Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
ECONOMA POLTICA
Fraschina, Juan Santiago - Kestelboim, Marcos Mariano (coordinadores)
1 edicin, marzo de 2014.
2014 Editorial Maipue
Zufriategui 1153 - Ituzaing (1714) - Provincia de Buenos Aires
Tel/Fax:+ 54 (011) 4458-0259
Contacto: promocion@maipue.com.ar / ventas@maipue.com.ar
www.maipue.com.ar
ISBN: 978-987-3615-03-0
Arte de tapa: muralHomenaje al trabajo y la cultura latinoamericana(detalle), realizad0 por Marcelo
Carpita en Godoy Cruz, Mendoza
Equipo de redaccin: Aruj, Hernn; Cagnani, Federico Mariano; Ceballos, Pablo; Chouza, Sergio; Filippo, Guido Patricio; Flores Kemec, Gonzalo; Fraschina, Juan Santiago; Garrera, Pablo Daniel; Giambroni, Luca; Kestelboim, Marcos Mariano; Marinelli, Juan Pablo; Navarro, Benjamn; Nunes Chas, Breno;
Paredes, Pablo; Snchez Sosa, Jonatan Ariel; Smith, Gustavo; Somoza Zanuy, Ariadna; Torres, Noelia
Ximena; Trinelli, Arturo; Wittwer Pruyas, Nicols; Zapata, Micaela
Edicin: Teresa Eggers-Brass | Asistente de edicin: Gabriel Bentez-Mazzeo
Correccin: Silvina Crosetti
Diseo de tapa: disegnobrass
Diagramacin: disegnobrass
Economa Poltica / Hernn Aruj ... [et.al.] ; coordinado por Marcos Mariano Kestelboim y
Juan Santiago Fraschina. - 1a ed. - Ituzaing : Maipue, 2014.
216 p. ; 27x19 cm.
ISBN 978-987-3615-03-0
1. Economa Poltica. 2. Enseanza Secundaria. I. Aruj, Hernn II. Kestelboim, Marcos
Mariano , coord. III. Fraschina, Juan Santiago, coord.
CDD 330.071 2
Fecha de catalogacin: 17/03/2014
Queda hecho el depsito que establece la Ley 11.723.
Libro de edicin argentina.
No se permite la reproduccin parcial o total, el almacenamiento, el alquiler, la transmisin o la transformacin de este libro, en cualquier forma o por otro cualquier medio, sea electrnico o mecnico, mediante
fotocopias, digitalizacin u otros mtodos, sin el consentimiento previo y escrito del editor. Su infraccin
est penada por las leyes 11.723 y 25.446.
ndice
CAPTULO 1
La economa poltica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EL OBJETO DE LA ECONOMA POLTICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
9
11
12
15
18
20
INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CAPTULO 2
De la Antigedad a los inicios del sistema capitalista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
QU ES UN MODO DE PRODUCCIN? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23
23
24
25
26
27
El mercantilismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La fisiocracia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
William Petty, precursor ingls (1623-1687) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CAPTULO 3
De la consolidacin del capitalismo a la Primera Guerra Mundial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LA SEGUNDA REVOLUCIN INDUSTRIAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Desarrollo del transporte y la tecnologa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La concentracin de capitales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LA DIVISIN INTERNACIONAL DEL TRABAJO Y LOS NUEVOS PASES INDUSTRIALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
28
28
29
29
30
31
32
33
33
34
34
37
38
39
39
40
42
43
45
49
49
49
50
51
51
El marginalismo (1870-1890) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Marshall y el pensamiento neoclsico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
53
53
54
57
61
61
63
64
64
66
66
67
CAPTULO 4
Incorporacin de Latinoamrica al mercado mundial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
71
71
71
72
75
76
78
80
81
81
82
83
84
84
86
CAPTULO 5
INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LA PRIMERA GUERRA MUNDIAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Consecuencias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La Revolucin Rusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EL PRIMER KEYNES Y SU VISIN CRTICA SOBRE LAS IMPLICANCIAS DE LA GUERRA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Causas de la Gran Depresin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
El crac de Wall Street y el fin del patrn oro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EL PENSAMIENTO ECONMICO DE KEYNES Y DE KALECKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
87
87
90
92
93
95
96
96
96
97
99
100
100
100
102
104
104
105
FORJA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ral Scalabrini Ortiz y el empresariado ingls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
RAL PREBISCH Y LOS INICIOS DEL ESTRUCTURALISMO LATINOAMERICANO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
108
108
110
110
112
113
CAPTULO 6
De la posguerra a la crisis de 1973-1976 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
117
118
120
121
129
Las consecuencias del nuevo orden econmico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
LA GUERRA FRA EN AMRICA LATINA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
LAS TENSIONES DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
LAS ESTRATEGIAS EN AMRICA LATINA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
136
CAPTULO 7
Orgenes y desarrollo de la globalizacin financiera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
GLOBALIZACIN FINANCIERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
145
AUGE Y CRISIS DEL NEOLIBERALISMO BAJO LOS GOBIERNOS DE MENEM Y LA ALIANZA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
La convertibilidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Proceso de privatizaciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Apertura comercial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Liberalizacin financiera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reforma laboral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
El gobierno de Fernando de la Ra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Las polticas econmicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Consecuencias: la crisis de 2001 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
162
162
163
163
163
64
64
166
DEBATE SOBRE EL MODELO NEOLIBERAL: LAS CRTICAS DE PARTE DE FLACSO Y EL PLAN FNIX . . . . . . . . . . . . 167
CAPTULO 8
Siglo XXI: crisis de la hegemona neoliberal y reconfiguracin centro-periferia. . . 169
LAS RACES DE LA CRISIS INTERNACIONAL Y EL ASCENSO DE LA PERIFERIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Joseph Stiglitz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Paul Krugman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ho-Joon Chang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EL CRECIMIENTO ACELERADO DE AMRICA LATINA, UN MODELO ALTERNATIVO AL NEOLIBERALISMO . . . . . . . . .
169
169
175
175
176
176
179
181
CAPTULO 9
Tpicos macroeconmicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
INVERSIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Qu es la inversin? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Componentes de la inversin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Determinantes de la inversin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Qu diferencia a la inversin pblica de la privada? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Frases clebres de la ortodoxia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INFLACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Definicin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La inflacin en Argentina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Polticas intervencionistas actuales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EL ROL DEL ESTADO EN LA ECONOMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
185
185
186
187
188
189
192
192
194
195
197
197
198
198
199
200
202
202
203
205
206
208
Bibliografa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213