Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
Springer-Verlag2004
DOI10.1007/s10064-004-0242-9
Original Paper
Received:28April2003/Accepted:24February2004
RsumCetexempledubarragedAvnedansledpartementdelHrault(France)concernela
caractrisationdelalasismiquepourunouvragedetypevotemincede61mdehauteurachev
en1961etreposantsurdesfondationsenquartzitestrsrigidesenbancsverticaux.
Aprsdfinitiondeszonessismo-tectoniques,onsappuiesurcellesdusismemaximal
historiquementvraisemblable(SMHV),puisdusismemajordescurit(SMS).Lecalculdes
spectresderponseatfaitpartirde8loisdattnuationspectralesmoyennespartirdeleur
importance(laloidAmbraseysetal,1996,estprpondrante).
Cettetuderaliseen1999sebasesurlutilisationdunspectrededimensionnementpour
contrler sommairementlebarrageetdoittreconsidrecommetelle.Toutcontrledtaill
ncessiteraitdeprocderdescalculspartirdesignauxtemporelsetprenantencompteladure
delvnement.
AbstractTheAvneDaminthedepartmentofFranceHraultillustrateshowseismichazards
werecharacterizedforathinarchdam,61mhigh,completedin1961,andbuiltonaveryrigid
quartziticsandstonefoundationformingverticallayers.Afterdefiningtheseismotectoniczoning,
theassessmentisbasedontheMaximumHistoricallyProbableEarthquake(SMHV),thenonthe
SafeMaximumEarthquake(SMS).
Traditionalmethodshavebeenupdatedthankstostateoftheartsystems.Usingseismotectonic
informationandavailablehistoricalandinstrumentalearthquakedata,earthquakemagnitudeand
depthvaluescanbeallocatedtotheretainedSMHV.TheSMSisthenobtainedbyaddinghalfa
degreetotheSMHV,whichcanbeconsideredtorepresentanadditionaldegreeinintensity.Earth
movementsonthesitestudiedarethendirectlycharacterizedinresponsespectrumsbasedon
spectralattenuationlawsandtheretainedSMSvalues.ThelocalSMSisoftendecisiveathigh
frequencies,thedistantearthquakeatlowfrequencies,ifeitheroneortheotherisnotpredominant
throughoutthewholefrequencyrangeofinterest.
TheearthquakehazardforAvneDamisthereforeasfollows.Forthenearbyearthquake(SMS),
thereferenceistheeventof16May1939,withanintensityofVIattheepicentre,adepthof
15km,andamagnitudeof4.9.TheSMSofthesameearthquakeontheAvneDamsite(1km
away)isconsideredtobe5.4.Thedistantearthquaketakenintoaccount(SMSintensity=VII
VIII)mustbeonethatwouldaffectthefurthestpartofthezonenearesttoAvne,i.e.approximately
50kmaway.Consideringthe(extremelyblurred)relationbetweenepicentralintensityI0and
magnitudeM,(h=depthinkm),M=0.55I0+logh+0.35,theapproximatemagnitudeofthis
earthquakeis5.6.Theresponsespectrumswerecalculatedusing8spectralattenuationlaws.
Theselaws,exceptforthoseofDahleetal.andPetrovski,applicabletoallsitesingeneral,
enablethegroundtype(rockinthiscase)tobedefined.Inordernottoincreasethesafetymargin
undulybycumulatingmargins,themeanvaluesobtainedforeachlawwereretained.Lastly,the
spectralaccelerationsobtainedwiththedifferentlawswereaveraged.Consideringthatthelawof
Ambraseysetal.isthemostrecentandisbasedonthegreatestnumberofdatafromEuropeand
theMiddleEast,itwasweightedby3inthesecalculations.Alltheotherlawswereweightedby
1.
Thenearbyearthquakemagnitudeisthus5.4atadistanceof1kmandadepthof15km.Figure5
showsthespectralaccelerationsobtainedwiththeabove-mentionedattenuationlaws.Theyare
elasticspectrumsat5%damping.Itcanbeseenthatthereisahighamountofvariationinthe
results,whichistypical,especiallyforthenearfield.Therearetworeasonsforthisvariation.First,
somelawstakethedistancefromtheepicentreintoaccount(here1km)whileothersarebased
onthehypocentre(here,15km).Second,thevariabilityoftheaccelerationsinthenearfieldis
high(forthesamemagnitudesanddistances),andtheattenuationlawsarebasedonalimited
numberofdataforthenearfield,hencegreateruncertaintyconcerningshortepicentraldistances.
Forthedistantearthquake(SMS=VII-VIII,distance50km),themagnituderetainedwas5.6at
adistanceof50kmfromAvneDamandtoadepthof13km.Thisstudywascarriedoutin1999
usingacalibrationspectrumto brieflycheckthedamanditisimportanttorememberthis.For
morepreciseinspection,itwouldbenecessarytoperformcalculationsbasedontemporalsignals
takingintoaccountthedurationoftheevent.
Motscls:BarrageSismeLoisdattnuationSpectresderponse
Keywords:DamsSeismEarthquakeAttenuationlawsResponsespectrum
Introduction
LexempledcriticisinscritdanslecadredelamisejourduPlanParticulierdIntervention,en
applicationdudcret92-997du15septembre1992,pourlecasdubarragedAvneafindedfinir
lalasismiqueleconcernant(voirfigure1).Celui-ciestsitudanslahautevalledelOrb25km
auNordde Bdarieux.Ilconstituelunedespicesmatressesdelamnagementhydrauliquedu
dpartementdelHrault,avecunepossibilitdestockagede34,3hm3.
Fig.1:BarragedAvneAvneDam
Cetteretenue,destineprincipalementlirrigation,estsolliciteaujourdhuipoursatisfaire
desbesoinsmultiplestelsqueproductiondlectricit,deaupotable,ventuellementsoutien
dtiage,etc.Lesprincipalescaractristiquesdubarrage,misenserviceen1962,sontrsumes
dansletableau1(Cheylan,1965)
[Tableau1willappearhere.Seeendofdocument.]
Objectif de ltude
LobjectifestdedfinirlalasismiqueausitedubarragedAvneafindepermettreune
apprciationgnraledesoncomportementsismique.SelonlezonagesismiquedelaFranceen
vigueur(Despeyroux,Godefroy,1986),cesitesetrouveenzone0,desismicitditengligeable
pourlesrisquesnormaux.Ilfautcependanttenircomptedelalasismiquepourlesrisques
spciaux,mmeenzone0.
Mthodologie
Lamthodologiemiseenoeuvreestunevariantemodernisedelapprochepragmatique,dite
classique,quiest,danssonprincipe,appliquetouslescasdinstallationsrisquespcial
(installationsnuclaires,barrages,installationschimiquesclasses)enFrance(Faure,Ferrieux,
Levret,Mohammadioun,1982).Ellesebaseenpremierlieusurlasismicithistorique.Dansun
premiertemps,ilconvientdedfinirdeszonesouprovincessismotectoniquessupposes
homognesdupointdevuedeleursismicit.Cettedfinitiondoittenircomptedesdonnes
gologiques(cadretectonique,contextegodynamiqueactuel)etsismiques(sismicithistorique
etinstrumentale).Lalacalculpourunsitedonndpendrafortementdesrsultatsdecettetape.
Dansundeuximetemps,lesismemaximalhistoriquementvraisemblable(SMHV)est
dfinidelafaonsuivante(voirfigure2):
Fig.2:IllustrationdeladfinitionduSMHVpartirdelaconnaissancedesplusgrandssismeshistoriques
(daprsFaure,Ferrieux,Levret,Mohammadioun.,1982)
-Dunepart,danslazonesismotectoniquelaquelleappartientlesite,lesismemaximal
connuestconsidrcommepouvantseproduiresouslesitemme,saufsilonpeutjustifiersa
liaisonavecunaccidentsismogneprcis.LintensitduSMHVsurlesiteestalorsgale
lintensitpicentraledusismeainsidplac.
-Dautrepart,dansundomainevoisinousurunaccidentsismogne,onconsidrelesisme
maximalcommepouvantseproduireaupointdudomaineoudelaccidentleplusprochedu
site;lintensitduSMHVsurlesiteenquestionseracalculecomptetenudeladistancefictive
ainsidtermine.
LesSMHVquiprovoquentleseffetslesplusimportantssurlesiteenquestionsontdterminants.
Enrglegnrale,ilyalieuderetenirdeuxSMHV,unlocal(laverticaledusiteousurunefaille
activetrsproche)etunlointain(unSMHVplusviolent,maisplusloigndusite).Finalement,
afindobtenirlessismesmajorsdescurit(SMS),lesSMHVsontmajorsdundegrsur
lchelledintensitpourautantquecettemajorationsemblecompatibleaveclecontexte
sismotectoniqueenquestion.
Lapprocheclassiquetravailledoncdabordenintensitetdfinitensuite,basesurcelle-ci
ainsiquelescaractristiquesgotectoniquesdusite,unspectrederponseforfaitaire.Cesten
effetunspectrederponsequiestutiliscommebasedecalculparlesingnieursdestructures.
Ltatdelartactuelpermetunemodernisationduprocdclassique.Surlabasedes
connaissancessismotectoniquesetdesdonnesdisponiblessurlessismicitshistoriqueet
instrumentale,desvaleursdemagnitudeetdeprofondeurpeuventtreattribuesauxSMHV
retenus.OnpasseduSMHVauSMSenmajorantlamagnitudedundemi-degr,cequipeuttre
considrcommequivalentlamajorationdundegrenintensit.Lesmouvementsdusolau
siteenquestionsontensuitecaractrissdirectementpardesspectresderponsecalculspartir
deloisdattnuationspectralesetdesSMSretenus.CestsouventleSMSlocalquiestdterminant
enhautesfrquences,etlesismelointainenbassesfrquences,sicenestpaslundesdeuxqui
dominedanstoutelagammedesfrquencesdintrts.
Ilfautnanmoinssoulignerquecettemajorationnestpasspcifiquementdemandeparle
ComitTechniquePermanentdesBarragesauquelsontsoumislesPPI.EnFrancecertainsbarrages
onttcontrlsenprenantleSMHVseulcommesismederfrence.
Fig.3:ExtraitdelacartedesunitssismotectoniquesdelaFranceMtropolitaine(daprsBles,Bour,
Dominique,Godefroy,Martin,Terrier,1998)
Encequiconcernelesismelointain,cestlunitsismo-tectoniqueD24:Bas-Languedoc
occidentalquiestdterminante.Elleestcaractriseparlesismederfrencedu28juin1950,
dintensitpicentraleVI-VII,deprofondeur13kmetdemagnitude5.0.Lafigure4montreun
extraitdelasismicithistoriquedanslargionconsidre(source:catalogueSIRENE).
Fig.4:Sismicithistorique(source:SIRENE)danslargiondubarragedAvne;lessismesdintensit
suprieureVInesontpaslocalissdanslunitsismotectoniqueD12
=VIIVIII)doittreconsidrcommepouvantseproduireenlimitedelazoneD24la
plusprochedAvne,cestdireunedistanceapproximativede50km.Comptetenudela
relationtrsfloueentreintensitpicentraleI0etmagnitudeM(h:profondeurenkm),M
=0.55I0+logh+0.35(Karnik,1969),lamagnitudeapproximativedecesismeestde5.6.
Fig.5:Acclrationsspectrales(amortissement:5%)pourleSMSlocal,enfonctiondelapriodeT
Pourlesismelointain(SMSI=VII-VIII,distance50km),unsismedemagnitude5.6une
distancede50kmdubarragedAvne,etuneprofondeurde13km,atretenu.Etantdonn
lestrsfaiblesacclrationsobtenues,encomparaisonaveclesismeproche,lesrsultatsdu
sismelointainnesontpasreportssurlesfiguresci-dessus.
Lamoyennedesacclrationsspectralespourlesismeproche,ainsiquelespectrelastique
propossontprsentssurlafigure6.Encomparaison,lafigure6montreaussilespectredes
recommandationsAFPS1990pourunsiterocheux(dnommtypeS0),avecuneacclration
ditenominalede1.5m/s2.Lespectrelastiquepropos,enm/s2,estdfiniparlesquations
suivantes(T:priodepropre):
Fig.6:Acclrationsspectralesmoyennes(traitpointill)etspectrelastiquededimensionnementpropos
pourleSMSlocal(traitplein)(amortissement:5%).Lacourbeentiretscorrespondlaformespectrale
normalisedelAFPS,pourcomparaison
T<0.1sSa=1.5+21*T
0.1s<T<0.25sSa=3.6
0.25s<T<0.75sSa=0.9/T
T>0.75sSa=0.743/(T)5/3
Lesacclrationsspectralesfaibles,longuepriode,parrapportlaformespectralenormalise
delAFPS,sexpliquentparlefaitquici,lesismelocaldtermineentirementlalasismique,
tandisquelaformespectraledelAFPStientcomptedelacontributiondesismeslocauxet
lointains.
10
Conclusion
tantdonnqueleSMSlointaindonnelieudesacclrationsspectralestrsfaiblesparrapport
ausismelocal,ilsuffitdeconsidrerunseulsismededimensionnementleSMSlocal,dune
magnitudede5.4.Lespectrederponsequienrsulteestreprsentsurlafigure6;lintensit
SMScorrespondantesurlesiteestdeI=VII.Lespectrelastiqueproposestcaractrisparun
plateaurelativementhautefrquence,3.6m/s2,tandisquesoncontenubassefrquenceest
relativementfaible.
Laprsentetude,raliseen1999,sebaseuniquementsurlutilisationdunspectrede
dimensionnement,pouruncontrlesommairedubarrage.Danslecasduncontrledtailldu
comportementsismiqueilestrecommanddeprocderdescalculspartirdesignauxtemporels.
Cecia,entreautres,lavantagedeprendreencomptegalementladuredelvnement.Pourse
faire,ilestdoncncessairedefournirdessignauxtemporels.Deuxvariantessontpossiblespour
cela:
-Crerdessismogrammessynthtiquessuivantlespectrededimensionnementpropos.Cette
mthodealedsavantagedeproduiredessignauxirralistesdupointdevuecontenufrquentiel,
carunseulsismerelnecouvre,engnral,paslatotalitduspectrededimensionnement.
-Lamthodequiestdoncdeplusenplusfrquemmentadopteconsisterechercherdes
enregistrementsrelsdesismes,danslesbasesdedonnesappropries.Ilconvient,dansce
cas,detrouverplusieursenregistrements,couvrantchacununeportionduspectrede
dimensionnement,afinquensembleilscouvrenttoutelagammedefrquencesconsidre.
Typiquement,35enregistrementssontncessaires.
Bibliographie
AFPS(1990)RecommandationsAFPS90,tome1,PressesPontsetChausses,Paris
AmbraseyNN,SimpsonKA,BommerJJ(1996)PredictionofHorizontalResponseSpectrainEurope,
EarthquakeEngineeringandStructuralDynamics,Vol.25,371400
BlesJL,BourM,DominiqueP,GodefroyP,MartinC,TerrierM(1998)ZonagesismiquedelaFrance
mtropolitainepourlapplicationdesrglesparasismiquesauxinstallationsclasses,DocumentsduBRGM
279
CheylanG(1965)LestudesgologiquesdesamnagementshydrauliquesdelaCompagniedAmnagement
duBas-RhneLanguedocMmoiredelUniversitdeGrenoble,p343
DahleA,BungumH,KvammeLB(1990)AttenuationModelsInferredfromIntraplateEarthquake
Recordings,EarthquakeEngineeringandStructuralDynamics,Vol.19,11251141
DespeyrouxJ,GodefroyP(1986)pourlaDlgationauxRisquesMajeurs,NouveauZonageSismiquede
laFrance(1985),LaDocumentationFranaise
11
FaureJ,FerrieuxH,LevretA,MohammadiounB(1982)Lvaluationdurisquesismiquepourlasretdes
installationsnuclaires,SminaireAIEA,Vienne
KarnikV(1971)SeismicityoftheEuropeanarea,R.ReidelPublishingCompany,Dordrecht,Holland,Part
1(1969)andPart2
PetrovskiD(1986)Probabilisticapproachforevaluationofseismicdesignparameters,earthquakeground
motionandantiseismicevaluationofnuclearpowerplants,Proc.ofAIEATechnicalCommittee
12
13
Tableau1Caractristiquesdubarrage
Superficiedubassinversant:
Apportsmoyensannuels:
Cruemaximale:
Airedelaretenue:
Capacitdelaretenue:
Terrains:
Tectonique:
Consolidationduterrainparinjections:
tanchit:
Drainage:
Pizomtrie:
Typedouvrage:
Hauteurmaximumau-dessusdelafondation:
paisseurlaclefaucouronnement:
Longueurencrte(culescomprises):
Volumedebtonvote
vacuateurdecrues:
12500ha
110hm3
1100m3/s
195ha
34,3hm3
Quartzitesetschistesquartzeux[14]
Failleprincipaleenthalweg,danslesensdelavalle
Versantrivedroite
Voiledinjectionde11000m2.
Fondationetsubstratumavec87drains.
Fondationetsubstratumavec20pizomtres.
Votemincede105mderayon(Photo1)
61,75m
2,60m
240m
50000m3
975m3/s
14
Rfrence
Ambraseys,SimpsonetBommer(1996)[5]
CaillotetBard(1993)[6]
Dahle,BungumetKvamme(1990)[7]
JoyneretBoore(1988)[8]
Petrovski(1986)[9]
PuglieseetSabetta(1989)[10]
Tento,FranceschinaetMarcellini(1992)[11]
TheodulidisetPapazachos(1992)[12]
Tableau2Loisdattnuation
Gammedemagnitude
4.07.5
3.26.8
2.97.8
5.07.5
--4.66.8
4.06.6
4.57.0
Gammededistance[km]
<200
<60
61300
0.5400
--1.5200
3170
1130