Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
cfwfl/t
h}ljs ljiffbL
(Bio-pesticides)
f/f /f]u
sL/f lgoGq0f
ljifo ;"rL
!= k[i7e"dL
(Biological Control)
%
%
^
&
*
*
(
!!
!@
!%
#=%=!
(White and
!%
!^
!^
!*
@)
!*
!(
@!
@@
@@
@@
@$
@%
@^
@&
@&
@*
@(
#)
#)
#@
##
(Tools for
#$
#%
!= k[i7e"dL
g]kfnsf] ;du| cfly{s ljsf;df s[lif If]qsf] e"ldsf pNn]Vo ?kdf /x]sf] 5.
sl/a #!=% k|ltzt s'n ufx{:y pTkfbgdf of]ubfg /x]sf] s[lif If]qsf] ljsf;sf]
k|efjn] cGo If]qsf] ljsf;df ;d]t u'0ffTds k|efj kfb{5. s[lif ljsf;nfO{
pknAwLd'ns agfpg s[lif k|ljlwsf] dxjk"0f{ e"ldsf /x]sf] x'G5. o;sf nflu
:yfg ljz]if / afnL ljz]if s[lif k|ljlwsf] ljsf; ug'{ clxn]sf] k|d'v r'gf}tLsf]
?kdf /x]sf] 5. lbuf] s[lif ljsf;sf] nflu pknAw s[lif k|ljlwx? s[ifsx?sf]
;/n kx'Fr / dfgj :jf:Yo tyf jftfj/0fdf k|lts'n c;/ gk'ofpg] lsl;dsf]
x'g'kb{5. s[lifnfO{ lbuf]kgf lbg] qmddf xflgsf/s /f]u, sL/f, emf/kftaf6 x'g]
gf]S;fgL Joj:yfkgdf afnL ;+/If0f k|ljlwsf] cxd\ e"ldsf /lxcfPsf] 5. ljut
s]xL jif{otf afnL ;+/If0fsf] nflu /f;folgs kbfy{sf] k|of]udf j[l4 eO{/x]sf]
5. h;sf] nflu Psflt/ g]kfnL s[ifsx?n] cGo b]zx?;Fu e/ kg'{ kl//x]sf]
5 eg] csf]{lt/ g]kfnsf] 7"nf] wg/fzL ljb]lzg' kg]{ afWotf eO{/x]sf] 5.
g]kfndf zq'hLjx?n] afnLgfnLdf sl/a #% k|ltzt gf]S;fgL k'ofpFb} cfPsf
5g\ eg] csf]{tkm{ /f;folgs kbfy{x?sf] cTolws k|of]uaf6 jfo", hn tyf
e"ld k|b'if0f eO{ kof{j/0fdf gsf/fTds c;/x? b]vf kg{ yfn]sf 5g\. kmntM
pTkfbg nfutdf j[l4, df6f]sf] pj{/fzlQmdf x|f;, xflgsf/s sL/fx?df ljif
krfpg ;Sg] Ifdtfsf] ljsf;, zq'hLjx?nfO{ lgoGq0f u/L /fVg] ldqhLjx?sf]
ljgfzsf ;fy} sd xflgsf/s sL/fx? klg k|d'v afnL zq'sf] ?kdf b]vf kbf{
s[lif pTkfbg, pTkfbsTj, u'0f:t/ tyf jftfj/0fLo ;Gt'ngdf ;d]t gsf/fTds
(Bio- pesticides)
s'g} klg xflgsf/s sL/fx?nfO{ Go"g ug{ jf dfg{sf] nflu s'g} klg AofS6]/Lof,
9';L, efO/; tyf g]df6f]8hGo pkof]uL ;"Id hLjx?f/f tof/ ul/Psf]
/;fogkbfy{nfO{ h}ljs ljiffbL elgG5. logLx? pkof]uL hLjx? x'g h;f/f
xflgsf/s sL/fx? dfg{ k|of]u ul/G5. h}ljs k4tLf/f hLjnfO{ gi6 ug]{]
;"Id hLjnfO{ g} h}ljs ljiffbL (Bio-pesticides) elgG5.
logsf] c;/ sL/f cg';f/ (Species specific) x'G5 t;y{ nIo ul/Psf]
sL/fdf dfq logsf] k|efj /xG5.
yf]/} dfqfsf] k|of]u ul/Ptf klg sL/fdf a9L c;/ ug{ ;lsG5.
logsf] c;/ vf;u/L ;Dks{ k|sf/sf] x'g] ePsf]n] n's]/ l5k]/ vfg]
sL/fnfO{ k|of]u ug{ ufx|f] x'G5.
rsf]{ 3fd, ;'Vvf If]qdf k|of]u u/]df logsf] k|efj gi6 x'G5.
#=!=# h}ljs ljiffbLsf] k|of]udf s]xL sl7gfOx
oL kbfy{x?sf] y'k|} kmfObfhgs u'0f x'Fbfx'Fb} klg logsf s]xL sl7gfO klg
5g\. h;nfO{ lgDg ?kdf lng ;lsG5.
h}ljs ljiffbLx? /f;folgs ljiffbL h:tf] k6s k6s, dfqf a9fP/ k|of]u ug'{
kb}g{ sf/0f oL kbfy{x? Ps k6s k|of]u ul/;s]kl5 df6f] tyf sL/fx?sf]
z/L/df ljsl;t eO{ sfnfGt/df yf]/} dfqfdf k|of]u ug'k{ g]{ x'G5.
k|ffl/s v]tLdf h}ljs kbfy{x?sf] dxj cToGt} 5 h'g ljgf of] k|ljlw
kl/sNkgf klg ug{ ;lsb}g.
11
13
st} st} h}ljs ljiffbLx? klg dfu u/]sf] kfOG5. x'gt ljleGg cg';Gwfg
d"ns n]vx?af6 hfgsf/L eP cg';f/ g]kfndf Jojl:yt Joj;flos k|ffl/s
v]tL e'|0f cj:yf d} b]lvG5. t;y{ Jofks jf Joj;flos :t/df h}ljs
ljiffbLx? klg kof{Kt x'g g;Sg' :jefljs h:t} ePsf] 5. o;f] x'g'df
g]kfndf k|ffl/s pTkfbgaf/] Jofks hfu/0f g'x'g, oL j:t'x? vkt ug]{
lgsfo, JolQm jf kl/jf/ ;+Vof sd x'g', oL j:t'x?sf] k|of]uaf6 Joj;flos
v]tL ubf{ rfx]hlt /f]u jf sL/f dfg{ g;Sg' g} d'Vo ?kdf /x]sf 5g\. cem
eGg] xf] eg] k|ffl/s j:t'x? dxFuf ePsf]n] qmo zlQm sd ePdf w]/} g]kfnL
pkEf]fQmfx? gePsfn] h}ljs ljiffbLsf] ahf/ klg cToGt} ;fF3'/f] ePsf] xf].
x'g t ca To;f] eg]/ plDsg] cj:yf eg] kSs} 5}g lsgls g]kfn ljZj
Jofkf/ ;+u7g WTO sf] ;b:o /fi6 eO{;s]sf] ;Gbe{df o;n] k|ffl/s s[lif
pkhx? pTkfbg ug'{ cfjZos 5 / h;sf] lgof{taf6 /fi6n] y'k|} wg/fzL
cfh{g ug]{ ;+efjgf klg 5. csf]{tkm{ g]kfndf s[lifdf cf>Lt d'Vo lx:;fdf
/x]sf] s[ifsx? clzlIft x'g'sf sf/0f logLx?n] ljiffbLdf dfq lge{/ /xFbf
jftfj/0f, dfgj / kmfObfhgs k|f0fLx?df c;/ kg]{ b]lvG5. t;y{ l9nf]
gu/L h}ljs ljiffbLsf] vf]h pTkfbg jf b]zdf a9fjf lbg cfoft / k|of]u ug]{
jftfj/0f ldnfpg' kg]{ b]lvG5.
g]kfnsf] zx/L / ahf/ If]qsf] kfos kg]{ 7fpF hxfF /fd|f] xf]6nx?n] ljb]zL
kfx'gfx?nfO{ vfgf pknAw u/fpF5g\ To:tf] 7fpFx?df k|ffl/s v]tLsf]
la:tf/ eO{/x]sf] b]lvG5. oL afx]s s]xL cg';Gwfg s]Gb| jf k|ultzLn
s[ifs jf k|fljlwsx?sf] ;lqmoftfdf h}ljs v]tL z'? ePsf] b]lvG5. log}
cfjZostfnfO{ kl/k"lt{ ug]{ p2]Zon] s]xL ljsl;t /fi6x? / ef/t Pj+ :jb]zL
kxn d} g]kfndf klg h}ljs ljiffbLsf] af/]df rrf{, cfot / k|of]u ;d]t
l56k"m6 ?kdf ePsf] kfO{G5. h;sf] tn j0f{g ul/Psf] 5.
g]kfndf xfn;Dd Tolt w]/} h}ljs ljiffbLx? k|of]udf NofO{ ;s]sf] cj:yf
t 5}g t/ s]xL h}ljs ljiffbLx? leqLPsf 5g\. t/ klg cem};Dd :jb]z
d} pTkflbt h}ljs ljiffbL w]/}h;f] k|of]uzfnf :t/df dfq ;Lldt 5g\. tn
pNn]lvt h}ljs ljiffbLx? g]kfnsf s]xL :yfgx?df pknAw x'g yfn]sf 5g\
eg] s]xL k|ultzLn s[ifs Pj+ ;/sf/L tyf u}/ ;/sf/L ;+3 ;+:yfx?n] k|of]u
z'? u/]sf] kfO{Psf] 5.
h}ljs ljiffbL
k|sf/
sxfF lgld{t
(NPV) Nuclear
poliyhederosis virus
emf]n
ef/t / g]kfndf
k'tnL / vk6]sf nfef{ g]b/Nof08 / s]xL
o'/f]lkog b]z
Steinernematids
emf]n
vk6]sf nfef{
g]kfndf
cg';Gwfgaf6 ;kmn
k/LIf0f
emf]n
emf]n
w"nf]]
15
17
6fOsf]8df{n] aLp pkrf/ u/]/ k|of]u ug]{ tl/sf ;:tf] / pko'Qm dflgG5.
o" l;dLsf] aLpnfO{ 6fOsf]8df{sf] emf]nn] pkrf/ u/]/ 5gf{n] ^%
k|ltzt;Dd /f]u lgoGq0f ePsf] kfOPsf] 5.
6fOsf]8df{nfO{ kftdf 5s]{/ (Foliar Spray) k|of]u ubf{ o;n] /f]usf] km}nfj6
/f]Sg ;xof]u ub{5.
19
k|of]uM afnLdf nlIft sL/fsf lj?4 Pg=lk=le= sf] l;;LnfO{ /fd|f];Fu xNnfpg]
/ $ yf]kf -)=$ ld=ln=_ k|lt ln6/ kfgLdf ld;fP/ ck/fGxdf 5g'{ j]z x'G5.
v'bf] / ;fa'g;Fu ld;fO{ 5gf{n] o;sf] 6fFl;g] Ifdtfdf j[l4 u/fpg ;lsG5.
oL efO/;hGo emf]n ?kdf pknAw h}ljs ljiffbL x'g\ / h;nfO{ kfgLdf ld;fO{
rgf, /x/, skf;, uf]ne]F8f, v';f{gL / cgluGtL afnLx?df nfUg] /flqr/
k'tnLx? x]lnsf]ekf{ / :kf]8f]K6]/fsf nfef{sf lj?4 k|of]u ug{ ;lsG5.
jf:tjdf oL efO/;hGo kbfy{x? k|fs[lts ?kd} pknAw x'G5g\ / lhljt
sL/fx?df g} pTkfbg u/L k|of]u u?Gh]n;Dd lhljt j:t'sf] z'?df arfj6
u/L sL/fsf] z/L/df /fd|f];Fu kg]{ u/L laxfg jf a]n'sL 3fd gnfu]sf] ;dodf
k|of]u ug'{kb{5.
BCRL Company n] Heli-cideTM/Spodo-CideTM
21
23
25
27
(Predators) nfO{
29
@$) ;]=u=]| tfkqmddf /flvG5. sl/a *!) lbgdf pQm d/]sf nfef{x?sf] z/L/af6
efO/; lgsfNgsf] nflu ;]lG6o'h d]l;gdf ! ldg6 hlt lkl;G5. o;/L nfef{sf]
z/L/af6 lgsflnPsf] /;af6 af];f] tyf cGo cgfjZos tGt'x?nfO{ x6fpg dl;gf]
sf]/fsf] sk8fdf 5flgG5 / pQm /;nfO{ @)) ;]=u=]| tfkqmddf /xg] u/L /flvG5 t/
nfdf] ;do e08f/0f u/L /fVg' k/]df pQm ld>0fnfO{ lk|mhsf] ;fwf/0f e08f/0f u/L
/flvG5. o;/L tof/ ul/Psf] emf]nnfO{ k'g ;lqmo / hLljt nfef{x?sf lj?4
k|of]u ug{ ;lsG5 / oxL qmdf/f sL/f dfb}{ k'gM efO/; pTkfbg ug{ ;lsG5.
31
lnO{ a:g] / IftL ug]{ sL/fsf lj?4 k|of]u ug{ ;lsG5. To:t} emf]n ?kdf
pknAw h}ljs ljiffbLx?nfO{ eg] af]6sf] dflyNnf] ;txdf a;L vfg] sL/fx?
h:t} k'tnL sL/fx?sf nfef{ tyf cGo sL/fx?nfO{ pgsf] z/L/df l;w} kg]{
u/L k|of]u ug{ ;lsG5. ;fdfGotf h}ljs ljiffbLx? z'?z'?df k|of]u ug'{
k/]tfklg cfnGt/df dfqf 36fpFb} n}hfg ;lsG5. h:tf] efO/;hGo kbfy{
/ jg:kltdf cfwfl/t kbfy{x? ! ln6/ kfgLdf %^ ld=ln= ld;fO{ xKtfsf]
! k6s k|of]u ul/G5 / kl5Nnf xKtfx?df eg] k|To]s ld=ln= 36fpFb} nu]/
cGtdf ! ld=ln= ! ln6/ kfgLsf b/n] k|of]u ul/G5. To:t} 9';LhGo w"nf] jf
bfgfbf/ h}ljs ljiffbLnfO{ klg z'?df a9L dfqfdf k|of]u ul/G5 / sfnGt/df
uP/ dfqf 36fpFb} nluG5. w"nf]df pTkflbt AofS6]l/ofdf jf 9';Ldf cfwfl/t
h}ljs ljiffbLx? )% b]lv ! u|fd k|lt ln6/ kfgLdf z'?df ld;fP/ 5l/G5
t/ kl5 uP/ pQm dfqf 36fpFbf klg k|efjsf/L ?kdf g} sL/f dfg{ ;lsG5.
To:t} 9';Ldf cfwfl/t bfgfbf/ h}ljs ljiffbLx? klg k|lt x]S6/ $)^) s]=hL=
z'?z'?df k|of]u ul/Ptfklg kl5 uP/ pQm dfqf @)#) s]=hL= k|lt x]S6/df
emfg{ ;lsG5. To:t} z'?df k/hLlj sL/fx?df af?nf ;d"xsf sL/fx?
6fOsf]u|fdf klg 6fsf]sf8{df 6f;L k|lt x]S6/ @),))) k/hLlj x'g] u/L lkmN8df
k|of]u ug{ ;lsG5. oL k/hLljx?n] k'tnL ;d"x tyf /flqr/ k'tnLsf
k"mnx?df cfgf] k"mn kf/L sL/fsf] aRrf lg:sg /f]Sb5g\. of] k|ljlw ef/tdf
ul/Psf] cg';Gwfgaf6 ;kmn k/LIf0f eO{ s[ifs:t/df a]rlavg ;d]t eO{/x]sf]
5. g]kfndf klg pQm kmfObfhgs ;"Id k/hLlj sL/fx? k|z:t dfqfdf
kfOG5g\ / tTsfnLg n'Dn] s[lif s]Gb|n] ;f] sfo{ ;g\ !((% tfsf klZrdf~rn
If]qsf uf]ne]F8f v]tL ul/g] ljleGg If]qx?df lkmN8df 5f]l8Psf] -Release_
u/]sf] lyof]. of] sfo{nfO{ ;DalGwt ;+3;+:yfx?n] cl3 a9fpg' kg]{ b]lvG5.
xl/of] / ;]tf] 9';Lsf] klg g]kfnd} k|ydk6s ;g\ @))) b]lv @))& ;Dd
;kmn kl/>d / ;fgf] :t/df pTkfbg ug]{ sfo{ s[lif / kz' lj1fg cWoog
;+:yfg, /fdk'/sf] sL6 lj1fg ljefudf eO{/x]sf] 5. pQm k|ljlwnfO{ k|fOe]6
;+3 ;+:yff/f pTkfbg ug]{ ;+oGq;Dd tof/ eO{/x]sf] 5. z'?df of] k|ljlw
leqfpg l:j; ;/sf/sf] x]Ne]6f; lgof]un] s[lif / kz' lj1fg cWoog ;+:yfg
dfk{mt cfly{s / k|fljlws ;xof]u u/L z'?jft u/]sf] lyof]. o;af6 df6f]d'gL
a;L IftL ug]{ v'd|] sL/fsf nfef{, wld/f, /ftf] sldnf, km]b s6'jf OToflbnfO{
c;/ ug{ ;lsG5. oL ;"Id hLjf0f'nfO{ ;+/If0f ug{ ljiffbLsf] k|of]u eg] slt
klg ug'{x'Fb}g a? l;FrfO / k|ffl/s dnsf] /fd|f] k|aGw ldnfpg'k5{.
h}ljs ljiffbLx? hLjLt j:t'df cfwfl/t j:t' ePsfn] logsf] pTkfbg kZrft\ k|of]u
ug{] cj:yf;Dd xf]l;of/Lsf ;fy /fVg' kb{5. o;sf] dtna logLx?nfO{ sd
tfkqmd / a9L ;fk]lIfs cfb|t{ fsf] cfjZostf kb{5. To;f] x'gfn] e08f/0f ubf{
;se/ sd tfkqmd ePsf] :yfg jf /]lk|mh]/6] /df /fVg'kb{5 / k|of]u ubf{ :k|o] f/f
ck/fGxsf] ;dodf k|of]u ug'{ a]; x'G5. o:tf h}ljs kbfy{x? k|of]u ul/Psf]
afnLdf cGo /f;folgs ljiffbLx? k|of]u ug'{ x'bF g} . k|of]u ug}k{ g]{ ePdf slDtdf
csf]{ lbg kl5 jf s]xL lbgsf] cGt/df dfq k|of]u ug'k{ b{5. h}ljs kbfy{x? k|of]u
ePsf] 7fpFdf pko'Qm lr:ofgsf] Joj:yf ldnfpg' kb{5. ;fk]lIfs cfb|tf a9L /
tfkqmd @% l8u|L ;]= eGbf sd ePdf o;sf] k|efjsf/Ltf klg /fd|f| ] x'G5. g]kfndf
l56k'm6 ?kdf b]vfkg]{ h}ljs ljiffbLx?nfO{ ljiffbL ;/x e08f/0f tyf k|of]u ug'n
{ ]
logsf] k|efjsf/Ltf / ljZj;lgotfdf z+sf ug]{ 7fpF /x]sf] 5. lsgsL pko'Qm
tfkqmddf e08f/0f ug'k{ b{5.
33
v'd|] sL/fsf nfef{x? -aRrf_ sf] z/L/df ljiffQm u/fpg] Ps vfn] xl/of] s0f
ePsf 9';L h;sf] cu+|]hL gfd Metarhizium anisopliae xf]. ljsl;t b]zdf
o;nfO{ ljleGg gfdn] lrlgG5 h:t}M Green Muscle, Fight grub OToflb.
l:j; ;/sf/sf] k|fljlws / cfly{s ;xof]udf x]Ne]6f; lgof]un] s[lif / kz'
lj1fg cWoog ;+:yfg, /fdk'/ lrtjgsf] sL6 lj1fg ljefudf sfo{/t Pshgf
pkk|fWofkssf] cWoog / cg';Gwfg cg';f/ g]kfndf klg of] h}ljs k|ljlw
;+ej 5 eGg] s'/f k|dfl0ft ul/;s]sf] 5. of] cWoog ;g\ @))) b]lv @))&
;Dd /x\of] / ;f/+zdf o;n] v'd|] sL/fsf] Joj:yfkg ;Dej 5 eGg] s'/f
k|dfl0ft uof].
of] cWoogaf6 v'd|] sL/fdf g]kfndf *) eGbf a9L k|hflt /x]sf], g]kfns}
df6f]df 9';LhGo hLjf0f' pknAw ePsf] tyf ltgnfO{ s[lqd vfgf x'Fb} hf} /
cGo sfjf]{xfO8]6o'Qm vfgdf pTkfbg u/L ds} / sf]bf]df Iflt ug]{ nfef{sf]
;+Vof @%#) ;Dd sd ug{ ;lsg] s'/f l;4 ePsf] 5. of] k|ljlw xfn
/fdk'/ SofDk;df dfq ;Lldt g/fvL k|fOe]6 ;+3;+:yf / pTkfbgstf{ aLr
uO{;s]sf] 5. xfn g]kfn ;/sf/sf] afnL ;+/If0f lgb]{zgfnon] Pu|Ls]o/
lrtjg;Fu w"nf]sf] ?kdf of] h}ljs ljiffbL pTkfbg z'? u/]sf] 5.
g]kfn ;/sf/n] o; af/] /fd|f] rf;f] lbPdf sfnGt/df df6f]df k|of]u eO{/x]sf
3fts ljiffbLx?sf] ljsNkdf cr"s j}slNks pkfo x'g] b]lvG5. of] k|ljlwsf]
ljsf; / lj:tf/ ePdf b]zdf ljiffbL v/Lbsf nflu nufgL eO{\/x]sf] wg/fzL
art ug{ ;xof]u k'Ug'sf ;fy} jftfj/0fd'vL k|ffl/s v]tL ug{ ;xh x'g]
b]lvG5.
pesticides)
35
;Gbe{ ;fdu|Lx
G.C. Yubak Dhoj (2067). Scarabs of Nepal & their microbial control, LAP
LAMBERT Publication, Germany
yfkf, /]zd axfb'/= o'js Wjh lh=;L=, e[u' C[lif b'jf8L, a'l/Tg
v8\uL -@)%*_ ;Dkfbs sflnbf; ;'j]bL, lji0f' s'df/ lwtfn, df6f]sf
xflgsf/s sL/f tyf /f]u Joj:yfkg k'l:tsf, k|sfzs, lbuf] e"Joj:yfkg
sfo{qmd,av'G8f]n, nlntk'/, P;=P;= Pd=lk= 8s'd]G6 ^!.
o'js Wjh hL=;L= -@)^*_ h}ljs ljlwf/f /f]u sL/f lgoGq0f, g]kfn
;/sf/, s[lif tyf ;xsf/L dGqfno, s[lif ljefu, afnL ;+/If0f lgb]{zgfno,
xl/x/ejg, nlntk'/.
n]vs
8f= o'js Wjh hL=;L=
g]kfn ;/sf/
s[lif ljsf; dGqfno
s[lif ;"rgf tyf ;+rf/ s]Gb|
xl/x/ejg, nlntk'/, kmf]gM (&&!%%@%^!&, %%@@@$*
ofS;M (&&!%%@@@%*
Od]nM agroinfo@wlink.com.np
j]aM www.aicc.gov.np