Sunteți pe pagina 1din 11

5/9/2015

Quin era Milton Friedman? | Edicin impresa | EL PAS

ARCHIVO

EDICIN
IMPRESA

DOMINGO,19deoctubrede2008

ANLISIS:PRIMERPLANO

QuineraMiltonFriedman?
PAULKRUGMAN

19OCT2008

Archivadoen: MiltonFriedman Opinin Deudapblica Polticabancaria Crisisburstil Cienciasempresariales Financiacindficit EstadosUnidos Dficitpblico
Polticafinanciera Coyunturaeconmica Bolsa Mercadosfinancieros Historia Banca Finanzaspblicas Finanzas Ciencia Polticaeconmica Economa

LahistoriadelpensamientoeconmicoenelsigloXXesalgoparecidaaladelcristianismoen
elXVI.HastaqueJohnMaynardKeynespublicsuTeorageneraldelaocupacin,elinters
yeldineroen1936,lacienciaeconmicaalmenosenelmundoanglosajnestaba
completamentedominadaporlaortodoxiadellibremercado.Devezencuandosurgan
herejas,perosiempresesupriman.Laeconomaclsica,escribaKeynesen1936,
"conquistInglaterratancompletamentecomolaSantaInquisicinconquistEspaa".Yla
economaclsicadecaquelarespuestaacasitodoslosproblemaseradejarquelasfuerzas
delaofertaylademandahicieransutrabajo.
PerolaeconomaclsicanoofrecaniexplicacionesnisolucionesparalaGranDepresin.
Haciamediadosdeladcadade1930,losretosalaortodoxiayanopodancontenerse.
KeynesdesempelafuncindeMartnLutero,alproporcionarelrigorintelectualnecesario
parahacerlaherejarespetable.AunqueKeynesnoeranimuchomenosdeizquierdasvino
asalvarelcapitalismo,noaenterrarlo,suteoraafirmabaquenosepodaesperarquelos
mercadoslibresproporcionaranplenoempleo,yestableciunanuevabaseparala
intervencinestatalagranescalaenlaeconoma.

Predecirelfenmenodela
estanflacinfueunodelos
mayorestriunfosdela
economadeposguerra
"AMiltontodolerecuerdala
ofertamonetaria.Amtodo
merecuerdaelsexo,perono
loescribo"
Friedmanhizounacruzada
enfavordelapoltica
monetaria,quehaba
quedadorelegada
Elanlisisquehizosobrela
GranDepresinacab
pareciendointelectualmente
corrupto
Elmonetarismo,unafuerza

Elkeynesianismoconstituyunagranreformadelpensamiento
econmico.Inevitablemente,lesiguiunacontrarreforma.Diversos
economistasdesempearonunpapelimportanteenlagran
recuperacindelaeconomaclsicaentrelosaos1950y2000,
peroningunofuetaninfluyentecomoMiltonFriedman.SiKeynesera
Lutero,FriedmaneraIgnaciodeLoyola,elfundadordelosjesuitas.
Yaligualquelosjesuitas,losseguidoresdeFriedmanhanactuado
comounaespeciededisciplinadoejrcitodefielesyprovocadouna
amplia,peroincompleta,retiradadelaherejakeynesiana.Afinales
desiglo,laeconomaclsicahabarecuperadobuenapartedesu
anteriorhegemona,aunquenimuchomenostoda,yaFriedmanle
correspondebuenapartedelmrito.
Noquierollevardemasiadolejoslaanalogareligiosa.Lateora
econmicaaspiraalmenosaserciencia,noteologaseocupadela
tierra,nodelcielo.Lateorakeynesianaseimpusoenunprincipio
porqueeramuchomejorquelaortodoxiaclsicaalahoradedar
sentidoalmundoquenosrodea,ylacrticadeFriedmanaKeynes
adquiritantainfluenciaporquesupodetectarlospuntosdbilesdel
keynesianismo.Ysloamododeaclaracin:aunqueesteartculo
sostienequeFriedmanestabaequivocadoenalgunosaspectos,ya
vecesparecapocosinceroconsuslectores,leconsideroungran
economistayungranhombre.
MiltonFriedmandesempetresfuncionesenlavidaintelectualdel
sigloXX.EstabaelFriedmaneconomistadeeconomistas,que

http://elpais.com/diario/2008/10/19/negocio/1224422070_850215.html

1/11

5/9/2015

Quin era Milton Friedman? | Edicin impresa | EL PAS

poderosadurantetres
dcadas,eshoyunasombra
deloqueera
Losresultadosdelas
polticasmonetaristas
fuerondecepcionantesen
EEUUyReinoUnido
Friedmanllevlasideasdel
libremercadohastasus
lmiteslgicospara
cualquierproblema
Elaumentoderentaen
EstadosUnidoshasido
menordesdequese
aceptaronsuspostulados

escribaanlisistcnicos,msomenosapolticos,sobreel
comportamientodelosconsumidoresylainflacin.Estabael
Friedmanemprendedorpoltico,quepasdcadashaciendo
campaaennombredelapolticaconocidacomomonetarismoy
queacabviendocmolaReservaFederalyelBancodeInglaterra
adoptabansudoctrinaafinalesdeladcadade1970,slopara
abandonarlaporinviableunosaosmstarde.Porltimo,estabael
Friedmanidelogo,elgrandivulgadordeladoctrinadellibre
mercado.
Desempeelmismohombretodasestasfunciones?Syno.Las
tresestabanguiadasporlafedeFriedmanenlasverdadesclsicas
delaeconomadellibremercado.Adems,sueficaciacomo
divulgadorypropagandistadescansabaenparteensumerecida
famadeprofundoeconomistaterico.Perohayunadiferencia
importanteentreelrigordesuobracomoeconomistaprofesionaly
lalgicamslaxayavecescuestionabledesuspronunciamientos
comointelectualpblico.MientrasquelaobratericadeFriedman
esuniversalmenteadmiradaporloseconomistasprofesionales,hay
muchamsambivalenciarespectoasuspronunciamientospolticos
yenespecialsutrabajodivulgativo.Ydebedecirsequehayserias
dudasrespectoasuhonradezintelectualcuandosedirigaala
masadeciudadanos.

Lapercepcindelos
latinoamericanosesquelas
polticasneoliberaleshan
fracasado

Perodejemosdeladoporelmomentoelmaterialcuestionabley
hablemosdeFriedmanencuantotericoeconmico.Durantela
mayorpartedelosdossiglospasados,elpensamientoeconmico
estuvodominadoporelconceptodelHomoeconomicus.El
hipotticoHombreEconmicosabeloquequieresuspreferencias
puedenexpresarsematemticamentemedianteunafuncinde
utilidad,ysusdecisionesestnguiadasporclculosracionalesacercadecmomaximizar
esafuncin:yaseanlosconsumidoresaldecidirentrecerealesnormalesocereales
integralesparaeldesayuno,olosinversoresquedecidenentreaccionesybonos,sesupone
queesasdecisionessebasanencomparacionesdelautilidadmarginal,odelbeneficio
aadidoqueelcompradorobtendraaladquirirunapequeacantidaddelasalternativas
disponibles.
Esfcilburlarsedeestecuento.Nadie,nisiquieraloseconomistasganadoresdelPremio
Nobel,tomalasdecisionesdeesemodo.Perolamayoradeloseconomistas,yoincluido,
consideramostilalHombreEconmico,quedandoentendidoquesetratadeuna
representacinidealizadadeloquerealmentepensamosqueocurre.Laspersonastienen
preferencias,inclusosiesaspreferenciasnopuedenexpresarserealmentemedianteuna
funcindeutilidadprecisaporlogeneraltomandecisionessensatas,aunquenomaximicen
literalmentelautilidad.Unopodrapreguntarseporqunorepresentaralaspersonascomo
realmenteson.Larespuestaesquelaabstraccin,lasimplificacinestratgica,eselnico
mododequepodamosimponerciertoordenintelectualenlacomplejidaddelavida
econmica.Ylasuposicindelcomportamientoracionalesunasimplificacinespecialmente
fructfera.
Lacuestin,sinembargo,eshastadndesepuedellevar.Keynesnoatacdellenoal
HombreEconmico,peroamenudorecurraateoraspsicolgicasverosmilesynoaun
cuidadosoanlisisdequharaunapersonaquetomaradecisionesracionales.Las
decisionesempresarialesestabanguiadasporimpulsosviscerales(animalspirits)las
decisionesdeconsumo,porunatendenciapsicolgicaagastarparte,peronolatotalidad,de
unaumentodelarentalosacuerdossalariales,porunsentidodelaequidad,yas
sucesivamente.
PeroerarealmenteunabuenaideareducirtantolafuncindelHombreEconmico?No,
decaFriedman,queenunartculode1953tituladoThemethodologyofpositiveeconomics

http://elpais.com/diario/2008/10/19/negocio/1224422070_850215.html

2/11

5/9/2015

Quin era Milton Friedman? | Edicin impresa | EL PAS

[Lametodologadelaeconomapositiva]sostenaquelasteoraseconmicasnodeberan
juzgaseporsurealismopsicolgico,sinoporsucapacidadparapredecirelcomportamiento.
YlosdosmayorestriunfosdeFriedmancomoeconomistatericoprocedierondeaplicarla
hiptesisdelcomportamientoracionalacuestionesqueotroseconomistashaban
consideradofueradelalcancededichahiptesis.
Enunlibrode1957tituladoUnateoradelafuncindelconsumonoexactamenteunttulo
queagradaraalasmasas,perosuntemaimportante,Friedmansostenaqueelmejormodo
deentenderelahorroyelgastonoes,comohabahechoKeynes,recurriraunateorizacin
psicolgicalaxa,sino,porelcontrario,pensarquelosindividuoshacenplanesracionales
sobrecmogastarsuriquezaalolargodelavida.stanoeranecesariamenteunaidea
antikeynesianadehecho,elgraneconomistakeynesianoFrancoModiglianiplantede
manerasimultneaeindependienteelmismoargumento,inclusoconmscuidado,al
considerarelcomportamientoracional,encolaboracinconAlbertAndo.Perossealabaun
retornoalosmodosdepensarclsicos,yfuncionaba.Losdetallessonunpocotcnicos,pero
la"hiptesisdelarentapermanente"planteadaporFriedmanyel"modelodelciclovital"de
AndoyModiglianiresolvanvariasparadojasaparentessobrelarelacinentrerentaygasto,y
todavahoysiguenconstituyendolasbasesdecmoestudianloseconomistaselgastoyel
ahorro.
Eltrabajosobreelcomportamientodelosconsumidoreshabraforjadoporssololafama
acadmicadeFriedman.Sinembargo,obtuvountriunfoalaplicarlateoradelHombre
Econmicoalainflacin.En1958,eleconomistaneozelandsA.W.Phillipssealabaque
existaunacorrelacinhistricaentreeldesempleoylainflacin,demodoquelainflaciniba
asociadaaunbajodesempleoyviceversa.Duranteuntiempo,loseconomistastrataronesta
correlacincomosifueraunarelacinfiableyestable.Estoprovocundebateseriosobre
qupuntodelacurvadePhillipsdeberaescogerelGobierno.DeberaEstadosUnidos,por
ejemplo,aceptarunatasadeinflacinmsaltaparaalcanzarunatasadedesempleoms
baja?
En1967,sinembargo,FriedmanpronunciabaantelaAsociacinEconmicaEstadounidense
unaconferenciapresidencialenlaquesostenaquelacorrelacinentreinflaciny
desempleo,aunsiendovisibleenlosdatos,norepresentabaunaverdaderacompensacin,al
menosnoalargoplazo."Siemprehay",deca,"unacompensacintemporalentreinflaciny
desempleonohayunacompensacinpermanente".Enotraspalabras,silospolticos
intentaranmantenereldesempleobajomedianteunapolticadegenerarmayorinflacin,slo
conseguiranunxitotemporal.SegnFriedman,eldesempleoacabaraporaumentarde
nuevo,inclusoconunainflacinelevada.Enotraspalabras,laeconomasufriralasituacin
quePaulSamuelsonmstardedenominara"estanflacin".
CmollegFriedmanaestaconclusin?(EdmundS.Phelps,premioNobeldeEconomade
esteao,haballegadodemanerasimultneaeindependientealmismoresultado).Comoen
elcasodesutrabajosobreelcomportamientodelosconsumidores,Friedmanapliclaidea
delcomportamientoracional.Sostenaquedespusdeunperiododeinflacinsostenido,las
personasintroduciranlasexpectativasdeinflacinfuturaensusdecisiones,locualanulara
cualquierefectopositivodelainflacinsobreelempleo.Porejemplo,unadelasrazonespor
lasquelainflacinpuedeaumentarelempleoesquecontrataramstrabajadoressevuelve
msrentablecuandolospreciossubenmsquelossalarios.Peroencuantolostrabajadores
comprendenqueelpoderdeadquisicindesussalariossevererosionadoporlainflacin,
exigenporadelantadoacuerdosdesubidasalarialmselevados,paraquelossalarios
alcancenelmismonivelquelosprecios.Enconsecuencia,cuandolainflacinsemantiene
duranteuntiempo,yanoproporcionaelmismoimpulsoalempleoquealprincipio.Dehecho,
seproducirunaumentodeldesempleosilainflacinnocumplelasexpectativas.
EnelmomentoenqueFriedmanyPhelpspropusieronsusideas,EstadosUnidostenapoca
experienciaconlainflacinsostenida.Demodoquestafueverdaderamenteunaprediccin,
enlugardeunintentodeexplicarelpasado.Sinembargo,enladcadade1970,lainflacin
persistentepusoapruebalahiptesisdeFriedmanPhelps.Sinduda,lacorrelacinhistrica
entreinflacinydesempleoserompiexactamentecomoFriedmanyPhelpshabanpredicho:
http://elpais.com/diario/2008/10/19/negocio/1224422070_850215.html

3/11

5/9/2015

Quin era Milton Friedman? | Edicin impresa | EL PAS

enladcadade1970,mientraslatasadeinflacinsuperabael10%,latasadedesempleo
eratanelevadaomsqueenlasdcadasde1950y1960,unosaosdepreciosestables.Al
finlainflacinsecontrolenladcadade1980,peroslodespusdeundolorosoperiodode
desempleoextremadamenteelevado,elpeordesdelaGranDepresin.
Alpredecirelfenmenodelaestanflacin,FriedmanyPhelpsalcanzaronunodelosgrandes
triunfosdelaeconomadeposguerra.Estetriunfo,msqueningunaotracosa,confirma
MiltonFriedmanensucategoradegrandeentreloseconomistas,independientementedelo
quepudierapensarsedesusdemsfunciones.
Unainteresanteanotacin:aunqueavanzmuchoenlaaplicacindelconceptode
racionalidadindividualalamacroeconoma,tambinsabadndeparar.Enladcadade
1970,algunoseconomistasllevaronmslejosanelanlisisdeFriedman,llegandoa
sostenerquenohayunacompensacintilentreinflacinydesempleonisiquieraacorto
plazo,porquelosciudadanosanticiparnlasaccionesdelGobiernoyaplicarnesa
anticipacin,ascomolaexperienciapasada,alestablecimientodepreciosyalas
negociacionessalariales.Estadoctrina,conocidacomolas"expectativasracionales",se
extendiporbuenapartedelaeconomaacadmica.PeroFriedmannuncalaacept.Su
sentidodelarealidadleadvertadequeestoerallevardemasiadolejoslaideadelHomo
economicus.Yassedemostr:laconferenciapronunciadaporFriedmanen1967ha
superadolapruebadeltiempo,mientrasquelasopinionesmsextremaspropuestasporlos
tericosdelasexpectativasracionalesenlosaossetentayochentanolahansuperado.
"AMiltontodolerecuerdalaofertamonetaria.Bien,amtodomerecuerdaelsexo,peronolo
pongoporescrito",escribaen1966RobertSolow,delMIT.Durantedcadas,laimagen
pblicaylafamadeMiltonFriedmansedefinieronengranmedidaporsuspronunciamientos
sobrelapolticamonetariaysucreacindeladoctrinaconocidacomomonetarismo.
Sorprendedarsecuenta,portanto,dequeelmonetarismoseconsideraengranmedidaun
fracaso,yquepartedelodichoporFriedmansobreeldineroylapolticamonetariaal
contrarioqueloquedijoacercadelconsumoylainflacinparecehabersidoengaoso,y
quizdemaneradeliberada.
Paracomprenderdequtratabaelmonetarismo,loprimeroquehayquesaberesquela
palabradineronosignificaexactamentelomismoeneconomaqueenellenguajecomn.
Cuandoloseconomistashablandeofertamonetaria
[eningls,moneysupply,ofertadedinero]noserefierenariquezaenelsentidohabitual.Slo
serefierenaesasformasderiquezaquepuedenusarsedemaneramsomenosdirecta
paracomprarcosas.Lamonedatrozosdepapelconretratosdepresidentesmuertoses
dinero,ytambinlosdepsitosbancarioscontralosquesepuedenextendercheques.Pero
lasacciones,losbonosylosbienesracesnosondinero,porquehayqueconvertirlosen
efectivooendepsitosbancariosantesdepoderusarlosparahacercompras.
Silaofertamonetariaconstaraslodemoneda,estarabajoelcontroldirectodelGobierno,o
msprecisamente,delaReservaFederal,unorganismomonetarioque,comosushomlogos
losbancoscentralesdemuchosotrospases,estinstitucionalmenteunpocoseparadodel
Gobiernopropiamentedicho.Elhechodequelaofertadedineroincluyatambinlos
depsitosbancarioscomplicaunpocolarealidad.Elbancocentralslotienecontroldirecto
sobrelabasemonetarialasumademonedaencirculacin,lamonedaquelosbancostienen
ensuscmarasacorazadasylosdepsitosquelosbancosguardanenlaReservaFederal,
peronosobrelosdepsitosquelosciudadanostienenenlosbancos.Encircunstancias
normales,sinembargo,elcontroldirectodelaReservaFederalsobrelabasemonetariabasta
paradarletambinuncontrolefectivosobrelaofertamonetariatotal.
AntesdeKeynes,loseconomistasconsiderabanlaofertamonetariaunaherramienta
primordialdelagestineconmica.Perolsostenaqueencondicionesdedepresin,
cuandolostiposdeinterssonmuybajos,loscambiosenlaofertamonetariatienenpocas
consecuenciassobrelaeconoma.Lalgicaeralasiguiente:cuandolostiposdeintersson
del4%odel5%,nadiequierequesudineroquedeocioso.Peroenunasituacincomolade
http://elpais.com/diario/2008/10/19/negocio/1224422070_850215.html

4/11

5/9/2015

Quin era Milton Friedman? | Edicin impresa | EL PAS

1935,cuandoeltipodeintersdelasletrasdelTesoroatresmeseseraslodel0,14%,hay
muypocoincentivoparaasumirelriesgodeponereldineroatrabajar.Elbancocentralpodra
tratardeestimularlaeconomaacuandograndescantidadesdemonedaadicionalperosiel
tipodeintersesyamuybajo,esprobablequeelefectivoadicionallanguidezcaenlas
cmarasacorazadasdelosbancosodebajodeloscolchones.Enconsecuencia,Keynes
sostenaquelapolticamonetaria,uncambioenlaofertadedinerocirculanteparagestionar
laeconoma,seraineficaz.Yporeso,lysusseguidorescreanquehacafaltaunapoltica
presupuestariaenespecialunaumentodelgastopblicoparasacaralospasesdelaGran
Depresin.
Porquesestoimportante?Lapolticamonetariaesunaformadeintervencinpblicaenla
economaaltamentetecnocrticayengranmedidaapoltica.SilaReservaFederaldecide
aumentarlaofertamonetaria,todoloquehaceescomprarunoscuantosbonosdelTesoroa
bancosprivados,ypagarlosbonosmedianteanotacionesenlascuentasdereservadeesos
bancos:enrealidad,todoloquelaReservaFederaltienequehaceresacuarunpocoms
debasemonetaria.Encambio,lapolticapresupuestariasuponeunaparticipacinmucho
msprofundadelsectorpblicoenlaeconoma,amenudodeunmodocargadodeideologa:
silospolticosdecidenusarlasobraspblicasparapromoverelempleo,tienenquedecidir
quconstruirydnde.Portanto,loseconomistasconunainclinacinallibremercadotienden
aquerercreerquelapolticamonetariaestodoloquehacefaltalosquedeseanunsector
pblicomsactivotiendenacreerquelapolticapresupuestariaesesencial.
Elpensamientoeconmicotraseltriunfodelarevolucinkeynesianacomoserefleja,por
ejemplo,enlasprimerasedicionesdellibrodetextoclsicodePaulSamuelsondaba
prioridadalapolticapresupuestaria,mientrasquelapolticamonetariaquedabarelegadaa
losmrgenes.ComoFriedmandecaenlaconferenciapronunciadaen1967antela
AsociacinEconmicaEstadounidense:
"Laampliaaceptacindelasopinionesentrelosprofesionalesdelaeconomahahechoque
durantedosdcadas,prcticamentetodosmenosunoscuantosreaccionariospensaranque
losnuevosconocimientoseconmicoshabanvueltoobsoletalapolticamonetaria.Eldinero
noimportaba".
Aunqueestotalvezfueseunaexageracin,lapolticamonetarianoestuvomuybien
consideradaenlasdcadasde1940y1950.Friedman,sinembargo,hizounacruzadaa
favordelapropuestadequeeldinerotambinimportaba,lacualculminconlapublicacin
en1963deAmonetaryhistoryoftheUnitedStates,18671960,encolaboracinconAnna
Schwartz
AunqueAmonetaryhistoryoftheUnitedStatesesunagranobradeextraordinariaerudicin,
queabarcaunsiglodedesarrollosmonetarios,suanlisismsinfluyenteycontrovertidofue
elrelativoalaGranDepresin.FriedmanySchwartzafirmabanquehabanrefutadoel
pesimismodeKeynesacercadelaeficaciadelapolticamonetariaencondicionesde
depresin."Lacontraccin"delaeconoma,declaraban,"esdehechountrgicotestimonio
delaimportanciadelasfuerzasmonetarias".
Peroququerandecirconeso?Desdeelprincipio,laposicindeFriedmanySchwartz
parecaunpocoescurridiza.Yconeltiempo,lapresentacinqueFriedmanhacadela
historiasehizomsgrosera,nomssutil,yacabpareciendonohayotraformadedecirlo
intelectualmentecorrupta.
AlinterpretarlosorgenesdelaGranDepresinescrucialdistinguirentrelabasemonetaria
(dineromsreservasbancarias),quelaReservaFederalcontroladirectamente,ylaoferta
monetaria(dineromsdepsitosbancarios).Labasemonetariaaumentdurantelosprimeros
aosdelaGranDepresin,subiendodeunamediade6.050millonesdedlaresen1929a
unamediade7.020millonesen1933.Perolaofertamonetariacaydrsticamente,de26.600
millonesa19.900millonesdedlares.Estadivergenciareflejabaprincipalmentelas
consecuenciasdelaoleadadequiebrasbancariasde19301931:amedidaquelos
ciudadanosperdanlafeenlosbancos,empezaronaguardarsuriquezaenefectivoynoen
http://elpais.com/diario/2008/10/19/negocio/1224422070_850215.html

5/11

5/9/2015

Quin era Milton Friedman? | Edicin impresa | EL PAS

depsitosbancarios,ylosbancosquesobrevivieronempezaronatenergrandescantidades
deefectivoamanoenlugardeprestarlo,paraevitarelpeligrodeunpnicobancario.La
consecuenciafuequesehacanmuchosmenosprstamosy,portanto,muchosmenos
gastosdelosquehabrahabidosilosciudadanoshubieranseguidodepositandoelefectivo
enlosbancos,ylosbancoshubieranseguidoprestandolosdepsitosalasempresas.Ydado
queeldesplomedelgastofuelacausaprximadeladepresin,eldeseorepentinotantopor
partedelosindividuoscomodelosbancosdeposeermsefectivoempeorsindudala
recesin.
FriedmanySchwartzsostenanquelacadadelaofertamonetariahabaconvertidoloque
podrahabersidounarecesinordinariaenunadepresincatastrfica,unargumentodepor
sdiscutible.Peroinclusoponiendoporcasoqueloaceptemos,cabepreguntarsipuede
decirsequelaReservaFederal,quealfinyalcaboaumentlabasemonetaria,provocla
cadadelaofertamonetariatotal.Almenosinicialmente,FriedmanySchwartznodijeroneso.
Loquedijeron,porelcontrario,fuequelaReservaFederalpudohaberprevenidolacadade
laofertamonetaria,enespecialacudiendoalrescatedelosbancosenquiebradurantela
crisisde19301931.SilaReservaFederalsehubieraapresuradoaprestardineroalos
bancosenapuros,laoleadadequiebrasbancariaspodrahaberseevitado,yesoasuvez
podrahaberevitadoladecisindelosciudadanosdeguardareldineroenefectivoenlugar
dedepositarloenlosbancos,ylapreferenciadelosbancossupervivientesporacumularlos
depsitosensuscmarasacorazadasenlugardeprestaresosfondos.Yesto,asuvez,
podrahaberevitadolopeordeladepresin.
Aesterespecto,talvezseatilunaanaloga.Supongamosquesedesataunaepidemiade
gripe,yqueanlisisposterioresindicanqueunaaccinadecuadadeloscentrosdecontrolde
enfermedadespodranhabercontenidolaepidemia.Serajustoculparalasautoridades
pblicasdenotomarlasmedidasadecuadas.PeroseraunexcesodecirqueelEstadocaus
laepidemia,ousarelfallodeesoscentrosparademostrarlasuperioridaddelosmercados
libressobreelsectorpblico.
Peromuchoseconomistas,ytodavamslectoreslegosenlamateria,haninterpretadoquela
explicacindeFriedmanySchwartzsignificaquedehecholaReservaFederalcauslaGran
DepresinqueladepresinesenciertosentidounademostracindelosmalesdeunEstado
excesivamenteintervencionista.Yenaosposteriores,comohedicho,lasafirmacionesde
Friedmansevolvieronmsimprecisas,comosiquisieraalimentarestapercepcinerrnea.
Ensualocucinpresidencialde1967declarabaque"lasautoridadesmonetarias
estadounidensessiguieronpolticasaltamentedeflacionarias",yquelaofertamonetariacay
"porqueelSistemadelaReservaFederalforzopermitiunareduccinagudadelabase
monetaria,alnoejercerlasresponsabilidadesquetenaasignadas",unaafirmacinextraa
dadoque,comohemosvisto,labasemonetariaaumentdehechomientraslaoferta
monetariacaa.(Friedmantalvezserefirieseadosepisodiosenlosquelabasemonetaria
caymoderadamenteporbrevesperiodos,peroaunassudeclaracines,comomnimo,
muyengaosa).
En1976,FriedmanlesdecaaloslectoresdeNewsweekque"laverdadelementalesquela
GranDepresinseprodujoporunamalagestinpblica",unadeclaracinqueseguramente
suslectoresinterpretaroncomoqueladepresinnosehabraproducidosielEstadose
hubieramantenidoalmargen,cuandodehecholoqueFriedmanySchwartzafirmabanera
queelsectorpblicodeberahabersemostradomsactivo,nomenos.
Porqulosdebateshistricossobrelafuncindelapolticamonetariaenladcadade1930
importabantantoenlade1960?Enparteporqueencajabanenelprogramamsampliode
Friedmanencontradelsectorpblico,delquehablaremosmsadelante.Perolaaplicacin
msdirectaerasudefensadelmonetarismo.Deacuerdoconestadoctrina,laReserva
Federaldebamantenerelcrecimientodelaofertamonetariaenunatasabajayconstante,
porejemplo,el3%anual,ynodesviarsedeeseobjetivo,conindependenciadeloque
ocurrieseenlaeconoma.Laideaeraponerlapolticamonetariaenpilotoautomtico,
eliminandocualquierpoderporpartedelasautoridadespblicas.
http://elpais.com/diario/2008/10/19/negocio/1224422070_850215.html

6/11

5/9/2015

Quin era Milton Friedman? | Edicin impresa | EL PAS

ElrazonamientodeFriedmanafavordelmonetarismoeraenparteeconmicoyenparte
poltico.Sostenaqueelcrecimientoconstantedelaofertamonetariamantendrauna
economarazonablementeestable.Nuncapretendiquesiguiendoestanormaseeliminaran
todaslasrecesiones,perosafirmabaquelasvariacionesenlacurvadecrecimientodela
economaseransuficientementepequeascomoparasertolerables,deahlaafirmacinde
quelaGranDepresinnohabraocurridosilaReservaFederalhubieraseguidounanorma
monetarista.Yjuntoaestafeconreservasenlaestabilidaddelaeconomaconunrgimen
monetariosedabasudespreciosinreservashacialacapacidaddelosdirectivosdela
ReservaFederalparahacerlomejorsiselesdabapoderparaello.Lademostracindelafalta
defiabilidaddelaReservaFederalestabaeneliniciodelaGranDepresin,peroFriedman
podasealarotrosmuchosejemplosdepolticasquehabansalidomal."Unrgimen
monetario",escribaen1972,"aislaralapolticamonetariadelpoderarbitrariodeunpequeo
grupodehombresnosujetosalcontroldeloselectores,ydelaspresionesacortoplazodela
polticapartidista".
Elmonetarismofueunafuerzapoderosaeneldebateeconmicoduranteunastresdcadasa
partirdequeFriedmanexpusieraporprimeravezsudoctrinaenUnprogramadeestabilidad
monetariayreformabancaria,publicadoen1959.Hoy,sinembargo,esunasombradeloque
era,pordosrazonesprincipales.
Enprimerlugar,cuandoEstadosUnidosyReinoUnidointentaronponerenprcticael
monetarismoafinalesdelossetenta,losresultadosfuerondecepcionantes:enambospases,
elcrecimientoconstantedelaofertamonetarianoconsiguiimpedirrecesionesgraves.La
ReservaFederaladoptoficialmenteobjetivosmonetariosalestiloFriedmanen1979,pero
losabandondehechoen1982,cuandolatasadedesempleosuperel10%.Esteabandono
sehizooficialen1984,ydesdeentonceslaReservaFederalrealizaprecisamenteeltipode
afinacindiscrecionalqueFriedmancondenaba.Porejemplo,en2001respondaala
recesinreduciendolostiposdeintersypermitiendoquelaofertamonetariacreciesea
ritmosqueenocasionessuperabanel10%anual.Cuandoseconvencidequela
recuperacineraslida,laReservaFederalcambielrumbo,subiendolostiposdeintersy
permitiendoqueelcrecimientodelareservamonetariacayeseacero.
Ensegundolugar,desdecomienzosdeladcadade1980,laReservaFederalysus
homlogosdeotrospaseshanrealizadountrabajorazonablementebueno,debilitandola
imagenqueFriedmandabadelosbanqueroscentrales,alosqueconsiderabachapuceros
irredimibles.Lainflacinsemantienebaja,lasrecesionesexceptoenJapn,pasdelque
hablaremosenseguidahansidorelativamentebrevesyleves.Ytodoestohaocurridoa
pesardelasfluctuacionesdelaofertamonetaria,quehorrorizabanalosmonetaristasyque
losllevaroninclusoaFriedmanapredecirdesastresquenollegaronamaterializarse.Como
sealabaDavidWarsh,deTheBostonGlobe,en1992,"Friedmandespuntsulanza
prediciendolainflacinenladcadade1980,durantelaqueseequivocprofunday
frecuentemente".
En2004,elInformeEconmicodelPresidente,escritoporlosmuyconservadores
economistasdelGobiernodeBush,podanoobstantehacerlaaltamenteantimonetarista
declaracindeque"unapolticamonetariaaudaz",noestableniconstante,sinoaudaz,
"puedereducirlaprofundidaddeunarecesin".
Ahora,unaspalabrassobreJapn.Duranteladcadade1990,Japnexperimentuna
especiedereproduccinapequeaescaladelaGranDepresin.Latasadedesempleo
nuncallegalosnivelesdelaDepresin,graciasaunenormegastoenobraspblicasque
hizoquecadaaoJapn,conmenosdelamitaddepoblacin,vertiesemscementoque
EstadosUnidos.PerolascondicionesdetiposdeintersmuybajosquesedieronenlaGran
Depresinreaparecieronconfuerza.Hacia1998,eltipodeldineroalavista,lostiposdelos
prstamosaundaentrebancos,eraliteralmentecero.
Yenesascondiciones,lapolticamonetariaresulttanineficazcomoKeyneshabaafirmado
quelofueenlosaostreinta.ElBancodeJapn,elequivalentejaponsalaReserva
Federal,podaaumentarlabasemonetaria,ylohizo.Perolosyenesaadidosseguardaban,
http://elpais.com/diario/2008/10/19/negocio/1224422070_850215.html

7/11

5/9/2015

Quin era Milton Friedman? | Edicin impresa | EL PAS

nosegastaban.Losnicosbienesdeconsumoduraderoquesevendanbien,medijeronpor
aquelentoncesalgunoseconomistasjaponeses,eranlascajasfuertes.Dehecho,elBanco
deJapnsevioincapazsiquieradeaumentarlaofertamonetariatantocomodeseaba.Puso
encirculacinenormescantidadesdeefectivo,perolasmedidasmsgeneralesdeoferta
monetariacrecieronmuypoco.Porfin,hacedosaos,iniciabaunarecuperacineconmica,
impulsadaporunarecuperacindelainversinempresarialparaaprovecharlasnuevas
oportunidadestecnolgicas.Perolapolticamonetarianuncaconsiguiarrancar.
Enefecto,Japnenlosaosnoventabrindunanuevaoportunidadparaponerapruebalas
opinionesdeFriedmanyKeynesrespectoalaeficaciadelapolticamonetariaencondiciones
dedepresin.YclaramentelosresultadosrespaldabanelpesimismodeKeynesynoel
optimismodeFriedman.
En1946,MiltonFriedmandebutcomodivulgadordelaeconomadellibremercadoconun
panfletotituladoRoofsorCeilings:TheCurrentHousingProblema
[Tejadosotechos:elactualproblemadelavivienda],escritoencolaboracinconGeorgeJ.
Stigler,quemstardeseuniraalenlaUniversidaddeChicago.Elpanfleto,unataque
contraelcontroldelosalquileres,quetodavaerauniversalinmediatamentedespusdelaII
GuerraMundial,sepublicencircunstanciasbastanteextraas:eraunapublicacindela
FundacinparalaEducacinEconmica,organizacinque,comoRickPerlsteinescribeen
BeforetheStorm(2001),sulibrosobrelosorgenesdelmovimientoconservadoractual,
"difundaunevangeliolibertariotandrsticoquerondabaelanarquismo".RobertWelch,
fundadordelaJohnBirchSociety,eramiembrodesuconsejodirectivo.Estaprimera
aventuraenlapopularizacindellibremercadoanticipabadedosmaneraselcursodela
evolucindeFriedmancomointelectualpblicoalolargodelasseisdcadassiguientes.
Enprimerlugar,elpanfletodemostrabalaespecialvoluntaddeFriedmandellevarlasideas
dellibremercadohastasuslmiteslgicos.Nilaideadequelosmercadossonmedios
eficientesdeasignarbienesescasosnilapropuestadequeloscontrolesdeprecioscrean
escaseceseineficaciaserannuevas.Peromuchoseconomistas,temiendolareaccin
negativacontraunasubidarepentinadelosalquileres(queFriedmanyStiglerpredecanque
seradel30%paraelpasensuconjunto),podranhaberpropuestounaespeciedetransicin
gradualalaliberalizacin.FriedmanyStiglerquitabanhierroaesaspreocupaciones.
Endcadasposteriores,estatozudezseconvertiraenunodelosselloscaractersticosde
Friedman.Unayotravezpedasolucionesdemercadoaproblemaseducacin,atencin
sanitaria,trficodedrogasilegalesqueenopinindecasitodoslosdemsexiganuna
intervencinestatalextensa.Algunasdesusideashansidoobjetodeaceptacin
generalizada,comosustituirlasnormasrgidassobrecontaminacinporunsistemade
permisosdecontaminacinquelasempresaspuedencompraryvender.Otras,comolos
chequesescolares,tienenunampliorespaldoenelmovimientoconservador,peronohan
avanzadomuchopolticamente.Yalgunasdesuspropuestas,comoeliminarlos
procedimientosdeconcesindelicenciaparalosmdicosyabolirlaAdministracinde
AlimentosyMedicamentos,lasconsideranestrambticasinclusolamayoradelos
conservadores.
Ensegundolugar,elpanfletodemostrabalobuenoqueFriedmaneracomodivulgador.Est
escritodemaneraeleganteysagaz.Nohayjergalosargumentossepresentanconejemplos
delmundorealinteligentementeescogidos,desdelarpidarecuperacindeSanFrancisco
traselterremotode1906hastalosproblemasdeunexcombatienteen1946,recin
licenciadodelejrcito,paraencontrarunlugardecentedondevivir.Elmismoestilo,mejorado
porlaimagen,marcaralacelebradaserietelevisivadeFriedmanenladcadade1980Free
tochoose
[Libreparaelegir].
Haymuchasprobabilidadesdequelagranoscilacinhacialaspolticasliberalesquese
produjeronentodoelmundoacomienzosdeladcadade1970sehubieradadoaunque
MiltonFriedmannohubieseexistido.Perosuincansableybrillantementeeficazcampaaa
http://elpais.com/diario/2008/10/19/negocio/1224422070_850215.html

8/11

5/9/2015

Quin era Milton Friedman? | Edicin impresa | EL PAS

favordeloslibresmercadosseguramenteayudaacelerarelproceso,tantoenEstados
Unidoscomoentodoelmundo.Desdecualquierpuntodevistaproteccionismofrentealibre
comercioreglamentacinfrentealiberalizacinsalariosestablecidosmedianteconvenio
colectivoysalariosmnimosobligatoriosfrenteasalariosestablecidosporelmercado,el
mundohaavanzadoenlamismadireccinqueFriedman.Einclusomsllamativaquesu
logroenloreferentealoscambiosdelapolticarealhasidolatransformacindelaopinin
general:lamayoradelaspersonasinfluyentessehanconvertidohastatalpuntoalmodode
pensardeFriedmanquesimplementesedaporsentadoqueelcambiodepolticas
econmicaspromovidoporlhasidounafuerzapositiva.Perolohasido?
Consideremosenprimerlugarlosresultadosmacroeconmicosdelaeconoma
estadounidense.Tenemosdatosdelarentarealesdecir,teniendoencuentalainflacinde
lasfamiliasestadounidensesentre1947y2005.Durantelaprimeramitaddeeseperiodode
55aos,desde1947hasta1976,MiltonFriedmaneraunavozquepredicabaeneldesierto,
cuyasideasnoerantenidasencuentaporlospolticos.Perolaeconoma,apesardetodas
lasineficaciasqueldenunciaba,mejorenormementeelniveldevidadelamayoradelos
estadounidenses:larentamediarealseduplicconcreces.Porcontraste,enelperiodo
transcurridodesde1976,lasideasdeFriedmansehanidoaceptandocadavezmsaunque
siguihabiendointervencinpblicadesobraparaquelpudieraquejarse,nocabedudade
quelaspolticasdelibremercadosegeneralizaronmuchoms.Peroelaumentodelnivelde
vidahasidomuchomenosfuertequeduranteelperiodoanterior:en2005,larentamediareal
sloeraun23%superioralade1976.
Partedelarazndequealasegundageneracindeposguerranolefuesetanbiencomoa
laprimeraeralatasatotaldecrecimientoeconmicomslenta,unhechoquetalvez
sorprendaaquienessuponenquelatendenciahaciaellibremercadohaaportadomayores
dividendoseconmicos.Perootraraznimportantedelretrasoenelniveldevidadela
mayoradelasfamiliasesunincrementoespectaculardeladesigualdadeconmica:durante
laprimerageneracindeposguerra,elaumentodelarentaseextendiampliamenteatodala
poblacin,perodesdefinalesdeladcadade1970,lamedianadelarenta,larentadela
familiatpica,slohasubidolatercerapartedelarentamedia,queincluyelagransubida
experimentadaporlasrentasdelapequeaminorasituadaenlomsaltodelapirmide.
Estoplanteaunacuestininteresante.MiltonFriedmansolaasegurarasupblicoqueno
hacafaltaningunainstitucinespecial,comoelsalariomnimoylossindicatos,para
garantizarquelostrabajadorescompartiesenlosbeneficiosdelcrecimientoeconmico.En
1976lesdecaaloslectoresdeNewsweekqueloscuentosdelosperjuicioscausadosporlos
baronesladroneseranpuromito:
"Probablementenohayahabidoningnotroperiodoenlahistoria,enesteoencualquierotro
pas,enelqueelhombredeapiehayaexperimentadounamejoratangrandedesunivelde
vidacomoenelperiodotranscurridoentrelaguerracivilylaIGuerraMundial,cuandoms
fuerteeraelindividualismodesenfrenado".
(Yquhaydelextraordinarioperiodode30aosposterioralaIIGuerraMundial,queabarc
buenapartedelatrayectoriaprofesionaldelpropioFriedman?).Sinembargo,enlasdcadas
quesiguieronaesepronunciamiento,mientrassepermitaqueelsalariomnimocayesepor
debajodelainflacinylossindicatosdesaparecanengranmedidacomofactorimportanteen
elsectorprivado,lostrabajadoresestadounidensesveancmosusfortunasibanalazaga
delcrecimientodelaeconomaengeneral.EraFriedmandemasiadooptimistarespectoala
generosidaddelamanoinvisible?
Paraserjustos,haymuchosfactoresqueafectantantoalcrecimientoeconmicocomoala
distribucindelarenta,porloquenopodemosculparalaspolticasfriedmanistasdetodas
lasdecepciones.Aunas,dadalasuposicincomndequeelcambioalaspolticasdelibre
mercadohahechograndescosasporlaeconomaestadounidenseyporelniveldevidade
losestadounidensescorrientes,esasombrosoelpocorespaldoquelosdatosproporcionana
esaafirmacin.

http://elpais.com/diario/2008/10/19/negocio/1224422070_850215.html

9/11

5/9/2015

Quin era Milton Friedman? | Edicin impresa | EL PAS

DudassimilaresrespectoalafaltadepruebasclarasdequelasideasdeFriedmanfuncionan
dehechoenlaprcticasepuedenencontrar,todavaconmsfuerza,enLatinoamrica.Hace
unadcadaeranormalcitarelxitodelaeconomachilena,enlaquelosasesoresde
AugustoPinochet,educadosenChicago,sehabanpasadoalaspolticasdellibremercado
despusdequePinochetsehicieraconelpoderen1973,comopruebadequelaspolticas
inspiradasporFriedmanmostrabanlasendahaciaunprsperodesarrolloeconmico.Pero
aunqueotrospaseslatinoamericanos,desdeMxicohastaArgentina,hanseguidoelejemplo
deChileenlaliberacindelcomercio,laprivatizacindeempresasylaliberalizacin,la
historiadexitochilenanoseharepetido.
Porelcontrario,lapercepcindelamayoradeloslatinoamericanosesquelaspolticas
neoliberaleshansidounfracaso:elprometidodespeguedelcrecimientoeconmiconunca
lleg,mientrasqueladesigualdaddelarentahaempeorado.Noquieroculpardetodoloque
hasalidomalenLatinoamricaalaEscueladeChicago,niidealizarlosucedidoantes,pero
hayunasombrosocontrasteentrelapercepcinqueFriedmandefendaylosresultados
realesdelaseconomasquesepasarondelaspolticasintervencionistasdelasprimeras
dcadasdeposguerraalaliberalizacin.
Centrndonosmsestrictamenteeneltema,unodelosprincipalesobjetivosdeFriedmanera
la,ensuopinin,inutilidadynaturalezacontraproducentedelamayorpartedela
reglamentacinpblica.EnunanecrolgicaparasucolaboradorGeorgeStigler,Friedman
elogiabaenconcretolacrticadeStigleralanormativasobrelaelectricidad,ysuargumento
dequelosreguladoresnormalmenteacabansirviendoalosinteresesdelosreguladosynoa
losdelosciudadanos.Cmohafuncionadoentonceslaliberalizacin?
Empezbien,comenzandoconlaliberalizacindeltransporteporcarreteraydelas
aerolneasafinalesdeladcadade1970.Enamboscasos,laliberalizacin,aunqueno
contentatodos,aumentlacompetencia,engeneralbajlosprecios,yaumentlaeficacia.
Laliberalizacindelgasnaturaltambinfueunxito.
Perolasiguientegranoleadadeliberalizacin,ladelsectorelctrico,fueotrahistoria.Aligual
queladepresinjaponesadeladcadade1990,demostrabaquelaspreocupaciones
keynesianasporlaeficaciadelapolticamonetarianoeranunmitolacrisisdelaelectricidad
enCaliforniaen2000y2001enlaquelascompaaselctricasylasdistribuidorasde
energacrearonunaescasezartificialparahacersubirlospreciosnosrecordlarealidadque
habatrasloscuentosdelosbaronesladronesysusdepredaciones.AunqueotrosEstados
nosufrieronunacrisistangravecomoladeCalifornia,entodoelpaslaliberalizacindela
electricidadsupusounaumento,nounadisminucin,delosprecios,yunosbeneficios
enormesparalascompaaselctricas.
AquellosEstadosque,porlaraznquefuera,nosesubieronalvagndelaliberalizacinen
ladcadade1990seconsideranahoraafortunados.Ylasmsafortunadassonaquellas
ciudadesqueporalgnmotivonorecibieronelmemorandosobrelosmalesdelsectorpblico
ylasbondadesdelsectorprivado,ysiguenteniendocompaaselctricaspblicas.Todoesto
demuestraquelosargumentosoriginalesafavordelareglamentacinelctricala
observacindequesinreglamentacinlascompaaselctricastendrandemasiadopoder
monopolsticosiguensiendotanvlidoscomosiempre.
Deberaestollevarnosalaconclusindequelaliberalizacinessiempremalaidea?No.
Dependedelosdetallesespecficos.Deducirquelaliberalizacinessiempreyentodas
partesunamalaideaseraincurrirenelmismotipodepensamientoabsolutistaque,sepodra
decir,fueelmayordefectodeMiltonFriedman.
Enlareseade1965sobreMonetaryhistory,deFriedmanySchwartz,elfallecidopremio
NobelJamesTobinacusabalevementealosautoresdeirdemasiadolejos."Considrense
lassiguientestresproposiciones",escriba."Eldineronoimporta.Squeimporta.Eldineroes
lonicoqueimporta.Esdemasiadofcildeslizarsedelasegundaproposicinalatercera".Y
aadaque"ensuceloyeuforia",esoesloquemuyamenudohacanFriedmanysus
seguidores.
http://elpais.com/diario/2008/10/19/negocio/1224422070_850215.html

10/11

5/9/2015

Quin era Milton Friedman? | Edicin impresa | EL PAS

LadefensadellaissezfaireporpartedeMiltonFriedmanparecehaberseguidouna
secuenciasimilar.DespusdelaGranDepresin,muchosempezaronadecirquelos
mercadosnuncapuedenfuncionar.Friedmantuvolavalentaintelectualdedecirquelos
mercadossfuncionan,ysusdotesteatrales,unidasasuhabilidadparaorganizardatos
objetivos,loconvirtieronenelmejorportavozdelasvirtudesdellibremercadodesdeAdam
Smith.Perocaacondemasiadafacilidadenlaafirmacindequelosmercadossiempre
funcionanyquesonlonicoquefunciona.Esextremadamentedifcilencontrarcasosenlos
queFriedmanreconocieselaposibilidaddequelosmercadospudieranfuncionarmal,ode
quelaintervencinpblicapodasertil.
ElabsolutismoliberaldeFriedmanhacontribuidoacrearunclimaintelectualenelquelafe
enlosmercadosyeldesdnporelsectorpblicoamenudoseimponenalosdatosobjetivos.
Lospasesenvasdedesarrolloseapresuraronaabrirsusmercadosdecapitales,apesarde
lasadvertenciasdequeesopodraexponerlosacrisisfinancierasdespus,cuandolascrisis
llegaroncomoeraprevisible,muchosobservadoresculparonalosGobiernosdeesospases,
noalainestabilidaddelosflujosdecapitalinternacionales.Laliberalizacindelaelectricidad
seprodujoapesardelasclarasadvertenciasdequeelpoderdemonopoliopodraserun
problemadehecho,altiempoquelacrisisdelaelectricidadenCaliforniaseguasu
evolucin,lamayoradelosanalistasquitabanimportanciaalaspreocupacionesporel
posibleamaodelospreciosalegandoquenoeranmsqueteorasdeconspiracin
descabelladas.Losconservadoressigueninsistiendoenqueellibremercadoeslarespuesta
alacrisissanitaria,frentealasabrumadoraspruebasencontra.
LoextraodelabsolutismodeFriedmanrespectoalasvirtudesdelosmercadosylosvicios
delEstadoesqueensutrabajocomoeconomistatericoeradehechounmodelode
comedimiento.Comoyahesealado,hizograndescontribucionesalateoraeconmicaal
resaltarlaimportanciadelaracionalidadindividual,pero,adiferenciadealgunosdesus
colegas,sabacundoparar.Porqunomostrelmismocomedimientoensupapelde
intelectualpblico?
Larespuesta,sospecho,esquesevioatrapadoenunafuncinesencialmentepoltica.Milton
Friedman,elgraneconomista,sabareconocerlaambigedadylareconoca.PerodeMilton
Friedman,elgrandefensordelalibertaddemercado,seesperabaquepredicasela
verdaderafe,noquemanifestasesusdudas.Yacabdesempeandolafuncinquesus
seguidoresesperaban.Aconsecuenciadeello,larefrescanteiconoclasiadelosprimeros
aosdesucarreraseconvirticoneltiempoenunargidadefensadealgoquesehaba
convertidoenlanuevaortodoxia.
Alalarga,alosgrandeshombresselesrecuerdaporsusvirtudesynoporsusdefectos,y
MiltonFriedmanfuedehechounhombremuygrande,unhombredevalentaintelectualque
fueunodelospensadoreseconmicosmsimportantesdetodoslostiempos,yposiblemente
elmsbrillantecomunicadordelasideaseconmicasalosciudadanosengeneralquejams
hayaexistido.Perohaybuenasrazonesparasostenerqueelfriedmanismo,alfinal,fue
demasiadolejos,comodoctrinayensusaplicacionesprcticas.CuandoFriedmaninicisu
trayectoriacomointelectualpblico,haballegadolahoradellevaracabounacontrarreforma
contraelkeynesianismo,ytodoloqueesoconllevaba.Peroloqueelmundonecesitaahora,
dirayo,esunacontracontrarreforma.paul
krugman
PaulKrugmanesprofesordeEconomaenlaUniversidaddePrincetonypremioNobeldeEconoma2008.NewYorkTimesService,2008.
TraduccindeNewsClips.

EDICIONESELPASS.L.

http://elpais.com/diario/2008/10/19/negocio/1224422070_850215.html

11/11

S-ar putea să vă placă și