Sunteți pe pagina 1din 13

A Cristologia da Libertao de Juan Luis

Segundo em dilogo com a Cristologia da


Liberdade de Dostoievski
Claudinei Fernandes Paulino da Silva [1]
Resumo
Este artigo pretende dialogar a cristologia de Juan Luis Segundo e a cristologia presente
na literatura de Fidor Machailovich Dostoievski tendo co!o principais interlocutores
"i#colas $erdiae%% e Luis Felipe Ponde& ' cristologia de Juan Luis Segundo ( tra)alhada
a par#tir dos sinticos a orige! de Jesus de "a*ar( nas pri!eiras co!unidades o
desloca!ento de sua signi%ica+,o histrica e o seu pro-eto li)ertador e hu!ani*ador& E!
rela+,o a Dostoi#evski apresenta#se parte de sua )iogra%ia sua perspectiva cristolgica #
a.uilo .ue o te/to cha!a de cristologia liter0ria # dentro de u!a an0lise critica dos
autores !encionados en#cerrando co! a lenda do 12rande 3n.uisidor4 nu! di0logo
co! Juan Luis Segundo al(! das considera+5es %inais& 6 !(todo ( a apro/i!a+,o de
Juan Luis Segundo co! sua Cristo#logia da li)erta+,o e Dostoievski co! a Cristologia
da li)erdade a partir da an0lise de seus cr7ticos e de parte de sua literatura&
Palavras Chaves8 Dostoievski Segundo Li)erdade Li)erta+,o Jesus&
Juan Luis Segundos Christolog o! liberation in dialogue "ith
Dostoevsks Christolog o! !reedom
Abstract
9his paper relates Juan Luis Segundo:s Christolog; <ith that Christolog; present in
Fio#dor M& Dosto;evsk;:s literar; <orks having "icolas $erdiae%% and Luis Felipe
Pond( as !ain interlocutors& Juan Luis Segundo:s Christolog; is <orked out o% s;noptic
gospels the origins o% Jesus o% "a*areth in the earlier co!!unities as <ell as the
changing o% his his#torical !eaning and his hu!ani*ing li)erator pro-ect& 3n respect to
Dosto;evsk; this paper presents part o% his )iograph; his Christological perspective =
that this article calls 1literar; Christolog;4 = <ithin a critical anal;sis o% the thinkers
!entioned a)ove& Finall; it %inishes up <ith 9he 2rand 3n.uisitor:s legend in dialogue
<ith Juan Luis Segundo&
#e$%ords& Dosto;evsk; Juan Luis Segundo %reedo! li)eration Jesus&
'( )ntroduo
1' .ue! pode interessar ho-e esse ser histrico hu!ano .ue se cha!ou Jesus de
"a*ar(>4 [?] Esta pergunta de Juan Luis Segundo sugere outros .uestiona!entos .ue
aponta! para u!a re%le/,o cristolgica !uito !ais a)rangente& 'lguns
.uestiona!entos poss7veis seria!8 s a teologia ( capa* de pensar a cristologia> @0
outras cristologias al(! da dog!0tica>
Juan Luis Segundo !enciona Milan Machovec o .ual se prop5e a escrever u! Jesus
para ateus& Para ele Machovec tenta 1arrancar da religi,o ou de sua interpreta+,o
terica AteologiaB o !onoplio do interesse e da e/plica+,o de Jesus&4 [C] ' partir da
possi)ilidade de outras interpreta+5es o ter!o correto seria cristologias e n,o
cristologia& Essas cristologias est,o presentes tanto nas %or!as !ais pessoais vividas
por personagens .ue se so)ressa7ra! 1da histria e da literatura at( as !ais
siste!ati*adas e praticadas e! %or!a orgDnica por !ultid5es de pessoas e durante
longo te!po&4 [E] Pode#se a%ir!ar ent,o .ue h0 u! universo cristolgico presente na
literatura e .ue esta n,o oculta o !undo religioso portanto lida co! a cristologia&
'ntonio Carlos Magalh,es di* .ue a religi,o AteologiaB e a literatura une! !escla!
dois tipos de linguage!8 a po(tica e a icFnica& [G] So)re essa !escla a%ir!a Segundo8
Se! a pri!eira a segunda n,o se co!unicaria co! o !undo dos valores co!o
acontece por e/e!plo nu! e/tre!o de linguage!8 a da !ate!0tica& Se! a
segunda a pri!eira n,o se co!unicaria de !aneira e/pl7cita so)re .ue
concep+,o da realidade edi%ica o !undo do sentido co!o acontece por
e/e!plo e! outro e/tre!o da linguage!8 a da !Hsica& [I]
Partindo do di0logo entre religi,o AteologiaB e literatura a proposta desta pes.uisa (
desenvolver a cristologia de Juan Luis Segundo e a literatura de Fidor Machailovich
Dos#toievski !ais precisa!ente a cristologia presente e! sua o)ra transitando co!
outros auto#res .ue discute! seu pensa!ento tais co!o8 "icolas $erdiae%% e Luis
Felipe Pond(& Da cristologia de Juan Luis Segundo a partir dos sinticos i!porta a.ui a
orige! de Jesus de "a*ar( nas pri!eiras co!unidades o desloca!ento de sua
signi%ica+,o histrica e o seu pro-eto li)ertador e hu!ani*ador& Juanto a Dostoievski
ser0 apresentada parte de sua )io#gra%ia sua perspectiva cristolgica # a.uilo .ue o te/to
cha!a de cristologia liter0ria # den#tro de u!a an0lise critica dos autores !encionados
encerrando co! a lenda do 1grande in#.uisidor4 nu! di0logo co! Juan Luis Segundo
al(! das considera+5es %inais& 6 !(todo consiste e! apro/i!ar Juan Luis Segundo
co! sua Cristologia da li)erta+,o e Dostoievski co! sua Cristologia da Li)erdade a
partir da an0lise de seus cr7ticos e de parte de sua literatura&
*( A Cristologia de Juan Luis Segundo
Juan Luis Segundo -esu7ta uruguaio nasceu e! 1K?G e %aleceu e! -aneiro de 1KKI& Foi
u! dos principais representantes da 9eologia da Li)erta+,o e autor de vasta o)ra
)i)liogr0%ica& L!a o)ra e! especial ser0 destacada co!o re%erencial terico8 1@istria
perdida e recuperada de Jesus de "a*ar(4&
*('( Jesus nos Sin+ticos
Segundo desenvolve sua cristologia a partir do Jesus @istrico o .ual ele cha!a de pr(
pascal !as .ue logo nas pri!eiras co!unidades crist,s se torna ps pascal isto ( a
teologia destas pri!eiras co!unidades interpreta Jesus co!o ps pascal& [M] 'nalisa os
evangelhos Sinticos e e! Marcos destaca a narrativa do 1princ7pio4& Para u!a !elhor
co!pre#ens,o ( i!portante apresentar o te/to )7)lico8
Princ7pio do Evangelho de Jesus Cristo Filho de DeusN&&&N'pareceu Jo,o
)ati*ando no deserto e pregando o )atis!o de arrependi!ento para re!is#s,o
dos pecados& E toda a prov7ncia da Jud(ia e os de Jerusal(! ia! ter co! eleO e
todos era! )ati*ados no rio Jord,o con%essando seus peca#dosN&&&NE pregava
di*endo8 'ps !i! ve! a.uele .ue ( !ais %orte do .ue eu ao .ual n,o sou
digno de a)ai/ando#!e desatar a correia das suas al#parcas& Eu na verdade
tenho#vos )ati*ado co! 0guaO ele por(! vos )ati#*ar0 co! o Esp7rito Santo& E
aconteceu na.ueles dias .ue Jesus tendo ido de "a*ar( da 2alil(ia %oi )ati*ado
por Jo,o no Jord,o& E logo .ue saiu da 0gua viu os c(us a)ertos e o Esp7rito
.ue co!o po!)a descia so)re ele& E ouviu#se u!a vo* dos c(us .ue di*ia8 19u
(s !eu Filho a!ado e! .ue! !e co!pra*o4& [P]
Jesus parece surgir do nada co!o u! ser perdido na !ultid,o anFni!a de 3srael .ue
procura o )atista para ser )ati*ado& Q por(! tirado de seu anoni!ato e logo
apresentado co!o o Messias o Filho de Deus& Para Segundo 1o princ7pio de Jesus ( na
realidade o princ7pio da tare%a narrativa .ue o tira deste anoni!atoN&&&NE vai acrescentar
AnarrativaB o .ue se sou)e !uito depois desse princ7pio&4 [K] Portanto o protagonista da
narra+,o coloca a conclus,o no inicio ou se-a co!e+a co! a conclus,o& '%inal .ue! (
este protagonista>
Juan Luis Segundo o cha!a de segundo cronista o .ual 1-0 sa)e4 .ue! ( Jesus e por
isso distingue o )atis!o co! 0gua do )atis!o co! o Esp7rito Santo& Essa distin+,o
per!ite ta!)(! situ0#lo o te!po .ue ( o te!po da igre-a& [1R]
Mas na realidade n,o h0 dois cronistasO apenas u!& Essa parte dele .ue
corresponderia ao .ue cha!a!os de 1segundo cronista4 ( co!posta por al#gu(!
.ue narra -0 %a*endo parte da co!unidade crist, Aigre-aB trinta ou .uarenta anos
depois dos aconteci!entos .ue relata& [11]
6 evangelho de Lucas ta!)(! situa o princ7pio de Jesus no )atis!o por Jo,o !as nele
di%erente!ente de Marcos Jesus n,o surge do nada na narra+,oO h0 u!a genealogia& 1E
o !es!o Jesus co!e+ava a ser de .uase trinta anos sendo Aco!o se cuidavaB %ilho de
Jos(&&&%ilho de Davi&&&&%ilho de 'd,o&&&%ilho de Deus4 ALc C?C#CPB& [1?]
'inda e! rela+,o ao )atis!o Segundo a%ir!a .ue para o pri!eiro cronista Jesus (
in%erior ao )atista por(! para o segundo cronista .ue -0 te! outro olhar e usa o
signi%ica#do do Jesus reconhecido pela igre-a o )atista ( in%erior a Jesus& Ele destaca
.ue Mateus uti#li*a u! recurso paralelo para .ue o segundo cronista inverta a avalia+,o
.ue o pri!eiro %a* das duas personagens& Mateus %a* Jo,o di*er8 1Eu ( .ue tenho
necessidade de ser )ati*ado por ti e tu vens a !i! Apara ser )ati*adoB>4 [1C]
Para Juan Luis Segundo os sinticos apresenta! u! Jesus pr( e ps pascal sendo o ps
pascal AJesus Cristo Filho de Deus MessiasB peculiar S teologia das pri!eiras co!uni#
dades crist,s&
*(*( Deslocamento da signi!icao hist+rica de Jesus de ,a-ar.(
6 autor e/p5e .uatro linhas de interpreta+,o presentes nos Sinticos so)re as
e/pectativas !essiDnicas e! 3srael .ue s,o convergidas e! Jesus de "a*ar(&
6 pro%eta dos Hlti!os te!pos Ao pro%eta escatolgico8 Elias retornado S ter#ra ou
u! novo Mois(sBO o %ilho de Davi Ao restaurador da dinastia dav7dica so)re u!
pa7s independenteBO o servo so%redor de Jav( Apro%eti*ado pelo Deutero 3sa7asB e
%inal!ente o %ilho do ho!e! Ado .ual %ala o pro%eta DanielB [1E]
Para Juan Luis Segundo Jesus paulatina!ente chega a to!ar para si u!a i!age! de
sua !iss,o coerente co! certas categorias encontradas entre seus conte!porDneos a
respeito das e/pectativas !essiDnicas !as n,o dei/a de introdu*ir corre+5es nas
interpreta+5es !ais co!uns so)re elas& [1G] 's duas pri!eiras linhas !essiDnicas
Apro%eta dos Hlti!os te!pos e %ilho de DaviB s,o classi%icadas por Segundo co!o pr(
pascais pois %ora! %atos histricos .ue Jesus teve .ue en%rentar e !ane-ar& 's duas
Hlti!as Ao servo de Jav( e o Filho do @o!e!B s,o entendidas co!o ps pascais8 1a cru*
e a ressurrei+,o provoca! novas leituras da $7)lia e provavel!ente novas %igura+5es
do Messias pela se!elhan+a de alguns te!as ou personagens co! o .ue ocorreu a
Jesus&4 [1I] 'lguns historiadores destaca! .ue a concep+,o de u! Messias so%redor e
punido co! a !orte n,o %a*ia parte de nenhu!a linha de esperan+a !essiDnica da
(poca portanto tal concep+,o seria u!a cria+,o crist,& [1M] @ouve ent,o u!
desloca!ento da signi%ica+,o histrica de Jesus de "a*ar( para u! Jesus de car0ter
divino&
9anto a escola de PauloN&&&N co!o a de Jo,oN&&&N desloca! a ra*,o histrica da
!orte de Jesus8 da con%litividade Apol7tico#religiosaB desencadeada por sua
prega+,o a u! des7gnio divino onde a dor e a !orte s,o o pre+o .ue se paga
pelos pecados de 3srael e dos ho!ens e! geral o)tendo assi! sua re#den+,o ou
li)erta+,o& [1P]
*(/( Cristologia da Libertao
6 tpico anterior destaca co!o o signi%icado histrico de Jesus de "a*ar( ( deslocado
para u! signi%icado teolgico -0 e! Paulo e Jo,o& Juan Luis Segundo tenta recuperar o
.ue ele cha!a de 1histria perdida de Jesus de "a*ar(&4 [1K] Diante disso pensa Jesus
de "a*ar( so) u!a perspectiva !ais hu!ana co! o olhar voltado para o Jesus ho!e!
e pol7tico seu pro-eto e a !aneira co!o ele conce)e Deus&
Jesus per%eito ho!e! ho!e! pleno n,o pode e/pressar de !odo icFnico sua
%( antropolgica .ue ( ta!)(! religiosa a n,o ser atrav(s de u!a ide#ologia&
3sto ( !ediante u! siste!a de e%ic0cia& Co!o todo siste!a de e%i#c0cia dentro
de u!a realidade %inita essa ideologia ser0 t,o deter!inada co!o li!itada
posta a servi+o de u!a certa estrutura de valores .ue cons#titui a !aneira co!o
Jesus conce)e Deus e o .ue Deus .uer& [?R]
6 pro-eto de Jesus te! o car0ter pol7tico de anunciar .ue Deus introdu*ir0 e! 3srael u!
novo governo criar0 u!a nova sociedade& Jesus estava preparando esse governo
trans%or!ando as consciTncias e! especial as dos po)res& [?1] 'ndar co! os po)res
co! os !arginali*ados co! os pu)licanos e os pecadores con%or!e entendia a elite
religiosa da.ueles dias era algo %ora de cogita+,o !as Jesus co!preendia .ue esta era a
interpreta+,o correta da lei& Juan Luis Segundo tra)alha algu!as par0)olas e seus
signi%icados her!enTuticos& L!a delas ( a par0)ola do )o! Sa!aritano de Lucas
1R?G#CM onde a pergunta so)re .ue! ( o pr/i!o deve antes de tudo apro/i!ar#se do
cora+,o da.uele .ue .uestiona& 1'ssi! e! ve* de perguntar .ue! ( o pr/i!o
segundo a lei responde .ue! ( o pr/i!o antes de consultar a lei4& [??] Para Segundo
a interpreta+,o e a pr0tica correta da par0)ola ( a op+,o pelos po)res e a piedade pelos
necessitados& Desta posi+,o se deve entender a lei co!o nor!a isto ( a nor!a ( optar
pelos necessitados e a-ud0#los a se li)ertare!& [?C] ' her!enTutica de Jesus portanto
toca o n7vel !ais radical pois na leitura da palavra nor!ativa de Deus se deve encontrar
o sentido .ue Deus pFs .ue ( u! pro-eto li)ertador e hu!ani*ador& Caso contr0rio 1a
letra do 'ntigo 9esta!ento onte! e a do "ovo ho-e pode !atar = en.uanto leitor =
S.uele .ue acode direta!ente a essa palavra divina4& [?E]
Jesus con%rontava de %or!a direta a.ueles .ue opri!ia! os po)res& Palavras co!o 1E!
verdade vos digo8 n,o vos conhe+o4 AMt ?G1?B ca7a! co!o u! raio so)re as
autoridades de 3srael .ue se valia! do no!e de Deus para 1usu%ru7re!4 dos direitos e
privil(gios .ue na concep+,o deles era! inascess7veis& Fa*ia! o .ue Deus !ais odeia
aci!a de tudo8 1a opress,o do ir!,o4& [?G] ' prega+,o de Jesus n,o destaca apenas u!a
!ensage! so)re po)res e pecadores !as so)retudo o 1poder trans%or!ador das
consciTncias para .ue os )ene%7cios do reino os espere! co!o su-eitos livres de u!
pensa!ento i!posto e de u!a a+,o alheia&4 [?I]
9a!)(! ( a)ordada a hu!anidade de Jesus suas li!ita+5es hu!anas s,o levadas e!
conta& Para Segundo o "ovo 9esta!ento tra* u!a cole+,o de claves e! torno da
!es!a personage! histrica Jesus de "a*ar(& 9odas estas claves s,o hu!anas por.ue
Deus n,o te! outra linguage! para %alar ao ho!e!& "este sentido ele a%ir!a8
Seguir Jesus n,o ( sacrali*ar a ideologia .ue ele usou e %or+ar as circuns#tDncias
in%inita!ente vari0veis ao escutar as !es!as palavras e presenciar os !es!os
aconteci!entos& 9rata#se de 1criar4 evangelhos para e/pressar a %( de Jesus co!
as ideologias .ue !elhor possa! veicul0#la a.ui e agora& [?M]
Diante desse 1criar4 evangelhos principal!ente a partir do Jesus hu!ano e
hu!ani*ador .ue Juan Luis Segundo apresenta a pes.uisa segue construindo u!a ponte
.ue apro/i!a e dialoga co! a literatura russa de Dostoievski sua co!preens,o de
Cristo e do evangelho& Mas antes de iniciar a discuss,o co! Dostoievski vale destacar
u!a cita+,o de Juan Luis Segundo .ue !uito se apro/i!a da perspectiva de
Dostoievski so)re Jesus&
6s antigos n,o tT! co!o ns !odernos = des!iti%icadores e!pedernidos = a
sensa+,o de .ue o signi%icado de Jesus para a e/istTncia hu!ana ( tanto !aior e
!ais relevante .uanto !ais participa Jesus da condi+,o co!u! a todos os
ho!ensN&&&Ngra+as a Deus n,o desce da cru*U Parece di*er S.ueles .ue
conte!pla! sua sorte8 se n,o aceitas o escDndalo e a necessidade da condi+,o
hu!ana .ue n,o ad!ite escapatrias diante do so%ri!ento e da !orte ( inHtil
.ue pretendais crer e! !i!& [?P]
/( A 0Cristologia Literria1 de Dostoievski [?K]
Fidor Mikhailovitch Dostoievski escritor russo do S(c& V3V tra* ao !undo u!a rica
contri)ui+,o co! sua literatura& ",o ( o)-etivo desta pes.uisa siste!ati*ar Dostoievski
at( por.ue con%or!e a%ir!a $akhtin Dostoievski ( assiste!ati*0vel e poli%Fnico& [CR]
Mes!o co! essa an0lise de $akhtin a respeito de Dostoievski o o)-etivo a.ui (
o)servar e apresen#tar sua perspectiva a respeito de Cristo& Mateus Wocha cita u!a das
discuss5es de Dostoi#evski co! $ielinski por causa dos ata.ues S pessoa de Cristo&
Eu n,o o considero se! espanto disse repentina!ente $ielinski interro!#pendo
o curso de suas e/cla!a+5es e !e designando a seu a!igo& Cada ve* .ue %a+o
alus,o ao Cristo sua %isiono!ia se trans%or!a co!o se ele tivesse vontade de
chorar& Mas creia#!e ho!e! ingTnuo disse ele diri#gindo#se a !i! creia#!e
.ue se o Cristo nascesse e! nossa (poca passa#ria co!pleta!ente desperce)ido&
Ele seria eclipsado pela ciTncia !oderna e pelos ho!ens .ue se acha! S %rente
do !ovi!ento conte!porDneo [C1]
6 cen0rio russo de seu te!po era con%uso in%luenciado pelo niilis!o ate7s!o
idealis!o ale!,o socialis!o e as ciTncias !odernas& Dostoievski trata da 1condi+,o
hu!ana4 [C?] do destino do ho!e! e da )usca do sentido da vida atrav(s da %(&
"o livro 1Dostoievski& 6s anos de prova+,o 1PGR a 1PGK4 Joseph Frank apresenta a
vida do escritor desde seu envolvi!ento co! o c7rculo de Petrach(vski [CC] Ss
conse.XTncias .ue isto lhe causou8 pris,o trau!a hu!ilha+,o priva+,o al(! de
presenciar os !ais terr7veis horrores !orais& Destas condi+5es surge a doen+a .ue o
persegue a partir de ent,o a epilepsia& 6 autor ta!)(! destaca a perseveran+a de
Dostoievski e! sonhar co! o retorno aos ca!pos liter0rios e co!o isto ( %unda!ental
para .ue ele n,o desista de viver& ' tra-etria de sua vida te! !uito a ver co! o !odo
co!o ele entende sua %( sua %or!a de co!preender Cristo& Joseph Frank %a* !en+,o da
carta escrita por Dostoievski S senhora Fonv7*ia8 1Se algu(! !e provasse .ue Cristo
est0 %ora da verdade e .ue na realidade a verdade estava %ora de Cristo ent,o eu teria
pre%erido per!anecer co! Cristo a %icar co! a verdade4& [CE] Ele est0 e/pressando
a.ui de acordo co! Frank a pro%undidade e a %or+a se sua entrega e/istencial a Cristo
S !ensage! !oral do a!or e do auto sacri%7cio .ue Cristo trou/e ao !undo& [CG]
6 i!portante sentido .ue Dostoievski atri)ui S encarna+,o %oi e/ata!ente o de
escrever u!a %un+,o despertadora e vivi%icadora8 Cristo %oi enviado por Deus
n,o para o%erecer S hu!anidade a pa* da a)solvi+,o !as para incit0#la a lutar
contra a lei da personalidade& [CI]
Luis Felipe Pond( !enciona .ue Dostoievski n,o ( u! telogo da li)erta+,o !as se!
dHvida ( u! telogo da li)erdade& Para ele 1as duas palavras .ue estaria! !ais
pr/i!as da s7ntese da condi+,o hu!ana seria!8 a!or e li)erdade&4 [CM] Frank
interpreta isto da seguinte %or!a8
Dostoievski ( u! crist,o crente S sua !aneira .ue luta interna!ente para aceitar
os dog!as essenciais da divindade de Cristo a i!ortalidade pesso#al o Segundo
'dvento e a ressurrei+,o& ' !eta !ais alta do cristianis!o de Dostoievski n,o (
por(! a salva+,o pessoal !as a %us,o do ego indi#vidual co! a co!unidade
nu!a si!)iose de a!orO e o Hnico pecado .ue parece ad!itir ( o %racasso no
cu!pri!ento dessa lei do a!or& [CP]
J0 para $erdiae%% Dostoievski ( u! antroplogo e n,o u! telogo pois ele a%ir!a 1as
.uest5es .ue se re%ere! a Deus s,o .uest5es do ho!e! constituindo u! pro)le!a
hu!ano4& [CK] De .ual.uer %or!a Dostoievski tra)alha u!a antropologia religiosa
cristolgica& 'inda para $erdiae%% toda a o)ra do escritor representa 1u!a intercess,o
e! %avor do ho!e! e de seu destino intercess,o .ue vai at( a luta co! Deus e .ue se
resolve en%i! pela entrega do destino hu!ano ao Deus#@o!e! ao Cristo&4 [ER]
Cristologia da Liberdade& A lenda do 02rande )n3uisidor1
Dostoievski ( in%luenciado pela !7stica ortodo/a at( por.ue sua %or!a+,o religiosa (
de orige! ortodo/a russa AeslavaB& Luis Felipe Pond( apresenta u! !apea!ento da
antro#pologia teolgica da !7stica ortodo/a de Evdoki!ov [E1] telogo russo& Para
este u!a grande di%eren+a entre a vis,o de cristianis!o da igre-a ocidental AlatinaB [E?]
e da igre-a oriental& ' igre-a ocidental segundo Evdoki!ov 1te! o h0)ito de de%inir o
.ue ( igre-a de ela)orar u!a eclesiologia conceitual4 en.uanto .ue para a ortodo/ia
[EC] igre-a ( algo .ue se e/peri!enta ou se-a .uando se te! a e/periTncia n,o h0
necessidade de conceito& [EE]
6 cap7tulo deno!inado 16 2rande 3n.uisidor4 da o)ra 16s ir!,os Yara!a*ov4 de
Dostoievski tra* u! di0logo entre o !7stico e !onge 'liocha e seu ir!,o 3van -ove!
co! voca+,o ate7sta devido S in%luTncia ocidental principal!ente do niilis!o& 3van ( o
narrador da lenda&
Mas o dia)o n,o dor!eO a hu!anidade co!e+ou a duvidar da autenticidade
da.ueles !ilagres& "a.uele !o!ento nascia na 'le!anha u!a terr7vel he#resia
.ue negava os !ilagres& 1L!a grande estrela ardente co!o u! %a#cho caiu
so)re as %ontes das 0guas .ue se tornara! a!argas&4 ' %( dos %i#(is s %e*
redo)rar& 's l0gri!as da hu!anidade eleva!#se para ele co!o outrora
aguarda!#no a!a!#no espera#se nele co!o antes&&& Depois de tantos s(culos
grita para ele ele .ue .uis na sua !isericrdia in%inita des#cer entre seus %i(is&
6utrora -0 havia visitado -ustos !0rtires santos ana#coretas co!o narra! suas
)iogra%ias& [EG]
Ele narra u!a lenda so)re a volta de Jesus .ue por u! instante aparece ao povo so#
%redor e !iser0vel& Ele ve! hu!ilde cheio de co!pai/,o curando as pessoas de seus
!a#les& 't( .ue aparece na pra+a o grande in.uisidor u! cardeal da igre-a ro!ana cu-a
pre#sen+a a%asta e! silTncio todos os .ue ali est,o& 6 grande in.uisidor !anda prender
Jesus e passa a interrog0#lo&
' a+,o se passa na Espanha e! Sevilha na (poca !ais terr7vel da in.uisi#+,o
.uase todos os dias no pa7s ardia! as %ogueiras S glria de Deus e es#plTndidos
autos de %( .uei!ava! os her(ticos& N&&&N = Qs tu (s tu> ",o rece#)endo resposta
acrescenta rapida!ente8 = ",o digas nada cala#te& 'li0s .ue poderias di*er> Sei
de!ais& ",o tens direito de acrescentar u!a palavra !ais do .ue -0 disseste
outrora& Por .ue vieste estorvar#nos> 6 in.uisidor revela a%inal seu pensa!ento
desvenda o .ue calou durante toda a sua carreira N&&&N 9udo %oi trans!itido por ti
ao papa tudo depende agora do papa n,o venhas estorvar#nos antes do te!po
pelo !enos& [EI]
De acordo co! Luciano 2o!es dos Santos a lenda do grande in.uisidor !ostra .ue
Cristo ( o s7!)olo da hu!anidade do ho!e! portanto o ho!e! ( u! ser a)erto n,o
aca)ado e Cristo e/plicitou#o co!o ser de li)erdade e consciTncia& [EM]
Evdoki!ov co!enta .ue n,o d0 para de%inir li)erdade e! Dostoievski por.ue para este
li)erdade n,o ( u! 1.uT4 !as u! 1co!o4O ( algo .ue se d0 e! processo& Para
Dostoievski o ho!e! ( livre assi! co!o Deus ( a li)erdade ( u!a !arca de Deus&
[EP]
Juan Luis Segundo discute a li)erdade na teologia paulina e a%ir!a o seguinte8
&&&Paulo n,o est0 di*endo&&& .ue o crist,o dono da casa do universo utili*e sua
li)erdade de %or!a anF!ica para %a*er o .ue .uer ou o .ue ( pior o .ue .uer
para satis%a*er seus dese-os e caprichos pai/5es e dese-os Ac% 2l G81OE81CO 3 Co
I81?B& 9endo sido %eito 1%ilho de Deus4 por sua condi+,o de ir!,o de Jesus = o
Filho Hnico = seu 1esp7rito de %ilho4 leva#o a ser criador na linha do Pai& Deus
dei/ou nas !,os de seus %ilhos seu 1ca!po de plan#tio4 ou seu edi%7cio e!
constru+,o Ac%& 3 Co C8KB cu-os li!ites s,o o !un#do a continua+,o da cria+,o
do Pai criador co!o cooperadores AsynergoiB dele& [EK]
Li)erdade na teologia paulina de acordo co! Segundo n,o ( algo isento de (tica de
li!ites e o autor le!)ra ainda .ue o Hnico !anda!ento crist,o ( o a!or !Htuo& 1",o
h0 outro dever A!oralB so)re a terra a n,o ser o a!or !Htuo A2l G81EO W! 1C8P#1RB&4
[GR]
"icolas $erdiae%% co!enta so)re 16 2rande 3n.uisidor48
' verdade da li)erdade s se desco)re na oposi+,o do grande in.uisidor e )rilha
atrav(s das respostas e! .ue este co!)ate& Este silTncio de Cristo e de sua
verdade te! u!a %or+a enor!e& 6 grande in.uisidor argu!enta e tenta a
persuas,o& 9e! u!a %or!id0vel lgica e u!a intensa %or+a de von#tade dirigida
a u! %i! deter!inado& Por(! o silTncio de Cristo sua atitude hu!ilde
convence !ais .ue toda a )rilhante argu!enta+,o do grande in#.uisidor& ' lenda
choca dois grandes princ7pios8 a li)erdade e a i!posi+,oO a %( no sentido da vida
e a incredulidade neleO o a!or divino e a co!pai/,o at(ia na hu!anidadeO Cristo
e o 'nticristo& [G1]
Para $erdiae%% Dostoievski to!a u!a id(ia ini!iga de Cristo e! sua %or!a !ais
depurada& 'presenta u!a i!age! elevada do grande in.uisidor .ue ( u! asceta livre
de todos os dese-os de pra*eres !ateriais !as .ue ( u! ho!e! .ue carrega u!
!ist(rio e este !ist(rio ( a incredulidade e! Deus e no sentido do !undo& Depois de
perder sua %( ele pensa .ue a !aioria das pessoas n,o suportaria! o peso da li)erdade
revelada por Cristo& [G?]
6 ca!inho da li)erdade ( !uito di%7cil !uito doloroso u! tr0gico ca!i#nho&
We.uer o hero7s!o& E o ho!e! n,o te! %or+a o )astante para segui#lo& 6
2rande 3n.uisidor n,o te! %( e! Deus ne! ta!pouco no ho!e!& S,o as duas
caras de u!a %( Hnica& Juando se perde a %( e! Deus -0 n,o se pode crer no
ho!e!& 6 cristianis!o e/ige a %( n,o so!ente e! Deus se#n,o ta!)(! no
ho!e!O ( a religi,o do Deus#@o!e! e o 2rande 3n.uisi#dor nega ante todo
esta id(ia de apro/i!a+,o e uni,o entre o princ7pio Divino e hu!ano na
li)erdade& [GC]
Pond( !enciona .ue para Dostoievski discutir a li)erdade na .ualidade de discus#s,o
racional s leva a duas sa7das& 6u se cai na heterono!ia ou se-a a li)erdade ( eli!ina#
da por algu!a orde! Apol7ticas e/ternas acordos leis %7sicas dese-o poderB causas
e/ter#nas .ue restringe! a li)erdade& 6u se cai na autono!ia .ue ( o investi!ento .ue
o ho!e! !oderno pensa e! %a*er crendo ser senhor de sua li)erdadeO para
Dostoievski ( a porta .ue leva ao niilis!o& [GE]
Juan Luis Segundo de %or!a !ais direta a%ir!a .ue o universo inteiro ( 1inHtil4 aos
olhos de Deus se suas estruturas n,o serve! ao ho!e! para criar !ais e !ais a!or e
hu#!ani*a+,o& [GG] 6 2rande 3n.uisidor re-eita esta condi+,o&
Zieste apenas para os eleitos> Ent,o ( u! !ist(rio inco!preens7vel para ns e
tere!os o direito de preg0#lo aos ho!ens de ensinar .ue n,o ( a li#vre decis,o
dos cora+5es ne! o a!or .ue i!porta! !as o !ist(rio ao .ual deve! eles
su)!eter#se cega!ente !es!o !algrado sua consciTncia& Q o .ue te!os %eito&
Corrigi!os tua o)ra )aseando#a no !ilagre no !ist(#rio e na autoridade& E os
ho!ens rego*i-ara!#se por ser de novo levados co!o u! re)anho e li)ertados
da.uele do! %unesto .ue lhes causava tais tor!entos& 97nha!os ra*,o de agir
assi! di*e#!o> ",o era a!ar a hu!a#nidade co!preender sua %ra.ue*a aliviar
seu %ardo co! a!or tolerar !es!o o pecado S sua %raca nature*a contanto .ue
%osse co! nossa per#!iss,o> Por .ue ent,o vir entravar a nossa o)ra> Por .ue
guardas tu o si#lTncio %i/ando#!e co! teu olhar penetrante e terno> Q pre%er7vel
.ue te *angues n,o .uero o teu a!or por.ue eu !es!o n,o te a!o& [GI]
Dostoievski apresenta u! Cristo .ue dei/a o ho!e! ser ho!e!& Muito e!)ora a#
%ir!a $erdiae%% o ho!e! se carregue de u! dile!a8 li)erdade ou %elicidade& Li)erdade
co! so%ri!ento ou %elicidade se! li)erdade& 1E a !aioria dos ho!ens pre%ere este
segundo ca!inho&4 [GM]
Para encerrar vale nova!ente !encionar a cita+,o de Juan Luis Segundo8
&&&gra+as a Deus n,o desce da cru*U Parece di*er S.ueles .ue conte!pla! sua
sorte8 se n,o aceitas o escDndalo e a necessidade da condi+,o hu!ana .ue n,o
ad!ite escapatrias diante do so%ri!ento e da !orte ( inHtil .ue pretendais crer
e! !i!& [GP]
4( Considera5es !inais
6 di0logo entre os dois autores apro/i!a a teologia e a literatura principal!ente nos
assuntos propostos8 Cristologia da Li)erta+,o e cristologia da li)erdade& Deve#se levar
e! conta alguns distancia!entos .ue h0 entre eles !as .ue n,o descaracteri*a! as
apro/i!a#+5es poss7veis de a!)os& Distancia!entos .ue pode! ser apontados8 (pocas e
lugares di%e#rentesO '!(rica Latina S(c& VV e WHssia S(c& V3VO 6cidente e 6riente&
"a verdade h0 !uito !ais pro/i!idade .ue distancia!entos8 li)erta+,o e li)erdade&
Juan Luis Segundo apresenta u!a cristologia teolgica da li)erta+,o en.uanto .ue
Dostoi#evski u!a cristologia liter0ria da li)erdade& '!)as as cristologias pensa! a
hu!ani*a+,o& ",o se trata de %ocos di%erentes aspectos sociais e e/istenciais distintos
!as de u! olhar a partir de u! ho!e! livre e e! constru+,o&
Q claro .ue pensar na opress,o latino a!ericana da d(cada de sessenta co! a con#
tri)ui+,o do !ar/is!o e o conte/to ocidental ( di%erente de pensar a realidade russa
seus con%litos entre os ocidentalistas e os eslav%ilos a in%luTncia ocidental e o
conservadoris!o russo do s(c& V3V so) o regi!e do C*ar& ' prpria leitura teolgica da
!7stica ortodo/a se distancia da teologia ocidental entretanto a literatura de
Dostoievski parece construir u!a ponte entre esses dois !undos& "icolas $erdaie%%
cr7tico e estudioso de Dostoievski te! grande in%luTncia para Juan Luis Segundo o
.ual !es!o sendo u! telogo da li)erta+,o pensa e! u! ho!e! livre isto ( transita
ta!)(! na cristologia da li)erdade e n,o so!ente da li)erta+,o& Li)erta+,o para u!
ho!e! livre e li)erdade para u! ho!e! li)erto&
6 ho!e! so!ente ( criador .uando S se!elhan+a de Deus e participando na vida
divina a!a e cria condi+5es %avor0veis para o a!or& Essa ( sua poss7vel constru+,o e
sua inten+,o original na condi+,o hu!ana .ue co#nhece!os& ' li)erdade n,o consiste
e! poder escolher outra coisa !as an#tes e! reali*ar essa inten+,o e! lev0#la a ca)o e
instal0#la co!o constru#+,o na realidade& 6 ego7s!o n,o ( u! o)-eto poss7vel da
li)erdade !as si! o resultado de se a)andonar a li)erdade pela %acilidade& [GK]
Para Dostoievski s h0 u!a %or!a de viver a li)erdade se! cair na heterono!ia ou na
autono!ia& 9rata#se de e/ercer a li)erdade 1dentro4 e! !eio ao a!or& 6 ser hu!ano s
( capa* de ser livre a!ando& [IR] & Juan Luis Segundo acredita .ue h0 a e/igTncia de
u!a pro%unda !udan+a antropolgica& De acordo co! ele 1a e/istTncia do ho!e!
diante da histria inventor de ca!inhos dentro do grande pro-eto divino do reinado
so)re a terra do Deus .ue ( a!or deve ter u!a nova (tica4& [I1] E esta nova (tica deve
ser pautada no a!or !as u! a!or .ue te! u!a !oral& 9anto Juan Luis Segundo
.uanto Dostoievski prop5e! o .ue se pode cha!ar de antropologia teolgica )aseada
na li)erdade .ue ca!inha no a!or no a!or crist,o .ue a!a e crT no Deus#@o!e!&
6( Re!er7ncias bibliogr!icas
$EWD3'EFF "icolas& El Credo de Dostoievski& 9rad& 'l(/is Marco%%& $arcelona8
Editorial 'polo 1KG1
$3$L3' S'2W'D'& 'l!eida revista e corrigida&
D6S963EZSY3 Fiodor M& 6s ir!,os Yara!a*ovi& 9rad& "at0lia "unes e 6scar
Mendes& Wio de Janeiro8 ')ril Cultural 1KM1
FW'"Y Joseph& Dostoievski& 6s anos de prova+,o 1PGR a 1PGK& 9rad& Zera Zieira& S,o
Paulo8 Edusp 1KKK
FW'"Y&Joseph& Dostoievski& 6s e%eitos da li)erta+,o 1PIR a 1PIG& 9rad& 2eraldo 2& de
Sou#*a& S,o Paulo8 Edusp ?RR?
M'2'L@[ES 'ntonio& Deus no espelho das Palavras& 9eologia e Literatura e!
Di0logo& S,o Paulo8 Ed& Paulinas ?RRR&
P6"DQ Lui* Felipe& Critica e Pro%ecia& ' %iloso%ia da religi,o e! Dostoievski& S,o
Paulo8 Ed&CE ?RRC
W6C@' Mateus& 6 9or!ento de Deus& Petrpolis8 Zo*es 1KMR
S'"96S Luciano 2o!es& Cristianis!o ( @u!anis!o> Ensaio da par0)ola do 2rande
3n.uisidor de Dostoievski&ConvergTncia outu)ro ?RRI ano VL3&
SE2L"D6 Juan Luis& 6 @o!e! de ho-e diante de Jesus de "a*ar(&Zol& 33& 9rad&
$reno $rod& S,o Paulo8 Ed& Paulinas 1KPG&
SE2L"D6& Juan Luis& ' @istria Perdida e Wecuperada de Jesus de "a*ar(& Dos
Sinticos a Paulo& S,o Paulo8 Paulus 1KKM&
SE2L"D6 Juan Luis& 6 Caso Mateus& 6s pri!rdios de u!a (tica -udaico # crist,&
9rad& Magda Furtado Jueiro*& S,o Paulo8 Paulinas 1KKM
SE2L"D6& Juan L& L!a teologia co! sa)or de vida& 6rgani*a+,o e tradu+,o& '%onso
Maria Ligorio Soares& S,o Paulo8 Paulinas 1KKM
[1] Mestrando e! CiTncias da Weligi,o pela LMESP
[?]
SE2L"D6& Juan Luis& ' @istria Perdida e Wecuperada de Jesus de "a*ar(& Dos
Sinticos a Paulo& p& M
[C] 3)id& p& P
[E] SE2L"D6 Juan Luis& 6 @o!e! de ho-e diante de Jesus de "a*ar(&Zol& 33& p& E
[G]
M'2'L@[ES 'ntonio& Deus no espelho das Palavras& 9eologia e Literatura e!
Di0logo& p& 1MR
[I] 'pud Magalh,es& 3)id& p& 1MR
[M]
SE2L"D6 Juan Luis& ' @istria perdida e recuperada de Jesus de "a*ar(& p& 1RP#
1?K
[P] $3$L3' S'2W'D'& 'l!eida revista e corrigida& Marcos 181 K#11
[K] SE2L"D6 Juan Luis& @istria perdida e recuperada de Jesus de "a*ar(& p& 1RE
[1R] 3)id& p& 1RG
[11] 3)id& p& 1RK
[1?] 3)id& p& 1RE
[1C] 3)id& p& 1RG
[1E] SE2L"D6 Juan Luis& @istria perdida e recuperada de Jesus de "a*ar(& p& 11?
[1G]
3)id& p& 11E APara u!a !elhor co!preens,o deste ponto .uero destacar na 7ntegra a
nota de rodap( .ue Segundo apresenta a este respeito8 1Co!o destaca Yase!ann
essa di%iculdade de penetrar no desenvolvi!en#to e perip(cias da consciTncia de
Jesus di%iculta e! grande parte .ual.uer pretens,o de escrever u!a histria
co!pleta de sua vida8 1' critica radical n,o nega .ue e/istiu u! Jesus histrico&
Mas reconhece .ue n,o po#de!os ter acesso a ele a n,o ser por !edia+,o da
!ensage! crist, pri!itiva&&&de !odo .ue -0 n,o esta!os e! situa+,o de deter!inar
ne! se.uer co! e/atid,o parcial sua pessoa sua evolu+,o seu ca!inho real4
AYase#!annB& Yase!ann ao %alar de critica radical pensa e! seu !estre $ult!ann
!as n,o o segue inteira!ente pois ad!ite a possi)ilidade de acu!ular co!
prudTncia s(rios dados histricos so)re a vida de Jesus&4
[1I] 3)id& p& 11G
[1M] 3)id& p& 11I
[1P] SE2L"D6 Juan Luis& @istria perdida e recuperada de Jesus de "a*ar(& p& 11M
[1K] 9itulo de sua o)ra&
[?R] 3)id& p& 1MP
[?1] 3)id& p& 1MP
[??]
SE2L"D6 Juan Luis& @istria perdida e recuperada de Jesus de "a*ar(& p& ?1E&
"esta par0)ola Jesus reponde a pergunta so)re .ue! ( o pr/i!o %alando so)re u!
ho!e! .ue %oi assaltado e espancado& 9rTs tipos de pessoas passara! por ele& L!
sacerdote u! levita e u! sa!aritano& So!ente o sa!aritano socorreu o %erido&
Jesus ent,o devolve a pergunta ao religioso so)re .ue! ( o pr/i!o& 6 ho!e!
responde .ue ( o .ue usou de !isericrdia& Jesus ent,o di* para ir e %a*er o !es!o&
Esta a%ir!a+,o escandali*ou co! certe*a pois i!itar u! sa!aritano era
inad!iss7vel para u! -udeu 1conhecedor4 da lei&
[?C] 3)id& p& ?1E
[?E] 3)id& p& ?1E
[?G] 3)id& p& ?RE
[?I] 3)id& p& ?ER#?E1
[?M] 3)id& p&1MK
[?P] SE2L"D6 Juan Luis& @istria perdida e recuperada de Jesus de "a*ar(& p&ICR
[?K]
6 ter!o 1Cristologia Liter0ria4 ( usado co!o op+,o pessoal !inha por entender
.ue e! Dostoievski h0 u!a cristologia tra)alhada e!)ora n,o siste!ati*ada&
[CR]
'pud P6"DQ Lui* Felipe& Critica e Pro%ecia& ' %iloso%ia da religi,o e!
Dostoievski& p& 1?M#1?K
[C1] 'pud W6C@' Mateus& 6 9or!ento de Deus& p& 1I#1M
[C?]
9er!o retirado do livro 8 ' Condi+,o @u!ana& L! te!a para religi5es co!paradas&
Ed& Paulus& Estudado na disciplina de @istria das Weligi5es no curso de ps#
gradua+,o e! CiTncias da Weligi,o da Lniversidade Metodista de S,o Paulo&
[CC]
FW'"Y Joseph& Dostoievski& 6s anos de prova+,o 1PGR a 1PGK& 6 c7rculo de
Petrachevski era u! grupo de -ovens .ue se encontrava! na casa de Mikhail
$utach(vsch Petrachevski para discutir as grandes .uest5es no !o!ento e! .ue a
i!prensa russa a!orda+ada estava proi)ida de veicular&
[CE] FW'"Y&Joseph& Dostoievski& 6s e%eitos da li)erta+,o&1PIR a 1PIG& p& E1C
[CG] 3)id& p& E1C
[CI] FW'"Y op& cit& p& E?E
[CM] P6"DQ& op& cit& p& 1C?
[CP] FW'"Y& Joseph& Dostoievski8 6s e%eitos da Li)erta+,o& p& E?C&
[CK] $EWD3'EFF "icolas&El Credo de Dostoievski& p& ?E
[ER] apud& W6C@' Mateus& 6 9or!ento de Deus&p& CG
[E1]
De acordo co! Luis Felipe Ponde Paulo Evdoki!ov ( o !aior telogo russo .ue
tra)alha no ocidente& 1Devido Ss persegui+5es e! sua terra natal aca)ou %ugindo e
viveu a !aior parte de usa vida na Fran+a tra#)alhando no 3nstituto saint Serge de
Paris a !aior escola de teologia ortodo/a da Europa 6cidental&4 P6"#DQ op& cit&
p& EI
[E?]
Para Evdoki!ov igre-a latina re%eres#se a igre-a ocidental& 9er!o .ue ser0 usado a
partir de agora&
[EC] Por ortodo/ia entende#se a teologia e igre-a da rHssia&
[EE] 3)id& p& M1
[EG] D6S963EZSY3 Fiodor M& 6s ir!,os Yara!a*ovi& p& 1PG
[EI]
3)id& p& 1PI #1PP& 6 grande in.uisidor !andava .uei!ar os her(ticos para 1!aior
glria de Deus4 !ote dos -esu7tas&
[EM]
S'"96S Luciano 2o!es& Cristianis!o ( @u!anis!o> Ensaio da Par0)ola do
grande 3n.uisidor de Dos#toievski& p& GRK
[EP] 'pud P6"DQ& Critica e pro%ecia& ' %iloso%ia da religi,o e! Dostoievski&& p& 1MM
[EK]
SE2L"D6 Juan Luis& 6 Caso Mateus& 6s pri!rdios de u!a (tica -udaico #
crist,& p& ?IE
[GR] 3)id& p& ?IE
[G1]
$EWD3'EFF "icolas& El Credo de Dostoievsk;& p& ?RI& A' tradu+,o da cita+,o %oi
%eita por !i!B&
[G?] 3)id& p& ?RI
[GC] 3)id& p& ?RM A tradu+,o !inhaB
[GE] P6"DE& op& cit& p& 1MK
[GG]
SE2L"D6 Juan Luis& 6 Caso Mateus& 6s pri!rdios de u!a (tica -udaico #
crist,& p& ?IE
[GI] D6S963EZSY3 6s 3r!,os Yara!a*ov& p& 1K?
[GM] $EWD3'EFF op& cit& p& ?RP
[GP] SE2L"D6& Juan Luis& @istria perdida e achada de Jesus de "a*ar(& p&ICR
[GK] SE2L"D6& Juan L& L!a teologia co! sa)or de vida& p& PI
[IR] P6"DQ& op& cit& p& 1PR
[I1]
SE2L"D6 Juan Luis& 6 Caso Mateus& 6s pri!rdios de u!a (tica -udaico #
crist,&& p& ?IG
http://www.metodista.br/ppc/correlatio/correlatio14/a-cristologia-da-
libertacao-de-juan-luis-segundo-em-dialogo-com-a-cristologia-da-liberdade-
de-dostoievski

S-ar putea să vă placă și