Sunteți pe pagina 1din 18

Os Estados

e a sua Soberania
Cincia Poltica
Docente: A. Marques Guedes
Discentes:
Patrcia Pereira n 002062
ita Go!es n 002066
Marta Car"al#o n 002$%$
Ano lecti"o: 200&'20$0
(ndice:
1.)ntrodu*+o
2. Conceitos
2.1. Estado'Estado ,a*+o
2.2. Soberania
2.3. Guerra dos -rinta Anos
2.4. Pa. de /est0#alia
3. A e"olu*+o do conceito de Estado
4. /est0#alia
4.1. /est0#alia1 0ers0ecti"a #ist2rica
4.2. O !odelo 3est0#aliano
4.3. E4e!0los de 5Co!0ro!isses o6 /est0#alia7
4.3.1. O,8
4.3.2. ,A-O
5. 8!a Soberania e! !udan*a
6. A #i0ocrisia or9ani.ada
7. Conclus+o
1. Introduo
Este trabal#o sur9e no :!bito da disci0lina de Cincia Poltica e
encontra;se subordinado ao te!a 5Os Estados e a sua Soberania7. O
trabal#o te! co!o ob<ecti"o u!a an=lise es0ec>ca ? soberania estatal no
0anora!a internacional1 e a sua e"olu*+o ao lon9o dos te!0os.
@ ob<ecto de estudo a0ro6undado o 0a0el #ist2rico do tratado de
/est0#alia que1 !odi>cou de 6or!a dr=stica1 os anti9os c:nones das
sociedades e dos Estados.
Contudo1 as dis0osi*Aes 3est0#alianas 9era!1 no !undo
conte!0or:neo1 acesas contro"Brsias1 no que di. res0eito ? sua "alidade.
,este sentido1 s+o analisados dois e4e!0los 0r=ticos de O,G
COr9ani.a*Aes n+o;9o"erna!entaisD: o caso da ,A-O COr9ani.a*+o do
-ratado do Atl:ntico ,orteD e da O,8 COr9ani.a*+o das ,a*Aes 8nidasD.
Einali.a!os co! u!a reFe4+o sobre este assunto e lan*a!os u!a
discuss+o sobre o te!a 5Gi0ocrisia Or9ani.ada7.
2. Conceitos
2.1. E stado:
Estado B u!a institui*+o or9ani.ada 0oltica1 social e <uridica!ente1
ocu0ando u! territ2rio de>nido1 nor!al!ente onde a lei !=4i!a B u!a
Constitui*+o escrita1 e diri9ida 0or u! 9o"erno que 0ossui soberania
recon#ecida1 tanto interna co!o e4terna!ente. 8! Estado soberano B
sinteti.ado 0ela !=4i!a H8! 9o"erno1 u! 0o"o1 u! territ2rioH.
Con"enciona;se ainda1 que u! Estado obedece a u!a entidade 0oltica
e4terior a si1 u!a "e. que B detentor de su0re!a autoridade dentro das
suas 6ronteiras. Se9undo o Modelo /est0#aliano1 u! Estado B dotado de
autono!ia e territorialidade1 querendo isto di.er que cada Estado B
soberano dentro das suas 6ronteiras.
E stado;,a*+o:
A sua conce0*+o ori9inal en9loba os conceitos do territ2rio1 0o0ula*+o e
soberania1 0ois o Estado identi>ca;se e! 6un*+o de u!a na*+o es0ec>ca
e! que os cidad+os n+o s+o considerados !eros sIbditos1 !as !e!bros
acti"os de u!a sociedade1 ? qual1 de certa 6or!a1 0ertence ao Estado.
2.2. S oberania:
Poder de su0re!acia que o Estado te! sobre as entidades in6ra;estaduais
dentro dos seus li!ites 9eo9r=>cos e inde0endncia e! rela*+o aos
de!ais Estados.
A soberania di"ide;se e! dois 0ontos. A Soberania interna1 incidente sobre
as entidades in6ra;estaduaisJ e Soberania e4terna1 9arantindo a i9ualdade e
inde0endncia 0erante outros Estados.
2.3. G uerra dos -rinta Anos:
Denominao atribuda a uma srie de conflitos travados, sobretudo na Alemanha, entre 1618 e
1648, e que envolveram vrias ot!ncias da "uroa #cidental$
"stes conflitos, enrai%ados em disutas de cari% reli&ioso, ounham o 'acro (mrio )omano*
+erm,nico, cat-lico e dominado ela casa de .absbur&o, a um vasto con/unto de cidades
rotestantes, aoiados, or ot!ncias anticat-licas, a 'ucia e os 0ases 1ai2os, e deois,
tambm, ela 3rana cat-lica, dando se&uimento 4s anti&as rivalidades entre os franceses e os
.absbur&os$ #s anta&onismos reli&iosos evoluram ara a &uerra, e 4 medida que o conflito se
desenhava, a luta ia sendo influenciada or muitos outros factores colaterais, tais como
olticos, territoriais e dinsticos$ "ste conflito devastador, talve% um dos mais fero%es na
.ist-ria euroeia, assou or quatro erodos distintos5 o erodo bomio*alatino 61618*
16789: o erodo dinamarqu!s 61678*167;9: o erodo sueco 616<=*16<89: e, finalmente, o
erodo franc!s 616<8*16489$
"m 1648, o >ratado 0a% de ?esthalia, fruto de um con&resso de ot!ncias euroeias, veio
assinalar o fim do conflito, &arantindo a rotestantes e cat-licos a liberdade de culto,
ori&inando uma alterao do equilbrio de oderes no continente euroeu$
2.4. P a. de /est0#alia:
/est0#alia era u!a anti9a 0ro"ncia do Oeste da Ale!an#a que e!0restou
a sua deno!ina*+o ao tratado di0lo!=tico a assinado1 e! 2K de Outubro
de $6KL. A 5Pa. de /est0#alia71 co!o >cou con#ecido1 B u! tratado que
en9loba e! si dois outros: o de OsnabrMcN1 de $O de Maio de $6KL1 e o de
MMnster1 de 2K de Outubro de $6KL.
Este tratado assinalou o tBr!ino da Guerra dos -rinta Anos1 que o0Ps
Crist+os e Protestantes1 e destronou a ideia !edie"al de autoridade
reli9iosa uni"ersal. As suas dis0osi*Aes introdu.ira! dr=sticas !odi>ca*Aes
no siste!a de 6unciona!ento do Estado. /est0#alia1 baseada nos
0rinc0ios de territorialidade e de autono!ia1 recon#eceu o direito de cada
Estado !anter o seu re9i!e e reli9i+o1 se! inter6erncia e4terna. ,u!a
"is+o !ais 9lobal1 este tratado B a0ontado co!o o inau9urador do siste!a
laico de ela*Aes )nternacionais1 na !edida e! que deu ori9e! ? estrutura
le9al e 0oltica das rela*Aes inter;estatais !odernas.
3. A evoluo do conceito de Estado
Para !el#or se co!0reender as altera*Aes a que se assiste no !undo
conte!0or:neo1 B i!0ortante 6a.er u!a retros0ecti"a ao 0assado.
A 0ala"ra Estado1 tal co!o a con#ece!os #o<e1 6oi e!0re9ue 0ela
0ri!eira "e. 0or Maquia"el1 que a de>niu co!o 5u!a sociedade 0olitica
or9ani.ada1 que i!0lica a e4istncia de u!a autoridade 0r20ria e de re9ras
de>nidas 0ara a con"i"ncia dos seus !e!bros7.
,o entanto1 a #ist2ria recon#eceu di6erentes 6or!as de estado ate
c#e9ar!os ao Estado Moderno.
Qa PrB;Gist2ria1 con#eceu;se u!a sociedade essencial!ente n2!ada1
e! que 0o0ula*Aes "i"e! e! 9ru0o nu! certo local1 ate es9otare! os
recursos ai dis0on"eis1 9o.ando desta 6or!a de u! siste!a or9ani.acional
!uito 0ri!iti"o.
,a Anti9uidade Cl=ssica1 0erodo #ist2rico que se estende
a0ro4i!ada!ente do sBc. R))) a.C. atB KS6 CsBc. R d.C.D1 aquando da queda
do )!0Brio ro!ano do ocidente1 e4istira! as cidades;estado C0olisD 9re9as1
onde nascera! as bases da Qe!ocracia e se assistiu ao sur9i!ento de
u!a no"a or9ani.a*+o social.
C#e9ada a )dade MBdia ou Medie"al C0erodo da #istoria euro0eia que se
inicia co! a queda do )!0Brio o!ano do ocidente e ter!ina co! o >! do
)!0Brio o!ano no Oriente1 co! a to!ada da Constantino0la 0elos
oto!anos1 no sBc. TR1 e! $KO% d.C.D1 B "is"el o retrocesso na or9ani.a*+o
da sociedade1 co! a a9ricultura co!o 0rinci0al acti"idade de subsistncia
e o 0redo!nio da desi9ualdade. Esta!os e! 0resen*a do estado Eeudal.
O 6eudalis!o 6oi u! !odo de or9ani.a*+o social e 0oltico baseado nas
rela*Aes ser"o;contratuais Cser"isD. As caractersticas 9erais do 6eudalis!o
s+o: 0oder centrali.ado nas !+os dos sen#ores 6eudais1 econo!ia baseada
na a9ricultura C6eudosD e utili.a*+o do trabal#o dos ser"os.
Qesde a se9unda Guerra Mundial1 o !undo ocidental ado0tou o !odelo
de Estado Pro"idncia1 u! ti0o de or9ani.a*+o 0oltica e econ2!ica que
coloca o Estado Cna*+oD co!o a9ente da 0ro!o*+o social e or9ani.ador da
econo!ia1 0ro!o"endo desta 6or!a o be!;estar social e econ2!ico dos
cidad+os.
O Estado !oderno1 6oi se! dI"ida1 consequncia da !oderni.a*+o que
co!e*ou no sBc. TR)1 cul!inando co! a e"olu*+o )ndustrial que nunca
dei4ou de e"oluir. Esta !oderni.a*+o 0ossibilitou di"ersas trans6or!a*Aes
tanto a n"el social co!o econ2!ico. Assi!1 a n"el econ2!ico obte"e;se o
desen"ol"i!ento da acti"idade co!ercial1 co! o incre!ento da
0roduti"idade1 e a n"el social 0ossibilitou a !obilidade social be! co!o o
a0areci!ento de no"as classes1 no!eada!ente a Uur9uesia. Outra
ino"a*+o B a le9iti!a*+o do Poder que 0assa de u! Qeus absoluto 0ara o
Po"o1 o que "eio condu.ir ? cria*+o dos Parla!entos.
O Estado Moderno B o 6ruto de di"ersas 6ases e !uitos sBculos1 co!o a
Monarquia1 o Estado Viberal1 o Estado -otalit=rio1 e o Estado Qe!ocr=tico
Viberal.
4. West!alia
4.1. Persectiva "ist#rica
A Pa. de /est0#alia B a desi9na*+o atribuda ao tratado sur9ido no
conte4to da con<untura "i"ida aquando da Guerra dos -rinta Anos1 que "eio
contribuir 0ara o seu ter!o e inau9urar u! no"o siste!a internacional de
Estados Soberanos.
A 0artir de $6$L1 a Euro0a 6oi "arrida 0or u!a sBrie de conFitos1 entre
di"ersas na*Aes euro0eias1 !oti"ados 0or ra.Aes "ariadas: ri"alidades
reli9iosas1 0olticas e territoriais. O conFito desenrolou;se entre o Sacro
)!0Brio o!ano;Ger!:nico1 cat2lico e do!inado 0ela casa de Gabsbur9o1
e u! "asto con<unto de cidades 0rotestantes1 a0oiados1 0ri!eiro 0elas
0rinci0ais 0otncias anticat2licas1 a SuBcia e os Pases Uai4os1 e de0ois1
ta!bB!1 0ela Eran*a cat2lica1 dando se9ui!ento ?s anti9as ri"alidades
entre os 6ranceses e os Gabsbur9os. O anta9onis!o entre cat2licos e
0rotestantes 6oi 9radual!ente 0ro<ectado 0ara u! 0anora!a euro0eu1
6a.endo esta de"astadora 9uerra1 u!a das !ais 6ero.es da Gist2ria da
Euro0a.
As #ostilidades cessara!1 a02s trinta anos de conFito1 co! a assinatura1
e! 2K de Outubro de $6KL1 da Pa. de /est0#alia que en9lobou os tratados
de OsnabrMcN e de MMnster. Este tratado sur9e co!o o resultado do
0ri!eiro Con9resso di0lo!=tico que 0Ps ter!o ao conFito ar!ado e1
introdu.iu na Euro0a1 u! no"o conceito de soberania dos Estados.
O anti9o siste!a !edie"al que de0osita"a a autoridade su0re!a no
)!0Brio e no Pa0ado1 a Res Publica Christiana, dando;l#es direito de
inter"en*+o nos assuntos internos dos reinos1 6oi substitudo 0elo conceito
de soberania de estado1 que estabelece direitos i9uais baseados nu!a
orde! inter;9o"erna!ental constituda 0or tratados e su<eitos ? lei
internacional. A Pa. de /est0#alia si9ni>cou 0or isso1 a dissolu*+o da
anti9a orde! i!0erial1 o 6eudalis!o1 0er!itindo que "=rias na*Aes "ise!
recon#ecida a sua inde0endncia e liberdade de ac*+o no seu 0r20rio
territ2rio.
/est0#alia arquitectou1 ta!bB!1 u!a no"a ideolo9ia do estado
soberano1 con#ecida co!o a a.+o de Estado1 que de6ende que os
interesses do eino se sobre0Ae! ?s !oti"a*Aes reli9iosas abrindo1 assi!1
0ortas ? liberdade reli9iosa.
E! su!a1 no 0anora!a internacional1 a Pa. de /est0#alia asse9urou
u! no"o ordena!ento <urdico na Euro0a1 consa9rando al9u!as bases de
direito 0Iblico: os da soberania territorial e de toler:ncia reli9iosa1 tornado1
0or isso1 o Estado soberano co! o e4clusi"o da autoridade dentro das
res0ecti"as 6ronteiras 9eo9r=>cas.
4.2. $ %odelo West!aliano
O !odelo de Estado 3est0#aliano B u! siste!a de autoridade 0oltica
baseada e! dois 0rinc0ios essenciais: o 0rinc0io de territ2rio e o de
autono!ia. O 0rinc0io de territorialidade re!ete 0ara a autoridade 0oltica
e4ercida dentro dos li!ites 9eo9r=>cos de u! Estado e n+o sobre a
0o0ula*+o. O 0rinc0io de autono!ia1 0or sua "e.1 re!ete 0ara o 6acto de
nen#u! 5actor7 e4terno 9o.ar de autoridade dentro das 6ronteiras do
Estado.
-oda"ia1 o !odelo desen#ado e! /est0#alia nunca se assu!iu est="el
e equilibrado de"ido ? 6requente trans9ress+o dos seus 0rinc0ios. Estas
trans9ressAes ocorre! atra"Bs de con"en*Aes1 contratos1 coer*+o e
i!0osi*+o1 que co!0ro!etera! a autono!ia e a inte9ridade territorial dos
Estados.
8!a das "iola*Aes !ais 9ritantes ao !odelo 3est0#aliano acontece
aquando da cria*+o de estruturas autorit=rias que transcende! o Estado1
co!o B o caso da 8.E.1 que 0Ae! seria!ente e! causa a autono!ia dos
Estados. -odos os tratos internacionais i!0lica! obri9a*Aes aos Estados
si9nat=rios1 e qualquer obri9a*+o constitui u!a li!ita*+o ? liberdade de
a9ir1 u!a redu*+o do do!nio reser"ado ao Estado.
Outra realidade contr=ria aos 0rinc0ios de /est0#alia d=;se quando os
Estados !ais 0equenos s+o subordinados 0or Estados !aiores1 colocando a
autono!ia destes nu!a 0osi*+o 6ranca!ente co!0ro!etida.
A solu*+o a0ontada 0ara a resolu*+o deste 0roble!a B a cria*+o de u!a
autoridade su0erior aos Estados1 ca0a. de e"itar os atro0elos aos 0rinc0ios
3est0#alianos. Contudo1 a e4istncia de tal autoridade 0or si s21
constituiria u!a contradi*+o ao 0r20rio !odelo1 que n+o recon#ece
autoridade su0erior aos Estados1 tornando esta solu*+o in"i="el.
Posto isto1 no cen=rio do !undo conte!0or:neo1 B ine9="el que o
!odelo 3est0#aliano se encontra desadequado1 no conte4to da no"a
orde! internacional1 onde a inter"en*+o de no"os actores e !ecanis!os1 B
u!a realidade cada "e. !ais 0atente.
,u! !undo !arcado 0ela 9lobali.a*+o1 a e"olu*+o do direito
internacional e a crescente interde0endncia entre os Estados1 do!ina! o
cen=rio di0lo!=tico1 o que i!0Ae crescentes li!ita*Aes ? soberania
nacional. -orna;se e"idente que a estrutura b=sica do siste!a internacional
est= e! !udan*a e que a soberania est=1 cada "e. !ais 6ra9ili.ada e1
0ro9ressi"a!ente1 deteriora;se.
Conclu!os1 0ortanto1 que o tratado de Pa. de /est0#alia 6oi u! !arco
i!0ortante na or9ani.a*+o das rela*Aes internacionais1 9arantindo o
equilbrio1 e inau9urando a laici.a*+o dos Estados. ,o entanto1 as
dis0osi*Aes 3est0#alianas1 no conte4to conte!0or:neo1 encontra!;se
des"alori.adas. Qos "=rios atentados aos 0rinc0ios de /est0#alia1 resultou
u!a rede>ni*+o do 0anora!a internacional onde "=rias >9uras inter"! e
os Estados encontra!;se interli9ados1 o que "e! destronar a ideia que os
Estados est+o isolados e que det! total soberania sobre o seu territ2rio.
4.3. E&e'los de (Co'ro'isses o) West!alia*
5Co!0ro!isses o6 /est0#alia7 B u! conceito que re!ete 0ara os
obst=culos que sur9ira! ? a0lica*+o do !odelo /est0#aliano1 e
consequente!ente1 condu.ira! ? cria*+o de u!a no"a orde!
internacional. Posto isto1 B rele"ante !encionar al9u!as or9ani.a*Aes
internacionais que ten#a! contribudo 0ara o desenquadra!ento do
!odelo /est0#aliano na actualidade.
4.3.1. $+,
,a ori9e! da O,81 esti"era! a ) e )) Guerras Mundiais do sBculo TT. W
se!el#an*a da SQ,1 a O,8 tin#a co!o o-.ectivos !anter a 0a. e a
inde0endncia dos Estados1 redu.ir os ar!a!entos1 0ro!o"er a
coo0era*+o social1 0olitica1 cultural e >nanceira entre as na*Aes e o
res0eito 0elos direitos do #o!e! e 0elas liberdades 6unda!entais e a
0rotec*+o de !inorias. Acrescentando a 0ro!o*+o da coo0era*+o e
desen"ol"i!ento nu!a tentati"a de atenuar as desi9ualdades sociais. @
desta 6or!a que a O,8 constitui u! centro co! "ista a #ar!oni.ar a
ac*+o dos Estados 0ara a 0rossecu*+o destes ob<ecti"os co!uns. ,este
conte4to1 u! dos 0rinc0ios que re9e! a O,81 se9undo o art. 2 da Carta B
o 0rinc0io da i9ualdade soberana dos Estados.
A Qeclara*+o 8ni"ersal dos Qireitos do Go!e!1 criada 0ela Carta das
,a*Aes 8nidades e! $&KL1 "eio adicionar aos estabelecidos direitos e
liberdades 6unda!entais1 questAes econ2!ico;sociais1 que 0re"ia u!a
"ida li"re e di9na. O cidad+o tornou;se1 0or isso1 no no"o su<eito do Qireito
)nternacional.
Co! Sede e! ,o"a )orque1 desde $&O21 a O,8 a0resenta u!a enor!e
"ariedade de or9+os de 6unciona!ento1 que condiciona! e! !uito1 as
decisAes que a6ecta! a 9lobalidade dos 0ases 0or ele abran9idos. @ neste
conte4to que o Qireito )nternacional PIblico 5estabelece as nor!as e
0rinc0ios que disci0lina! a or9ani.a*+o e a acti"idade dos !e!bros da
sociedade internacional1 enquanto actua! nessa 2rbita e assistidos de
0oder 0Iblico1 ao Qireito Constitucional co!0ete a de>ni*+o da rele":ncia
desse direito na Orde! )nterna1 n+o s2 no !odo da sua inser*+o e no
res0ecti"o lu9ar #ier=rquico1 be! co!o os di"ersos 0oderes das 0essoas
colecti"as internas no que res0eita ? 0artici0a*+o nas rela*Aes
internacionais1 co! a natural rele":ncia que B dada ao Estado1 entidade
!ais 0roe!inente nas rela*Aes internacionais.7
S+o os 2r9+os da Asse!bleia Geral1 o Consel#o de Se9uran*a1 o
Secretariado Geral1 o -ribunal )nternacional de Xusti*a1 o Consel#o da
-utela e o Consel#o Econ2!ico Social1 que te! sob a sua tutela
or9anis!os da O,81 A9ncias Es0eciali.adas1 Co!issAes econ2!icas e
Co!issAes Es0eciais.
E! su!a1 a Or9ani.a*+o das ,a*Aes 8nidas "eio1 inicial!ente1 criar u!
con<unto de nor!as que "isa"a! o re6or*o dos la*os entre todos os
Estados soberanos. Este ob<ecti"o 6undador da Carta das ,a*Aes 8nidas1
condu.iu1 contudo1 a u!a tal co!0le4idade de rela*Aes de inter;
de0endncia entre os Estados1 que tornou a O,8 nu!a a!ea*a ao
conceito de Estado;na*+o1 u! dos 0rinci0ais le9ados do liberalis!o e
estrutura da orde! 0oltica internacional e1 consequente!ente1 ?
soberania dos Estados1 n+o no sentido da territorialidade1 !as si! da
autono!ia.
Esta realidade es0el#a;se no conceito de Global Governance ou Politica
Global1 que se baseia no entendi!ento de que e4iste! questAes
transnacionais1 ou se<a1 questAes inca0a.es de sere! resol"idas so!ente
0or u! Estado Crela*Aes de inter;de0endnciaD.
4.3.2. +A/$
Eoi e! $&K&1 do -ratado do Atl:ntico ,orte1 que sur9iu a Or9ani.a*+o
do -ratado do Atl:ntico ,orte1 ta!bB! con#ecida 0or Alian*a Atl:ntica1
que B u!a or9ani.a*+o internacional de colabora*+o !ilitar. )nicial!ente
co! car=cter 0ura!ente de6ensi"o1 6ace aos 0ases da Euro0a de leste1
ta!bB! unidos 0elo Pacto de Rars2"ia1 tornou;se Cco! o >! do
co!unis!oD nu!a or9ani.a*+o co! a >nalidade de "elar 0ela se9uran*a
da Euro0a1 recorrendo1 se!0re que necess=rio ? inter"en*+o !ilitar
ar!ada.
@ o e4e!0lo de u!a O,G1 que assu!e u! 0a0el acti"o1
no!eada!ente1 e! causas 0ura!ente #u!anit=rias C5Qe"ol"er a
Es0eran*a71 le"ada a cabo na So!=lia entre $&&2 e $&&KD1 co!bate ao
terroris!o C)nter"en*+o no A6e9anist+o e! 200$D ou ? destitui*+o de
re9i!es re0ressi"os C)n"as+o do )raque1 que e! 200%1 derrubou o re9i!e
de Sada! GusseinD.
5. ,'a 0o-erania e' 'udana
Co!o <= "i!os1 o !odelo /est0#aliano B u! siste!a de autoridade
0oltica baseado nos 0rinc0ios da territorialidade e autono!ia. A e"olu*+o
do Qireito )nternacional 6oi 6o!entada 0or este desen"ol"i!ento da
soberania estatal1 estabelecendo;se aquilo que se 0ode desi9nar 0or
0rinc0io da reci0rocidade1 na !edida e! que u! Estado s2 "er= a sua
soberania recon#ecida na !edida e! que recon#e*a a soberania dos
restantes Estados que o rodeia!.
Contudo1 este !odelo de soberania desen#ado e! /est0#alia1 nunca se
assu!iu est="el e equilibrado1 "eri>cando;se a 6requente trans9ress+o dos
seus 0rinc0ios de territorialidade e autono!ia. Estas trans9ressAes
ocorrera! atra"Bs de con"en*Aes1 contratos1 coer*+o e i!0osi*+o1 u!a "e.
que se!0re e4istiu a necessidade dos Estados intera9ire! entre si1 e!bora
ne! se!0re tendo co!o 0ressu0osto a sua i9ual soberania.
Por "e.es os bene6cios que u! Estado 0retende 0ara si i!0lica!1 e!
0arte1 u!a aliena*+o da sua 0r20ria soberania1 trans6erida 0ara
or9ani.a*Aes internacionaisJ al9u!as das co!0etncias que l#e s+o
0r20riasJ ou o desres0eito 0ela sociedade al#eia.
Assi!1 "iola*Aes do !odelo /est0#aliano t! sido u!a das
caractersticas das rela*Aes internacionais.
Os Estados !ais 6ortes conse9ue! !anter a sua inte9ridade territorial e
autono!ia1 enquanto os !ais 6racos s+o sub!etidos e su<eitos aos
interesses destes1 "endo a sua autono!ia bastante co!0ro!etida Ce4:
u! 0ais 0oderoso1 co!o os E8A1 te! a sua enor!e ca0acidade !ilitar
que l#e 0er!ite de6ender a soberania do seu 0r20rio territ2rio1
i!0edindo que u! actor e4terno inter>ra dentro das suas 6ronteirasJ
E8A te! 0oder de "eto relati"a!ente ?s resolu*Aes da O,81 quanto
outros 0ases1 co!o Portu9al1 estas s+o quase u!a i!0osi*+o.
Co! o >nal da Se9unda Guerra Mundial1 co! o a0areci!ento de no"os
actores e !ecanis!os nos 0alcos internacionais1 co! o >! da Guerra Eria e
o des!antela!ento do !undo bi0olar1 o !odelo /est0#aliano torna;se
co!0leta!ente desadequado no conte4to de u!a no"a orde!
internacional.
Contudo1 n+o esta!os 0erante u! no"o !odelo <= de>nido1 esta!os
nu!a B0oca de transi*+o e! que1 se 0or u! lado1 /est0#alia encontra;se
e! !uitos as0ectos ultra0assada1 0or outro lado ainda n+o se encontra
total!ente estabelecido as no"as 6or!as da sociedade internacional.
Assi!1 a estrutura b=sica do siste!a internacional est= e! !udan*a1 0elo
que a soberania se encontra 0ro9ressi"a!ente a 5deteriorar71 0ois cada
"e. se torna !ais di6cil distin9uir as 0oliticas nacionais e internacionais.
Go<e e! dia1 a soberania do Estado n+o re"este o car=cter absoluto que l#e
era recon#ecido no sBc. T)T.
,u!a 0ri!eira aborda9e! a soberania i!0lica a ausncia de qualquer
"nculo de subordina*+o1 tanto e! rela*+o a outros Estados co!o e!
rela*+o a qualquer or9ani.a*+o internacional. Mas1 nu!a "is+o !ais
!oderna1 a soberania B entendida co!o u! co!0le4o de co!0etncias1
0ass"el de li!ita*Aes1 no!eada!ente ao Qireito )nternacional1 co!o 0or
e4e!0lo1 ?s resolu*Aes da O,8.
A e"olu*+o do Qireito )nternacional e a interde0endncia entre Estados
i!0Ae crescentes li!ita*Aes ? soberania nacional1 0ois todos os tratados
)nternacionais i!0lica! obri9a*Aes aos Estados si9nat=rios e qualquer
obri9a*+o constitui u!a li!ita*+o ? liberdade de a9ir. -ais li!ita*Aes n+o
"+o a6ectar a soberania nacional 0orque cada Estado a9e e! 0er6eita
i9ualdade <urdica co! os outros.
Os Estados Modernos1 ao criare! a 8.E1 con6erira!;l#e u! "asto
con<unto de co!0etncias que tradicional!ente e40ri!e! e constitue! o
0r20rio conteIdo !aterial ou 6uncional da no*+o de soberania nacional:
co!0etncia le9islati"a1 re9ula!entar1 ad!inistrati"a1 <urisdicional1
co!0etncias no 0lano !onet=rio1 tribut=rio e no 0lano das rela*Aes
internacionais.
A 8.E e4erce assi!1 e! rela*+o aos Estados;!e!bros1 0oderes
se!el#antes e co!0etncias soberanas1 a cu<o e4erccio1 os !es!os
Estados1 renunciara! ao aderir ? 8E. -al i!0lica u!a li!ita*+o da
soberania do Estado. A subordina*+o do Estado a u! siste!a nor!ati"o
e4terior e su0erior ao 0r20rio Estado atin9iria os atributos da soberania da
inde0endncia nacional1 <= que esta su0Ae:
;a ausncia de qualquer 6or!a de subordina*+o
;a e4clus+o de qualquer in9erncia e4terior
;o e4clusi"is!o do e4erccio das co!0etncias no 5do!nio reser"ado7
do estado
;sub!iss+o ao Qireito )nternacional
;Autono!ia constitucional
,a actual 6ase do 0rocesso de inte9ra*+o co!unit=ria1 a ades+o ? 8E
n+o 0Ae ainda e! causa1 0elo !enos de 6or!a irre"ers"el1 o 0rinc0io da
inde0endncia nacional1 na !edida e! que a atribui*+o ?s institui*Aes
co!unit=rias de deter!ina*+o de co!0etncias do Estado n+o constitue!
u!a trans6erncia de>niti"a de u!a 0arcela da soberania nacional1 !as
u!a si!0les dele9a*+o re"ers"el de co!0etncias estatais es0ec>cas
Ce4: sada da Gronel:ndia da 8ED.
A des"alori.a*+o da soberania e o au!ento das in9erncias nos
assuntos internos dos Estados s+o encarados a9ora 0or !uitos co!o
"anta9ens e 0assos 0ara a cria*+o de u!a no"a orde! !undial1 u! tanto
idealista1 0ois 9lobalidade n+o si9ni>ca uni"ersalidade e alB! das
desi9ualdades internas nos Estados desi9nare! trans6or!a*+o ela abran9e
a0enas os 0ases considerados desen"ol"idos'industriali.ados. A no"a
orde! 9lobal tra. consi9o a necessidade de criar !ecanis!os <urdicos e
or9ani.acionais que contribua! 0ara a #ar!oni.a*+o deste 0rocesso. Estes
ser+o !ais u!a 6ase 0ara u!a no"a eta0a 59lobal 9o"ernance7. Esta
0r=tica 9lobal1 tendo e!bora co!o centro o conceito de Estados;na*+o1 e!
!uito su0era as 6ronteiras de u! s2 Estado. A conscincia de que os no"os
ob<ectos atribudos ? sociedade interna n+o 0ode! ser resol"idos 0or u!
s2 Estado criou a necessidade de que estes coo0ere! entre si e crie!
62runs de discuss+o de !odo a 0er!itir que se c#e9ue a al9u! consenso1 e
que contribua 0ara a or9ani.a*+o da sociedade internacional.
Os Estados n+o est+o !ais so.in#os no 0rocesso decis2rio1 <= que a sua
0olitica interna 0ode a6ectar a de outros Estados. A autoridade estatal1
0rinc0io b=sico do !odelo /est0#aliano1 n+o 0ode ser le"ada t+o lon9e1
0ois u!a dada ac*+o 0oltica que a0arente!ente n+o e4tra"asa as
6ronteiras do Estado1 0ode a6ectar o 0a0el de outras na cena internacional
Ce4: a inter"en*+o a!ericana no )raque1 <= que a e4istncia de ar!as de
destrui*+o !aci*a n+o a6ecta"a! directa!ente os E8AD.
,+o 0ode!os ta!bB! esquecer1 que o !odelo /est0#aliano1 dos
nossos dias so6re co! as altera*Aes tecnol29icas1 a redu*+o dos custos de
trans0orte e co!unica*+o que "+o criando u!a econo!ia 9lobal !ais
inte9rada e torna! !ais di6cil aos Estados re9ular os !o"i!entos internos
de bens1 ca0itais1 ideias e trabal#o.
,o 0lano internacional "eri>ca;se que1 se na anti9a orde! !undial1 a
0reocu0a*+o 6unda!ental residia nas questAes de de6esa e se9uran*a1
actual!ente questAes co!o a resolu*+o da econo!ia1 a 0rotec*+o do
a!biente e dos direitos #u!anos ocu0a! lu9ar de destaque.
-a!bB! o 0a0el do Estado se alterou na sociedade interna1 co! a no"a
orde! 9lobal. As or9ani.a*Aes internacionais e o 0r20rio indi"duo
assu!e! u! 0a0el de rele"o1 0artil#ando co! os Estados o 0a0el de
actores na cena internacional1 !uitas "e.es ultra0assando;os e!
i!0ort:ncia.
6. "iocrisia or1ani2ada
A "alidade do !odelo /est0#aliano1 ainda 0erdura1 0elo si!0les 6acto1
de que os Estados n+o quere! 0erder a sua soberania1 ou recon#ecer que
a 0erdera!. Co!o <= 6oi !encionado1 a Soberania1 conceito que en9loba o
territ2rio e a sua autono!ia1 coe4iste1 desde o sBculo TT1 co! inI!eras
a!ea*as ? sua sobre"i"ncia. Entre elas1 a O,81 as O,G e a 8E1 cu<a
6unda*+o !arcou u! 0a0el 6unda!ental na conduta do Mundo1 <= que
assu!e! 9rande i!0ort:ncia nas Constitui*Aes dos 0ases e estabelece!
nor!as 0ara a sua re9ula*+o. Eala!os de1 0oliticas institudas 0ela 8ni+o
Euro0eia co!o a PCP CPoltica Co!u! de PescasD1 PAC CPoltica A9rcola
Co!u!D e a PC- CPoltica Co!u! de -rans0ortesD1 a PESC CPoltica E4terna
e Se9uran*a Co!u!D1 das esolu*Aes da O,81 e dos 9ru0os de 0ress+o
das O,G.
E4iste1 e! alternati"a1 o !odelo de in9erncia #u!anit=ria de6endido
0or X. a3ls1 que encara o Go!e! co!o u! ser natural!ente bo!. O
direito de in9erncia B o direito recon#ecido ou le9ti!o que u!a ou !ais
,a*Aes t! de "iolar a soberania de u! outro Estado1 no quadro de u!
!andato de consenso e!itido 0or u!a autoridade su0ranacional1 co!o a
O,8.
,u! conte4to de transnacionalidade1 "alori.a;se1 n+o s21 as decisAes
to!adas que a6ecta! os 0ases abran9idos1 !as ta!bB! os a9entes que
to!a! essas decisAes. Eala!os da co!0osi*+o do Consel#o de Se9uran*a1
2r9+o da O,81 directa!ente res0ons="el 0ela !anuten*+o da 0a. e da
se9uran*a1 que B constitudo 0or $O !e!bros1 dos quais1 cinco s+o
0er!anentes: E8A1 8SS1 Gr+;Uretan#a1 Eran*a1 e0Iblica Eederal da
C#ina. Assu!e! 9rande rele"o1 de"ido ao seu estatuto de !ediadores1 que
l#es incu!be da e!iss+o de reco!enda*Aes1 decretos;lei e1 caso se<a
necess=rio1 decidir 0ela inter"en*+o da 6or*a !ilitar da O,8. -odas estas
decisAes est+o de0endentes destes cinco 0ases1 u!a "e. que necessita!
de u!a !aioria absoluta1 o que i!0lica & "otos a 6a"or1 e que O desses
se<a! dos O 0er!anentes Y o 6acto de u! 0as n+o aderir 0ode in"iabili.ar
qualquer to!ada de decis+o Cdireito de "etoD. Esses cinco 0ases
constitue! ainda o Consel#o da -utela1 no qual t! co!o 6un*Aes a
ad!inistra*+o de territ2rios1 a 0ro!o*+o do 0ro9ressi"o desen"ol"i!ento
dos territ2rios Ce4;col2niasD1 que ad!inistra"a 0ara criar condi*Aes 0ara os
tornar inde0endentes.
Se9undo isto1 0ode!os ent+o concluir que a O,81 or9ani.a*+o
internacional que "isa a i9ualdade soberana dos Estados1 B na "erdade u!
i!0edi!ento ? 0er!anncia dos Estados aut2no!as1 <= que as decisAes
que a6ecta! esses !es!os 0ases s+o to!adas 0or cinco outros 0ases1
a9ra"ando 0elo 6acto1 de neles estare! as duas su0er0otncias ri"ais: E8A
e anti9a 8SS.
Qeste 6acto1 0er!anece o debate: B 0oss"el !anter a Soberania Estatal1
co!o u!a 6or!a de 0oder1 con6or!e as leis su0ra;nacionais1 que re9e o
Estado;,a*+o e1 consequente!ente1 ada0tar o Modelo /est0#aliano1
notando que o territ2rio e a sua autono!ia1 n+o trans9ride! as re9ras da
sociedade onde se est= inseridaZ Ou1 nu!a lin#a !ais e4tre!ista1 a
Soberania Estatal n+o B co!0at"el co! o ru!o que a sociedade to!ou1
sendo 0or isso1 necess=rio ser substitudaZ
A nosso "er1 os Estados conte!0or:neos est+o nos te!0os actuais1
condicionados 0elo 6en2!eno da 9lobali.a*+o1 o que i!0ede que os
0rinc0ios estabelecidos no -ratado de /est0#alia se<a! ado0tados na sua
0lenitude.
7. Concluso
A Pa. de /est0#alia1 assinada e! $6KL1 "eio 0or ter!o ? Guerra dos
-rinta Anos e ao !edie"alis!o1 estabelecendo u! no"o siste!a
internacional co!0osto 0or Estados Soberanos. O -ratado de /est0#alia
lan*ou os alicerces da Euro0a !oderna1 estabelecendo o recon#eci!ento
9enerali.ado da liberdade de e40ress+o reli9iosa1 i!0le!entando1 0ela
0ri!eira "e.1 a aceita*+o que os #o!ens 0oderia! ser di6erentes1 !as
i9uais sob o !es!o con<unto de direitos #u!anos.
Contudo1 os 0rinc0ios 3est0#alianos1 de territorialidade e autono!ia1
6ora! al"o de trans9ress+o continuada1 quer atra"Bs de con"en*Aes1
contratos1 coer*+o e i!0osi*+o. A internacionali.a*+o dos Estados e a no"a
orde! !undial que inte9ra! a conte4to conte!0or:neo da 9lobali.a*+o1
coloca! e! crise e cria! ru0turas e! "el#os 0aradi9!as. O Estado dei4a
de ser o Inico ele!ento no 0rocesso decis2rio e as institui*Aes
su0ranacionais co!o a 8ni+o Euro0eia coloca! e! crise o !odelo
/est0#aliano1 0ois os Estados si9nat=rios t! que res0onder 0erante as
decisAes destas.
Assi!1 no !undo conte!0or:neo1 e4iste u!a 0erda da soberania
estatal1 0ois os Estados subordina!;se a u! siste!a nor!ati"o e4terior e
su0erior aos 0r20rios Estados. @ o caso de no"as entidades 0olticas co!o a
8ni+o Euro0eia1 e or9ani.a*Aes internacionais co!o a O,8 e as O,G.
Go<e1 co! os a"an*os tecnol29icos1 a redu*+o dos custos de trans0orte
e co!unica*+o1 as no"as 0reocu0a*Aes co! o a!biente1 co! os Qireitos
Gu!anos1 contribue! 0ara a cria*+o de or9ani.a*Aes internacionais que
co!0ro!ete! a soberania estatal e inter6ere! nos assuntos internos dos
Estados
3 i-lio1ra4a5
Couto6 C7lia Pinto e 8osas6 %onterroso6 %aria Ant#niaJ O
Tempo da Histria1 Porto Editora
9rasner6 0tevenJ 2000; The Global Transformations Reader1 5
Co!0ro!isin9 /est0#alia7J Gar"ard and M)- 8ni"ersit[ Press
P!ilott6 DanielJ $&&SJ State SovereigntJ 5)deas and t#e
e"olution o6 so"erei9nt[7J -#e Penns[l"ania State 8ni"ersit[ Press
+ eto1ra4a5
:::.dn.sao.t; arti9o: Principais rg!os da O"#J 0ublica*+o:
20 de Mar*o de 200O; consulta e! 06 de Outubro de 200&
:::.educaterra.terra.co'.-rJ arti9os: A nova ordem global
rela$%es internacionais do s&culo '' e ( Pa) de *estf+lia:
0rinc0iosJ :::.esti1.i-e.a.t5 arti9o: Globali)a$!o; consulta
e! 06 de Outubro de 200&
:::.in)oedia.t6 arti9o: Guerra dos Trinta (nos , -./.01
./2036 consulta e! 06 de Outubro de 200&
:::.1r.t; arti9o: O,8J consulta e! 06 de Outubro de 200&
:::.unisadeletras.co'.-r; arti9o: Soberania e Rela$%es
4nternacionais 1 #ma Cr5tica; consulta e! 06 de Outubro de 200&
:::.:i<iedia.or1; arti9os6 Guerra dos Trinta (nos1
Organi)a$!o das "a$%es #nidas, Organi)a$!o "!o Governamental
e Pa) de 7estf+lia, consulta e! 06 de Outubro de 200&

S-ar putea să vă placă și