TEMA 11

A CRISE DO IMPERIO ESPAOL

1. O final da hexemona espaola.

Ao comenz do sculo XVII, Espaa posua o imperio mis rico e poderoso do mundo. En poucas dcadas perdeu a hexemona
en Europa e sufriu unha profunda crise econmica e social.

Filipe III

Subiu ao trono en 1598, tras a morte do seu pai, Filipe II.

Delegou as tarefas de goberno nun valido (duque de Lerma).
A sa grave situacin econmica obrigou a levar a cabo unha poltica exterior pacifista. En 1604 asinouse a paz con
Inglaterra e en 1609 estableceuse a Tregua dos Doce Anos coas Provincias Unidas. Pero os problemas econmicos
non se solucionaron e en 1609 o rei volveu declarar outra bancarrota.
Expulsou aos mouriscos. Trouxo a runa a moitas rexins que se despoboaron.

Filipe IV
Chegou
-

ao trono en 1621.
Cedeu o goberno a un valido (conde-duque de Olivares)
Cando finalizou a tregua coas Provincias Unidas, reiniciou a guerra. Tamn implicouse na guerra dos Trinta Anos.
Asinou o Tratado de Westfalia, que poa fin guerra dos Trinta Anos. O tratado recoeceu a independencia das
Provincias Unidas e significou a perda da hexemonia espaola en Europa.
O conde-duque tamn intentou reformar a poltica interior con dous obxectivos:
Repartiu os gastos militares entre todos os territorios.
Reforzou o poder do rei.
Esta poltica provocou levantamentos en Catalua, sofocada en 1652, e Portugal (conseguiu a independencia).

Carlos II
O rei era una persoa mental e fisicamente enferma, incapaz de exercer os labores do cargo. Por iso a sa nai e distintos
validos dirixiron o gobern.
Os ltimos anos do reinado estiveron marcados polo problema da sucesin, o rei era esteril. Cando moreu o rei
desencadenouse unha guerra de sucesin que gaou Filipe de Anjou, da dinasta francesa dos Borbns.

2. Diminucin da poboacin
O sculo XVII foi unha poca de estancamento demogrfico.
As causas do estancamento da poboacin obedeceron a tres factores principalmente:
A elevada mortalidade que provocaron as frecuentes guerras.
As epidemias convertronse nunha constante que afectou a case todos os pases europeos.
As fames, causadas polas peridicas malas colleitas e pola destrucin de moitos campos de cultivo como
consecuencia dos combates.
Ademais, no sculo XVII houbo grandes migracins. Como por exemplo a expulsin de 200.000 protestantes de Francia.

3. Retroceso econmico.
No sculo XVII importante poca de decrecemento:
A agricultura sufriu una crise aguda polas sucesivas pocas de seca e de inundacin, tamn polo esgotamento das
terras.
A artesana debilitouse fronte aos produtos do norte de Europa que eran mis baratos.
O Comercio decaeu e as ferias empezaron a perder importancia. Pouco a pouco, a hexemona do comercio mundial
pasou s Provincias Unidas e, posteriormente, a Inglaterra.
Ademais, os reis endebedronse de forma crecente e tiveron que declarar varias bancarrotas.

4. A sociedade.
Os valores predominantes na sociedade fomentaban a vida inactiva.
Desprezbase o traballo manual e admirbase nobreza que viva de rendas que lles proporcionaban as sas terras e os
seus cargos.
Este problema era especialmente grave en Espaa. A chegada dos metis preciosos desde America enriquecera moito a
nobreza, que viva con gran luxo e ostentacin. Pero a subida dos presos e os grandes impostos arruinaran a industria e mais
a agricultura.
As diferenzas sociais aumentaron. Unha grande porcentaxe da poboacin non se dedicaba a ninguna tarefa produtiva e viva
da mendicidade ou da delincuencia.
No sculo XVII sucedronse as revoltas en toda Europa, sobre todo desde 1640. As revoltas urbanas estaban motivadas
pola fame e os impostos excesivos; as revoltas campesias debronse ao endurecemento do rxime seorial.

5. Galicia na Idade Moderna

Institucins
Os Reis Catlicos someteron poderosa nobreza galega. Para logralo, crearon das institucins, presididas polo seu
representante o Gobernador Capitan Xeneral:

As Xuntas do Reino formadas polo Gobernador e por un fidalgo que representaba a cada provincia galega
(Santiago, Lugo, Ourense, Betanzos, Mondoedo, A Corua e Tui) e que se reunan para tratar os problemas que lles
consultaba o monarca relativos a Galicia.

A Real Audiencia: tribunal de xustiza.

Galicia non tia nin voz nin voto nas corte de Castela, era representada pola cidade de Zamora. Recuperouno en 1623.
En xeral, Galicia tivo una prolongada crise durante o sculo XVI e unha recuperacin notable no sculo XVII, como se pode
observar coa aparicin do Barroco e o embelecemento de Santiago.

A poboacin

No sculo XVI, a poboacin galega experimentou un importante crecemento grazas ao desenvolvemento da agricultura.
As malas colleitas, os ataques dos piratas ingleses nas costas e o contexto espaol de decadencia provocou un perodo de
declive desde finais do sculo XVI ata mediados do sculo XVII.
A finais do sculo XVII iniciase unha recuperacin demogrfica grazas extensin de novos cultivos, a pataca e o millo.

Economa de Galicia

Caracterizouse por:

A agricultura desenvolveuse bastante pola introducin de novos cultivos vidos de Amrica (millo e pataca) e a
extensin de cultivos tradicionais como a vide.

Auxe do comercio martimo polos contactos coas colonias de Amrica impulsou o crecemento das vilas marieiras.

A sociedade galega: unha sociedade de rendistas e foreiros

A sociedade era maioritariamente rural.

A minora privilexiada eran os seores da terra os fidalgos dos pazos e os abades dos mosteiros
e a maiora da xente eran campesinos que lles tian que pagar rendas aos seores.

Tamn haba un pequeo sector de marieiros e artesns e unha burguesa mercantil.

A partir do sculo XVI consolidouse a fidalgua, formada por segundns da nobreza, como novo grupo de poder e acadaron
as rendas que lles tian que pagar os campesinos. Construiron pazos en todo o territorio galego.

6. A hexemona francesa
Luis XIV accedeu ao trono de Francia en 1643, con s catro anos. Ata 1661 gobernou o valido do rei, o Cardenal Mazarino, e
despois o monarca asumiu persoalmente o goberno.
Desde o Tratado de Wstfalia de 1648, Francia converteuse na primeira potencia de Europa.
O rei aumentou o poder do seu pas por dous medios:
Ampliando as sas fronterias a conta dos pases vecios.
Formando un imperio colonial como o que posuan Portugal e Espaa.
As demais potencias europeas formaron varias coalicins para frear a expansin de Francia.

Unha monarqua absoluta

O rei Luis XIV incrementou o seu poder a costa do da nobreza, a igrexa e os parlamentos. Para facelo utilizou os seguintes
medios:
Impuxo a centralizacin poltica. Quitoulles poder s institucins locais e unificou as leis e os impostos de toda
Francia.
Eliminou a desidencia relixiosa. Expulsou os calvinistas e quixo someter a Igrexa s sas ordes.
Logrou controlar a nobreza. Para iso repartiu cuantiosos subsidios e cargos entre os nobres. Deste xeito
conseguiu que a aristocracia dependese da vontade do rei.
Converteu corte no centro da administracin do Estado e no principal foco cultural do pas.
Lus XIV foi o rei con mis poderes da sa poca e o modelo que imitaron outros monarcas.

As reformas econmicas
Luis XIV fixo reformas econmicas para aumentar os ingresos do estado.
Creronse monopolios estatais co obxectivo de impedir a importacin de produtos estranxeiros. Esta poltica fracasou.