1

EDITOR: CUSTANDIN TRANDU

Cartia esti tipusit tu Albanii la tipografia Argjiro
Ghirocastro cu agiutara a autoru Custandin Trandu.

Art Designer: Autoru

Copyright Autoru
ISBN: 978-9928-102-75-1

GJIROKASTR 2015 GHIROCASTRO

sh-tsi voi s-hiu mini az

*Ap aratsi di la shopat
*Pni cald dit cireap
*Cash tu pita armneasc
*Lunjin tu sindukea li-dadi
Vi li-dau tuti-a vau!
Sh-dit vrearea mea ti Voi, tu Voi, vreari s-acreasc
Ti-armnj sh-ti Fara Armneasc !...

Dini Trandu
3

Custandin Dini Trandu

Lunjina dit sinduki

Prmithi ti njits sh-ti mri

Isturii-Poemati-Minduieri-Cntitsi
Editsia 2015

Aradha tu carti
Dedicatsie6
Zboru ti Custandin Dini Trandu7
Zboru ti-ankiseari.14
Pirmithi ti njits sh-ti mri
Rdztinj...........17
Oclj di pulj.54
Pleasa di-ndzean-hoar-al Dumidz.73
Isturii di Zmani
Giunamea al Thanasi Nastu98
Papu sh-pita di curcubet..144
Un minti zur152
Trastu-ali bani ..187
Iu hii li papo........................................199
Lirica romantica
Hai, dipun..212
Tini sh-mini.214
Dzli kiruti.....217
Dau giumitts..219
Suflit di primuvear.221
Hiu ama nu hiu?!................................223
Icuatsii di zboarr..225
Lunjina dit sinduki.227
Un-yis ti Armanamea..229
Minduierili a meali232
Vrearea Armneasc....234
Zboarr di-ndzean....236
Lirica ti cntitsi
Cntitsi ti patriotism259
Cntitsi ti cilimeanj..276
Cntitsi ti minduiari..284
Cntitsi di vreri sh-dor.293
Cadhuri cu str-aushi..325
Cadhuri cu bana dit zmani335

Dedicatsia-li carti:
Ti tuts atselji tsi s-alumt, Armnamea sh-limba armneasc
s-nu kear !
Cu ahndoas vreari sh-ahoryea dukeri,
Ti maia Catrina sh-papu Nisa Preftu aflats tu-un hoar dit Epir:
Pleasa di-ndzean
Ti muma Hrisula sh-papu Thanasi Trandu aflats tu csblu dit
Curceau
Ti dada meau Yianula sh-tati-a mel Tic Trandu
Tinjisiti haristuseri ti sotsu-a mel bun, drut patriot ti-Armanami,
Spiro Poci di Ghirocastro, tsi mi-agiut s-u tipusesc aista carti la
tipografia Argjiro-Gjirokaster.

Mrtirisiri
Aist carti u-scrirai dicra nji s-i turnar tuti minduierili a
meali, tsi nji li-aveam pitricut uspets tu munts-a strppnjilor-a melj dit Epir, iu sh-dzua di-az, crvnji
ncrcati cu sufliti armneshti bat cljiurili ta si-sh-afl
ishia pi vr top di munti...
Minduierili-a meali s-primnar sh-eali sh-featsir muabets,
deadun cu suflitili-a ppnjilor-a melj sh-alntor oaminj
druts, sh-tora vini oara, voi tsi-avets vreari sh-dukeari ti
suflitu armnesc, s-li dutsets aisti muabets ninti

Custandin Dini Trandu

Di-anda njic nj-arsea s-mi ker pit pdurea di la mardzina-li

hoari. Di multi ori, veara, mi-arucuteam tu-iarb, shideam pi
pltri, mutream tseru sh-lj cftam mrdzinili, tish cnda vream
s shtiu ma di s-bitisesc iuva...Cum shideam arucutit tu-iarb,
ishia di-avigra, cnda vrea s-mi bag tu som...Vr pal di
vimt kindurea di nj-adutsea njiurizmi di liliuci mash ta s-u-alas,
si s-agioac niheam, cu peru-a mel di ficiuric...Cti vr pulji
azbuira pi disupr, sh-dapoia kindurea pi vr lumaki, sh-actsa
s-bat un iho di harau c afl un loc ta si-sh discurm
7

adiljiaticu...Ma-nclo, s-avdza un ca vreav nicumtinat dialghini, tsi di tahinrili, dipuna mult nicukiri, di pi-arazili di soari,
tish namisa di liliuci, di sh-umplea ghiumili cu polenu ti-njiari.
Mini, ca pit-yis, ascultam inima locui cum bati, ama dapoia,
dukeam c tsi s-avdza ira inima meau, sh-minduiam c locu sta
di nu s-min ici, ta s-nj-u ascult el inima. Cthi vloar
mutream, cu-oclji mash pi giumitati zdicljish, ponjlji di-avigra;
nji si-prea c-isha dit loc ca niscnti ayialmi murni, tsi
pruscutea pndza njir-a tserui cu-aumbri verdz; minduiam, c
tu-atseli ayialmi murni s-ascundea kirolu, ta s-nu lu-vead
oaminjlji cum treatsi; cum shideam tes tu-iarb, dukiam c
dada natiura, nj-u ndisa inima cu soi di soi di simitsi, dit cari
acriscur vrearea sh-dukerili-a meali ti-ban...
Cti vloar, mutream di-avigra sh-nji si prea c, aco iuva, mult
alarg di mini, tseru dipuna di s-aduna cu locu; cu mintea mea di
ficiuric di tsintsi, shasi anj, pistupseam c atsea va s-ira
mardzina-a tserui; imnam vr shati ct atsea mardzin ta sagiumg la ea, s-ved c tsi sh-cum easti, sh-tut mi ciuduseam
c fudzea di mini; anda kinduream, kindurea sh-mardzina tishcnda mi-ashtipta; ma imnam ninti, sh-mardzina prnjia di smina ninti; ma imnam ct npoi, sh-mardzina cnda s-aprukea,
dip cnda s-agiuca cu mini. Mini tindeam mnjili sh-auram: "o,
la mardzin, st niheam s-yin la tini...ashteapt-mi niheam sti-agiumg..." . Tu-un dzu tati mi scul di tahinrili s-neg sdau tu-cutar. Cutaru ira ashtirat pi-un dzean, nu diparti diatsea pdurici, tsi nji-u-aveam fapt soats; cum imnam, cftam
mardzina tserui, tsi ninga nu s-videa di scutidea, tsi mizi-mizi strdzea di pi loc, ca vr moashi tsi sh-ns, mizi-mizi sh-lu8

aduna ausheaticu di pit cljiuri...Cum imnam ca-ayunjiusit,

vidzui tsi nu nj-avea vidzut oclji pn tu-atsea dzu; di dinintea
meau, aco alarg, iu shteam c easti mardzina tserui, un ca
pndz aroshi acts si s-tind pisti locu...Mushuteatsa-ljei mi
myipsea, sh-di atumtsea-nj bgai tu minti, dit-atsea pndz
aroshi, s-arup un cumat ta s-lj-u duc-ali dadi si-nj fac un
cmeashi mash ti Dumnica; sh-dzua di az nj-arseashti spistupsec, c va s-yin atsea dzu, anda va s-agiumg si-nj fac
cmeashi nau, dit-atsea pndza-aroshi, tsi u-ashtear apiritu di
soari, pi mardzina iu s-adun locu cu tseru...
************************
Dini, s-amint tu Rumunia, tu Yinar 1948, tu-un hoar cu numa,
Dudestii-Noi, la vr dzatsi km alargu di csblu Timisoara, ditun fumelj di-armnj-frshrots. Dada lui, Yanula, fu-amintat
tu-hoara Pleasa di-nzean, sh-afendu-su, Dimitri, s-avea
amintat Curceau, Arbiunishia di-az. Gimnaziu lu-featsi la
Timishoara sh-dapoia fudzi Bucuresti, iu bitisi Academia di
Shtiintsi Iconomtsi. Numa Dini yini di la Custandin. Di-anda njic,
Dini-avea hari sh-vreari ti muzic sh-ti literatur; acriscu tu-hoar
pn di 14 di-anj tu poala-ali dadi natiura sh-namisa di-armnj cu
rdztinj dit munts-a Pindui. Di la mum-sa Hrisula (amintat
Curceau) Dini-nvits multi isturii dit bana frshroteasc shalumpta armnjlor, cu gretslji sh-cu turtslji, tu munts-a Epirui, ta
s-li tsn limba, relighia sh-adhetsili armneshti, s-nu s-kear.
Tu-anjli di studentsii, acats s-cnt cu-un parei di students, cu
numa Modern-Grup, muzica Pop-Rock, sh-cu talentu-a lui
9

agiumsi un di nai mai cnscuts Rock vocalist dit Rumunii. Tu anu

1986, u-als Rumunia sh-agiumsi tu-Amerikii, iu baneadz shdzua di-az; tu-Amerikii acats s-dukeasc, c limba armneasc
easti pi-cali si s-kear; vidzu c tu-Amerikii cilimanjli sh-nitsi
printlji-a lor, nu para u-zbursc limba armneasc. Dini acats
s-fac muzic rock pi limba armneasca, sh-tu anu 2001, deadun
cu nicukira-lui Anca, scoasi protu CD, cu cama mushatili cntitsi
di muzic country- rock pop dit repertoriu internatsional, cu
lirica fapt di el pi limba armneasc; ira prota oara cndarmnjli putea s-avd muzica-al John Lennon (sh-alts) pi limba
armneasc.
Dini minduia c aist soi di muzic, cntat pi limba lui di
dad, va s-hib aprukiat cu harau di tiniramea armneasc,
ta s-u duc limba ninti s-nu kear. Dini vru s scoat tu migdani,
c limba armneasc nu easti ma pirghios di-alanti limbi
internatsionali, sh-c limba-lui di dad, s-uidiseashti mult ghini
sh-ti muzica mudern. Dini apufusi di scoasi ninga dau CD-luri,
tsi-avur mult success tu tiniramea armneasc dit Balkanu, iu,
tu anu 2010, ti prota oar, Dini featsi un volt di vidzu locurili-a
strppnjlor-a lui, Pleasa di-ndzean, Curceau, Muscopoli; cuaist furnjii, vidzu sh-horili armneshti dit Grtsii sh-duki c-aco,
tu-atseali locuri, irra-angrupati rdztinjili / zrtinjili-a lui; scrisi
un prmith cu numa Rdztinj tsi fu tipusit tu-Arbiniushii shlo premiu di-cama mushat pirmth tu-anu 2010 di la SSAAM di
Skopjia. Dini ari scris sh-multi poemati sh-isturii tsi vr dzu
va s-li-adun tu-un carti di literatur armneasc. Dit cntitsilial Dini s-azvoami un dimndari ti vreari, akicseari sh-unitati
namisa di-armnj; CD-lu dit soni, (2012), cu numa Sculats dit
10

Som, easti un dimndari ti tiniramea armneasc s-u veaglji

limba armneasc s-nu-kear.
Tu lirica di cntari, Dini sh-li spusi tritserili sh-dukerili dit bana lui
di-anda u-als hoara iu s-amint, sh-pn dzua az. Tu cnticu
" Ctse la dado" ni dztsi cum u-als hoara/vslia iu bn pn
la 38 di ai, sh-fudzi tu Xeani, ama aist fudzeari u veadi ca un
blistemu ...ctse, ctse la dado/ di-iu vini aist blstem/sbnedz tu xeanea lai/tu Xeani s-aushedz. Protu an tu Xeani
(Germania 1987) Dini s-dukea ca vr keatr di pit cali; tuti, diavigra iu s-primna (sucakea, casili, ponjlji, pulji tsi azbuira),
cnda lu-ntriba:" tsi cafts tini-aua? Nu-ari vr ananghi di tini...
Tu cnticu Keatra (un di nai ma mushatili compozitsii-al Dini)
dztsi...est-n keatr di pit cali/tuts mi calc-n-cicioari/mini
aur, aur c mi doari/vr nu mi-avdi, ananghi nu-ari... Doru
di cas, di cilimeanj sh-nicukira lui, di prints sh-frats s-ashtir ca
vr lngoari greau tu suflitu-a lui sh-aist dor lu-spusi tu
cnticu Nji-ntreb steaua iu dztsi...nji-ntreb steaua noapti
di noapti/ctse-nj mi dusi ahnt diparti/ctse nu-nj mi-als sbnedz rihati/ tu hoara iu s-featsi tati/O, la steauo, o, la
shcret/tsi-nj ftsesh cu-a meau et/di vruts, moi, mi
disprtsash/cu cai si-nj gioc sh-cu cai s-mi bash...Doru ti
fumelja lui (nicukira, feata sh-ficioru) tsi armasi tu Rumunii
ninga trei anj dicara fudzi tu xeani, lu-spuni tu cnticu Iu eshti la
vrut?...bati un vimt aratsi/ved pulji cum s-adun/mash
mini stau n-cali/mutresc norilji cum s-avin/Iu eshti la vrut/
vrut ct eshti diparti/ashtiptam az s-vineai/ma az vini mashun carti.. Tu cnticu Tu Amerikie ni spuni tsi pts dicra
11

acts s-bniadz tu-Amerikie...ore, vinjiu tu-Amerikie/ta s-fac

vr purcukie/sh-pn s-nvets s-dzc n-dau zboar/nji si
frmsi limba-ndau.../ sh-di la soi nvitsai mash un lucru/cum sfac dulari...Dupu vr 15 di anj di Xeaniti, Dini ni spuni ti
tritserili sh-dukerili dit bana lui (ca un final di carti) tu cnticu
Bana meau ...Di-anda njic tut-nyisam/si-nji fug s-mi-analts
s-ved lumea tut/mult algai, multi trcui, multi-am vidzut.../
trcui pi munts, api trcui, pit ploi sh-furtunj sh-pit vimt-aratsi/
mi-nkidicam, ma mi sculam, nu mi-aspram, mash ninti
nidzeam/vr nu putea dit calea mea, vr nu putea s-mi
kindureasc/ s-agiumg pi tser-n stea, bana s-nji-u
anyilitseacsc... Ma tuti aisti trtseri s-tukea, ca gljetsu tu ap
cald, tu-doru di hoara lui, ti papu-a lui...ma doru-a mel, ti
hoara mea/ti papu-a mel tsi-nj dztsea/ mash pni lai s-mts
cu cashu/ ma vrutslji vloar s-nu ts-alash/ cu cai si-nj gioc sh-cu
cai s-mi bash/ tu-xeanea lai...
Tuti angrpserili-al Dini, di la prmithi, isturii, poemati,
minduieri, lirica ti cntari, sunt scrirati cu-un cundilju muljiat
tu-un milani ahoryia, amisticat cu soi di soi di hromi: di vreari,
di dor, di dukeri sh-minduieri ahndoasi, di shici, di zboar ti
inim sh-ti suflit, sh-tuti aisti, pruscutiti cu kicuti dit vrearea lui
ti bana sh-ti fara lui armniasc. Tu poemata Vrearea
armniasc, Dini dztsi...az voi s-hiu ap aratsi dit
fntn...voi s-mi dau tu cupi di malm armnjlor cu seati di
vreari armneasc.../ az voi s-hiu pni cald hoara tut s-mi
anjurdzeasc /sh-armnj cu foami di vreari, dit mini si shreasc.../..../... Sh-tsi voi s-hiu mini az, ap aratsi, pni cald
12

sh-cashu tu pita armneasc/vi li dau tuti-avau sh-dit vrearea

mea ti voi, tu voi, vreari s-acreasc/ ti-armnj sh-ti Fara
Armneasc ...
Ti Dini, alumta ti-Armnami lipseashti si s-duc ninti, cu vreari
armneasc, unitati sh-akicseari namisa di-armnj; aist alumt
easti un borgi smt, alsat di str-ppnj, ti tuts atsei tsi sdukesc Armnj....

Custandin Dini Trandu

13

Zbor ninti
Nj-aduc aminti, s-aveam vr patru, tsintsi anj, c muma tsinea
tu-udlu-a ljei un sinduki, tsi pi mini mi myipsea; cti vloar uvideam muma cum u-zdicljidea, di loa di nunt, vr shamii, ic
vr batanii kindisit di u-ashtira pi-crvati, ic tsiva prpodz, i
vr jaket di-ln, ic vr cadhur, ic orili-a afendu-su sh-tut
li-mutrea kirut tu-minduierili-a kirolui tsi cnda lu-tsnea-ncljis
tu sinduki mash ti sufltu-a ljei.
Ti mini, sindukea ira ca vr pirmith tsi nu nj-u lu-avea spus
muma. Vhi nj-u duki ns mirakea meau ti-sinduki, c tu-un
dzu, mi-acljim la sinduki di u-zdicljisim deadun. Oclji-a melj
tish cnda videa cum s-zdicljidea un carti di-pirmithi, sh-cathi
lucru dit sinduki, tish cnda ira ti-mini, un pirmith-ahoryia.
-Mum, u-antribam mini cu-un boatsi diznjirdat di ficiuric,
cnd va nji li-spunj tuti-aisti pirmithi? Ctse li-tsnj-ncljisi aua tu
sinduki?
-Uh, curbani muma, nj grea ns, sh-mi bsha tu-frmti, a-s tsi
li-spun muma un cti un....Ama nu-apuc mrata mum s-nji
li-spun tuti, c u-ljirt Dumidz di-ahnt aushatic.
Vhi di-atumtsea nj-intr tu-minti, c vr dzu va li-scot mini
tu-lunjin tuti atseali pirmithi, tsi li-avea adunat muma tu
atsea sinduki, sh-ia, vini oara s-v li-spun sh-avau tu-aist carti,
tsi ti-htrea-li mumi, lj-u bgai castilea numa Lunjina dit
sinduki

14

Dit aist sinduki scosh pi-aradh, soi di soi di-angrpserimpultiti cu hiri di lunjin: pirmithi ti-mri sh-ti njits, poemati
sh-cntitsi ti-vreari, ti-dor, ti-giunamea ppnjilor, ti-minduiari, ti
cilimeanj, zboar aleapti mash ti-minduieri ahndoasi, isturii tsi
s-ar fapt sh-tsi nu s-ar fapt...tuti-nviscuti tu-stranj kindisiti cu
vreari sh-dukeari armniasc, sh-pruscutiti cu niheam di
njiurizm frshiruteasc.
Aidits tora deadun, s-u zdicljidem sindukea-li mumi,
s-videm c tsi va s-aflm nunt, s-li scutem tuti tu-padi, tish
cum sh-u scutea paia, featili anda s-mrta.
Custandin Dini Trandu

15

Prmithi
Ti njits sh-ti mri

16

Rdztinjili

Haristuseri a-li hilji a meau Loredana Trandu ti grafica ti aist

pirmith

17

Zboru ti Cartea Rdztinjili

di

Kira Iorgoveanu Mantsu

.CUSTANDIN TRANDU Rdztinjli Prmith ti njits sh-ti mri

Cu furnjia a Mariljei Adunri a Armnjiloru di Muscopuli alncir

crts, CD-uri tr cari, cu kirolu, va s-nyrpsimu
Aest aradh va s zburmu di cartea alu Custandini Trandu
RDZTINJLI.
Cartea easti tipusit tu Albanii, la tipoyrafia ARGJIRO
Ghirocastro, cu agiutarea a autorlui Custandin Trandu shi ali
Sutsati A.F.A. Paris shi cu vrearea a Prezidentului ali Tinjii alishtei
sutsati, domnu Iancu Perifan easti-nyrpsitu pi frndza dau.
Editor: Spiro Poci, Kristo Goci, Niculaki Caracota.
ISBN: 978-99943-48-97-8
Cartea easti multu musheat: tu unu formatu mari, cu yrami
mri, cu caduri ditu lumea armneasc, cu zuyrpseri di-a
autorlui, uidusiti tr aestu prmithu.
Lu cnscuiu Dini Trandu tr-ndau sticuri di oar Curceau shMuscopuli.
Vidzuiu mashi haraua tsi-nyilicea tru ocljii-a lui, c s-afla
anamisa di-ahnt armnami. S-videa c di multu purta aestu
doru cu elu!
Lu shtiamu cnttorlu di rock armnescu tsi n-avea adus
ahnt harau sh-mushuteats, ascultnda cntitsli
avdztsloru Beatles, tu limba a noast.
Nu di multu kiro, adusi tu grupurli armneshts di pi internetu
unu vimtu sntosu: hbrli-a lui suntu daima unu mesagiu tr
Vreari, Ackiseari, Unitati.

18

Adyivsiiu di multi ori Rdztinjili shi cathi oar aflaiu sh-alti

mushutets, dealihea giuvairi litirari. Tutu pirmithlu easti unu
ahoryea giuvairu litiraru!
Tu un muabeti cu Dini, dzsi c nu shtii cumu lj vini idheea shcumu u-ashtirnu pi carti Canda lj-u spunea vr! Poati atsea
boatsi di cari zburashti tu carti, boatsea ancestral,
strausheasc, tsi nu keari vrnoar!
Pirmithlu ari unu adrmintu mutatu cu mult msturlki: ti
tsni cu suflitlu la gur shi ashtepts s-vedz ct iu va ti duc
Cndu lu-adyivsiiu pi gruplu di internetu, bgatu pi cumts,
dukiiu idyia tsi dukeamu cndu paplu n pirmithusea: canoar
nu bitisea pirmithlu tu un sear S-dizvrtea pi ma multi seri
shi suflitlu a meu di cilimeanu mizi ashtipta s-yin alant sear,
tra s s-duc pirmithlu ninti
Pirmithlu alu Dini Trandu ahurheashti cu un cali tu horli
dituMakidunii. Putea s-dzc di un cali tu horli armneshts,
ama Dini Trandu fatsi cu shteari aest localidzari, ti itia c
simbolu Makidunia easti ca unu hiru aroshu a pirmithlui.
Va s-dzc, ditu ahurhit, n toarn tu Isturii Calea autorlui
easti un initsiatic, di cnushteari a lui ishishi, deadunu cu a
farljei a lui
Tu cartea Rdztinjli, Tricutlu, Prizentulu shi Yinitorlu suntu
ligati cu msturlki ca tu unu dealihea filmu.
Dini Trandu ari un ahoryea puteari di zuyrpseari shi, cu ptsni
zboar, n tindi dininti, ca pi pndza di cinema, cumts di filmu
etimu tr unu rejizeru. Turnarea nicukirloru tu hoar, bsearica
pryisit, easti un di-atseali ma musheatili prts/secventsi di
aestu filmu.

19

Dini Trandu vru, fr di-alt, s-da un noim istoric a pirmithlui,

tr-atsea s-aleadzi tu carti unu leit-motivu/obsesiuni - zboarli
di cama di dau njilji di anj:
Di cama di dau njilji di anj:
- armnjilji caft rdztinjli
- muma moashi ashteapt-n hoar s s-toarn nicukirilji
- boatsea preftului Vasili s-avdi tu bsearica ditu hoar
Pirmithlu easti-mplinu di simboluri shi idhei di un mushuteats
ahoryea shi-ndau di eali va li lomu pi-aradh:
-RDZTINJLI-avem aua si cama di dau njilji di anj, tsi cftm
rdztinli shi afm multi, ma nu shtim cari sntu atseali bunili
Cftm rdztinjili a noasti di la straushi, c tricur di cama di
dau njilji di anj sh-ninga nu li shtim rdztinjli; s-misticar cu alti
rdztinj sh-nu li udusim dotunyrpseashti Dini Trandu.
Cftarea easti simbolic shi dutsi la suflitlu armnescu:
Rdztina s-u cftats tu suflitu, c aco easti sh-noi, armnjilji,
mashi un rdztin avemu unu suflitu armnescu Himu
ligats unu di-alantu sh-ti-atsea n vremu ahntu() Tuts un
soi himu c
mash un rdztin avemu tuts. Ash cum pomlu ari un
rdztin sntoas, tsi fatsi njilji di dedz ash sh-noi. Noi himu
dedzli!
-BOATSEA cari nu keari shi u-alsmu di la unu la-alantu. Ma
s-tindemu metafora, putemu s-dztsemu c boatsea easti
LIMBA.
Ascultats tsi musheatu u dizvrteashti Dini Trandu aest
metofor cu boatsea: Aoa, noi u-alsm boatsea di la unla
alantu Atselj tsi s-duc ct Dumnidz, nitsi tsi s-ducu, u-alas
boatsea acas, s-n mutreasc casili, horli, biseritsli; uangrupmu omu cu mult tnjii, ma boatsea nu lj-u-ngrupmu, u
tsnem ca un nastimat.
20

Sh-ash, boatsea a noast boatsea armnjilor, nu kiru pn

tora Ashi easti aua, la noi, la armanjlji dit Makidunii Sh-atsea
boatsi tsi u ai tini, nu easti a ta, easti a pap-tu, a tat-tu, ic ali
dadi a ta c sh-elj di-aoa, dit Makidunii, u-ar luat
boatsea Bgats oar ctu angreac autorlu pi loclu Makidunia!
-BSEARICA easti altu simbolu di simasii tu pirmithu. Canda
vedu dininti un bsearic di Muscopuli sh-canda prosuplu a
preftului Vasili ditu pirmithlu alu Dini Trandu s-toarn tu
prosuplu a preftului Samara - andmusitu st iarn - cari-nj si
fnrsi ca atselu cari aveaglji s-nu kiremu boatsea
armneasc!
Zuyrpsearea a bsearicljei, cu lunjinj apreasi di njilji di anj, cu
boatsea a preftului nividzutu, cu cntitsli tsi li-avdi autorlu, ti
fatsi s-dukeshts c ti trecu hiri-hiri Cntitsli yinu ca un pal
sntoas di vimtu shi suntu-mplini di dramatismu:
Eeeeeeee Oh, lea steau, ctu bnash/ Dz-nj straushilji iu ljngrupashi/Voi s-l duc niheam ap,/Si-lj-ntrebu cai mi-ar
blstimat! shi Eeeeeee.. Oh, lea steau du-mi npoi/La-a melj
munts sh-la a meali oi/ Aco iu sh-Alexandru s-featsi/ Si-lj-aduc
sh-a lui niheam di-ap aratsi!
-PITA easti unu simbolu cari n dutsi cu mintea la pnea
crishtineasc.Tu videala alu Dini Trandu pita ari puteari
mayic: ea poati s-adun armnamea tu Vreari sh-Ackiseari.
Un idhee multu musheat, cu noim crishtineasc, easti: s-beai,
s-mts Tini sh-ti-Altu. Va s-dzc, Tini nu hii UNU, SINGURU Hii
TUTS, DEADUNU, sh-maca tini mts di pit sh-beai ap aratsi ditu
ghiumu i ditu pihadi, agiuts s s-fac ciudia: un pihadi unu
suflitu un rdztin
Aest easti UNITATEA armneasc tsi u-nyiseadz Dini Trandu!
Tamamu cndu minduimu c rdztinjli s-aflar, pirmithlu sdizvrteashti ma largush-adutsi nintea a noast altu personagiu-

21

cljeai/simbolu: ALEXANDRU ATSELU MARLI. Sh-ashi, Dini

Trandu leag rdztinjli di Makidunia alu Alexandru Atselu Marli.
La frndza 47 putemu s-videmu cnscutlu caduru alu Alexandru,
tu alumt, cval.
Partea di pirmithu cu Alexandru ti-alnceashti, cuturbur Easti
unu di nai ma musheatili texti tu limba armneasc tr Alexandru!
Custandine, voi s-ti-antrebu nica un Naca shtii iu easti
angrupat Alexandru a nostu atseli Mari, c vremu si-lj dutsemu
sh-a lui niheam ap aratsi Mini dushu mna la keptu shaurai:aoa easti angrupatu Alexandru Lu-actsai Yoryu di mn
sh-lj-u bgai pi keptu a lui shi-lj dzshu: atsia easti angrupat
Alexandru!
Deapoia, mi-alinai pi un mulari mi-anltsai pi cicioari sh-aurai:
tora shtits iu easti angrupatu Alexandru a nostu? Ca la unu
semnu sh-dusir mna la keptu sh-aurar di s-avdz pn tu
dzeana di munti Aoa easti angrupatu Alexandru! Tu suflitlu a
nostu!
Sh-ashi Alexandru Atselu Marli easti unu di-a nostu, dipusu, ditu
lumea xean iu fudzi shi nu s-turn, tu suflitlu armnjiloru
Un viziuni multu musheat, unu mitu turnatu tu armnami
Cartea alu Dini Trandu, mplin di seamni, noimi, simboluri, idhei, eastinyrpsit cu unu singuru doru: Armnamea prindi s-shi afl rdztinjili,
ISTURIA tu VREARI, ACKISEARI, UNITATI!
Mesagilu ditu soni a pirmithlui easti optimistu ashi cumu suntu shcntitsli cu cari Dini Trandu n poart tu un lumi armneasc tsi s-pari
c nu va s-kear vrnoar:

Sh-dzuua di adz nica ardemu sh-mcmu pit c pita shvrearea armneasc nu s-bitisescu vroar! Nu kirumu! Nu
kiremu! Nu va s-kiremu!
Kira Mantsu
14.09.2010

22

Rdztinjili
Cnd un trup moari, moari mash un ins
Cnd un suflitu moari, murim tuts niheam

Ore-nj dzsi dada, di ahnt kiro, s-neg s-ved horili dit

Makidunii. Dupu vr trei dzli di-cali, agiumsh tu-un hoar
ashtirat pi-un dzean di munti.
Mutream nastnga, nandreapta, nu videam vr lai om; hoara
dip fr-di oaminj. Ore, iu s-hib aici oaminj, dzsh mini tu mintea
meau? Ma nitsi nu bitisii minduita, c vidzui, ct bitisita di-cali,
un moashi; shidea mardzina di-cali sh-cnda mutrea ct
dzeana di munti.

-O, la mum, grii mini, iu sunt oaminjlji? Ctse hoara easti fr di

oaminj?

23

-Cuu, li ficioru-ali mumi, nj gri ns, cu oclji-nlcrmats. Ia,

shed aua n-cali, di cama di dau njilji di anj, sh-tut lj-ashtept
nicukirlji dit hoar, si s-toarn dit munti.

Anda avdzai, dzsh cu mintea, c vhi easti fudzit di minti, ama,

ea cnda nj-u-aduki minduiarea, sh-dzsi ninga unoar, cu
boatsea ma-analt:
-Di cama di dau njilji di-anj fudzir tuts tu munti, sh-mi alsar
mini s-u mutresc hoara.
-Ama tsi caft tu munti di-ahnts anj, antribai mini cu mult
nipistupseari
24

-Cuuu, li curbani muma, s-dusir sh-mi alsar, ama cpsi

s-dzc alti zboar c lji s-i nicar tu gurmadz, sh-acts splng.

-Mum, grii mini, shi nji-si featsi njil di ns, cum u-videam c
plndzi; st rhati! Ia, tora va s-neg tu munti sh-va ts-lji-aduc
tuts acas

25

-Cuuu, li ficioru-ali mumi, ash s-ts-agiut Dumidz! A s-ti bashi

muma, shi nj-u-acts capu cu dauli mnj sh-mi bshe tu frmti.

-Ia, easti un mulari atsia tu-ubor; aidi, s-ts da muma shi-un

trast cu pit, un grundi di-cash, sh-un vutsel cu ap aratsi.
Aidi, s-nedz ghini!

26

Aist mum nu easti dip fudzit di minti nj-dzsh cu mintea, shinclicai pi mulari sh-luai calea ct tu munti.

Agiumsh tamam cnd ascpita soarili, tish cnda vrea si

27

s-ascund dupu un top di munti.

Nu dipunai ghini di pi mulari, s-nj-ashter s-mc niheam di
pit, cnd, tsi si-nj vead oclji, sh-nu pistipseam ti tsi videam
Cama -nclo di mini, sum un pom ca uscat, ira un om cu
capu-ntroc sh-cu cicioarili-n-sus;

Ma-nclo di-el, alt, sh-alts sh-ma-nclo; ore, nu pistupseam tsi

videam; nj fricam oclji, ama tut atsea videam; un pduri di
28

oaminj cu capu-n-troc sh-cu cicioarli n-sus.

Dzsh tu minti c nac li-videam ash di foami, ama ira tuti di

dearihina.
Mi sculai di-aco di-iu iram, mi-aprukeai di protu tsi ira sum

29

pom, sh-lu trapsh di cicioari di sh-lu scoasi capu di-n-troc.

30

-More, cari eshti tini di mi crteshti, antrib omu

-A bre, tsi fats atsia, antribai mini cu nipistupseari ti tsi videam.

-Cftm rdztinjili, dzsi el. Him aua, di cama di dau njilji di
anj tsi cftm rdztinjili. Aflm multi, ma nu shtim cari sunt
atseali bunili...
-Bre, crishtine, dzsh mini, tsi li vrei rdztinjili? Ia, am mini pit,
31

trastu lu-am-mplin di pit, di la muma Vanghea.

-Ore, nu cftm rdztinj ti-mcari; n-li cftm rdztinjili-a
noasti, di la str-aushi, c tricur cama di dau njilji di-anj
sh-ninga nu li-aflm dot rdztinjili; s-mintir cu alti rdztinji
sh-nu li-uidisim dot

Cndu avdzi tsi dzsi, cdzui niheam pi minduiari.

32

-Ascult aua, dzsh mini, mini vinji s-v spun c shtiu iu sunt
rdztinjili.
Acljiam tuts nicukirlji, s-dipun tu-hoar. Mini va s-v-ashtept
la bsearic...
Anclicai pi mulari, mi turnai tu-hoar sh-kindurii la bsearic.
Cnd agiumsh la bsearic, ira ca scutidi. Videam stealili cum
actsar s-lu-kindiseasc tserlu cu lunjinj, alti ma mri, alti ma
njits, sh-cnda tuti-nj ftsea semu cu oclju.
-Nu-am oar mini ti voi tora, dzsh mini, taha zburnda cu eali;
va s-ftsem muabeti altoar
Intrai nuntru tu bsearic, sh-tsi-nj videa oclji, nu ira ti
pistupseari; tut bsearica ira-mplin cu tseri apreasi.
Ore, cai li-apreasi aisti tseri, sh-cai li-tsni apreasi, dzsh tu
mintea meau, cu ciuduseari.
Cum shideam ash, kirut tu minduiari, avdzai un boatsi, ama
tsi boatsiore, cnda-nj bumbunidza Dimidzlu tish-n-capu; ore,
mi tricur sudrili pi tuti prtsili sh-inima acts si-nj-bat, tish
cnda vrea s-nji-arsar dit kept
-Cari hii tini atsia, cnda bumbunidz boatsea, tish tu-urecljili ameali; sunt cama di dau njilji di-anj di cnd nu bg vr cicioru
tu-aist bsearic.
Mini actsai s-tramur niheam, c nu videam icivr s
zburasc; avdzam mash atsea boatsi.

33

Mutream di-avigra, s-ved, cari greashti, ama videam mash

aumbri, tsi cnda s-avina cnd pi-un mur, cnd pi-alant...

-F-ti gioni! F-ti gioni! F-ti gioni! nji grii mini cu boatsea ca
ascumt, taha s-nu mi-avd vr, c-nj vinir tu-minti zboarili al
papu...
-Ficioru-a papu, nj dztsea el cum mi giuca pi dzinuclji;
cashti cum di ts-intr frica vroar, di-itsido, s-dzts di trei ori:
f-ti gioni!
Cu mintea la zboarili-al papu, dzsh: f-ti gioni di trei ori, sh-ti
ciudii, nj fudzi frica.

34

Mi feci gioni, nj-u feci boatsea ma-ahndoas sh-grii:

-Ore, cai greashti?, iu-hii ta s-ti ved?, cari eshti tini?, tsi cafts
aua tu bsearic?
-Mini hiu preftu Vasili, dzsi el, ama mini ninga nu lu-videam.
Hiu preft di cama di dau njilji di-anj tu-aist hoar; nicukirlji
fudzir tu-munti, ta s-caft rdztinjili sh-mi alsar mini aua, ta
s-mutresc bsearica.
Mari ciudii tsi s-fatsi, dztseam mini tu mintea meau; muma
mutreashti hoara, preftu bsearica, sh-alants nicukiri caft
rdztinjili. Cnd avdzai, c easti preftu-ali hoari, cnda mi
hrsii niheam, sh-lj grii:
-Ama iu-hii? Yinu s-ti ved!
-Li ficior, dzsi preftu, mini murii di mult, mash boatsea
armasi di mini; murii di-foami, ama boatsea-nj neadzi ninga!
Birikeavits! Boatsea-nj neadzi di cama di dau njilji di-anj!
Cnd avdzi aisti zboar, giunamea meau di la papu nj s-i tuki di
dip! Actsai npoi s-tramur; mini tu-un bsearic goal, cu
njilji di tseri apreasi, cu aumbri tsi s-avina pi mur, sh-cu un
boatsi tsi cnda bumbunidza, un boatsi tsi zbura cu mini!
Bo. Bo, Bo...iu nj-agiumsh mini? dztseam tu minti, ama
dzsh npoi di trei ori: f-ti gioni!
-Ore prefte, ma ctse murishi di foami? Ia, easti un mum atsia
tu hoar; anja nj-u lu-umplu trastu di pit.
-Ah! dzsi boatsea, vhi dzts ti-muma Vanghea.
Li ficior, muma Vanghea s-i spigiur s-nu calc tu bsearic di
cnd lj-supsi capra.
-Ore, tsi ari s-fac capra cu tini sh-cu bsearica, dzsh mini
ciudusit.
35

-Atsa capr, dzsi preftu cu boatsea niheam ma-ashtirat,

s-lndidz, sh-muma Vanghia nj gri s-neg cu crutsea, taha s-u
fac ghini! Nesh mini s-ved capra, u-ghivsii, feci crutsea,
ama digeaba; capra mi mutrea, tish cnda iram vr tsap fudzit
di-minti, sh-pn tu soni supsi; di-atumtsea muma Vanghea nu
vrea s-mi vead.
Nitsi nu bitisi preftu isturia cu capra, c usha di la bsearic szdicljisi, sh-cai s-ved tu-usha di bsearic, ira muma!
Muma shidea tu pragu di-ushi, ama nu bg cicioru tu bsearic;
s-videa c ira ca-aspumat, sh-mizi-adiljia.
Cnd u-vidzui, mi lo harau c ved un om, c di-atsa
boatsi, mi-avea luat lhtarea; mi silighii ct ns sh-aurai, cu
harau:
-Mum, mum, cum di vinish aua?
Muma mutri ct mini, ma nu putea s scoat vr zbor
sh-adiljia ninga cu greu; mi lo di mn sh-mi trapsi nafoar dit
bsearic.
-Li, ficioru-ali mumi, mizi gri ns, shi-sh mina mnjili, tish
cnda vrea s zburasc cu-eali; s-toarn nicukirilji dit munti!
Pn s-nj-adun mini mintea, c nj-avea fudzit di dip aco
nuntru tu bsearic, muma cdzu-mpadi ca vr pit nicoapt.
-Mum, mum, aurai mini, sh-actsai taha s-u scol, ma ns,
ici, ira dus.
Ore, tsi si-nj fac?;nj vini tu minti s-neg s-lj gresc-a preftui
36

Vasili; mi silighii ct usha di la bsearic, ma dapoia-nj vini tuminti c aco, ira mash atsea boatsi tsi bumbunidza.
Kindurii lhtrsit sh-mi turai ct muma
Ore, tsi-nj ptsi, dzsh mini sh-mi loar npoi sudrili;
mi-aplicai niheam sh-u btui muma pi fats, ca sh-cum bati
vimtu, primuveara, frndzili dit pom. Nitsi nu tricu niheam di
oar, c acts muma si-sh min oclji.
-Cuu, tsi-nj ved ash ca steali, mizi shushur muma.
Ore-nj vinea s-plng di-harau, cnd lj-u-avdzi boatsea. Nu
shtiam ctse, ama nji s-i aliki mult inima di-aist mum.
-Mum, sunt steali dealihea, dzsh mini, mash c tini irai fudzit
niheam ta s-li vedz cama ghini, sh-bgai budza pi ardeari. Hii
ghini?,u-antribai mini sh-u-agiutai si s-bag pi cicioari.
-Ghini nj-esc, ama nu nj-iram fudzit iuva; nj vini niheam ca
milii, c nj-esc moashi, ama ghini nj-esc! Ti vidzu muma c
trtseai calea ct bsearic, sh-vinji, cuampatra, s-ts dzc c
dipun nicukirlji tu-hoar; cum zbura, muma sh-u
teasi mna sh-deadzitu mutritor ct dzeana di munti
Mutrii sh-mini ct-aco; ore, sh-tsi si-nj ved!? Un rl di
lunjinji cnda cura dit munti tamam ct hoar.

37

Mutream sh-mi ciuduseam di mushuteatsa tsi nji si-ashtira di

dininti
Mutrii ct steali, mutrii npoi rlu di lunjinj, s-videa tish cnda
dipunar stealili dit tser, sh-loar calea ct hoar; nji si prea
c iram tu-un yisu
Muma, vhi mi vidzu c iram ca kirut sh-nj dzsi:
-Uh, s-tsi fac muma! Tsi eshti ash ca fudzit? Ia, atselj sunt
nicukirlji tsi dipun muntili; cathishun poart-n tsear apreasn-tru mn.
Mini eram ninga kirut tu-atsea mushuteats di lunjinj, ama
u-antribai muma cu boatsea ca ciudusit:
-La mum, cum di dnsir-atseali tseri cama di dau njilji
di-anj?
-Uh, s-tsi fac muma, gri ns, sh-acts si sh-andreapt
pdyieaua, c ira ca shutst di la-atsea cdeari; atseali sunt tseri
armneshti! Nu s-asting vloar putes!
38

TSEARA ARMNEASC NU S-ASTINDZI VLOAR!

bumbunidz boatsea-li mumi, ma lai ca-atsea-a preftui, sh-mutri
ct dzeana di-munti; oclji-a ljei, cnda lji s-apreasir ca dau
tseri. Nitsi n-apuc kelea, s-nji si fac ca di ccot, c muma sh-u
tur fatsa ct bsearic sh-aur:
NITSI BOATSEA ARMNEASC NU KEARI VLOAR!
Oclji, npoi lji s-apreasir ca dau tseri. Nitsi nu bitisi zboarili
muma, c s-avdz un ca bumbunidzari tsi vinea di ct nuntru di
bsearic sh-un ca lunjin, tsi mi urghi, ishe pit firid; vhi
nyie preftu dzsh mini tu minti, sh-npoi mi loar sudrili; fti gioni dzsh di trei ori.
U-mutream muma, sh-nu pistupseam tsi avdzam, tsi videam,
tsi nu videam; zdicljish gura s-dzc tsiva ama armash cu ea
zdicljis.
-Curbani muma, dzsi ns, cu-un boatsi dultsi, cnda ct savea sculat dit som; ncljidi-u gura s-nu artseshti c bati liva
aratsi.
Moashi, moashi dzsh mini tu mintea meau, ama shtii di tsi litcneashti.
Ama, dzsi ghini muma; btea un ca liv aratsi di ct munti shti ciudii, actsai s-avd zboar, tish cnda li-purta vimtu sh-lidipuna tu hoar, ca vr crvani tsi-sh dipun pi-aghalea
ghiumili-mplini di lapti; s-avdza ca un cnticu cu eeeeeee, shcum shideam ash cu urecljili pi vimt, mi-agudi un pal
sntoas, tish tu-urecljea di nandreapta sh-nj dipun un
cumat di cntic
39

Eeeeeeee
Oh, la steauo, ct bnash,
Dz-nj str-aushlji iu lj-angrupash?
Voi s-li duc niheam ap
S-lj-antreb cai mi-ar-blstmat!
Eeeeeeeee....
Nitsi nu bitisii ghini s-adukesc zboarili, c mi-agudi npoi un
pal sntoas di vimt, tish tu-urecljia di nastnga, sh-nj
dipun ninga un cumat di cntic.
Eeeeeee
Oh, la steauo du-nj-mi npoi
La-amelj munts sh-la-a meali oi
Aco-iu sh-Alexandru s-featsi
Si-lj duc sh-a lui niheam ap aratsi...!
Eeeeeee
Ore, nj deadr lcrnjili, ama nj-u-ascumsh fatsa s-nu mi vead
muma c plng, ama muma mi duki; mi lo-mbrats, njashtearsi lcrnjili cu palmili-aljei crpati di kiro sh-nj dzsi:
-Tini ficioru-ali mumi eshti mult drut ficior, sh-mi bshe pi
frmti.
Tora, cnda u-vream muma, cnda nu u-vream, c mintea nj ira
mintit ca trtsili tsi li-mintea papu di li-ddea la prvdz
-Mum, dzsh mini, tora c s-toarn nicukirlji, fudz acas s-badz
kirkelu s-fats pit. Mini va s-lj-ashtept nicukirlji aua la bsearic;
40

fudzi muma ct cas.

Mini mutrii ct usha di la bsearic, feci crutsea sh-intrai. Tsi
s-hib s-hib dzsh mini, va s-neg ninti!
-Iu eshti prefte?, grii mini mutrinda di-avigra.Tserili ira tuti
apreasi, ama lunjina lor ira cama yiulucioas.
Aumbrili s-tukir tu lunjin, sh-videam murili cnda sh purta cu
fal frestsli cu Smts; tish tu analtu-ali bsearitsi mutrea ct
mini Hristolu.
-Aua nj-esc, avdzai un boatsi, ama alt soi di boatsi, ma dultsi,
ma aprukiat. Ghini vinish tu bsearic!
Ore, armash cu capu-nzean sh-mi tricu un ca hir nividzut dit
capu pn tu cicioari; ira tish cnda nj grea Hristolu; vream snj-aplec capu ma nu puteam, tish cnda mi tsinea Hristolu
spindzurat di oclji-alui
-Nu ti-aspari gione! Mini hiu preftu Vasili! F-u crutsea shmutrea ct aua, ct altar.
Feci crutsea sh-dukii cnda mi silighi Hristolu sh-mutrii ct
altar. Ciudii, ciudii, sh-npoi ciudii! Ama aist ira tham!
Videam nandreapta di-altar un dealihea preft; mutrea dip caaush; s-videa c lu-avea clcat sh-btut ghini pricili-a kirolui.
Ore, di cti ori mi-actsar sudrili di-anda vinji tu-aist hoar,
c tora mi-actsar npoi, silighii di pi mini vr tsintsi kiladz..
-Ama, tini cnda, actsai mini s-gresc, ama preftu nj-u
lu-curm zboru.
-Adukesc, dzsi el, tish cnda hiu tu-mintea tau; anda vinish
prota tu bsearic, aflash mash un boatsi. Atsa boatsi ira-a strpapu-a melu Vasili. Mini iram tu munti cu nicukirlji dit hoar, ma
mi turnai ma ayonjia, pi-un cali ma shcurt.
41

Anda avdzi, gura nji s-i zdicljisi sh-armash mut.

-Aua, zbura preftu ninti, noi u-alsm boatsea di la un la alant.
Atselj tsi s-duc ct Dumidz, ninti tsi-s duc, u-alas boatsea
acas, s-n mutreasc casili, horili, bseritsili; u-angrupm omu
cu mult tnjie, ama boatsea nu lj-u angrupm; u-tsnem caun nstimat, c ash, boatsea noast, boatsea armneasc,
nu s-kiru pn-tora sh-bneadz, sh-dzua di-az namisa di noi.
Nitsi cndila nu u-astindzem; u-tsnem daima apreas di ni liveaghlji suflitili s-nu s-kear.
Ash easti, aua la noi, tu Makidunii.
Atsa boatsi tsi u-ai tini, dzsi el, nu easti-a tau; easti-a
pap-tu, a tat-tu, ic ali dadi-atau, c sh-elj di-aua, dit Makidunii
sh-u-ar luat boatsea.
Mini, ninga cu gura zdicljis; nu puteam s-u-ancljid sh-li beam
zboarili-a preftui tish cnda beam un cup cu-ap aratsi dit
munti.
Cum shideam di-ascultam preftu, cnda acts bsearica stramur; avdzam mulri tsi btea locu sh-cnda s-aprukea di
bsearic.
-Agiumsir nicukirlji, lj-aurai mini-a preftui, sh-ishei nafoar.
Pn s-ies mini, bsearica s-anvigr di suti di-oaminj; alts ninga
pi mulri, alts apucar s-discalic. Un amari di lunjinj u fitsea
bsearica s-yiulutseasc ca vr nistimat tu lunjina di soari

42

-Oaminj bunj, ghini vinit, bumbunizd boatsea meau, c miasprai sh-mini di-ahnt boatsi tsi-aveam.

Ma tora, iram anvitsat cu tuti ciudiile tsi li-trcui;vhi aist

easti boatsea tsi nji-u-alsar straushlji amelj, sh-ia, tamam az
ishe tu-padi, minduiam mini; turar tuts capitili ct mini.
Tsi videam, tora li-pistupseam tuti.Tuts nicukirlji, ahnts cts
videam, avea tu-frmti, un crutsi di lunjin. Atsa va
s-hib lunjina armneasc di cai zbura preftu, dzsh mini tu
minti.
-Ore, ni-acljimash s-ni dzts c iu sunt rdztinjili-a noasti, gri
nicukiru tsi lu-scosh protu di-n-troc.
-Cum ts-easti numa?, mi-antrib el sh-teasi mna ct mini.

43

Cnd nj-u teasi mna, tish cnda s-teasi un rdztin ct mini

U-avea mna ca lai sh-ca kitroas, ama mini-lj dzsh-ali minti,

si-nj sta rihati; lj-u ded mna sh-dzsh:
-Custandin mi-acljiam; dada fapt Pleasa di-ndzean
sh-afendu Curceau.
-Ore, di-anost easti, aur el ct tuts alants.
-Ghini vinish Custandine tu-hoara noast. Io esc Yiorgu; ma
mults di noi him grmustenj, ama avem tu-hoar sh-frshirots;
tuts di-un soi him! Ma ia, dipunm s-ni spunj c iu sunt
rztinjili? Li-aduseshi tini? Spuni-ni, c ni-adast suflitu s-shtim
c iu sunt angrupati; li-cftm di cama di dau njilji di-anj.
-Frati Yorgu, grii mini; ghini dzts c tuts di-un soi him, c ditun rdztin ni-trdzem tuts; ash cum pomu sh-ari un

44

rdztin vrtoas, tsi fatsi njilji di dedz, ash sh-noi; noi him
dedzli
-Io, nu esc deag, nj-u lu-curm zboru, un tsi ninga ira pi
mulari, sh-actsar tuts s-arad

Mini mutrii ct ns cu namustri, sh-oclji nji si-featsir ma li dicum lji-amu.

-Aidi more, aest easti mash un shicai, dzsi deaga sh-vini
di-nj lo mna.
-Io esc Hronciu, dzsi el, sh-tsn un frshiroat; fatsi cama
bun pit dit hoar; s-yini pi la noi s-ti fnteshti!
Ct bitisi el zboru, c s-apruki ninga un di mini, nj-u lo mna
sh-dzsi:
-Mini est Thanasi, frshrot, sh-tsn un grmustean; nu u45

antreatsi vr ti giucari; sh-mini-n deag hiu dzsi el

-Ore, cum yini aest, gri Yiorgu, c nu-adukesc; ma avem mash
un rdztin, ctse cftm rdztinj? Lipsea s-cftm mash un;
va s-ira ma lishor s-u aflm; sh-atsa rdztin vrtoas, cum
n-spunj tini, iu-easti?
-E! E! Iu-easti, grir sh-alants-n-cor. Mini-lj mutrii tuts cu ocljimplinj di akicseari.
-Aidits tu bsearic, dzsh mini; li-zdicljish dauli ushi di la
bsearic sh-actsar s-intr nuntru; s-umplu bsearica.
-Mutrits-ndzean, dzsh mini.Tsi videts?
-Em, tsi s-videm, dzsi Yiorgu. Mea, Hristolu cnda ni-veaghlji
-Hristolu-a cui ira?, antribai mini
-A-Dumizd ira, grir tuts-n-cor
-Omu, cai lu-featsi?, ntribai mini
-Dumidz lu-featsi, grir tuts-n-cor
-Suflitu di la Dumidz lu-avem, avdzi sh-boatsea-preftui.
-E heee, grii mini cu boatsea ma-ahndoas.
Tu-atsel suflit, tsi ni lu-deadi Dumidz, aco easti rdztina
noast, tsi u-cftats voi-ntroc.
Rdztina straushilor-a noci, s-u cftats tu-suflitu!
Noi armnjlji avem mash-un rdztin sh-mash-un suflit!
Atsel easti suflitu armnesc.
Him ligats un di-alant cu vrearea tsi cur tu suflitu-a nost prit
atsea rdztin sntoas.
46

Atsea vreari, easti vrearea armneasc sh-mash noi armnjlji

putem su-dukim!
Cictsir tuts; nu zbura vr.
Tu ishia tsi s-ashtir tu bsearic, s-avdza mash un inim tsi
btea, tish cnda inimili-a nicukirlor, s-adunar stog tu-un
inim; dit-atsea inim, acts si s-azvoam un cntic di vreari
armneasc tsi lu-avdza shi smtslji dit-analt-ali bsearitsi, didipunar sh-elj, s-lu cnt-n-cor deadun cu nicukirlji.
Lunjinili di tseri actsar s-yilutseac sh-ma mult.
Lcrnj actsar si s-adun-ntr-oclji-a nicukirlor sh-tu cathi
lacrim, cnda yiulutsea un alt soi di lunjin; vhi atsea ira
lunjina tsi s-apreasi tu suflitu-a lor, iu sh-u-aflar atsea rdztin
armneasc.
Dup vr kiro, Yiorgu, tsi shidea dip ninga mini, sh-u dusi mna
dup capu sh-acts di si-scrkina tish cnda lu-mca vr
bubulic.
-Ore, Io, tut nu-adukesc! Io, am suflitu-a mel; Hronciu ari
suflitu-a lui; frati-nju Mihali, ari suflitu-a lui. Cum yini aest c
mash un suflit avem?
-Vinits nafoar tu-ubor, dzsh mini.
Tu-ubor ira pihadea-li bsearitsi. Cashti di-cnd ira aco, ama
apa tut-ash aratsi ira sh-bun ti-beari.

47

-Hroncio, grii mini, scoati un ghium di-ap!

S-i silighi Hronciu di-scoasi un ghium cu-ap. Tuts lu-mutrea
ghiumu tish cnda vrea s-u bea apa cu oclji, nu cu gura.
-A cui lj-easti seati?,antribai mini. Aurar tuts c li-ira seati diahnt cali.
-Tora Yiorgo, lja ghiumu sh-bea niheam ap!
Lo Yorgu ghiumu sh-acts s-bea apa tish cnda ira vr mulari
aspumat

48

-Oh lele, tsi mi fntii, dzsi Yiorgu, c mult seati nj-ira, sh-lo slj-u da ghiumu al Hronciu, ta s-bea sh-el
-Nu, nu, dzsh mini, bea tini sh-ti Hronciu.
Mutri Yiorgu la mini ca cictsit, sh-biu ninga niheam-ap
-Hroncio, ts-easti ninga seati, lu-antribai mini.
-Ore tsi shicai easti aest, crep di seati, aur el sh-deadi s-ljia
ghiumu s-bea.
-Nu, nu, dzsh mini, sh-lj-u kindurii mna tsi s-tindea ct
ghium
-Yiorgo, bea sh-ti Mihali c sh-a lui lj-easti seati.
-Ore, mi umflai, dzsi Yiorgu, ma biu, cu zori ninga niheam sh
49

pndica lji s-i featsi, ma mari ca atsea-a preftui.

-Ore, tsi gioc easti aistu ta s-bea Yiorgu ap sh-tu locu-a mel,
dzsi Mihali ca nrit.
-Eh, li oaminj, dzsh mini, ash easti sh-cu suflitu. Cathishun shari suflitu-a lui, ash cum cathishun sh-ari putiru a lui, ama tuts
u-bem apa di la aist pihadi.
UN PIHADI, UNU SUFLITU, UN RDZTIN !
-Eheeee, s-ciudusi Yiorgu, tora adukesc cum easti cu suflitu shcu rdztina; lj-u-teasi ghiumu-al Hronciu sh-dzsi:
-Ia, li Hrocio ghiumu, bea dit suflitu-a mel, c un easti. Dapoia
s-tur ct mini sh-dzsi:
-Custandine, voi s-ti-antreab nica un; nac shtii iu-easti
angrupat Alexandru-a nost atsel Mari, c vream s-lj dutseam
sh-a lui niheam ap-aratsi.
-Shtiu, dzsh mini, cu boatsi ahndoas. Zboarili-a meali s-tukir
tu ishia tsi s-ashtir di-avigra; s-avzda mash adljerili di la
mulri; mutrea sh-eali ct mini tish-cnda vrea s-avd c iu ira
angrupat Alexandru. Mini nj-u dush mna-ndreapt la kept shaurai: aua easti angrupat Alexandru. Lu-actsai Yorgu di mn
sh-lj-u bgai mna pi keptu-a lui shi-lj-dzsh: atsia easti angrupat
Alexandru!
Dapoia, mi-alinai pi un mulari, mi-anltsai pi cicioari sh-aurai:
-Tora shtits iu-easti angrupat Alexandru-a nost?
Ca la un sem, sh-dusir tuts mna la kept sh-aurar di
s-avdz pn tu dzeanili di munti
-Aua easti angrupat Alexandru! Tu suflitu-a nost!

50

Eheee, sh-mina niscnts capitilimult gioni easti aist

ficior Ct dipunai di pi mulari, c s-apruki preftu di mini.
-Ore, ti vedu ficior ca tinur, nj dzsi el. Cts-anj adunash?
-Cama di dau njilji di-anj, aurai mini. Actsar tuts s-ard
sh-cum ardeam, ore cra vini un njiurizm di pitma tsi
njiurizm
-Pita s-featsi, avdzi boatsea-ali mumi Vanghi, sh-u vidzui cum
trdzea dupu ns un mulari-ncrcat cu vr dzatsi trasti di
pit.
-Mi-agiut sh-ts-al Mihali, gri ns, sh-acts s-poart trastili ct
noi. Gioni mum dzsh mini s-avd tuts
-Custandine, nj gri Yiorgu, tsi-adrm cu ghiumu di-ap, nu
putem s-adrm sh-cu pita? S-mc mini sh-ti Hronciu, sh-ti
Mihali, c pit armneasc pot s-mc ti tuts! Actsar tuts sard!
51

-O la mum, di tsi easti pita, antrib preftu tsi cnda trdzea pit
nri njiurizma di pit
-Di Rdztinj easti, gri muma. Ore, cra prnjim s-ardem
mcam pit sh-ardeam

-Nu pistupsesc ca mc Rzdtinj, dzsi Mihali.

Ore, ma mult ardeam di tsi mcam pit.
-S-nu vi si-acats, aur muma, sh-ardea, ardea pn lji-siacts a-ljei.
Mcm pit sh-arsim pn tu-apirit; sh-dzua di-az ninga
mcm pit, c pita sh-vrearea armneasc, nu s-bitisesc
vloar!

52

Nu kirum! Nu kirem! Nu va s-kirem!

53

Oclji di pulj

Oclj di pulj
54

Spiru, un ficior di doisprdzatsi di-anj, nidzea cathi vear,

dicra s-bitisea sculia, la papu-su Nisa, tu munti. Hoara, iu
bna papu-su irra ashtirat pi-un dzean di munti, namisa di
pduri di fadz. Un rl cura ca zur namisa di hoar sh-cathi
tahina u s-videai muljr mardzina di-ar cum btea stranjli
cu maljiu ta s-li speal. Papu Nisa shidea la mardzina di hoar
tu-un cas cu ploaci roshi dat cu-azvestri alb. Thimelju-ali
casi irra fapt dit shcmb di munti sh-dit ubor puteai s-vedz
cutaru di oi-al papu, ashtirat tish-analt pi dzeana di munti.
Papu avea adunat vr tsintsi suti di oi sh-avea fapt sh-un
cliv dip ninga cutar, iu-shidea veara ta s-mutreasc oili.
Spiru, mizi ashtipta s-yin veara ta si s-alin la cutar, s sta cu
papu-su. Cathi sear, dupu tsi bitisea lucru cu oili, papu Nisa
ftsea un foc njic, cu dedzili uscati tsi li-aduna Spiru dit
pduri, sh-bga lapti ta s-hearb. Ti Spiru, nu-avea ma
nostim mcari ca laptili dinjicat. Papu avea un san mari
di cink, tsi lj-u-umplea-al Spiru pn di budz dicra dinjica
pnea; shidea dolji avigra di foc sh-cnda nu s-fntea
dot, ni di lapti yiert dinjicat, ni di mushuteatsa locui diavigra di cutar.
Dicra s-tunica, s-tindea dolji tu cliv, sh-papu-lj dztsea
isturii dit bana tsi u-avea trcut, nu mash ns, ama shppnjli-a lui. Spiru nu s-fntea dot di isturiili tsi li-dztsea
papu sh-asculta, asculta pn lu-actsa somu. Cti vloar
papu btea fluiara sh-cnta cntitsi veclj, tsi li-avea nvitsat
sh-ns, di la ppnjlji-a lui. Spiru nvits sh-el s-bat fluiara
sh-mult s-hrsea papu cnd lu-videa Spiru ct easti drut ti
isturia, ti cntitsili sh-adhetsili-a ppnjlor.
55

Tu-un dzu, ct-avea apirit soarili, papu lu-dishipt dit

som sh-lj dzsi:
-Spiro, ficioru a-papu, ljia un mulari s-dipunj tu-hoar.
Mum-ta u-si-ts da niscnti lucri tsi-nj lipsescu, s-li-aduts
nculea; ljia un crlibani cu tini s-ti-afireshti cashti cum di tsiasi vr prici-n-cali, sh-ljia sh-un fluiar s-u ai soats, cashticum di tsi si murzuiashti calea. Cnd s-ti tori, s-trets sh-pi la
lalu-tu Thanasi, c-ari vr yingjits cpri, s-li-aduts n-culea.
Di la cutar pn tu hoar, s-irra cali di vr dau shts.
Calea avea multi shutsturi sh-ma mult trtsea pit pdurili di
fadz; ti dipunari, nu irra dip lishor, ama mularea nu-avea
ananghi; u-shtea cathi keatr sh-cathi shutstur di-cali.
Trcur vr dau shts sh-un cirec di-oar, pn
s-agiumg la mardzina di-hoar. Cum s-apruki di casa papusui, al Spiru-lj vini un njiurizm di pit, c-acts
s-lj-alas gura ap. Ehee, mindui Spiru, muma Katrina ari
bgat kirkelu di-coatsi pit. Nitsi nu intr Spiru tu-ubor c
muma lj-ish-n-cali sh-dzsi:
-Cuu, ficioru-ali mumi, a s-ti bashi muma. Aidi c vhi
eshti agiun. Ia, st atsia tu-aumbr s-ts-aduc muma niheam
di pit.
Muma avea fapt pita di cash sh-curcubet tamam cum ljarsea-al Spiru. Ninti s sta-padi, Spiru neasi la pihadi, scoasi
un cuv di-ap, biu niheam, sh-aruc niheam ap pi fats,
sh-dapoia lu-dusi cuvlu ct mulari ta s-bea sh-ns.
Spiru lo di shidzu pi-un shcmb, sh-muma vini di-ashtir
un misali dinintea lui; adusi pita sh-dapoia shidzu sh-ns
ninga Spiru.
56

-A, mc ficioru-ali mumi, mc s-ti fnteshti, dzsi muma,

sh-lo un codur di pit-ntru mn sh-lj-u teasi
Muma Katrina, lu-mutrea Spiru tish cnda irra suflitu
sh-lunjina-ljei; u-durea inima di-ahnt vreari tsi-avea ti aist
ficior; Spiru irra protu nipot di partea hilji-su sh-lu acriscu di
njic, c dolji prints irra mult actsats cu lucru diparti di
cas.
Spiru acts s-mc ayunjiusit, c dearihina irra agiun;
cum mca u-ntrib mum-sa:
-Mum, di iu shteai tini cnd o-s-inu, di u-bgash kirkelu di
s-featsi pita tamam tsi agiumsh mini!?.
-Uh, curbani muma, dzsi ns, sh-cnda nu s-fntea s-lu
vead nipot-su cum mca pita. Ti vidzu muma anda loash
calea s-dipunj ct hoar; ti videa muma cum ti dipuna
mularea, tut calea di-aco di-ndzean.
Spiru u-mutri ca ciudusit sh-cpsi s-mc; s-i scul-ntroar,
neasi namisa di-ubor, sh-mutri ct dzeana di munti, iu irra
ashtirat cutaru-al papu Nisa. Cutaru s-videa, cliva s-videa,
ama calea nu s-videa ici, c irra mult shutst, sh-ma mult
trtsea pit pduri; mutri ct muma sh-dzsi ca ciudusit:
-Tsi soi dzts ashe, s-ciudusea el, sh-npoi shidzu ninga
mum-sa sh-lo di biu niheam ap.
-Uh, s-tsi fac muma, dzsi ns, ti vidzu muma cu oclji-a
puljui. Aidi tora s-ts da muma lucri tsi lipsesc ti cutar, shcum zbura, muma s-i scul di-intr-n-cas. Spiru armasi ca
cictsit. Mrata mum, acts si-lj fug mintea tora tuausheatic,mindui ns; nitsi nu sh-u bitisi minduiarea, c
ish muma dit cas cu dau trasti-mplini di lucri sh-li-ncrc pi
57

mulari.
-Ficioru-ali mumi, gri ns, du-li aisti lucri-a papu-tu; si-ts da
muma sh-un trast di pit, un crvealji di pni sh-dau
grundz di cash, s-v-agiumg pn di stmn.
-Mum, gri Spiru, tsi soi di pulju ai tini di vedz cu oclji-a lui?
Spiru u-ntrib castilea ta s-vead c tsi va s-dzc.
-Uh, s-tsi fac muma, dzsi ns sh-vini di shidzu ninga Spiru;
a-s-ti scarkin muma niheam. Spiru s-teasi tu iarb sh-lu
bg capu tu poala-a mum-sa tish ca atumtsea cnd irra
ficiuric di trei anj; sh-adusi aminti cum, totna cnd muma
vrea s-lu bag tu som, lu-scrkina pi capu sh-actsa si-lj
dzc vr pirmith.

-Cnd mi-amintai mini, acts s zburasc muma, sh-cum

58

zbura, sh-u trtsea mna pit peru-a Spiru sh-dapoia lj-u

scrkina capu, tati a-mel Yioryiea dunjiartu, ct u-avea
bitisit aist cas. Dupu trei dzli, dicra mi-amintai, vinir
treili miri di mi ghivsir; dzsir tsi dzsir sh-fudzir.
Tahinrili vini dada s-mi ljia dit srmnits, s-mi bag la sin,
sh-tsi si-lj vead oclji: un pulji njic shidea pi srmnits,
tish la capu-a njel; puljiu mi mutrea tish cnda mi vigljia s-nu
plng.
-Aist pirmith nu nj-u lu-ai spus, dzsi Spiru sh-zdicljisi oclji pi
giumitati.
-Em, aist tsi u-dzc tora nu easti pirmith, dzsi muma shkinduri niheam dit scrkinari. Az, ficioru-ali mumi, tini
umplush doisprdzatsi di-anj, sh-cum zbura, s-aplic niheam
sh-lu bshe tu-frmti. Az di tahina, cnd ti pitrcu papu-tu,
irrai ninga ficiuric, ama astar cnd u-s-ti alinj npoi la cutar,
va s-eshti brbat, dzsi muma, sh-acts npoi s-lu scarkin
pi cap. Spiru, nu para li-bg tu cor zboarli-ali mumi, sh-gri
cu-un boatsi ca diznjirdat:
-Sh-dapoia tsi s-featsi cu puljiu?
-Dada meau anda s-apruki di srmnits, puljiu s-i shuts
ct ns, sh-u mutri tish-ntr-oclj; nitsi dada nitsi puljiu nu sminar ici ti vr cirec di-oar sh-tut s-mutrea-ntr-oclji un
di-alant.
-Dada tau irra muma meau ma mari? antrib Spiru sh-npoi
zdicljisi oclji pi giumitati.
-Dada meau, Yianula, irra str-muma tau, sh-tati a-njel,
Yioryia, irra strpapu-a tl.
-Sh-dapoia?, antrib Spiru, sh-cljisi npoi oclji.
59

-Dapoia, cashti cum lj vini-ali dadi, c lo un trast tsi irra

spindzurat di srmnits, lj-u bg-a puljiui-n-capu di lu
acts tu trastu, sh-lu bg tu sinduki. Astar, anda va si stoar Yioryia di la oi, va s-lj-u spun puljiu dzsi dada tu
mintea ljei; dapoia, mi lo mini sh-mi bg la sin, ama mintea
lj-irra la-atsel pulji, sh-tut videa oclji-a puljiui cum u-mutrea.
Nitsi nu trcu dis di shati, c dada mi bg npoi tu
srmnits, sh-neasi la sinduki s-vead puljiu; lu lo puljiu dit
trast sh-cum lu tsnea-ntru-mnj, puljiu mutrea-ntr-oclji ali
dadi tish cnda irra vr om. Dada s-aspr sh-ish irrushi
tu-ubor di lu-silighi puljiu. Puljiu azbuir sh-kinduri pi citia-li
casi; mutri niheam di-avigra, mutri npoi ct dada, shdapoia acts s-da aripili sh-azbuir ct dzenili di munti.

Dada lu-mutri puljiu niheam di oar, cum s-anltsa, sh-dzsi

tu minti ciudii aist pulji cum agiumsi tish-n-cas pi
srmnits sh-cum minduia, u-trcur hiri-hiri dit cap
60

pn-tu cicioari; lj-vini niheam ca milii sh-mintea cnda lji sanvrtea cu tut cu ubor, cu tut cu cas; cuu, cuu, tsi sfatsi ash, acts dada s-aur t-ubor; cuu, tsi-nj ved ocljiash! sh-mizi, mizi intr-n-cas di s-arucuti tu-crvati; cljisi
oclji sh-dzsi cu boatsea aplicat ,Dumidzale, nac nj-u loash
mintea!; acts s-fac crutsea sh-cnda lj-irra fric
s-zdicljid oclji; mintea lji s-i limpidz, ma ti ciudii, cum shidea
cu oclji-cljish, dada acts s-vead locurili tsi li-shtea di-anda
njic, tish cnda azbuira disupr di-eali; videa cipili di ponj tsi
s-tindea ct tser, tish cnda eara agiuni di lunjin; citiili di
casi anviliti cu cirnjid roshi; rlu tsi cura dit munti sh-vinea
ayunjiusit ct hoar, ca vr nprtic avinat di vilturi;
oahtili nilivoasi, tsi tindea brats verdz ct poalili kiutroasi
di munts, tish cnda vrea s-arkeasc niheam di-aumbr, snu s-pirpileasc di dip tu dgoarea soarrui; cupiili di oi, tsi
pshtea ca ayunjiusiti sh-cnda nu s-fntea dot di
dultseamea veardi di iarb; cutarili tsi adsta oili si s-toar, c
li s-avea murzuit di ahnt ishii; mulri tsi shidea tuaumbr sh-cnda arumiga isturii adunati di pit cljiurili imnati
di crvnari; Dapoia, ti haraua-ljei, lu-videa papu -ndpurat
di un paltin, cum btea fluiara.
Cuu, tsi mushuteats nj-ved oclji, dzsi muma; zboarli
cnda u-dishtiptar dit-yis sh-zdicljisi oclji; shuts capu ct
srmnits sh-mi vidzu mini cum durnjam rihati, sh-dzsi
tsi mushat-yis nj-vidzur oclji sh-npoi s-arucuti tu crvati;
cljisi oclji, sh-ti ciudii, lu-videa npoi papu cum shidea tuaumbr sh-btea fluiara; zdicljisi oclji -ntroar sh-videa c
easti-n-cas arucutit tu crvati; s-i scul irrushi sh-neasi di
61

shidzu pi scam ninga srmnits. Tora shtea c nu irra tu

som; cljisi npoi oclji, ama tut atsea videa: papu cum
shidea tu-aumbr. Dapoia, acts s-vead oili cum pshtea
tish cnda azbuira disupr di eali. tsi ciudii s-fatsi mindui
muma sh-frmtea lji s-umplu di kicuti di sdoari. Niheam cti
niheam, acts s-adukeasc c tsi videa anda tsinea oclji
cljish, nu irra vr-yis; dada videa tsi videa sh-puljiu, iutsido iu
azbuira; videa cu-oclji a-puljiui. Aist pulji, mindui ns, luadusir mirili; mutri di-avigra ca-asprat, dzinuclj sh-featsi
crutsea di trei ori; nu easti ti spuneari mindui ns; u sdzc dunjiaua c-nj fudzi mintea. Dapoia cljisi oclji shvidzu uboru-ali casi; s-tur puljiu mindui dada sh-ishe tuubor. Dearihina, puljiu shidea pi citia li-casi. Dada lu-mutri,
teasi mnjili sh-dzsi: aidi, dipun, nu ti-aspari; aist easti
sh-casa tau!. Puljiu tish cnda li-aduki zboarli sh-azbuir di
kinduri tu palmili-ali dadi; u-mutrea dada tish cnda vrea s
zburasc cu ns. Dada lu-dusi puljiu-n-cas sh-lu bg pi
srmnits, cnda s-mi veaglji mini. Trtsea anjlji un cti
un, ma dada nu spusi a-vrnui ti pulji; nitsi a-papu nu-lji
spusi, c pistupsea, c aist pulji, lu-adusir mirili mash ti
ns. Anda vinea vr oaspi, dada lu-bga puljiu tu sinduki.
Ti ciudii, iutsido iu mi bga dada tu som, puljiu vinea di
shidea la capu-amel; anda nidzea dada pzari i la vr soi,
uspets, dada-cljidea niheam oclji sh-mi videa mini di hiu,
ama nu hiu ghini; anda vrea s-vead cum easti papu-aco tu
tiputa cu oili, lu-silighea puljiu, sh-li videa dada tuti cu oclji-a
puljui. Dzua tsi umplui mini doisprdzatsi di-anj, ca tini az,
sh-lu-bsh npoi tu frmti pi Spiru, dada mi lo dip-aua sum
62

aist pom, acts s-mi scarkin pi cap, sh-nj dzsi:

-Feata-li mumi, az umplush doisprdzatsi di-anj. Dzua tsi ti
ftsesh tini, vinir mirili, nj-adusir un pulji sh-lu-alsar pi
srmnits s-ti veaglji.

-Dado, dzsh mini, dip ca tini, aist prmith nu nj-u lu-ai

dzs pn tora. Dada mi scrkina, shi-nj spusi tut isturia-a
puljiui, cum ts-u dzsh sh-mini-atsia. Mini nu pistupseam ici,
ma dada dzsi:
-Vini oara, feata-li dadi, s-ts-u lu-trec puljiu atsia, sh-dapoia
u s-lu trets sh-tini, la protu nipotu a tl cnd s-umpl
doisprdzatsi di-anj.
Spiru s-i scul-n-crush, u-mutri mum-sa sh-dzsi:
-Mum nitsi mini nu pistupsesc! Cum di nu lu-vidzui mini
vroar aist pulji?
-Dip ash u-ntrbai sh-mini dada: iu easti aist pulji di nu lu-

63

vidzui vroar? Aist pulji dzsi muma, cu boatsea ma

aplicat sh-mutrinda di-avigra s-nu avd vr, alants oaminj
nu pot s-lu-vead; mash atsel om tsi lu-aleapsir mirili s-lju da puljiu, mash atsel poati s-lu vead; dapoia, poati s-lu
vead protu nipot tsi s-amint tu atsea cas, anda umpli
doisprdzatsi di-anj, sh-tut ash.
-Tini lu-vidzush puljiu?,ntrib Spiru, cu nipistupseari tu-oclj.
-Lu vidzui, dzsi muma, sh-az u s-lu-vedz sh-tini, ama tsni
minti: s-nu u-spunj-a vrnui isturia puljui c u-s-dzc
dunjiaua c eshti fudzit di minti.
Muma s-i scul, lu lo Spiru di mn, intrar-n-cas sh-neasir
la sinduki.
-Tora, dzsi muma, tini u-s-zdicljidz sindukea, u-s-ljei trastu
sh-o s-nidzem ninga srmnits. Puljiu ti shtii tini dit atsea
dzu cnd ti-amintashi. Tini u-s-lu spindzuri trastu di
srmnits sh-u s-dzts, di trei ori:
Aidi, ai pi srmnits
Si-ts dau ap, si-ts dau smits
Sh-tini si-nj dai oclji di pulji.
Spiru featsi cum-lj dzsi mum-sa, sh-cum dztsea atseali
zboar, puljiu ishe dit trastu sh-imn pi srmnits.
Spiru acts si-sh freac oclji di nispistupseari sh-armasi
nmrmurisit; puljiu, s-i shuts ct Spiru sh-lu mutri, tish
ntr-oclji vr cirec di oar, tish cnda ira vr om. Spiru nu
s-aspr; lu lo puljiu-ntru-mnj sh-ishe nafoar tu-ubor; ljdeadi ap sh-smits sh-dapoia lu-silighi. Puljiu-azbuir sh64

kinduri pi citia-li casi sh-mutrea di-avigra.

Spiru, cljisi oclji sh-acts s-vead casili di-avigra tish cnda
shidea ns pi citia-li casi; di nipistupseari c tsi videa, acts
di-sh-frica oclji, ma tut atsa videa. Inima acts si-lj bat
vrtos, dip cnda vrea s-lj-ias nafoar dit kept s-gioac tuubor di harau; lji s-i dusi mintea la papu-su sh-minduia ct
harau u-s-avea papu-su ma s shtea ti aist tham. Dup
niheam di oar, Spiru mutri npoi ct citia-li casi ama puljiu
nu irra aco; cljisi-ntroar oclji sh-acts s-vead cutaru di oi,
cliva, oili cum pshtea sh-papu cum shidea tu aumbr.
Muma lu-mutrea Spiru cum shidea cu oclji cljish sh-cum lji s-i
lunjina fatsa di harau; duki c nipot-su videa cu oclji-a
puljiui. Tora, mindui muma, u s-mi duc rihati pi calea tsi nju ashtir Dumidz sh-intr-n-cas
Spiru, nu s-fntea dot s sta cu oclji cljish, s-vead tsi videa
puljiu. Puljiu s-tur pi citia-li casi sh-lu mutrea Spiru cum
shidea tu-ubor cu oclji cljish. Spiru, zdiscljisi oclji, teasi
mnjili, sh-puljiu azbuir sh-lji s-i kinduri-ntru-mnj.
Lu mutri cu ciudii niheam-di oar sh-dapoia lu-bg tu trastu,
intr-n-cas, sh-dzsi:
-Mum, tuti tsi nji li-spusesh s-featsir. Tora u s-kinduresc
la lali Tanasi s-ljau cprli s-li duc la cutar. Isher tu-ubor shcum s-aprukia di mulari, muma dzsi:
-Tora, ficioru-ali mumi, iutsido iu s-nedz, s-mutreshti ghini snu keri trastu; cashti cum, di va s-eshti tu vr ananghi,
silighea-u puljiu sh-cu oclji-a lui u s-vedz c tsi s-fatsi. Aidi
fudz tora c ia, acts s-dipun soarr.
-Mum, tini vedz tora tsiva ma-cljidz oclji? u-ntrib Spiru ninti
65

s-ancalic pi mulari.
-Nu veadi muma tsiva; oclji-a melj di pulji tsi-lj trcu muma
atsia, ash cum dzsir mirili. A, fudz tora s-nu ti-amnj.
Spiru-nclic sh-lo calea s-neag la lalu-su Tanasi, iu kinduri
mash niheam di oar di lo cprili; lo calea ct cutar shnindzea ninti pi mulari; cprli imna dup ns, cnda shtea
c li-dutsi tu munti, iu putea s-mc si-s fnteasc, di
frndz veardi sh-dultsi.
Trcu vr shati di cnd u-alsar hoara; calea, cu multi
shutsturi, actsa s-treac pit-un pduri deas di fadz.
Soarili ascumt pit frndzili di ponj, aruca kicuti di lunjin
pisti loc, sh-u kindisea calea cu peatitsi di-aumbri, cai di cai
ma ciudoasi. Spiru, cnd sh-cnd, tura capu ct cpr sh-linumira ta s-hib tuti yingjits. Ta si-lj treac oara, acts sbat fluiara papu-sui.
Iholu di fluiar u-tindea haraua-al Spiru, di la un pom laalant sh-dedzli-a lor s-mina tu vimt, tish ca niscnti brats
di ficiori tsi s-adunar n-cor ta s-gioac. Ct trcur di
namisa di pduri, la un shutstur pi ninga un kiatr
pndicoas sh-analt, s-videa un pom cdzut diamplatea di-cali.
Pomu irra ahnt gros sh-ncrcat di lumki, c nu s-videa
calea di-alant parti-a pomui. Spiru kinduri mularea, mutri
nastnga ct shcmba atsea marea, mutri nandreapta, iu
66

locu cdea tu-un ahundami iu s-avdza cum trtsea rlu atsel

zurru cta hoar, sh-acts di si s-scrkin dup cap;
Bo, bo, aist pom nj-u tlje dip calea, mindui el niheam
stinurhusit Ciudii cum cdzu aist pom tish tora cnd s-mi
tor la cutar s-ciudusea el; cum lu-mutrea pomu, s-avdz
un boatsi vrtoas sh-ahndoas di-actsar frndzili-a
pomui s-tramur.
Boatsea vinea di ct kiatra atsea marea.
-Li ficior, ma ts-u vrei bana, sh-ma vrei s-trets ninti,
lipseashti s-n dai oclji di pulji !
Al Spiru-lj trcur hiri-hiri dit cap pn tu cicioari, ama nu slhtrsi; mutri nastnga, di ct iu vinea boatsea, sh-vidzu
trei aumbri di oaminj, cum dipuna pi ninga kiatr sh-heam
cti niheam s-aprukia di cali.
Spiru lo crligu-a papu-sui dit pltari, sh-ca ti ciudii duki cum
inima lji s-i umplu di giunami.
-Oclji di pulji lj-am di la dada, bumbunidz boatsea-a Spiru smor, ma nu vi-lj dau!. Ma vrets loats dzatsi cpr!
-Cpr-avem sh-noi, vr tsintsi suti! Noi vrem oclji di
pulji, s-avdz npoi boatsea; Aumbrili s-aprukiar sh-ma
mult di-cali.

67

-Ma iu-hits di nu v ved?, gri Spiru, sh-anlts crligu s-da,

ama videa mash aumbrili cum actsar si-s tind avigra di
mulari. Mularea s-anlts pi dau cicioari sh-acts s-li da, tish
cnda si s-afireasc di-eali.
-Noi him aumbri di furi, s-avdz npoi atsea boatsi. Papu-tulj vtm nicukirlji-a noci; mash noi, aumbrili, armasim di
nsh. Ma s-nu ni dai oclji di pulju, va s-ti ftsem sh-tini
aumbr, sh-cum zbura, un di-aumbri s-anlts disupr di
capu-a Spiru, sh-acts s-tind mnjili cu deadzitili lundz
shi strmbi, ct ns.
Spiru mutrea aumbra cum s-aprukia di capu-a lui sh-acts sda cu crligu pi ns, ama aumbra nu fudzea sh-tut s-tindea
68

ct el; al Spiru lj vinir tu minti zboarli a mum-sai:

ficioru-ali mumi, ma s-eshti vloar tu-anaghi, silighea-u puljiu
sh-el va s-ti agiut.
Spiru lu-silighi puljiu-ntroar. Puljiu azbuir disupr di-aumbri
sh-acts s siligheasc dit oclji, fishecuri di lunjin pisti eali.
Aumbrili actsar s-tramur anda vidzur puljiu disupr cum
silighea lunjina dit oclji tish pisti eali; mutrea cu nipistupseari
sh-cu lhtari cum li si tukea deadzitli, mnjli, cicioarili, un
cti un; s-turar lhtrsiti sh-crtsinir ct kiatra atsea
marea ama nu-apucar si s-ascund c lunjina tsi vinea dit
oclji-a puljui li-tuki di dip

Dapoia, puljiu s-apruki di pomu tsi u-cljidea calea sh-acts

s-da aripili ahnt di vrtos sh-aghonjia, c lo di
s-ashtir un vimtu zur, di lu lo pomu dit cali ca vr pean
69

di gljin, sh-lu-aruc tu-ahundamea locui. Spiru fric oclji cu

nipistupseari c tsi videa.
Aumbrili s-tukir tu lunjina puljui sh-calea lji s-i zdicljisi. Puljiu
s-anlts disupr di ponjli dit pduri sh-azbuir disupr di cali.
Spiru cljisi oclji sh-acts s-vead calea cum s-i shutsa pit
pduri sh-cum isha ct un platei, iu soarili cnda-avea
kindurit si-s discurm niheam, ninti s-dipun ctascpitat.
Di la atsea platei, calea actsa si s-alin ct dzeana iu irra
ashtirat cutaru-a papu-su. Puljiu azbuir , azbuir ct
dzean sh-kiduri pi-un cip di pom tsi cnda s-avea kirut
di fratslji-a lui, aco pit munts.
Spiru videa cutaru sh-papu-su cu oili cum s-dutsea ct
cutar. Va s-agiumg tamam ti-muldzearimindui Spiru sh-di
harau prnji s-bat fluiara. Cprli imna livendi dup ns
sh-mularea li-ddea cicioarili, tish cnda vrea s-u mc calea
ta si-s bitiseasc ma aghonjia.
Cum s-aprukia di cutar, puljiu dipun di n-dzean sh-kinduri
pi umiru-al Spiru; lu lo-ntru-mnj, lj hidipsi peanili, lu-bshe
pi cap sh-lu bg tu trast ct s-bnedz, nu-nj va tiarkeasc vr, putes!, gri Spiru.
Nitsi nu bitisi zboarli c papu-su Nisa lj-ishe-n-cali.
-Eh, Spiro, ficioru-a papu, ia, agiumsesh ghini.
Cum zbura, u-acts cpestru-ali mulari sh-lu agiut Spiru
s-dipun di pi mulari.
-Eh, cum easti mum-ta, ntrib papu sh-acts s-li discarc
lucrili. Cum trcush calea? Spiru-lj dzsi c trcu ghini calea
70

sh-c mum-sa irra mult ghini, ama nu gri vr zbor ni ti

pulju, ni ti-aumbrili tsi lj-isher-n-cali.
Spiru lu-vrea mult papu-su c dukea cum bna tu-inima lui.
Ti Spiru, papu-su irra ca-un pirmith tsi nu vrea vroar si
s-bitiseasc; ca-un cntic di fluiar tsi ts-u umpli inima di
harau sh-tsi li-bag minduierili s-gioac-n-cor; ca-un
vimt di vear tsi dipun dit munti s-avin dugoarea soarrui
s-nu ti-ard; ca-un aumbr di paltin tsi ts-ashtear s-dornj
cnd eshti curmat di cali; papu-su irra muntili sh-pdurili di
fadz, rlu sh-iarba veardi tsi u-pshtea oili di nu s-fntea
dot.
Spiru shtea c nu va dnseasc dot s-nu-lj spun-a papusui tsi-avea pi suflit; o si-lj dzc dicra s-mcm mindui elu
Dupu tsi li-bgar tuti lucrili pi-aradh, li-cljisir sh-cprli tu
cutar.
-Aidi tora s-muldzem oili sh-dapoia o-s-bgm ti tsin dzsi
papu-su Nisa. Soarili ninga s-videa pi tser tish cnda lji
s-avea murzuit s-dipun cathi dzu tu-ascpitat, sh-ninga
shidea di ftsea muabeti cu dzenili di munti.
Dupu tsi bitisir lucru cu oili, Spiru neasi di-adusi leami
uscati ti foc.
Mcar tsi mcar ma nu grea ni papu-su ni Spiru tish cnda
li-avea kirut zboarli pit vr pduri di minduieri, sh-nu-afla
dot calea s-ias nafoar tu-lunjin.

71

-Aidi ficioru-a papu s-ni bgm c ia, actsar s-da stealili

sh-mni tahina u s-ni rushuneadz soarili ma s-nu
lu-ashiptm cu cafeia cald.
-St papo ninga niheam c ia tsi voi si-ts spun, mizi gri Spiru;
ninti si-lj ias vr zbor dit gur, papu-su s-apruki di Spiru,
lu-hidipsi pi cap, sh-dzsi:
-Nu lipseashti tora si-nj spunj tsiva, c papu li-shtii tuti.
Az ficioru-a papu, tini dipunash tahina, la mum-ta tu hoar
ficiuric sh-ti turash aua n-dzean la papu, brbat.
-Aidi s-ti badz mea va-zburm sh-mni.
Nitsi dzua di az nu shtiu ma Spiru-lj dzsi-a papu-su isturia
cu aumbrili, ama cashti cum di va lu-adun Spiru vr dzu,
va lu-ntreb sh-va s-v spun sh-avau.
Mini ahnt shtiu sh-ahnt v spush!

72

Pleasa di-ndzean
Hoara-al Dumidz

73

Pleasa di-ndzean, hoara-al Dumidz

Aist isturii acats si-s deapin tu mesu di cirishar tu 1903,
tu-un hoar ca di pirmith, Pleasa di-ndzean, ashtirat pi
un dzean dit munts-a Epirui, Arbinushia di az.Tu hoar
bna vr 300 di fumelj. Di vr kiro niscnts di ficiori
actsar s-minduiasc s-u-alas hoara; nu mata vrea
s-armn tu hoar s-duc ninti znatea-a prints a lor di
picurari sh-crvnari; s-dusi zborru c mults ficiori dit
Curceau, un csb nu mult alarg di Pleasa, loar calea
s-neag tu Amerikii, iu dztsea elj c ma s-lucreadz doi, trei
anj va si s-umpl di pradz, sh-dapoia va si s-tura acas s-fac
vr purcukii.

Mita, un ficior dit hoar, tsi mizi ct

umplu unspryinghits di anj tu dzatsi di cirishar, sh-u featsi
mintea s-ljia calea s-neag tu Amerikii, deadun cu Mihali, un
prot cusurin di partea msai. Tu-un dzu, Mita, luashtipt tatu-su si s-toar di la dukeani, lu lo dinparti
sh-dzsi:
-Tatico, nji-u feciu mintea s-neg tu-Amerikii, s-lucredz vr
doi, trei anj, s-adun tsiva pradz; anda u s-mi tor, voi s-mi
ashter sh-mini tu casa meau; voi s-ti agiut sh-tini niheam
74

c ved cum ti pidiseshti cathi dzu di cnd da soarr pn

dipun. Va s-yin sh-Mihali-ali teti Nuli cu mini.
Tatu-su lu mutri pi sum sufrntseali, ma-ntroar sh-lu aplic
capu sh-nu putu s-greasc ici. Dapoia, sh-lu scoasi trastu di pi
umir sh-lj-u trcu-al Mita. Oclji lji s-i-umplur di lcrnji
sh-mizi putu s-greasc:
-Mita, ficioru-a tati, aist trast irra a papu-tu. Ninti s-lu lja
Dumidz nji lu-trcu anja cu tut cu vrearea lui. Vini oara tora
s-ts-u lu-trec sh-mini trastu atsia cu tut cu vrearea meau;
cum zbura, lj-u trcu trastu, lj-u lo capu-ntru mnji, lu-bshe
tu frmti, lu-mutri ninga unoar-ntr-oclj sh-intr irushi ncas.
Mita vru s-dzc tsiva ma lji s-i-actsar zboarrli tu
gurmadz; lu lo trastu-ntru-mnji, lu mutri, lu dusi la kept shdzsi cnda s-avd mash ns: "sh-mini va s-u-adun tut
vrearea meau tu-aist trast, sh-cnd va s-yin oara, va lutrecu a cilimanjlor-a melj, ash s-mi agiut atsel di-ndzean,
sh-cum mutri ct tser sh-u featsi crutsea.
Dapoia lo calea ct tet-sa Nula ta si-lj dzc al Mihali s-li
bag tuti pi aradh, c lipsea si s-scoal di tahina, s-dipun
ct Curceau. Aco lipsea s-treac pi la birou di emigrari s-ljia
crtsili tsi lipsea ti cali.
Tut noaptea, Mita s-i shuts cnd pi un parti cnd pialant. Tut videa oclji-a tatu-sui nlcrmats. Nu lu-arvd
inima shi s-i scul irushi shi s-i silighi la tatu-su tu ud.
Tatu-su nu irra tu crvati; mash mam-sa Catrina irra teas
sh-mutrea dvanea tish cnda sh-avea kirut oclji sh-lj cfta
pi divani. Tatu-su Cola, shidea pi-un scam cu coatili pi
75

dznucjli sh-cu capu-ntru-mnj.

-Tatico, gri Mita, nu-nji si fudzi ici. S-bg tu dzinuclj ninga
tatu-su, sh-acts s-plng ca vr cilimean.
Tatu-su lu-mutri cu oclji ca nidurnjits, lj bg mna pi cap shdzsi:
-Ficioru-a tati, nu ti-aspari! Ma ts-u ftseshi mintea s-fudz nu
st ici! Aua tu hoar nu ved s-fats vr purcukii. Di papistrpapi him picurari. Vhi vini oara vr di noi s-anveats
sh-alt znati; s-nu ai ananghi di noi. Mini sh-mam-ta, ash
cum trcum pn tora, u s-trtsem sh-di aua sh-ninti.
Pn s-ti tori tini, u s-mutrim ti vr feat s-ti-nsori. Cum
zbura, Cola scoasi dit geapi un shamii ligat, u-zdisfeatsi shdzsi:
-Calea tsi u-ljei nu easti ici lishoar. Ia, aisti sunt fluriili tsi nji
li-als papu-tu Aristidi; va s-ti agiut vr kiro pn s-acats
vr luc. Bag-li ghini s-nu tsiva di li-keri calea. Dapoia lj gri
a muljiar-sa:
-Aidi, Catrin scoal s-fats vr pit a ficiorui s-lj-agiung
pn tu-Amerikii. Mini u s-neg s-mutrescu niheam prvdzili.
Mita, tini fudz bag-ti niheam c ti ved ca nidurnjit. Mini
u s-bag dau mulri pi cali, s-ti dipun pn-tu Curceau.
Mita shidea ninga tu dzinuclj; mutrea fluriili shi s-minduia la
zboarrli-a tatu-su, tsi cnda lj-loar un kiatr di pi
inim.
Catrina s-apruki di ns, dzinuclj ninga hilji-su lj-u lo capu
pi kept, sh-aliki fatsa di peru-a lui neali, neali sh-dzsi:
76

-Ficioru-ali mami, ti ftseshi brbatu. Vini oara s-ljei calea tsi

ts-u deadi Dumidz, sh-cum zbura, Catrina sh-u scoasi
crutsea di digushi, sh-lj-u trcu-a hilji-su.
-Mita-li mami, dzsi ns, cashti cum eshti vroar
tu-ananghi, s-ljei crutsea-ntru-mn, sh-Dumidz u s-ti
agiut; aidi fudz bag-ti niheam s-ti fnteshti di som c hii
ca nidurnjit; mni u s-ai cali lung. Catrina lj-u lo capu-n-tru
mnji, lu bshe tu frmti sh-ish nafoar s-bag kirkelu ti
pit.
Mita irra kirut tu mindueari; avea trastu-a papu-su-mplin di
vreari, fluriili di la tatu-su, sh-crutsea di la mam-sa.
Tuti aisti, lj-umplur inima di harau, ama sh-di giunami. S-i
scul, s-dusi tu crvati, sh-lu-acts somu-ntroar.
Nafoar acts s-apir. Cola ct bitisi lucru ti prvdz shmutrea ct dzenili di munti tsi-actsar si-sh kindiseasc
frmtea cu lunjina soarrui; heam ct niheam, lunjina sashtira pisti casi, tsi ma multi ira dati cu-azvestri alba, sh-li
scutea un cti un dit scutidi.
Doi ccots, tsi lj-avea Cola tu-ubor, s-alinar tish pi ploacili di
pi cas, sh-actsar s-da di hbari c sh-az apiri soarili, sh-c
bana neadzi ninti.
-Cucurrriguuuu, cucurrriguuucucurrriguuuusculats oaminj
bunj c apiri, sh-ni fug ficiorlji tu-Amerikii...
cucurrrriguuush-tut-ash

77

Cola, sh-lu-knduri adiljaticu, ta s-avda ma ghini; tsi cnda nji

si facu urecljili ash dzasi el; nu putea s-pistupseasc ti tsi
avdza; sh-i li-dusi deadzitili la-ureclj, cnda s-li distup, s-i
shuts cu fatsa ct iu-cnta ccotslji, sh-ascult cu urecljeaaplicat, ama tut-atsa avdza.
-O la Catrin! Iu hii more, aur Cola sh-mutri ct usha di la
cas. Catrina ct u-avea bgat pita pi kirki sh-tamam tsi
lj-adutsea un cafei.
-Ore, tini lj-avdzsh ccotslji? Tsi soi cnt ash?
-Tsi soi cnt, dzsi Catrina sh-lj-u teasi cafeia. Un dztsi
"sculats c sh-az apiri" sh-alant dztsi "sculats c ni fug
ficiorlji tu Amerikii"
-Nac ts-u deadi kicuta, lj-u tur zborru Cola cu nipistupseari
c sh-Catrina avdz tsi lj-avdzar sh-a lui urecljli.
-Am, ma nj-u deadi-anja kicuta, vhi ts-u deadi sh-atsia lj-u
shuts zborru Catrina, cu niheam inati.
Cola vru si-lj dzc tsiva ma-avdz boatsea-a bagianac-su
tsi shidea-n-dau casi niheam ma-ndzean; Tasi tsinea
sora-a muljear-sai, Nula; yinea ayunjiusit sh-ca lhtrsit.
Cola lj-ish n-cali sh-dzsi:
-Bun dimneatsa sh-ghini apirishTase, tsi mutreshti ash
cnda-lj kirush birbetslji?

78

-Ore, Cola dzsi bagianac-su, apirii ghini, ama dimneatsa nu

easti bun ici.
-Ctse li Tase? Tsi ti ved ash ca-asprat?
-Zurrusir ccotslji dit hoar, dzsi Tasi cu boatsea ma
aplicat, sh-mutri di-avigra cnda s-nu lu-avd vr.
Nu shtiu ccotslji-a tlj, ama lj-avdzi-a melj sh-a cuscru
Tuduraki: "sculats c ni fug ficiorlji tu Amerikii", sh-cum
zbura, sh-u scoasi shamia dit gepi di sh-ashtearsi oclji tsi
actsar s-lj lcrimeadz.
-Am, sh-mini lj-avdzi ccotslji, ma dzsh c-nj fac urecljli,
sh-Cola sh-u dusi mna la un di ureclj, cnda s-vead ceasti tu loc.
-Mari ciudii tsi s-fatsi, mari ciudii, nu dnsea Tuduraki
s-dzc.
-Haidi nunt s-bei-n cafei sh-dapoia u s-nidzem si-lj dztsem
a preftui Nisa, dzsi Cola.
Catrina adusi pociu di cafei sh-dusi s-mutreasc pita.
Njiurizma di pit acts si-s tind tu-ubor, tu sucaki sh-tu tut
hoara. Un pal di vimtu u-dusi tish pn tu dzenili di munti,
tsi cnda s-loar mn di mn shi s-aplicar niheam s-u
tsn njiurizma di pit mash ti nsi.
Cola sh-Tasi shidea kiruts tu minduiari. Nitsi nu bitisir cafeia
c ia vini sh-Nula.
-Cuu, dzsi Nula, tsi s-fatsi ash, li corghilj? Hearbi hoara di
ccots; po.po.po.po, zurrusir ccotslji, sh-cum zburra shacts capu cu mnjili sh-lu mina sh-nastnga sh-nandrepta,
di cnda vrea s-lu dislikeasc di gurmadz.
-Catrin la, aur Cola, adu-niheam ap-ali Nuli c zurusi ma
79

lai di ccots. Aidi, st padi s-bei n cafei sh-dapoia u

s-nidzem la bsearic s-videm tsi s-fatsi.
Nitsi nu-apuc Nula s sta pi scamu, c acts si s-avd
cmbanea-li bsearitsi; cictsir tuts. Tasi lo s-duc cafeia la
gur, ma mna nu-lj s-i min. Cmbanea btea, btea, btea
ma s-avdza alt soi.
-Cuu, cuu, li corghilj, tsi soi s-avdi-ash, gri Nula cu oclj
lhtrsits, di cnda lji s-avea-alinat vr ccot tish pi capu.
-Ia tats niheam de, gri Tasi.
Nitsi nu bitisi zborru Tasi, c actsar tuts s-fac crutsea.
Kelea li s-i featsi ca di gljn sh-dukea cum li si mut peru-ncap. Cmbanea btea..."ding-dong, ding-dong, dingding,...ni fugggg ficiorljiiii tu Amerikkkkiiii...ding-dong,
ding,ding....sh-tut ash."; s-i scular tuts-ntroar, isher
irrushi nafoar tu sucaki, sh-loar calea ct bsearic; videa
cum dunjiaua imna ayunjiusit ct bsearic, sh-cum imna,
tuts-sh ftsea crutsea.
Soarili, ct s-avea s-disprts di surorili-a lui, dzenili di munti,
iu kindurea cathi tahina, di li-adutsea ghiumi-mplini di
lunjin, ta si-sh speal fatsa di liatsa noptsljei.

La bsearic, uboru s-umplu di oaminji.

80

Tuts mutrea ca nidurnjits, ca ciudusits, ca-asprats.

Oaminjli zburra un cu alant, ma mult cu mnjli di cu gura
sh-dztsea tsi trcur di cnd apiri.
-Ore, dzsi un aush, tsi shidea ca-nduplicat cu dauli mnj
pi-un crlibani; ishi s-mulg capra, sh-tamam tsi
s-u bitisesc di-muldzeari, shuts capu ct mini, sh-featsi:
meheheeee, meheheeee...
Aushu irra ca nostim cum cfta s-fac, ca vr capr;
niscnts tsi lu-asculta actsar s-ard.

-Em, alsatsi-mi s-bitisesc, dzsi aushu, sh-mutri narlu

ct-atselj tsi-ardea. Eh, dzsh mini, vhi lj-easti seati, ama
dapoia, featsi ia, sh-tora nji s-i mut peru, shi sh-u
anlts mna ct atselj di ninga el, mehehee ni fug
ficiorlji tu Amemeheerikii....Ia, pi aist crutsi, dzsi aushu,
sh-nu dnsea dot ta s-fac crutsea.
-Cuu, li Lambre, arsru, un muljieari, tsi mutrea ca moashi.
Ficiorlji dit hoar-lj grea muma Nasta. Nesh di tahina sved niheam clotsa, c trcur vr shapti dzli di cnd ubgai di-shidea pi-oau; u-anltsai niheam s-mutresc
oauli, sh-cum mutream, vidzui cum pulji deadir di-isha un
cti un dip ca toapi di-malm.
81

Clotsa u-videam ca hrioas sh-tut s-anvrtea pi ninga pulji.

"st rhati, lj dztseam mini s-nu calts vr pulji, c u s-ts-u
talj capu s-ti fac ghel". Iia ici! Clo, clo, clo...sh-muma Nasta
acts si s-anvrteasc, sh-cfta s-fac ca vr clots, diactsar oaminjlji s-creap di-ars.
-Em tsi ardets ash, li-aur muma Nasta sh-lj mutri narlu.
Clotsa zurrusi di dip! S-anvrtea sh-ftsea ...clo, cloooo, clo,
clo, clooo..ni fuuugg ficiorlji tu-Amerikii...clo, clo, clooo; Ia,
crutsea, dzsi muma Nasta, sh-nu dnsea ta s-fac
crutsea; ama nu s-bitisi aua luyria, dzsi muma Nasta.; mea
cra actsar sh-pulji s-fac...kiu, kiu, kiu....sh-muma Nasta
shi li-dusi mnjili la gur si-sh-u fac boatsa ma subtsri, shcfta s-fac cum ftsea pulji kiu, kiu, di cripa dunjiaua diardeari; dapoia, ia, crutsea, dzsi npoi muma Nasta, craactsar s-da aripili shi s-fac ...kiu, kiu, kiu....ni fug ficiorlji tu
Amerikii....kiu, kiu...
Uh, li Dumidzale, uht muma Nasta shi sh-anlts fatsa shminjli ct tseruNac n-u-loash mintea
-Anja-nji zurusir treili mulri, arsru Geogea, un brbat
di vr patrudzts di-anj, tsi tamam intr tu-ubor sh-avdz
isturia-ali mumi Nasta.
82

Li-dutseam la pihadi s-bea ap, mea cra-actsar s-fac

"...njihihiii, njihihiii...sh-dapoia...njihihiii ..ni fuuugg ficiorlji tu
Amehihirikii"...sh-cum ftsea Geogea ca vr mulari, ialea
intr tu-ubor sh-preftu Nisa; s-videa ca nidurnjit sh-ca
nikiptinat.
Dunjiaua s-deadi niheam dinparti ta s-treac ct-usha di
bsearic.
-Tsi ti ptssh li Geogea, dzsi preftu, nac ti mshc vr
mulari di nri, di zurrusish sh-tini? Tcur tuts c lu-vidzur
preftu Nisa ca nrit sh-fr kefi.
Preftu intr tu bsearic ca-ayunjiusit, lo-vivlia sh-crutsea a
Hristolui dit bsearic sh-ish npoi tu-ubor.
-Oaminj bunj, acts Preftu s-greasc., az di cnd-apiri
soarili pisti hoar, sh-cum zbura mutri ct soari sh-ct casili
ashtirati pi dzeana, s-tihisir lucri nifapti di-cnd bnm tuaist hoar. Nu shtim tsi-easti, ama lipseashti tuts nicukirlji
tsi-avdzr, tsi avdzr, s-intr tu bsearic si-lj ghivsim,
sh-dapoia u s-algm tuts cas di cas s-li ghivsim sh-casili
sh-prvdzili shi s-li pruscutim cu ap di-la Dumidz.

83

Intrar tuts tu bsearic.

Mash vr shapti oaminj nu intrar tu bsearic; s-trapsir
tu-un cohiu di-ubor shi zburra cu boatsea aplicat ti-ciudiili tsi
li-avdzr di la-alants oaminj.
-Ore, Costa, gri un ficior di-vr yingjits anj. Tsi sunt tuts
ash ca-mbitats! Papu Lambri ftsea ca vr capr, moasha
Nasta ftsea ca vr clots, cusurinu-a mel Geogea ftsea ca
vr mulari sh-lali Cola-nj dztsea, calea anda yineam ct
bsearic, cum ftsea ccotslji.
-Em tsi s-dzc li Miha, dzsi Costa sh-acts si s scarkin
dup cap, mini-asear irram tut dzua cu oili. Nu-adukesc
ici tsi s-fatsi cu-aici oaminj.
-Nitsi mini nu-adukesc tsiva, arsru sh-Ndreia, un ficior di
vr optusprdzatsi di-anj; sh-mini u-avdzi cmbanea ca
totna, ama niscnts dzc c btea cu zboarr sh-taha
dztsea, ni fug ficiorlji tu Amerikii...
-Ti ciudii easti, arsru sh-Vasili s zburasc;

84

s-pari c tuts-aici tsi intrar tu bsearic li-avdzr aisti

zboarr. Noi avem trei ccots ma mini nu-avdzi tsiva zboarr
...mash cucuridzau ca totna.
-Aidits s-a vdzm tsi dztsi papu Nisa Preftu, dzsi Miha.
S-aprucljiar tuts niheam di usha di la bsearic, tsi irra
zdicljis. Dinafoar s-avdza zboarrli-a preftui.
-Cum vidzut asear, mushata Dumnic, tuts di voi vinit la
bsearic s-yiurtusim dau suti di-anj di cnd hoara noast
acts s-adilji. Dumidz s-u veaglji, sh-cum zburra featsi
crutsea sh-tuts alants featsir sh-elj crutsea.
Nafoar, lunjina soarrui acts s-li-avin aumbrili dit-uboruali bsearitsi sh-cum usha di bsearic irra zdicljis, soarili
intr sh-el nunt, sh-ashtir un cali di lunjin, di la ush
pn di-altar. Vhi pi-atsea cali di lunjin, imna tu bsearic
suflitili atslor tsi bnar shi s-asteasir tu-aist hoar.

-Az tahina dicra apiri, dzsi Preftu, actsar ccotslji s-ni da

di hbari, c bana noast neadzi ninga ninti sh-c Dumidzlu,
sh-npoi featsi crutsea, ni-avdapsi ninga un dzu tu-anjli-a
85

noci; tcu niheam sh-mutri calea di lunjin tsi u-ashtir

soarili tu bsearic; ama easti ti-nipistupseari tsi-avdzm! Ma
s-avdzam mash mini, tsi cucrdza ccotslji sh-tsi btea
clopatu-ali bseritsi, u s-dztsea dunjiaua c zurrusi Preftu;
niscnts actsar s-ard.
-Ore Nisa, arsru papu Lambri, las ccotslji; ore anja-nji
zurrusi capra. Atsea nu ari mardzin!
-Em, atsea capr u-shtim c easti zurr di totna, dip ca tini
cnd irrai cilimean, arsru muma Nasta s zburrasc.
Preftu bg budza pi-arsu sh-prnjir tuts s-ard.
-Anja-nji zurrusi clotsa cu tut cu pulj, dzsi moasha Nasta.
Aist nu easti ti spuneari, sh-cum zburra sh-u trapsi shamia pi
capu c lj-avea cdzut pi frmti.
-Em, ma nu easti ti spuneari ti tsi u-spunj, lj-u shuts papu
Lambri; tini hii zurr di njic; ti-alinai, ca vr cprits pi
nucu-al papuTsili di li-mcai nutsili verdz. Muma Nasta lu
mutri narlu, featsi "pftii", lj deadi mndzili cu tuti deadzitili
sh-dzsi:
-Cuu s-tsi si-cljid derra li Lambrooo, cum ts-u deadi dip
urbarea, aur moasha Nasta shi s-ligna di-measi, cnd
nastnga cnd nandreapta; pitreatsi vr nipot s-ts-u-aduc
mintea di la cutar, c u-agrshesh sh-az tu-cliv.
Vr dzu va s-ts-u ljia vimtu sh-u s-u keri sh-atsea tsi
ts-armasi; u s-eshti dip "fiu, fiu"...
Dunjiaua ardea, ardea sh-cnda agrshar c ti tsi
s-adunar tu bsearic. Totna cnd s-aduna Papu Lambri
cu muma Nasta, s-irrai di vr parti s-ti ts-nji di pndic diahnt ardeari; cti vloar, anda s-aduna dolji, li-ftsea
86

castilea ahtri muabets ti haraua atslor dit hoar.

Dunjiaua shtea c s-vrea dolji di-anda njits, ama nu s-loar
c preftu li-dzsi c nu easti ghini si s-ljia c elj cdea cusurinj
dea-treilea.

-Oaminj bunj, aur Nisa preftu cu-un boatsi ma vrtoas, ta

s-lu-ascult tuts. Aidi s-dztsem c zurrusir prvdzli shccotslji, ama cmbanea!?
Aidits s-n minduim niheam, cum acts tut-aist isturii?
Prota hbari ti apiritu di-az, u-deadir ccotslji-al Cola, shdapoia actsar tuts s-cucureadz..."ni fug ficiorlji tuAmerikii."
Ciudia easti, dzsi Preftu cu-un boatsi cama aplicat,
di-iu shtea ccotslji-al Cola ti fudzerea-a ficiorlor tu-Amerikii
di s-alinar pi-cas s-cucureadz aist hbari tu tut hoara.
-Mea vhi avdzr cum zburra Cola cu hilji-su ti fudzeari,
dzsi vitsinu-al Cola, Nashu-ali Veti-al Niculaki. Mini ct
aveam ishet nafoar s-duc niheam ap la prvdz, sh-cum ljavdzi mini c tsi zburra, vhi ash avdzr sh-ccotslji.
-Ore, Nasho, arsru Cola, ore cum eshti dip shtp!
87

Iu-avdzash tini vloar, ccotslji i prvdzli, s-adukeasc

zborrli-a omui!
-Em ctse, lj-u shuts Nashu zborru; dada-meau anda iasi tuubor s-aruc misur ti-gljnj, li-greashti: kiu, kiu,kiu,
kiu...sh-yinu tuti cuampatra cu tut cu ccots. Sh-a li-mulari
ma-lj-aur, "diiii", prnjeashti di-imn, sh-ma-lj-aur "oooo"
kindureashti di-imnari! Ghini dztsi Nashu, grir niscnts
sh-mutrea ct ta Preftu s-dzc tsiva.
Preftu Nisa, ttsea sh-mutrea ca minduit. Alants tcur
sh-elj sh-ashtipta Preftu s-greasc. Preftu aplic capu, imn
niheam nastnga, niheam nandreapta, tish cnda lj-avea
cdzut minduierili-mpadi, shi sh-li cfta ta s-nu
sh-li-kear di dip. Dup vr kiro dzsi:
- Easti vr tu hoar tsi nu li-avdz aisti zboarr tsi li
cucuridzar ccotslji?
Nu gri vr. Mutrea tuts di-avigra c vhi va s-dztsea vr
tsiva, ma tuts ttsea.
-Mini nu li-avdzi aisti zboarr, s-avdz un boatsi tsi vinea di
ct usha di bisearic; irra Miha tsi shidea nafoar cu alants
ficiori. Miha prnji s-imn pi-calea di-lunjin ct altar; dup
ns actsar s-imn sh-alants ficiori. Dunjiaua dit
bsearic-lj mutrea ca ciudusit;
-Mini lj-avdzi ccotslji dzsi sh-Costa, u-avdzi sh-cmbanea,
ma nu-avdzi, ni ccotslji, ni cmbanea s-dzc tsiva zboarr.
Tsi soi di shaci sunt aisti dzsi Costa sh-mutri ct dunjiaua
dit bsearic.
88

-Lali Nisa, gri sh-Vasili, nipotu-su-a preftui, di partea sorsa

i; noi, nu-irram asear la yiurtusearea-li hoari, c avum
cathishun lucru-a lui. Cum s-fatsi c tuts tsi-irra asear la
bsearic li-avdzr aisti zboarr sh-noi tsi nu irram, nu liavdzm?
Armasir tuts muts. Nisa preftu s-kiru tu minduieri; neasi
dinintea-altarui, featsi crutsea di trei ori, u-bshe StMria
sh- dzsi, "lj-iart-ni Dumidzale", sh-dapoia s-tur ct oaminj
sh-gri:
-Asear, di haraua-li yiurtuseari, bium tuts cti un cup di
yinu rosh. Dupu cum shtits, yinu lu-tsineam tu-un ghium
sh-dit ghium v turai la catishun cti un putirici.
-Anja nitsi giumitati nu nj-u lu-turash, arsru muma Nasta. Al
Lambri lj-u umplush pn-di budz; ti-atsea zurrusi dip.
-Eeee, sh-tini moi mum, dzsi Preftu cu budza pi ardeari;
papu Lambri easti brbat shama nu-apuc preftu s-lu duc
zboru ninti, c muma Nasta lj-u curm zborru sh-dzsi:
-Am tsi brbat di ciuki easti Lambri, c nu nj-u poati ici; lu
arucutesc mini, un dau, sh-npoi sh-u deadi shamia picap c tut-lj cdea pi-frmti.
-Uuu, s-ti fats defi, ts-u deadi dip zurratsa, lj-aur Lambri shlji deadi mndzili.
Preftu cfta s-nu ard, ama nu putu si s-dnseasc,
mea cra lj-ascp un arsu zuru, di-lj si btea pultrili shpndica, di dztseai c u-s-li kear.
Dunjiaua, tsi sttea cu-ars tu gurmadz sh-mizi s-tsnea
s-nu-ard, ahnt ashtipt; mea cra-actsar s-ard tuts;
mutrea un di-alant cum ardea, sh-dapoia ardea sh-ma
89

mult; niscnts scutea shamiili di sh-ashtrdzea lcrnjili diahnt ardeari; la niscnts-li si prea c-ardi sh-StMria
sh-tuts smtslji di pi murili-ali bsearitsi.
-Uuuh, s-ti pat gazepea, moi Nast, mizi gri Papu Lambri, shlu-apuc tusea di-ahnt ardeari.
Arsu dit bsearic acts si-s tind tu-ubor, pi sucki, tu
tut hoara sh-agiumsi tish pn tu dzenili di munti....
Niscnts s-i scular s-ias tu-ubor, ama tsi tham s-ftsea;
uboru s-umplu di ccots shi-gljinj, di cpr sh-di oi, di
mulri, di clots sh-pulji, sh-tuti, sh-tuts ardea, cathishun, pi
limba lui.
Tuts-isher nafoar s-vead atsea tham, ama vr nu putea
si s-dnseasc di-ardeari sh-ardea sh-ma mult, cum
videa c-ard sh-prvdzili.
Ardea tut hoara cu tut inima-ljei, iu lj-avea adunat, di
suti di-ani, oaminjlji cu tut cu ccots, gljinj sh-tuti alanti
prvdz; puteai s-dzts, c Pleasa di-ndzean irra hoara al
Dumidz.

Preftu Nisa, ish sh-ns tu-ubor sh-u featsi crutsea, mutri

ct tseru, sh-dzsi..."tsi sem easti aist Dumidzale? Uftseshi tut hoara s-ard"; dapoia, acts s-ghivseasc
90

Vivlia sh-cu mna-ndreapt mina cdelnitsa; ti ciudii,

oaminjlji cpsir s-ard sh-uboru s-guli di tuti prvdzili tish
cnda li lo vimtu.

Un ishii di murmints si-ashtir tu-ubor. Soarili cnda

kinduri si s-analts sh-mutrea tu-ubor ta s-vead c tsi s-fatsi
tu-aist hoar; ni-vimt s-bat, ni-frndzili si s-min; oaminjlji
mutrea di-avigra sh-tut sh-frica oclji ciudusits
-Shtiu mini tsi s-fatsi! Shtiu mini tsi s-fatsi, s-avdz boatsea al
Vasili, nipotu-a preftui, tsi vinea di ct dinpoia li bsearitsi.
Tu-un mn avea un kelki ca lai, sh-cu alant mn lutrdzea, cum tradz vr mulari tsi nu vrea s-imn
ninti, pi gagaciu-ali hoari, Tanasic.
-Cnd ishet voi tu-ubor, aur Vasili, mini dipunai tu
kilearu-ali bsearitsi, sh-tsi si-nj vead oclji, Tanasic shidea
cu aist kelki-ntru-mn, ninga ghiumu di yin, sh-cum
s-aprukia, u-anlts kelkea ta s-u vead oaminjlji.
Preftu, lo kelkea dit mna-a nipot-sui, u-mutri, u-shuts pi
tuti prtsili, mutri ct Tanasic, s-apruki sh-lu-ntrib cu un
boatsi prifteasc, ashtirat.
-Tanasic, nu ti-aspari! Tsi easti aist kelki? Cum agiumsi tu
91

kilear? Tsi avea nunt?

Tanasic, s-avea sh-el vr optusprdzatsi di-anj. Preftu Nisa
lu-mutrea ca ficioru-a lui sh-lu tsinea pi-ninga bsearic s-lu
agiut cu lucri ti-bsearic.
Mults cilimeanj dit hoar sh-ardea di-el c irra gagaci shniheam trapt di minti. Tanasic si-afirea s zburasc
namisa di oaminj, c tuts sh-ardea, mash preftu Nisa nu
arsi vroar di ns.
Cu un dzu ninti di-yiurtusearea-ali hoari, Preftu Nisa luavea pitricut Tanasic s-dipun Pleasa di-ghios, s-ljia un
ghium di yin rosh, di la un dukeani tsi u-tsnea un
turc, sots bun cu Nisa.
Preftu s-apruki di Tanasic, lj-u deadi kelkea-ntru-mn
shi-lji dzsi:
- Ma ts-arseasti tsni-u tini, a tau easti, ma tsi avea nunt?
-Tututu..turcu nji-u, nji-u, nji-u deadeadea..di, acts mizi sdzc gagaciu.
Nj-u, nj-u, bbbb...bb, gggg tututu tratratra-stu shshshhh
dzdzdz, dzssssi, apppp,pppp dududu..dultsi dididi..la
Dududumimidz! Lulululu fafafatststsi yiyiyinu dududultsi.
Bibibibii shshsh mimimiminininini nini..heahea..heam shdappppopopopoia u-tutututu-rai tutututu ghiughiughium. U
gugugugulii kekekelkekea.. Cum s-ggcea, Tanasic mina
sh-capu sh-mnjili cnda s-lu-agiut si zburasc.

92

A preftui lji s-arvd ct lji s-arvd, mea cra lu-ascp

arsu, di sh-u deadi capu ct-nzdean sh-acts s-ard,
s-ard mea cra-acts tut dunjiaua s-ard niscnts
s-tsinea di pndic, alts lj-acts tusea, alts dzinucljiar, alts
s-tuvulir pi pultri sh-ddea cicioarili; mea cra acts
s-ard sh-gagaciu khkhkhkhh ghghgh
Preftu cum ardea li-anlts mnjili-ndzean, sh-deadi si
s-tsn cu mnjili di pndic, mea cra lj-ascp cdelnitsa
dit mn, di-lj cdzu-al Tanasic tish pi-cap, di lji s-i li
fatsa di-shcrum. Dunjiaua s-ctvulea di-ardeari
-Oh, Dumidzale Mari, dzsi Preftu, cum sh-astrdzea oclji di
lcrnji, tsi dzu mushat ni-ddesh az, sh-cum zbura shfeatsi crutsea.
-Tanasic-ficior, lj gri Preftu, sh-neasi s-lj-u ashtearg fatsa
di-liats; nac ptsshi tsiva?; lj-u lo capu-ntru-mnji sh-lu
mutrea ta s-vead di pts tsiva.
-Eh, mi agudii niheam ma nu-ari tsiva, gri Tanasic fr si
s- ggceasc.
-Eh, u si-ts treac. Nu-ari tsiva, acts preftu.s-dzc; mizi lubitisi zborru c armasi cictsit cu gura zdiscljis sh-cu
93

zboarili spindzurati di-limb; mutri ct oaminj, mutri ct

Vasilic nipot-su, npoi ct oaminj sh-npoi ct Tanasic;
vrea s-dzc tsiva ma nu lj-isha zboarrli dit gur; u-ftsea
crutsea, ama nu putea si s-min dit loc.
Alants oaminj, actsar s-fac crutsea sh-cu nipistipseari,
s-aprukia di Tanasic; lu-anvigrar sh-lu mutrea tish cnda
irra vr Snt tsi tamam dipun dit tser. Dupu var kiro,
gri preftu:
-Ore, avdzi ghini ma-nji facu urecljili?, lj vinir zboarrli-a
preftui, ama nu dnsea si-sh fac crutsea.
-Di cnd cu ccotslji aici, nu mata pistupsim tsi-avdzm, gri
muma Nasta, ma nu-arsi vr.
-Tsi mi mutrits ash cnda nu est om; sh-mini om hiu, gri
Tanasic sh-acts s-plng ca vr cilimean; muljerili diavigra bgar boatsea s-plng; nu irra vr tu-ubor s-nuaib oclji-mplinj di lcrnj; plndzea tut hoara di haraua-al
Tanasic. Dukea tuts, c itsido cum s-irra, Tanasic ira hiljiuali hoari; irra hiljiu-a lor.
-Intrats tu-bsearic, s-avdz boatsea preftui; tsi tham mari
s-featsi az, easti sem c Dumidzlu ni-veaglji, sh-c aist
hoara, Pleasa di-ndzean, easti hoara-al Dumidz.
Aidi Tanasic c-az u s-ti ghivsim; lu-btu cu mna pi
pultri sh-intrar tuts tu-bsearic.
Uboru-armasi mash cu lunjina soarrui tsi ira sh-el cictsit
di haraua tsi s-featsi tu hoar, sh-cnda nu vrea si s-dispart
di-aist hoar hrisusit di Dumidz.
Dzenili di munti, tsi-anvigra hoara ca vr bru, s-videa tish
94

cnda s-anvilir cu lunjina soarrui, ta s-ngldzsc ketsrli tsi

durnjir tut noaptea tu-arcoari; cti vr pulji, misura
tser disupr di hoar; un vimt avros tsi dipun dit munti
ca vr mndz hrios c lu-silighi nicukiru-su nafoar dit
ubor, acts s-fac muabeti cu ponjli dit hoar sh-li mina
frndzili cnda vrea si s-agioac cu eali.

Pi dzeana, tsi s-tindea dinintea-li bsearitsi, pshtea un

cupii di oi; cathi oai cnda si-antrtsea, un di alant, cai di
cai s-mc ma mult iarb ta s-da ma mult lapti.
Dau mulri, tsi pshtea sh-eali ma-nclo, mutrea cnd
sh-cnd ct hoar si-sh caft nicukiru, s-li-aduc vr cuv
di ap-aratsi.
-Az s-featsi un mari tham tu hoara-noast, s-avdz
boatsea preftui. Preftu cum zburra, u-bshe StMria, featsi
crutsea, lo vivlia sh-acts s-ghivseasc.

95

Tanasic shidea cu capu plicat dinintea preftui sh-oclji ljavea ninga-nlcrmats; un lunjin hrioas lji si-ashtir pi
fats, di li ftsea lcrnjili s-yiulutseac ca nistimatili tu soari.
Dunjiaua asculta ghivsearea preftui sh-lu mutrea Tanasic
cu nipistupseari, tish cnda irra vr Smt tsi dipun di pi
muru-ali bsearitsi ta s-lu ghivseasc preftu.
Preftu kinduri di gjivseari, mutri pisti oaminj sh-dzsi:
-Mni va s-dipun cu Tanasic, Pleasa di-nghios
s-lu-ntribm sotsu-a meu di la dukeani, tsi irra atsea ap
dultsi di la Dumidz, di ni u-featsi mintea tamtel, di
actsm s-avdzm tsi avdzm shi s'videm tsi vidzum.
-Curbani Nisa, s-tsi fac muma, arsru muma Nasta, tsi irra,
tsi nu irra, dz-lj-a turcui si-ts da ninga vr dzatsi kelki di-ap
dultsi, s-bem cathi Dumnic cti un putirici, c mult njiarsi cum ftsea clotsa.
-Sh-anja cum ftsea capra, arsru sh-papu Lambri
-Sh-anja mulrili arsru sh-Geogea
-Sh-ccotslji aurar sh-alts.

96

Preftu cnda-lj mutri pi tuts cu namustri sh-dzsi:

-Sh-anjia cmbanea...mea cra-actsar tuts s-ard...nu
dnsea dot dunjiaua di-ardeari.
Sh-dzua di-az, ma s-ti-alinj Pleasa di-ndzean, ninti
s-agiundz,va s-avdz, pit vimt, arsu-ali hoari un hoar-al
Dumidz.

97

Isturii di Zmani
Giunamea-al Thanasi Nastu

1879-1926

98

Isturii shuirati dit muabetsili-a meali, cu muma meau,

Hrisula Trandu, sor cu Thanasi Nastu
Numtsili dit Pleasa di-ndzean
Soarili ct-acts si-sh pitreac arazili di malam pisti hoara
Pleasa di-ndzean ta s-u avin scutidea dit casi. Arazili tish
cnda ira ca tsiva feati alxiti cu stranji kindisiti cu hiri di
lunjin tsi nidzea, cas di cas sh-btea tu cathi firid ta si-lj
dishteapt nicukirlji dit somu.
Aidi, sculatsi-v c-az, mushata dzu di Dumnica, avets
dau nunts tu hoar...
Ira prota Dumnic tu mesu di Sumedru, tu anlu 1911.
Picurarilji dit hoar li-avea adunat oili dit tu tiputa, tu cutarili
ashtirati pi-un dzean nu mult alarg di hoar.
Ma mrilji celnits, Kita Colimitra sh-Spiru Balamaci, cu ninga
shapti picurari dit hoar, lipsea s-dipun, ti n-dau dzli, cu
cama di yinghits njilji di oi, ct Amarea Egeye iu va s-u
trtsea iara. Ira un-adheti la pleasots, ca ninti ta s-li dipun
oili dit munti, s-li fac tuti numtsili tu-unoar, tu prota
stmn-a mesui.
Numtsili actsa di Gioia sh-bitisea Lunea. Aist aradh ira si sfac dau numts; un numt s-fitsea tu casa-al Papa Nastasi,
preftu-ali hoari, tsi-ansura npotu-su, ficior-a sor-sa Vasila;
ninga un numt s-ftsea tu casa-al Hrista Murova, tsi-ansura
sh-el hilji-su.
Oaminjlji dit hoar, tsi ma mults di elj s-afla soi un di-alant,
li tinjisea dauli numts sh-urdina, cu harau, di la un numt
99

la alant. Cathi numt avea anikisit, cu shasi mesh ninti, dit

csblu Curceau, cti un parei di muzikiani tsi btea salzili
ti kefea-li numti.
*********************
Papa Nastasi nu para durnji ghini tuti-atseali nopts di cnd
actsar numtsili; vrea nu vrea, lji s-i dutsea mintea tu-anjlji
cnd ira armatol tu ceata-al Coli Ghiza. Cumandharu Ghiza
avea vinit dit-Armiro tu munts Sets, s-lji-acats furlji turts
tsi lji-u-avea vtmat Tasi, frati-su. Tasi lucra la cshria-al
Kita Colimitra.sh-tu-un noapti fu vtmat di-un ceat di
turts tsi vinir s-li fur talarli di cash.
Nitsi nu-avea umplut Nastasi yingjits anj, cndu tu-anlu
1872, u-als hoara sh-fudzi tu munts Sets, la Coli Ghiza
Dupu vr shapti meshi, lo hbari di la tatu-su, Papa Costa,
preftu-ali hoari, c muri aushu, papu-su Cota. Nastasi lipsea
si-s toar tu hoar ta s-lu-agiut tat-su s-mutreasc averea tsi
u-als papu-su.
**************************
Tu-atsel kiro, tu bsearica di Pleasa, Papa Costa Preftu, cum
sh-tatu-su nintea lui, Papa Cota Preftu, u-cnta lituryia pi
limba grtseac sh-cilimanjlji anvitsa carti, tu-ubor-ali
bsearitsi, tut pi limba grtseac. Ama, tu anlu
1878, tu hoar s-featsi un sculii, cu pradz yinits di la
kivernisea-li Rumunii, tsi pitricu sh-crts tu limba
100

rumuniasc, nu mash ti sculia nau, ama sh-ti bsearic;

s-tihisi c tu-atsel an, Papa Costa lu-ljirt Dumidz, sh-vini
tu-aradh ta s-hib preftu, Nastasi Preftu, hilji-su. Ahurhinda
cu anlu 1878, tu bsiaric sh-tu sculia nau, limba grtseac
fu alxit cu limba rumuniasc. Numa Preftu, u-alxi tu numa
rumuniasc Popescu.
Preftslji sh-dascalji ira pltits, cathi mes, cu pradz di la
kivernisea-li Rumunii. Ipiscopu-ali bsiaritsi orthodoxi
grtseac dit Curceau, cum sh-mults frshirots, nu li-videa cu
oclji bunj tuti-aisti alxeri; deatumtsea, acts s-intrngrnjia, pn sh-namisa di frats sh-namisa di tat sh-hilj,
ama cndu s-tihisea vr numt, tuti s-agrshea. Adhetsili,
cum li-alsar ppnjlji-a lor, li-tsinea sh-li dutsea ninti.
********************
La numt, avea vinit soii dit Curceau, di Armiro, di Nijopoli,
di Dishnitsa, Frashari, di Muskopoli, di Avlona-li Mizukei, di
Migidei sh-di Ghirokastra. Ma mults oaspits, durnjia tu casaal papa Nastasi sh-a hilji-su Nisa. Oaminjlji bunj-ncap"
dztsea elj. Alts oaspits durnjia la frats, surri, prots cusurinji
sh-nipots. Papa Nastasi, cu tuti c ira niheam curmat,
haraua ti numt lu-avin dit crvati, tamam cnd-arazili di
soari actsar s-bat tu-firid.
Em, ghini vinit, sh-ghini apirim sh-az li gri el, sh-neasintroar di u-bshe icoana-li StMrii tsi u-tsinea pi sinduki;
sh-u featsi crutsea di trei ori sh-dzsi cnda zbura cu ns,
Tini Smt Marie, Dad-a Hiljiu-al Dumnidz dit tser, tsi u
101

veaghli hoara sh-suflitu-a ljei, agiut-ni s-tritsem ghini aist

mushat Dumnic, dzu di numts, sh-tuti s-ni s-andreag
dupu inima Tau smt"
Dapoia, Papa Nastasi ish nafaoar tu-ubor, mutri dzenili di
munts, tsi cnda s-diznjirda hidpsiti di-arazili di soari, neasi
la pihadi, trapsi un cuv di-ap aratsi, biu niheam, sh-u
spil fatsa di som, sh-cum sh-u ashtirdzea fatsa cu
pishtamalu, un njiurizm di cafei lji s-ashtir tish tu nri.
-Papo, ia, lu-bgai pociu di cafei sh-un cucutici di pni atsia
tu-ud, si-avdz boatsea-li npoati-si Yanula; al Papa Nastasi
lji-arsea s-u mc pnea muljiat tu cafei.
-Eh, la Nul, tini eshti ca atsea araz di soari tsi mi diznjiard
tahinrili cu lunjin, mash c tini mi diznjierdz cu njiurizm di
cafei. Grea-lji sh-a Nisa, s-u bem az cafeia deadun.
Nisa, hilji-su ma njic, shidea tu-un cas alikit di casa-al
Papa Nastasi. Papa Nastasi avea trei ficiori sh-dau feati, ama
pi Nisa, cnda lu-avea alikit di inima lui ash cum ira sh-casa
iu sttea.
Shatea s-dusi optu sh-un cirec, mindui Papa Nastasi cum
imna dupu njiurizma di cafei; tamam tsi agiumsi tu ud, ialea
c vini sh-hiljiu-su Nisa cu-un piat cu cash sh-masini.
-Ghini apirish Tate, gri Nisa. Mushat dzu s-fatsi nafoar;
dip cnda shtea Dumizlu c az easti dzua ti numts.
-Em, Dumidzlu li-shtii tuti, gri Papa Nastasi sh-cum shidzu
pi scam sh-u featsi npoi crutsea.
Shidzur-amindolji s-bea cafeia sh-actsar s zburasc ti
numt. Nisa, tsi li shtea ma ghini di tuts adhetsili-ali numti, li102

avea andreapt tuti lucrili ti numt. Pareia di muzikiani, salzili

cum li si spunea, lipsea s-agiumg, ash cum lu-avea dat
zboru, tu shatea unsprdzatsi. Dupu tsi va s-prndza, va
prnjia s-li bat slzili tut dzua sh-tut noaptea-li numti; tu
shatea doisprdzatsi, va si-s ftsea sursearea-a yrambolui
-Cai u-s-lu surseac Dina, antrib Papa Nastasi anda muljia
cucuticiu di pni tu-cafei.
-Mini u-s-lu sursesc, dzsi Nisa. Mizi ashtept s-lu talji
niheam tu gurmadz ta s-mi tsn minti c mini lu-sursii tu
dzua di numt, sh-cum zbura un sumarsu lji si-ashtir pi
fats.
Nisa sh-Dina ira prots-cusurinj, ama s-vrea ca frats, c
acriscur deadun di-anda njits.
-Njielu cai o-s-lu talji, antrib Papa Nastasi, sh-npoi lu mulji
cucuticiu di pni tu-cafei.
-E, lu-bgai Gheli-al lali Tsili s-aduc un noatin gras di vr
yinyits kili, ama nitsi nu bitisi zboru, c lu-ascp un ars di
mizi u-tsnea filigeana di cafei n-tru mn.
-Tsi ti pts?, lu mutri Papa Nastasi pi sum sufrntseali.
-Ljiart-mi ore tate, dzsi Nisa sh-biu un gurmadz di cafei;
nji vini tu minti antsrts, pi numta al Kita-al lali Kendra;
noatinu tsi lu-tljiai mini tu pragu di-ushi, u-avea pndica
ahnt umflat, c Kita, anda lo s-lu-anstrisar ta s-ias dit
cas tu-ubor, s-ankidic di pndic; ghini c lu-tsinum mini
sh-Gheli di sum-brats, c va sh-u loa zverca tish naparti diubor; ftsea shaci dunjiaua, lu-dusi el zboru ninti, c
taha-al Kita lji si muljiar cicioarili, anda vidzu sndzili-a
noatinui cum lj-isha dit gurmadz; niscnts, dztsea c lji si
103

muljiar, c taha-al Kita lji s-i dusi mintea la noaptea tsi va s-u
dutsea-nveasta tu-udlu ti durnjiari, c taha kiderea-lui atsea
marea, ira c nu-avea vidzut pn tu-atsea noapti, cicioari di
feat dizviliti pn di br...
-Em, tsi glrinj nj dzts ash di tahina, lji-u curm zboru
tat-su Nastasi. Tsi soi di namustri ai tini, mni-pimni
sh-tini preft!
-E, moi tate, nu ti-anvirin ti-ahtri shaci, gri Nisa cu boatsea
niheam ma-ashtirat. Cum s-ard oaminjlji ma nu cu
shaci, ama va-lji dzc-al Dina s-bag oar anda va sanstrisar noatinu, s-nu si-ankeadic, sh-cum zbura mizi-mizi
s-tsinu ta s-nu lu-ascap npoi ars.
-Tu tsi shati o s-prnjits s-loats nunu, antrib Papa Nastasi.
-E, u s-prnjim ct shatea unli. Ti giumitati di shati va
s-lu-adutsem aua, sh-dapoia u s-fudzim s-lom nveasta cu
salzili dininti; o s-lu tindem coru pi tut sucakea pn
s-agiumdzem di cuscri. Dapoia, cum shtii, la cuscri o si-stm
vr shati ta s-ni tinjisim un di-alant, s-alxim culatslji shdhoarli di numt dupu cum esti adhetea, s-acuprm
nveasta, s-u scutem nveasta ncor...
-Em ghini, ghini cra lj-u curm Papa Nastasi zboru.
Mutrits ghini s-li ftsets tuti-adhetsili cum lipseashti. Mini o sintru niheam tu bsearic s-li bag tuti pi-aradh tincurunari. Bag oar s-nu yinits ma amnat di patruli, cum luam fapt zboru sh-cu Hrista Murova.; dauli preclji u s-lincrun tu-idyia lituryie, di la patruli pn tu tsintsili.
Mutrea tora niheam oaspitslji tsi lji-avem aua-n-cas;
Ninga nu s-dishtipar, ama dz-lji ali Nuli s-bag misalea shi
104

s-fac cafei tu pociu-atsel marr.

Papa Nastasi lo-un jacket di ln dit sinduki sh-lu bg pi
ns ta si s-afireasc di-arcoarea di tahina.
Mesu di Sumedru dipuna dit munti cu dau trasti di-arumina;
un trastu-mplin di bunets: yinu, rkia, talari mplini di
cash, canistri mplini di meari, gutunj, nuts sh-au, harau
ti numts, mushuteatsa zurleasc di hromi tsi kindisea ponjlji
dit hoar sh-dit pdurili dit munts, featili tsi s-videa
deaynangjia cum dipuna dit munti cu stoguri di lemi adunati
pi pltri; tu-alant trast, adutsea mash liets: arcoarea-a
noptslor, ploi, vimt-aratsi, sh-ma lai di tuti, oahti oarfini di
oi, dip cum dztsea tu-un cntic, ni oai s-azghiar, ni cni salatr.
Tu mesu di Sumedru, nicukirlji, actsa s-li-andreag lucrili-ali
casi, s-li bag tuti pi-aradh ta s-nu aib tsiva crteri anda
neaua va s-actsa s-u kindiseasc hoara tu stranji albi.
Cum dzsi Papa Nastasi, dauli numts agiumsir la bsearic
tamam la patruli. Preftu u-ghivsi lituryia ti-ncrunari oar di
vr shati sh-dapoia, cu salzili dininti, cathi numt s-dusi tu
casa-ljei. Nu-avea om tu hoar s-nu hib pi numt; niscnts,
shidea mash pi-un numt ama ma mults, urdina di pi-un
numt pi-alant. Tut hoara cnta sh-giuca di harau. Salzili
cum btea, u-dutsea haraua-li hoari nu mash tu horili diavigra, ama sh-tu atseali di stri-munts. Tu-atsea Dumnic,
ishia noptsljei, tsi ira totna vshiljioani pisti dzenili di
munts, sh-lo peru ca vr zur-ascpat dit vr pndic di
105

munti, iu-avea stat-ncljis suti di-ai.

***********
Mash-un omu, un turc tsi-lj dztsea " capidhanu Feim",
nu ira ici hrios. Feim bna tu-un hoar, vr shasi km
alarg di Pleasa, sh-lucra ti-administratsia turtseasc.
Feim agiumsi cumandharu, un soi di-Aga, tu pulitsia
turtseasc. Tu-atsel kiro, anlu 1911, miletea armniasc dit
Balkan, s-hrsea di-idyia andrepturi, ca tuti-alanti milets,
andrepturi tsi li s-i deadir armnjlor, di Sultanu Hamid
Abdul, pit-Iradeaua dit-anu 1905, tu mushatu mes di Mai.
Turtslji avea mult tinjie ti-armnj sh-trtsea ghini, cu mult
tolerants un di-alant. Cathishun sh-li tsinea cu pirifanji
adhetsili tsi s-avea thimitlusit di suti di anj, tu-suflitu sh-tu
bana lor.
Al Feim, lji-arsea mult si s-alin tu hoara di Pleasa dindzean, iu-avea un sots bun, Nacu Batsu, cnscut sum
numa di Nacu Crvnaru.
Feim ira mult nrit c nu lu-bg vr tu cor atsea
Dumnc di numts.; nu lu-acljiam vr pi vr numt; tu
aist Dumnic, pleasotslji nu mi tinjisir ici, mindui el.
Soarili ira ninga disupr pi tseru-ali hoari, tish cnda vrea
sh-elu s-li-oar ghineats-a yranyiadzlor; ti haraua-li numti
sh-ti haraua tsi s-avea ashtirat pisti hoar, soarili sh-li
pitricu arazili s-gioac n-cor, di u-fitsea fustanea-li nveasti
atsea naua, s-anyilitseasc ma mult di-eali.
Feim, arvd ct arvd pn tu shatea patruli.; mutri ninga
unoar stri-tser sh-cum vidzu c nu lu-deadi vr dimnar
106

pn tu-atsea oar, acljim doi zapcii sh-li dzsi:

-Alinatsi-v tu hoar, cftats-u sotsu-a mel Nacu shdztsetsi-lj c Feim va s-in la casa lui tu shatea shasili shgiumitati. Dztsetsi-lj c-al Feim lji-si featsi orixi di car fript
di noatin sh-di rkia-lui atsea buna.
Ma nu mi vrets voi, v voi mini mindui el; dupu tsi
s-agiumg mini, s-nidzets s-loats salzili di la Papa Nastasi, s-liadutsets tu casa-al Nacu. Alti salzi nu-am di-iu s-li anikisesc
tu-aist oar.
Dztsetsi-lj al Papa Nastasi c v pitricu Capidhanu Feim.
-Capidhane Feim, gri un di zapcii, tsi s-ftsem, cashticum
salzili nu va s-va ta s-yin cu noi?
-Em, tivikele, va-scutets tufekili sh-va si-li loats cu zorea!
Haidi, loatsi-v keafa de-aua!
Dit hoara-iu bna Feim pn Pleasa di-ndzean s-ira cali di
vr trei cirecuri di oar fr si-lj vats-nj calji. Dicra fudzir
zapcilji, Feim s-mindui s-neag si s-arucuteasc niheam, c
shtea c-atsea noapti va s-u ftsea dzu.
Crvanea di furi
Un oaspi, tsi ira ashtipat cu-mari tinjie pi-ndauli numts, ira
armatolu cumndar, Thanasi Nastu, un di-naima gionjlji shpirifanjlji rremenji-frshirots dit districtu-ali Curceau.
Al Thanasi lji s-avea dus numa, pi tut Balkanu ca-un
inimos capidhan di-armatoli, tsi si-alumta deadun cu-alts
gionji armatoli, s-li ascap Epiru-Makidunia di shalvrili di
turc sh-di oclji tamakiari di grec.
Thanasi avea sum cumnduseari paisprdzatsi di-armatoli,

107

tuts dit horili di-avigra di Curceau, sh-bna tu clivi analt tu

munts-a Pindui. Cathi dzu, cathi noapti alga pit hori di
bga frica tu furlji turts i grets
Turtslji lji-avea loat lelea, sh-mash cnd-avdza c ceata diarmatoli-al Thanasi Nastu dipuna tu vr hoar, s-tridzea dit
cali ta s-nu pat tsiva daraveri.
Picurarlji dit Pleasa, Dishnitsa, Bubushtitsa, Poieni, Curceau,
Muskopuli, sh-alti hori di-avigra ashtirati pi dzenili dit
munts-a Pindui, lj-aprukia armatolj cu harau, c shtea c
ma sunt-elj di-avigra, nu va-lj crtea , ni turtslj ni-gretslji
Tu atsea Dumnic di numts, Thanasi ira tu muntslji Sets,
nu mult alarg di csblu di Curceau.
Niscnts picurari frshirots, tsi li-tsinea oili tu muntslj Sets,
lj dimndar al Thanasi s-yin cuampatra cu ceata lui, di
ispetea c-un cumandar srkcean, cu numa Dhegas,
tsi dztsea c easti grec, alga cu-un parei di vr optu
armatoli, tuts srkceanj, pi la cutarili di frshirots, ta si-lj
crteasc.
Cathi Smbta ninti di-apirit, nidzea la itsido stani, cu
cburili-n-tru-mnji, u-anvigra cliva iu durnjia picurarlji, shactsa s-aur ca tsiva prici shcurtati di foami ishts dit cliv
c va lj-u bgm foc.
Mratslji picurari, doi, trei cts ira, ishea lhtrsits dit cliv,
cu oclji-mpiticats di som, sh-nu shtea ct-iu s-ljiu da.
E, more, easti mash-n shacai dztsea cumandar Dhegas,
ama, ma nu vrets s-hib dealihea, adutsets tsintsi noatinj caveam ananghi. Haidits c-acts s-da soarili, aura el cu
inati sh-tindea mnjili ct elj cu cburili trapti, tish cnda
108

vrea s-li amin tu keptu-a lor.

Thanasi avea avdzt di atsel cumndar srkcean,
ama nu li-pistupsea tuti isturiili, c minduia c-un cumndar
nu putea s-hib ahnt fudzit di minti.
Thanasi agiumsi tu muntslji Sets gioia ct siar sh-trapsi cu
ceata-lui la cutaru-al Cota-al Pala. Cutaru-al Coti, cama marili
namisa di tuti cutarili di-avigra, nu fu vroar clcat di
srkcenjlji furi.
Al Coti-al Pala lji s-avea dus zboru ti giunamea-lui, sh-c nu
avea fric njitsi di-atsel lailu sh-niastimtlu, cu coar.
Urdina un zbor pit horili di frshirots ti bushuru-al Coti; e,
tish cnda mi-agudi bushuru-al Coti Pala ic, s-ti-agudeasc
bushuru-al Coti Pala. Niscnts s-alvda c lu-avea vidzut
Coti cum u-ftsea shcmba cumts ma u-agudea cu bushuru.
Coti avea ninga trei picurari tiniri, npots di-a lui, sh-tuts
shtea s-li min ghini cburili, ama avea sh-vr tsintsi cnj
mri, picurreshti, tsi u-viglea tut stanea; nu s-aprukea vr
dot di stani pn nu isha picurarlji-n-cali.
Ti haraua c Thanasi Nastu trapsi la stanea lui, Coti tljie
un noatin sh-lu bg si s-frig pi sull. Nu s-avea adunat
cu Thanasi di vr doi anj; ira dolji-amintats tu hoara di
Pleasa shi si-shtea di-anda njits.
Cum shidea tuts avigra di focu, iu s-fridzea noatinu, actsar
s zburasc ti crtearea tsi u-ftsea aist ceat di furi
srkcenj, n-cap cu cumandharu Dhegas.
Coti tamam tsi vinea dit cliv sh-acts s-ampart putiri
njits, di lem, ti tuts oaspitslji; dinpoia lui, vinea nipotu-su
Piricli, sh-li-umplea putiricili cu rkie
109

Coti lu-anlts putiru sh-dzsi:

-Ghini vinit tu stanea-meau. Him tu stmna di numts. Tu
hoara noast Pleasa, avem dau numts.; aidi s-kirdseasc
tinirlji, sh-cum lu-curm zboru u-biu rkia.
-S-kirdseasc tinirlji yranyiadz, grir sh-alants n-coru sh-u
biur rkia. Dupu vr kiro, gri Thanasi
-Ore, cari-ari vr hbari ti cts-armatoli ari aist
cumandhar srkcean cari s-pari c i-fudzit di minti.
-Mini, gri Coti, am-avdzt, cthi vloar yinu tsintsi, cthi
vloar doisprdzatsi; cai u-shtii! Ma s-in la mini, s-yin shtsindzts, c-u s-li kisedz capu la tuts aur el, sh-cum aura,
lo cu mna stng un shcmb di-mpadi sh-u-agudi cu
bushur, cu-ahnt inati, di crip; u-agudi ninga unoar di sfeatsi shcmba cumts. Ia, dip-ash u-s-li kisedz capitili
aura Coti cu inati.
Coti, tish cnda u-tsinea inatea ascumt tu kept, ama cnd
lji-ascpa nafoar, actsa di lji-s-ashtira pi sufrntsealili-a lui
li sh-ndisati; dapoia, dipuna pisti bratsli kiuturoasi di
s-aduna tu-avdztili bushuri; acuplusiti di-inati, bushurili, ljiacriscur ca-niscnti curcubeti. Niscnts armatoli sh-featsir
crutsea.; avea avdzt di bushurili-al Cota Pala ama nu
li-avea vidzut.
-Em, avdzi c mash tu stanea tau nu-ari vinit cumandaru
cu srkcenjlji-a lui, dzsi Thanasi. Nu pistupsesc c-ari
vr ahnt bruti si s-aproaki di curcubetili-a tali di
bushuri, sh-cum zbura, acts castilea s-ard ta s-lj-u
moalji niheam inatea-al Cota.
-S-in elj mea u s-fug de-aua cu capitili kisati, dzsi el cu
110

boatsea ma-ashtirat sh-acts s-ard.

-Mi minduiam, lu-dusi zboru ninti Thanasi, mni di tahinrili,
s-dm zbor pit hori, iu bniadz srkcienj, c tini Cota
u-s-fudz di Viniri dupu prndzu, s-nedz la numtsili di Pleasa, sti adunj sh-cu soia tsi-avea vinit di-naparti.
Mni di tahina, mini u-s-pitrec trei oaminj di-amelj, tsi
zbursc grtseashti, tu-ndau hori-iu bniadz srkcenj;
u-s-trag la vr dukeani, s-bea vr cafei, s zburasc cu
boatsi ma-analt, c celnicu Coti Pala, u-s-nidzea Pleasa di
Viniri siar.
-Ore, di tsi mileti urut sunt aici Srkcenjlji, arsru Piricli,
nipotu-su-al Coti.
-Em, nu-easti mileti urut, gri Thanasi; si spuni c-ira sh-elj
frshirots ca noi, sh-taha cama veclji picurari tu Balkan, ama
ninti di Hristolu, vinir di s-amisticar cu gretslji, sh-heam
cthi niheam, u-agrsher limba-lor di dad shi s-featsir
grets. Aisti li-shtiu di la tat-njiu Kendra.
Tora, s zburm ninti, ti lucru-a nost. Tini Cota, Viniri pi la
shatea unli, u-s-ljei Piricli cu tini sh-u s-loats calea ct
Pleasa; la stani o-s-armn mash Spiru sh-Miha. Hiu sighura,
dzsi Thanasi, cumndharu u-s-pitreac un, doi oaminj dealui ta s-vead c-dealihea ai fudzit Pleasa; vhi va s-ti veaglji
di-aynanghia c tsi fats sh-ct iu nedz.
Tini s-nedz pi calea di Pleasa vr dau, trei shts ama
s-nu lu-shuts ici capu. Dapoia, cama pi-siar, s-ti tori pi-alt
cali, ct stani; u-s-ti-aproki di stani sh-o s-ti adunj cu
oaminjlji-a melj la keatra atsea marea, di dinpoi di cutar.
Mini cu oaminjlji-a melj, tuts paisprdzatsi, u-s-fudzim Viniri
111

di-tahina la cutaru-al Mandi Pitu; va s-ni curmm aco pn si

s-nupteadz sh-dapoia u-s-ni turm npoi-aua, tu stani.
Mini minduiesc c furlji, vhi u-s-ni agudeasc Viniri
noaptea tu loc di Sambt, ninti di-apirit.
-E, mult ghini li-minduish tuti, dzsi Coti. Aidi st tora
niheam s-ts-u curnj mintea. Ia, noatinu easti dip hzri. Cum
zbura Cota, Piricli acts s-da la tuts cti-un piat tes di
lem.
-Aidi, Thanasi, f-nj tinjia sh-ahurhea tini prota. Ia, ljia-aist
ctsut.
-Ore, tsi lu-vrei ctsutu, lj-u-shuts Thanasi. Mash atselj di
Curceau mc cara di njiel cu ctsutu, sh-cum zbura,
s-apruki di noatin, arupsi un cumat di zverc
sh-ntroar acts s-mc.
-Bo, Bo, Bo tish tu inim mi-agudi aist njiurizm di noatin
fript, scpir el oclji, tish cnda vrea s-u mca cumata di
car nu mash cu gura ama sh-cu oclji.
Mcar tuts tu shii. Cnd sh-cnd, Piricli li-umplea
putiricili di rkie sh-aruca sh-cti-un lem tu focu. Tsi-cra
avea tuts tmbrili pi-elj, ama arcoarea di siar sh-vimtu
aratsi lj crtea pi tuts.
-Mni siar dzsi, Thanasi, mini u-s-mi-ascund nunt tu
cliv. Dolji ficiori tsi-o s-armn aua tu stani, si-sh fac
lucru-a lor pi ninga stani ash cum lu-fac cathi dzu.
Cashticum, cumndar Dhegas u-s-pitreac tsiva oaminj dealui ta s-veaglji di-aynanghia, c tsi s-fatsi tu-stani,
s-dukeasc c nu-ari alts picurari di-avigra. Tini Cota, cu
sotslji-a melj, va stats ascumsh dupu keatra atsea marea cu
112

tut cu calj. Anda u-s-yin zuru di Dhegas cu furlji-a lui s-caft

noatinj, un di ficiori u-s-ias dit cliv s-antreab c, cari hits
voi di ni-crtits.
Cumandharu Dhegas, pistupsesc c va-lj greasc tsiva-a
ficiorui, sh-tamam atumtsea u-s-ies mini pi napandica dit
cliv, sh-o s-lji-amin dauli cburi-a meali tu kept.
Hiu sighura c-anda u-s-lu vead cumndharu-a lor vtmat
pi furi u-s-lj-acats lhtarea sh-o s-armn limnusits ti
niheam di-oar; pn si s-dishteapt elj dit-atsea mintitur,
voi u-s-dats pi calji, sh-cu cburili trapti, o-s-aurats datsi-v
actsats ma vrets s-apirits sh-dzua di mni. Eh, li Cota, tini
tsi dzts? Nj-easti bun minduiarea
-Mult bun easti, gri Cota, ama ma s-nu yin ici ? Ma
s-neag s-agudeasc alt stani?
-Em, tora noi shtim c aist Dhegas mizi-ashtept un ipuhii
s-ti-agudeasc tini, c tsi s-i dusi zboru c nitsi di atsel cu
coar nu ts-easti fric, em dapoia di cumndharu
Dhegas, sh-cashti cum u s-agudeasc tu-alt stani, u-s-ni
minm irushi ta s-lji-actsm. Cutarili nu sunt mult alarg un
di-alant; cama alarg easti cutaru-al Tsili-al Tsatsa, ama ti
trei cirecuri di-oar, ma s-dm sntos pi calji, u-s-ljiangiundzem; u-s-pitritsem zboru ti tuts picuralji-a noci c
Thanasi cu ceata-lui sunt di-avigra; atselj tsi u-s-hib agudits,
s-fac un foc mari si s-vead fumu di-alargu. Noi u-s-ni
minm irushi ct iu o-s-videm fumu.
-Em, mult ghini ti-minduish! Ti-atsea ti-acljiam Thanasi
Nastu, gri Cota.
-Em ghini cra. Aidits tora s-bem ninga un rkie s-ni fug
113

arcoarea ta s-putem s-durnjim ghini.

Stanea-al Cota ira mult mari sh-avea ct dinpoia-li stani
un ahuri castilea ti-oaspits.
Cota avea bgat vr yingjits dushecuri umpluti cu palji shanviliti cu ciordz, alti albi, alti roshi, alti murni, alti kindisiti cu
hromi-amisticati. Tu-un capu sh-tu-alant di-ahuri, avea
cthi-un sinduki mplini cu kilimi tsisuti dit ln.
Nafaoar di-ahuri, avea spindzurat, di-un par analt, vr
trei cuvdz ti-ap, tsi u-purta oaspitslji dit-un aru tsi cura la
dzatsi minuti pirpadi. Cota durnji tu cliv cu trelj ficiori.
Noaptea tricu ghini fr vr crteari. Ira tuts curmats shdurnjir ca tsiva shcmbi kiruti pit cljiuri.
Soarili ct sh-lj zdicljisi oclji ta s-vead c tsi fatsi pisti loc
anda Cota ish dit cliv, apreasi focu sh-bg lapti ta
s-hearb. Adusi dit cliv vr yingjits sani di-cing
sh-dau crvelj di-pni sh-li-ashtir tuti pi measa di-lem.
Dapoia, pi-un pirustrii bg un cldurushi ta s-fac cafei.
Dupu vr dau cirecuri di-oar, njiurizma di-cafei lji-angn
oaspitslji di-aco dit-ahuri, di-actsar, un cti un, si
s-adun avigra di misali.
Soarili cnda s-ayunjiusea sh-el si s-aproaki di measa di
lem, si s-diznjiard tu-vr cing di lapti dinjicat sh-ta
si-sh moalji arazili tu-vr filigean di-cafei.
Atsea njiurizm di cafei turtseasc li-hrsea tuti nrili, nu
mash atsilor tsi shidea avigra di measa di-lem, ama sh-a
oilor dit cutar tsi ti ciudii, sttea cu nrili-ndzean.
-Aide, aide, gri Thanasi, cum mutrea ct dzenili di munti,
114

lapti dinjicat cu njiurizm di-cafei turtseasc-n-dultsit cu

kicuti di-apirit, dzeni di munti muljiati tu lunjin aroshi di
soari...cari u-s-dzc c nu-agiumsim tu Paradhis.
-Aidi, s-v-am tuts hriosh, gri Cota cum tsinea filigeana di
cafei tu mn; tuti s-ni s-andreag, cum li-bgm asiar piaradh.
S-andreapsir tuts sh-ti giumitati di shati oaspitslji fudzir.
Cota cu trelji ficiori actsar s scoat oili dit-cutar s-li pasc
di-avigra di-stani.
-Tini Piricli, gri Cota, o-s-fudzim ti-ninga niheam di-oar. Voi
dolji, gri el ct Spiru sh-Miha, s-v mutrits lucru di
cathi dzu; u-s-ni turm astar ash cum lu-andreapsim
zboru-asiar.
Scutidea acts si s-ashtear pit cohiurili dit stani. Aumbrili
sh-lunjina, tsi shidzur tut dzua tu-muabeti di-avigra di
stani, s-loar mn di mn shi s-trapsir di pi loc ct
ascpitat.
Spiru sh-Miha li-cljisir oili tu cutar, sh-dupu tsi tsinar pi
measa di lem, intrar tu cliv.
Vhi s-dusi shatea nauli anda scutidea u-ascumsi stanea
sum poalili-a ljei li, tish cnda vrea s-u-afireasc di furi.
Ishia, dipun sh-iia dit dzenili di munti sh-turba di harau
c nu-avea vr bruti, ni om, ni prici, s-u crteasc.
Luna, tsi cathi noapti ftsea muabets cu lutseafiru, mutrea ca
vr filii galbin di himinic, ama vhi fntit di tut-atseli
sh-mata-atseli isturii, s-anvili cu-un kilimi di niori li, shneasi di s-bg.
115

Cnjlji durnjia sh-elj mash cu-un oclji; cu-alant oclji

sh-cu urecljili zdifapti u-vighljia stanea.
Trcur vr trei shts di-cnd Spiru sh-Miha intrar tu
cliv. Thanasi, ira sh-el tu cliv sh-tut sh-li-ashtirdzea
cburili cu-un peatic di ln.
-Nu shtiu ctse, ama easti tsiva tsi-nj spuni, c Dhegas o s-niagudeasc tora noaptea, gri el cu-un boatsi aplicat.
Luna s-dizvli pi giumitati di kilimea di niori, sh-virs pisti
loc, un cldrushi di lunjin.
Tamam atumtsea, dit pdurea di fadz, di-nghios di stani, ish
un aumbr tsi s-lundzi pisti loc, vr tsintsi ceapi di om.
Dupu-aumbr, ish un urs ct cliva-al Cota di-analt; ash
s-prea tu atsea scutidi, tsi ct u-avea pruscutit luna cu
lunjina dit cldrushi.
Ursa, acts s-imn ct stani, mash pi cicioarili di dinpoi,
tish cnda vrea s-li misoar ceapili; nitsi nu-apuc s-fac
dzatsi ceapi, c-acts s-avd altrat di cnj tsi yinea di ct
stani; altratu s-avdza tish cnda avea-nclicat un pal di
vimt tsi s-aprukia avrapa.
Ursa, sh-lu teasi niheam capu ct ninti sh-vidzu tsintsi cnj
cum yinea ct ns ca niscnti fishecuri aminati di cburi; stur n-troar, sh-intr tu pduri.
Tamam tsi crtsinir cnjlji di la stani ct urs, dit-alant
cohi di pduri, ish tu padhi un ceat di-armatuladz, pi calj,
tsi crtsnir ct cliv, tish cnda-lj dutsea vimtu. Un di
elj, tsi-ira ma dininti, tsinea-ntru-mn un pir tsi lj-u tukea
scutidea dit cali.
Locu-acts si s-cutrambur di troputu-a caljilor tsi sh-lu
116

mca locu di sum cicioari, tish cnda ira-agiunats di meshi di

zli. Ishia, ct-u-avea actsat som tu srmnitsa-li scutidi,
ama si scul lhtrsit di-sh-lo peru ct dzenili di munti, iu
s-ascumsi tu-un pishtireau.
Thanasi, crip niheam usha di la cliv sh-mutri nafaoar.
Videa ct nastnga cnjlji tsi s-diprta di stani sh-ct
nandreapta, atsea pir tsi s-aprukea di cliv.
-Ni-agudesc tora, gri el ct dolji ficiori. Nu ved dot
cts calj snt, ama dupu cum bati locu, va-s hib ma mults di
dzatsi. Tini, Spiro s-ieshi nafoar anda o-s-acats furlji s-aur
ca zurlji. S-nu tsiva di s-ts tramur boatsea, ta s-dukeasc
Dhegas c frica nu sh-lu-afl locu tu stanea-al Cota-al Pala.
-S-nu-ai ananghi lali Thanasi, gri Spiru.
Nu bitisir ghini zboru c locu di sum cliv acts si
s-cutramur tish cnda s-ftsea vr minari di loc.
Dupu cum s-avdza troputu, furlji lj-alga calji di-avigra di
cliv; s-avdza cum-aura sh-ddea pi-elj ca zuri.
-Ishets nafoar c va lj-ubgm focu-ali clivi, s-avdz un
boatsi ahndoas. Aist va s-hib atsel tsi u-tsni pira,
mindui Thanasi; ma s-hib cumndharu Dhegas sh-ma ghini,
c va lj-uved fatsa tu lunjina-li piri.
Troputu di calj nu kinduri ici. Spiru sh-li hipsi dauli cburi di
dinpoi, sum tmbari, sh-ish nafoar.
Furlji ninga ddea pi calj sh-lji-alga di-avigra di cliv. Mash
atsel cu pira shidea pi cal dinintea-li clivi.
-Ore, cai hits voi di-aurats ca fudzits di minti tu-aist oar?
aur cu inati Spiru. Aidi, dnsits calji c-nji yini mintea
di-avigra.
117

-Bo, Bo tsi gioni ficior eshti tini bre, gri atsel cu pira. Vhi
eshti di Palanjlji, taha s-ciudusea el. Ei, Ei, dnsits calji, aur
el ct-alants armatuladz; atsishtui gioni-lj yini mintea diavigra, sh-cum bitisi zboru, lj-ascp un-ars tsi lj-u featsi
gura ma mari ca-usha di la cliv. Alants dnsir calji, saprukear ca ciudusits di cumndharu Dhegas, sh-actsar
sh-elj s-ard.
-Ore, Dhegas, gri un di furi, aproaki-u niheam pira di fatsa
atsishtui gioni ta s-videm ma-lj fudzi ninga, capu di-avigra;
actsar npoi tuts s-ard tish cnda-arsui nu lji si bitisea
hiru. Spiru-lj mutrea furlji ca ciudusit; nu putea
s pistupseasc c-atselj oaminj, tsi-ardea di s-avdza ma lai
ca troputu di calj, ira furi.
Ti ciudii, al Spiru-lj yinea sh-a lui s-ard. Arsu-a furilor, tsi
lji-anvigra urecljili, lu-acuplusi di dip, sh-fr di s-va, luascp sh-el arsu. Furlji, anda vidzur c Spiru ardi,
actsar s-ard sh-ma mult, sh-dapoia, ma mult ardea
shi Spiru.
-Bo, Bo gri Dhegas, sh-mizi kinduri s-ard, nj-si virsar tuti
lcrnjili di-ahnt ardeari.
Thanasi videa dit cliv, pit cripitura di la ush, c tsi
s-fatsi nafoar. Em cra, tini eshti cumndaru atsel zuru
mindui el; aidi ardi, ardi pn s-ti pitrec mini tu-alant
et s-ardz
-E, li gioni ficior, gri Dhegas. Cum vedz, aist easti mash
un shacai, ama, ma nu vrei s-hib dealihea, d-nj dzatsi
noatinj, c-am ananghi.
Spiro s-apruki niheam di Dhegas, sh-cum lu-mutrea, dzsi:
118

-Em cra, tini hii avdztu cumndhar srkcean Dhegas,

cnda s-ciudusea el.
-E, li gione, mini hiu! Tsi ti ciuduseshti ahnt? Aidi tora,
nmal cu shacili. Grea sh-a sotsu-tui s-ias nafoar, c am
ananghi di dzatsi noatinj. Dapoia, sh-lu shuts capu ctalants furi sh-gri ca ciudusit
-Ore, tsi minti ari sh-aist celnic Pala di-als mash doi
ficiurits s-mutreasc un stani ahnt mari!
-Ctse, di-iu shtii tini de, c him mash doi, lj-ushuts Spiru.
-C mini hiu cumndharu srkcean Dhegas, sh-li shtiu tuti,
aur el shi sh-u apruki pira di fats, dimec ta s-lji si vead
ma ghini.
Nitsi nu sh-lu bitisi srkcean zboru c Thanasi lj deadi
un spindzur-ali ushi, di-armasi cliva fr di ushi, arsur
tish dinintea-al Dhegas cu dauli cburi trapti, sh-aur:
-Sh-mini hiu cumndharu Thanasi Nastu, sh-cum aura,
li-amin dauli cburi ct Dhegas; un fishec lu-agudi tish
namisa tu frmti, sh-alant tu kept.
Luna s-dizvili tut di kilimea di niori, tish cnda vrea
s-mutreasc sh-ns c tsi s-ftsea tu-stani.
Iholu di fishecuri s-teasi pisti pduri sh-ct dzenili di munts.
Ishia, tsi ira ascumt tu pishtireau, sh-lo peru sh-crtsni ca
zur stri-munti.
-Datsi-v actsats, s-avdz boatsea vrtoas-al Cota, shboatsea alntor sots-al Thanasi. Anda-avdzr cum aur
Thanasi, sh-mini hiu Thanasi Nastu, tuts armatolji-al
Thanasi, deadun cu Cota sh-Piricli, nclicar sh-crtsnir cu
cburili trapti, ct cliv; s-aprukiar sh-lj-anvigrar tuts
119

srkcienjlji, ama ti ciudusearea lor, furlji nu s-minar ici;

cum ira pi calj, mutrea ca niscnti ayalmi limnusiti,
nmrmurisiti.Tuts mutrea sfuldzirats ct Dhegas, tsi ti
lhtarea tutlor, nu cdzu di pi cal; mnjili lj cdzur pininga trup, ama pira nu-lj cdzu di-ntru mnj.
Trcu vr giumitati di minut, ama trupu-lj shidea ninga
andrept pi cal. Oclji mri, li, lji-armasir zdicljish tish
cnda mutrea tsiva tsi nu-avea vidzut vroar tu bana lui.
Thanasi tsi mutrea sh-el cu nipistupseari, sh-li bg cburili
tu brn, s-apruki di calu sh-lo pira dit mna-al Dhegas; uanlts pira ct fatsa-lui nmurmurisit, sh-ct s-apruki
niheam ma mult, Dhegas cdzu pi pltri, pi skinarea calui,
tish cnda-lj fu fric s-nu lji si-ard fatsa. Tuts tsi-ira diavigra sh-featsir crutsea; nu grea vr; mash di-aynanghia
s-avdza cnjlji tsi ninga altra pi-urs.
-Cota, ljia doi oaminji sh-fudz di-adu ursa n-culea, lj gri
Thanasi-al Cota; s-pari c-ursa easti un fur alxit tu keali
di-urs sh-avea tu minti si-lj duc cnjlji alarg di stani.
Aidi mutrits ghini!
-Cu-aici tsi o-s-fitsem, lu-antrib Cota pi Thanasi, ma nu
lu-ashtipt s-greasc tsiva, sh-lu dusi zboru ninti; anda o-s-mi
tor cu ursa, o-s-li kisedz capitili la tuts; cum zbura,
s-apruki di-un fur sh-lj-u-deadi cu bushuru n-capu. ia,
ash! , aur el cu inati. Furu s-aplic ninti pi cal sh-armasi
cu capu spindzurat pi ninga gurmadz-a calui tish cnda luacts somu; s-ti scolj cnd u-si-ts gresc mini dzasi el,
sh-crtsni ct pduri cu ninga doi oaminj
Thanasi nu dzsi tsiva ama un sumars lji si-ashtir pi fats;
120

s-i shuts ct ceata di furi sh-li gri pi limba grtseac:

-Aidi zdiclicats! Cburili sh-brnurili cu fishecuri arucatsili
atsia ninga cliv.
Mults di srccenj u-adukia limba armniasc ama mash
putsnj di-elj u-zbura. Zdiclicar tuts fr s-greasc vr
zbor sh-li-arucar tuti cburili cu tut cu fishecuri ninga
cliv.
-Aidi ficiori, li-gri Thanasi-al Spiru sh-al Miha, adunatsili-li tuti
cburili tu-un trast sh-bgats tu cliv.
-Voi, gri el ct furi, shidets-mpadi un ninga alant cu
mnjili pi-capu. S-nu tsiva s-v minduits ti-vr crteari c
va s-v dau pi mna-al Cota.
Dapoia li-gri la doi oaminj dea-lui, s-lu ljia Dhegas di pi calu, slu-ashtear-mpadi dinintea-furljor.
Ti niheam di-oar vini sh-Cota cu ursa tsi-ira bgat diamplatea pi-un cal.
-Ia, li Thanasi, ts-u-adush ursa; mizi u-dipunai di pi
pom, c lj-ira fric di-cnji, ama tora, u-bgai niheam tu
som c u-avea luat lhtarea mrata urs; trmura tut c
nu dnsea cnjlji s-u-anjurdzeasc.
-Ore, Cota, gri Thanasi cu sumars pi fats, nac lj-u kisash
capu!?
-Em, mash pi-giumitati, dzsi Cota, ta s-u bag niheam tu
som.
-Aidi tora si-lj bag sh-aici alants tu som, dzsi el sh-acts
s-imn ct-iu shidea furlji.
-E, moi Cota st niheam s-ti curnji, lj gri Thanasi. Ia, tsi o
s-fitsem: mini-am avdzt, c Pulitsia turtseac di Curceau, u121

cfta di-vr kiro ceata-al Dhegas, tsi-avea fapt multi crteri

pit tuti horili di sum districtu di Curceau. Dhegas ari vtmat
sh-oaminj dea-locui.
- E dzsi Cota, li-shtiu sh-mini aisti lucri; tsi dzts tini
s-ftsem?
- Di-aua pn Curceau s-hib dau shts di cali. Mini sh-ash
aveam tu minti s-dipun Curceau s-u ved sor-mea Hrisula
Nu-am vidzut di-antsrts ti Crciun. Mini cu sotslji-a melj
o-si-lj dutsem tuts aici furi, Curceau. Cu aist furnjie, o-s-lindriptm niheam lucrili sh-cu autorittsli turtseshti ta
s-ni-alas rihati s-ni mutrim lucru-a nost.
O-s-prnjim di-aua ti-un shati anda o-s-acats soarili
s-da niheam pir.
Aidi tora s-li ligm mnjili la furi shi s-lji-alinm pi calj. Cum
sta pi-calj, va li-ligm sh-cicioarili un di-alant pi sum
pndica-a calui sh-calji va-lj ligm un di-alant; o-s-fitsem
un soi di crvani di furi. Oaminjlji-a melj o-s-neag-ncalaru
di-un parti sh-di alant-ali crvani. Tsi dzts!?
-Ore, Thanasi, anja Dumidzlu-nji deadi bushurili mri ca
niscnti curcubeti, ama atsia ts-u deadi mintea ct muntili
di mari. Mizi ashtept s-ni-adunm Dumnic pi numt, s-li
zburm tuti pi-aradh; cum zbura lji si-umplur oclji di
lcrnj.
-Ash o-s-fitsem, dzsi Thanasi. Aidi tora s-lj ligm furlji, ama
mutrea-ts ghini curcubetili, s-nu tsiva di-bag vr fur tusom.
-Em, ma si-nj dzc vr di-elj c lji-easti som, o-s-lu agiut
mini-ntroar.
122

Thanasi zbur sh-cu oaminjlji-a lui c tsi-avea tu minti shdeadun u-bgar pi-cali crvanea di furi.
Ursa u-ligar di cal ash cum-ira di-amplatea. Vru ursa
s-greasc tsiva, ama Cota, cu bushuru-a lui, u-bg npoi
ursa tu-som ti niga vr dau, trei shts.
Tut-ash di-amplatea lu-ligar sh-cumandharu Dhegas sh-lubgar tish dininti. Calu cu ursa lu-bgar dip dnpoi.
Ninti s-prnjiasc, Cota li-dzsi la tuts sotslji-al Thanasi si stoarn la stani ta si sta Smbt sh-Dumnic, pn si
s-tura Thanasi di la numt.
Ma mults di-elj dzsir c va si s-toar la stani.
Crvanea prnji tamam tsi soarili-acts s-li kindiseasc
dzenili cu hrom di purtucalji.
Anda-agiumsir Curceau, shatea s-dusi optuli tahina.
Oaminjlji pit sucki, pi-iu trtsea crvanea di furi, kindurea
ciudusits. Agiumsir fr vr kideri la Tsentru-ali Pulitsie
turtseasc, iu u-kindurir crvanea tamam dininti.
Thanasi cum-ira pi calu, s-apruki di poarta di hier, sh-aur
pi limba turtseasc. Zdicljidets-u poarta s-intr cumndharu
Dhegas cu ceata lui, sh-cum aura btea cu bushuru tu poarta
di hier.
-Cari hii tini ?,s-avdz boatsea unui zapci di-nunt.
-Mini hiu cumndharu Thanasi Nastu di-Pleasa, dzsi el.
Nitsi nu trcu un minut, c tut sucakea fu-anvigrat di
zapcii cu tufekili n-tru-mnji.
Poarta di-hier s-zdicljisi sh-ish n-cali cumndharu-a
tsentrui, tsi dupu surati s-videa cama tricut di likie.
Thanasi zdiclic shi s-apruki di cumndhar.
123

-Mini hiu Thanasi Nastu, gri el. Ts-u lu-adush pi Dhegas

srkceanu sh-ceata lui; lji-actsm tu stanea-a celnicui
Cota-al Pala.
-Mini hiu Osman Bei, cumndharu-a tsentrui-ali pulitsii di
Curceau, sh-cum zbura lu-misur pi Thanasi dit cap pn-tu
cicioari, tish cnda nu pistupsea c easti ahnt shcurt tu
boi.
Dupu cum ts-u-am avdzt numa, dusi el zboru ninti, ti
mutream s-hii ct poarta aist di-analt. Tini o-s-eshti
ficior-al Kendra dascalu, u-shuts el pi limba armniasc,
dip cum u-zbura pleasotslji.
-E, mini hiu atsel ficior tsi nu para sta tu-aumbra tatu-sui
gri Thanasi.
-E, avdzi c ts-arsea di-anda njicu aumbra di fadz,
lj-u-shuts Osman. Kendra, tat-tu, lu-aveam sots di
muabets, tora sh-vr kiro. O s-fitsem altoar muabeti ti-aisti
lucri.
-Cari easti cumndharu Dhegas tsi lu-avinm noi di-vr trei
anj, antrib el, sh-mutrea cu nipistupseari ct crvanea di
furi.
Thanasi imn ct calu-al Dhegas sh-dzsi:
-Ia, aist easti, ama lu-ljirt Dumidz tish-aco tu stani.
Osman Bei, s-apruki, sh-gri, cnda zbura cu Dhegas mari
tihi-avush c nu ti-actsar yiu. Vream mini s-ti ljiert, cum
ti-ljirt Dumidzlu-a tl, cti cripri nj-ai fapt.
Dapoia, imn pi-avash pi ninga crvanea di furi, shi-lj mutrea
tuts cu-ananghi.
Anda agiumsi la calu di dinpoi, iu shidea ursa di-amplatea,
124

kinduri sh-acts s-ard.

-Nu shteam c Dhegas tsni sh-un urs tu ceata lui, dsi
el sh-mutri ct Thanasi. Ursa cai u-ljirt?
-Nu u-ljirt vr, mash c celnicu Pala u-bg niheam tu
som cu bushuru-a lui ca vr curcubet.
-Eeee, am avdzt isturii cu bushuru-al Cota, s-ciudusi
Osman, sh-prnji s-ard. Tu-un dzu o s-mi-alin la stanealui ti-vr cafei...
-Sh-ti vr noatin fripit pi-sull avdapsi Thanasi. D-i di
hbari sh-o s-inu sh-mini, dzsi el sh-lu mutri Osman cu
sumars.
-Tsni-u zboru, gri Osman Bei sh-cum imna ct oaminjlji-a
lui, li-aur:
-Luats-u crvanea di furi tu-ubor! Dipunats furlji di pi calji
sh-bgatslji tu-hapsea atsea marea!. Calji dutseslji tu ahureali Pulitsii! Dapoia s-apruki npoi di Thanasi.
-Tini aidi cu mini-ndzean, s-bem un cafei; lipseashti
s-dai un declaratsie ti-cum s-tihisir tuti lucrili.
-Sh-oaminjlji-a melj? antrib Thanasi.
-Em, ma ti-am tini nu-am ananghi di-oaminjlji-a tlj;
s-neag iu s-va ama, s-nu nj-aduc tsiva cripri c o si-lj bag
deadun cu furlji-al Dhegas.
-S-nu-ai ananghi, dzsi Thanasi, aici oaminj snt ca fratslji-a
melj.
-Mini lipseashti s-dau un declaratsii, li-gri Thanasi, ti cum stihisir lucrili cu Dhegas sh-ceata lui. Voi fudzits s-v
discurmats cum v va kefea ama, martsea siear o s-ni
adunm tuts la stanea-al Cota. Aidi, s-ni videm ghini.
125

-S-trets ghini pi numt, dzsir niscnts, sh-lu-alsar

Thanasi-ntru-mnjili-al Osman Bei.
Dupu vr dau shts di muabeti cu cumndhar Osman,
Thanasi lo calea ct casa sorsa-i Hrisula, tsi ira mrtat la
Thanasi Trandu. O s-mi bag s-dorm tut dzua mindui el.
Un anghil lai
Thanasi avea ninga trei frats, Busha, Margarit, Dincu sh-ninga
un sor, Hrisafia, tsi bna tuts tu-Amerikie, di vr tsintsi
anj; ira sh-el dus tu-Amerikie, tu csblu Saint Louis, iushidz mash doi anj sh-vhi va sttea ma mult ama hbrili
tsi vinea dit Curceau, nu ira ici buni.
Tu anu 1905, dip ninti di Pashti, tu-un njiedz di noapti,
dispoti grec di Curceau, pitricu un ceat di-antarts grets si
s-alin Pleasa, di li-arsir tuti crtsili rumuneshti dit
bsearica. Pi Nastasi Preftu, lu-scoasir dit cas cu zorea sh-lu
dusir tu-uboru-ali bsearitsi; li-scoasir tu-ubor tuti crtsili,
li-featsir stog sh-li-bgar foc; lu-actsar papa Nastasi di
barb sh-lu tsinur cu zorea, ta s-vead cum lji si-ard crtsili.
Ia, ash va s-ardz sh-tini ma s-u ghivseshti npoi lituryia
dupu-atseali crts valuhuteshts.
-Lituryia s-u ghivseshti tu-limba grtseac, cum u-ghivsea
tat-tu, papa Costa, lu-fuvirisir antartslji; ama papa Nastasi
nu s-aspr ici; lituryia, ti Pashti, cnd-ira vinit sh-papa
Lambru Balamaci, u-ghivsir tut pi limba rumuniasc, dupu
crtsili tsi li-avea aprukiat dit Rumunii.
Antartslji grets, actsar s-bag lhtarea tu-horili di rremenjifrshirots di-avigra di Curceau; lji-avina pi-tuts atselj tsi
126

pitritsea cilimanjlji tu sculiili tsi li-avea zdicljis kivernisea-li

Rumunii; sh-ma lai, antartslji grets actsar s-vatm shoaminjlji cama-avdzts, tsi nu ira grecofilj.
Thanasi s-tur dit-Amerikie tu-atsel an, tu mesu di Mai shi
s-bg armatol tu ceata-al avdztlu Apostoli Nastu, tsi ira
cnscut sum numa di Capidhanu Cushcona.
Thanasi sh-Cushcona ira cusurinj.
Tu-un dzu, tu isheta-a Mailu, s-adunar tu cafineia-al Nisa
Preftu, ficioru ma icu-al Papa Nastasi, sh-bgar pi cali s-lu
vatm dispoti-grecu dit Curceau, ti nifapta tsi lj-ufeatsi-al
Papa Nastasi. Nitsi nu trcur vr shasi meshi, shi s-avdz c
dispoti-grecu fu vtmat-n-cali, anda nidzea tu-un hoar,
nu mult alarg di Curceau, ta s-u tsn lituryia pi limba
grtseac.
Di-atumtsea, Thanasi sh-Cushcona fudzir tu munts.
Thanasi s-dusi la niscnts sots dea-lui, tish tu csblu di
Ohrida, iu-shidzu vr trei anj ta s-lji si-kear toarili, ama
sh-aco, intr tu-un ceat di-armatuladz, tsi s-alumta
ti-eliftiriseara-li Makidunii di-sum turts.
Thanasi, s-turn npoi Pleasa, tu cirishar, anlu 1908, iu
adun paisprdzatsi di-armatoli, niscnts di Pleasa, alts di
Dishnitsa sh-Curceau sh-di alti hori dit munts Sets. Scpolu
a-lor ira s-veaglji, rremenjlji-frshirots s-nu hib crtits, ni di
turts, ni di grets, ni di vrghari.
Picurarlji dit munts Sets, cum sh-atselj di ct oahtili-ali
Muskopuli, ira bunj oaspits cu ceata-al Thanasi.
Di multi ori, picurarlji frshirots, ira crtits di furlji turts, i
grets, i vrghari sh-ma mult, di furlji srkcenj.
127

Cnd-avdza ti vr crteari, Thanasi cu-armatolji-a lui, smina ca vimtu s-lji-acats. Di-cama multili ardz, Thanasi
lj-actsa furlji tsi ira cftats sh-di Pulitsia turtseasc, sh-ti
atsea, cumndarlji turts lu-avea oaspi bun, tsi-cra
minduierili-al Thanasi, ti-amirria turtseac pisti Epiru, nu suidisea cu minduierili-a lor. Ama cu Iradeaua tsi u-deadi
Sultanu tu doispryingjits di Maiu 1905, tsi li-ddea armnjlor
di tut Balkanu idyia andreptri ca-alanti milets, Thanasi smulji niheam sh-cama-lj tinjisea pi cumndarlji turts
Thanasi shidzu tu casa-a soru-sa tut dzua di Smbt shDumnic pn o s-fudzea Pleasa.
Tahinrili, vini sh-tatu-su Kendra di featsir muabeti vr dau
shts. Cu tatu-su Kendra, Thanasi nu para s-urdina ghini.
Minduierili-a lor ti-cufuma-li bani, ama sh-ma mult ti
catandisea armniasc tu-Epiru sh-tut Balkanu, nu si uidisea;
Kendra ira dascal tu sculia di Pleasa, sh-dau dzli tu
stmn, tu ghimnaz di Curceau, iu cilimeanjlji anvitsa
scrierea sh-ghivserea dupu abetseda rumuniasc sh-crtsili
dit Rumunii; dauli sculii fur thimitlusiti di kivernisea-li
Rumunii tu anlu 1878.
Pradzlji ti-dascali sh-ti tuti hrgiurili-ali sculii, yinea dit
Rumunii.
Thanasi nu videa cu oclji bunji c ciljimanjlji di frshirots nu uanvitsa tu sculii limba di-dad. Limba noast veaclji u-skiar, lj-aura el-a tatu-su. Prota s-lji-anvitsats cilimeanjlji
limba noast, cum s-u ghivseasc, cum s-u-anyripseasc,
sh-dapoia ma-nclo, s-anveats sh-limbili xeani, ma s-va elj".
128

Kendra aura sh-el: Limba di dad s-anveats-n-cas.

Un limb tsi s-azburashti-ncas nu s-agrsheashti vloar
pute! Ia, tini hiljiu-a mel, cum di nu u-kirush limba pn tuaist likie, tsi cra nisesh tu sculia rumuniasc di Berati tu
Mizukei!?"
"Mini li-ved lucrili di-aua sh-ninga trei suti di-anj ninti" lj-u
shutsa zboru Thanasi. "Un limb tsi nu s-anveats dzu di
dzu tu sculii, tu-universitet, tsi nu s-cnt tu bsiaric, tsi nu
si ufiliseashti tu-administratsia-li kivernisi, nu-ari s-neag
ninti! Heam cthi niheam, si-astindzi ca vr cndil tsi nulj badz untulem".
Tora dzsheshi ghini!, lj scpira oclji Kendra. Atsel
untulem tsi dzts tini, easti limba tsi u zburm-n-cas! uanltsa el boatsea.
Kendra, tsi lu-actsa inatea shi s-apridea-ntroar; dapoia ukindurea muabetea sh-fudzea; nu putea s-li hunpseasc
minduierli-a hilju-sui, tsi-cra dukea, iuva ahndos tu
suflitu-a lui, c Thanasi avea-n-driptati.
Kendra cu dzinir-su Thanasi Trandu sh-hilji-sa Hrisula fudzir
ti numt, la Papa Nastasi, ninti di prndz.
Thanasi neasi npoi di s-arucuti ti vr dau shts sh-dapoia
lo calea di Pleasa, ct shatea tsintsili; minduia c va sagiumg pi numt, la Papa Nastasi, pn tu shasili shgiumitati.
**************
Capidhanu Feim, s-dishtipt dit som ca lctrsit; anyis c
lo calea ct Pleasa sh-dupu niheam di-oar u-kiru calea sh129

agiumsi tu-alt hoar tsi nu u-cnushtea; dziclic di pi calu

sh-intr tu-un dukeani s-antreab tsi hoar easti, ama
dukeania ira goal; anda ish nafoar, calu nu ma ira; acts
s-alag, ca fudzit di minti, pit suckili di-avigra, ama nu svidea, ni-vr lai om, ni-calu; vidzu mash-un aush tsi mizi
s-mina pi-cali; anda s-apruki niheam, aushu lj-aur: calu
tsi lu-cafts tini, easti Pleasa; aco o-s-lu-afli
Feim, lo s-lu-ntreab aushu ti numa-li hoari, ama ninti si-lj da
ashu vr-apandisi, s-dishtipt.
Tsi soi di-nyisu s-ciudusi el. Shatea s-dusi tsintsili; Feim
s-alxi sh-lo calea ct Pleasa cum sh-u-avea fapt mintea; lo
dupu ns sh-doi zapcii.
Cum s-aprukia di casa-al Nacu, un pal di vimt-ncrcat cu
njiurizm di car fript di noatin, lu-agudi tish tu nri.
Feim deadi pi calu s-agiumg ma-ayonjia; prota u-s-beau
un rkie mindui el.
Nacu, lu-acts sots pi Feim, di cnd lu-ascp Feim di
niscnts furi arbiuneshi. Tu-atsea dzu, Nacu u-avea ncrcat
crvanea cu talari di cash, sh-dipuna ct Curceau.
Ninti s-agiumg Pleasa di-nghios, un ceat di furi
arbiuneshi actsar s-lu crteasc, ta s-li ljia talarili.
S-tihisi c Feim cu oaminjlji-a lui, ira di-avigra di lj-avinar
furlji; di-atumtsea Feim sh-Nacu, s-featsir oaspits bunj.
-Aidi Feim, ghini vinish, lj-ish Nacu-n-cali al Feim. Aidi c luam oaspi sh-frati-njiu Pilea.
-Ghini ti-aflai, dzsi sh-Feim cu harau, sh-li btu cu mna
pultrili-al Nacu.
Njiurizma di noatin fript, dipun tish tu hoara-meau sh-mi
130

trapsi di nri pn-aua ndzean., dzsi Feim sh-ctsar dolji

s-ard.
-Voi dolji, zbur el ct dolji zapcii, stats atsia nafoar,
dinintea-li casi, s-ashtiptats salzili ta s-in.
Shatea s-dusi shaptili. Feim, Nacu sh-Pilea gulir un vutsel
di rkie tish cnda ira ap.
Pusta di rkii, u-ftsea cara di noatin sh-ma nostim.
Anda s-dusi shatea shapti sh-giumitati, Feim ish nafaoar
dinintea-li casi s-vead tsi fac oaminjlji-a lui.
-S-amnar salzili, gri el. Ma s-nu agiumg ti giumitati di
shati, s-nidzedz sh-amindolji ct casa-al papa Nastasi,
s-videts tsi fac alants dolji zapcii, di s-amnar ahnt.
Feim acts s-hib niheam sert ama cu mintea la rkii
sh-cara fript, s-mulji npoi sh-intr n-cas.
Thanasi, agiumsi pi-numt ct shatea shasili giumitati.
Cum s-aprukia di casa-al papa Nastasi, s-ciudusea c nu
s-avdza ici iholu di salzi; minduia c muzikianjlji li-dnsir
mash ti niheam di oar; di-naparti di hoar, s-avdza pi
vimt, salzili di la numta-al Hrista Murova. Thanasi deadi
niheam pi calu, sh-cum agiumsi dinintea-li casi, zdiclic
sh-intr tu-ubor. Nitsi nu-apuc ghini s-intr c s-astlje.
Tu-ubor virsa cu kicuti di-anvirin shi s-prea c u-spilar
haraua dit-ubor. Ma mults di-oaminj ira mproshti shi
zbura cu boatsea aplicat, cnda s-nu s-avd nafoar di
ubor. Thanasi mindui c lu-ljirt vr Dumizlu tamam pi
dzua di numt. Cum mutrea di-avigra cu oclji-mplinji di
nipistupseari, lu-vidzu papa Nastasi cum shidea pi un scam,
cu coatili pi meas sh-capu-n-tru mnji. Thanasi s-astilji sh131

ma mult; imn cama nunt tu-ubor sh-aur s-lu-avd tuts:

-Ore, tsi hits ash? Tsi s-fatsi?
-Vinir doi zapcii de-al Feim di li-loar salzili cu zori, gri
Nisa tsi tamam vinea ct Thanasi.
-Cum? Feim? Va lj-u talji capu, s-niur Thanasi.
-Fudzir di vr dzatsi minuti, dzsi Nisa, ct casa-al
Nacu Crvnaru.
Nitsi nu lu-bitisi ghini zboru Nisa, c-al Thanasi lji-s-ashtir
un ca zurleasts tu fats sh-oclji lji-ascpira fuviroshi.
Nisa, tsi shidea dinintea lui s-aspr shi s-trapsi niheam
npoi; Thanasi ish irushi dit-ubor, anclic sh-deadi pi cal
cu inati. Calu u-duki zurleatsa-a nicukiru-sui, si-anlts pi
dauli cicioari, azuri cnda cu inati, sh-prnji ca vimtu turbat.
Pn tu casa-al Nacu s-ira yingjits minuti pirpadi.
Thanasi, tsi u-shtea Pleasa ca tu palm, lo un cali ma
shcurt, sh-ish tu calea tsi dutsea ct casa-al Nacu.
Calea si-shutsa pi ninga un shcmb analt, tsi mutrea ca
vr pndar cu cciula andisat pisti ureclj. Thanasi, lu
ascumsi calu dupu shcmb shi s-alin pi cciula pndarui.
Shcmba s-ira analt di vr trei metri. Di-aynanghia, nitsi
un sut di metri alarg di shutstur, lj videa dolji zapcii pi
calj, cu tufekili pi pultri; zapcilji nidzea dinpoia di salzi tish
cnda vrea s-li-avin ta s-imn cama avrapa.
Thanasi shi li-trapsi dauli cburi dit br shi s-aplic niheam
di pultri ta s-nu lu-vead zapcilji.
Anda agiumsir tamam ninga shcmb, Thanasi li-als
patruli salzi s-treac, sh-dapoia arsru di-ndzean, ca vr
prici actsat di turbari, namisa di dolji zapcii; cum vinea di132

ndzean, lj-agudi cu cburili tish n-capu.

Zapcilji nu-apucar nitsi s-vead tsiva, nitsi s-ncniasc shcdzur sum calj ca-tsiva sats di trts. Salzili nu vidzur sh-napucar si-s lhtrseasc, c li-gri Thanasi:
-Aidi turatsi-v c v-ashteapt tut dunjiaua la numt; o
s-inu sh-mini-ntroar.
Muzikianjlji, niheam ca asprats, actsar s-da ayuiusits
cicioarili ct casa-al Papa Nastasi. Thanasi lj-lig zapcilji di
mnj sh-di cicioari, lj-bg pi calj di-amplatea sh-deadi pi-elj
s-neag ninti.
-Dztsetsi-lj-al Feim c v pitricu Thanasi Nastu, el aur
dupu nshi.
Casa-al Nacu nu ira mult alarg di la-atsea shutstur.
Zapcilji-al Feim, tsi vigljea sucakea, actsar s-avd tropat
di-calj; un di-elj ish cama dininti sh-vidzu, di-aynanghia,
calji tsi s-aprukia.
-Fudz, aur el ct alant zapciu, grea-lj-al capidhanu c
yinu salzili.
Feim ish irushi nafoar tamam tsi calji-ncrcats cu dolji
zapcii agiumsir dinintea-li casi sh-un di zapcii tamam tsi sisilighea si-lj kindureasc.
-Tsi snt aici, antrib Feim, cum s-aprukia sh-el di-calj.
-Thanasi, s-avdz un boatsi tsi cnda yinea dit-un pndica
di-cal, Thanasi Nastu, ni-pitricu!
Al Feim lji si-minti mintea; avea avdzt isturii cu Thanasi shceata-lui, ama nu lu-avea adunat vroar.
Aist Thanasi, mindui el, va s-lu fac si-nj bash mna; va
s-lu-anvets tsi-easti tnjia ti-cumndharu Feim
133

-Dipunatsi-lj di pi calj, aur el ct-alants. Dapoia, s-dusi

tu-ubor shi s-tur cu-un piat-mpli di car sh-patru
putirici di-rkii.
-Aidi, dzsi el, bgatsi-v pi cicioari sh-dapoia s-nidzets,
tuts patrulji, la numta-al Hrista Murova, s-nji li-adutsets salzili
de-aco; s-nu tsiva di s-v turats fr-di salzi, dzsi el, sh-intr
tu-ubor.
******************
Thanasi, s-tur la numt, iu-dunjiaua nu shtea cum s-lu
hrseasc.
Cama hrios di tuts ira papa Nastasi; lj dzsi-al Thanasi, u sti ghivsesc tut bana, ct s-est preft, ti-aist buneats tsi
nji-u ftsesh az; s-apruki sh-Cota-al Pala s-lj-u ljia mna.
-Ore Thanasi, s-iram di-vr parti, u-s-li kisam capitili mini
atsilor tsi ni li-loar salzili, ama agiumsh tamam tsi-avea
fudzit. Aidi s-bem dolji un cup di yin c bun yin ari
fapt Nisa.
Thanasi featsi muabeti vr dau shts sh-fudzi ct casa al
Hrista Murova, s-lj-u tnjiseasc numta-a hilji-su.
Cum s-aprukia di casa-al Murova, bg oar c nu
s-avdza ici salzili.
Dinintea-li casi, ira adunats niscnts oaminj sh-anda lu
vidzur Thanasi lu-anvigrar cu harau. Thanasi nitsi nu
apuc s-zdicalic.
-Ni li-oar salzili, gri un sots dea-lui, Nacu-al Docu. Vinir
patru zapcii cu tufekili-ntru-mi sh-li-loar cu zorea; li-dusir
la casa-al Nacu Crvnaru, iu-easti vinit cumndhar Feim.
Thanasi duki, cum di inati, sndzili acts si-lj hearb tu vini;
134

un zureats lu-acuplusi dit-cap pn-tu cicioari

-Aist Feim nu-ari mardzin, gri el cu-un boatsi fuviroas;
deadi pi-cal sh-crtsni ct casa-al Nacu Crvnaru.
Calu fudzea tish cnda ira acuplusit sh-el di zureats.
Feim deadun cu zapcilji, shidea tu-ubor, pi nscnti cciubi,
di-avigra di foc. Tufekili li-avea bgat stog, cum s-bag
stog clmishtili tu-soari. Muzikianjlji btea salzili tiharaua-al Feim. Feim tsinea-ntru-mn un cipoc dicar sh-lu mutrea tish cnda lu-mca cu oclji.
Nacu sh-Pilea neasir la Pilea acas s-aduc leami ti foc.
Tu-atsea noapti, ti-ciudii, luna cnda s-apruki ma mult di
hoar, tish cnda vrea s-li tinjiseasc numtsili cu mushuteatsa
ljei. Cu fatsa tut dizvilit, mutrea ca-un flurii mari, ct-un
pit di-curcubet; vhi vr mum u-featsi sh-u-aruc pitser, ti haraua atslor di-ndzean tsi s-aprukiar sh-elj
niheam, ta s-mutresc numtsili.
Thanasi shuts calu dit-cali, astrisru un gard di lumki, shpit grdina-al Mandi Pitu, agiumsi dinpoia-li casi-al Nacu
Crvnaru; kinduri dupu-un stog di palji sh-mutrea c tsi sfatsi tu-ubor; lj-videa turtslj cum shidea di-avigra di foc
sh-muzikianjlji-mproshti cum btea salzili; vidzu sh-tufekili
adunati stog ninga elj; snt tsintsi u-featsi isapea Thanasi;
patru di-elj, tsi shidea cu pltrili ct grdin, ira-nviscuts
tuts un soi, tu stranj di zapcii; atsel cu cipoc-ntru-mn,
tsi ira-nviscut alt soi, u s-hib Feim mindui Thanasi; di la
stogu di palji pn tu ubor, iu shidea turtslji, s-ira vr
yingjits ceapi.
135

Tu-ubor s-avdza mash salzili cum btea ti kefea al-Feim.

Ni un, ni dau, Thanasi, trapsi un cburi dit br, deadi pi
cal sh-crtsni ca sfildzru; turtslji nitsi nu-apucar
s-dukeasc c tsi furtun cdea pisti elj; calu, lji-astrisru
patrulji zapcii, lu-astrisru focu, sh-cu cicioarili di dininti lu
agudi Feim tish tu kept.
Feim mash-apuc s-vead pi sum oclji, cum-un anghil lai
dipuna dit tser pisti el ca-vr rufei; cdzu pisti pultri sharmasi arucutit tish cnda-lu lo som. Thanasi lu-shuts
calu-ntroar ct zapcii, sh-amin un fishec pisti capitili-a
lor. Zapcilji, mintits di-minti, dzinucljiar shi s-aplicar dipltri tish cnda li-vini oara ti-ancljinari ct Alah.
Muzikianjlji deadir s-dzinucljiadz, ama Thanasi li-gri:
-Mini hiu Thanasi Nastu; vinji s-v duc npoi la-numt.
Aidits c v-ashteapt dunjiaua; easti un cali mult shcurt
pe-aco pit grdin, li-dzsi el. Aidits, imnats ninti sh-o
s-inu sh-mini ti-niheam di-oar.
Ct lu-bitisi zboru, yinea Nacu sh-Pilea cu bratsli-mplini dilemi.
Anda lu-vidzur Thanasi pi-cal, turtslji pi-ancljinari shFeim arucutit, armasir sh-amindolji limnusits.
-Aua, la tini tu-ubor, s-bitisi muabetea, li-gri Thanasi. Salzili
o-si s-toar la numt; tsi soi di pleasots hits voi di lu-alsat
aist cni s-li-arkeasc salzili di la numts?
-Ore, frate Thanasi, mizi gri Nacu Crvnaru, mini shteam c
Feim li-anikisi salzili di Curceau; cu Dumidza, ash ni dzsianau.
-Li-arki salzili cu zorea di la dauli numts, gri Thanasi cu inati,
136

sh-cum lu-bitisi zboru, ish nafoar tu-sucaki iu ira ligats caljia turtslor; lj-dizlig, deadi pi-elj s-fug, sh-crtsni ct
numt.
Ti ciudii, calji-acatsar s-fug dupu calu-al Thanasi. Nacu shPilea nu s-minar ici; armasir ca niscnti ayalmi cu leamilimbrats.
Zapcilji, si-scular-ntr-oar shi si silighir ct Feim.
-Adilji, adilji, aur un; Naco, adu niheam ap.
Dupu tsi lj-u pruscutir niheam fatsa cu-ap, Feim zdicljisi
oclji, sh-dusi mnjili la-kept sh-acts s-ancniasc.
-Mi-agudi un anghil lai, mizi gri cu-un boatsi astimt.
-Atsel anghil lai tsi dzts tini si-acljiam Thanasi Nastu gri
un di zapcii, cum lu-agiuta pi Feim si-shad pi cciub; vini
di lo-saldzili.
-Calji, ni lo sh-calji, aur un zapciu, tsi tamam vidzu c nu ira
vr cal pi sucaki.
Feim shi li-dusi mnjili la-cap, tish cnda lj vinea mintea
di-avigra.
-Mi fntii di-aist Thanasi-a vost, aur Feim. Va-lu bilesc
di-yiu; va-lu pirpilesc pi-sull ca vr noatin!
Naco, adu tsintsi mulri dit-ahurea tau, lj-aur el-al Nacu,
tish cnda Nacu ira vr zapciu.
Al Nacu, lji-agiumsir pn di-nri zuretsili-al Feim.
-Nu-am mulri ti tini, lj-u tur zboru, cu namustri, Nacu.
Ti-aprukiai az, dzu di numts, ta s-ti tnjisec, ama tini
ascukiash pi-tnjia meau; mi-arsesh, c u-s-aduts salzi di
Curceau, ama tini, fr-arusheni, li-arkish salzili di la numts;
s-nu mata ti-ved tu casa meau di-aua sh-ninti. Aidi, curatsi137

v s-nu v ved altoar, sh-cum lu-bitisi zboru sh dusi

mnjili la br iu li-avea cburili.
Feimu, si-scul, andrupat di doi zapcii, sh-dzsi:
-Nacu, tora eshti tu-inati, ama minduiati ghini; mni, pimni,
o s-ti fats pishmani
-Un mulri, sh-ahtu, gri Nacu cu-inati; s-ti duc tini c eshti
niputut; mularea ts-u dau-a tsia s-ts-aduc aminti c avush
un sots bun Pleasa di-ndzean. Di-aua sh-ninti, alt borgi
nu-am cu tini; him isa-isa.
-U s-ti fats pishmani, gri npoi, Feim, ama Nacu lji li shuts
pultrili sh-dusi s-aduc mularea.
Tut calea ct hoara-lui, Feim s-mindui, cum s-lu acats,
cum s-lu vatm pi Thanasi; shtea c Thanasi shidea tu
Curceau. Calea di Pleasa di-ndzean ct Curceau, trtsea pi
ninga un geamii turtseasc.Aco va mi-ascund cu oaminjljia melj mindui el; shtea c oaminjlji s-tura di la numtsili di
Pleasa, dzua di Martsea ninti di prndz.
Luni siar, dupu nunt,Thanasi neasi di s-bg tu casa-al lalsu Kita Colimitra. Martsea tahina, anda prnji s-lji-a calea ct
Curceau, si-adun pi-cali cu Nacu Crvnaru, tsi dipuna shel, cu crvanea ct Curceau.
-Feim, si-spigiur s-ti vatm, lj-dzsi el-al Thanasi.
Sh-pi mini ari inati c lu-aghunii dit ubor dicra mi-arsi c
salzili li lo di Curceau. Dupu cum lj-u shtiu mini mintea, lu dusi
zboru ninti Nacu, Feim cu zapcilji-a lui, o-s-ti ashteapt lavr shutstur, pi calea tsi vinish dit Curceau.; ari vr
treidzts di zapcii tu cumndusearea lui.
Thanasi lu-asculta cu-ananghi.
138

-Ia tsi dzc mini, zbura cu mult miraki Nacu, mini shtiu un
cali niheam ma lung, ama u s-ni scoat Curceau di alant
parti di csb, pi calea tsi dutsi ct Bituli; di-aco pn la
dukeania-al Thanasi Trandu, cumnatu-tu, o- s-hib ninga
giumitati di shati.
Feim-lu ashtipt Thanasi, s-treac ct Curceau pn
s-dusi shatea dauli, dupu prndz. Anjurdzi tsiva cnili li
dzsi el atsilor alants.
Anda s-tur Feim la tsentru-a lui di Pulitsii, lji-afl calji
ligats di ponji, tish di dinintea-a tsentrui; bg-oar c-un
cal avea sum shau un carti. Mini, nu hiu fur ca tini,
dztsea tu-carti, un-om tnjisit, nu li-arkeashti salzili di
la numts cum ftsesh tini. Ti-ascumdz dupu shulvri di zapcii
ta s-mi agudeshti pi dnpoi. Ma ai bruti sh-minduieshti c
hii gioni sh-tnjisit, yinu Curceau s-ni alumtm dolji
dealihea, ca brbatsilji armatuladz.
Al-Feim, fr s-va, lji s-i dusi mintea cum lu-vidzu Thanasi, ca
vr-anghil lai tsi dipuna dit tser sh-lu agudi tu kept ca
vr rufei.
-Cari hii tini Thanasi Nastu ?, gri Feim, cu-un boatsi
aplicat, ta s-nu lu-avd alants. O s-mi-adun mini vloar cu
tini sh-o s-vedz tini ct gioni sh-tnjisit easti cumndharu
Feim.
**************

139

S-aprukea Crciunu. Thanasi neasi tu pzarea di Curceau sacupr dhoar ti-npots.Tamam tsi-ish dit-un dukeani, stihisi cu Feim tamam dinintea-lui. Ni-un ni dau Thanasi,
dusi mna la cburi.
-Nu voi s-ftsem aua shmt, lj-gri el al Feim, aidi
dinpoia-li dukeani.
-Nu voi s-mi-alumt cu tini, lj-gri Feim cu-un boatsi
ashtirat sh-cu oclji imiri. Ti cftai s-ts-u lji-au mna shi
s-mi-ncljin atsia, cama gionili armatol cumndhar tsi luam cnscut tu-bana meau; li-pitrcui zbor-al papa
Nastasi, sh-al Hrista Murova, s-mi lj-iart ti-criprili tsi l
li-feci tu noaptea di numts; cum zbura, lj-u teasi mna-al
Thanasi.
Thanasi armasi niheam ca ciudusit, ama lj-u lo mna al
Feim sh-lj dzsi cu sumars pi fats:
-Dumidzlu-a tlu ti featsi cu mari tihi, capidhane Feim c
mi-aflash tu-aist kiro di mari srbtoari; pimni easti
Crciunu, dzua cnd s-amint Hristolu-a nost; ljiart pi
atsel tsi nu shtii tsi fatsi dztsea Hristolu, sh-ia, tora mini,
ti-ljiert tini.
Nitsi nu cpsi ghini zboru, c Feim zdicljisi bratsli sh-lu loambrats pi Thanasi.
-Di-aua sh-ninti o-s-ti tinjisesc ca vr frati, gri el cu
harau tu-oclji.Thanasi bg oar c oclji-al Feim sumplur di lcrnj.
-E, mac vrei s-mi tinjisehti ahnt, gri Thanasi cndu vidzu
c Feim ira discljis, tinjisea-mi cu-un rkii la dukeania-al
Thanasi Trandu, s-anveats dunjiaua c Thanasi Nastu shi
140

Capidhanu Feim, nu mata sunt dushmanj

-E, ghini dzsi Feim, ama dapoia s-nidzem tu casa-li
dadi-a meau, ta s-mi tinjisehti sh-tini; lj dzsh-ali dadi
isturia cu salzili, sh-di-atumtsea nu mata vrea s-mi vead.
Dada-nj dzsi, s-nu lj-utrec pragu, pn s-nu ti-aflu tini ta sts caft ljirtari shi s-mi-ncljin ti giunamea-a tau.
-Tinjisit dad ti-featsi, gri Thanasi
-Ama, dzsi s-ti-duc tu casa-ljei c vrea s-cnoasc un
ahtari gioni, lj-ushuts zboru Feim. Ma nu va s-in, s-lu
aduts cu zorea! nji dzsi dada.Thanasi acts s-ard.
Em, ghini cra, gri el. St niheam s-acupur un lcumi ti
dada tau.
Trcur pi la dukeania-al Thanasi Trandu, iu s-ciudusea tuts
anda lj videa deadun, ama s-hrsea ti-atsea aprukeari difrati, namisa di Thanasi sh-Feim.
Arucutir cti-un rkii, sh-neasir s-u vead dada-al Feim,
tsi nu shtea cum s-lu hrseac pi Thanasi. Tu soni, anda lo-sfug, lj lo dauli mnji-al Thanasi, sh-dzsi:
-Tora-am doi ficiori, Thanasi sh-Feim.
*******************
S-dusi zboru Curceau sh-tu tuti horili di-avigra ti Giunamea
al Thanasi Nastu; tu-dukeni, tu-casi, mpzari, sh-tu clivili di
picurari, analt tu munts-a Pindui, nu s-fntea dunjeaua
s-avd isturiili cu srkcenjlji furi, cum Thanasi lu-acts pi
cumndhar Dhegas, cu zuratsa-al Feim, tsi li-arki salzili di
la numts sh-cum Thanasi li-tur salzili, ama sh-cum Thanasi
141

s-featsi sots bun cu dushmanu-a lui, Feim. S-dusi zboru,

c taha, dzenili s-aplica s-lu tnjiseasc Thanasi, anda tritsea,
cu ceata-lui pit munts.
*******************
Thanasi Nastu s-amint, tu hoara Pleasa di-ndzean, tu anu
1879. Tat-su fu Kendra Nastu, cnscut sum numa, Kendra
dascalu sh-mam-sa fu Vasila, hilji-al celnicu Kita Colimitra.
Thanasi muri tu Rumunii, tu-anu 1926. Thanasi ira frati cu
muma-a meau, Hrisula Nastu, mrtat la Thanasi Trandu,
papu-a mel.
Aisti isturii nji li-spunea muma, anda mi-aduna s-mi bag tu
som.

142

Muma meau Hrisula Nastu Trandu cu papu-a melu Thanasi

Trandu

Kendra Nastu (Dascalu) -Tatu-su al Thanasi Nastu

143

Papu sh-pita di curcubet

144

Papu sh-pita di-curcubet.

Tu-un dzu di vear, ca ti prndz, tamam cand soarili
kinduri disupr di-uboru-ali casi ta s-lu-areasc di-aumbri cu
metura-lui di-arazi, Custandin, un ficior di vr paisprdzats
di-anj, ish dit cas s-lu caft papu-su; lu vidzu papu-su Nisa
cum shidea andupurat di-un pom, pi-un vilendz.
Niheam ma -nclo di papu-su, shidea muma-sa tsi scrmina
ln, tu poal.

Papu s-ncljina tu-un somu dultsi; cnd sh-cnd,

zdicljidea oclji sh-mutrea di-avigra, cnda s-nu lu-vead vr
cum s-ncljin tu-som.
145

Al Custandin, lj-arsea s-bat kitra, sh-cafi oar, anda

anvitsa vr cntic nou, vrea s-lj-u spun prota-a papu-sui.
Imn ca-aghunjisit ct papu-su sh-lj-aur cu-un boatsimplin di harau:
-Papo, papo, papo
Papu s-dishtipt ca lhtrsitu, sh-analts crlibanea tish
cnda vrea s-da pi vr,
-Tsi, tsi easti?Tsi easti?, aur papu; intr vr lup tu cutar?
Oclji lj-avea ca kiruts tish cnda lj-avea pitricut la cutari sh-ljashtipta ta si s-toar.
-Uh, s-ts-u da kicuta, gri muma ct papu, tsi fats-ash ca
vr zur?
-Tats more tini sh-scarmin! lj-u tlje papu cu-inati, c muma
lu-vidzu ca kirut tu lhtrseari.
- Eh, nipoate, tsi-easti? Tsi eshti ash ca-asprat? gri papu-a
nipot-sui sh-npoi si-andupur di pom sh-cljisi oclji.
-Papo, gri ficioru, ia, feci-un cntic nou!, sh-cum zbura
ficioru u-bg kitara-ntru mnj ta s-cnt.
Papu zdicljisi oclji, lu-mutri nipot-su, si-ndript niheam dit
pultri, sh-dzsi;
-Ehee, nipoate, mult hrios s-avd-un cntic nou, c nji simurzuir atseali vecljili, tut-atseali sh-mata atseali. Aidi, ljalj-u tini sh-mini va s-lj-u duc.
-Eh, moi papo. dzsi ficioru,, aist cntic nu-easti di atseali
vecljili tsi li-shtii tini, easti alt soi di cntari.
-Em ghini, dzsi papu, acats-u tini, sh-mini va s-lj-u duc pindau.

146

-Uh, s-ts-u da kicuta, arsru muma, dzsi ficioru c nu easti

di-atseali vecljli.
-Em, tats tini more sh-scarmin!, lj-u tlje npoi papu cu inati,
c nu para-avdza ghini, sh-cti vloar nu lji si-uidisea zboarrli
-Sh-cum si-acljam cnticu nipoate, antrib papu sh-lu mutri
nipot-su cu sumars.
-Trastu-ALI BANI, gri nipot-su sh-trapsi deadzitili pisti hirili di
la kitr ta s-ahurheasc s-cnt.
-Trastu-al Ali Baniii!, arsru papu.Tsi cftash tini la dukeanea
al Ali Baniii?! Turku aist nu pot s-lu hnupsesc ici di cndu
nj-u deadi cafeia dip-aratsi; ma s-ai anaghi di-vr trast,
mea, ari papu tsintsi trasti, atsia tu-sinduki.
Caftu-a mum-tai si-ts da un, dau, cti vrei.
-Uh, s-ts-u da kicuta, arsru muma, mea scoal tini sh-d-lj-u
trastu-a ficiorui; sindukea shtii iu-easti.
-Em, tats tini more! Tats-atsia sh-scarmin!, lj-u tlje papu
npoi-ali mumi.
Nipotu-lj mutrea dolji sh-nu putu si-s dnseasc s-nu
ard.
-Eh, more papo, nu-easti zboru ti-Ali Baniii, turku a-tu. Easti
zboru ti-ban! Trastu-ali bani! Ban! Shtii tsi-easti bana?!!!
-Bana? Anja-nj dzts ti-ban? Aide nipoate, nu shtiu mini tsieasti bana?, acts papu s-aur.
-Uh, s-ts-u da kicuta, dzsi muma cu boatsea ma-ashtirat,
cnda s-avd mash ns. Muma nu sh-lu-anlts ici capu di la
scrminari; s-pari c papu, nu u-avdz, c nu s-tur ici ct
ns.
-Bana, nipoate, aura papu, sh-mutri ct, muma, bana easti
147

ca-vr kicut; atsea easti bana; un kicut!

Papu li-dztsea zboarrli, tish cnda li-andisa tu-vr trast
s-ancap ma multi; ama cum yini aist, dzsi papu ca
minduit; cum, demec, bana ari trastu?! Cum s-ancap bana
tu-trastu!?
Ali-mumi nu lji s-i-arvd; kinduri di-scrminari, sh-lj-aur
al papu:
-S-ts-u da kicuta! Tsi soi-lj zburrshti ash-a ficiorui! Alasu
ficioru s-cnt!
-Avdz nipoate, gri papu, avdz ma nu-avdz! Cum ts-u dzsh,
un kicut easti bana! Ia, mum-ta, tut dzua cu kicuta-ngur, di nj-u featsi bana un kicut!
Aidi tora, cnt-a papu, sh-cum zburra s-dupur npoi
di-pom sh-cljisi oclji.
Custandin acts s-bat kitra, sh-u-andreapsi niheam
boatsea, sh-acts s-cnt:
Cti unoar mi minduiesc.

148

Ma nu-apuc s-cnt alanti zboarr, c papu zdicljisi oclji shdzsi:

-Aide nipoate, mash cti vloar minduiesti tini?! Sh-cum
zburra, u-mutrea crlibanea tish cnda sh-li-avea ascumt
minduierili tu-ns; ma s-minduiam mini mash cti vloar, nu
va s-aveam az, dzatsi njili di oi, trei njili di cpr sh-vr
tsintsi suti di muli.
-Uh, s-ts-u daacts muma s-dzc, ama papu u-mutri
narlu sh-lj-u curm zboru:
-S-ts-u da atsia!; scarmin atsia sh-tats!; cnda mini nu
lu-alasu ficioru s-cnt.
Muma lu-mutri sh-ea narlu, lj -deadi mndzili, sh-dapoia
sh-u-aplic capu tu-poal, tish cnda vrea s-caft tsiva
zboarr, s-lji li-amin-al papu. Uh, s-ti fats defi, ts-ar fudzit
sh-atsea tsi ts-armasi; ti-glrish dip, shushur muma, ama
papu, nu-u-avdz ici.
-Sh-dapoia tsi dztsi cnticu-ntrib papu.
Custandin, ahurhi diznou s-cnt:
Cti unoar mi minduiesc
Di-iu vinim sh-ct-iu nidzem..
-Aide nipoate, acts npoi papu s zburasc; ficioru npoi skinduri di cntari sh-lu-asculta papu-su cu tinjii di nipot.
-Cum nu shtii tini, di-iu yini sh-ct-iu nedz! Ia, mini yin cathi
sear di la cutar, iu li-mulg oili, sh-neg cathi tahina, tut
la cutar, di li-pasc oili! Demec, shtiu di-iu yin, shtiu-iu neg!
-Eh, moi papo, dzsi ficioru, aist tsi dzc mini easti niheam
149

di filuzufii
-Hiljiu-ali Fii?, tsi pts hiliju-ali Fii? Tahina irra-aua di lo
niheam di firin ta s-fac tet-ta Fia pit. Ia, vhi s-featsi pita
c nj-anjurdzesc nrili, sh-cum zburra papu sh-li-anlts
nrili sh-acts s-li trag pi vimt.
-Curcubeti hearti, arsru muma; cum ts-u deadi dip kicuta;
tsi Fii dztsi ficioru? Ficioru dztsi filuzufii! Atselj tsi
minduiesc mult, nu ca tini tsi tut dzua numiri oili, cprli
sh-mulili.
-E, e, dzsi papu, lj pitrcui-ali Fii sh-un curcubet.
Anja u-s nj-u fac pita di-curcubet; eh, moi ficioru-a papu,
dzsi el, alasu mum-ta c nu para-avdi ghini mrata; nu lj-u
bag tu-cor; aidi, cnt niheam c nj-arseashti cnticu. Ia,
mini u-s-fac eeeeNu ti-alas papu tini, sh-nitsi nu bitisi
zborru, c prnji papu s-fac ..eeeeFicioru-ahurhi s-bat
kitra sh-ti ciudia-lui, s-avdza ghini cum cnta
papueeeeeSh-dapoia, cu mari harau acts s-cnt:
Cti unoar mi minduiescueeee
Di-iu vinim sh-ct iu nidzemueeee
Locu i-veclju ma bana-i shcurteeee
Pn s-u adukim, oara-i trcuteeee
-Ghini dzts, gri papu. Trcu oara sh-Fia nu vini ninga cu
pita.eeeeeFicoru cnta ninti
Dumidz ne-ar dat mintieeee
Omu s-neag tut-mash nintieeee
150

Ma-ahnt minti nu ne-ar dateeee

S shtib omu, ninti cum s-neageeee
-Nu shtiu ct minti v-ari dat-avau nipoate, ama anja-nj
deadi Dumidzlu mult minti; ia, mini shtiu s-neg ninti;
Papu s-i scul sh-acts s-neag pit-ubor.
-Ia, nipoate, vedz?,shtiu s-neg ninti, sh-mini shtiu-iu neg!
Neg tora la Fia s-mc pit di-curcubet, sh-cum imna, ishe
dit-ubor sh-lo calea ct hilji-sa Fia, tsi dearihina, avea
bgat kirkelu s-fac pita.
Ficioru kinduri di cntari; dolji cu mum-sa, lu-mutrea
papu Nisa, cum nidzea ninti pit-ubor, sh-cum ishe nafoar sneag ta s-mc pit di-curcubet.

151

Un minti zur

152

Un minti zur

Ore, aist minti-ameau, nu shtiu cari nj-u deadi, ama easti

mult zur; zur ca vr mndz ni-anclicat. Ctiunoar
zuruseashti di dip; nu-nj mi-alas s-aushezd rihati. Di multi
ori, ta s-scap di ns, nj-u pitrec ct-aua, ct- acofudz,
fudz lj dzcu mini, c nj-u lu-ftsesh capu tamtel
Asear-noaptea, nu-nj mi-als ici s-dormu; mi dutsea tu
locuri tsi nu vream s-li ved tu-atsea oar; nj-adutsea zboar
sh-isturii tsi nu vream s-li-avd; njadznopts, mi lo di mi dusi
tu-analturli nibitisiti-a universui
-Ma tsi cftm aua? u-antribai mini, ma nitsi nu-apucai sdzc alti zboar c nj-aur:
-Ore, tats sh-mutrea tsi s-fatsi di-avigra; ti-adush s-vedz shtini di ct-iu s-azvum bana. Ia, u-vedz atsa steau? Mutrea
aco, ct nastnga! Mutrii mini, ma videam njilji di steali;
alti ma mri, alti ma njits, alti ma yilicioasi
-Cari di-eali?, antribai mini, sh-cnda cftam s-ved mash
un, ama cum s-vedz mash un tu-atsea amari di steali tsi lukindsea tserlu fr di-mrdzinji
-Ia, un tsi s-min ct noi sh-ari un cusits di-lunjin
dinpoi
-Aaaa, e, e u-ved, dzsh mini sh-nj-u dush mna la-oclji
cnda s-u ved ma ghini.
-Ama cum di-yini ct noi, antribai mini cu-ciuduseari.
-Atsea steau mini nj-u-am soats, nj dzsi mintea, cu
pirifanj. Am vinit aua, fr di tini di-ahnti ori, c mi lo
153

lhtarea di-ahnt hrheari tsi fats; mi ciudusesc cum di ti

hnupseashti-nveasta; tramur firizdili di hrheara-tau; cti
vloar tish cnda bumbuneadz tserlu. Aidi tora! Ia, steaua sapruki, sh-dearihina vini steaua, ni featsi cu ocljiu sh-ni un,
ni dau, ni lo-ngrishc sh-antrib:
-Ct-iu s-v duc? Pn s-gresc mini mintea nj-u lo ninti
-La sor, du-ni niheam tu-locurli atseali ninga nividzuti, aco
iu sunt adunati tuti suflitili, ma tora di-oara, du-ni mash tuuboru iu sunt adunat- suflitili di-armnj, ta si s-adun sh-aist
omu, nicukiru-a mel, cu suflitili dit rdztina lui..
-V duc, dzsi steaua; tsnetsi-v ghini s-nu v ker calea.
-St, st, aurai mini. Mini nu voi s-neg tu locuri nivdzuti!
Voi acasa la mini! Voi s-dormu, c nj-esc curmat.
-La soru, gri mintea, taha-a meau, c nu-nj mi-asculta ici shtsi vrea ns ftsea, aist omu-a meu easti ca shtp. Anda
va s-vead suflitili di rdztina-a lui va-nj mi tnjiseasc sh-va
si-nj dzc, multu pirifan sh-hiros nj-esc c-nj ti-am!;
aidi tora s-fudzim, gri mintea c-avemu multi ti-videari.
Pn s-dzc mini tsiva, steaua lo vimt. Em, cum s-dornj
cnd ti lja un steau-angrishc, sh-ti primn pit locuri
nivdzuti, tu-analturli-a universui.
Tsi videam di-avigra nu easti ti spuneari; mutrii niheam
nghios, sh-nj vini niheam ca milii.
Videam locu-a nost cnda ira vr top nalbast kindisit;
s-mina aghalea, aghalea namisa di tuti-atseali steali, ca vr
aush tsi imna si-lj treac oarae heee! mi ciuduseam
mini. cum u tsni aist loc tut atsea ap! Cum di nu sagudeashti di alanti steali!, sh-cum eram kirut tu-atsea
154

ciuduseari, avdzi boatsea-li minti:

-Tsi u-mutreshti loc ahnt? Nu eshti fntit di tut lviljea
sh-varvaria huminidzilor tsi lu-frmcar? Nu vedz cum
rudzinir meridianili di-ahntu frmac? Nac nu-nj mi
pistupseshti? Ia! Ljia oclji-a melj s-mutreshti c tsi s-fatsi, c
tini, cu oclji-a tlj, vedz cum-sh veadi orbu deadztili; tsiva
nu vedz!
-Ore tsi soi mi zuburshti ash?,lj-aurai mini-ali minti cu inati;
mea sh-mini huminid nj-esc! Zboarili-a ljiei mi agudir tish
ca vr shcmb cdzut dit tseru; sh-mac nji-lj dai tini ocljia tlj ta s-ved mash lvilji, liets sh-frmac, tsni-ts-lj ti tini;
ti mini sh-ti oclji-a melj, atsel loc nalbast, easti nai ma
mushatu loc di tuti, sh-huminidzilji sunt nai ma mushat
mileti di tuti tsi bneadz. Ts-u-ari dat dipu kicuta!; zburam
ca ayunjisit c nu vream si-lj dau-ali minti nitsi-un minut sinj toar zboru; di vr kiro, mash liets vedz; ama stpsesc
mini c ti- alsai s-nedz iu-ts-u vrea kefea. Vidzush locuri shlucri tsi nu lipsea s-li vedz! Ti-adunash sh-ftsesh muabets cu
oaminj tsi nu lipsea s-ti adunj! Ti-umplush sh-tini di lvilji! Va
s-ti ljau s-ti duc tish analt tu munts, la cutarili di oi, s-ti curi,
s-ti spelj, c ved c-adunash mult liats pi tini!
Mintea cnda mi-asculta, cnda nu mi-asculta; mutrea ct
steali, tish cnda mini nu iram cu ns.
-Ascult aua-lj grii mini, c videam c zboarili-a meali
cnda li-loa vimtu sh-nu-agiundzea la ns.
Nac agrsheshi npoi c mini esc nicukiru-a tl sh-c frdi mini, tini nu pots s-bnedz?! Mini ti hresc, mini ti
acriscui! Nu mindueishti c lipseashti s-mi tnjiseshti
155

niheam? Ti-anvitsashi s-dnjits zboar goali

-E,he,he, acts ns s-arad; s-pirpilea di-ahnt ardeari
sh-mizi dztsea cti vr zboru he, he, he, mini taha nu
pot ..he.,he, he, s-bnedz fr-di tini; aist easti cama bun
shacai tsi nj-u dzsesh pn tora, he, he, nu kindurea ns
di-ardeari
-Em cpsea! lj-aurai mini, zurusish dip!
-Ia, cpsii, dzsi ns, ama ts-u-am dzs sh-altoar: mini nuesc-a tau! Tini eshti-a mel! Fr-di mini, tini eshti dip
kirut! Nitsi nu shtii di ct-iu yini, ct-iu nedz, sh-tsi hii;
nitsi nu shtii s-ts badz pputsili; nu shtii stnga di-ndreapta;
nu shtii noapti di dzu; nu shtii omu di prici; tsiva nu shtii
fr-di mini; hii tini, tsi nu pots s-bnedz fr-di mini! Ia, dznj cts-anj eshti? 40, 50, 60 di-anj?; shtii cts-anj am mini,
mintea tau?
-Ct-am mini ai sh-tini, dzsh mini ca ciudusit, anda
avdzi c tsi mi-ntriba mintea; ta s-ts dzc-ndrept, tini hii
ma njic di mini, c tini, anja-nj vinish cama amnat
-He, he, he, acts npoi s-arad mintea, amnat,
niamnat, ia dz-nj, shtii tini di iu vinj mini la tini? Cari mi
featsi mini ta s-pot s-yinu la tini?
Anda u-avdzi, nu shtiam tsi s-gresc. Armash mut c nu
shtiam tsi si-lj dzc. Di-iu vini mintea meau la mini?! Cari ufeatsi?! Ttseam sh-mutream di-avigra sh-cnda cftam
apandisea di la vr steau. Nu shtiu cum-nj vini, c di-aco diiu shideam-ngrishc, actsai s-u bat steaua pi pultri sh-ljaurai:
-O la steauooo!; ns ici; nu grea. Steaoooo!, actsai mini s156

aur cu boatsea ma vrtoas, sh-tut-u bteam pi pultri.

-E, e, aur sh-ns ca-asprat, tish cnda u-sculai dit som.
Tsi easti? Cdzu vr?
-Nu! Nu cdzu vr, grii mini, hiros c mi-avdz; voi s-mi
duts prota la papu, c voi s-lu-antreb tsiva.
Steaua cnda vrea si-nj dzc tsiva, ama boatsea-ljei
s-avdza dip ca vr kipur di sati tsi ti-dishteapt tahinrili
dit som. Ore tsi soi s-avdi ash!, mi ciudusii mini, c nu
para adukeam tsi dztsea, sh-tut-avdzam boatsea-a ljei ca
vr kipur. Nitsi nu tricu niheam di-oar sh-cnda cdzui ca
vr shcmb dit-atseali analturi nibitisiti, tu-un amari diap aratsi. Ore, nu ira boatsea-li steau tsi s-avdza ca vr
kipur; ira satea meau tsi u-bgai, s-lu bat kipuru la shaptili
tahina.
********
Mi-anltsai pi coati ca lhtrsit; nj-ancljish oclji sh-nj-u
scuturai capu cnda s-mi dishtept; shizui niheam di kiro cu
oclji cljishi sh-caftam s-nj-u-adun mintea. Mutrii di-avigra,
uhtai, sh-dzsh,aist minti-a meau zurusi dip; lipseashti
s zburscu cu vr yiatur. Kipuru,mizi lu-kindurii, c iram
ca-mbitat di-ahnt algari namisa di steali; tuti tsi
li-trcui tish cnda s-featsir dearihina; un dearihina-yisu
dzsh mini; vhi easti zurusearea-ali minti tsi nu-nj mialas ici rihati.
-Haidi, aidi, nj-aur mintea, scoal, c-avem lucri!
-Zurusish dip! lj-u turnai mini zboru. Ctse nu-nj mi alsash
s-dorm rhati ma mi duts tini iu-ts va kefea? Mi sculai
niheam di stteam pi mardzina-li crvati
157

-Tini nu durnjish!?,gri ns; cari hrhi tut noaptea di

actsar s-bat vitsinjli pi-mur!? Haidi, fudz tora tu banji sti-ndredz, s-nu-amnm.
Dztsea ghini mintea; iram vinit tu csblu di Curceau
ti-un andamusi ti limba sh-cultura armneasc.
Prota dzu, ira programat, ti satea nauli, sesiunea ti
zdicljideari, iu lipsea si s-adun tuts oaspitslji; tu shatea
doispr, va s-prndzam, sh-dapoia va s-aveam program tiprimnari cathishun, cum-lj vrea kefea.
Tuti li-tricui ghini atsea dzu. La andamusi, ira vinits oaminj di
cultur dit tut Balkanu, ama sh-dit alti vslii: Germnii,
Frants, Italii, Canada, Avstralii sh-Amerikii.
Mults di-elj lj shteam mash dup num, ama anda li-u-loam
mna, ni-aprukiam tish cnda ni shtiam di tut eta; s-prea
c oclji-a noci silighea un energhii tsi ni-aprukia, ni-anvigra
sh-ni liga, un di-alant, cu tsiva hiri tish ca hirili di ln tsianvigra cicrikea-li mumi anda turtsea lna; ira ca-un
conspiratsiuni di vreari, un vreari tsi ira secretu-a nost
smt, alsat tu-un cohiu dit inima noast, di strppnjilia noci; shteam c ni-vrem sh-nu lipsea s-cftm zboar tiaisti dukeri. Vrearea noast s-azvuma di-iuva ahndos, di laun rdztin vrtoas tsi s-kirea iuva tu muntslji fivuroshi dit
Makidunia str-aushilor-a noci.
Iram unoar fuzit Istanbul. Tu-un dzu nesh pit Bazar saflu tsiva dhoar ti-cilimeanj. Tamam tsi mutream niscnti
bilingiuts di malam, avdzi un boatsi di brbat Ore, iu
kiru aist muljieari; Custand! O, la Custand! Iu-eshti
158

more? Mutrii ct-aco, di-iu vinea boatsea, sh-vidzui doi

brbats, un di vr tsindzts di-anj sh-alant di vr yingjits
anj; tut s-anltsa pi cipili di cicioari, ta s-mutreasc pisti
alants oaminj. Ni-un, ni dau, nesh ct nshi. Ore, armnj
hits?!" sh-tesh mna ct atsel tsi aura ti Custanda. "Eheee!
dzsi el, ore, dea-nost eshti?,nj-u lo mna sh-lj-actsar
oclji si-lj gioac di harau, sh-cnda nu s-fntea di mna
meau Ore, tsi tham easti aest, cnda cdzush dit tseru
pisti noi. Di ct iu yini ash?,sh-cum zbura cnda s-agrshe
c u cfta muljiear-sa; cum zburam, vini sh-ns cu-un
shal alb-ntru mn..Ia, dzsi ns, aistu va lj-u duc-a
nipotu-tu Yiancu.Ore, iu eshti? Ti cftm di-ahnt kiro! Ia,
ni-adunm cu-un armn dea-nost.
Di harau, c ni-aflm dea-noci namisa di xenj, neasim la
un dukeani di mcm sh-featsim muabeti pn njadznopts,
tish cnda ni cnushteam sh-aveamu bnat deadun di
totna.
Aisti zboar easti dea-nostu sunt ca-un parol
armneasc secret tsi ni zdifatsi inimili-a noasti di-armnj
sh-ni-alas s-intrm nunt, sh-inima dztsi:ghini vinsh tu
casa tau c mini hiu sh-a tau, haidi shedz!; dapoia-ts bag
dininti un putir-mplin di vreari, cnda shtii inima c
tsi-easti seati di vreari, sh-tini acats s-beis-beis-bei
sh-nu ti fnteshti dot.
Vrearea armneasc easti cama marea aveari tsi ni u-alsar
str-aushlji-a noci, aveari tsi s-da di la un la alant, di tuti
etili di cnd ahurhi miletea noast di makidonj, aveari tsi nu
s-kiru pn sh-dzua di-az; sh-cum s-kear cnd pirifanjli
159

munts, iu s-amintar ppnjli-a noci, ninga sunt aco sh-n

gresc:a li frats, nu v-asprats!, ct va s-bnm noi, va sbnats sh-voi, c voi hits frats sh-hilji-a noci, c voi, dit noi
hits fapts! Noi him munts-a str-ppnjlor-a voci!
Dumidzlu aruc pisti noi un smits dit cai ish, acriscu shi
s-teasi, cama pirifan mileti di pi-aistu loc, miletea-al Filip
sh-Alexandru Macedon, sh-al Aeneas di Troia, sh-al Iulius
Cesar sh-Traianus di Roma, miletea armnjilor-makidunits
di-az.Cu-aisti minduieri bitisii mini sesiunea di zdicljideari-a
atsshtei andamusi.
Dup prndz actsai s-imn pi suckili dit Curceau.
Nidzeam ct iu mi dutsea cicioarili, c mintea, ta s-mi alas
s-mi primn rihati, nj-u-aveam pitricut tu niorilji alghi tsi saduna un cti un pi disupra atsshtui csb veclji shcnda s-avina cai di cai s-agiung ma aghonjia.
Cti unoar, kinduream sh-mutream di-avigra; nu shtiam
ct iu mi aflam ama, tsi-ari ananghidztseam mini, mintea
mi veaglji di-aco, di-ndzean, sh-nu va s-mi -alas s-mi keru.
Trcur vr trei shts di cnd tut imnam, anda mi kinduri
un om ca shcurt sh-mi-antrib:
-Do you speak English? Lu-mutrii ca di-ndzean, c mult
shcurt ira
-Yes, I do, dzsh mini; vhi s-veadi c nu esc dea-locui
-Ti vidzui di vr trei ori cum tritseai aist sucaki, dzsi el
tu-un inglez tsi mizi u-dukeam; s-pari c nu shtii ct iu
nedz cnda cafts tsiva sh-tut mutreshti-ndzeanTsi
cafts?, antrib el; mini bnedz aua di tut eta sh-li shtiu
tuti locurli, ama, cu ljirtari, ctse tut mutreshti-ndzean?
160

Vedz tsiva?; sh dusi mna la oclji sh-acats sh-el smutreasc ct tseru tish-cnda cfta s-afl tsiva. Mini nu
ved ishtsiva, dzsi el cu oclji ninga arucats pi tser
-Em, dzshu mini, tora sh-vr trei shts, nj-u pitricui mintea
aco tu niori, sh-tora nu para-am shii, c nu-nj s-i turn ninga;
mutresc niorlji s-vedu tu cari nior s-ascumsi, sh-pi cari nioranclic.
Shcurtu mi mutri ca ciudusit sh-ca lctrsit; oclji lj-isher
dit cap ca-ndau mslini li, tish cnda vrea s-mi vead ma
ghini. Mini anda-lj vidzui oclji ca -ndau mslini li, mi lo
foameaaidi li mslini cu cash sh-pni cald, acts
foamea si-nj greasc. Shcurtu zdicljisi gura s-dzc tsiva,
ama nu lj-isher zboarli dit gur; sh featsi crutsea, ascuke
di trei ori n-sin sh-crtsni di ninga mini; tut tura capu vhi
di fric s-nu neg dupu ns; ama, cum tura capu, s-ankidic
sh-cdzu. Ore, cra mi plscni un ars sntos, c nji si
scutura tut trupu di-ardeari; niscnts tsi trtsea calea,
shutsa capu ct mini sh-mi mutrea ca ciudusits, ama mini
nu-aveamu ananghi. Papu-a meu nj dztsea:ficioru-a papu,
cndu ardi omu, lji si speal suflitu sh-inima di liats;
mintea lji si lunjineadz sh-trupu lji si discurm Dupu tsi mi
fntii di-ahnt ardeari, nj-arucai npoi oclji pi tserOre
iu s-hib aist minti-a meau?!, vhi kiru aco-ndzean tu niori,
c s-umplu tser dip, sh-niscnts di-elj actsar si s-liasc;
soarili, lctrsit, sh-lo sh-el keafa. Actsai npoi s-mi
primn, sh-cum mutream di-avigra, vidzui sum un pom
un ca banket. Va-nj shed aua niheam, s-mi discurm
dzsh mini, ama foamea tut-nj bga kedits tu
161

cicioariEm, alasi-mi tora, de!; aravd niheam c ia, tora

va si-nj yin sh-mintea, sh-va s-nidzem s-mcm mslini cu
cash; cum shideam, mi-acats npoi arsu di-oclji-a
shcurtui; cljish oclji sh-dzsh, va-nj shed aua pn s-nji si
toar mintea; vhi neasi npoi si s-adun cu sor-sa steaua.
Nitsi nu bitisii ghini zboarili c-ia, nj gri mintea:
-O, li nicukire, ti ved cum stai atsia sum pom. Nu ti
aspari!; va s-shed niheam di-oar aua tu niori c mi adunai
cu niscnti surri di-meali sh-ftsem niheam muabeti.
Sheds atsia rihati ca va s-yin-ntroar
-Ore, iu-aladz?,grii mini. Nu ti-amn mult c nj-esc
curmat sh-foamea-nj zurusi dip! Iram hiros c-nj gri
mintea; ira ea zur, ama ira zura meau. Ama cu cai fats
muabeti atsia tu niori? antribai mini ca ciudusit
-Eheee, gri ns, aua hiu deadun cu Kira, cu Sirma, cu
Vanghea, cu Spiru, cu Vanghiu, cu Yiorgu, cu Mihali, cu Dina,
cu Andoni, cu Hrista, cu Nikulaki, cu Steryiu, ore him mults
sh-tuts sunt hriosh c ni-adunm aua; aidi li muabeti..
-Em ghini, dzsh mini, ca hrios c nu mash mintea meau
easti zur; ma ti-adunash cu-elj, st sh-f muabeti pn s-ti
fnteshti.
Ded s-cljid oclji, ama foamea nu-nj mi-alsa dip; acats scnt un cntic, dip ca picurarlji dit munts.
Eeeeee, haidi li mslini-lini cu cash..
Cu cash more sh-cu pni caldeeeeee
Pni cald moi di la dadaeeeee
Ore tsi-nj ptsi mini mrataeeeeee!
162

-Bo, booo, tsi-nj ptsi, dzsh mini. Em cpsea tora de! Di-iu
s-aflu mini tora mslini cu cashu sh-pni cald di la dada?
Tish ca vr beb eshti! aravd niheam!
-Anda tseasti mintea fudzit, dip shtp eshti, nj-u tcni
foamea. Cum nu ts-anjurdzesc nrili ici? Bo, bo, booo, tsi
njiurizm di pni cald yini di ct atsel cohiu! Mut-ts
niheam nrili ct nastnga nj-aur foamea.
Mutrii mini ct cohiu-ali sucaki, nj-arucai nrili pi-vimtu, shdearihina nj vini un ca njurizm di pni cald.
Mutrii ma ghini sh-vidzui un dukeani dip tu cohiu, cu un
reclam tsi dztsea cu ghrami aroshi, Makedonia Fast Food.
Mi sculai un dau, imnai ca -yunjiusit ct dukeani sh-intrai
nunt. Anda intrai nunt, more cra mi-agudi un njurizm di
pni cald tish cnda nj-u-andis vr pnea nuntu tu nri.
-Bun dzua, lj grii mini pi-armneashti, c ash-nj gri limba,
a unui omu tsi tamam ctu scutea un pnishc njic dit-un
cireap njic, adrat dit tuvli aroshi.
-Bun dzua, gri sh-ns fr s-mi mutreasc, c u-shutsa
pnishca pi un parti sh-pi-alant; ira un om ca shcurt,
ghini ligat, cu keptu larg, namisa di dau brats vrtoasi;
peru lai, lu-avea dat pisti cap, sh-purta un mustats
tums shcurt.
-Ore, dzsh mini, di-anost hii? Nu pistupseam c avdzam
zboar armneshti; dzsh ca nac-nj fac urecljli di foami,
c avdzam armneashti.
-E! dzsi omu cu-un boatsi ahndoas sh-pirifan! Armn,
makidon njescu! Avea un pdyiau alba, trcut namisa di
163

bru, ma ninga nu mutrea ct mini; u-bg pnishca tu-un

piat, iu avea sh-n cumat di cash sh-un bushur di
mslini.
Mini cnd vidzui piatu-mplin cu mslini, cash sh-pni
cald, nj-isher oclji ma lai ca a shcurtui, mash c-a njia njisher di dip, shi si silighir ct piat, e, e, li-aurai mini,
iu fudzits ash?; vream si-lj kinduresc, ama-elj ici;
arsrur tu-piat sh-actsar s-mc ayunjiusits, cnda nuavea vidzut cash di tut eta.; di-cra lu-vidzui piatu-mplin
cu tuti tsi li-adsta foamea meau, nji si-umplu gura di-ap shactsai s-u ascapit.
-Ashteapt niheam, dzsi elu c ia, am un oaspi; neasi
ct un meas njic, cu dau scamuri iu shidea un brbat
tsi mutrea ca-aush; avea peru alb sh-ndisat; ninga el,
pi-alant scam, ira un trast di ln, kindisit sh-un
crlibani ira-ndupurat di pultrili-a scamui. E hee, nj
dzsh mini anda vidzui trastu, crlibanea sh-cashu cu
mslini; aici oaminj sunt amindolj armnj; dukeam cum
acats inima si-nj gioac di harau.
Cari s-apndcsea c tamam tu-aist dukeani va s-aflu
oaminj di-anoci; nj-actsar oclji si-nj si speal cu lcrnj,
ama nji li-ashtersh ntroar, s-nu bag nicukiru di-oar.
-S-ai poht papo, lj dzsi nicukiru-a aushui. Dapoia, s-tur
sh-vini ct mini cu budza pi-ardeari.
-E li gione, cum u-ai kefea?,mi-antrib ns; mutrii tu-oclji a
lui, sh-videam cum lji si umplur di harau; atsea harau
s-teasi sh-ct oclji-a melj sh-nji s-i-umplur sh-anja di
haraua lor; el sh-ashtearsi mnjli di pdyiau sh-nj-u teasi
164

mna.
-Ghini vinish tu dukeanea meau, nj dzsi el cu-un boatsi
hrioas sh-ma cald ca-atsea pnishc tamam scoas dit
cireap. Lj-u loai mna sh-dukeam cum haraua dit ocljianoci acts s-cur ct mnjili-a noasti, iu kinduri niheam
ta s-li hrseasc; dapoia lo calea ct inimili-a noasti, tsi
cnda s-zdicljisir ta si s-umpl, si s-fnteasc, s-nu kear
nitsi un kicut.
-Ghini ti-aflai, mizi grii mini; vream s-nj-u trag mna dit
mna lui, ama el nj-u scutura ahnt vrtos, c mi scuturam
sh-mini tut; mi mutrea ahndos tu-oclji sh-acts s-mintreab:
-Di-iu eshti? Cum ts-easti numa? Cum di kindurishi aua? Aidi
shedz s-mts, c ts-u-avdzi foamea cum aura di cnd
bgash cicioru tu dukeani. Tsi vrei s-mts?, mi-ntrib el shmizi nji-u silighi mna. Mini nitsi nu-apucai s-gresc vr
zbor, c el nu kindurea ici, tish cnda u-avea andisat gura
cu zboar, sh-harau lui cnda vrea s-lji li-scoat tuti cuunoar. Haidi, haidi, dzsi el, s-nu ai arusheni, c n him dianoci
Anda dzsi, n himu di-anoci, nj tricur pi dininti
minduierili-a meali ti parola secret armneasc, tsi zdicljidi
inimili-a noasti, iu str-aushlji ni u-siminar vrearea lor ti
noi, sh-ti tuts alants tsi-avea s-yin dupu noi.
-Mea, voi sh-mini un piat cu mslini, cash sh-pni cald,
cum lj-u ddesh-al papu-a tlu, mizi apucai s-gresc mini.
Caft dau, dau piati! nj-aur foamea, ma mini, nu lj-u bgai
tu coru
165

-Multu ghini, dzsi elu. Tora pot s-dzc sighura c armnu

hii! Ia, easti un maas aco ninga measa iu sta papu. Du-ti st
padi! Va-tsi li-fac tuti-ntroar; si-nj greshti Mihali dzsi el,
sh-acats s-talji un cumat di cash, filii, filii.Tini cum
ts-easti numa?
-Custandin, dzsh mini sh-lu mutream cum talji cashu.
-E hee, dzsi Mihali cu-un boatsi hrioasa, dip ca.vru
s-dzc el tsiva, ama nu li-silighi zboarli; kinduri niheam di
tljeari cashu sh-mi mutri ca ciudusit; vidzui un ca-aumbr
tsi-lj trcu pisti ocjli, ca-aumbra tsi lu-da vr nior pisti loc,
anda s-primn pi-sum soari
-Si-nj bnedz Custandine, mizi u-scoasi el boatsea dit
gurmadz. Aidi tora, du-ti di st-padi; va zburm dupu tsi smts. Mini nesh ct meas sh-loai ta s-shed, ma nu
apucai, c-avdzai boatsea aushui
-Ore, nipoate, nj gri aushu, yinu di shedz aua cu mini. Cum
tora, va s-mi-alash s-mcu singur?! Ore, di-anoci n him,
dzsi el cu-un boatsi sntoas; zbura tish cnda mi
cnushtea di tut eta;.s-i scul, lo trastu sh-crlibanea di pi
scam sh-li-andupur nghios di meas. Ia, shedz atsia, dzsi
el sh-trapsi niheam scamu ta s-pot s-shed. Dapoia s-tur
ct Mihali.
-Mihale, lj-aur el, adu dau putirici di rkii, di-atsea tsi ts-u
adush mini aolteari. Dapoia, shidzu pi scam, s-aplic
niheam ct mini, cnda s-mi vead, cnda s-lu avd ma
ghini, mi mutri-ndreptu ntr-oclj sh-mi antrib c-un boatsi
fureasc
-Va s-bei un putirici di rkii?, c neadzi, ti lj-ia harau, cu
166

cash sh-cu mslini; vhi eshti curmat, ama un rkii va s-tindreag.

Oclji-a lui ira dip li, ma li ca mslinili atseali dit piat,
sh-cnda mi pitrunsir tish ahndos, tu-un cohi di suflitua mel, iu nu putea s-intr vr fr s shtiu mini. Ti ciudii,
aist aush, tsi ninga nu lj-ushteam numa, nitsi nu apuc
s-bag cicioru tu pragu-a suflitui-a mel c tuti ushili lji s-i
zdicljisir, ca-un lilici tsi s-zdicljidi cafi tahina anda u-scoal
soarili dit som, ta s-bea un putir-mplin di lunjin;
dukeam cum suflitu nji si umpli di lunjin sh-di cldur, di
vreari, di harau, sh-di tuti mushutetsili-ali bani di anda iram
njic.
Tu suflitu-a mel, aushu tish cnda ira la el acas; cnda el
ira nicukiru-a suflitui-a mel...ore, sh-cts oaminj aveam
mini tu suflit, ama el, cnda-lj cunushtea tuts...muma
meau, maia sh-dada, papu-a mel, fratslji-a melj, mama shtati, nipotslji; aushu nidzea di la un la-alant, li-loa mna
shi-lj ambrtsta tish cnda lj cnushtea di tut eta, tish
cnda ira fratili sh-papu-a lor.
Lu-mutream sh-mini aist pap sh-nu mi fnteam; cum lu
mutream, oclji-a lui cnda mi loar di mna sh-mi dusir piun clici ascumt, tsi dutsea ct suflitu-a lui sh-ca ti ciudii,
usha lj-ira dip zdicljis; intrai sh-actsai s-imn...ehee mi
ciuduseam mini...papu imn tu suflitu-a mel sh-mini tu
suflitu-a lui.
Mutream di-avigra sh-nu mi fnteam di mushuteatsa tsi
u-videam; un mushuteats di prmithu; li munts cu
pduri di fadz analts cu frndza veardi; li pulj, tsi cnta shi s167

agiuca di ascumtlea namisa di dedz; li arru, cu mrdzinj

kindisiti di shcmbi albi, tsi-sh dutsea, cu pirifanj, apili limpidz
ct un padi-mplin di-iarb veardi; li cupii di oi, cu lna
alb spilat tu lunjin di soari; li cutari; li picurari tsi-sh
cnta-n-cor, sear di sear, trtserili-ali bani deadun cu
muntslji di-avigra tsi cnda lj-udutsea sh-elj-a cnticui; li
hori ashtirati pi dzeni ca niscnti mrdzeali spindzurati di
cipili di munts, li muabets cu oaminj druts cu trastili mplini
di vreari. Dipunam tu suflitu-al papu sh-nu mi fnteam dot
di tuti tsi li-videam....
-Am un nipot tsi lu-acljiam Custandin, u-avdzi mini
boatsea aushui, ca pit som, ca pit yisu; nu lu-am vidzut
di-anda njic, ma ia, tora cnda-nj trcu niheam doru cnd
ts-u-avdzi numa. Mihali sh-Custandin, mini lj-acriscui, mini
lj giucam pi dznunki sh-li dztseam prmithi; mi vigljia
anda vineam ct cas, sh-vinea cuampatra di nj-ishea n-cali
sh-cai di cai vrea s-lu lj-au mbrats; nu shtia cum s-mi
hrseasc, sh-aura...papo, papo, mini, mini prota, shtindea bratsli-ndzean...ma, mini mi-aplicam sh-lj loam
dolji-mbrats sh-nu mi fnteam si-lj bash; aist easti
papu-a mel! nu!, ma mult-a melu easti, c mini u-voi
ma multnu, mini u-voi papu ma mult dztsa un ti
alantpapo. papo,cai u-vrei ma mult?...mini mi va ma
mult c mini u-ntribai prota...sh-ash mi hrsea tut calea
pn agiundzeam n-cas; mizi ashtipta si-lj lj-au pi
dznuclji, s-li spun prmithi; mi vrea mult sh-amindolji...tut
cu papu n-gur ira...
-Eh, uht el. Boatsea lji s-i mulji dip, sh-oclji actsar si-lj
168

lcrimeadz; scoasi un shamii dit sin, sh-ashtearsi oclji,

bg mna pi bratsu-a mel, sh-uht npoi; tu kirolu a mel,
n-bnam tuts deadun. Noi iram patru frats sh-trei surri;
ni-tsnea tati tuts tu-un cas, tu-un ubor; tsi ban, tsi
ban... sh-cum zbura, sh mina capu cnda s-mi fac s-lu
adukesc ma ghini; mash cu harei sh-mash cu vreari trtsea
dzua, sh-munts tsi ni vigljia hoara, ira hrioshi c bnam
namisa di-elj. Mna-lj trmura niheam sh-cnda lji s-i-aliki di
bratsu-a mel; vrearea sh-doru-a lui, cnda cura shi s-virsa tu
inima meau, sh-inima lui cnda vrea si s-alikeasc di inima
meau, s-bat deadun. Ash cum zbura sh-cum mi tsnea di
brats, sh-cum mi mutrea cu oclji aroshi di-lcrmari, shcum mina capu, tish cnda ira papu-a mel tsi mi-acriscu shmini; dukii cum inima acts s-nj-angreac tu kept sh-cum
s-umplu di-un dor lngros di papu-a mel; bgai mna pi
mna aushui sh-mizi dzsh cu-un boatsi-nkidicat.
-Tini papo, eshti dip ca papu-a mel tsi mi-acriscu shmini...sh-cum zburam, nj deadr sh-anja lcrnjli; mi vrea
mult c-iram cama njic di tuts npotsilji-a lui; ct
u-loai shamia dit geapi, s-nj-ashterg sh-mini lcrnjli, vini
Mihali cu-un piat-mplin di cash sh-mslini, sh-cu
trei putirici di rkii; li-bg pi meas; lo sh-el un putiricintru mn sh-dzsi:
-Aidi, mult sntati! Lom sh-noi putiricili-ntru mn sh-li
ciucutim un di-alant
-Ghini vinish Custandine, dzsi Mihali. Ved c papu ti lo tu
inima lui; s-nu ai ananghi ti-mcari, chii oaspili-a mel shesc mult hrios c ti cnscui; lu-deadi putiru pisti cap
169

sh-dapoia lu-deadi gol di meas

-Oahi li, bun rkii adusesh papo! Papu, lu-deadi sh-el
putiriciu pisti cap, sh-lu deadi sh-el di meas. Mini, ni-un
ni-dau, lu-ded sh-mini putiriciu pisti cap sh-lu ded sh-mini
di meas
-Ash si-nj bnedz nipoate, nj gri papu, cu oclji-mplinj di
harau; cum s-veadi mult gioni hii!; mi mutrea cnda ira
pirifan ti mini.
-Mihale, lj gri papu, ore adu kelkea di rkii s-bem ninga un
c-az s-tradzi shcreta!; am sh-mult harau c lu cnscui
aistu ficior! Mihali, s-dusi s-aduc kelkea di rkii Aushu lo
un putirici gol di pi meas, lu-anlts niheam sh-acts
s-lu shuts, cnd nastga, cnd nandreapta, sh-tut lu
mutrea, tish cnda vrea s-lu zburasc, s-lu ntreab tsiva;
oclji-mplinj di harau, lji s-i limpidzr, lji s-apreasir shactsar s-yiulutseasc; lu-als putirishcu pi meas, mi
mutri, shi-nj dzsi:
-Aidi, ljia di mc, de! Aist cash mini lu-am adus; anja
nj-avea trcut foamea; loai s-mc ma mizi u-ascpitam
mcarea.
-Nac nu ts-arseashti?, mi-ntrib papu; vhi bg oar c nu
para mcam cu poht. Si-lj dzc-al Mihali s-fac pipiritsi
tsghnisiti? Mini mor ti-eali, zbura el sh-cnda vrea s-mi
hrseasc.
-Nu, nu, dzsh mini, ghini nj-esc; nu-ari sh-ma bun ca
pnea cald cu cash; actsai s-mcu ma cu poht ti htrealui. Anda mcam, avdzi un ca shuir tu ureclji...mi
170

turnai avdzi mini boatsea-li minti...Nu ti-aspari!; aidi

mc, mc s-ti fnteshti!.
Mini, di harau c nji s-i turn mintea, actsai s-mc
ayunjusit, cu-ndauli mnj, ca vr zur agiunat sh-videam
papu cum mi mutrea cu harau.
-Ash nipoate-nj, dzsi papu, cnda si-nj da curai; ia tora,
armn di-amel hii!, sh-acts sh-el s-mc ayunjusit cundauli mnji.
-Eheee, dzsi Mihali, tsi tamam vini cu kelkea di rkii; tish
cnda hits nimcats di dzatsi anj, sh-cum zbura, acts sumpl putiricili di rkii. Mini, ni-un, ni-dau, lu loai putiriciu,
lu-gulii sh-lu ded cu seati di meas.
-Oahi li, tsi s-tradzi!, aurai mini. Papu sh-Mihali mi mutrir
ca cictsits sh-nu shtiu ctse li s-i umplur oclji cu lcrinj di
harau; mini-lj feci sem-al Mihali s-nj-u lu-umpl putiriciu
diznou.
-Aidits, li-aurai mini, bets c v u-loai ninti, sh-npoi
lu-gulii putiriciu, sh-lu ded gol di meas. Ni-un, ni dau, li
deadr sh-elj putiricili pisti cap sh-Mihali li-umplu diznou
-Mihale, gri papu, ljia vr scam di st-mpadi c dip cndanj stai tu zverc. Mihali trapsi un scam di la alt meas, ma
nu shidzu.
-Ore nji s-i featsi sh-anjia foami di orixea voast, dzsi el, shneasi s-ljia sh-el tsiva s-mc. Mini cu papu mcam fr
zboar, mash ni mutream, cnd sh-cnd pi sum
sufrntseali.
Mihali vini sh-el, cu un piat-mplin cu cash, mslini shpni cald; tuts trelj mcam ca ayunjiusits, tish cnda va s171

vinea vr fur s-n ljia mcarea dit piat; ttseam tuts shmcam Dup vr kiro gri papu:
-Ore, Custandine, cum s-veadi mult gioni eshti; di ct iu
yini? Iu bnedz tini? Mihali mi mutrea, tish cnda ira vr
pndar, tsi mizi ashtipta s-nj li-acats zboarili.
Mini u-loai kelkea, sh-li umplui putiricili diznou; lu-loai
putiriciu-a melu, lu-dedu pisti cap, lu-mutrii papu-ntr-oclj cuananghi, shi-lj dzsh:
-Mini, papo bnedz tu-Amerikii; hiu vinit aua Curceau, la
un andamusi ti cultur armneas; az mi primnai pit
csblu-a vost mushat; dapoia, mi-acats foamea diahnt primnari, sh-mi pimsi aua tu dukeani, c tut sucakea
anjurdzea di pni cald; hbari nu nj-aveam c hits
makidonj, armnj di-amelj. Papu sh-Mihali kindurir
s-bea rkia sh-cnda-nj bea zboarili-a meali tu loc di rkii.
Mini actsai npoi s-mc sh-cum mi mutrea dolji ca
ciudusits, s-avdz un boatsi:
-Mihale! O, li Mihale!
-E, E, aur Mihali shi s-i scul di pi scam sh-mutri ct usha
di la intrari di-iu vinea boatsea.Tsi easti li Mita, tsi vrei?
-Mi pitricu muma si-nj ti-un piat cu cash, mslini sh-pni
cald, dzsi aist Mita, tsi ninga nu lu-videam, ama Mihali stur ct mini shi-nj dzsi:
-Easti un cusurin dea-mel; lu-pitreatsi totna muma ti
mcari
-Aidi niheam-nculea, lj gri Mihali, c ia, avem un oaspi
dit Amerikii; mini cnda lu-avdzam Mita cum s-apruckia di
meas.
172

-Ia, dzsi Mihali, aist easti Custandin. Ore, cnd lu vidzui,

nj-armasi un cumat di cash tu gurmadz, sh-nu puteam
s-gresc ici; atsel Mita ira...shcurtu! Shcurtu, anda mi vidzu,
lj-isher npoi oclji ca-ndau mslini, dip ca prota oar anda
ni-adunm tu sucaki, sh-acts si s-trag dinpoi ca
ayunjiusit, ca lhtrsit, di cnda videa vr stafii; sh featsi
crutsea di vr trei ori, sh-cum s-trdzea ash cu pltrili,
s-ankidic di-un cicior di scam sh-cdzu; s-i scul
cuampatra sh-crtsni lctrsit nafoar dit dukeani; anja-nj
vinea s-crep di ars, ma shcretu di cash nj sttea ninga
tu gurmadz; loai kelkea di rkii sh-u ded pisti cap di putui
s-u-ascapit cumata di cash.
-Nji s-i-acts, mizi grii mini cu boatsea ca zgrumat
sh-nj-u dush mna la gurmadz; ca ti-bileau, mi lo sh-un
sugljitsari di-ahnt rkii tsi biui, c nj-arsrea capu di cti ori
sugljitsam; u-loai kelkea sh-u ded npoi pisti cap, taha sinj treac sugljitsu.
-Ore, tsi s-fatsi?, grir shamindolji n-cor, sh-mutrea cnd
ct mini, cnd ct usha di-nafoar; oclji li-ira ishts ma
lai di mslinili-a shcurtui...
Mini nu para lj-avdzam, c ma multu avdzam boatsea-li
minti:
-Kindurea s-u dai kelkea pisti cap c actsai s-mi anvrtesc,
dzsi ns. Nitsi nu bitisi mintea zboarili, c lu-videam papu
deadun cu Mihali cum-actsar s-gioac avigra di meas.
-Ia, vedz armnjlji, lj dzsh mini-ali minti, cum si-adun,
cum acats s-gioac di harau; ni-un, ni dau, nj-anltsai
mnjili sh-un cicior-ndzean ta s-gioc sh-mini; nitsi nu173

apucai s-lu bag cicor-mpadi ta s-lu analts pi alant, c-nji

si loar dauli cicioari sh-cdzui sum meas sh-pistupsec c
mi-acats somu.
Nu shtiu ct shidzui sum meas; anda mi dishtiptai, capu
nj-ira pi trastu-al papu; ca ti ciudii, avdzam ca shushurri di
zboar tsi vinea di nuntru dit trast: tsi s-anvrteashti dzua
shi s-zdivrteashti noaptea? sh-npoi, tsi s-anvrteashti
dzua shi s-zdivrteashti noaptea;
-Ore tsi s-avdi?,nj-antribai mini mintea? ama mintea nu-nj
grea ici; s-prea c nj-ira fudzit cashti-iu.
Nj-u lu-sculai niheam capu di pi trast sh-zdicljish oclji;
mutrii di-avigra sh-vidzui dau preclj di cicioari sh-crlibaneaal papu; nu s-avdza ishtsiva; nu mata adukeam mini tsi
cftam sh-cum agiumsh sum meas; bgai npoi capu pi
trastu-al papu, s-nj-u adun mintea, ama cum nji si-aliki
urecljea di trastu, avdzi npoi atsea boatsi di nuntru dit
trastu: tsi s-anvrteashti dzua shi s-zdivrteashti noaptea
u-alikii ma ghini urecljea di trast, mea cra ded di-arsrui,
tish cnda mi-arsi vr pi clcnji; cum arsrui, ded cu
capu di meas, c nu shtiam ma nji s-i frmsi capu i s-frmsi
measa; vidzui c measa s-anlts di cicioari sh-dapoia-nj
cdzu npoi pi cap; vidzui atseali dau preclji di cicioari c
s-minar alarg di meas sh-dapoia, avdzi boatsea-al Mihali:
-Ore, Custandine, eshti ghini? Tsi ptsshi ore di dai ash di
meas? Tsi-ai cu measa, bre? Mini ishi lhtrsit; cu un
mna nj-u fricam capu iu mi-agudii sh-alant u-tesh ct
trastu-al papu
-Trastu-al pa..pa...papapu zburshti, auram mini sh-mi
174

trdzeam cu pltrili s-mi diprtedz di-atsa meas.

-Ore, tsi dzts ash!?, cum s zburasc trastu!?, dzsi Mihali
sh-mizi s-tsnea s-nu-arad; sh-tsi dztsi trastu, mi-antrib
Mihali, shi sh-u dusi mna la gur, cnda s-u-astup ta s-nu ljascap arsu.
-Ore Mihale aist nu easti dip shicai, lj-u turai mini zboru.
Atsel trast zbuzburshti; s-avdi un boatsi tsi yini di
nuntru di trastu, zburam mini cu limba ca-nkidicat shdztsi, tsi s-anvrteashti dzua shi s-zdivrteashti noaptea
sh-tut ash dztsi anda u-tsnj urecljea alikit di trast.
Papu mi mutrea ma nu dztsea tsiva.
Mihali sh-u lo mna di la gur, ore sh-cra lji-ascp un
arsu, ma tsi ars, ore cra prnji di s-alin arsu-a lui, tishndzean la cutarili di oi, di neasi di-avigra di cutari, di vr
patru tsintsi ori, di li-yinea sh-a oilor mintea di-avigra shdapoia, cra si silighea tu-padi, dip ca vr aru zur,
ascapat dit muntili tsi lu-avea kindurit niheam di-oar ta
s-aib kiro mulrili si s-fnteasc di-apa-lui aratsi; sh-npoi
s-alina ct cutari sh-nidzea di-avigra sh-npoi dipuna; diahnt ardeari, al-Mihali lji si scutura sh-capu, sh-pndica,
sh-bratsli, c dzsh c va s-li kear tuti; dapoia lu-apuc
tusea sh-tushea di s-tsnea cu mnjili di meas.
-Bea niheam ap, lj dzsi papu; papu nu ardea ici.
Bgai oar c kelkea di rkii ira dip goal.
-Shedz-mpadi Custandine, nj gri papu. Nu ti-aspari di
atsea boatsi tsi yini dit trast
Mini cnda vream s-mi aproki di maas ta s-shed ma
ninga iram lhtrsit...
175

-Voi s-negu niheam tu banj, grii mini ta s-mi avd dolji.

-Ia, dzsi papu, aco dinpoi iu easti atsea ushi veardi.
Mihali lo di s-dusi s-bia ap. Mini nesh ct atsea ushi tsi nju spusi papu; ira un banj njic ma li-avea tuti tsi lipsea.
Mi spilai pi mnj, nj-u spilai niheam fatsa sh-ded s-mi
mutresc tu-liyii; ti ciudii, vidzui fatsa-al papu...vhi vini shpapu si-sh fac apa, minduiam mini
-E li papo, zburam mini, sh-lj-umutream fatsa tu-liyii, ore,
cum agiumsh mini-aco sum meas?; nj-arucai npoi ap pi
fats sh-npoi mutrii tu-liyii; papu ira ninga aco ma nu grea,
mash mi mutrea;
-Hii ghini papo?, antribai mini, sh-nj-u scosh shamia di
nj-ashters fatsa sh-oclji; mi shutsi niheam s-ved papu
ama papu nu ma ira aco...ore cnd fudzi ahnt ayonjia
mi ciudusii mini; ishi nafoar dit banj sh-nesh ct meas
ca-ayunjiusit; papu nu ira aco; Mihali tamam tsi
u-aduna misalea; tu-un mn tsinea piatili sh-tu alant
putiricili di rkii.
-Mihale, grii mini, iu easti papu? Lu-vidzui tu banj, ma ca ti
ciudii nu-nj gri ici; mash tsi mi mutrea pit liyii sh-dapoia cnda
lu lo vimtu. Mihali mi mutri, ca ciudusit, sh-dzsi
-Mini nu lu-vidzui s-neag papu ct banj c neasim dolji
tu kilear s-vead niheam talarili di cash.
Papu yini unoar-ntru-mes di mutreashti dzru ta s-aib
nmal sari s-nu s-asparg cashu.
Anda avdzi, cnda nji s-i mut peru; mi trtsea hiri-hiri dit
cap pn tu cicoari; fudzii cuampatra ct banj, u discljihs
usha sh-nesh-ndreptu la liyii; mutrii tu liyii sh-videam
176

fatsa-al papu cum mi mutrea; nj-u lu-shutsi capu dinpoi ma

nu ira vr; mutrii npoi liyia sh-npoi u-videam fatsa-al papu
tsi mi mutrea; nj-arucai ap pi fats, nj fricai oclji, ama fatsaal papu tut-aco ira sh-mi mutrea..
-Papoooo, actsai mini s-aur sh-crtsnii nafoar dit banj; o,
li Mihaleee, papooo, auram mini ca fudzit di minti, sh-mi
aprukeam cudealaga di meas.
Trcur multi liets pisti mini, pit tut bana iu-aveam
algat, ma aist nu u-aveam ptst pn tora; di tuti
isturiili tsi li-shteam, tsi li-aveam ghivsit, nu-aveam
avdzat aist lucru si-s-fac; tsiva tsi nu u-cnushteam tsiva
tsi nu u-videam, cnda si-agiuca cu mini. Kicuti di sdoari
actsar s-nji si-adun pi frmti sh-dukeam cum nj
trmbura inima di lhtarea tsi mi-avea acuplusit.
Pn s-agiung la meas, bgai oar c Mihali nu ma ira aco,
ama pi scamu tsi shidea papu, shideam mini...mi videam
mini!!!!
-Eh li papo, gri atsel di pi scam ct mini, shedz 'mpadi!
Mihali s-dusi si-lj duc mcarea-ali mumi-al Mita
Mini-nj fricai oclji sh-mutream la atsel Custandin di pi
scam tsi zbura cu mini, tish cnda mini iramu papu, sh-papu
iram mini; dukeam cum-nj fudzi tut sndzili dit cap shcum nji si tukesc cicioarili; mintea nji s-i guli shi s-ascumsi tu
scutidi; nitsi nu dukii cum cdzui npoi sum meas.
Dup vr kiro, ma nu shtiam ct kiro avea trcut, cnda
mi dishtiptai sh-bgai oar c iram arucutit pir-dints sh-cu
cap pi trastu-al papu ca vr cpitinji. Trastu anjurdzea,
tish cnda papu avea adunat nunt, tuti primuverili, di anda
177

fu amimtat, cu tut cu lilicili sh-njiurizmili-a lor.

Avdzam un boatsi, sh-dapoia ninga un, sh-ninga un, ama
nu yinea dit trast ca prota oar.
-Custandine, o li Custadine, grea un boatsi tsi nji s-i pru c
easti-al Mihali, tsi ptsshi ore? Ia, vini muma Nasta s-ti
vead, vhi ti lo vr di-oclj.
-Ore, cari s-u lj-ia di-oclji, gri alant boatsi, tsi nji s-i pru c
ira-al papu; mash noi iram aua tu dukeani...
-Em, vhi u-loash tini di-oclj li Yianco, gri un boatsi di
muljiari, c ts-arsi c lu-acljiam Custandin, ca nipotu-tu, tsi
kirea ti-tini sh-tini ti-el.
Aist vhi easti muma Nasta, tsi dztsea Mihali, minduiam
mini; ded s-mi shuts, ama capu tish cnda nj-ira alikit di
cpitinji sh-nu puteam s-lu-analts.
-Ia, ia, s-dishtipt ficioru, gri muma Nasta. Mihale, agiut-u
ficioru si s-scoal. Mihali mi-acts vrtos di mnj, mi-agiut
s-mi scol sh-trapsi un scam di shidzui.
Shideam cu coatili pi meas sh-cu cap angrupat-ntru-mnj;
ded s-gresc tsiva, ama nu nj-ish vr zbor, tish cnda nushteam s zbursc; ded s-zdicljid oclji, ama nu nji si
zdicljidea pleoapili, tish cnda iram vr cilimean tsi dip ctish dit pndica msa.
-Custandine, ia, vini muma Nasta s-ti discnt, c ni bgash tu
mari miraki. Tsi soi dztseai ash c lu-videai papu tu-liyii shdapoia cnda lu lo vimtu, sh-dapoia ti lctrsish anda luvidzushi papu pi scam, di tsi s-i loar cicioarili.
Mini, ninga nj-u tsineam fatsa-ntru-mnj, sh-u-avdzam
boatsea-al Mihali, tish cnda vinea dit vr pihadi ahndoas,
178

tsi s-tindea pn tu-alant parti-a locui.

-Custandine, gri muma, d-nj niheam mnjili s-tsi li
ahuleasc muma, sh-nitsi nu-apucai mini s-li min mnjili c
muma nji li lo, nji li-teasi pi meas, li-shuts palmili ct ns
sh-nji li-tsinea-ntru-mnjili-a ljei.
Mini ninga lj-aveam oclji cljish, ama u-dukeam muma
aproapea di suflitu-a mel.
-Mihale, ljia aist kelki di-untulem, toarn dis di poci, shngldz-u nihimrts, avdzam mini boatsea-li mumi ca pityis; adu sh-un shpirt, curbani muma, sh-bag-li aua pi
meas.Tini Yianco st pi scam di-alant parti di meas
dinintea-al Custandin, sh-tindi sh-tini mnjili cu palmilindzean.
-Em, tsi mi vrei mini, gri pap ca nrit, nac dzts c vhi mi
lo sh-mini vr di-oclj?
-Shedz atsia sh-cpsea, lj-ushuts muma; tini stpseshti c-lj
ddesh-a ficioru s-bia ahnt rkii.
-Em, nu lj-u turai mini cu zori tu gurmadz de; bium dolji di
harau...
-E,e, lj-u shcurt muma, aist harau v u-lo mintea di dip.
Tini lj-u loash-al Custandin sh-el ts-u lo atsia....
-Ia, mum pociu cu untulem shi shpirt, gri Mihali sh-li bg
pi meas. Anja nji si zdicljisir niheam pleoapili nmal ta sved c tsi ftsea muma, ama ct iu shidea papu, naparti di
mini, nu mutream, c nj-ira fric s-nu mi ved mini
Ns nitsi nu mutrea ct mini; apreasi un shpirt, ashtipt
niheam si-s fac pira ma mari sh-acts s-fac, disupr di
poci crutsea cu shpirt apres. Dztsea niscnti zboarr
179

dip xeani ti-urecljili-a meali, sh-dupu tsi ftsea crutsea di trei

ori lu-aruca shpirt tu poci. Pira s-ftsea ma mari, cndu
ddea di-untulem, ma dapoia s-astindzea sh-actsa s-ias
un fum alb.
Muma apreasi alt shpirt, sh-tut ash di trei ori; s-featsi
nmal fum disupr di poci sh-acts, ti-ciudii, si-s tind
ct nrili-a meali sh-al papu. Bgai oar c muma lu-sufla
fumu ct noi sh-avdzam aisti zboarr tsi s-anvrti si-s
zdivrteasc...sh-tut-ash; dapoia dukii kicuti caldi di
untulem tu palmili di la mnji sh-muma acts s-lu tind tish
cnda adra un crutsi.ore, tsi fatsi aist mum minduiam
mini ama dapoia lj kic untulem sh-tu mnjili-al papu shtut ash lu-teasi ca vr crutsi ....tsi s-anvrti si-s
zdivrteasc nu kindurea s-dzc muma.
Dapoia u-lo mna stng-al papu Yiancu sh-u bg pisti
palma meau di la mna stng sh-palma meau dreapta u
bg pisti palma di dreapta-al papu; sh-mini, ama sh-papu nu
gream tsiva, tish cnda muma ni li-avea arkit tuti
zboarrli.
Muma scoasi dau shamii dit sin sh-ni li lig mnjli un dialant, cu trei noduri la cafi shamii; dapoia acts di ftsea
crutsea disupr di mnji sh-dztsea...tsi s-featsi nod si szdinoad...sh-tut-ash di trei ori la cafi mn.
Fumu dit poci acts si-nj intr pit nri sh-ti ciudii, dukeam
un cldur tsi mi pitrundea tu tut trupu; dukeam c tsiva
mi speal pi dinunt sh-mi cur di lvilji, tish ca picuralji tsi
cura matsili di la vr noatin tsi lu-tlja ti Pashti di ftsea
cucrud...ore tsi tham easti aist minduiam mini;
180

nj-aplicai niheam capu sh-actsai s-trag sh-ma mult fum

pit nri; dukeam cum plumunj nji si umplu di njurizm di
liliuci di munti, di njurizm di frndz veardi, njurizm di lapti
hiert, di cash dultsi, di ln di oai tamam scrminat; nrilia meali nu s-fntea dot di-aist fum tsi vinea dit pociu cu
untulem; dukeam cum capu nji si-umpli di-un ca lunjin tsi
pitrundea pit tuti cljiurili mintiti dit mintea meau sh-nji libga un cti un tu-arad. Tuti minduierili lvoasi
sh-frmacati, niscnti di-ameali sh-alti xeani di mintea meau,
nji li-loa di li-spila sh-li-nvishtea cu stranj dit hiri di lunjin;
dapoia li-bga sh-eali tu-arad, tu cohiurili scutidoasi dit
capu-a meu, tamam cum badz pi arad librili tu vr
vivliotec. Ore tsi ciudii s-fatsi minduiam mini.
Muma sh-li teasi mnjili sh-li bg palmili pi capu-a mel sh-a
papui; dapoia sh-anlts capu sh-acts s-dzc: haidi yinu
di-iu fudzish c nmal ti-anvrtish, sh-tut ash. Cum sttea
ash mproast, cu mnjli teasi, muma mutrea ca vr
crutsi-nviscut tu-stranj li...haidi yinu di iu fudzish c
nmal ti-anvrtish... s-avdza boatsea-ljei sh-cum zbura,
mnjili-a meali sh-a papui actsar s-tramur niheam
sh-dapoia s-tramur ma mult sh-tut ma -ayonjia...shmuma zbura tut ma-ayonjia...sh-mnjili-a noasti trmura shma vrtos c-actsar s-da di meas.
Anja, acts si-nj tramur sh-capu sh-tut trupu.
-O, la Nast, ore tsi s-fatsi ash, avdzi boatsea-al papu; Mini,
acuplusit di lhtrseari, zdicljihs oclji ta s-ved ghini c tsi
s-fatsi; cum mutrii ct muma, vidzui ca hiri di lunjin cum
181

scpira pit bratsli-ali mumi, di la capu-a mel ct capu-al

papu, sh-npoi ct capu-a mel. Dapoia ti ciudii, nodurili di
la shamii s-zdifeatsir, sh-mini sh-papu ni li-trapsim,
lctrsits, mnjili di pi meas; dupu mash niheam di-oar
muma sh-li lo mnjli di pi capitili-a noasti sh-cdzu, bldsit
sum meas.
-Mum, mum, si silighi Mihali ct ns, eshti ghini? Nac tiagudish?; u-scul di-mpadi sh-u-agiut s shad pi scam.
Mini sh-papu ni-sculm di la meas sh-u mutream muma cu
ciudii; mutrea mult curmat sh-mizi adlja.
-Ghini nj-esc, gri muma. Mihale, adu tora un kelki di rkii
sh-patru putirici sh-aidi si stm tuts avigra di meas
-Em, tora zburshti ghini, lj dzsi papu-ali mumi; un putir
di rkii va s-ni-andreag tuts; tini Nast nac ti-kiru
Dumidzlu sh-agiumsesh tu-uboru atslui, niastimtlu?!
Muma nu grea ici; s-videa c ira mult bldsit, sh-oclji
lj-avea ca kiruts; mutrea tish cnda fumu atsel albu,
s-teasi ca vr peaji pisti elj.
-Tini Custandine, eshti ghini?, nj-gri papu; em altoar cama
pi-avash cu rkia; u-gulish giumitati di kelki mash tini.
Mini stteam cu capu plicat sh-nu gream; ninga nj-ira fric
s-lu mutresc papu.
-Nu easti di la rkii, avdzi boatsea-li mumi; mini sh-papu
u-mutrim muma ca ciudusits. Nu shtiu cum, mini lu-shutsi
capu ct papu sh-adiljiai lishorat c lj-uvideam fatsa.
-Papo, ghini nj-esc, dzsh mini, sh-lu mutrii-ntr-oclj. Nitsi
mini nu shtiu tsi-nj vini, am biut sh-altoar rkii, ama nu-nj
fudzi mintea cum ptsi az; ciudii easti c asear noaptea,
182

sh-cum zburam, mutream sh-ct muma, anyisai cum mi lo

mintea di mn sh-mi dusi tu-analturli nividzuti a-universui,
iu mintea meau si-adun cu-un steau, tsi dztsea ns, c
taha easti sor-sa; lj dzsi s-ni duc s-mi-adun cu soia
meau, tu-uboru di sufliti armneshti. Dapoia steaua ni longrishc sh-ni dutsea sh-tut ni-dutsea sh-ma-ndzean; dupu
vr kiro, lj-aurai s-mi duc la papu-a mel c vream
s-lu-antreb tsiva.
Steaua vrea si-nj dzc tsiva ama boatsea-ljei s-avdza ca vr
kipur di sati, sh-ash mi-dishtiptai dit som, dit-atsel yis.
Ama ciudia mari, zburam mini sh-mutream, cnd la muma
cnd la papu, easti c-az agiunsh tu-aist dukeani diarmnj, sh-aua mi-adunai cu tini papo, tish cnda atsea steau
nj-u featsi vrearea si-nj mi duc la papu-a mel; tora mi
minduiesc, nac tini eshti papu-a mel tsi mi giuca pi
dznunki anda iram njic, ash cum-nji dztseai tini ninti sactsm s-bem rkii?
Zburam cu-un boatsi ashtirat; zboarli nj-ishea pi arad,
ash cum nji li-pitrtsea, un cti un, mintea-meau
Un ishii di murmintsi si-ashtir tu-dukeani.
Papu, Mihali, muma Nasta, mutrea ca niscnti cadhuri bgati
tu-ram sh-di-aco mi mutrea cum zburam; ama dapoia,
cadhurili actsar s-lcrmeadz, sh-heam cthi niheam,
lcrinjili actsar s-li-tukeasc ramili, sh-oclji-a lor actsar
s-plng cu boatsi; atsea boatsi mi pitrunsi tu-suflitu
sh-acts suflitu-a mel s-da lcrinj, sh-atseali lcrinj s-teasir
tu-oclji-a melj, sh-oclji-a melj actsar s-plng sh-elj, cu
183

boatsi.
Cicioarili-a meali nu nj-aravdar ici; mi scular di pi scam shi
s-i silighir ct-iu shidea papu. Bratsli-a meali nj-u zdicljisir
inima, sh-cu inima zdicljis mi-arucai la-keptu-a papu, tsi ira
sh-el sculat di pi scam sh-mi-ashtipta cu bratsili sh-cu
inima zdicljisi.
Mihali sh-muma Nasta s-aprucljiar sh-elj sh-teasir bratsili
di-avigra di mini sh-papu; ni-adunm sh-aminpatrulji tu-un
stog di vreari; s-avdza mash un inim tsi btea, mash un
suflit tsi uhta, mash un boatsi tsi plndzea; shidzum ash
vr kiro tish cnda ni ira fric s-nu ni kirem un di-alant
-Aidits tora s-bem un putir di-rkii c va s-ni fug sh-atsea
minti tsi ni-armasi, dupu tuti tsi li-trcum az, dzsi muma
Nasta.
Mini u-mutriii muma Nasta, sh-mi trcu un hir di-lhtari dit
cap pn tu cicioari cum u-vidzui ca vr crutsi
nviscut tu-stranj li, ta s-mi discnt; boatsea-ljei, ninga-nj
shushura tu-ureclj; tsi s-anvrti, si s-zdivrteasc, tsi sfeatsi nod, si s-zdinoad,aidi yinu di-iu fudzish, c nmal
ti-anvrtish, sh-tut-ash.
Cum shideam tuts avigra di meas, s-prea c, catishun
di noi ira kirut tu minduierili-a lui, tish cnda ni-cftam
zboarrli, sh-nu li-aflam dot. Anja-nj vini tu minti yisu-a
mel, cum mintea mi-avea antribat, ma di shtiu di-iu yini
184

mintea omui, cari-u fatsi mintea, sh-mini nu shtiam tsi si-lj

dzc
-Papo, gri mini, voi s-ti-antreb tsiva...Papu, mi mutri, uht
sh-dsi:
-Eh, more Custandine, trcur multi pisti mini tu-aist ban,
ama dzua di-az nu easti ti pistipseari; shi-li curm zboarli
sh-biu niheam di rkii. Papu vhi vrea s-dzc sh-altsiva,
ama mini lj-u loai ninti:
-Papo, mintea omui di-iu yini? Cari ni-u da mintea-a nau? Iu
fudzi dup tsi moari omu? Cum agiundzi la om? Ctse
catishun ari altsoi di minti? A cui easti aist minti? Ctse nu
ni-alas rihati?, antribam mini sh-cnda nu puteam skinduresc...
Papu, mi mutri niheam, dapoia s-aplic, di lo trastu di sum
meas, nj-u lu-teasi anja sh-acts s-dzc tsiva, ama ti ciudii,
zboarrli-a lui nu li-avdzam.
Mini lu-loai trast, lu-bgai dinintea meau, pi meas, sh-nu
shtiu cum nji vini di nj-u-alikii urecljea di-el; ca ti ciudii,
tora li-avdzam zboarrli-al papu, tish cnda vinea di nuntr
dit trast; arsrui ca lctrsit sh-mi dishtiptai dit som;
bgai oar c iram kic di-ap; mutream di-avigra sh-nu
pistupseam ca nj-esc acas tu crvatea meau; nj fricai
oclji s-mi dishtept ghini, s-hiu sighura c nu esc tu vr alt
yis; nu puteam s-pistupsesc c tuti tsi li-trcui fur mash
tu-nyisOre, tsi soi di-yis mi pts, mi ciuduseamu mini;
un yis tu-alt yis, tish cnda-nyisai c-anyisam; ama
tsi-amrtii c mi dishtiptai, tamam anda papu vrea si-nj da
185

apandisi ti-antribrili-a meali; mi-arucutii npoi tu crvati shcljsh oclji ta s-dorm, cu ndia c atsel yis va s-nji s-i
toarn, ta s-u duc muabetea cu papu ninti, s-hiu deadun cu
muma Nasta sh-cu Mihali tu-atsea dukeani di sufliti
armneshti; ti-amrtii, nu mi-acts somu; dupu vr kiro, mi
sculai sh-actsai s-lu-ashter aist yis tu carti, ta s-nu luagrshesc vroar putes; sh-dzua di-az, ninti s-mi bag,
mintea nji si dutsi la-atsel yis, sh-lu-ashtept, cum ts-uashtepts vruta anda si-amn, s-lu duc ninti, ta s-mi-adun
npoi cu papu.

186

Trastu-ali bani

187

Trastu-ali bani
Motto: Bana nu lipseashti s-u
adukim! Bana lipseashti s-u
bnm

Un cntic, cu numa Trastu-ali bani, tsi lu-scrirai aua shvr dzatsi anj, dztsi:
Cti unoar mi minduiesc
Di- iu vinim sh-cti iu ndzem?
Locu-i vecljiu, ma bana-i shcurt
Pn s-u-adukim, oara-i trcut
Tora dupu ahnts anj, mi minduiesc c di-iu nj vinir aisti
zboar tu minti. Mini hiu amintat tu-un hoar kirut tu
Rumnii, sh-agiumsh s-bnedz tu-Amerikie. Printslji-a melj
s-amintar tu-Epir, tu-Arbinshia di-az, tati Curceau shdada, Pleasa di-ndzean, sh-agiumsir di bnar tu Rumunii.
Fratili-a mel ma mari, Thanasi, fu amintat tu Cadhrilater,
Vrghria di-az, sh-agiumsi di bneadz sh-el tu Rumnii.
Cari li-ndreadzi aisti lucri, di lu-amint omu tu-un loc shdapoia lu-ljia, di lu-dutsi s-bneadz, tu-alt locu?
Easti vr aco-ndzean tsi s-li-aib scrirat tuti tsi va si stihiseac tu-bana omui ninti di s-amint? S-hib dealihea c
atsel/atselj di-ndzean u-scrii bana noast ash cum va si sdeapin, ca vr gljiem di ln, un cu hiru ma shcurt shalt cu hiru ma lung!; lji si bitisi hiru, dztsea aushljji-a
noci; easti un adheti veaclji, ma mult tu Balkan, sh-ma
188

mult la oaminjli tsi bneadz tu-hoar, cari dztsi c-a treia

dzu di-anda si-amint omu, yin trei miri, njadznopts, shghivsesc-a cilimeanui, ti-cum va si-lj si deapin bana, sh-ti
tuti tsi va li-treac tu-ban; ash-lj fu mira, tsi dzsi mira,
atsea va si s-fac, dztsea aushlji-a noci, tsi ma mult, zbura
sh-minduia cu inima; e, ma, sh-pn tu dzua di-az, ni c liari avdzat, ni c li-ari vidzut, vr mirili; dit-eta etilor, a
omui lj-arsi s-pistupseasc, c easti Tsiva aco-ndzean, tsi
ninti di s-ni-amintm, ni-u-ashtear calea sh-u kindiseashti cu
tuti hareili sh-kiderili tsi va li-trtsem; ct bneadz om,
adun tu trastu-ali bani, nu mash mushutets, ama sh-multi
stepsuri sh-kideri, sh-ti tuti ari omu un simbtsriash vru
atsel di-ndeadzn!, mini imnu pi calea tsi nj-u-ashtir El; nu
easti stepsu-a mel.; vhi easti el, omu, tsi-avea anaghi, ta
s-lu-adar pi-Atsel di-nzdean, ta s-lj-u treac a Lui diarumina, trastu-ali bani, cu tuti stepsurili sh-tuti kiderili; alt
soi, trastu va s-lu-zdurmina ma s-lu dutsea omu; e, omu-avea
anaghi di-un simbtsri, ta s-poat s-u duc bana ninti, ash
cum shtii ic ash cum nu shtii; omu ari anaghi s-pistupseac,
c easti tsiva aco-ndzean tsi va s-lu-agiut s-ascap di kideri,
ta s-u treac bana mash cu harei; cu aist pisti, sh-u featsi
omu thimelju ti-suflitu-a lui;
Pistea, ndia sh-vrearea ti-ban snt untulemu tsi u-tsn
cndila banljei apreas; pistea, ndia sh-vrearea ti-ban lufac omu s-mutreasc ct-ndzean, anda ari anaghi di
tsiva; eali deadun u-fac a-treiadza tsi u-duc bana omui
ninti, itsido cum easti.
Ore, s-hib cum s-hib, ama cathishun lipseashti s-aib189

ndreptu s-pistupseasc,
s-minduiasc, s-bneadz ash cum-lj cnt inima; papu-a
mel nj dztsea, nipoate, ma s-vrei s-bnedz dearihina, shaver s-ts hib lunjin pi-calea tsi-imnj, ascultu cnticu-ali
inimi, nu boatsea-li minti; mintea nu easti-a tau; mintea omui
lji-easti siminat di-atselj di-nafoar, di cnd zdicljidi oclji,
anu-di-anu, pn tu-aushatic, sh-pn-lj cljidi npoi.
*********
Cnd-agiumsh tu-Amerikie, imnam cti vloar pi sucaki shcum mutream di-avigra, tuti nji si prea xeani di inima
meau. Dukeam c aist nu easti casa meau; ore tsi caft
mini aua nj-dztseam tu minti.
Ma ti ciudii, cnd irram tu-anu 2010, Moskopole, la Marea
Anadamusi-a armnjlor, sh-nesh di vidzui, cu aist furnjii,
locu iu s-amint tati, Curceau, aveam alt soi di dukeri tu
suflitu-a meu; imnam pi sucaki, mutream di-avigra, videam
sh-aua casili sh-dukenili, sh-tuti cnda nji dztsea:ghini
vinish acas, li ficior. Ct-iu aladz?; a-cui ni-alsash?; cum
bnedz aco tu-xeani va s-bnai sh-aua; Ia, sh-aua tseru easti
nalbastu; Ia, sh-aua frndza easti veardi; Ia, sh-aua puljiazboair sh-ni hrsesc cu cnticu a lor; Ia, sh-aua avem
lilici tsi ni hrsesc cu njiurizma lor; mutream di-avigra
sh-nu psitupseam c, dealihea irram acas. Lcrnj actsar
s-nji si-adun tu oclji; u- dush mna la gur sh-mizi mi
kindurii s-nu plng. Greu! Mult greu s-bnedz tu-xeani
cnd inima ts-easti mplin di vreari, ti casa-a suflitui-a tl,
ti locu iu sunt angrupati rdztinjili-a tali sh-a ppnjlor-a tlj.
Tut cu aist furnjii nesh di vidzui sh-hoara iu s-amint dada
190

meau Yianula, sh-iu bnar sh-ppnjli-a melj, tu-un loc

anvigrat di dzenili di munts, un dealihea paradis cu numa
Pleasa di-ndzean; u-am scrirat isturia, cum nesh di vidzui
aist hoar, tu-un alt pirmith, cu numa Iu eshti li papo
Eheeecti nu sunt ti spuneariama omu nu poati
s-bneadz mash cu isturii di vreari, mash cu poiemati, mash
cu-uhtri, mash cu minduieri, mash cu cntic sh-giocu; multi
lucri tsi s-fac tu-ban-a noast, tuti trtserili-ali bani, di
cnd ni-amintm, pn tu-ascpitatu-a banljei, multi nu liadukim sh-nitsi c avem oar s-li-adukim sh-poati, nitsi c
lipseashti s-li-adukim.
Bana easti mult shcurt, sh-pn-tu soni, bana nu lipseashti
s-u-adukim; tsi-easti bana?antreab niscnts shapandisea li-armni spindzurat di limb; hiu, ama nu
hiu!, antriba Shakespeare shi sh-lu ddea capu di-mur shmintea lji si-acuplusea sh-ma multu di kis,; tu soni, bana
lipseashti s-u bnm, s-u aprukiem cu harau, ash cum
yini di s-deapin; s-u bnm cu dukeari, cu vreari shakicseari.
Aist cntic neadzi ninti sh-dztsi:
Dumidzlu ni-ar dat minti
Omu s-neag tut mash ninti!
M- ahnt minti nu ni-ar dat
S-u shtib omu ninti cum s-neag!
Ma s-lj-avea dat Dumidzlu-a omui, ma mult minti,
Alexandru-a nost nu va s-u-alsa Makidunia cama di dzatsi
191

anj, ta si s-duc cu-ashkerea-lui pn tu bitisita a locui, pn

la Hindus, di lndidz sh-muri tu-xeani, di u-kiru Makidunia,
vsalia noasta, di u-loar xenjli sh-noi di-az, tsi him dit
rdztina-a lui, s-bnm, la noi acas, ca tu-un cas xean,
fr di-shcoli, fr di-bserits, fr di identitet.
Him noi arbinesh? Nu!. Him noi grets? Nu!.Him noi
vrghari? Nu!. Him noi srghi? Nu! Him noi rumunj?Nu!;
ama elj, ni u-loar casa, skcoala, bsearica, limba, numa,
identitetu, mash c nu putur s-n ljia suflitu, inima, spiritu,
tsi ni li-alsar ppnjli-a noci cu limb di foc. Xenjli ni uloar shcoala, ama limba noi ninga u-zburm; ni lu-loar
identitetu (alxir numili), ama noi ninga u-tsnem numa tu
suflitu-a nost; ni u-loar bsearica, ama noi nu lu kirum
suflitu di-armnj; ni li-loar casili ama noi u-featsim casa tuinima noast! Nu! sh-Nu! Xenjli, nu pot s-ni kear
pi noi, c noi him munts, arurli, pdurili, frndza tsi da
veardi primuveara, amarea, tseru pi disupr cu pulji tsi
azboair sh-ninga u-cnt limba noast armneasc.
Rdztinjili-a noasti sunt ahntu ahndoasi tu-Makidunia
istoric, c vrnu nu poati s-li-arup, s-li-usuc, s-li-ard, s-likiar! Rdztinjili-a noasti sunt ninga verdz sh-tu dzua di-az;
dnsesc di cama di 4000 di-anj sh-ninga ni-da puteari salumtm ta isnafea noast s-nu kear!
Tu cathi shcmb dit casili tsi li-alsar str-aushlji-a noci pit
munts-a Pindui, Olimpus, Grammos, Epirus, tut Thesalia shpn-di-amarea Egeye, sta apreas un pir, ca vr cndil tsi
192

li-veaglji suflitili armneshti s-nu s-tukeasc, sh-cashti cum

ts-u-alikeshti ureacjlea di-vr shcmb, va s-u-avdz boatsea
picurarilor-a noci, cum-sh cnt giunamea sh-nikirerea. Tu
dzua di-az, soarili-a nost yiulutseashti sh-ma mult pi tseruali Evropa, c az noi him cama veclji evropenji!
Az Evropa easti casa noast, ctse, c Evropa s-timithlusi cu
shcmbili tsi-armasir, ca kicuti di kiro, pi mealu-ali Amarea
Egeye dupu tsi cdzu Troia-al Priam sh-Aeneas. Az Europa
easti di partea noast, sh-va nu va, pn tu soni, tuti vsliili
iu-bnm, va s-ni pricnoasc identitetu-a nost di-armnj, cu
rdztin di Makedon sh-cu spirit di Cezar Romanus.
Sh-tora ta s-mi tor la zboarili dit cnticu-a mel:
Omu ninga va-nvitsari
Tsi s-fac cu mintea tsi-ari
Mintea ma u-tsnj tu-aumbr
Nu-anveats omu, om s-agiung!
Sh-ninga ct omu s-vatm n-cali
Digeaba caft s-agiung tu steali!
Ari omu di-az ma mult minti ca omu tsi bna tora sh-tsintsi
njilji di anj? Vhi ari ma mult, ama tsi-ari s-fac, c nitsi az
omu ninga nu para shtii ct iu-neadzi! Ma s-lj-avea dat
Dumidzlu a-omui nmal di minti, omu, i-veclji, i-atsel diaz, nu va si s-vtma un pi-alant, nu va u-amprtsa laolu
pi vslii, pi relighioni, pi-avuts sh-niavuts! Aist amprtsari
adusi, sh-ninga adutsi, sh-va s-aduc tuti lietsili tsi s-fac
pi-aist planet. Politikia sh-relighionu sunt atseali tsi
193

lj-amparts pi-oaminj, di li-aspardzi, li-farmc sh-li

manipuleadz mintea, di lj fac pi oaminj s-da un pialantu!
Politikia sh-relighionu va di u-tsn mintea omui tu-aumbr!;
ma s-ni minduim niheam, ni-politikia ni-relighia nu-ar vr
interes s-lu-anveats omu, s-lji-u-duc mintea tu lunjin; ti
politikieni sh-ti bsearic, cu-tuti institutsionili-a lor, omu
lipseashti s-hib ca tsiva oi tsi li-tsni picuraru tu cutar sh-li
dutsi iu va ns, sh-li-hreashti mash ta s-hib buni ti
muldzeari sh-ti mcari;
Cnticu-a meu neadzi ninti sh-dztsi:
Mintea omui va-alxeari
C i-rudzin pi meridiani
Meridiani rudzniti
Ta s-nu kirem va-alxiti!
Ama, ta s-li alxim meridianili rudzniti, ta s-u-alxim
mintea omui, ta s-putem s-alxim fundamentu/timelju pi cari
easti anltsat aist tsivilizatsiuni, lipseashti s-nidzem la
orighinea omui, la rdztina-a lui, la atsel ic atsea tsi
lu-featsi om, sh-nu prici; vhi tsentru di nervi, creieru-a
omui, lipseashti ri-programat sh-mdua s-lji-hib frimitat
diznou, ta-s-poat s-da-a omui ma mult energhii shintelighents pozitiv; meridianili rudzinir di frmacu tsi
lu-pruscuti, pisti eali, tsivilizatsionu-a omui, tsi fliturisi piaist planet, tora sh-vr dzatsi njlji di-anj, ash cum
194

u-shtim dit vivlia-al Abraham, sh-a Hristolui, sh-dit isturia

antic, dit measi, sh-mudern; di iu vini tut aist frmac tsi
s-adun tu suflitu, tu mdua, tu creieru, tu mintea-a omui!?
E, vhi dit-atselu thimelju pi-cari s-anlts casa omui pi-aist
loc, sh-pari c thimelju fu el isish frmacat dit-ahurhit;
ma s-u mutrim tsivilzatsionu ca-un ban di-om -cum siamint, cum acreashti, cum s-matur, cum ausheadz,
cum moari- atumtsea, va s-yin sh-oara-a lui ta s-moar,
ama cashticndu; si spuni c, pi aist planet, ma
s-dizvrtir nica tsintsi tsivilizatsii nintea atsishtei, tsi
dnseashti di-vr dzatsi njlji di-anj
Ama, ma s-poat omu di-az, s-li-alxeasc meridianili, s-lu
vindic thimelju di frmac, vhi aist tsvilizatsioni, nu va skiar vloar putes
Cnticu neadzi ninti sh-mai dztsi:
Omu lipseashti mintea s-hreasc
Ti tsi i omu el s-adukeasc
Sh-tu ban omu ct bneadz
S seamin mash mushuteats!
Omu vloar s-nu kindureasc
TRASTU ALI BANI S-LU KINDISEASCA
Sh-tu trastu omu va s-adun
Ti atselj tsi yinu, mash minti bun!
Di-iu n yini aist fotisi ta si scrirm poiemati, ta
s-zuyrpsim, ta s-ftsem operi di-art, ta s-ftsem
195

inventsioni, tut aist tehnologhii-a internetui sh-multi alti!?

E, si spuni c, creieru a-omui easti conectat sh-comunic pitundi electromagnetitsi, cu intelighentsia universui, pi cari
mults u-acljiam Dumidz; minduiesc c omu easti ninga
mult, mult diparti s-adukeasc cum-lj lucreadz creieru
sh-cum s-conecteadz sh-comunic cu inteligentsia
universui//Dumidzlu sh-vhi easti ma ghini s-nu li-shtib
tuti, ta s-aib oar si s-hrseasc di ban, s-u kindiseasc
mash cu mushutets..
Ira mash-unoar un OMU bun, tsi-bn pi-aist loc, tora
sh-vr dau njlji di-anj: Hristolu! Hristolu ira omu tsi lukindisea trastu-ali bani; aduna tu trastu-a ljei mash vreari tioaminj, mash minti bun, mash yitrii ti-suflitu sh-inim omui,
mash lunjin ti mintea omui; tuti aisti li-amprtsa cu tuts
atselj di-avigra ta s-aib ti-elj sh-ti cilimanjlji-a lor, sh-ti tuts
tsi va s-vinea dupu elj; inteligentsia universui lu-adr
Hristolu ta s-hib un urneki di cum lipseashti s-hib omu, shdapoia, tuts alants s-anveats di la El shi s-caft s-hib ca
El.; ma s-ira tuts oaminjlji ca Hristolu, nu va s-aduna ici
frmac pi-aist planet; nu va-lj si rudzna meridianili; tut
laolu va s-bna tu harau!
Ama tsi featsir oaminlji cu aist mari OMU tsi cnda era
vinit di-ndzean, di pi-alt planet?,oaminjlji lu-vtmar;
v ljiert li-dzsi Hristolu ca nu shtits tsi ftsets.Em, dapoia
cari stpseashti c omu nu shtii tsi fatsi?! Mini dzc ca
stpseashti atsel i atsea tsi lu-featsi omu fr di nmal di
minti!
196

Ama tsi ari s-fac tuti aisti dit Trastu ali bani, cu isturia
noast, cu Troia, Pelja, Roma, cu Filip, cu Alexandru, Cezar
Romanus, cu Armnamea, cu limba armneasc tsi easti pi
cali si-s-kiar, cu Europa sh-cu pricunushterea armnjlor ca
popul reghional ahoryea?
Ta s-dm apandisea la aist antribari va s-ni turm la tsi
dzsh ma-ndzean,bana easti shcurt sh-pn s-u adukim,
oara-i trcut!sh-ti atsea c easti shcurt, bana lipseashti s-u
bnm!, ama, noi, s-u bnm ca rremenj/armnj, ca
makidon-armnj; s-u bnm cu pirifanja noast
armneasc!: s-u cntm, s-u giucm tu limba noast
armneasc, tsi ninga s-avdi tu-itsido cohi dit Makidunia
istoric!: s-lu kindisim Trastu-ali bani armneasc cu
adhetsili-a ppnjlor-a noci!; s-adunm tu trast, ti atselj tsi
yin, cilimeanjli-a noci, tuti isturiili tsi dzc cari him noi, di
iu vinim noi, cari easti rdztina noast!; s-adunm tuti
cntitsili, poematili cntati shi scrisi pi limba armneasc!
Aist trast s-lu trtsem di la un gheneratsie di-armnj laalant tsi yini, shi si-lj dztsem: aist easti Trastu-a
strpapui-a tl!; ma s-lu keri, va s-keri sh-tini!, sh-tini, s-lj-u
dai trastu-a cilimeanjlor-a tlj , sh-cilimeanjli-a tlj s-lu da-a
cilimeanjlor-a lor, c tu aist trast ni tsnem rdztinjili-a
noasti, c tu-aist trast easti suflitu-a nostu, c tu aist
trast u-tsnem inima noast tsi ninga bati sh-ninga easti
197

yii, c tu-aist trast u-tsnem boatsea noast, c tu-aist

trast u-tsnem pita noast armneasc tsi ni hreashti di
cama di 4000 di-anj ta s-acrishtem armnj, c aist trast
easti pathrida noast smt!

198

Iu hii li papo?

199

Iu hii li papo?!
Nj-aduc aminti di-anda njic, vhi s-aveam vr patru,
tsintsi anj, cum mi-aduna muma, ta s-mi bag tu-som,
cndu dipuna noaptea pisti hoar. Nj-arsea s-dorm cu
muma c-nj dztsea isturii dit locurili iu s-amint ns, tu
muntsa-a Epirui.
Muma meau u-acljima Hrisula sh-avea un frati, Thanasi, tsi
ira avinat sh-di turts sh-di grets; ira un soi di Robin Hood,
tsi bna analt tu munti sh-mash noaptea dipuna tu-hoar di
s-aduna cu oaminjli-a lui; nu mi fnteam s-avd di la muma
isturii cu tuti tsi li-avea trcut fratili-a ljei ma mari Tanasi;
haidi bag-ti tora nj dztsea muma, ma mini dztseam,
aidi la mum dz-nj ninga un sh-u s-mi bag; cum udipina muma isturia, a njia nji si dutsea mintea ct atseali
locuri sh-nji si-umplea inima di pirifanj c aveam un papu
tsi era ahntu gioni; di-anda njic nj-avea intrat tu minti sneg s-ved atseali locuri sh-ma mult, hoara iu s-avea
amintat sh-bnat ppnjli-a melj, Pleasa di-ndzean.
Isturiili, tsi nji li-dztsea muma, li-am ninga tu minti, sh-va syin vr kiro, cnd va s-li-ashter pi carti, ma tora vini oara
s-neg s-ved atsea hoar.
Tu-aist hoar s-amint sh-dada meau Yianula, tu-anu 1919;
ama tu anu 1927 hoara-s-asparsi sh-fudzir tu Rumunii; cum
agiunsir dit Pleasa tu Rumnii, easti alt isturii mult jiloas
sh-dramatic tsi lipseashti spuneari, c nu easti mash isturiaa ljei, ama easti sh-isturia-a rremenjilor/armnjlor-makidonj
200

tsi armasir fr di casi, hori, bsearitsi sh-di locurili-a lor di

tut eta, di la aushi str-aushi; li s-i lo Pathrida; s-hib aist
vr blstem istoric, vr blstem antic, tsi cdzu pisti
capu-a nostu, dit kirolu-al Alexandru?; cashti cti blsteami
adun sh-el di la tuti moashili, aushlji, muljierli, preftslji dit
vsliili tsi li-clc sh-li trcu pit foc, cu ashkerea lui; vhi lublstimar s-nu-apuc si s-toarn acas tu vslia-a lui, tu
pathrida-a lui, Macedonia, lucru tsi s-featsi; vhi lu
blstimar, ca tuts di soia-lui sh-tuti generatsiili tsi s-trag di
rdztina-lui, s-nu aib rihati, s-nu lj-acats locu, casa lor s-u
ljia xenjli, sh-elj, tu casa lor s-bneadz ca xenji, tu bsearica
lor si s-avd limb xean, cilimeanjli-a lor s zburasc limb
xean, s-li si kear numa, limba, adhetsili, s-li si usuc
rdztinjli, si-lj ljia vimtu s-lji-arspndeasc sh-per s-nuarmn di-identitetu-a lor; ca ti ciudii, tuti aisti s-featsir!
Macedonia istoric armasi, ca-vslii, mash tu crtsili diisturii antic; ama sh-atsa isturii fu alxit sh-pruscutit, cu
buiau lai, di-xenji, sh-ash agiumsir armnjli/remenjljimakidonj, cama veclji sh-ma bunlji grets, arbiunesh, vrghari
sh-rumunj; cashticum va s-nedz s-ti primnj pit munts-a
Pindui, va s-lj-u avdz boatsea iu, eshti Makidunie, iu sunt
cilimeanjli-a tlj , iu lj-ai pulji-a tlj !?
Aist boatsi u-avdzi sh-mini tu-un yis, tsi cnda mi
acljima; nj vini oara s-neg s-u caft aist boatsi veaclji di
cama di 3000 di-anj, tsi nu dnsi, nu s-kiru sh-ninga
s-avdi sh-tu dzua di-az.
Armasim noi Armnjli-Makidunits fr-di pathrid, ama
suflitu sh-boatsea nu poati s-ni li ljia vrn; pathrida noast
201

easti tu-suflitu-a nost, sh-cum s-dztsi, suflitili nu ker

vloar-putes!
Ma s-pistupsim c easti un destin, un tihi, tsi u-dutsi
bana noast ninti, cu vrearea ic fr-di vrearea noast, sh-c
lucrili tsi ni si tihisesc tu-ban, sunt di ma ninti scrirati di
vr di-ndzean, nu lipseashti s-antribm: Ctse?:
apandisea u-shtim: c-ash ni-easti scris, c ash ni fu
scris, c ash-lj fu mira !; mini nu pistupsesc tu ahtri
lucri scrisi ninti si s-fac!; nu pistupsesc c treili miri njavea ursit c tu-anu 2010, dzua di StMarie, mini u-s-mialin pi-un dzean di munti, iu-ira ashtirat aist hoar di
pirmith, Pleasa di-ndzean; aist u-aveam di-anda njic, di
cnd muma mi-aduna s-dorm sh-nj dztsea isturii dit bana
pleasotslor frshrots.
Numa di pleasot, yini cum s-veadi, di la numa-li hoari di
Pleasa; pleasotslji sunt dit flcarea di frshrots.
Numa di frshrot vhi s-tradzi, cum si spuni tu multi scrirri,
di la numa locui Farsalja, iu s-ampulisir romanjlji Pompei cu
Cezar tu anu 48 ndh.; di-cra, Pompei lu-kiru polimu, mults
dit ashkerea lui, s-trapsir tu munts-a Pindui tu-Epiru,
ta s-ascap di-arzgnarea-al Cezar; cum sh-cnd
agiumsir frshrotslji pi-atsea dzean di munti, sh-ctse
tamam tu-atsel loc ca di pirmithu, easti un alt turlii di
isturii.
Mini nu lu-actsai tu ban papu-a mel, Nisa Preftu, ama-nj
dztsea un lali di-a mel, amintat Pleasa di-ndzean, c
protslji bntori tsi s-ashtirar tu-aist locu, tu anjlji 17251750, fur niscnts crvnari frshrots dit Epir sh-alts dit
202

Thesalii; di iu yini numa Pleasa, nu shtiu ama hoara easti la

circa 1.300 di metri disupr di-amari sh-ira teas pi-un platei
(padi) di circa 3 Km2. Locu easti mplinu di-iarb veardi, sheasti anvigrat di treili prts, Notu-Dat-Ascpitat, di pirifani
dzeni di munti, tsi cnda dzua, s-ljia mn di mn di-intrncor ta si-lj hrseasc nicukirlji dit hoar, sh-noaptea
s-alikesc, umir-di-umir, ta s-li veaglji somu; dzenili di munts
di-avigra di hoar s-ved ca vr br di kiatr, sh-dunjieaua
lj-u bg numa bru di Pleasa. Partea di Sud, s-zdscljidi, ca
vr poart pi-iu urdina nicukirlji s-dipun, ta s-ljia calea ct
Curceau, un csb la circa 30 Km alarg di Pleasa; aist ira
singura cali tsi ti-alsa s-intri ic s-ieshi dit hoar, cu oili sh-cu
mulrili; ti picurarlji tsi lu-bgar paru tu-aist apurii di loc
sh-lj-u bgar thimelju atsishtei hoari, ira ca-un dhoar
alsat di vr strnipot di-al Zeus, i vhi, di Zeus isish; ira
ca-un fortreats timithtlusit di dada Natiur; nitsi un
cicior di-om nu putea s-intr tu-hoar fr s-nu hib vidzut
di nicukirilji tsi bna aco
Hoara acriscu shi s-teasi dupu tsi s-arsi Moskopolea, la 1788
Mults frshrots, avinats di turts sh-di-arbineshi, vinir di
bgar sh-elj paru tu-aist hoar tsi agiumsi s-aib cama di
3oo di casi; ni turtslji, ni-arbineshli, sh-dupu vr kiro, nitsi
gretslji nu-avea bruti si s-alin-ndzean s-lj-agudeasc pi
rremenjli frshrots di Pleasa; sh-u loar lelea di-elj, c mults
tsi s-alinar ta s-fac znjii tu-hoar, nu ma s-turar tu ban;
giunamea pleasotslor ira di legend; pn sh-protu
administrator pisti aisti locuri, beu Feim, tsi ira pitricut dianalta poart di Stambul, lj-alsa plisotslji s-bneadz rihati
203

aco tu tiputa;
Tu bitisita-ali eti 18, s-bg thimelju-ali hoari Pleasa dighios, iu bna mash arbineshi; cama mults di-elj, avinats di
propaganda preftslor turts, sh-di ispetea c nu va s-avea
crtheari di la administratsia otoman, sh-u shutsar pistea
ct Aljah; ama cnd vini zbor ti pleasots, ni preftslji turts,
sh-ma-nclo, ni preftslji grets nu putur s-u-min pistea
krishtin-a frshrotslor; muma, nj dzsi un isturii cu un
dispoti grecu tsi prnji dit Curceau, cu ninga vr tsintsi prefts
grets, s-yin Pleasa di-ndzean s zburasc cu strpapu-a
melu, preftu Nastasi, ta s-u cnt lituryia pi limba grtseasc.
Dispoti vinea ncalar pi-un ghumar sh-dup nsu trdzea
un mulari ncrcat cu dau trasti-ndisati cu crts di religii,
scrirati tu limba grtseasc; alants prefts imna dinpoi shcnta-ncor pi limba lor; cnd sh-cnd u-pruscutea calea
cu ayiasm, sh-li mina cdelnitsili pi vimtu, cnd nastnga,
cnd n-andreapta; ash cum vinea dispoti pi yumar ta sintr tu hoar, tish cnda ira Hristolu anda intr tu
Ierusalim, mash c dunjieaua lu-aprukiar sh-lu-anvigrar
Hristolu cu vreari sh-cu mult harau
Aua Pleasa, nitsi nu-apuc dispoti s-intr tu-hoar, c
dunjeaua, muljeri sh-brbats, actsar s-da cu shcmbi pi
ns, di lu-ayunir cu tut cu preftslji-a lui; ti ciudii, ghumaru
nu vrea si s-toarn s-fug sh-lailu dispoti, disclic sh-acts
s-fug pirpadi, sh-cum fudzea, s-kidic tu fustanel, mea cra
deadi di cdzu c li-kiru sh-cciula di preftu sh-vivlia shcdelnitsa sh-crutsea.
Dunjeaua si silighi la mulari, di scutea crtsili grtseshti dit
204

trastu sh-li-aruca pi prefts; fudzea dispoti sh-preftslji tish

cnda irra avinats di tsiva cnji turbats; sh-dearihina, ma di
lu-crteai plisotu, di lu-clcai pi zverc, cnili turbat va s-ira
ca vr njel; cnd acats sndzili-a plisotui s-hiarb, ma
ghini s-ti-aruts tu-amari, sh-ma di nu-easti vr amari di
avigra, ma ghini s-ti ljia vimtu, s-nu ti-afl n-cali.
S-pari c gretslji nu u-agrshar aist isturii, c dup vr
kiro, tu -un Dumnic njadznopts, dispoti pitrcu tu-hoar
un ashkeri di-andarts grets, tsi neasir-ndreptu la preftu
Nastasi acas sh-lu dusir di-azvara tu uboru-ali bsearitsi;
intrar tu bsearica, li-loar tuti crtsili sh-vivlili veclji,
anyrpsiti pi limba rumun, sh-li-arsir; dapoia lu-actsar
preftu Nastasi di barb shi-lj dzsir: ma ts-u vrei bana, diaua sh-ninti va s-u cnts lithuryia mash tu limba grtseasc,
ama preftu Nastasi nu u-cnt ici lituryia pi limba grtseasc
pn sh-lu deadi suflitu, tu-anu 1922; easti angrupat dip
ninga muru di la bsearica veclji; ti nipistupseari, dit
bsearica veclji, armasi pn sh-dzua di-az, s-aib tora vr
dau suti di-anj sh-cama, un cumat di mur, ca vr
pndar tsi li veaglji sufitili di Pleasa.
***************
Tu mesu di Ciresharu 2010, un cusurin dea-mel, tsi
bneadz tu-hoara Pipera dit Rumnii, vini tu-Amerikii la un
numt, tamam New York, la un nipoat di partea muljarsai;
nu lu-aveam vidzut Cola di vr 40 di-anj; mi adunai cu ns
sh-anda mi vidzu, nj dzsi..ehee ct-irai mushat sh-cturut hii tora sh-actsm s-ardem dolji c sh-mini-lj
205

dzsh:ehee, tini cnda hits doi di Cola, c mult mari uavea pndica; em, nipot di preft nj-esc, dzsi el sh-u
btea pndica cu mna, s-npoi prnjim s-ardem; avum
mult harau s-ni adunm dupu ahnts-anj; cum zburam tiun, ti-alant, nj dzsi c hilji-sa Luiza, ari-un agentsii di
turizmo sh-c easti pi-cali s-fac un volt, cu un parei di
frshrots, tu hoara di Pleasa di-ndzean, sh-cu aist furnjii
va s-kindurea sh-tu Muscopoli, ti adunarea atsea marea-a
Armnjilor, tu 15 di Avgust 2010; ehee, mi ciudusii diharau, sh-mini nj-u-am fapt mintea s-neg Muscopoli shdi-aco s-mi alin Pleasa s-ved hoara tsi u-anyisam di-anda
njic. Bo, booo s-ciudusea sh-Cola,ira scris s-niadunm dupu 40 di-anj aua tu-Amerikii, ta s-lom deadun
calea ct Epir s-nidzem s-ni cftm Rdztinjli, ash cum
scrirash tini tu pirmithu-a tl; mult mushat Pirmithu, dzsi
el, ama noi, nu va li-cftm Rdztinjli cu capu-ntroc, cum
scrirai tini, sh-acts s-ard; eh, moi Cola, dzsh mini,
vini oara si s-fac pirmithu
U-featsim zboru s-ni-adunm Bucureshti, sh-di-aco s-lom
calea ct Epir, Arbinishia di-az; s-adunar 35 di frshrots,
ma mults di-elj cu rdztinjili tu Pleasa di-ndzean.
Calea trcum mult ghini, cu cntitsi sh-isturii dit bana
frshroteasc; iram ca tsiva iedz tsi-ascpar tu ceairi shgiuca di-harau c nu easti vr picurar di avigra si-lj
veaglji; trcum pit Vghrii, pit Grtsii sh- kindurim Srun;
aco ni-adunm cu stri-strpapu-a nost Alexandru, tsi ninga
shidea pi Ducipal, calu-a lui di legend sh-vigljea pamporili
206

cum intra sh-ishea dit portu di Srun.

Ghini vinit tu casa voast, li nipots, dzsi el, sh-cnda saplic niheam ta s-lu avdzm mash noi; cashticum avets cali
Veryia, dzsi el, s-nidzets s-videts niheam tat-nju Filip, c
pi-aco treatsi calea, pi la Vergina; dutsetsi-v c lj-adast
s-vead sufliti di rdztina-a lui; mini v-ashtept s-yinits
sh-altoar, dzsi el; dapoia sh-lu-nalts niheam capu, shaur:sh-vloar s-nu-agrshets di-iu v si tradzi rdztina: di
la makidonjli-al Filip sh-a melj, cama gioni sh-pirifan mileti
tsi u-als Dumidzlu tu-aist loc!
Dapoia, sh-lu shuts npoi capu, sh-acts s-mutreasc pisti
Amarea Mediteran, tish cnda ashtipta s-lji si toarn
ashkerea dit golfu di Persia
Ni disprtsm di-Alexandru cu inimili-mplini di pirifanj shlom calea ct Vergina, iu agiunsim ti trei shts, la
murmintili-al str-papu-a nost Filip.
Anda ni-aprukeam, dukeam un cldur tsi nj-u lu-umplea
suflitu; u-shteam isturia-al Filip, ama nu apndicseam
vloar c va s-yin oara s-imn tu locurili iu bn un di cama
gionjli-a noci str-papi; nu pistupseam dot c iram la 10
metri di locu iu-durnjea Filip, di cama di 2300 di-anj.
Nu grea vr; nu adiljia vr; iram tuts acuplusits di-un
emotsioni analt, tsi u-ftsea inima s-bat tish cnda vrea sarsar dit keptu-a nost, s-neag s-u adun str-muma-ljei,
inima-al Filip, si s-alikeasc di ns, s-u dishteapt dit som ta
s-bat deadun; shidzum ash kiruts pi cljurili-al Filip vr
207

giumitati di-oar; ni-ira mult greu s-ni disprtsm di Filip,

tish cnda ni-avea loat-mbrats sh-nu vrea s-ni-alas
s-fudzim; tu-un kiro, cnda s-avdz un uhtat tsi vinea di
ct kiatra lui, sh-ca ti ciudii uhtm sh-noi tuts-ncor, sh-mizi
ishem nafoar dit murmints; vr dis di shati nu gri vr,
tish cnda boatsea noast armasi s-plng, fr-di noi, la
capu-al Filip
Agiunsim tu-Arbinishii sh-kindurim s-nuptm Curceau.
Pleasa easti la vr 20 kilometri alargu di Cuceau;
U-featsim isapea s-agiundzem Pleasa di-nghios la optuli di
tahina, sh-di-aco s-ni alinm pirpadi pn tu-locu iu, tora shvr 80 di-anj, hoara di-ndzean ira ninga-mplin di oaminj;
ira tamam dzua di StMarie, tish cnda StMaria s-alin
nintea noast sh-ni als zbor, la hotelu di Curceau, c niashtiapt-ndzean la muru di la bsearica veclji.
Atsa noapti nu mi-acts somu ici; nj vinea tu-minti tuti
isturiili-ali mumi, sh-cnda nu puteam s-pistupsesc c
agiunsh tu locurili iu s-amintar sh-bnar printslji shi straushlji-amelj; aveam vinit di-ahnti ori tu-aisti locuri mash
cu mintea, sh-ia, tora vini oara s-imn, dearihina, pi toarili a
ppnjilor.
Anda agiumsim Pleasa di-nghios, kindurim la-un cafinei
s-ntribm tsi cali s-lom s-agiundzem Pleasa di-ndzean;
nicukiru-ali dukeani, un omu di vr 50 di-anj, ira arbinesu
sh-nu zbura armneashti, ama noi aveam cu noi un ficior
208

tsi u-zbura limba arbinisheasc. Di iu hits

antrib ns? Shidets niheam s-bets-n cafei turtseasc
c avets ninga cali di vr shati pn tu-hoara di-ndzean;
ama tsi cftats aco-ndzean?, antrib el anda adutsea
cafeia, mash shcmbili armasir
Arbinesu dit pareia noast lj dzsi di-iu him sh-mini-lj
dzsh: shcmbili atseali tsi dzts tini, sunt Rdztinili a
noasti; tu cathi shcmb sta un suflit di om tsi bn tu
atsea hoar; suflitu-a nost di-aco yini; mutri arbinesu la
mini cu harau, sh-dzsi, haideeeee, aist s-adukeashti c
voi di-aua v trdzets; printlji-a voshti ira ciubenj; papu-a
mel zbura limba atslor di-ndzean sh-avea mults sots
plisots; s-nu-avets anaghi ti-cafei, dzsi el, easti di la mini;
cnd s-v turnats di-ndzean s-kindurits aua s-mcats tsiva;
numa meau easti Osman; noi him arbinesh ma ni-pitidzar
ca musulmanj dit kirolu-a turtslor tsi bna tu -aisti locuri.
Haidits s-v spun calea, dzsi el sh-ishem tuts nafoar.
Di-nghios, s-videa bru di munts, tsi sh-li-avea spindzurat
dzenili di tseru nalbast, ma nalbast ca-oclji ali feati tsi-nj
cdzu prota oar tu-vreari; nu shtiu ctse-nj vinir tu minti
oclji-a ljei; vhi c irra prota-oar tsi videam tser di Pleasa,
hoara mea dit-yis, hoara tsi nj-u-avea siminat muma tu
suflitu-a mel, hoara tsi-nj cdzu tu vreari fr s-u ved.
Soarili yiulutsea di tahina sh-cnda sh-tindea ct noi
arazili-a lui, ca tsiva brats di lunjin, s-ni-ambrtsteasc,
s-ni dzc, haidits, haidits, ghini vinit tu-hoara meau

209

Mutream dzenili di munti, sh-hiri, hiri mi trtsea pit tuti

prtsili, dit cap pn tu-cicioari; aco-ndzean, papu-a mel
Thanasi, tsi fu-avinat di turts sh-di grets, sh-avea trcut
giunamea.
Munts, ira fratslji-a lui; dzenili, ira surrili-a lui; pdurea di
fadz analts, ira casa-lui, sh-mini, tu-atsa dzu di StMrii,
agiumsh tu-uboru-a lui, sh-cnda dukeam c-atselj munts,
ira sh-fratslji-a melj, dukeam c mi turnai dit xeaniti acas;
ghini vinish acas cnda avdzi un boatsi tsi vinea di ct
munti; ti-un secund avui un pindzeari, di-iuva dit-un
cohi ahndos dit suflitu-a mel, s-fug, s-mi silighesc,
irushi, cu bratsli zdicljisi, ct bru di munts shi s-auriu
hii li papooooooiu eshti?
-Ia, pi-aco s-u loats calea, mi-dishtipt ca dit-yis boatsea-al
Osman; atsea clici va s-v duc tu-hoara di-ndzean.

210

Lirica romantic

211

Aidi, dipun!
-Aidi dipun, dipun dit tser
Aco iu mintea-ts ti pitreatsi cathi sear
S-nj-adunj zboari di vreari
S-nj li-tori kicuti di ploai
S-ti-acresc Tini, lilici, tu grdina vreariljei
-Aidi dipun, dipun pi scara kirolui
Tsi lu-adunash tu-inima tau mash ti mini,
S-mi tsnji veardi
Kirolu-a tl s-tukeashti shi-nj cur tu-suflit
Di cti ori stai ninga mini sh-dultsi mi bashi
Mini esc kirolu-a tl
S-tini eshti oara tsi lu-misoar
Di-cnd doljii cdzum tu vreari
Tu-atsel ascptitat di soari
Tsi ni-arki zboarili cu mushuteatsa lui...
Noi, fr-di eali, ni li-pitricum suflitili
Si s-primn, mn di mn, pi-calea aroshi
Tsi u-ashtir tu-amari, atsel ascpitat di soari
Sh-mutrinda primnarea lor, ni-kirum tu vreari

212

-Hai dipun, dipun dit tser

Pi bratsu-a melu, tsi-nj s-i teasi s-ti diznjard
S-ti ljea, si-nj ti-dipun tu-atsel cohi dit inima meau
Mash ti tini grdin, si-nj ti-acresc lilici di vreari
Aidi, dipun...dipun...dipun...

213

Mini sh-tini
-Vruta meau!
Ma tini eshti steau
Mini va s-esc lunjina tau
-Vrutu-a meu!
Ma tini va s-eshti steau
Mini va s-esc ocljiu tsi va s-ti mutreasc di-sum lun
Sh-dit lunjina tau, va si-nj fac crun
-Ma tini eshti pulji azbuirtor
Mini va s-esc aripili-a tali s-ti duc tu-analt di-munti
Si-lj duts-ali dadi, vrearea noast
S-u-acreasc tu srmnits.
-Ma tini va s-eshti pulj azbuirtor
Mini va s-esc simits s-ti hresc cu vrearea meau
-Ma tini eshti inim
Mini va s-esc sndzili tsi treatsi ca s-ti tsn yie
-Ma tini va s-eshti inim
Mini va s-esc keptu cari va s-ti tsn mash ti-mini

214

-Ma tini eshti suflit

Mini va-s-esc doru-a tal ii vrearea noast,
Tsi u-anyisam dolji di-anda njits
-Ma tini va s-eshti suflit
Mini va s-esc uhtatu-a lui
Ma s-nu nj ti-ved-n sear
-Ma tini eshti lilici
Mini va s-esc njurizma-ljei
Sh-va-nj ti-fac primuvear
-Ma tini va s-eshti trandafil
Mini va s-esc araza di soari tsi ti-acriscu
Si-nj ti da anja, ta si-nj ti port tu cusits
-Ma tini eshti cntic
Mini va s-esc iholu-a lui
-Ma tini va s-eshti cntic
Mini va s-esc bairili-a lui
-Ma tini eshti nior
Mini va s-esc vimtu tsi ti-adutsi disupr-nj
Si-nj ti-fac aumbr pi-frmti
Veara cnd soarili mi-diznjard
-Ma tini va s-eshti nior
Mini va s-esc kicutili-a tali di ploai
Pisti grdina iu-acresc dorurili-a noasti di-vreari
-Ma tini eshti ascpitat di soari
Mini va s-esc locu tsi s-anvrteashti
Si-nj ti-ved npoi tu-apirit
-Ma tini va s-eshti ascpitat di soari
Mini va s-esc lunjina tau tu-apirit
215

-Itsido va s-eshti, Tini, vruta meau

-Itsido va-s-eshti Tini, vrutu-a mel
Sh-iutsido, Tini va s-nedz
Mini va s-esc lunijna di-cndil, tsi va s-ti veaglji
S-nu ti-aspari, cnd scutidea va s-dipun..
Ma az, mini esc mini
Sh-ti voi, ti-tsi az eshti tini:
Mash vruta meau!
Mash vrutu-a mel !

216

Dzli kiruti
Nj-u feci mintea az,
S-neg si-nj caft atseali dzli tsi-nj tricur
Fr si-ts dzc, ct ti-voi, fr s-ti-ambrtstedz
Sh-cu peru-a tl s-mi-agioc, sh-tu-oclji-a tlj s-mi ker
Cu lilici s-ti-nvesc, sh-tu njurizma tau s-mi diznjerd
Sh-di mn s-ti ljau, s-ti primn pi-calea vreariljei..
Tuti-atseali dzli, voi s-li-adun, diznou s-li-ahurhesc
Tu vreari s-li torn, cu tini deadun.
Nj-u feci mintea az,
S-neg, si-nj caft atseali dzli tsi-nj tricur
Cnd mi-agrshai ti tsi mi-amintai
Cnd mi-agrshai s-cnt, s-gioc s-ard
S-mi hrsesc c-apirii, sh-tini ninga mini s-hii
Dzli kiruti, iu sh-mini kirui
Dzli uscati, iu sh-mini mi-uscai
Dzli moarti, iu sh-mini murii
Dzli dispuljeati, displtiti, tu-scutidi ascumti
Iu-ali liyii, lj-easti dor di-oclji-a tlj
Tuti voi s-li-adun, diznou s-li-ahurhesc
Tu vreari s-li torn, cu tini deadun.
217

Ti tsi apirish az, tini soari?

Ti tsi yiulutseshti, tini lutseafir, sh-tini lun, sh-voi steali?
Ti tsi cntats, voi pulji?
Turnatsi-nj atseali dzli, di-aco iu li-kirui!
Tuti s-li-adun, diznou s-li-ahurhesc
Tu vreari s-li torn, cu vruta-nj deadun !

218

Dau giumitts
Di vr kiro mi scol mash giumitati
Alant, un-yis nj-u-arki.
Ma tora, nu va dit-yis si-nji si-toarn
-Ta s-esc om, nj-dzsi, mi fntii!
-Fr di tini, lj dzsh mini, ti tsi s-bnedz?
Nu voi s-am mash un cicior ta s-imn
Mash cu-un mn, s-mi min
Mash un oclji, giumitati s-mi ved
Nu voi s-am un inim disicat-n-dau
S-bnedz mash cu giumitati di-harau
Nu voi ta s-am un suflit tsi s-mi doar
Sh-cu boatsea mut s-u plng-alant giumitati-a meau.
Nac vhi nitsi nu ti-amintash
Sh-mash, tu-nyisili-a meali, tini bnash?
Ns, nitsi nu gri; nclic yisu sh-fudzi.
..
Mini, giumitati cum nj-iram, tu amari dipunai
Aco iu, dit-un simits di-lunjin mi-amintai
Scpirat di-ndzean, cashti di-iu, cashti di-cai
219

Ta s-lu-antreb str-papu Niptun:

-Ta s-nj-u aproki-alant giumitati, tsi si-lj spun?
-Alant giumitati-a tau, dzsi papu Niptun
Easti mash un-yis, di-cnd tini ti-amintai tu-amari
Ea ti-acriscu, ti-analts di-agiunsesh s-aladz pit steali
Ma di-ahnti ori, tini, tu-inati, giumitatea ts-u-vtmai
Di crutsi u-spindzurai, u-angrupai sh-npoi u-disgrupai
Sh-npoi u-loai tu-brats, u-diznjirdai, sh-lj cftai ljirtari
Shteai c fr-di ns, bana nu ts-avea hari
C fr di ns, va s-bnai ca-vr peashti, kirut tu-amari.
Yisu-a tl bn cu tini, ca om, sh-tuti tsi li-hunpsi
C pistupsea mratu, c tu-un dzu,
Sh-tini va s-agiundz yis ta s-hii.
-----------------Fudzii di la papu Niptun anvirinat sh-pi minduiari
Sh-di-atumtsea, dzu sh-noapti, giumitatea nj-u caft
C fr-di ea, di-yisu-a mel, bana nu sh-ari hari.

220

Suflit di primuvear
Vini ninga-n toamn sh-cashti cti kirolu alti va s-misoar
Shed mardzina di-aru, deadun cu suflitu, inima, mintea
sh-vr di noi nu greashti
Ttsem sh-mutrim toamna, cum stranj rudziniti
sh-ashtear, vimtu s-li usuc
Mn di mn, apa sh-kirolu ayunjiusiti cur
Rudzina s-nu li-acats, bana ninti s-duc
Cad frndzi galbini vr nu greashti vr nu plndzi
Cad sufliti uscati tsi plng, ma plngu-a lor nu s-avdi
Cad yisi agrshiti, a-cui sunt vr nu shtii
Vhi ndia li-kiru pit cljiuri
Pulji fudzir sh-elj cu vimtu sum-aripi
Ponjli, fr di boatsi, tind brats dizguliti,
s-caft pit tser lunjin
Dedzli-a lor uscati, acats s-da dor di primuvear
Mini lu-adun doru, ca poami, sh-lu-ncljd
tu cufumi, di kiro umblisiti
Pulji cnd si-s toar, setea si-sh curm
221

Ponj oarfinj tac sh-mutresc

Cum kirolu treatsi sh-deapin dzli niahurhiti
Cnd sh-cnd, dedz kic lcrnj verdz
Sh-toamna cu eali fatsa sh-u speal
Vhi plng ponlji di dor di-pulji, di-vimt sh-di primuvear
Ma toamna ananghi nu-ari
Vrea s-mi-nveasc sh-mini cu stranj rudzniti
Ma nu-nj sunt uidisiti sh-armash ninga veardi
Cad frndzi moarticad sufliti frmti tu-suflitu-a mel,
Iu-ninga easti primuvear, iu-frndza -virdzashti,
Iu suflitu s-avdadzi, si-amint, diznou.

222

Hiu, ama nu hiu?!?!

Nj-aduc aminti di-anjli di liceu
Nu shteam ti tsi mi-amintai i, cari hiu Io
Nu shteam ti tsi bnedz, ti tsi-imn sh-ti tsi-adilj
Nu minduiam ti tsi-esc, ic tsi va s-hiu
Nu minduiam c az treatsi, sh-c mni, az
nu va s-hib
C-az va s-mi ker tu-ascpitat
Sh-c mni, va s-mi aflu npoi tu-apirit
Mi-primna vimtu di-mn cum-lj vrea kefea
Ma mini ananghi nu-aveam, sh-nitsi nu cftam vr cali
tsi s-mi duc, aco ct-iu nu shteam
Cti vloar, mutream tserlu nalbast sh-frndza veardi
u-mutream
Videam cumts di-soari cum sum-aumbri s-ascundea
Cum dit lunjin s-aminta aumbra
sh-dit-aumbr, lunjina s-aminta
Ore, tsi s-amint prota?, aumbra ma lunjina?
Vhi dauli s-amint cu-unoar?!, pi-minduiari antribam
C lunjin fr-di aumbr, nu-aveam vidzut vroar
Di multi ori, oclji mult alarg nji-lj pitritseam
Ta s-mi afl, s-mi-adun di pit cljuri
C nitsi mini, pi iu-algam, pi-iu mi-kiream, nu shteam
Mult nj-arsea s-neg tish pn-aco,
Iu-locu sh-tserlu s-ljia di s-adun,
223

Trag dolji duani sh-dzc isturii

Cum bana, sh-amindolji, pna tora sh-u-trcur
Mini shideam kirut pi-minduiari sh-lj-ascultam
c vream s-anvets, s shtiu,
Mini di-iu yinu, mini tsi-esc sh-ti tsi bnedz
Mini hiu, ama nu hiu?!
***
Unoar vidzui un nior cum treatsi
Aumbra pisti locu, cu pirifanj sh-u primna
S-agiuca sh-el cu lunjina, ma u-ascundea, ma u-silighea
-Ore di-iu yini sh-tini, sh-cari sh-tini ti-amint?
Sh-iu ts-u duts aumbra?, mintea meau lu-antrib.
Niorul cnda mi-mutri, sh-aumbra lui, pi frmti nj-u-ashtir
-Yin di la vruta-ts cari, cu lcrnj mi-ncrc s-tsi li-kic
pi-fats, ta s-ts-u lu-asting doru tsi tu-suflit ts-ardi;
Di-alihea fatsa mea plndzea
Sh-nioru acts sh-el s-plng, cu lcrnj di la vruta mea
Sh-atumtsea, cnda mi dishtiptai, mi cutrmburai
Sh-actsai s-fug, s-fug di-mini, s-fug s-mi ker,
s-nu-nj mi-vedc vream s-mi amint diznou
tu-alt loc, tu alt kiro
Iu mini, s-lu-ancalic vimtu, s-mi duc mini, aco iu s shtiu,
Ti tsi esc, ti tsi bnedz, sh-ti tsi va s-hiu
Aco, iu-ascpitatu tu-vreari s-tukeashti
sh-u toarn vrearea tu-apirit
Aco iu s-amint vrearea, aco voi si-nj bnedz, aco voi
si-nj hiu, c fr di-vreari, mini, nu voi si-nj mi shtiu
C mi fntii, tserlu s-lu-antreb:
Mini hiu, ama nu hiu?

224

Icuatsii di Zboar
Az-arupsh un peatic di tser-nalbast
Oclji di lvilji s-nji lj-ashterg
Vidzui n-doi niori cum mn di mn s-primna
Sh-dupu elj trdzea, ca vr hir di mrdzeali, aisti zboarr:
Averu+Vreari=Dumnidz
Asear-noaptea pi-un steau mi-alinai
Niheam lunjin s-adun, mintea s-nj-u spel di lvilji
S-nj-u bag tu srmnits rihati s-doarm
Vidzui un comet, cu cusitsa dispultit di-un vimt galactic
Cum trdzea dit-ahundamea scutidoas a-universui
Un hir, ca vr pir, tsi nu s-bitisea
Sh-cu ghrami di foc tseru lu-kindisea cu aisti zboarr:
Averu+Vreari=Dumnidz
Cum durnjeam, un-yis mi-arki sh-mi dusi pi cravea-al Noe,
namisa di prici, di prvdz sh-di n-doi oaminj
Mutream soarr, cum-ascpita, tu-un amari di lcrnj
Tsi ninga kica dit zboarrli cljsi tu-hapsea vivliljei-al Abraham
Sh-cnd soarr ahurhi ta s-vears sh-el lcrnj di foc tuamari, s-avdz un cntic;

225

Prici, prvdz sh-atselj n-doi oaminj, cu-un boatsi-n cor

anjia-nj cnta aisti zboarr:
Averu+vrearea=tini isush!
Mi dishtiptai ca-asprat sh-mintit tu minti
-------------------Sh-az, cathi clipit u-ved aist icuatsii di zboarr
Di tser spindzurat cum sta,
Ma tora ved un semn di-antribari tu soni
Averu + Vrearea =?
Sh-minduiesc, c apandisi va s-pot si-lji dau
Cnd sh-mini tu tseru va s-mi-analts spindzurat si-nj stau.

226

Lunjina dit sinduki

Mi-amintai tu-un kiro tsi nu ira-a mel
Mi-amintai tu-un cas tsi nu ira-a meau,
Iu-MINI, nu puteam MINI s-hiu.
Sh-fudzii di-anda njic s-nj li-aflu, sh-kirolu sh-casa
Ma nu shteam iu suntic sunt iuva
Calea, cum nidzeam vidzui -n moashi
Lunjina di pit-aumbri u-aduna
Sh-u scrmina, cum scarminj lna s-u cur di lvilji
Dit ea, hir di-lunjin shutsa,
Sh-gljemi di lunjin tu-poal sh-li-aduna
Lo un gljiem-ntru-mn, sh-ct apirit lu-dipin
Kirolu s-lu misoar .c vhi agrshe
Cts-anj avea tricut di cnd ea s-amint
Alt gljiem di lunjin, ct ascpitat lu-silighi
S-dipin gljjemu...pn cnd scutidea acts lunjina s-u
tukeasc
Mutrea moasha ciudusit, cum-ali scutidi lj-ira foami di
lunjin
Sh-acts-ntroar dit hiri di lunjin, cltsinj ta
s-mpulteasc
Mi apruckeai niheam, sh-ns mi mutri cu oclji ca di

227

lunjin
-Tsi cafts li gione, tsi cafts pi-aist cali-nj gri moasha shninti-mpultea
-Nji-li caft casa sh-kirolu, mum,
c voi s-mi-amint ninga noar
C-aco, iu-prota mi-amintai, bnai ca-xenu di mini
Sh-ca xenu di-mini, nu voi si-nj bnedz vroar!
Mi lo moasha di mn, sh-tu casa-ljei mi dusi,
Sh-un sinduki veaclji, crtsni jilos, cnd moasha u-zdicljisi
-Aua nj-u-am adunat paia tut, di-anda nj-iram feat
Vilendzi, batanii, stranj, gljiemi prpodz sh-cltsinj
Paia tut, dit lunjina tsi u-adunai di pit-aumbri, fapt!
A-s-ti bag muma tu sinduki, trei dzli sh-nopts
tu lunjin s stai
Ama s-nu-ai ananghi, c mini va-s-ti veglji
Sh-paia meau, dit lunjin fapt, va s-ti hreasc.
Mini tu sinduki-ntroar mi bgai, sh-dukeam
Cum-heam-cti niheam
Lunjina dit sinduki acats s-mi tukeasc.
Trei dzli sh-nopts tricur, sh-vini moasha-mbratsi di mi lo
Sh-mi bg tu srmnits ta s-mi-acreasc
C tu lunjina dit sinduki mini mi-amintai diznou!
Nj-u-aflai casa tu lunjin, sh-tu lunjin-a mel kiro.
Tora, dukesc c-esc mini, sh-c mini, hiu Io!

228

Dini Trandu tu-un cuvend cu atselj di-ndzean

Un-yis ti-Armnamea
Tsi nyis nji-avui asear ti-Armnami ta s-nu kear!
Mini stri-npot di prefts, di-armatoli shi celnits mri
Mi-aleapsi Armnamea, s-mi-analts-aco tu tser
S-mi adun cu Dumidzlu sh-cu tuts sntslji dit-ubor
Ta s-lj-antreb cu-anvirinari:
-Ti tsi u-featsit Armnamea, sh-tora u-alsats di keari!?
Nu easti Ea tinjisit? Nu v-ari Voi tu vreari?
Pirifan a-Voast hilji, sh-tora u-alsats di moari!?
229

Trcur dau njilji di-anj-nviscut tu a-Voasti stranj

Hilji-aljei, cu pirifanj, crutsea ninti u-purtar
Sh-ti Voi, tu foc elj s-arucar
C nu vrea-a Voast hilji, Snts Prints, pi Voi s-v kear!
lj deadi-t-n limb dultsi, har ti cntic, ti giucari
Mushuteats tu surati,
Cama gioan sh-tinjisit, tu tut laolu-a Vost nu-ari!
Ctse-alanti ma mult s-bneadz!?
Ctse-alanti ma mult s-adilji!?
Nu easti sh-Ea, Armnamea, mult drut-a Voast hilji!?!
Ctse, pi-atselj tsi u-agudir, u-tlj ar, u-arspndir
Tsi-lj loar casa, limba, numa, sh-cilimeanjlji frmcar
Nu lji-acljimat la giudico?!
Armnamea hiljea Voast, nu vrea s-fac fnico!
Vrea s-u-alsats sh-Ea ta s-bneadz,
S-aib sh-Ea un loc sum soari, namisa de-alanti milets
Cu vreari sh-akicseari!"
Nji-ascultar Smtslji zboru, cu-anvirin, nipistupseari
Tish cnda Elj, dip nu shtea, c hiljea Armnamea s-keari!
Actsar tuts s-zburasc, btea gura, btea mnjlji
Niscnts actsar s-aurl, alts actsar s-plng...
Mash Dumidzlu ttsea sh-nu grea
Ma di-unoar tuts s-curmar...
Dumidzlu ca-n lunjin, s-anlts sh-la mini vini...
Ncljish oclji sh-dzinucljeai...

230

-Tini Hilji di Hiljia-Noast, avdzam zbor di Dumidz

Toarn-ti la Armnamea, cama mari-a Noast Hilji
Dz-lji c u-agrshim niheam, ma u-avem tu minduiari!
Tuti tsi li-tricu mrata, tuti Neastimtlu li-featsi
Atsel lailu cu coar, tsi lu-avem ti-vtmari!
Hiljea noast Armnamea, ct Him Noi aua-ndzean
Va s-hib daima tu-ban!
Noi va s-vigljiem puts s-nu kear!
Mi dishtiptai cu mult harau sh-irushi v scriu sh-avau
A-voast s-hib sh-haraua meau!

231

Minduierili-a meali
Nu! Nu voi s-angrpsesc az zboar uidisiti
Minduierili-nj yin shi-nj fug, ama cti vloar nji li-acats...
Ta s-nu li-ker, nji li-ljiau sh-li tses tu bairi di zboarr
Sh-nji li-ndes tu trastu-al papu, sh-li-mpart ca dhoar
Anda neg s-mi primn pzari...
Primuveara anda neg tu livadi,
nji li-ljiau di li-spindzur tu ponji
Di gutunji, prunji, meri, gorts, ciresh sh-nuts...
Mi-ashteru tu-aumbra lor sh-li vegljiu cum da bbuki
Sh-cum bbukili da liliuci, sh-liliucili s-toar tu poami
Sh-poamili li-mc cilimeanjlji, sh-oclji-a lor, ljia s-da bbuki
di-lunjin
Alti poami cad pi loc di li-ljia pulji, sh-pulji azboair pi citia
li-casi, sh-acats di nji li-cnt minduierili
ascumti tu poami...
Cnd yini iara, nji li-dau minduierili-ali dadi si-nji-mpulteasc
prpodz di ln, ic vr vilendz,
ta s-njiu lu-tsnu sufitlu tu-cldur
232

Altoar, cnd minduierili vears pisti mini ca vr ploai zur

sh-ayunjiusit, nji li-adun tu ghiumili-al Papu
sh-nji li-beau peanaga, peanaga noptsili,
cnd kirolu tsi nji-u lu-als muma tu sinduki nji s-i curm
tu gurmadz
U-ved muma ca pit-yis, cum li-aduna minduierili-a ljei
Sh-li shutsa tu hir di ln
Cti vloar muma nji-Ii dinjica minduierili-a ljei tu lapti...
Tsn minti, c mini lu-bgam laptili tu trei putiri
Tahinrili, un putir lu-bgam tu firid,
ta s-angan arazili-a soarui
S-li-acats, s-li dinjic, ta s-mi fntesc di lunjin
Cnd fudzea soarili, di s-ascundea sum loc
Ta s-nu-sh lvushasc deadzitili di kisa noptsljei,
Un alt putir lu-bgam pi-ugeagu-ali casi
S-angan tuti yisili, atseali cama mushatili,
ta s-li-acats s-nji li-fac cpitinji
Un putir lu-bgam pi masa dit-udlu atsel bunu
S-angan tuti minduierili tsi li-alsa oaspitslji tinjisits
Tsi vinea ti muabets cu papu, ta s-li-acats
s-nji li-hresc pi-arad mintea, inima sh-suflitlu.
Cti vloar minduesc c mini nu nji-esc om
Sh-c nji-esc mash-n Minduiari...

233

Vrearea Armneasc
Az voi s-hiu ap aratsi dit fntn
S-mi-adun di prit-oahti sh-di prit munts
Voi s-mi dau, tu cupi di malm
Armnjlor tsi-au seati di vreari armneasc.
S-mi dau sh-atslor tsi tu-xeani s-uscar
Sh-dit hndakea etiljei s-lj-analts, diznou s-virdzasc
Az voi s-hiu pni cald, hoara tut s-mi anjurdzeasc
Sh-armnj cu foami di vreari, di mini si s-hreasc.
Voi s-hiu cashu tu pita armneasc
Codhur di codhur, sh-la xenj s-mi-anparts
C mini esc, sh-ninga va s-hiu, xenjli s-adukeasc!
Az voi s-mi disic, s-mi dau la tuts cti niheam
Tu cathishun dit voi
S-bnedz shi s-mor, sh-npoi s-nyiedz,
Sh-deadun cu voi, s-nj-u trec aist ban
234

Sh-tsi voi s-hiu mini az

Ap aratsi, pni cald sh-cash tu pita armneasc
Vi li-dau tuti-a vau
Sh-dit vrearea mea ti Voi, tu Voi, vreari s-acreasc
Ti-armnj sh-ti Fara Armneasc !

235

Zboar di-ndzean

236

Nu ni-amintm ta s-bnm
Ni amintm ta s-ni vrem !

Moartea nu ni-ashteapt
Yini ct noi, dzu di dzu

Bana easti un-yisu tsi s-bitiseashti

cnd moartea ni-dishteapt

Anda moari un om, moari mash un trup

Anda moari un suflit, murim tuts niheam

Bana sh-moartea imn mn di mn

Pi- un cali tsi nu s-bitiseahti vroar
237

Mini esc voi tuts c dit voi tuts mi-amintai

Nu mi-acriscu mash dada meau

Mi-acriscu tut dunjeaua di cnd dunjeaua s-amint

Nu yini vr di-ndzean c noi nidzem aco.

Cnd ti mutreshti tu liyii, di multi ori

Oclji tsi ti-mutresc nu sunt-a tlji

Ninti s-mi amint nu-nj dzsi vr ti tsi murii prota oar

Ma mini shteam: murii ta s-pot s-mi amint diznou
238

Nu-ari oaminj slaghi ic oaminj bunj

Ari mash oaminj, tsi shtir, ic nu, ti tsi bneadz

Averu easti, mash ta s-lu cftm

sh-easti mash aco, iu noi nu him

Bana nu lipseashti s-u-adukim, lipseashti s-u bnm

Dumidz ni-ar dat minti, omu s-neag tut mash ninti

Ma-ahnta minti nu ni-ar dat s shtib omu ninti cum
s-neag

Pita di zboar s-coatsi tu cireapu-a minduiariljei

239

Lunjina si-ascundi tu-scutidi; lipseashti mash s-u cftm

A cui lj-u fric di-scutidi, tu scutidi va s-bneadz

Ali-scutidi lj-easti daima foami di lunjin

Tsi minduim, nu sunt minduierili-a noasti;

Sunt-atsilor tsi s-amintar sh-murir nintea noast;
Noi mash li-trtsem atsilor tsi yin di s-amint

Kirolu nu s-misoar tu segondi, i minuti, i shts

Kirolu s-misoar cu bterili-ali inimi

240

Prota vreari easti ti-inim, ca-un pitidzari

S-nu-avem ananghi di iu-vinim; s-avem anaghi iuagiumdzem

c di-aco, va s-acats alts ta s-yin!

Pita di zboar s-coatsi tu cireapu-a minduiariljei

Oclji tsi-ard, u-tsn firida suflitui zdicljis

Cashti-cum ti kirush-ntreab vr aush

El va s-ts dzc pi iu s-lj-u dai ta s-ti afli
241

Sndzili ari un boatsi tsi u-avdi mash atsel tsi shtii di

u-ascult
Mash cu-atsea boatsi pots s-lu avdz averu cum cnt

Cu oclji videm tsi s-fatsi di-avigra

Cu mintea videm tsi s-fatsi tu-nuntru a nost

Atselu tsi nu-ari anaghi di lvilji, easti lvos sh-pi

dinuntru sh-pi dinafoar

Nu bneadz ti-atsa tsi vedz!

Bneadz ti-atsa tsi dukeshti!

Ma di ti-adunj cu vr, ntreabu: Cum hits?

Tu-cathi om bneadz ma mults cnuscuts shnicnscuts.
242

Cnd mintea sh-inima s-giudic, tini dlj cshtigu-ali

inimi.
Mash inima poati s-ts-u aduc haraua tu-suflit

Doru easti misura vreariljei

Boatsea tsi nu s-avdi, easti boatsea averlui

A cui lj-easti fric s-dzc tsi minduiashti, lj-easti fric di el

isish

Zboarili nispusi s-toarn tu frmacu

243

Niscnts mash zbursc; niscnts minduiesc

sh-dapoia, zbursc

Suflitu adun lcrnj di si speal

Inima adun vreari ta s-nu dnseasc
Mintea adun ndii, bana ninti s-duc

Focu-a vreariljei s-astindzi mash cu vreari

Anvirinarea easti ti suflit ca rudzina ti-hier

Haraua easti ca-apa ti-a-biari

Zboarli dults nu s-toarn totna tu-njiari

244

Niscnts sta ca-oaspits tu-aumbr sh-mutresc soarili

Niscnts sta tu-soari sh-mutresc aumbrili
Ama cnd fudzi soarili, aumbrili s-ker cu tut cu oaspits

Plngu sh-arsu, bneadz deadun tu suflitu-a nost

Lunjina shi scutidea, bneadz deadun tu-mintea noast
Vrearea sh-ura bneadz deadun tu-inima noast
Mash mini armash singur

Ishia s-avdi mash cnd u-zburshti cu-alants

Atsel tsi nu shtii s-tac, nitsi nu shtii s-ascult

Atsel tsi nu shtii s-ascult easti ma shcurt tu-minti

Atselj tsi nu minduiesc cum treatsi oara bneadz ma mult

245

Tricutu ni-mc, Prezentu ni-hreasht, Yinitoru ni-avdadzi

Tu dzua tsi ni-amintm, bana ni-ljia di mn sh-ni dutsi iu-lj

va kefea

Cnd bana s-ankeadic, moartea gioac di-harau

Cnd pit vinili-a trupui va s-cur lunjin tu loc di

sndzi
Atumtsea va s-putem s-agiundzem tu yinitoru dit cari
vinim

Cozmu vhi easti infinit, ama mintea omui sighura easti

infinit
246

Tseru easti cutaru-a stealilor sh-soarili easti picuraru

Tu steali stau angrupati yisi, tsi ni-ashteapt cathi

noapti s-li dipinm

Noaptea, trupu doarmi tu crivati sh-mintea doarmi

tu-steali.

Di la-apirit pn tu-ascpitat s-tindi un punti,

iu s-primn yisili-a noasti

Minduierili ni-diprteadz di-atsea tsi him noi isish

Suflitu gioac di harau anda minduierili dorm
247

Boatsea tsi nu s-avdi spuni averu

Oclji totna va s-ni spun tsiva, ama nu-ar boatsi

Atsel tsi nu veadi cu mintea, nu veadi nitsi cu oclji

Atsel tsi nu pldzi cu oclji, plndzi cu suflitu.

Oclji tsi nu plng, li-vears lcrinjili tu suflit

Un omu tsi nu poati s-plng, ic s-arad, lu-ari suflitu

sicat
248

Mash cu oclji-ncljish pots s-dipunj tu ahundamea suflitui

Cathi tahina s-ti mutreshti tu-liyii s-dzts: Ti voi ash cum

eshti!
Atsa va s-ti anveats s-eshti tini isush.

Zboarli tsi s-avd, sunt ti-astelj

di-avigar
Zboarli tsi nu s-avd, sunt mash ti tini isush.

Cnd ti mutreshti tu lihyi, caft s-vedz un sots nu

un xen.

Cnd imni, bagu mintea s-imn dinintea tau

249

S-ai ananghi ti tsi dztsi atsel tsi ti mutreashti

Ama, ma mult anaghi s-ai, ti tsi dzts tini cnd ti
mutreshti.

Mintea s-njicureadz ma s-u hreshti mash cu zboar

goali.

Omu mintimen, u-ahurheashti bana di- aco di iualsar alants

Ninti si s-amint cilimeanu, shtii s-numir mash pn la

nau

Cilimeanjli imn cu cicioarili; aushlji imn cu-mintea.

250

Cama bun cas ti-minduiari easti shia

Cts oaminj, ahnti sufliti; tuts oaminlji sunt frats,

tuti suflitili sunt surri

Suflitu nu moari; suflitu s-avdadzi

Aumbra tsi u-fatsi omu, easti prova ca el easti.

Mintea nu s-keari; mash treatsi di lu un la alant.

251

Noi him, mash cnd mintea ni dztsi ash.

Cldura tsi yini di nuntru-a nost ni da puteari

Atsa tsi yini di-nafoar, mash ni- angldzashti

Di multi ori nu ni-akicsim, c nu ttsem nmal.

Atsei tsi nu zbursc mult, lu-tsn averu tu geapi.

Snt oaminj tsi tac, c sunt ignorants

Snt oaminj tsi tac c sunt mintimenj
Mash oclji ni-dzc cari sh-ti tsi tac.
252

Asear irram, c az esc.

Ma s-hiu sh-mni, s-adukeashti c az irram
Aist easti formula simpl-a banljei.

Atsel tsi nu-ari vreari tu inim, nu-acts ninga

s-bneadz.

Nu shtim di iu-yini kirolu, nitsi nu shtim iu-neadzi

Noi mash lu-mutrim cum treatsi

Dzua nyism cu oclji zdicljish; noaptea nyism cu ocljincljish

Cnd tats, adunj minduieri; cnd zburshti liarspndeshti

253

Cnd cdem tu vreari, inimili li-pitritsem uspets di

la un, la alant

Tut inteligentsa universui ancapi mash tu-un simits

Lunjina shi Scutidea snt surri tsi nu pot s-bneadz

un fr di-alant

Apiritu easti confirmarea c bana neadzi ninti

Soarili s-agioac cu noi dea-apiritu sh-dea-ascpitatu

254

Ma ts-u fric di nicnscut, nu mutrea-ndzean

Tu cathi steau easti scris un apandisi la-antribri

tsi ninga nu li-shtim

Stealili tsi cad, aduc sufliti ti-atselj tsi s-amint

Apiritu sh-Ascpitatu s-mutresc di-ahnanghea

ma nu s-ljea vloar di s-adun; mash s-avin un pialant

255

Bana nu ni-ausheadz, mash anjlji-a ljei

S-nu minduim cum treatsi bana, s-minduim cum s-u

bnm

Anda yini Primuveara, alsats-u s-intr tu suflit, tu

inim sh-tu minti, ta s-li cur di-rudzina Toamnljei

Minciuna easti prova c averu easti

Cu mintea mtsinm minduieri; cu limba dinjicm

zboar
256

Iutsido iu-nidzem, ndia ni-tsni di-mn.

Atselj tsi s-hresc cu thimiseri, inm,

Atslji tsi s-hresc cu-yisi, azboair

Zboru easti crvanea minduiariljei

Arsu, li-speal suflitu sh-inima di liats, u-bag

mintea tu-lunjin, sh-trupu lu-discurm

257

Lirica ti cntari

Ti tuts atsei cnttori sh-compozitori tsi vor s-adar

muzic pi limba armneasc, li dau-ndreptu
s-ufiliseasc bairili-a meali dit Lirica ti-cntari

258

Lirica ti patriotizmu

Alsatsi-ni rihati!
Alsatsi-ni rihati
Alsatsi-ni ta s-him
S-avem sh-noi un loc pi carti
Numa noast s-angrpsim
Ni loat crutsea di pi frmti
Di noi muntslj dispuljiat
Ni loat sndzili dit vini
Limba -li dadi u-tlj at
Boatsea noast ninga s-avdi
Ma cathi dzu ma putsn
Limba noast tu foc ardi
Nu-avem ap s'u udm
Mutrea tseru frate armne
Tseru-a tl fu dinjicat
Sh-cum irra -mplin di steali
Ar'masi mash un mur surpat

259

Iu eshti tini Armname?

Iu u-ai tini casa ta?
Bat cmbnjili tu hoar
Ma nu bat pi limba ta!
Avem flambur cu soari
Ma nu-avem loc iu s-u-ashtirm
Noi v vrem s-bnats rihati
Ma-alsats sh-noi ta s-bnm!

260

Acljimarea-al Pindu
Mi-anyisai cu Alexandru...
Imnam dolji tu Pind, analtu
Mutream tserlu sh-dzeana sh-lcrimam
Sh-boatsea-al Pindu u-ascultam
-O, li Alexandre, voi gionj mrats,
Mutrits dzeana sh-tseru sh-lcrimats
Sh-mini tseru sh-dzeana nji li-mutresc
Sh-la gionjli-a melj diunoar mi minduiesc
-O, li Pind mrat, gri Alexandru
Ahnt mushat sh-ahnt analt
Tserlu sh-dzeana sh-tini ct-avem
Iutsido iu s-him nu va s-kirem
-O, li gionj mrats, nu lcrimats
Mini ct s-bnedz sh-voi va sbnats
Sh-mini lcrnjiedz ctiunoar
C hilji-a melj fudzir sh-mi-alsar
Mutream tserlu sh-dzeana pi minduiari
La frats-a noci dit rspndeari
Sh-la Makedonia amprtst
Makedonia drut sh-plmt

261

Prnji Alexandru gionjli s-aur

Sh-actsar gionjli si s-adun
Di gionji s-umplu Pindu pn-tu dzean
-Torna, Torna Fratre! Pindu ni-acljiam

S-cutrmbura locu di-ahnt giunami

-Torna, Torna Fratre!, Pindu ni-acljiam
-Scoal li nipoate, tsi-auri atsia?
nyisai la dado, c-nyie Makedonia!

262

Dimndari ti Armnj!
Li, Armnj, Armnj di tora
Tsi bnm pisti kiro
Sni-adun tuts tun soi
Cum ni-ar aleapt Dumidz!
Snu-agrshem cum salumtar
Gionjli Armnj tu-analt di munts
Numa shlimba snu li-kear
Noi shim Armnj cum fum nscuts!
Sni-adunm dit rspndeari
Un inim savem
Tu tut lumea sdm hbari
C ninga him, shnu va skirem!
Snu-agrshem c-avem n num!
Snu-agrshem c him Armnj!
Snu-agrshem limba li dadi!
Limba shnuma snu kirem!

263

Dramatica Moscopole
Tu-un noapti, noapti lai, blstimat
Moscopolea di varvari i-anvigrat
Foc lju bgar ta su ard, ta si s-kear
Oh, Armname, cti ai tricut, cti ai trapt
Muljerili zghilea
Cilimeanjli plndzea
Aushlji trmbura
Pi varvari, pi dushmanj lj blistima
Moscopole, nstimat armneasc
Ma-avut, ma mushat ma-avdzat
Ni-eshti mum, ni-eshti dad, ni-eshti soats
Numa tau pi tseru lunjin, pi tseru steau
Moscopolea ardea
Suflitu lji si-astindzea
Moscopolea kirea
Mash crutsea, mash cmbanea armnea
Di-u vini aist blstem
Moscopole ca sti kirem
Di iu vini aist blstem
Sni-arspndim, sni kirem, s-nu ni videm!
Moscopole! Noi, cilimeanjli-a tlj,
Va sti tsinem steau, va sti tsinem lunjin!
Moscopole! Noi cilimanjli-a tlj
Nu va sti-agrshem vroar
Shva ti purtm totna tu-suflitu-a nost!
264

Esc Frshrot!

Esc Frshrot cu ocljiu lai shcu mutrearea-ndzean,

Hiu fapt di munts analts shdi cnticu di fluiar
Shdi sndzi di str-papi hiu faptu, tsi cu kirolu s-alumtar
S-hiu mini shaz frshrot sh-numa snu-nj kear!
Tu suflitunj di gioni, aushilji picurari tuts s-adunar,
Shcu boatsea n-cor shi cnt giunamea di-noar,
Shaverea lor dit suflitu, tu sufiltu nj-alsar
S-hiu mini shaz Frshrot sh-numa snu nj kear!
Sh tu inima-nj di armn tsi bati ti-a lor num,
S-analts soia noast, shca rlu di pit munts
tut sndzili s-adun,
Shcai va s-nj sta n-cali cndu boatsea va snj-asun:
-Li papi-a melj dit munts, ti voi alumpt,
Snu-nj ker-a voast num!
Him fapts di munts!
Him fapts di gionj shdi cntic di-fluiar!
Noi him Armnj, sh-Armnji va shim!
Armnjlji nu pot s-kear!

265

Filmu-al Toma
(easti zboru ti reghizori Toma Enache tsi lu featsi protu filmu dit
isturi anoasta, pi limba armneasc, la 2013)

Vini oara s-ni-adunm

S-ni adunm, s-ni videm
S-ni videm, s-ni hrsim
Filmu-al Toma s-lu mutrim
Nu hiu faimos, ama hiu Armn
Hiu rremen, hiu sh-Makidon
Aist ficior Toma-al Yianki
Li bg la tuts cpaki
Ti prota oar deadi cali
Filmu pi limba-li dadi
Nu hiu faimos, ama hiu Armn
Hiu rremen, hiu sh-Makidon
Voi ficiori di Samarina
Dipunats tu hoar-n-hima
Filmu-al Toma s'lu-videts
Sh'vloar putes nu va s'kirets
Tuts armnjlji, tuts s-adun
Di la Livdz pn-di Srun
Dipun sh'dit Midgidei
Sh'dit Gramusti-un parei
Cu harau filmu s'mutreasc
Protu pi limba armneasc

266

Giunamea-al Yiancu
-Nu, nu, nu li Yianco, nu, n-hoar nghios, nu ti du!
Di turts hoara i-anvigrat, numta-li Yiani u-ar aspart
Yiana, Yiana, sor bun napuc, si s-crun
C di turts fu arkit shla Pasha va su-mrit
-Oh, li gionj, shamelj frats, ore, tsi soi mi zburats!
Yiana nju-am sor di sndzi, suflitu-nj ti ea nj-plndzi
Yiancu frati cu Pindu munti, ctsutili shli-ascuti
Shumplu bru di cburi shcalea n-ghios lo pit pduri
Ashteapt Yiancu snupteadz, ashteapt sh-tut-uhteadz
Shct ishe tu-calea mari, doi turts ljisher-n-cali
-O, li Yianco, ti-cftm, Yiana npoi sts-u dm
Ma sti-alash actsat, la Pasha s-ti dutsem ligat!
-Voi, si-nj dats Yiana nu-ashtept,
Sh-cburea li-u-amin tu kept.
Tu stranj di turts s-viscu, sh-tu hoar prit turts tricu.
La Pasha-n-cas vidzu lunjin, turtslji ct bga ti tsin
Sh-prit firid arsari-n-cas, arsari Yiancu tish pi mas
-O, li Pash, ma-ts vrei bana, pitreatsi s-aduc Yiana
Mni Yiana sis crun, ma vrei oara snu ts-asun!
-O, li Yianco, st rihati, f-ti turc sh-va-nj ti-fac frati
Sh-va si-ts dau ahnt-aveari, sh-va s-ti fac capidhan mari!
-Mini aveari muntslji am; am shfrats, hiu sh-capidhan
Turtslji sunt turts tu Turkie, nu s-fac tu Makidunie
267

-Nu-am vidzut ahnt giunami, st Yianco,

voi s-ti-am oaspi
S-ftsets mni numt mari, gionj ca voi nu va crteari!
D-nj la Yian mna s-ts-u bash, s-irram crishtin s-mi ftseam
nashu
Ti-aist gioni, a tl frati, va sv-alas s-bnats rihati!
S-featsi numt mari-n hoar, sh-Pasha vini ta s-li oar
Sh-nu mash Yiancu easti gioni, ash sunt tuts makidonlji!

268

Intr lupu tu cutar!

Eh, Armne!
Ctse eshti az anvirinat
O, li frate Armne
Ore, ctse eshti ash-anvirinat
Nj-esc anvirinat li frate
Intr lupu tu-cutar
Nj-esc anvirinat, li frate
Patru luki sunt tu-cutar
Ore, ljia paru Armne
Avin-lj lukilji dit cutar
Fudz di-ljia vr par Armne
Sh-avinlj nafor dit cutar
Gioni va s-mi fac li frate
Kelea lupui va s-lj-u ljiau
Mini makidon nj-esc frate
Sh-di luki mini nu mi-aspar!
Eh, Yianco, ore
Iu-nedz ash anvirinat
Eh, li frate Yianco
Iu nedz ore ash anvirinat?
Neg s-ljau paru di la papu
S-avin lukilji dit cutar
Ore neg s-ljeau paru di la papu
S-lj-avin n-afoar dit cutar

269

Gioni va s-mi fac li papo

Kelea lupui va s-lj-u ljiau
Tmbari ta si-nj-u fac li papo
Tmbari di protu capidhan
Gioni va s-mi fac li frate
S-avin lukilji dit cutar
Tu cutaru-a mel li frate
Mash mini nj-esc capidhan!

270

Iu ni-alsat?
Tu hoara iu-bna-a noci prints
Analt tu munts
Tu oaminji vruts
Oaminj druts
Nu-aflai ni-sem
Nu-aflai ni-casi
Nu-aflai nitsi murmints
Mash un boatsi, s-avdza pit vimt
Di la prints.
-Li ficiori, o li nipots
Ct iu-algats?
Iu ni-alsat?
StMria u-agrshat
Pi-un mur lai-nlcrimat
Mur blstimat!

271

Nj-am un minduiari

Nj-am un minduiari shtu inim un dor

Deadun sbnm tu vreari, sbnm tuts tu-un ubor
Njam un minduiari s-ni vrem sni-akicsim
Tini ti voi ca frati, tini ti voi ca sor
Soia snu n kear-limba str-aushilor
Nj-am un minduiari, sni vrem, deadun sn him.
Iu hits voi Armname, iu easti vrearea ta?
Turnatsiv acas! Casa ts-easti inima!
Nu vrem nitsi cutari, nitsi cupii di oi
Aco, tu munts sum soari, un locu s-aflm sh-ti noi
Sbnm deadun tu vreari, deadun sni hrsim
Iu hits voi Armname? Iu easti vrearea ta.?
Turnatsi-v acas, aco iu-tseasti inima

272

Papu-a meu di Ianina

Papu-a meu di Ianina
Si scula di tahina
Pi mulari -nclica
N-sus tu munti s-alina
La cutari kindurea
Tut dzua oili pshtea
Sh-tu aumbr cum shidea
Cu fluiara papu cnta
Papu-a meu di Ianina
Muldzea oili di tahina
Lapti shcashu li dutsea
Pzarea di Ianina
Papu-a meu di Ianina
Di furi vloar nu s-aspra
Crlibanea u-anvrtea
Fudzea furlji di Ianina
Fudzea furlji di Ianina
Fudzea, fudzea sh-nu ma s-tura
Sh-tuts armnjli s-aduna
Sh-cu harau tuts cnta
Mini nj-esc armn di Ianina
Gioni, babagian
Gioni capidhan
Armn di Ianina

273

Sculats dit somu!

Tu padea di Moskopolea
Cathi vear sni-adunm
Flambura-al Alexandru
Cu harau s-u giucm,
Su-anltsm!
Tu Makidunia Antic
Tuts armnjlji makidonj
Tu locu-a nost di tut eta
Pira noast s-aprindem,
Su-anltsm!
Tu padea di Moskopolea
Tuts armnjilji sdipunm
Makidunia, Armnamea
Cu-un boatsi su cntm,
Sni avdzm!
Makidunia, Armnamea
Tuts tu inim u-avem
Tu padea di Moskopolea
Pira ljei va s-u-aprindem,
Su anltsm!
HAidits, hai tu Moskopolea
Flambura ta su giucm
Ta sni vead tut Balkanu
C ninga him shnu va s-kirem!
Nu va skirem!
274

Tsi ghini va s-irra!

Tsi ghini va s-irra
Makidunia s-nu kirea
S-aveam biserits, s-aveam shcoli
Radio sh-televizion
Tu locu-a nost deadun s-bnam
Tsi ghini va s-irra
Armnamea s-nu kirea
Limba-li dadi s-u zburam
Numa-al papu s-nu alxeam
Tsi ghini va s-irra
Fudzi papu, fudzi sh-muma
Cari s-ni veaglji limba sh-numa
Aur papu dit mirmints
Muma s-toarn, s-toarn pri-dints
S-keari limba, s-keari numa!
Tsi ghini va s-irra
Makidunia s-nu kirea
Zburm grtseashti sh-vrgreashti
Arbiuniseashti si-rumuneashti
Sh-mash cthi vloar sh-armneashti

275

Lirica ti cilimeanj
Neaua cu haraua
Aide, vini neaua
Sh-cilimeanjli cu haraua
Pap Crciunu cudealaga
Cu doar umpli tisaga
Ini, ini pap Crciun
Un c ntic s-c ntm deadun
Cu harau tuts s-giucm
Papu C rciunu s-lu-ashtiptm
Aidits feati, ai ficiori
Un pom mari s-adrm
Cu dultseami sh-cu lunjin
Pa p Crciun la noi ta s-in
Aide, vine neaua
Neaua cu haraua
Tut hoara-i tu lunjin
Pap Crciun ashteapt s-in!

276

Cu harau!

Oili smuldzem, oili smuldzem

Cu harau, az cashu va sftsem
Oili smuldzem, oili smuldzem
Cash shcu pni cald, az va smcm
Papu tundi oili, shmuma toartsi lna
Jaketi di ln shmnush ta smpulteasc
Papu tundi oili shmuma toartsi lna
Cnd va syin iara, nipotslji snu artseasc
Shnjielu va stljem, shnjielu va stlj em
Cu harau az njielu va smcm
Shnjielu va stlj em, shnjielu va stlj em
Sacljimm shvitsinjli njielu ta smcm!

277

Maia cu shicaia
Maia, Maia, Maia
Cu pdyiaua laia
Bag s'fac pit
S'vead feata njic
Mni va s'mrit
Nu shtii s'fac pit
Bo, Bo, Bo..
Alb frina
Ou di la galjina
Apa, umtu, sari
Cashu di la oai
Pn s'dzc dzatsi
Ialea, pita s'featsi
Adun feata paia
Paia di la Maia
Cu paia di la Maia
S'umplu tut udaia
Cu paia shi cu pit
Feata va s'mrit

278

Matsa shpita!
Tu-un dzu, di tahina
Ts-al Mita mult nicukir
Bg kirkelu sfac pit
Pit di-cash shdi urdzts
Mca Mita shapti cumts
Pita sfeatsi sh-pn sartseasc
Ts-al Mita sdusi-ntr-ap
Apa aratsi saib Mita
Sbea di-cra smc pita.
Njiurizma di pit steasi
Tu-uboru-ali vitsini
Iu, tu soari arucutit
Shidea-n mats minduit.
Cuampatra matsa si scul
Pi-anaga di pit s-apruki
Pi ninga pita sanvrti
Shahurhi ta smc pit,
Sh-mc pn -tu bitisit
Shdi-ahnt pit tsi mc
S-anvrti tsi s-anvrti
Sh-mrata mats, plscni!

279

Oili sh-cartea
Doisprdzats di-anj cnd-aveam
Ma vrut di tuts-al papu mini njirram
Nji-dztsea c hiu mintimen
C hiu gioni shmult livend
-Ficior tu csb va snedz, carti ta s-anvets!
Mini hoara nu vream snj-u alas
C rlu shmuntslji nji-lj-aveam frats
Oili-al papu li pshteam
Shdi la papu multi-anvitsam
Ma ct tricu-nheam di kiro
Mi dusir tu csb
Ore, shnoaptea nu nj-aveam som
Di rlu, di munts shpapu njirra dor
Shti-anvitsari tsiva nu-adukeam
C mintea tut la papu shla oi nju-aveam
Aidi, ore, papo ljia-mi npoi
Capu lu-am ti carti, ama inima-nj ti oi.

280

Vreari s-amprtsm!

Aidi, yinu pap Crciun

Yinu sh-pi la noi
Un pirmith tsi voi s-ts spun
S-ts dzc sh-ct ti-voi
Nu voi poami nu voi dultsemi
Di tuti avem
Voi mash vreari ta s-ni-aduts
Vrearea s-u-amprtsm
Yinu, yinu pap Crciun
Aidi, trets sh-la noi
Tora seara s-him deadun
Vrearea s-u cntm
Aidi, yinu pap Crciun
Yinu sh-pi la noi
Un pirmith tsi voi si-ts spun
Si-ts dzc sh-ct ti-voi
Nu voi poami nu voi dultsemi
Di tuti-avem
Voi mash vreari ta s-ni-aduts
Cu vreari s-bnm!

281

Opa, opa tsasi-ntsusi

Yini papu di-n pzari, mizi imn di cicoari

Tsi-ai li papo, tsi ti doari? Oh, cdzui di pi mulari
Opa, opa tsasi-ntsusi
Tsi s-featsi, atsea si spusi
Mash muljierea tsi stpseashti; nj cft s-acupur peashti
Peashti yiu acuprai, tritseam arlu sh-lu-ascpai
Opa, opa tsasi-ntsusi
Tsi s-featsi, atsea si spusi
Mi-aplicai ct mi-aplicai, peashtili nu lu-actsai
Ama pltarea nj-u loai, sh-tish tu-ar akiushurai
Opa, opa tsasi-ntsusi
Tsi s-featsi, atsea si spusi
Nathimats capu brbate, iu lu-ai peashtili mrate
Mi bgash de-apresh cireapu, tora du-ti s-ts mts capu!
Opa, opa tsasi-ntsusi
Tsi s-featsi, atsea si spusi

282

Trei ccots

Irra unoar trei ccots

Tsi bna vitsinj tu-hoar
Shamintrelj ahnt pirifanj
Nu s-avea vidzut altoar
Tahina tu-apirit
Isha trelj tu-ubor
Sh-di pi citia-li casi
Cucurdza, cu boatsea-n-cor
Cucurigu, cucurigu
Oaminij bunj, nu ma durnjits
Cu sntati sh-cu harau
Dzua nau s-ahurhits!
Tricur-anjlji pisti hoar
Treilji ccots, sh-elj aushar
Ma boatsea lor nu-ar-kindurit
S-avdi sh-az tu-apirit.

283

Lirica ti minduiari
Aide cum trec anjlji...
Mi sculam di tahina
Dada laptili hirbea
Pni tu san dinjicam
Cu lapti sanu nj-u l-umpleam.
Mcam lapti dinjicat
De-acriscui gioni brbat
Frin dada frmita
Toapi, toapi u-adra
Cu shutsala li-tindea
Tu soari peturi s-ftsea
Peturi cu cash mcam
Alt mcari nitsi vream
Aide cum trec anjlji,
Anjlji ca-n crvani
Cathi lunea tahina
Cireapu dada u-aprindea
Pnea cald u-scutea
Tut hoara u-anjurdzea
Cash, cu pni dit cireap
Tut mcam sh-nu kinduream

284

Ma mult di tuti nj-arsea

Cnd kirkelu lu-bga
Pit di cash di cutsea
Sh-tuts npotslji lj-acljima
Pit di cash cu urdzts
Mini mcam shapti cumts
Aide cum trec anjlji
Anjlji ca-n crvani...

285

Keatra
Esc-n keatr di pit-cali
Tuts mi calc-n cicioari
Mini aur, aur c mi doari
Vr nu mi-avdi, ananghi nu-ari

Nu caft ap, nitsi mcari

Nitsi aumbr, nitsi soari
Nu caft njil, ni-alvdari
Ni zboari dults, ni-diznjirdari
Esc-n keatr di pit-cali
Ctse mi calc tuts-n-cicioari!?
Caft un suflit s-mi ljia di-n cali
S-mi ljia s-mi-aruc tu-n-ap mari
Ma ti-un keatr, vr suflit nu-ari
Ti-atsa esc keatr, ti-atsa stau-n cali
Bana meau, nu-ari cpseari
Ma tut bana stau-n-cali
S-aveam suflit s-bnam mash-noara
Ban di keatr s-nu-aveam vloar!
Esc-n keatr di pit-cali
Tuts mi-calc-n cicioari!?

286

Crutsea-li dadi
Mi pts un bileau
Mi kirui di calea meau
Mi-actsar pi sucaki
Sh-mi bgar tu-n-ahundaki
Aidi frate di mi-ascap
Nj-easti dor di soari sh-ap
Ap aratsi dit pihadi
Dit pihadea-ali dadi
Ialea, vini-n lndrushi
C-un crutsi di digushi
Dada crutsea-nj pitricu
S-nj-aflu calea tsi-nj kirui
U-loai crutsea sh-u-bshai
Sh-vidzui calea, calea nj-u-aflai
Shi-nj mi dusi la pihadi
Tu-uboru-ali dadi

287

Kirolu
Vini sh-fudzi kirolu
Cnda ira, cnda nu sh-ira
Canda s-vidzu, cnda nu s-vidzu
Aidi s-lu aflm kirolu
Mini lu-aflai tu vrearea ta
Tini lu-aflash tu vrearea mea
Tu vreara mea
Tu vreara ta

288

Trastu-ali bani
Cti-noar mi minduiesc
Di-iu vinim sh-cti iu-nidzem?
Locu-i vecljiu, ma bana-i shcurt
Pn s-u-adukim, oara-i trcut
Dumidz ni-ar dat minti
Omu s-neag tut mash ninti!
Ma-ahnt minti nu ni-ar dat
S-shtib omu ninti cum s-neag!
Omu ninga va-nvitsari
Tsi s-fac cu mintea tsi u-ari
Mintea ma u-tsnj tu-aumbr
Nu-anveats omu, omu s-agiung!
Omu va-oclji, shutsari
S-vead niheam tu suflit tsi-ari
Suflitu va curare, s-hib ca apa ti-abeari!
Sh-ninga ct omu s-vatm n-cali
Digeaba caft s-agiung tu steali!
Mintea omui va-alxeari
C i rudzin pi meridian,
Meridiani rudzniti
Ta s-nu kirem va alxiti!

289

Omu lipseashti mintea s-hreasc

Ti tsi i omu el s-adukeasc
Sh-tu ban omu ct bneadz
S seamin mash mushuteats!
Omu vloar s-nu kindureasc
Trastu-ali bani slu kindiseasc!

290

Va s-videm
Va videm moi, va s-videm
Az ct iu s-lj-u dm
S-lj-u dm hima s-lj-u dm-ndzean
Va videm c-avem oar
Va videm, moi, va s-videm
Az oili s-tundem
S-li tundem ma ct siar
Va videm, moi c-avem oar
Va videm moi, va videm
Feat mshat ta s-aflm
Multi feati sunt tu hoar
Va videm moi, c-avem oar
Va videm moi, va videm
Tsi gljin va s-tljiem
Albi-aroshi sunt nafoar
Va videm moi c-avem oar
Va videm moi, va videm
n-pzari cnd s-nidzem
Ninga nu-apiri nafoar
Va videm moi, c-avem oar

291

Va videm moi va videm

Tsi purcukie va-s'ftsem
Ma nu az, vhi altoar
Va videm moi c-avem oar
Va videm moi, va videm
Tsi pit az va s-cutsem
Papu s-toar tish astar
Va videm moi c-avem oar
Va videm moi va videm
Cti dzli a-s bnm
C sh-atseali tsi tricur
Nu li-vidzum, tuti s-kirur!

292

Lirica di vreari sh-dor

Am un dor
Nj-am un dor, un dor nispus
Tu hoar ta s-mi tor
S-ved casa sh-locu iu-acriscui
Sh-pihadea dit-ubor.

S-ved calea sh-ponjlji pi iu-tritsea,

Cupiili di oi
S-ved rlu sh-keatra iu-shideam
Cu feati sh-cu ficiori.

S-ved muntsjli tsi-anvigra

Cutarili di oi
S-avd picurarilji cum cnta
Ti-bana di la noi
S-avdza sh-cmbanea cum btea
Cnd seara dipuna
S-ved sh-luna, noaptea, tsi vigljea
Hoara cum durnjea

293

Ascult-nj inima
-Len, mushata mea
Haidi yinu s-nj-ascults inima
Lena mea
-Gione, sivdaia mea
Haidi yinu s-nj-ascults inima
Ti vrearea mea
Yinu, hai yinu, hai yinu
Yinu la keptu-a mel
Ascult-nj inima
Dau zboari voi s-ts dzc
Ti voi steaua mea!
-Len, mushata mea
Mash ti tini-nj bati inima
Ti vrearea ta!
Hai yinu, yinu, hai yinu
Yinu la keptu-a mel
Ascult-nj inima
Dau zboari va s-ts dzc
Ti voi vruta mea!
Len, mushata mea
Haidi yinu si-nj dai vrearea ta
Vruta mea
Dau zboari va s-ts dzc
Ti voi! Ti voi mushata mea!
294

Bana meau
Li frats, li sots-a melj
Nipots surri di-eta tut
Un zbor tsi voi s-v dzc
Ti bana mea, cum am trcut
Di-anda njic tut-anyisam
Si-nj fug, s-mi analts, s-ved lumea tut
Mult-algai, multi trcui
Multi-am vidzut
Trcui pit munts, api tricui
Pit ploi sh-furtuni, sh-pit vimt-aratsi
Mi-nkidicam, ma-nj mi-sculam
Nu mi-aspram, mash ninti nidzeam
Vr nu putea dit calea mea
Vr nu putea s-mi kindureasc
S-agiung, pi tser-n stea
Bana si-nj yilutseasc
Ma doru-a melu, ti-hoara mea
Ti papu-a meu, tsi-nj dztsea
Mash pni lai s-mts cu cash
Ma vrutslji vloar, s-nu lj-alash
Cu cai si-nj gioc sh-cu cai s-mi bash
Tu Xeanea lai

Un dor, un dor nj-am

S-mi tor ta s-ved casa li-dadi
S-mi-alin pn-di cutar
Noaptea s-nji-u trec tu cliva-al tati
295

Voi s-anyisez, cum njic nj-irram

Cum algam, pit munts sh-pit oahti
Cu frats sh-cu sots amelj
S-bnedz rihati
Ma doru-a melu, ti-hoara mea
Ti papu-a meu, tsi-nj dztsea
Mash pni lai s-mts cu cash
Ma vrutslji vloar, s-nu lj-alash
Cu cai si-nj gioc sh-cu cai s-mi bash
Tu Xeanea lai

296

Ctse, la dado?
Fudzii di njic di-acas
Dit hoar di la noi
N-aveam ni soru, ni-frati
Sh-nu mi turai npoi
Sh-luai carti di la dada
Hilji yinu c-aushei
Nu pot ta s-neg-ntr-ap
Sh-vitsinlji nu ma trec
Ctse, ctse la dado
Di-iu vini aist blstem
S-bnedz tu-xeanea lai
Tu xeani s-aushedz

297

Kitra meau
Mi dishtiptai tahina tu hryie
Nji-avdzam kitra cum plndzea
U-loai-ntr-u mnj, la keptu-a mel, ta s-u adun
Kitara mea tut suskira
Ctse nu shtiam plngu di iu-lji yini?
Plngu di iu-lji yini?
De-ahnt kiro, plndzeam mash mini
Plandzeam mash mini
Mutream soarili, ardea pisti loc
Mash ea kitra, tut plndzea
-Ctse vruta mea dz-nji tsiva, nu voi ta s-plndz
Ma ea nu grea, sh-tut suskira
-S shtii vrutu-a mel, anyisai c vrei s-mi vindz
Sh-c mi uscai di doru-a tl
-Nu pot vruta mea, nu pot s-adilji ma s-nu ti-am tini
A-cui si-lj plngu doru-a mel?

298

Cum s-irra, s-irra!

Tricur-anj, tricur-anj
Ma ninga nj cnt sh-nj dansez
Ninga-n-yisez cum va s-irra
Cu tini bana mea
Tricur anj, tricur anj
Cnd luna-ntru mnj nji-u-adutseai
Sh-cu raza ljei cruna-nj mpulteai
Sh-cu vreari mi-nvishteai
Tricur-anj, tricur-anj
Cnd zboar di vreari-nj scrirai
Tut li-adunai sh-li tsn la kept
Sh-bana cu eali-nj trec
Cum s-irra, s-irra
Ti-am ninga tu inima mea
Ncljid oclji sh-cu tini dansez
Un vals vienez
Que serra, serra

299

Dor di dor!
Dor di dor, dor di dor
Irra-n feat sh-un ficior
Feat mushat, gioni ficior
Dolji tu-vreari cnta di dor
-Nj-easti dor di oclji-a tlj!
Irra-n feat sh-un ficior
Sh-tu inim sh-avea un dor
Noapti di noapti, tu-yisu s-videa
Noapti di noapti, tu-yisu sh-cnta
-Nj-easti dor di oclji-a tlj!
Dor ti-vreari, vreari ti-dor
Ti-un feat, ti-un ficior
Feat mushat, gioni ficior
Dolji tu-vreari sh-cnta di dor
-Nj-easti dor di oclji-a tlj!

300

Easti un cntic
Easti un cntic Ave Maria
Easti un cntic tu-inima mea
Oara vini, vini s-lu-ascultm
Oara vini, vini s-lu cntm
Easti un cntic di la dada
Ti-StMaria sh-ficioru-a ljei
Oara vini, vini s-lu-ascultm
Oara vini, vini s-lu cntm
Cntic di vreari, cntic di-dor
Ti StMaria sh-aljei ficior
Dolji tu-suflit, dolji lj-avem
Elj ni-anveats s-ljirtm, s-ni vrem
Easti un cntic AveMaria
Aidits deadun-n cor s-cntm
Pn-tu tseru-analt si s-avd
Sh-atselj di-ndzean,
S-cnt-n cor cu noi

301

Feat va s-ti-arkesc!
-O, la feat, feat mushat
Va s-in mni s-ti caftu-nveast
-O, li gione, nu mi-caft
Dada mi-ari di njic dat
-O, la feat, va s-ti-arkesc
Fr tini nu pot s-bnedz
-O, li gione, nu-nj mi-arkea
Mini goal mi-ari dada
-Cu tut cu dada, va s-ti-arkesc
Sh-tish la cutari va s-kinduresc
Sh-dada s-pitritsem pzari
S-avem oar ti-bshari!

302

Haidi, hai
Haidi, hai la feat,
S-ni-adunm ninga-noar
La shopatu dit-cali, tu-veacljea hoar
Haidi, hai li gione,
Haidi s-ni primnm di-mn
S-mi bash ninga-noar la-fntn
Nj-easti dor la feat,
Ti-nyisez noapti di noapti
S-vineai ninga-noar di diparti
Haidi, hai li gione,
Va s-mi torn, s-mi torn la tini
Inima-nj dztsi, ts-u dor di mini
Aiidi, ai, Aidi, ai,
S-ni-adunm ninga-noar
Si-nj dzts zboari dults
Ca prota oar.

303

Aidits tu-Armiro
Aidits, hai tu-Armiro
Soia s-u cftm
Cu soia s-ni-adunm
C mult vreari avem!
Nj-dzsi dada di-ahnt kiro
Ta s-neg s-ved hoara di-Armiro
Hoara-armneasc pi dzean teas
Vrearea ti-soi sta ninga-apreas
Aco iu papu sh-muma mea s-featsi
Aco iu-doru nu s-asteasi
Tricur anjlji sh-ahnt kiro
Va s-neg s-ved hoara di-Armiro!
Aidits, aidits tu-Armiro!
Soia s-u cftm!
Cu soia s-ni adunm!
C mult vreari avem!

304

Iu eshti la vrut
Bati un vimt-aratsi
Ved pulji cum s-adun
Mash mini stau-n cali
Mutresc norlji cum s-avin
Mutresc sh-l-amarea lai
Pi keatr cum s-alin
Nj-ashtept vruta ta s-in
Di naparti di-amari
Iu-eshti la vrut?
Vrut ct hii diparti!
Ashtiptam az s-vineai
Ma az vini mash un carti
Nu pot ta s-in li gione
Nu pot ta s-in la tini
Dada nu pot s-nj-alas
C nu-ari alt, mash pi mini
Sh-tricur anjli gione
Doru nji s-asteasi
Tu inim li gione
Ti alt, un dor s-apreasi!

305

Ma ti-voi
Di cti ori vrut mi-ntribash
Ma ti voi, ma ti voi, ma ti voi
Tricur anjlji di cnd ti loai
Sh-az mi-ntribash npoi
Di cti ori vrut mi-ntribash
Ma ti voi, ma ti voi, ma ti voi
Ti tsi s-ti loam, ma s-nu ti-vream
Ti tsi ninga tini s-ausheam!
Di cti ori gione mi-ntribash
Ma ti voi, ma ti voi, ma ti voi
Tricur anjli di cnd mi loash
Sh-az mi-ntribash npoi
Di cti ori gione mi-ntribash
Ma ti voi, ma ti voi, ma ti voi
Ti tsi s-ti loam, ma s-nu ti-vream
Ti tsi ninga tini s-ausheam!
Sh-avem un feat sh-avem sh-un ficior
Fuzir tu lumea lor
Sh-tora noi dolji oara tritsem
Ma ti voi, ma mi vrei, ni-tribm!

306

Muabeti
Az-i mari srbtoari
Tuts-n hoar s-dipunm
S-ni-adunm cu njic cu mari
Muabeti ta s-ftsem
Aidits li Armnj,
Dipunats dit hori
Cu tut cu feati sh-cu ficiori
Kinduri sh-un mulari
Cu doisprdzatsi di mulri
Poart lapti sh-cash di-oai
Nipotslji s-acreasc mri
Aidits li Armnj,
Dipunats dit hori
Cu tut cu feati sh-cu ficiori
Aushlji tu-aumbr s-adunar
Sh-actsar s-cnt-n-cor
Un papu cnt dit fluiar
Un cntic di cnd-irra ficior
Haidits li Armnj,
Dipunats dit hori
Cu tut cu feati sh-cu ficiori

307

Nu-am rkii, nu-am shii

Ore, az nu esc ghini
Nu-adukesc tsi-i cu mini
Nu-am stari, nu-am shii
Gulii shisha di-rkii
Ore tsi, tsi, tsi-i cu mini
Gulii shisha di-rkii
Vruta neasi-mpzari
S-acupar n-dau meari
Ai la vruta nu-am shii
Gulii shisha di-rkii
Ore tsi, tsi, tsi-i cu mini
Gulii shisha di rkii
Vini vruta di-mpzari
Adusi mash-n-dau meari...
Nu-aduseshi vrut rkii
Nu-am rkii, nu-am shii

308

Nj-antreb steaua
Nj-ntreb steaua noapti di noapti
Ctse-nj mi dusi ahnt diparti
Ctse nu-nj mi-als rihati
Tu hoara-iu, moi, s-featsi tati.
O, la steau, o, la shcret
Tsi-nj ftsesh cu-a meau et?
Di vruts, moi, mi-disprtsashi
Cu cai si-nj gioc sh-cu cai s-mi bash?
Ctse nu-nj mi-alsash tu -hoar
S-bnedz bana di-noar
Si-nj pasc oili, s-cnt sh-dit fluiar
Cu vruta s-mi-adun cafi sear
O, la steau ct bnash
Dz-nj str-aushlji-iu lj-angrupash?
Voi s-li duc niheam ap
S-lj-antreb cai mi-ar blstimat?
O, la steau du-mi npoi
La-a melj munts sh-la a meali oi
Aco-iu sh-Alexandru s-featsi
Si-lj duc sh-a lui niheam-ap aratsi

309

Nj-easti dor
Nj-easti dor, nj-easti dor gione mushat
S-mi tsnj la kept ninga-noar
Nj-easti dor, nj-easti dor
S-ni primnm, pi-sum lun
La mardzina di-hoar
Iu-eshti, li gione?
Mi-alsashi sh-fudzishi, fudzishi diparti
Tut nj-u dor shi-nj ti-ashtept, noapti di noapti
Nj-easti dor, nj-easti dor gione mushat
Dultsi ta s-ti bash ninga-noar
Nj-easti dor, nj-easti dor di-oclji-a tlj
Sh-di boatsea ta, cum mi-acljima nafoar
Iu-eshti, li gione?
Mi-alsashi sh-fudzishi, fudzishi diparti
Tut nj-u dor shi-nj ti-ashtept, noapti di noapti
Haidi gione hai ti-toar, hai
Adu-nj inima npoi
Voi s-ti ved ninga-noar, hai
Si-ts dzc gione, ct ti-voi!
Iu-eshti, li gione?
Mi-alsashi sh-fudzishi, fudzishi diparti
Tut nj-u dor shi-nj ti-ashtept, noapti di noapti

310

Nveasta nau cu soacra

Aidi la-nveast pleac-ti
F-lji mintnji a soacr-ti
Mini la-dado nu-nji mi-aplec
Mini cu soacra nu nji-u trec
Aidi la nveast bag-ts pdyiaua
Ti-zburshti soacra sh-dunjiaua
Mini la dado, pdyiau nu-nji bag
Uzmetea-li soacri nu-ljiu fac
Aidi la-nveast bag-ts cusits
Nu st cu perlji displtits
Mini la dado voi displtits
Nu voi ca soacr-mea cusits
F-ti la-nveast tini ma njic
C ai soacr tinjisit
Sh-mini la dado ni-esc tinjisi
Si s-fac soacr-mea ma njic!

311

Nveast nau cu harau

Az him tuts cu harau
C-avem un-nveast nau
Nveast bun sh-mult mushat
Tut soia u-ari-aleapt
Gioac gionili di-harau
Gioac, gioac cu-nveasta nau
Haidi, papo intr-n-cor
Gioac, gioac ti-ficior,
Gioac papu s-da sh-di padi
Di-ausheatic, nu-ari ananghi
Gioac papu sh-cu-nveasta nau
Gioac, gioac di-harau
Haidi, mum intr-n-cor
Gioac, gioac ti-ficior
Gioac muma tu-prpodz
S-minduiashti la str-nipots
Aidi, sh-giucm tuts cu-harau
C-avem un-nveast nau.

312

Primveara-li dadi
Mi-alinai pi-analt di munti
Cu nau-s-nau di cruti
Sh-cu ninga vr trei mulri
Sh-cu crigu pi pultri.
Loai sh-primveara tu-disag
Tu-analt di munti s-u-am soats
Shi-nj deadi papu sh-n fluiar
S-mi-avd oili ma s-kear
Vruta nj-u-alsai tu hoar
Va-lj duc doru cafi sear
Shcreta di oai va pshteari!
Nu-ari ananghi di-a mea vreari.
Sh-cnd agiunsh, tish la cutari
Trei furi-nj isher-n cali
Sh-actsar s-mi crteasc
Primveara ta s-nj-u arkeasc
Dipunai di pi-mulari,
Sh-loai ciumeaga dit pultari
Sh-cu mintea la giunamea-l papu
Lj-u frnsh a-unui fur, li, capu.
-Primveara nj-u-am di la dada!
S-mor, ma nu v dau disaga
Primveara u-duc tu-munti!
Ma vrets, loats dzatsi cruti!

313

-Cruti avem sh-noi tsintsi suti

Noi vrem Primveara, nu cruti!
Shi scoasir trei iatagani
Shi s-aprucljiar di-mulari.
Actsai s-cnt dit fluiar
Oili actsar s-zghear
Sh-pi furilji tuts lj-anvigrar
Sh-cu hiru di ln-lj ligar
Sh-mi-alinai, moi pi-mulari
Sh-loai calea ct cutari
S-duc crutili tu-munti
Tora-am-n sut di vruti!

314

Rock, la feat!
Aidi feat ta s-ti gioc
Ca ficiorlji cnt rock
Tsni-ti di-mna mea
S-giucm rock pn- tahina
La feat, aidi s-ti gioc
C ficiorlji cnt, cnt rock
Anvrtea-ti! Nu sta pi-loc!
Feata mea u-acljiam Gena
Mai-sa u-acljam Lena
Feata mea-i mult mushat
Tuts ficiorilji va s-u gioac
Feat, oh, aidi s-ti gioc
C ficiorlji cnt, cnt rock
Anvrtea-ti, nu st pi-loc!

315

Sufliti di Pleasa
Nesh tu-Epir, tu-hoara mea
Hoara mea di Pleasa
Nu-aflai ni-casi, nitsi murmints
Ni s-avd boatsi di-prints
Mash-n mum tsi s-videa
Shidea pi-shcmbi, suskira
Tu-poal sufliti aduna
Suflitili di-Pleasa
D-nj la mum suflitu-a mel
Anda fudzii, aua lu-alsai
Lu-alsai shi-Io mi kirui
Sh-tu Xeani alt suflit nu-aflai....
D-nj, la mum, d-nj sh-un zbor
Ta s-lu fac cnticu di-dor
S-lu-avd sh-a melj prints
Sh-deadun s-lu-cntm-n cor
Ta s-lu-avd sh-vruta mea
C voi si-nj mor, aua, Pleasa

316

Ti cftai!
Iu-irrai, pn-tora, iu-irrai?
Di njic-nj ti-ashtiptai
Tu-yisi ti-cftai, ma nu vineai
Iu irrai?
Di cti ori, tu steali mi-alinai
Cti ori luna-ntribai
Sh-tu-amari dipunai, ma nu ti-aflai,
Iu-irrai?
Tini eshti vrearea mea
Ti-cftai, ti-cftai
Iu-irrai?
Ma s shtii, cti cntitsi-ascultai
Sh-tu zboari ti-cftai
Ma t-un cntic ti-aflai, cu dor cntai
Iu-irrai?
Ti tsi s-bnam
Vrearea ma s-nu nj-u-aflam
Tu inim ma s-nu-nj ti-aveam
Fr tini cum s-irram, cum s-ardeam
Cum s-cntam?
Tini eshti vrearea mea
Ti-cftai, ti-cftai
Az ti-aflai!

Ti prints
317

Cti-unoar stau seara tu-ubor

Noaptea cnd si-alas, stealili misor
Ia, un cdzu, a-cui easti nu shtiu
Ma shtiu, c aco-iuva,
Am sh-mini steaua mea
Aidi dipun steauo
Ta s-ts dzc un zbor
Aidi dipun steauo
S-ts dzc c-am un dor
Printslji ma si-lj vedz
S-li dzts ta s-mi ljiart
Mi mrtai sh-fudzii diparti
Sh-nu-avea alt
Ma aco, iu iram, la elj mi minduiam
Sh-aco iu-algam, tu suflit-lj purtam
Ma voi ta s-mi ljiarta
C fudzii diparti, fudzii sh-lj-alsai
Singuri s-aushadz, singuri bniadz
Ma az aflai, c steaua tsi cdea
Ira steaua, tsi-nji dztsea, c tati mi-ljirta
C tati s-astindzea

Tu Amerikie

318

Ore vinj tu-Amerikie

Ta s-fac vr purcukie
Sh-pn-s-nvets s-dzc n-dau zboar
Nji s-i frmsi limba-n dau
Sh-di la soi anvitsai
Mash un lucru: cum s-fac dulari !
Mi sculam di-tahina,
Dulari nveasta nj cfta
-Brbate, neg la-dukeani
Voi s-acupur un fustani
Ore, aveam sh-doi cilimeanj
S-anvitsar americanj
Limba meau u-agrshar
Ma ghini shideam tu-hoar
Nitsi-am oar ti-primnari
Shcreta di borgi va-plteari

Tu grdin

319

Aidi feat tu grdin

Lilici dolji s-adunm
S-mpultim sh-un crun
Pi frmti ta s-u purtm
Aidi gioni tu grdin
Lilici dolji s-adunm
S-mpultim sh-un crun
Pi frmti ta s-u purtm
S-ni-ashtirm s stm tu-aumbr
Cu peru-a tu s-mi alashi s-mi-agioc
S-mutrim pulji cum adun
Dedzili si-sh fac-un loc
S-nji-alashi oclji s-ti mutreasc
Tu-oclji-a tlj voi s-mi tukesc
Cu vrearea mea si-ts umplu trupu
Inima ca s-ts-u arkesc.

Un gioni dit xeani

320

Vini unoar un gioni tu-hoar

Sh-kinduri la dukeani
Bea -n cafei, tradzi duani
Un gioni s-videa ca dit xeani
Sta sh-minduiashti, calea mutreahsti
S-mash un aush tsi tritsea
-S-mi ljierts li papo, c ts-ies-n-cali
Ma voi s-ti-ntreb tsiva.

Mini, li papo, fudzii dit hoar

Aveam mash dzatsi-anj
Mita mi-acljiam
Nu aveam ni-tat
Sh-nitsi dad nu-aveam
Mi lo un lali, pi-un crvani
Sh-tu xeani kindurii
Tricur anjlji, sh-tora li papo
Vinju npoi di-iu fudzii

-St niheam s-ti ved li ficior

Sh-oclji s-umplur cu lacrimi di dor
O li nipoate, mini esc papu
Papu, cu cai ti-agiucai
Tut dzua iu-i papu-ntribai.

Vini oara!

321

Vini oara s-ni-adunm

Vini oara s-ni videm
S-ni-adunm cu soia tut
Soia noasta-i mult vrut
Vini sh-papu pi-mulari
Nipotslji lj-isher-n-cali
Sh-ari papu sh-un fluiar
S-lu-avd oili ma s-kear
Vini oara s-ni-adunm
Vini oara s-ni videm
S-ni-adunm cu soia tut
Soia noast-i mult vrut
Sh-tut noaptea va s-cntm
Muabeti va-s-fsem!

Voi feata, nu voi pita!

Mini esc feat njic
Njic sh-mushutic
Voi dada ta s-mi mrit!
322

Az, vini un gioni, vini ta s-mi vead

Vini-nveast ta s-mi caft
Dada nu va s-mi mrit
Dztsi c hiu ninga njic
Nu va, nu va s-mi mrit
Nu-nvitsai ninga s-fac pit
Ma mini nj-esc feat njic
Njic sh-mushutic
Voi dada ta s-mi mrit!
-O, la feat njic, mini nu voi pit
Voi dada tau s-ti mrit
Sh-nesh la dada-ncas
Feata ta s-u caft di-nveast
Ma dada nitsi nu va s-avd
-Mini dado nu voi pit
Alas-u feata si s-mrit
Pit, pit s-fac dada
Mini dado, voi mash feata.

Vrearea
Stau nafoar shi-nj ti-ashtept
Az npoi ti-amnashi
323

nj-bati inima tu-kept

Cnd minduiesc c pots s-mi-alashi
Nu-easti mash unoar
Ti-amnash sh-altoar
Sh-di cti ori
Ma shtiu, c va s-ti ljiert npoi
Sh-va-ts dzc cnd s-ti ved
Oh, ct ti-voi!
Ctse, ctse nu-nj dztseai
Ctse nu nj-alsai vr zbor
Ctse asear mi-ntribai
Ma di tini nj-easti dor
Vrearea nu-easti mash un gioc!
Nu easti mash un zbor!
Easti un dor, ca-un foc apres
Un foc tsi-ardi tu-kept

Cadhuri cu str-aushi

324

(N-cicioari) Papu Thanasi Trandu cu Muma Hrisula Trandu

1915 Curceau

325

Natnga: Dada meau, Yianula-al Nisa Preftu mrtat la Dimitri

Trandu (tu measi)
Ndreapta: Dumnica Trandu mrtat la Culi Ciufecu
1939 Aidimir (Cadhrilater)

326

Ndzean: Duminica Trandu (Ciufecu) Yianula Trandu

Npadi: Culi Ciufecu-Busha Nastu-Dimitri (Tica) Trandu
1938 Aidimir (Cadhrilater)

327

Armatolu Thanasi Nastu (fratili-ali Hrisula Nastu mrtat la

Thanasi Trandu)
1905 Pleasa di-ndzeana Epir
Cnscut alamtator ti nikirerea-ali armnami

328

Di parteali mumi: Str-papu Ndreia Nastu dascalu tu gymanziu

di Curceau
1910-1912 (Kendra dascalu) afendu-ali mumi Hrisula Trandu

329

Prints-ali dadi Yianula: Papu Nisa Preftu cu Maia Katrina

1935-Aidimir Cadhrilater

Prints-al afendu: Muma Hrisula Trandu (amintat Nastu) cu papu

Thanasi Trandu / 1908 Curceau

330

Fumelja al papu Nisa Preftu Pleasa di-ndzeana 1921

331

Fumljia al Papu Nisa Preftu cu trei feati ( Yianula, Flora, Urania) shpatru ficiori (Demostene, Petra, Anastasi
Margariti) sh-cu tuts dziniri, nveasti sh-nipots (1935 Aidimir)

332

Muru di la bisearica dii Pleasa di-ndzeana (cadhru di la 2010)

Dit hoara di Pleasa di-ndzeana aramasira mash shcambi foto 2010

333

Dini Trandu cu dada lui Yianula Timisoara 2014

Dada Yianula u ljirta Dumidza tu 11 di Martsu 2015
diparti di hoara iu s-aminta la 3 di Yinaru 1919, Pleasa di-ndzeana
- Epir

334

Cadhuri DIT bana armneaSc

di zmani
Tuti aisti cadhuri li-adunai di la atsei duruts Armnj, tsi li
postar pi Internet sh-tu pareili electronitsi armneshti.
Li haristusesc-a tutlor tsi-au dor sh-vreari ti-bana
armaneasc di zmani, sh-tsi va s-li tsn rdztinjili-a strppnjilor-a noci ninga verdz sh-vrtoasi.
Aisti cadhuri, armasir tu cultura armneasc di-az, ca
niscnti kicuti di-un kiro tsi tricu, ama easti ninga yiu shdaima va s-hib yiu, tu-inima noasta armneasc.
Tu aisti cadhuri, easti zuyrpsit prova, c miletea noast,
bn cama di 3,000 di-anj tu Makidunia istoric, tu Epir, tu
munts Pindu sh-Grammos, Thesalia sh-pn tu-Amarea
Egheye
Bruri di-armnj tsi bnar pisti kiro, sh-cilimeanjlji-a lor,
tsi bneadz sh-dzua di-az, ar borgi s-li mutreasc shi s-li
poart aisti cadhuri tu suflitu-a lor shi s-li treac, dit
suflit tu suflit, br di br, pn tu-nikireari.

335

336

337

338

339

340

341

342

343

344

345

346

347

348

349

350

351

352

353

354

355

356

357

358

359

360

361

362

363

364

365

366

367

368

369

370

371

372

Custandin Dini Trandu, tu-un cuvend cu atselj

di-ndzean, ti-catandisea armneasc.

373

Custandin Dini Trandu-2010

Tu hoara Xirilivadu-Epir

374