Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
Alimentaoemanejo
Alimentaoemanejo
Sistema3.Compastagens
Sistema1.Emcamponaturale Sistema2.Emcamponatural
cultivadasesuplementaocom
pastagemcultivada
comsuplementao
concentrado
Aterminaoestbaseadaemtrsprincipaissistemasdealimentao:
(1)emcamponaturalepastagemcultivada
(2)camponaturalcomsuplementaodealimentoconcentradoe
(3)pastagemcultivadacomsuplementaocomconcentrado,descritosaseguir:
Sistema1.Emcamponaturalepastagemcultivada
NoRioGrandedoSul,abasealimentardapecuriadecorteocamponatural,oqual
composto,nasuamaioria,porespciessubtropicaisdecicloestival.Duranteaprimaveraeat
ametadedovero,oscamposesto,deumamaneirageral,nasuamximapotencialidadede
crescimentoequalidade,proporcionandoganhosdepesovivodeat1,0kgporanimalpordia.
Apartirdefevereiro,perdemqualidadeeosganhoscomeamadiminuir.Asbaixas
temperaturasdosmesesdeoutonoreduzemocrescimentodaspastagens,atqueestas
tenhamsuaparteareacrestadanoinverno,poraodasgeadas(Fig.1).Osanimaisentram
emumperododeperdadepesoduranteoinverno.Assim,observasenacurvade
desenvolvimentodosanimais,alternnciasdeganhoeperdadepeso,sendonecessriaa
utilizaodealternativasdealimentaoparaesseperodocrtico.
Fonte:SALOMONIetal.,1994
Fig.1.ProduomensaldematriasecaporhectareemcamponaturalnoRio
GrandedoSul.
Alternativasforrageirasparaaformaodepastagens
Naescolhadasespciesforrageirasdevemserlevadasemconsideraoascondiesdeclima,
soloefertilidadedaregio.Ocomponente"sementes",dentrodoscustosdeformaodeuma
pastagem,umdositensmaisonerosos.Porisso,importanteaescolhadesementescom
bompodergerminativo,pureravarietalelivredesementesnocivas.
Aprincipalconsorciaodeespciesparaaformaodepastagenscultivadaspara
aterminaodebovinosdecorteincluiazevm(Loliummultiflorum),trevobranco(Trifolium
repens)ecornicho(Lotuscorniculatus).Noentantoexistemoutrasalternativasdisponveis
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20cellspacing%3D%220%22%20border%3D%220%22%20cellpadding%3D%224%22%20width%3D%22100%2
1/12
26/05/2015
Alimentaoemanejo
paraaescolhadasespciesquepodemcomporaspastagens.Asespciesforrageirasmais
utilizadasparadiminuirodficitforrageirodooutonoinvernoestoapresentadasnoQuadro1,
incluindoalgumasdesuascaractersticasequantidadedesementeparaplantio:
Quadro1.Espcies,caractersticasequantidadedesementesdeforrageirasempregadas
naformaodepastagenscultivadas
Espcie
Caractersticas
Sementeskg/ha
Gramneas
Aveia
Avenasativa
Azevm
Loliummultiflorum
Capimlanudo
Holcuslanatus
cicloanualderpidocrescimentoparasolos
bemdrenados
Pura:80100
Consorciada:6080
cicloanual,comamplaadaptaoadiferentes
tiposdesolos
Pura:30
Consorciada:2025
anualerpidocrescimentoinicial
pereneedecrescimentomuitolento,boa
Festuca
adaptaoasolosdesdemidosabem
Festucaarundinacea
drenadoscomboafertilidade
Pura:7
Consorciada:6
Pura:2025
Consorciada:1015
Leguminosas
Cornicho
Lotuscorniculatus
pereneecomboaadaptaoasolosdesde
texturapesadaaleve,reistebemaperodosde
estiagem
CornichoElRincn cicloanual,prprioparasolospobres,exigem
Lotussubbiflorus
inoculanteespecfico
Pura:10
Consorciada:810
Pura:46
Consorciada:4
Ervilhaa
Viciasativa
cicloanual,solosbemdrenadosefrteis,
funcionamelhorempastejorotativo
Pura:45
Consorciada:3035
Trevobranco
Trifoliumrepens
ciclopereneeexigenteemfertilidade,adaptase
bemasolosdesdemaldrenadosabem
drenadosfrteis
Pura:3
Consorciada:23
Trevosubterrneo
Trifolium
subterraneum
cicloanualderpidocrescimentoinicialebom
crescimentonoinverno
Pura:4
Consorciada:46
Trevovermelho
Trifoliumpratense
ciclobienaldeestabelecimentorpidoemenos
exigenteemfertilidadequeotrevobranco
Pura:8
Consorciada:810
Trevovesiculoso
Trifolium
vesiculosum
cicloanualdeestabelecimentolentosuscetvel
asolosmidos,altopercentualdesementes
duras,exigeinoculanteespecfico
Pura:8
Consorciada:810
pocadesemeadura
Asemeaduradeveserefetuada,preferencialmente,noinciodooutono,apartirdemaro,
podendoseprolongaratmaio.Omomentodesemeaduraumfatorimportanteparaoxito
noestabelecimentodeforrageirasdeinverno,queassociadaadequadaadubaoequalidade
dassementes,aceleraocrescimentoinicial,determinandoautilizaomaiscedodapastagem.
Semeadurasmuitotardiaspodemcomprometerasobrevivnciadeplntulas,principalmente
dasleguminosas,emsituaesdegeadasseveras,porapresentaremumcrescimentoinicial
lento.Semeadurasmuitoprecocesconcorremcomocamponatural,umavezque,nestapoca,
esteaindaapresentacrescimento.
Mtodosdesemeadura
Convencional(total):deveserfeitocomgradearadora(comnomximo10cmde
profundidade),seguidadeumaouduaspassagensdegradeniveladorabemtravada.Comesse
preparoboapartedavegetaoeliminada.Nestesistema,oadubocolocadonofundodo
sulcoeassementesemsuperfcienestemesmosulco.Comoassementesforrageirasemsua
grandemaioriasomuitopequenas,devesetercuidadocomaprofundidadequenodeveser
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20cellspacing%3D%220%22%20border%3D%220%22%20cellpadding%3D%224%22%20width%3D%22100%2
2/12
26/05/2015
Alimentaoemanejo
superiora5cm.Depreferncia,depoisdestaoperao,passarumrololeveparacompactare
fazercomqueassementesfiquememcontatocomosolo.
Cultivomnimo(parcial):pastejarbemareacomaltalotaodebovinos+ovinos+
eqinosusarumagradeniveladorabemtravada,passandoduasvezessobrearea,cruzando,
nasegundapassagem,comprofundidadeaoredorde5a8cm.Estepreparosescarificaa
superfcie,mantendointactagrandepartedavegetao.
Semeaduradireta(parcial):rebaixasebemocampocomautilizaodepastejoouroada
esemeiaseemlinhadiretamentesobreocampo.Semeaduraemcobertura:Asemeadurapor
coberturafeitadiretamentesobreocampojrebaixadoporpastejobovino/eqinoouroada,
atravsdesemeadeiras,diretaalanocomoasCiclonesouasLellys.Nestetipodeintroduo,
deveseterbastanteatenonalarguradafaixadedistribuiodesementes(normalmentede
oitoadezmetros)sobpenadedeixarfaixassemsemear.Outrotipodesemeaduraem
coberturaarea,feitacomaviesagrcolas,apsacolheitaedrenagemdesoloscultivados
comarrozirrigado.
Adubao
Aaplicaodofertilizantepodeserrealizadadediversasformas,sendo"alano"amais
comum.Aaplicaonalinhasrealizadaquandosoutilizadasmquinascomoas
renovadorasdepastagens.Tambmpossvelutilizarambasasformasdeadubao,
colocandopartedoadubonalinhaeparte"alano".Arecomendaodevesersempre
precedidadaanlisedesolo.Entretanto,existemalgumasrecomendaesgenricasparao
estabelecimentodeforrageirasdeinverno/primavera.Quandohnecessidadedecorreoda
acidezdosolo,asrecomendaesdecalcrioaplicadoemcoberturaestoemtornodeuma
quartapartedarecomendao.Arecomendaoparafertilizaoestemtornode80a120
kg/hadeP2O5,60a80kg/hadeK2Oe10a20kg/hadeN(principalmenteparaas
gramneas).
Osfertilizantesmaisutilizadossoosfosfatados.Atualmenteosfosfatosnaturaisreativostm
sidolargamenteutilizadosemrazodomenorpreoedaaltaeficinciaagronmica.Jos
fertilizantesnitrogenados,devemserutilizados,principalmente,comoferramentaparaacelerar
ocrescimentodepastagens.Empastagensconsorciadasdegramneaseleguminosas,o
nitrogniofornecidopelafixaobiolgicaqueocorrenasrazesdasleguminosas.Entretanto
tambmnestaspastagenspodeseutilizarofertilizantenitrogenadocomoestratgiapara
acelerarocrescimento.Osfertilizantespotssicosdevemserutilizadosquandoosolofor
deficienteouquandoforemrealizadascolheitasdesementes,fenoousilagem.
Possveisfalhasnoestabelecimentodealgumasespciesforrageirasdeinverno/primavera,
podemestarrelacionadasaquantidadesinsuficientesouaformasdeaplicaoinadequadasdos
corretivosefertilizantes.Oproblematemseagravadoquandogramneaseleguminosasso
estabelecidascomousodemquinasdeplantiodiretoouasrenovadorasdepastagem.Essas
mquinasdistribuemofertilizantenalinha,logoabaixodassementesdasgramneassendoque
assementesdasleguminosassocolocadasalanosobrealinha,caindoalgumassementes
nasentrelinhas,longedofertilizante.Assementesdegramneas,portanto,ficammais
prximasdofertilizantequeasleguminosas.Essefatoacarretaumaforteconcorrnciadas
gramneassobreasleguminosas.
Inoculaoepeletizaodesementesdeleguminosas
OsRhizobiumsobactriasdosoloquesecaracterizamporsuahabilidadedeinduzira
formaodendulosnasrazesdasleguminosas,estabelecendoumasimbiose:asbactrias
utilizamocarbohidratodasplantas,fixamonitrogniodoareoconvertememcompostos
nitrogenadosassimilveispelasplantas.Amaioriadasleguminosashospedeiraespecfica,ou
seja,somentesonoduladasporalgumascepasdeRhizobium,podendosermaisoumenos
eficientesnafixaodenitrognio.Ainoculaodasleguminosasdefundamentalimportncia.
Apeletizaoconsisteemenvolverasemente,depoisdeinoculada,comumacamadade
calcriooufosfatoderochafinamentemodo.Comisto,temseocontroledaacidezemtorno
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20cellspacing%3D%220%22%20border%3D%220%22%20cellpadding%3D%224%22%20width%3D%22100%2
3/12
26/05/2015
Alimentaoemanejo
dasemente,almdofornecimentodealgunsnutrientesplantaedapreservaodo
inoculante,propiciando,dessamaneira,maiorflexibilidadequantoaotempoentreainoculaoe
asemeadura.Comapeletizao,oinoculantemantmsuaefetividadeporat20dias,almde
conferirumacertaproteossementesfrenteaoataquedepragas.
damximasegurana,paraasobrevivnciadasbactrias,queossaquinhoscominoculante
sejamarmazenadosemgeladeiracomtemperaturasemtornode5C.Otransportedeveser
feitoemcaixasdeisoporouempacotescombomisolamento.Oinoculanteeasementej
inoculadanuncadevemserexpostosaosol,poisperdemasuaefetividade.Atcnica
deinoculaoepeletizaoestdescritanoQuadro2.
Quadro2.Tcnicadeinoculaoepeletizaodesementes
1
CalcularasquantidadesdesoluoaderenteedecalcrioFillerparaorecobrimento
dassementes*autilizarnodia
Prepararumbaldeasoluoaderente(caldaaucarada**1,5kgdeaucar,1,5litros
deguaparacada25kgdesemente)
Incorporaroinoculante(evitaraformaodegrumos)
Misturarrapidamenteasementecomoinoculante+oaderente,asementedeveficar
uniformementerevestidacomoinoculante
PulverizarassementesjinoculadascomcalcrioFillerdemodoaformarpelletsque
lembramsag
Deixarsecarsombraporduashoras
*Trevobranco:1,5ldesoluoaderente,500gdeinoculantee2,5kgdepFillerparaa
peletizaode25kgdesementes
*Trevovermelho,vesiculosoecomicho:1,5ldesoluoaderente,250gdeinoculantee2,5kgde
pFillerparaapeletizaode25kgdesementes
Acaldadeacardeveserpreparadanofogo,fervendopor30minutos,quandocomeaaficar
viscosa.Apsesfriar,misturarcomasquantidadesrequeridasdeinoculanteesemente
Culturadeforrageirasanuaisdeinverno
Ocultivodecereaisanuaisdeestaofriatemsetornadoumaalternativamuitoutilizadapara
aproduodeforragemnoperododeoutonoinverno.Aaveiatemsidoamaisutilizadacomo
forrageiraentreoscereaisdeinverno,provavelmenteporseranicaaterespciese
variedadesmaisadaptadasaopastejoecomdisponibilidadedesementesparaatender
demandadomercado.Mas,apesardaaveiaterampladifusoentreosprodutoresporcausada
suaprecocidade,asuaforragemcontmbaixosteoresdeclcioefsforoeasuaproduo
podeserafetadapeloataquedeinmeraspragasedoenas.Osproblemasfitossanitrios
ocorremcommaiorintensidadenestadoqueemoutrasgramneasforrageirasanuais.Alm
disto,algunsautorestmmostradoqueaproduototaldeforragemmenorquando
comparadacomosoutroscereais,comoocenteio,acevadaeasforrageirastemperadaso
Bromuseazevm.Outrofatoragravanteoseucicloanualeainexistnciaderessemeadura
natural,oquecondicionaasuautilizaoaumpreparoanualdesolo.
Oazevm(Loliummultiflorum)outragramneaforrageiraanualmuitoutilizadaparasupriras
deficinciasnoperododecarnciaalimentar.Apresentaboaqualidade,boaressemeadura
naturaleproduototaldeforragemsatisfatria,pormpoucoprodutivanoinverno.Produes
muitobaixasduranteooutono,aumentandolentamenteapartirdasegundaquinzenadejulho
oudaprimeiradeagosto,afirmandoquenosepodedependerdamesmaparaprodues
antesdestadata.umagramneafcildeimplantaredemanejar.Adaptaseaquasetodosos
tiposdesolo,preferindoosdetexturamdia.Nossolosbaixoseligeiramentemidos,
desenvolvesemelhorquenosaltosesecos.Aindaquetolereaumidade,noapresentabom
crescimentoondeseencontraguaacumulada.Suasrazessomuitosuperficiais(5a15cm)
eporistotambmbastantesensveisseca.Atemperaturadecrescimentotimaest
situadaentreos18eos20C.Paralisaocrescimentocomtemperaturasbaixas,sendoestaa
razodopoucodesenvolvimentoduranteoinvernoe,mesmomantendoasfolhasverdes,
sensvelageadas.
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20cellspacing%3D%220%22%20border%3D%220%22%20cellpadding%3D%224%22%20width%3D%22100%2
4/12
26/05/2015
Alimentaoemanejo
Ocultivoassociadodestasduasespciesanuais(aveia+azevm)temsedifundidomuitonos
ltimosanos.Aaveiaproporcionaprecocidadeeoazevmqualidade,prolongandooperodode
utilizao.Comoadventodoplantiodiretodeforrageiras,estaconsociaopodeaindatrazer
melhoresresultadosaosprodutores.Aaveiapodeserintroduzidaanualmentesempreparo
convencionaldosolo,permitindoareadubaodasreasdepastagem,enquantooazevm,por
apresentarressemeaduranatural,permanecenamisturapormaistempo.Assim,oprodutor
poderiautilizarareanovero,aumentandoaindamaisseutempotil.Ocamponativo
tambmsebeneficiariadaadubaofeitanaspastagensdeinverno,comoaumentoda
produtividadeedaqualificao.
Manejodocamponatural
Oscamposnaturaissoconstitudosporumgrandenmerodeespciesdeplantas,com
predomniodegramneas.Estavegetaoumvaliosorecursonaturalrenovvelepatrimnio
dasociedade,porquepossuiaptidoecolgicaparaproduziralimentovolumosodequalidadee
debaixocustoparaodesenvolvimentodesistemasdeproduoanimal,contribuindoparaa
atividadescioeconmicadopaseparaaconservaodosolo,daguaedafauna.
Emfunodasvariaesdeclimaesolosregionais,houveaformaodediferentestiposde
campo(japresentadosem"AspectosAgroeZooecolgicos"),comcomposiesbotnicas
distintas,quedemandamummanejoprprio.
Oconhecimentodasespciescomponentesdecadatipodecamponaturaledasuacondio
forneceorientaosobreasprticasdemanejoaseremutilizadas.Contudo,importante
monitorarasmodificaespromovidasnavegetaopelasprticasdemanejo,erealizar
alteraesnasmesmas,ouacrscimodeoutra,quandonecessrio.
Asprticasdemanejoquesepossamrecomendarparaviabilizarautilizaodocamponatural
comorecursoforrageiroemsistemasdeproduoanimal,devemterocompromissode
conciliaraobtenodomximoganhoemprodutoanimalcomercializvelcomaconservao
dapastagemnotempo.
Umdosobjetivosprimriosnomanejodepastagensdeveseradefiniodarelaoplanta
animalecomoelaafetaodesempenhodoanimaleorendimentodapastagem.
Ofatormanipulvelmaisimportantenosistemaplantaanimal,quegovernaasrelaesentre
apastagemeodesempenhoanimal,alotao,definidacomoonmerodeanimaispor
unidadedereadepastagem,eaalavancapropulsoraedeterminantedaeficinciada
conversodamatriasecadapastagememprodutoanimalporhectare.
Comoregrageral,aumentosnalotaoprovocamareduonoganhoporanimal,mas
aumentamorendimentoporreaatcertoponto,quandoentocai.Oaumentodalotaoem
pastejocontnuoproduzacrscimosnafreqnciadedesfolhaodeplantasindividuais,reduz
aalturadoresduodapastagemeaquantidadedeforragemdisponvelporhectare.Em
conjunto,estasrespostasrepresentamumacrscimonaintensidadedepastejo,comefeitos
negativossobreapastagemenosnveisdeconsumoedesempenhoanimal.
Todavia,alotaonotemnenhumaconexocomaquantidadedeforragemexistentena
pastagem,sendomaisapropriadoutilizarumaoutraexpressoquereflitamelhorasrelaes
plantaanimal.Aofertadeforragem(OF)aexpressoqueestabeleceumaligaoentrea
quantidadedeforragemdisponveleodesempenhoanimal.Estetermotambmincorporao
significadodeintensidadedepastejo.Emaspectosprticos,significaquantidade(em
quilogramas)dematriaseca(MS)oferecidaparacada100kgdepesovivo(PV)pordia.A
expressomaiscorriqueiradestamedidafeitaembasepercentualdepesovivodosanimais
ediria.Destaforma,seofertamospoucaforragemporanimal,comoporexemplo,4kgdeMS
deforragem/100kgdePV/dia,istocorrespondeaumaOFde4,0%.Aintensidadedepastejo
destaOFsergrande,pelapoucaforragemdisponvelporanimal,afetandonegativamentea
pastagemeosanimais.Poroutrolado,aoaumentarmosaofertadeforragemporanimalpara
16,0%,estaremosreduzindoaintensidadedepastejo.
AOFinteiramentecontroladaemanipuladapelomanejadoreofatorprincipalque
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20cellspacing%3D%220%22%20border%3D%220%22%20cellpadding%3D%224%22%20width%3D%22100%2
5/12
26/05/2015
Alimentaoemanejo
influencia,maisquequalqueroutro,acomposiobotnicadapastagem.AOFinfluenciao
ganhomdio/animaleoganhoanimal/hectare,porafetaraqualidade,aproduo,a
composiobotnicaeapersistnciadapastagem.Jacapacidadedesuportedeuma
pastagemreferidacomoalotaoanimalnaOFtima,obtidaapartirdoajustedacurvade
crescimentodapastagemcomataxadeutilizaopelosanimais,refletidanosganhos/animale
conciliadoscomganho/rea.
NasOFmaioresqueaOFtima,ousejacommaiorofertadeforragem/animal,aintensidade
depastejomenorcommelhoresganhosdepeso/animal,devidoaomaiorconsumode
forragemeoportunidadederealizarumpastejoseletivo,colhendoforragemdemelhor
qualidadenutritiva.Acondiodapastagemmelhor,commaiorespersistnciadacomposio
botnicaeproduodematriasecaemenossolodescoberto.Comacontinuidadeda
diminuiodacargaedaintensidadedepastejo(aumentodaOF)oganho/animalreduzido,
emfunodavelocidadedeenvelhecimentoeperdadaqualidadedaforragemsuperara
capacidadeseletivadosanimais.
NasOFmenoresqueatima,ouseja,commenorofertadeforragem/animal,acargaea
intensidadedepastejomaior.Oganhoindividualmenoreoganho/reamaioremfuno
domaiornmerodeanimais,atopontoemqueoaumentoprogressivodacargaanimalno
proporcionamaisganho/animal,peladiminuiodaforragemdisponvelaosanimaisoque
restringeoconsumo.Almdisto,acondiodapastagempior,commenorresduo,que
comprometeapersistnciadasespcies,aproduodematriasecaeacoberturadosolo.
AbuscadeumaOFtimaestrelacionadasomentecomodesempenhoanimalenolevaem
consideraootimoparaasespciesdapastagem.Emcamponatural,devegetaomuito
complexa,arespostavegetalseriaavaliadapelasproduesdematriasecaetaxasde
crescimentomdiaaparente,oqueinfluirianaadoodedeterminadaOFasetrabalhar,com
vistasmanutenodacapacidadeprodutivadocampoefavorvelcomposiobotnica.
ParaassegurarqueumadeterminadaOFsejaconstanteaolongodotempo,umaalternativa
oajustedacargaparaumareafixadepastagem.Istoexigeoajusteperidicodacarga
animalsegundoadisponibilidadedeforragemexistenteeataxadecrescimentoesperadapara
oprximoperodo.
Opastejoumfatorrelevantenadinmicadoecossistemadepastagensnaturais,porqueos
animaisrealizamdesfolhao,pastejoseletivo,pisoteio,deposiodefezeseurinaedisperso
desementes.Cadaumadestasatividadescausaefeitosprejudiciaisoubenficosnapastagem,
quepodemalterarrpidaefortementeasuaprodutividadeecomposiobotnica.
Adesfolhaoainflunciamaisimportantedoanimalnapastagem,sendodefinidaporsua
freqncia,intensidade,uniformidadeepocaemrelaosdiferentesfasesde
desenvolvimentodasplantas.
Umadesfolhaomaisfreqenteeintensa(obtidacomcargasaltas,eOFbaixas)reduza
produodeforragem,poisnosareafoliarreduzida.Istoproduzefeitosconcomitantes
noarmazenamentodecarboidratos,desenvolvimentodeafilhos,crescimentodefolhase
razes,comotambmalteraomicroambientedeintensidadedeluz,atemperaturaeumidade
dosolo,osquais,porsuavez,tambmafetamocrescimentodasplantas.Apastagempode
serdegradadanestescasos,principalmenteseassociadacomcondiesde"stress"ambiental,
comoporexemploumperodoprolongadodeseca.
Poroutrolado,quandoaalturadopastobaixa,diminuiotamanhodobocadoeaumentamos
outroscomponentesdocomportamentoingestivodoanimalnmerodebocadasporminutoe
tempodepastejoparapodercompensaretentarmanteronveldeconsumo,oqueno
alcanado.Portanto,baixoresduodematriaseca,ocasionabaixoconsumodeforrageme
baixodesempenho.Almdisso,aumentaogastodeenergiaporatividadedepastejo,
diminuindoodesempenhoanimal.
medidaqueaintensidadededesfolhaovaisendoreduzida,aumentamareafoliar
remanescenteeainterceptaodeluzpelapastagem,comreflexosnataxadeacumulaode
MSenaalturadoresduo.Porm,disponibilidadesmuitoaltasdeforragempodemresultarem
declnionaacumulaolquidadematriaseca,devidoaosombreamentoeenvelhecimentodo
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20cellspacing%3D%220%22%20border%3D%220%22%20cellpadding%3D%224%22%20width%3D%22100%2
6/12
26/05/2015
Alimentaoemanejo
substratoinferiordapastagem,causandoperdasdeeficinciafotossintticadasplantas.Assim,
utilizaesmoderadaspromovemresduosemqueadesfolhaorelativamentefreqente
semsersevera,permitindoamanutenodeumndicedereafoliar(IAF)alto,quegarante
maiorcaptaodeenergialuminosa,podendoincrementaracapacidadederebroteda
pastagem.
ConformeapresentadonoinciodesteCaptulo,aproduodeforragemdoscamposnaturais
estacional,comomaiorvolumeequalidadenaprimaveraevero,masdependentedas
condiesambientais(precipitaoetemperatura)decadalocaleano.Nestecaso,autilizao
doscamposnesteperodocomumalotaoconstante,provocamomentosdesuperpastoreioou
subpastoreio,queconduzemaproblemastantonosanimaiscomonaspastagens,limitandoa
produodecarne.Comumacargaadequada,podeseotimizarosrecursosforrageiros
disponveis,dandoparacadacategoriaonecessrioparaoseucorretodesenvolvimentoe
melhordesempenho.Umbomexemplodospossveisresultadosdedesempenhoanimalque
podemserobtidoscomousoadequadodocamponaturalnoperododeprimavera/vero(240
dias)apresentadoporFARSUL(1997),comumaproduode146KgdePV/ha,comumaOF
mdiade13,5%ecomumresduodeforragemnocampoemtornode14001500Kgde
MS/ha.
Outrasprticasdemanejorecomendveisparausoconjuntocomoajustedacarga
animalso:
Realizarroadasparaadiminuiodapresenadeespciesindesejveis,emtiposde
campoondeasmesmaspredominam,porquealiberaodeespaoparaasespciesde
melhorqualidade,principalmentegramneas,aumentaaprodutividadedestasreas
Usarodiferimento(descansoprogramadodapastagem)emdeterminadaspocas,para
oportunizararecuperaoeproduodesementesdasboasplantasforrageiras,
garantindosuasobrevivncia,principalmenteemcamposquetenhamsidosubmetidosa
pastoreioconstante,seminterrupesaolongodevriosanos.Paraqueapropagao
dasespciesocorra,hanecessidadedeasplantasdesenvolveremsedeforma
adequada,oquenormalmenteimplicaemreduziraintensidadedeutilizaopelopastejo
comosanimais.Existeumaestreitarelaoentreodesenvolvimentodaparteareae
sistemaradicalnasplantasherbceas.Portanto,pastagensquesoutilizadas
continuadamentedeformamuitointensa,apresentamreduzidocrescimentodaparte
areaedasrazes,prejudicandoodesenvolvimentodasestruturasvegetativase
reprodutivasdasplantas,emmuitosrestringindoaressemeaduranatural.Atendncia
nestecasodediminuiodacoberturavegetal,emconseqnciadamaior
vulnerabilidadedasplantasscondiesdeestresse,pelopastejoefatoresdoambiente,
comosecasetemperaturasextremas.Paraqueaconteaaressemeaduranaturale
conseqentementearenovaodeplantas,dadoquemesmoasplantasperenes
apresentamtempodevidalimitado,hanecessidadedesefolgarocampooufazer
diferimentodereasdepastagens,potreirosouinvernadas
Usaraadubao,principalmentefosfatada,paraincrementarafertilidadedossolose
aumentaraparticipaodeespciesdemelhorqualidade,especialmentedas
leguminosas.GOMESetal.(1998)observaramqueDesmodiumincanum(pegapega)
apresentouumaparticipaodeapenas0,56%naforragememcamponaturalsemadubo
(testemunha)e23%departicipaonamatriasecanaprimaveradeumcamponatural
adubadocom500Kg/hadeP2O5.Camposnaturaisadubadoscom365Kg/hadeP2O5e
avaliadosporBARCELLOSetal.(1980),durante11anoscompastoreiocontnuocom
cargaajustadaeduranteoinvernoevero,produziramumganhodepesovivo/ha/ano
mdiode160kg,cercade73,5%amaisqueotratamentosemadubo,enquantoque
PERIN(1990)avaliouatravsdosmtodosdepastejocontnuoerotativoecomumaOF
de8,0%doPV,duranteoperododeprimaveravero,umapastagemnaturalmelhorada
comaaplicaode340kg/hadeP2O5equeapresentava19,7%decontribuiode
Desmodiumincanumnaforragemnaprimavera,obtendoumganhodePV/hamdiode
223kg,sendoquenotratamentodepastejocontnuooganhodePV/haalcanou279kg.
Manejodaspastagens
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20cellspacing%3D%220%22%20border%3D%220%22%20cellpadding%3D%224%22%20width%3D%22100%2
7/12
26/05/2015
Alimentaoemanejo
Ocrescimentodeumaplantatemorigemapartirdereservasorgnicas(acares)
armazenadasnasementeounumapartedaplanta(mudas,estacasourazes).Apsa
formaodasprimeirasfolhas,todocrescimentoserconseqnciadaabsorodegua,de
nutrientesmineraisdosoloedoaproveitamentodaenergiasolarluminosa(transformaode
energiasolaremenergiaqumica,processodenominadodefotossntese)nafabricaode
acares.Apsteratingidoumdeterminadocrescimento,aplantavoltaaarmazenarreservas
orgnicasparapromoveroinciodeumnovodesenvolvimento,oqualsedardepoisdecortes
oupastejoquetenhamdeixadoreafoliarparaumaproveitamentoeficientedaluzsolar.
Portanto,essencialqueasforrageiras,nomomentodopastejooucorte,possuamreservas
armazenadasasquaispossibilitaroumnovorebrote.Elassteroreservas,seomanejo
permitirumperododedescansosuficienteparapromoverumbomdesenvolvimentofoliar,
capazdepossibilitarumbomaproveitamentodaenergialuminosae,conseqentemente,uma
boaelaboraoeacumulaodeacares.
Pastejocontnuocomaltascargasemdeterminadaspocasdoanopromovemodeclnioda
produtividadeedapersistnciadasplantasforrageiras.Estetipodeutilizaonofinalda
primaveraemetadedooutonopoderdiminuiremat60%aproduodepastagens
temperadas,principalmentedasleguminosas.
Afreqnciadecortequeestsendosubmetidaapastagemestdeterminadaemfunoda
forragemacumuladaantesdopastejo.Quantidadesdisponveisde1,5a2,0t/hadeMS(um
punhocorresponde,amaisoumenos,10/12cm)duranteoperododeprimavera/vero,so
conseguidososmaioresrendimentosdeforragemnoinvernoenoano,melhorandotambma
persistnciaprodutivadasespcies.Emcontrapartida,freqnciasdepastoreioemquantidades
de0,5a1,0t/haacumuladasantesdopastoreio,baixamaprodutividadeepersistnciadas
leguminosas,iniciandoassimadegradaodapastagempeloaparecimentodeoutrasplantas,
normalmenteinvasoras.
Nofinaldeprimaveraenoverodeveseevitarpastejosmuitointensospoisdeprimemovigor
dasplantas.reascomresidualdeforragemsuperioresa8cmdealturanoveropossibilitam
sforrageirasmaiorcompetiosobreinvasoras,bemcomoevitamexcessostrmicosnabase
dasplantas(mortedepontosdecrescimento),almdeevitarumconsumoexcessivode
carbohidratos.
Nofinaldovero,antesdonovorebrotedasplantas,quandoboascondiesdeumidadeso
registradas,devesefazerumpastoreiointensoedecurtaduraocomafinalidadede
eliminarrestossecosefolhasvelhasparaassegurarumbomrebrote.Nestaocasioseo
pastejonoforuniformeocortepoderserfeitocomroadeiras,visandotambmaremoo
dasinvasoraseoutrasplantasanuaisqueapareceremnapastagem.Estatambmapoca
maisapropriadapararealizaradubaesdemanuteno,deacordocomasrecomendaesdo
boletimdeanlisedosolo.Logoapsestasoperaes,apastagemdeverficaremdescanso
atofimdooutono.Estemanejopermitirumamaiorproduodeforragemnoinvernoe
maiorlongevidadedapastagem.
Omomentoadequadoparaaentradadosanimaisnapastagemimportante,visando
asseguraroestabelecimentoeapersistnciadasespciesbemcomoasuaotimizao.Deuma
maneirageral,quandosemeadasnapocarecomendada,havercondiesdepastejocercade
60diasparaaveia,90diasparaoazevmparaaspastagensconsorciadasdegramnease
leguminosas,de90a120dias.
Omanejorecomendadoparaaressemeaduranaturalnoprimeiroanodiferirtotalouparcial
areadepastagemapartirdemeadosdeoutubroameadosdenovembro,quandoasplantas
iniciamafasereprodutiva.Naprtica,deveseobservaroinciodaemissodasprimeiras
espigasdoazevmedasprimeirasfloresdostrevosedocornicho.Apartirdosegundoano,as
exignciasdemanejosonosentidodegarantirapersistnciadasespcieselongevidadena
produodapastagem.
Hnecessidadedecuidadosespeciaisnautilizaodasreasdepastagenscultivadasou
melhoradasapartirdosegundoano,duranteoperododevero.Esseumperodoemqueas
espciescultivadas(perenes)deveriamsermantidasemdescansopararessemeaduranatural
eacumularreservasparaocrescimentoposterior(cuidadosdeprimeiroano).Entretanto,
quandoocorremvereschuvosos,algumasespciescomoocornicho,otrevobrancoeo
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20cellspacing%3D%220%22%20border%3D%220%22%20cellpadding%3D%224%22%20width%3D%22100%2
8/12
26/05/2015
Alimentaoemanejo
vermelhocontinuamcrescendoe,portantoacumulandoforragem.Sendoassim,deveseutilizar
essaforragem,porquesteseconmicasedemanejo,umavezquepodehaverperdas,
principalmentedefolhasbasais,porexcessodecrescimentoousombreamento.
Ocustodeformaodeumhectaredepastagemconsorciada(azevm+trevobranco+trevo
vermelho+cornicho)variacomopreodosinsumosedonveldetecnologiaadotada.
NaTabela1soapresentadososcustosdeformaodapastagemcultivada.
Tabela1.Custodeimplantaodapastagem
Produto
Quantidade(kge/oul)
Preounitrio(R$)
Total(R$)
Azevm
20
1,30
26,00
Trevovermelho
10,60
84,60
Trevobranco
10,30
20,60
Cornicho
5,30
42,40
200
0,45
90,00
Herbicida(L)
9,00
36,00
Aplicaoherbicida(L
dediesel/ha)
20
0,96
19,20
Adubao(Lde
diesel/ha)
15
0,96
14,40
Semeadura(Lde
diesel/ha)
15
0,96
14,40
AduboSFT(kg)
Total(R$/ha*)
347,80
Fonte:EmbrapaPecuriaSul2003
*Valoresem30/04/2002emsemeaduraemcobertura.
Obs.:Pastagememcultivoconvencional:eliminaroscustosreferentesaherbicidaeincluirpreparo
desolonaquantidadede60Ldediesel/ha
Empastagensdeprimeiroano,consegueseproduzircercade150kgdepesovivoporhectare.
Nosegundoano,podeseobtercercade250a400kgdepesovivoporhectare.Apartirdo
terceiroanoaproduotendeadeclinar.Pastagensbemmanejadastmumavidatil
produtivadecincoanos.Almdoincrementodaproduodecarneporhectare,outropossvel
beneficioeconmicoacolheitadesementes.
Comanimaisentrandonaspastagenscultivadasdos12aos15mesesdeidadeeretornando,
posteriormente,aocamponatural,sobcondiesexperimentais,aidadedeabatedosanimais
foide26meses,comumpesovivomdiode472kg,pesodecarcaade253kgerendimento
decarcaaquentede54%.
Efetivamente,otemponecessrioparaaterminaodenovilhosdependedascondies
edafoclimticasquedeterminamocrescimentodocamponaturaledaspastagenscultivadas.
Comousodepastagenscultivadaspossvelanteciparopesoidealdeabatedosnovilhosem
tornode30meses,ouseja,osanimaisterminadosempastagempodemserabatidosaos24
meses,emcontrastecomosterminadosemcamponatural,semsuplementao,quetero
condioepesodeabateemtornode50meses.NaFigura2apresentadaumexemploda
evoluodopesocorporaldosnovilhosterminadossobestasduascondies.
Fonte:AdaptadodeDELDUCA&SALOMONI.1987
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20cellspacing%3D%220%22%20border%3D%220%22%20cellpadding%3D%224%22%20width%3D%22100%2
9/12
26/05/2015
Alimentaoemanejo
Fig.2.Desenvolvimentoponderaldenovilhosterminadosemcamponaturale
pastagemcultivada.
Acargaanimalrecomendadaparaosdoissistemasde0,6cabeas/haede2cabeas/ha,
respectivamente,paracamponaturalsomenteeparacamponaturalepastagemcultivada
entreosmesesdeagostoedezembro.
Sistema2.Emcamponaturalcomsuplementao
Asuplementaoalimentardosanimaisumaalternativautilizadapelosprodutores,para
modificaradeficinciaduranteoperododeoutonoinverno.Aseguirsodescritasalgumas
alternativasdecomomelhorarautilizaodasuplementao.
Autilizaodefeno,desilagemdemilhoousorgo,ouaindadepastagemcultivadaso
alternativasdesuplementovolumosonoinverno.Contudo,estasalternativas(silagemefeno),
continuamaterbaixaexpressocomosuplementaodeanimais.
Aparceriacomagricultoresquepossuemmquinasagrcolasouaterceirizaodoprocessode
ensilagemefenao,umaalternativaparaosprodutoresdebovinosdecorteteremagarantia
demanutenoepequenosganhosdepesodosanimaisduranteoinverno.
Ousoderesduosdaagroindstriacomomatriaprimaparaaformulaoderaesou
concentradosvemsendocada.vezmaior,dentrodeumaidiadeaproveitamentoderesduos
que,anteriormenteeramsubutilizadosouqueatseconstituamemumproblemaparaasua
eliminao.Autilizaodestesresduosconstituitambmemumaformadeintegraodo
complexoagriculturaindstriapecuria,maximizandoosganhoseeliminandoperdas
econmicasdaquelessegmentos.Entretanto,deveseobservarqueosruminantessoanimais
adaptadosutilizaodeforragem.Ousodegrosesubprodutosoriundosdoprocessamento
dosmesmosumaintervenodohomemnabiologiadestesanimais.Portanto,deveseter
cuidadosespeciaisnousoderaesesubprodutosnaalimentaoderuminantes.Umdos
princpiosbsicosqueaquantidadedevolumosodisponvelparticipecomnomnimo40%do
totaldadieta,visandoassimevitardistrbiosmetablicos.
Arraoamento
Oarraoamentodeveserrealizado,semprequepossvel,duasvezesaodia.Estemtodo
permiteummelhoraproveitamentodadietatotaledosuplementopeloanimal.Noentantoa
modeobraepraticidadepodemrepresentarentravesaousodaprtica.
Umdosproblemasverificadosnautilizaodesuplementaoemruminantesodedistrbios
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20cellspacing%3D%220%22%20border%3D%220%22%20cellpadding%3D%224%22%20width%3D%22100%
10/12
26/05/2015
Alimentaoemanejo
metablicoscausados,numperodoinicial,pelafaltadeadaptaodafloramicrobianado
rmen,ou,posteriormente,peloexcessodesuplemento.Paramantenaouobtenode
pequenosganhosdepesoduranteoinvernofoielaboradaaTabela2,considerandoum
suplementocomumaqualidadede18%deprotenabrutae65%deNDT.Oconsumototalde
matriasecapordiafoiestimadousandoseafrmuladoNationalResearchCouncilde1984
paragadodecorte,considerandosequeaqualidademdiadocamponativonoinvernode
7%deprotenabrutae40%denutrientesdigestveistotais(NDT).Paraganhosmaioressero
necessriosnveismaiselevadosdequantidade/qualidadedoconcentrado.Omaisimportante
atomadadeconscinciapeloprodutordequeasuplementao,emquantidadesmaiores,deve
serfracionadaemmaisdeumavezaodia,paraevitaroaparecimentodeproblemas
metablicos,bemcomomelhoraroaproveitamentodafibradisponvelnocamponativoou
pastagemcultivada,proporcionadoaosanimaismaioresganhosdepeso.
Tabela2.Quantidadedesuplementao
diriasegundoopesocorporal.
PesoCorporal(kg)
Totalporvez
(kg)*
150
0,35
200
0,65
225
0,80
250
0,90
275
1,05
300
1,15
325
1,30
350
1,50
375
1,65
400
1,80
425
1,94
450
2,10
Fonte:EmbrapaPecuriaSul2003
*Considerandoummximodetrsvezes
pordia
Pararealizaroajustedaquantidadeequalidadedosuplementonecessrioaocomplementoda
dietaanimal,oprodutordeveenviaramostrasdevolumoso(pastonopotreiro,silagem,feno)e
concentradoparaanliseemlaboratriodenutrioanimal.
Ofarelodearrozintegralumdosresduosagroindstriasmaisutilizadosnasuplementao
debovinosdecorte.Entretanto,estefarelotemaltocontedodefsforoeportantonecessria
aadiodecalcriocalcticoparacorrigirarelaoclciofsforodomesmo.Cada100kgde
suplementodeveconter96kgdefarelodearrozintegral,trsdecalcriocalcticoeumdesal
comum.Estamisturadeveserfornecidanomximonumaproporode0,8%dopesodo
animal(0,8kgparacada100kgdepesovivo),poisoaltonveldegorduradofarelodearroz
podercausarproblemasmetablicosnosanimais,seestaproporonoforobedecida.Alm
distoestamisturanodeveserarmazenadapormaisdeumms.
Manejoduranteoarraoamento
Formarloteshomogneos,levandoemconsideraopeso,idadeegraudedominncia
Utilizar,preferencialmente,animaismochosouamochadossenoforpossvel,formar
lotesseparadoscomosanimaisaspados
Aumentaronmerodecochos,mantendoomaiorafastamentopossvelentreestes.
Problemasmetablicosdecorrentesdousodesuplementos
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20cellspacing%3D%220%22%20border%3D%220%22%20cellpadding%3D%224%22%20width%3D%22100%
11/12
26/05/2015
Alimentaoemanejo
Acidose
Aacidoseocorrequandoosanimaispassamdeumadietacomaltoteordefibra(baixa
qualidade)paraumasuplementaocomaltoteordecarboidratosdefcildigesto(rao,
suplementoenergtico,etc.).Ossintomasmaisfreqentes,nasuaformaaguda,soo
aparecimentodediarriapastosa,diminuiodaproduodesaliva,oanimalparadese
alimentar,permanecedeitadoporlongosperodos,podendoocorreramorte.
Alcalose
Aalcaloseocorrequandooanimalingeregrandesquantidadesdeprotenacomalimentos
deficientesemenergia.Nestecaso,humaumentodaproduodeamnianormen,levando
intoxicaoanimal.Aalcaloseapresentaosseguintessintomas:ormenparadefuncionar
(atoniadermen),diarriapastosaeescura,quedanaingestodealimentose
hipomagnesiemia,podendoocorreramorte.
Hipomagnesiemia(tetaniadopasto)
Ocorrenamaioriadasvezesnaprimaveraporconseqnciadeumdistrbionaabsorode
magnsiopelaparederuminal.Ossintomastpicosso:reduodaingestodealimentoso
animalandavacilante,arrastandoseeseparasedorebanhoapresentaodorsoarqueadoe
maxilaresapertados,almdegrandesalivao,podendoocorreramortedomesmo.
Sistema3.Compastagenscultivadasesuplementaocomconcentrado
Ousodesuplementoconcentradoparaanimaisempastagenscultivadaspassouaseradotado
pelosprodutoresnosltimosanos,principalmentecomafinalidadedeequilibrarobalano
entreaprotenaeaenergianadieta,paraproporcionaraumentodeganhodepesoouataxa
delotao.
Ousoestratgicodoconcentradoemperodosdebaixocrescimentodapastagemevitaa
retiradadosanimais,permitindoassimaterminaodeumnmeroprdeterminadode
animais,conformeoplanejadopeloprodutor.Estaalternativadevesercuidadosamente
estudadacomrelaoaocusto/benefciodestadeciso,almdeumaanlisesobreoefeito
destadecisonarecuperaodaspastagens.
Acomplementaodadietacomconcentradoumaalternativaquepermiteincrementaro
ganhodiriodosanimaisparaaterminaoemummenorperododetempo.Nestecaso,
necessriooconhecimentosobreaqualidade,atravsdeanlisebromatolgicadapastagem,para
complementaradietademaneiraapreencherasnecessidadesrequeridasparaoganho
desejado.
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20cellspacing%3D%220%22%20border%3D%220%22%20cellpadding%3D%224%22%20width%3D%22100%
12/12