Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
Daigdig
PANIMULA
Isa ang HEOGRAPIYA sa mga salik na nakaaapekto sa daloy ng
kasaysayan. Sa katunayan, malaki ang bahaging ginampanan ng heograpiya sa
pag-usbong at pagbagsak ng isang kabihasnan. Ito rin ang humubog at patuloy
na humuhubog sa pag-unlad ng kabuhayan at paglinang ng kultura ng tao.
Sa Yunit na ito, mauunawaan ang ugnayan ng heograpiya at ng
kasaysayan. Maiisip kung paano nilinang at ginamit ng mga prehistorikong tao
ang kanilang kapaligiran upang matugunan ang mga pangangailangan at
tuluyang mapaunlad ang kanilang pamumuhay. Dahil sa kanilang mahusay na
pakikiayon sa kapaligiran, nabigyang daan ang pagtatatag ng maunlad na
pamayanan at kalinangang kultural na tinawag na kabihasnan.
DRAFT
March 24, 2014
Ang mga sinaunang kabihasnan sa daigdig, partikular sa Asya, Africa, at
America, ay nag-iwan ng mga kahanga-hangang pamanang maipagmamalaki sa
lahat ng panahon at nakapagbigay ng malaking kapakinabangan sa pamumuhay
ng mga tao sa kasalukuyan. Sa modyul na ito, susuriin kung paano
maipamamalas ang pag-unawa sa kahalagahan ng mga pamanang
ipinagkaloob ng mga sinaunang kabihasnang nagtagumpay sa mga
hamong dulot ng kapaligiran.
Aralin 1
Aralin 2
DRAFT
March 24, 2014
Aralin 3
PANIMULANG PAGTATAYA
Basahing mabuti ang bawat tanong at piliin ang wastong sagot mula sa
mga pagpipilian. Letra lamang ng wastong sagot ang isulat sa sagutang papel.
DRAFT
March 24, 2014
Indonesia
http://www.outline-world-map.com/outline-transparent-world-map-b1b
DRAFT
March 24, 2014
9. Unawain ang mapa. Sagutan ang tanong pagkatapos. (P/S)
mrsommerglobal10.pbworks.com
C. y at z
D. z at w
DRAFT
March 24, 2014
11. Aling pahayag ang may wastong impormasyon batay sa diyagram?
(P/S)
A. May pagkakapantay-pantay sa lipunang
Egyptian noong sinaunang panahon.
B. Ang mga alipin at mangangalakal ay may
pantay na karapatan sa Egypt.
C. Mas mataas ang posisyon ng mga paring
Egyptian kaysa sa mga mandirigma.
D. Ang Pharaoh, maharlika, at magsasaka
ang nasa mataas na antas ng lipunang
Egyptian.
historyonthenet.com
DRAFT
March 24, 2014
15. Paano napakikinabangan sa kasalukuyan ang sistemang agrikultura
na pinasimulan ng mga sinaunang tao noong panahong Neolitiko? (U)
A. Agrikultura ang tanging ikinabubuhay natin sa kasalukuyan.
B. Walang pagbabago sa sistema ng agrikultura upang magkaroon
tayo ng sapat na pagkain.
C. Limitado ang karne dahil hindi marunong ang mga makabagong
tao na magpaamo ng hayop.
D. Isa ang agrikultura sa pangunahing kabuhayan at pinagkukunan
ng pagkain ng mga tao sa kasalukuyan.
16. Ano ang kahalagahan ng kalakalan sa mga sinaunang tao na
napakikinabangan pa rin sa kasalukuyan? (U)
A. Nakasalalay dito ang pag-unlad ng agrikultura.
B. Dito lamang nakadepende ang yaman ng bansa.
C. Nagkakaloob ito ng kaayusan at katahimikan sa lipunan.
D. Natutugunan nito ang ibang pangangailangan ng tao.
DRAFT
March 24, 2014
19. Bakit karapat-dapat hangaan ang mga sinaunang kabihasnang
umunlad sa Mesoamerica? (U)
A. Dahil itinatag ang mauunlad na kabihasnang ito sa America.
B. Dahil higit na mataas ang antas ng pamumuhay ng mga tagaMesoamerica kaysa sa mga kabihasnang itinatag sa Asya at
Africa.
C. Dahil nananatili pa rin ang kanilang kabihasnan hanggang sa
kasalukuyang panahon.
D. Dahil nagtagumpay ang mga katutubo na makapagtatag ng
mahusay na pamayanan sa kabila ng mga hamon ng kapaligiran
sa kanilang buhay.
DRAFT
March 24, 2014
ALAMIN
Gawain 1. GEOpardy!
Suriin ang kasunod na GEOpardy board. Pagkatapos, bumuo ng tanong
na ang sagot ay salita o larawang makikita sa GEOpardy board. Isulat sa
sagutang papel ang nabuong tanong at ang sagot nito.
9
Pacific Ocean
Antarctica
gubat
lahing Austronesian
globo
bundok
compass
bagyo
Tropikal
DRAFT
March 24, 2014
Halimbawa:
10
PAUNLARIN
Paksa: Katuturan at Limang Tema ng Heograpiya
Malaki ang bahaging ginagampanan ng heograpiya mula pa noong
sinaunang panahon hanggang sa kasalukuyan. Ang idinikta ng katangiang
pisikal ng lugar kung saan nanirahan ang mga sinaunang tao ang humubog sa
kanilang pamumuhay. Bagamat hindi maitatangging nagdulot din ang
heograpiya ng mapanghamong sitwasyon sa buhay ng mga sinaunang tao,
malaki pa rin ang naging epekto nito sa pagkakaroon ng maayos na pamumuhay
ng mga prehistorikong tao hanggang sa tuluyang pagkakamit ng mauunlad na
pamayanang tinawag na kabihasnan.
Nagmula ang salitang heograpiya sa wikang Greek na geo o daigdig at
graphia o paglalarawan. Samakatuwid, ang Heograpiya ay tumutukoy sa
siyentipikong pag-aaral ng katangiang pisikal ng daigdig.
Ipinakikita sa Diyagram 1.1 ang saklaw ng pag-aaral ng heograpiya:
DRAFT
March 24, 2014
HEOGRAPIYA
anyong lupa
at anyong tubig
klima at panahon
na
saklaw
ang
likas na yaman
http://digital-vector-maps.com/WORLD/GL-1068-AsiaGlobe.htm
Basahin at unawain ang teksto gayon din ang diyagram tungkol sa limang
tema ng heograpiya.
Taong 1984 nang binalangkas ang limang magkakaugnay na temang
heograpikal sa pangunguna ng National Council for Geographic Education at ng
Association of American Geographers. Layunin ng mga temang ito na gawing
mas madali at simple ang pag-aaral ng heograpiya bilang isang disiplina ng
agham panlipunan. Sa tulong ng mga temang ito, mas madaling mauunawaan
ng tao ang daigdig na kaniyang ginagalawan. Unawain ang kasunod na
diyagram.
Diyagram 1.2 Limang Tema ng Heograpiya
11
DRAFT
March 24, 2014
na may dalawang
pamamaraan sa pagtukoy
12
Gawain 3. Tukoy-Tema-Aplikasyon
Panuto: Basahing mabuti ang sumusunod na mga pangungusap. Pansinin ang
bawat sitwasyon tungkol sa lokasyon, lugar, rehiyon, interaksiyon ng tao at
kapaligiran, at paggalaw.
1. May tropikal na klima ang Pilipinas.
2. Matatagpuan ang Pilipinas sa kanluran ng Pacific Ocean, timog ng Bashi
Channel, at silangan ng West Philippine Sea.
3. Ang pangingisda ay isang aktibong kabuhayan ng mga Pilipino dahil
napalilibutan ng dagat ang bansa.
4. Libo-libong Pilipino ang nangingibang-bansa sa Australia at New Zealand
upang magtrabaho.
5. Kasapi ang Pilipinas sa Association of Southeast Asian Nations.
6. Ang lumalaking populasyon sa National Capital Region sa Pilipinas ang
nagbigay-daan upang patuloy na pagtuunan ng pansin ang pagpapaunlad
ng sistema ng transportasyon at ng pabahay sa kalungsuran.
7. Ang mataas na antas ng teknolohiya ay nagpabilis sa pagpunta ng tao
sa mga bansang may magagandang pasyalan.
8. Islam ang ang opisyal na relihiyon ng mga mamamayan ng Saudi Arabia.
9. Ang Singapore ay nasa 1 20 hilagang latitud at 103 50 silangang
longhitud.
10. Espaol ang wikang ginagamit ng mga mamamayan sa Mexico.
DRAFT
March 24, 2014
Sa pagpapatuloy ng gawaing ito, pumili ng isang bansa na bibigyangpansin ng iyong kapangkat. Suriin ang kalagayang heograpikal ng napiling bansa
sa tulong ng mga kongkretong halimbawang naaayon sa limang tema ng
heograpiya. Gamitin ang Flower Chart sa pagsagot sa gawain.
[Lugar]
[Lokasyon]
[Rehiyon]
[Bansa]
[Interaksyon ng tao
at kapaligiran]
[Paggalaw]
Pamprosesong Tanong
1. Magbigay ng sariling reaksiyon tungkol sa heograpiya ng bansang napili
ayon sa limang tema nito.
13
DRAFT
March 24, 2014
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Planets2013.jpg
Nasaan ang planetang daigdig sa solar system? Ano ang iyong masasabi sa
posisyon ng daigdig sa solar system?
14
http://www.rocksandminerals4u.com/earths_interio
r.html
DRAFT
March 24, 2014
Ang daigdig ay may
plate o malalaking
masa ng solidong bato
na hindi nananatili sa
posisyon. Sa halip, ang
mga ito ay gumagalaw
na tila mga balsang
inaanod sa mantle.
Estruktura ng Daigdig
http://en.wikipedia.org/wiki/Plate_t
ectonics
http://www.studyzone.org/testprep/ss5/b/c
omcontocheml.cfm
Paano nakaaapekto
ang mga plate sa
pagbabago
ng
hitsura ng ibabaw ng
daigdig?
15
5.9736 x 1024 kg
4.6 bilyong taon
6,768,167,712
510,066,000 kilometro kuwadrado (km2)
148,258,000 km kwd (29.1%) (km2)
335,258,000 km kwd (km2)
361,419,00 km kwd (70.9%) (km2)
97% alat, 3% tabang
40,066 km
39,992 km
12,753 km
12,710 km
6,376 km
6,355 km
Lumiligid ang daigdig paikot sa araw sa
bilis na 66,700 milya bawat oras (mph),
107,320 km bawat oras
Lumiligid ang daigdig paikot sa araw sa
loob ng 365 araw, limang oras, 48
minuto at 46 na segundo
DRAFT
March 24, 2014
Orbit sa Araw
Longitude at Latitude
Sa pagtatakda ng lokasyon ng isang lugar sa globo o mapa, mahalagang
mabatid ang ilang termino at konseptong may malaking kaugnayan dito. Sa
pamamagitan ng pagbibigay ng longitude at latitude ng isang lugar, maaaring
matukoy ang lokasyon nito sa globo o mapa sa paraang absolute, astronomical,
o tiyak.
Ipinakikita sa Diyagram 1.3 ang mahahalagang imahinasyong guhit na
matatagpuan sa mapa o globo.
Tinatawag na longtitude ang
distansiyang angular na
nasa pagitan ng dalawang
meridian patungo sa
kanluran ng Prime Meridian.
Ito rin ang
mga bilog (great
circles) na
tumatahak
mula sa North Pole
patungong South
Pole.
http://www.learner.org/jnorth/tm/mclass/
http://images.yourdictionary.com/internat
Glossary.html
ional-date-line
http://www.avontrail.ca/coordinates.html
16
http://2012books.lardbucket.org/books/regional-geographyof-the-world-globalization-people-and-places/s04-01geography-basics.html
Tinatawag na latitude
ang distansyang
angular sa pagitan ng
dalawang parallel
patungo sa hilaga o
timog ng equator.
DRAFT
March 24, 2014
Gawain 4. KKK GeoCard Completion
Panuto: Gumawa ng sariling KKK GeoCard batay sa kasunod na format.
Kumpletuhin ang KKK (Kataga-Kahulugan-Kabuluhan) GeoCard na may
kaugnayan sa katangiang pisikal ng daigdig. Isulat sa unang bahagi ng KKK
GeoCard ang kataga na nasa loob ng kahon. Sa ikalawang bahagi, isulat ang
kahulugan ng nakatalang salita. Sa ikatlong bahagi, itala ang kabuluhan ng
naturang kataga sa pamamagitan ng pagsagot sa tanong na:
Paano nakaiimpluwensiya/nakaaapekto ang naturang konsepto sa buhay ng tao at iba
pang nabubuhay na organismo sa daigdig sa kasalukuyan?
K
G
E
O
C
A
R
D
Mga Kataga:
1. Planetang Daigdig
2. mantle
3. plate
4. pagligid sa araw
5. longtitude at latitude
17
Ang Klima
Ang daigdig ang tanging planeta sa solar
system na kayang makapagpanatili ng buhay. Ang
malaking bahagi ng ating planeta ay may kaayaayang atmospera at sapat na sinag ng araw, init at
tubig upang matustusan ang pangangailangan ng
mga halaman at hayop sa balat ng lupa.
Mahalaga ang papel ng klima, ang
kalagayan o kondisyon ng atmospera sa isang
rehiyon o lugar sa matagal na panahon.
Pangunahing salik sa pagkakaiba-iba ng mga
klima sa daigdig ang natatanggap na sinag ng
araw ng isang lugar depende sa latitude at gayon http://www.qldaccommodation.com/t
din sa panahon, distansiya mula sa karagatan, at ag/alaska
taas mula sa sea level.
Ang mga lugar na malapit sa equator ang nakararanas ng pinakasapat
na sinag ng araw at ulan na nararanasan sa buong daigdig. Dahil dito, maraming
habitat o likas na tahanang nagtataglay ng ibat ibang species ng halaman at
hayop ang matatagpuan sa mga lugar na ito. Kabilang sa mga ito ay ang mga
rainforest, coral reef, at mangrove swamp. Kapag bihira naman ang pag-ulan at
napakainit ng panahon sa isang pook, tulad ng disyerto, kakaunti ang maaaring
mabuhay na mga halaman at hayop dito. Ganito rin ang maaaring asahan sa
mga lugar na lubhang napakalamig ng panahon.
DRAFT
March 24, 2014
Gawain 5. Dito sa Amin.
Suriing mabuti ang kasunod na diyagram. Tukuyin ang lugar na
inilalarawan sa mapa. Kumpletuhin ang pahayag sa call out. Magsaliksik ng
impormasyon tungkol sa klima at yamang likas ng lugar na kinaroroonan ng
diyagram. Buuin ang pangungusap sa ilalim na bahagi ng diyagram.
Mapa
________________________
________________________
________________________
18
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang klima?
2. Bakit nagkakaiba-iba ang klima sa ibat ibang panig ng daigdig?
3. Ano ang kaugnayan ng klima sa mga likas na yaman na matatagpuan sa
lugar?
4. Paano nakaaapekto ang klima sa pamumuhay ng tao sa isang lugar?
5. Bakit malaki ang bahaging ginagampanan ng klima at likas na yaman sa
pag-unlad ng kabuhayan ng tao mula noon hanggang ngayon?
Ang mga Kontinente
Tinatawag na kontinente ang pinakamalawak na masa ng lupa sa ibabaw
ng daigdig.May mga kontinenteng magkakaugnay samantalang ang iba ay
napapalibutan ng katubigan.
Ayon kay Alfred Wegener, isang German na nagsulong ng Continental
Drift Theory, dati ng magkakaugnay ang mga kontinente sa isang super
kontinente na Pangaea. Dahil sa paggalaw ng continental plate o malaking bloke
ng bato kung saan nakapatong ang kalupaan, nagkahiwa-hiwalay ang Pangaea
at nabuo ang kasalukuyang mga kontinente.
DRAFT
March 24, 2014
Paano nabuo ang mga kontinente ng daigdig? Pag-aralan ang
Diyagram1.4 na nasa ibaba na tungkol sa Continental Drift Theory.
http://geology.com/pangea.htm
19
Mapa ng Africa
DRAFT
March 24, 2014
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Africa_(orthograp
hic_projection).svg
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Antarctica_(ortho
graphic_projection).svg
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Asia_orthograph
ic Projection).svg
Mapa ng Europe
20
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Europe_orthograp
hic_Caucasus_Urals_boundary.svg
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Oceania_(orthogr
aphic_projection).svg
DRAFT
March 24, 2014
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Location_North_
America.svg
http://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_(
orthographic_projection).svg
Lawak (km)
44,614,000
30,218,000
10,505,000
24,230,000
12,814,000
14,245,000
8,503,000
Tinatayang
Populasyon
(2009)
4,088,647,780
990,189,529
728,227,141
534,051,188
392,366,329
-NA34,685,745
Bilang
ng
Bansa
44
53
47
23
12
0
14
21
DRAFT
March 24, 2014
phillipriley.comswiki.wikispaces.net
22
2.
Nile
River
Sahara
Desert
Hudson
Bay
Appalachian
Mountains
Rocky
Mountains
Egypt
3.
4.
DRAFT
March 24, 2014
Cape
Horn
Andes
Mountains
Argentina
5.
Kangaroo
Tasmanian
Devil
Micronesia
Lhotse
K-2
Tibet
6.
Iberian
Peninsula
Balkan
Peninsula
Italy
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang mga katangi-tanging paglalarawan sa bawat kontinente?
2. Sa anong aspekto nagkakatulad o nagkakaiba ang mga kontinente?
3. Bakit mahalagang pag-aralan ang mga paglalarawan tungkol sa mga
kontinente ng daigdig?
23
DRAFT
March 24, 2014
Bundok
Everest
K-2
Kangchenjunga
Lhotse
Makalu
Cho Oyu
Dhaulagiri
Manaslu
Nanga Parbat
Annapurna
Lokasyon
Nepal/Tibet
Pakistan
Nepal/India
Nepal
Nepal/Tibet
Nepal/Tibet
Nepal
Nepal
Pakistan
Nepal
24
Lawak
(sa kilometro
kuwadrado)
Average
na lalim
(sa talampakan)
Pinakamalalim
na Bahagi
(sa talampakan)
Pacific Ocean
155,557,000
12,926
Atlantic Ocean
76,762,000
11,730
Indian Ocean
68,556,000
12,596
Southern Ocean
20,327,000
13,100
Arctic Ocean
14,056,000
3,407
DRAFT
March 24, 2014
Matatagpuan sa mga karagatan ang ilang pinakamalalim na bahagi ng
daigdig, pangunahin sa talaan ang Challenger Deep sa Mariana Trench na nasa
kanlurang bahagi ng Pacific Ocean. Iba pang malalim na trench Puerto Rico
Trench sa Atlantic Ocean, Java Trench sa Indian Ocean, at Eurasia Basin sa
Arctic Ocean.
Marami pang dagat na matatagpuan sa daigdig na kadalasang bahagyang
napaliligiran ng mga lupain. Pinakamalalaking dagat sa daigdig ang South China
Sea, Caribbean Sea, at Mediterranean Sea.
Mula sa Kasaysayan ng Daigdig ni Mateo et.al, edisyon 2012 (pp. 12-20)
25
disyerto
dagat,
look, golpo
ilog
DRAFT
March 24, 2014
phillipriley.comswiki.wikispaces.net
Anyong Lupa
Greenland
Madagascar
Borneo
Mt. Everest
Mt. Kilimanjaro
Sahara Desert
Himalayas Mountain Range
Andes Mountain Range
Appalachian Mountain Range
Tibetan Plateau
Scandanavian Peninsula
Arabian Peninsula
Anyong Tubig
Nile River
Amazon River
Yangtze River
South China Sea
Mediterranean Sea
Caribbean Sea
Bering Sea
Arabian Sea
Bay of Bengal
Hudson Bay
Gulf of Mexico
Persian Gulf
26
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang halimbawa ng mga anyong lupa at tubig na makikita sa mapa?
2. Bakit maiuugnay ang pamumuhay ng tao sa anyong lupa o tubig na
kanilang pinaninirahan?
3. Paano nakaaapekto ang mga anyong lupa at tubig sa pag-unlad ng
kabuhayan ng tao?
Gawain 8. The Map Dictates
Panuto: Gamit ang kasunod na mapa, kumpletuhin ang datos tungkol sa
heograpiya ng daigdig batay sa hinihingi ng sumusunod na mga pangungusap.
Lagyan ng bituin ang pitong kontinente ng daigdig.
Tukuyin ang tatlong malalaking pulo, dalawang kapuluan at isang
tangway.
Guhitan ng simbolong alon (
) ang limang karagatan ng daigdig.
Tukuyin ang uri ng klima ng mga rehiyong may simbolong KL.
Magbigay ng halimbawa ng partikular na yaman ng mga lugar na may
simbolong YL. .
Iguhit ang karaniwang hayop na makikita sa lugar na may simbolong H.
DRAFT
March 24, 2014
KL
YL
YL
YL
KL
YL
KL
H
Pinagkunan: phillipriley.comswiki.wikispaces.net
27
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang masasabi mo tungkol sa daigdig bilang isang planeta?
2. May epekto ba ang kalagayang pisikal ng daigdig sa mga organismo at
tao? Bakit mo ito nasabi?
3. Bakit mahalagang magkaroon ng kaalaman tungkol sa ating kapaligiran at
sa heograpiya ng daigdig sa pangkalahatan?
Pagkaraang pag-aralan ang pisikal na heograpiya ng daigdig, isunod
ang pagbibigay-tuon sa ikalawang sangay ng heograpiya ang heograpiyang
pantao. Simulan mo na.
DRAFT
March 24, 2014
Wika
Afro-Asiatic
Austronesian
1,221
5.55
Malaysia,
Marshall
Islands,
Mayotte, Micronesia, Myanmar,
Nauru, New Caledonia, New
Zealand, Niue, Northern Mariana
Islands, Palau, Papua
New
Guinea,
Philippines,
Samoa,
Solomon
Islands,
Suriname,
Taiwan, Thailand, Tokelau, Tonga,
Tuvalu, United States, Vanuatu,
Viet Nam, Wallis at Futuna
Afghanistan, Albania, Armenia,
Austria, Azerbaijan, Bangladesh,
Belarus, Belgium, Bosnia and
Herzegovina,
Brazil,
Bulgaria,
Canada, China, Croatia, Czech
Republic, Denmark, Fiji, Finland,
France,
Germany,
Greece,
Iceland, India, Iran, Iraq, Ireland,
Isle of Man, Israel, Italy, Latvia,
Lithuania, Luxembourg, Macedonia, Maldives, Myanmar, Nepal,
Netherlands,
Norway,
Oman,
Pakistan, Peru, Poland, Portugal,
Romania, Russian Federation,
Serbia, Slovakia, Slovenia, South
Africa, Spain, Sri Lanka, Suriname,
Sweden, Switzerland, Tajikistan,
Turkey, Ukraine, United Kingdom,
United States, Vatican State, at
Venezuela
Angola, Benin, Botswana, Burkina
Faso, Burundi, Cameroon, Central
African Republic, Chad, Comoros,
Congo, Cte dIvoire, Cuba,
Democratic Republic of the Congo,
Equatorial
Guinea,
Gabon,
Gambia, Ghana, Guinea, GuineaBissau, Kenya, Lesotho, Liberia,
Malawi,
Mali,
Mayotte,
Mozambique,
Namibia,
Niger,
Nigeria, Rwanda, Senegal, Sierra
Leone, Somalia, South Africa,
South Sudan, Sudan, Swaziland,
Tanzania, Togo, Uganda, Zambia,
at Zimbabwe
Bangladesh, Bhutan, China, India,
DRAFT
March 24, 2014
Indo-European
436
46.77
Niger-Congo
1,524
6.91
29
Sino-Tibetan
456
20.34
Kyrgyzstan,
Laos,
Myanmar,
Nepal, Pakistan, Thailand, at Viet
Nam
Pinagkunan: http://www.ethnologue.com/statistics/family
Relihiyon
Mabibigyang-kahulugan ang relihiyon bilang kalipunan ng mga paniniwala
at rituwal ng isang pangkat ng mga taong tungkol sa isang kinikilalang
makapangyarihang nilalang o Diyos. Nagmula ito sa salitang religare na
nangangahulugang buuin ang mga bahagi para maging magkakaugnay ang
kabuuan nito. Dahil sa mga paniniwalang nakapaloob sa sistema ng isang
relihiyon, ay nagiging batayan ito ng pagkilos ng tao sa kaniyang pang-arawaraw na pamumuhay.
Kahit ang ating mga ninuno ay mayroon nang sistema ng mga paniniwala
na nagsisilbing-gabay sa kanilang pamumuhay. Ngunit hindi ito katulad ng mga
relihiyon sa kasalukuyan na may organisado at sistematikong mga doktrina. Sa
kasaysayan ng daigdig, naging malaki ang bahaging ginampanan ng relihiyon sa
buhay ng tao, bilang indibidwal at kasapi ng isang lipunan. Naging malaking salik
ito sa pagtatag at pagbagsak ng mga kaharian, at pagkasawi ng maraming
buhay. Dahilan din ito ng pag-unlad at pag-iral ng mga kultura. Hanggang sa
kasalukuyan, nananatiling malaking bahagi ng buhay ng tao ang relihiyon.
Makikita sa pie graph ang mga pangunahing relihiyon sa daigdig at ang
bahagdan ng dami ng tagasunod ng mga ito.
DRAFT
March 24, 2014
Mga Pangunahing Relihiyon sa Daigdig
11.44%
Kristiyanismo
11.67%
31.59%
7.10%
Islam
Hinduismo
15%
23.20%
Budismo
non-religious
iba pa
Lahi/Pangkat-Etniko
Tila isang malaking mosaic ang daigdig dahil na rin sa maraming
natatanging paglalarawan at katangian ng mga naninirahan dito. Isang batayan
nito ang race o lahi na tumutukoy sa pagkakakilanlan ng isang pangkat ng mga
30
1. Ano ang ibig sabihin ng heograpiyang pantao? Ano ang pagkakaiba nito
sa pisikal na heograpiya?
2. Ano-ano ang saklaw ng heograpiyang pantao? Ipaliwanag ang bawat isa.
3. Bakit mahalagang pag-aralan ang heograpiyang pantao?
4. Paano nakaaapekto ang heograpiyang pantao sa pagkakakilanlan ng
indibiduwal o isang pangkat ng tao?
5. Paano magiging instrumento ang heograpiyang pantao sa pagkakaisa ng
mga tao sa daigdig?
DRAFT
March 24, 2014
Gawain 9. Crossword Puzzle
Buuin ang puzzle tungkol sa heograpiyang pantao sa pamamagitan ng
pagtukoy sa inilalarawan ng bawat bilang.
Pahalang
1. Kaluluwa ng kultura
3. Sistema ng mga paniniwala at rituwal
7. Pagkakakilanlang biyolohikal
ng pangkat ng tao
9. Pamilya ng wikang Filipino
10. Matandang relihiyong umunlad sa India
Pababa
2. Relihiyong may pinakamaraming tagasunod
4. Pamilya ng wikang may pinakamaraming
taong gumagamit
5. Salitang-ugat ng relihiyon
6. Salitang Greek ng mamamayan
8. Pangkat ng taong may iisang kultura at
pinagmulan
31
1
3
5
4
6
DRAFT
March 24, 2014
10
PAGNILAYAN/UNAWAIN
32
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong Tanong
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang kaugnayan ng mga impormasyon, simbolo, at bagay na makikita
sa kasuotan sa lahi, relihiyon, at wika ng napiling bansa?
2. Paano mailalarawan ang mga mamamayang naninirahan sa bansang
pinili ng iyong kapangkat?
3. Paano naipakita ang pagkakakilanlan ng mga mamamayan sa napiling
bansa batay sa gawain?
4. Bakit dapat pahalagahan ang heograpiyang pantao ng mga bansa?
5. Sa paanong paraan maipakikita ang paggalang sa ibang tao?
Rubric sa Pagmamarka ng Modelo ng Kultura
Deskripsiyon
Puntos
Wasto ang impormasyong nakasulat at mga
bagay o simbolong nakaguhit sa damit;
10
nakapaloob ang tatlo o higit pang konsepto ng
aralin
Disenyo
Malikhain ang gawang damit; angkop ang kulay
ng Kasuotan at laki ng mga nakasulat at nakaguhit sa damit;
10
malinaw ang mensahe batay sa disenyo
Mahusay ang isinagawang pagmomodelo sa
Pagmomodelo klase; akma ang kilos sa pangkat-etniko o
5
bansang kinakatawan ng modelo
Kabuuan
25
Pamantayan
Nilalaman
ng Kasuotan
DRAFT
March 24, 2014
Sa pagtatapos ng aralin na ito, sagutin ang tanong na nasa itaas ng
bagong Graffiti Wall. Pagkatapos ay muling balikan ang naunang Graffitti
Wall at paghambingin ang dalawang sagot.
Paano maipakikita ang pag-unawa sa kahalagahan ng mga
pamanang ipinagkaloob ng mga sinaunang kabihasnang
nagtagumpay sa hamong dulot ng kapaligiran nito?
34
ALAMIN
Bago tuluyang maglakbay sa panahon ng mga sinaunang tao, marapat na
baunin mo ang mga impormasyong dati mo nang alam. Makatutulong ito sa pag-unawa
sa paksang kasunod na pag-aaralang.
DRAFT
March 24, 2014
apoy
bato
kahoy
banga
buto ng
hayop
Pamprosesong Tanong
35
DRAFT
March 24, 2014
PAUNLARIN
Chimpanzee
Ape
sinasabing
pinagmulan
ng tao
Chimpanzee
pinapalagay na
pinakamalapit na
kaanak ng tao, ayon sa
mga siyentista
http://www.thejunglestore.com/ape
http://news.nationalgeographic.com/news/2012/
10/121026-australopithecus-afarensis-humanevolution-lucy-scapula-science/
http://en.wikipedia.org/wiki/Homo_erectus
Australopithecus
Australopithecine
tinatayang ninuno ng
makabagong tao; Ape
na may kakayahang
tumayo nang tuwid
Homo
Homo habilis,
Homo erectus, at
Homo sapiens
mga pangkat ng
homo species
Lucy pinakatanyag na
Australopithecus afarensis na
natuklasan ang mga labi noong 1974
36
DRAFT
March 24, 2014
Panahong Paleolitiko
37
Mga Tanyag
na Prehistorikong Tao
Ang Homo Sapiens ang pinakahuling species
na ebolusyon ng tao, ang Homo sapiens
Neanderthalensis (circa 200,000 - 30,000 taon BP).
Higit na malaki ang utak ng Homo sapiens kung
ihahambing sa mga naunang species kaya
nangangahulugan higit ang kanilang kakayahan sa
pamumuhay at paggawa ng kagamitan. May mga
patunay na may kaalaman ang Neanderthal sa
paglilibing samantalang ang Cro-Magnon ay lumikha
ng sining ng pagpipinta sa kuweba.
DRAFT
March 24, 2014
Homo Sapiens
Neanderthalensi
ttp://en.wikipedia.org/wiki/File:
Homo_sapiens_neanderthalensi
s.jpg
Cro-Magnon
http://en.wikipedia.org/wiki
/File:Cro-Magnon.jpg
38
DRAFT
March 24, 2014
Panahong Neolitiko
Teksto mula sa Kasaysayan ng Daigdig ni Mateo et.al, edisyon 2012 (pp. 12-20)
39
Panahon ng Tanso
Naging mabilis ang pagunlad ng tao dahil sa tanso
subalit patuloy pa rin ang
paggamit sa kagamitang yari
sa bato.
Nagsimulang gamitin ang
tanso noong 4000 B.C. sa
ilang lugar sa Asya, at 2000
B.C.E. sa Europe at 1500
B.C.E. naman sa Egypt
Nalinang na mabuti ang
paggawa at pagpapanday
ng mga kagamitang yari sa
tanso.
Panahon ng Bronse
Naging malawakan na noon
ang paggamit ng bronse nang
matuklasan ang panibagong
paraan ng pagpapatigas dito
Pinaghalo ang tanso at lata
(tin) upang makagawa ng higit
na matigas na bagay
Ibat ibang kagamitan at armas
ang nagagawa mula sa tanso
tulad ng espada, palakol,
kutsilyo, punyal, martilyo,
pana, at sibat
Sa panahong ito natutong
makipagkalakalan ang mga tao
sa mga karatig-pook
DRAFT
March 24, 2014
Panahon ng Metal
Panahon ng Bakal
Natuklasan ang bakal ng mga
Hittite, isang pangkat ng IndoEuropeo na nanirahan sa
Kanlurang Asya dakong 1500
B.C.E.
Natutuhan nilang magtunaw at
magpanday ng bakal.
Matagal nilang pinanatiling
lihim ang pagtutunaw at
pagpapanday ng bakal.
Nang lumaon, lumaganap ang
paggamit ng bakal sa iba
pang kaharian.
DRAFT
March 24, 2014
@Mga Kagamitan/Tuklas
______Tweet:________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________
Komento
Pamprosesong Tanong
41
1.
1.
1.
2.
2.
3.
3.
2.
3.
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong Tanong
42
Paggamit ng apoy
__________________________________
__________________________________
__________________________________
_________
Pagsasaka
__________________________________
__________________________________
__________________________________
_________
Pag-iimbak ng labis
na pagkain
__________________________________
__________________________________
__________________________________
_________
Paggamit ng mga
pinatulis na bato
__________________________________
__________________________________
__________________________________
_________
Paggamit ng mga
kasangkapang metal
__________________________________
__________________________________
__________________________________
_________
DRAFT
March 24, 2014
Pagtatayo ng mga
permanenteng tirahan
__________________________________
__________________________________
__________________________________
_________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
_________
43
Pamantayan
Pamprosesong Tanong
1. Gaano kahalaga ang mga pag-unlad na naganap noong sinaunang
panahon?
2. Paano hinubog ng mga pagbabagong ito ang kasalukuyang
pamumuhay ng tao?
3. Sa iyong palagay, alin sa mga pagbabago sa pamumuhay ng tao ang
may pinakamalaking epekto sa kasalukuyan?
DRAFT
March 24, 2014
Sa pagkakataong ito, muling balikan ang iyong I-R-F Chart. Muling
sagutin ang tanong na nasa itaas ng chart. Isulat ito sa ikalawang kolum, sa
Refined Idea. Bunga ng mga bagong kaalamang natutuhan mo mula sa
pagbabasa ng mahahalagang teksto at pagsagot sa mga gawaing
nagpayabong ng iyong kaalaman, maiwawasto mo ngayon ang mga konsepto
sa Initial Idea.
PAGNILAYAN/UNAWAIN
Sa puntong ito, mayabong na ang iyong kaalaman tungkol sa paksa. Higit
pang palalalimin at patatatagin sa bahaging ito ang iyong kaalaman sa
pamamagitan ng kritikal at malikhaing pag-iisip. Isang hamon para sa iyo na
makabuo ng mga konsepto at makapagbahagi ng iyong kaalaman sa pangkatang
gawain sa bahaging ito.
kaalaman sa pangkatang gawain sa bahaging ito.
44
Task Card
Kabilang ka sa pangkat ng mga archaeologist mula sa ibat ibang
bahagi ng daigdig na kasalukuyang naghuhukay sa Catal Hyk.
Nakapaloob sa task card na ito ang ilang artifact na natagpuan ng inyong
pangkat sa nasabing lugar.
Ang Iyong Misyon
Gamit ang Artifact Analysis Worksheet#1, suriin ang bawat artifact
na nahukay sa Catal Hyk. Tingnan ang pisikal na katangian, gamit, at
kahalagahan ng mga artifact na ito.
Kaligirang Impormasyon
Ang Catal Hyk sa kasalukuyan ay isang lugar sa Turkey.
Sinasabing umunlad ang sinaunang pamayanan na ito 9000 taon na ang
nakararaan. Ang lugar na ito ay may lawak na 32 acres o halos 24
football fields. Malapit ang Catal Hyk sa pampang ng Ilog Carsamba.
DRAFT
March 24, 2014
Artifact Analysis Worksheet #1
1. Ano ang artifact? Ilarawan ang mga
katangian nito?
______________________________
______________________________
2. Sa iyong palagay, ano ang gamit nito
noong sinaunang panahon?
______________________________
______________________________
3. Bakit mahalaga ang artifact na ito sa
kasalukuyang panahon?
______________________________
______________________________
4. Ano ang nais ipahiwatig ng artifact na
ito tungkol sa Catal Hyk?
______________________________
______________________________
45
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang kaugnayan ng mga artifact sa pagtukoy sa kultura ng mga
taong nabuhay sa Catal Hyk?
2. Ano ang mga patunay na ang Catal Hyk ay lumitaw noong
panahong Neolitiko?
3. Ano ang kongklusyong mabubuo batay sa paghahambing ng buhay
sa Catal Hyk at sa kasalukuyang pamumuhay?
Rubric sa Pagmamarka ng Archaeologist at Work
Pamantayan
Paglalarawan
Puntos
Artifact
Analysis
Worksheet
#1
Artifact
Analysis
Worksheet
#2
10
DRAFT
March 24, 2014
Pag-uulat
10
25
46
ARTIFACTS
Mural Painting
Imahe mula kay Prof. Michael Fuller, St.
Louis Community College
http://users.stlcc.edu/mfuller/catalhuyuk.html
.
Isang Pigurin
Imahe mula kay Prof. Michael Fuller, St. Louis
Community College
http://users.stlcc.edu/mfuller/catalhuyuk.html.
DRAFT
March 24, 2014
Imahe mula kay Prof. Michael Fuller, St. Louis
Community College
http://users.stlcc.edu/mfuller/catalhuyuk.html.
47
DRAFT
March 24, 2014
Aralin 3: Mga Sinaunang Kabihasnan sa Daigdig
ALAMIN
Masdan ang tatlong picture frame at pansining walang laman ang bawat
isa.Tatawag ang guro ng tatlong mag-aaral na guguhit ng mga salitang ipapaloob
sa bawat frame. Isulat sa papel ang natatanging salitang inilalarawan ng mga
guhit.
K
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang salitang mabubuo sa itaas ng mga frame?
2. Batay sa mga guhit na nasa loob ng tatlong frame, ano ang iyong
pagkakaunawa sa salitang kabihasnan?
48
DRAFT
March 24, 2014
PAUNLARIN
a.
49
b. Pansinin ang blank concept map. Punan ito ng mga salitang may
kaugnayan sa kabihasnan.
c. Batay sa nabuong concept map, ano ang iyong sariling
pagpapakahulugan ng salitang kabihasnan?
d. Pag-aralan ang mga larawan at sagutin ang mga pampropsesong tanong.
DRAFT
March 24, 2014
http://revphil2011.wordpress.com/2011/07/28/fighting-for-the-crown/
Larawan ng Hieroglyphics
http://depositphotos.com/4400538/stock-photo-Ancient-egypthieroglyphics-on-wall.html
/
http://www.fishfarming.com/tilapia.html
http://forum.philboxing.com/viewtopic.php?f=8&t=110850&p=281814
0
http://listdose.com/top-10-inventions-that-changed-human-livesforever/
/
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang sinisimbolo ng korona ng hari? Bakit mahalaga ang
bahaging ginampanan ng mga pinuno at batas sa isang sinaunang
pamayanan?
2. Ano ang kahulugan ng larawan ng isda at palay sa aspektong
pangkabuhayan ng mga sinaunang tao? Bakit mahalaga ang
aktibong kalakalan sa pagtaguyod ng kabihasnan?
3. Paano nagsimula ang sistema ng pagsulat ng mga sinaunang tao?
4. Ano ang kahalagahan ng sistema ng pagsulat sa isang
pamayanan?
50
Impluwensiya ng Heograpiya
sa Pag-unlad ng mga Sinaunang Kabihasnan
Pagmasdan ang mapa ng daigdig. Tukuyin ang mga kontinente nito.
Lagyan ang mapa ng bituin (
) na kumakatawan sa kinaroroonan ng mga
sinaunang kabihasnan sa daigdig.
DRAFT
March 24, 2014
phillipriley.comswiki.wikispaces.net
Mesopotamia (Iraq)
Huang Ho (China)
Egypt
51
DRAFT
March 24, 2014
52
DRAFT
March 24, 2014
Heograpiya ng Lambak ng Indus
Ang mga lungsod ng Harappa at Mohenjo-Daro sa lambak ng Indus ang
pinakabagong tuklas na mga sinaunang
sentrong kabihasnan sa kasalukuyang
panahon. Natagpuan ng mga arkeologo
ang mga labi ng dalawang lungsod
noong 1920 ang mga lugar na ito.
Gayon din ang lipunang nabuo rito, ay
kasabay halos ng pagsisimula ng Sumer
noong 3000 B.C.E.
Mas malawak ang lupain sa Indus
kung ihahambing sa sinaunang Egypt at
Mesopotamia. Sakop nito ang malaking
bahagi ng hilagang-kanluran ng dating
India, at ang kinaroroonan ng lupaing
Pakistan sa kasalukuyan. Ang mga
lungsod na itio ay nagsimulang humina
at bumagsak noong ikalawang milenyo
B.C.E. Sa kasalukuya, tinatayang
mahigit 1000 lungsod at pamayanan ang
matatagpuan dito partikular sa rehiyon
Mapa ng Indus Valley
ng Indus River sa Pakistan.
http://www.mapsofindia.com/history/indus-valleycivilization.html
53
DRAFT
March 24, 2014
Ang kabihasnang umusbong sa China ay itinuturing na pinakamatandang
kabihasnang nananatili sa buong daigdig hanggang sa kasalukuyan. Nag-ugat
ito halos apat na milenyo na ang nakalilipas. Noon pa man, mithiin na ng mga
Tsino ang pagkakaroon ng mahusay na pamamahala.. Ang pagkakaroon ng mga
ideolohiyang suportado ng estado, partikular ang Confucianism at Taoism, ay
lalo pang nagpatatag sa kabihasnang Tsino. Sa aspektong politikal, halinhinang
nakaranas ang China ng pagkakaisa at pagkakawatak-watak. Ang mga
pangyayaring ito ang humubog sa kultura at mamamayan ng bansa hanggang sa
makabagong panahon.
Heograpiya ng Ilog Huang Ho
Tulad ng Mesopotamia at
India, ang kabihasnan sa China
ay umusbong sa tabing-ilog
malapit sa Yellow River o Huang
Ho. Ang ilog na ito ay
nagmumula sa kabundukan ng
kanlurang China at may habang
halos 3000 milya. Dumadaloy ito
patungong Yellow Sea. Ang
dinaraanan nito ay nagpabagobago nang makailang ulit sa
mahabang Ito ay dumadaloy
patungo sa Yellow Sea. Ang
dinaraanan nito ay nagpabagobago nang makailang ulit sa
mahabang
panahon
at
http://history.howstuffworks.com/asian-history/history-of-china.htm
54
DRAFT
March 24, 2014
Heograpiya ng Egypt
Sa pag-unawa sa heograpiya ng sinaunang Egypt, mahalagang tandaang
ang tinutukoy na Lower Egypt ay nasa bahaging hilaga ng lupain o kung saan
ang Ilog Nile ay dumadaloy patungong Mediterranean Sea. Samantala, ang
Upper Egypt ay nasa bahaging katimugan mula sa Libyan Desert hanggang sa
Abu Simbel. Ang Nile River na may 4160 milya o 6694 kilometro ang haba ay
dumadaloy mula katimugan patungong hilaga.
55
Noon
pa
mang
unang
panahon, ang Egypt ay tinawag na
bilang The Gift of the Nile dahil kung
wala ang ilog na ito, ang buong
lupain nito ay magiging isang
disyerto. Tila hinihiwa ng ilog na ito
ang bahaging hilagang-silangan ng
disyerto ng Africa. Dati-rati, ang
malakas na pag-ulan sa lugar na
pinagmumulan ng Nile ay nagdudulot
ng pag-apaw ng ilog tuwing Hulyo
bawat
taon.
Ang
pagbahang
idinudulot ng Nile ay nahinto lamang
noong 1970 nang maitayo ang
Aswan
High
Dam
upang
makapagbigay ng elektrisidad at
maisaayos ang suplay ng tubig.
Sa Panahong Neolitiko, ang
taunang pag-apaw ng Nile ay
nagbigay-daan upang makapagtanim
ang mga magsasaka sa lambak-ilog.
Mapa ng Egypt
Ang tubig-baha ay nagdudulot ng
http://egypt-trade.wikidot.com/
halumigmig sa tuyong lupain at nagiiwan ng matabang lupain na mainam para sa pagtatanim. Ang mga magsasaka
ay kaagad nagtatanim sa pagbaba ng tubig-baha. Ang putik na dala ng ilog ay
unti-unting naiipon sa bunganga ng Nile sa hilaga upang maging latiang
tinatawag na delta. Ang lugar na ito ay nagging tahanan ng mga ibon at hayop.
Maaari ring gamitin ang tubig mula rito para sa mga lupang sakahan.
Upang maparami ang kanilang maaaring itanim bawat taon, ang mga
sinaunang Egyptian ay gumagawa ng mga imbakan ng tubig at naghukay ng
mga kanal upang padaluyin ang tubig sa kanilang mga lupang sinasaka. Ang
ganitong mga proyekto ay nangangailangan ng malaking bilang ng mga
manggagawa, sapat na teknolohiya, at maayos na mga plano. Ang pagtataya ng
panahon kung kailan magaganap ang mga pagbaha ay naisakatuparan din sa
mga panahong ito.
Maliban sa kahalagahan nito sa pagsasaka, ang Nile ay nagsilbing
mahusay na ruta sa paglalakbay noong mga panahong iyon. Nagawa nitong
mapag-ugnay ang mga pamayanang matatagpuan malapit sa pampang ng ilog.
Ang pagkakaroon ng mga disyerto sa silangan at kanlurang bahagi ng ilog ay
nakapagbigay ng kaligtasan sa Egypt sapagkat nahahadlangan nito ang mga
pagsalakay. Dahil dito, ang mga tao ay nagawang makapamuhay nang
mapayapa at masagana sa loob ng mahabang panahon.
DRAFT
March 24, 2014
56
DRAFT
March 24, 2014
Sa lupaing ito, ang malaking pagkakaiba sa elebasyon ng lupa at dalas ng
pag-ulan ay nagdudulot ng mga uri ng klima at ekolohiya sa ibat ibang bahagi ng
rehiyon. Pabago-bago ang panahon sa rehiyong ito.Dito naitatag ang unang
paninirahan ng tao at isa ito sa mga lugar na unang pinag-usbungan ng
agrikultura, tulad ng Kanlurang Asya at China. Sa kasalukuyang panahon, may
malaking populasyon ang rehiyong ito.
Mula sa Kasaysayan ng Daigdig ni Mateo et.al, edisyon 2012
57
DRAFT
March 24, 2014
Egypt
Tsino
Indus
Mesoamerica
Mesopotamia
Pamprosesong Tanong
58
Geography Checklist
Kabihasnan:
Katangiang Heograpikal:
DRAFT
March 24, 2014
Magtala ng 5 hanggang 10 katangiang heograpikal
ng kabihasnang nakatalaga sa pangkat.
Geography Checklist
Kabihasnan:
Katangiang Heograpikal:
1
2
3
DRAFT
March 24, 2014
Mga Sinaunang Kabihasnan sa Daigdig
Ziggurat
http://www.biblearchaeology.info/ziggurats.htm
60
Sargon I
http://en.wikipedia.org/wiki/Sarg
on_of_Akkad
DRAFT
March 24, 2014
Babylonian (1792-1595 B.C.E.)
Code of Hammurabi
http://en.wikipedia.org/wiki/Fil
e:Code-de-Hammurabi-1.jpg
61
Ashurbanipal
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Ki
nadshburn.JPG
DRAFT
March 24, 2014
Chaldean (612-539 B.C.E.)
Hanging Gardens
http://en.wikipedia.org/wik
i/File:Hanging_Gardens_of_
Babylon.jpg
62
DRAFT
March 24, 2014
Cyrus the Great
http://en.wikipedia.org/wiki
/Cyrus_the_great
63
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong Tanong
1.
2.
3.
4.
64
Natuklasan ang
dalawang lungsod na ito
sa lambak Indus at
tinatayang umusbong ito
noong 2700 B.C.E.
Sinasabing ang mga
Dravidian ang bumuo ng
kabihasnang Indus.
Planado at malalapad
ang mga kalsada nito.
Ang mga gusali ay hugis
parisukat at ang mga
kabahayan ay may
malalawak na espasyo.
DRAFT
March 24, 2014
Harappa
Matatagpuan sa kasalukuyang
Punjab na bahagi ng Pakistan.
May 350 milya ang layo nito
mula sa Mohenjo Daro pahilaga.
http://www.thenagain.info/webc
hron/india/harappa.html
Ang pagkakaroon ng
mga palikuran ng mga
kabahayan ay itinuturing
na kauna-unahang
paggamit sa
kasaysayan ng
sistemang alkantarilya o
sewerage system.
Mohenjo-Daro
http://upload.wikimedia.org/wik
ipedia/commons/thumb/d/da/Mo
henjo-daro-2010.jpg/320pxMohenjo-daro-2010.jpg
65
DRAFT
March 24, 2014
Narating ng mga Dravidian ang tugatog ng kanilang kabihasnan noong
2000 B.C.E. subalit matapos ang isang milenyong pamamayani sa Indus, ang
kabihasnan at kulturang umusbong dito ay nagsimulang humina at bumagsak.
May ibat ibang paliwanag ukol sa pagtatapos ng kabihasnang Indus. May
nagsasabing bunga ito ng pagkaubos ng mga puno, mga labis na pagbaha, at
pagbabago sa klima. Maaari rin daw nagkaroon ng lindol o pagsabog ng bulkan.
66
DRAFT
March 24, 2014
67
Brahmin
kaparian
Ksatriya
mandirigma
DRAFT
March 24, 2014
Vaisya
mangangalakal, artisan,
magsasakang may lupa
Sudra
magsasakang walang sariling lupa, Dravidian,
inapo ng Aryan na nakapag-asawa ng hindi Aryan
Pariah
Naglilinis ng kalsada, nagsusunog ng mga patay,
nagbibitay sa mga kriminal
Sistemang Caste
68
DRAFT
March 24, 2014
B. Itala sa unang kolum ng tsart ang mga ambag ng kabihasnang Indus at
Panahong Vedic. Sa pangalawang kolum, itala ang kapakinabangan nito
sa kasalukuyan.
Ambag ng Kabihasnan
Kapakinabangan Ngayon
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang dalawang lungsod na umunlad sa lambak-ilog ng Indus?
Ilarawan ang mga ito.
2. Paano mailalarawan ang pamumuhay ng mga tao sa panahong Vedic?
3. Ano ang iyong opinion tungkol sa pagpapangkat-pangkat ng mga tao sa
India batay sa sistemang Caste? Ipaliwanag ang sagot.
69
DRAFT
March 24, 2014
Imperyong Maurya
Pagkatatag
Noong 322 B.C.E., nasakop ni
Chandragupta Maurya ang dating
kaharian ng Magadha at tinungo ang
mga naiwang lupain ni Alexander.
Sakop ng imperyo ang hilagang India
at bahagi ng kasalukuyang
Afghanistan.
Mahahalagang Pangyayari
Ang kabisera ay nanatili sa
Pataliputra.
Tagapayo ni Chandragupta
Maurya si Kautilya, ang may
akda ng Arthasastra.
Naglalaman ito ng mga
kaisipan hinggil sa
pangangasiwa .at
estratehiyang politikal.
DRAFT
March 24, 2014
Lions of Sarnath
http://en.wikipedia.org/wiki/Emblem_of_India
Pagbagsak
Nagsimulang humiwalay sa imperyo ang
ilang mga estadong malayo sa kabisera. Sa
pagbagsak ng Imperyong Maurya noong
ikalawang siglo B.C.E. nagtagisan ng
kapangyarihan ang mga estado ng India. Sa
sumunod na limang siglo, ang hilaga at
gitnang India ay nahati sa maliliit na kaharian
at estado.
71
Imperyong Gupta
Pagkatatag
Mahahalagang Pangyayari
Chandragupta II (Circa
376-415 C.E.).Nakontrol uli
ang hilagang India.Muli, ang
kabisera ng imperyo ay
nasa Pataliputra.
Itinuturing itong panahong
klasikal ng India.
DRAFT
March 24, 2014
Si Reyna
Kumaradevi
at
Chandragupta
I
http://en.wikiped
ia.org/wiki/File:
Queen_Kumarad
evi_and_King_C
handragupta_I_o
n_a_coin_of_thei
r_son_Samudrag
upta_350_380_C
E.jpg
Pagbagsak
Sa pagsapit ng ikaanim na siglo C.E.,
nagsimulang humina at bumagsak ang
Gupta sa kamay ng panibagong
mananakop, ang mga White Hun, na
maaaring mga Iranian o Turk mula sa
Gitnang Asya.
72
Imperyong Mogul
Pagkatatag
Itinatag ang Mogul nang masakop ni
Babur ang hilagang India at Delhi
noong 1526.
Mahahalagang
Pangyayari
Narating ng imperyo ang
tugatog ng kapangyarihan
sa ilalim ni Akbar na
namuno sa kabuuan ng
hilagang India mula 1556
hanggang 1605.
Nagpatupad
siya
ng
kalayaan
sa
pananampalataya
at
makatarungang
pangangasiwa.
DRAFT
March 24, 2014
Taj Mahal
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Taj_Mahal_2
012.jpg
Pagbagsak
Sa pagsapit ng ikaanim na siglo C.E.,
nagsimulang humina at bumagsak
ang Gupta sa kamay ng panibagong
mananakop,ang mga White Hun, na
maaaring mga Iranian o Turk mula sa
Gitnang Asya
73
Maurya
Gupta
Mogul
DRAFT
March 24, 2014
Datos:
Datos:
Datos:
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Pinuno:
Pinuno:
Pinuno:
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Aral na Natutuhan:
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang naging kontribusyon ng mga pinuno sa pag-unlad ng kanilang
imperyo?
2. Paano bumagsak ang mga naturang imperyo sa Timog Asya?
74
DRAFT
March 24, 2014
Shang
Oracle bone
http://en.wikipedia.org/wiki/
File:Orakelknochen.JPG
Zhou o Chou
(1045 B.C.E.- 221 B.C.E.)
Confucius
http://en.wikipedia.org/wiki/
File:Confucius_Tang_Dynas
ty.jpg
75
Qin o Chin
(221 B.C.E. - 206 B.C.E.)
Great Wall
http://en.wikipedia.org/wiki/
File:The_Great_Wall_of_Ch
ina_at_Jinshanling.jpg
.jpg
DRAFT
March 24, 2014
Humina ang dinastiya nang mamatay si Shih Huangdi
at napalitan ng dinastiyang Han nang mag-alsa si Lui
Bang.
Han
Sui
(589 C.E. - 618 C.E.)
76
Tang
DRAFT
March 24, 2014
Ibinalik ang civil service examination system na naging
mahalaga sa pagpili ng opisyal ng pamahalaan. Ang
pagsusulit na ito ay unang ginamit sa panahong Han
subalit pinagbuti pa sa panahong Tang.
Song
(960 C.E. - 1127 C.E.)
77
Yuan
(1279 - 1368)
DRAFT
March 24, 2014
Pinabagsak ang dinastiya ng mga pag-aalsa na ang isa
ay pinamunuan ni Zhu Yuanzhang at itinatag ang
dinastiyang Ming.
Ming
(1368 - 1644)
Forbidden City
http://en.wikipedia.org/wiki
/File:Forbidden_City_Cour
tyard.jpg
78
Qing o Ching
(1644 - 1911)
DRAFT
March 24, 2014
Mapa ng China sa ilalim ng
Qing
http://www.inquirer.net/
79
Mga Dinastiya
Chou
Ming
Qing Shang
Sui Tang Yuan
DRAFT
March 24, 2014
Mga Tauhan
Zheng He
Confucius
Kublai Khan
Shih Huangdi
Mga Ambag
Kabihasnang Egyptian
Ang sinaunang kasaysayan ng Egypt ay kadalasang hinahati sa mga
panahong batay sa dinastiya ng naghaharing pharaoh. Ang pharaoh ang
tumayong pinuno at hari ng sinaunang Egypt at itinuring ding isang diyos na
taglay ang mga lihim ng langit at lupa. Para sa mga pharaoh, sila ang
tagapagtanggol sa kanilang nasasakupan. Sa pangkalahatan, maituturing na
kontrolado ng isang pharaoh ang lahat ng aspekto ng pamumuhay ng mga
sinaunang Egyptian. Kabilang sa kaniyang mga tungkulin ang pagsasaayos ng
mga irigasyon, pagkontrol sa kalakalan, pagtatakda ng mga batas, pagpapanatili
ng hukbo, at pagtiyak sa kaayusan ng Egypt.
Ang mga iskolar na nag-aaral sa kasaysayan ng Egypt ay tinatawag na
mga Egyptologist. Batay sa ilang tala, mahahati ang kronolohiya ng kasaysayan
ng Egypt sa sumusunod na pagpapanahon:
DRAFT
March 24, 2014
1
Pre-dynastic Period
Old Kingdom
Nauna sa Panahon
ng mga Dinastiya
Panahon ng mga Unang
Dinastiya
Matandang Kaharian
First Intermediate
Period
Unang Intermedyang
Panahon
Middle Kingdom
Gitnang Kaharian
Second Intermediate
Period
Ikalawang Intermedyang
Panahon
New Kingdom
Bagong Kaharian
Third Intermediate
Period
Ikatlong Intermedyang
Panahon
Late Period
Huling Panahon
Nauna sa
3100 B.C.E.
Una at Ikalawang Dinastiya
(circa 3100-2670 B.C.E.)
Ikatlo hanggang Ikaanim
na Dinastiya
(circa 2670-2150 B.C.E.)
Ikapito hanggang Ika-11
Dinastiya
(circa 2150-2040 B.C.E.)
Ika-12 at Ika-13 Dinastiya
(circa 2040-1650 B.C.E.)
Ika-14 hanggang Ika-17
Dinastiya
(circa 1650-1550 B.C.E.)
Ika-18 hanggang Ika-20
Dinastiya
(circa 1550-1070 B.C.E.)
Ika-21 hanggang Ika-25
Dinastiya
(circa 1070-664 B.C.E.)
Ika-26 hanggang Ika-31
Dinastiya
(circa 664-330 B.C.E.)
3
2
hieroglyphics
nome
nomarch
DRAFT
March 24, 2014
Tungkol saan ang larawan?
________________________________
Picture of
Hieroglyphics
http://en.wikipedia.org/wi
ki/Hieroglyphics
Lower Egypt
Menes
Memphis
82
Picture of Menes
wearing two crowns
DRAFT
March 24, 2014
http://www.markville.ss.yrdsb.edu.on.ca/projects/classof2007/16chong/don
nelly/Egypt%20Web%20Site/donnellyegyptfacts.html
Matandang Kaharian
Great Pyramid
Khufu
Seven Wonders
Pepi II
DRAFT
March 24, 2014
Anong estruktura ang nasa larawan?
________________________________
Picture of Great
Pyramid at Giza
http://en.wikipedia.org/wi
ki/gizapyramid
Gitnang Panahon
Mentuhotep I
Itjtawy
Amenemhet II
Hyksos
84
DRAFT
March 24, 2014
Ikalawang Intermedyang Panahon
Nagpatuloy ang pamamahala ng mga Ika-13 at Ika-14 na Dinastiya sa
alinman sa dalawang lugar, sa Itjtawy o sa Thebes. Subalit nang lumaon,
nagsimulang humina ang kanilang kontrol sa lupain. Ayon sa mga tala, ang Ika13 Dinastiya ay nagkaroon ng 57 hari. Ito ay nagpapahiwatig ng kawalan ng
kapanatagan at katatagan sa pamamahala. Ang Ika-15 Dinastiya ay
nangingibabaw sa isang bahaging Nile Delta. Ang naging pangunahing banta sa
mga pharaoh ng Thebes ay ang Ika-16 na Dinastiya na tinatawag ding Dinastiya
ng Great Hyksos na namayani sa Avaris. Nagawang palawigin ng mga pinuno
rito ang kanilang kapangyarihan hanggang sa katimugang bahagi na umaabot sa
Thebes. Ang pangingibabaw ng dinastiya ng mga Hyksos ay natapos sa pagusbong ng Ika-17 Dinastiya. Nagawang mapatalsik ng mga pinuno nito ang mga
Hyksos mula sa Egypt.
85
Picture of Hyksos
http://en.wikipedia.org/wiki/File
:Ibscha.jpg
3
4
DRAFT
March 24, 2014
Bagong Kaharian
86
DRAFT
March 24, 2014
Ano ang nais ipahiwatig ng mapa?
_________________________________
Map of Egypt
Empire during New
Kingdom
http://en.wikipedia.org/wi
ki/File:Egypt_1450_BC.svg
3
4
Huling Panahon
Psammetichus
Cleopatra VII
87
DRAFT
March 24, 2014
Mula sa Kasaysayan ng Daigdig ni Mateo et. al (2012), pp. 75-82
Picture of Cleopatra
http://en.wikipedia.org/wi
ki/File:Kleopatra-VII.-AltesMuseum-Berlin1.jpg
88
Kabihasnang Egyptian
1. Tauhan
8. Tauhan
2. Bagay
7. Bagay
3. Panahon
4. Tauhan
5. Tauhan
6. Panahon
DRAFT
March 24, 2014
1. Nagpagawa ng Great Pyramid na pinakamalaki sa buong daigdig
2. Sistema ng pagsulat ng mga sinaunang Egyptian
3. Itinuring bilang Empire Age at pinakadakila sa kasaysayan ng sinaunang
Egypt
4. Kinilalang isa sa mahuhusay na babaing pinuno ng sinaunang Egypt
5. Napag-isa sa kaniyang paghahari ang Upper Egypt at Lower Egypt
6. Nagsimula sa Ikatlong Dinastiya ng Egypt at panahon ng pagtayo ng mga
pyramid sa Egypt
7. Nagsilbing mga bantayog ng kapangyarihan ng mga pharaoh at naging
libingan ng mga ito
8. Lumagda sa kauna-unahang kasunduang pangkapayapaan sa hari ng mga
Hititte
Pamprosesong Tanong
1. Anong kabihasnan ang umunlad sa Africa?
2. Ano ang pagkakatulad at pagkakaiba ng kabihasnang Egyptian sa mga
kabihasnang umunlad sa Mesopotamia?
3. Paano mailalarawan ang pamumuhay ng mga sinaunang Egyptian?
4. Sino ang mga naging pinuno ng Egypt? Ano ang kanilang naging papel sa
paghubog ng kabihasnan sa Egypt?
5. Anong kongklusyon ang iyong mabubuo sa kabihasnang Egyptian?
Hindi lamang sa mga kontinente ng Asya at Africa nakapagtatag ng mga
sinaunang kabihasnan sa daigdig, kundi maging sa kontinente ng America,
partikular sa Mesoamerica ang mga Olmec at Teotihuacan.
89
DRAFT
March 24, 2014
Ang mga Olmec
labi ng kanilang panahon. Ang mga likhang ito at maging ang paniniwalang
Olmec ay may malaking impluwensiya sa kultura ng mga sumunod na
kabihasnan, tulad ng Maya at Aztec.
Kulturang Olmec
Larong
Pok-a-tok
Ang rituwal ukol sa kanilang
paniniwala ay mahalaga sa
pamumuhay ng mga Olmec. Sila
ay may panrituwal na larong
tinatawag na pok-a-tok na tila
kahalintulad ng larong basketbol,
subalit ang mga manlalaro ay hindi
maaaring gumamit ng kanilang
kamay upang hawakan ang bolang
yari sa goma. Sa halip, gamit ang
mga siko at baywang, tinatangka
ng mga manlalaro na ihulog at
ipasok ang bola sa isang maliit na
ring na gawa sa bato at nakalagay
sa isang mataas na pader.
Pinaniniwalaan ng mga arkeologo
na ang ilang mga manlalaro ay
ginagawang sakripisyo matapos
ang nasabing laro. Nang lumaon,
ito ay nilaro sa ibat ibang sentro
sa buong Mesoamerica.
DRAFT
March 24, 2014
Hayop na jaguar
Dalawa sa sentrong Olmec ay ang San Lorenzo at ang La Venta. Ang mga lugar
na ito ay mga sentrong pangkalakalan kung saan ang mga produktong mineral
tulad ng jade, obsidian, at serpentine ay nagmumula pa sa malalayong lugar
tulad ng Costa Rica.
Katulad ng iba pang kulturang umusbong sa America, ang kabihasnang
Olmec ay humina at bumagsak. Sinasabing sila ay maaaring makihalubilo sa iba
pang mga pangkat na sumakop sa kanila. Gayunpaman, ang mga sinaunang
taong sumunod sa kanila ay nagawang maitatag ang dakilang lungsod ng
Teotihuacan.
91
DRAFT
March 24, 2014
Teotihuacan
(250 B.C.E.-650 C.E.)
92
Paano nagsimula
ang kasaysayan ng
kabihasnang ito?
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong Tanong
93
Mesopotamia
Mesomerica
Egypt
Sinaunang
Kabihasnan
Indus
Tsino
DRAFT
March 24, 2014
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
DRAFT
March 24, 2014
5. Pumili ng dalawang kapangkat na mag-uulat sa klase ng nabuong
pathway diagram.
6. Isaalang-alang ang mga pamantayan sa pagmamarka, gamit ang
sumusunod na rubric.
95
DRAFT
March 24, 2014
1. Ano ang mahalagang katangian ng napiling pinuno?
2. Bakit siya naging tanyag sa kasaysayan?
3. Maipagmamalaki ba ng inyong pangkat ang piniling pinuno?
Ipaliwanag.
4. Para sa iyo, ano ang pinakamahalagang katangiang dapat taglayin ng
isang pinuno? Ipaliwanag.
Bibigyan ng marka ang ginawang estatwa gamit ang kasunod na rubric.
Rubric sa Pagmamarka ng Gallery of Ancient Rulers
Pamantayan
Paglalarawan
Puntos
Gawang
Angkop ang estatwa bilang kinatawan ng
Estatwa
piniling pinuno ng pangkat; wasto ang mga
10
simbolo at datos na ikinabit sa estatwa
Mahusay na ipinakilala ang nakatalagang
Pag-uulat
pinuno batay sa estatwa; naglahad nang higit
8
sa tatlong impormasyon tungkol sa nasabing
pinuno
Natatangi ang pagkakabuo ng estatwa;
Orihinalidad gumamit ng mga akmang disenyo upang
7
maging makatotohanan ang hitsura
Kabuuan
25
aspekto. Hindi natin napapansin subalit ang ilang mga bagay na ating ginagamit
araw-araw ay maaaring mag-ugat sa malayong nakaraan. Gayundin, ang
kasaysayan ng ibat ibang kaisipan, pilosopiya, at relihiyon sa kasalukuyan ay
maaaring tuntunin sa mga sinaunang kabihasnang ito. Bilang mag-aaral ng
kasaysayan, ikaw ba ay may nalalamang ambag o kontribusyong nagmula sa
mga sinaunang kabihasnan na kanilang ipinamana sa kasalukuyang panahon?
Mesopotamia
Ang ziggurat ay estruktura kung
saan pinaparangalan at
sinasamba ang diyos o patron
ng isang lungsod. Sentro rin ng
pamayanan ang ziggurat.
DRAFT
March 24, 2014
Ang katipunan ng
mga batas ni
Hammurabi, na
mas kilala bilang
Code of
Hammurabi, ay
isang
napakahalagang
ambag. Ito ay
naglalaman ng
282 batas na
pumapaksa sa
halos lahat na
aspekto ng arawaraw na buhay sa
Mesopotamia.
Epic of
Gilgamesh
http://www.crystalinks.com/ziggurat.html
Code of
Hammurabi
sexagesimal system o
pagbibilang na nakabatay sa 60
astronomiya
http://www.crystalinks.com/ziggurat.html
Ang kauna-unahang
sistematikong paraan ng pagsulat
sa buong daigdig ay nalinang sa
Sumer. Ito ay tinatawag na
cuneiform.
97
Indus
Arthasastra
Iba pang
kontribusyon:
Pamantayan ng
bigat at sukat
Decimal system
Paggamot at
pagbubunot ng
ngipin
Halaga ng pi
(3.1416)
http://www.mitchellteachers.org/WorldHist
DRAFT
March 24, 2014
Ang dalawang epikong
pamana ng India sa
larangan ng panitikan. Ang
Mahabharata ay isang
salaysay hinggil sa
matinding tunggalian ng
dalawang pamilya na
magkakamag-anak ang
mga Pandava na
kumakatawan sa
kaguluhan at kasamaan.
Ang Ramayana naman ay
isang salaysay tungkol sa
buhay ni Prinsipe Rama at
ang pagsagip niya kay
Prinsesa Sita, ang
kaniyang asawa, na
sapilitang kinuha ni
Ravana, isang demonyong
hari.
Ayurveda
Ang Ayurveda o agham ng buhay ay isang
mahalagang kaisipang pangmedisina ng
sinaunang India. Tinawag itong agham ng buhay
sapagkat binigyang-tuon nito ang pagpapanatili ng
kalusugan at kaligtasan mula sa mga
karamdaman.
98
Tsino
DRAFT
March 24, 2014
I Ching at Bing Fa
http://en.wikipedia.org/wiki/Great_Wall_of
_China
Feng Shui
99
Egypt
May sistema ng pagsusulat din ang mga
Egyptian na tinatawag na hieroglyphics. Sa
simula, ang isang larawan ay sumasagisag sa
isang kaisipan. Ang hieroglyphics ay
nakasulat hindi lamang sa mga papel kundi
nakaukit din sa mga pampublikong gusali o
kaya naman ay nakapinta sa luwad o kahoy.
Ang panulat na ito ay naging mahalaga sa
pagtatala at kalakalan. Ang mga rolyo ng
pergamino o paper scroll ay mula sa
malatambong halaman na tinatawag na
papyrus.
Iba pang
kontribusyon:
Geometry
Medisina tulad
ng
pagsasaayos
ng nabaling
buto
Kalendaryo na
may 365 araw
Sagradong
pagdiriwang
DRAFT
March 24, 2014
Hieroglyphics
http://en.wikipedia.org
/wiki/Tutankhamun
http://en.wikipedia.org/wiki/gizapyramid
100
Ambag
Kabuluhan
DRAFT
March 24, 2014
c. Ibahagi sa klase ang mga nabuong kaisipan batay sa ginawang organizer.
Pamprosesong Tanong
PAGNILAYAN/UNAWAIN
a.
101
Pamantayan
Puntos
DRAFT
March 24, 2014
Anyo at
Disenyo
12
25
102
Pamprosesong Tanong
1. Sa anong aspekto ng pamumuhay ng mga Pilipino maiuugnay ang
pamanang tinukoy sa dayagram?
2. Ano ang kapakinabangang dulot ng naturang pamana sa mga Pilipino?
Magbigay ng halimbawa.
3. Bakit maimpluwensiya ang piniling pamana sa mga tao?
4. Kung ikaw ay nabuhay sa kabihasnang nagkaloob ng nasabing
pamana, ano ang iyong reaksiyon?
5. Ano ang iba pang bagay na maituturing na pamana ng mga sinaunang
tao sa kasalukuyang kabihasnan? Bakit mo ito itinuring na isang
pamana?
Balikan ang WQF Diagram at punan ang kolum ng F (facts) ng mga
bago at wastong kaalaman tungkol sa paksa.
DRAFT
March 24, 2014
ILIPAT AT ISABUHAY
DRAFT
March 24, 2014
UNANG BAHAGI:
a. Pamagat ng proyekto: _________
b. Kinaroroonan ng isasagawang proyekto: _________
c. Petsa ng simula at wakas ng pagpapatupad ng proyekto: _________
d. Halagang gugugulin sa proyekto: _________
Ahensiya ng pamahalaang kaakibat sa proyekto: _________
IKALAWANG BAHAGI:
a. Panimula (Tungkol saan ang panukalang proyekto?)
b. Katuturan (Mahalaga bang isagawa ang proyekto? Bakit?)
c. Kapakinabangan (Sino ang makikinabang nito? Sa paanong paraan?)
IKATLONG BAHAGI:
a. Mga hakbang sa pagkamit ng layunin (Ano-ano ang dapat gawin
upang magtagumpay sa hangarin ng pangkat?)
b. Pondo ng proyekto (Paano makakukuha ng salaping gagastusin sa
proyekto?)
c. Pagsasanay (Sino at paano sasanayin ang mga tauhan sa pagkamit ng
proyekto?)
d. Kagamitan (Ano-ano ang kagamitan upang magawa ang proyekto?)
IKAAPAT NA BAHAGI:
a. Inaasahang bunga (Ano-ano ang inaasahang bunga o resulta kung
isasagawa ang proyekto?)
b. Mensahe sa kinauukulan at sa taong-bayan (Ano ang nais mong
sabihin upang maging matagumpay ang preserbasyon ng mga
sinaunang ambag at pamana ng bansa?)
c. Guhit ng isasakatuparang proyekto (Ano ang hitsura ng kalalabasan
ng gagawing proyekto?)
104
Kumpleto ang
nilalaman ng
panukalang
proyekto;
100% na wasto
ang itinala sa
panukala;
makatotohanan
ang lahat ng
sagot sa
tanong; may
kabuluhan ang
gawang
panukala;
mahusay ang
iginuhit sa
magiging
bunga ng
proyekto
Mahigit sa 50%
ang nawala sa
panukalang
proyekto;
mahigit sa 50%
ang hindi wasto
sa mga itinala
sa panukala;
may 50% sa
nilalaman ng
panukala ay
hindi
makatotohanan;
may pagaalinlangan sa
kabuluhan ang
gawang
panukala; hindi
gaanong
malinaw ang
guhit
Mahigit sa
50% ang
nawala sa
nilalaman ng
panukalang
proyekto;
mahigit sa
50% ang
hindi wasto
sa mga itinala
sa panukala;
hindi makatotohanan
ang panukala;
hindi
maipakita ang
kaugnayan ng
guhit sa
panukala
Ibinatay sa 3 o
higit pang
sanggunian
ang datos na
kabilang sa
panukalang
proyekto
(aklat,
pahayagan,
video clip,
Ibinatay sa 2
sanggunian
ang datos
Ibinatay lamang
ang sanggunian
sa batayang
aklat
Walang
batayang
pinagkunan at
gawa-gawa
lamang ang
mga
impormasyon
DRAFT
March 24, 2014
Pinagkunan
ng Datos
105
internet, at iba
pa)
Presentasyon Mahusay ang
ng
paglahad sa
Panukalang
presentasyon;
Proyekto
malinaw at
malakas ang
boses ng
tagapagsalita;
lubos na
naipaliwanag
ang bawat
aytem sa
panukala
Maayos ang
paglahad sa
presentasyon;
may ilang
kinabahan at
mahinang
boses;
naipaliwanag
ang higit sa
75% ng
kabuuang
aytem sa
panukala
Karaniwan ang
paglahad sa
presentasyon;
maikli at hindi
binigyan ng
pansin ang
maraming
bahagi ng
panukala; hindi
gaanong
maunawaan
ang
pagsasalita;
mahigit sa 50%
ang hindi
naipaliwanag sa
panukala
Hindi malinaw
ang paglahad
sa
presentasyon;
hindi
naipaliwanag
ang
maraming
bahagi ng
panukala;
hindi
maunawaan
ang
pagsasalita;
kaunti lamang
ang
naipaliwanag
DRAFT
March 24, 2014
Transisyon sa Susunod na Yunit
Tinalakay sa yunit na ito ang heograpiya ng daigdig. Ang mga saklaw nito
tulad ng mga anyong lupa at tubig, klima, at likas na yaman ay tunay na may
malaking impluwensiya sa paghubog ng kasaysayan ng mga sinaunang tao.
Nakasalalay ang pamumuhay ng mga prehistorikong tao sa kanilang mahusay
na pakikiayon sa idinikta ng kanilang kapaligiran.
Ang kanilang talino at kakayahan ang naging instrumento upang maging
matagumpay sila sa mga hamon ng buhay. Ito rin ang nagbigay-daan upang higit
na mapabuti ang kanilang pamumuhay hanggang nakapagtatag sila ng mga
mauunlad na pamayanang tinawag na kabihasnan.
Ang mga kontribusyon ng mga sinaunang kabihasnan sa larangan ng
politika, relihiyon, ekonomiya, kultura, at maging sa agham at teknolohiya ay
lubos na may kapakinabangan hindi lamang sa kanilang panahon kundi sa lahat
ng panahon.
Sa susunod na yunit, pag-aaralan mo ang mga dakilang kabihasnang
klasikal ng Greece at Rome. Idagdag pa rito ang pakikipagsapalaran ng mga
Europeo noong Gitnang Panahon, ang mga kabihasnan sa iba pang panig ng
daigdig hanggang sa pagbubukang-liwayway ng Makabagong Panahon.
106
Talasalitaan
Ahimsa doktrina ng pag-iwas sa pananakit ng anumang may buhay na
organismo
Caste pagkakahati-hati ng tao sa lipunang Hindu noong Panahong Vedic
Core pinakamalalim na bahagi ng daigdig; binubuo ng inner core at outer core;
halos 1380 milya ang kapal ng outer core
Crust pinakaibabaw na bahagi ng daigdig; matigas at mabatong bahagi ng
planeta
Dinastiya pamamahala ng mga miyembrong nagmula sa iisang pamilya o
angkan
DRAFT
March 24, 2014
Hellenistic - nagmula sa salitang Greek na nangangahulugang to imitate
Greeks; tumutukoy sa kasaysayan, panahon, imperyo, kultura, at sining na
may impluwensiyang Greek pagkaraan ni Alexander the Great
Heograpiya pag-aaral ng katangiang pisikal ng daigdig at interaksiyon ng tao
sa kapaligiran
107
DRAFT
March 24, 2014
Terra-cotta anumang bagay (tulad ng banga, pigurin o estatwa) na yari sa
pinainitang luwad
Vedas sagradong aklat para sa mga Hindu; binubuo ng mga himnong
pandigma, ritwal at mga salaysay.
Sanggunian
A. Aklat
108
DRAFT
March 24, 2014
Mga Aralin At Sakop Ng Modyul
Aralin 2
Aralin 3
DRAFT
March 24, 2014
PANIMULANG PAGSUSULIT
111
DRAFT
March 24, 2014
Para sa bilang 6, suriin ang kasunod na mapa
http://franceschini.cmswiki.wikispaces.net/Ancient+Greece
112
DRAFT
March 24, 2014
7. Makikita sa larawan ang mga patunay na mataas na kaalaman ng mga
Greek sa larangan ng Astronomiya. Anong kongklusyon ang maaaring
mabuo batay sa larawan?
A. Nagsilbing batayan ng kaalaman sa Astronomiya ng mga Greek ang
paniniwala sa ibat ibang diyos
B. Nagmula sa mga Greek ang lahat ng kaalaman tungkol sa Astronomiya
C.Natutuhan ng mga Greek ang kaalaman sa Astronomiya mula sa mga
Roman
D. Naitatag ng mga Greek ang pundasyon ng kaalaman sa astronomiya
noong Panahong Hellenistic
113
PERICLES
Funeral Oration
DRAFT
March 24, 2014
Para sa bilang 9, suriin ang timeline tungkol sa mga Kabihasnan sa America
Mga Kabihasnan sa America
1200500 B.C.E.
200-700
C.E.
250-900
C.E.
900-1100
C.E.
1200-1521
1300-1525
Olmec
Teotihuacan
Maya
Toltec
Aztec
Inca
114
DRAFT
March 24, 2014
Ako ang VILLEIN, ibinigay ng KNIGHT sa
akin ang ilan sa kaniyang lupain upang
mapagtamnan at paunlarin. Tungkulin kong
magbayad ng buwis at magkaloob sa kaniya
ng regalo. Hindi ako maaaring umalis sa
lupain na kaniyang nasasakupan nang walang
pahintulot ang KNIGHT.
115
DRAFT
March 24, 2014
A. Pakikipagkalakalan
B. Pagsasaka
C. Paglilingkod sa may-ari ng lupa
D. Paggawa ng ibat ibang kasangkapan
40
35
30
25
20
15
10
5
0
20
0
40
0
60
80
1000
1200
0
0
Taon Common Era (C.E.)
116
DRAFT
March 24, 2014
14. Ang sinaunang Greece ay binubuo ng ibat ibang lungsod-estado na ang
bawat isa ay malaya at may sariling pamahalaan. Ano ang dahilan ng
pagkakatatag ng hiwa-hiwalay ng lungsod-estado?
A. Ibat iba ang pinagmulan ng mga sinaunang mamamayan ng Greece
B. Ang Greece ay nasa timog na dulo ng Balkan Peninsula sa Silangan ng
Europe na isang mabundok na lugar.
C. Mahaba ang mga daungan ng Greece kaya nagkaroon ng maraming
mangangalakal sa bawat lungsod-estado.
D. Ibat iba ang kulturang nabuo sa Greece kaya ibat ibang kabihasnan ang
umusbong dito
15. Ano ang pangunahing dahilan ng pag-usbong ng Rome bilang
pinakamakapangyarihan sa Mediterrenean?
A. Nakatulong ang maunlad na aspetong pang-ekonomiya ng Rome kung
ikukumpara sa mga karatig-lugar.
B. Natalo at nasakop ng Rome ang malalakas na kabihasnan sa
Mediterrenean tulad ng Carthage at Greece.
C. Naipagpatuloy ng Rome ang kalakasan ng kulturang Greece
D. Wasto ang lahat ng nabanggit
117
DRAFT
March 24, 2014
18. Sa panahon ng Piyudalismo, ang lipunan ay nahahati sa tatlong uri: Pari,
Kabalyero, at Serf. Alin sa sumusunod ang naglalarawan sa serf?
A. May karapatan at kalayaan silang bumuo ng sariling pamilya.
B. Malaya nilang mapauunlad ang kanilang pamumuhay at pamilya.
C. Sila ang bumubuo ng masa ng tao noong Panahong Medieval.
D. Itinuturing silang natatanging sektor sa lipunan
118
DRAFT
March 24, 2014
119
DRAFT
March 24, 2014
120
ALAMIN
Umusbong ang mga sinaunang kabihasnan ng China, India,
Mesopotamia, at Egypt sa mga lambak-ilog. Ganito rin kaya ang mga
kabihasnang nabuo sa Europe partikular sa Greece at Rome? Alamin sa
araling ito ang kasagutan.
Pilosopo
Politiko
Artist
Makikita
sa
larawan
ang
isang
tipikal na tagpo sa isang
lungsod-estado
sa
Europe
noong
Panahong
Klasikal.
Bawat isa ay may
tungkuling
ginagampanan. Kung
ikaw ay nabuhay nang
panahong iyon, alin sa
sumusunod
na
tungkulin ang nais
mong
gampanan?
Bakit?
DRAFT
March 24, 2014
Mandirigma
Mangangalakal
Kababaihan
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang masasabi mo tungkol sa tipikal na anyo ng isang lungsod-estado
noong Panahong Klasikal? Ipaliwanag.
2. May pagkakatulad ba ang makikita sa larawan, sa karaniwang tagpo sa
mga lungsod sa kasalukuyang panahon? Patunayan
121
Paano
nakaimpluwensya
ang
Panahong
Klasikal sa Europe
sa pag-unlad ng
pandaigdigang
kamalayan?
REVISED
DRAFT
March 24, 2014
INITIAL
BINABATI KITA!
Sa puntong
itona
aynais
nagtatapos
ang bahagi
Tiyak
mo pangna
mapalalim
ang iyong kaalaman tungkol sa
PAUNLARIN
mga kabihasnan noong Panahong Klasikal ng Europe.
Sa
pagsasagawa ng ibat ibang gawain sa modyul na ito, madaragdagan
ang iyong dating kaalaman at masasagot ang iyong mga tanong tungkol
sa paksa.
122
PAUNLARIN
Sa bahaging ito, inaasahang matututuhan mo ang mga kabihasnang
nabuo sa Panahong Klasikal ng Europe, kabilang ang mahahalagang
pangyayari sa bawat kabihasnan at ang mahahalagang kontribusyon ng mga
ito sa paghubog ng pandaigdigang kamalayan. Simulan mo na ang
paglalakbay tungo sa iyong pagkatuto.
Pamprosesong
Tanong
DRAFT
March 24, 2014
1. Ano ang mga
anyong tubig na
malapit sa Greece?
2. Saang direksyon
ng Greece makikita
ang Isla ng Crete?
3. Paano
nakaimpluwensiya ang
lokasyon ng Greece
sa pag-usbong ng
Kabihasnang Greek?
123
DRAFT
March 24, 2014
Halaw sa Project Ease Modyul 4: Pagsibol ng Sibilisasyong Griyego pp. 8-10
700 B.C.E
700 B.C.E
Umusbong
ang
mga
Lungsodestado ng
Greece
600 B.C.E
500 B.C.E
460 B.C.E
Nagsimula
ang Golden
Age
ng
Athens
431 B.C. E
Nagsimula ang
Peloponnesian
War
400 B.C.E
404 B.C.E
Tinalo ng
Sparta ang
Athens
334-323 B.C. E
Pananakop ni
Alexander the
Great
300 B.C.E
200 B.C.E
124
Gabay na Tanong
DRAFT
March 24, 2014
Saan nagsimula ang Kabihasnang
Minoan?
____________________________
____________________________
Ano ang dahilan ng pag-unlad ng
kabuhayan ng mga Minoan?
____________________________
____________________________
Sino-sino ang mga pangkat ng tao
sa pamayanang Minoan?
____________________________
____________________________
125
DRAFT
March 24, 2014
Mapa 1.2 Lokasyon ng Kabihasnang Mycenaea
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Path3959-83.png
2. _________________________
__________________________
3. __________________________
__________________________
4. __________________________
__________________________
5. __________________________
__________________________
126
DRAFT
March 24, 2014
Minoan
Mycenean
Pamprosesong Tanong
1. Batay sa mga tekstong binasa, ano ang katangian ng kabihasnang
Minoan at Mycenean?
2. Ano-ano ang mga nakita mong pagkakaiba at pagkakatulad ng
kabihasnang Minoan at Mycenean?
3. Sa iyong palagay, ano ang epekto ng nabanggit na mga kabihasnan
sa pag-usbong ng kabihasnang Greek?
127
DRAFT
March 24, 2014
polis-______________
___________________
___________________
acropolis-___________
___________________
___________________
agora- _____________
___________________
___________________
128
Pamprosesong
Tanong
1. Ano-ano ang mga
karapatang
tinatamasa ng mga
lehitimong
mamamayan ng
isang lungsodestado?
2. Ano-ano ang
responsibilidad ng
isang mamamayan
sa lungsod-estado?
DRAFT
March 24, 2014
Karagdagang babasahin:
Kasaysayan ng Daigdig, Batayang
Aklat sa Araling Panlipunan
Ikatlong Taon nina Mateo et. al.
pp. 114-116.
129
Pamprosesong
Tanong:
1. Ano ang
pangunahing
katangian ng Sparta
bilang isang
lungsod-estado ng
Greece?
2. Paano sinasanay
ang mga Spartan
upang maging
malakas?
DRAFT
March 24, 2014
3. Paano nakabuti at
nakasama ang
paraan ng disiplina
ng mga Spartan?
Karagdagang babasahin:
Kasaysayan ng Daigdig, Batayang
Aklat sa Araling Panlipunan
Ikatlong Taon nina Mateo et. al.
pahina 117
130
DRAFT
March 24, 2014
Larawan 1.1 Ang Parthenon ng Greece
https://encryptedtbn3.gstatic.com/images?q=tbn:A
Nd9GcReawl5Xp8agCBTODpqzMKAPIuktNE9yhizLwBds64
yykmPzc7kg
131
DRAFT
March 24, 2014
Larawan 1.3 Si Pisistratus, isang
mahusay na pinunong Greek
http://en.wikipedia.org/wiki/
Cleisthenes
132
Pamprosesong
Tanong:
1. Ano ang
pangunahing
katangian ng Athens
bilang iang lungsodestado ng Greece?
2. Para sa iyo, ano ang
pinakamahalagang
ambag ng Athens sa
daigdig?
DRAFT
March 24, 2014
3. Nakabuti ba sa
Greek ang
pagpapatupad ng
demoksrasya?
Patunayan.
Karagdagang babasahin:
Kasaysayan ng Daigdig,
Batayang Aklat sa Araling
Panlipunan Ikatlong Taon nina
Mateo et. al. pahina 116-117
133
Gawain 7. Paghahambing
Panuto:Sa tulong ng venn diagram, isulat ang pagkakatulad at
pagkakaiba ng Sparta at Athens bilang mga lungsod-estado ng
sinaunang Greece.
Sparta
Athens
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong Tanong
1. Paano nakaimpluwensiya ang lokasyon sa pamumuhay ng mga
Spartan at Athenian?
2. Bakit mahalaga ang mga lungsod-estado ng Sparta at Athens sa pagunlad ng Kabihasnang Greek?
3. Kung nabuhay ka noong panahong klasikal ng Greece, saan mo mas
pipiliiing tumira, sa Athens o sa Sparta? Ipaliwanag ang sagot.
Gawain 8. Magbasa at Matuto
Bagamat ang Greece ay binubuo ng ibat ibang lungsod-estadong malaya sa
isat isa, iisa lamang ang wika at kultura ng mga Greek. Mataas ang tingin nila sa isat
isa, samantalang hindi edukado at mababa ang tingin nil sa mga hindi Greek.
Naranasan din ng Greece ang banta ng paglusob at pananakop ng mga kalapit
na kabihasnan. Matutunghayan mo sa bahaging ito ang mga digmaang kinasangkutan
ng Greece.
134
DRAFT
March 24, 2014
http://althistory.wikia.com/wiki/Greek
_Glory?file=GRECO-PERSIANWARS.gif
135
Digmaang Peloponnesian
Nais ni Pericles na manatili ang kapayapaan di
lamang sa Athens kundi maging sa mga kalapit nitong
mga lungsod-estado at maging sa Persia. Habang
umuunlad ang Athens, lumawak din ang kanilang
kapangyarihan sa kalakalan. Ito ang naging dahilan
kung bakit sa panahon ng Delian League ay naging
isang imperyo ang Athens.
Hindi lahat ng lungsod-estado ay sumang-ayon
sa ginawa ng Athens na pagkontrol sa Delian League
subalit wala silang nagawa upang umalis sa alyansa.
Kayat ang mga lungsod-estado na kasapi sa Delian
League tulad ng Sparta, Corinth at iba pa ay nagtatag
ng sarili nilang alyansa sa pamumuno ng Sparta at
tinawag itong Peloponnesian League.
Noong 431 B.C.E., nilusob ng Sparta ang mga
karatig pook ng Athens na naging simula ng Digmaang
Peloponnesian. Batid ni Pericles na mahusay na
mandirigma sa lupa ang mga Spartan kung kayat
iniutos niya ang pananatili ng mga Athenian sa
pinaderang lungsod. Samantala, inatasan niya ang
sandatahang lakas ng Athens na lusubin sa karagatan
ang mga Spartan. Ngunit sinawing-palad na may
lumaganap na sakit na ikinamatay ng libo-libong tao,
kasama na si Pericles, noong 429 B.C.E.
Lahat ng mga pumalit kay Pericles ay hindi
nagtagumpay dahilan sa mga mali nilang mga
Mapa 1.3 Lokasyon ng Digmaang Peloponnesian
desisyon. Isa na rito si Alcibiades. Matapos siyang
akusahan ng mga Athenian na lumalabag sa
http://en.wikipedia.org/wiki/Peloponnesian
paniniwalang panrelihiyon, tumakas siya patungong
_War
Sparta upang iwasan ang pag-uusig sa kanya. Doon
Ano ang epekto sa Greece ng
siya ay naglingkod laban sa kanya mismong mga
hidwaan at digmaan sa pagitan ng
kababayan. Di naglaon bumalik din si Alcibiades sa
mga lungsod-estado nito? Ipaliwanag
Athens at siya ay pinatawad at binigyang-muli ng
______________________________
pagkakataong pamunuan ang sandatahang lakas ng
______________________________
Athens. Bagamat naipanalo niya ang ilang laban nila
______________________________
sa Sparta, lubhang malakas ang mga Sparta at noong
______________________________
404 B.C.E., sumuko ang mga Athenian. Bilang ganti,
ipinapatay ng mga Spartan si Alcibiades.
_____________________________.
Ang dalawamput pitong taong Digmaan ng
Peloponnesian ay isang malaking trahedya para sa
Greece. Nagkaroon ng malawakang pagkawasak ng
ari-arian at pagkamatay ng mga tao. Lumala rin ang
Karagdagang Babasahin:
suliranin sa kawalan ng hanapbuhay, pagtaas ng
Kasaysayan ng Daigdig, Batayang Aklat sa
presyo ng mga bilihin, at kakulangan sa pagkain.
Araling Panlipunan Ikatlong Taon nina Mateo
DRAFT
March 24, 2014
et.al. pp 119
136
DRAFT
March 24, 2014
Kaganapan
(Anu-ano ang
mga
mahahalagang
pangyayari?)
Bunga
(Ano ang
resulta ng
digmaan?)
Pamproseng Tanong
1. Ano ang pinakamahalagang kontribusyon ng mga Spartan at Athenian
sa daigdig?
2. Alin sa sumusunod na kontribusyon ang may kaugnayan sa
kasalukuyan? Patunayan.
137
DRAFT
March 24, 2014
138
DRAFT
March 24, 2014
139
Ambag
Kahalagahan
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang epekto ng kabihasnang Greece sa kasalukuyang panahon?
2. Alin sa mga nabanggit na kontribusyon ang may pinakamalawak na
epekto sa pamumuhay ng mga Pilipino? Patunayan.
140
DRAFT
March 24, 2014
Larawan 1.5 Paglalarawan kay Alexander
the Great
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/comm
ons/a/ac/BattleofIssus333BC-mosaicdetail1.jpg
Gabay na Tanong
1. Ano ang dahilan ng paghina
ng mga lungsod-estado ng
Greece?
2. Ano ang nagbigay-daan sa
paglakas ng Macedonia?
3. Ano ang maituturing na
kontribusyon ng Imperyong
Macedonia sa mundo?
141
Ekonomiya
DRAFT
March 24, 2014
Pilosopiya
Sining at
Arkitektura
Agham at
Teknolohiya
142
202 B.C.E.
Natalo ng
mga
Romans si
Hannibal
306 C.E.
Naging
emperador ng
imperyo si
Constantine
180 C.E.
Nagtapos
ang Pax
Romana
DRAFT
March 24, 2014
750 B.C.E
250 B.C.E
500 B.C.E
509 B.C.E.
Itinatag
ang
Roman
Republic
264 B.C.E.
Sumiklab
ang Punic
War
450 B.C.E
Naging
pundasyon
ng batas ng
mga
Romans
ang Twelve
Tables
1 C.E.
476 C.E.
Nagtapos
ang
imperyong
Romano sa
Kanluran
27 B.C.E
Nagsimula
ang Pax
Romana sa
pamumuno
ni Augustus
45 B.C.E
Naging
diktador ng
Rome si
Julius
Caezar
500 A.D.
250 C.E
284 C.E.
Hinati ni
Diocletian
ang
imperyong
Rome
143
DRAFT
March 24, 2014
Mapa 1.4. Lokasyon ng Kabihasnang Rome
144
Ang kambal ay
sinagip at inaruga ng isang
babaing lobo. Nang lumaki
ang dalawa at nalaman
ang kanilang pinagmulan,
inangkin nila ang trono at
itinatag ang Rome sa
pampang ng Tiber River
noong 753 B.C.E.
DRAFT
March 24, 2014
2
Ayon
sa
isang
matandang alamat ang
Rome ay itinatag ng
kambal na sina Romulus at
Remus.
Habang mga
sanggol
pa
lamang,
inilagay sila sa isang
basket at ipinaanod sa
Tiber River ng kanilang
amain sa takot na angkinin
ng kambal ang kaniyang
trono.
http://upload.wikime
dia.org/wikipedia/co
mmons/6/6a/Shewolf_suckles_Romul
us_and_Remus.jpg
145
DRAFT
March 24, 2014
Plebeian- ______________
_______________________
_______________________
146
Tagumpay
Patrician.
ng
Plebeian
Laban
sa
DRAFT
March 24, 2014
147
Paglaganap
Rome
ng
Kapangyarihan
ng
DRAFT
March 24, 2014
Para sa karagdagang kaalaman, basahin
ang Kasaysayan ng Daigdig, Batayang
Aklat sa Araling Panlipunan, Ikatlong
Taon nina Mateo et. al. pahina 128.
148
Digmaang Punic
Nasubok
ang
kapangyarihan
ng
Rome
at
Carthage sa tatlong Digmaang
Punic- salitang Latin na nagmula sa
pangalang
Phoenicia.
Sa
digmaang ito napagpasyahan kung
sino
ang
mamumuno
sa
Mediterranean.
Sa
simula
makapangyarihan ang Carthage sa
dagat bagaman pawang upahan
ang mga mandirigma nito dahil sa
maliit na populasyon. Ang mga
Roman naman sa simula ay walang
hukbong pandagat ni karanasan sa
digmaang pandagat.
DRAFT
March 24, 2014
Mapa 1.5 Lokasyon ng Digmaang Punic
http://upload.wikimedia.org/
wikipedia/commons/7/79/First_Punic
_War_264_BC.png
Sa
simula
makapangyarihan
ang
Carthage
sa
dagat
bagaman pawang upahan
ang mga mandirigma nito
dahil
sa
maliit
na
populasyon.
Ang mga
Roman naman sa simula ay
walang hukbong pandagat
ni karanasan sa digmaang
pandagat.
149
Digmaang
Punic
Mahahalagang Pangyayari
Unang
Digmaang
Punic (264241 B.C.E)
Kinahinatnan
DRAFT
March 24, 2014
Ikalawanag
Digmaang
Punic (218202 B.C.E)
Natalo si Hannibal
sa labanan sa
Zama noong 202
B.C.E.
Sa
isang
kasunduang
pangkapayapaan
noong 201 B.C.E,
pumayag
ang
Carthage na siraon
ang plota nito,
isuko ang Spain, at
magbayad
ng
buwis taon-taon sa
Rome
150
Tagumpay sa
Pagkatap
pumunta sa sila
Macedonia ay n
ang Corinth at
pangangasiwa n
Mula 13
lupain. Sa pags
ay nasakop ng n
ang Mediterrane
DRAFT
March 24, 2014
Halaw sa Kasaysa
Kabihasnang Roman
151
DRAFT
March 24, 2014
Batas
Inhenyeriya
Ipinakita
ng
mga
Roman ang kanilang galing
sa inhenyeriya. Nagtayo sila
ng mga daan at tulay upang
pag-ugnayin
ang
buong
imperyo
kabilang
ang
malalayong lugar. Marami sa
mga daan na ginawa nila
noon ay ginagamit pa
hanggang ngayon.
Isang
halimbawa ang Appian Way
na nag-uugnay sa Rome at
timog Italy. Gumawa rin sila
ng mga aqueduct upang
dalhin ang tubig sa lungsod.
Panitikan
Ang panitikan ng Rome ay nagsimula
noong kalagitnaan ng ikatlong siglo B.C.E.
Subalit ang mga ito ay salin lamang ng mga
tula at dula ng Greece. Ang halimbawa ay si
Livius Andronicus na nagsalin ng Odyssey
sa Latin. Si Marcus Palutus at Terence ay
ang mga unang manunulat ng comedy. Ang
iba pang manunulat ay sina Lucretius at
Catullus.
Si Cicero naman ay isang
manunulat at orador na nagpahalaga sa
batas. Ayon sa kanya, ang batas ay hindi
dapat maimpluwensiyahan ng kapangyarihan
o sirain ng pera kailanman.
Kabihasnang
Roman
Pananamit
Dalawa ang kasuotan
ng mga lalaking Roman. Ang
tunic
ay
kasuotang
pambahay na hanggang
tuhod. Ang toga ay isinusuot
sa ibabaw ng tunic kung sila
ay lumalabas ng bahay.
Ang mga babaeng
Roman ay dalawa rin ang
kasuotan.
Ang stola ay
Arkitektura
Ang mga Roman ang
tumuklas
ng
semento.
marunong na rin silang
gumamit ng stucco, isang
plaster na pampahid at
pantakip sa labas ng pader.
Umaangkat sila ng marmol
mula sa Greece. Ang arch na
natutuhan ng mga Roman
mula sa mga Etruscan ay
ginagamit sa mga temple,
aqueduct, at iba pang mga
gusali.
Ang gusali na
ipinakilala ng mga Roman ay
152bulwagan
ang basilica, isang
ng nagsisilbing korte at
pinagpupulungan
ng
DRAFT
March 24, 2014
Gawain 15. Lagumin Mo.
Panuto: Batay sa tekstong binasa, punan ng angkop na impormasyon ang
talahanayan.
Pangyayaring Nagdulot ng
Paglakas ng Rome
Patunay/ Paliwanag
153
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang kaugnayan ng heograpiya sa pag-unlad ng
Kabihasnang Rome?
2. Bakit mahalaga sa Rome ang pagkakapanalo sa Digmaang
Punic?
3. Sa kabuuan, ilarawan ang pag-unlad at paglakas ng kabihasnang
Rome.
DRAFT
March 24, 2014
Mga Pagbabagong Dulot ng Paglawak
ng Kapangyarihang Roman
DRAFT
March 24, 2014
Gawain 16. Magbasa at Matuto
Panuto: Basahin at unawain ang sumusunod na teksto tungkol sa mga
pangyayaring nagdulot ng pagbagsak ng Republika ng Rome tungo
sa pagtatag ng Imperyong Roman.
Ang Banta ng Digmaang Sibil
Pinuno/Taon
Pangyayari
Epekto
Tiberius
Nagpanukala ng batas sa
pagsasaka kung saan ang mga
lupang
nakamit
sa
pamamagitan ng digmaan ay
ipamamahagi
upang
magkaroon ng bukirin ang
mahihirap.
133 B.C.E
155
DRAFT
March 24, 2014
Tunghayan mo sa mga sumusunod na teksto ang ilan sa mga
mahahalagang pangyayari sa Rome.
156
DRAFT
March 24, 2014
Nangamba ang Senate na maaring ideklara
ni Caesar ang sarili bilang hari at magwakas ang
Republika.
Binuo ang isang sabwatan upang
patayin si Caesar. Isa sa mga sumali sa sabwatan
ay si Marcus Brutus, matalik na kaibigan ni Caesar.
Noong March 15, 44 B.C.E., isinakatuparan ang
pagpatay kay Caesar. Habang nagpupulong ang
Senate, sinaksak si Caesar ng unang grupo ng
senador sa pangunguna nina Brutus at Gaius
Cassius.
157
Mula noon, si
Octavian ay nakilala sa
pangalan na ito.
Sa
wakas, pagkatapos ng
halos isang siglong puno
ng digmaang sibil, ang
Rome ay napagbuklod
sa ilalim ng isang
pinuno.
Inihatid ng
pamamahala
ni
Augustus ang panahon
n g Imperyong Roman.
DRAFT
March 24, 2014
Sinu-sino ang bumuo sa
Second Triumvirate?
158
o
Limang Siglo ng Imperyo
Si Augustus ay tagapagmana ng isang malawak na
imperyo. Ang hangganan nito ay ang Euphrates River sa
silangan; ang Atlantic Ocean sa kanluran; ang mga ilog ng
Rhine at Danube sa hilaga; at ang Sahara desert sa
timog.
Sa pagsapit ng Ikalawang siglo C.E., ang
populasyon ng imperyo ay umabot sa 100 milyon na
binubuo ng ibat ibang lahi, pananampalataya, at
kaugalian.
DRAFT
March 24, 2014
Sa pangkalahatan, tahimik at masagana ang
unang dalawa at kalahating siglo ng imperyo. Ang
panahong ito ay mula sa 27 B.C.E. hanggang 180 C.E.
Kadalasang tinatawag ang panahong ito bilang Pax
Romana o Kapayapaang Roman.
Umunlad ang
kalakalan sa loob ng imperyo. Ang mga daan at
karagatan ay ligtas sa mga tulisan at mga pirate.
Sagana ang imperyo sa lahat ng uri ng pagkain na
nanggagaling sa Egypt, Hilagang Africa, at Sicily. Ang
kahoy na gamit sa paggawa ng bahay at iba pang
produktong agrikultural ay nagmumula sa Gaul at
Gitnang Europe; ginto, pilak, at tingga sa Spain; tin sa
Britain; tanso sa Cyprus; at bakal at ginto sa Balkan.
Sa labas ng imperyo, isang masaganang
kalakalan ang nag-uugnay sa Rome sa ibat ibang
bahagi ng Asya. Mula sa India at China, dumarating sa
Rome ang seda, mga pampalasa o rekado, pabango,
mamahaling bato, at iba pang luho.
159
DRAFT
March 24, 2014
Mula sa Dinastiyang Julio-Claudian
Pinuno
Tiberius (14-37 C.E.)
Nagawa
Magaling na administrador si Tiberius bagamat isang
diktador.
Nagawa
Vespasian
(69-79 C.E.)
Nagawa
DRAFT
March 24, 2014
Nerva (96-98 C.E.)
Trajan
C.E.)
Hadrian(
C.E.)
Antoninus
Pius Ipinagbawal ni Antoninus Pius ang pagpapahirap sa
(138-161 C.E.)
mga Kristiyano.
Marcus Aurelius Siya ay isang iskolar at manunulat. Itinaguyod niya ang
pilosopiyang stoic. Binibigyang-diin ng pilosopiyang ito
(161-180 C.E.)
ang paghahanap ng kaligayahan sa pamamagitan ng
pamumuhay ayon sa banal na kalooban (divine will).
Ano ang kahalagahan ng isang mabuting pinuno sa pagpapanatili ng isang
imperyo?
Hango ang teksto sa Kasaysayan ng Daigdig, Batayang Aklat sa Araling Panlipunan, Ikatlong
Taon nina Mateo et. al. pahina 134-137.
161
DRAFT
March 24, 2014
Sanhi
Bunga
Humina
at
bumagsak ang
Roman.
unti-unting
imperyong
DRAFT
March 24, 2014
FINAL
REVISED
Paano
nakaimpluwensiya
ang
Panahong
Klasikal sa Europe
sa pag-unlad ng
pandaigdigang
kamalayan?
INITIAL
BINABATI KITA!
Ngayon ay natapos mo na ang bahagi ng Paunlarin para sa Aralin 1.
Upang mapalalim pang lalo ang iyong kaalaman tungkol sa
Panahong Klasikal sa Europe, maaari ka nang magpatuloy sa susunod na
bahagi ng modyul na ito.
163
PAGNILAYAN AT UNAWAIN
Sa bahaging ito, inaasahang higit mong mapalalalim ang iyong kaalaman sa
paksa sa pamamagitan ng kritikal na pagsusuri sa mga impluwensiya ng
Kabihasnang Klasikal sa Europe tungo sa pagbuo ng pandaigdigang kamalayan.
DRAFT
March 24, 2014
Gawain 20. E-Postcard
Panuto: Pumili ng isang mahalagang kontribusyon ng mga Klasikal na
Kabihasnan sa Europe. Lumikha ng E-postcard tungkol dito.
Sundin ang format. I-upload sa napiling social networking site ang
nagawang E-postcard.
Larawan
Impormasyon
Kahalagahan sa
kasalukuyan.
164
FINAL
Paano
nakaimpluwensiya
ang
Panahong
Klasikal sa Europe
sa pag-unlad ng
pandaigdigang
kamalayan?
DRAFT
March 24, 2014
REVISED
INITIAL
BINABATI KITA!
DRAFT
March 24, 2014
166
DRAFT
March 24, 2014
167
ALAMIN
Natutuhan mo sa nakaraang aralin tungkol sa pagkakatatag at mga
kontribusyon ng Kabihasnang Greek at Roman sa mundo.
Tatalakayin naman sa susunod na aralin ang pagkakatatag ng mga
kabihasnan at imperyo sa America, Africa, at mga Pulo sa Pacific.
Bilang panimula, sagutin ang mga gawain sa bahaging Alamin.
Gawain 1. ImbestigaSaysayan
Panuto: Palatandaan ng isang maunlad na kabihasnan ang matatag na
arkitektura na ipinatayo bunga ng magkakaibang dahilan. Bilang isang
imbestigador, suriin ang sumusunod na arkitektura sa pamamagitan ng
pagsagot sa mga gabay na tanong.
DRAFT
March 24, 2014
Ilarawan ang
disenyo
Bakit
ipinagawa?
Ano ang
iyong
masasabi sa
kakayahan
ng mga
gumawa?
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Chichen_Itza_3.jpg
Ilarawan ang
disenyo
Ano ang
iyong
masasabi sa
kakayahan
ng mga
gumawa?
Bakit
ipinagawa?
http://hopemarin.files.wordpress.com/2008/05/timbuktu2.jpg
168
Kalagitnaan
Simula
Paano
nakaimpluwensiya
ang
mga
pangyayari at mga
tugon sa hamon
ng mga sinaunang
mamamayan
sa
mga nabanggit na
kontinente tungo
sa pagbuo ng
sariling
pagkakakilanlan?
DRAFT
March 24, 2014
BINABATI KITA!
Sa puntong ito ay nagtatapos na ang bahagi ng Alamin.
Sa pamamagitan ng pagtutupad sa ibat ibang
gawain sa modyul na ito, higit na madaragdagan ang dati
mo nang kaalaman tungkol sa paksa.
169
PAUNLARIN
Sa bahaging ito, inaasahang maiisa-isa mo ang mga kontribusyon at
impluwensiya ng kabihasnang Klasikal ng America, Africa, at mga Pulo sa
Pacific sa daigdig. Inaasahan ring masusuri mo ang kahalagahan ng mga
kontribusyong ito sa kasalukuyang panahon. Sikaping suriin ang nilalaman
ng bahaging ito ng aralin at sagutin ang mga gawain upang lalo pang
mapagyaman ang iyong kaalaman sa paksa. Simulan na!
DRAFT
March 24, 2014
Ang mga pangyayari na makikita sa timeline ay natalakay na sa mga nakaraaang
aralin.
Makikita dito ang pag-unlad ng kabihasnan sa ibat ibang lugar sa daigdig mula 3000 B.C.E.
hanggang 500 C.E.
Gabay na tanong:
3. Batay sa timeline, alin ang mas naunang umunlad, ang kabihasnan sa Mediterranean o
sa America? Ipaliwanag.
4. Anong kongklusyon ang iyong mabubuo tungkol sa pag-usbong ng mga kabihasnan sa
daigdig?
Kung ito ang nagaganap sa mga nabanggit na bansa at kontinente, paano naman
kaya namuhay ang mga tao sa kontinente ng Africa, America, at mga Pulo sa Pacific?
170
Pigura 2.1. Timeline ng Ilang Mahahalagang Pangyayari sa Daigdig (3000 B.C.E. 500 C.E.)
3000
B.C.E.
Mesopotamia at
Persia
- Pag-unlad ng
agrikultura
- Pag-usbong
ng Sumer
- Naimbento
ang Cuneiform
at paggamit ng
gulong
Egypt
Africa
- Pag-unlad ng
agrikultura
Paggawa ng
palayok
- Naimbento
ang
Hieroglyphics
Mga guhit sa
bato sa
gitnang
Sahara na
nagpapakita
ng tao
Mediterranean
Lands of Europe
Pagtayo ng mga
batong monument
sa Malta
Northern
Europe
Pagtayo
ng mga
batong
monumento sa
hilaga at
timog
Europe
Western Asia
India
Mga unang
magsasaka.
China
Mga unang
magsasaka
Mga unang
siyudad ng
Jericho at Catal
Huyuk
DRAFT
March 24, 2014
OLD
KINGDOM
2500
B.C.E.
Pamumuno ni
Sargon g
Akkad
Pagtatayo ng
mga pyramid
2000
B.C.E.
- Pag-usbong
ng Babylon
- Pamumuno ni
Haring
Hammurabi
- Pag-usbong
ng Assyria
- MIDDLE
KINGDOM
- Pananakop
ng Nubia
- Pananakop
ng Hyksos
1500
B.C.E.
Ang pamumuno
ng Mitanni sa
hilagang
Mesopotamia
- NEW
KINGDOM
- Pamumuno
ng mga
warriorpharaoh
- Queen
Hatshepsut
SINAUNANG
PANAHON NG
MINOAN sa
Crete
Pag-usbong ng
kabihasnang Indus
GITNANG
PANAHON NG
MINOAN
Pagtatag
ng Stonehenge
HULING
PANAHON NG
MINOAN
Paggawa
ng
kagamitang
bronze
Paglakas ng
Mycenean
Pagbagsak ng
Crete
Pagwasak sa
Knossos
America
Pagdating ng mga
Assyrian upang
makipagkalakalan
Pagtatag sa siyudad
ng Mohenjo-Daro
at Harappa
Pagdating ng mga
Hittites sa
Anatolia
Pagbasak ng
kabihasnan sa
Indus
Pagtatanim
ng Maize
Pagdating ng mga
dayuhang Aryan
Paglakas ng
Imperyong
HITTITE
- Pag-unlad ng
Sistemang Caste
- Pag-unlad ng
relihiyong
Hinduismo
SHANG
DYNASTY
Naimbento
ang sistema
ng pagsulat
171
1000
B.C.E.
500
B.C.E.
Pag-usbong at
pagbagsak ng
Imperyong
Assyria
-Tutankhamun
Unti-unting
pagbagsak ng
kabihasnan
Pananakop ng
Assyrian at
Kushite
Pagsimula ng
Kaharian ng
Kush
Pagtatag ng
Carthage
- Pagbagsak ng
Mycenean
-Pagdating ng
mga Dorian sa
Greece
- DARK AGES sa
Greece
- Ang mga
Etruscan sa
Hilagang Italy
- Ang pagtatag ng
- Rome 753
B.C.E.
- Pag-unlad ng
mga lungsodestado sa Greece
- Digmaang
Persian sa pagitan
ng Greeks a
Persians
- Pagiging
makapangyarihan
ng lungsod-estado
ng
Athens
- Digmaang
Peloponnesian
- Pamumuno ni
Alexander the
Great
Pag-usbong ng
Rome
Pandarayuhan ng
mga
Celts sa
ibat ibang
bahagi ng
Europe
Pagdating ng mga
Israelite sa
Canaan
Pamumuno nina
Haring David at
Haring Solomon
sa Israel
- Pagsulat ng
Vedas (religious
writings)
DINASITIYANG
CHOU
DRAFT
March 24, 2014
Ang PERSIAN
EMPIRE sa
kaniyang
kalakasan
Pananakop ni
Alexander the
Great kung
saan naisama
ang sa kaniyang
teritoryo ang
Persian Empire
- Pananakop
ng Imperyong
Persia,
pananakop ni
Alexander the
Great
- Pamumuno
ng mga
Ptolemies
- Pamumuno
ni Cleopatra
- Pananakop
ng Imperyong
Roman
Digmaang
Punic sa
Pagitan ng
Carthage at
Rome
Natalo at
nasakop ng
Carthage ang
teritoryo ng
Imperyong
Rome sa
Hilagang
Africa
Pananakop ng
mga
Roman sa
malaking
bahagi ng
Hilagang
Europe
Ang pagusbong ng
mga Olmec
sa Mexico
- Isinilang si
Gautama (Buddha)
Isinilang si
Confucius
Paglunsad ng
tangkang
pananakop ni
Alexander sa India
- Panahon
ng warring
states
- Pag-iisa ng
China sa
ilalim ni
Shih
Huang Ti
- Itinayo ang
Great Wall
- CHIIN
DYNASTY
- HAN
DYNASTY
Pananakop ni
Alexander the
Great sa Eastern
Mediterranean
Pananakop ng
mga Roman
Pag-usbong
ng mga
Maya
Naimbento
ang papel
172
DRAFT
March 24, 2014
Sumunod na nakilala sa Mesoamerica ang Kabihasnang Maya at Aztec.
Katulad ng
Aztec, at Inca kung kayat itinuturing ang mga ito na Kabihasnang Klasikal sa
America.
173
Sa
lipunang
Maya,
kaparian
pamamahala.
sa
Pinalawig ng
DRAFT
March 24, 2014
na
sentro
kanilang
rin
pagsamba
ng
sa
Banaag sa kaayusan ng
tabi ng pyramid.
.
Sa
larangan
kabilang
sa
pangkalakal
ng
ekonomiya,
mga
ay
produktong
mais,
asin,
tapa,
Ang
at
cacao.
Dahil
sa
Nakamit ng Maya ang tugatog ng kabihasnan matapos ang 600 C.E. Subalit sa
pagtatapos ng ikawalong siglo C.E., ang ilang mga sentro ay nilisan, ang paggamit ng
kalendaryo ay itinigil, at ang mga estrukturang panrelihiyon at estado ay bumagsak.
Sa pagitan ng 850 C.E. at 950 C.E., ang karamihan sa mga sentrong Maya ay
tuluyang inabandona o iniwan.
Wala pang lubusang makapagpaliwanag sa
pagbagsak ng Kabihasnang Mayan. Ayon sa ilang dalubhasa, maaaring ang
pagkasira ng kalikasan, paglaki ng populasyon, at patuloy na digmaan ay ilan lamang
sa mga dahilan ng paghina nito. Maaari rin na sanhi ng panghihina nito ang
pagbagsak sa produksiyon ng pagkain batay sa mga nahukay na labi ng tao na
nagpapakita ng kakulangan sa sapat na nutrisyon. Ang mga labi ay natuklasang hindi
gaanong kataasan samantalang mas manipis ang mga buto nito.
Gayunpaman, ang ilang lungsod sa hilagang kapatagan ng Yucatan ay nanatili
nang ilan pang siglo, tulad ng Chichen Itza, Uxmal, Edzna, at Copan. Sa paghina ng
Chichen at Uxmal, namayani ang lungsod ng Mayapan sa buong Yucatan hanggang
sa maganap ang isang pag-aalsa noong 1450.
DRAFT
March 24, 2014
Kasingtulad ng pyramid ang
estrukturang ito. Subalit,
mapapansin, na ang itaas na
bahagi nito ay patag. Sa loob
nito ay may altar kung saan
isinasagawa ang pag-aalay.
175
Pamahalaan
at Relihiyon
Napag-isa
ang
mga
mamamayan dahil sa iisang
paniniwala.
Paghina
Palagiang
nakikipagdigma ang mga
pinuno
at
kaniyang
nasasakupan
upang
makahuli ng mga alipin
na iaalay sa kanilang
mga diyos. Nagbunga
ito ng pagkaubos ng
yaman ng mga lungsodestado.
DRAFT
March 24, 2014
Paglakas
Ekonomiya
at
Kabuhayan
Paghina
Paglakas
Mga
LungsodEstado
Pagkawala ng sustansya
ng lupa. Ang paglaki ng
populasyon ay nagdulot
ng suliranin sa suplay ng
pagkain.
Paghina
Nagdulot ng kaguluhan
at
kahirapan
ang
madalas na digmaan sa
pagitan ng mga lungsodestado.
Pigura. 2.2 Paglakas at Paghina ng Imperyong Mayan. Ipinakikita sa diyagram ang mga sanhi at bunga ng paglakas
at paghina ng Kabihasnang Mayan.
Gabay na Tanong
1. Paano nakabuti at nakasama sa mga Mayan ang kanilang mahusay na sistema ng pagtatanim?
176
Pamahalaan
Relihiyon
Ekonomiya
Arkitektura
DRAFT
March 24, 2014
Napatunayan ko na may mataas na kabihasnan ang mga Mayan dahil
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________.
Gawain 6.Exit Card.Dugtungan ang sumusunod na pahayag.
GAWAIN
7.INFOCOLLAGE.Paunlarin
angbahagi
iyongng
kaalaman
at pag-unawa
paglaho
ng kanilang
kapangyarihan sa timog na
Mesoamerica.
Sa panahong ito,
tungkol sa Kabihasnang Aztec sa pamamagitan ng pagsusuri sa sumusunod
nagsimulang
umunlad ang maliliit na pamayanan sa Mexico Valley. Ang mga mamamayan
na impormasyon.
rito ang nagtatag ng isa sa unang imperyo sa Mesoamerica ang Imperyong Aztec.
177
DRAFT
March 24, 2014
178
Ang lupa sa paligid ng mga lawa ay mataba subalit hindi lubos na malawak. Upang
madagdagan ang lupang tinataniman, tinabunan ng lupa ng mga Aztec ang mga sapa at lumikha ng
mga chinampas, mga artipisyal na pulo na kung tawagin ay mga floating garden.
DRAFT
March 24, 2014
2 Wala silang kasangkapang pambungkal
Dahil sila ay mga magsasaka, ang mga Aztec ay taimtim na umaasa sa mga puwersa ng kalikasan
at sinasamba ang mga ito bilang mga diyos. Ang pinakamahalagang diyos nila ay si Huitzilopochtli,
ang diyos ng araw. Mahalaga ang sikat ng araw sa pananim ng mga magsasaka kaya sinusuyo at
hinahandugan ang naturang diyos. Mahalaga rin sina Tlaloc, ang diyos ng ulan at si Quetzalcoatl.
Naniniwala ang mga Aztec na kailangang laging malakas ang mga diyos na ito upang mahadlangan
ng mga ito ang masasamang diyos sa pagsira ng daigdig. Dahil dito, ang mga Aztec ay nag-alay ng
tao. Ang mga iniaalay nila ay kadalasang bihag sa digmaan bagamat may mga mandirigmang
Aztec na nagkukusang-loob ialay ang sarili.
179
Sa
pagsapit
ng
ika-15
siglo,
nagsimula
ang
malawakang
DRAFT
March 24, 2014
din nilang manakop upang maihandog nila ang mga bihag kay
Huitzilopochtli. Ang paninindak at pagsasakripisyo ng mga tao ay ilan sa
180
Mga Milyon
1.5
1.4
1.3
anggraph ng populasyon ng
mga Aztec.
1.2
pagbaba ng populasyon ay
dulot
1.1
Daang Libo
ng
epidemya
bulutong,
1
Populasyon
Ang biglaang
ng
pang-aalipin,
at pagsasamantala.
kabuuan,
naubos
SSa
tinatayang
ang
mula
85
hanggang 95 bahagdan ng
kabuuang
katutubong
DRAFT
March 24, 2014
populasyon
Mesoamerica
ng
sa
3
2
1
1500 1520 1540 1560 1580 1600 1620 1640 1660 1680 1700
Taon
Pigura 2.3. Graph ng Populasyon ng mga Aztec
181
loob
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong Tanong
1. Ano-ano ang salik na nagbigay-daan sa paglakas ng Imperyong Aztec?
2. Paano napakinabangan ng mga Aztec ang mga lupain na kanilang
sinakop?
3. Bakit madaling nakontrol ng mga Aztec ang iba pang karatig na lungsodestado?
Gawain 9.Pagsulat ng Sanaysay.Sumulat ng sanaysay tungkol sa
kahalagahan ng mga kontribusyon ng mga Kabihasnang Klasikal sa
Mesoamerica. Gamiting gabay ang sumusunod:
1. Ano ang kaugnayan ng heograpiya ng Mesoamerica sa pag-usbong ng
mga Kabihasnang Maya at Aztec?
2. Paano nagkakatulad at nagkakaiba ang dalawang kabihasnan?
3. Ano-ano ang kanilang mga kontribusyon at bakit ito mahalaga?
182
DRAFT
March 24, 2014
Ang aking mga tanong sa araling ito ay
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
183
magkakaibang
klima
at
sa
Mesoamerica.
dumadaloy
kagubatan.
sa
mayayabong
na
DRAFT
March 24, 2014
Mountains
sa
timog
na
bahagi.
ng
pagsasaka
May mga
gamit
ang
Gabay na Tanong
1. Anong anyong tubig ang matatagpuan sa silangan
ng Imperyong Inca?
Ang
ika-12
siglo,
isang
pangkat
ng
mga
taong
Saklaw ng
Gabay na
Tanong
DRAFT
March 24, 2014
at Argentina.
AZTEC
INCA
PATUNAY
185
DRAFT
March 24, 2014
Samakatuwid, ang imperyo ay nasa kaguluhang politikal na pinalubha pa ng
Atahuallpa. Nakilala niya si Pizarro habang naglalakbay ito patungong Cuzco. Nang
lumaon, binihag ni Pizarro ang Atahuallpa at pinatubos ng pagkarami-raming ginto.
Noong 1533, pinapatay si Atahuallpa at makalipas ang isang taon, sinakop ng mga
Espanyol ang Cuzco gamit lamang ang maliit na hukbo.
Sa kabila ng katapangan ng mga Inca, hindi nila nagawang manaig sa bagong
teknolohiyang dala ng mga dayuhan, tulad ng mga baril at kanyon. Ang ilan sa mga
Inca ay nagtungo sa kabundukan ng Vilcabamba at nanatili rito nang halos 30 taon.
Hindi nagtagal, ang huling pinuno ng mga Inca na si Tupac Amaru ay pinugutan ng ulo
noong 1572. Dito tuluyang nagwakas ang pinakadakilang imperyo sa Andes.
186
Topa
Yupanqui
Huayna
Capac
Ano ang
nagawa?
Ano ang
nagawa?
Ano ang
nagawa?
Kahalagahan ng
nagawa:
Kahalagahan ng
nagawa:
Kahalagahan ng
nagawa:
DRAFT
March 24, 2014
DRAFT
March 24, 2014
Mapa 2.4 Ang Mesoamerica at South America
EKONOMIYA
RELIHIYON
KONTRIBUSYON
MAYA
AZTEC
INCA
188
DRAFT
March 24, 2014
Sa kasalukuyan, higit ang iyong kaalaman sa kontinente ng America subalit
limitado lamang ang mga Pulo sa Pacific. Samantala, kadalasan ay hindi maganda
daigdig, karaniwang hindi nabibigyan ng tuon ang Africa at mga pulo sa Pacific.
Maliban sa kaharian ng Egypt, hindi na natatalakay pa ang ibang sentro ng
Gabay na
Tanong
Bakit tinawag na
dark continent
ang Africa?
189
Matatagpuan
dito ang
rainforest
Sa
ay ang
Sa grassland sa hilaga ng
DRAFT
March 24, 2014
Sudan. Sa bandang hilaga naman ng
rehiyon
Sahara,
ng
Sudan
ang
pinakamalawak
makikita
ang
pinakamalaki
at
na
sa
disyerto
Gabay na Tanong
1. Ano-anong uri ng vegetation at anyong-lupa ang
makikita sa kontinente ng Africa?
2. Bakit mahirap mamuhay sa rehiyon ng Sahara?
may
mga
maliliit
na
190
DRAFT
March 24, 2014
http://northafrica
nhistory.wikispac
es.com/file/view/
timbuktu.jpg/112
619921/timbuktu
.jpg
191
Morocco
Berber
ay
unti-unting
nakilala
at
kabihasnang
nananahan
sa
DRAFT
March 24, 2014
Kanlurang Africa.
Ang Islam ay
Sudan at
Hilagang Africa
Gabay na Tanong
1. Sino ang nagdala ng relihiyong Islam sa Hilagang Africa?
2. Bukod sa pag-unlad ng kabuhayan, anong aspeto ng
pamumuhay ng mga African ang naimpluwensiyahan ng
mga Berber?
192
Savanna
DRAFT
March 24, 2014
Disyerto
Oasis
Pamprosesong Tanong
1. Alin sa mga nabanggit navegetation ang may pinakamalawak na saklaw?
2. Bakit tinawag na Trans-Sahara ang kalakalan sa pagitan ng Carthage at
Sudan?
3. Saang mga lugar maaaring umusbong ang kabihasnan o imperyo? Bakit?
193
Kapwa nasa
DRAFT
March 24, 2014
Silangang Africa ang dalawang kabihasnang ito.
350 C.E.
700
dantaon
1240
1335
194
DRAFT
March 24, 2014
Mediterranean at Indian Ocean.
Kapalit
resulta
ng
malawakang
Naging opisyal na
Gabay na Tanong
1. Anong mga anyong-tubig ang dinaanan ng mga
Axum sa pakikipagkalakalan?
2. Saang mga kontinte nakipagkalakalan ang mga
Axum?
3. Paano ito natutulad at naiiba sa kalakalang TransSahara?
195
DRAFT
March 24, 2014
kung bakit lumaki ang populasyon dito. Sagana rin ang tubig upang punan ang
pangangailangan sa mga kabahayan at sa irigasyon.
Ginamit
ang
mga
sandatang gawa sa
bakal
upang
makapagtatag
ng
kapangyarihan sa mga
grupong mahina ang
mga sandata.
Mahalagang salik
sa paglakas ng
Ghana
Naging
maunlad
dahil naging sentro
ng kalakalan sa
Kanlurang Africa
Bumili
ng
mga
kagamitang
pandigma na yari sa
bakal at mga kabayo
Gabay na Tanong
1. Ano ang naging batayan ng pag-unlad ng Imperyong Ghana?
2. Paano nakatulong ang heograpiya ng Ghana upang umunlad ang
kanilang pamumuhay?
196
Nagsimula
Imperyong
Ghana.
Ang
pag-akyat
ng
Mali
sa
niya
at
winakasan
Imperyong Ghana.
ang
kapangyarihan
ng
Mga Namuno sa
Imperyong Mali
Sa pamamagitan ng patuloy na
Sundiata Keita
DRAFT
March 24, 2014
Sahara Desert.
Mansa Musa
sa pamamagitan ng kalakalan.
Gabay na
Tanong
1. Paano nakamit
ng Imperyong
Mali ang
kapangyarihan
mula sa
Imperyong
Ghana?
2. Bakit naging
tanyag si Mansa
Musa?
Sa
ay
naging
sentro
ng
karunungan
at
pananampalataya.
197
pa
noong
ikawalong
siglo,
ang
Songhai
ay
DRAFT
March 24, 2014
Noong 1325, ang Songhai ay sinalakay at binihag ng Imperyong
Mali. Subalit hindi ito nagtagal sa pagiging bihag ng Mali. Noong 1335,
198
Ghana
Ipinag-utos ni haring AlBakri na ibigay sa kaniya
ang mga butil ng ginto at
tanging mga gold dust
ang pinayagang ipagbili
sa kalakalan. Sa ganitong
paraan, napanatili ang
mataas na halaga ng
ginto.
Gabay na Tanong
1. Ano ang naging batayan ng kapangyarihan ng Imperyong
Ghana, Mali, at Songhai?
2. Bakit mahalaga ang asin para sa mga African?
asin
DRAFT
March 24, 2014
Pag-isipan!
Iugnay angLaw of Supply
and Demand sa
ipinalabas na kautusan ni
haring Al-Bakri.
ginto
asin
Mali
Nagsilbing sentro ng kalakalan ang Timbuktu.
Bukod dito, lumaganap rin ang relihiyong Islam
at tumaas ang antas ng kaalaman dulot ng
impluwensiya ng mga iskolar na Muslim. Ang
Sankore Mosque ay ipinagawa ni Mansa Musa
noong 1325.
ginto
Sa panahong ito,ginagamit
ng mga African ang ginto
upang ipambili ng asin.
Ginagamit ng mga African
ang asin upang mapreserba
ang kanilang mga pagkain.
199
IMPERYONG PINAMUNUAN
MAHALAGANG NAGAWA
DRAFT
March 24, 2014
Ghana
Mali
Songhai
GHANA
MALI
SONGHAI
KONTRIBUSYON
KAHALAGAHAN
200
DRAFT
March 24, 2014
Mapa 2.8. Migrasyon ng
mga Austronesian.
Gabay na Tanong
1. Magbigay ng ilang sa
kasalukuyan na
pinanirahan ng mga
Austronesian.
2.Bakit nandayuhan
ang mga Austronesian
sa mga pulo sa Pacific.
http://en.wikipedia.org/wiki/Austronesian_peoples
Ayon sa teorya ng iskolar na si Peter Bellwood, nagmula sa timog China ang mga
Austronesian. Sa hangaring makahanap ng mga bagong teritoryo na masasaka, umalis sila
ng China at nandayuhan simula noong 4000 B.C.E. Tumungo sila sa mga lugar na kilala
ngayon bilang Taiwan, Pilipinas, Malaysia, Brunei, at Indonesia. Noong 2000 B.C.E., may
mga Austronesian na tumungo pakanluran hanggang makarating sa Madagascar sa Africa.
Samantala, may mga tumungo pasilangan at tinawid ang Pacific Ocean at nanahan sa mga
pulo ng Pacific.
201
.
Unang narating ng mga Austronesian ang New Guinea, Australia, at
Tasmania. Noong 1,000 B.C.E., nanahan ang mga Austronesian sa Vanuatu, Fiji, at
Tahiti.
Narating din nila ang Tonga, Samoa, at Marquesas. Tinatayang nasa mga
pulo ng Hawaii sila noong 100 B.C.E. Pinakamalayo nilang naabot ang Easter
Island, isang pulo sa Pacific na bahagi na ng South America.
Sa pag-aaral ng kabihasnan ng mga pulo sa Pacific, mahalagang tunghayan
ang lipunan ng mga tao rito bago dumating ang mga Kanluranin. Ang lipunan at
kulturang ito ay Austronesian.
DRAFT
March 24, 2014
Ang mga Pulo sa Pacific
POLYNESIA
maraming isla
poly marami
nesia - isla
MICRONESIA
maliliit na mga
isla
micro maliit
nesia - isla
MELANESIA
maiitim ang mga
tao dito
mela maitim
nesia - isla
Mapa 2.9
Ang mga isla na
bumubuo sa
Pacifi.
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Pacific_Culture_Areas.jpg
202
Polynesia
Ang Polynesia ay matatagpuan sa gitna at timog na bahagi ng Pacific
Ocean na nasa silangan ng Melanasia at Micronesia. Ang Polynesia ay higit na
malaki kaysa pinagsamang lupain ng Melanasia at Micronesia.
Ang Polynesia ay binubuo ng New Zealand, Easter Island, Hawaii,
Tuvalu, Wallis at Futuna, Tonga, Tokelau, Samoa, American Samoa, Niue,
Cook Islands, French Polynesia, Austral Islands, Society Islands, Tuamotu,
Marquesas, at Pitcairn.
Batay sa dami ng pinagkukunan ng pagkain ang laki ng pamayanan sa
Polynesia. Umabot hanggang 30 pamilya ang bawat pamayanan dito. Ang
DRAFT
March 24, 2014
sentro ng pamayanan ay ang tohua na kadalasang nasa gilid ng mga bundok.
Ito ay tanghalan ng mga ritwal at pagpupulong.
Gabay na Tanong
1. Ano ang pangunahing ikinabubuhay ng mga mamamayan sa Polynesia?
2. Ano ang ibig sabihin ng mana?
203
Gabay na
Tanong
Ano-ano ang mga
paraan upang
mapangalagaan
ang mana?
Ang
tawag
sa
mga
pagbabawal
DRAFT
March 24, 2014
parusang igagawad sa matinding paglabag sa tapu.
Micronesia
204
Ang mga
DRAFT
March 24, 2014
rituwal para sa mga makapangyarihang diyos ay kinapapalooban ng pag-aalay ng
unang ani.
Melanesia
Australia.
Papua New Guinea, Solomon Islands, Vanuatu (dating New Hebrides), New
Caledonia, at Fiji Islands.
Tagumpay sa
205
DRAFT
March 24, 2014
May sariling katangian at kakanyahan ang mga isla sa
Pacific.
Nakabatay
ang
kanilang
pamumuhay
sa
pakikipagkalakalan sa ibat ibang isla at kontinente.
Bagamat hindi ito kasing-unlad, kasing-tanyag at kasingyaman ng mga kabihasnan at imperyo sa America at Africa,
nakaimpluwensiya rin ito sa mga mamamayang naninirahan sa
mga isla sa Pacific at sa mga karatig bansa nito sa Timogsilangang Asya sa kasalukuyan.
Kahulugan ng
Pangalan
Kabuhayan
Relihiyon
Kalagitnaan
Simula
DRAFT
March 24, 2014
Paano
nakaimpluwensiya
ang
mga
pangyayari at mga
tugon sa hamon
ng mga sinaunang
mamamayan
sa
mga nabanggit na
kontinente tungo
sa pagbuo ng
sariling
pagkakakilanlan?
BINABATI KITA!
Ngayon ay natapos mo na ang bahagi ng Paunlarin para sa Aralin 2.
Ngayong may sapat ka nang kaalaman tungkol sa mga salik na
nagbigay-daan sa pag-usbong ng mga kabihasnang klasikal sa mga
Pulo sa Pacific, maaari ka nang tumungo sa susunod na bahagi ng
modyul na ito.
207
PAGNILAYAN AT UNAWAIN
Tinalakay sa nakaraang aralin ang tungkol sa Panahong Klasikal sa
Europe, America, at mga Pulo sa Pacific. Nagkaroon ka rin ng malawak na
kaalaman tungkol sa ibat ibang kontribusyon ng mga nabanggit na kabihasnan
sa daigdig.
Ngayon naman ay kritikal mong masusuri ang impluwensiya ng mga
nabanggit na kabihasnan sa daigdig.
.
DRAFT
March 24, 2014
Front Page
Larawan ng Kontribusyon
First Page
Second Page
208
Kalagitnaan
Simula
Paano
nakaimpluwensiya
ang
mga
pangyayari at mga
tugon sa hamon
ng mga sinaunang
mamamayan
sa
mga nabanggit na
kontinente tungo
sa pagbuo ng
sariling
pagkakakilanlan?
DRAFT
March 24, 2014
BINABATI KITA!
Mahusay mong nagampanan ang gawain sa bahagi ng Pagnilayan at
Unawain para sa Aralin 2.
Ngayon ay mayroon ka nang sapat na pag-unawa tungkol sa
mga kontribusyon at impluwensiya ng mga Kabihasnang
Klasikal sa America at Africa at sa kultura ng mga
mamamayan sa Pacific Islands. Handa ka na para sa
susunod na aralin.
209
DRAFT
March 24, 2014
ALAMIN
210
Gawain 1.Photo-Suri
Panuto: Suriin ang larawan sa ibaba. Sagutin ang mga tanong matapos
masuri ang larawan.
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong Tanong
Sagutin ang sumusunod na tanong.
211
Bago ang
Talakayan
PAHAYAG
1. Sa pagbagsak ng Imperyong Romano
at pananalasa ng ibat ibang pangkat ng
mga barbaro ay natapos ang Sinaunang
Panahon at pumasok ang pagsisimula ng
Panahong Medieval.
2. Si Charlemagne o Charles the Great
ang itinuturing na isa sa pinakamahusay
na hari ng Panahong Medieval.
Pinamunuan niya ang Holy Roman
Empire na sinasabing muling bumuhay
sa Imperyong Roman.
3. Sa panahon ng kaguluhan bunsod ng
pagbagsak ng imperyong Roman at
pananalakay ng mga tribung barbaro,
naging kanlungan ng mga tao ang
simbahan. Naging mahalaga ang papel
ng Kapapahan o ang tungkulin,
panahon
ng
panunungkulan
at
kapangyrihang panrelihiyon ng Papa
bilang pinuno ng simbahang Katoliko.
4. Pangunahing layunin ng paglulunsad
ng mga Krusada ang pagpapalaganap ng
relihiyong Kristiyanismo sa iba pang
panig ng daigdig.
5. Ang Piyudalismo ay isang matibay na
sistemang naitatag noong Panahong
Medieval. Itinuturing itong sistemang
politikal, sosyo-ekonomiko at militar na
sagot
sa
pangangailangan
sa
tagapanguna sa panahon ng kaguluhan.
6. Ang pang-ekonomiyang aspeto ng
Piyudalismo
ay
tinatawag
na
Manoryalismo. Ito ay ang sistemang
gumagabay sa pamumuno ng mga hari
sa kanilang nasasakupan.
7. Bunsod ng pagtaas ng populasyon at
pag-unlad ng kalakalan ay ang pag-unlad
ng mga bayan. Ang paglago ng bayan ay
nakatulong sa paglago ng kalakalan at
ang paglago ng kalakalan ay nakatulong
din sa paglago ng mga bayan.
Matapos ang
Talakayan
DRAFT
March 24, 2014
212
BINABATI KITA!
Sa puntong ito ay natapos mo na ang bahagi ng Alamin.
DRAFT
March 24, 2014
Natititiyak kong nais mong malaman kung tama ang iyong mga
sagot sa talahanayan. Masasagot ito sa susunod na bahagi ng Modyul.
Sa iyong pagtupad sa ibat ibang gawain, suriin kung tumutugma
ba ang iyong mga dating kaalaman sa mga bagong kaaalaman na iyong
matututuhan sa Modyul na ito.
PAUNLARIN
213
Paglubha
ng Krisis
Pangkabuhayan
Paghina
ng
Hukbong
Romano
Pagkawala
ng
Katuturan
ng
Pagkamama
-mayang
Romano
Pagbaba
ng
Moralidad
ng mga
Romano
Kakulangan
ng mga
Tapat at
may
Kakayahan
g Pinuno
DRAFT
March 24, 2014
Pagsalakay
ng mga
Barbaro
Pamprosesong Tanong
1. Mula sa mga nabanggit na salik sa diagram, ano sa tingin mo ang
pangunahing dahilan ng pagbagsak ng Imperyong Roman? Bigyang
katuwiran ang iyong sagot.
2. Sa iyong palagay, ano ang magiging epekto ng pagbagsak ng
Imperyong Roman sa kabuuan ng Europe?
214
DRAFT
March 24, 2014
Ang Paglakas ng
Simbahang Katoliko
Bilang Isang Institusyon
sa Gitnang Panahon
Ang Paglunsad ng
mga Krusada
http://mrgrayhistory.wikispaces.com/file/view/L_Middle_Ages_-_Pope_Apology.jpg/244152229/293x372/L_Middle_Ages_-_Pope_Apology.jpg
http://images2.wikia.nocookie.net/__cb20101006230145/deadliestfiction/images/b/b1/Charlemagne.jpg
http://ts2.mm.bing.net/th?id=H.4513801360115517&pid=15.1
http://crabberworldhistory.wikispaces.com/file/view/high_middle_agesjpg/180280913/high_middle_ages.jpg
215
Pagbagsak ng Imperyong
Roman.Marami ang dahilan ng
paglakas ng kapangyarihan ng
Simbahang Katoliko at ng kapapahan.
Isa na rito ang pagbagsak ng
imperyong Romano noong 476 C.E.,
na naghari sa kanluran at silangang
Europe sa Gitnang Silangan at sa
hilagang Africa sa loob ng halos 600
taon.
Tinukoy ni Silvian, isang pari,
na kalooban ng mga Roman ang
bunga ng kanilang mga kasamaan.
Ang mga kayamanang umagos
papasok sa Rome ang naging sanhi
ng palasak na kabulukan sa
pamahalaan ng imperyo. Sa walang
tigil na pagsasamantala sa tungkulin
ng mga umuugit ng pamahalaan,
nahati ang lipunan sa dalawang
panig- ang pinakamaliit na bahagi ng
lipunan na binubuo ng mayayaman at
malalakas na pinuno sa pamahalaan
at mga nakararaming maliliit na
mamamayan.
Lubhang nakapagpahina ang
kabulukan sa pamahalaan at ang
kahabag-habag na kalagayan ng
pamumuhay ng mga pangkaraniwang
tao sa katayuan ng Imperyong Rome.
Noong 476 C.E., tuluyan itong
bumagsak sa kamay ng mga barbaro
na dati ng nakatira sa loob ng imperyo
mula pa noong ikatlong siglo ng
Kristiyanismo.
Sa
kabutihang-palad,
ang
simbahang Kristiyano, na tanging
institusyong hindi pinakialaman ng
mga barbaro, ang nangalaga sa mga
pangangailangan ng mga tao. Sa
kawalan ng pag-asang maibalik ang
dating lakas-militar at kasaganaang
materyal ng imperyo, bumaling ang
mamamayan sa simbahang Katoliko
sa
pamumuno
at
kaligtasan.
Binigyang-diin nila ang kalagayan ng
kaluluwa sa ikalawang buhay ayon sa
pangako ng Simbahan para sa mga
nailigtas sa pamamagitan ni Kristo.
Sa kabilang dako, nahikayat
naman ang mga barbaro sa
kapangyarihan
ng
Simbahan.
Pumayag sila na binyagan sa pagkaKristiyano at naging matapat na mga
kaanib ng pari.
DRAFT
March 24, 2014
Halaw sa Kasaysayan ng Daigdig,
Batayang AKlat para sa Ikatlong Taon nina
Vivar et. al. pahina 141-144
Matatag
Organisasyon
at
ng
Mabisang
Simbahan.
Noong
mga
unang
taon
ng
Kristiyanismo, karaniwang tao lamang
ang mga pinuno ng Simbahan na
nakilala bilang mga presbyter na pinili
ng mga mamamayan. Mula sa mga
ordinaryong taong ito lumitaw ang mga
pari at mga hirarkiya.
Isang
diyosesis
ang
kongregasyon ng mga Kristiyano sa
bawat lungsod na pinamunuan ng
Obispo. Nasa ilalim ng Obispo ang
maraming pari sa ibat ibang parokya
sa lungsod.
Nang lumaganap ang
Kristiyanismo mula sa lungsod patungo
sa mga lalawigan, sumangguni sa mga
Obispo ang mga pari sa kanilang
pamumuno. Sa ilalim ng pamumuno at
pamamahala ng Obispo, hindi lamang
mga
gawaing
espiritwal
ang
pinangalagaan ng mga pari, kundi
pinangasiwaan din nila ang gawaing
pangkabuhayan, pang-edukasyon at
pagkawanggawa ng Simbahan. Bukod
dito, ang Obispo rin ang namamahala
sa pagpapanatili ng kaayusan at
katarungan sa lungsod at sa iba pang
mga nasasakupan.
Tinawag na mga Arsobispo ang
mga Obispo na nakatira sa malalaking
lungsod na naging unang sentro ng
Kristiyanismo. Bukod sa panrelihiyong
pamamahala ng kanilang sariling
lungsod, may kapangyarihan ang isang
Arsobispo sa mga Obispo ng ilang
karatig na maliit na lungsod.
Ang
Obispo ng Rome, na tinawag bilang
Papa, ang kinikilalang katas-taasang
pinuno ng Simbahang Katoliko sa
kanlurang Europe. Kabilang siya sa
mga Arsobispo, Obispo at mga Pari ng
mga parokya.
DRAFT
March 24, 2014
Obispo- __________________________
_________________________________
_________________________________
Arsobispo- ________________________
_________________________________
_________________________________
Ang
kapapahan
(Papa)
ay
tumutukoy sa tungkulin, panahon, ng
panunungkulan
at
kapangyarihang
panrelihiyon ng Papa bilang pinuno ng
Simbahang
Katoliko,
gayundin
ang
kapangyarihang pampulitika bilang pinuno
ng estado ng Vatican.
Ang
salitang
Pope
ay
ngangangahulugang AMA na nagmula sa
salitang Latin na Papa. Noong unang
panahon itinuturing ng mga kristyano ang
Papa bilang ama ng mga Kristiyano, na
siya pa ring tawag sa kanya sa
kasalukuyang panahon.
217
Paraan ng Pamumuno
Pinuno/ Papa
Constantine the
Great
DRAFT
March 24, 2014
http://upload.wikimedi
a.org/wikipedia/comm
ons/5/5b/Pope_St._L
eo_IV.jpg
218
Papa Gregory I
http://upload.wikimedi
a.org/wikipedia/comm
ons/9/97/Francisco_d
e_Zurbar%C3%A1n_
040.jpg
DRAFT
March 24, 2014
Papa Gregory VII
http://hist2615.wikispa
ces.com/file/view/Gre
gory_VII1.jpg/251843136/174
x220/Gregory_VII1.jpg
Ang
investiture
ay
isang
seremonya kung saan ang isang
pinunong sekular katulad ng hari ay
pinagkakalooban ng mga simbolo sa
pamumuno katulad ng singsing sa
Obispong kaniyang hinihirang bilang
maging pinuno ng simbahan.
Sa pamumuno ni Papa Gregory
sa Simbahan, tinanggal niya ang
karapatan ng mga pinunong sekular na
magkaloob ng kapangyarihan sa pinuno
ng simbahan.
219
DRAFT
March 24, 2014
220
Salik sa
Paglakas ng
Kapangyarihan
ng Papa
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong Tanong
1. Batay sa teksto, ano ang pangunahing papel na ginampanam ng
simbahan noong Gitnang Panahon? Patunayan.
2. Bakit madaling nahikayat ng simbahan ang mga grupong barbaro na
yakapin ang Katolisismo?
3. Paano nagkakatulad ang papel na ginampanan ng simbahan sa
kasalukuyan sa gampanin nito noong Panahong Medieval?
Ipaliwanag.
221
2. _________________________________________
_________________________________________
3. _________________________________________
_________________________________________
Konsepto o Kaalaman na hindi ko gaanong naunawaan
1. __________________________________________
_________________________________________
DRAFT
March 24, 2014
2
2. _________________________________________
_________________________________________
Tanong na nais ko pang mabigyan ng linaw
1. _________________________________________
_________________________________________
222
DRAFT
March 24, 2014
Paano nakatulong ang
paglakas ng simbahang
Katoliko sa pag-usbong ng
Europe sa Panahong
Medieval?
223
481- Pinag-isani
Clovis ang ibat
ibang tribung Franks
at sinalakay ang
mga Romano
496- Naging
Kristiyano si Clovis
at ang kaniyang
buong sandatahan
511- Namatay si
Clovis at hinati ang
kaniyang kaharian
sa kanyang mga
anak
687- Pinamunuan ni
Pepin II ang tribung
Franks
717- Humalili kay
Pepin II ang
kaniyang anak na si
Charles Martel
751- Ang anak ni
Charles Martel na si
Pepin the Short ay
hinirang bilang Hari
ng mga Franks sa
halip na Mayor ng
Palasyo
DRAFT
March 24, 2014
Si Pope Leo
III ang humirang kay
Charlemagne bilang
Emperor of the Holy
Roman
Empire.
Ayon sa ilang aklat,
nangangahulugan ito
na ang ideya ng mga
Romano ng isang
sentralisadong
pamahalaan ay hindi
naglaho.
224
481
500
600
700
800
Pamprosesong Tanong
1. Sa iyong palagay, sinong personalidad ang pinakamahalaga sa
pagtatatag ng Holy Roman Empire?
2. Bakit kaya Holy Roman Empire ang ibinansag sa imperyo ni
Charlemagne?
3. Ano ang kahalagahan ng Simbahang Katoliko sa Holy Roman
Empire?
4. Sa kasalukyan, masasabi pa bang may matibay na ugnayan ang
pamahalaan at simbahan? Patunayan.
DRAFT
March 24, 2014
225
DRAFT
March 24, 2014
Paano nakatulong ang paglakas
ng simbahang Katoliko sa pagusbong ng Europe sa Panahong
Medieval?
226
DRAFT
March 24, 2014
Unang Krusada
Ang unang Krusada ay binuo ng
mga 3000 kabalyero at 12000 na
mandirigma sa pamumuno ng Prinsipe at
mga Pranses na nabibilang sa nobility.
Matagumpay na nabawi ng grupong ito
ang Jerusalem noong 1099 at nagtatag
sila ng Estadong Krusador malapit sa
Mediterranean. Sa pagsalakay nila sa
Jerusalem, maraming Muslim ang
napatay, pati na ang mga Hudyo at
Kristyano. Nanatili sila ng mga limampung
taon sa Jerusalem ngunit sinalakay din
sila ng mga Muslim.
Ikalawang Krusada
Sa paghihikayat ni St Bernard ng
Clairvaux, sinamahan siya nina Haring
Luis VIIng France at Emperor Conrad III
ng Germany. Maraming balakid na
naranasan anggrupong ito sa pagpunta
sa Silangan at ang pinakatagumpay nila
ay ang pagsakop ngDamascus.
227
DRAFT
March 24, 2014
Resulta ng Krusada
Kung mayroon mang magandang
naidulot ang Krusada, ito ay sa larangan ng
kalakalan. Napalaganap ang komersyo at
ito ay nagsilbing salik sa pag-unlad ng mga
lungsod at malalaking daungan. Ang
kulturang Kristiyano ay napayaman din.
Sa kabilang panig, ang krusada ay
naglantad ng tunay na mga layunin ng mga
sumama
sa
gawaing
ito.
Hindi
pagmamalasakit sasimbahan ang naging
dahilan sapagsama sa banal na laban na
ito
kundi
ang
pagkakataong
makapaglakbay at mangalakal.
Halaw mula sa Project EASE Araling Panlipunan, Module
8 (Ang Simbahang Katoliko: Isang Makapangyarihang
Institusyon sa Gitnang Panahon)
Para sa karagdagang
impormasyon, basahin
ang Kasaysayan ng
Daigdig, Batayang
Aklat Para sa Ikatlong
Taon nina Vivar et. al,
pahina 145-147
228
DRAFT
March 24, 2014
Suliranin/ Layunin ng Pangyayari:
Konteksto:
Kinahinatnan/ Resulta:
Mahahalagang Pangyayari:
Aral na Natutunan:
229
DRAFT
March 24, 2014
230
Paano nakatulong
ang paglakas ng
simbahang Katoliko
sa pag-usbong ng
Europe
sa
Panahong
Medieval?
DRAFT
March 24, 2014
Paano nakatulong ang
paglulunsad ng mga
Krusada sa pagusbong ng Europe sa
Panahong Medieval?
231
Gawain 15.Comic-Suri
Panuto:Suriin ang comic strip at sagutin ang tanong sa loob ng kahon.
DRAFT
March 24, 2014
Ako ang VILLEIN, ibinigay ng KNIGHT sa
akin ang ilan sa kaniyang lupain upang
mapagtaniman at paunlarin. Tungkulin kong
magbayad ng buwis at pagkalooban siya ng
regalo. Hindi ako maaaring umalis sa lupain
na kaniyang nasasakupan nang walang
pahintulot ng KNIGHT.
232
Ang Piyudalismo
Mula sa ikasiyam hanggang
ika-14
na
siglo,
ang
pinakamahalagang
anyo
ng
kayamanan sa Europe ay lupa.
Kinakailangang pangalagaan ang
pagmamay-ari ng lupa.Pangunahing
nagmamay-ari ng lupa ang hari.
Dahil sa hindi niya kayang
ipagtanggol ang lahat ng kaniyang
lupain, ibinabahagi ng hari ang lupa
sa mga nobility o dugong bughaw.
Ang mga dugong bughaw na ito ay
nagiging vassal ng hari. Ang hari ay
isang lord o panginoong may lupa.
Ang iba pang katawagan sa lord ay
liege o suzerain. Samantala, ang
lupang ipinagkakaloob sa vassal ay
tinatawag na fief.Ang vassal ay isa
ring lord dahil siya ay may-ari ng
lupa.
Ang kaniyang vassal ay
maaaring isa ring dugong bughaw.
Ang
homage
ay
isang
seremonya kung saan inilalagay ng
vassal
ang kanyang kamay sa
pagitan ng mga kamay ng lord at
nangangako rito na siya ay magiging
tapat na tauhan nito.
Bilang
pagtanggap ng lord sa vassal,
isinasagawa ang investiture o
seremonya kung saan binibigyan ng
lord ang vassal ng fief. Kadalasang
isang tingkal ng lupa ang ibinibigay
ng lord sa vassal bilang sagisag ng
ipinagkaloob na fief. Ang tawag sa
sumpang ito ay oath of fealty.
Kapag naisagawa na ng lord
at vassal ang oath of fealty sa isat
isa, gagampanan na nila ang mga
tungkuling
nakapaloob
sa
kasunduan. Tungkulin ng lord na
suportahan ang pangangailangan
DRAFT
March 24, 2014
\
ng
vassal
sa
pamamagitan
ng
pagkakaloob ng fief. Tungkulin din niya
na ipagtanggol ang vassal laban sa mga
mananalakay o masasamang-loob at
maglapat ng nararapat na katarungan sa
lahat ng mga alitan. Bilang kapalit, ang
pangunahing tungkulin ng vassal
ay
magkaloob ng serbisyong pangmilitar .
Tungkulin din ng vassal na magbigay ng
ilang kaukulang pagbabayad tulad ng
ransom o pantubos kung mabihag ang
lord sa digmaan. Kailangan din niyang
tumulong sa paghahanap ng sapat na
salapi para sa dowry ng panganay na
dalaga ng lord at para sa gastusin ng
seremonya ng pagiging knight ng
panganay na lalaki ng lord. Ang knight ay
isang mandirigmang nakasakay sa
kabayo at nanumpa ng katapatan sa
kaniyang lord.
Halaw sa Kasaysayan ng Daigdig,
Batayang Aklat sa Araling Panlipunan
nina Mateo et.al. pahina 192-193
233
DRAFT
March 24, 2014
Para sa karagdagang
kaalaman, basahin
ang Kasaysayan ng
Daigdig, Batayang
Aklat sa Araling
Panlipunan Ikatlong
Taon nina Mateo et.
al. pahina 192-195 at
Kasaysayan ng
Daigdig Batayang
Aklat para sa Ikatlong
Taon nina Vivar et. al
pahina 148-150
234
DRAFT
March 24, 2014
Halaw sa Kasaysayan ng Daigdig Batayang
Aklat para sa Ikatlong Taon nina Vivar et. al
pahina 148-149
235
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang ipinapahiwatig ng pagkakaroon uring lipunan sa Sistemang
Piyudalismo?
2. Bakit mahalaga ang lupa sa Sistemang Piyudalismo? Ipaliwanag.
3. Sa kasalukuyan, umiiral pa ba ang Sistemang Piyudalismo?
Pangatwiranan
Gawain 17.Alam Ko Na
Panuto: Upang mataya at mapagtibay ang iyong kaalaman mula sa
binasang teksto, sagutin ang sumusunod na tanong.
1. Ano ang Piyudalismo?
_________________________________________________________
_________________________________________________________
__________.
DRAFT
March 24, 2014
2. Ano-anong uring panlipunan mayroon ang Piyudalismo?
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_______________.
236
DRAFT
March 24, 2014
237
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong Tanong
1.Batay sa teksto, anong uri ng relasyon mayroon ang lord at mga
magbubukid?
2. Sa iyong palagay, naipagkakaloob ba sa isang manor ang mga
pangangailangan ng mga mamamayan nito? Patunayan.
3. May gampanin ba ang mga kababaihan sa sistemang Manoryalismo?
Ipaliwanag.
238
Paggamit ng Salapi
Sa unang mga taon ng Gitnang Panahon, ang sistema
ng kalakalan ay palitan ng produkto o barter. Dinadala ng
mga magbubukid o kaya ng serf ang mga produktong bukid
o produktong gawa sa bahay sa mga lokal na pamilihan. Dito
nagpapalitan ng produkto ang mga tao. Ang lokal na
pamilihan ay nagaganap lamang bawat linggo sa malalawak
na lugar malapit sa palasyo o simbahan.
Sa paglawak ng kalakalan kung saan maraming lugar
na ang sumali, naisip ng panginoong piyudal na magtatag ng
taunang perya. Dito sa peryang ito nagkatagpo-tagpo ang
mga mangangalakal. Sa peryang ito kumikita ang panginoong
piyudal dahil siya ay naniningil ng buwis at multa dito.
Dito sa peryang ito nakita ang paggamit ng salapi
ngunit iba-iba ang kanilang salaping barya. Dahil dito,
nagsulputan ang mga namamalit ng salapi (money changer),
na sa maliit na halaga ay namamalit ng ibat ibang barya.
Sa pagpapalit ng salaping ito nasabing nagsimula ang
pagbabangko.
Natuklasan ng ilang mangangalakal na hindi delikado
ang mag-iwan ng malalakinghalaga sa mga namamalit ng
salapi. Ang salaping ito ay ipinauutang din nang may tubo.
Ang isang mangangalakal ay maaari ring magdeposito ng
salapi sa isang lungsod at bibigyan siya ng resibo. Itong
dineposito niya ay maaari niyang kolektahin sa ibanglungsod.
Sa ganitong paraan naging ligtas ang paglipat ng salapi.
Ang sistemang ito ng pagpapautang at pagbabangko
ay nalinang sa hilagangItalya. Ang paggamit ng pera ay
nakatulong sa paglalapit ng mga tao buhat sa ibatibang lugar.
DRAFT
March 24, 2014
Unang Talata
________________
________________
_______________
Ikalawang Talata
________________
________________
_______________
Ikatlong Talata
________________
________________
_______________
Ikaapat na Talata
________________
________________
________________
Ikalimang Talata
________________
________________
________________
239
Ano-ano ang
mahahalagang
impormasyong
makukuha mula sa
teksto?
Unang Talata
_______________
_______________
_______________
______
Ikalawang Talata
_______________
_______________
_______________
______
DRAFT
March 24, 2014
Ang bayan sa panahong ito ay tinatawag
na burgh. Ang mga taong nagtayo ng kanilang
tirahan dito ay karaniwang tinatawag naburgher.
Sa France, ang mga burgher ay kolektibong
tinatawag na bourgeoisie.
Ang mga burgher ay kakaiba sa
tradisyunal na paghahati ng lipunan batay sa
kanilang ginagawa. Hindi sila lordna may ari ng
lupa at nakikidigma. Iba rin sila sa pari na
nagdarasal at sa magbubukid na nagtatanim.
Ang mga naninirahan sa bayan ay nagkakaloob
ng produkto at serbisyo na ikinakalakal. Habang
dumarami ang kalakal nila, yumayaman sila at
umuunlad ang kanilang pamumuhay. Ang mga
mangangalakal at artisan na ito ay bumuo ng
bagong pangkat sa lipunan, ang gitnang uri o
middle class.
Sa bayan maaaring umangat ang
pangkaraniwang tao sa lipunan. Yaman at hindi
kapanganakan ang batayan ng pagkakakilanlan.
Kadalasan, higit na mayaman pa ang mga
mangangalakal kaysa mga dugong bughaw.
240
204-205
DRAFT
March 24, 2014
pahina152-156
Kasaysayan ng Daigdig, Batayang Aklat Para sa Ikatlong Taon nina Mateo et.
al pahina 200-205
241
Gawain 21.Dahilan-Epekto
Panuto: Batay sa mga binasang teksto, punan ang talahanayan ng wastong
sagot.
Dahilan
Pangyayari
Epekto
Pag-unlad ng kalakalan
DRAFT
March 24, 2014
Paglitaw ng mga
Bourgeoisie
Pagkakaroon ng sistemang
Guild
Pamprosesong Tanong
1. Batay sa mga teksto, ano-anong pangyayari ang nagbigay-daan sa
pag-usbong ng mga bayan at lungsod?
2. Sa iyong palagay, ano ang naging epekto ng paglakas ng mga
burgis sa lipunan? Ipaliwanag.
3. Paano mo maiuugnay sa kasalukuyang panahon ang mga
pangyayaring nabasa mo sa mga teksto? Ipaliwanag.
242
DRAFT
March 24, 2014
Paano nakatulong ang
paglakas ng simbahang
Katoliko sa pag-usbong
ng Europe sa
Panahong Medieval?
Sagutin ang
ang pangatlong
kolum sa pamamagitan ng
pagsulat ng salitang sumasang-ayon o SA kung ikaw ay sumasangayon sa pahayag at hindi sumasang-ayono HSA kung ikaw ay disumasang-ayon sa pahayag.
243
Bago ang
Talakayan
PAHAYAG
1. Sa pagbagsak ng Imperyong Roman
at pananalasa ng ibat ibang pangkat ng
mga barbaro ay natapos ang Sinaunang
Panahon at pumasok ang pagsisimula ng
Panahong Medieval.
2. Si Charlemagne o Charles the Great
ang itinuturing na isa sa pinakamahusay
na hari ng Panahong Medieval.
Pinamunuan niya ang Holy Roman
Empire na sinasabing muling bumuhay
sa Imperyong Roman.
3. Sa panahon ng kaguluhan bunsod ng
pagbagsak ng imperyong Roman at
pananalakay ng mga tribung barbaro,
naging kanlungan ng mga tao ang
simbahan. Naging mahalaga ang papel
ng papacy o ang tungkulin, panahon ng
panunungkulan
at
kapangyrihang
panrelihiyon ng Papa bilang pinuno ng
simbahang Katoliko.
4. Pangunahing layunin ng paglulunsad
ng mga Krusada ang pagpapalaganap ng
relihiyong Kristiyanismo sa iba pang
panig ng daigdig.
5. Ang Piyudalismo ay isang matibay na
sistemang naitatag noong Panahong
Medieval. Itinuturing itong sistemang
politikal, sosyo-ekonomiko at militar na
sagot
sa
pangangailangan
sa
tagapanguna sa panahon ng kaguluhan.
6. Ang pang-ekonomiyang aspeto ng
Piyudalismo
ay
tinatawag
na
Manoryalismo. Ito ay ang sistemang
gumagabay sa pamumuno ng mga hari
sa kanilang nasasakupan.
7. Bunsod ng pagtaas ng populasyon at
pag-unlad ng kalakalan ay ang pag-unlad
ng mga bayan. Ang paglago ng bayan
ay nakatulong sa paglago ng kalakalan at
ang paglago ng kalakalan ay nakatulong
din sa paglago ng mga bayan.
Matapos ang
Talakayan
DRAFT
March 24, 2014
244
Pamprosesong Tanong
1. Magkatulad ba ang iyong kasagutan sa una at ikatlong kolum?
2. Paano mo ilalarawan ang iyong kaalaman sa paksa batay sa gawain?
Ipaliwanag.
DRAFT
March 24, 2014
BINABATI KITA!
Ngayon ay natapos mo na ang bahagi ng Paunlarin para sa Aralin 3
PAGNILAYAN AT UNAWAIN
Sa bahaging ito pagtitibayin mo ang mga nabuong pag-unawa
tungkol sa paksang pinag-aralan. Inaasahan din na sa pagkakataong ito ay
kritikal mong masusuri ang mga epekto at kontribusyon ng ilang
mahahalagang pangyayari sa Europe sa pagpapalaganap ng
pandaigdigang kamalayan.
245
DRAFT
March 24, 2014
Ang Paglakas ng
Simbahang
Katoliko Bilang
Isang Institusyon
sa Gitnang
Panahon
Ang Holy
Roman
Empire
Ang
Paglunsad ng
mga Krusada
Ang Buhay sa
Europe Noong
Gitnang
Panahon
Kontribusyon
Kontribusyon
Kontribusyon
Kontribusyon
Patunay
Patunay
Patunay
Patunay
246
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang kahalagahan ng mga pangyayari sa pag-usbong ng Europe
noong Panahong Medieval sa kasalukuyan?
2. Paano nakatulong ang mga pangyayaring ito upang mapalaganap ang
pandaigdigang kamalayan? Ipaliwanag
Gawain 25.Makasaysayang Paglalakbay
Panuto: Punan ang graphic organizer ng angkop na impormasyon batay sa
iyong mga naunawaan sa mga nakaraang aralin.
Ano ang kontribusyon ng ibat ibang panahon na tinalakay sa modyul
na ito sa pag-unlad ng Pandaigdigang Kamalayan?
DRAFT
March 24, 2014
Pag-unlad
n
Pangdaigdigang
Kamalayan
Kabihasnang Klasikal sa
America, Africa, at mga Pulo
sa Pacific
Kabihasnang Klasikal
sa Europe
Mga Mahahalgang
Pangyayari sa Panahong
Medieval
BINABATI KITA!
Mahusay mong nagampanan ang gawain sa bahagi ng
Pagnilayan at Unawain.
Ngayon ay mayroon ka nang sapat na pag-unawa
tungkol sa mga pangyayari na nagbigay-daan sa pag-usbong
ng Europe sa Panahong Medieval. Tiyak na handa ka na
para sa susunod na gawain.
247
ILIPAT/ISABUHAY
Natitiyak kong lubos na ang iyong kaalaman tungkol sa mga pangyayari sa
daigdig sa mga Klasikal at Transisyunal na Panahon. Sa bahaging ito ng Modyul,
ilalapat mo ang iyong mga natutuhan sa kasalukuyan. Ano nga ba ang kahalagahan ng
mga paksang iyong pinag-aralan sa iyong buhay bilang isang indibidwal at bilang isang
bahagi ng daigdig na iyong ginagalawan? Isagawa ang sumusunod na gawain.
DRAFT
March 24, 2014
Makagagawa ng isang video na nagpapakita ng pagmamalaki at
pagpapahalaga sa isang pamanang Klasikal at Transisyunal na
Panahon
Goal
Role
Audience
Situation
Product/Performance
Standards
Video
Ang video-kasaysayan ay mamarkahan batay sa sumusunod na
pamantayan
:
248
PAMANTAYAN
Pagsusuri sa Pagunlad ng
Pandaigdigang
Kamalayan
Organisasyon
MAHUSAY
Naipakita ang mahusay na
pagsusuri sa pag-unlad ng
Pandaigdigang Kamalayan sa
pamamagitan ng paguugnayugnay ng mga salik at epekto ng
ibat ibang pangyayari.
NALILINANG
Hindi gaanong naipakita ang
mahusay na pagsusuri sa pagunlad
ng
Pandaigdigang
Kamalayan sa pamamagitan
ng paguugnay-ugnay ng mga
salik at epekto ng ibat ibang
pangyayari.
NAGSISIMULA
Hindi naipakita ang mahusay
na pagsusuri sa pag-unlad ng
Pandaigdigang Kamalayan sa
pamamagitan ng paguugnayugnay ng mga salik at epekto
ng ibat ibang pangyayari.
Walang
batayang
pinagkunan. Ang mga
impormasyon ay gawagawa lamang.
Hindi
gaanong
naunawaan ang paksa.
Hindi
lahat
ng
pangunahing kaalaman
ay nailahad. May mga
maling impormasyon at
hindi naiugnay ang mga
ito sa kabuuang paksa.
Walang interaksyon at
ugnayan sa mga kasapi.
Walang
malinaw
na
presentasyon ng mga
paksa. May powerpoint
presentation ngunit hindi
nagamit
at
nagsilbi
lamang na palamuti sa
DRAFT
March 24, 2014
Pinaghalawan ng
Datos
Kaalaman
Paksa
4
NAPAKAHUSAY
Komprehensibo at mahusay ang
pagsusuri
sa
pag-unlad
ng
Pandaigdigang
Kamalayan
sa
pamamagitan ng paguugnay-ugnay
ng mga salik at epekto ng ibat
ibang pangyayari.
Organisado
ang
mga
impormasyon.
Ang
presentasyon ng gawain ay
malinaw na naipapahayag at
natatalakay
gamit
ang
makabuluhang
powerpoint
presentation.
249
Pagkamalikhain
pisara
Malikhain ang nabuong Hindi gaanong malikhain
video. Gumamit ng mga ang video. Gumamit ng
props at costume ang mga mga props at costume
nagsipagganap.
subalit hindi gaanong
angkop
sa
kanilang
ginawa.
DRAFT
March 24, 2014
Transisyon sa susunod na modyul
250
GLOSARYO
Acropolis- ang burol at pinakamataas na lugar sa gitna ng lungsod-estado
ng Athens at iba pang lungsod-estado ng Greece
Agora- ang gitna ng lungsod-estado ng isang bukas na lugar kung saan
maaring magtinda o magtipon-tipon ang mga tao sa Greece
Barter- pakikipagpalitan ng produkto
Bourgeoise- mga mangangalakal at banker na bagaman may salapi ay hindi
nabibilang sa mga lipi ng maharlika at kaparian
DRAFT
March 24, 2014
Guild- samahan ng mga taong nagtatrabaho sa magkatulad na hanapbuhay
Fief- lupang ipinagkakaloob ng lord sa vassal
251
DRAFT
March 24, 2014
Sibilisasyong Minoan-itinuturing na kauna-unahang sibilasasyong nabuo sa
Aegean na nagsimula sa Crete mga 3100 BC o bago isilang si Kristo.
Teotihuacan- nangangahulugan ang katagang ito na tirahan ng diyos at
isa ito sa mga unang kabihasnang nabuo sa Valley of Mexico
252
BIBLIOGRAPHY
A. Books
Antonio, Eleanor D. Pana-Panahon III. Worktext para sa Araling Panlipunan
Ikatlong Taon. Kasaysayan ng Daigdig. Rex Bookstore. 856 Nicanor Reyes
St. St. Manila Philippines. 1999.
Banks, James A. et. al. World History. Adventures in Time and Place.
Macmillan/McGraw-Hill 1221 Avenue of the Americas New York, New York
10020. 1997. pp. 192-218, 422-448.
Beck, Roger B. et. al. A Modern History of the World. World History Patterns
of Interaction. McDougal Little Inc. P.O. Box 1667, Evanston Illinois 60204.
1999 . 108-132, 138-166, 388-407
DRAFT
March 24, 2014
Boehm, Richard G. Our Worlds Story. Harcourt Brace & Company, 6277 Sea
Harbor Drive, Orlando Florida 32887-6777.1997. pp. 210-234, 236-266, 336338.
Camagay, Ma. Luisa T. et. al. Kabihasnan ng Daigdig Kasaysayan at Kultura.
Vibal Publishing House, Inc. 1253 Gregorio Araneta Avenue, Quezon City.
2010. pp.
Farah, Mounir A. & Karls, Andrea Berens. World History: The Human
Experience. Glecoe/McGraw-Hill, 936 Eastwind Drive, Westerviell, Ohio
43081. 1999. pp.
Millard, Anne. The Usborne Book of World History. Usborne Publishing Ltd,
20 Garrick Street, London WC2E 9BJ. 1995. pp. 24-27, 42-45, 66-73, 86-91,
138-140.
Perry, Marvin. A History of the World. Houghton Miffin Company Boston,
Massahusetts USA. 1989. pp.
253
B. Modules
Project EASE Araling Panlipunan III Modyul 4: Ang Pagsibol ng
Sibilisasyong Griyego
Project EASE Araling Panlipunan III Modyul 5: Ang Pagsibol ng Imperyong
Romano
Project EASE Araling Panlipunan III Modyul 6: Sinaunang Aprika
Project EASE Araling Panlipunan III Modyul 7: Kabihasnang Klasikal sa
Amerika at Pacifico
Project EASE Araling Panlipunan III Modyul 8: Ang Simbahang Katoliko
Project EASE Araling Panlipunan III Modyul 9: Ang Sistemang Piyudalismo
DRAFT
March 24, 2014
C. Websites
Colloseum
http://ancientworld2009.wikispaces.com/file/view/coliseum.jpg/92540006/colis
eum.jpg
Gregory I
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/97/Francisco_de_Zurbar%
C3%A1n_040.jpg
Gregory VII
http://hist2615.wikispaces.com/file/view/Gregory_VII1.jpg/251843136/174x220
254
DRAFT
March 24, 2014
Parthenon
https://encryptedtbn3.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcReawl5Xp8agCBTODpqzMKAPIuktNE9yhizLwBds64yykmPzc7kg
Pisistratus
http://en.wikipedia.org/wiki/Cleisthenes
Pyramid of Kukulkan
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Chichen_Itza_3.jpg
Punic Wars
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/First_Punic_War_
264_BC.png
Romulus and Remus
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6a/Shewolf_suckles_Romulus_and_Remus.jpg
Ruta ng Kalakalang Trans-Sahara
http://northafricanhistory.wikispaces.com/file/view/timbuktu.jpg/112619
921/timbuktu.jpg
Solon
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Solon2.jpg
255
Panimula
Ang mga pagbabago ng kamalayan mula sa Panahong Medieval ang
nagpasimula sa pag-usbong ng makabagong daigdig. Ang mga pangyayari
sa paglakas ng Europe, paglawak ng kapangyarihan nito at ang
pagpakamulat sa mga bagong kaalaman at ideya ay nagdala ng
transpormasyon sa Europe at bumago sa buong daigdig.
Sa Yunit na ito ay tutuklasin mo ang pangyayari sa transpormasyon ng
daigidg tungo sa pagbuo ng pandaigdigang kamalayan. Iuugnay mo ang mga
ito sa kasalukuyan upang makabuo ng mga bagong kaalaman na
makatutulong sa pagharap sa pagbabago ng daigdig.
DRAFT
March 24, 2014
Aalamin mo rin kung paano lumakas ang Europe. Ano-ano ang dahilan
at epekto ng paglawak ng kapangyarihan nito? Paano nakaapekto ang pagusbong ng makabagong daigdig sa transpormasyon ng mga bansa at
rehiyon sa daigdig bunsod ng paglaganap ng mga kaisipan sa
siyensiya, pulitika at ekonomiya tungo sa pagbuo ng modernong
pandaigdigang kamalayan? Handa ka na bang sagutin ang mga tanong na
ito? Kung gayon, simulan ang pagtuklas sa mga pangyayaring ito.
Mga Aralin At Sakop Ng Modyul
Aralin 1: Paglakas ng Europe
Aralin 1
Aralin 2
258
PAUNANG PAGTATAYA
Upang masubok ang iyong dati nang alam tungkol sa nilalaman ng
Modyul na ito, sagutin ang sumusunod na pagsusulit. Isulat ang letra ng
wastong sagot sa bawat bilang. Bigyang pansin ang mga aytem na hindi mo
nasagot at subuking muling sagutan ang nasabing mga aytem habang
ginagamit ang Modyul na ito.
DRAFT
March 24, 2014
1. Lahat ng nasa ibaba ay katangian ng bourgeoisie noong Gitnang
Panahon MALIBAN sa anong aytem?
A.
B.
C.
D.
B. II - I - III
C. III - I - II
D. I - III II
4. Alin sa sumusunod na mga pangungusap ang kumakatawan sa pahayag
na The end justifies the means ?
A. Auman ang pamamaraan ng pinuno ay katanggap-tanggap kung
mabuti ang kaniyang hangarin.
B. Ano pa man ang pamamaraan ng pinuno basta mabuti ito ay palaging
mabuti ang bunga nito.
C. Ang pamamaraan ng pinuno ay mahalaga sa moralidad ng nasasakupan.
D. Ang mabuting pinuno ay nagpapakita ng mabuting pamamaraan ng
pamamahala.
5. Sino ang pilosopong Ingles na nagpanukala na ang kaalaman ng isang tao
ay nagmumula sa karanasan? Binigyang-diin niyang ang kaisipan ng tao ay
maitutulad sa tabula rasa o blank slate.
DRAFT
March 24, 2014
A. John Locke
B. John Adams
C. Rene Descartes
D. Jean-Jacques Rousseau
260
DRAFT
March 24, 2014
A. Hindi hiwa-hiwalay ang bahagi nito na mahalaga sa pagkakaisa.
B. May mapagkukunan ng yamang-dagat.
C. Bukas ang ibat ibang ruta nito sa kalakalan.
D. Madali itong masakop ng ibang bansa.
8. Ano ang kontribusyon ng sistemang merkantilismo sa Europe?
DRAFT
March 24, 2014
11. Alin ang mga pahayag na nagpapakita ng nasyonalismo sa kasalukuyang
panahon?
12. Matagal nang may alitang politikal ang mga bansang France at England.
Nang magsimula ang Rebolusyong Amerikano, nagpadala ng tulong militar
ang France sa United States na malaki ang tulong sa pananagumpay ng huli.
Batay dito, ano ang pinakaangkop na hinuha ang mabubuo?
A. Magkakampi ang France at United States
B. Magkasabay na nilabananan ng Inglatera ang United States at France.
C. Galit ang France sa ginawang pananakop ng England sa United States.
D. Ginamit na pagkakataon ng Pransya ang Rebolusyong Amerikano upang
mapabagsak ang Inglatera.
262
DRAFT
March 24, 2014
A. Paniniwalang binigyan ng Diyos ang mga puti ng karapatan na
angkinin ang daigdig.
B. Paniniwalang mga puti ang superior na lahi sa mundo.
C. Paniniwalang tungkulin ng mga puti na panaigin ang kanilang
kabihasnan sa kanilang sinakop.
D. Paniniwalang ang mga nasakop nilang kolonya ay dapat sumunod sa mga
kagustuhan ng mga Europeo.
263
DRAFT
March 24, 2014
18.
19.
20.
264
DRAFT
March 24, 2014
Gawain 1: Word Hunt
Hanapin at bilugan sa puzzle box ang mga terminong tinutukoy sa
bawat kahon sa kasunod na pahina. Gamitin ang una at huling titik ng salita
bilang gabay sa paghahanap ng bawat salita.
A
D
V
C
E
T
N
M
P
E
R
Y
L
I
S
O
M
S
I
N
A
M
U
H
A
M
I
K
D
K
R
L
T
Y
L
C
M
B
O
A
K
U
S
W
P
M
R
R
E
S
L
T
E
Y
F
C
L
B
E
A
R
E
P
O
R
M
A
S
Y
O
N
N
K
T
R
L
A
T
G
B
A
U
A
O
A
N
O
I
L
T
U
S
S
R
I
M
N
A
T
K
S
A
M
N
H
G
S
L
T
T
S
O
E
P
O
R
R
E
S
A
I
S
E
W
A
T
Y
B
E
O
A
N
L
E
T
H
R
K
A
N
O
I
N
O
I
T
O
P
L
N
S
C
P
S
C
I
S
O
R
S
K
G
O
T
Y
I
E
T
M
R
P
E
E
P
O
R
U
E
S
A
O
P
R
I
S
R
U
K
G
A
P
N
265
1.
2.
3.
4.
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong tanong
Suriin ang
sumusunod na mga larawan. Kilalanin ang bawat
nakalarawan at isulat sa patlang ang tungkulin o gawain ng bawat isa.
266
____________________________________________________
____________________________________________________
_________________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
___________________________________________
DRAFT
March 24, 2014
____________________________________________________
____________________________________________________
_________________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
___________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
____________________________________________
267
Pamprosesong tanong
1. Sino ang ipinakikita sa bawat larawan?
2. Mayroon ka bang kilala na may pagkakatulad sa nasa larawan?
3. Anong panahon kaya sa kasaysayan nagmula at nakilala ang mga
nakalarawan?
4. Nakatutulong ba sa kasalukuyan ang nasa larawan? Patunayan.
GAWAIN 3: Think Pair- Share!
Sa tulong ng gawaing ito, masusukat mo ang kaalaman at pag-unlad
sa pag-unawa ng aralin.
Panuto: Pumili ng kapareha sa gawaing ito at basahin ang katanungan sa
aralin. Sagutin ang kahong itinakda sa inyo bago pagsamahin ang mga ideya.
Iwanang walang sagot ang dalawang nasa ibabang kahon at balikan ito sa
huling bahagi ng aralin.
DRAFT
March 24, 2014
TANUNGAN SA ARALIN
AKING KASAGUTAN
(Sagot ng Mag-aaral)
AKING KAPAREHA
(Sagot ng Kapareha)
PINAGSAMANG IDEYA
(Sagot ng Magkapareha)
(Sa bahaging ito, isulat ng magkapareha ang pinal na kasagutan pagkatapos ng aralin)
268
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN 4: Pamana ng Nakaraan!
269
DRAFT
March 24, 2014
Diagram Blg. 1.1
Pamprosesong tanong
PAG-USBONG NG BOURGEOISIE
Ang terminong bourgeoisie ay iniuugnay sa mga mamamayan ng mga
bayan sa medieval France na binubuo ng mga artisan at mangangalakal. Ang mga
artisan ay mga manggagawang may kasanayan sa paggawa ng mga kagamitang
maaaring may partikular na gamit o pandekorasyon lamang.
DRAFT
March 24, 2014
Malaki ang pagkakaiba ng pamumuhay ng mga bourgeoisie sa pamumuhay
ng aristokrasya, mga magsasaka, o ng mga pari. Ang daigdig nila ay hindi ang
manor o simbahan kundi ang pamilihan. Hindi nakatali ang mga kasapi ng uring ito
sa mga panginoong may lupa. Ang kanilang yaman ay hindi nanggaling sa lupa
kundi sa industriya at kalakalan. Ang mga artisan, halimbawa, ay naninirahan sa
mga nabuong pamayanan. Hindi sila nakadepende sa sistemang piyudal at
binanayaran sila sa kanilang paggawa.
271
Katangian ng
mga Bourgeoisie
Halaga sa Lipunan
(Noon at Ngayon)
_______________
________________
_______________
________________
_______________
________________
_______________
________________
_______________
________________
_______________
________________
_______________
________________
_______________
________________
_______________
________________
Dahilan ng kanilang _________ Epekto________________
sa Paglakas ng
Paglakas
Europe __
DRAFT
March 24, 2014
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
__________________
__________________
__________________
__________________
__________________
__________________
__________________
__________________
__________________
Pamprosesong tanong
1. Sino-sino ang itinuturing na kabilang sa pangkat ng bourgeoisie?
2. Ano-ano ang katangian ng bourgeoisie?
3. Ano ang naging papel nila sa paglakas ng Europe?
4. Sino ang maituturing natin na Bourgeoisie sa kasalukuyan?
5. Paano nakatutulong ang bourgeoisie sa kasalukuyan sa ating bansa at maging sa daigdig?
Hindi lamang ang paglakas ng bourgeoisie ang matutunghayan sa bahaging ito ng kasaysayan ng
6: Magbasa
at Unawain!sa panahong ito ang pag-iral ng sistemang nagbigay daan
paglakas ng GAWAIN
Europe, bahagi
rin ng pangyayari
sa paghahangad ng mahahalgang metal mayroon ang ibang panig ng daigdig maliban sa Europe. Paano
ba ito nagsimula? Ano ba ang merkantilismo? Paano ito nakaapekto sa ekonomiya at lipunan ng Europe?
272
DRAFT
March 24, 2014
Ang doktrinang bullionism ay sentral sa
teorya ng merkantilismo. Sa ilalim ng
doktrinang ito, ang tagumpay ng isang bansa
ay masusukat sa dami ng mahahalagang metal
sa loob ng hangganan nito. Ibig sabihin, kung
mas maraming ginto at pilak ang makukuha ng
isang bansa, mas maraming pera ang
malilikom nito bilang buwis. Nangangahulugan
ito
na
mas
magiging
mayaman
at
makapangyarihan ang naturang bansa.
MERKANTILISMO
273
Pamprosesong tanong
1. Batay sa mga kaisipan at konseptong naipahayag sa teksto, ano ang
kahulugan ng merkantilismo?
2. Bakit sinasabing hindi lamang pang-ekonomiya kundi pampolitika rin ang
layunin ng merkantilismo?
3. Paano nagsimula at nakatulong ang merkantilismo sa paglakas ng
Europe?
4. Mayroon pa bang merkantilismo sa kasalukuyan? Patunayan.
5. Pabor ka ba na ito ang gamiting sistemang pang-ekonomiya ng ating
bansa? ng daigdig? Bakit?
DRAFT
March 24, 2014
274
PAGTATATAG NG NATIONAL
MONARCHY
MalakiEase modyul
ang 10 naitulong ng
pagtatatag ng national monarchy sa
paglakas ng Europe. Matatandaan na
sa panahon ng piyudalismo, walang
sentralisadong pamahalaan. Mahina
ang kapangyarihan ng hari. Ang
naghahari ay ang mga noble na sila
ring mga panginoong maylupa. Ang
hari ay itinuturing lamang na
pangunahing panginoong may lupa.
Sa pamamagitan ng buwis,
nagkaroon ng pondo ang hari upang
magbayad ng mga sundalo. Dahil
dito, nakalaya ang hari mula sa
proteksiyon na dating ibinibigay ng
mga knight ng panginoong maylupa.
Dahil ang katapatan ng mga sundalo
ay nasa hari, maaari silang gamitin ng
hari laban sa mga knight ng
panginoong
maylupa
kung
kinakailangan. Bukod dito, maaari
nang humirang ang hari ng mga
edukadong
mamamayan
bilang
kolektor ng buwis, hukom, sekretarya,
at administrador.
DRAFT
March 24, 2014
Subalit nabago ang katayuan
ng monarkiya sa tulong ng mga
bourgeoisie. Ang hari na dating
mahina ang kapangyarihan ay untiunting namayagpag sa pamamagitan
ng pagpapalawak ng teritoryo at
pagbubuo
ng
matatag
na
sentralisadong
pamahalaan.
Humirang siya ng mga mamamayang
nagpatupad ng batas at nagsagawa
ng paglilitis at pagpaparusa sa korte
ng palasyo. Bilang resulta, ang
katapatan ng mamamayan ay lumipat
mula sa panginoong maylupa tungo
sa pamahalaan na may kakayahang
protektahan sila. Handa silang
magbayad ng buwis para sa
proteksiyong ito.
275
DRAFT
March 24, 2014
Mahalagang katangian ng nationstate sa panahong ito ang pagkakaroon
ng sentralisadong pamahalaan sa ilalim
ng isang pambansang monarkiya na
may kakayahan at kapangyarihan na
magpatupad ng batas sa buong
nasasakupan.
May mga
bagong
institusyon na umusbong bunga ng
pagiging nation-state. Isa rito ang
pagkabuo ng isang hukbo ng mga
propesyunal na sundalo na tapat sa
hari.
276
DRAFT
March 24, 2014
PAGTATATAG NG NATIONAL MONARCHY
Pamprosesong tanong
DRAFT
March 24, 2014
278
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong tanong
1. Ano ang naging papel ng Simbahan sa paglakas ng Europe?
2. Bakit mahalaga ang impluwensiya ng Simbahan sa paglakas ng Europe?
3. Paano nakatulong ang Simbahan sa paglakas ng Europe at
transpormasyon ng daigdig?
4. Malaki pa rin ba ang impluwensiya ng simbahan sa kasalukuyan?
Patunayan.
279
GAWAIN 9: OO o HINDI!
Pagkatapos ang pagtalakay, pagsusuri ng mga konsepto at kaalaman
sa naging aralin, iyong malalaman kung gaano mo naunawaan ang naging
pag-aaral tungkol sa paglakas ng Europe.
Panuto: Basahin at suriin mo ang mga pahayag hinggil sa aralin. Idikit mo
ang hawak mong sign sa bahagi ng OO kung naunawaan mo na ito at sa
bahagi naman ng HINDI kung hindi pa malinaw sa iyo ang konseptong ito ng
aralin. Pagkatapos ay suriin ang bilang ng mga nakaunawa at hindi pa naging
malinaw ang pagkaunawa.
KONSEPTO/ KAALAMAN
OO
(NAUNAWAAN)
HINDI
(NAUNAWAAN)
DRAFT
March 24, 2014
1. Ang bourgeoisie ay binubuo ng
mga mamamayan na kabilang sa
panggitnang uri ng lipunan.
2. Dahil sa impluwensiya ng mga
Bourgeoisie nasimulan nila ang
mga reporma sa pamahalaan.
4.
Sa
pagkawala
ng
kapangyarihan
ng
mga
panginoong maylupa, ang hari
ang
nagsilbing
pinuno
at
nagpatingkad sa pagtatatag ng
national monarchy.
5. Ang simbahan ang nagsilbing
tagapangalaga ng kalinangan sa
imperyo
noong
panahong
Medieval.
280
DRAFT
March 24, 2014
Dahil sa pag-unlad sa agrikultura
bunga ng mga pagbabago sa kagamitan at
pamamaraan sa pagtatanim, umunlad ang
produksiyon sa Europe noong Middle Ages.
Humantong ito sa paglaki ng populasyon at
pagdami ng pangangailangan ng mga
mamamayan na natugunan naman ng
maunlad na kalakalan. Ang mga lungsodestado sa hilagang Italy ay nakinabang sa
kalakalang ito. Noong ika-11 hanggang ika-12
siglo, umunlad ang mga ito bilang sentrong
pangkalakalan at pananalapi sa Europe.
Monopolisado rin ng hilagang Italy ang
kalakalan sa pagitan ng Asya at Europe. Ilan
sa mga lungsod-estadong umusbong ay ang
Milan, Florence, Venice, Mantua, Ferrara,
Padua, Bologna, at Genoa. Ang yaman ng
mga lungsod-estado na ito ay hindi
nakasalalay sa lupa kundi sa kalakalan at
industriya.
Sa
katunayan,
kung
nangangailangan ng pera ang Papa, hari, o
panginoong maylupa, nanghihiram sila sa
mga mangangalakal at banker ng mga
lungsod-estado na ito. Ang mga Medici sa
Florence ay halimbawa ng isang pamilya ng
mangangalakal at banker.
Kasaysayan ng Daigdig nina Grace Estela
C.Mateo et al pp. 219-220
Sa pagtatapos ng Middle
Ages sa huling bahagi ng ika-14 na
siglo, isinilang ang Renaissance.
Ang
Renaissance
ay
nangangahulugang
muling
pagsilang o rebirth. Maaari itong
ilarawan sa dalawang paraan. Una,
bilang
kilusang
kultural
o
intelektuwal na nagtangkang ibalik
ang kagandahan ng sinaunang
kulturang Greek at Roman sa
pamamagitan ng pag-aaral sa
panitikan at kultura ng mga
nasabing sibilisasyon. Ikalawa,
bilang panahon ng transisyon mula
sa Middle Ages tungo sa Modern
Period o Modernong Panahon.
281
BAKIT SA ITALY?
Italy ang
pinagmulan ng
kadakilaan ng
sinaunang Rome at
higit na may
kaugnayan ang
Italyano sa mga
Romano kaysa
alinmang bansa sa
Europe.
Pagtataguyod ng mga
maharlikang angkan sa
mga taong mahusay sa
sining at masigasig sa
pag-aaral.
Itinuturing na isa sa
maraming dahilan kung
bakit naging tunay na
sinilangan ng Renaissance
ang Italy, ay magandang
lokasyon nito. Dahil dito,
nagkaroon
ng
pagkakataon ang mga
lungsod
dito
na
makipagkalakalan
sa
Kanlurang Asya at Europe.
DRAFT
March 24, 2014
http://www.italylink.com/maps/italy_rel86.jpg
DRAFT
March 24, 2014
Ano ang pagkakaiba ng pagtingin ng
mga humanista ng sinaunang panahon
sa pagtingin ng mga iskolar ng Middle
Ages?
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
283
DRAFT
March 24, 2014
Desiderious Erasmus (c.1466-1536). Prinsipe ng mga
Humanista. May-akda ng In Praise of Folly kung saan
tinuligsa niya ang hindi mabuting gawa ng mga pari at mga
karaniwang tao.
284
DRAFT
March 24, 2014
Raphael Santi (1483-1520). Ganap na Pintor,
Perpektong Pintor. Pinakamahusay na pintor ng
Renaissance. Kilala sa pagkakatugma at balanse o
proporsiyon ng kanyang mga likha. Ilan sa kaniyang
tanyag na gawa ang Obra Maestrang Sistine Madonna,
Madonna and the Child at Alba Madonna.
DRAFT
March 24, 2014
__________________
__________________
__________________
__________________
__________________
__________________
__________________
__________________
_____________
286
Laura Cereta
Isotta Nogarola
DRAFT
March 24, 2014
Sa pagsulat ng tula, mahahalagang
personalidad ng Renaissance sina Veronica
Franco mula sa Venice at si Vittoria Colonna
mula sa Rome. Sa larangan ng pagpipinta,
nariyan sina Sofonisba Anguissola mula
Cremona na may likha ng Self-Portrait (1554) at
si Artemisia Gentileschi, anak ni Orazio, na
nagpinta ng Judith and Her Maidservant with
the Head of Holoferness (1625) at Self-Portrait
as the Allegory of Painting (1630).
Halaw mula sa: Kasaysayan ng Daigdig nina Grace
Estela C. Mateo et al pp.224-225
Veronica Franco
Vittoria Colonna
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong tanong
1. Ano ang kahulugan ng Renaissance?
2. Ano-ano ang naging mga salik sa pag-usbong ng Renaissance?
3. Bakit sa Italy nagsimula ang Renaissance?
4. Ano ang naging epekto ng Renaissance sa pagkakaroon ng panibagong
pagtingin sa politika, relihiyon at pag-aaral?
5. Sino-sino ang pangunahing tagapagtaguyod ng Renaissance?
6. Ano-ano ang mga naiambag ng Renaissance sa ating kabihasnan?
288
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN 11: Palitan Tayo!
289
Ang Repormasyon
Ang katawagan sa mga kaganapan
na yumanig sa kakristyanuhan mula ika-14
hanggang
ika-17
na
dantaon
na
humantong sa pagkakahati ng simbahang
Kristiyano.
Dito
nagsimula
ang
paghihiwalay ng mga Protestante sa
simbahang Katoliko Romano, gayunpaman
hindi nagpabaya ang mga Katoliko
Romano, sinimulan nila ang pagbabago sa
sariling relihiyon nang hindi binabago ang
kanilang doktrina.
Martin Luther, Ama ng Protestanteng
Paghihimagsik
DRAFT
March 24, 2014
Isang mongheng Augustinian at
naging Propesor ng Teolohiya sa
Unibersidad
ng
Wittenberg
ang
nabagabag at nagsimulang magduda nang
mabasa niya ang kaibahan ng katuruan ng
simbahan sa katuruan ng Bibliya tungkol
sa kaligtasan.Ang pagpapawalang sala
ng Diyos sa mga tao ay nagsisimula sa
pananampalataya, at naging ganap sa
pamamagitan
ng
pananampalataya
(Roman 1:17).
Ang pag-aalinlangan at pagdududa
ni Martin Luther sa bisa at kapangyarihan
ng mga relikya ay kaniyang napatunayan
sa pagdalaw niya sa Rome noong 1571.
Nagpasiklab ng galit ni Luther ang
kasuklam-suklam na gawain ng simbahan,
ang pagbenta ng indulhensiya, kapirasong
papel na nagsasaad at nagpalabas na ang
grasya ng Diyos na maaaring ipagbili at
bilhin para sa kapatawaran at kaligtasan
ng tao.
Ang hindi pagsang-ayon ni Luther
sa patakaran ng simbahan tungkol sa
pagkamit ng indulhensiya, ang nagtulak sa
kaniya para ipaskil sa pintuan ng
simbahan, noong ika-31 ng Oktubre, 1517
ang
kaniyang
Siyamnaput
limang
Proposisyon (Ninety-five theses).
KONTRA-REPORMASYON
Bago nagsimula ang Repormasyong
Protestante, nagsikap ang mga pinunong
Katoliko na maituwid ang mga maling
pamamaraan ng Simbahan. Si Papa Gregory VII
(1037-1085), lalong kilala sa una niyang
pangalang Hilderbrand, ang nagpasimuno ng
tatlong pagbabago sa Simbahan.
1. Pagbabawal sa mga pari na magasawa upang malayo sa suliranin ng pamilya at
nang mailaan ang sarili sa buong paglilingkod sa
Diyos.
2. Pag-aalis ng simony.
3. Pagbabawal sa mga tauhan na
tumanggap ng pagtatalaga sa anumang
tungkulin sa Simbahan sa kamay ng isang hari o
pinuno.
Upang
harapin
ang
hamon
ng
Protestantismo, isang malakas na kilusan ang
sinimulan ng mga tapat na Katoliko upang
paunlarin ang Simbahang Katoliko. Tinawag ang
kilusang ito na Catholic Reformation o CounterReformation. Isinagawa ito ng Konseho ng
Trent, Inquisition at ng mga Samahan ng mga
Heswita (Society of Jesus).
DRAFT
March 24, 2014
Nagtagumpay ang mga Heswita sa
pagbawi sa Bohemia, Hungary, Poland at timog
Germany para sa Simbahang Katoliko. Sila ang
naging makapangyarihang lakas ng Katolisismo
sa kanlurang Europe. Nagtatag sila ng mga
paaralan at naging dalubhasa bilang mga guro.
Pinilit din nilang magkaroon ng malaking
kaugnayan sa politika ng Europe. Naging
tagapayo sila at katapatang-loob ng mga hari at
reyna ng mga kahariang Katoliko. Nagtamo sila
ng matataas na karangalan sa pamamagitan ng
kanilang nagawa bilang mga iskolar at mga
siyentista. Sa panahon nina Haring Ferdinand at
Reyna Isabella ipinatupad ang Inquisition laban
sa mga erehe at Hudyo at nakidigma sa mga
Muslim ng Granada. Maging ang Simbahan ay
sumailalim sa trono ng hari at reyna.
Halaw mula sa: Ease Modyul 12
291
DRAFT
March 24, 2014
Halaw mula sa: Ease Modyul 12
DRAFT
March 24, 2014
293
3
2
1
1.
1.
Sagot:
2.
3.
2.
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong tanong
Ginagawa
Di-ginagawa
Dahilan/
Mungkahi
294
2. Pagdalo sa mga
gawain ng relihiyon
(e.g. pagsisimba)
3. Pagsasabuhay ng
mga aral ng
kinabibilangang
relihiyon
4. Pagrespeto sa
pananampalataya
ng iba
5. Pakikipagpalitan ng
ideya at aral sa
mga taong may
ibang relihiyon
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN 13: Think Pair-Share Chart
AKING KASAGUTAN
(Sagot ng mag-aaral)
AKING KAPAREHA
(Sagot ng Kapareha)
PINAGSAMANG IDEYA
(Sagot ng magkapareha)
(Sa bahaging ito isusulat ng magkapareha ang kanilang pinal na kasagutan pagkatapos ng aralin)
295
DRAFT
March 24, 2014
Gawain 14. Pagnilayan Mo!
Panuto: Malaki ang bahaging ginampanan ng Simbahan at mga Bourgeoisie
(mga mangangalakal at propesyunal) sa naging paglakas ng Europe. Sila ay
nagsilbing saligan ng Europe para muling manumbalik ang kalakasan nito. Sa
panahon natin ngayon, ang ating bansa ay naharap sa ilang isyung
panlipunan na kung saan ang Simbahan, mga Mangangalakal maging ibang
propesyunal at ang pamahalaan ay nagkakaroon ng salungat na pananaw.
Suriin mo ang mga punto na inilahad ng simbahan at pamahalaan hinggil sa
pagpaplano ng pamilya. Pagkatapos nito ay itala mo ang iyong reaksyon sa
paniniwala ng Simbahang Katoliko at ng pamahalaan. Ihanda mo rin ang
iyong sarili sa pagsagot sa mga pamprosesong tanong.
296
PAGPAPLANO NG PAMILYA
"Life
begins
at
fertilization,
anything
that
prevents
the
fertilized ovum to be
implanted in the uterus
may be considered as
abortive and therefore, if
prescribed, may violate
our solemn oath as
physicians to save and
protect
human
life
particularly the unborn."
Dr. Oscar Tinio
PMA President
DRAFT
March 24, 2014
Ang gobyerno ang nagpapasan ng
problema na may kinalaman sa
pagdami ng populasyon at hindi
ang Simbahan. Kung
magpapatuloy ang walang kontrol
na panganganak, maraming ina
ang manganganib ang buhay.
Kapag sobra-sobra ang dami ng
tao, nakaamba ang kahirapan na
katulad nang nangyayari ngayon
sa bansa. Maraming walang
trabaho, maraming bata ang hindi
makapag-aral at maraming
nakakaranas ng gutom.
Pamprosesong tanong
http://farm3.static.flickr.com/2355/2203255034_66db9b449c.jpg
http://www.asiatravelling.net/philippines/manila/images/manila_c
athedral.jpg
297
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN 15: Ano ang Gusto Mo!
IMPORMATIBO/
PRAKTIKALIDAD
NAPAKAGALING
3
MAGALING
2
MAY
KAKULANGAN
1
Ang
nabuong
poster o editorial
cartoon
ay
nakapagbibigay
ng
wastong
impormasyon
tungkol
sa
paglakas
ng
Europe.
MARKA
298
MALIKHAIN
KATOTOHANAN
Ang pagkakadisenyo
ng poster o editorial
cartoon tungkol sa
paglakas ng Europe.
Ang
pagkakadisenyo
ng
poster
o
editorial cartoon
tungkol
sa
paglakas
ng
Europe.
May
kakulangan
ang elemento ng
pagdisenyo
ng
poster o editorial
cartoon tungkol sa
paglakas ng Europe.
Ang poster o
editorial cartoon
ay nagpapakita ng
pangyayari
tungkol
sa
paglakas
ng
Europe.
Ang
nilalaman nito ay
may dating sa
madla.
Ang
poster o
editorial cartoon ay
nagpapakita
ng
iilang
pangyayari
tungkol sa paglakas
ng Europe. Ang
nilalaman nito ay
walang dating sa
madla.
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong tanong
299
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_________________________________________________________________
DRAFT
March 24, 2014
ARALIN 2: PAGLAWAK NG KAPANGYARIHAN NG EUROPE
Matapos mong matalakay ang mga salik sa naging paglakas ng Europe, Renaissace
at Repormasyon, bibigyang-diin naman sa araling ito ang naging paglawak ng
kapangyarihan ng Europe. Nais mo bang malaman kung paano ito nangyari? Gayundin
kung paano nakatulong ang paglawak ng kapangyarihan ng Europe sa transpormasyon ng
daigdig tungo sa pagbuo ng pandaigdigang kamalayan? Marahil ay handa ka na para sa
mga gawain sa araling ito. Simulan mo na...
GAWAIN 1: Sasama Ka Ba!
Panuto: Suriin ang kasunod na sitwasyon. Pagkatapos ay isulat mo sa wheel
callout ang iyong sagot sa tanong.
300
Panahon: 1430
Sitwasyon: Isang makulimlim na araw. Nasa isang daungan ka ng Europe
at nagmamasid sa Karagatang Atlantiko. Hindi mo alam kung anong
mayroon sa kabilang dako ng karagatan. ikaw ay naatasan na sumama sa
isang paglalayag. Maraming kuwentong nakatatakot ang iyong narinig
hinggil sa halimaw ng karagatan at mga barkong lumubog. Mayroon ding
mga barkong hindi na muling nakabalik. Sa kabilang banda,may
kayamanang naghihintay para sa mga indibidwal na nakibahagi sa
paglalayag at pagtuklas ng mga bagong lupain.
DRAFT
March 24, 2014
Sasama ka ba?
301
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong tanong
302
DRAFT
March 24, 2014
NAITUTULONG SA PANG-ARAW-ARAW NA BUHAY
Pamprosesong tanong
303
Panuto: Sagutan ang unang kahong Ang Aking Alam at ang ikalawang
kahong Nais malaman. Samantala, ang ikatlo at ikaapat na kahon Mga
Natutuhan at Halaga ng Natutuhan sa Kasalukuyan ay sasagutin mo
pagkatapos ng aralin.
PAGLAWAK NG KAPANGYARIHAN NG EUROPE
AKING ALAM
NAIS MALAMAN
MGA
NATUTUHAN
DRAFT
March 24, 2014
HALAGA NG NATUTUHAN SA KASALUKUYAN
BINABATI KITA!
304
PAUNLARIN
Sa bahaging ito ay inaasahang matututuhan at malilinang sa iyo ang
mahahalagang kaalaman tungkol sa paglawak ng kapangyarihan ng Europe;
ang Una at Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at Kolonisasyon, maging ang ibat
ibang Rebolusyong naganap, ang Rebolusyong Siyentipiko, Enlightenment, at
Rebolusyong Industriyal. Maaaring balikan ang mga tanong sa unang bahagi
upang masagot ito patgkaapos ng pag-aaral sa bahaging ito ng aralin.
GAWAIN 4: Maglayag Ka!
Panuto: Halinat balikan natin ang ginawang paglalayag at pananakop ng
mga Kanluranin sa Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin. Basahin mo
at unawain ang teksto tungkol dito.
DRAFT
March 24, 2014
UNANG YUGTO NG IMPERYALISMONG KANLURANIN
Nagsimula noong ika-15 siglo ang dakilang panahon ng eksplorasyon o paghahanap ng mga
lugar na hindi pa nararating ng mga Europeo. Ang eksplorasyon ay nagbigay-daan sa kolonyalismo o
ang pagsakop ng isang makapangyarihang bansa sa isang mahinang bansa. Tatlong bagay ang
itinuturing na motibo para sa kolonyalismong dulot ng eksplorasyon: (1) paghahanap ng kayamanan;
(2) pagpapalaganap ng Kristiyanismo; (3) paghahangad ng katanyagan at karangalan.
Ang ika-15 hanggang ika-17 siglo ang unang yugto ng Imperyalismong Kanluranin. Ang
imperyalismo ay ang panghihimasok, pag-impluwensiya, o pagkontrol ng isang makapangyarihang
bansa sa isang mahinang bansa. Maaari itong tuwiran o di-tuwirang pananakop.
Hindi sana maisasakatuparan ang paglalakbay ng mga Europeo sa malalawak na karagatan
noong ika-15 siglo kung hindi dahil sa ilang salik tulad ng pagiging mausisa na dulot ng Renaissance,
pagsuporta ng mga monarkiya sa mga manlalakbay, at pagkatuklas at pagpapaunlad sa mga
instrumentong pangnabigasyon at sasakyang pandagat. Sa kanilang paglalakbay, maraming pagsubok
ang kanilang kinaharap. Gayunpaman, ang nasabing eksplorasyon ay nagkaroon ng matinding epekto
sa naging takbo ng kasaysayan ng daigdig.
Sa kabuuan, ang panahon ng eksplorasyon ay naging dahilan upang ang mga karagatan ay
maging daan tungo sa pagpapalawak ng mga imperyong Europeo.
Halaw mula sa: Kasaysayan ng Daigdig nina Grace Estela C.Mateo et al pp. 241
305
DRAFT
March 24, 2014
Kasaysayan ng Daigdig nina Grace
Estela C.Mateo et al pp. 241
sa Silangan.
MOTIBO AT SALIK SA
EKSPLORASYON
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
306
_________________________
DRAFT
March 24, 2014
Halaw mula sa : Ease Modyul 14
DRAFT
March 24, 2014
Ferdinand V
DRAFT
March 24, 2014
Columbus
Amerigo Vespucci
Bakit hinangad ng Spain ng
yaman sa Silangan?
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
309
Paghahati ng Mundo
Dahil
sa
lumalalang
paligsahan
ng
pagpapadala ng mga ekspedisyon ng Portugal at
Spain ay humingi sila ng tulong sa Papa sa
Rome upang mamagitan sa kanilang mga
paglalabanan. Noong 1493 ay gumuhit ng line of
demarcation ang Papa, isang di nakikitang linya
mula sa gitna ng Atlantiko tungo sa Hilagang
Pola hanggang sa Timugang Pola. Ipinaliliwanag
nito na lahat ng mga matatagpuang kalupaan at
katubigan sa Kanlurang bahagi ng linya ay para
sa Spain at sa Silangang bahagi ng linya ay para
naman sa Portugal.
DRAFT
March 24, 2014
Si
Pope
Alexander VI ang
naglabas ng papal
bull na naghahati sa
lupaing
maaaring
tuklasin ng Portugal
at Spain.
310
http://www.sandiegohistory.org/journal/66april/images/pg8map.jpg
DRAFT
March 24, 2014
Halaw mula sa : Ease Modyul 14
311
DRAFT
March 24, 2014
Kung ihahambing sa pananakop ng mga
Dutch sa America, mas nagtagal ang kanilang
kapangyarihan sa Asya dahil sa pagkakatatag ng
Dutch East India Company o Vereenigde
Oostindische Compagnie (VOC) noong 1602. Ang
mga daungan nito ang nagbigay ng proteksiyon sa
monopolyo ng mga Dutch sa paminta at iba pang
rekado.
Halaw mula sa: Kasaysayan ng Daigdig nina Teofista L. Vivar
etal pp.244-245
312
DRAFT
March 24, 2014
Maraming mahahalagang
unang yugto ng kolonisasyon.
epekto
ang
313
PERSONALIDAD
Halimbawa:
Vasco Da Gama
BANSANG
PINAGMULAN
Portugal
TAON
1498
LUGAR NA
NARATING/
KONTRIBUSYON
India
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong tanong
314
DRAFT
March 24, 2014
Pinagkunan: http://geology.com/world/world-map.gif
Portuguese
Espaol
French
Dutch
English
BANSANG NASAKOP
315
Pamprosesong tanong
1. Ano-anong bansa ang nanguna sa Unang Yugto ng
Imperyalismo at Kolonisasyon? Ano-anong bansa ang kanilang
nasakop?
2. Bakit nanakop ang mga bansang Kanluranin?
3. Ano ang naidulot sa Europe ng pagkakaroon ng mga kolonyang
bansa?
4. Paano nabago ang buhay ng mga mamamayang nasakop ng mga
Kanluranin?
5. Sa kasalukuyang panahon, katanggap-tanggap bang manakop pa
rin ang mga makapangyarihang bansa? Bakit?
6. Sakaling may bansang makapangyarihan na nagnais sumakop sa
iyong bansa, ano ang iyong gagawin?
GAWAIN 7: Mabuti O Masama ?
Matapos ang pagtalakay sa mga pangyayari sa unang yugto ng
Imperyalismo at Kolonisasyon, tatayain ng gawaing ito kung naunawaan mo
mahahalagang konseptong tinalakay. Lagyan ng tsek ang kolum na iyong
sagot.
DRAFT
March 24, 2014
EPEKTO NG UNANG
YUGTO NG
IMPERYALISMO AT
KOLONISASYON
NAKABUTI
NAKASAMA
DAHILAN
1. Paglakas ng ugnayan ng
Silangan at Kanluran.
2. Paglaganap ng
sibilisasyong Kanluranin sa
Silangan.
3. Pagbabago ng
ecosystem ng daigdig
bunga ng pagpapalitan ng
hayop, halaman at sakit.
4. Paglinang ng mga
Kanluranin sa likas na
yaman ng mga bansang
nasakop.
5. Interes sa mga bagong
pamaraan at teknolohiya
sa heograpiya at
paglalayag.
316
Pamprosesong tanong
1. Ano-ano ang mabubuting epekto ng Unang Yugto ng
Imperyalismo at Kolonisasyon? Ano-ano ang masasamang epekto?
2. Sino ang higit na nakinabang sa Unang yugto ng Imperyalismo at
Kolonisasyon: ang mga Kanluranin ba o ang mga sinakop na
bansa? Bakit?
3. Pabor ka ba na muling mapasailalim sa mga mananakop ang ating
bansa? Bakit?
Ngayon ay alam mo na ang mahahalagang pangyayari at epekto ng
Unang yugto ng Imperyalismo at Kolonisasyon. Ang mga bagong kaalaman
at teknolohiya na nadala at ipinakilala ng eksplorasyon, maging ng
Renaissance at Repormasyon ay nagbunsod upang pagtuunan ng mga tao
ang edukasyon at agham. Tatalakayin sa bahaging ito ng aralin ang
Rebolusyong Siyentipiko, Enlightenment, at Rebolusyong Industriyal.
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN 8: Ikaw At Ako. Lahat Tayo!
Hindi naimbento ang agham sa panahon lamang ng Rebolusyong Siyentipiko. Sa halip, malaon na
itong ginagamit ng mga Greek bilang scientia na nangangahulugang kaalaman. Subalit wala pang
konsepto ng agham bilang isang disiplina at hindi pa nila tinatawag ang sarili bilang siyentista.
Noong ika-15 siglo, ang pag-unawa ng mga Europeo tungkol sa mundo at sansinukob ay batay sa
aral ng mga Kristiyano at pilosopiya ni Aristotle. Masasabing napakaliit na grupo lamang ang nagtatanong
sa tradisyunal na kahiwagaan ng sansinukob.
Ang ika-16 at ika-17 siglo ang hudyat sa pagpasok ng Rebolusyong Siyentipiko. Ito ang simula ng
panahon ng pagsisiyasat sa pamamagitan ng eksperimento bunga ng kanilang pagmamasid sa
sansinukob.
Ang bagong ideyang siyentipiko ay instrumento sa pagkakaroon ng panibagong pananaw sa
kaalaman at paniniwala ng mga Europeo. Ang dating impluwensiya ng Simbahan sa pamumuhay at
kaisipan ng mga tao ay nabawasan at humina dahil sa mga paglalathala ng mga bagong tuklas na
kaalaman na pinatunayan ng bagong siyensiya. Naging tulong ang panahon ng katuwiran (age of
reason) upang magkaroon ng bagong liwanag ang mga tradisyunal na ideya at bigyan ng bagong
paglalarawan at redepinisyon ng lipunan.
Halaw mula sa: Kasaysayan ng Daigdig nina Teofista L. Vivar etal p. 189
317
DRAFT
March 24, 2014
318
DRAFT
March 24, 2014
DRAFT
March 24, 2014
Ang Makabagong
Pampolitika
Ideyang
DRAFT
March 24, 2014
Halaw mula sa: Ease Modyul 13
321
DRAFT
March 24, 2014
Ano-ano ang pagbabagong
naganap sa pamumuhay ng
mga taga-Europe dahil sa
Rebolusyong Industriyal?
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
322
Ang
Great
Britain
ang
nagpasimula
dahil
sa
pagkakaroon nito ng maraming
uling
at
iron
na
naging
pangunahing
gamit
sa
pagpapatakbo ng mga makinarya
at pabrika. Lumaganap ang
kaniyang pakikipagkalakalan at ito
ay naging dahilan ng pagiging
matatag ng kaniyang kalakalan.
Sinuportahang
mabuti
ng
pamahalaan ang kalakalang ito sa
pamamagitan ng pagtatatag ng
malakas na hukbong pandagat
upang protektahan ang kanilang
imperyo ng kalakal.
DRAFT
March 24, 2014
Taong 1793 nang maimbento ng
isang Amerikanong nagngangalang
Eli Whitney ang cotton gin. Ito ay
nakatulong para maging madali ang
paghihiwalay ng buto at iba pang mga
materyal sa bulak na dati ay halos
ginagawa ng 50 manggagawa bago
maimbento ang cotton gin. Dahil dito
naging mabilis na ang nasabing
proseso at nakatulong ito sa malaking
produksiyon para sa paggawa ng tela
sa United States.
Halaw mula sa: Ease Modyul 13
Bakit
sa
Great
Britain
nagsimula ang Rebolusyong
Industriyal?
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
Dahil sa pag-iimbento ng
maraming makinarya ay naging
madali ang pagprodyus ng
mga tela at mura na itong bilhin
ng mga tao. Halimbawa ang
makinang spinning jenny ay
nagpabilis sa paglalagay ng
mga sinulid sa bukilya nang
mabilis
at
sa
maraming
sisidlan. Ang dating ginagawa
ng walong manggagawa ay
maaari nang gawin ng isang
manggagawa sa tulong ng
nabanggit na makinarya.
http://www.stamp-collecting-world.com/images/GB_Map_01.jpg
323
Ease Modyul 13
Ang
Paglago
at
Paglaki
Rebolusyong Industriyal
ng
DRAFT
March 24, 2014
Ang pagkakaimbento sa steam
engine ay naging daan para maragdagan
ang suplay ng enerhiya na magpapatakbo
sa mga pabrika. Kaya mas marami pang
mga sumunod na imbensiyon na ginawa
ang tao na karaniwang gawa sa bakal
gaya ng mga makinarya sa bukid, baril,
sasakyang dumaraan sa mga riles.
Nakatulong ito sa mabilis na pagdadala
ng mga produkto sa ibat ibang lugar at
ugnayan
sa
pamamagitan
ng
makabagong telekomunikasyon.
Naging kilala ang pangalan nina
Alexander Graham Bell bilang imbentor
ng unang telepono at ni Thomas Alva
Edison na nagpakilala ng lakas ng
elektrisidad upang nang lumaon ay
makatulong para ang isang buong
komunidad ay maliwanagan nito at
patakbuhin pa ang mga makabago nilang
kasangkapan. Si Samuel B. Morse naman
ay pinakilala ang telegrapo na nakatulong
para makapagpadala ng mga mensahe sa
mga kakilala, kaibigan at kamag-anakan
sa ibang lugar.
EPEKTO NG INDUSTRIYALISMO
DRAFT
March 24, 2014
Nagpabago sa pamumuhay ng tao ang
industriyalismo. Dumagsa sa lungsod ang mga
taong taga-probinsya. Nagdulot ito ng
pagdami ng tao sa lungsod at naging squatter.
Sa kawalan ng hanapbuhay marami ang
naging palaboy. Maging ang mga bata ay
napilitang magtrabaho. Isa ito sa naging
napakabigat na suliraning panlipunan at pangekonomiya. Nagdulot din ito ng hidwaang
pampolitika. Gayundin ang pagkakaroon ng
tinatawag na gitnang uri ng lipunan o middle
class society. Nagbunga ito ng pagtatatag ng
mga unyon ng mga manggagawa hanggang
noong kalagitnaan ng ika-19 na siglo.
Sa pag-unlad ng industriyalisasyon,
higit pang nagsikap ang mga Kanluranin sa
pananakop ng mga kolonya. Ito ay dahil sa
pangangailangan nila ng mga hilaw na
sangkap na maibibigay ng mga kolonya. Ito rin
ang mga nagsisilbing pamilihan ng kanilang
mga produkto.
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
325
DRAFT
March 24, 2014
DAHILAN
KAGANAPAN
EPEKTO/ KINALABASAN
Rebolusyong Siyentipiko
Enlightenment
Rebolusyong Industriyal
326
Pamprosesong tanong
1. Ano-ano ang dahilan ng Rebolusyong Siyentipiko,
Enlightenment, at Industriyal?
2. Sino-sino ang mga indibidwal na nanguna sa bawat panahon?
3. Ano-ano ang naging epekto ng bawat panahon sa paglawak
ng kapangyarihan ng Europe?
4. Bakit naganap ang Rebolusyong Industriyal sa Great Britain?
5. Bakit dapat pahalagahan ng mundo ang naiambag ng mga
Rebolusyong ito sa panahon natin ngayon?
6. Maaari pa kayang magkaroon ng mga ganitong rebolusyon ngayon?
Sa iyong pananaw, anong rebolusyon ang maaaring maganap
sa kasalukyan na may malaki ring maitutulong sa pang-araw-araw
mong pamumuhay?
GAWAIN 9: May Ginawa Ako! Ikaw Ba?
Panuto: Sa tulong ng mga kaalamang nakuha mo sa pag-uulat at sa mga
tekstong binasa sa aralin, punan ng mahahalagang impormasyon ang
talahanayan na maglalaman ng mga naging kontribusyon sa ibat ibang
larangan ng mga personalidad. Sundan ang halimbawa upang malinaw na
maisagawa ito.
DRAFT
March 24, 2014
PERSONALIDAD
Halimbawa:
Galileo Galilei
LARAWAN
LARANGAN
Astronomiya
KONTRIBUSYON
Teleskopyo
327
Pamprosesong tanong
1. Sino-sino ang personalidad na inyong itinala?
2. Ano-ano ang naging kontribusyon nila sa kanilang larangan?
3. Paano nakatulong ang kanilang kontribusyon sa paglawak ng
kapangyarihan ng Europe?
4. Sa kasalukuyang panahon, paano tayo natutulungan ng kanilang
mga kontribusyon?
5. Bilang isang mag-aaral, paano mo mabigyang-halaga ang
naging kontribusyon nila?
GAWAIN 10: MAGSURVEY TAYO!
Panuto: Susukat ang gawaing ito ay sa lalim iyong pagkaunawa sa aralin.
Sagutan ang survey form na naglalaman ng mahahalagang konseptong
dapat mong naunawaan sa aralin. Suriin din ang magiging resulta ng survey
na ito. Hikayatin ang mga mag-aaral na maging tapat sa pagsagot ng
gawaing ito.
DRAFT
March 24, 2014
Eskala
3 - Lubos na Naunawaan
2 - Naunawaan
1 - Di - naunawaan
Pamantayan
1. Sa panahon ng Rebolusyong Siyentipiko, naipaliwanag ang kaibahan ng
likas na agham at karunungang pangkulto.
2. Ang kabuluhan ng Rebolusyong Siyentipiko at Enlightenment ay makikita
sa paglalagay ng tao ng kaniyang kapalaran sa sariling mga kamay sa tulong
ng katuwiran.
3. Mahalagang ambag ni Sir Francis Bacon sa siyentipikong pag-aaral ang
inductive method.
4. Ipinakilala ni Nicolas Copernicus ang heliocentric view.
5. Nagsimula sa Great Britain ang Rebolusyong Industriyal.
6. Napagyaman ang mga kaisipan sa edukasyon noong panahon ng
Enlightenment.
7. Ang mabilis na paglaki ng populasyon ay isa sa mga epekto ng
Rebolusyong Industriyal.
8. Sa Panahon ng Enlightenment, isinulong ang pantay na karapatan ng
kalalakihan at kababaihan at ang karapatan ng kababaihang lumahok sa
pamahalaan.
9. Ipinakilala ni Thomas Hobbes ang ideya ang tao ay likas na makasarili
kaya palagi niyang katunggali ang kapwa tao.
10. Nakilala sa panahon ng Rebolusyong Industriyal ang dalawang uring
panlipunan - ang proletariat at bourgeoisie.
328
Pamprosesong tanong
1. Alin sa mga kaisipang binanggit sa survey ang hindi mo
naunawaan?
2. Ano ang iyong naramdaman habang ginagawa ang pagsagot sa
survey?
3. Paano nakatulong ang survey na ito sa iyong pag-unawa ng aralin?
GAWAIN 11: ICOLLAGE MO AKO!
Panuto: Maraming naiwang pamana ang mga naganap na Rebolusyon sa
ating kabihasnan ngayon. Upang maipakita ang pagbibigay-halaga lilikha
kayo ng isang collage na maglalaman ng mga naging kontribusyon o pamana
ng mga naganap na Rebolusyon (Rebolusyong Siyentipiko, Enlightenment, at
Rebolusyong Industriyal).
Gawin ito nang pangkatan. Bumuo ng limang pangkat na may parehong
bilang. Isaalang-alang ang mga miyembrong hindi mo pa nakasama sa
bubuuing pangkat.
Maging malikhain sa inyong gawain. Tiyaking makikiisa ang bawat
miyembro ng pangkat. Pagkatapos magawa ang Collage ay ibahagi ito sa
klase. Sagutin rin ang mga pamprosesong tanong bilang gabay sa pagunawa ng gawaing ito.
DRAFT
March 24, 2014
Markahan ang inyong ginawa batay sa kasunod na criteria.
CRITERIA
IMPORMATIBO/
PRAKTIKALIDAD
MALIKHAIN
NAPAKAGALING
3
MAGALING
2
MAY
KAKULANGAN
1
Ang
nabuong
collage
ay
nakapagbibigay
ng
wastong
impormasyon
tungkol sa tungkol
sa
naging
kontribusyon
o
pamana ng mga
naganap
na
rebolusyon.
Ang
pagkakadisenyo
ng collage tungkol
sa
naging
kontribusyon
o
pamana ng mga
Ang
nabuong
collage ay kulang
sa
sapat
na
impormasyon
tungkol sa tungkol
sa
naging
kontribusyon
o
pamana ng mga
naganap
na
rebolusyon.
Ang pagkakadisenyo
ng collage tungkol sa
naging kontribusyon o
pamana
ng
mga
naganap
na
rebolusyon.
MARKA
May
kakulangan
ang elemento ng
pagkakadisenyo ng
collage tungkol sa
naging kontribusyon
o pamana ng mga
329
naganap
rebolusyon.
KATOTOHANAN
Ang
collage
ay
nagpapakita
ng
makatotohanang
pangyayari tungkol sa
naging kontribusyon o
pamana
ng
mga
naganap
na
rebolusyon.
na
Ang collage ay
nagpapakita
ng
pangyayari
tungkol sa naging
kontribusyon
o
pamana ng mga
naganap
na
rebolusyon.
naganap
na
rebolusyon
at
nagpapakita
ng
limitadong antas ng
pagkamalikhain.
Ang
collage ay
nagpapakita
ng
iilang
pangyayari
lamang tungkol sa
naging kontribusyon
o pamana ng mga
naganap
na
rebolusyon.
Pamprosesong tanong
1. Ano ang iyong masasabi sa nabuong collage?
2. Paano ipinakita sa collage ang naitulong ng mga pamanang iniwan
sa kabihasnan ng mga Rebolusyong naganap sa paglawak ng
kapangyarihan ng Europe?
3. Sa pang-araw-araw mong pamumuhay, paano nakatutulong sa iyo
ang mga pamanang ito?
DRAFT
March 24, 2014
330
Ang protectorate
ay pagbibigay sa kolonya
ng proteksiyon laban sa
paglusob ng ibang bansa.
Concession
ay
ang
pagbibigay ng espesyal na
karapatang pangnegosyo.
Samantalang ang sphere
of influence ay isang
lugar o maliit na bahagi
ng bansa kung saan
kontrolado
ang
pamahalaan at pulitika ng
makapangyarihang bansa.
DRAFT
March 24, 2014
Bunsod ng pangangailangan
sa hilaw na mga sangkap,
pagsunod
sa
sistemang
kapitalismo at paniniwalang
karapatan at tungkulin ng mga
Kanluranin na magpalawak ng
teritoryo at ipalaganap ang
kanilang
kabihasnang
naganap ang Ikalawang Yugto
ng Pananakop. Maraming
pagbabagong politikal, kultural
at
pangkabuhayan
ang
naganap sa mga bansang
sinakop. May mga mabuti at
hindi mabuting dulot ito sa
mga kolonya.
Ano-ano
ang
mga
dahilan
at
uri
ng
pananakop
sa
Ikalawang Yugto ng
Imperyalismo
at
Kolonisasyon?
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
331
DRAFT
March 24, 2014
Noong panahon ng katanyagan ng
pananakop, ang paglaganap ng relihiyon,
ang pambansang ambisyon at mga
pangkabuhayang
pangangailangan
ang
nagbunsod upang pag-agawan ang gitnang
Africa. Sa loob ng 30 taon, ang dating hindi
kilalang mga pook ay naangkin lahat ng mga
Kanluraning bansa. Nakuha ng Belgium
noong 1885 ang pinakamalaking bahagi ng
Congo basin sa pamumuno ng pinakatusong
mangangalakal ng Europe, si Haring
Leopoldo I. Pinaghatian ng France, Britain,
Germany, Portugal at Italy ang ibang bahagi.
Makatuwiran
ba
ang
ginawang
pangangalakal ng mga alipin? Bakit?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
332
DRAFT
March 24, 2014
Halaw mula sa: Kasaysayan ng Daigdig nina
Teofista L. Vivar etal pp. 215 - 216
333
DRAFT
March 24, 2014
Halaw mula sa: Kasaysayan ng Daigdig nina
Teofista L. Vivar etal p. 217
Epekto ng Imperyalismo
334
URI NG MGA
TERITORYONG
ITINATAG
LAWAK NG
KOLONYA NG MGA
MANANAKOP
DRAFT
March 24, 2014
Reaksiyon...
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
__________________________________________
335
Pamprosesong tanong
1. Bakit naganap ang Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at
Kolonyalismo?
2. Bakit naging madali sa mga Kanluranin ang manakop sa mga
bansa?
3. Alin sa mga mananakop ang pinakamahusay mamahala?
Patunayan.
4. Paano napasama ang United States sa pananakop ng mga bansa?
5. Paano naapektuhan ng pananakop ang pag-unlad ng mga dating
kolonya?
6. Sa kasalukuyan, nararanasan pa rin ba ang epekto ng pananakop?
Patunayan.
7. Anong mga alaala ang naibahagi ng iyong mga ninuno na
nakaranas ng pananakop? Ibahagi ito sa klase.
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN 14: Talahanayan Ng Pananakop
Halimbawa:
Great Britain
BANSANG
SINAKOP
India
BUNGA NG PANANAKOP
Sa bansang nanakop
Sa bansang sinakop
336
Pamprosesong tanong
1. Sino ang higit na nakinabang sa Ikalawang yugto ng Imperyalismo
at Kolonisasyon: ang mga bansang nanakop o ang mga bansang
nasakop? Pangatuwiranan.
2. Nakaapekto ba sa kasalukuyang ugnayan ng mga bansang
nanakop at sinakop ang mga pangyayari sa panaho ng
pananakop? Patunayan.
3. Sa kasalukuyang panahon, makabubuti pa ba sa mga bansa ang
pananakop? Bakit?
GAWAIN 15: Timbangin Mo!
Naging mabuti ba o masama ang epekto ng Ikalawang Yugto ng
Imperyalismo at Kolonisasyon? Sa gawaing ito ay titingnan mo kung alin ang
mas maraming epekto ng pangyayaring ito: mabuti o masama? Itala ang
mga naging epekto ng Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at Kolonisasyon.
Pagkatapos ay ilagay ito sa nakahandang eskala. Suriin kung saan kumiling
ang eskala. Ibigay mo rin ang iyong reaksiyon sa gawaing ito.
Matapos ang palitan ng kuro-kuro at reaksiyon sa gawain, bumuo ng
kongklusyon sa naging epekto ng Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at
Kolonisasyon.
DRAFT
March 24, 2014
IKALAWANG YUGTO NG IMPERYALISMO AT
KOLONISASYON
337
Kongklusyon:
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Pamprosesong tanong
1. Alin ang mas maraming epekto ng pananakop: mabuti ba o
masama? Bakit kaya?
2. Kung ikaw ang tatanungin, mabuti ba talaga o
masama ang epekto ng Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at
Kolonisasyon? Ipaliwanag.
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN 16: Bahagdan Ng Aking Pag-Unlad
AKING ALAM
NAIS MALAMAN
MGA
NATUTUNAN
338
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN 17: Manifest Destiny
339
DRAFT
March 24, 2014
Source: General James Rusling, Interview with President William McKinley, The Christian
Advocate 22 January 1903, 17. Reprinted in Daniel Schirmer and Stephen Rosskamm Shalom,
eds., The Philippines Reader (Boston: South End Press, 1987), 2223.
http://historymatters.gmu.edu/d/5575/
340
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
DRAFT
March 24, 2014
341
Pamprosesong tanong:
1. Ano ang nararamdaman mo habang gingawa mo ang sulat
pasasalamat? habang binabasa ng iyong kamag-aral at ng ibang
liham?
2.Bilang isa sa mga nakikinabang sa mga pamanang ito sa
kasalukuyan?
3. Kung mabibigyan ka ng pagkakataon, anong bagay ang gusto mong
maipamana sa susunod na henerasyon? Bakit?
GAWAIN 19: Aking Repleksyon !
Sa puntong ito, sumulat ka ng sariling repleksyon na maglalaman ng
iyong naramdaman at naranasan sa pagsagot sa mg gawain ng aralin. Itala
ang mga mahahalagang bagay na iyong natutunan at kung paano ito
tumutulong sa pagpapabuti ng iyong sarili. Itala rin ang mga bagay na nais
mong baguhin o paunlarin tungo sa isang produktibo at mapanagutang
indibidwal.
DRAFT
March 24, 2014
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
_________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
___________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
______________________________
342
DRAFT
March 24, 2014
Sa araling ito tuklasin ang mga dinamikong ideya tungkol sa
Rebolusyong Amerikano at Pranses at ang impluwensya nito sa pagsilang
ng nasyonalismo sa daigdig.
TATSULOK
343
DRAFT
March 24, 2014
Iligtas ang hininga ng kay raming mga tao
At ang dating munting bukid, ngayo'y sementeryo
Totoy kumilos ka, baliktarin ang tatsulok
Tulad ng dukha, nailagay mo sa tuktok
Hindi pula't dilaw tunay na magkalaban
Ang kulay at tatak ay di syang dahilan
Hangga't marami ang lugmok sa kahirapan
At ang hustisya ay para lang sa mayaman
344
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong Tanong
1.
2.
3.
4.
5.
6.
345
FINAL
DRAFT
March 24, 2014
REFINED
D
INITIAL
Pagsasakonteksto:
Ang hugis na tatsulok ay sumisimbolo sa estruktura ng lipunan kung saan
ang mayayaman ay makikita sa tuktok, ang panggitnang uri sa gitna at ang
mahihirap ay sa ibaba. Hinahamon ng umawit na baliktarin ang ayos ng lipunan
na ang nakararaming mahihirap ay siyang ilagay sa tuktok.Itoy mababasa sa
linyang, Totoy kumilos ka, baliktarin ang tatsulok at ang mga dukha ay ilagay mo
sa tukto.
Ngunit ano kaya ang kaugnayan ng awit na ito sa kahulugan ng salitang
rebolusyon?
346
DRAFT
March 24, 2014
347
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang ipinakikita ng larawan?
2. Sino-sino ang taong bumubuo sa larawan?
3. Mayroon bang pagkakahati o pagkakapangkat ang mga
taong makikita rito?
4. Sino ang kinakatawan ng mga sundalo?
5. Sino naman ang kinakatawan ng taumbayan?
6. Ano ang mensaheng nais ipabatid ng larawan?
7. Mayroon ka bang naranasan, nabasa, narinig o nasaksihang
katulad ng sitwasyong nasa larawan? Ikuwento ito sa klase.
8. Sa iyong pananaw, positibo ba ang mensaheng ipinakikita
ng larawan? Pangatuwiranan.
DRAFT
March 24, 2014
BINABATI KITA!
Sa puntong ito ay nagtatapos ang bahagi ng Alamin.
PAUNLARIN
348
Pagsasakonteksto:
Malaki ang ginampanan ng Scientific Revolution (1500s-1600s) sa
pagbabago ng pagtingin ng mga Europeo sa daigdig. Ang tagumpay ng agham ay
nagpatunay sa lakas ng reason o katwiran. Napag-isipang kung ito ay
nagagamit sa pag-unawa sa physical world (physics, geology, chemistry, biology
at mga tulad nito) bakit hindi ito gamitin upang maunawaan ang tao at ang
kanyang lipunan? Ang pagtatangkang ito ay nagtulak sa pag-usbong ng Panahon
ng Kaliwanagan (Enlightenment) o Rebolusyong Pangkaisipan.
Tinalakay na sa nagdaang aralin ang konseptong ito ngunit palalalimin pa
ito.
DRAFT
March 24, 2014
PAGSUSURING PANTEKSTO
349
REBOLUSYONG PANGKAISIPAN
Tumutukoy ang rebolusyon sa mabilisang pagbabago
ng isang institusyon o lipunan. Madalas na nagdudulot ito ng
pansamantalang kaguluhan lalot higit sa mga taong nasanay
sa isang tahimik at konserbatibong pamumuhay.
Isa sa mga bunga ng pamamaraang makaagham ang
pagbabagong ginawa nito sa ibat ibang aspeto ng buhay ng
tao. Marami ang nagmungkahi na gamitin ang pamamaraang
ito upang mapaunlad ang buhay ng tao sa larangang
pangkabuhayan, pampolitika, panrelihiyon at maging sa
edukasyon.Tinawag itong Panahon ng Kaliwanagan
(Enlightenment). Nakasentro ang ideyang ito sa paggamit ng
reason o katuwiran sa pagsagot sa suliraning panlipunan,
pampulitikal at pang-ekonomiya. Nagsimula ito sa batayang
kaisipang iminungkahi ng mga pilosopo.
Mas
kinilala
ang
kaisipang balance of
power Ni Montesquieu
Na tumutukoy SA
paghahati
ng
kapangyarihan
ng
pamahalaan
SA
tatlong
sangay
(ehekutibo, lehislatura
at hudikatura).
DRAFT
March 24, 2014
Kaisipang Politikal
Paano kaya
nakapangyayari ang
balance of power sa
isang bansang may
tatlong sangay ng
pamahalaan?
350
Philosophes
Sa kalagitnaang bahagi ng ika-18 siglo, isang pangkat ng mga taong
tinatawag na philosophes (FIHL-uh-SAHFS) ang nakilala sa Pransya.
Pinaniniwalaan ng pangkat na ito na ang reason o katuwiran ay magagamit
sa lahat ng aspeto ng buhay, tulad ni Isaac Newton na ginamit ang katuwiran
sa agham. Limang mahahalagang kaisipan ang bumubuo sa kanilang
pilosopiya.
DRAFT
March 24, 2014
Sumasang-ayon
ka ba sa
mga philosophes
sa
kanilang
paniniwala na
maaaring
maranasan ang
kaginhawaan
habang ikaw ay
nabubuhay?
351
DRAFT
March 24, 2014
Nang makabalik ng Paris, ipinagpatuloy niya ang
pambabatikos sa batas at kaugalian ng Pranses at maging sa
relihiyong Kristiyanismo. Nagkaroon man siya ng maraming
kaaway dahil sa kanyang opinyon, hindi siya huminto sa
pakikipaglaban upang matamasa ang katuwiran, kalayaan sa
pamamahayag at pagpili ng relihiyon, at tolerance.
Bakit ganoon na
lamang ang
paghanga ni
Voltaire sa
pamahalaang
Ingles?
352
DRAFT
March 24, 2014
Pagpapalaganap ng Ideyang Liberal
353
DRAFT
March 24, 2014
Makatuwiran ba ang
ipinaglalaban nina Mary
Wallstonecraft?
Pangatuwiranan.
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
____________
354
Kaisipang Pang-ekonomiya
Maging ang kaisipang pang-ekonomiya ay nagkaroon ng pagbabago sa
panahong ito. Kinuwestiyon ang merkantilismo na matagal na namayani sa Europa at
kinilala ang polisiyang laissez faire. Binibigyang-diin sa kaisipang ito ang malayang daloy
ipinakilalananiya
ang bagong
patakaran sa
samahan
ng ekonomiyaSanapulitika,
hindi nararapat
pakialaman
ang pamahalaan.
Taliwas
ito sang
nakagisnang
merkantilismo na pinagbabatayan
ng ang
yaman
ang dami ng ng
ginto
at pilak.
isang makatarungang
pamahalaan. Ito
pagkakaroon
tatlong
sangay
DRAFT
March 24, 2014
Ang Rebolusyong Pangkaisipan ay
mabilis na lumaganap sa Europa at ibat ibang
bahagi ng daigdig. Marami sa mga may pinagaralang Europeo ang nagnais na basahin ang
Encyclopedia ni Diderot at iba pang babasahin na
tumatalakay sa maling paniniwala at kaugalian.
Nagkaroon ng mga salon na naging lugar
ng talakayan ng mga pilosopo, manunulat, artists
at iba pang katulad nito. Nagmula sa Paris ang
salons noong 1600s tuwing nagkakaroon ng
pagbasa ng tula ang kababaihan. Sa pagsapit ng
1700s, ang kababaihang mula sa gitnang-uri ay
nagkaroon ng kani-kanilang pagtitipon.
Kalaunan ay naging lugar ito ng pagkikita
ng mga middle-class at noble na may
pagkakaunawaang pantay sila lalot higit sa
pagtalakay ng mga ideyang liberal.
3. Paano lumaganap
ang kaisipang
liberal sa kabuuan
ng Europa?
355
DRAFT
March 24, 2014
Pinagkunan:
World History: Connections to Today (Discovery Channel School)
World History: Patterns of Interactions (Beck, R. et al) pp 552-553
Kasaysayan ng Daigdig (Vivar, T. et al) pp. 222-225
3
2
1
DRAFT
March 24, 2014
PAMPROSESONG TANONG
357
PAGSUSURING PANTEKSTO
REBOLUSYONG AMERIKANO:
SANHI, KARANASAN AT
IMPLIKASYON
DRAFT
March 24, 2014
Ang
digmaan
para
sa
kalayaan sa America ay lalong kilala
sa
katawagang
Rebolusyong
Amerikano.
Nagsimula
ang
himagsikan nang ang mga Ingles na
naging mga migrante sa Timog
Amerika ay nagrebelde sa labis na
pagbubuwis na ipinataw sa kanila ng
Parliamentong Ingles dahil wala
silang kinatawan sa Parliamento
upang sabihin ang kanilang mga
hinaing.
Nagdeklara sila ng paglaya
sa mga Ingles noong 1776.
Pagkatapos ay nagbuo sila ng isang
malakas na hukbo na magiging
tagapagtanggol sa British. Ang
Digmaan para sa kalayaan ang
naging dahilan ng pagbubuo ng
United States of America.
358
DRAFT
March 24, 2014
Makikita sa mapa ang labintatlong kolonya ng
Britanya sa Hilagang America
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
359
Dahilan
Walang Pagbubuwis
Representasyon
Kung
Walang
DRAFT
March 24, 2014
Ang Stamp Act na ipinasa ng Parliamento noong
1765 ay nagdagdag ng buwis para sa pamahalaan
ng Britanya. Naisagawa ito sa pamamagitan ng
paglalagay ng mga selyo sa anumang produkto na
dadalhin sa Britanya mula sa mga kolonya.
360
DRAFT
March 24, 2014
Marami sa mga kolonya ang
determinadong bumuo at gumamit ng
mga radikal na pamamaraan upang
labanan ang puwersa ng Great Britain.
361
DRAFT
March 24, 2014
Ang Ikalawang Kongresong Kontinental
Ang Kongresong Kontinental ay muling nagpulong sa ikalawang pagkakataon
noong Mayo, 1775 at idineklara ang pamahalaan na tinawag nilang United Colonies of
America (Pinagbuklod na mga Kolonya ng Amerika). Ang hukbo ng mga militar ay
tinawag na Continental Army at ang naatasan na commander-in-chief ay si George
Washington. Sinubukan ng hukbong militar na makuha ang Boston ngunit natalo sila
sa Digmaan sa Bunker Hill.
Sinunod ng mga Amerikanong kubkubin ang Canada ngunit natalo rin sila dito.
Maski sunud-sunod ang pagkatalo ng mga Amerikano sa labanan ay hindi pa rin sila
nawalan ng pag-asa hanggat tuluyang napaalis nila ang mga sundalong British na
patuloy na nakukubkob sa Boston noong Marso, 1776.
362
DRAFT
March 24, 2014
Ang Deklarasyon ng Kalayaan
363
DRAFT
March 24, 2014
Paano ipinaglaban
Amerikano
ang
kalayaan?
ng mga
kanilang
364
DRAFT
March 24, 2014
Paghahangad ng Kapayapaan
365
DRAFT
March 24, 2014
Ano ang sinisimbolo ng larawang makikita sa itaas?
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
Pinagkunan:
World History: Connections to Today (Discovery Channel School)
Project EASE Araling Panlipunan III Modyul 15
Mga Mungkahing Babasahin:
Kasaysayan ng Daigdig ni Teofisto Vivar et al (pp. 228-230)
Kasaysayan ng Daigdig ni Mateo et al (pp. 262-266)
Pagtapos mong matutuhan ang Rebolusyong
Amerikano, subukin mong isagawa ang sumusunod na
gawain upang masukat ang iyong kaalaman sa paksa.
366
LEARNING
CENTER I
LEARNING
CENTER II
Ano-anong
dahilan
ang
nagtulak sa mga
Amerikanong
humingi
ng
kalayaan mula sa
Gran Britanya?
Paano
isinakatuparan
ng
mga
Amerikano ang
tahasang
paghingi
ng
kalayaan?
LEARNING
CENTER III
LEARNING
CENTER IV
DRAFT
March 24, 2014
Paano
nakaapekto ang
pagtulong
ng
Pransya sa mga
Amerikano sa
pagtamasa nito
ng kalayaan?
367
Pamprosesong Tanong
1. Ano-ano ang pangyayaring nagbunsod sa pagsilang ng Rebolusyong
Amerikano?
2. Ano ang naging epekto ng labis na pagbubuwis ng Great Britain sa
kamalayan ng mga Amerikano?
3. Paano hinarap ng mga Amerikano ang malakas na puwersang militar
ng Great Britain?
4. Paano binago ng pananagumpay ng mga Amerikano ang tingin ng
daigdig sa Great Britain? United States? Pangatuwiranan.
5. Maihahantulad ba ang karanasang ito nang lumaban ang mga Pilipino
para sa kalayaan mula sa mga mananakop? Pangatwiranan.
DRAFT
March 24, 2014
PAGSUSURING PANTEKSTO
368
DRAFT
March 24, 2014
Paano nakatulong ang prinsipyong
divine right sa pagpapanatili ng
kapangyarihan ng hari ng France?
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
369
DRAFT
March 24, 2014
Ano ang nakatulong sa ikatlong estate upang makuha nila ang
hinihingi sa hari?
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
____
370
DRAFT
March 24, 2014
Ang Tennis Court Oath na nangyari sa Versailles, France
371
DRAFT
March 24, 2014
PRIMARYANG BATIS NG
KASAYSAYAN
372
DRAFT
March 24, 2014
Ang rebolusyon ay lalong naging malakas at malaki
sa pamamagitan ng pamumuno ng isang abogadong
nagngangalang Georges Danton.
Pinagsususpetsahan ng mga rebolusyonaryo na
posibleng ang mga noble ng France ay bumubuo ng
alyansa sa iba pang mga bansa sa Europa upang muling
ibalik ang kapangyarihan ng hari at tapusin ang
rebolusyong pinasimulan. Dahil dito ay hinuli nila ang hari
at ang
mga sumusuporta sa kanya ay pinatay sa
pamamagitan ng paggamit ng guillotine.
2.
Ilarawan
ang
kalagayan ng France sa
panahon ng rebolusyon.
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
373
DRAFT
March 24, 2014
Ang France sa ilalim ng Directory
374
DRAFT
March 24, 2014
Pinagkunan: Project EASE Araling Panlipunan III Modyul 15
Mga Mungkahing Babasahin:
Kasaysayan ng Daigdig (Mateo et al.) pp 262-266
Kasaysayan ng Daigdig (Vivar et al.) pp 228-230
Iyong natunghayan ang masalimuot na kasaysayan ng
Rebolusyong Pranses. Ano ang iyong saloobin tungkol sa pangyayaring
ito? Naging makatuwiran ba ang mga Pranses sa mga pagbabagong
kanilang isinakatuparan? Hinahamon kita na ipahayag ang iyong
kaisipan sa pagsasagawa ng susunod na gawain.
375
REBOLUSYONG
AMERIKANO
REBOLUSYONG
PRANSES
PAANO NAGKAKATULAD?
DRAFT
March 24, 2014
376
PAANO NAGKAKAIBA?
REBOLUSYONG
AMERIKANO
ASPETO
REBOLUSYONG
PRANSES
MGA DAHILAN
MGA SANGKOT NA
AKTOR
DALOY NG MGA
PANGYAYARI
DRAFT
March 24, 2014
BUNGA O IMPLIKASYON
SALOOBIN TUNGKOL SA
PANGYAYARI
Pamprosesong Tanong
377
DRAFT
March 24, 2014
1. Ano ang Napoleonic Wars?
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
2. Bakit inilunsad ang Napoleonic Wars?
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
378
DRAFT
March 24, 2014
Ang mga bagong pinuno na ito ay nagpakilala ng mga reporma upang
baguhin at gawing modernisado ang mga kaharian.
1. Sino si Napoleon Bonaparte?
________________________________________________________
________________________________________________________
_______________________________________________________
379
Napilitan si Napoleon
na pabalikin ang kaniyang
hukbo sa France dahil sa
nakamamatay na lamig sa
Russia.
Karamihan
sa
natirang mga sundalo na
kaniyang nakasama sa Battle
of Borodino ay namatay
naman
sa
kanilang
paglalakbay
pagbalik
sa
France. Sila ay namatay dahil
sa gutom, sa lamig ng klima o
napatay ng mga Russians.
Mga
20,000
sundalong
Pranses na lamang ang
nakabalik nang maluwalhati
sa France.
Habang
abala
sa
pakikipaglaban si Napoleon
sa Russia ay sinamantala
naman ng mga British ang
Espanya at nanalo sila ng
maraming beses sa kanilang
pakikipaglaban.
Noong 1813 ay nasakop ng
mga British ang Timog France
at ang pinagsanib na puwersa
ng mga Ruso at Austrian ang
sumakop
naman
sa
HilagangFrance.
Napulbos
ang hukbo ng mga Pranses
sa Digmaan sa Leipzig at untiunting
bumagsak
ang
imperyong
itinayo
ni
Napoleon.
DRAFT
March 24, 2014
Marami
sa
mga
sundalong ipinadala ni Napoleon
ang namatay sa labanan at
kinulang ang bilang ng mga
sundalo na magpapatuloy ng
paglaban. Nakaabot ang hukbo
ni Napoleon hanggang sa
Moscow ngunit laking gulat nila
dahil wala silang naabutang tao
dito nang silay dumating. Nang
gabi ng Setyembre 14 ay
nagkaroon ng malaking sunog
sa Moscow. Ang mga gamit at
tinitirhan ng mga sundalo ni
Napoleon ay nadamay sa sunog
kaya
nawalan
sila
ng
pananggalang sa malamig na
klima.
Sino kaya ang maaaring
nagsimula ng sunog sa Moscow?
Pangatuwiranan.
380
DRAFT
March 24, 2014
Ang Duke ng Wellington, si Arthur Wellesly (kaliwa) ng puwersang British at si
Gebhard von Blucher (kanan) ng puwersang Prussia ay ang mga naging pangunahing
aktor sa pagpapahina ngpuwersa ni Napoleon Bonaparte.
381
DRAFT
March 24, 2014
382
Bunga ng Rebolusyon
Lubhang mahalaga ang naging bunga ng rebolusyon sa kasaysayan ng
daigdig. Sang-ayon sa mananalaysay na si John B Harrison, Tulad ito ng kahon ni
Pandora na nang mabuksan ay nagpakawala ng mga kaisipang nakagimbal at
nakaimpluwensiya sa halos lahat ng sulok ng daigdig. Ang simulain ng kalayaan,
pagkakapantay-pantay at pagkakapatiran, bagaman iba-iba ang naging
pagpapakahulugan ang naging tanglaw ng maraming mga kilusang panlipunan,
politikal at pangkabuhayan.
DRAFT
March 24, 2014
Pinagkunan: Project EASE Araling Panlipunan III Modyul 15
GAWAIN 7: Turn Back Time ( Timeline Plotting )
Panuto:
383
TIMELINE RUBRIC
Kategorya/
Pamantayan
Pamagat
Petsa
Pinakatama
4
Epektibo,
nakatatawag
pansin
at
madaling
maunawaan
Kumpleto ang
petsa ng mga
pangyayari,
Tiyak
at
tumpak
ang
lahat
ng
pangyayari
MedyoTama
Malinaw
Malabo
3
2
1
Epektibo
at Simple
at Walang pamagat
madaling
madaling
maunawaan
maunawaan
May kulang na
1-2 petsa ng
mga
pangyayari,
May 2-3 mali o
Malabo
sa
mga
pangyayari
Sumasakop sa
lahat
ng
mahahalagang
panahon, may
2-3 petsa sa
panahon
na
hindi kapareho
ang pagitan
May kulang na
3-5 petsa sa
mga
pangyayari,
mahigit
sa
lima ang hindi
tiyak
DRAFT
March 24, 2014
Estilo at
Sumasakop sa
Organisasyon lahat
ng
mahahalagang
panahon,tama
at pare-pareho
ang pagitan ng
bawat
taon/petsa
Nilalaman
Layunin
Sumasakop sa
lahat
ng
mahahalagang
panahon,
nagtataglay ng
5
petsa/panahon
na di parepareho
ang
pagitan
Nagtataglay
Nagtataglay
Nagtataglay
ng
11-15 ng
8-10 ng
6-7
pangyayaring
pangyayaring
pangyayaring
kaugnay
ng kaugnay
ng kaugnay
ng
paksa
paksa
paksa
Malinaw
at Malinaw
Hindi malinaw
tiyak
ngunit
mayroong
mga ideyang
di-tiyak
Dalawa lamang
ang nasasakop
ng
mahahalagang
panahon, hindi
pareho-pareho
ang pagitan ng
mga
petsa/panahon
Nagtataglay ng 5
lamang
pangyayaring
kaugnay
ng
paksa
Walang ibingay
na layunin
PAMPROSESONG TANONG
1. Ano ang ginampanan ni Napoleon Bonaparte sa
pagkakaisa ng mga bansa sa Europa?
384
DRAFT
March 24, 2014
Pagpapahalaga sa Nasyonalismo sa ibat ibang bahagi ng daigdig
385
DRAFT
March 24, 2014
Paghimok ni Lenin sa mga kapwa-Ruso na pamunuan ng mamamayan ang bansa
matapos mapatalsik ang czar. Ito ay naipinta ilang taon matapos ang nasabing
pangyayari.
386
Himagsikang Ruso
DRAFT
March 24, 2014
Nagkaroon ng alitan ang pinakamasugid na tauhan- sina Josef Stalin at
Leon Trotsky-tungkol sa kahalili ni Lenin at kung aling alituntunin ang dapat
sundin ng Russia. Si Trotsky ang may paniniwalang dapat ikalat agad ang
komunismo sa pamamagitan ng rebolusyong pandaigdig.
Samantala, ayon naman kay Stalin, hindi ito napapanahon dahil mahina
pa ang Russia. Nagtagumpay si Stalin at napilitang tumakas si Trotsky.
Nanirahan siya sa Mexico at doon namatay noong 1940.
387
DRAFT
March 24, 2014
Mapa ng South America na nasakop ng Spain
at Portugal
388
DRAFT
March 24, 2014
Ang mga Creole
389
DRAFT
March 24, 2014
390
DRAFT
March 24, 2014
Noong 1819, pagkatapos na mapalaya ang
Venezuela, ginulat niya ang mga Espanyol nang magdaan
sa Andes ang kaniyang hukbo. Ang tagumpay niya ay
humantong sa pagtatatag ng Great Colombia (ang buong
hilagang pampang ng South America). Tinawag siyang
tagapagpalaya o liberator at pagkatapos, naging pangulo.
Limang taon ang nakalipas, tinalo ng kaniyang heneral, si
Antonio Jose de Sucre, ang mga Espanyol sa labanan ng
Ayacucho sa Peruvian Andes.
Kung si Bolivar ang naging bayani sa South America,
si Jose de San Martin (1778-1850) naman ang sumunod sa
pagtataboy sa mga Espanyol sa Argentina. Katulad din ni
Bolivar, namuno si San Martin sa kaniyang grupo sa Andes.
Tumulong ito sa liberasyon ng Chile, gayundin sa Peru.
Mayroon din siyang heneral na tulad ni Bernard oHiggins,
isang Chileno.
391
DRAFT
March 24, 2014
Ang Demokrasya at Nasyonalismo sa Latin
America
392
DRAFT
March 24, 2014
Bago nagsimula ang 1914, tatlo lamang ang malayang bansa sa
Africa- Ethiopia, Liberia at Republika ng South Africa. Sinasabing nagsimula
ang una sa pamamahala ni Haring Solomon at ng Reyna ng Sheba. Itinatag
ang ikalawa noong 1810 sa tulong ng America at ipinangalan kay Pangulong
James Monroe ng Estados Unidos ang kabisera na Monrovia. Naging kasapi
ng British Commonwealth of Nations ang ikatlo noong 1910.
Lumaganap ang nasyonalismo pagkaraan ng Ikalawang Digmaang
Pandaigdig. Maraming bansa ang naging malaya nang walang karahasan.
May mga bansang dumanak ng dugo bago nakamtan ang kalayaan tulad ng
Congo (Zaire) at Algeria. Ang Rhodesia at Nyasaland ang naging Zimbabwe
at Malawi. Lumaya ang Angola, Mozambique at Guinea Bissau noong 1975.
393
DRAFT
March 24, 2014
Mayaman ang kasaysayan at
kultura ng Africa
394
http://culturextourism.com/wp-content/uploads/2011/12/african-tribes_1.jpg
Kaugnayan ng Rebolusyong Intelektuwal sa Paglinang
ng
Nasyonalismo
Ang nasyonalismo, bagaman masalimuot na damdamin, ay nag-uugat
sa pagkamulat sa mga kaisipang pinalalaganap ng pilosopo at namulat sa
katotohanan na ang bawat tao ay isinilang na may karapatang mabuhay,
lumaya at maging maligaya. Ang pagkakaroon ng kamalayang sila pala ay
nasisikil ang nagbubunga ng pagnanais na wakasan ang pang-aapi ng mga
mananakop.
May mga bansang nakamtan ang kalayaan sa pamamagitan ng
mapayapang paraan subalit maraming nagbuwis ng buhay upang lumaya
tulad ng mga Pilipino, Amerikano, Hindu at iba pa. Ang pagnanais na
makamtan ang kalayaan ang pinakamatibay na taling bumibigkis sa
mamamayan upang magkaisa sa pagkakamit ng layunin . Nakahanda silang
magbuwis ng buhay upang mapangalagaan ang prinsipyong ipinaglalaban.
DRAFT
March 24, 2014
SANGGUNIAN:
Kasaysayan ng Daigdig (Vivar et al.) pp 234-241
395
DRAFT
March 24, 2014
N____________ 10. Masidhing damdamin na nagtutulak sa isang taong
ipaglaban ang kaniyang kalayaan, karangalan at
karapatan.
Pamprosesong Tanong
396
DRAFT
March 24, 2014
Pangkat II- Napoleon Bonaparte
Camille Desmoulins
Pangkat III- Vladimir Lenin
Josef Stalin
Criteria
Kaalaman
sa
paksa
Kalidad ng mga
impormasyon o
ebidensiya
Kaalaman
sa
kontekstong
pangkasaysayan
Istilo
at
pamamaraan ng
presentasyon
Kabuuang
Marka
397
Pamprosesong Tanong
1.
2.
3.
4.
5.
DRAFT
March 24, 2014
Balikan ang iyong mga sagot sa unang gawain
tungkol sa pagsusuri ng awit, subukin muling
sagutan ang mga katanungan.
6.
7.
398
DRAFT
March 24, 2014
FINAL
REFINED
D
INITIAL
399
PAGNILAYAN AT UNAWAIN
Ngayong mayroon ka nang sapat na kaalaman sa ugnayan ng
rebolusyong pangkaisipan sa rebolusyong politikal at ang implikasyon
nito sa pagsibol ng damdaming nasyonalismo, napapanahon na upang
palalimin ang iyong kaalaman sa paksang ito. Inaasahan din na sa
bahaging itoy kritikal mong masusuri ang mga kaisipang may
kinalaman sa paksa.
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN 11: KUWENTONG MAY KUWENTA (Tanungin mo sila)
Panuto:
400
3.
4.
5.
Natatang Mahusa
i
y
Medyo
Mahusa
y
3 puntos 2 puntos
Hindi
Mahusa
y
1 puntos
DRAFT
March 24, 2014
Kaalaman sa
paksa
Kalidad ng mga
impormasyon o
ebidensiya
Kaalaman sa
kontekstong
pangkasaysaya
n
Estilo at
pamamaraan
ng
presentasyon
Kabuuang
Marka
4 puntos
401
PAMPROSESONG TANONG
1.
2.
3.
4.
5.
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN 12: LESSON CLOSURE : A Good Ending
Panuto: Punan ang lesson closure note. Tiyaking maging tapat at sinsero sa
pagsulat ng mga impormasyon.
LESSON CLOSURE
402
DRAFT
March 24, 2014
Panuto: Punan ng sagot ang kasunod na diagram. Isulat sa bahaging final
ang iyong nalalaman tungkol sa tanong.
FINAL
REFINED
D
INITIAL
403
ILIPAT AT ISABUHAY
Narating mo na ang huling bahagi ng modyul na ito. Sa puntong ito nais kong
unawain mong mabuti ang bahaging gagampanan mo sa pagtatagumpay ng
gawain. Sa gawaing ito ay masusukat natin ang iyong tinamong kaalaman sa
mga nakaraang aralin. Ang iyong gawain ay mamarkahan gamit ang rubrics.
Gallery Walk/ Every Child A Tour Guide
Magsasagawa kayo ng isang open exhibit tungkol sa mga
kaganapan at naging pamana ng mga pangyayaring nagbunsod sa
transpormasyon ng daigdig tungo sa makabagong panahon. Gawin ito nang
pangkatan lalo na sa bahagi ng paghahanda ng mga gagamitin para sa
exhibit. Maaaring ninyong gamitin ang mga ginawang poster, editorial
cartoon, collage, at biograpiya ng mga indibidwal na bahagi ng aralin sa
nakalipas na mga gawain. Kung madadagdagan pa ito ng iba pang pwedeng
iexhibit ay gawin ito. Kung may gamit para sa audio-visual na presentasyon at
marunong lumikha ng multi-media presentation ay maaari din isama ito sa
exhibit.
Magtatalaga ang grupo ng mga tagapagpaliwanag o curator tungkol sa mga
larawan o bagay na kanilang ieexhibit. Bibigyang-diin nang bawat pangkat
ang naging implikasyon ng mga kaganapan at pamanang ito sa pamumuhay,
komunidad at bansa ng daigdig.
DRAFT
March 24, 2014
Ang gawaing ito ay mamarkahan gamit ang rubric.
Panukatan
Presentasyon
Nilalaman
Pinakamahusa
y
(4)
Nagpamalas ng
pagkamalikhain
, kahandaan,
kooperasyon at
kalinawan sa
presentasyon
ang pangkat
Higit na
Mahusay
Mahusay (3) (2)
Di Mahusay
(1)
Nagpamalas
ng 3 sa 4 na
kahusayan
sa
pagtatangha
l
Nagpamalas
ng 2 lamang
sa 4 na
kahusayan
ng
pagtatangha
l
May tuwirang
kaugnayan sa
pananaw batay
sa pamantayan
tulad ng
orihinal,
pagkakabuo,
Naipamalas
ang 3 sa 4
na
pamantayan
Naipamalas
ang 2 sa 4
na
pamantayan
Isa lamang
ang
naipamalas
na
kahusayan
sa
pagtatangha
l
Isa lamang
sa 4 na
pamantayan
ang
naipamalas
404
Pangkalahatan
g Impak
pagkakaugnay
ng ideya at
makatotohanan
ang mga
ipinakita sa
exhibit.
Sa kabuuan ng
presentayon,
nag-iwan
tumpak na
mensahe,
nakahikayat ng
nagmasid,
positibong
pagtanggap at
maayos na
reaksyon ng
mga nagmasid.
Tatlo sa
apat na
pamantayan
ang
naisagawa
Dalawa sa
apat na
pamantayan
ang
naipamalas
Isa lamang
sa 4 na
pamantayan
ang
naipamalas
DRAFT
March 24, 2014
Transisyon sa susunod na modyul
405
Talasalitaan
Absolute monarchy- Uri ng monarkiya na ang kapangyarihan ng hari ay
hindi nalilimitahan ng sinuman
Bourgeoisie- Panggitnang uri o middle class na binubuo ng negosyante,
banker, may-ari ng pantalan o daungan at mga kauri nito
Enlightenment- Kilusang intelektuwal na naglayong gamitin ang agham sa
pagsagot sa mga suliraning ekonomikal, politikal at maging kultural
French Revolution- Rebolusyong pinasimulan ng mga Pranses na
naglayong magkaroon ng pagkakapantay-pantay, pagkakaisa at kalayaan.
DRAFT
March 24, 2014
Geocentrism- Paniniwala noong panahong Medieval na ang Daigdig (Earth)
ay ang sentro ng solar system
406
DRAFT
March 24, 2014
pagmamahal sa isang bansa o estadong kinabibilangan
407
Sanggunian
A.Aklat
Kasaysayan ng Daigdig nina Teofista L. Vivar etal pp. 185 186
Kasaysayan ng Daigdig nina Teofista L. Vivar etal p.189
Kasaysayan ng Daigdig nina Grace Estela C.Mateo et al pp.209-211
Kasaysayan ng Daigdig nina Grace Estela C.Mateo et al pp. 214 -216
Kasaysayan ng Daigdig nina Grace Estela C.Mateo et al pp. 219-220
Kasaysayan ng Daigdig nina Grace Estela C.Mateo et al pp. 241
Kasaysayan ng Daigdig nina Teofista L. Vivar etal pp.244-245
DRAFT
March 24, 2014
Kasaysayan ng Daigdig nina Grace Estela C. Mateo etal p. 254
Kasaysayan ng Daigdig nina Teofista L. Vivar etal pp. 211-213
408
B. Modules
Project Ease Araling Panlipunan III Modyul 10
Project Ease Araling Panlipunan III Modyul 14
Project Ease Araling Panlipunan III Modyul 13
Project EASE Araling Panlipunan III Modyul 15
DRAFT
March 24, 2014
409
PANIMULA:
Mababakas sa ika-19 na siglo sa kasaysayan ng daigdig, ang malawakang
paglaganap ng diwang nasyonalismo sa ibat ibang bahagi nito. Iisang lahi, iisang lipi,
magkatulad na wika, relihiyon at pagpapahalaga ang pangunahing salik na nabunsod
sa diwang nasyonalismo. Kasabay nito ay ang pag-unlad ng agham, industriya at
kaisipang pampulitika ng mga bansa.
Subalit sa pasimula ng ikalawang dekada ng ika- 20 siglo maraming pangyayari
ang naganap na gumimbal sa ibat ibang bahagi ng mundo. Naganap ang Una at
Ikalawang Digmaang Pandaigdig, sinundan ng ibat ibang ideolohiya, Cold War at ang
malawakang Neokolonyalismo ng mga superpowers na bansa. Upang mawakasan ang
di- pagkakaunawaan bumuo ang mga bansa ng pandaigdigang samahan na siyang
mangunguna sa pag-aayos ng lahat ng sigalot ng mga bansa.
DRAFT
March 24, 2014
Sa pagkakataong ito, susuriin natin ang mahalagang papel na ginampanan ng
mga bansa upang matamo ang pandaigdigang kapayapaan, pagkakaisa, pagtutulungan
at kaunlaran mula ika-20 siglo hanggang sa kasalukuyan. Ang mga babasahin at teksto
ang magsisilbing gabay upang masagot mo ang tanong na paano ka makakatulong
upang makamit ang pandaigdigang kapayapaan, pagkakaisa, kapayapaan at
kaunlaran?
411
Pamantayan sa Pagkatuto
DRAFT
March 24, 2014
Natataya ang mga epekto ng Unang Dimaang
Pandaigdig
DRAFT
March 24, 2014
Mga
pang-ekonomikong
organisasyon at trading blocs
PANIMULANG PAGTATAYA
K1. Ang mga sumusunod na pangyayari ay naganap noong Unang Digmaang
Pandaigdig maliban sa:
A.
B.
C.
D.
Gamiting gabay ang mapa ng Europe upang masagot ang tanong sa ibaba.
413
Source:
http://mapofeurope.com/wp-content/uploads/2013/07/map-of-europe1024x833.jpg?a600a5
P 2. Sinasabing sa Kanlurang Europe naganap ang pinakamainit na labanan sa
panahon ng World War I . Alin sa mga sumusunod na pangyayari ang nauugnay dito?
A.
B.
C.
D.
DRAFT
March 24, 2014
K3.Isang ideolohiya at uri ng pamahalaan na nagbibigay ng pantay na karapatan at
kalayaan anuman ang kanilang kinabibilangang lahi, kasarian o relihiyon
A.
B.
C.
D.
Demokrasya
Liberalismo
Kapitalismo
Sosyalismo
414
Treaty of Paris
United Nations
League of Nations
Treaty of Versailles
Suriin ang T-diagram sa ibaba, gawing gabay ito upang masagot ang tanong sa
bilang 7-8
DRAFT
March 24, 2014
Demokrasya
Komunismo
Timog Korea
Hilagang Korea
Timog Vietnam
Hilagang Vietnam
DRAFT
March 24, 2014
K 10. Alin sa mga sumusunod na pangyayari ang naging hudyat o dahilan sa
pagsisimula ng Unang Digmaang Pandaigdig?
A. Pagpapakamatay ni Adolf Hitler matapos sumalakay ang Allied Powers
B. Pagpapalabas ng labing-apat na Puntos ni Pangulong Woodrow Wilson
C. Pagpaslang kay Archduke Francis Ferdinand ng Austria sa Sarajevo, Bosnia
D. Pagwawakas ng mga Imperyo sa Europa tulad ng Alemanya, Austria- Hungary,
Rusya, at Ottoman
416
Source: http://library.thinkquest.org/06aug/02455/pictures/worldwarII.jpg
DRAFT
March 24, 2014
P 13. Alin sa mga sumusunod ang mahihinuha mo mula sa larawan?
US at USSR
US at France
Germany at USSR
Germany at France
U 15. Alin sa mga sumusunod ang tiyakang pakinabang na matatanggap ng mga bansa
kung sasanib sila sa APEC?
A. Karagdagang subsidiya sa pagtatayo ng mga imprastraktura
B. Tulong militar laban sa magtatangkang sakupin ang kalabang bansa
C. Pagtutulungang ekonomiya at teknikal sa pag-papaunlad ng agham at
ekonomiya
D. Pagpasok sa pamilihan at pag-aalis ng buwis sa mga produkto ng mga kasaping
bansa
P 16. Anong konklusyon ang mahihinuha mo sa pahayag na Ang kasunduan sa
Versailles ang nagsilbing binhi ng World War II
417
U 18. Malaki ang naging epekto ng Cold War s ekonomiya ng mga bansa sa Asya at
Kanluran. Paano nagsimula ang Cold War?
DRAFT
March 24, 2014
A.
B.
C.
D.
418
DRAFT
March 24, 2014
U 20. Inilahad sa talata sa itaas ang posibleng epekto ng sandatang nukleyar sa
daigdig? Sa iyong palagay, alin sa mga sumusunod ang nararapat ipatupad ng mga
bansa sa daigdig hinggil dito?
419
pangyayaring
Ngayon,
DRAFT
March 24, 2014
simulan mo nang basahin ang kasunod na teksto at ihanda ang iyong sarili sa
pagtupad sa ibat ibang gawain.
Basahin ang mga clue sa bawat bilang. Tukuyin ang mga konseptong inilalarawan
sa pamamagitan ng pagpupuno ng wastong letra sa loob ng mga kahon.
1. Pagkakampihan ng mga bansa
A
4. Pagmamahal sa bayan
N
N
420
DRAFT
March 24, 2014
T
Pamprosesong Tanong:
Facts
421
Mga
Posibleng
Mangyari
Digmaan
Epekto
DRAFT
March 24, 2014
Posibleng
Maging
Wakas
Pamprosesong Tanong
1.
2.
3.
4.
422
Source:https://www.google.com.ph/search?q=world+war+i+pictures&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei
=OqF4UrPRINOciQf3zYHgAw&sqi=2&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1208&bih=598
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang ideyang ipinakikita ng larawan?
2. Kung magiging saksi ka sa ganitong pangyayari, ano ang posible
mong maramdaman?
3. Paano kaya maiiwasan ang mga digmaan sa daigdig?
PAUNLARIN
423
Lagayan ng picture
DRAFT
March 24, 2014
Nasyonalismo
Source:
http://i982.photobucket.com/albu
ms/ae306/etajima62/presente.jpg
424
DRAFT
March 24, 2014
3. Militarismo- Upang mapangalagaan ang
kani-kanilang teritoryo, kinakailangan ng mga
bansa sa Europe ang mahuhusay at
malalaking hukbong sandatahan sa lupa at
karagatan, gayundin ang pagpaparami ng
armas. Ito ang naging ugat ng paghihinalaan
at
pagmamatyagan
ng
mga
bansa.
Nagsimulang
magtatag
ng
malalaking
hukbong pandagat ang Germany. Ipinalagay
na ito'y tahasang paghamon sa kapangyarihan
ng Inglatera bilang Reyna ng Karagatan.
Naging
dahilan
ng
Unang
Digmaang
Pandaigdig
ang
imperyalismo
sapagkat
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
_____________________
425
Triple Entente/
Alliance
Source:
agayan ng
picture
http://tomatobubble.com/sitebuil
dercontent/sitebuilderpictures/en
tente.gif
DRAFT
March 24, 2014
Pandaigdig na Hidwaan
Source:
http://www.athyheritagecentr
e-museum/img/worldwar.jpg
426
Alin kaya sa mga nabanggit na sanhi ang tunay na nagpatindi ng tensiyon upang
magsimula ang Unang Digmaang Pandaigdig? Bsahin ang kasunod na teksto upang
malaman ang sagot.
DRAFT
March 24, 2014
1. Ang Digmaan sa KanluranDito
naganap
ang
pinakamainit
na labanan
noong
Unang
Digmaang
Pandaigdig. Ang bahaging
nasakop ng digmaaan ay
mula sa hilagang Belhika
hanggang sa hangganan ng
Switzerland. Lumusob sa
Belhika
ang
hukbong
Germany at ipinagwalangbahala nitong huli ang
pagiging neutral na bansa
nito. Ito ang paraang ginamit
nila upang malusob ang
France. Ngunit sila'y inantala
ng
magiting
na
pagsasanggalang ng mga
taga-Belhika sa Leige.
427
DRAFT
March 24, 2014
3. Ang Digmaan sa Balkan- Lumusob ang
Austria at tinalo ang Serbia pagkaraan ng
ilang buwan.
Upang makaganti ang
Bulgaria sa pagkatalo, sumapi ito sa
Central Powers noong Oktubre, 1915. Sa
taong 1916, karamihan sa mga estado ng
Balkan ay napasailalim na ng Central
Powers. Ang Italya naman ang tumiwalag
sa Triple Alliance at nanatiling neutral.
Noong 1915, sumali ito sa magkaanib na
bansa. Hinangad na maangkin ang mga
teritoryong Latin na hawak ng Austria (Italy
Irrendenta) at ang mga kolonya nito sa
Africa.
Ang Turkey ay kumampi sa
Germany upang mapigilan ang Russia sa
pag-angkin sa Dardanelles.
Source:
http://mentalfloss.com/sites/default/
files/Balkan-War-combatants_5.jpg
428
Lagayan ng picture
DRAFT
March 24, 2014
Halaw sa PROJECT EASE- Module 17- Labanan
ng mga Bansa sa Daigdig ph. 13-17
Digmaan sa Karagatan
Source:http://militaryfactory.com/ships/i
mgs/bretagne-1915.jpg
429
Sadyang
nabago
ang
mapa
ng
Europedahil sa digmaan. Nag-iba rin ang
kalagayang pampolitika sa buong daigdig.
. Ang Austria at Hungary ay nagkahiwalay.
Ang mga bansang Latvia, Estonia,
Lithuania,
Finland,
Czechoslovakia,
Yugoslavia at Albania ay naging
malalayang bansa. Apat na imperyo sa
Europe ang nagwakas: ang Hohenzollern
ng Germany, Hapsburg ng AustriHungary, Romanov ng Russia at Ottoman
ng Turkey. Nabigo ang mga bansa sa
pagkakaroon
ng
pangmatagalang
kapayapaaan sa daigdig.
Ang mga
itinalaga ng kasunduan sa Versailles ay
nagtanim ng hinanakit sa Germany.
Lubhang marahas ang mga parusang
iginawad sa Germany. Ang pagkapahiya
ng Germany ang dahilan ng muli nilang
paghahanda upang muling makipaglaban
sa mga bansang Alyado.
DRAFT
March 24, 2014
Halaw sa PROJECT EASE- Module 17Labanan ng mga Bansa sa Daigdig ph. 13-17
http://ritter.tea.state.tx.us/student.assessment/re
sources/online/2003/grade10/ss/p103.gif
430
Lagayan ng picture
DRAFT
March 24, 2014
Ang Labing-apat na Puntos ni
Pangulong Woodrow Wilson
Woodrow Wilson
Source:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commo
ns/5/53/Thomas_Woodrow_Wilson,_Harris_%
26_Ewing_bw_photo_portrait,_1919.jpg
431
Lagayan ng picture
DRAFT
March 24, 2014
Ilan sa mga nagawa ng Liga ng mga
Bansa ang sumusunod:
1. Napigil nito ang ilang maliliit na
digmaan sa pagitan ng Finland at
Sweden noong 1920, Bulgaria at
Greece noong 1925, at Colombia at
peru noong 1934.
2. Pinangasiwaan nito ang ibat
ibang mandato.
3. Pinamahalaan nito ang
rehabilitasyon ng mga sundalo
pagkatapos ng digmaan.
432
Naging sapat kaya ang mga kasunduan ng mga bansa upang tuluyang matuldukan
ang Unang Digmaang Pandaigdig? Natupad kaya ni Pangulong Wilson ang kapayapaang
matagal niyang hinangad? Naging pabor kaya sa lahat ng bansa ang mga probisyon ng
Kasunduan? Bakit nagkaroon ng lihim na kasunduang lingidsa kaalaman ni Pangulong Wilson?
Halina at alamin ang mga kasagutan.
Mga Lihim na Kasunduan Lingid sa Kaalaman ni
Pangulong Wilson
Lingid sa kaalaman ng Britanya, France at iba pang
bansa, ang ibang miyembro ng Alyado ay gumawa ng lihim na
kasunduan. Nagdesisyon silang hatiin ang kolonya at teritoryo
ng Central Powers. Halimbawa, pinangakuan ang Italya ng
teritoryong hindi naman nito sakop. Ang Turkey naman ay
maaaring paghati-hatian ng ibang maiimpluwensiyang bansa.
Pormal itong naganap nang mabuo ang kasunduan sa
Versailles. Naisagawa ang mga sumusunod na pangyayari:
DRAFT
March 24, 2014
1. Nawalang lahat ang mga kolonya ng Germany.
Ibinigay ang mga teritoryong Posen, Kanlurang
PRussia at ang Silesia sa bagong Republika ng
Poland. Ang Danzig ay naging malayang lungsod sa
pangangasiwa ng mga Alyado bilang mandato.
2. Ang Alsace-Lorraine ay naibalik sa France. Ang Saar
Basen ay napasailalim ng pamamahala ng Liga ng
mga Bansa sa loob ng labinlimang taon.
3. Ang Hilagang Schleswig ay ibinigay sa Denmark.
4. Lubhang pinahina ang hukbong sandatahan ng
Germany sa lupa at sa dagat. Binawasan ito ng
marami at ang pinaglalakbayang ilog ng Germany at
ipinagbawal ang kanilang mga partisipasyon sa
anumang digmaan.
5. Ang Kanal Kiel at ang lahat ng mga pinaglakbayang
ilog ay ginawang pang-internasyonal.
6. Pinagbawalang gumawa ng mga armas at amyunisyon
ang Germany.
7. Ang Germany ay pinapangakong
magbayad ng
malaking halaga sa mga bansang napinsala bilang
reparasyon.
Ang layunin ng mga gumawa ng
kasunduang ito ay upang lubusang pilayin
ang
Germany nang hindi na ito muling magtangkang
gambalain ang kapayapaan ng daigdig.
Halaw sa PROJECT EASE- Module 17- Labanan ng mga
Bansa sa Daigdig ph. 23-24
Basahin din ang Kasaysayan ng Daigdig, Teofista L. Vivar
et al, ph.243-250 at Kasaysayan ng Daigdig, Grace Estela
C. Mateo, Ph.D, et.al, ph. 309-319.
433
Tauhan
Daloy ng Pangyayari
Tagpuan
Epekto
Simula
Wakas
DRAFT
March 24, 2014
Kasukdulan
Pamprosesong Tanong:
1. Sino-sinong pinuno ang nanguna sa Unang Digmaang Pandaigdig?
2. Saang bahagi ng daigdig naganap ang pinakamainit na labanan?
3. Ipaliwanag ang simula, mahahalagang labanan, mga kasunduang
naganap at naging wakas ng Digmaang Pandaigdig.
4. Paano nakaapekto ang digmaang ito sa mundo?
434
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong Tanong:
Woodrow
Wilson
(America)
Lloyd George
(England)
DRAFT
March 24, 2014
Vittorio
Orlando (Italy)
George
Clemenceau
(France)
436
Pamprosesong Tanong
1. Paano ipinakita ng mga lider ang kanilang paghahangad sa kapayapaan?
2. Kung isa ka sa kanila, gagawin mo rin ba ang kanilang ginawa? Bakit?
3. Sa iyong palagay, epektibo ba ang kanilang hakbang upang makamit ang tunay
na kapayapaan?
GAWAIN BLG. 7: Magpaliwanag Tayo
Ang sumusunod na pahayag ay binanggit ng mga lider na nakilala noong
Unang Digmaang Pandaigdig. Gamit ang 2-3 pangungusap ipaliwanag ang kahulugan
ng bawat pahayag sa pamamagitan ng pag-uugnay nito sa paksang tinalakay.
DRAFT
March 24, 2014
Pahayag
Paliwanag
-Woodrow Wilson
437
PAGNILAYAN/UNAWAIN
Sa bahaging ito, pagtitibayin mo ang mga nabuong pag-unawa tungkol sa paksa.
Inaasahan ding kritikal mong masusuri ang mga dahilan, pangyayari at epekto ng
Unang Digmaang Pandaigdig.
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN BLG. 9: Imahinasyon Ko Sa Mapayapang Mundo
Basahin o awitin ang Imagine, awitin ni John Lennon. Pagkatapos, suriin ang
nilalaman nito at iugnay sa Unang Digmaang Pandaidig. Ipakita ito sa ibat ibang
malikhaing paraan tulad ng pagguhit. Ibahagi sa klase angginawa sa pamamagitan ng
malayang talakayan sa tulong ng mga tanong sa ibaba.
Pamprosesong Tanong:
1.
2.
3.
4.
438
"Imagine"
John Lennon
Imagine there's no heaven
It's easy if you try
No hell below us
Above us only sky
Imagine all the people
Living for today...
Imagine there's no countries
It isn't hard to do
Nothing to kill or die for
And no religion too
Imagine no possessions
I wonder if you can
No need for greed or hunger
A brotherhood of man
Imagine all the people
Sharing all the world..
You may say I'm a dreamer
But I'm not the only one
I hope someday you'll join us
And the world will live as one
DRAFT
March 24, 2014
Imagine all the people
Living life in peace...
You may say I'm a dreamer
But I'm not the only one
I hope someday you'll join us
And the world will be as one
Pinagkunan- www.oldielyrics.com/lyrics/john_lennon/emagine.html
439
Mga Telegrama
Tsar to Kaiser
29 July 1914, 1 a.m.
Peters Court Palais, 29 July 2014
Sa Majeste l Palais
Am glad you are back. In this serious moment, I appeal to you to help me. An
ignoble war has been declared to a week country. The indignation in Russia shared fully
by me is enourmous. I foresee that very soon I shall be overwhelmed by the pressure
forced upon me and be forced to take extreme measures which will lead to war. To try
and avoid such calamity as a European War I beg you in the name of our old friendship
to do what you can to stop your allies from going too far.
DRAFT
March 24, 2014
Kaiser to Tsar
29 July 1914, 1.45 a.m. (this and the previous telegraph crossed)
28 July 1914
It is with the gravest concern that I hear of the impression which the action of
Austria against Serbia is creating in your country. The unscrupulous agitation that has
been going to Serbia for years has resulted in the outrageous crime, to which Archduke
Francis Ferdinand fell a victim. The spirit that led Serbians to murder their own king nd
his wife still dominates the country. You will doubtless agree with me that we both, you
and me, have a common interest as well as all Sovereigns to insist that all the persons
morally responsible to the dastardly murder should receive their deserved punishment.
In this case politics plays no part at all. On the other hand, I fully understand how
difficult it is for you and your government to face the drift of public opinion. Therefore,
with regard to the hearty and tender friendship which binds us both from long ago with
frim ties, I am exerting my utmost influence to induce the Austrians to deal straightly to
arrive to a satisfactory understanding with you. I confidently hope that you will help me
in my efforts to smooth over difficulties that may still arise.
www.firstworldwar.com
440
Talaarawan
This is the First World War Diary of my grandfather, Robert Lindsay Mackay (1896-1981), OBE, MC, MB,
CHB, MD, DPH, giving an account of his day-to-day life with the 11th Battalion of the Argyll and Sutherland
Highlanders from 1915 until the end of the war1972
Introduction from Robert Lindsay Mackay
2 August 1972
certain that apart from minor corrections here and there nothing more could be added. Then I looked around for
something to do. It occurred to me to look at my diary of War I which had been in my desk or on my shelves, almost
DRAFT
March 24, 2014
unopened and unread, for over fifty years!
Indeed, only three persons had read it, namely John Buchan (Lord Tweedsmuir) who had asked for a perusal of
personal war diaries for his History of the 15th. Scottish Division, my friend the late Dr. D.T. McAinsh, M.C., and the
third, strange to say, my next-door neighbour, Chatwin. About a month ago, Chatwin had been talking about the
Somme Offensive of which he was a survivor when I mentioned I still had my Somme Diary, and he asked for the loan
of it to compare with his experience in that prolonged battle.
I am not quite clear why I wrote this diary, day by day, a scrappy record of a scrappy period. I had no literary or
military ambitions. My parents did not read it. Perhaps it was to provide a kind of continuous alibi, to remind me where
I had been, perhaps an interesting memorial if I failed to return.
Like cakes off a hot griddle, it was written as events occurred, or immediately thereafter, in four little brown leathercovered notebooks, and when the war ended these were in no state to last long for they were soiled and grubby, and,
where written in pencil, the writing was fading. So, in 1919, I copied their contents, straight off, without editing, into
two larger note-books, and destroyed the four little ones.
You, Mary, arrived last night from Hull, with your two children, and the talk drifted on to the Highlands and to my
family history. Urged on by you, and by Judith, whose family roots in England go back a century or two further than
mine in Scotland, urged too by your Mother, I'll type out a copy for each of you, for your deed-box, and for futurity!
441
DRAFT
March 24, 2014
442
Source: http://www.firstworldwar.com/diaries/whitmore.htm,,
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang magkakatulad na mensahe ng mga sundalo?
2. Ano ang naramdaman mo habang binabasa ang kanilang telegrama at
talaarawan? Bakit?
3. Anong aral na napulot mo mula sa teksto? Ipaliwanang.
GAWAIN BLG. 11: Reflection Journal
Gumawa ng komitment sa reflection notebook. Gawing gabay ang sumusunod
na tanong.
Bilang isang mag-aaral , nabago ba ang iyong pananaw tungkol sa digmaan
matapos malaman ang naging epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig sa
buhay at ari-arian ng mga tao? Ipaliwanag ang sagot.
Paano mo maipakikita ang iyong pagmamalasakit sa bansa?
DRAFT
March 24, 2014
Reflection Journal
__
__________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
______________________________________.
443
DRAFT
March 24, 2014
Handa ka na bang simulan ang aralin? Kung handa ka na, tingnan natin kung
kaya mong sagutin ang unang gawain. Isulat mo sa maliliit na hula hoop ang letra ng
iyong tamang sagot.
a. League of Nations
b. United Nations
c. Hiroshima
d. National Socialism
e. Fascism
444
Matapos sagutan ang unang gawain, subukan mo namang tukuyin kung alin
sa mga sumusunod na pahayag ang fact ( katotohanan ) at view ( opinyon ). Isulat
ang tamang sagot sa patlang.
1. ________
FACTS
2. ________
3. ________
DRAFT
March 24, 2014
V
I
E
W
S
1. ________
2. ________
3. ________
445
DRAFT
March 24, 2014
The blank box
should contain dots
Pananda:
.
_
Pagpipilian:
France
Britain
Somalia
Hawaii
Egypt
Pilipinas
Gamit ang mga gabay, pangkatin ang mga bansang nasakop noong
0
Ikalawang Digmaang Pandaigdig ayon sa pinunong sumakop sa kanila.
.
HITLER
MUSSOLINI
TOJO
.
,
.
.
.
446
DRAFT
March 24, 2014
R- evised answer
F- inal answer
447
PAUNLARIN
Sa bahaging ito, inaasahang mas lalawak ang iyong kaalaman at
pag-unawa tungkol sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig,sa mga
panyayaring nagbunsod nito,sa mga epekto nito at pagsusumikap ng mga
bansang makamit ang kapayapaan. Maaari mong balikan ang mga
kasagutan at katanungan na iyong nabuo sa unang bahagi ng araling
ito.Handa ka na ba?Basahin ang teksto at sagutan ang mga Gawain.
DRAFT
March 24, 2014
Simula
Mahahalagang
Wakas
Epeko
Pangyayari
Pangkat I
I.
II.
III.
IV.
Pangkat II
Pangkat III
IKALAWANG
DIGMAANG
PANDAIGDIG
Pangkat IV
Basahin ang mga teksto at gawin itong gabay sa pangkatang gawain. Maaari
ring basahin ang Kasaysayan ng Daigdig nina Grace Estela Mateo, et. al. para sa
karagdagang impormasyon.
448
DRAFT
March 24, 2014
2. Pag-alis ng Germany sa Liga ng mga
Bansa
Ang Germany naman ay tumiwalag sa Liga
noong 1933 sapagkat ayon sa mga Aleman, ang
pag-aalis
at
pagbabawal
ng
Liga
sa
pagsasandata ng Germany ay isang paraan ng
pag-aalis ng karapatang mag-aarmas. Matapos
tumiwalag, pinasimulan ni Adolf Hitler, ang lider
ng Nazi, ang muling pagtatatag ng sandatahang
lakas ng bansa. Layon ni Hitler na labagin ang
kasunduan sa Versailles na naglagay sa
Germany sa kahiya-hiyang kondisyon.Upang
makabangon sa pagkagapi sa Unang Digmaang
Pandaigdig, pinagbalakang mabuti ni Hitler ang
mulng pananakop.
Bilang sagot ng mga bansa
sa
paghahanda ng Germany, ang France ay
nakipag-alyansa sa Rusya laban sa Germany,
Sanggunian:
http://www.thejc.com/n
ews/on-day/39302/onday-nazi-germanypulls-out-leaguenations
449
6. Paglusob sa Czechoslovakia
Noong Setyembre 1938,
hinikayat ni Hitler ang mga
Aleman
sa
Sudeten
na
pagsikapan na matamo ng
kanilang awtonomiya. Dahil dito,
hinikayat ng Inglatera si Hitler na
magdaos ng isang pulong sa
Munich. Ngunit nasakop ni Hitler
ang Sudeten at noong 1939, ang
mga natitirang teritoryo
sa
Czechoslovakia ay napunta na rin
sa Germany.
7. Paglusob ng Germany sa
Poland
Huling
pangyayari
na
nagpasiklab
sa
Ikalawang
Digmaang
Pandaigdig
ang
pagpasok ng mga Aleman sa
Poland noong 1939.
Ang
pagsakop na ito ay pagbaligtad
ng Germany sa Russia na kapwa
pumirma
sa
kasunduang
Ribbentrop-Molotov,
isang
kasunduan ng hindi pakikidigma.
Ang pagbaligtad na ito ay dulot ng
sumusunod na pangyayari:
DRAFT
March 24, 2014
5. Pagsasanib ng Austria at
Germany (Anschluss)
Nais ng mga mamamayang
Austriano na maisama ang kanilang
bansa sa Germany.
Ngunit ang
pagsisikap na ito ay sinalungat ng
mga bansang kasapi sa Allied
Powers (Pransya, Gran Britanya at
Estados Unidos).
Dahil sa
kasunduan sa pagitan ng Italya at
Germany na kinalabasan ng Rome Berlin Axis noong 1936, ang pagtutol
ni Mussolini sa nasabing unyon ng
Austria at Germany ay nawalan ng
bisa noong 1938.
450
DRAFT
March 24, 2014
Paksa:
451
DRAFT
March 24, 2014
https://www.google.com.ph/search?q=a
dolf+hitler+quotes&tbm=isch&source=iu
&imgil=HGZg9fV9
452
DRAFT
March 24, 2014
http://lostimagesofww2.com/im
ages/places/maginot-map2.jpg
Umurong sa tabing-dagat ng
Dunkirk ang Hikbong Pranses.
Sa
ganitong gipit na kalagayan, ipinasya ng
Punong Ministro ng Inglatera na si
Winston Churchill na umurong na ang
hukbo. Ang kagitingang ipinamalas ng
mga sundalo laban sa mga Aleman ay
itinuring na Epiko ng Dunkirk.
Samantala, ang France na umasa
sa Maginot Line bilang kanilang tanggulan
ay nabigla nang dumating na lamang sa
pintuan ng Paris ang mga Aleman noong
ika-10ng Hunyo, 1940. Bumagsak ang
Paris at ang pamahalaan ay inilipat sa
Bordeaux.
Maginot
Line
http://www.google.com.ph/imgr
http://ndynes.weebly.com/uplo
es?sa=X&biw=1024&bih=665&
ads/8/8/1/1/8811313/3804860_
tbm=isch&tbnid=j0GJ2TygLXc
orig.jpeg
WTM
453
http://www.historyinanhour.com/wpcontent/uploads/2011/12/HidekiTojo.jpg
DRAFT
March 24, 2014
Noong Agosto 1941, sa may
baybayin ng Newfoundland ay
nagpulong
sina
Pangulong
Roosevelt ng America at Winston
Churchill, punong ministro ng
Inglatera. Doon, isinagawa nila ang
isang kasunduan na kilala sa tawag
na Atlantic Charter. Tinitiyak ng
kasunduan na pagkatapos wasakin
ang tiraniya ng Nazi, lahat ng mga
bansa
ay
mabubuhay
sa
kapayapaan, malaya sa takot, at di
na muling gagamit ng puwersa.
Ang Digmaan sa Pasipiko
Samantala, habang namiminsala
ang Hukbong Nazi sa Europa, ay
naghahanda naman ang Hukbong
Hapon sa pagsalakay sa Pasipiko.
Upang ito ay masugpo, pinatigil ng
United States ang pagpapadala ng
langis sa Japan mula United States.
454
DRAFT
March 24, 2014
http://rememberpearlharborday.com/wpcontent/uploads/2013/12/pearl-harborbombing-history_1386137288.jpg
http://en.wikipedia.org/wiki/File:AftermathJa
p.jpg
455
DRAFT
March 24, 2014
Halaw sa: Project EASE module (ph. 31-37)
Digmaan sa Europe
Digmaan
sa Hilagang
Africa
Ikalawang
Digmaang
Pandaigdig
Digmaan sa
Pasipiko at
Pagkasangkot ng
United States sa
Digmaan
456
Pamprosesong Tanong:
1. Bakit lumaganap sa ibang kontinente ang digmaan?
2. Bakit sumali ang United States sa digmaan?
3. Kung ikaw ang pangulo ng Amerika ng panahog iyon, lulusob ka
rin ba sa panganib?
Mahusay ang iyong mga naging sagot sa nakaraang aralin. Ngayon, alamin
naman kung paano natapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig at ang mga
naging bunga nito.
GAWAIN 8: History Frame
Ngayong alam mo na rin ang wakas ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig,
isulat sa historical frame ang mahahalagang impormasyon tungkol sa Ikalawang
Digmaang Pandaigdig.Mababasa rin ang Kasaysayan ng Daigdig nina Teofista
Vivar, et. al. Pakinggan ding mabuti ang ulat ng ikatlong pangkat.
DRAFT
March 24, 2014
ANG PAGWAWAKAS NG IKALAWANG DIGMAANG PANDAIGDIG AT
ANG MGA PAGBABAGONG DULOT NITO
457
Habang
nilalabanan
ni
Heneral
Montgomery ang mga Nazi sa Egypt, sinalakay
naman ng mga puwersang Anglo-Amerikano sa
pamumuno ni Heneral Dwight Eisenhower ang
Morocco at Algeria. Pagkaraan ng matinding
labanan noong ika-13 ng Mayo, ang Hilagang
Africa ay napasakamay ng mga Alyadong
Bansa.
Sa Hilagang Africa at Sicily, ang
pagkatalo ng mga hukbong Italyano ay nauwi sa
pagbagsak ni Mussolini. Napaalis siya ni Pietro
Badoglio. Si Mussolini ay nakatakas mula sa
bilangguan at nagtungo sa hilagang Italya.
Nagtatag siya ng bagong pamahalaang
Fascista, ngunit di ito tinangkilik ng mga tao.
Doon siya nahuli at pinatay kasama ng kanyang
kinakasamang babae na si Clara Peracci noong
ika-2 ng Abril, 1945.
https://www.rutherford.or
g/files_images/general/Ol
dSpeak_Ike.jpg
DRAFT
March 24, 2014
Noong ika-2 ng Mayo, nabihag ng mga
Ruso ang Berlin.
Noong ika-7 ng Mayo,
tinanggap ang walang pasubaling tadhana ng
pagsuko ng mga Aleman sa Rheims at nang
sumunod na araw sa Berlin, sa wakas ay
sumapit din ang tinatawag na V-E Day (Victory
in Europe).
Ang Pagbagsak ng Germany
Noong ika-6 ng Hunyo, 1944 (D-DAY),
lumapag sa Normandy, Pransya ang pwersa ni
Heneral Eisenhower.
Pagkaraan ng ilang
linggong paglalaban, natalo nila ang mga Nazi.
http://latesthdwallpaper.co
m/wpcontent/uploads/2013/05/V
E-Day-New-HDWallpaper.jpg
458
DRAFT
March 24, 2014
http://upload.wikimedia.org/wi
kipedia/commons/5/54/Atomi
c_bombing_of_Japan.jpg
459
DRAFT
March 24, 2014
5. Naging daan ito ng pagsilang ng malalayang bansa ang Silangan
Germany, Kanlurang Germany, Nasyonalistang Tsina, Pulahang Tsina,
Pilipinas, Indonesia, Malaysia, Ceylon, India, Pakistan, Israel, Iran, Iraq at iba
pa.
Halaw sa: Project EASE module (ph. 41-45)
460
Pamagat/Pangyayari:
Suliranin o Mithiin:
Saan:
Kailan:
Kinalabasan:
Mahahalagang Pangyayari:
DRAFT
March 24, 2014
Tema/ Aral na nakuha:
Pamprosesong Tanong:
461
Ang Mga
Nations)
Bansang
Nagkakaisa
(United
DRAFT
March 24, 2014
Apat na buwan bago sumalakay ang mga
Hapones sa Pearl Harbor, sina Pangulong
Roosevelt at Punong Ministro Winston Churchill
ng Inglatera ay bumalangkas nang deklarasyon,
ang Atlantic Charter, na siyang saligan ng 26 na
bansa sa nilagdaang Deklarasyon ng Mga
Bansang Nagkakaisa (United Nations). Sa isang
kumperensiya sa Moscow noong Oktubre 1943,
ang United States, Great Britain at Soviet Union
ay nagkasundo na pairalin at panatilihin ang
kapayapaan sa sandaling matalo ang Axis.
Sinundan ito ng Deklarasyon ng Apat na Bansa,
kasama ang Tsina, para maitatag ang isang
pangkalahatang samahang pandaigdig upang
mapanatili ang kapayapaan at kaligtasan sa
mundo. Limampung bansa ang nagpulong sa
California, United States, upang balangkasin ang
Karta ng mga Bansang Nagkakaisa. Noong ika24 ng Oktubre, 1945 ay itinatag ang Mga
Bansang Nagkakaisa o United Nations (UN).
Muling nagpulong ang mga kinatawan ng mga
bansa sa London noong 1946 at nahalal na
unang Sekretaryo-Heneral, si Trygve Lie ng
Sweden.
UN Headquarters
http://www.un.org/cybersch
oolbus/untour/imgunh.jpg
462
http://www.worldpeace.or
g/images/UN/UNSticker.jpg
Ang
Sangguniang
Pangkatiwasayan
(Security Council) ang sangay tagapagpaganap.
Binubuo ito ng 11 kagawad na ang lima ay
permanenteng miyembro, samantalang ang anim
ay inihalal sa taning na panunungkulan na
dalawang taon.
Ang Kalihim (Secretariat) ay ang pangkat
ng mga tauhang pampangasiwaan ng U. N. na
nagpapatupad sa mga gawaing pang-araw-araw.
DRAFT
March 24, 2014
http://www.unesco.org/n
ew/typo3temp/pics/3e65
368aa2.jpg
Ang
Pandaigdig na
Hukuman
ng
Katarungan (International Court of Justice) ang
siyang sangay na nagpapasya sa mga kasong
may kinalaman sa alitan ng mga bansa.
Ang Sangguniang Pangkabuhayan at
Panlipunan (ECOSOC) ay binubuo ng 54 na
kasaping bansa. Ito ang sangay na namamahala
sa aspeto ng pangkabuhayan, panlipunan, pangedukasyon, siyentipiko at pangkalusugan ng
daigdig.
Halaw sa: Project EASE module (ph. 45-47)
463
UNITED
NATIONS
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong Tanong:
464
I R F Chart
I nitial answer
DRAFT
March 24, 2014
R- evised answer
F- inal answer
465
PAGNILAYAN/UNAWIN:
Sa bahaging ito, pagtitibayin mo ang iyongkaalaman tungkol sa paksa. Inaasahan
ding kritikal mong masusuri ang mga konseptong napag-aralan tungkol sa
mahahalagang pangyayari, at mga epekto ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
DRAFT
March 24, 2014
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/
a0/The_Sandman_a_B24_Liberator,_piloted_by_Robert_Sternfels.jpg
http://withfriendship.com/images/i/40744/Effects-ofWorld-War-II-image.jpg
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang ipinakikita sa larawan?
2. Paano ka makatutulong upang maiwasan ang ganitong pangyayari?
466
REFLECTIVE JOURNAL:
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________.
DRAFT
March 24, 2014
I R F Chart
I nitial answer
R- evised answer
F- inal answer
467
DRAFT
March 24, 2014
Consensus-building and
consultations and people participation;
empowerment
for
peace
through
DRAFT
March 24, 2014
DRAFT
March 24, 2014
This Proclamation supersedes Proclamation No. 161, series of 2002. All other
executive issuances, orders, rules and regulations or parts thereof inconsistent with
this Proclamation are hereby repealed or modified accordingly.
IN WITNESS WHEREOF, I have hereunto set my hand and caused the seal of the
Republic of the Philippines to be affixed.
DONE in the City of Manila, this 20th day of July, in the year of Our Lord, Two
Thousand and Four.
Sanggunian: http://www.gov.ph/2004/07/20/proclamation-no-675-s-2004/
470
Ano ang
nilalaman ng
proklamasyon?
Para saan ito?
Proclamation
675
Ano-ano ang
kabutihang
dulot nito?
DRAFT
March 24, 2014
Ano-ano ang
Reaksiyon mo
dito?
Pamprosesong Tanong:
1. Tungkol saan ang Proklamasyon ni dating Pangulong Gloria MacapagalArroyo?
2. Sa iyong palagay, bakit mahalagang magkaroon ng National Peace
Consciousness Month ang isang bansa? Ipaliwanag.
3. Bilang mag-aaral, paano ka makatutulong sa pagpapalaganap ng
kapayapaan sa iyong komunidad?
Binabati kita sa iyong matagumpay na pagsagot sa araling ito!
471
Alamin
Pag-aralan mo sa araling ito ang ibat ibang ideolohiyang umiral sa daigdig.
Bibigyang-pansin din ang mga dahilan ng pagkakaroon ng Cold War at
Neokolonyalismo, ang impluwensiya nito sa mga bansang hindi pa maunlad at
papaunlad pa lamang. Inaasahang magbibigay ka ng iyong sariling pananaw tungkol sa
mga isyung ito. Inaasahan ding ang aral na mapupulot mo rito ay magiging gabay mo
upang masagot ang katanungang paano nakaapekto ang ibat ibang ideolohiya, ang
cold war at neokolonyalismo sa kaunlaran ng mga bansang papaunlad pa
lamang? Halika at simulang basahin ang aralin.
DRAFT
March 24, 2014
Handa ka na ba? Subuking sagutin ang kasunod na mga gawain.
RDAWOCL
6.
SSIURA
1.
2.
3.
AYIHOLIDEO
OLWRD N A B K
7.
8.
9.
4.
5.
RONI TAINCRU
NOMIEKOKO
SONMUOMKI
FNGEIOR AID
RIMEAAC
LONMONEOLISKOYA
10.
472
1.
2.
3.
4.
5.
_____________
_____________
_____________
_____________
_____________
6.____________
7. ____________
8. ____________
9. ____________
10. __________
Pamprosesong Tanong
Pagkatapos mabuo ang mga salita, subuking sagutin ang kasunod na
mga tanong.
1. Anong ideya ang mabubuo mo tungkol sa mga salitang iyong nabuo?
2. May ugnayan kaya ang bawat salita?
3. Paano mo maiuugnay ang mga salitan ito sa mga kasalukuyang isyu sa
bansa? Ipaliwanag.
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN 2- DONUTS GAME
Pamprosesong Tanong
1. Sa mga salitang nabuo sa unang gawain, alin sa palagay mo ang
magkakaugnay?
2. Bakit naging magkaugnay ang salitang iyong napili?
Pakinggan ang anim na kaklase na nasa loob ng bilog sa kanilang pag-uulat ng
mga ideyang kanilang nabuo.
DRAFT
March 24, 2014
http://www.tldm.org/News10/Ha
mmer3.png
http://image.shutterstock.com/display_pic_with_logo/1024975/
110632307/stock-photo-american-symbol-statue-of-liberty110632307.jpg-
https://encryptedtbn1.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9Gc
QvOOjDjqEMr0x3_V5hANSi9kV7LkZJ1kS
6Xx5SDghVNWXkwI8n-
474
Mga Tanong
Sagot
DRAFT
March 24, 2014
detalye ng estatwang ito? Saang bansa ito
matatagpuan?
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O
P
Q
R
S
T
U
V
W
XYZ
475
Pamprosesong Tanong
1.
2.
3.
4.
PAUNLARIN
Marahil ay may mga tanong na naglalaro sa inyong isipan tungkol sa ibat
ibang paniniwala o prinsipyo ng mga bansa. Halinat basahin ang teksto tungkol sa ibat
ibang ideolohiya at humanda sa mga pangkatang gawain.
DRAFT
March 24, 2014
Ang Kahulugan ng Ideolohiya
Desttutt de Tracy
http://img829.imageshack.us/i
mg829/332/destuttdetracy3.jpg
476
DRAFT
March 24, 2014
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
477
http://contents.pep.ph/images2/
news/d4d9aac74.jpg
DRAFT
March 24, 2014
http://malacanang.gov.ph/wpcontent/uploads/Marcosw960.jpg
Paano nagkaiba ang paraan ng
pamumuno
nina
Corazon
Aquino at Ferdinand Marcos?
478
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
DRAFT
March 24, 2014
Halaw sa PROJECT EASE MODULE 18- pg. 13 .
Basahin din ang Kasaysayan ng Daigdig, Grace Estela C.
Mateo PhD. et. al, 338-343
479
Mga Ideolohiya
Katangian
Bansang Nagtaguyod
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong Tanong
1.
2.
3.
4.
480
DRAFT
March 24, 2014
Ibat ibang ideolohiya ang sinusunod ng mga bansa sa daigdig. Ayon ito sa
kanilang kasaysayan, paniniwala at kultura. Anuman ang ideolohiya ng bawat isa,
nararapat na ito ay makatugon sa pangangailangan ng mga mamamayan at maging
daan sa pag-unlad ng bansa.
481
MGA PUWERSANG
POLITIKA NG BANSA
PANGKABUHAYAN
SA
DRAFT
March 24, 2014
1. Pulitikal - Ang pamahalaan ay awtokratiko,
bulagsak at mahina. Hindi sila nagbigay ng pantaypantay na karapatan sa mga tao.
2. Pangkabuhayan - Mahirap at makaluma ang
kalagayan at pamamaraan ng pagsasaka. Walang
kalayaan at maliliit ang sahod ng mga manggagawa.
http://rememberingletters.files.wordpre
ss.com/2012/03/russia-map-of-russianfederation.jpg
482
Vladimir Lenin
http://www.biography.com/imp
orted/images/Biography/Images
/Profiles/L/Vladimir-Lenin9379007-1-402.jpg
DRAFT
March 24, 2014
1. Pagtatatag ng diktadurya ng mga
manggagawa: Ang manggagawa ang
supremo ng pamahalaan.
2. Pangangasiwa ng pamahalaan sa
sistema ng produksiyon at distribusyon
ng pag-aari
3. Pagwawaksi sa kapitalismo.
4. Pagtatwa sa kapangyarihan ng Diyos at
lubos na paghihiwalay ng estado at ng
simbahan.
5. Pagsuporta,
paghikayat
at
pagpapalaganap
ng
Kilusang
Komunismo sa buong daigdig.
Lagayan ng picture
Joseph Stalin
http://wwwtc.pbs.org/behindcloseddoors/tm
p_assets/stalin-bio.jpg
483
Mapa ng Italy
DRAFT
March 24, 2014
3. Kahinaan ng Pamahalaan - Hindi nakayanan
ng pamahalaang lutasin ang mga suliranin ng
bansa. Pinalala pa ng pagkakaroon ng mahinang
opisyal sa pamahalaan. Bunga nito, nawalan ng
saysay ang mga tradisyong demokratiko pati na ang
mga tao sa kanilang demokratikong institusyon.
Noong 1920, inagaw ng mga manggagawa ang
tradisyong demokratiko. Nawala rin ang tiwala ng
mga magsasaka sa mga may-ari ng lupa kaya't
inagaw nila ang mga lupain. Ang kapayapaan ay
naibalik ng mga Fascista, isang samahang itinatag
ni Benito Mussolin na dating sosyalista at editor ng
pahayagan.
http://0.tqn.com/d/goeurope/1/0/O/t/
1/italy-cities-map.png
484
Benito Mussolini
Ang mga tagasunod ni Mussolini ay bumuo ng mga
pangkat militar na tinawag na Black Shirts na
nagsagawa ng mga pagpupulong ng mga grupong
sosyalista at komunista.
Ipinangangako nilang
pangalagaan ang mga pribadong ari- arian. Noong
Oktubre, 1922, naganap ang dakilang Pagmamartsa
sa Roma. Pinilit ni Mussolini at ng mga Black Shirts
na buwagin ang kabinete.
Si Haring Victor
Emmanuel ay napilitang magtatag ng bagong
kabinete na si Mussolini ang Punong Ministro. Ang
Parliyamento ay napilitang maggawad ng mga
kapangyarihang diktatoryal kay Mussolini. Ayon sa
paniniwala ni Mussolini, Bigo ang demokrasya,
kapitalismo at sosyalismo. Sa halip, itinatag niya
ang isang diktaduryang totalitarian.Corporate State.
Pinagsama-sama niya ang kapitalismo, sosyalismo
at ang sistemang guild ng Panahong Midyebal. Mga
prinsipyong sinunod ng Fascismo ay ang mga
sumusunod:
1. Gumagawa lamang ang tao sa kapakanan ng
estado.
2. Ang demokrasya ay mahina at walang saysay at
lakas ang kinakailangang pangibabawin.
3. Lahat ng bibitiwang opinyon, pasalita man o
pasulat, ay kailangang naaayon sa pamahalaan.
4. Kinukontrol ang buong sistema ng edukasyon
upang ang mamamayan ay makapagsilbi sa
estado at makatulong sa paghahanda sa
digmaan.
Dinodominahan ng fascistang
propaganda ang mga paaralan.
5. Maingat na sinesensor ang lahat ng mga
pahayagan at publikasyon.
6. Lahat ng uri ng libangan ay sinusuri ng
pamahalaan.
6. Hindi kinikilala ang kalayaang sibil.
7. Binibigyan ng bonus ang malalaking pamilya.
8. Hindi binibigyan ng karapatang sosyal, politikal at
pangkabuhayan ang mga babae.
Lagayan ng picture
Benito Mussolini
DRAFT
March 24, 2014
Anu-ano ang mga katangian ni
Benito Mussolini bilang isang
pinuno?
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
485
ay
sa
sa
ng
Lagayan ng picture
Adolf Hitler
Ang pagnanais na makabawi sa kahihiyan ng
pagkatalo sa World War I at ang paniniwala na ang
Aleman ang dapat mamuno sa daigdig ay ilan
lamang sa pangunahing layunin ng diktaturyang
Nazismo. Basahin ang sumusunod na pangyayaring
kaugnay nito:
http://www.counter-currents.com/wpcontent/uploads/2011/04/09hitler.jpg
DRAFT
March 24, 2014
1. Ang kahinaan ng Weimar Republic - Ang
Republikang itinatag sa Germany pagkatapos ng
Unang Digmaang Pandaigdig ay isa sa mga
pinakademokratikong pamahalaan sa buong mundo.
Ngunit hindi ito pinatiwalaan ng mga tao.
http://www.galacticwind.com
/Assets/versaiiles.jpg
486
DRAFT
March 24, 2014
487
DRAFT
March 24, 2014
488
Adolf Hitler
DRAFT
March 24, 2014
BenitoB
Benito Mussolini
Vladimir Lenin
DRAFT
March 24, 2014
Ang Pananaw sa Cold War
Symbol of US
http://teamsuperforest.org/superforest/
wp-content/uploads/2009/02/600px-usgreatseal-obversesvg-500x500.png
490
Symbol of USSR
DRAFT
March 24, 2014
http://www.relinquishingjunk.
com/Politi6.gif
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
491
_________________________
_________________________
_________________________
DRAFT
March 24, 2014
Nakagawa ito ng unang submarino na pinatatakbo ng puwersang nukleyar, ang USS
Nautilus. Hindi lamang sa gamit pandigma ginagamit ng US ang lakas atomika kundi pati sa
panahon ng kapayapaan. Ginagamit ito sa medisina, agrikultura, transportasyon, at
komunikasyon. Noong ika-10 ng Hulyo, 1962, pinalipad sa kalawakan ang Telstar, isang
pangkomunikasyong satellite. Nagulat ang buong mundo sa nagawang ito ng US. Sa
pamamagitan nito, maaari nang makatanggap ng tawag sa telepono at makakita ng palabas
sa telebisyon mula sa ibang bansa.
492
Anu-ano
ang
mabuting
epekto ng Cold War?
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
DRAFT
March 24, 2014
493
DRAFT
March 24, 2014
Halaw sa PROJECT EASE Modyul 19- pg. 5-6
Basahin din ang Kasaysayan ng Daigdig,
Vivar et al, 273-280 at Kasaysayan ng Daigdig
Grace Estela C. Mateo, 348-355
494
US
Demokrasya
USSR
Komunismo
DRAFT
March 24, 2014
Pamprosesong Tanong
1. Ano- ano ang mga bansang nasangkot sa Cold War? Isulat sa tapat ng figure
ang mga bansang pumanig sa US at USSR.
2. Ipaliwanag ang mga patakarang ipinatupad ng dalawang superpower.
495
Oo, Bakit?
Hindi, Bakit?
Naging dahilan
ba ng dipagkakaunawaan
ng mga bansa
ang Cold War?
DRAFT
March 24, 2014
Ano-anong patakaran ang ipinatupad ng Estados Unidos sa Pilipinas nang
masakop nila ito? Ano ang opinyon mo tungkol sa mga patakarang iyon? Nakabuti ba o
nakasama? Bakit? Ibahagi ang iyong sagot sa malikhaing paraan.
Pamprosesong Tanong:
496
Hotdog
BIBINGKA
Marikina
Shoes
CD NG
OPM
MUSIC
Filipiniana
dress
CD NI MICHAEL
JACKSON
Spaghetti
Maong
shorts
Hamburger
Pamprosesong Tanong:
DRAFT
March 24, 2014
1. Kung ikaw ay nasa supermarket at kailangan mong mamili ng limang produkto na
nasa tindahan ni Juan de la Cruz, aling mga produkto ang iyong bibilhin?Isulat sa
ibaba.
2. Bakit mo binili ang nasabing mga produkto? Pangatwiranan.
Isulat din sa kasunod na talahanayan ang iyong sagot.
Paliwanag
497
DRAFT
March 24, 2014
http://isyungpnu.files.wordpress.co
m/2011/08/impe-eagle.jpg?w=614
DRAFT
March 24, 2014
1.
Pang-ekonomiyaNaisasagawa
ang
neolonyalismo sa pamamagitan ng pakunwaring
tulong
sa
pagpapaunlad
ng
kalagayang
pangkabuhayan ng isang bansa, ngunit sa
katotohanan ay nakatali na ang bansang
tinutulungan sa patakaran at motibo ng bansang
tumutulong.
http://barbadosfreepress.files.
wordpress.com/2009/07/thom
pson-foreign-aid.jpg
499
DRAFT
March 24, 2014
3. Dayuhang Tulong o Foreign Aid
500
4. Dayuhang Pautang o
Foreign Debt
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
5. Lihim na Pagkilos (Covert
Operation)
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
DRAFT
March 24, 2014
5. Lihim na Pagkilos (Covert Operation)
Epekto ng Neo-kolonyalismo
Anu-ano
ang
mga
impormasyong
mahihinuha
mula sa teksto?
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN 15: NARARAMDAMAN MO, IGUHIT MO!
502
Halika! Maglaro tayo ng garter game. Simple lamang ang patakaran sa larong
ito. Kailangan ng garter na bibigkis sa mga manlalaro. Kapag positibo (maganda ang
dulot nito, ang salita/ pariralang tinuran ko, nangangahulugan ito ng isang hakbang ng
mga manlalaro papunta sa gitna. Kapag naman negatibo (hindi maganda ang dulot) 1
hakbang palayo sa gitna. Nangangahulugan ito na kapag mas marami ang positibong
dulot ng neo-kolonyalismo magiging maluwag ang garter subalit kapag mas marami
ang nagatibong dulot nito, mararamdaman ng mga manlalaro ang pagsisikip ng garter.
DRAFT
March 24, 2014
GARTER GAME
503
Foreign investment
Loss of pride
Foreign debt
Over dependence
Continued enslavement
Pamprosesong Tanong
1. Batay sa gawaing ito, nakabuti ba o nakasama ang neo-kolonyalismo sa
daigdig?
2. Ngayong nalaman mo ang negatibong epekto nito, ano ang nararapat
mong gawin? Bakit?
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN 17: ABC BRAINSTORM STRATEGY
Muli mong sagutan ang ABC Brainstorm Strategy, ngunit sa pagkakataong ito,
ipaliliwanag ang kahulugan o kaugnayan ng salitang iyong isinulat.
Halimbawa: A- Asia
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O
P
Q
R
S
T
U
V
W
XYZ
504
Pamprosesong Tanong
1. Ilang salita ang nadagdag sa dating isinagot mo? Ano-ano ito?
2. Paano mo naipaliwanag ang iyong mga sagot?
PAGNILAYAN/UNAWAIN
DRAFT
March 24, 2014
China in Africa: Neocolonialism or a Chance for Growth?
Mga bansa sa kontinente ng Africa na may presensiyang pang ekonomiya ang China.
505
http://voiceofrussia.com/2013_08_13/China-in-Africa-neocolonialism-or-chancefor-growth-9071/
WEBSITE:
Relations between China and Africa have recently flourished and the two have
broadened political, diplomatic, economic, educational, cultural and military ties. As
Chinese economy grows it needs greater cooperation with African markets. Recently,
Johannesburg hosted the first South Africa-China Markets Forum attended by South
African and Chinese businessmen, including more than 80 top fund managers from the
Shanghai Stock Exchange. The forum resulted in a letter of intent to create exchange
traded funds for Chinese investors to trade in Africa
China-Africa trade turnover was almost $200 billion in 2012, and China's trade with
South Africa alone reached $60 billion. The increasing presence of Chinese companies in
Africa has caused concern in the West, which says undemocratic China is undermining
human rights and causing environmental devastation. But what do Africans themselves
make of the tendency? VoR's Tom Spender travelled to Kenya to find out. Tom has been
greatly impressed by a brand-new highway in congested Nairobi. The road was built by
Chinese China Wu Yi Company, Sino hydro Corporation and Sheng Li Engineering
Construction. Young Kenyan, Andrew, says the new road saves him two hours of
commuting time.
China claims its increasing activity in Africa to be a win-win game, not just pouring
money in the continent but developing together, compared to the Mao times when financial
aid, was a tool to make Africa shift from Taiwan to Peoples Republic of China. Today
Chinese projects in Africa include a new Indian Ocean port, residential construction,
copper mines in Zambia, cobalt mines in Congo, and a rail network linking Addis Ababa to
Djibouti. China has invested some 75 mln dollars into the continent, going neck-to-neck
with the US that contributed 90 mln to bilateral projects.
Some Africans, however, have mixed feelings about this cooperation. Thus,
governor of Nigerian Central Bank Mallam Sanusi said, China takes from us primary
goods and sells us manufactured ones - this was the essence of colonialism. US
President Barack Obama has also warned Africa of possible aftermaths in one of his
speeches When we look at what other countries are doing in Africa, our only advice make
sure it is a good deal for Africa. Professor Stephen Chan from the School of Oriental and
African Studies believes that China, however, has certain moral principles when operating
in Africa. Africa finally has a chance to make a choice its not only America anymore.
And what stands behind Western concerns is angst about the continents resources. While
its discourse is clad in the rhetoric of democratic values, Chinese are being shown as not
caring about these values at all, Dr Chan said.
The expert believes that moral principles prevent China from going too far in
economic exploitation of the continent and Beijing is also more sensitive to African
aspirations, as it is prepared to build universities in the region, while the only education the
West sees for Africa doesnt go beyond basic literacy and primary schools. Chinese came
out of great deprivation, so they understand the power of aspiration. Its a natural desire to
see your kids going to university, the expert said.
DRAFT
March 24, 2014
506
Some locals complain that flocks of Chinese coming to the continent push them out
of business and take local jobs. Its wrong for them to do what Kenyans can do, activist
Boniface Mwangi said, adding that They bribe and dont care about human rights, which
makes it a win-lose situation. Now there are about 1 mln Chinese in Africa with the
largest community in South Africa, Egypt and Nigeria.
Some Africans are happy with Chinas non-interference into local policy, while the
West keeps dictating people whom to vote and care only about free and democratic
elections.
Democracy doesnt necessarily bring development with it, thats one of Chinas
guidelines, and its leaders say that the right to food and life is more important than
democracy words.
Though many African countries have adopted European democracies, they are still
underdeveloped, while China searches for the best way to improve living standards, a
Chinese top official said. Chinese presence in the region also causes environmental
concerns: oil factories and mines heavily pollute the atmosphere.
Ivory poachers make fortunes on wealthy Chinese. According to the Kenya Land
Conservation Trust, China is now number one market for ivory, but 80% of this ivory is
illegal, which means that elephants can go extinct in less than 10 years. China, however,
has recently issued guidelines on environmental practice for overseas companies.
Generally, Africans agree that China brought a new wave of life and development
to the continent. A Consumer Insight poll has shown that China was the top source of
inspiration for Kenyans, who learnt many useful business and negotiating skills from
Chinese.
DRAFT
March 24, 2014
This means the West needs to admit it doesnt dominate the continent anymore.
Source: http://voiceofrussia.com/2013_08_13/China-in-Africa-neocolonialism-orchance-for-growth-9071/
Pamprosesong Tanong
1. Maituturing bang isang uri ng makabagong neokolonyalismo ang
ginagawang pagpasok ng China sa mga bansa ng kontinenteng Africa?
Pangatwiranan ang sagot.
2. Sa iyong pananaw nakabubuti ba o nakasasama ang pagtulong ng China
sa ekonomiya ng mga bansa sa Africa?
507
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN 19- TAPOS NA!
508
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN 1: THE QUEEN WANTS TO KNOW!
1. Anong W ang
bangkong na nagbibigay
ng tulong-pinansiyal at
teknikal sa mga bansang
papaunlad para sa mga
programang
pangkaunlaran?
3. Anong W ang
isang
organisasyong
pandaigdig na
nilikha upang
mamahala at
magbigay ng
kalayaan sa
kalakalang panginternasyunal?
509
SAGOT:
1. W ____ ____
2. A ____ ____ ____ ____
3. W ____ ____
DRAFT
March 24, 2014
Mahusay ang ipinakita mo sa laro! Ang mga organisayong pandaigdig ay may
kani-kaniyang sagisag o simbolo. Ngayon, tingnan naman kung pamilyar ka sa mga
sagisag ng mga samahang pandaigdig na ito.
GAWAIN 2: GOTTA GUESS THE FLAG!
Hulaan ang mga watawat ng sumusunod na organisasyong pandaigdig.
Tingnan ang kahon sa itaas para sa mga pagpipilian.
510
1
2
DRAFT
March 24, 2014
Sagot:
1.
4.
2.
5.
3.
511
My Findings and
Corrections
Supporting Evidence
My Generalization
1.
2.
DRAFT
March 24, 2014
3.
Pamprosesong Tanong:
PAUNLARIN
Matapos mabatid ang lawak ng iyong kaalaman tungkol sa mga
organisasyon pandaigdig, maaaring marami ka pang katanungan na
gusting masagot. Handa ka na bang tuklasin ang kahalagahan ng mga
ito sa pagtatamo ng pandaigdigang kapayapaan at kaunlaran?
512
DRAFT
March 24, 2014
2. Organization of American States (OAS)
513
DRAFT
March 24, 2014
Subukang gawan ng outline ang mga organisasyong binanggit sa teksto.
Gamitin ang sa ibaba.
Organisasyon
Taon ng
Pagkakatatag
Layunin
1.
2.
3.
4.
5.
514
Pamprosesong Tanong:
1. Narinig mo na ba ang mga nabanggit na organisasyon sa teksto? Saan?
2. Sa iyong palagay, saklaw ba ng mga organisasyong ito ang mga bansa sa
ibat ibang kontinente?
3. Ano ang masasabi mo sa layunin ng mga organisasyong ito? Ipaliwang ang
sagot.
GAWAIN 5: ORGANISASYON, MAHALAGA BA ITO?
Dahil nalaman mo na ang ilan sa mga pandaigdigang samahan na
nagsusulong ng kapayapaan at kaunlaran, isa-isahin ngayon ang mga layunin nito.
Pagkatapos ay itala sa tabi nito ang kahalagahan ng nasabing organisasyon.
DRAFT
March 24, 2014
Kahalagahan ng
mga organisasyon
sa mga Bansa ng Daigdig
MGA
ORGANISASYON
European
Union
A
Organization
of American
States
Y
U
Organisation
of Islamic
Cooperation
Association of
Southeast
Asian Nations
N
I
N
515
Pamprosesong Tanong:
1. Bakit mahalaga ang pagkakaroon ng mga pandaigdigang
organisasyon?
2. Paano makatutulong ang mga ito sa pagkakamit ng pandaigdigang
kapayapaan kalayaan at kaunlaran?
GAWAIN 6: UP Dev CHECKLIST
Narito ang iba pang mga pandaigdigang organisasyon. Basahin at unawaing
mabuti ang mga layunin nito. Pagkatapos ay sagutin ang mga kaugnay na tanong
tungkol sa binasa.
DRAFT
March 24, 2014
WORLD BANK
Ang World Bank ay isang pandaigdigang
bangko na nagbibigay ng tulong-pananalapi at
teknikal sa mga bansang umuunlad para sa mga
programang pangkaunlaran tulad ng mga tulay,
kalsada, paaralan, at iba pa na may layunin ng
pagpapababa ng antas ng kahirapan.
516
Narito na ang tseklist na iyong sasagutan. Lagyan mo ng tsek (/) ang hanay
na maliwanag na isinusulong ng mga organisasyon.
DRAFT
March 24, 2014
Organisasyon
Unity
Peace
Development
1.
2.
3.
Pamprosesong Tanong:
1. Paano nakatutulong ang mga organisasyong pandaigdig sa pagpapanitili ng
kapayapaan, pagkakaisa at pag-unlad?
2. Ano sa palagay mo ang mangyayari kung walang organisasyong katulad ng
World Bank, IMF at WTO sa taas na nagsusulong ng pagkakaisa,
kapayapaan, at kaunlaran?
517
DRAFT
March 24, 2014
Narito ang halimbawa ng trade blocs:
518
DRAFT
March 24, 2014
Sanggunian: tl.wikipedia.org
Pagmasdan mong mabuti ang mga larawan. Ipinapakita nito ang naitulong ng
mga trade blocs sa itaas. Gamitin itong gabay sa pagsasagawa ninyo ng
pangkatang gawain.
North American Free Trade Agreement
Sanggunian: naftanow.org
519
DRAFT
March 24, 2014
Sanggunian: http://www.tariffcommission.gov.ph/afta-cep.html
Ngayon ay magsasagawa tayo ng Role Playing. Kayo ay hahatiin sa apat na
pangkat. Inaatasan ang bawat grupo na gumawa ng maikling dula na nagpapakita
ng kabutihang naidudulot ng trade bloc sa mga bansang kabilang dito.
My Findings and
Corrections
1.
Supporting Evidence
My Generalization
1.
DRAFT
March 24, 2014
2.
2.
3.
3.
PAGNILAYAN/UNAWAIN
521
DRAFT
March 24, 2014
Kim says the Bank should be bold and not be afraid to take 'smart risks' to support
projects that have the potential to transform a country or a region: "Our goals are clear.
End extreme poverty by 2030. Share prosperity with the bottom 40% and share it with
future generations. We have an opportunity to bend the arc of history and commit
ourselves to do something that other generations have only dreamed of."
"For the World Bank Group, our strategy is based on the entire organisation working and
pulling together. Our strategy also forces us to be selective - first, choosing our priorities
and then, abandoning those activities that are not."
Kim then outlined three key elements of the Bank's strategy: "First, we will partner with
the private sector to use their expertise and capital to fight poverty. This is particularly
important to create good jobs for the poor. Second, we will increase our commitment to
fragile and conflict-affected states, which will require us to be bolder, take more risks,
and commit more resources. And third, we will be as ambitious as possible on issues that
are of global importance, including investing in women and girls and climate change. Our
response to climate change, for instance, must be bold enough to match the scope of the
problem."
Kim has called for the convening of a social movement to end poverty and remarked that
interest in the issue was coalescing around the globe.
"Just six months ago, the board of governors for the World Bank Group laid a foundation
for a social movement by endorsing our two goals and declaring that we can end
extreme poverty by 2030. Now we are seeing interest from all corners," Kim said.
Source: South African Broadcasting Corporation
(http://allafrica.com/stories/201310070084.html)
522
DRAFT
March 24, 2014
3 estratehiya na gagamiting ng
World Bank upang makamit ang
layunin nito sa 2030
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang hakbang na ginawa ng World Bank upang malutas ang suliranin
ng kahirapan sa mga bansa sa daigdig? Sang-ayon ka ba sa hakbang na
ito ng World Bank? Pangatwiranan.
2. Sumasang-ayon ka ba sa World Bank na ang kahirapan ay maituturing na
isyung moral? Bakit?
3. Sa iyong palagay, nararapat nga bang bigyang-pansin din ni Pangulong
Jim Yong Kim ang kababaihan? Ano ang maaaring maging bunga nito sa
kalagayan ng kababaihan sa buong mundo?
523
DRAFT
March 24, 2014
"The conference decides to suspend the Syrian Arab Republic membership in the
OIC and all its subsidiary organs, specialized and affiliated institutions," the closing
statement said.
The move had been approved on Monday at a preliminary meeting of OIC foreign
ministers and was agreed on the summit's second night despite opposition from Iran.
Saudi Arabia, the summit's host, has led Arab efforts to isolate Syria diplomatically
and has backed calls for the Syrian rebel opposition to be armed, which Foreign
Minister Saud al-Fasial described in February as "an excellent idea."
However, speaking to reporters after the summit, OIC Secretary General Ekmeleddin
Ihsanoglu said he "did not see much support for external military intervention" in Syria
during the summit.
524
However, Saudi King Abdullah tried to conciliate Iran at the summit opening by
placing President Mahmoud Ahmadinejad at his side to welcome Muslim leaders in a
gesture Saudi political analysts said was aimed at putting old grievances aside in the
quest for a resolution to the Syrian crisis.
He also suggested founding a centre for dialogue between Islam's sects, another
move aimed at defusing some of the region's sectarian tensions. That proposal was
adopted by the summit.
In his first published comments since the summit opened, Ahmadinejad appeared to
rebuff the Saudi move.
On Iran's Mehr news agency on Wednesday he said countries which wanted the
Syrian crisis solved must come up with a plan of action to do so.
Sanggunian: http://www.reuters.com/article/2012/08/15/us-syria-crisis-islamicsummit-idUSBRE87E19F20120815
DRAFT
March 24, 2014
Maghanda ka na sa pagsagot sa gawain sa ibaba.
525
Pamprosesong Tanong:
1. Ayon sa balita, bakit isususpinde ng Organisation of Islamic Cooperation ang
Syria?
2. Mahalaga ba ang ginawang hakbang ng OIC para sa pagpapanatili ng
kapayapaan sa Syria at sa mundo sa kabuuan? Bakit?
GAWAIN 11: REAKSYON MO, SEY MO!
Basahin at unawain mong mabuti ang nilalaman ng balita sa ibaba.
Isusulat mo mamaya ang iyong positibo/ negatibong reaksiyon sa isyung
nakapaloob sa iyong binasang teksto sa reaction corner sa susunod na pahina.
DRAFT
March 24, 2014
GAWAIN BLG. 9: REAKSYON MO, SEY MO!
PHLs $1-B loan to IMF not the first nor the biggest
ROUCHELLE
GMA
SuriinDINGLASAN,
mo ang bahagi
ng News
balita sa ibaba at ibigay ang iyong
July
3,
2012
10:46pm
positibong/negatibong reaksyon ditto sa pamamagitan ng pagsagot sa reaction
corner sa ibaba.
One billion dollars is roughly P42 billion, and can buy 1.5 billion kgs of National
Food Authority rice or 267.50 million Big Mac meals.
For a country like the Philippines, that as of March 31 owes $62.9 billion in foreign
debt and where only about 20 percent of citizens have bank deposits, $1 billion is a
significant amount.
So when Bangko Sentral ng Pilipinas Governor Amando Tetangco Jr. revealed that
the BSP is extending a $1-billion loan to the International Monetary Fund to
ensure economic and financial stability across the globe, the news was a surprise
to some at the very least.
The $1-billion loan of the Philippines forms the $456-billion multilateral fund that will
be extended to debt-stricken European countries such as Greece, Portugal, Italy,
and Spain.
[BSPs loan extension is] an arrogant pretension of a country very much in debt,
the Freedom from Debt Coalition (FDC) said in a statement.
526
May pera pala tayo? Bakit kapag sa pagkain ng mga nagugutom, sa edukasyon
ng mga bata, sa kalusugan ng mga may sakit, at sa pabahay para sa maralita,
kung hindi kulang, walang budget? added urban poor leader Mercy Donor, also a
member of the FDC.
Public reaction to the loan was also one of surprise and disappointment based on
the notion that international reserves in the custody and management of the BSP
could be spent like the national budget.
Halaw sa:
http://www.gmanetwork.com/news/story/264036/economy/finance/phl-s-1-b-loanto-imf-not-the-first-nor-the-biggest
DRAFT
March 24, 2014
Punan ng angkop na sagot ang reaction corner sa ibaba.
ISYU:
__________________________________________
REAKSIYON
Positibo
Negatibo
527
Pamprosesong Tanong:
1. Tungkol saan ang balita? Saan daw nangutang ang Pilipinas at para saan ang
pangungutang na ito?
2. Sinusuportahan mo ba ang desisyon na ito ng pamahalaan?
3. Nararamdaman ba ang epekto ng pagkakautang ng bansa?
DRAFT
March 24, 2014
My Initial Thoughts
My Findings and
Corrections
Supporting Evidence
My Generalization
1.
2.
3.
528
Mga Gawain
Mga Natutuhan
Paano Ito
Magagamit?
DRAFT
March 24, 2014
529
ILAPAT/ISABUHAY
Sa bahaging ito ay pagtitibayin ang iyong pang-unawa ukol sa aralin.
Magkakaroon ka ng mas malalim na pagtalakay at pagkaunawa sa mga
kontemporaryong isyu sa daigdig at itoy magsisilbing hamon sa iyo upang
maging kasangkapan ka sa pagkakaroon ng kapayapaan, pagkakaisa,
pagtutulungan tungo sa pagkakamit ng isang matatag na Republika tungo sa
tunay na kaunlaran.
DRAFT
March 24, 2014
Sa pagkakataong ito, kayo ay papangkatin ng guro sa apat at kayo ay
inaasahang bumuo ng isang Ordinansa ayon sa sitwasyon na nasa ibaba.
530
DRAFT
March 24, 2014
Inihain ni: ________________________
[Posisyon]
Maikling Pamagat
Deklarasyon ng Patakaran
Depinisyon ng Katawagan
Ipinagbabawal na mga Gawain
a.
b.
c.
d.
SEKSYON 5 Mga Parusa
531
_____________________________
Punong Barangay at
Tagapangasiwa ng Pulong
DRAFT
March 24, 2014
Halaw sa: http://www.galangphilippines.org/media/ADO-Brgy.-Pansol.pdf
___________________
Kagawad
___________________
Kagawad
Pinatunayan ni:
______________________________
Kalihim ng Konseho ng Barangay
532
Buod:
Sa pagtatapos ng ika-18 siglo at pasimula ng ika-19 na siglo naabot ng
Europe ang rurok ng kanyang kapangyarihan. Tiningala ito ng daigdig dahil sa
matatag na industriyalisasyon,mabilis na komunikasyon at makabagong sandata na
nagsilbing lakas ng mga bansa sa Europe.
Kaalinsabay nito ay ang pag-unlad ng diwang nasyonalismo na humantong
sa pagpapalawak ng territoryo sa pamamagitan ng pananakop. Ang kolonya na
siyang nagbigay ng malaking tulong upang mapagkunan ng sangkap ng makinarya,
gumawa at bumili ng kanilang produkto at paglagakan ng kapital ng kanilang
negosyo ay pinag-agawan at pinagpaligsahan ng mga bansa sa Europe.
Ito at iba pang dahilan ang nagbunsod upang magkaroon ng alitan na
humantong sa Digmaang Pandaigdig.
Ang Unang Digmaang Pandaigdig ay nagsimula noong Hulyo, 1914.
Pangunahing sanhi nito ay ang nasyonalismo, imperyalismo, pagbuo ng alyansa at
ang pandaigdig na hidwaan. Naging hudyat ng digmaan ay nang pataksil na patayin
ni Gavrilo Princip, isang Serbian si Francis Ferdinand, ang tagapagmana ng trono
ng Austria. Europe ang naging entablado ng digmaan, naging pinakamainit ang
labanan sa bahaging Kanluran mula Belgium hanggang Switzerland.
DRAFT
March 24, 2014
Naging malagim ang epekto nito. Maraming buhay ang nawala, at ang mga
ari-arian ay napinsala, lumaganap ang kagutuman at pansamantalng natigil ang
gawaing pangkabuhayan. Ang mapa ng Europe ay nagbago at naibalik ito sa dating
anyo. Nilagdaan ang mga kasunduang pangkapayapaan, at nagtatag ng Samahang
Pandaigdig tulad ng Liga ng mga Bansa, na ang pangunahing layunin ay mapanatili
ang pandaigdigang kapayapaan.
Isang kasunduang nabuo ng Liga ay ang kasunduan sa Versailles noong
Hunyo 1919, na pinaniniwalaang maraming kontrobersya. Ilang probisyon nito ay
ang pag-aalis ng lahat ng kolonya ng Germany at pagbabayad nito ng malaking
halaga. Nahirapan ang Germany na tumupad sa kasunduan sa halip naghimagsik
ito na humantong sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay naganap noong 1939-1945, ang
itinuturing na pinakamapangwasak na digmaan sa kasaysayan. Dahil sa Sistema ng
alyansa, naglaban-laban ang Allies na pinangunahan ng US, France, Great Britain
at Russia at ang pwersang Axis na binubuo ng Germany, Japan at Italy. Sa
pagkakampihan ng mga bansa naghangad ang bawat isa na paunlarin ang kanyakanyang imperyo. Si Adolf Hitler na may layuning maging superyor ang mga
German ay gumamit ng kamay na bakal upang mapalaganap ang imperyo at
magkaroon ng kapangyarihan. Kasabay nito ay ang paglusob ng Italy sa Greece at
ibang bahagi ng Africa. Samantala, ang Japan ay nanakop sa Asya upang may
533
DRAFT
March 24, 2014
Upang maiwasan at tuluyang matuldukan ang sigalot na mga bansa sa
daigdig,itinatag ang United Nations at ang mga sangay nito. Gayundin ang ibat
ibang organisasyon at alyansa tulad ng European Union (EU), Organization of
American States (OAS), Organization of Islamic Countries, at Asean. Naitatag din
ang mga pang-ekonomikong organisasyon at trade blocs tulad ng GATT, World
Trade, IMF/ World Bank, APEC, Asean Economic Community, NAFTA, AFTA,
OPEC at iba pa. Ang trade bloc ay isang kasunduan ng mga bansang kadalasan ay
magkakaanib sa isang samahang rehiyunal na naglalayong bawasan, paliitin, o
tanggalin ang ang mga taripa at mga hadlang sa taripa sa mga miyembrong bansa.
Nilikha ang mga ito upang magbigay tulong sa pananalapi, magbigay kalayaan sa
kalakalang internasyunal, mamahala sa sa pandaigdigang sistema ng pananalapi, at
iba pa. Layunin nitong patatagin ang kooperasyon ng mga bansa at magtaguyod ng
kaunlaran.
Sa pamamagitan ng mga samahang nabanggit, mapangalagaan ang
kapayapaan, kalayaan at katarungan ng daigdig.
534
Talasalitaan
Allied Powers mga bansang nagsanib-sanib upang labanan ang Axis Powers.
Kabilang ditto ang United States, Great Britain, at Soviet Union
Alyansa pagbubuonggrupo o luponngmgamakapangyarihangbansasa Europe
Apollo 11 sasakyang panghimpapawid na mula sa United States, unang
sasakyang nakarating sa buwan
Armistice kasunduan na pansamantalang pagtigil ng labanan o digmaan
Axis Powers mga bansang nagsanib upang kalabanin ang Allies noong
Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Kabilang ditto ang Germany, Italy, at Japan
Cold War labanan ng ideolohiya, labanan na hindi ginagamitan ng dahas
DRAFT
March 24, 2014
Death March - Isang uri ng pagpaparusang ipinataw ng mga Hapon sa Pilipinas
laban sa mga sumukongsundalong Pilipino at Amerikano sa Bataan
535
Liga ng mga Bansa (League of Nations) itinatag ng 42 bansa noong Enero 10,
1920 na ang pangunahing layunin ay tapusin ang digmaan sa pamamagitan ng
negosasyon at diplomasya
Marxism teoryang politikal at ekonomiko ni Karl Marx na nagsasaad na ang kilos
ng tao ay bunga ng kapaligiran at uri ng kanyang kinabibilangan
Mein Kampf - (My Struggle) akda ni Hitler na pinagbatayan ng ideolohiyang
Nazism,
unang lumabas noong 1925
Militarismo pagpapalakas ng pwersang militar
Narzism ideolohiyang ipinalaganap ni Adolf Hitler na nagsasaad ng pagiging
superyor ng lahing Ayan, ang lahing kinabibilangan ng mga German
Nasyonalismo - pagmamalasakit at pagmamahal ng mga mamamayan sa sariling
bansa
DRAFT
March 24, 2014
Perestroika - tumutukoy sa pagsasaayos ng ekonomiyang USSR upang manaig
ang
pwersang pampamilihan
Sputnik - kauna-unahang space satellite sa kasaysayan na inilunsad ng USSR
Third Reich panahon sa Germany mula 1933-1945 kung saan na pasailalim ang
bansa sa kontrol ng ideolohiyang totalitarian
Third World mga bansang papaunlad pa lamang tulad ng Pilipinas
536
Sanggunian
A. Books
Kasaysayan ng Daigdig, Teofista L. Vivar et al, ph.243-250
Kasaysayan ng Daigdig, Vivar et al, 281-284
Kasaysayan ng Daigdig, Grace Estela C. Mateo, Ph.D, et.al, ph. 309-319.
Kasaysayan ng Daigdig, Grace Estela C. Mateo PhD. et. al, 338-343
Kasaysayan ng Daigdig Grace Estela C. Mateo, 348-355
Kasaysayan ng Daigdig Grace Estela C. Mateo, 358-361.
B. Modules
Project
Project
Project
Project
EASE- Araling Panlipunan III Module 17EASE Araling Panlipunan III MODULE 18- pg. 13 .
EASE Araling Panlipunan III MODULE 19- pg. 17
EASE Araling Panlipunan III MODULE 20- pg. 5,9,10,13 14.
DRAFT
March 24, 2014
C. Website
http://www.gov.ph/2004/07/20/proclamation-no-675-s-2004/
http://www.tariffcommission.gov.ph/afta-cep.html
http://allafrica.com/stories/201310070084.html
http://www.reuters.com/article/2012/08/15/us-syria-crisis-islamic-summitidUSBRE87E19F20120815
http://www.gmanetwork.com/news/story/264036/economy/finance/phl-s-1-bloanto-imf-not-the-first-nor-the-biggest
http://www.galangphilippines.org/media/ADO-Brgy.-Pansol.pdf
http://voiceofrussia.com/2013_08_13/China-in-Africa-neocolonialism-or-chancefor-growth-9071/
http://www.tldm.org/News10/Hammer3.png-http://image.shutterstock.com/display_pic_with_logo/1024975/110632307/stockphoto-american-symbol-statue-of-liberty-110632307.jpghttps://encryptedtbn1.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcQvOOjDjqEMr0x3_V5hANSi9kV7LkZJ1kS6
Xx5SDghVNWXkwI8nhttp://www-tc.pbs.org/behindcloseddoors/tmp_assets/stalin-bio.jpg
http://fascistitaly.files.wordpress.com/2011/05/benito-mussolini1.jpeghttp://eternity.xhost.ro/hitler.jpghttps://www.google.com.ph/search?q=world+war+i+pictures&source=lnms&tbm=isc
h&sa=X&ei=OqF4UrPRINOciQf3zYHgAw&sqi=2&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1208&
bih=598- pics s WWI
537
DRAFT
March 24, 2014
538