Sunteți pe pagina 1din 11

21/09/2015

LaTranscendancedel'EgoWikiwand

FR
UpgradeWikipedia

LaTranscendancedel'Ego
HusserlIntentionnalitKant

UnarticledeWikipdia,l'encyclopdielibre.
Cetarticleestunebaucheconcernantlaphilosophie.
Vouspouvezpartagervosconnaissancesenlamliorant(comment?)selonles
recommandationsdesprojetscorrespondants.
LaTranscendancedelEgo
Auteur
JeanPaulSartre
Genre
Essaiphilosophique
Datedeparution 1936
Lieudeparution Paris
Paysd'origine

France
Nombredepages 87
ISBN
2711606767
modifier

LaTranscendancedelEgo,premireuvreproprementphilosophiqueetoriginale[1]deJeanPaul
Sartreestcriteen1934,enpartiedurantsonsjourBerlinoiltaitalltudierlaphnomnologie
deHusserl,etestpublieen1936danslarevueLesRecherchesphilosophiques.Cetouvragesinscrit
dailleurstypiquementdansundbatinterneunecole.LesrfrencesHusserlnontdoncrien
d'tonnant,enrevanchecequipourrasurprendrecestlaplaceimportantequ'occupeKant.La
terminologieestdoncmarqueparHusserletKant,danslasuitedeluvredeSartre,onnetrouvera
plusdetermecommeconsciencetranscendantale.
LathsedeLaTranscendancedelEgoestquelEgonestpasunhabitant[2]delaconscience,
cestdirequilnestpaslabasedelaconsciencemaisquilestunobjetdelaconscience.cette
premirethsenonceautoutdbutdelouvragevientsyajouterunedeuximelafin,selon
laquellelaconsciencetranscendantaleestunespontanitimpersonnelle.LapositiondeSartreest
assezoriginaletantdonnquilpartdelaconscience,etquilvaconstruireunephilosophiedela
consciencemaisquineserapasunephilosophiedusujet.
Lamthode,commelindiquelesoustitre,esquissedunedescriptionphnomnologique,est
descriptive.Ils'agitdedcrireuneexpriencedepensedontlepointdedpartestlaconscience,et
plusprcismentd'uneconsciencedfinieparlintentionnalit.
http://www.wikiwand.com/fr/La_Transcendance_de_l'Ego

1/11

21/09/2015

LaTranscendancedel'EgoWikiwand

Dansunepremirepartie,Sartre,traversladescription,constateetanalyselEgodanssadouble
composantedunJeetdunMoi.
Dansladeuximepartiedesonouvrage,ilexamine,toujourslaidedeladescription,laconstitution
delEgo.Aprsavoirposleproblme,ilenfaitlagnalogie.

Plandel'ouvrage
I.LeJeetleMoi
A)ThoriedelaprsenceformelleduJe
B)LeCogitocommeconsciencerflexive
C)ThoriedelaprsencematrielleduMoi
II.Laconstitutiondel'Ego
A)Lestatscommeunittranscendantalesdesconsciences
B)Constitutiondesactions
C)Lesqualitscommeunitsfacultativesdestats
D)ConstitutiondelEgocommepledesactions,destatsetdesqualits
E)LeJeetlaconsciencedansleCogito
Conclusion

Unpointdedpartkantien
LepointdedpartdeSartreestlafameusephrasedeKant:LeJedoitpouvoiraccompagnernos
reprsentations[3].SartresedemandesileJeaccompagnetoutesnosreprsentations.Larponseest
ngative,etcelaKantlabienpressentiepuisquilcritdoitpouvoirqueSartresouligne.Ilya
doncdesreprsentationssansJe.
Sartrechoisitcommeexemplelalecture.conditionquelelivresoitbon,lelecteurestprisdanssa
lectureets'oublie,iln'yaplusdeJe,lespagessonttournessansquelelecteursedise:jetournela
page.Ilfautdistinguerjesaisquejedoisfairecelaetaprsceladeilyaconsciencededevoir
fairecelaetensuitecela.Ilfautdoncconstaterquilexistebiendescasoilyaconsciencemaispas
deJe,celaestunfait.Etcefaitindiquelexistencedunchampdeconscienceimpersonnellepour
Sartre.
RappelonsqueleJeestpourKantuneconditiondepossibilitdelexprience,untelJeestdansla
terminologiekantienne,transcendant,suprieurauxchoses,ettranscendantal,suprieuret
indpendantdelexprience,ilfautdoncbienledistinguerduJeempirique,cestdireduJeque
lonrencontredanslexprience.
Cestsurcettebasequilfautdistinguerlaconsciencetranscendantaleetlaconscienceempirique.Et
ilfautremarquerquelerapportdelunelautrenestquunrapportdeconditiondepossibilit.La
consciencetranscendantaleestseulementlensembledesconditionsncessaireslexistencedune
conscienceempirique[4].
partirdel,sedemandercequepeuttreuneconsciencetranscendantalenapasdesens,
puisquellenesesituepasauniveaudelexpriencemaisavantlexprience,danslesconditionsde
possibilit.Sartreneveutpasdplacerleproblme,lexistenceparfoisdunJedanslaconscience,il
veutresterauniveaudufait,etcestcemomentqu'ilrencontreHusserl.
http://www.wikiwand.com/fr/La_Transcendance_de_l'Ego

2/11

21/09/2015

LaTranscendancedel'EgoWikiwand

UnephnomnologiedelEgo
AvecHusserletlaphnomnologie,laconsciencetranscendantaledeKantestsaisieparHusserldans
lpoch,ellenestplusunensembledeconditionsmaisunfaitabsolu[5],elleestunabsolu.La
consciencetranscendantalepeutdoncaussitreappeleconscienceabsolue.Etsilonsedemande
pourquoielleestunabsolu,larponseestdconcertantedesimplicit:carelleestconsciencedelle
mme.Cestencesensquilfautcomprendrequelaconsciencesedfinitparlintentionnalit[6].
Etlintentionnalit,cettegrandeloidelaconsciencemisejourparHusserl(etfortementaidencela
parBrentano)snonceainsi:laconscienceesttoujoursconsciencedequelquechose.Sartre
comprendlintentionnalitparlefaitque:
[]letypedexistencedelaconsciencecestdtreconsciencedesoi.Etelleprend
consciencedesoientantquelleestconsciencedunobjettranscendant.Toutestdoncclairet
lucidedanslaconscience:lobjetestenfacedelleavecsonopacitcaractristique,maiselle,
elleestpurementetsimplementconsciencedtreconsciencedecetobjet,cestlaloideson
existence[7].
Cettedfinitionminimumdelaconscience,quiestsimple,austreetradicaleresteralammedans
LtreetleNant[8].
IlconvientdereleverquedansplusieurspassagesoSartreparlelibrementdeconscience,sans
prciserdequelleconscienceilsagit,ilsagiratoujoursdecetteconsciencetranscendantaleou
absolue.Car,ilnyapasuneconscienceetunedfinitiondelaconsciencemaisplusieurstypesde
consciencesdanscetouvrage.Nouspouvonsdistinguer:laconsciencetranscendantale,laconscience
empirique,laconscienceirrflchie,laconsciencerflchie,laconsciencerflexiveetenfinla
consciencerflchissante,cequinousfaitpasmoinsdesixtypesdeconsciences.Nousles
examineronsentempsvoulu.
QuesepassetilparrapportKant?Enfait,toutelaperspectiveestretourne.Parlintentionnalit,
ennaissantportesuruntreautrequellemme,laconscienceestunifieparlobjet.Enschappant
ellemme,laconsciencesunifiesurunobjetetdansletemps.Aveccetteconception
phnomnologiquedelaconscience,cenestplusleJetranscendantaldeKantmaislaconsciencede
Husserlquiunifieetindividualise.LeJedevientalors,totalementinutile.CeJeestsuperflu,nuisible
etilannoncelamortdelaconscience.
IlfautnotericiunedivergenceentreSartreetHusserl.CarlapositiondHusserlnestpasconstante
proposdumoi,ilafaitunpasenavantetunpasenarrire.
Iladabordconsidrquelemoitaituneproductionsynthtiqueettranscendantaledelaconscience
danslesRechercheslogiques,cestdireunobjetdelaconscience.Pourensuite,revenirenarrire,
lathseclassiquedunJetranscendantalquiestunmoilabasedelaconscience,unhabitantdela
consciencecommeditSartre.
Prenonspourpreuvecesdeuxpassages:
Dailleursjedoisreconnatre,vraidire,quejenepuisabsolumentpasarriverdcouvrirce
moiprimitif,entantquecentrederfrencencessaire[9].
Quoncompareraavec:
Lemondeobjectifquiexistepourmoi,quiaexistpourmoietquiexisterapourmoi,ce
mondeobjectifavectoussesobjetspuiseenmoimme,aijeditplushaut,toutlesensettoute
lavaleurexistentiellequilapourmoiillespuisedansmonmoitranscendantal,queseul
http://www.wikiwand.com/fr/La_Transcendance_de_l'Ego

3/11

21/09/2015

LaTranscendancedel'EgoWikiwand

rvlelpochphnomnologiquetranscendantale[10].
LeproblmequesoulveSartreestdesavoirsiuneconceptiondumoicommehabitantdela
conscienceestconciliableaveclapremiredfinitiondelaconscience.Larponseestngative,car
alorstouteladfinitiondelaconscienceestmenace.Commenouslavonsvu,laconscienceest
dfiniegrcelintentionnalitcommeunabsolunonsubstantieldufaitquelleestconsciencedelle
mme,etquelleest,rajouteSartre:toutelgret,toutetranslucidit[11],elleestaussipure
spontanit.Or,questcequelemoi?Ilestopacit,laclartdelaconscienceestdtruite.Cesten
celaqueceJetranscendantalannoncelamortdelaconscience.RintroduireunJetranscendantaldans
laconscience,cestlatransformerenmonadeetseprcipiterdanslesolipsismepourSartre.Maisil
restesavoirmaintenantsilaclartdelaconsciencemritecesacrificedumoi,car,delamme
manirequeHume,Sartrenevatilpasavoirdeproblmeconsidrablepourrendrecomptedu
sentimentdenotreidentit?Voyonscommentilsyprend.

Lacritiquedelanotiond'inconscient
SartrenefaitpasdirectementallusionFreudetlinconscientfreudien,maisauxmoralistesdu
XVIIesicleetenparticulierLaRochefoucauldetlathoriede"lamourpropre"selonlaquelle
lamour,lesoucidesoimmeseraitlemobilesecretdetoutesnosactions:"D'aprseuxlamourde
soietparconsquentleMoiseraitdissimuldanstouslessentimentssousmilleformesdiverses.
D'unefaontrsgnrale,leMoi,enfonctiondecetamourqu'ilseporte,dsireraitpourluimme
(c'estSartrequisouligne)touslesobjetsqu'ildsire.Lastructureessentielledechacundemesactes
seraitunrappelmoi.Le"retourmoi"seraitconstitutifdetouteconscience.
SartreattribueLaRochefoucauldlinventiondelinconscientsansqu'ilenaitinventleterme.
"pourluilamourpropresedissimulesouslesformeslesplusdiverses.Ilfautledpisteravantdele
saisir.":"Lamourpropreestlamourdesoimmeetdetouteschosespoursoiilrendleshommes
idoltresd'euxmmes,etlesrendraittyransdesautressilafortuneleurendonnaitlesmoyensilne
sereposejamaishorsdesoi,etnes'arrtedanslessujetstrangersquecommelesabeillessurles
fleurs,pourentirercequiluiestpropre(...)(LaRochefoucauld,Maximes,Supplmentsde1693)
"LeMoicherchedoncseprocurerlobjetpoursatisfairesondsir.Autrementdit,c'estledsir(ousi
lonprfreleMoidsirant)quiestdonncommefinetlobjetdsirquiestmoyen."(La
TranscendancedelEgo,p.39)
Sartrereprocheaux"psychologues"decommettreiciuneerreurenconfondantlastructuredesactes
rflexifsaveccelledesactesirrflchis.
Ildonnelexempled'unhommequiportesecoursunamiendanger:jedsiresecourircetami,"J'ai
pitidePierreetjeluiportesecours.Pourmaconscienceuneseulechoseexistecemoment:Pierre
devanttresecouru".
Lesthoriciensdelamourpropreneconsidrentpascepremiermomentdudsircommeunmoment
completetautonome.IlsimaginentquejeportesecoursPierrepourfairecesserltatdsagrable
om'ontplongsessouffrances.Maislecaractredsagrabledecettatetlavolontdelesupprimer
supposeunactederflexion.(p.40)
Lesthoriciensdelamourpropresupposentdoncquelerflchiestpremier,origineletdissimul
danslinconscient,cequiestcontradictoireaveclidemmed'inconscient.
Sartreenconclutquelaconscienceirrflchiedoittreconsidrecommeautonome"Larflexion
empoisonneledsir...Avantd'tre"empoisonns",mesdsirsonttpursc'estlepointdevueque
j'aiprissureuxquilesaempoisonns.
http://www.wikiwand.com/fr/La_Transcendance_de_l'Ego

4/11

21/09/2015

LaTranscendancedel'EgoWikiwand

Lexamenpsychologiquedelaconscience"intramondaine"amneauxmmesconclusionsque
ltudephnomnologique:lemoinedoitpastrecherchdanslestatsdeconscienceirrflchisni
derrireeux."LeMoin'apparatqu'aveclacterflexifetcommecorrlatifnomatiqued'une
intentionrflexive."

LaconstitutiondelEgotraversltat,lactionetlaqualit
LasecondepartiedelouvragethmatiseleproblmedurapportdelEgoauxtats,auxactions
etauxqualits.
1)Lestats:
JeanPaulSartredonnelexempledelahaine:"SijehaisPierre,mahainedePierreestuntatqueje
peuxsaisirparlarflexion.Cettatestprsentdevantleregarddemaconsciencerflexive,ilestrel.
Fautilenconclurequ'ilestimmanentetcertain?(...)JevoisPierre,jesenscommeun
bouleversementprofondderpulsionetdecolresavue.(...)Maiscetteexpriencederpulsionest
ellehaine?videmmentnon."
Lahainen'estpasdelaconscience.Elledbordelinstantanitdelaconscience.Lahaineestdoncun
objettranscendant.Dire"j'aime"ou"jehais"loccasiond'uneconsciencesingulired'attractionou
derpulsion,c'estoprerunvritablepassagelinfini.Lahaineestdelordredu"probable"etnon
du"certain".
Sartredonnelexempledequelqu'unquidit"jetedteste!",puis"an'estpasvrai,j'aiditadansla
colre."Cesdeuxrflexionsontapprhendlesmmesdonnescertaines,maisluneaaffirmplus
qu'ellenesavaitetelles'estdirigetraverslaconsciencerflchiesurunobjetsituhorsdela
conscience.
Lahaineestuntat,lemottatexprimantlecaractredepassivitquienestconstitutif(ilsembleque
Sartrerenoueiciaveclanalyseclassiquedelapassion)...Larpulsionestunemanationdelahaine
etlelienentrelahaineetlarpulsionestunlienmagique.Lapparitiondeprocs"magiques"dansma
conscience,constatepourlapremirefoisdanscetexte,seravoqueproposdelmotion,fuite
irrflchied'uneconsciencedevantunmondequilenvahitviolemmentetquivoudraitlanantir,non
commeunemanifestationdelinconscient,maiscommeune"rusedelaconscience".
2)Lesactions:
Lundesproblmeslesplusdifficiles,selonSartre,delaPhnomnologieestladistinctionentre
conscienceactiveetconsciencespontanejouerdupiano,conduireuneautomobile,crire,mais
aussidouter,raisonner,mditer,faireunehypothse...sontdesactions.
Uneactionestunobjettranscendantdelaconsciencerflexiveelledemandedutempspour
s'accomplir,elleadesarticulationsetdesmoments.Ledoutespontanestuneconscience,ledoute
mthodique(cartsien)estuneaction.Sartrenousmetengardecontrelambigutdelexpression:
"Jedoutedoncjesuis.":sagitildudoutespontanquelaconsciencerflexivesaisitdansson
instantanitoubiendelentreprisededouter?
C)Lesqualits:
Sartrenomme"qualit"unedispositionpsychique(trerancunier,trecapabledehar
violemment...)lesqualitssontuntatintermdiaireentrelestatsetlesactionslesqualitsnesont
pasdesmanationsdessentimentscommelaversion(tat)estunemanationdelahaine(sentiment).
Pourcaractriserlesqualits(cetermeenglobechezSartrelanotionde"dfauts"),Sartresesertd'un
http://www.wikiwand.com/fr/La_Transcendance_de_l'Ego

5/11

21/09/2015

LaTranscendancedel'EgoWikiwand

conceptaristotlicien,leconceptd'treenpuissance(treenacte/treenpuissance).Lesqualits(les
vertus,lesgots,lestalents,lestendances,lesinstincts...)sontdesvirtualits(ellesexistenten
puissance)etnondesimplespossibilits.Tandisqueltatestunitnomatiquedespontanits,la
qualitestunitdepassivitsobjectives.
D)LaconstitutiondelEgocommepledestats,desactionsetdesqualits:
Sartre,lasuitedeHusserl,scindelEgoendeuxples:leplesujetetlepleobjetqueHusserl
placeaucentredunoyaunomatiqueetquisupportelesprdications("je"suiscolreux,"je"suis
occup"...).Cechapitremetlaccentsurladifficultde"saisir"lEgoetinsistesursoncaractre
"fuyant",douteux.Le"je"dontnousdisonsqu'iltravaille("Jetravaille")n'estpaslemme"je"quele
"je"quitravaille,pourlaconsciencedupremierdegr(nonrflexive)etpourlaconsciencerflexive.
"Maiss'ilestdanslanaturedujed'treunobjetdouteux,ilnes'ensuitpasquilsoithypothtique.En
effet,lEgoestlunificationtranscendantespontanedenostatsetdenosactions."
cetitre,iln'estpasunehypothse.Jenemedispas"Peuttrequej'aiunEgo.",commejepeuxme
dire"PeuttrequejehaisPierre."Chaquenouveltatestrattachdirectementouindirectement
lEgocommesonorigine..."SilEgoapparatcommeaudeldechaquequalitetmmedetoutes,
c'estqu'ilestopaquecommeunobjet:ilnousfaudraitprocderundpouillementinfinipourluiter
toutessespuissances.Et,autermedecedpouillement,ilneresteraitplusrien.LEgoseserait
vanoui(p.61).Cetteinterrogationsurlessenceetlaralitdu"moi"(qu'estcequele"moi"?)parat
plusprochedelatraditionphilosophiquefranaisequedeHusserl,desmoralistesduXVIIesicleet
videmmentdeBlaisePascalauquelSartresemblereprendreleconceptde"qualit.
"Qu'estcequelemoi?(BlaisePascal)
Unhommequisemetlafentrepourvoirlespassants,sijepasseparl,puisjedirequ'ils'estmis
lpourmevoir?Noncarilnepensepasmoienparticulier.Maisceluiquiaimequelqu'uncause
desabeaut,laimetil?Noncarlapetitevrole,quitueralabeautsanstuerlapersonne,feraqu'il
nelaimeraplus.
Etsionm'aimepourmonjugement,pourmammoire,m'aimeton,moi?Noncarjepuisperdre
cesqualitssansmeperdremoimme.Oestdonccemoi,s'iln'estnidanslecorps,nidanslme?
Etcommentaimerlecorpsoulme,sinonpourcesqualitsquinesontpointcequifaitlemoi,
puisqu'ellessontprissables?Caraimeraitonlasubstancedelmed'unepersonneabstraitement,et
quelquesqualitsquiyfussent?Celanesepeut,etseraitinjuste.Onn'aimedoncjamaispersonne,
maisseulementdesqualits.
Qu'onnesemoquedoncplusdeceuxquisefonthonorerpourdeschargesetdesoffices,caron
n'aimepersonnequepourdesqualitsempruntes."
Ilconviendraitd'ailleursdedistinguerlemoipsychologique,laconsciencepure,le"je"etlecogito,
commeilfaudraitdistinguerconsciencerflchieetconscienceirrflchie.
SartreopreiciunedistinctioncritiquefondamentalequelonretrouveradansltreetleNantentre
lEgoetlaconscience.LaconscienceneseconfondpasaveclEgo:"Laconscienceprojettesapropre
spontanitdanslobjetEgopourluiconfrerlepouvoircrateurquiluiestabsolumentncessaire.
Seulementcettespontanit,reprsenteethypostasiedansunobjet,devientunespontanitbtarde
etdgrade,quiconservemagiquementsapuissancecratrice,toutendevenantpassive.D'o
lirrationnalitprofondedelanotiond'Ego."
LEgoestdelaconscienceopaquelaconscience.Telquel,lemoiresteinconnuilesttropprsent
pourquelonpuisseprendresurluiunpointdevueextrieur.Poursavoirsijesuisparesseuxou
travailleur,jedoisledemanderautrui."Bienseconnatre",c'estprendrelepointdevued'autruisur
soiquiestforcmentunpointdevuefaux.CepointseradveloppdansltreetleNantdansla
http://www.wikiwand.com/fr/La_Transcendance_de_l'Ego

6/11

21/09/2015

LaTranscendancedel'EgoWikiwand

dialectiquedu"poursoi"etdu"pourautrui"
E)LejeetlaconsciencedansleCogito:
Danscedernierparagraphe,SartresedemandepourquoileJeparatloccasionduCogitopuisquele
Cogito,s'ilestoprcorrectement,estapprhensiond'uneconsciencepure,sansconstitutiond'tatsni
d'actions.Ilexpliquelapparitiondu"je"parlesmotivationspsychologiquesdeDescartes("faire
avancerlascience",mettreenrouteledoutemthodique"...):"Cejeestuneformedeliaisonidale,
unemanired'affirmerquelecogitoestbienprisdanslammeformequeledoute"..."Unesaisie
rflexivedelaconsciencespontanecommespontanitnonpersonnelleexigeraitd'treaccomplie
sansaucunemotivationantrieure.Elleesttoujourspossibleendroit,maisrestebienimprobableou,
aumoins,extrmementraredansnotreconditiond'homme.Detoutefaon,commenouslavonsdit
plushaut,leJequiparatlhorizondu"Jepense"nesedonnepascommeproducteurdela
spontanitconsciente.Laconscienceseproduitenfacedeluietvaverslui,valerejoindre.C'esttout
cequ'onpeutdire."(p.74)
Conclusion:
1)"Laconceptiondel'EgoquenousproposonsnousparatraliserlalibrationduChamp
transcendantalenmmetempsquesapurification.
LeChamptranscendantal,purifidetoutestructuregologique,recouvresalimpiditpremire.Enun
sensc'estunrienpuisquetouslesobjetsphysiques,psychophysiques,touteslesvrits,toutesles
valeurssonthorsdelui,puisquemonMoiacess,luimme,d'enfairepartie.Maiscerienesttout
puisqu'ilestconsciencedetouscesobjets.Iln'estplusde"vieintrieure"(...)parcequ'iln'estplus
rienquisoitobjetetquipuisseenmmetempsappartenirlintimitdelaconscience..."
2)CetteconceptiondelEgoparatlaseulerfutationpossibledusolipsisme.(cf.LtreetleNant,
III,1:"Lcueildusolipsisme"(p.277),enparticulierlechap.3:"Husserl,Hegel,Heidegger")o
SartredveloppeetcritiquelesessaisderfutationdusolipsismeexpossparHusserldansLogique
formelleetlogiquetranscendantaleetdanslesMditationscartsiennes.
...SileJedevientuntranscendant,ilparticipetouteslesvicissitudesdumonde.Iln'estpasun
absolu,iln'apointcrlunivers,iltombecommelesautresexistencessouslecoupdelpoch(mise
entreparenthsesdumonde"objectif")etlesolipsismedevientimpensabledslorsqueleJen'aplus
depositionprivilgie.Aulieudeseformuler,eneffet:"J'existecommeseulabsolu",ildevrait
s'noncer:"Laconscienceabsolueexisteseulecommeabsolue",cequiestvidemmentuntruisme.
Monje,eneffet,n'estpaspluscertainpourlaconsciencequelejedesautreshommes.Ilest
seulementplusintime.
3)Laphnomnologien'estpasun"idalisme":"Ilm'atoujourssemblqu'unehypothsedetravail
aussifcondequelematrialismehistoriquen'exigeaitnullementpourfondementlabsurditqu'estle
matrialismemtaphysique(cf.Matrialismeetrvolution,SituationsIII,pp.135228).Iln'estpas
ncessaire,eneffet,quelobjetprcdelesujetpourquelespseudovaleursspirituelless'vanouissent
etpourquelamoraleretrouvesesbasesdanslaralit.IlsuffitqueleMoisoitcontemporaindu
Mondeetqueladualitsujetobjet,quiestpurementlogique,disparaissedfinitivementdes
proccupationsphilosophiques.LeMonden'apascrleMoi,leMoin'apascrleMonde,cesont
deuxobjetspourlaconscienceabsolue,impersonnelle,etc'estparellequ'ilssetrouventrelis.Cette
conscienceabsolue,lorsqu'elleestpurifieduJe,n'aplusriend'unsujet,cen'estpasnonplusune
collectiondereprsentations:elleesttoutsimplementuneconditionpremireetunesourceabsolue
d'existence.Etlerapportd'interdpendancequ'elletablitentreleMoietlemondesuffitpourquele
Moiapparaissecomme"endanger"devantleMonde,pourqueleMoi(indirectementetpar
lintermdiairedestats)tireduMondetoutsoncontenu.Iln'enfautpaspluspourfonder
philosophiquementunemoraleetunepolitiquepositives."(DenombreuxarticlesdeSituationsIVI,
lesEntretienssurlapolitique,etsurtoutlaCritiquedelaRaisondialectiquetmoignentdela
http://www.wikiwand.com/fr/La_Transcendance_de_l'Ego

7/11

21/09/2015

LaTranscendancedel'EgoWikiwand

continuitchezSartredesproccupationsthiquesetpolitiquesicifondesphnomnologiquement.)
"UneidefondamentaledelaphnomnologiedeHusserl":lintentionnalit(SituationI,
extrait):
"(...)Husserlneselassepasd'affirmerqu'onnepeutpasdissoudreleschosesdanslaconscience.
Vousvoyezcetarbreci,soit.Maisvouslevoyezlendroitmmeoilest:auborddelaroute,au
milieudelapoussire,seulettordusouslachaleur,vingtlieuesdelactemditerranenne.Ilne
sauraitentrerdansvotreconscience,cariln'estpasdemmenaturequ'elle.Vouscroyezreconnatre
BergsonetlepremierchapitredeMatireetMmoire.MaisHusserln'estpointraliste:cetarbresur
sonboutdeterrecraquel,iln'enfaitpointunabsoluquientrerait,paraprs,encommunicationavec
nous.
Laconscienceetlemondesontdonnsdummecoup:extrieurparessencelaconscience,le
mondeest,paressence,relatifelle.C'estqueHusserlvoitdanslaconscienceunfaitirrductible
qu'aucuneimagephysiquenepeutrendre.Sauf,peuttre,limagerapideetobscuredelclatement.
Connatre,c'est"sclatervers",s'arracherlamoiteintimitgastriquepourfiler,lbas,pardelsoi,
verscequin'estpassoi,lbas,prsdelarbreetcependanthorsdelui,carilm'chappeetme
repousseetjenepeuxpasplusmeperdreenluiqu'ilnepeutsediluerenmoi:horsdelui,horsde
moi(...)
Dummecouplaconsciences'estpurifie,elleestclairecommeungrandvent,iln'yaplusrienen
elle,saufunmouvementpoursefuir,unglissementhorsdesoisi,parimpossible,vousentriez
"dans"uneconscience,vousseriezsaisiparuntourbillonetrejetdehors,prsdelarbre,enpleine
poussire,carlaconsciencen'apasde"dedans"ellen'estrienqueledehorsd'ellemmeetc'estcette
fuiteabsolue,cerefusd'tresubstance,quilaconstituentcommeuneconscience(...)Imaginez
prsentunesuitelied'clatementsquinousarrachentnousmmes,quinelaissentmmepasun
"nousmmes"leloisirdeseformerderrireeux(...)vousaurezsaisilesensprofonddeladcouverte
queHusserlexprimedanscettefameusephrase:"Touteconscienceestconsciencedequelquechose."
Iln'enfautpaspluspourmettreuntermelaphilosophiedouillettedelimmanence(...)La
philosophiedelatranscendancenousjettesurlagrand'route,aumilieudesmenaces,sousune
aveuglantelumire.tre,ditHeidegger,c'esttredanslemonde.Comprenezcet"tredansle
monde"ausensdemouvement.tre,c'estclaterdanslemonde.C'estpartird'unnantdemondeet
deconsciencepoursoudain,s'claterconsciencedanslemonde.Quelaconscienceessayedese
reprendre,deconciderenfinavecellemme,toutauchaud,voletclos,elles'anantit.Cettencessit
pourlaconscienced'existercommeconscienced'autrechosequesoi,Husserllanomme
"intentionnalit".
Lexique:
Lesolipsisme:SelonAndrLalandeetlesrdacteursduvocabulairetechniqueetcritiquedela
philosophie,"lesolipsismeestunedoctrineprsentecommeuneconsquencelogiquersultantdu
caractreidal(idel)delaconnaissanceelleconsisteraitsoutenirquelemoiindividueldontona
conscience,avecsesmodificationssubjectives,esttoutelaralit,etquelesautresmoidontonala
reprsentationn'ontpasplusd'existenceindpendantequelespersonnagesdesrvesoudumoins
admettrequ'ilestimpossiblededmontrerlecontraire."
Latranscendance:LaphnomnologieavecHusserl,puislexistentialisme,avecSartre,mettent
laccentsurlefaitquelatranscendance,avantdecaractriserunaudeldumonde(commedansla
CritiquedelaRaisonpuredeKant),estinscriteaucurdecemonde,traverslintentionnalit,c'est
direlacapacitdelaconsciencedeserapportercequin'estpaselle,tendreversunailleurs,un
audeld'ellemme.Laconsciencedutemps(temporalit)estlexpressionprivilgiedela
transcendance,puisqu'traverselleestvislepassquin'estplusetlefuturquin'estpasencore.
http://www.wikiwand.com/fr/La_Transcendance_de_l'Ego

8/11

21/09/2015

LaTranscendancedel'EgoWikiwand

Lintentionnalit:Endfinissantlintentionnalitcommelefaitque"laconscienceestconsciencede
quelquechose",Husserlveutd'abordmontrerquelaconscienceestuneviseetnonune"chose
pensante"(rescogitans),ainsiquelavaitdfinieDescartesdansLesMditationsmtaphysiques.
tantpuretranscendance(voircidessuslasignificationdecemot),laconscienceneconcidejamais
avecellemmeelleestfondamentalementtemporalit,ouvertureaupassetaufutur.
Lintentionnalitimpliquedummecouplasignification,quidpasselesimpledonn.Laconscience
donneunsensellemmeet/ouaumondeparlafaondontelleserapportesesobjets.
Lpoch:vientd'unmotgrecsignifiant"arrt","suspensiondujugement".Danslapensesceptique
"radicale"(Pyrrhond'Elis),lasuspensiondujugementestlerefusdeseprononcersurquoiquesoit,
desoutenirunethsequelconque,lpochestlielaremiseencauseradicaledelanotionde
"vrit".
Husserlreprendcetermepourluidonnerunsensunpeudiffrent.Lpochestla"miseentre
parenthsesdumondeobjectif",c'estdirelasuspensiondetouteadhsionnave(croyances
spontanes,convictionsdiverses)etmmedetoutjugement,quelqu'ilsoit(ycomprisscientifique)
concernantle"rel"lpochpermetausujetmditantdesesaisircommemoipurou
"transcendantal".Descartesmetenuvrelpoch(sansemployerlemot)danslapremirepartiedes
Mditationsmtaphysiqueslpochestauservicedudoutemthodique(iln'estqu'unmomentet
nonunpointd'arrtcommedanslepyrrhonisme)etaboutitladcouverteducogito(jedoute,or
douterc'estpenser,doncjesuisentantquejepense).

Notesetrfrences
Notes
1. L'Imaginationdontlapublicationdatede1936,estuntravailacadmiquequis'inscritdansunerecherchesur
limageetlimaginationcommencen1927aveclasoutenanced'undiplmed'tudessuprieuresintitul
LImagedanslaviepsychologique:rleetnature.CommencdoncbienavantLaTranscendancedelEgo,il
resteunouvragehusserliensansgrandeoriginalit.Sartrecritdailleursquelquesannesplustard:Husserl
mavaitpris,jevoyaistouttraverslesperspectivesdesaphilosophiequimtaitdailleursplusaccessible,par
sonapparencedecartsianisme.Jtaishusserlienetdevaisleresterlongtemps.(Carnetsdeladrlede
guerre,p.225)Enfin,nousmettonsdectlesdeuxautrespublicationprcdentes:Lalgendedelavrit,
contephilosophiquepublien1931danslarevue[[Bifur(revue)|]],ainsiquelarticlede1927surlathorie
ralistedudroitchezDuguit.
2. LaTranscendancedelEgo(TE),Vrin,Paris,1992,p.13
3. EmmanuelKant,Critiquedelaraisonpure,Analytiquetranscendantale,GF,Paris,1987,L.1,ch.2,2esection,
16Delunitoriginairementsynthtiquedelaperception,p.154.
4. TE,p.15,selonlinterprtationd'mileBoutroux.
5. TE,p.18
6. TE,p.21
7. TE,p.2324.CettedfinitiondelaconscienceresteralmmedansLtreetleNant,puisquilycrit:
Laconscienceestconsciencedequelquechose:celasignifiequelatranscendanceeststructureconstitutivede
laconsciencecestdirequelaconsciencenatportesuruntrequinestpaselle(EN,p.28).
8. Voirlanoteaudessus
9. EdmundHusserl,Rechercheslogiques,TomeII,2epartie,V,8lemoipuretlavoirconscience.Dansla
deuximeditiondj,Husserlajouteunenotequevoici:Depuislors,jaiapprisletrouveroupluttappris
quilnefallaitpasselaisserretenir,danslapprhensionpuredudonn,parlacraintedetomberdanslesexcs
delamtaphysiquedumoi.
10. EdmundHusserl,Mditationcartsienne,Vrin,Paris,1953.PremireMditationcartsienne,11lemoi
psychologiqueetlemoitranscendantal,p.23.
11. TE,p.25

Bibliographie
http://www.wikiwand.com/fr/La_Transcendance_de_l'Ego

9/11

21/09/2015

LaTranscendancedel'EgoWikiwand

JeanPaulSartre,LaTranscendancedelego,Vrin,Paris,1992[1936].
JeanPaulSartre,LesCarnetsdeladrledeguerre,Gallimard,Paris,1983.
PhilippeCabestan,DictionnaireSartre,Ellipses,Paris,2009.
PhilippeCabestanetArnaudTomes,LeVocabulairedeSartre,Ellipses,Paris,2001.
VincentdeCoorebyter,Sartrefacelaphnomnologie,Ousia,Bruxelles,2000.
JeanMarcMouillie,Sartre,conscience,egoetpsych,PUF,Paris,2000.
vm

[show]uvredeJeanPaulSartre

Portaildelaphilosophie
Catgories
Catgories:
uvrephilosophique
uvredeJeanPaulSartre
Essaiparuen1936
JeanPaulSartreJeanPaulSartre,nle21juin1905dansle16earrondissementdeParisetmortle15
avril1980dansle14earrondissement,estuncrivainetphilosophefranais,reprsentantducourant
existentialiste,dontl'uvreetlapersonnalitontmarqulavieintellectuelleetpolitiquedelaFrance
de1945lafindesannes1970.FranceLaFrance,enformelonguelaRpubliquefranaise,estun
paysprincipalementsituenEuropedel'Ouest,maisquicomprendgalementdesterritoiresloigns
dissminssurplusieursocansetautrescontinents.Politiquement,ils'agitd'unerpublique
constitutionnelleunitaireayantunrgimesemiprsidentiel.19341934estuneannecommune
commenantunlundi.
ThispageisbasedonaWikipediaarticle(read/edit)andqw.
TextisavailableundertheCreativeCommonsAttributionShareAlike4.0InternationalLicense
additionaltermsmayapply.
Images,videosandaudioareavailableundertheirrespectivelicenses.
EnjoyingWikiwand?
GivegoodoldWikipediaagreatnewlook:
UpgradeWikipedia

Home
About
Press
SiteMap
TermsOfService
PrivacyPolicy
SendFeedback
LaTranscendancedel'Ego
Introduction
Plandel'ouvrage
Unpointdedpartkantien
UnephnomnologiedelEgo
http://www.wikiwand.com/fr/La_Transcendance_de_l'Ego

10/11

21/09/2015

LaTranscendancedel'EgoWikiwand

Lacritiquedelanotiond'inconscient
LaconstitutiondelEgotraversltat,lactionetlaqualit
Notesetrfrences
1. Notes
Bibliographie
Listentothisarticle

http://www.wikiwand.com/fr/La_Transcendance_de_l'Ego

11/11

S-ar putea să vă placă și