP %# r#<i#r# al orig#n d#l Uni+#r%o, . d#%ri0# !"o %urgi#ron lo% dio%#% d#l ao%. La%
<u#r=a% d#l d#%ord#n, r#'r#%#ntada% 'or A'%u . #l drag!n Tia"at, <u#ron d#rrotada% 'or
IarduH, (/0il"#nt# a.udado 'or Ea . lo% %i#t# +i#nto%. Tra% "atar a Tia"at, #l
triun<ant# IarduH 'arti! #l u#r'o d#l "on%truo . on una d# la% 'art#% <or"! #l i#lo .
on la otra la ti#rra. Lu#go di%'u%o #l ur%o d# la% #%tr#lla% . <inal"#nt# r#! al (o"0r#
on una "#=la d# 0arro . %angr#. Signi<iati+a"#nt# la 'ala0ra (#0r#a 7te!om8 Au#
d#%igna #l ao% auo%o d#l Au# %urgi! #l ord#n #% una +ariant# d#l no"0r# 0a0il!nio
Tia"at.



En uanto a lo% aont#i"i#nto% Au# %igui#ron a la r#ai!n d#l (o"0r#, #l
no"0r# d#l *ardn d#l EdNn #% una +ariant# d# una 'ala0ra 0a0il!nia EEdinu, llanuraF . %u
%u'u#%ta loali=ai!n #n I#%o'ota"ia no% #% on<ir"ada 'or la r#<#r#nia (#0raia a un
gran ro on uatro 0ra=o%, uno d# lo% ual#% %# lla"a0a Eu<rat#% . #l otro $idd#H#lP #%
d#ir, Idigat o Tigri%.
Ta"0iNn #% digno d# t#n#r%# #n u#nta #l d#%u0ri"i#nto d# una in%ri'i!n %o0r#
un ilindro %u"#rio Au# d#"u#%tra la #,i%t#nia d# una antigua narrai!n a#ra d# una
"u*#r (#(a on una o%tillaP r#lata !"o EnHi . Nin(ur%ag, lo% 'ri"#ro% (a0itant#% d#l
'ara%o t#rr#nal, #%ta0an rod#ado% d# o(o <ruto% 'ro(i0ido% . no% u#nta Au# %u ada d#l
#%tado d# graia <u# 'ro+oada, no 'or la 0a*a a%tuia d# la %#r'i#nt#, %ino 'or la% tr#ta% d#
un =orro.
La% orr#%'ond#nia% no %# li"itan al li0ro d#l GNn#%i%. A 'rini'io% d#l 'r#%#nt#
%iglo, la #,'#dii!n d# Iorgan a Su%a d#%u0ri! una #%t#la d# diorita n#gra :#n tr#%
'i#=a%: u0i#rta on una% 5.499 ln#a% d# #%ritura un#i<or"#. Su #,a"#n r#+#l! Au# #l
"onu"#nto (a0a %ido oloado original"#nt# #n #l gran t#"'lo d# IarduH, #n
Ba0ilonia, . Au# (a0a %ido tra%ladado a la a'ital #la"ita 'or una #,'#dii!n gu#rr#ra.
So0r# la #%t#la #%ta0an in%rita% la% l#.#% %u"#ro:0a0il!nia% Au# <u#ron odi<iada% 'or
#l gran r#. $a""ura0i, o"'ilai!n Au# on %u% r#gulaion#% a#ra d#l "atri"onio . #l
di+orio, %u0ida d# alAuil#r#% . d#r#(o% d# 'ro'i#dad, di<a"ai!n . adult#rio, no %!lo
'ro'oriona0a una +a%ta in<or"ai!n a#ra d# lo% a%unto% 0a0il!nio%, %ino Au# ta"0iNn
r#+#la0a una %#ri# d# #,traordinario% 'aral#li%"o% on la l#. "o%aia, r#'iti#ndo #n
oa%ion#% la% <ra%#% 'ala0ra 'or 'ala0ra.
Lo ant#rior"#nt# #,'r#%ado no d#0# oa%ionar %or'r#%a, al on%id#rar Au# #l
Antiguo T#%ta"#nto inor'ora una gran riAu#=a d# "at#rial oral Au# durant# un '#rodo
d# "/% d# "il aUo% <u# #%rito gradual"#nt# 'or una %#ri# d# #%ri0a% (#0r#o%, alguno d#
lo% ual#% #%tu+o indi%uti0l#"#nt# #n #%tr#(o ontato on lo% 'u#0lo% d# Egi'to .
Ba0ilonia, durant# lo% aUo% d# auti+#rio.
En uanto a aAu#llo% Au# toda+a r##n Au# la% Sagrada% E%ritura% d# lo% (#0r#o%
%on original#%, in%'irada% # ina'a#% d# #rror, la #,i%t#nia d# tan #,t#n%o% t#,to%
to"ado% #n 'rN%ta"o, aunAu# %#a di<il"#nt# r#<uta0l#, l#% r#%ultar/ "#no% #"0ara=o%a
Au# la li%ta d# "onara% 0a0il!nio% . '#r%a% Au# %# (alla #n #l li0ro d# Dani#l, r#<#r#nia
Au# lo% r#lato% 'ro<ano% d#"u#%tran #% ino"'l#ta, on<u%a . #n 'art# <al%a.
CAPTULO IV
ALGUNOS SISTEMAS SUBSIDIARIOS
I

Uno d# lo% "a.or#% N,ito% d# la in+#%tigai!n arAu#ol!gia #n #l %iglo XIX <u# #l
in#%'#rado d#%u0ri"i#nto d# Au#, durant# un '#rodo d# +ario% i#nto% d# aUo%, <lor#i!
#n #l nort# d# Siria . d# A%ia I#nor EAnatoliaF un 'od#ro%o . (a%ta aAu#l "o"#nto
d#%onoido i"'#rio Au#, #n %u da, ri+ali=! on lo% d# Egi'to . Ba0ilonia. Su%
<undador#% 'ar#an %#r lo% d#%#ndi#nt#% d# #"igrant#% Au# (ii#ron %u a"ino (aia
Ar"#nia . Ca'adoia uno% do% "il aUo% ant#% d# Cri%to. E%to% 'r#ur%or#%, id#nti<iado%
on lo% luGiano%, #%ta0an #%tr#(a"#nt# r#laionado% :%#gLn %ugi#r# %u l#ngua: on un
gru'o tri0al aun "/% 'od#ro%o Au# "/% tard# %igui! %u% 'a%o% . ll#g! a a0%or0#rlo%. En
uanto al 'u#0lo d# lo% (atti :o 'roto(itita%
7
:, lo% (a0itant#% indg#na% d# la r#gi!n a%
ou'ada <u#ron o"'l#ta"#nt# %u0.ugado% 'or lo% r#iNn ll#gado%, '#ro lograron #*#r#r
%o0r# #llo% una gran in<lu#nia #n #l a%'#to lingO%tio . #n otro% "u(o%.
Lo Au# a(ora d#no"ina"o% I"'#rio Antiguo d#l r#ino #%ta0l#ido 'or lo%
intru%o% #%t/ a%oiado on #l no"0r# d# La0arna%( Eo Ta0arna%(F, 1469 a. C.P #l ni#to d#
#%t# gran *#<#, Iur%il I, tran%<iri! la a'ital a $attu%(a%(, la 'rini'al d# la% iudad#%
(itita% :a(ora Bog(a=:Ko#i f G#org# &illag#: . "u. 'ro0a0l#"#nt# la Pt#ria d#
$#rodoto. Graia% a la onAui%ta d# Al#'o, Iur%il I #,t#ndi! %u #%<#ra d# in<lu#nia 'or
todo #l nort# d# Siria ., o"o r#%ultado d# un atr#+ido raid %o0r# Ba0ilonia, on%igui!
'ro+oar la ada d# la <a"o%a dina%ta d# $a""ura0i. Iur%il <u# a%#%inado 'or uno d#
%u% uUado%, . %u "u#rt# <u# %#guida 'or un '#rodo d# inAui#tud Au# %# #,t#ndi! 'or
todo #l r#ino. El ord#n <u# r#%ta0l#ido 'or #l r#. T#l#'inu%(, Aui#n logr! triun<ar %o0r#
lo% no0l#% r#+olto%o% # introdu*o una l#gi%lai!n 'ara r#gular la %u#%i!n al trono.
R#%'#to a lo% %u#%o% Au# d#0i#ron aa##r #n lo% %igui#nt#% i#nto inu#nta
aUo%, %a0#"o% "u. 'oo, #,#'to Au#, durant# #%t# '#rodo, #l I"'#rio Antiguo %#
d#%int#gr! . durant# un ti#"'o #l 'u#0lo d# $atti :no"0r# Au# l# dan lo% t#,to%
0a0il!nio% . a%irio%: 'ar## (a0#r '#r"an#ido 0a*o #l do"inio d#l r#ino d# Iitanni .
(a0#r 'agado tri0uto a Tut"o%i% III d# Egi'to.
El I"'#rio Nu#+o <u# inaugurado 'or Tut(ali*a II Ealr#d#dor d# 1759 a. C.F, '#ro
%u d#%arrollo %# +io al o"i#n=o <r#nado 'or la 'r#%#nia d#l r#ino d# Iitanni #n #l #%t# .
'or la ou'ai!n d# Siria 'or lo% #gi'io% #n #l %ur, . lo% %u#%or#% d# #%t# "onara
tu+i#ron Au# (a#r <r#nt# a di%tinta% r#+u#lta% #n uno u otro di%trito.
En r#alidad, la %ituai!n no #%tu+o 'l#na"#nt# do"inada (a%ta Au# %u0i! al trono
#l #nNrgio S(u0iliulu"a, lo ual <u# logrado 'or #%t# "onara "#diant# la ado'i!n d#
#nNrgia% "#dida% #n #l int#rior . la r#ali=ai!n d# a%tuta% "anio0ra% #n #l #,t#rior. Entr#
%u% +#ino% %# (alla0an lo% a"#rita%, u.o t#rritorio #%ta0a #nla+ado #ntr# #l r#ino d#
Iitanni . la% iudad#%:#%tado d# @#niia, 'a%#% Au# #n aAu#l #nton#% #ran l#al#% a
A"#no<i% III d# Egi'to. S(u0iliulu"a '#r%uadi! al *#<# a"orita A0da%(irta 'ara Au#
r#ali=a%# un ataAu# d# di+#r%i!n ontra lo% <#niio%, "i#ntra% Nl diriga un #*Nrito a tra+N%
d#l Eu<rat#% ontra #l r#ino d# Iitanni. P#ro a ontinuai!n, S(u0iliulu"a ata! a lo%
d#%'r#+#nido% a"orita%, Aui#n#%, (a0i#ndo %#r+ido %u% 'ro'!%ito%, '#r"iti#ron Au#
S(u0iliulu"a %# on+irti#%# #n #l "/% 'od#ro%o "onara d#l A%ia oid#ntal, .a Au# 'udo
aUadir a %u I"'#rio la r#i#nt# onAui%ta a"orita d# @#niia.
Ba %# t#na on%id#ra0l# in<or"ai!n a#ra d# #%to% aont#i"i#nto% graia% a
lo% t#,to% #gi'io%, #n dond# (a. nu"#ro%a% r#<#r#nia% a un 'u#0lo d# un 'a%

7
En a%t#llano %# (a ado'tado #%ta %#gunda d#no"inai!n 'ara #+itar on<u%ion#%. 7*. del /.8
d#no"inado $T Ela (a0itual +#r%i!n #%'aUola #% (ititaF, on #l Au# lo% #gi'io% #ntraron
#n ontato o"o r#%ultado d# la% ati+idad#% #,'an%ioni%ta% d# Tut"o%i% I, <ara!n Au#
'#n#tr! "u(o "/% all/ d# lo% on<in#% tradiional#% d#l +all# d#l Nilo . ll#g! (a%ta la%
t#rra=a% d#l Eu<rat#%. E%ta inur%i!n <u# on%olidada 'or Tut"o%i% III, Aui#n #n #l
tran%ur%o d# di#inu#+# aUo% r#ali=! no "#no% d# di#i%i#t# a"'aUa%, graia% a la%
ual#% onAui%t! Pal#%tina :0atalla d# I#ggido E17;2 a. C.F:, @#niia . Siria.
La (i%toria d# !"o <u#ron '#rdida% #%ta% onAui%ta% t#rritorial#% <u# r#+#lada
graia% a la% arta% d# T#ll:#l:A"arna, +#rdad#ra au"ulai!n d# orr#%'ond#nia o<iial
Au# <u# d#%#nt#rrada aid#ntal"#nt# #n 133; 'or una a"'#%ina #gi'ia. Lo%
dou"#nto%, 0a*o la <or"a d# +ario% #nt#nar#% d# ta0lilla% d# arilla, #%ta0an #%rito% #n
arat#r#% un#i<or"#% . #n l#ngua aadia #n %u "a.or 'art#P #l aadio #ra la l#ngua d# la
di'lo"aia d# aAu#llo% ti#"'o%.
Pronto %# o"'ro0! Au# %# trata0a d# una %#ri# d# in<or"#% d# ar/t#r
ad"ini%trati+o . 'oltio Au# (a0an %ido int#ra"0iado% #ntr# lo% <araon#% A"#no<i% III
. A"#no<i% I& EAH#nat!nF . +ario% 'rni'#% #,tran*#ro%, uno% +a%allo% d# Egi'to . otro%
ind#'#ndi#nt#%, #ntr# lo% Au# %# (alla0an lo% d# Ba0ilonia, A%iria . Iitanni. La% arta%
d#"o%traron Au#, "i#ntra% A"#no<i% III, graia% a %u% a"i%to%a% r#laion#% on Tu%(ratta,
r#. d# Iitanni :on #l ual #%ta0a #"'ar#ntado 'or "atri"onio on una (i*a d# aAu#l
"onara:, (a0a logrado "ant#n#r %u ontrol %o0r# la% 'o%#%ion#% a%i/tia% Au# (a0a
(#r#dado d# %u% 'r#d##%or#%, #n a"0io %u (i*o AH#nat!n, #l r#<or"ador r#ligio%o, a
au%a d# %u 'oltia d# #%tudiado d#%int#rN% . n#glig#nia, '#r"iti! Au# aAu#lla%
onAui%ta%, adAuirida% #n ardua% a"'aUa%, #%a'a%#n d#l do"inio d# Egi'to. En #l
tran%ur%o d# uno% d#%a%tro%o% aUo%, no %!lo <u#ron a0andonada% una tra% otra toda% la%
d#'#nd#nia% d# Egi'to, %ino Au# %# ll#g! al 'unto d# Au# Artata"a, #l (#r"ano d#l r#. d#
Iitanni, ani"ado %in duda 'or la #+id#nt# <alta d# un *#<# #nNrgio #n Egi'to, %# uni! a un
gru'o anti#gi'io . #ntr! a <or"ar 'art# d# un o"'lot tra"ado 'or S(u0iliulu"a. E%t#
'a%o 'ro+o! la "u#rt# d# Tu%(ratta . "oti+! la 'Nrdida d# la ind#'#nd#nia d# Iitanni.
En #l tran%ur%o d# lo% %igui#nt#% aUo%, lo% <araon#% S#ti I . Ra"%N% II lu(aron
+ali#nt#"#nt#, '#ro #n +ano, 'ara r#o0rar #l t#rritorio '#rdido, '#ro %!lo lograron
r#onAui%tar Pal#%tina . #l %ur d# @#niia. La 'ugna ondu*o a la 0atalla d# Kad#%(, .,
aunAu# 'L0lia"#nt# Ra"%N% d#lar! Au# #l r#%ultado (a0a on%tituido una gran +itoria
'ara Egi'to, 'ri+ada"#nt# 'ar## (a0#r a'r#iado la %ituai!n d# "odo "/% r#ali%ta.
D# todo% "odo%, tra% tr#% d#%ora=onador#% aUo% d# lu(a %o<oando una %#ri# d#
inint#rru"'ida% r#0#lion#% #n Pal#%tina, 'udo 'or <in <ir"ar un tratado d# 'a= . alian=a
on #l #n#"igoP la #%#nia d# #%t# tratado #ra Au# #l <ara!n, o"o +#n#dor, r#i0a otra
no+ia #,tran*#ra 'ara %#r aUadida a %u .a i"'r#%ionant# ol#i!n d# #%'o%a%, "i#ntra%
Au# #l r#. (itita, o"o +#nido, r#t#na la %o0#rana %o0r# Siria. A '#%ar d# todo, a 'artir
d# #%t# "o"#nto o"#n=! a d#r##r #l 'od#ro d#l I"'#rio (itita, . <inal"#nt# Anatolia
%u<ri! la in+a%i!n d# traio%, <rigio% . otro% 'u#0lo% d#l "ar E#g#o%F, aunAu# lo% t#,to%
a%irio% %igu#n r#<iriNndo%# a Siria o"o 'a% d# lo% (attiP #n #<#to, %u a'ital ori#ntal,
CarAu#"i%(, r#%i%ti! (a%ta #l ;1; a. C., "o"#nto #n Au# <u# onAui%tada 'or Sarg!n II. A
'artir d# #nton#%, #l I"'#rio (itita . %u 'u#0lo d#%a'ar#i#ron d# la% '/gina% d# la
$i%toria.
Gran 'art# d# #%ta in<or"ai!n 'udo %#r r#on%truida graia% a la% in%ri'ion#%
(allada% #n la% r#gion#% irundant#%, '#ro ad#"/%, #n aAu#lla "i%"a r#gi!n d#l A%ia
oid#ntal, %# o0tu+i#ron 'ru#0a% adiional#% Au# %#Uala0an la #,i%t#nia #n #l 'a%ado d#
un 'od#ro%o r#ino Au# %# (a0a #,t#ndido 'or A%ia I#nor . Siria.
En 1318, J. L. BurH(ardt, un intrN'ido +ia*#ro %ui=o Au# arri#%g! %u +ida
#,'lorando lo% 'a%#% /ra0#%, di%<ra=ado d# d#+oto %#guidor d# Ia(o"a :lo ual
on%titua #n aAu#llo% ti#"'o% la Lnia garanta d# %al+oonduto:, ll#g! a la iudad %iria
d# $a"a :la antigua $a"at(:. En la 'ar#d d# una a%a, #n #l 0a=ar, o0%#r+! una 'i#dra
u0i#rta d# in%ri'ion#% Au# 'ar#an on%tituir una <or"a d# #%ritura *#rogl<ia,
aunAu# lo% %igno% guarda0an "u. 'oo 'ar#ido on lo% <a"iliar#% arat#r#% #gi'io%. A
%u d#0ido ti#"'o, BurH(ardt o"uni! %u d#%u0ri"i#nto #n un r#lato a#ra d# %u%
+ia*#% Au# 'u0li! aUo% "/% tard# E/ravels in &%ria and t!e :ol%Land, Londr#%, 1388F,
'#ro 'a%! "/% d# "#dio %iglo ant#% d# Au# #l a%unto lla"a%# la at#ni!n d# lo%
in+#%tigador#%. @inal"#nt#, J. A. Jo(n%on . S. J#%%u', do% a"#riano% Au# +i%ita0an
$a"a, o0%#r+aron alguna% d# #%ta% 'i#dra% on in%ri'ion#%, #"0utida% a%i"i%"o #n lo%
"uro% d# lo% #di<iio%. La (o%tilidad d# lo% nati+o% l#% i"'idi! r#ali=ar o'ia% "inuio%a%.
E%t# 'ro0l#"a %# r#%ol+i! uando Jillia" Jrig(t, un "i%ion#ro #%ta0l#ido #n Da"a%o,
ll#g! a $a"a ao"'aUado 'or #l go0#rnador turo d# Siria. E%t# di%tinguido o<iial (i=o
<r#nt# al d#%agrado d#l 'u#0lo . ord#n! #l tra%lado d# la% 'i#dra% a Con%tantino'la,
aunAu# Jrig(t o0tu+o ant#% #l +aiado d# la% in%ri'ion#%, una o'ia d# la% ual#% <u#
#n+iada 'or Nl "i%"o al Iu%#o Brit/nio.
En di%tinto% lugar#% d# A%ia I#nor, "u. di%tant#% #ntr# %, (a0an %ido
d#%u0i#rto% a%i"i%"o otro% #*#"'lar#% d# aAu#lla #,traUa #%ritura, <r#u#nt#"#nt# #n
a%oiai!n on 'i#dra% #%ul'ida%, o #n lo% alr#d#dor#% d# la% ruina% d# la% antigua%
iudad#%: #n Bog(a=:Ko#i 'or C. T#,i#r . J. $a"ilton, #n I+ri= 'or E. J. Da+i% . #n Bor,
Eu.uH, Bul(ar"ad#n, Si'.lo% . otro% lugar#% 'or di<#r#nt#% o0%#r+ador#%. En 13;7,
Jrig(t %# a+#ntur! a ad%ri0ir #%ta #%ritura a lo% $itti" E(itita%F "#nionado% 'or lo%
(#0r#o%, %ug#r#nia Au# <u# r#ogida 'or A. $. Sa.#, Aui#n "/% tard# anuni! #l
d#%u0ri"i#nto d# lo Au# Nl r#a #ra un i"'#rio largo ti#"'o ol+idado.
A la lu= #n i#rto "odo ini#rta d# la% r#<#r#nia% d#l Antiguo T#%ta"#nto, la
id#nti<iai!n 'r#%#nta0a, %in #"0argo, nu"#ro%a% di<iultad#%, .a Au#, "i#ntra% 'or una
'art# india0an Au# Siria #ra la 'atria d# lo% (itita%, 'or otra #%t# 'u#0lo #ra loali=ado
*unto a lo% (orita%, '#ri=ita%, a"orita% . *#0u%ita% o"o otro "/% d# lo% d#%di(ado%
gru'o% tri0al#% Au# tu+i#ron #l in<ortunio d# r#%idir #n la odiiada ti#rra d# Cana/n.
Por otra 'art#, i#rta% id#a% 'r#on#0ida% a#ra d# di+#r%a% a<inidad#% raial#%
#%ta0an d#%tinada% a%i"i%"o a %#r tran%<or"ada%. En #<#to, durant# largo ti#"'o %#
(a0a on%id#rado o"o un (#(o garanti=ado #l orig#n %#"ita d# lo% (itita% :Qlo% (i*o% d#
$#t(T, Au# (a0itaron #n $#0r!n #n lo% ti#"'o% d# A0ra(/n:, . d#%d# lu#go a% 'ar#an
a<ir"arlo lo% no"0r#% 'ro'io% "#nionado% #n lo% r#lato% (#0raio%: A(u"#l#(, E'(ron,
Uria(.
Entr# la% arta% d# T#ll:#l:A"arna (a0a do% dou"#nto% dirigido% a
Tar(undarau%, r#. d# Ar=aGa :un do"inio d#l litoral "#dit#rr/n#o:, #%rito% #n una
l#ngua d#%onoida, . %igni<iati+a"#nt# #%ta "i%"a l#ngua <u# (allada "/% tard# #n
alguno% <rag"#nto% d# t#,to% a'ar#ido% #n lo% alr#d#dor#% d# Bog(a=: Ko#i. E%ta
'ru#0a lingO%tia <u# #%tudiada 'or #l in+#%tigador noru#go J. A. Knud=ton, Aui#n, #n
1298, anuni! Au# #n #l tran%ur%o d# %u #,a"#n d# aAu#llo% t#,to% r#a (a0#r (allado #n
#llo% arat#r%tia% indo#uro'#a%, t#ora Au# <u# %aludada on tanta% #,'r#%ion#% d# duda
# inr#dulidad 'or 'art# d# lo% "/% i"'ortant#% <il!logo% Au# %u autor, a+#rgon=ado, %#
+io o0ligado a r#tratar%#.
A '#%ar d# todo, %# r#onoi! la i"'ortania . 'o%i0l#% i"'liaion#% d#l t#,to
(allado #n Bog(a=:Ko#i, . $ugo JinHl#r on%igui! una on#%i!n 'ara (a#r
#,a+aion#% #n aAu#lla loalidad #n no"0r# d# la G#r"/n Ori#ntal Soi#t.. S# r#ali=!
una 'ri"#ra a"'aUa d# #,a+aion#% #n 1294:129; . otra #n 1211:1218, u.o r#%ultado
<u# la r#u'#rai!n d# "/% d# di#= "il ta0lilla% u0i#rta% d# #%ritura un#i<or"#, la
"a.ora d# la% ual#% #%ta0an #%rita% #n la l#ngua d#%onoida (allada 'r#+ia"#nt# #n
la% arta% d# T#ll:#l:A"arna, la ual a% Au#d! d#"o%trado Au# #ra la l#ngua o<iial d# lo%
(itita%. Otro d# lo% dou"#nto%, r#datado #n aadio, 'u%o d# "ani<i#%to Au#
Bog(a=:Ko#i (a0a %ido la 'rini'al iudad d# aAu#l i"'#rio . Au# lo% K(#ta d# lo%
#gi'io%, lo% $atti d# lo% 0a0ilonio% . lo% $itti" d# lo% (#0r#o% #ran un "i%"o 'u#0lo.
A%i"i%"o #ra #+id#nt# Au# lo% (itita% (a0an utili=ado do% #%ritura% di%tinta%
:un#i<or"# 'ara la% n##%idad#% otidiana% . *#rogl<ia 'ara 'ro'!%ito% "onu"#ntal#%:
. do% l#ngua*#% di%tinto%: aadio # (itita.
R#%'#to a #%to, la %ituai!n #ra Au# la #%ritura un#i<or"# :adAuirida
#+id#nt#"#nt#, d# <or"a dir#ta o indir#ta, d# lo% 0a0ilonio%: 'oda %#r l#da .
o"'r#ndida #n aadio, . l#da, '#ro no o"'r#ndida, #n (ititaP "i#ntra% Au# la #%ritura
*#rogl<ia :'o%i0l#"#nt# una in+#ni!n ind#'#ndi#nt#, in%'irada #n %u ontra'artida
#gi'ia: no #ra ni l#gi0l# ni int#ligi0l#. En tal#% irun%tania% #ra o0+io Au# no #,i%ta
'o%i0ilidad in"#diata d# d#%i<rar #l (itita un#i<or"#.
Al "orir JinHl#r #n 1215, #l #%tudio d# lo% t#,to% d# Bog(a=:Ko#i <u# on<iado
a un gru'o d# a%iri!logo%, . a%i in"#diata"#nt# #l in+#%tigador (#o%lo+ao B#dri(
$ro=on. on%igui! r#%ultado% %#n%aional#%, .a Au# #ntr# 1217 . 1214 no %!lo d#%i<r! la
l#ngua, %ino Au# d#"o%tr! Au# N%ta #ra #%#nial"#nt# indo#uro'#a, tal o"o .a %u'u%o
Knud=ton.
Al 'rini'io, $ro=on., 'or <alta d# t#,to% 0ilingO#%, tu+o Au# lu(ar on una
ol#i!n d# %igno% %il/0io% # id#ogr/<io% Au# 'oda l##r :'arti#ndo d# la 0a%# d# Au# la
#%ritura '#rt#n#a a la <a"iliar +ari#dad "#%o'ot/"ia: '#ro no 'oda #nt#nd#r. En %u
tra0a*o %# +io au,iliado, a'art# d# la a'arii!n <ortuita d# no"0r#% 'ro'io%, 'or #l (#(o
d# Au# lo% #%ri0a% (itita% (u0i#%#n u%ado "u. a "#nudo 'ala0ra% 0a0il!nia%, o"o (a#
un #%ritor oid#ntal #n la atualidad, uando utili=a #,'r#%ion#% latina% tal#% o"o
viceversa o in situ. D# #%t# "odo 'udo o0t#n#r%# #l %igni<iado d# alguna% 'ala0ra%,
aunAu# no la 'ronuniai!n (itita. E%t# 'ro#%o %# +io a%i%tido 'or #l (#(o d# Au# #%ta%
'ala0ra% %u%tituti+a% #%ta0an oloada% irr#gular"#nt#P d# tal "odo la o"'arai!n #ntr#
lo% di%tinto% t#,to% '#r"ita o0t#n#r "a.or in<or"ai!n.
Una d# #%ta% 'ala0ra% %igno Au# d#%u0ri! $ro=on. <u# #l id#ogra"a NINDA, Au#
%igni<ia Q'anT, Au# a'ar#a #n una %#nt#nia u.a tran%lit#rai!n #ra:

*u *<*=)-an eateni, vadar-ma e>uteni.

Graia% a di%tinta% 'ru#0a% <ailitada% 'or otro% #*#"'lo%, (a0a 0u#na% ra=on#%
'ara r##r Au# la t#r"inai!n an d# NINDA:AN d#nota0a #l au%ati+o %ingular. Por otra
'art# 'oda %u'on#r%# Au# la 'ala0ra Q'anT 'udi#ra #%tar ao"'aUada 'or un #Aui+al#nt#
d# la #,'r#%i!n Qo"#rT, %igni<iado Au# <u# aordado al ea d# eateni, u.o <inal, 'or
onurr#nia% a%i"i%"o .a anotada%, %ug#ra la <ra%# QtL o"#%, tL o"#r/%T. Ad#"/%,
o"o la% 'ala0ra% vadar-ma e>uteni eran la ontra'artida d# ninda-an eateni, 'ar#a
'ro0a0l# Au# +adar %# r#<iri#%# a alguna la%# d# 0#0ida . #n tal o.untura la 'ala0ra
QaguaT %# 'r#%ta0a a %#r on%id#rada. En tal a%o e>uteni d#0a %igni<iar Q0#0#rT o
Q0#0#r/T, . a% la <ra%# o"'l#ta 'odra %#r:

QA(ora o"#r/% 'an, lu#go 0#0#r/% agua.T

A#'tando Au# tal int#r'r#tai!n <u#%# orr#ta, #ra #+id#nt# la a<inidad d# la
l#ngua (itita on l#ngua% 0i#n onoida%:

:itita )lem"n <ngls
Nu Nun NoG
E==at#ni E%%#n Eat
Jadar Ja%%#r Jat#r

Una +#= #%ta0l#ida% #%ta% i"'ortant#% r#laion#%, <u# r#lati+a"#nt# </il d#t#tar
otra% %#"#*an=a% "u. #%tr#(a% on <or"a% <a"iliar#% indo#uro'#a%:

:itita Latn <ngls Espa(ol
M

UH Ego I Bo
KGi% Zui% J(o ZuiNn
KGi%HGi% Zui%Aui% J(o#+#r Zui#nAui#ra

?%ta <u#, 'u#%, la 0a%# d#l 'ro#di"i#nto utili=ado 'or $ro=on. 'ara d#%i<rar la
l#ngua d# la #%ritura un#i<or"# (itita . #n #%to% dato% %# 0a%! a%i"i%"o 'ara a<ir"ar
Au#, tanto 'or %u #%trutura o"o 'or %u +oa0ulario, #%ta l#ngua #ra #%#nial"#nt#
indo#uro'#a. P#ro, ll#+ado 'or %u #ntu%ia%"o iniial, #l in+#%tigador l# atri0u.! 0a%tant#
"/% d# lo Au# lo% (#(o% *u%ti<ia0an, 'u#% o"o lu#go %# d#%u0ri!, aunAu# #l (itita #ra,
%in duda, 0/%ia"#nt# indo#uro'#o, la l#ngua d# lo% t#,to% un#i<or"#% (a0a %ido
on%id#ra0l#"#nt# in<luida 'or di+#r%a% l#ngua% #,traUa% a la <a"ilia indo#uro'#a Au#
(a0an d#*ado #n #lla %u% (u#lla%.
Dada% #%ta% di<#r#nia%, lo% <il!logo% %# +i#ron ina'a#% d# a#'tar "u(o% d#
lo% %igni<iado% Au# $ro=on. a%ign! a la% 'ala0ra% (itita%, 0a%/ndo%# #n #l 'ar#ido on
%u% %u'u#%to% #Aui+al#nt#% indo#uro'#o%P . no 'oa% autoridad#%, 'r#i'it/ndo%# no
"#no% inon%i#nt#"#nt# d# un #,tr#"o al otro, r#(a=aron la totalidad d# %u% (alla=go%.
Sin #"0argo, la %olui!n d# $ro=on. #ra <unda"#ntal"#nt# a#rtada, %#gLn <u#
d#"o%trado 'or in+#%tigaion#% "/% 'ro<unda% ll#+ada% a a0o #n la %igui#nt# dNada.
$aia 1286, la "a.ora d# lo% "/% i"'ortant#% in+#%tigador#% .a t#nan onoi"i#nto d#
#%t# (#(o. A 'artir d# #nton#%, la o"'r#n%i!n d#l l#ngua*# <u# 'rogr#%ando d# un
"odo 'aulatino . ra=ona0l#"#nt# %ati%<atorio, . #n 1254, E. $. Sturt#+ant 'udo 'u0liar
un glo%ario Au# inlua "/% d# tr#% "il 'ala0ra% (itita% . %u% orr#%'ondi#nt#%
%igni<iado%.
Graia% a #%ta in<or"ai!n, %# ll#g! a una total a'r#iai!n d# la o"'liada
natural#=a d# la% a<inidad#% raial#% d# lo% (itita%, 'u#%to Au#, .a #n 1212, E"il @orr#r
(a0a d#larado Au# #ntr# la% ta0lilla% d# Bog(a=:Ko#i %# (alla0an 'or lo "#no% o(o
l#ngua% di%tinta%. Entr# #%ta% l#ngua% 'ar#a Au# %!lo #l (itita . #l aadio (a0an go=ado
d# #%tado o<iial, 'u#%to Au# #ran la% l#ngua% Au# 'r#do"ina0an. P#ro ta"0iNn (a0a
ta0lilla% #%rita% #n la l#ngua (urriana d#l 'u#0lo d# Iitanni . #n la l#ngua a.ra (a0lada
'or %u% *#<#%P ta"0iNn (a0a otra% ta0lilla% #%rita% #n ar"#rio :l#ngua Au# 'ro0a0l#"#nt#
#ra #%tudiada '#ro no (a0lada:, #n luGiano :l#ngua r#laionada "u. #%tr#(a"#nt# on #l
(itita:, #n 'alaio :ta"0iNn d# orig#n indo#uro'#o: . (attiano :la l#ngua d# lo% (a0itant#%
a0org#n#%:. A #%ta %#ri# d# l#ngua%, atual"#nt# d#0#"o% aUadirl# una no+#na, 'u#%to
Au# a '#%ar d# la% #%'#ran=a% 'u#%ta% #n la t#%i% ontraria, #% #+id#nt# Au# la l#ngua d# lo%
*#rogl<io% (itita%, aunAu# #"'ar#ntada on la d#l un#i<or"# (itita, no #ra idNntia.
Entr# tanto %# (a0an (#(o di+#r%o% int#nto% 'or d#%i<rar la #%ritura
'itogr/<ia (itita, Au# %# iniiaron a%i in"#diata"#nt# d#%'uN% d#l (alla=go d# la%
'i#dra% d# $a"at(, #n 13;8, aunAu# on 'oo N,ito. Un #,a"#n 'r#li"inar d#"o%tr! Au#
la% ln#a% d# la #%ritura #%ta0an di%'u#%ta% 'ara %#r l#da% 'or #l %i%t#"a lla"ado d#
Q0u%tr!<#donT, . Au# 'rogr#%a0an alt#rnati+a"#nt# d# d#r#(a a i=Aui#rda . d# i=Aui#rda
a d#r#(a. Ta"0iNn 'ar#a Au# la 'ri"#ra ln#a d# una in%ri'i!n 'oda o"#n=ar 'or
ualAui#r #,tr#"o, aunAu# %# o0%#r+! Au# la 'ala0ra iniial u%ual"#nt# %# #nontra0a a la
d#r#(a. D#%d# lu#go, nuna #,i%ti! duda a#ra d# la dir#i!n d# la #%ritura, 'u#%to
Au# la% a0#=a% . otra% r#'r#%#ntaion#% gr/<ia% %i"ilar#% in+aria0l#"#nt# #%ta0an

6
Nota d#l /raductor.
dirigida% (aia #l o"i#n=o d# la ln#a. P#ro #n #%to% arat#r#% (a0a una o%a in%!lita: #n
una 'ri"iti+a <or"a "onu"#ntal #%ta0an uidado%a"#nt# #%ul'ido% #n altorr#li#+#,
"i#ntra% Au# #n un #%tilo ur%i+o %i"'li<iado, Au# %# d#%arroll! "/% tard#, lo% %igno%
#ran ini%o% E<ig. ;F.

Ba #n 1345, A. D. Iordt"ann 'ro'orion! una 'o%i0l# 'i%ta a#ra d#l
%igni<iado d# alguno% d# #%to% %igno%, uando 'u0li! una d#%ri'i!n d# un %#llo o
olgant# d# 'lata Au# %# d#a (a0a %ido adAuirido 'or un o"#riant# d# E%"irna. Era
un o0*#to #n <or"a d# "on#da, #n u.o #ntro a'ar#a una <igura Au# #nar0ola0a un
0a%t!nP la <igura #%ta0a rod#ada d# 'itogra<a% #n "iniatura . #l on*unto #%ta0a
#n#rrado #n un r#uadro "arginal Au# ont#na %igno% un#i<or"#%.
Ant#% d# la a'arii!n d#l r#lato d# Iordt"ann, #l %#llo (a0a %ido o<r#ido #n
+#nta al Iu%#o Brit/nio, #n dond# <u# %o"#tido a #,a"#n rtio 'or $#nr. RaGlin%on .
Sa"u#l Bir(, lo% ual#% ll#garon a la onlu%i!n d# Au# #ra <al%o :Bir( %u'u%o Au# %#
trata0a d# una o'ia, %#gura"#nt# un +aiado d# un original #n 'i#draP RaGlin%on ll#g! a
la onlu%i!n 'ura . %i"'l#"#nt# d# Au# %# trata0a d# una <al%i<iai!n a0%oluta:. Ant#
tan d#%<a+ora0l#% o'inion#%, #l Iu%#o d#lin! la o"'ra, '#ro %# a'ro+#(! la
o'ortunidad 'ara (a#r una %#ri# d# i"'r#%ion#% #n #ra.
En 1339, A. $. Sa.#, tra% un d#t#nido #,a"#n, ll#g! a la onlu%i!n d# Au# la%
<igura% #ntral#% #ran *#rogl<io% (itita%, Au# #%ta0an rod#ado% d# %u #Aui+al#nt#
un#i<or"#P #% d#ir, Au# #l %#llo #ra 0ilingO#.
Sin #"0argo, . a '#%ar d# %u% "Nrito%, #l tan di%'utado %#llo TarHond#"o%, aun #n
#l "#*or d# lo% a%o%, <ailita0a #%a%a a.uda a lo% d#%i<rador#%, 'u#%to Au# la %u'u#%ta
ontra'artida *#rogl<ia d# %u% di#= %igno% un#i<or"#% onta0a tan %!lo on %#i%
%"0olo%, "u. 'oo #n r#lai!n on lo% 899 %igno% . 'io on Au# u#nta #%ta #%ritura.
AunAu# "u(o% d# lo% *#rogl<io% <u#ron r#onoido% </il"#nt#, 'u#%to Au#
r#'r#%#nta0an lara"#nt# 'art#% d#l u#r'o (u"ano, a0#=a% d# ani"al#%, artulo% d#
adorno, #t., no on%tituan gran a.uda uando %# d#0a d#t#r"inar lo% +alor#% #,ato%, #%
d#ir, !"o d#0an %#r l#do%, # in#+ita0l#"#nt# %# a.! #n #l '#ligro%o a"'o d# la%
on*#tura%. S# ll#g! al #,tr#"o d# int#ntar "/% d# una do#na d# %i%t#"a% di%tinto% . R. $.
T(o"'%on, al #,'liar lo% r#%ultado% alan=ado% #n un #%tudio (#(o %o0r# alguno%
nu#+o% t#,to% (allado% #n Car(#"i%( #n 1211, o"o la o%a "/% natural #"'#=! 'or
#,'liar lo 'oo #n o"Ln Au# t#nan %u% d#%u0ri"i#nto% on lo% otro% in+#%tigador#%,
inlu.#ndo a A. $. Sa.#, R. Ru%(, P. J#n%#n, C. R. Cond#r . A. Gl#.#.
@inal"#nt#, lo% in+#%tigador#% #"'#=aron a dar%# u#nta d# Au# 'oo o ningLn
'rogr#%o %# #%ta0a r#ali=ando, ., #n 1287, J#n%#n #,'r#%! %u on+#ni"i#nto d# Au#,
"i#ntra% no %# d#%u0ri#%# un t#,to 0ilingO# #,t#n%o, la #"'r#%a 'ar#a i"'o%i0l#.
E+id#nt#"#nt#, lo Au# (aa <alta #ra Au# %# d#dia%#n a la tar#a d#l d#%i<rado
g#nt#% nu#+a%, li"'ia% d# id#a% 'r#on#0ida%. N##%idad Au# a %u d#0ido ti#"'o <u#
%ol+#ntada 'or lo% #%<u#r=o% d# ino in+#%tigador#% d# naionalidad#% di+#r%a%: $. T.
Bo%%#rt EAl#"aniaF, P. I#riggi EItaliaF, B. $ro=on. EC(#o%lo+aAuiaF, E. @orr#r ESui=aF
. I. J. G#l0 EEE.UU.F.
Tra0a*ando al 'rini'io ind#'#ndi#nt#"#nt#, #%to% ino (o"0r#% lograron ll#gar
a un au#rdo a%i o"'l#to a#ra d# lo% +alor#% <onNtio% d# "u(o% d# lo% %igno%. La
o0ra d# G#l0 :ittite :ierogl%p!s <-<<-<<< EC(iago, 1251:1256:1278F no% 'ro'oriona un
in%truti+o ati%0o d# lo% "Ntodo% #"'l#ado%. Graia% a lo% tra0a*o% d# %u% 'r#d##%or#%,
'u0liado% durant# lo% ant#rior#% inu#nta aUo%, G#l0 on%id#r! Au# tan %!lo 'oda
a#'tar la l#tura d# do# %igno%, Au# %# atri0uan a Sa.#, @. E. P#i%#r, J#n%#n, A. E.
CoGl#. . Carl KraH. Entr# lo% %igno% u.o% %igni<iado% #ran a%i %#guro% #%ta0an:

AunAu# G#l0 %# inlina0a a a#'tar la aut#ntiidad d#l %#llo TarHond#"o%, .
ta"0iNn d# otro% +ario% %#llo% 0ilingO#%, d#l "i%"o "odo Au# (ii#ron otro% autor#% ant#%
Au# Nl, (all! una <u#nt# d# in<or"ai!n "/% "an#*a0l# #n lo% no"0r#% g#ogr/<io% Au#
a'ar#an #n lo% "onu"#nto%. Tanto "/% uanto Au# la 'r#%#nia d# #%to% no"0r#% #%ta0a
indiada 'or un d#t#r"inati+o a'ro'iado :uno o do% 'io% d# "ontaUa: . 'or lo tanto no
(a0a ninguna di<iultad #n #nontrarlo%, aunAu# %u id#nti<iai!n orr#ta #ra .a d#%d#
lu#go otra o%a. Por #*#"'lo, #l #"'la=a"i#nto 'r#i%o d# Car(#"i%(, iudad Au# t#na
<a"a d# %#r #l "/% i"'ortant# #%ta0l#i"i#nto (itita %o0r# #l Eu<rat#%, #ra d#%onoido
(a%ta Au# G#org# S"it( d#%u0ri! Au# %# trata0a d# la "od#rna J#ra0lu%. Por otra 'art#,
aunAu# #ra ra=ona0l# %u'on#r Au#, %i #l no"0r# d# un lugar d#t#r"inado a'ar#a
<r#u#nt#"#nt# #n un gru'o d# in%ri'ion#%, N%ta% "u. 'ro0a0l#"#nt# %# r#<#riran a
aAu#lla loalidad, la r#<#r#nia no %#r+a d# gran a.uda, a "#no% Au# %# %u'i#%# algo
a#ra d# la (i%toria d# la iudad 'or otra% <u#nt#%P 'or #*#"'lo, #n r#lato% gri#go% o
a%irio% Au# la "#niona%#n 'or %u no"0r#.
Cino iudad#% u"'lan la% n##%aria% ondiion#%, r#%'#ti+a"#nt# la% d#
$al#0, $a"at(, Tunni, Gurgan . Car(#"i%(. Entr# N%ta%, Car(#"i%( :u.o no"0r# <u#
l#do #n 'ri"#r lugar 'or J#n%#n .a #n 1327: #ra la "/% i"'ortant#. Su no"0r# a'ar#a
on gran <r#u#nia . o<r#a 17 <or"a% di%tinta%, d# la% ual#% la %igui#nt# 'u#d# %#r
on%id#rada o"o un #*#"'lo t'io:

G#l0 o0%#r+! Au# #l 'ri"#r %igno i0a %#guido r#gular"#nt# 'or un %"0olo EHaF,
'#ro #%t# %igno #n oa%ion#% #ra o"itido, d# lo Au# d#du*o Au# d#0a %#r+ir o"o
o"'l#"#nto <onNtio. En tal a%o, #l 'ri"#r %igno d#0a %#r id#ogr/<io. Ad#"/%, %#
%a0a Au# a'ar#a %!lo #n #l no"0r# d# #%t# lugar . #n #l no"0r# d# un dio% Au# ta"0iNn
#ra #,lu%i+o d# Car(#"i%(, d# lo Au# %# d#dua Au# #l no"0r# d# la iudad
inor'ora0a #l d# una d#idad 'atrona. Con la a.uda d# la tradui!n a%iria d# Car(#"i%(
EKarHa"#%F, la <or"a (itita r#%ulta0a %#r KarHa EHaF "#:%a:Ga:%i.
Por #%t# 'ro#di"i#nto <u#ron #%ta0l#ido% #n total lo% +alor#% d# uno% +#int#
%igno% %il/0io%. P#ro 'ronto r#%ult! #+id#nt# Au# #l "Ntodo t#na %u% li"itaion#%, .
o"o %u'l#"#nto a #%t# "Ntodo, G#l0 int#nt! la '#%ada tar#a d# #%ta0l##r una o"'l#ta
onordania d# toda% la% 'ala0ra% E%#gLn india0a la 'ala0ra di+i%oraF . gru'o% d#
'ala0ra% Au# a'ar#an #n la% in%ri'ion#%, tar#a Au# d#t#r"in! una r#+i%i!n 'r#+ia d#
ada %igno indi+idual . d# %u% +ariant#%. A 'artir d# aAu, . tra0a*ando %o0r# la 0a%# d#
Au# lo% *#rogl<io% (itita%, o"o <or"a d# #%ritura, #ran di+i%i0l#% #n do% at#gora%:
id#ogra"a% . <onogra"a%, %# #%<or=! 'or di%tinguir una% <or"a% d# la% otra%. En #%ta tar#a
l# %ir+i! "u(o %u li%ta d# 'ala0ra%, 'u#% "#diant# un %i"'l# #,a"#n d#"o%tra0a Au#
i#rto% %igno% a'ar#an tan %!lo al 'rini'io d# la% 'ala0ra% . nuna o"o t#r"inaion#%
gra"atial#%. A% on%id#ra0a Au# #n una 'ala0ra, 'onga"o% d# ino %igno%, #l 'ri"#ro
. #l %#gundo, . tal +#= ta"0iNn #l t#r#ro d# #%to% %"0olo%, 'odan %#r id#ogr/<io%,
"i#ntra% Au# lo% arat#r#% uarto . Auinto deban representar valores fonticos, cu%a
funci#n era a%udar en la lectura de los signos precedentes.
El r#%ultado d# #%t# ra=ona"i#nto <u# Au# G#l0 ll#g! a la i"'ortant# onlu%i!n
d# Au# la #%ritura *#rogl<ia (itita ont#na "/% d# %#%#nta %igno% <onNtio%, nL"#ro
d#"a%iado grand# 'ara Au# <u#%#n al<a0Ntio% # in%u<ii#nt# 'ara Au# <u#%#n %il/0io%.
P#ro, %i la #%ritura no #ra al<a0Ntia, <or=o%a"#nt# t#na Au# %#r %il/0ia, 'arado*a 'ara la
Au# o<r#an una r#%'u#%ta 'lau%i0l# lo% %ila0ario% *a'onN% . (i'riota, #n lo% Au# #l
nL"#ro d# %igno% :r#%'#ti+a"#nt# 7; . 64: #% "u. r#duido, d#0ido a Au#, 'or lo "#no%
#n la #%ritura, #%to% %i%t#"a% no di%tingu#n #ntr# on%onant#% %onant#% . a%onant#% .
#%t/n r#duido% al u%o d# %igno% Au# #,'r#%an 0i#n una +oal %ola, o una on%onant# "/%
una +oal. Parti#ndo d# #%ta 0a%#, G#l0 onlua Au# #n lo% *#rogl<io% (itita% no (a0a
%igno% Au# #"'#=a%#n 'or +oal :'or #*#"'lo a':, ni %la0a% #rrada% :'or #*#"'lo pam- .
Au# tan %!lo (a0a %la0a% aa0ada% #n +oal :'or #*#"'lo 'a: . Au# la% %la0a% #rrada%
tan %!lo 'odan %#r r#'r#%#ntada% "#diant# #l u%o d# do% %la0a%, ada una d# #lla%
t#r"inada #n +oal :'or #*#"'lo, pam: pa . me-.
En total 'udo a%ignar +alor#% a #ra d# inu#nta %igno% %il/0io%, "/% d# la
"itad d# lo% ual#% on%id#r! o"o ra=ona0l#"#nt# %#guro% E<ig. 3.F. En g#n#ral, lo%
r#%ultado% Au# o0tu+o (an %ido "/% tard# 'l#na"#nt# *u%ti<iado% 'or lo% (alla=go%
r#ali=ado% 'or otro% in+#%tigador#%, Aui#n#%, natural"#nt#, (an a'ortado %u% 'ro'ia%
onlu%ion#% :la ad%ri'i!n 'or lo% uatro d#l +alor ?a al "/% o"Ln d# todo% lo% %igno%,
la id#nti<iai!n d# la l#tra u 'or Bo%%#rt . I#riggi, graia% a %u a'arii!n #n #l no"0r# d#
un r#. d# $a"at(, UEraF (i:li:na:%aP #l r#onoi"i#nto d# la l#tra i 'or I#riggi . $ro=on.P
la id#nti<iai!n d#l 'rono"0r# r#lati+o . otra% <or"a% 'or @orr#r, #t.
$u0o +ario% 'unto% %o0r# lo% Au# in#+ita0l#"#nt# di<#ran lo% ino
in+#%tigador#%P a%, un %igno Au# $ro=on. . G#l0 #%ta0an on+#nido% d# Au#
r#'r#%#nta0a la l#tra # #ra l#do o"o ra 'or Bo%%#rt . I#riggi. A '#%ar d# todo, #n 1272,
lo% ino #%'#iali%ta% (a0an logrado #%ta0l##r una li%ta d# +alor#% <onNtio% %o0r# lo%
Au# #%ta0an #n o"'l#to au#rdo. A(ora 0i#n, "i#ntra% %# (aan tan grand#% 'rogr#%o%
#n #l d#%i<rado d# la #%ritura, #l 'ro0l#"a d#l l#ngua*# %#gua %in r#%ol+#r. A%, a '#%ar
d# 'od#r l##r 'arial"#nt# la% in%ri'ion#%, #n gran 'art# %#guan inint#ligi0l#%. En tal
o.untura %# anuni! #l (alla=go d#l #,t#n%o t#,to 0ilingO# tanto ti#"'o #%'#rado.
El d#%u0ri"i#nto iniial <u# (#(o #n 1274, uando Bo%%#rt, Au# %# (alla0a
#,'lorando #l t#rr#no al 'i# d# la% olina% d# lo% "ont#% d#l Tauro, #n o"'aUa d# $al#t
Ca"0#l, d#%u0ri! la% 'la=a% <orti<iada%, #nla+ada% #n la i"a d# la% olina%, d#
Do"u=t#'# . Karat#'#, %ituada% a a"0o% lado% d#l ro J#.(an :#l P.ra"o% d# lo%
antiguo%:. La a"'aUa d# #,a+aion#% o"#n=! #n 127;, ., aunAu# %# r#ali=aron
alguna% 'ro%'#ion#% #n la% ruina% d# la "/% '#Au#Ua d# la% <ortal#=a%, Do"u=t#'#, la%
#,a+aion#% "/% i"'ortant#% %# ll#+aron a a0o #n Karat#'#.



El a#%o a #%ta <orti<iai!n on%i%ta #n do% #ntrada% #n <or"a d# T, <lanAu#ada%
'or do% lo%a% #%ulturada% # in%rita%. En ada una d# #lla%, la 'art# i=Aui#rda d# la%
in%ri'ion#% #%ta0a r#ali=ada #n l#ngua <#niia antigua, "i#ntra% Au# la d# la d#r#(a
#ran *#rogl<io% (itita%. I/% tard# %# d#%u0ri! Au#, aunAu# la +#r%i!n %#"ita ont#na
'or lo "#no% una ln#a Au# (a0a %ido o"itida #n %u rN'lia (itita, la% do% +#r%ion#% #ran
a%i idNntia%, d# %u#rt# Au# lo% in+#%tigador#% t#nan 'or <in #n %u 'od#r un Lnio t#,to
0ilingO# r#'#tido do% +##%, t#,to Au# ad#"/% t#na la longitud %u<ii#nt# o"o 'ara
'#r"itir on#0ir #%'#ran=a% d# Au# %# 'udi#ra alan=ar, graia% a #llo, una "#*or
o"'r#n%i!n d# la #%ritura *#rogl<ia (itita.
S# <ailitaron o'ia% d# la in%ri'i!n %#"ita a di+#r%o% #%'#iali%ta% #n l#ngua%
%#"tia%, #n #%'#ra d# Au# una int#r'r#tai!n on*unta '#r"iti#%# ontri0uir a la <utura
alarai!n d# la %#i!n (itita. Graia% a la% in%ri'ion#% %# d#%u0ri! Au# la <ortal#=a d#
Karat#'# <u# "andada on%truir 'or un *#<# loal d#no"inado YGdt EA%ita+anda%F, u.o
no"0r# r#i0i! la <ortal#=a, . Au# #l "i%"o <u# %#undado #n %u int#nto d# a'od#rar%# d#l
trono 'or un tal JrH EA+aritu%F, r#. d# Dnn*" EAdanaF. El t#,to aa0a0a on una
i"'r#ai!n dirigida ontra lo% Au# +iola%#n la in%ri'i!nP '#ro la "aldii!n no i"'idi!
Au# la iudad#la <u#%# d#%truida 'or #l <u#go. Di<#r#nt#% on%id#raion#% '#r"itan
d#duir Au# la iudad#la d#0i! d# %#r on%truida alr#d#dor d#l aUo ;99 a. C.
El 'ri"#r a+an# #n #l d#%i<rado d# la +#r%i!n (itita lo "ar! la int#r'r#tai!n
r#ali=ada 'or Bo%%#rt d# la% di#= 'ri"#ra% ln#a%, Au# ont#nan inu#nta . ino
'ala0ra%, dando a%i"i%"o una tradui!nP d#%'uN% d# lo ual G#l0 'u0li! un an/li%i%
d#tallado, u%ando ln#a% u/dru'l#% d# i"'r#%i!n Au# da0an: 1.DF una orr#%'ond#nia
%igno 'or %ignoP 8.DF %u tra%ri'i!nP 5.DF una tradui!n al inglN%, 0a%ada #n #l
onoi"i#nto Au# %# t#na d# la #%ritura *#rogl<ia (itita, . 7.DF una %#gunda tradui!n
r#ali=ada a 0a%# d#l "at#rial r#iNn adAuirido.
Lo% 'unto% tr#% . uatro %# (alla0an "u. 'r!,i"o% a un total au#rdo, aunAu# una
o"'arai!n on la tradui!n (#(a 'or Bo%%#rt #ra "u(o "#no% %ati%<atoria. La
onlu%i!n d# G#l0 <u# Au#, "i#ntra% la% +#r%ion#% 0ilingO#% d# Karat#'# on<ir"a0an #n
g#n#ral #l onoi"i#nto #,i%t#nt# d# la gra"/tia . la #%ritura *#rogl<ia%, 'ar#a "u.
'oo 'ro0a0l# Au# aUadi#%#n grand#% 'ru#0a% adiional#%, %i 0i#n 'ro"#tan <ailitar una
"u. Ltil a"'liai!n d#l +oa0ulario. P#ro, o"o india0a J. I#linH, #ra indi%uti0l# #l
gran i"'ato d# tal#% d#%u0ri"i#nto%.
Graia% a lo% t#,to% d# la #%ritura un#i<or"# (itita %# (an d#%u0i#rto o%a%
r#al"#nt# int#r#%ant%i"a%. La "a.or 'art# d# #%t# "at#rial <u# r#u'#rado #n la% ruina%
d# Bog(a=:Ko#i, . graia% a Nl %# %u'o Au# la d#%trui!n d# la iudad aa#i! "u(o
ant#% d# 1899 a. C. En i#rto% a%o%, . #n +irtud d#l ont#nido d# la% ta0lilla%, %# l#% 'udo
a%ignar <#(a% 'r#i%a%. A%, #ntr# un "ont!n d# orr#%'ond#nia %# (all! una arta
r#lati+a a una %oliitud (#(a 'or Ra"%N% II E1828 a 1886 a. C.F 'idi#ndo #l #"0arAu# d#
un "#tal "u. a'r#iado . r#al"#nt# "ara+illo%o, #l (i#rro, #l %#r#to d# u.a <a0riai!n
#ra, #n aAu#l ti#"'o, "ono'olio (itita.
S#gLn J. B. Prit(ard, lo% dou"#nto% 'u#d#n %#r la%i<iado% o"o (i%t!rio%,
in+oaion#%, "itologa, ritual#% . d# ar/t#r l#gal.
El "at#rial (i%t!rio onti#n# la +#r%i!n (itita d#l <a"o%o tratado #ntr#
$attu%(ili%( III . Ra"%N% II d# Egi'to, u.o% d#tall#% #ran .a onoido% graia% a la%
in%ri'ion#% gra0ada% #n la% 'ar#d#% d#l t#"'lo d# A"!n #n KarnaH. T#ni#ndo #n
u#nta Au# #l aadio, %#gLn r#+#la0an la% arta% d# T#ll:#l:A"arna, #ra la Qlingua <ranaT
d# aAu#lla N'oa, #ra #+id#nt# Au# la +#r%i!n #gi'ia, on %u r#<#r#nia a una ta0lilla d#
'lata #n+iada 'or $attu%(ili%( a Ra"%N% :Aui#n Q(a0a oloado lo% "o*on#% d# %u%
<ront#ra% #n dond# Aui%o, #n todo% lo% 'a%#%T: #ra una %i"'l# tradui!n. B graia% al
original un#i<or"# %# %u'o Au# la +#r%i!n #gi'ia (a0a %ido %util"#nt# #n"#ndada, d#
"odo Au# 'ar#i#%# Au# (a0a %ido #l <ara!n Aui#n (a0a on%#guido la 'a=P 'or lo d#"/%,
la% do% +#r%ion#% d#l tratado #ran #%#nial"#nt# idNntia%, #%tando d# au#rdo #n Au# %#
(a0a r#nuniado a la agr#%i!n, %u%titu.Nndola 'or una alian=a d#<#n%i+a.
Ta"0iNn <ailit! in<or"ai!n d# gran int#rN% (i%t!rio otro tratado #%ta0l#ido
#ntr# S(u0iliulu"a . IattiGa=a d# IitanniP #n #%t# tratado %# d#%ri0# !"o #l r#. d# lo%
(itita% ru=! #l Tigri% . onAui%t! una tra% otra toda% la% 'ro+inia% d# Iitanni. A%i"i%"o
#% int#r#%ant# d#%d# #l 'unto d# +i%ta (i%t!rio una narrai!n (allada #ntr# lo% Anal#% d#
S(u0iliulu"a, lu#go o"'ilado% 'or %u (i*o Iur%il, graia% a lo ual %# %u'o Au#, uando
#l r#. %# (alla0a #n #l 'a% d# KarHa"i% ECar(#"i%(F, #n+i! 'art# d# %u% tro'a% al di%trito
d# A"Aa, #n la% #rana% d# L0ano. E%ta #,'#dii!n au%! "u(a% 'r#ou'aion#% #n
Egi'to, 'u#%to Au# #n aAu#l "o"#nto #l 'a% %# (alla0a %in r#., .a Au# #l <ara!n (a0a
"u#rto r#i#nt#"#nt#. Sin duda 'ara #+itar "a.or#% daUo%, . tra% "adura r#<l#,i!n, la
d#%on%olada r#ina +iuda :u.o no"0r# #n la +#r%i!n (itita #% DaH(a"un: "and! un
#n+iado #%'#ial a S(u0iliulu"a, 'idi#ndo #n "atri"onio a uno d# %u% (i*o%. Al 'rini'io,
#l "onara (itita %# inlin! a on%id#rar #%ta 'ro'o%ii!n %in 'r##d#nt#% o"o un #ngaUo,
. d#*! 'a%ar #l ti#"'o %in ont#%tar. P#ro la r#ina l# r#'ro(! %u% %o%'#(a% .
S(u0iliulu"a .a no dud!.
La %#u#la d# #%ta (i%toria, Au#, d#%graiada"#nt#, no tu+o un <inal <#li=, %ali! a la
lu= graia% a una r#<#r#nia (allada #n otro t#,to. Entr# +aria% 'l#garia% Au# inlu.#n una
Q'l#garia diaria 'or #l r#.T . una Q'l#garia 'ara %#r <or"ulada #n a%o d# '#ligroT, %#
d#%u0ri! la d#no"inada Plegaria por la peste, d# Iur%il. En #%ta 'l#garia, Iur%il 'id#
'#rd!n a la% altura% 'or %u% "u(o% '#ado%, #ntr# lo% Au# %# "#nionan #l .a itado
ataAu# Au# (i=o %u 'adr# ontra t#rritorio #gi'io. E%ta #,'#dii!n 'ar## Au# tu+o o"o
r#%ultado la a'tura d# "u(o% 'ri%ion#ro% . o"o *u%to a%tigo :'or lo "#no% a% %# lo
'ar#a a Iur%il: lo% dio%#% (ii#ron Au# lo% auti+o% #gi'io% ll#+a%#n una t#rri0l# '#%t#
al 'a% d# lo% (itita%, u.o 'u#0lo .a (a0a %ido a<ligido 'or un a=ot# %#"#*ant# #n lo%
'a%ado% +#int# aUo%. B #n #%t# r#lato d# dolor %# r#+#la a%i"i%"o Au#, aunAu#
S(u0iliulu"a, atuando d# 0u#na <#, (a0a r#%'ondido a la '#tii!n (#(a 'or la r#ina d#
Egi'to, #n+i/ndol# uno d# %u% (i*o% 'ara Au# %# a%a%# on #lla, #l *o+#n <u# +ti"a d#
una a%#(an=a #n #l a"ino, %i#ndo traidora"#nt# a%#%inado, 'ro0a0l#"#nt# 'or
in%tigai!n d# un ri+al #gi'io a%'irant# al trono.
No %# no"0ra al ul'a0l#, '#ro #l di<unto "arido d# la r#ina #gi'ia #%
d#no"inado #n lo% anal#% Bi0(ururi.a% :un t#,to 'aral#lo da la +ariant# Ni0(ururi.a%:.
Lo% "od#rno% in+#%tigador#% on%id#raron al 'rini'io Au# #%t# Bi0(ururi.a% 'udi#%# %#r
#l "i%"o <ara!n AH#nat!n, '#ro lu#go (a %ido id#nti<iado, on "u(a% 'ro0a0ilidad#%,
o"o uno d# lo% .#rno% d#l <ara!n. En #<#to, AH#nat!n <u# 'adr# d# %#i% (i*a%, '#ro no
d#*! (#r#d#ro "a%ulino ., tra% %u "u#rt#, #l trono <u# ou'ado durant# 0r#+# ti#"'o, .
%u#%i+a"#nt#, 'or do% *u+#nil#% (#r#d#ro%, #l %#gundo d# lo% ual#% <u# #l tan onoido
TutanHa"!n, . %# r## Au# <u# %u on%ort#, la t#r#ra (i*a d# AH#nat!n, EnH(o%n#'aat!n,
Aui#n #%ri0i! o<r#i#ndo #l trono d# Egi'to . %u '#r%ona a un (i*o d# S(u0iliulu"a. En
uanto al on%'irador a Aui#n no d#tu+o ni #l a%#%inato 'ara i"'#dir la int#ni!n d# la
r#ina d# a%ar%# on un 'rni'# #,tran*#ro, tal +#= r#+#la%# %u id#ntidad al ou'ar #l trono
d#%'uN%. S#a o"o <u#r#, #l %igui#nt# <ara!n <u# #l %a#rdot# A., un all#gado d#
AH#nat!n.
Entr# lo% nu"#ro%o%, aunAu# 0a%tant# "al on%#r+ado%, t#,to% "itol!gio%
(allado% #n Bog(a=:Ko#i, (a. o'ia% d# la l#.#nda d# Gilga"N% #%rita% #n di<#r#nt#%
l#ngua%, #ntr# la% Au# %# inlu.#n #l aadio . #l (itita. S#ri#% d# r#lato% N'io% loal#%, #n
lo% Au# ta"0iNn int#r+i#n#n lo% dio%#%, %# r#<i#r#n a La luna que ca%# de los cielos, La
canci#n de 1lli>ummis, un #*#"'lo t'io #% la titulada ;onarqua de los cielos, #n la Au#
%# (a0la d# lo% ti#"'o% antiguo%, #n lo% Au# Alalu% go0#rna0a #n lo alto. Durant# #l
no+#no aUo d# %u r#inado l# <u# di%'utada la *#<atura 'or una d#idad 'od#ro%a Au#
r#%'onda al no"0r# d# Anu% :no"0r# Au# a lo% odo% latino% o anglo%a*on#% r#%ulta0a
0a%tant# raro:. En la lu(a 'or #l 'od#r, Alalu% <u# d#rrotado . tu+o Au# r#<ugiar%# #n #l
int#rior d# la ti#rra. Anu% go0#rn! #n %u lugar (a%ta Au# a %u +#= l# <u# arr#0atado #l trono
'or un tal Ku"ar0i%. R#onoi#ndo la %u'#rioridad d# %u ad+#r%ario, Anu% int#nt!
#%a'ar 'ara %al+ar%#, d#l "i%"o "odo Au# (i=o Alalu%, '#ro Ku"ar0i% l# ogi! 'or un
'i#, l# %a! d# lo% i#lo% . lu#go, %igui#ndo #l #u<#"i%"o d#l roni%ta, Ql# "ordi! la%
rodilla%T. $a0i#ndo 'ri+ado al d#%+#nturado Anu% d# %u "a%ulinidad, Ku"ar0i% aUadi!
#l in%ulto a la in*uria, o"iNndo%# #l d#%'o*o. La +ti"a d# #%t# ultra*ant# a%alto ad+irti!
%ol#"n#"#nt# la% (orr#nda% on%#u#nia% Au# tal ato aarr#ara, dii#ndo Au# o"o
r#%ultado d# #%ta ai!n %# (a0a d#%arrollado #n #l int#rior d# Ku"ar0i% una '#%ada arga,
la ual #%ta0a on%tituida #n r#alidad 'or tr#% dio%#%: #l 'od#ro%o dio% d# la tor"#nta, %u
%#r+idor Ta%i%u% . #l r#. Aran=a(a% E#l ro Tigri%F... A 'artir d# aAu, #l t#,to #%t/ "u.
#%tro'#ado, '#ro 'ar## Au# #l dio% d# la tor"#nta, d#0ida"#nt# d#%arrollado #n #l
int#rior d# Ku"ar0i%, logr! #%a'ar d# %u in+oluntario (uN%'#d, al Au# d#rrot! #n una
0atalla. El dio%:tor"#nta a%u"i! #nton#% #l go0i#rno d# lo% i#lo% . %# on+irti! #n la
'rini'al d#idad d# lo% (itita%.
Entr# lo% +ario% ritual#% Au# #nu"#ran lo% t#,to% %# (allan alguno% d#%tinado% a
o"0atir la 0ru*#ra . la i"'ot#nia. Uno d# lo% Au# %# r#<i#r#n a #%ta Llti"a ala"idad
o"'r#nd# 'ro#di"i#nto% Au# #,igan ingr#di#nt#% tal#% o"o (oga=a% d# 'an, (igo%,
u+a%, (i#r0a% . grano . la utili=ai!n d#l +#ll!n d# un ord#ro in"aulado, 'ara no
"#nionar lo% %#r+iio% d# una don#lla +irg#n . d# un #unuo.
Ta"0iNn (a0a ritual#% ontra la '#%t# . la% di%u%ion#% (ogar#Ua%, . la% 'l#garia%
Au# (a0a Au# <or"ular ant#% d# #rigir un nu#+o 'alaio. A%i"i%"o %# trata on 0a%tant#
#,t#n%i!n #l "odo d# anular lo% #<#to% d# un augurio ad+#r%o. La #%#nia d#l
'ro#di"i#nto on%i%ta #n ll#+ar a un 'ri%ion#ro d# gu#rra a un %antuario, #n dond# un
%a#rdot# l# unga on #l !l#o r#alP tra% +aria% #r#"onia%, #l %a#rdot# o<iiant#
d#lara0a: QE%t# (o"0r# #% #l r#.T... ., dirigiNndo%# a lo% 'od#r#% d#l "al, d#a:
QP#r%#guid a #%t# %u%titutoT. El 'ri%ion#ro #ra 'u#%to #n li0#rtad . %# l# #n+ia0a a %u
'ro'io 'a%. Su ali+io ant# #%ta in#%'#rada 0u#na <ortuna, %in duda %# +#ra '#no%a"#nt#
#n%o"0r#ido 'or la "aldii!n Au# (a0a %ido lan=ada %o0r# Nl.
La% l#.#% . r#gulaion#% Au# go0#rna0an a lo% r#'r#%#ntant#% d#0ida"#nt#
ar#ditado% d# lo% dio%#% in"ortal#% %o0r# la ti#rra o"'r#nd#n d#%d# #dito% a#ra d# la
li"'i#=a (a%ta la% 'r#auion#% Au# (a0a Au# to"ar ontra #l '#ligro d# in#ndio. S#gLn
'ar##, lo% in#ndio% aid#ntal#% d# t#"'lo% %# %u#dan on tan alar"ant# <r#u#nia,
Au# no %# on%id#ra0a %u<ii#nt# "#dida 'r#+#nti+a ontra %u% d#+a%tador#% #<#to% un
%i"'l# a%tigo no"inal. D# aAu Au#, 'ara 'r#+#nir un aid#nt# d# #%ta ndol#, todo%
aAu#llo% Au# %# (alla%#n #n #l int#rior d#l t#"'lo #n #l "o"#nto d# 'roduir%# #l %ini#%tro
#ran ond#nado% a "u#rt# *unto on %u% <a"ilia%.
Ta"0iNn (a. r#+#ladora% r#<#r#nia% a#ra d#l d#%tino Au# %#guan la% o<r#nda%
Au# %# (aan a lo% dio%#%. S# r#orda0a a lo% %#r+idor#% d# lo% t#"'lo%, 'or #*#"'lo, Au#
#ran tan %!lo lo% u%todio% d# lo% o0*#to% d# 'lata u oro Au# l#% <u#%#n #ntr#gado%. D#
"odo %#"#*ant#, uando %# o<r#an a lo% dio%#% 0u#.#% #0ado% o"o ali"#nto, #%ta0a
#%trita"#nt# 'ro(i0ido Au# lo% %a#rdot#% %#l#iona%#n lo% "#*or#% #*#"'lar#% . lo%
%u%titu.#%#n 'or 0u#.#% <lao% d# %u 'ro'i#dad...
$a0a di%'o%iion#% dirigida% a lo% o<iial#% d# la guardia . a lo% "i#"0ro% d#l
'#r%onal d#l 'alaio r#al. La% in%truion#% d#%tinada% a #%to% Llti"o% #%ta0an d#%tinada%
a Qa%#gurar la 'ur#=a d#l r#.T. $a. una r#<#r#nia a la <alta d# uidado #n la 'r#'arai!n
d# la% o"ida% r#al#%, #n la Au# %# ad+i#rt# Au# Q#l dio% d#l r#., %i no #l r#. #n '#r%ona,
%i#"'r# #%tar/ +igilandoTP lo% 'ortador#% d# agua %on r#Au#rido% 'ara Au# "ant#ngan
li"'io #l ont#nido d# %u% /ntaro%, . %# ita una oa%i!n #n la Au# #l o*o r#al o0%#r+! un
'#lo #n la 0#0ida, d#%u0ri"i#nto Au# 'ro+o! la "u#rt# d#l ul'a0l# d# n#glig#nia, un
tal Yuli.a%. Lo% =a'at#ro% %on on"inado% a u%ar tan %!lo la% 'i#l#% d# lo% 0##rro%
'ro#d#nt#% d# la oina d#l 'alaio. Todo% lo% Au# <or"a0an 'art# d#l '#r%onal d#
'alaio, d#%d# lo% oin#ro% (a%ta lo% 'anad#ro%, . d#%d# lo% o'#ro% (a%ta lo% %#r+idor#%
d# la "#%a r#al, d#0an 'r#%tar *ura"#nto d# l#altad al r#. ada "#%.
Al 'u#0lo #n g#n#ral %# l# a'lia0a un u#r'o d# l#.#% Au# #%ta0a in%'irado
#+id#nt#"#nt# #n #l antiguo C!digo d# $a""ura0i. La ol#i!n d# l#.#% #%t/
r#'r#%#ntada 'or do% ta0lilla%P 'ar## Au# (u0o una t#r#ra Au# %# (a '#rdido, onoida
'or &i alguno... a au%a d# la <ra%# Au# iniia "u(o% d# %u% 'unto%. S#gLn la o%tu"0r#
d# aAu#l ti#"'o, %# (a# #n #%ta% l#.#% una lara di%tini!n #ntr# #l (o"0r# li0r# . #l
#%la+o, . la% o"'#n%aion#% "on#taria% Au# d#0an %#r 'agada% a #%t# Llti"o
u%ual"#nt# #ran la "itad d# lo Au# %# d#0a dar al 'ri"#ro. A%, la "ulta Au# (a0a Au#
'agar a un #%la+o 'or "ord#rl# la nari= #ra d# Auin# %(#H#l% d# 'lata :#l 'r#io d# un
a0allo:, "i#ntra% Au# %i la '#r%ona (#rida #ra un (o"0r# li0r# la %u"a Au# r#i0a #ra
do0l#. D# "odo %#"#*ant#, la "utilai!n d# una or#*a #%ta0a "ultada on %#i% o do#
%(#H#l%, %#gLn la at#gora %oial d# la +ti"a. In#,'lia0l#"#nt#, un "ordi%o #n la
nari= 'ar## (a0#r %ido on%id#rado un daUo "u(o "a.or Au# la 'Nrdida d# lo% di#nt#%
:'or un 'uU#ta=o: o d# un o*o. E%to% daUo% "#nor#% EWF o%ta0an al agr#%or d# di#= a
+#int# %(#H#l%, r#%'#ti+a"#nt#. La% "ulta% i"'u#%ta% a lo% o<#n%or#% +aria0an a%i"i%"o
d# au#rdo on %u at#gora %oial. Un (o"0r# li0r# Au# "ata0a una %#r'i#nt#, "i#ntra%
'ronunia0a #l no"0r# d# otro (o"0r#, #ra ond#nado a una "ulta d# una "ina d# 'lata
Einu#nta %(#H#l%F, "i#ntra% Au# %i un #%la+o o"#ta #%ta gra+# <alta #ra ond#nado a
"u#rt#. Otra% di%'o%iion#% %# r#<#ran a una larga %#ri# d# %ituaion#% <a"iliar#%
'ro0a0l#% # i"'ro0a0l#% . a la% r#laion#% #ntr# lo% %#,o%. P#ro la "/% i"'ortant# au%a
d# inAui#tud, a *u=gar 'or la% "u(a% l#.#% Au# a #lla %# r#<i#r#n, #ra la #nor"# antidad
d# ro0o%. D# lo% do%i#nto% . 'io d# d#lito% d#tallado% #n la% do% ta0lilla%, "/% d# una
uarta 'art# %# r#<i#r# a (urto% d# una u otra la%#. La natural#=a d# #%ta% l#.#% 'u#d# %#r
d#duida d# una di%'o%ii!n Au# #nunia Au#, %i un '#rro d#+ora una antidad d# "ant#a
d# #rdo . #l 'ro'i#tario d# la "ant#a lo ad+i#rt#, N%t# #%t/ l#gal"#nt# autori=ado 'ara
"atar al '#rro . r#u'#rar d# %u #%t!"ago la "ant#a ro0ada.


II

D#%d# #l #,tr#"o nort# d#l gol<o PNr%io, #,t#ndiNndo%# 'or un a"'lio aro Au#
%# 'rolonga a lo largo d#l +all# d#l Tigri% . #l Eu<rat#% (a%ta Car(#"i%(, inur+/ndo%# a
'artir d# aAu (aia #l "ar . %igui#ndo la =ona o%t#ra d#l I#dit#rr/n#o #n dir#i!n a
Egi'to, (a. una a"'lia =ona ulti+a0l# Au# <or"a un gran %#"irulo al Au# J. $.
Br#a%t#d, ontra%t/ndolo on la 0arr#ra d# "ontaUa% . d#%i#rto% Au# lo 0ord#a 'or a"0o%
lado%, a'li! "u. a#rtada"#nt# #l no"0r# d# Creciente frtil. D#%d# #l 5699 a. C.,
a'ro,i"ada"#nt#, #n ad#lant#, %# r## Au# %# <u#ron <iltrando #n #%ta u0Nrri"a r#gi!n,
d#%d# la% in(o%'italaria% ti#rra% d# la '#nn%ula ar/0iga, una %u#%i!n d# 'u#0lo%
#"'ar#ntado% #ntr# % lingO%tia"#nt#, '#ro no raial"#nt#.
Entr# lo% 'ri"#ro% d# #%to% 'u#0lo% #"igrant#% %# (alla0an lo% 'r#d##%or#% d# lo%
aadio% . lo% 0a0ilonio%, Au# on int#r+alo% d# "/% d# "il aUo% <u#ron %#guido% 'or lo%
a"onta%, d# lo% Au# %urgi#ron lo% anan#o%, lo% ara"#o% :d# u.a <a"ilia lo% (#0r#o%
on%tituan una ra"a: . lo% na0at#o%. In#+ita0l#"#nt#, lo% ll#gado% #n Llti"o lugar
t#ndan a u%ur'ar la% adAui%iion#% d# lo% Au# l#% 'r##di#ron, . a% %u#di! Au# lo%
na0at#o% d#%'o%#.#ron a lo% #do"ita% :Aui#n#% 'r#+ia"#nt# (a0an d#%'o*ado a lo%
(orita%:, "i#ntra% Au# lo% i%ra#lita% ou'aron +iol#nta"#nt# la "a.or 'art# d#l 'a% d#
Cana/n :%#gLn toda% la% +#r%ion#%, 0a%/ndo%# #n la ra=!n 0a%tant# #nd#0l# d# Au# l#%
(a0a %ido 'ro"#tida, al 'ar##r %in 'r#ou'ar%# 'or #l tri%t# d#%tino d# %u% ant#rior#%
(a0itant#%:. Lo% anan#o% %u'#r+i+i#nt#%, Au# no <u#ron a0%or0ido% 'or lo% intru%o%,
r#tu+i#ron tan %!lo una #%tr#(a =ona d#l 'a%, a lo largo d# la o%ta "#dit#rr/n#a :lo Au#
on%titu.# atual"#nt# L0ano . Siria:, Au# "/% tard# <u# d#no"inada @#niia 'or lo%
gri#go%.
La% <ront#ra% d# #%ta r#gi!n no #%ta0an d#<inida% d# un "odo 'r#i%o . %u longitud
o%t#ra +ari! a tra+N% d# lo% %iglo% d#%d# 169 a 899 "illa%, %#gLn lo% a+atar#% d# la
%ituai!n 'oltia d#l "o"#nto. En #%ta <lutuant# . r#%tringida /r#a, lo% anan#o% 'ronto
agotaron lo% 'o%i0l#% r#ur%o% agrola% . 'ara #+itar la "u#rt# 'or inanii!n %# +i#ron
o0ligado% a #,'lotar #l "ar tanto o"o la ti#rra. A<ortunada"#nt#, lo% "ont#% d#l L0ano
#%ta0an 0i#n 'ro+i%to% d# #dro%, . #%ta riAu#=a #n "ad#ra 'ro'oriona0a un "at#rial
in"#*ora0l# 'ara la on%trui!n d# 0aro%. Ad#"/%, d#%d# la% altura% d# aAu#lla%
"ontaUa% 'oda +#r%# la di%tant# ln#a d# la o%ta d# la i%la d# C(i'r#, . tra% la% 'ri"#ra%
+i%ita% a la i%la #%ta0l#i#ron #n #lla una olonia.
Lan=ado% a una #,i%t#nia d# na+#gant#%, lo% <#niio% #"'r#ndi#ron la
#,'lorai!n d# lo% 'a%#% ad.a#nt#% . r#ali=aron int#ra"0io% d# "#rana% on lo%
(a0itant#% indg#na%. D# #%t# "odo, d# %i"'l#% "#rad#r#% %# on+irti#ron #n <a0riant#%P
uno d# %u% 'roduto% "/% r#'utado% #ra un 0#ll%i"o tint# 'ur'Lr#o, Au# #,traan d#
i#rto% "olu%o% . on #l Au# %olan t#Uir lo% t#*ido% Au# (aan on la lana 'ro'orionada
'or lo% ord#ro% d# la% tri0u% +#ina%. I/% tard#, #n %u do0l# 'a'#l d# 'rodutor#% .
"#rad#r#%, r#aron un gran i"'#rio o"#rial . %u% 'roduto% . %#r+iio% ll#garon a %#r
onoido% 'or todo #l /"0ito d#l I#dit#rr/n#o. @inal"#nt#, lo% intrN'ido% "arin#ro%
<#niio% %# a+#nturaron "/% all/ d# la% olu"na% d# $Nrul#% :#%tr#(o d# Gi0raltar: . %#
#n<r#ntaron on la% #nor"#% ola% d#l Atl/ntio . o0%#r+aron #l in#,'lia0l# <#n!"#no d#
la% "ar#a%. En #%# nu#+o "undo Au# %# a0ra ant# #llo% <undaron la iudad d# Gad#%
EC/di=F #n E%'aUa . +i%itaron la% i%la% d# Sill. :%i no <u# Cornuall#%, o"o %u'on#n
alguna% autoridad#%: 'ara a0a%t##r%# d# #%taUo. P#ro %u "a.or N,ito o"o "arino% lo
lograron a in%tigai!n d#l <ara!n #gi'io d# la 84.
a
dina%ta N#ao E492 a 625 a. C.F, Aui#n
%# di# Au# (a0a (#(o a0rir d# nu#+o un antiguo anal Au# una al Nilo on #l "ar Ro*o.
D#%d# #%t# 'unto d# 'artida, lo% <#niio% na+#garon #n dir#i!n %ur, o%t#ando .
d#%#"0arando ada otoUo 'ara 'lantar . r#og#r grano Au# l#% '#r"iti#ra %u0%i%tir. En #l
t#r#r aUo d# #%t# +ia*# %in 'r##d#nt#%, +i#ron 'or <in ant# #llo% la% <a"iliar#% olu"na%
d# $Nrul#% . alan=aron d# nu#+o Egi'to, tra% (a0#r irunna+#gado #l ontin#nt#
a<riano.
$#rodoto #,'r#%! i#rta% duda% a#ra d# tal #"'r#%a, %o0r# la 0a%# d# Au# lo%
+ia*#ro% d#lara0an Au# #n #l ur%o d# %u% +ia*#% o0%#r+aron Au# #l Sol %# +#a a %u
d#r#(a, d#tall# Au# %# %u'ona inr#0l#, Au# di<il"#nt# (a0ra 'odido %#r in+#ntado .
Au# atual"#nt# no% on<ir"a la +#raidad d#l r#lato . d# %u 'ro#=a.
No "#no% i"'ortant#% <u#ron la% ati+idad#% ultural#% #ng#ndrada% 'or la%
'#r#grinaion#% d# lo% <#niio%. E% d# %u'on#r Au#, #n lo% 'a%#% #,tran*#ro% #n dond#
#%ta0l#i#ron %u% <atora%, lo% (a0itant#% loal#% <u#ron #"'l#ado% #n alidad d# ag#nt#%
., o"o tal#%, iniiado% #n lo% "i%t#rio% d# la l#tura, la #%ritura . #l /luloP d# #%ta
"an#ra %in duda, . no 'or "#dio d#l l#g#ndario Cad"o, r#i0i#ron lo% gri#go% la #%ritura
%#"tia, %i no #n la <or"a d# un al<a0#to on%on/ntio :o"o %# %o%tu+o durant# "u(o
ti#"'o:, 'or lo "#no% o"o un %ila0ario %in +oal#% :o"o %o%ti#n# G#l0:.
$a%ta la %#gunda dNada d#l 'r#%#nt# %iglo, #l "/% antiguo #*#"'lo d# #%ta
#%ritura #ra #l (allado %o0r# la Pi#dra Ioa0itaP la ln#a 57 d# #%ta in%ri'i!n
on"#"ora #l N,ito Au# oron! la r#0#li!n d#l r#. I#%(a ontra A(a0 d# I%ra#l E342:369
a. C.F. D#%d# #nton#% %# (an (allado nu#+a% in%ri'ion#% :'or #*#"'lo, la #,i%t#nt#
%o0r# #l %ar!<ago d# A(ira": Au# (a#n r#tro#d#r la d#no"inada #%ritura al<a0Ntia
+ario% i#nto% d# aUo%P lo ual %ugi#r# Au#, d#%d# #l 1669 a. C., lo% anan#o% #%tu+i#ron
"u. atar#ado% (ai#ndo #,'#ri"#nto% on "#dia do#na d# %i%t#"a% d# #%ritura
di%tinto%, lo% ual#% inluan #l un#i<or"#.
Ant#% d# 1259, 'oa o%a %# (a0a (allado #n uanto a r#lato% (i%t!rio%, o d# otra
la%# ualAui#ra, Au# 'udi#%#n %#r atri0uido% a lo% anan#o%, ., aunAu# a r#gaUadi#nt#%, %#
ll#g! a la onlu%i!n d# Au# lo% dou"#nto% '#rdido% d#0an (a0#r %ido #%rito% %o0r#
"at#rial#% d#l#=na0l#% :tal#% o"o 'a'iro o '#rga"ino: . Au# (a0an d#%a'ar#ido. E%ta
%u'u#%ta 'Nrdida #ra 'artiular"#nt# la"#ntada 'or lo% in+#%tigador#% 00lio%, Au#,
r#ordando lo% 'aral#lo% d# Ba0ilonia . Egi'to Au# %# #nu#ntran #n #l Antiguo
T#%ta"#nto, (a0an ali"#ntado la #%'#ran=a d# Au#, al narrar la onAui%ta d# la ti#rra d#
Cana/n, alguno d# lo% li0ro% 'o%t#rior#%, 'or #*#"'lo lo% d# Jo0, E=#Aui#l # I%aa%,
'udi#%#n 'ro'orionar 'ru#0a% a#ra d# la in<lu#nia #*#rida 'or lo% anan#o% %o0r# lo%
(#0r#o%, . Au# un #%tudio d# la <u#nt# d# tal#% 'rN%ta"o% 'odra <ailitar alaraion#%
'o%i0l#"#nt# a#ra d# alguno% 'a%a*#% 00lio% o%uro% o d# di<il int#r'r#tai!n.
Por otra 'art#, .a %# (a0an (allado nu"#ro%a% r#<#r#nia% a @#niia #n t#,to%
#,tran*#ro%, %o0r# todo #n lo% d# Egi'to. La d#no"inada QPi#dra d# Pal#r"oT :'art# d#
una #%t#la #gi'ia d# ti#"'o% d# la Auinta dina%ta: r#lata Au# #l <ara!n Sn#<ru E(aia 8469
a. C.F #n+i! una #,'#dii!n 'or "ar (aia un 'u#rto d# la o%ta d#l L0ano, #n dond# %u%
r#'r#%#ntant#% adAuiri#ron 79 arga"#nto% d# trono% d# #dro 'ara la on%trui!n d#
0aro% . otro% u%o%. A 'artir d# #%t# "o"#nto, Nl . %u% %u#%or#% "antu+i#ron un int#rN%
d# 'ro'i#tario% %o0r# #l /r#a <#niia, (a%ta Au#, on #l ad+#ni"i#nto al trono d# Tut"o%i%
III, a%i la totalidad d# @#niia <u# onAui%tada 'or Egi'to. A 'artir d# #nton#%, #l
t#rritorio #%tu+o 0a*o #l do"inio d# lo% <araon#% durant# "/% d# uatro %iglo%, (a%ta Au#
<u# '#rdido 'or #l I"'#rio a au%a d# la indi<#r#nia d# la "#tr!'oli, . 'or la% intriga%
#,t#rior#%, %#gLn no% r#+#lan la% arta% d# T#ll:#l:A"arna.
E%ta <a"o%a . "u. in<or"ati+a orr#%'ond#nia no% 'on# d# "ani<i#%to a%i"i%"o
Au# (aia #l 1899 a. C., la o%ta d# @#niia, d#%d# #l "ont# Car"#lo (aia #l nort#, #%ta0a
u0i#rta d# iudad#%:#%tado Au# 'o%#an iudad#% . 'u#rto% d# on%id#ra0l# i"'ortania
:Ao, Sid!n, Tiro, B#ritu%, Bi0lo%, Si".ra, Ar+ad . Ugarit:.
Con una %ola #,#'i!n, lo% #nla+#% d# aAu#llo% 'u#rto%, una +#= <a"o%o%,
<u#ron 'ronta"#nt# id#nti<iado%. Ao, la "od#rna Ar#, %# (alla0a "#nionada #n la
li%ta d# la% onAui%ta% d# Tut"o%i% III, "i#ntra% Au# #n la% arta% d# T#ll:#l:A"arna %u
r#. #% au%ado 'or Burra0uria%( II, r#. d# Ba0ilonia, d# %aAu#ar %u% ara+ana%. Co"o
#%ala (aia #l rio llano d# E%dra#l!n . (aia #l %ur d# Galil#a, la iudad t#na una gran
i"'ortania #%tratNgia . #ra uno d# lo% o0*#ti+o% a%ignado% 'or #l alto "ando (#0r#o a la
tri0u d# A%(#r :Au# no on%igui! onAui%tarla:.
La <a0ulo%a Tiro, a(ora onoida 'or %u no"0r# /ra0# Sur :roa:, <u# on%truida
%o0r# una i%la ad.a#nt# a ti#rra <ir"#, loali=ai!n Au# la (aa di<il d# a%#diar :r#%i%ti!
#l ataAu# d# N#0u(adr#==ar durant# "/% d# tr## aUo% E636:6;5 a. C.F:. Su r#'utai!n d#
iudad in#,'ugna0l# <u# (#(a aUio% uando Al#*andro #l Grand#, #n %u ruta (aia
Egi'to, d#%'uN% d# (a0#r d#rrotado a lo% '#r%a% #n la 0atalla d# I%o%, %ol+#nt! #l 'ro0l#"a
d#l a%alto "ilitar "#diant# la la0orio%a on%trui!n d# un #%'ol!n d#%d# la orilla (a%ta la
i%la . to"! la iudad#la 'or a%alto #n %!lo %i#t# "#%#%, d#%'uN% Au# 3.999 tirio% 'agaron
on %u% +ida% %u t#"#ridad . otro% 59.999 <u#ron +#ndido% o"o #%la+o%.
La no "#no% Nl#0r# Sid!n, 'rola"ada o"o la "adr# d# Tiro, alan=! tal <a"a,
#n #l ti#"'o d# $orn#ro, Au# dio %u no"0r# a la totalidad d# @#niia, u.o% 'o0lador#%
<u#ron onoido% o"o %idonio%. La atual Saida #% una d# la% "/% antigua% 'o0laion#%
o%t#ra%, . .a #n la 'ri"#ra #nturia d#%'uN% d# J#%uri%to %u r#'utai!n #ra tan grand#,
Au# Jo%#<o ad*udia0a %u <undai!n a un ni#to d# NoN. Su larga . tor"#nto%a (i%toria tu+o
un '#rodo d# o%uridad, o"o r#%ultado d# una r#0#li!n ontra Arta*#r*#%, l#+anta"i#nto
a0ortado #n u.o tran%ur%o la iudad #nt#ra <u# 'a%to d# la% lla"a% . 79.999 d# %u%
(a0itant#% '#r#i#ron a0ra%ado% #n %u% (ogar#%P d#%'uN% d# lo ual, #l a'#%adu"0rado
"onara %# on%ol! a % "i%"o +#ndi#ndo #l "ont!n d# a%ot#% alinado% 'or #l +alor
d# la 'lata . #l oro <undido% Au# ont#na.
En uanto a lo% tr#% 'u#rto% "#nionado% #n lo% t#,to% #gi'io%, B#ritu% (a %ido
id#nti<iada on la "od#rna B#irut, Bi0lo% #% la atual J#0ail, Si".ra (a %ido r#onoida
o"o la "od#rna Su"ra . Ar+ad o Aradu% :Au#, o"o Tiro, #%ta0a %ituada #n una i%la: #%
a(ora Ruad. Sola"#nt# Ugarit . %u 'o%i0l# loali=ai!n '#r"an#an d#%onoida% .
oulta%P a '#%ar d# lo% "u(o% #%<u#r=o% r#ali=ado% 'or 'art# d# arAu#!logo% . d# otro%
in+#%tigador#%, todo% lo% int#nto% (#(o% 'ara d#t#r"inar %u #"'la=a"i#nto (a0an
<raa%ado, ., uando <inal"#nt# #l "i%t#rio <u# r#%u#lto, lo <u# 'or aid#nt#.
Una% "illa% al nort# d# LataHia :la antigua Laodi#a:, <r#nt# a C(i'r#, #n la o%ta
d# Siria, #%t/ Iin#t:#l:B#ida, #l Pu#rto Blano d# lo% gri#go%. En %u% #rana%, #l 86 d#
a0ril d# 1283, "i#ntra% %# (alla0a la0rando %u% a"'o%, un nati+o #nontr! una lo%a . al
l#+antarla d#%u0ri! Au# #rra0a la #ntrada d# un 'a%adi=o %u0t#rr/n#o.
El 'a%adi=o ondua a una /"ara "ortuoria Au# #l d#%u0ridor 'ro#di! a
%aAu#ar o"o d# o%tu"0r#. P#ro i#rto% ru"or#% a#ra d#l (alla=go ll#garon a lo%
+igilant#% odo% d#l go0#rnador loal, Aui#n o"uni! la% notiia% al D#'arta"#nto d#
AntigO#dad#% d# B#irut. El r#%ultado d# #%ta g#%ti!n <u# la in"#diata +i%ita a la tu"0a d#
C. &iroll#aud, Aui#n tan %!lo (all! #n #lla alguna% o%a% d#%'ro+i%ta% d# int#rN%. P#ro
uando R#nN Du%%aud #%tudi! "/% tard# #n Par% un 'lano d#l %#'ulro, o0%#r+!
in"#diata"#nt# un #%tr#(o 'ar#ido #ntr# #%ta tu"0a . la% tu"0a% a0o+#dada% d#
Ii#na%, "i#ntra% Au# #ntr# lo% "#nionado% r#%to% #nontraron <rag"#nto% d# #r/"ia
#g#a '#rt#n#i#nt#% al %#gundo "il#nio ant#% d# Cri%to.
En +i%ta d# #%ta% 'ru#0a% d# in<lu#nia ultra"arina, Au# india0an la #,i%t#nia d#
un antiguo 'u#rto d# "ar 'or aAu#lla% #rana%, #l QIn%titut d# @ran#T #n+i! una
#,'#dii!n arAu#ol!gia a aAu#lla =ona, 0a*o la dir#i!n d# C. @. A. S(a#<<#r, on
G#org#% C(#n#t o"o ola0orador . o"'aU#ro.
Lo% tra0a*o% d# #,a+ai!n <u#ron iniiado% #,ata"#nt# un aUo d#%'uN% d#l
d#%u0ri"i#nto iniialP al 'rini'io, #n la% #rana% d# lo Au# %# o"'ro0! #ra una
n#r!'oli%, . lu#go *unto al "ontulo d# Ra%:S(a"ra EQColina d# lo% (ino*o%TF, un
"ontulo d# uno% 13 "#tro% d# altura u0i#rto d# la aro"/tia 'lanta d# la Au# to"a %u
no"0r#. En #%ta olina, Au# #ra #n r#alidad una #nor"# au"ulai!n d# #%o"0ro%,
(#(a 'or #l (o"0r#, %# d#%u0ri! lo Au# r#%ult! %#r #l #"'la=a"i#nto d# la antigua
iudad a la Au# '#rt#n#an la n#r!'oli% . #l 'u#rto d# Iin#t:#l:B#idaP #% d#ir, Ugarit,
la iudad tan larga"#nt# 0u%ada.
La% o%"o'olita% r#laion#% d# #%ta iudad anan#a <u#ron d#"o%trada% 'or la
+ariada natural#=a d# lo% (alla=go% Au# %# r#ali=aron. Ad#"/% #ra #+id#nt# Au# #%ta%
r#laion#% (a0an +ariado %#gLn lo% ti#"'o%. S# (allaron, 'or #*#"'lo, <rag"#nto% d# una
gran #%<ing# (#(a d# 'i#dra +#rd#, Au# ll#+a0a in%ri'ion#% *#rogl<ia% Au#
d#"o%tra0an Au# la #%ultura #ra un r#galo (#(o a la iudad 'or #l <ara!n A"#no<i% III.
P#ro #%ta . otra% #%tatua% #gi'ia% (a0an %ido rota% d#li0#rada"#nt#, %in duda 'or
in%tigai!n d#l r#. a"orita A0da%(irta, o 'or lo% %#guidor#% d#l intrigant# S(u0iliulu"a,
u.o% tortuo%o% d#%ignio% r#%'#to a @#niia %ir+i! #l inauto A0da%(irta. S#a o"o <u#r#,
ta"0iNn %# d#%#nt#rr! una #%tatua d# la d#idad (itita T#%(u0.
Graia% a #%ta% . a otra% 'ru#0a%, l#nta"#nt# <u# r#on%tru.Nndo%# algo d# la
(i%toria d# la iudad. El ni+#l in<#rior d#l "ontulo "o%tra0a %igno% d# ou'ai!n
durant# #l '#rodo n#oltio :t#r#r "il#nio a. C.:. Entr# 5999 . 8999 a. C., %#Ual#% d# un
a"0io Ntnio d#"o%tra0an la ll#gada d# lo% anan#o%, Aui#n#% "/% tard# #%ta0l#i#ron
#%tr#(o% la=o% on Egi'to. D#%d# 1;69 a 1699 a. C., #%ta a%oiai!n <u# int#rru"'ida 'or
la in+a%i!n d#l +all# d#l Nilo 'or lo% (i%o%, '#ro 'ro%igui! "/% tard#
inint#rru"'ida"#nt# (a%ta #l '#rodo d# T#ll:#l:A"arna. Co"o r#%ultado d# la%
inur%ion#% (itita%, #l r#. d# Ugarit r#onoi! a la <u#r=a la %o0#rana d# S(u0iliulu"a,
%#gLn no% lo d#"u#%tran la% o'ia% d# %u orr#%'ond#nia on aAu#l 'od#ro%o "onara.
I/% tard#, la iudad +ol+i! a #%tar una +#= "/% 0a*o #l ontrol d# Egi'to . a% ontinu!
(a%ta Au# <u# in+adida 'or aAu#o% 'ro#d#nt#% d# Ii#na%. El gol'# <inal a.! %o0r# la
iudad a "#diado% d#l %iglo XII a. C., uando <u# in+adida 'or lo% a%irio%, 0a*o #l r#.
T#glat<ala%ar I, #n #l ur%o d# u.a a"'aUa Ugarit <u# total"#nt# d#%truida. Lo urio%o
d#l a%o #% Au#, graia% a #%ta d#%trui!n total, Au#d! 'r#%#r+ado 'ara la 'o%t#ridad #l
"/% i"'ortant# d# todo% lo% (alla=go% Au# <ailit! la iudad: <rag"#nto% d# la lit#ratura
anan#a Au# a'ar#i#ron in#%'#rada"#nt#, 0a*o la <or"a d# ta0lilla% d# arilla in%rita%
on arat#r#% un#i<or"#%. El 'ri"#ro d# #%to% 'r#iado% t#,to% <u# d#%u0i#rto #n #l
%#gundo "#% d# 'ro%'#ion#% arAu#ol!gia% E"a.o 1282F . ondu*o al d#%u0ri"i#nto
d# una (a0itai!n di+idida 'or tr#% 'ila%tra%, Au# #+id#nt#"#nt# (a0a %#r+ido d#
0i0liot#a. El #,a"#n d# lo% dou"#nto% 'rodu*o otra %or'r#%a. AunAu# alguno% #%ta0an
#%rito% #n la onoida #%ritura aadia, la "a.ora 'r#%#nta0a una #%ritura d#%onoida,
Au# 'ar#a on%i%tir #n no "/% d# +#inti%i#t# arat#r#% un#i<or"#%, a'ar#nt#"#nt#
al<a0Ntio%, nL"#ro Au# "/% tard# au"#nt! (a%ta tr#inta.
Iu(a% d# #%ta% inu%itada% ta0lilla% %# (allaron 0a%tant# "/% tard#. La% 'ri"#ra%,
una% inu#nta, #n %u "a.ora %i"'l#% <rag"#nto%, <u#ron 'u0liada% on loa0l# ra'id#=
'or &iroll#aud, Aui#n %i"ult/n#a"#nt# %# int#r#%a0a #n #l 'ro0l#"a d# %u d#%i<rado.
Ta"0iNn %# ou'a0an #n #llo $an% Bau#r, d# la Uni+#r%idad d# $all#, . #l %a0io <ranN% P.
D(or"#, Au# #n aAu#l #nton#% %# (alla0a #n la Q?ol# Bi0liAu#T d# J#ru%alNn. Lo% tr#%
#ran #%'#iali%ta% #n l#ngua% %#"tia% :o"o +#r#"o%, N%t# #ra un r#Aui%ito
indi%'#n%a0l#: . ad#"/% Bau#r . D(or"# 'o%#an un on%id#ra0l# onoi"i#nto d#
l#ngua*#% i<rado% :D(or"# (a0a %ido ond#orado 'or #l Go0i#rno <ranN% 'or i#rto
tra0a*o d# #%t# gNn#ro, r#al"#nt# nota0l#, Au# r#ali=! durant# la Pri"#ra Gu#rra
Iundial:.
Al 'rini'io, #l 'ro0l#"a %# 'r#%#nta0a "u(o "/% di<il d# lo Au# a(ora 'u#da
'ar##r, 'u#%to Au# no %# onoa ni la l#ngua ni la #%ritura. El (#(o d# Au# (u0i#ran
%ido utili=ado% lo% arat#r#% un#i<or"#% %ug#ra Au# lo% in+#ntor#% d# tal #%ritura
d#0an (a0#r #%tado in<luido% 'or la on+#nional #%ritura aadia. P#ro aAu t#r"ina0an
la% %i"ilitud#%, a'art# d#l (#(o d# Au# a"0a% #%ritura% 'rogr#%a0an d# i=Aui#rda a
d#r#(a. Su#da algo a% o"o %i la% <a"iliar#% l#tra% ro"ana% d# (o. #n da (u0i#ran
%ido ado'tada% 'ara %u u%o #n un nu#+o al<a0#to, #n #l ual lo% +alor#% <onNtio%
a#'tado% (u0i#%#n %ido a"0iado%, . Au# ad#"/% #n la nu#+a r#<undii!n (u0i#%#n
aUadido alguno% %"0olo% nu#+o%. Por otra 'art#, #l orto nL"#ro d# %igno% %ug#ra Au# la
#%ritura d#0a %#r al<a0Ntia o, #n todo a%o, <onNtia. Con lo ual, . %#gLn #l 'rini'io
ardinal d# la t#ora d#l d#%i<rado, una #%ritura d# tal la%# #% %u%#'ti0l# d# %#r
int#r'r#tada si puede determinarse el lengua+e sub%acente.
VCu/l #ra #%t# l#ngua*#W Al on%id#rar #%ta i"'ortant# u#%ti!n, lo% d#%i<rador#%
ll#garon ind#'#ndi#nt#"#nt# a la onlu%i!n d# Au# la r#%'u#%ta "/% 'ro0a0l#, t#ni#ndo
#n u#nta la% ondiion#% g#ogr/<ia% . otra% irun%tania%, #ra Au# d#0a %#r una l#ngua
%#"tia, on toda 'ro0a0ilidad un dial#to anan#o E<#niioF. E%ta 'r#%uni!n 0/%ia
#%ta0a %o%t#nida 'or una %#ri# d# on%id#raion#%, 'or #*#"'lo, 'or una #+id#nt#
t#nd#nia al trilit#rali%"o :"u. on+#ni#nt#"#nt# la% 'ala0ra% #%ta0an %#'arada% #n
alguna% ta0lilla% 'or tra=o% +#rtial#%:, 'or lo Au# 'ar#an %#r i#rta% arat#r%tia%
gra"atial#% . 'or #l d#%u0ri"i#nto d# una 'ala0ra (#0r#a grn Egar=#nF %o0r# un (a(a.
En una (#rra"i#nta d# 0ron# %i"ilar a la "#nionada (all! &iroll#aud "#dia
do#na d# arat#r#%, Au# on%id#r! d#0an %#r #l no"0r# d#l 'ro'i#tario o d#l art#%ano
Au# la (i=o :#n r#alidad, lo% %"0olo% r#'r#%#nta0an #l ttulo rb >!nm, o"o "/% tard#
d#"o%tr! D(or"#:. Lo% "i%"o% %#i% arat#r#% a'ar#an a%i"i%"o al 'rini'io d# una d#
la% ta0lilla%, #n dond# #%ta0an 'r##dido% 'or tr#% tra=o% +#rtial#%. &iroll#aud %u'u%o
auda="#nt# Au# #l t#,to #ra una #%'#i# d# arta, o o"uniai!n %i"ilar, dirigida a una
'#r%ona Au# ll#+a0a #l no"0r# :o ttulo: Au# (a0a d#%u0i#rto .a #n otro lugar, . Au# lo%
tr#% tra=o% r#'r#%#nta0an la 'r#'o%ii!n QaTP a%, 'or #*#"'lo, la% 'ala0ra% iniial#% d# la
arta "#nionada #ran l#da% 'or Nl o"o: Q) rb >!nm-, . d# au#rdo on #llo id#nti<i!
lo% tr#% tra=o% +#rtial#% o"o #l lamed semtico, QaT, . dio al %igno #n u#%ti!n #l +alor
Q1T. Co"'il! una li%ta d# toda% la% 'ala0ra% Au# 'udo #nontrar Au# ont#nan #%t# %igno
# in+#%tig! #ntr# lo% 'o%i0l#% #Aui+al#nt#% %#"tio%, #n 'artiular #ntr# la% #,'r#%ion#% .
ttulo% "/% o"un#%. Pronto dio on la 'ala0ra trilt#ra I L K:

Au# %ug#ra la 'ala0ra (#0r#a ml> Er#.F, %igni<iado Au# 'ar#a "u. 'ro0a0l# . Au# <u#
on<ir"ado 'or una 'ala0ra %i"ilar d# uatro l#tra% Au# #+id#nt#"#nt# #ra %u 'lural I L
K I:

Otra 'ala0ra Au# ont#na la l#tra indiadora QlT %# d#%u0ri! Au# #ra #l no"0r#
d#l dio% Baal:

otra% 'ala0ra% <u#ron id#nti<iada% o"o orr#%'ondi#nt#% a lo% nL"#ro% Q5T . Q59T.
&iroll#aud (a0a (allado, 'u#%, la% l#tra% B, m, >, b, a, s . t Ed# BMltFP uando %#
(alla0a #n tal 'unto #nontr! una ta0lilla Au# 'ar#a %#r una u#nta d#tallada, . Au#
ont#na una olu"na d# i<ra%. Con%igui! di%tinguir la% 'ala0ra% ! m s 7M8, s % E4F, % 0M E;F,
s m n E3F, Ds r ! 7A8, ! m s M% r (E16F . s m n Ds r ! E13F, . tra% #%to #l d#%i<rado <u# a%i
auto"/tioP g <u# dado 'or = g n EDagonF . on<ir"ado 'or g p n E+inoFP = <u# o0t#nida d#
= t Eoli+aF . la 'ru#0a d#"o%trati+a d# Au# #%t# +alor #ra orr#to la <ailit! a r E#droF,
m r 7antarF % M= E <u#r=aF. D# "odo %i"ilar t <u# r#+#lada 'or !t E#troF, t b E0u#noF % s p
t E*u#=FP la % 'or > s e EtronoF, #t.
Entr# tanto, D(or"# . Bau#r tra0a*a0an %o0r# 'i%ta% %i"ilar#%, aunAu# durant# un
ti#"'o #%t# Llti"o #%tu+o '#r'l#*o ant# #l u%o #n una do#na o "/% d# oa%ion#% d# la %
o"o un %u<i*o, (a%ta Au# <inal"#nt# o"'r#ndi! Au# #%ta l#tra #ra una a0r#+iatura d# la
'ala0ra Qord#roT. Bau#r (a0a o"#n=ado 'or d#t#r"inar la r#lati+a <r#u#nia on Au#
a'ar#an lo% di<#r#nt#% %igno%, . lu#go int#nt! id#nti<iar i#rto% %u<i*o%, 'r#<i*o% .
'ala0ra% "ono%il/0ia% on la a.uda d# %u onoi"i#nto d# lo% 'ro0a0l#% #Aui+al#nt#%
%#"tio% oid#ntal#%, . 'or #l (#(o d# Au# #n #%ta l#ngua la% l#tra% >, m . ? '#rt#n#an
a tr#% at#gora%.
D# #%t# "odo on%igui! lo% %igui#nt#% +alor#% alt#rnati+o% 'ara +ario% d# lo%
arat#r#% d#%onoido%, nu"#rado% aAu d# 1 a 7.

1 ! 8 f G
8 ! 1 f "
5 ! 7 f n
7 ! 5 f t

D# all #n ad#lant#, u%ando la tNnia d# la 'ala0ra 'ro0a0l#, Bau#r 0u%! . (all!
la 'ala0ra Qr#.T, +#ri<iando d# tal "odo Au# 8 f m . d# aAu Au# 1 f ?. Ta"0iNn tu+o
N,ito al d#%u0rir lo% nL"#ro% 5 . 7 . lo% no"0r#% d# la% 'rini'al#% di+inidad#%, #ntr#
#lla% El, Baal . A%tartN, . <u# ta"0iNn #l 'ri"#ro Au# 'u0li! un d#%i<rado 'r#li"inar #n
#l Hossic!en Ieitung, #l da 7 d# a0ril d# 1259.
El in+#%tigador a"#riano J. @. Al0rig(t, Au# a%ual"#nt# %# (alla0a #n
J#ru%alNn #n #l +#rano d# #%# aUo, "o%tr! una o'ia d#l in<or"# d# Bau#r a D(or"#,
Aui#n #n%#guida o0%#r+! Au# Bau#r %# (a0a #Aui+oado #n do% d# %u% +alor#%. En #<#to,
#l in+#%tigador al#"/n, %igui#ndo a &iroll#aud #n %u 0L%Au#da d# 'ala0ra% Au#
ontu+i#%#n la l#tra Q1T, (a0a id#nti<iado orr#ta"#nt# Baal, . 'ro+i%to d# tal "odo
on la on%onant# Q0T (a0a l#do #n otra 'art# b n o"o b t . +i#+#r%a. E%ta on<u%i!n
d# la QnT on la QtT . d# la QtT on la QnT, o"o 'u#d# </il"#nt# %u'on#r%#, (a0a
a<#tado d# "odo ad+#r%o %u% 'ro'!%ito% d# id#nti<iai!n d# la% 'ala0ra% %#"tia%, #n
<ra%#% tal#% o"o la ingl#%a *ot no? but ne$t mont! Eno a(ora, %ino #l "#% Au# +i#n#F, Au#
<u#ron tran%rita% 'or QTon to? tub te$n motn!-.
Una +#= orr#gido #%t# #rror, %i"'l# '#ro a'a= d# induir otro% "/% 'ro<undo%,
D(or"# 'udo r#ali=ar un r/'ido a+an#, #l#+ando #l nL"#ro d# %"0olo% id#nti<iado%
orr#ta"#nt# a 89. Bau#r, a %u +#=, r#onoi! #%t# i"'ortant# a+an# . (aia #l "#% d#
otu0r# aUadi! ino +alor#% "/% al totalP &iroll#aud 'or <in r#dond#! la #"'r#%a. D# #%t#
"odo, #ntr# lo% tr#% in+#%tigador#% r#%ol+i#ron #l 'ro0l#"a d#l l#ngua*# . la #%ritura d#
Ugarit #n u#%ti!n d# 'oo% "#%#% :lo% 'unto% #%#nial#% d# la% in+#%tigaion#% d# Bau#r
<u#ron o"'l#tado% tan %!lo #n una %#"ana:, uno d# lo% a%o% "/% r/'ido% d# d#%i<rado
Au# %# ono#.
Uno% +#int# aUo% d#%'uN% d# #%ta (a=aUa, #l ont#nido d# una '#Au#Ua ta0lilla,
d#%#nt#rrada #n #l tran%ur%o d# 'o%t#rior#% #,a+aion#% r#ali=ada% #n Ra% S(a"ra, +ino
a 'ro'orionar nu#+a in<or"ai!n. E%t# dou"#nto <ailit! un a0##dario o"'l#to d# la
#%ritura un#i<or"#, Au# Au#da0a d#"o%trado on%i%ta #n tr#inta %igno%, #ntr# lo% ual#%
%# inluan lo% +#intid!% arat#r#% on+#nional#% <#niio%, oloado% #n %u ord#n
orr#to, int#r'olado% on on%onant#% adiional#%, alguna% d# la% ual#% %# %a0a Au#
(a0an d#%a'ar#ido d# la l#ngua %#"tia oid#ntal "/% o "#no% durant# #l %iglo XII a.
C. E<ig. 2F.
Ad#"/%, la id#ntidad d# la iudad d# la olina d# Ra% S(a"ra, Au# E"il @orr#r,
'oo d#%'uN% d# la ll#gada d# S(a#<<#r, (a0a %ug#rido Au# 'oda %#r Ugarit, <u#
#%ta0l#ida %in ninguna duda, 'or r#<#r#nia% ont#nida% #n otra% ta0lilla%, una d# la%
ual#% da0a #l no"0r# d# un *#<# loal * g m d E+oali=ado o"o NiA"addaF, #ntr# u.o%
ttulo% #%ta0a #l d# ; B > 1 g r t, r#. d# Ugarit.
Otro% t#,to%, tal#% o"o 'i=arra% d# #%olar#% %o0r# la% Au# una "i%"a 'ala0ra
(a0a %ido #%rita nu"#ro%a% +##%, india0an Au# (a0a #,i%tido una #%u#la 'ara
#%ri0a% #n la +#indad d# un t#"'lo d#diado a Baal. Uno d# lo% "a#%tro%, un %a#rdot#
lla"ado Ra0ana, (a0a o"'ilado un diionario 'ara %u% di%'ulo%, . (a0a #%rito %u
no"0r# #n #l "arg#n. Ta"0iNn #ra #+id#nt# Au# #n #%t# ol#gio t#ol!gio %# (a0an
#n%#Uado +aria% l#ngua% #,tran*#ra%, #ntr# la% ual#% %# inlua #l %u"#rio E'ara
'ro'!%ito% #rudito% . #l#%i/%tio%F . #l aadio.

Entr# lo% dou"#nto% (allado%, lo% d# ar/t#r l#gal #%ta0an r#'r#%#ntado% 'or un
d#r#to ord#nando #l arr#%to d# i#rto% 0ri0on#% ontu"a#% . 'or #l t#%ta"#nto d# un
digno iudadano Au# d#*a0a toda% %u% 'o%#%ion#% t#rr#na% :inlu.#ndo %u% %#r+idor#% d#
a"0o% %#,o%: a %u #%'o%a BidaGa . r#Au#ra a %u% do% (i*o% Jaatlinu . Jaan(a"a Au# la
o0#d#i#ran %i#"'r#, 0a*o la a"#na=a d# %#r arro*ado% d#l %#no d#l (ogar <a"iliar . #l
'ago d# una "ulta d# 699 "on#da% d# 'lata al r#..
Otro% dato% ilu%trati+o% %o0r# la #,i%t#nia diaria #n Ugarit <u#ron 'ro'orionado%
'or #l ont#nido d# un "anual a#ra d#l "an#*o d# lo% a0allo%, inlu.#ndo aAu#llo%
ani"al#% Au# "o%tra0an i#rta t#nd#nia a r#lin(ar o "ord#r d#"a%iado, . una% li%ta%
#na0#=ada% 'or la 'ala0ra 0anba E'r#ioF Au# r#+#la0an #l 'ro#di"i#nto #%ta0l#ido d#
r#gat#o d#l "#rado loal. E%ta li%ta da0a no %!lo #l 'r#io "/% alto :on #l Au#
#"'#=a0an la% n#goiaion#%:, %ino ta"0iNn #l 'r#io "/% 0a*o :on #l Au# t#r"ina0a #l
r#gat#o: . ta"0iNn #l 'r#io 0ruto, #l 'r#io n#to, #l 'r#io <i*o, #l 0u#n 'r#io, #l 'r#io
"#*or . #l 'r#io d# la iudad.
P#ro #l ont#nido d# la "a.ora d# la% ta0lilla% #ra d# ar/t#r "itol!gio .
r#ligio%oP un #*#"'lo r#'r#%#ntati+o #% la Le%enda de Geret. El r#lato o"i#n=a on la
(i%toria d# K#r#t, uno d# lo% 'ri"#ro% r#.#% d# Sid!n, tr/gio '#r%ona*# Au# tu+o la
d#%+#ntura d# '#rd#r a toda %u <a"ilia: %u% (#r"ano%, %u #%'o%a . %u% (i*o%. D# N%to% una
t#r#ra 'art# "uri! #n %alud, una uarta 'art# d# #n<#r"#dad, una Auinta 'art# %uu"0i! a
una '#%t# ind#t#r"inada, una %#,ta 'art# <u# +ti"a d# una ala"idad no #%'#i<iada .
una %N'ti"a 'art# a.! 0a*o #l <ilo d# la #%'ada :#% </il ad+#rtir Au# #l autor d# #%t# r#lato
d# d#%+#ntura% no #ra un "at#"/tio:. En tan t#rri0l#% irun%tania% no #% #,traUo %a0#r
Au# la% l/gri"a% d#l d#%on%olado "onara aan %o0r# la ti#rra o"o %i <u#%#n %(#H#l% .
tan o'io%o #ra %u <luir Au# #l l#(o r#al Au#da0a #"'a'ado uando #l in<#li= %o0#rano
%ollo=a0a #n %u#Uo%. P#ro durant# %u %u#Uo a'ar#i! ant# Nl #l dio% El . %olita"#nt#
inAuiri! :o"o %i no #%tu+i#%# .a #nt#rado: la ra=!n d# tan lari"o%o d#%on%u#lo. Tra%
(a0#r%# d#%argado d# %u% '#%ar#%, #l r#. r#i0i! in%truion#% 'ara Au# r#ali=a%# i#rto%
rito% . r#lua%# a ontinuai!n un #*Nrito d# 599.999 (o"0r#% ar"ado%. Una +#=
r#ali=ada% la% !rd#n#%, #l r#. d#0a "ar(ar #n a0#=a d# #%ta% (u#%t#% durant# %#i% da%
#n dir#i!n d# Udu", u.o r#. Pa0#l t#na una 0#ll%i"a (i*a d#no"inada $urri.aP #%ta
"u(a(a no %o%'#(a0a Au# #%ta0a d#%tinada a %#r la #%'o%a d# K#r#t . a darl# "u(o%
(i*o%. Para lograr #%t# 'r#iado 'r#"io, K#r#t d#0a ataar Udu", u.o r#. #n #l %N'ti"o
da d#l a%#dio l# #n+iara do% "#n%a*#ro% 'ro+i%to% d# oro . 'lata, #n un d#%#%'#rado
int#nto 'ara Au# d#%i%ti#ra d# %u #"'r#%a. P#ro la 'lata . #l oro %#ran r#(a=ado% . #n %u
lugar %oliitara la "ano d# la 'rin#%a $urri.a.
Al d#%'#rtar, #l r#. K#r#t %igui! #%ta% in%truion#% . a %u d#0ido ti#"'o o0tu+o la
"ano d# la 0#ll%i"a $urri.a. Lo% dio%#% in"ortal#% %# r#uni#ron . K#r#t . %u no+ia
r#i0i#ron la 0#ndii!n d# El . #n lo% aUo% %igui#nt#% la <#li= 'ar#*a #ng#ndr! una
nu"#ro%a 'rog#ni#. @inal"#nt#, #l r#. a.! tan %#ria"#nt# #n<#r"o Au# %# t#"a 'or %u
+ida, '#ro d# nu#+o audi! #n %u a.uda #l dio% El. Durant# #%ta ri%i%, #l go0i#rno d#l
r#ino <u# d#%uidado, . #l 'rni'# Ba%%i0, #l (#r#d#ro d#l trono, algo t#"#raria"#nt#,
int#nt! '#r%uadir a %u aniano 'adr# 'ara Au# a0dia%# #n %u <a+or, 'ro'o%ii!n Au# no <u#
#n a0%oluto 0i#n r#i0ida. P#ro d#%ono#"o% #l r#%ultado <inal d# #%ta g#%ti!n, 'u#%to
Au# #l r#%to d# la (i%toria %# (a '#rdido.
La <iliai!n lingO%tia d# la antigua l#ngua %#"tia, #n la Au# #%t/n #%rito% #%t#
r#lato . otro% %i"ilar#%, (a %ido t#"a d# i#rta% di<#r#nia% d# o'ini!n #ntr# lo%
in+#%tigador#%. D# au#rdo on Al0r#(t Go#t=# . %u% %#guidor#%, la l#ngua d# Ugarit
d#0# on%id#rar%# o"o un l#ngua*# di%tinto, r#laionado on #l aadio 'or una 'art# .
on #l anan#o 'or la otra. S#gLn Al0rig(t . otro%, tanto la l#ngua d# Ugarit o"o #l
(#0r#o %on dial#to% %#"ita% oid#ntal#% a lo% Au# 'u#d# a'liar%#, on la% d#0ida%
li"itaion#%, #l tNr"ino anan#o. D# todo% "odo%, la o"'arai!n #ntr# la l#ngua d#
Ugarit . la% Sagrada% E%ritura% d# lo% (#0r#o% r#+#la #,traordinaria%, . tal +#= d# otro
"odo in#,'lia0l#%, %#"#*an=a% #n la l#ngua, #l #%tilo . #l ont#nido id#ol!gio.
Co"o %u% 'aral#lo% (#0raio%, la "a.ora d# lo% t#,to% d# Ugarit %on 'oNtio% .
(a#n a"'lio u%o d#l arti<iio lit#rario d#no"inado 'aral#li%"o, Au# d#t#r"ina la
r#it#rai!n d# un '#n%a"i#nto %i"ilar o d# uno antitNtio:

QA#it# llu#+# d# lo% i#lo%,
'or lo% torr#nt#% orr# la "i#l.T

A"0a% lit#ratura%, #n tNr"ino% inon<undi0l#"#nt# 'ar#ido%, "#nionan un
"on%truo d#no"inado L#+iat/n, +#nido 'or #l dio% Baal #n lo% t#,to% d# Ugarit . 'or
Ba(+N #n lo% (#0r#o%. La +#r%i!n d# Ugarit di# Au# la #,traordinaria riatura #%ta0a
dotada d# %i#t# a0#=a%.
$a. a%i"i%"o r#<#r#nia% a i#rta% 'r/tia% %ari<iial#% d# lo% anan#o% Au#
r#a'ar##n #n #l Antiguo T#%ta"#nto, #n dond# %# d#%ri0#n on lo% "i%"o% tNr"ino%
tNnio% u%ado% #n lo% ritual#% d# Ugarit Qla o<r#nda d# 'a=T, Qla o<r#nda d# r#'arai!nT,
Qla o<r#nda d# 'ri"iia%T, Qla o<r#nda %in "/ulaT, Q#l 'an d# lo% dio%#%T.
D# "odo %#"#*ant#, "u(a% #,'r#%ion#% Au# %# %u'onan (#0r#a% %# #nu#ntran
#n %u <or"a "/% antigua #n Ugarit: QCual d#%#a la i#r+a la% orri#nt#% d#l aguaT EP%. 71,
8F, QCon arro.o di+inoT EP%. 47, 19F, Q...d# la gro%ura d# la ti#rra . d#l roo d#l alto
i#loT EGn., 8;, 52FP "i#ntra% Au# otra% <ra%#%, aunAu# "#no% lit#ral#% #n %u #"'l#o,
"u#%tran #+id#nt#% %igno% d# ada'tai!n: QEl Au# a0alga %o0r# la% nu0#%T, Q$# aAu Au#
Ba(+N a0alga %o0r# nu0# lig#raT EI%., 12, 1F, QBo di+idirN #l "arT, QEl Au# #n do% 'art#%
di+idi! #l "ar Ro*oT EP%., 156, 15F . QBo %N Au# Al#.n, #l (i*o d# Baal, +i+#T, QBo .a %N
Au# "i R#d#ntor +i+#T EJ0., 12, 86F.
Ant# #%ta% . otra% "u(a% orr#%'ond#nia%, alguna% d# #lla% a%o"0ro%a% :#n
Ugarit %# (allan r#<#r#nia% a un Santa Santoru" #n #l t#"'lo, a un (Nro# 'o'ular
lla"ado Dani#l, QAui#n d#id# la au%a d# la +iuda . *u=ga #l a%o d#l (uNr<anoT, . a Baal,
Aui#n o"o (i*o d# dio% 7bn elm8 #% "u#rto . lu#go r#%uita:, #% in#ludi0l# la onlu%i!n
d# Au# "u(a% d# la% r##nia% . 'r/tia% r#ligio%a% d# lo% anan#o% <u#ron ado'tada%
'or lo% (#0r#o% . <u#ron +#rtida% #n #l Antiguo T#%ta"#nto.
AunAu# la r#ligi!n d# lo% anan#o%, o"o la d# lo% ant#'a%ado% d# lo% (#0r#o%,
<u# induda0l#"#nt# 'olit#%ta, %# (a %ug#rido Au# (aia la N'oa d# la onAui%ta d#l 'a%
d# Cana/n %u% r##nia% (a0an o"#n=ado .a a #+id#niar inlinaion#% "onot#%ta%,
%i#ndo %u% do% d#idad#% 'rini'al#% El . %u (i*o Baal. En una #%t#la (allada #n Ra%
S(a"ra, El #% r#'r#%#ntado o"o un (o"0r# aniano, on 0ar0a%, %#ntado %o0r# un trono
. #n #l ato d# r#i0ir una o<r#nda d#l r#. d# Ugarit. S# l# d#no"ina QPadr# d# lo% aUo%T
Eo"'/r#%# on QEl Padr# Et#rnoT d# I%aa% . #l Q&i#*o d# da%T d# Dani#l ^Dn., ;, 2gF, .
%# (a0la d# Nl o"o d# un S#Uor 'od#ro%o, r#"oto . tra%#nd#nt#, #% d#ir, o"o
'o%##dor d# lo% "i%"o% atri0uto% on lo% Au# lo% i%ra#lita% d#%ri0i#ron a %u Dio%,
on#0ido original"#nt# o"o una di+inidad lunar, u.o (ogar #ra una ti#nda.
Ci#rta"#nt# #% "u. %igni<iati+o Au# El %#a #l no"0r# on Au# #% d#no"inado Ba(+N #n
#l GNn#%i% Ea "#nudo #n #l 'lural "a.#%t/tio Elo(i"F.
D#%d# lu#go 'ar## 'o%i0l# Au# una 'art# d# la lit#ratura d# lo% anan#o%, Au# %#
on%id#ra '#rdida, (a.a %ido #n r#alidad 'r#%#r+ada #n la% Sagrada% E%ritura% d# lo%
(#0r#o%, aunAu# #% i"'o%i0l# 'r#i%ar la #,t#n%i!n d# tal#% 'rN%ta"o%. Entr# tanto #l
(alla=go d# #*#"'lar#% ai%lado% d# la #%ritura d# Ugarit #n B#t( S(a"#%(, . ta"0iNn #n
#l Ion% Ta0or #n Galil#a, %ugi#r# Au# tal +#= 'u#dan #%'#rar%# nu#+o% d#%u0ri"i#nto%
d# otra% #,t#n%a% au"ulaion#% d# #%to% int#r#%ant#% dou"#nto% #n loalidad#% al#*ada%
d# Ra% S(a"ra.


III

Durant# largo ti#"'o %# on%id#r! Au# #l "/% antiguo d# lo% t#,to% (allado% #n
t#rritorio gri#go #ra una in%ri'i!n %o0r# un +a%o d# #%tilo di'il!n, 'ro#d#nt# d# At#na%.
P#ro #%t# (alla=go, <#(ado #n ;69 a. C., no 'oda %#r on%id#rado d# gran %igni<iai!n
(i%t!ria, 'u#%to Au# #%t# "#n%a*# d#l 'a%ado d#a tan %!lo: QR#i0a #%to aAu#l d# lo%
dan=ant#% Au# "/% graio%a"#nt# no% di+i#rta.T
$a%ta (a# 'oo, lo% o"i#n=o% d# la (i%toria d# lo% gri#go% #%ta0an a%oiado% on
#l <inal d# la Edad d#l Bron#, (aia #l aUo 1199 a. C.P aont#i"i#nto Au# <u# 'r##dido
'or la ll#gada al /r#a #g#a d# lo% dorio%, '#rt#n#i#nt#% a una %u'u#%ta nu#+a ra=a, lo%
gri#go%, ono#dor#% d#l (i#rro. P#ro atual"#nt# %# r#ono# Au#, 'or #l ti#"'o #n Au#
a'ar#i! #n la #%#na #%t# 'artiular onting#nt# (#lNnio, #l 'a% (a0a %ido .a gri#go
durant# #ra d# "il aUo%.
Sin #"0argo, ant#% d# 13;9, aun ad"iti#ndo #%to% (#(o%, lo% r#lato% (o"Nrio%
#ran on%id#rado% "#ro% #nt#% d# <ii!n, . #l 0i#n onoido (i%toriador G#org# Grot# %#
li"ita0a a "ani<#%tar #l %#ntir d# %u N'oa uando d#lara0a Au# a lo% o*o% d# la
in+#%tigai!n "od#rna la gu#rra d# Tro.a on%titua tan %!lo una l#.#ndaP 'unto d# +i%ta
Au# a'#na% <or"ulado tu+o Au# "odi<iar%#, o"o r#%ultado d# la% ati+idad#%
arAu#ol!gia% d# $#inri( S(li#"ann.
En ontra d# toda% la% %u'o%iion#%, S(li#"ann logr! loali=ar #l #"'la=a"i#nto
d# la Au# %u'ona "tia iudad#la d# Tro.a, ., tra% (a0#r #<#tuado #n aAu#l lugar
#,t#n%a% #,a+aion#%, id#nti<i! nu#+# #%trato% o iudad#% %u'#r'u#%ta%, la %#,ta d# la%
ual#% on%id#r! Au# #ra la Tro.a (o"Nria. Tra% (a0#r on<undido d# tal "odo a lo%
#,'#rto%, S(li#"ann dirigi! %u at#ni!n a la "i%"a '#nn%ula (#lNnia, #n dond#, una
+#= "/%, %u% id#a% antion+#nional#% 'rodu*#ron r#%ultado% %or'r#nd#nt#%. D# au#rdo
on una antigua tradii!n, d# la Au# %# (a0a (#(o #o #l gran g#!gra<o gri#go Pau%ania%
E%iglo II d. C.F, la% ruina% d# la <ortal#=a d# Ii#na% ont#nan la tu"0a d# Aga"#n!n .
d# otro% gu#rr#ro% Au# al r#gr#%o d#l %itio d# Tro.a (a0an %ido traidora"#nt# a%#%inado%
'or Egi%to . Clit#"n#%tra. Sigui#ndo #%t# r#lato, S(li#"ann o"#n=! a #,a+ar #n
Ii#na% . %il#nio r/'ida"#nt# a %u% rtio% :Aui#n#% on%id#ra0an %u int#nto o"o una
'Nrdida d# ti#"'o . d# #%<u#r=o%: al loali=ar lo Au# d#no"in! Qrulo d# tu"0a% r#al#%T,
Au# ont#nan una %#ri# d# %#'ulro% d# L'ula, tallado% #n la roa a uno% 3 "#tro% d#
'ro<undidad. En on*unto %# (allaron lo% r#%to% d# di#inu#+# '#r%ona% :(o"0r#%,
"u*#r#% . niUo%: *unto on nu"#ro%a% ar"a% . adorno% d# oro.
D# #%t# "odo %# d#%u0ri#ron 'ru#0a% indiadora% d# una i+ili=ai!n "iNnia,
Au# r#tro#da #n la $i%toria (a%ta la 'ri"#ra "itad d#l %#gundo "il#nio a. C. . tal +#=
aLn "/% all/, %i 0i#n nada %ug#ra Au# #%to% 'r#ur%or#% <u#%#n .a gri#go%.
A #%to% d#%u0ri"i#nto% 'ronto +ini#ron a aUadir%# lo% r#ali=a do% 'or Art(ur
E+an% #n la i%la d# Cr#ta. Junto on la '#nn%ula . #l ar(i'iNlago gri#go on%titu.# Cr#ta
una d# la% tr#% r#gion#% 'rini'al#% d#l /r#a #g#a, . #l int#rN% d# E+an% 'or %u%
'o%i0ilidad#% arAu#ol!gia% %# d#%'#rt! #n 1339P E+an% #ra #nton#% on%#r+ador d#l
A%("ol#u" Iu%#u" d# O,<ord #n u.a alidad r#i0i! una lo%a d# 'i#dra, 'ro#d#nt#
d# Cr#ta, Au# (a0a %ido #n+iada 'or Gr#+ill# C(#%t#r, #n la Au# %# (alla0an in%rita%
"ara% *#rogl<ia% d#%onoida%. Con la int#ni!n d# %#guir #%ta 'i%ta (a%ta #l <inal, .a
Au# r#a 'oda onduir al d#%u0ri"i#nto d# t#,to% #%rito% '#rt#n#i#nt#% a lo% "/%
r#"oto% (a0itant#% d# la r#gi!n, E+an% %# dirigi! a Gr#ia #n 1325 . #n #l %igui#nt# aUo,
tra% r#ali=ar un int#nto d# #,'lorai!n #n Cr#ta, d#%u0ri! . adAuiri! #n Kno%%o% una
'art# d# una iudad #n ruina%. Co"'r! #l r#%to d# la iudad #n 1299 . #n #%t# "i%"o aUo
o"#n=! la% #,a+aion#%P a%i in"#diata"#nt# d#%u0ri! una gran ol#i!n d# ta0lilla%
d# arilla.
E%to% dou"#nto% ll#+a0an gra0ado%, no lo% *#rogl<io% (allado% #n la lo%a d#
'i#dra, %ino una #%ritura total"#nt# di%tinta. En total %# (allaron tr#% la%#% d# #%ritura%:
la Au# %# d#%u0ri! #n 'ri"#r lugar . do% "/%P una d# #lla% 'ar#a 'ro0a0l# Au# <u#%# una
%i"'l# "odi<iai!n d# la otra, . %u d#%u0ridor la% d#no"in! Lin#al A . Lin#al B. D#%d#
lu#go no %# onoa ni la l#ngua ni la #%ritura d# ninguna d# la% tr#%, . #%t# #%tado d#
o%a% '#rdur! durant# lo% %igui#nt#% inu#nta aUo%.
E+an% %# (alla0a, #ntr# tanto, a0%orto #n la in"#n%a tar#a d# #,a+ar . r#on%truir
la% ruina% d# Kno%%o%. La #%trutura 'rini'al d# la iudad #%ta0a on%tituida 'or la%
ruina% d# un gran 'alaio Au# ou'a0a "/% d# 8 $a. . o"'r#nda un +#rdad#ro la0#rinto
d# (a0itaion#%, +#%t0ulo% . orr#dor#% Au# #n alguno% %itio% alan=a0an +ario% 'i%o% d#
altura . %# agru'a0an #n torno a un 'atio #ntral. E%t# 'alaio on%titu.! una 'ru#0a
#+id#nt# d# Au# all #,i%ti! una i+ili=ai!n d# un ni+#l in#%'#rada"#nt# #l#+ado, Au#
'o%#a r#<ina"i#nto% tal#% o"o uarto% d# 0aUo on a#%orio% 'ro+i%to% d# agua
ali#nt# # inlu%o un 'r#ur%or d#l "od#rno QGat#r lo%#tT. Por d#<#r#nia a Iino%, un
"onara l#g#ndario d# la i%la, E+an% dio a #%ta ultura #l no"0r# d# Q"inoiaT.
En la iudad <u#ron (allado% a%i"i%"o r#%to% n#oltio%, Au# on%tituan un
d#'!%ito %u0.a#nt# d# uno% 54 'i#% Euno% 11 "F d# #%'#%or. E%ta ou'ai!n d# aAu#lla
loalidad durant# la Edad d# Pi#dra d#0i! d# t#n#r una durai!n d# +ario% "il#nio% .
'ro0a0l#"#nt# t#r"in! #n #l "il#nio I& a. C. Co"#n=! a ontinuai!n la Edad d#l
Bron#, la ual, 'ara <ailitar %u #%tudio, (a %ido di+idida #n tr#% '#rodo%, d#no"inado%:
Iinoio Pri"iti+o, Iinoio I#dio . Iinoio hlti"o EIP, II, IUF. Cada uno d#
#%to% '#rodo% (a %ido %u0di+idido #n tr#% <a%#%, nu"#rada% I, II, III, Au# r#'r#%#ntan #l
o"i#n=o, la "adur#= . #l d#linar <inal. Graia% al art# r#t#n%# 'udi#ron o0t#n#r%#
<#(a% a0%oluta%, #%'#ial"#nt# graia% a la #r/"ia . ta"0iNn 'or lo% %inroni%"o% on
Egi'toP 'or #*#"'lo, un #%tilo d# #r/"ia arat#r%tio d#l IU I, #,'ortado d#%d# la i%la
a Egi'to, <u# (allado #n #l +all# d#l Nilo #ntr# otro% r#%to% '#rt#n#i#nt#% a la 13.
a
dina%ta
E16;9 a 1569 a. C.F.
S# alul! Au# #l gran 'alaio data0a d#l '#rodo II I E8199 a 1299 a. C.F.
Par## Au# durant# #l II II la #%trutura <u# d#%truidaP "/% tard# <u# di%#Uada d# nu#+o
. r#on%truida, '#ro lu#go <u# d# nu#+o gra+#"#nt# d#t#riorada. En IU I <u# #"'r#ndida
la r#on%trui!n <inal . #%ta o0ra %o0r#+i+i! (a%ta IU II. La iudad <u# #nton#%
d#%truida . '#r"an#i! .a d#%i#rta, aunAu# #,i%t#n indiio% d# una t#ntati+a d#
r#ou'ai!n #n IU III. D#%'uN% la iudad <u# a0andonada a la ruina . la d#%trui!n. Su
la0#rinto d# orr#dor#% . %u0t#rr/n#o% dio lugar on #l tran%ur%o d#l ti#"'o a la l#.#nda
gri#ga d#l La0#rinto d# Cr#ta . d#l t#rri0l# Iinotauro :"#dio (o"0r#, "#dio toro:Au# %#
%u'ona (a0ita0a #n Nl.
El <in d# la i+ili=ai!n r#t#n%# 'ar#a %#r tan in#,'lia0l# o"o %u% o"i#n=o%.
D# au#rdo on Tudid#%, Iino% <u# un gri#go, aunAu# $#rodoto o'ina0a d# "odo
di<#r#nt#P "i#ntra% Au#, %i (a0a Au# r##r a $orn#ro, 'or lo "#no% ino 'u#0lo%
di%tinto% (a0an +i+ido #n la i%la #n otra N'oa. La% o'inion#% "od#rna% #ran igual"#nt#
+ariada%. J. D\r'<#ld, Au# (a0a a.udado a S(li#"ann #n Tro.a, %# inlina0a 'or la
t#ora d# Au# tanto #l art# r#t#n%# o"o #l "iNnio #ran #%#nial"#nt# <#niio%. Eduard
I#.#r, un #%'#iali%ta #n (i%toria antigua, r#(a=a0a o"o lugar d# orig#n #l A%ia I#nor,
"i#ntra% Au# E+an% #%ta0a on+#nido d# Au# la ultura d# la i%la, Au# on#da 'oda
(a0#r %ido a<riana #n %u orig#n, %# (a0a d#%arrollado d# un "odo arat#r%tio #n %u
/r#a #g#a. A'r#ia0a d# tal "odo la% r#ali=aion#% r#t#n%#% Au# aa0! d#<#ndi#ndo la
t#%i%, a '#%ar d# la a0ru"adora antidad d# 'ru#0a% ad+#r%a%, d# Au# lo% "iNnio% #ran
"inoio% in+a%or#% d# la '#nn%ula . Au# la i+ili=ai!n d# la ti#rra <ir"# #ra r#%ultado d#
la i+ili=ai!n r#t#n%#. E+an% "antu+o #%t# 'unto d# +i%ta (a%ta %u "u#rt# #n 1271, . tan
grand# #ra #l '#%o d# %u autoridad, Au# durant# largo ti#"'o i"'idi! la +#rdad#ra
a'r#iai!n d# la +ida d# lo% #g#o% durant# la Edad d#l Bron#.
La% 'ru#0a% <ailitada% 'or la #%tratigra<a d# la '#nn%ula ll#+aron al
r#onoi"i#nto d# tr#% '#rodo% (#l/dio%: 'ri"iti+o, "#dio . Llti"o, orr#%'ondi#nt#%
"/% o "#no% a lo% r#%'#ti+o% '#rodo% "inoio%, . (aia 1259 no 'oo% arAu#!logo%
(a0an ll#gado a la onlu%i!n d# Au# la ll#gada d# lo% 'ri"#ro% gri#go% a Gr#ia
oinidi! on #l o"i#n=o d# la Edad d#l Bron# I#dio, alr#d#dor d# 1299 a. C., . Au# %u
ll#gada %# antii'! #n uno% o(o %iglo% a la lla"ada in+a%i!n d!ria. Po%i0l#"#nt#, lo%
r#iNn ll#gado% %# "#=laron on lo% (a0itant#% d# aAu#lla /r#a d#l '#rodo (#l/dio
'ri"iti+o, lo% ual#% on%tituan un 'u#0lo Au# no #ra indo#uro'#o . Au# (a0a
introduido no"0r#% d# lugar#% . o%a% Au# aa0a0an #n :nt(o%, :a%%o%, :tto% . :#n#P 'or
#*#"'lo Korint(o%, Parna%%o%, $."#tto%, I.H#n#. D# #%t# "odo %urgi! una #%u#la d#
'#n%a"i#nto Au# %# o'ona a E+an% . a %u% o'inion#%. E%ta #%u#la %o%t#na Au# la
i+ili=ai!n d# la '#nn%ula, %i 0i#n 'udo (a0#r %ido in<luida 'or la d# Cr#ta, #n gran 'art#
#ra total"#nt# ind#'#ndi#nt#. En uanto a la% 'ru#0a%, tanto ultural#% o"o d# ualAui#r
otro ti'o, Au# E+an% on%id#ra0a o"o t#%ti"onio% d# la onAui%ta . ou'ai!n r#t#n%#
d# la '#nn%ula, %# %o%t#na Au# #n r#alidad d#0an %#r on%id#rada% d# "odo total"#nt#
di%tintoP #% d#ir, o"o indiadora% d# un ontrol d# la '#nn%ula %o0r# Kno%%o%.
La ari"onia d# la %ituai!n <u# ar##ntada 'or #l d#%u0ri"i#nto d# i#nto% d#
ta0lilla% d# Lin#al B #n la '#nn%ula, onr#ta"#nt# #n P.lo% . Ii#na%. Co"o %u%
'aral#lo% r#t#n%#%, #%to% dou"#nto% %# a*u%ta0an a uno u otro d# do% ti'o% 'rini'al#%,
%i#ndo uno% r#tangular#% :#n <or"a d# '/gina: . otro% largo% . #%tr#(o%, a "#nudo on
#,tr#"o% r#dond#ado% :#%tilo (o*a d# 'al"#ra:.
Era #+id#nt# Au# d#%'uN% Au# la arilla d# #%ta% ta0lilla% (a0a %ido "od#lada #
in%rita, la% ta0lilla% %#a% :no oida%: (a0an %ido oloada% #n a*a% d# "ad#ra.
Aid#ntal"#nt#, %u on%#r+ai!n (a0a %ido a%#gurada 'or #l oido Au# r#i0i#ron
uando lo% #di<iio% #n Au# #%ta0an al"a#nada% ardi#ron (a%ta lo% i"i#nto%, 0i#n d#
"odo a%ual, 0i#n o"o r#%ultado d# un ataAu# #n#"igo. Inlu%o #n tal a%o, la %u#rt#
%#gua d#%#"'#Uando un i"'ortant# 'a'#l, 'u#% #n P.lo%, 'or #*#"'lo, %# o0%#r+!
<r#u#nt#"#nt# Au# la% ta0lilla% Au# (a0an ado on la ara (aia a0a*o #%ta0an a +##%
"u. #%tro'#ada% a au%a d# la ai!n d# "iro%!'ia% raiilla%, "i#ntra% Au# otra% Au#
(a0an ado on la ara (aia arri0a #%ta0an #n "u(o "#*or #%tado.
A(ora %a0#"o% Au# #l "at#rial Lin#al B #%ta0a "u(o "/% a"'lia"#nt#
di%tri0uido #n la '#nn%ula Au# #n Cr#ta, #n dond# :d# "odo "u. di%tinto a lo Au# %u#da
on #l Lin#al A: %# irun%ri0a a Kno%%o%.
P#ro #l %igni<iado d# #%ta '#uliar di%tri0ui!n d# lo Au# %# on%id#ra0an
dou"#nto% "inoio% %igui! %i#ndo %u%#'ti0l# d# di+#r%a% int#r'r#taion#%, . E+an% .
%u% %#guidor#% ado'taron o0%tinada"#nt# #l 'unto d# +i%ta d# Au# #%t# dato on<ir"a0a la
do"inai!n r#t#n%# d# ti#rra <ir"#. En tal litigio%a% irun%tania%, la u#%ti!n d#l
d#%i<rado d#l Lin#al B ll#g! a adAuirir una i"'ortania ruial, 'u#%to Au# #ra #+id#nt#
Au# la in<or"ai!n Au# %# o0tu+i#%# d#idira la u#%ti!n.
P#ro #n tan +ital a%unto, 'oo o ningLn 'rogr#%o %# (a0a (#(o, . #n gran 'art#
(a0a Au# ul'ar d# #llo al 'ro'io E+an%, .a Au# lo% in+#%tigador#% %!lo #n rara% oa%ion#%
(a0an 'odido #%tudiar lo% dou"#nto% i"'ortant#%. @inal"#nt# a'ar#i! %u o0ra &cripta
;inoica ELondr#%, 1292F, '#ro #%ta0a d#diada a%i #nt#ra"#nt# al "at#rial *#rogl<io .
al Lin#al A, ., d# todo #l i"'ortant# "at#rial Lin#al B Au# 'o%#a, tan %!lo %# inluan
ator# ta0lilla%. Uno% +#intiino aUo% "/% tard#, E+an% dio a ono#r al "undo una%
i#nto +#int# ta0lilla% "/% #n #l uarto +olu"#n d# %u "onu"#ntal o0ra /!e Place of
;inos ELondr#%, 1256F. P#ro la gran "a%a d# "at#rial, Au# on%ta0a d# una% tr#% "il
ta0lilla%, #%ta0a toda+a %in 'u0liar #n #l "o"#nto d# la "u#rt# d#l n#glig#nt# E+an%.
Sir J. L. I#.#r, %u antiguo a%oiado . ola0orador, o"#n=! a #%tudiar la #nor"#
. d#%ord#nada au"ulai!n d# nota% d#*ada% 'or E+an%, . 'or <in, d#%'uN% d# "/% d#
inu#nta aUo% d# %u d#%u0ri"i#nto, a'ar#i#ron d#tall#% d# lo% dou"#nto% #n &cripta
;inoica << ELondr#%, 1268F, '#ro 'ara #nton#% 'o%#an tan %!lo un +alor aadN"io, #n
lo Au# on#rna al 'ro0l#"a d#l d#%i<rado.
Lo% 'ri"#ro% in+#%tigador#% (u0i#ran t#nido %u<ii#nt# "at#rial, aunAu# no
d#"a%iado, 'ara 'ro%#guir %u% #%tudio%. D#%d# #l 'rini'io, E+an% %# dio u#nta d# Au# la%
ta0lilla% #+id#nt#"#nt# #ran in+#ntario%, #n lo% Au# %# (a0a utili=ado un %i%t#"a
nu"Nrio d#i"al. La natural#=a d# %u ont#nido 'ar#a indiada 'or %#ri#% d#
id#ogra"a%, alguno% d# lo% ual#% india0an '#r%ona%, ani"al#% . +aria% "#rad#ra% d#
una u otra la%#. E%to% %"0olo% 'it!rio%, ad#"/%, i0an ao"'aUado% 'or gru'o% d# do%
o "/% %igno% di%tinto%, d# lo% ual#% #,i%tan #n total uno% no+#nta, d#"a%iado nu"#ro%o%,
'u#%, 'ara %#r al<a0Ntio%, . Au# 'or lo tanto <u#ron on%id#rado% %il/0io%.
J. SundGall, un in<atiga0l# in+#%tigador d# #%ta #%ritura, Au# d#%d# 1217 #n
ad#lant# %# d#di! a %u #%tudio, #"'l#! #l "Ntodo d# la o"'arai!n int#rna, (ai#ndo
(ina'iN #n la n##%idad d# id#nti<iar lo% o0*#to% r#'r#%#ntado% id#ogr/<ia"#nt#, lo ual
#ra n##%ario 'ara 'ro#d#r al an/li%i% d# la% "#dida% utili=ada%. En a"0io, A. E.
CoGl#. dirigi! %u at#ni!n al (#(o d# Au# lo% total#% Au# a'ar#an #n la% ta0lilla%
#%ta0an 'r##dido% in+aria0l#"#nt# 'or uno u otro d# una 'ar#*a d# %igno%. En g#n#ral %#
%u'ona Au# la #%ritura Lin#al A #ra una <or"a 'ri"iti+a d#l Lin#al B, . Au# a"0a%
#,'r#%a0an #l "i%"o l#ngua*#, %i 0i#n lo% int#nto% r#ali=ado% 'or +ario% autor#% 'ara
id#nti<iar la l#ngua d#%onoida on #l (#0r#o, <inlandN%, (itita, #gi'io # inlu%o on #l
%u"#rio, aarr#aron otro% tanto% <raa%o%. Otro 'ro#di"i#nto d# a#ra"i#nto, r#ali=ado
ind#'#ndi#nt#"#nt# d# la% in%ri'ion#%, int#nta0a d#%u0rir la% 'o%i0l#% arat#r%tia%
d# la l#ngua (a0lada 'or lo% (a0itant#% d#l /r#a #g#a #n la Edad d#l Bron#, on 'artiular
r#<#r#nia a lo% no"0r#% d# lugar#% no gri#go% ant#% "#nionado%P 'i%ta #ngaUo%a Au#
ondua 'or una 'art# a Anatolia . 'or la otra a Etruria.
La %ituai!n #%ta0a, 'u#%, #n #%tado #%taionario, '#ro #n 1252, C. J. Bl#g#n
loali=! un gran 'alaio #n E'ano Engliano%, #n la% #rana% d# P.lo%, . a%i
in"#diata"#nt# #nontr! una (a0itai!n:ar(i+o #n la Au# <u#ron (allado% +ario%
#nt#nar#% d# ta0lilla% d# arilla. En +i%ta d# la r#i#nt# in#%ta0ilidad d# la %ituai!n
int#rnaional, lo% dou"#nto% <u#ron li"'iado%, <otogra<iado% . a ontinuai!n
#%ondido% #n lugar %#guro. Uno% uanto% t#,to%, 'oo% d#%d# lu#go, '#ro lo% %u<ii#nt#%
'ara dar una indiai!n d# %u natural#=a, <u#ron in"#diata"#nt# 'u0liado% . graia% a
#llo %# 'u%o d# "ani<i#%to Au# la #%ritura #ra idNntia a la d# la% ta0lilla% d#l Lin#al B Au#
E+an% (a0a (allado #n Kno%%o%P ., o"o 'or aAu#l #nton#% #%ta0a .a a"'lia"#nt#
di<undida la t#ora d# Au# la i+ili=ai!n "iNnia #ra gri#ga, #l (alla=go 'lant#!
'ro0l#"a% aLn "/% arduo% a lo% Au# toda+a %o%t#nan la t#ora d#l orig#n "inoio, %i 0i#n
N%to% r#%ol+i#ron la% duda%, aunAu# %!lo <u#ra "o"#nt/n#a . 'ro+i%ional"#nt#, "#diant#
#l %u0t#r<ugio d# d#ir Au# lo% r#%to% (allado% #n la '#nn%ula no #ran aut!tono%, %ino d#
i"'ortai!n.
La tar#a d# #ditar #l nu#+o "at#rial <u# on<iada a E""#tt L. B#nn#tt, d# la
Uni+#r%idad d# Cininnati, . %u% tra0a*o% ul"inaron :tra% un r#tra%o "oti+ado 'or la
gu#rra: #n la 'u0liai!n d# /!e P%los /ablets EPrin#ton, 1261F, #n dond# lo% t#,to%
#%t/n agru'ado% %#gLn #l ont#,to d# lo% id#ogra"a%.
Si"ult/n#a"#nt#, Ali# E. Ko0#r, d# BrooHl.n, #"'r#ndi! un uidado%o #,a"#n
d# la% ta0lilla%P lo% r#%ultado% d# %u% '#n#trant#% #%tudio% a'ar#i#ron #n +aria% %#ri#% d#
artulo% 'u0liado% #ntr# 1275 . 1269, aUo #n Au# "uri!.
A"0a% ontri0uion#% <u#ron d# i"'ortania <unda"#ntal, . #l tra0a*o d# Ali#
Ko0#r d#"o%tr!, #ntr# otra% o%a%, no %!lo Au# la l#ngua d# la% ta0lilla% 'r#%#nta0a
<l#,ion#% gra"atial#% :lo ual, d#%d# lu#go, #ra in#%'#rado:, %ino Au# i#rta% +ariaion#%
r#gular#% #ran an/loga% a lo% a"0io% Au# %# o0%#r+a0an #n otra% l#ngua% d# in<l#,i!n:

Latn
%#r:+u% a:"i:u:% 0o:nu:%
%#r:+u" a:"i:u: " 0o:nu:"
%#r:+i a:"i:i 0o:ni
%#r:+o a:"i:o 0o:no

Dada la natural#=a %il/0ia d# lo% %"0olo% d#l Lin#al B, V'odra dar%# #l a%o d#
Au#, o"o %u#d# on lo% <inal#% d#l a0lati+o -vo, -co, :no itado%, la% t#r"inaion#% d#
lo% %igno% #Aui+al#nt#% ontu+i#%#n la "i%"a +oal, '#ro on%onant#% di%tinta%W VE
in+#r%a"#nt#, Au# otra% %la0a% 'r#%#nta%#n la "i%"a on%onant#, '#ro di%tinta% +oal#%,
o"o -H2 N-H1, -C2 N-C1, -no N-nuF
El r#%ultado d# #%t# ra=ona"i#nto <u# la r#ali=ai!n d# una ta0ulai!n, d#%rita
auta"#nt# 'or Ko0#r o"o Q#l o"i#n=o d# un #n%a.o d# #%Au#"a <onNtioT, #%Au#"a
al Au# lo% d#%i<rador#% d#no"inan <a"iliar"#nt# Qla r#*illaTP #n #lla, lo% %igno% %il/0io%
#%t/n agru'ado% d# au#rdo on #l ont#nido d# %u %u'u#%ta +oal . %u 'o%i0l# on%onant#P
la di%'o%ii!n #%t/ id#ada d# tal "odo Au# 'u#d# #,t#nd#r%# #n a"0a% dir#ion#%, %#gLn
la% n##%idad#% E<ig.19F.
Cuando %# la utili=a, la r#*illa a%u"# la <or"a d# un ta0l#ro #ri=ado d# ord#nada%
(il#ra% d# la+o%, d# lo% Au# 'u#d#n olgar%# #tiAu#ta% Au# onti#n#n lo% +ariado% %igno%
%il/0io%, #tiAu#ta% Au# 'u#d#n "o+#r%#, %#gLn lo r#Aui#ra la %ituai!n. El "Ntodo #% "u.
Ltil, 'rini'al"#nt# 'orAu# #+ita lo% #,'#ri"#nto% al a=ar #n la +oali=ai!n, 'u#%to Au#
ninguna alt#rai!n d# un %u'u#%to +alor %il/0io ti#n# in"#diata% r#'#ru%ion#% %o0r# lo%
d#"/% %igno% Au# o"'art#n la% "i%"a% olu"na% +#rtial#% . (ori=ontal#%.


&1 &8 &5
o u W
C1 + +o +u +W
C8 o u W
C5 n no nu nW
C7 W Wo Wu WW
C6 W Wo Wu WW
C4 W Wo Wu WW

@ig. 19.: Lin#al B: #l orig#n d# la r#*illa.

Entr# tanto, #n Londr#%, #n 1254, (a0a %u#dido un (#(o d# %ingular
i"'ortania. En #%t# aUo, durant# una #,'o%ii!n on"#"orati+a d#l *u0il#o d# la Briti%(
S(ool d# At#na%, Sir Art(ur E+an% 'ronuni! una on<#r#nia a#ra d# lo% a%unto%
"inoio%P #ntr# %u auditorio %# #nontra0a un #%tudiant#, d#no"inado Ii(a#l &#ntri%.
El r#lato d#l on<#r#niant# a#ra d# la ind#%i<ra0l# #%ritura d# la% ta0lilla% d# Kno%%o%
in<la"! la i"aginai!n d#l *o+#n o.#nt#, Au# d#idi! d#diar%# a la r#%olui!n d#l
'ro0l#"a. AunAu# &#ntri% #%tudi! arAuit#tura, todo% %u% "o"#nto% li0r#% <u#ron
on%agrado% a la tar#a Au# %# (a0a i"'u#%to. Al 'rini'io, &#ntri% %# inlin! #n <a+or d#
la% %u'u#%ta% a<inidad#% d# la l#ngua d#%onoida d# la% ta0lilla% on #l #tru%o, . 'u0li!
lo Au# Nl "i%"o ali<i! "/% tard# d# Qun artulo adol#%#nt#T a#ra d# #%t# a%'#to d#l
'ro0l#"a. P#ro #n 1269, ani"ado 'or la #<ia= a.uda d#l "at#rial 'ro#d#nt# d# P.lo% .
0a*o #l in#nti+o d# la% ati+idad#% d# SundGall, B#nn#tt, Ko0#r . otro% in+#%tigador#%,
ao"#ti! una nu#+a %#ri# d# #%tudio% analtio%, atalogando lo% %igno% <onNtio% d#
au#rdo on la <r#u#nia d# %u a'arii!n . anotando ad#"/% aAu#llo% Au# a'ar#an
'r#do"inant#"#nt# al o"i#n=o o al <inal, o Au# t#ndan a #%tar #n 'ar#*a%, o Au# nuna
#ran (allado% #n a%oiai!n on otro%. Ta"0iNn to"! 0u#na nota d# lo% +ario% gru'o% d#
%igno% # int#nt! una la%i<iai!n <unional. So0r# 0a%#% 'ura"#nt# o"'arati+a% #n%a.!
la di%tini!n #ntr# uatro at#gora%:

1. No"0r#% '#r%onal#%
8. No"0r#% d# lugar . no"0r#% d# #di<iio%
5. No"0r#% d# n#goio% . d# o<iio%
7. &oa0ulario g#n#ral.

En #n#ro d# 1261, . 'ara at#%tiguar la +alid#= d# #%to% . otro% (alla=go%, &#ntri%
o"#n=! un int#ra"0io d# nota% # id#a% on una +#int#na d# in+#%tigador#% Au#
o"'artan %u int#rN% 'or #l 'ro0l#"aP #ntr# N%to% #%ta0a B#dri( $ro=on., Aui#n 'or #%ta
N'oa (a0a ll#gado a on+#n#r%# a % "i%"o :'#ro no a %u% ol#ga%: d# Au# 'or <in (a0a
r#%u#lto #l #nig"a: a%#gura0a (a0#r d#t#tado %#"#*an=a% #n la #%ritura r#t#n%# no %!lo
on #l #gi'io . #l (itita *#rogl<io, %ino ta"0iNn on #l 'roto:indio, %u"#ro:0a0il!nio,
gr#o:latino . (i'riota.
La ota+a d# la% o"uniaion#% d# &#ntri% %# r#<#ra al r#%ultado d# %u%
in+#%tigaion#% #%tad%tia%. En #%ta nota %ug#ra Au# #l <r#u#nt# u%o iniial d# tr#% d# lo%
%igno% india0a on toda 'ro0a0ilidad Au# #ran r#'r#%#ntati+o% d# %i"'l#% +oal#%, una d#
la% ual#% 'ar#a t#n#r #l +alor I . la otra #l +alor A :#%ta Llti"a id#nti<iai!n (a0a %ido
.a %ug#rida 'or otro% +ario% in+#%tigador#%, #ntr# lo% Au# %# inlua Ko0#r:. El +alor d#l
t#r#r %igno 'oda %#r E, %#gLn 'ar#a %ug#rirlo #l (#(o d# Au# a'ar#i#%# nu"#ro%a%
+##% #n gru'o% d# %igno% Au# %# r#a 'udi#%#n r#'r#%#ntar no"0r#% 'ro'io%P #n tal a%o,
a un uarto %igno, ta"0iNn on%id#rado +o/lio, 'oda %#rl# atri0uido #l +alor O. AunAu#
la id#nti<iai!n d# on%onant#% #ra "u(o "/% di<il, #n <#0r#ro d# 1268 #l ont#nido d#
la r#*illa %# (a0a a"'liado on%id#ra0l#"#nt#, graia% a una% 'oa% . dN0il#% 'i%ta% . a
"u(o tra0a*o a 0a%# d# ra=onada% on*#tura%.
En #%t# #%tado %# (alla0an la% in+#%tigaion#% uando 'or <in a'ar#i! &cripta
;inoica <<. A la lu= d#l "at#rial Au# %# 'u0lia0a #n #%ta o0ra #ra #+id#nt# Au#, "i#ntra%
#n %u "a.or 'art# lo% t#,to% d# Kno%%o% t#ndan a on<ir"ar la #%trutura d# la r#*illa,
'ar#a #,i%tir i#rta inon%i%t#nia #ntr# la% di%tinta% "an#ra% d# d#l#tr#ar i#rta%
'ala0ra%. En un int#nto 'or %u0%anar #%to, &#ntri% #%tudi! #l +alor %il/0io +o 'ara uno d#
lo% %igno% dudo%o%, +alor Au# (a0a r#(a=ado 'r#+ia"#nt#, . o0%#r+! Au#, #ntr# otra%
o%a%, #%ta orr#i!n t#na un "arado #<#to %o0r# un gru'o d# %igno% 'r#+ia"#nt#
atalogado% 'or Ko0#r o"o %u%#'ti0l#% d# a'ar##r #n <or"a% alt#rnati+a% Eon <l#,i!nF.
Inor'orando a #%to% gru'o% lo% +alor#% +a, +o, #n a%oiai!n on la t#r#ra +oal
id#nti<iada 'ro+i%ional"#nt# o"o i, . oloando nL"#ro% dond# a'ar#an on%onant#%
aLn d#%onoida%, &#ntri% o0tu+o una %#ri# d# Q#%Au#l#to%T d# 'ala0ra% ino"'l#ta% Au#
'or %u %i"'l# a'ari#nia %ug#ran la %u%titui!n d# "u(o% d# lo% nL"#ro% 'or
d#t#r"inada% on%onant#%.
Su#da algo %#"#*ant# o"o %i, #n la% 'ala0ra% ino"'l#ta% Au# a'ar##n "/%
a0a*o a la i=Aui#rda, lo% +alor#% 1 f D, 8 f N, 5 f R, 7 f S, 6 f T . 4 f B #%tu+i#%#n
di%'u#%to% d# tal "odo Au# </il"#nt# r#+#la%#n #l no"0r# d# lugar#% tan <a"iliar#%
o"o lo% Au# a'ar##n a la d#r#(a:


LE-E B-4 LE-E=-&
AE-E B-2O AE-E=-2*
P5-;<-LE 32-;<-LE-J
B2-HE-B )-LE =2-HE-=)-LE
LE-<C-E4-M E-P LE-<C-E&-/E-3


Graia% a #%t# 'ro#di"i#nto, #l a%o"0rado &#ntri% o0tu+o lo% no"0r#% d# ino
d# la% 'rini'al#% iudad#% d# Cr#ta: AINISSOS, KNOSSOS, TBLISSOS, @AISTOS B
LBKTOSP '#ro aun <u# "/% a%o"0ro%o #l (#(o d# Au# #%ta id#nti<iai!n d# %#i%
on%onant#% 'rodu*#%# auto"/tia"#nt# #l #<#to d# 'od#r dotar d# +alor#% <onNtio% a
tr#inta . uno d# lo% %igno% d# la r#*illa, . uando N%to% <u#ron a'liado% a lo% ont#nido%
d# alguna% d# la% ta0lilla%, al 'ar##r da0an la 'ala0ra QilantroT . la <ra%# Q'ro+i%to% lo%
r#ino%T, R#n gri#goS
E%t# tra%#nd#ntal d#%u0ri"i#nto <u# anuniado #n una nota, la +igN%i"a d# la
%#ri#, Au# &#ntri% #n+i! a %u% a"arada% d#%i<rador#% #n *unio d# 1268, %i 0i#n %#
on%id#r! Au# la% %u'u#%ta% 'ala0ra% gri#ga% 'udi#%#n %#r un #%'#*i%"o. P#ro, a'#na%
dada la o"uniai!n, &#ntri% %# dio u#nta, tra% (a0#r a'liado lo% +alor#% <onNtio%
r#i#nt#"#nt# d#duido% a lo% ont#nido% d# otra% ta0lilla%, d# Au#, 'or inr#0l# Au#
'udi#%# 'ar##r, #ra in#+ita0l# la onlu%i!n d# Au# #l l#ngua*# d# la% ta0lilla% d#l Lin#al
B #ra, induda0l#"#nt#, una <or"a araia d#l gri#go.
D#%d# lu#go, Au#da0a "u(o 'or (a#r ant#% d# Au# #l +alor d# #%ta
r#+oluionaria t#%i% 'udi#%# %#r #%ta0l#ido. Para lograrlo, I.#r% 'u%o a &#ntri% #n
ontato on Jo(n C(adGiH, d# Ca"0ridg#, Aui#n ta"0iNn (a0a #%tado tra0a*ando #n #l
'ro0l#"a . u.o tal#nto d# ri't!gra<o . a"'lio onoi"i#nto d# lo% dial#to% gri#go%
'ro"#ta %#r 'artiular"#nt# Ltil. El r#%ultado in"#diato d# #%a ola0orai!n <u# la
'u0liai!n d# un o"uniado on*unto, Evidence for 0ree> =ialect in t!e ;%cenaean
)rc!ives EJournal o< $#ll#ni Studi#%, +ol. LXXIII, 1265F, #n #l Au# %# da0a una ta0la d#
+alor#% E<ig. 11F, %# 'ro'onan +aria% int#r'r#taion#% . %# id#nti<ia0a #l l#ngua*# d# lo%
t#,to% d#l Lin#al B o"o un dial#to gri#go, %#"#*ant# al arAu#o:(i'riota.
La aogida di%'#n%ada al (alla=go d# &#ntri% 'or lo% 'rini'al#% arAu#!logo% .
<il!logo% o"0ina0a la% <ra%#% d# #%t"ulo on la r#%#r+a. En 1268, Bl#g#n (a0a
r##"'r#ndido lo% tra0a*o% d# #,a+ai!n #n P.lo% . (a0a r#ogido +ario% #nt#nar#% "/%
d# ta0lilla% #n aAu#l .ai"i#nto, . 'ronto otra% "u(a% %urgi#ron a la lu= #n Ii#na% . #n
otro% 'unto% d# la '#nn%ula. La u#%ti!n #ra a+#riguar %i #l ont#nido d# #%t# "at#rial
adiional on<ir"ara la %olui!n 'ro'u#%ta.
Dio la a%ualidad d# Au# <u# 'r#i%a"#nt# uno d# lo% t#,to% d# P.lo% #l Au# "/%
on+in#nt#"#nt# dio la d#%#ada r#%'u#%ta. Una +#= +i%to 'or &#ntri%, #%t# dou"#nto
<u# #,a"inado 'or Bl#g#n #n lo% 'ri"#ro% "#%#% d# 1265P Bl#g#n o"uni! Au#, a *u=gar
'or %u ont#nido id#ogr/<io, #+id#nt#"#nt# #l t#,to %# r#<#ra a +a%i*a%, una% on tr#%
'i#%, otra% on tr#% o uatro a%a% . otra% %in a%a%, . #n tNr"ino% d# lo% +alor#% <onNtio%
'ro'u#%to%, lo% gru'o% d# %igno% orr#%'ondi#nt#% %# tran%lit#ra0an o"o ti-ri-po
Etr'od#F, ti:ri-o-?e Eon tr#% a%a%F, qe-to-ro-?e Eon uatro a%a%F . a:no:G# E%in a%a%F.
QTodo :#%ri0a Bl#g#n: 'ar## d#"a%iado 0u#no 'ara %#r +#rdad, %i #,lui"o% 'o%i0l#%
oinid#nia%.T
El (#(o, a(ora .a g#n#ral"#nt# a#'tado, d# Au# #l l#ngua*# d# la% ta0lilla% d#l
Lin#al B #% una <or"a 'ri"iti+a d#l gri#go 'lant#a la u#%ti!n d# !"o #%ta #%ritura ll#g!
a ada'tar%# a di(a l#ngua. La ado'i!n d# lo% %igno% "inoio% <u#, %in duda, una
on%#u#nia d#l ontrol Au# #*#ri! la '#nn%ula %o0r# Kno%%o% durant# #l '#rodo IU II
d# la i%la, #l o"i#n=o d#l ual, %#gLn E+an%, <u# ao"'aUado 'or la #"#rg#nia d# Quna
nu#+a dina%ta d# ar/t#r agr#%i+oT. D# todo% "odo%, la #%ritura Au# d#0# a(ora %#r
d#no"inada "iNnio:Lin#al B %# d#ri+a indi%uti0l#"#nt# d# una +#r%i!n 'ri"iti+a
"inoia, "u. 'ro0a0l#"#nt# la Au# %# d#%igna o"o Lin#al A, la ual 'u#d# d#ri+ar%#, a
%u +#=, d# la #%ritura *#rogl<ia r#t#n%#. B N%ta, aunAu# #gi'ia #n ar/t#r,
a'ar#nt#"#nt# on%titu.# un %i%t#"a ind#'#ndi#nt#.

En %u a"'lia o0ra =ocuments in ;%cenaean 0ree> ECa"0ridg#, 1264F, &#ntri% .
C(adGiH in%#rtan una nota d# aut#la #n r#lai!n on la a"'litud d#l d#%i<rado d# la
#%ritura Lin#al B. ContinLa %in r#%ol+#r, 'or #*#"'lo, #l 'ro0l#"a <or"ulado 'or
"u(o% d# lo% id#ogra"a%. B#nn#tt (a (#(o una li%ta Au# inlu.# 0a%tant# "/% d# 199 d#
#%to% %"0olo% E. tal +#= #,i%tan otro% aLn no d#%u0i#rto%F ., #,#'to #n lo% lugar#% #n
Au# %on lara"#nt# 'it!rio% :o"o #% #l a%o uando %# trata d# (o"0r#%, tr'od#%,
arrito%:, %u %igni<iado #% g#n#ral"#nt# i"'o%i0l# d# on*#turar, a "#no% Au# +a.an
ao"'aUado% 'or la+#% #n #l ont#,to.
P#ro d# igual "odo Au# #l d#%i<rado d# lo% %igno% <onNtio% a%oiado% on lo%
id#ogra"a% a.uda0a #n #l r#onoi"i#nto d# alguno% d# #%to% id#ogra"a%, a% la
(a0ilidad r#i#nt#"#nt# adAuirida 'ara l##r . o"'r#nd#r "u(o% d# lo% gru'o% d#
arat#r#% %il/0io% (i=o 'o%i0l# d#t#r"inar #l %igni<iado d# alguna% d# la% otra% 'ala0ra%
%"0olo u.a id#nti<iai!n #ra i"'o%i0l# d# otro "odo.
A +##% %u#d# Au# #%to% %igni<iado% %on dado% <onNtia"#nt# #n #l t#,to :la%
'ala0ra% %"0olo indiadora% d#l 0ron#, #l a#it# d# oli+a . +#%tido%, #ntr# otra%, <u#ron
#%ta0l#ida% d# #%t# "odo:. En oa%ion#%, lo% id#ogra"a% a'ar##n on un %igno %il/0io
inor'orado a #llo%, . #l #l#"#nto <onNtio r#'r#%#nta lara"#nt# un ad*#ti+o o un
no"0r# gri#go #n <or"a a0r#+iada, o"o %# "u#%tra 'or #l (#(o d# Au# #n nu"#ro%a%
oa%ion#% la 'ala0ra #n u#%ti!n #%t/ r#'#tida #n toda %u #,t#n%i!n. D# "odo %#"#*ant#,
uando lo% %igno% d# la% %la0a% Ai % Go #%t/n oloado% #n "#dio d#l %"0olo d# piel, #%
#+id#nt# Au# %u <uni!n #% la d# di%tinguir #ntr# Arinos E'i#l d# 0u#.F . Gi?os E'i#l d#
ord#roF. P#ro, %#gLn d#"u#%tran otro% #*#"'lo%, uando lo% %igno% %il/0io% %on
#"'l#ado% id#ogr/<ia"#nt# d#l "odo indiado, %u %igni<iado 'u#d# +ariar d# au#rdo
on la natural#=a d# lo% t#"a% d# Au# %# trat#. D# "odo %#"#*ant# a lo Au# %u#d# #n
inglN% on la a0r#+iatura .>, Au# 'u#d# %#r l#da o"o .an> E0anoF o boo> Eli0roF, %#gLn
#l ont#,to, a% #l %"0olo "iNnio Go aUadido al #%ta0l#ido 'ara GQ?os 'u#d#
r#'r#%#ntar Gorut!os E.#l"oF, uando a'ar## #ntr# 'ala0ra% Au# indian ar"a% d# gu#rra,
. Goriandna E%#"illa% d# oriandroF uando %# (alla #ntr# 'ala0ra% indiadora% d#
ondi"#nto%.
El "odo #n Au# 'or di<#r#nt#% ra=on#% %# ll#g! a la #luidai!n d# otro%
id#ogra"a% Au#da laro al #%tudiar una %#ri# d# ta0lilla% Au# %# r#<i#r#n al ganado. A'art#
d# lo% %igno% Au# %# r#ono#n </il"#nt# Au# r#'r#%#ntan al i#r+o EAu# a'ar##n "u.
rara"#nt#F . al a0allo E#l ual a'ar## #n on#,i!n on #Aui'o "ilitar Lnia"#nt#F, %#
no"0ra0an uatro ani"al#% do"N%tio%, #l %igno d# uno d# lo% ual#%, #l #rdo, #ra
ta"0iNn #+id#nt#. A#ra d# la id#ntidad d# lo% arat#r#% r#%tant#% %# (ii#ron
nu"#ro%a% #%'#ulaion#% . %# ru=aron nu"#ro%o% argu"#nto% #n #l 'a%ado, .a Au# lo%
tr#% #%ta0an #nor"#"#nt# #%tili=ado%. Lo Au# #n un ti#"'o %# %u'u%o #ra +ariant# d#l
%igno d# caballo #% a(ora on%id#rado o"o una r#'r#%#ntai!n d# bue%. A%, "#diant#
un 'ro#%o d# #li"inai!n, lo% in+#%tigador#% %# Au#daron on do% %"0olo% Au# no
'odan %#r otra o%a Au# ord#ro% . a0ra%. El 'ro0l#"a Au#da0a #n #%t# "odo r#duido a
la u#%ti!n d# d#idir u/l #ra ada uno d# #llo%, lo Au# 'ar## (a0#r %ido
%ati%<atoria"#nt# r#%u#lto ad*udiando #l +alor ord#ro, #l "/% o"Ln d# lo% do%
ani"al#%, al %igno Au# a'ar## "/% a "#nudo :#n oa%ion#% "u. a'ro'iada"#nt# #n
a%oiai!n on #l %"0olo d# lana:, 'u#% #l '#lo d#l ord#ro #% "u. 'ro0a0l# Au# <u#%#
on%id#rado o"o un #l#"#nto d# t#,tura "/% a'ro+#(a0l# Au# #l d# la a0ra.
Al 'ro0l#"a Au# 'r#%#nta0an la "a.ora d# lo% id#ogra"a% %# aUad# otra
i"'ortant# di<iultad, Au# #ntor'## #l d#%i<rado totalP %# trata d#l r#lati+a"#nt#
'#Au#Uo nL"#ro d# t#,to% d# Au# %# di%'on# #n la atualidad . al (#(o d# Au# %u
ont#nido, %in #,#'i!n, on%i%ta #n %i"'l#% in+#ntario%, Au# 'or lo tanto dan lugar a un
+oa0ulario la"#nta0l#"#nt# d#<ii#nt# #n +#r0o% . ad+#r0io%, #n 'rono"0r#% .
'r#'o%iion#%. Ta"0iNn #% d#%ora=onador #l (#(o d# Au# #ntr# la "itad . la% tr#%
uarta% 'art#% d# la% 'ala0ra% "iNnia% onoida% %#an no"0r#% 'ro'io%, "u(o% d# #llo%
no"0r#% d# '#r%ona%, d# lo% Au# %# (an r#o'ilado 0a%tant# "/% d# "il. Ii#ntra% Au# la
id#nti<iai!n d# 'ala0ra% d#l +oa0ulario 'u#d# %#r o"'ro0ada 'or %u %igni<iado,
d#t#r"inado 'or #l "i%"o ont#,to, lo% no"0r#% 'ro'io% no %# 'r#%tan a %#r id#nti<iado%
d# tal "odo, on #l r#%ultado d# Au# a alguno% %igno% %il/0io% no (a 'odido toda+a
a%ign/r%#l#% un +alor. Ad#"/%, inlu%o d#%'uN% Au# un t#,to (a %ido tra%rito, no d#0# 'or
#llo r##r%# Au# 'u#da l##r%# on #,atitud, 'u#%to Au# #l %ila0ario "iNnio #%t/ "u.
l#*o% d# %#r 'r#i%o #n %u +#r%i!n d#l gri#goP gri#go Au#, d#0# t#n#r%# #n u#nta, 'r#%#nta
a%i tanto 'ar#ido on la +#r%i!n l/%ia d# #%ta l#ngua o"o #l Au# guarda #l inglN%
atual on #l inglN% d# C(au#r, o #l a%t#llano d# (o. #n da on #l d# la% Partidas d#
Al<on%o X.


P#ro, '#%# a tal#% li"itaion#%, %# (an a+#riguado "u(a% o%a% graia% a lo%
t#,to% "iNnio%, tanto dir#ta o"o indir#ta"#nt#, %o0r# t#"a% tan +ariado% o"o la
'ro'i#dad d# la ti#rra . lo% 'roduto% agrola% E#r#al#%, a#ituna%, (igo%, ondi"#nto%F,
t#*ido% . adorno% E+#%tido%, tLnia%, "anta%F, "o0iliario . ut#n%ilio% a%#ro% E"#%a%, %illa%,
(i#rro% d#l (ogar, l/"'ara%, a#rola%, ald#ro%F . #Aui'o na+al . "ilitar E0aro%, arro%
d# gu#rra, .#l"o%, ora=a%F. Ad#"/% 'o%##"o% 'ru#0a% indi%uti0l#% d# Au# P.lo% .
Kno%%o% onoan la *#<atura r#al, a '#%ar d# Au# #l no"0r# d# lo% r#.#% no %# "#niona
#n r#lai!n on #%t# ttulo, 'or lo Au# no #% 'o%i0l# id#nti<iar on #rt#=a a ninguno d# lo%
"onara%.
En uanto a lo% %L0dito% d# tal#% r#.#%, #% #+id#nt# Au# di%<rutaron d# una
on%id#ra0l# di<#r#niai!n d# tra0a*o%, %#gLn %# d#%'r#nd# d# la gran +ari#dad d# o<iio%
Au# 'ratiaron :(a. r#<#r#nia% a 'a%tor#% . a0r#ri=o%, l#Uador#% . a=ador#%,
ar'int#ro% . al0aUil#%, <undidor#% d# "#tal#% . arAu#ro%, (ilador#% . t#*#dor#%,
%#r+idor#% d# lo% 0aUo% . "u*#r#% %ir+i#nta%:. Otra% 'ro<#%ion#% inluan la% d# "Ndio,
(#raldo . "#n%a*#ro, "i#ntra% Au# #l ao%tu"0rado #*Nrito d# %a#rdot#% . %a#rdoti%a%
%# d#dia0a a at#nd#r la% n##%idad#% d# una no "#no% in#+ita0l# gala,ia d# dio%#% .
dio%a%.
T#ni#ndo %i#"'r# #n u#nta Au# la id#nti<iai!n d# lo% no"0r#% '#r%onal#% %#
0a%a #n 'ar#ido% %u'#r<iial#%, #%ta% di+inidad#% 'ar##n inluir no"0r#% 0i#n onoido%,
r#'r#%#ntati+o% d# la "itologa gri#ga l/%ia, o"o Y#u%, $#ra, At#n#a . Po%#id!n, 'or
no "#nionar la% 'o%i0l#% r#<#r#nia% a $#r"#% . Dioni%o%. La% ta0lilla% ta"0iNn
"#nionan '#r%ona% Au# ll#+an no"0r#% d# "/% d# inu#nta '#r%ona*#% (o"Nrio%P #ntr#
#llo% Ca%tor, T#%#o, $Ntor . AAuil#%P '#ro, o"o <altan #n a0%oluto la% in%ri'ion#%
"onu"#ntal#%, no %# (an 'odido r#ali=ar id#nti<iaion#% d# ar/t#r (i%t!rio.
La a'ar#nt# li"itai!n d# la #%ritura "iNnia a ta0lilla% a#ra d# "#rad#ra% .
%#llo% d# arilla :a'art# d# alguna% in%ri'ion#% (allada% #n la% %u'#r<ii#% d# la% *aira% d#
Tir.n% ETirintoF, T#0a% . otro% lugar#%: 'lant#a #l 'ro0l#"a d# la a"'litud . d#%arrollo d#
la 'ri"iti+a lit#ratura gri#ga . S. DoG %# inlina a r##r Au# #l u%o d# la #%ritura Lin#al B
#%ta0a irun%rito a uno% 'oo% #%'#iali%ta%. S# (a argOido ontra #%to Au# alguno d# lo%
t#,to% 'o%i0l#"#nt# <u#ron r#ali=ado% 'or iudadano% 'artiular#% . Au# la #,i%t#nia d#
in%ri'ion#% %o0r# la% *arra% india Au# otra% '#r%ona%, a'art# lo% #%ri0a% 'ro<#%ional#%,
%a0an l##r . #%ri0ir. Ta"0iNn %# (a %ug#rido, a au%a d# %u% ra%go%, Au# lo% arat#r#% d#
la% #%ritura% Lin#al A . B 'udi#ran (a0#r %ido id#ado% 'ara %#r #%rito% #n tinta %o0r#
'a'iro o %o0r# algLn "at#rial #Aui+al#nt#, "/% 0i#n Au# 'ara %#r gra0ado% %o0r# ta0lilla%
d# arilla, . Au#, "i#ntra% #%to% Llti"o% dou"#nto% on toda 'ro0a0ilidad <u#ron
'#ri!dia"#nt# d#%truido% o d#%#(ado%, la% lla"a%, Au# aid#ntal"#nt# ontri0u.#ron a
%u 'r#%#r+ai!n, 'udi#ron al "i%"o ti#"'o (a0#r d#%truido lo Au# %# d#%#a0a <u#%#n
t#,to% i"'#r##d#ro%.
Sin #"0argo, '#r%i%t# #l (#(o d# Au#, tra% la d#%trui!n d# P.lo% . otro% #ntro%
d# ultura al <inal d# la Edad d#l Bron#, %u#di! un la'%o d# ti#"'o d# a%i tr#% %iglo% .
"#dio #n Au# no %# (allan dou"#nto% d# la%# alguna . Au#, uando r#a'ar##
<inal"#nt# la #%ritura gri#ga, no #% .a al "odo "iNnio, %ino #n #l <#niio, una
"odalidad #nt#ra"#nt# di%tinta. VD#0#"o% r##r Au# on la ll#gada d# lo% dorio%, . la
#nor"# d#%trui!n Au# "ar! %u in+a%i!n, #l art# d# la #%ritura %# '#rdi! tan
o"'l#ta"#nt# Au# .a nuna <u# r#u'#rada %u <or"a originalW VO d#0#"o% %u'on#r,
o"o (a %ug#rido on #%'#ran=a A. J. Ja#, Au# lo% gri#go% #ran un 'u#0lo d#"a%iado
int#lig#nt# 'ara ol+idar la #%ritura . Au# la aurora d# la Edad d#l $i#rro d#0# (a0#r %ido
%#Ualada 'or un '#rodo d# tran%ii!n, durant# #l ual #l u%o d# la #%ritura Lin#al B
ontinu!, (a%ta Au# la% "ani<i#%ta% +#nta*a% d#l %i%t#"a <#niio ondu*#ron a un gradual
a0andono d#l 'ri"#ro . la gradual ado'i!n d#l %#gundoW Ja# on%id#ra inlu%o la
'o%i0ilidad d# (allar dou"#nto% Au# 'ro'orion#n la li%ta d# la tri'ulai!n d# lo% 0aro%
d# Au# %# (a0la #n la Ilada . #l ord#n d# 0atalla d# Aga"#n!n . %# (a# #o d# la
a"0iio%a #%'#ulai!n d# Bl#g#n d# Au# #n algLn 'alaio 'u#dan on%#r+ar%# lo%
ar(i+o% d# algLn d#'arta"#nto 'oltio o d# a%unto% #,t#rior#%.
CAPTULO V
ALGUNAS ESCRITURAS INDESCIFRABLES
I

En #l S#gundo Congr#%o Int#rnaional d# E%tudio% Cl/%io%, Au# tu+o lugar #n
Co'#n(agu# E1262F, I. J. G#l0 d#%ri0i! #l N,ito logrado 'or Ii(a#l &#ntri%, al r#%ol+#r
#l 'ro0l#"a d# la #%ritura Lin#al B, o"o Q#l "/% a<ortunado #%<u#r=o indi+idual #n toda
la (i%toria d#l d#%i<rado d# #%ritura% . l#ngua% d#%onoida%T.
&ini#ndo d# una '#r%onalidad tan #"in#nt# #% d#%d# lu#go un gran #logio, . Au#
tal 'ro#=a %# ll#+ara a a0o #n 1268, <#(a 0i#n r#i#nt#, no% d#"u#%tra Au# no (a. nada
Au# i"'ida #*#r#r %u ing#nio . %u tal#nto a aAu#llo% Au# d#%##n #"ular a C(a"'ollion,
%i#"'r#, d#%d# lu#go, Au# 'o%#an un '#r<#to onoi"i#nto d#l t#"a d# %u #l#i!n.
No 'oo% 'ro0l#"a% Au#dan aLn '#ndi#nt#% (o. #n da, . "u(o% d# #llo% no %on
'r#i%a"#nt# nu#+o%P a%, 'or #*#"'lo, #l Au# 'r#%#nta la l#ngua d# lo% #tru%o% E+Na%#
"/% ad#lant#F, la ual durant# largo ti#"'o (a d#%on#rtado a lo% in+#%tigador#% . u.a
%olui!n #%t/ 'ro0a0l#"#nt# tan l#*ana (o. o"o lo #%tu+o (a# do% "il aUo%.

Otro% 'ro0l#"a% (an %urgido d#%d# lo% o"i#n=o% d#l 'r#%#nt# %igloP alguno% d#
#llo%, 'or lo "#no%, 'ro"#t#n %#r d# "/% </il %olui!n, . 'o%i0l#"#nt# 'ara r#%ol+#rlo%
%!lo %#r/ n##%ario d#%u0rir "/% antidad d# "at#rial adiional, "onolingO# o d#
ualAui#r otra la%#. En #%ta at#gora 'u#d# oloar%# 'ro0a0l#"#nt# una %#ri# d#
in%ri'ion#% Au# <u#ron (allada% (a# uno% aUo% Ed#%d# 1282 #n ad#lant#F #n la antigua
iudad <#niia d# Bi0lo%. D#%d# Au# <u#ron 'u0liado% 'or Iauri# Dunand #n .%blia
0rammata EB#irut, 1276F, #%to% t#,to% (an %ido #%tudiado% uidado%a"#nt# 'or D(or"#,
Aui#n (a d#%u0i#rto #n #llo% "a% d# i#n %igno% di%tinto% E<ig. 15F. S# %u'on# Au# #l
l#ngua*# d#0# %#r %#"tio. La% "/% antigua% d# #%ta% in%ri'ion#% %on atri0uida% a lo%
%iglo% XIII a XI a. C., . <u#ron (allada% #n #l "ai=o %ar!<ago Au# #narg! #l r#. Ito0aal
'ara %u 'adr# $ira".


II

El r#i#nt# d#%i<rado d# la #%ritura "iNnia Lin#al B (a d#*ado %in r#%ol+#r #l
'ro0l#"a 'r#%#ntado 'or la% #%ritura% r#t#n%#% Lin#al A . *#rogl<ia, Au# %# %u'on#
#,'r#%an una l#ngua no gri#ga, . tal +#= ni %iAui#ra indo#uro'#a.

S# %a0# "u. 'oo a#ra d# lo% (a0itant#% 'r#(#lNnio% d# Cr#ta, '#ro #% #+id#nt#
Au# durant# la Edad d#l Bron# #%tu+i#ron r#laionado% o"#rial"#nt# on Egi'to,
ontato Au# 'udo (a0#r ll#+ado a la introdui!n d# una <or"a d# #%ritura *#rogl<ia,
tal o"o la Au# %# (alla #n la% lo%a% "inoia%. E% a%i %#guro Au# #%ta #%ritura r#'r#%#nta,
#n uanto a %i%t#"a ind#'#ndi#nt#, #l o"i#n=o d# la #%ritura #n la i%la, . 'ar## (a0#r
%ido in+#ntada durant# #l '#rodo "inoio 'ri"iti+o.
D# igual "odo Au# %# (i=o on la #%ritura lin#al Au# %# d#ri+! d# la *#rogl<ia,
N%ta <u# di+idida 'or E+an% #n *#rogl<ia A . B. A'ar#nt#"#nt#, la *#rogl<ia A %ir+i!
o"o un "#dio d# id#nti<iai!n, "i#ntra% Au# la <or"a B, "/% #+oluionada, ll#g! a %#r
d# u%o g#n#ral durant# #l '#rodo II II . una <or"a ur%i+a d# #%ta Llti"a <u# ini%a
%o0r# la arilla d# la% ta0lilla%. Una #+olui!n 'o%t#rior, Au# 'ro0a0l#"#nt# tu+o lugar #n
#l '#rodo II III, ondu*o a la a'arii!n d# la #%ritura Lin#al A, d# la Au# E+an% (all!
#ra d# una do#na d# #*#"'lar#% #n Kno%%o%. A o"i#n=o% d#l 'r#%#nt# %iglo, $al0(#rr
(all! otro% t#,to%, uando d#%u0ri! #ra d# i#nto inu#nta '#Au#Ua% ta0lilla% d#
arilla #n la lla"ada &illa R#al d# $agia Triada. E%to% dou"#nto%, todo% #n <or"a d#
'/gina, onti#n#n ada uno d# uatro a nu#+# ln#a% d# #%ritura Au# 'rogr#%a d#
i=Aui#rda a d#r#(a. Co"o #n todo% lo% %i%t#"a% %il/0io%, %# #"'l#an tr#% la%#% d#
%igno%: id#ogra"a% o 'ala0ra% %"0olo, %ila0ogra"a% o %igno%:%la0a . %igno% au,iliar#%,
tal#% o"o una "ara d# di+i%i!n d# 'ala0ra%, #n #%t# a%o 0a*o la <or"a d# un tild#. Igual
Au# %u#d# #n %u 'aral#la "iNnia Lin#al B, todo% lo% dou"#nto% 'ar##n %#r
in+#ntario% #n lo% Au# la% "#rana% #%t/n r#gi%trada% 'or "#dio d# id#ogra"a%, u%ado%
#n on*uni!n on ;6 %igno% %il/0io% E<ig. 17F.


III

El in+#%tigador italiano Luigi P#rni#r d#%u0ri! #n *ulio d# 1293, #n @ai%to%
E@#%toF, Cr#ta, una ta0lilla d# t#rraota in%rita. T#na <or"a irular irr#gular, d# una% 4
'ulgada% E16 ".F d# di/"#troP ada ara d#l di%o ll#+a0a "ara% 'itogr/<ia% Au#, d#
"odo #nt#ra"#nt# original # inu%itado, %#guan un ur%o #n #%'iral. Cada ur+a #%t/
on%tituida 'or ino ro%a% o adu*a%, %u0di+idida% #n %#ion#% 'or "#dio d# ln#a%
+#rtial#%P ada una d# #%ta% %#ion#% onti#n# 'ro0a0l#"#nt# 'ala0ra% o <ra%#%
Ta"0iNn la #%ritura 'r#%#nta arat#r%tia% #%'#ial#%, .a Au# lo% arat#r#% no
#%t/n ini%o%, %ino Au# 'ar##n (a0#r %ido #%ta"'ado% %o0r# #l di%o on la a.uda d# un
%#llo o ti'o "!+il.
La% 'ru#0a% #%tratigr/<ia% %ugi#r#n Au# #l (alla=go 'odra %#r datado (aia #l aUo
1;99 a. C. E<ig.16F.
El r#u#nto d# lo% %igno% d#"o%tr! Au# #n total #ran do%i#nto% uar#nta . uno
:113 E#n 59 %#ion#%F #n una ara d#l di%o . 185 E#n 51 %#ion#%F #n la otra:. Lo%
%"0olo% %on 'itogr/<io% . r#'r#%#ntan <igura% (u"ana% . ani"al#%, #di<iio%, #n%#r#%
do"N%tio%, #t. P#rni#r r#onoi! 76 arat#r#% di%tinto% lo% "al#% <u#ron agru'ado% #n
%i#t# #'gra<#% Au# o"'r#nd#n d#%d# +#g#tai!n . 'lanta% (a%ta ar"a% . (#rra"i#nta%.
T#ni#ndo #n u#nta Au# la% riatura% +i+i#nt#% ti#n#n la% a0#=a% dirigida% (aia la
d#r#(a, %# %u'u%o Au# la #%ritura 'rogr#%a0a d# d#r#(a a i=Aui#rda . Au#, 'or
on%igui#nt#, #"'#=a0a 'or la 'art# #,t#rior . t#r"ina0a #n #l #ntro d#l di%o.
AunAu# alguna% d# la% 'itogra<a% guardan un gran 'ar#ido on lo% %"0olo% d#
otra% #%ritura% r#t#n%#%, la% <or"a% 'rini'al#% %on di%tinta% . 'ar##n r#'r#%#ntar un
d#%arrollo ind#'#ndi#nt#. Uno d# lo% arat#r#%, un toado #"'lu"ado, r#'#tido "u. a
"#nudo, %# (a %o%t#nido Au# %ugi#r# Au# #l di%o <u# trado d# otro lugar . alguno%
in+#%tigador#% lo (an atri0uido a lo% anatolio%, aunAu# no %# (a (allado nada 'ar#ido #n
A%ia I#nor ni #n ningLn otro lugar. $a%ta Au# a'ar#=a "at#rial adiional, la%
'#r%'#ti+a% d# d#%i<rado 'ar##n %#r "u. #%a%a%, 'u#%to Au# %#ra t#"#rario %u'on#r
Au# lo% 76 %igno% Au# a'ar##n %o0r# #l di%o on%titu.an la totalidad d#l %i%t#"a. En %u%
=ocuments in ;%cenaean 0ree>, &#ntri% . C(adGiH %ugi#r#n Au#, t#ni#ndo #n u#nta la
0r#+#dad d# la in%ri'i!n, #l nL"#ro total d# %igno% #% 'ro0a0l#"#nt# d# uno% 49 . Au#
graia% a #llo%, . t#ni#ndo #n u#nta Au# la% 'ala0ra% indi+idual#% on%tan d# do% a ino
%igno%, 'u#d# d#duir%# Au# la #%ritura #% %il/0ia . d#l ti'o d# la #%ritura #g#a.


I&

El duAu# d# Lu.n#% #nontr! #n la i%la d# C(i'r# +ario% #*#"'lar#% d# una
#%ritura d#%onoida Au# "/% tard# <u# d#%i<rada, #n gran 'art# graia% a lo% #%<u#r=o%
d# G#org# S"it(. La #%ritura on%ta0a d# 64 %igno%, ada uno d# lo% ual#% r#'r#%#nta0a
una %la0a Au# t#r"ina0a #n +oalP "/% d# 699 in%ri'ion#% onoida% d#"o%traron Au#
la l#ngua #n Au# #%ta0an #%rita% #ra un dial#to gri#go. Data0an d# uno% ;99 aUo% a. C. .
#ra #+id#nt# Au# #l %ila0ario #%ta0a "al ada'tado al gri#go, . Au# originaria"#nt# (a0a
%ido 'ro.#tado 'ara a*u%tar%# a una l#ngua indg#na. E%ta l#ngua nati+a, Au# ta"0iNn %#
(alla0a #n alguna in%ri'i!n, no 'udo %#r o"'r#ndida . %# l# dio #l no"0r# d#
#t#o:(i'riota.
I/% tard#, #n EnHo"i Ela antigua Sala"i%F . #n otro% lugar#% d# la i%la, %#
d#%u0ri! una %#ri# d# orta% in%ri'ion#% #%rita% #n arat#r#% d#%onoido%. E%ta
#%ritura, '#rt#n#i#nt# a la Edad d#l Bron#, #ra #+id#nt#"#nt# "u(o "/% antigua Au#
la d#%u0i#rta ant#rior"#nt# . %# %u'u%o Au# orr#%'onda a lo% aUo% #ntr# 1699 . 1169 a.
C.
Iu(a% d# #%ta% antigua% in%ri'ion#% <u#ron d#%u0i#rta% #ntr# 1268 . 1265,
durant# la% #,a+aion#% ll#+ada% a a0o #n no"0r# d#l QD#'art"#nt o< AntiAuiti#%T, #n
tr#% ta0lilla% d# arilla oida. Do% d# #%ta% ta0lilla% #%ta0an "u. #%tro'#ada%, '#ro la
t#r#ra ont#na 88 ln#a% d# t#,to inint#rru"'ido #n una ara . un '#Au#Uo nL"#ro #n la
otra. $a0a 6; %igno% di%tinto% 'ro0a0l#"#nt# %il/0io%, . la% 'ala0ra% indi+idual#%
#%ta0an %#'arada% 'or una "ara di+i%oria #n <or"a d# un orto tra=o +#rtial.
Lo% an/li%i% (an d#"o%trado Au#, d# la% 88 ln#a%, ada una onti#n# d# uatro a
ino 'ala0ra%P Au# una "i%"a 'ala0ra d# ino l#tra% #%t/ r#'#tida #n la% ln#a% tr#% .
di#=P Au# otra d# tr#% l#tra% a'ar## #n la% ln#a% 6, 3 . 11P . Au# una 'ala0ra d# do% l#tra%
%# (alla #n la% ln#a% 7, 19 . 13. La #%ritura 'rogr#%a d# i=Aui#rda a d#r#(a ., %#gLn una
t#ora, #%ta #%ritura d#%i#nd# d# la "inoio:"iNnia, aunAu# un int#nto 'or l##rla #n
gri#go no <u# "u. on+in#nt#, #n gran 'art# a au%a d# la in%u<ii#nia d# "at#rial. Una
'o%i0l# <u#nt# #,t#rior d# in%ri'ion#% adiional#% (a %ido r#+#lada 'or S(a#<<#r, Aui#n
d#%u0ri! un #*#"'lo <rag"#ntario d# #%ta #%ritura #ntr# la% ruina% d# una r#%id#nia
'ri+ada #n Ra% S(a"ra E<ig. 14F.



&

AunAu# %# ono#n una% di#= "il in%ri'ion#% #n l#ngua #tru%a, uatro Auinta%
'art#% d# #lla% %on d# ar/t#r <un#rario ., %u'oni#ndo Au# (u0i#%#n #,i%tido t#,to%
lit#rario%, no %# (a on%#r+ado ninguno. Lo% int#nto% r#ali=ado% 'or traduir lo%
<rag"#nto% onoido% %# (an %u#dido d#%d# lo% ti#"'o% d#l (i%toriador gri#go Dioni%io
d# $aliarna%o E%iglo I a. C.F, #l ual d#%ri0i! la l#ngua d#%onoida o"o di%tinta a
ualAui#r otra.
La #+id#nia arAu#ol!gia %ugi#r# Au# #l (ogar an#%tral d# lo% #tru%o% <u# A%ia
I#nor, . #%to aUad# olor a la t#ora d#l orig#n lidio 'ro'u#%to 'or $#rodoto. En uanto a
la% 'o%i0l#% <iliaion#% lingO%tia%, la Llti"a 'ala0ra d# Tro"0#tti a#ra d# #%t#
i"'ortant# 'ro0l#"a <u# Au# la l#ngua '#rt#n## a un gru'o int#r"#dio #ntr# #l au/%io
. #l indo#uro'#o, %i 0i#n B. d# Nogara %# inlina 'or la o'ini!n d# Au# %# trata d# una
l#ngua "i,ta on on#,ion#% it/lia%. Lo Lnio i#rto #% Au# di(a l#ngua no 'odr/ %#r
o"'r#ndida (a%ta Au# %# l# #nu#ntr# una <iliai!n %#gura E<ig. 1;F.
La% in+#%tigaion#% 0a%ada% #n #l an/li%i% int#rno, . r#ali=ada% on la a.uda d#
tr#inta t#,to% 0ilingO#% #tru%o:latino%, 0r#+#% . no "u. Ltil#%, (an (#(o 'o%i0l# Au# %#
r#ali=aran traduion#% d# alguno% d# lo% t#,to% "/% orto%, #n lo% Au# %# r#'it#n la%
"i%"a% 'ala0ra% +aria% +##%. Para #%ta% int#r'r#taion#% (a %ido una gran a.uda Au# la%
int#r'r#taion#% on%i%tan a%i #,lu%i+a"#nt# #n #'ita<io%, . %#a 'r#+i%i0l# la a'arii!n
d# 'ala0ra% tal#% o"o avil EaUoF, tin EdaF, alpan Eo<r#ndaF, puia E#%'o%aF, ati E"adr#F,
lautn E<a"iliaF . ril E#dadF. Una gua Ltil, aunAu# un tanto 'ro0l#"/tia, 'ara la o0t#ni!n
d# lo% no"0r#% d# lo% %#i% 'ri"#ro% nL"#ro% <u# <ailitada in#%'#rada"#nt# al #,a"inar
una tu"0a (allada #n To%an#lla, la ual ont#na un 'ar d# dado% d# "ar<il, Au# ll#+a0an
in%rita% la% 'ala0ra% mac!, al, t!u, !ut!, ci . sa. Sin #"0argo, la di%tri0ui!n d# lo%
nL"#ro% %igu# %i#ndo una "#ra on*#tura, . la 'r#%uni!n d# Au# %iga la tradiional
di%'o%ii!n 1:4, 8:6 . 5:7 'u#d# %#r <al%a. Otra% 'i%ta% 'ro0a0l#% (an %ido #nontrada% 'or
'intura% </il#% d# r#ono#r, *unto a no"0r#% o"o Clutmsta EClit#"n#%traF . Elina-i
EEl#naF. P#ro t#,to% "/% largo%, tal#% o"o lo% (allado% %o0r# lo% +#nda*#% d# lino d#
alguno% r#%to% "o"i<iado% EAu# onti#n#n (a%ta Auini#nta% 'ala0ra% di%tinta%F, toda+a
#%'#ran una tradui!n %ati%<atoria.



&I

El onoi"i#nto d# lo% gli<o% "a.a% %# '#rdi! 'ara #l "undo a au%a d#l
d#%di(ado #lo d# Di#go d# Landa, %#gundo o0i%'o d# Buat/n, Aui#n alan=! #%t# argo
no "u(o d#%'uN% d# Au# lo% #%'aUol#% d#%u0ri#%#n #l Nu#+o Iundo #n lo% Llti"o%
aUo% d#l %iglo X&. En un int#nto 'or 0orrar toda tra=a d# la r#ligi!n nati+a, #%t# tor'#
lNrigo ord#n! la total d#%trui!n d# lo% t#,to% "a.a%, . tan #lo%a"#nt# <u#ron
u"'lida% %u% in%truion#%, Au# d# lo% +ario% #nt#nar#% d# "anu%rito% 'r#olo"0ino%,
ilu"inado%, #%rito% %o0r# 'a'#l d# aga+# #nluido, %ola"#nt# tr#% (an ll#gado (a%ta
no%otro%. B on la irr#'ara0l# 'Nrdida d# #%to% dou"#nto% ta"0iNn d#%a'ar#i! toda
'o%i0ilidad d# ono#r . o"'r#nd#r una ultura Au#, aunAu# %!lo <u#ra #n un a%'#to, #l
d#l !"'uto d#l ti#"'o, #ra #n alguno% a%'#to% %u'#rior a la d# %u d#%trutor.
S# tu+o notiia d# #%to uando, 'or un #,traUo +ira*# d#l d#%tino, <u# d#%u0i#rta
#n la Bi0liot#a R#al d# Iadrid una o0ra ol+idada d#l 'adr# Landa, #%rita #n 1644. El
(alla=go <u# (#(o #ra d# tr#% %iglo% "/% tard#. E%ta o0ra da0a d#tall#% d# lo% gli<o% Au#
(a0an utili=ado lo% "a.a% 'ara d#%ignar lo% da% . lo% aUo% . ta"0iNn ont#na un
%u'u#%to al<a0#to d# 8; l#tra%. Cuando #%ta in<or"ai!n <u# a'liada al ont#nido d#
alguna% d# la% nu"#ro%a% in%ri'ion#% "onu"#ntal#% Au# #,i%tan #ntr# la% ruina% d# la%
antigua% iudad#% "a.a%, lo% dato% d#l al#ndario 'ro0aron Au# #ran <id#digno%. Sin
#"0argo, #l %u'u#%to al<a0#to #ra total"#nt# inLtil, lo ual 'oda a(aar%# a Au# #l
o0i%'o Landa no o"'r#ndi! 0i#n a %u% in<or"ant#%, o 0i#n a Au# <u# d#li0#rada"#nt#
#ngaUado 'or #llo%.
Atual"#nt# %# ono# #l %igni<iado d# #ra d# un t#rio d# lo% %igno%, . d#
#llo% %# d#du# Au# #l %i%t#"a "a.a 'ar## %#r 'r#do"inant#"#nt# id#ogr/<io E<ig. 13F.
Iu(o% in+#%tigador#% (an 'rola"ado la #,i%t#nia d# #l#"#nto% <onNtio%P lo% "/%
r#i#nt#% d#<#n%or#% d# #%ta t#ora (an %ido #l 'ro<#%or a"#riano B#n*a"in J(or< . #l
lingOi%ta ru%o J. &. Knoro=o+. P#ro I. J. G#l0 %# "u#%tra "u. #%N'tio r#%'#to a #llo,
0a%/ndo%# #n Au# una #%ritura <onNtia, %i %# ono# #l l#ngua*# Au# r#'r#%#nta, no 'u#d#
tardar "u(o #n %#r d#%i<rada. La l#ngua "a.a toda+a #% (a0lada 'or una% 549.999
'#r%ona%, Au# (a0itan #n la '#nn%ula d#l Buat/n, . 'or on%igui#nt# #% a%i i"'o%i0l#
Au# la #%ritura "a.a %# 0a%# #n un %i%t#"a <onNtio, aunAu# %!lo %#a 'or #l (#(o d#
(a0#r r#%i%tido todo% lo% #%<u#r=o% (#(o% 'ara diluidarla.


&II

$a# "/% d# i#n aUo%, #n $ara''a, #n #l di%trito Iontgo"#r. d#l Pun*a0 EIndiaF,
%# (allaron 'ru#0a% d# la #,i%t#nia d# una i+ili=ai!n, (a%ta #nton#% ignorada, Au#
(a0a <lor#ido #n #l +all# d#l Indo, durant# #l t#r#r "il#nio ant#% d# Cri%toP lo%
#,/"#n#% d#t#nido% d# #%t# .ai"i#nto no <u#ron #"'r#ndido% (a%ta 1289. En #%ta N'oa
%# (all! . #,a"in! otro "ontulo, una% 769 "illa% "/% all/, #n Io(#n*o:Daro,
#nontrando la% ruina% d# una gran iudad, Au# (a0a o%t#ntado a%a% d# ladrillo% d#
+ario% 'i%o%, #Aui'ada% on 0aUo% . +#rt#d#ro%.
S# (a %ug#rido Au# la nota0l# au%#nia d# otra% in%ri'ion#% <u#ra d# la% Au#
a'ar##n #n lo% %#llo% india #l u%o d# "at#rial '#r##d#ro 'ara %u% ar(i+o%. En uanto a
lo% %#llo% d# o0r# o 'i#dra, %# (an (allado uno% 399P ada uno d# #llo% onti#n# 'or
tNr"ino "#dio uno% %#i% %igno% E<ig. 12F. Lo% /lulo% a#ra d#l nL"#ro total d# %igno%
+aran :G. R. $unt#r (a di%tinguido 865, S. Langdon 833 . C. J. Gadd 824 arat#r#%
di%tinto%, %i#ndo #+id#nt# #l orig#n 'it!rio d# alguno% d# #llo%:. La #%ritura, Au# 'ar##
%#r 'rini'al"#nt#, '#ro tal +#= no #nt#ra"#nt#, id#ogr/<ia, nor"al"#nt# %# l## d#
d#r#(a a i=Aui#rda, '#ro #n oa%ion#% %# (allan a"0io% d# dir#i!n . a +##% #%
0u%tr!<#don.
D#%d# #l 'unto d# +i%ta d# %u d#%i<rado, la #%ritura 'r#%#nta un 'ro0l#"a
in%olu0l#. No %a0#"o% a0%oluta"#nt# nada d#l 'u#0lo Au# la utili=!P %u ra=a, %u l#ngua,
lo% no"0r#% d# %u% *#<#%, todo (a %ido ol+idado. La Lnia la+# #% la (i'otNtia 'o%i0ilidad
d# #%ta0l##r on#,ion#% on la% ultura% d# I#%o'ota"ia, %ug#rida 'or i#rta%
%igni<iati+a% %#"#*an=a%, 'or #*#"'lo, la #,i%t#nia d# %#llo% ilndrio%. Entr# tanto,
I#riggi (a int#ntado una int#r'r#tai!n 'ura"#nt# id#ogr/<iaP Langdon . $unt#r (an
#n%a.ado #n +ano #,'liar la #%ritura #n tNr"ino% d#l al<a0#to Bra("iP $ro=on. (a
a0ogado 'or lo% "Nrito% d# una 'o%i0l# %olui!n (itita . I. G. $#+#%. (a 0u%ado la
r#%'u#%ta #n la l#*ana i%la d# Pa%ua. P#ro %i %# on<ir"a la id#ntidad d# la #%ritura d#l
+all# d#l Indo . la #%ritura rongo-rongo, o"o lo 'r#oni=a Langdon, #%ta %#"#*an=a
%#ra #l r#%ultado, tal o"o Nl "i%"o %ugi#r#, d# un a%o"0ro%o aid#nt# (i%t!rio. En
todo a%o, %u r#lai!n on la i%la d# Pa%ua 'u#d# %#r on%id#rada g#ogr/<ia"#nt# o"o
"u. in+#ro%"il . d#%d# #l 'unto d# +i%ta ronol!gio o"o alta"#nt# i"'ro0a0l#.


&III

En 1;88, #l (olandN% Jao0 Rogg#+##n, #n #l tran%ur%o d# un +ia*# a tra+N% d#l
Pa<io d# #%t# a o#%t#, d#%u0ri! Ra'anui o i%la d# Pa%ua, una i%la d# 76 "illa%
uadrada% d# %u'#r<ii# #n la ual %# (allaron +ario% #nt#nar#% d# <igura% d# 'i#dra d#
gran ta"aUo. Tan "i%t#rio%a% o"o #%ta% <igura% #ran una% ta0lilla% d# "ad#ra, alguna% d#
#lla% d# %#i% 'i#% E1,38 "F d# largo, u0i#rta% d# una #%ritura 'itogr/<ia, no #,i%ti#ndo
nada 'ar#ido #n toda Polin#%ia E<ig. 89F. Lo% nati+o% da0an a #%ta% #,traUa% ta0lilla% #l
no"0r# d# Goau-rongo-rongo, '#ro al #%ta0l##r%# una "i%i!n #n la i%la, #n 1347,
"u(o% d# lo% t#,to% <u#ron d#%truido% a "ano% d# %u% 'o%##dor#%, on #l r#%ultado d#
Au# (o. #n da tan %!lo %# ono# la #,i%t#nia d# una +#int#na.
Alguno% d# #%to% %"0olo% on%i%t#n #n r#'r#%#ntaion#% d# %#r#% (u"ano%,
'/*aro%, '##% . 'lanta%, "i#ntra% Au# otro% ado'tan di%#Uo% g#o"Ntrio%.
Al %#r int#rrogado% a#ra d# lo% 'ro'!%ito% . %igni<iado% d# la #%ritura, lo%
i%l#Uo% "/% aniano% a<ir"aron Au# la% ta0lilla% #ran d# +aria% la%#%. Lo% ont#nido% d#
alguna% d# #lla% %# %u'ona Au# a%#gura0an la <#rtilidad d# lo% a"'o%, "i#ntra% Au# otra%,
tal#% o"o la% >o!an o te ranga, ont#nan on*uro% 'od#ro%o%, r#ali=ado% on la
int#ni!n d# 'ro+oar la d#rrota d# un #n#"igo. P#ro lo% int#nto% r#ali=ado% 'ara
'#r%uadir a lo% nati+o% d# Au# l#.#%#n la% ta0lilla% #n +o= alta <raa%aron. Un (o"0r#
int#rrogado al r#%'#to dio tr#% +#r%ion#% di%tinta% d# una "i%"a ta0lilla #n #l tran%ur%o
d# uno% uanto% da% . otro %# li"it! a #ntonar algo a% o"o QN%ta #% la <igura d# un
(o"0r#, d#%'uN% +i#n# #l '#r<il d# un '/*aro...T. B, aunAu# .a d#"a%iado tard#, %#
ad+irti! Au# (a0an '#rdido 'or o"'l#to lo% onoi"i#nto% indi%'#n%a0l#% 'ara l##rla%.
En #%ta #%ritura %# in+i#rt# la dir#i!n ada do% ln#a% . %# (a on+#nido #n Au#
'ro+i#n# d# otro lugar. S#gLn #l in+#%tigador +i#n#% Ro0#rt +on $#in#:G#ld#rn, la <u#nt#
originaria <u# C(ina, "i#ntra% Au# D# $#+#%., o"o .a %# (a indiado, %# inlina 'or #l
+all# d#l Indo. Sin #"0argo, la tradii!n loal %ugi#r# Au# la #%ritura <u# trada a la i%la
'or do%i#nto% gu#rr#ro% . %u% <a"iliar#%, "/% o "#no% #n #l %iglo XII d. C., . ad#"/% Au#
<u# i"aginada #n 'rini'io 'ara %#r u%ada 'or una #%'#i# d# *uglar#% Au# l#an la%
ta0lilla% "i#ntra% anta0an. E%to 'r#%ta a'o.o a la t#%i% d# T(. S. Bart(#l, Au# %o%ti#n# Au#
di(a #%ritura #% tan %!lo una <or"a #"0rionaria d# #%ritura, Au# on%i%t# #n un %i"'l#
%i%t#"a d# %igno% "n#"!nio%.

IX

La +#r%i!n #la"ita d# la% in%ri'ion#% aAu#"Nnida% trilingO#% i0a 'r##dida 'or
una in%ri'i!n #n una #%ritura Au# (a %ido d#no"inada 'roto#la"ita. E%ta #%ritura <u#
d#%arrollada (aia #l t#r#r "il#nio ant#% d# Cri%to #n Su%a ES(u%(anF, una iudad a
orilla% d#l ro KarH(#+, una% 169 "illa% al nort# d# la a0##ra d#l gol<o PNr%io, Au# <u#
a'ital d#l antiguo r#ino d# Ela". Par## Au# #,i%t#n <or"a% 'ri"iti+a% . tarda% d# #%ta
#%ritura. El #*#"'lo "/% r#i#nt# on%i%t# #n un nL"#ro d# %igno% o"'arati+a"#nt#
'#Au#Uo E(an %ido r#onoido% . <#(ado% uno% 69 ! 49F. Por otra 'art#, la #%ritura
'ri"iti+a onti#n# +ario% i#nto% d# %igno%, todo% a'ar#nt#"#nt# id#ogr/<io% E<ig. 81F.
U%ual"#nt#, aunAu# no in+aria0l#"#nt#, 'rogr#%an d# d#r#(a a i=Aui#rda ., on 'oa%
#,#'ion#%, la #%ritura %# r#du# a ta0lilla% d# arilla, u.o ont#nido 'ar##
irun%ri0ir%# a t#"a% #on!"io%, aunAu# (a%ta a(ora ninguno d# lo% %igno% 'u#d#
l##r%# %in tro'i#=o. Sin #"0argo, %# (a d#duido Au# #l %i%t#"a nu"Nrio Au# l#%
ao"'aUa #% 'ro0a0l#"#nt# d#i"al.
Toda+a no %# (a 'odido diluidar %i la% #%ritura% 'roto#la"ita% %# in+#ntaron
ind#'#ndi#nt#"#nt#. P#ro, #n +i%ta d# %u #%tr#(a r#lai!n on lo% %u"#rio%, 'or lo% Au#
<u#ron +#nido%, #%to d#0# %#r on%id#rado in+#ro%"il, %o0r# todo 'orAu#, tal o"o ant#%
%# (a r#<#rido, lo% #la"ita% a0andonaron <inal"#nt# #%t# %i%t#"a d# #%ritura . ado'taron
una <or"a %i"'li<iada d#l un#i<or"# 0a0il!nio. E%to %ugi#r# Au# la #%ritura
'roto#la"ita 'u#d# (a0#r%# originado d# "odo 'ar#ido . tal +#= 'u#da (allar%# #n #%ta
'o%i0ilidad una a.uda 'ara %u d#%i<rado.

FIGURAS
Ni P/g.
1. El I#dit#rr/n#o Ori#ntal . #l #rano Ori#nt#.
8. La% uatro 'o%i0l#% di%'o%iion#% d# lo% *#rogl<io% #gi'io%. La nu"#rai!n
india #l ord#n #n Au# lo% %igno% d#0#n l##r%#.
5. Carat#r#% union%onant#% . #Aui+al#nia%.
7. In%ri'ion#% QBT . QGT d# Ni#0u(r.
6. Sila0ario un#i<or"# '#r%a antiguo.
4. D#%arrollo d# la #%ritura un#i<or"#.
;. J#rogl<io% (itita% E<or"a% "onu"#ntal . ur%i+aF.
3. Sila0ario d# *#rogl<io% (itita%.
2. Sila0ario ugartio.
19. Lin#al B: #l orig#n d# la r#*illa.
11. Sila0ario "iNnio.
18. S#Ual lin#al B: li%ta d# id#ogra"a% tal o"o %# #nontr! #n Kno%%o%.
15. @rag"#nto d# la in%ri'i!n A(ira", d# Bi0lo%.
17. Li%ta d# %igno% d#l lin#al A r#t#n%#.
16. El Di%o d# @ai%to%.
14. Li%ta d# %igno% #t#o:(i'riota% d#duido% d#l EnHo"i . d#l Ugarit.
1;. In%ri'ion#% #tru%a% #n #l i''u% P#rugia.
13. Gra0ado% "a.a%.
12. E%ritura #nontrada #n la% #,a+aion#% d#l +all# d#l Indo.
89. E%ritura rongo-rongo d# la i%la d# Pa%ua.
81. In%ri'i!n 'roto#la"ita 'ri"iti+a.
jNDICE GENERAL

PRkLOGO................................................................................................................................................... 5
NOTA DEL AUTOR ................................................................................................................................... 6
CAPjTULO I................................................................................................................................................ 3
LA CON@USIkN DE LAS LENGUAS ...................................................................................................... 3
CAPjTULO II............................................................................................................................................. 12
LOS JEROGLj@ICOS EGIPCIOS............................................................................................................. 12
CAPjTULO III ........................................................................................................................................... 74
LA CLA&E DE LA ESCRITURA CUNEI@ORIE.................................................................................. 74
CAPjTULO I&........................................................................................................................................... 31
ALGUNOS SISTEIAS SUBSIDIARIOS ................................................................................................ 31
CAPjTULO &.......................................................................................................................................... 117
ALGUNAS ESCRITURAS INDESCI@RABLES ................................................................................... 117
@IGURAS................................................................................................................................................. 159

S-ar putea să vă placă și