Sunteți pe pagina 1din 4

4

mundo
actual
Beatriz Amestoy
Alfredo Decia
Lydia Di Lorenzo
Historia 4 es una obra colectiva, creada y diseada
por el Departamento Editorial de Ediciones Santillana, Uruguay,
bajo la direccin de Alejandra Campos.
Edicin: Mariana Scapin.

BACHILLERATO

Historia del

NDICE
INTRODUCCIN
Abordajes de la historia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
Conceptos y usos de la historia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
El oficio del historiador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Crisis y fragmentacin de la historia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
Apndice documental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

NCLEO UNO. CENTROS HEGEMNICOS DE PODER


UNIDAD 1: GUERRA FRA Y COEXISTENCIA PACFICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
Captulo 1: El orden internacional luego de la Segunda Guerra Mundial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
El hundimiento de Europa y la bipolaridad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19
Las superpotencias y las alianzas econmicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
Concepto de Guerra Fra. Bloques y alianzas militares (19451989) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
Las caractersticas de la Guerra Fra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
Primeros conflictos de la Guerra Fra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
La coexistencia pacfica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
La Guerra de Vietnam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
El resurgimiento de la Guerra Fra (1975-1990) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
El fin de la Guerra Fra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
Apndice Documental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
Captulo 2: Nuevo orden poltico y econmico mundial despus
de la Segunda Guerra Mundial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48
Los organismos internacionales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
Bretton Woods: El establecimiento de un nuevo orden econmico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53
Apndice documental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
UNIDAD 2: LOS PASES CAPITALISTAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
Captulo 1: Los aos dorados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64
La edad de oro de los pases desarrollados: 19501973 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
El fin de la edad de oro: del modelo keynesiano al neoliberalismo (19701990) . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
Apndice documental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
Captulo 2: Europa Occidental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
La situacin europea en la segunda posguerra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
Los cambios polticos de posguerra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
La integracin europea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
Apndice Documental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87

Captulo 4: Japn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134


Medio geogrfico y poblacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135
Japn en el siglo XIX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136

ndice

Captulo 3: Evolucin de Estados Unidos (19451990) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90


La situacin de posguerra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
Estados Unidos en los cincuenta: la dcada conservadora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
El problema negro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101
Estados Unidos en los sesenta: la dcada democrtica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
Los movimientos juveniles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107
Estados Unidos en los setenta y los ochenta: el regreso republicano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115
Apndice documental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120

ndice

HISTORIA

DEL MUNDO ACTUAL

Japn en el siglo XX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138


El milagro econmico japons . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142
Apndice documental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146
UNIDAD 3: LOS PASES SOCIALISTAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150
Captulo 1: Los modelos socialistas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152
La URSS y Europa del este . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153
Situacin de la URSS al finalizar la Segunda Guerra Mundial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154
La reconstruccin de la URSS y la poltica estalinista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155
El gobierno de Kruschev y la desestalinizacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156
Las dcadas del sesenta y del setenta: la Era Brejnev . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160
Disidencias y continuidades en el bloque comunista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162
El estancamiento y la crisis del sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163
Gorbachov y la perestroika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .166
El fin de la URSS: hacia una economa de libre mercado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169
Los pases de Europa del este . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172
Apndice Documental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .176
Captulo 2: La revolucin y el modelo socialista chino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .184
Medio geogrfico y poblacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186
Pensamiento y religin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .187
Del imperio a la repblica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190
La repblica y la guerra civil (19191937) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .192
La repblica popular china . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .198
Las reformas en China posmao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .203
Apndice Documental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .205

UNIDAD 1: DESCOLONIZACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .210


Captulo 1: El fin de los imperios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .212
La situacin colonial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .213
La rebelin de los pueblos oprimidos: razones que impulsan el proceso descolonizador . . . . . . . . . . .214
Desarrollo del proceso colonizador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .216
Ejemplos de descolonizacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220
Despus de la independencia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .224
El movimiento de pases no alineados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226
Los pases subdesarrollados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .228
Apndice Documental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .231
UNIDAD 2: AMRICA LATINA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .246
Captulo 1: Amrica Latina mltiple y una . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .248
Los modelos econmicos latinoamericanos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .249
Captulo 2: Industrializacin, reformismo y revoluciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .252
El modelo econmico de industrializacin por sustitucin de importaciones (ISI) . . . . . . . . . . . . . . .253
Los gobiernos reformistaspopulistas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .257
Dos ejemplos de populismo: Argentina y Brasil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .260
Las revoluciones boliviana y guatemalteca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .268
Cuba: una opcin revolucionaria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .273
Apndice Documental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .279

Santillana S.A. Prohibida su fotocopia. Ley 15.913

NCLEO 2: MUNDO SUBDESARROLLADO

ndice

Captulo 3: Crisis, dictadura y democratizacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .290


De la prosperidad a la crisis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .291
Chile: un caso particular de reformismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .300
Las dictaduras militares . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .305
La democratizacin de Amrica Latina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .308
La deuda externa y su incidencia en Amrica Latina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .310
La integracin latinoamericana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .313
Diversidad y unidad en Amrica Latina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .315
Amrica Latina en el arte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .317
Claves para entender Amrica Latina en la actualidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .327
Apndice Documental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .331

UNIDAD 4: FRICA SUBSAHARIANA


Captulo 1: Caractersticas culturales y desarrollo histrico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .404
La geografa y el hombre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .405
Evolucin histrica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .406
La descolonizacin de frica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .410
Situacin poltica posterior a la independencia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .414
Un deseo an incumplido: el panafricanismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .416
Evolucin de algunos estados africanos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .417
Sudfrica: una larga historia de injusticias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .420
Un continente empobrecido . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .423
El pensamiento africano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .426
Apndice documental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .429

ANEXO: ALGUNAS CLAVES PARA ENTENDER EL SIGLO XXI


La sociedad posindustrial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .441
La globalizacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .444
Nuevos movimientos ciudadanos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .447
Apndice documental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .449
Glosario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .464
Bibliografa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .469

ndice

Santillana S.A. Prohibida su fotocopia. Ley 15.913

UNIDAD 3: EL MUNDO ISLMICO: UNA REALIDAD COMPLEJA


Captulo 1: El Islam: un espacio y su religin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .354
El espacio islmico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .355
Evolucin histrica de la civilizacin islmica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .359
El surgimiento del nacionalismo el panarabismo y el fundamentalismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .363
Un modelo de nacionalismo: la revolucin en Egipto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .366
Irn, un pas, dos modelos. Movimientos occidentalistas y fundamentalistas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .369
Importancia geopoltica del Islam en los siglos XIX y XX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .373
El petrleo: una nueva fuente de conflictos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .374
Israel: surgimiento y desarrollo de un Estado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .380
Israel y el mundo islmico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .384
Concepto y orgenes del fundamentalismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .390
El Islam: una amenaza para occidente? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .393
Grupos armados musulmanes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .394
Apndice Documental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .396

S-ar putea să vă placă și