Sunteți pe pagina 1din 5

24/11/2015

TeologiadaLibertaoWikipdia,aenciclopdialivre

TeologiadaLibertao
Origem:Wikipdia,aenciclopdialivre.

TeologiadaLibertaoumacorrenteteolgicacristnascidanaAmricaLatina,depoisdoConclioVaticanoIIe
daConfernciadeMedelln(Colmbia,1968),quepartedeconsiderarqueoEvangelhoexigeaopopreferencial
pelospobres[1]edeespecificarqueateologia,paraconcretaressaopo,deveusartambmascinciashumanase
sociais.[2]

Partedeumasrieda

Histriadateologiacrist

consideradacomoummovimentosupradenominacional,apartidrioeinclusivistadeteologiapoltica,queengloba
vriascorrentesdepensamento[3]queinterpretamosensinamentosdeJesusCristoemtermosdeumalibertaode
injustascondieseconmicas,polticasousociais.Elafoidescrita,pelosseusproponentescomoreinterpretao
analticaeantropolgicadafcrist,emvistadosproblemassociais,[4]mas,seusoponentesadescrevemcomo
marxismo,relativismoematerialismocristianizado.[5]

Contexto

Ateologiadalibertaoestdiretamenterelacionadaaomovimentoecumnico,quebuscaoretornounioe
comunhodetodasasreligiescrists.EmboraamesmatenhaseiniciadocomoummovimentodentrodaIgreja
Catlica,naAmricaLatinanosanos19501960,otermofoicunhadopelopadreperuanoGustavoGutirrezem
1971,sendoquemaisde40anosdepoissereconcilioucomoVaticano[6].Escreveuumdoslivrosmaisfamososdo
movimento,ATeologiadaLibertao.OutrosexpoentessoLeonardoBoffdoBrasil,JonSobrinodeElSalvador,e
JuanLuisSegundodoUruguai.[7][8][9]Ateologiadalibertaodesdeosanos90sofreuumfortedeclnio,
principalmentedevidoaoenvelhecimentodesuaslideranas,eafaltadeparticipaodasrecentesgeraesnesse
movimento.[10]
AinflunciadateologiadalibertaodiminuiuapsseusformuladoresseremcondenadospelaCongregaoparaa
DoutrinadaF(CDF)em1984e1986.ASantaScondenouosprincipaisfundamentosdateologiadalibertao,
comoanfaseexclusivanopecadoinstitucionalizado,coletivoousistmico,excluindoospecadosindividuais,a
eliminaodatranscendnciareligiosa,adesvalorizaodomagistrio,eoincentivolutadeclasses.[11][12]
EmseurecentediscursoaosdirigentesdoCELAM,duranteaJornadaMundialdaJuventudenoRiodeJaneiro,o
PapaFranciscoalertouparaoriscodaideologizaodamensagemevanglicaquandoateologiatomacomobaseas
cinciassociais:

essemtodopodelevaraoreducionismosocializante.aideologizaomaisfcildedescobrir.Em
algunsmomentos,foimuitoforte.Tratasedeumapretensointerpretativacombaseemuma
hermenuticadeacordocomascinciassociais[13].

QuatromarcasdaIgreja
CristianismoprimitivoCronologia
Histriadocristianismo
TeologiaGovernoeclesistico
TrinitarianismoNotrinitarianismo
EscatologiaCristologiaMariologia
Cnonbblico:Deuterocannicose
Livrosapcrifos
Visesteolgicasdahistria

DeCivitateDeiSucessoApostlica
Landmarkismo
DispensacionalismoRestauracionismo
Credos

CredodosApstolosCredoNiceno
CredodaCalcedniaCredodeAtansio
PatrsticaePrimeirosConclios

PaisdaIgrejaAgostinho
NiciaCalcedniafeso

ndice

DesenvolvimentoPsNiceno

1 AmricaLatina
1.1 Origensehistria
1.2 Surgimento
1.3 Declnio
2 Polmicaecrticas
2.1 PosiodaIgrejaCatlica
3 Reposicionamentosecrticas
4 FrumMundialdeTeologiaeLibertao
5 Reabilitao
6 Telogosdalibertao
7 Vertambm
8 Referncias
9 Bibliografia
9.1 Emportugus
9.2 Emingls
10 Ligaesexternas

HeresiaListadeheresias
MonofisismoMonotelismo
IconoclastiaGregrioIAlcuno
FcioCismaOrienteOcidente
EscolsticaAquinoAnselmo
WilliamdeOckhamGregrioPalamas
Reforma

Reformaprotestante
LuteroMelnctonCalvino
95TesesJustificaoPredestinao
SolafideIndulgnciaArminianismo
LivrodeConcrdiaReformaInglesa
ContrarreformaConcliodeTrento
DesdeaReforma

PietismoAvivamento
JohnWesleyGrandeDespertamento
MovimentodeSantidade
MovimentoVidaSuperior
Pentecostalismo
Neopentecostalismo
Existencialismo
LiberalismoModernismoPs
modernismo
ConclioVaticanoIITeologiada
Libertao
OrtodoxiaradicalJeanLucMarion
HermenuticaDesconstruoereligio

10.1 Associaesteolgicas
PortaldoCristianismo
10.2 Geral
https://pt.wikipedia.org/wiki/Teologia_da_Liberta%C3%A7%C3%A3o

1/5

24/11/2015

TeologiadaLibertaoWikipdia,aenciclopdialivre

10.3 PosiodoVaticano

AmricaLatina
Origensehistria
OdocumentoLibertatisnuntiusdaSantaSde1984assinadopeloentoCardealRatzingersobreaTeologiadaLibertao[14]apontacomomotivaesda
TeologiadaLibertao:
1. Aimpacinciaeodesejodesereficazesdealgunscristosque,perdidaaconfianaemqualqueroutromtodo,voltaramseparaaanlisemarxista.
2. Pensavamqueumasituaointolervelexigeumaaoeficazquenopodemaisseradiada.Umaaoeficazsupeumaanlisecientficadascausas
estruturaisdamisria.Omarxismoseriaoinstrumentalparasemelhanteanlise.BastariaapliclosituaodaAmricaLatina
3. Umaconcepototalizanteimpeasualgicaelevaasteologiasdalibertaoaaceitarumconjuntodeposiesincompatveiscomavisocristdo
homem.Comefeito,oncleoideolgico,tomadodomarxismoe,queservedepontodereferncia,exerceafunodeprincpiodeterminante.
SegundoGonalves,[15]onascimentoeodesenvolvimentodaTeologiadaLibertaonaAmricaLatinaenoCaribesedevebasicamenteatrsfatores[16]:
1. Situaopoltica,econmicaesocialdocontinente:ATeologiadaLibertaofoigestadaduranteosregimesantipopularesquegovernavampasesdo
continente.
2. Odesenvolvimentodomarxismocomoinstrumentodeanlisesocial:ascinciassociais,entreelasaanlisemarxistaeramutilizadosparacompreendera
origemdascontradiesdasociedade,embora,segundoGonalves,omarxismonofosseutilizadocomoferramentaparaconstruodoprojetosocial
alternativo.
3. MudanasnombitodaIgrejaCatlica.Dopontodevistacatlico,algumasmudanasnaIgrejapossibilitaramosurgimentodaTeologiadaLibertao:
1. AexperinciadaAoCatlicaeseumtodoVERJULGARAGIR.Estapedagogiaajudounabuscadeumacompreensocrticadarealidadee
impulsionouumaaotransformadora.
2. ArealizaodoConclioVaticanoII,entre19621965eabuscadedilogodaIgrejacomomundomoderno.
3. ASegundaConfernciaGeraldoEpiscopadoLatinoAmericano,emMedelln,Colmbia,ocorridanavignciadosregimesmilitares.
4. OflorescimentodasComunidadesEclesiaisdeBase,queimpulsionadaspelaConfernciadeMedellnepelapedagogiadaAoCatlicaatravsdo
mtodoVERJULGARAGIR,lutavampelatransformaosocial.
5. Oenfrentamentodosregimesmilitaresporpartedosbispos,queratravsdasconfernciasepiscopaisnacionais,querporbisposisolados,comoDom
HlderCmara,DomPedroCasaldliga,DomPauloEvaristoArns,DomOscarRomero,entreoutros.
Asmudanasocorridasnasociedadedesdeentoapresentamnovosdesafiosdacontemporaneidade,comooneoliberalismoeconmicoeaexclusosocial,a
globalizao,opluralismoculturalereligioso,[17]acrisedasigrejascristshistricasanteofenmenodapsmodernidade.
UmadasinstituiesnaAmricaLatinaquesededicouaapologiadaTeologiadaLibertaoa"Unisinos",instituiodeensinosuperiorjesutadoRioGrande
doSul,quenofinalde2011promoveuo"CongressoContinentaldeTeologia"[18],quereuniumuitasantigosproponentesdateologiadalibertao,parafundir
seusprincpioscomosdocumentosdoConclioVaticanoII,quecompletou50anosem2011.EssavisoentraemchoquecomainterpretaoqueaSantaSeos
Papas,responsveispelasprpriaspublicaesdosdocumentosconciliares,edesuainterpretaodesdeento,estafoireconfirmadanoSnodoemRomano
mesmoano.[19].

Surgimento
ATeologiadaLibertaonasceudainflunciadetrsfrentesdepensamento,oEvangelhoSocialdasigrejasnorteamericanas,trazidoaoBrasilpelomissionrioe
telogopresbiterianoRichardShaullaTeologiadaEsperana,dotelogoreformadoJrgenMoltmanneateologiaantropopolticaquetinhacomoseusgrandes
expoentesotelogocatlicoJohannBaptistMetz,naEuropa,eotelogobatistaHarveyCox,nosEstadosUnidos.[carecedefontes?]
Especialmenteapublicaoem1965,pelotelogobatistaHarveyCox,ACidadeSecular,comocontraposioobraclssicadeSantoAgostinho,DeCivitate
Dei,naqualdefendequeadivisoentreacidadedoshomens(omundoterreno)eacidadedeDeus(omundoespiritual),segundoeleapartirdosculoXXessa
visoencontrasesuperadapelacontraposioentreacidadedosoperriosoprimidos(omundoproletrio),acidadedosdonosdopoder(omundogeopoltico)ea
cidadedoscapatazesopressores(omundoburgus).
OmarcodonascedourodaTeologiadaLibertaoporm,estnapublicaodaobraDaEsperana,deRubemAlves,quetinhaottulodeTeologiada
Libertao,criticandoaprxisinframetafsicadeumaformageralepropondoonascimentoexnihilodenovascomunidadesdecristos,animadosporumaviso
eporumapaixopelalibertaohumanaecujalinguagemteolgicasetornavahistrica.[carecedefontes?]
AprimeiraparticipaocatlicanolanamentodaTeologiadaLibertaofoiapublicaodaTeologiadaRevoluo,em1970,pelotelogobelgaradicadono
BrasilJosComblin.Em1971,GustavoGutirrezpublicouTeologiadaLibertao.Somenteem1972,LeonardoBoffsurgenocenrioteolgicocoma
publicaodeJesusCristoLibertador.ComoRubemAlvesestavaasiladonosEUAnesteperodo,Boffpassouaseromaisconhecidorepresentantedestacorrente
teolgicaquevivianoBrasil,devidoproteorecebidapelaordemdosfranciscanos,qualelepertencia.[carecedefontes?].
Omtododestasteologiasindutivo:nopartedaRevelaoedaTradioeclesialparafazerinterpretaesteolgicaseapliclasrealidade,maspartemda
interpretaodarealidadedapobrezaeexclusoedocompromissocomalibertaoparafazerareflexoteolgicaeconvidaraotransformadoradestamesma
realidade.Ocorretambmumacrticateologiamodernaesuapretensodeuniversalidade.Consideramestateologiaeurocntricaedesconectadadarealidadedos
pasesperifricos.[carecedefontes?]

Declnio
AlgumassetoresmaisconservadoresdaIgrejaCatlicaoponentesTeologiadaLibertao,eoutroscomoaRenovaoCarismticaCatlicachegamaafirmar
queaTeologiadaLibertaoenfrentaumacentuadodeclnionosltimosanos:"Quandoummovimentoouinstituioteimaemgarantirqueestvivoporque
morreueviroufantasma.ATeologiadaLibertaojpassou."[10]Osmotivosdessedeclniodeverseiamaperseguies,morteeenvelhecimentodeexpoentes
dessacorrente,perdadeapelofrenteasnovasgeraes,etc.

Polmicaecrticas
AcusasetalmovimentodesercondescendentecomaculpabilidadedaIgreja,quesegundosestudiosos,bemmenordoquejulgamospromotores,ededeturparo
caminhodivino,colocandooemsegundoplanodiantedamissoterrenadeajudarospobres.[20]
https://pt.wikipedia.org/wiki/Teologia_da_Liberta%C3%A7%C3%A3o

2/5

24/11/2015

TeologiadaLibertaoWikipdia,aenciclopdialivre

Integrantesdomovimentoafirmamqueestemovimentosemprefoibaseadoemideaisdeamorelibertaodetodasasformasdeopresso(especialmenteopresso
econmica).Tambmafirmamqueeleteriaumafortebasenasescriturassacras.Poroutrolado,algunsaspectosdateologiadalibertaotmsidofortemente
criticadospelaSantaSeporvriasigrejasprotestantes,comoporexemploofatodosadeptosdaTeologiadaLibertaodefenderemumpapelpoltico
significativoparaasigrejas,epelautilizaodomarxismocomobaseideolgicaemetodolgicadomovimento.[21][22][23]
SegundootelogoeexdominicanoMatthewFox,proibido,peloentocardealRatzinger,deensinaraTeologiadaLibertaoeposteriormenteexpulsodaordem
qualpertencerapor34anos,"aCIAesteveenvolvida,especialmentecomoPapaJooPauloII,noesmagamentodaTeologiadaLibertaoemtodaaAmrica
doSul,substituindolderesdomovimentoteolgicoquesedeturpadadoutrinadaIgrejaCatlica(explicadoemsuatotalidadepeloentoCardealJoseph
Ratzinger),inclusivebisposecardeais,porintegrantesdaOpusDei,umaprelaziapessoalfundadaporSoJosMariaEscriv".

PosiodaIgrejaCatlica
NaIgrejaCatlica,aCongregaoparaaDoutrinadaFpublicoudoisdocumentossobreestateologia,Libertatisnuntius("Instruosobrealgunsaspectosda
TeologiadaLibertao"),em1984,[24]eLibertatisConscientia,de1986.[25]
Osdocumentos,defendemaimportnciadocompromissoradicalparacomospobres,pormconsideraateologiadalibertaohertica,porfazerumareleitura
marxistaedeoutrasideologiaspolticas(materialistaeateia)dareligio,incompatvelcomadoutrinacatlica.Outrosafirmamqueoqueocorreunofoiuma
crticaourepressoaomovimentoemsi,massimcorreodecertosexagerosdealgunsdeseusrepresentantes(comosacerdotesmaistendentespoltica).O
PapaJooPauloIIdirigiuumacartaCNBB,em9deabrilde1986,pedindooverdadeirodesenvolvimentodestateologia,aoexcluirseseusprncipios
incorretos:[26]

NamedidaemqueseempenhaporencontraraquelasrespostasjustaspenetradasdecompreensoparacomaricaexperinciadaIgrejaneste
Pas,toeficazeseconstrutivasquantopossveleaomesmotempoconsonantesecoerentescomosensinamentosdoEvangelho,daTradioviva
edopereneMagistriodaIgrejaestamosconvencidos,nseossenhores,dequeaTeologiadaLibertaonosoportuna,mastile
necessria.Eladeveconstituirumanovaetapaemestreitaconexocomasanterioresdaquelareflexoteolgicainiciadacomatradio
apostlicaecontinuadacomosgrandespadresedoutores,comomagistrioordinrioeextraordinrioe,napocamaisrecente,comorico
patrimniodaDoutrinaSocialdaIgrejaexpressaemdocumentosquevodaRerumNovarumaLaboremExercens.

AcartadoPapaaosbisposbrasileirosexpressa,ainda:"Ospobresdestepas,quetemnossenhoresosseuspastores,ospobresdestecontinentesoosprimeirosa
sentirurgentenecessidadedesteevangelhodalibertaoradicaleintegral.Sonegloseriadefraudlosedesiludilos."Paraconcluir,otextoincitaao
verdadeirodesenvolvimentodaTeologiadaLibertao"demodohomogneoenoheterogneocomrelaoteologiadetodosostempos,emplenafidelidade
doutrinadaIgreja,atentaaumamorpreferencialenoexcludentenemexclusivoparacomospobres."
AssimaIgrejaCatlicarejeitaqualquerdoutrinaquefoqueexclusivamentenosaspectosmateriaisdohomem,eexcluaDeus.Dessemodo,oentoCardeal
Ratzinger,noretiroespiritualquepregouaoPapaJooPauloII,eaosCardeaisem1986,escreveu:
"Semrespostaparaafomedaverdade,semcuradasdoenasdaalmaferidaporcausadamentiraou,numapalavra,semaverdadeesemDeus,ohomem
nosepodesesalvar.Aquidescobrimosaessnciadamentiradodemnio.Deusaparecenasuavisodomundocomosuprfluo,desnecessriosalvao
dohomem.Deusumluxodosricos.Segundoele,anicacoisadecisivaopo,amatria.Ocentrodohomemseriaoestmago".[27]
EperguntouoCardealRatzinger,falandoaosCardeais:"Porventuranoexisteumatendncia,tambmentrens,deadiaroannciodaverdadedeDeus,para
antesfazerascoisas"maisnecessrias"?Vemos,porm,queumdesenvolvimentoeconmicosemdesenvolvimentoespiritualdestriohomemeomundo".[27]

Reposicionamentosecrticas
ClodovisBoff,professordaPUC/PReimportantetericodaTeologiadaLibertao,irmodopadreafastadodesuasfunessacerdotaisLeonardoBoff,escreveu
umlongoartigo[28]apontandoimportantesdesviosnateologiadalibertao.Sintetizasuacrticaemdoispontos:"aTeologiadaLibertao(...)devidosua
ambiguidadeepistemolgica,acabousedesencaminhando:colocouospobresemlugardeCristo.Dessainversodefundoresultouumsegundoequvoco:
instrumentalizaodaf"para"alibertao.Errosfatais,porcomprometeremosbonsfrutosdestaoportunateologia."
Comoenvelhecimentodeseusmaisimportantestelogos,vozesimportantesdedentrodomovimentopassaramaapoiaroreposicionamentodaTeologiada
LibertaocomoTeologiadaCidadania[29].

FrumMundialdeTeologiaeLibertao
OstelogosdalibertaoatualmenterenemsenoFrumMundialdeTeologiaeLibertao.EstefrumsurgiudeumencontrodetelogosduranteoIIIFrum
SocialMundial,em2003.[30]OprimeiroFrumMundialocorreuemPortoAlegre,emjaneirode2005.OIIFrum
(http://www.pucrs.br/pastoral/fmtl/default.php?lang=ptbr&t=padrao&p=capa&m=padrao)ocorreuemjaneirode2007emNairbi,capitaldoQunia,comotema
Espiritualidadeparaoutromundopossvel.EstesFrunsantecedemoFrumSocialMundial(FSM).OltimofrumocorreuemBelm(Par)de21a25de
janeirode2009.Seutemageralfoigua,Terra,Teologiaparaoutromundopossvel.Apropostadofrumreunirtelogosetelogascristsdosdiversos
continentesquetrabalhemcomotemadalibertao,emtodasassuasdimenses,tornandose"umespaodeencontroparareflexoteolgicadealternativase
possibilidadesdemundo,tendoemvistacontribuirparaaconstruoeumaredemundialdeteologiascontextuaismarcadasporperspectivasdelibertao".[31]
OIVFrumMundialdeTeologiaeLibertaofoirealizadade5a11defevereirode2011,emDacar,Senegal,juntoao10FrumSocialMundial.[32].No
eventoestiverampresentescercade110telogosetelogasdediversastradiesreligiosasedediferentespartesdomundo,comoobjetivodepromoverodilogo
entreasreligieseasprticassociais.

Reabilitao
AposiodoVaticanodiantedaTeologiadaLibertaomudousensivelmentedesdeaeleiodoPapaFrancisco,jqueelemesmoseformounaArgentinana
"TeologiadoPovo".[33]Poucodepoisdeassumirocargo,oPapaFranciscorecebeua11desetembrode2013aopadreGustavoGutirrez,emumgestovistopor
algumaspessoascomo"umpassoparaareabilitaototaldaTeologiadaLibertao".[34]

https://pt.wikipedia.org/wiki/Teologia_da_Liberta%C3%A7%C3%A3o

3/5

24/11/2015

TeologiadaLibertaoWikipdia,aenciclopdialivre

Em2004,ocardealGerhardLudwigMllereGustavoGutirrezpublicaramumlivronaAlemanha,PobreseparaosPobres.Mllerfoinomeadoem2012como
prefeitodaCongregaoparaaDoutrinadaF,eem2014foireimpressoseulivroemitaliano,comprlogodoproprioPapaFrancisco,abrindoocaminhoparao
quealgunsespecialistasconsideramcomouma"TeologiadaLibertaonormalizada",oqueagoracausaumaatenoconsidervel.[35][34]
Odia3defevereirode2015oPapaFranciscoaprovouodecretodebeatificaodaCongregaoparaasCausasdosSantos,quedeclarouaoarcebispodeSan
Salvador,scarRomero,mrtirdaIgreja,assassinadopordiof.[36]DomRomerodefendiaativamentea"opopreferencialpelospobres"etornouseum
dossmbolosdaTeologiadaLibertaonaAmricaLatina.[36]

Telogosdalibertao
Vertambm
Decretocontraocomunismo
Comunismocristo
Socialismocristo
ComunidadesEclesiaisdeBase
GerrardWinstanley
FreiTito
JuventudeUniversitriaCatlica
SantoDias
MichaelLwy
AntnioBatistaFragoso
LibertatisnuntiusInstruosobrealgunsaspectosdaTeologiadaLibertao
(http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19840806_theologyliberation_po.html)

Referncias
1. Mateus25:3146Lucas4:1621.Ver:Berryman,Phillip(1989)"Jess:lucha,muerteyreivindicacin"Elespejodelavida
(http://www.ensayistas.org/critica/liberacion/berryman/cap3.htm)Teologadelaliberacin:loshechosesencialesentornoalmovimientorevolucionarioenAmricaLatinay
otroslugares(emespanhol).Mxico:SigloXXI.
2. Vidal,JosManuel(11defebrerode2015)."EntrevistaaJuanCarlosScannone".Espaa:ReliginDigital.
3. TamayoJ.J.Teologiasdalibertao.In:DicionriodeConceitosFundamentaisdoCristianismo.SoPaulo:Paulus,1999.ISBN853491298X
4. Berryman,Phillip,LiberationTheology:essentialfactsabouttherevolutionarymovementinLatinAmericaandbeyond(1987)
5. "[David]Horowitzfirstdescribesliberationtheologyas'aformofMarxisedChristianity,'whichhasvaliditydespitetheawkwardphrasing,butthenhecallsitaformof
'MarxistLeninistideology,'whichissimplynottrueformostliberationtheology..."RobertShaffer,"AcceptableBoundsofAcademicDiscourse
(http://www.oah.org/pubs/nl/2007nov/shaffer.html),"OrganizationofAmericanHistoriansNewsletter35,November,2007.URLretrieved12July2010.
6. PapaFranciscoeGustavoGutierrez(http://www.ihu.unisinos.br/noticias/523649todosnaaudienciacomopapafrancisco),acessadoem20deoutubrode2013
7. RichardP.McBrien,Catholicism(HarperCollins,1994),chapterIV.
8. LiberationTheologyGeneralInformation,onBelieve,anonlinereligiousinformationsource(http://mbsoft.com/believe/txn/liberati.htm)
9. GustavoGutierrez,ATheologyofLiberation,First(Spanish)editionpublishedinLima,Peru,1971firstEnglisheditionpublishedbyOrbisBooks(Maryknoll,NewYork),
1973.
10. Teimamemgritar:aTeologiadaLibertaoestviva!(http://www.domhenrique.com.br/index.php/analises/956teimamemgritarateologiadalibertacaoestaviva),Dom
HenriqueSoaresdaCosta,BispoAuxiliardeAracaju,visitadoem26defevereirode2012.
11. CongregationfortheDoctrineoftheFaith,"Instructiononcertainaspectsofthe'TheologyofLiberation'",Origins14/13(September13,1984).Onlineversion.
(http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19840806_theologyliberation_en.html)
12. CongregationfortheDoctrineoftheFaith,"InstructiononChristianFreedomandLiberation",Origins15/44(April17,1986).
13. DiscursodoPapaaosdirigentesdoCELAMem28dejulhode2013(http://universovozes.com.br/editoravozes/web/view/BlogDaCatequese/wp
content/uploads/2013/07/DiscursodoPapaFranciscoaosdirigentesdoCELAM.pdf),Aideologizaodamensagemevanglicaatravsdomtodoverjulgaragir,Editora
Vozes,visitadoem3deagostode2013.
14. InstruosobrealgunsaspectosdaTeologiadaLibertao(http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19840806_theology
liberation_po.html)
15. Gonalves,A.J(2007).Gnese,criseedesafiosdaTeologiadaLibertao,<http://www.adital.com.br/site/noticia.asp?lang=PT&cod=28241&busca=AgnciadeInformao
FreiTitoparaaAmricaLatina>,www.adital.com.br,acessadoem16dejaneirode2008.
16. DiscursodoPapaaosdirigentesdoCELAMem28dejulhode2013(http://universovozes.com.br/editoravozes/web/view/BlogDaCatequese/wp
content/uploads/2013/07/DiscursodoPapaFranciscoaosdirigentesdoCELAM.pdf),PapaalertaparaoriscodaideologizaodaTeologiapeloconceitodalibertao,Editora
Vozes,visitadoem3denovembrode2013.
17. Teixeira,F.Odesafiodopluralismoreligiosoparaateologialatinoamericana.IserAssessoria(http://www.google.com/search?
q=cache:Tc_Vf4JDJqoJ:www.iserassessoria.org.br/produtos/biblioteca.aspx%3FstrUrlRetorno%3Dbiblioteca.aspx%26idDownload%3D96+processo+gustavo+gutierrez&hl=pt
BR&ct=clnk&cd=18&gl=br),acessadoem21dejaneirode2008.
18. CongressoContinentaldeTeologia(http://www.unisinos.br/eventos/congressodeteologia)
19. SnododosBisposparaaNovaEvangelizao(http://www.vatican.va/roman_curia/synod/index_po.htm)
20. TeologiadaLibertaonoblogcancaonova(http://blog.cancaonova.com/felipeaquino/category/teologiadalibertacao/)
21. CatholicLiberationTheologyinLatinAmerica(http://atheism.about.com/od/theology/a/lib_catholic.htm)(emingls)atheism.about.com.Visitadoem14deOutubrode2010.
22. TheMarxistRootsofBlackLiberationTheology(http://www.acton.org/pub/commentary/2008/04/02/marxistrootsblackliberationtheology)(emingls)ActonInstitute.
Visitadoem14deOutubrode2010.
23. PapacondenaoutravezaTeologiadaLibertao(http://blog.bibliacatolica.com.br/igreja/papacondenaoutravezateologiadalibertacao/)(emportugus)BibliaCatlica
News.Visitadoem28deSetembrode2010.
24. http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19840806_theologyliberation_po.htmlLibertatisnuntius("Instruosobrealguns
aspectosdaTeologiadaLibertao")
25. LibertatisConscientia(http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19860322_freedomliberation_po.html)
26. JooPauloII.CARTADOPAPAJOOPAULOIIAOSBISPOSDACONFERNCIAEPISCOPALDOSBISPOSDOBRASIL
(http://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/letters/1986/documents/hf_jpii_let_19860409_confepiscopalebrasile_po.html),acessadaem24demarode2008.
27. CardealJosephRatzinger,OCaminhoPascal,CursodeExercciosEspirituaisrealizadonoVaticanonapresenadeS.S.JooPauloII,Loyola,SoPaulo,1986,p.1415).
28. Adital,TeologiadaLibertaoevoltaaofundamento(http://www.adital.com.br/site/noticia.asp?lang=PT&cod=33508)
29. DaTeologiadaLibertaoparaaTeologiadaCidadania,WorldForumonTheologyandLiberation,February5to11,Dakar,Senegal(http://www.wftl.org/pdf/018.pdf)
30. Adital(2008):BelmlanaIIIFrumMundialdeTeologiaeLibertao(http://www.adital.com.br/site/noticia.asp?lang=PT&cod=31922)
31. PginadoFrumMundialdeTeologiaeLibertao(http://www.wftl.org/default.php?lang=ptbr&t=padrao&p=quem&m=padrao),acessadaem30deagostode2009.
32. PginadoFrumMundialdeTeologiaeLibertao(http://www.wftl.org/default.php?lang=ptbr&t=padrao&p=capa&m=padrao)
33. EljesuitaScannoneaseguraquelaTeologadelPueblo,ramadelaTeologadeLiberacin,estenlabasedelosgestos(http://www.europapress.es/sociedad/noticiajesuita
scannoneasegurateologiapuebloramateologialiberacionbasegestos20150210133914.html).EuropaPress,10defebrerode2015.Consultadoo4demarode2015.
34. PapaFranciscorecibialsacerdoteperuanoGustavoGutirrez(http://peru21.pe/mundo/papafranciscorecibioalsacerdoteperuanogustavogutierrez2148910).Per21,12
deseptiembrede2015.Consultadoo4demarode2015.
35. Beltramolvarez,AndrsMllerylaTeologadelaLiberacinnormalizada(http://vaticaninsider.lastampa.it/es/enelmundo/dettagliospain/articolo/teologiadella
liberazioneteologiadelaliberacion32380/)VaticanInsider(LaStampa),CidadedoVaticano,27defevereirode2014.

https://pt.wikipedia.org/wiki/Teologia_da_Liberta%C3%A7%C3%A3o

4/5

24/11/2015

TeologiadaLibertaoWikipdia,aenciclopdialivre

36. Belchior,Marcela(4defevereirode2015).Papaaprovabeatificaode(http://site.adital.com.br/site/noticia.php?lang=PT&cod=83931)scarRomeroefortalececoncepode
Igrejaparaospobres.ADITAL.Visitadoem7defevereirode2015.

Bibliografia
Emportugus
Vigil,J.M.,Barros,M.,Tomita,L.E.PluralismoeLibertao.SoPaulo:EdiesLoyola,2005.ISBN9788515029938
Boff,L.eBoff,C.ComofazerTeologiadaLibertao.8aedio.Petrpolis:EditoraVozes,2005.ISBN8532605427
Boff,L.JesusCristoLibertador.18aedio.Petrpolis:EditoraVozes,2003.ISBN8532606407
Dussel,E.ticadaLibertaonaidadedeglobalizaoeexcluso.2aedio.Petrpolis:EditoraVozes,2002.ISBN8532621430
Dussel,E.TeologiadaLibertaoUmpanoramadoseudesenvolvimento.Petrpolis:EditoraVozes,1999.ISBN8532622046
Dussel,E.eoutros:PorummundodiferenteAlternativasparaomercadoglobal.Petrpolis:EditoraVozes,2003.ISBN8532628931
Gutirrez,G.TeologiadaLibertao.Perspectivas.SoPaulo:EdiesLoyola,2000.ISBN9788515020362
Libnio,J.B.TeologiadaLibertao.Roteirodidticoparaumestudo.SoPaulo:EdiesLoyola,1987.ISBN9788515031580
Segundo,J.L.AhistriaperdidaerecuperadadeJesusdeNazar.SoPaulo:EditoraPaulus,1997.ISBN8534907420
Sobrino,J.EspiritualidadedaLibertao.Estruturaecontedos.SoPaulo:EdiesLoyola,1992.ISBN9788515006809
SOBRINO,J.AFemJesusCristo:ensaioapartirdasvtimas.Petrpolis:Vozes,2001,512p.ISBN8532623948
SOBRINO,J.Jesus,oLibertador.IAHistriadeJesusdeNazar.Petrpolis:Vozes,1994,392p.ISBN8532609805
VILELA,DanielM.Utopiasesquecidas.OrigensdaTeologiadaLibertao.SoPaulo:FonteEditorial,2013.ISBN9788566480276

Emingls
Lernoux,Penny:Cryofthepeople:UnitedStatesinvolvementintheriseoffascism,torture,andmurderandthepersecutionoftheCatholicChurchinLatin
America,1940Publication:GardenCity,N.Y.:Doubleday,1980
Lernoux,Penny:Inbankswetrust/Author:Lernoux,Penny,1940Publication:GardenCity,N.Y.:AnchorPress/Doubleday,1984
Lernoux,Penny:PeopleofGod:thestruggleforworldCatholicism/Author:Lernoux,Penny,1940Publication:NewYork:Viking,1989
Berryman,Phillip,LiberationTheology(1987).
Gutirrez,Gustavo,ATheologyofLiberation:History,PoliticsandSalvation,OrbisBooks,1988.
Hillar,Marian,"LiberationTheology:ReligiousResponsetoSocialProblems.ASurvey,"publishedinHumanismandSocialIssues.AnthologyofEssays.
M.HillarandH.R.Leuchtag,eds.,AmericanHumanistAssociation,Houston,1993,pp.3552[1](http://www.socinian.org/files/LiberationTheology.pdf).
Mahan,BrianandL.DaleRichesin,TheChallengeofLiberationTheology:AFirstWorldResponse,1981,OrbisBooks,Maryknoll,NY.
Mueller,Andreas,OFM,ArnoTauschandPaulMichaelZulehner(Eds.)Globalcapitalism,liberationtheology,andthesocialsciences"Haupauge,New
York:NovaSciencePublishers
Petrella,Ivan,TheFutureofLiberationTheology:AnArgumentandManifestoAldershot:Ashgate,2004
Ratzinger,JosephCardinal,"LiberationTheology"(preliminarynotesto1984Instruction)
Sigmund,P.E.,LiberationTheologyattheCrossroads(1990).
Smith,Christian,TheEmergenceofLiberationTheology:RadicalReligionandtheSocialMovementTheory,UniversityofChicagoPress,1991.

Ligaesexternas
Associaesteolgicas
WorldForumonTheologyandLiberation(http://www.wftl.org/)(emportugus,ingls,espanholefrancs)
AssociaoEcumnicadeTelogosdoTerceiroMundo(http://www.eatwot.org)

Geral
BBCReligion&EthicstheologicalobituaryofPopeJohnPaulII:hisviewsonliberationtheology
(http://www.bbc.co.uk/religion/religions/christianity/beliefs/liberationtheology.shtml)
LiberationTheologyResourcesOnline(http://www.liberationtheology.org)articles,organizations,biographies,booklinks
MichaelLwy,1989:Ocatolicismolatinoamericanoradicalizado.(http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S0103
40141989000100005&script=sci_arttext&tlng=pt#not12)RevistaEstudosAvanadosUSP.vol.3no.5SoPauloJan./Apr.1989.
SegundoGalilea.TeologiadaLibertao.EnsaiodeSntese.(http://www.ensayistas.org/critica/liberacion/varios/Galilea.pdf)
Pginadolivro:UtopiasesquecidasOrigensdaTeologiadaLibertao(https://www.facebook.com/utopiasesquecidas?fref=ts).

PosiodoVaticano
CardealRatzinger,"EuvosexplicoaTeologiadaLiberao"(http://pt.scribd.com/doc/60172551/EuvosexplicoaTeologiadaLibertacao)
SagradaCongregaoparaaDoutrinadaF,6deagostode1984,InstruosobrealgunsaspectosdaTeologiadaLibertao
(http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19840806_theologyliberation_po.html)
Obtidade"https://pt.wikipedia.org/w/index.php?title=Teologia_da_Libertao&oldid=43671112"
Categorias: TeologiadaLibertao Teologia
Estapginafoimodificadapelaltimavez(s)00h41minde17deoutubrode2015.
EstetextodisponibilizadonostermosdalicenaCreativeCommonsAtribuioCompartilhaIgual3.0NoAdaptada(CCBYSA3.0)podeestar
sujeitoacondiesadicionais.Paramaisdetalhes,consulteasCondiesdeUso.

https://pt.wikipedia.org/wiki/Teologia_da_Liberta%C3%A7%C3%A3o

5/5

S-ar putea să vă placă și