Sunteți pe pagina 1din 14

INDICE

Pag.

Dati generali
Unit di misura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dati astronomici, geodetici, geofisici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

005
011

Acustica
Introduzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Grandezze fondamentali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Concomitanza di fenomeni sonori. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Potenze e livelli caratteristici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ambienti aperti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ambienti chiusi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Acustica architettonica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Acustica industriale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ottica
Luce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fenomeni caratteristici - Prismi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Specchi e lenti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Illuminotecnica
Fotometria e lampade. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Posti di lavoro e illuminazione naturale d'interni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Illuminazione artificiale d'interni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Illuminazione d'esterni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

017
018
019
020
021
022
023
024
025
026
027
028
029
030
031

Edilizia
Strutture in calcestruzzo armato
La struttura nel suo complesso. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Acciaio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Calcestruzzo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pilastri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Travi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Solai. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fondazioni dirette. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fondazioni indirette. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Strutture prefabbricate
Edifici industriali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fondazioni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pilastri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Travi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Travi a doppia pendenza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Elementi di impalcato. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Solai. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pannelli di tamponamento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

032
033
034
035
036
037
038
039
040
041
042
043
044
045
046
047

Strutture in acciaio
Acciaio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Edifici civili multipiano. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Edifici industriali monopiano. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Travi inflesse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Colonne compresse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aste composte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aste composte a traliccio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Travi composte acciaio-cls. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Solai con lamiera grecata. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Controventi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Coperture a struttura metallica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Strutture reticolari per coperture. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Collegamenti bullonati. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Collegamenti saldati. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Basi delle colonne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Preparazione e protezione delle strutture. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Trasporto e montaggio strutture. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Costi delle strutture. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Costruzioni in terra
Caratteristiche generali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tecniche costruttive. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Particolari costruttivi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Esempio costruttivo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Atti amministrativi
Testo Unico in materia edilizia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Permesso di costruire. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Denuncia d'inizio attivit e attivit libera. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Procedure per il permesso di costruire. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Autorizzazioni di enti pubblici diversi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Progetti edilizi
Studio di fattibilit e progetto di massima. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Progetto per la concessione e progetto esecutivo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

048
049
050
051
052
053
054
055
056
057
058
059
060
061
062
063
064
065
066
067
068
069
070
071
072
073
074
075
076

Geotecnica
Indagini e valutazioni
Indagini geotecniche in sito. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sondaggi e prove penetrometriche. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Capacit portante delle fondazioni dirette. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stabilit dei pendii. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

077
078
079
080

Opere di sostegno
Spinta del terreno. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Muri di sostegno. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fondazioni su pali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Paratie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

081
082
083
084

Tiranti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

085

Rilevamento
Topografia
Livellazione tecnica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Livellazione trigonometrica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Livellazione idrostatica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Poligonali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reti plano-altimetriche. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sistema globale di posizionamento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stazione integrale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Celerimensura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Aerofotogrammetria
Introduzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Volo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ricognizione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Appoggio alla aerofotogrammetria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Triangolazione aerea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stereorestituzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fotogrammetria
Ripresa di fotogrammi terrestri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stereorestituzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Georeferenzazione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ortofoto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rilievi marini
Batimetria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Correntometria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tracciamenti
Tracciamento di fondazioni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tracciamenti stradali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Telerilevamento
Introduzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Agricoltura e foreste. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Idrologia, urbanistica, geologia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Strumenti di ripresa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sistemi radar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Landsat e spot. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

086
087
088
089
090
091
092
093
094
095
096
097
098
099
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113

Territorio
Pianificazione
Piani strategici e aree metropolitane. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Livelli di pianificazione del territorio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Piano regolatore generale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Centri turistici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Attrezzature turistiche. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

114
115
116
117
118

Centri merci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aree dismesse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sottoservizi urbani. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pianificazione paesistica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Collegamento a rete dei biotopi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cartografia delle componenti paesistiche. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Piani del verde urbano. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Piani urbani del traffico


Normativa nazionale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Indagini ricognitive. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Indagini sulla rete stradale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Conteggi di traffico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Indagini origine/destinazione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Indagini sulla sosta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Indagini sui movimenti pedonali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inquinamento acustico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inquinamento atmosferico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Modelli di simulazione del traffico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Strade extraurbane
Aspetti generali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Andamento planimetrico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Visuali per la sicurezza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Andamento plano-altimetrico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La terra nelle costruzioni stradali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Formazione del corpo stradale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Capacit portante dei sottofondi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Le sovrastrutture. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I leganti per le pavimentazioni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I conglomerati bituminosi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pavimentazioni cementizie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersezioni stradali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tipologia delle intersezioni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Drenaggio stradale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ponti
Ponti in C.A.P. con trefoli aderenti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ponti con varo frontale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ponti a sbalzo con sezione a cassone. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ponti in C.A.P. con cavi post-tesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ponti strallati. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Apparecchi per appoggio per ponti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pile e fondazioni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156

Idraulica
Acquedotti
Introduzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fabbisogni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Opere di presa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Condotte di adduzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Formule di resistenza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Serbatoi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Impianti di sollevamento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reti di distribuzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Calcoli idraulici delle reti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Apparecchiature e manufatti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pozzi per acqua
Costruzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Utilizzo e manutenzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Prove di emungimento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dighe
Caratteristiche generali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dighe in calcestruzzo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dighe in materiali sciolti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Scarichi di superficie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Scarichi sotto battente. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Traverse e opere di presa
Caratteristiche delle traverse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Progetto delle traverse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Opere di presa superficiali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Griglie
Griglie e sgrigliatori. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Filtri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Idrologia
Piogge intense. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stima delle portate di piena. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Analisi regionale delle piene. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fognature
Progettazione delle fognature. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Calcolo delle portate. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Metodi speditivi per il calcolo delle portate. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Regolazione delle portate di pioggia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Calcoli idraulici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Calcoli statici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Scelta dei materiali e posa dei condotti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Manufatti ordinari. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sistemazioni fluviali
Arginature fluviali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191

Sistemazione dei torrenti con briglie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192

Drenaggio del terreno


Progetto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Realizzazione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bonifica idraulica
Introduzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Progetto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Impianti e opere d'arte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

193
194
195
196
197

Chimica
Agitatori
Tipi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Potenza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Colonne
Introduzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Colonne a piatti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Colonne a riempimento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

198
199
200
201
202

Macchine
Recipienti in pressione
Vasi d'espansione per impianti di riscaldamento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Autoclavi a membrana per acqua sanitaria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Vasi d'espansione per acqua sanitaria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Macchine a combustione interna


Calcolo prestazioni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sovralimentazione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Emissioni inquinanti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Controllo del rumore gasdinamico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Recupero di energia termica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Macchine per movimento terra
Escavatore. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pala caricatrice. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Autocarro con cassone ribaltabile (Dumper) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Motolivellatrice. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Apripista. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Terna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ventilatori
Definizioni e generalit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Curve caratteristiche. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Regolazione dei ventilatori. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Piccoli ventilatori. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ventilatori per impianti di condizionamento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ventilatori per caldaie industriali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ventilatori per inceneritori RSU. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223

Pompe
Introduzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pompe rotative volumetriche. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Caratteristiche delle pompe alternative. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tipi di pompe alternative. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pompe centrifughe
Generalit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Particolari costruttivi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Legge di affinit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cavitazione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tubazioni
Generalit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Raccordi e flange. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Valvole. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Compressori d'aria
Applicazioni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Selezione dei compressori. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Compressori alternativi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Compressori rotativi a vite. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Compressori centrifughi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Compressori trasportabili. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240

Energetica
Energia
Fonti, utenze e vettori energetici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Costi e risparmi energetici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

241
242

Termotecnica
Potere calorifico dei combustibili. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Caratteristiche dei combustibili. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Combustione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tecnica della combustione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Controllo della combustione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Griglie e bruciatori. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Generatori di calore a gas per uso domestico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Camini e canne fumarie


Camini singoli. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Apparecchi tipo B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Apparecchi tipo C - Dimensionamento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Apparecchi tipo C - Progettazione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Forni
Introduzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Parametri di progetto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Criteri di progettazione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Forni elettrici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Forni a induzione e ad arco. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258

Tipi di forni nell'industria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

259

Scambiatori di calore
Scambiatori a fasci tubiero - Caratteristiche generali. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Scambiatori a fascio tubiero - Dettagli costruttivi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Scambiatori a piastre. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Scambiatori a batterie di piastre alettate. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Scambiatori a batterie di tubi alettati. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Scambiatori a matrice porosa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fabbisogno termico degli edifici


Calcoli preliminari. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Parametri fondamentali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ponti termici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Verifica dell'isolamento termico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Comfort termico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Isolamento pareti esterne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Isolamento solai piani. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Coperture a falde inclinate. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Isolamento tubazioni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La diffusione del vapore. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adempimenti per i progettisti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Produzione
Centrali termoelettriche a vapore. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Centrali termoelettriche a gas e ciclo combinato. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Impianti cogenerativi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Centrali di gassificazione dei combustibili pesanti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Impianti di climatizzazione
Classificazione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Centrali termiche a gas metano. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Impianti autonomi per residenze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Impianti centralizzati per residenze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Uffici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Edifici commerciali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Edifici scolastici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ristoranti e cucine. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ospedali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Alberghi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Edifici religiosi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Musei e biblioteche. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Banche. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tecnica frigorifera
Introduzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Macchine frigorifere a compressione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fluidi frigorigeni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Calcolo della potenza frigorifera. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297

Compressori frigoriferi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Condensatori e torri di raffreddamento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Evaporatori. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tubi capillari e valvole di espansione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Regolatori di livello. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Magazzini frigoriferi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Congelamento dei prodotti alimentari. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pompa di calore. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

298
299
300
301
302
303
304
305

Elettrotecnica
Impianti in media e bassa tensione
Condizioni ambientali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Scelta delle tensioni nominali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stato del neutro. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Impianti di terra. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Calcoli di cortocircuito. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Calcolo di caduta di tensione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dimensionamento trasformatori. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dimensionamento dei cavi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Portata dei cavi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sistemi di protezione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Selettivit delle protezioni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Alimentazioni di sicurezza e di riserva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cabine. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Motori elettrici asincroni trifasi
Generalit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tipi di servizio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Motori a bassa tensione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321

Elettronica
Sensori
Caratteristiche generali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Catena di misura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sensori di spostamento relativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sensori di posizione angolare e di velocit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sensori di temperatura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sensori di livello. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sensori di flusso. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

322
323
324
325
326
327
328

Misure elettroniche
Interfacciamento al personal computer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
Simulazione dei sistemi elettrici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330
Disturbi alle apparecchiature elettroniche. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331

Automazione industriale
Fabbrica automatica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332
Sistemi a microcontrollori. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333

Controllori a logica programmabile. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


Personal computer industriali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Controllo in logica fuzzy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Organi indicatori e di comando. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Regolazione di livello a sonde resistive. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sistemi elettronici nelle autovetture. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sistemi di telecontrollo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Robot. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Scelta di un robot. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Laser nelle applicazioni industriali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Visione artificiale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fotocellule. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Telecomandi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346

Sistemi di comunicazione
Reti locali nell'automazione di fabbrica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bus industriale RS-485. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Interazione vocale uomo-computer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

347
348
349

Elettronica per l'edilizia


Edifici intelligenti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Automazione degli impianti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sistemi a cablaggio strutturato. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Telelettura dei contatori. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Comandi a raggi infrarossi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sistemi di allarme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

350
351
352
353
354
355

Informatica
Ambienti
Calcolatori. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
Sistemi operativi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357
358
Accessori per personal computer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Sistemi software
Groupware. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Interazione uomo-macchina. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sviluppo del software. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Linguaggi tradizionali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Linguaggi moderni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Applicazioni
Programmi scientifici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Informatica per il management. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Image processing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Computer music. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Desktop publishing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Office automation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Data base. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fogli elettronici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371

Programmi per il disegno CAD. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Internet
Servizi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Web. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Siti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Internetworking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reti locali aspetti SW. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reti locali aspetti HW. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Multimedialit
Opere multimediali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Periferiche e accessori. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

372
373
374
375
376
377
378
379
380

Telecomunicazioni
Sistemi di commutazione
Introduzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dimensionamento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reti in cavo
Cavi in rame a coppie simmetriche. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Caratteristiche dei cavi coassiali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tratte in cavo coassiale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Localizzazione dei guasti nei cavi coassiali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Caratteristiche delle fibre ottiche. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Installazione delle fibre ottiche. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Posa dei cavi urbani. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Posa dei cavi interurbani. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reti in ponti radio
Caratteristiche generali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Discese in guida d'onda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Apparati di trasmissione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Apparati di ricezione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Torri per ponti radio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Costruzione dei tralicci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Accessori delle torri a traliccio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Impianti delle torri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fondazioni delle torri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ripetitori passivi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Telefonia radio cellulare
Caratteristiche. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Composizione della rete. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Accesso alla rete. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Antenne per GSM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stazioni di energia
Sistemi di alimentazione no-break in corrente continua. . . . . . . . . . . . . . . . .
Alimentazione no-break in corrente alternata. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407

Cabine media tensione - bassa tensione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


Gruppi elettrogeni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

408
409

Economia aziendale
Contabilit
Contabilit esterna - Il bilancio d'impresa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Introduzione alla contabilit interna o analitica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Configurazioni di costo di prodotto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Metodi di product costing tradizionali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Activity Based Costing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Metodologie di costing orientate ai processi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

410
411
412
413
414
415

Strategia e valutazione degli investimenti


Strategie d'impresa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Criteri di valutazione degli investimenti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Processo di valutazione di un investimento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Effetto delle imposte e delle modalit di finanziamento. . . . . . . . . . . . . . . . .

416
417
418
419

Produzione
Concetti base della produzione industriale
Tipologie di prodotti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tipologie dei sistemi produttivi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Misura della potenzialit produttiva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Misura dei lead time. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Programmazione di medio periodo
Gestione a fabbisogno. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gestione just in time. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gestione delle scorte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Programmazione operativa
Modelli per sistemi semplici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Regole di carico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Controllo del carico di lavoro. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Marketing e vendita
Sistema informativo di marketing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ricerche di mercato. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Telemarketing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Marketing operativo e vendita. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La comunicazione commerciale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Distribuzione e vendita. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435

Ambiente
Inquinamento
Introduzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inquinamento acustico
Sorgente esterna al fabbricato. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sorgente in locale attiguo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Calpestio e impianti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

436
437
438
439

Impianti per acque di scarico civili


Schemi di processo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Acque di scarico civili. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Grigliatura grossolana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stazione di sollevamento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Grigliatura fine. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dissabbiatura e disoleatura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sedimentazione primaria e sfioratore. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ossidazione e nitrificazione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Denitrificazione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sedimentazione secondaria e ricircolo fanghi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Preispessimento e postispessimento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stabilizzazione aerobica fanghi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stabilizzazione anaerobica fanghi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Disidratazione fanghi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Disinfezione e filtrazione finale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ingegneria naturalistica
Fondamenti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Valutazione del suolo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Prati per uso sportivo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Consolidamento dei versanti mediante semina. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Consolidamento dei versanti con talee. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sistemazione dei corsi d'acqua. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460

Qualit e sicurezza
Qualit
Definizione di Qualit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sistemi di gestione per la Qualit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Diffusione dei Sistemi di gestione per la Qualit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Integrazione di Sistemi di gestione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Principi della certificazione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Norme della certificazione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Metodi - Quality Function Deployment (QFD) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Sicurezza sul lavoro


Introduzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Figure professionali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sicurezza antincendio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sostanze pericolose. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sicurezza nei cantieri mobili e temporanei
Introduzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Installazione di cantiere. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mobilit interna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Macchine di cantiere. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Apparecchi di sollevamento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Impianti elettrici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477

Opere provvisionali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Scavi e demolizioni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

478
479

Sicurezza antincendio negli ospedali


Introduzione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Minimizzare il rischio d'incendio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Protezione passiva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

480
481
482

S-ar putea să vă placă și