Sunteți pe pagina 1din 9

30/03/2015

Imprima

Neurocincia:comoelaajudaaentendera
aprendizagem
Conclusesdareasobrecomoocrebroaprendetrazemtonaquestestratadasporgrandes
tericosdaPsicologia,comoPiaget,Vygotsky,WalloneAusubel.Saibacomoelaspodem
enriquecerasdiscussessobreoensino
Fernanda Salla

|<<Pginade>>|
Aemoointerferenoprocessoderetenodeinformao.precisomotivaoparaaprender.A
atenofundamentalnaaprendizagem.Ocrebrosemodificaemcontatocomomeiodurantetodaa
vida.Aformaodamemriamaisefetivaquandoanovainformaoassociadaaum
conhecimentoprvio.Paravoc,essasafirmaespodemnoserinovadoras,sejaporcausadasua
experinciaemsala,sejaporterestudadoJeanPiaget(18961980),LevVygotsky(18961934),Henri
Wallon(18791962)eDavidAusubel(19182008),amaioriadareadaPsicologiacognitiva.A
novidadequeasconclusessofrutodeinvestigaesneurolgicasrecentessobreofuncionamento
cerebral.
"OquehojeaNeurocinciadefendesobreoprocessodeaprendizagemseassemelhaaoqueos
tericosmostravampordiferentescaminhos",dizapsiclogaTaniaBeatrizIwaszkoMarques,da
FaculdadedeEducaodaUniversidadeFederaldoRioGrandedoSul(UFRGS),estudiosadePiaget.Oavanodasmetodologiasde
pesquisaedatecnologiapermitiuquenovosestudossetornassempossveis."Atosculopassado,apenasseintuacomoocrebro
funcionava.Ganhamospreciso",dizLinodeMacedo,doInstitutodePsicologiadaUniversidadedeSoPaulo(USP),tambm
piagetiano.Masprecisorefletirantesdelevarasideiasneurocientficasparaasala.
http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/neurocienciacomoelaajudaentenderaprendizagem691867.shtml?page=all

1/9

30/03/2015

Imprima

ANeurocinciaeaPsicologiaCognitivaseocupamdeentenderaaprendizagem,mastmdiferentesfocos.Aprimeirafazissopor
meiodeexperimentoscomportamentaisedousodeaparelhoscomoosderessonnciamagnticaedetomografia,quepermitem
observarasalteraesnocrebroduranteoseufuncionamento."APsicologia,semdesconsideraropapeldocrebro,focaos
significados,sepautandoemevidnciasindiretasparaexplicarcomoosindivduospercebem,interpretameutilizamoconhecimento
adquirido",explicaEvelysedosSantosLemos,pesquisadoradoInstitutoOswaldoCruz(Fiocruz),noRiodeJaneiro,eespecialistaem
aprendizagemsignificativa,campodeestudodeAusubel.
Asduasreaspermitementenderdeformaabrangenteodesenvolvimentodacriana."Elaumseremqueessesfatoresso
indissociveis.Porisso,nopodeservistaporumnicovis",dizClaudiaLopesdaSilva,psiclogaescolardaSecretariadeEducao
deSoBernardodoCampoeestudiosadeVygotsky.
Sabemos,porexemplo,combaseemevidnciasneurocientficas,quehumacorrelaoentreumambientericoeoaumentodas
sinapses(conexesentreasclulascerebrais).Masquemdefineoqueummeioestimulanteparacadatipodeaprendizado?Quais
devemserasintervenesparaintensificaroefeitodomeio?Comooalunoirreagir?"ANeurocincianoforneceestratgiasde
ensino.IssotrabalhodaPedagogia,pormeiodasdidticas",dizHamiltonHaddad,doDepartamentodeFisiologiadoInstitutode
BiocinciasdaUSP.Como,ento,oprofessorpodeenriqueceroprocessodeensinoeaprendizagemusandoascontribuiesda
Neurocincia?
ParaoeducadorportugusAntnioNvoa,reitordaUniversidadedeLisboa,responderquestoograndedesafiodosculo21."A
estruturaeducacionaldehojefoicriadanofimdosculo19.precisofazerumesforoparatrazeraocampopedaggicoasinovaes
econclusesmaisimportantesdosltimos20anosnareadacinciaedasociedade",diz.
Aoprofessor,cabesealimentardasinformaesquesurgem,buscandofontesseguras,enoacreditaremfrmulasparaasaladeaula
criadassemembasamentocientfico."ANeurocinciamostraqueodesenvolvimentodocrebrodecorredaintegraoentreocorpoeo
meiosocial.Oeducadorprecisapotencializaressainteraoporpartedascrianas",afirmaLaurindaRamalhodeAlmeida,professora
doProgramadeEstudosPsGraduadosemEducao,daPontifciaUniversidadeCatlicadeSoPaulo(PUCSP),eespecialistaem
Wallon.
ParatornarmaisclaroodilogoentreNeurocincia,PsicologiaePedagogia,NOVAESCOLAmostracincoconcluses
http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/neurocienciacomoelaajudaentenderaprendizagem691867.shtml?page=all

2/9

30/03/2015

Imprima

neurocientficasligadasaprendizagem.Confira,noscomentriosdosespecialistas,oquegrandestericosdizemarespeitodesses
temasereflitasobrearelaodelescomsuaprticaemsala.

Emoo
Elainterferenoprocessoderetenodainformao

OspesquisadoresLarryCahilleJamesMcGaugh,daUniversidadedaCalifrnia,nosEstadosUnidos,publicaramnosanos1990os
resultadosdeestudosemqueforammostradasduassriesdeimagensapessoas.Umatinhaumcarteremocionaleaoutraeraneutra.
Ogrupoteveumarecordaomaiordasemotivas.Pormeiodeumtomgrafo,foiobservadaarelaoentreaativaodaamgdala
(parteimportantedosistemaemotivodocrebro)eoprocessodeformaodamemria."Quantomaisemoocontenhadeterminado
evento,maiselesergravadonocrebro",dizIvnIzquierdo,mdico,neurologistaecoordenadordoCentrodeMemriadaPontifcia
UniversidadeCatlicadoRioGrandedoSul(PUCRS).
Aemoo,paraPiaget
"Opsiclogovalorizaotermoafetividade,emvezdeemoo,edizqueelainfluenciapositivaounegativamenteosprocessosde
aprendizagem,acelerandoouatrasandoodesenvolvimentointelectual."
LinodeMacedo
Aemoo,paraVygotsky
"Paracompreenderofuncionamentocognitivo(razoouinteligncia),precisoentenderoaspectoemocional.Osdoisprocessosso
umaunidade:oafetointerferenacognio,eviceversa.Aprpriamotivaoparaaprenderestassociadaaumabaseafetiva."
ClaudiaLopesdaSilva
Aemoo,paraWallon
"Opesquisadordefendequeapessoaresultadodaintegraoentreafetividade,cognioemovimento.Oqueconquistadoemum
dessesconjuntosinterferenosdemais.Oafetivo,pormeiodeemoes,sentimentosepaixes,sinalizacomoomundointernoeexterno
nosafeta.ParaWallon,queestudouaafetividadegeneticamente,osacontecimentosnossavoltaestimulamtantoosmovimentosdo
corpoquantoaatividademental,interferindonodesenvolvimento."
LaurindaRamalhodeAlmeida
http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/neurocienciacomoelaajudaentenderaprendizagem691867.shtml?page=all

3/9

30/03/2015

Imprima

ImplicaesnaEducao
Oprofessor,aoobservarasemoesdosestudantes,podeterpistasdecomoomeioescolarosafeta:seestinstigandoemocionalmenteou
causandoapatiaporserdesestimulante.Dessaforma,conseguereverterumquadronegativo,quenofavoreceaaprendizagem.

Motivao
Elanecessriaparaaprender

"Damesmaformaquesemfomenoapreendemosacomeresemsedenoaprendemosabebergua,semmotivaonoconseguimos
aprender",afirmaIvnIzquierdo.Estudoscomprovamquenocrebroexisteumsistemadedicadomotivaoerecompensa.Quando
osujeitoafetadopositivamenteporalgo,aregioresponsvelpeloscentrosdeprazerproduzumasubstnciachamadadopamina.A
ativaodessescentrosgerabemestar,quemobilizaaatenodapessoaereforaocomportamentodelaemrelaoaoobjetoquea
afetou.AneurologistaSuzanaHerculanoHouzel,autoradolivroFiquedeBemcomSeuCrebro(208pgs.,Ed.Sextante,tel.
21/25384100,19,90reais),explicaquetarefasmuitodifceisdesmotivamedeixamocrebrofrustrado,semobterprazerdosistemade
recompensa.Porissosoabandonadas,oquetambmocorrecomasfceis.
Amotivao,paraPiaget
"aprocuraporrespostasquandoapessoaestdiantedeumasituaoqueaindanoconsegueresolver.Aaprendizagemocorrena
relaoentreoqueelasabeeoqueomeiofsicoesocialoferece.Semdesafios,nohporquebuscarsolues.Poroutrolado,sea
questofordistantedoquesesabe,nosopossveisnovassnteses."
TaniaBeatrizIwaszkoMarques
Amotivao,paraVygotsky
"Acogniotemorigemnamotivao.Maselanobrotaespontaneamente,comoseexistissemalgumascrianascomvontadee
naturalmentemotivadaseoutrassem.Esseimpulsoparaagiremdireoaalgotambmculturalmentemodulado.Osujeitoaprende
adirecionloparaaquiloquequer,comoestudar."
ClaudiaLopesdaSilva
Amotivao,paraAusubel
http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/neurocienciacomoelaajudaentenderaprendizagem691867.shtml?page=all

4/9

30/03/2015

Imprima

Essadisposioestdiretamenterelacionadasemoessuscitadaspelocontexto.PelaperspectivadeAusubel,oprazer,maisdoque
estarnasituaodeensinooumediao,podefazerpartedoprprioatodeaprender.Tratasedasensaoboaqueapessoatemquando
sepercebecapazdeexplicarcertofenmenooudevencerumdesafiousandoapenasoquejsabe.Comisso,acabamotivadapara
continuaraprendendosobreotema."
EvelysedosSantosLemos
ImplicaesnaEducao
Aescoladeveserumespaoquemotiveenosomentequeseocupeemtransmitircontedos.Paraqueissoocorra,oprofessorprecisapropor
atividadesqueosalunostenhamcondiesderealizarequedespertemacuriosidadedeleseosfaaavanar.necessriolevlosaenfrentar
desafios,afazerperguntaseprocurarrespostas.

Ateno
Elafundamentalparaapercepoeparaaaprendizagem

Pesquisascomportamentaiseneurofisiolgicasmostramqueosistemanervosocentralsprocessaaquiloaqueestatento.Emum
estudodeGilbertoFernandoXaviereAndrFrazoHelene,doInstitutodeBiocinciasdaUSP,publicadoem2006narevista
Neuroscience,umgrupodepessoaspassouporumtestequeavaliavaodesenvolvimentodahabilidadedeleituradepalavras
espelhadas.Umapartedelastreinouescrever,demaneiraimaginria,palavrasinvertidas.Outrapdelertermosdessetipo.Depois,
ambasconseguiramlercomrapidezpalavrasespelhadascriadaspelospesquisadores.Umterceirogrupo,enquantotreinavaaleituraea
escritadetermosespelhados,realizououtratarefadememorizaovisual.Tantoamemorizaoquantoaaquisiodahabilidadede
leiturainvertidaficaramprejudicadas.Assim,comprovaramque,seodesviodeatenosignificativo,aaquisiodehabilidadeea
memorizaosofremprejuzo.
Aateno,paraPiaget
"Deacordocomopsiclogo,prestamosatenoporqueentendemos,ouseja,porqueoqueestsendoapresentadotemsignificadoe
representaumanovidade.Sehumdesafioeseforpossvelestabelecerumarelaoentreesseelementonovoeoquejsesabe,a
atenodespertada."
TaniaBeatrizIwaszkoMarques

http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/neurocienciacomoelaajudaentenderaprendizagem691867.shtml?page=all

5/9

30/03/2015

Imprima

Aateno,paraAusubel
"Amenteseletiva.SegundoAusubel,sreconhecemosnosfenmenosqueacontecemanossavoltaaquiloqueonossoconhecimento
prvionospermiteperceber.Nohesitamos,porexemplo,eminterromperumaatividadequandosentimosumcheirodefumaano
ambiente.Conhecerpadresfundamentalparasededicar,agireaprendersobreoqueimporta."
EvelysedosSantosLemos
Aateno,paraVygotsky
"Nodecorrerdoprocessodedesenvolvimento,aatenopassadeautomticaparadirigida,sendoorientadadeformaintencionale
estreitamenterelacionadacomopensamento.Ouseja,elasofreinflunciadossmbolosdeummeiocultural,queacabapororientla.
Atenoememriasedesenvolvemdemodointerdependente,numprocessodeprogressivaintelectualizao."
ClaudiaLopesdaSilva
ImplicaesnaEducao
Faltadeatenonosinnimodeindisciplinaoudedesinteresseporpartedascrianas.Elapodeserdecorrentedeummeiodesestimulanteou
desituaesinadequadasaprendizagem.Paraevitarisso,oprofessordevefocarainteraoentreele,osabereoaluno,refletindosobreas
atividadespropostasemodificandoassenecessrio.

Plasticidadecerebral
Ocrebrosemodificaemcontatocomomeiodurantetodaavida

Ainterfernciadoambientenosistemanervosocausamudanasanatmicasefuncionaisnocrebro.Assim,aquantidadedeneurnios
easconexesentreeles(sinapses)mudamdependendodasexperinciaspelasquaissepassa.Antes,acreditavasequeassinapses
formadasnainfnciapermaneciamimutveispelorestodavida,mashindciosdequenoassim.Nosanos1980,umestudo
pioneirodoneurocientistanorteamericanoMichaelMerzenich,daUniversidadedaCalifrnia,nosEstadosUnidos,demonstrouqueo
crebrodemacacosadultossemodificavadepoisdaamputaodeumdosdedosdamo.Aperdadomembroprovocavaatrofiados
neurniosdaregioresponsvelpelocontrolemotordodedoamputado.Pormeleobservoutambmqueessareaacabavasendo
ocupadapelosneurniosresponsveispelomovimentododedoaolado.
Ainflunciadomeio,paraVygotsky
http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/neurocienciacomoelaajudaentenderaprendizagem691867.shtml?page=all

6/9

30/03/2015

Imprima

"Acognioseconstituipelasexperinciassociais,eaimportnciadoambientenesseenfoquefundamental.medidaqueaprende,a
crianaeseucrebrosedesenvolve.Aideiaopostadamaturao,deacordocomaqualsedeveaguardarqueelaatinjauma
prontidoparapoderensinla."
ClaudiaLopesdaSilva
Ainflunciadomeio,paraWallon
"ArelaocomplementarerecprocaentreosfatoresorgnicosesocioculturaisestpresenteemtodasasanlisesdeWallon.Paraele,
acriananascecomumequipamentobiolgico,masvaiseconstituirnomeiosocial,quetantopodefavorecerseudesenvolvimento
comotolhlo."
LaurindaRamalhodeAlmeida
Ainflunciadomeio,paraPiaget
"Paraoestmuloprovocarcertaresposta,necessrioqueoindivduoeseuorganismosejamcapazesdefornecla.Porisso,nobasta
terummeioprovocativoseapessoanoparticipardeleou,comocomplementariaoterico,seelaforincapazdesesensibilizarcomos
estmulosoferecidosereagiraeles.Aaprendizagem,portanto,noamesmaparatodos,etambmdiferedeacordocomosnveisde
desenvolvimentodecadaum,poishdomniosexigidosparaquesejapossvelconstruirdeterminadosconhecimentos."
LinodeMacedo
ImplicaesnaEducao
Oalunodeveserativoemsuasaprendizagens,mascabeaoprofessorpropor,orientareoferecercondiesparaqueeleexerasuas
potencialidades.Paraisso,deveconheclobem,assimcomoocontextoemqueviveearelaodelecomanaturezadotemaaseraprendido.

Memria
Elamaisefetivanaassociaocomumconhecimentojadquirido

Aativaodecircuitosouredesneuraissedemsuamaiorparteporassociao:umaredeativadaporoutraeassimsucessivamente.
Quantomaisfrequentementeissoacontece,maisestveisefortessetornamasconexessinpticasemaisfcilarecuperaoda
memria.Issosedporrepetiodainformaoou,deformamaiseficaz,pelaassociaodonovodadocomconhecimentosj
desenvolvidos."Podemossimplesmentedecorarumanovainformao,masoregistrosetornarmaisforteseprocurarmoscriar
http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/neurocienciacomoelaajudaentenderaprendizagem691867.shtml?page=all

7/9

30/03/2015

Imprima

ativamentevnculoserelaesdaquelecontedocomoquejestarmazenadoemnossoarquivodeconhecimentos",afirmamos
mdicosedoutoresemCinciadoInstitutodeCinciasBiomdicasdaUniversidadeFederaldeMinasGerais(UFMG)RamonM.
CosenzaeLeonorB.GuerranolivroNeurocinciaeEducao:ComooCrebroAprende(151pgs.,Ed.Artmed,tel.08007033444,
44reais).
Amemria,paraVygotsky
"Umacrianapequenaconstrimemriasporimagens,associandoumaaoutra.Nodecorrerdodesenvolvimento,elapassaafazeressa
relaoconceitualmente,pelainflunciaepelodomniodalinguagemocomponenteculturalmaisimportante.Comisso,passade
umamemriamaisapoiadanossentidosparaoutramaisescoradanalinguagem.Portanto,amemriarelacionadasaprendizagens
escolaresumafunopsicolgicaquevaisedefinindoduranteodesenvolvimento."
ClaudiaLopesdaSilva
Amemria,paraAusubel
"Aprendemoscombasenoquejsabemos.EssapremissacentralnaTeoriadaAprendizagemSignificativa,deAusubel.preciso
diferenciarmemriadeaprendizagemsignificativa.Aprimeiraacapacidadedelembraralgo.Jasegundaenvolveusarosaber
prvioemnovassituaesumprocessopessoaleintencionaldeconstruodesignificadoscombasenarelaocomomeio(sociale
fsico)."
EvelysedosSantosLemos
Amemria,paraWallon
"Opressupostodapsicogenticawallonianaquesomosseresintegrados:afetividade,cognioemovimento.Portanto,informaese
acontecimentosquenosafetamefazemsentidoparansficamretidosnamemriacommaisfacilidade.Comoaconstruodesentido
passapelaafetividade,difcilreteralgonovoquandoelenonosafeta."
LaurindaRamalhodeAlmeida
ImplicaesnaEducao
Aprendernosmemorizarinformaes.precisosaberrelacionlas,ressignificlaserefletirsobreelas.tarefadoprofessor,ento,
apresentarbonspontosdeancoragem,paraqueoscontedossejamaprendidosefiquemnamemria,edarcondiesparaqueoalunoconstrua
sentidosobreoqueestvendoemsala.

http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/neurocienciacomoelaajudaentenderaprendizagem691867.shtml?page=all

8/9

30/03/2015

Imprima

TodaaatenoaNeurocincia
Emooearetenodeinformaes
Motivaoeaaprendizagem
Atenoepercepo
Plasticidadecerebral
Memria
|<<Pginade>>|

Gostoudestareportagem?AssineNOVAESCOLA
erecebamuitomaisemsuacasatodososmeses!

PublicadoemNOVAESCOLAEdio253,
Junho/Julho2012.Ttulooriginal:Todaa
atenoparaaNeurocincia

http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/neurocienciacomoelaajudaentenderaprendizagem691867.shtml?page=all

9/9

S-ar putea să vă placă și