Departement Vertaalkunde

Mehdi Charef: Le th au harem d' Archi Ahmed

Traduction et commentaire

Nele Vercaigne

Scriptie voorgedragen tot het bekomen van de graad van

Master in het vertalen

Promotor:
Dr. Desiree SCHYNS

Academiejaar 2008-2009

AVANT-PROPOS
Nos remerciements sadressent en premier lieu notre directrice de mmoire, madame
Schyns, pour sa disponibilit et son enthousiasme. Nous avons apprci beaucoup ses
conseils aviss et ses propositions.
Nous tenons remercier galement madame Dedier pour son aide au niveau de la rdaction
de ce mmoire.
Puis nous voulons exprimer notre reconnaissance nos parents pour nous avoir donn la
possibilit dtudier et pour leur soutien inconditionnel tout au long de notre formation.
Finalement, nous remercions nos surs et notre ami Pieter pour leur support.

TABLE DES MATIERES

1. INTRODUCTION ............................................................................................................6
1.1.

BUT DU MEMOIRE...............................................................................................6

1.2.

STRUCTURE DU MEMOIRE................................................................................6

2. LE TEXTE DE BASE.......................................................................................................8
2.1.

RESUME................................................................................................................8

2.2.

LAUTEUR : MEHDI CHAREF .............................................................................8

2.2.1. Sa vie ....................................................................................................................8

2.2.2. L auteur ...............................................................................................................9
2.2.3. Le ralisateur de cinma .......................................................................................9
2.2.4. Lauteur de thtre................................................................................................9
2.3.

LA LITTERATURE BEUR ..................................................................................10

2.3.1. Dnomination......................................................................................................10
2.3.2. Origine et reprsentants ......................................................................................10
2.3.3. Caractristiques..................................................................................................11
2.4.

STYLE ET LANGAGE.........................................................................................13

2.5.

PRESENTATION ET RECEPTION DU ROMAN ................................................15

2.5.1. La place du roman dans la littrature franaise et nerlandophone.....................15

2.5.2. Comparaison des couvertures du roman original et du roman en nerlandais .....17
3. TRADUCTION...............................................................................................................19
4. COMMENTAIRE ..........................................................................................................65
4.1.

APPROCHE .........................................................................................................65

4.2.

LA CARACTERISATION DES PERSONNAGES PAR LEUR LANGAGE .........65

4.2.1. Importance..........................................................................................................65
4.2.2. Madjid, les voisins, les copains de Madjid et le narrateur extrieur.....................66
4.2.3. Malika.................................................................................................................77
4.3.

VARIA .................................................................................................................80

4.3.1. La traduction des surnoms ..................................................................................80

4.3.2. La traduction des noms de marques ....................................................................82
4.3.3. La traduction du titre du roman ..........................................................................83
4.3.4. Quelques rflexions sur le style de lauteur .........................................................86

4
5. CONCLUSION...............................................................................................................92
6. BIBLIOGRAPHIE .........................................................................................................94
7. ANNEXES.......................................................................................................................99
7.1.

GLOSSAIRE ........................................................................................................99

7.2.

FICHE MEMOIRE .............................................................................................103

ABREVIATIONS
GVD

Boon, T. Den, & Geeraerts, D.

2005
Groot Woordenboek van de Nederlandse taal. 14e dition.
Utrecht/Antwerpen: Van Dale Lexicografie.

NPR

Rey, A.
2007

TLFi

VD FN

Imbs, P.
[s.d.]

Le nouveau Petit Robert de la langue franaise.

Paris : Editions Le Robert.
Le Trsor de la Langue Franaise Informatis.[En ligne].
http://atilf.atilf.fr/tlf.htm

Bogaards, P.
2000
Van Dale Groot Woordenboek Frans Nederlands.
Utrecht/Antwerpen: Van Dale Lexicografie.

1. INTRODUCTION
1.1.

BUT DU MEMOIRE

Lobjectif de notre mmoire est double. Dune part, nous visons faire une traduction
adquate dun fragment du roman Le th au harem dArchi Ahmed de Mehdi Charef (1983).
Etant donn que lauteur maintient un style assez particulier, en utilisant un vocabulaire
argotique et un langage familier, notre dfi consiste non seulement obtenir une traduction
fidle au texte source, mais aussi transmettre ces lments stylistiques pour un public
nerlandophone.
Dautre part, nous voulons commenter les dcisions que nous avons prises lors du procs de
traduction en comparant notre texte avec la traduction publie de Jan van den Brink1. Nous
mettons laccent sur les difficults en matire du transfert des mots et des expressions
argotiques et familiers.
1.2.

STRUCTURE DU MEMOIRE

Nous estimons utile de prsenter succinctement le texte de base avant dapprofondir sa

traduction. Le deuxime chapitre de notre mmoire commence ds lors par un rsum du
roman, une biographie brve de lauteur et une description de son uvre. Puis le genre
littraire auquel appartient le roman, plus exactement la littrature beur, ainsi que le langage
et le style utiliss entrent en ligne de compte. Nous consacrons enfin de lattention la
prsentation et la rception du roman en France et de sa traduction dans la rgion linguistique
nerlandophone.
Le troisime chapitre prsente le fragment et les deux traductions, la ntre et celle de van den
Brink, cte cte, ce qui permet de pouvoir mieux les comparer par la suite.
Le dernier chapitre analyse en profondeur la traduction. Dabord nous expliquons
gnralement notre stratgie de traduction. Ensuite nous nous basons sur un corpus de mots et
dexpressions argotiques et familiers utiliss dans le fragment pour tudier comment ce
vocabulaire se traduit en nerlandais. Nous voulons commenter galement quelques
1

1986 De wet van Archi Ahmed. Baarn: Ambo/Novib.

7
constatations que nous avons faites en ralisant la traduction ou en comparant les deux
versions. Cest la raison pour laquelle nous ajoutons encore une rubrique Varia la partie
commentaire.

2. LE TEXTE DE BASE
2.1.

RESUME

Le th au harem dArchi Ahmed esquisse la vie quotidienne dans les banlieues parisiennes au
dbut des annes quatre-vingt. Le roman dnonce quantit de problmes sociaux auxquels les
habitants des banlieues sont confronts, comme la pauvret, le chmage, la toxicomanie,
lalcoolisme, la violence contre les femmes et les enfants et la prostitution.
Le protagoniste, Madjid, est un jeune beur2 de dix-huit ans. Aprs avoir abandonn lcole, il
est au chmage et il passe ses journes tranant dans les rues avec ses copains. Il rencontre
nombre dautres banlieusards, chacun avec ses propres problmes. Ainsi, il rend visite un
jeune toxicomane qui vit dans des conditions misrables dans une cave. Au fur et mesure
que lhistoire avance, le lecteur se rend compte de la situation dsespre dans laquelle ils
survivent. La morosit et lennui poussent Madjid recourir la dlinquance, notamment la
violence et le vol la tire, jusqu en finir en prison.
2.2.

LAUTEUR : MEHDI CHAREF

2.2.1. Sa vie
N Maghnia, une petite ville en Algrie, en 1952, cest lge de dix ans que Mehdi Charef
a immigr en France. En compagnie de sa mre et de son frre, il y a dbarqu en 1962,
lindpendance de lAlgrie, afin de rejoindre son pre qui y travaillait comme terrassier. Il
associe toujours lAlgrie la violence de la guerre dindpendance quil a vcue: Pour moi,
ce pays, cest la peur3. Mehdi Charef a grandi dans les fameuses HLM4 quon retrouve
partout dans les banlieues des grandes villes franaises. Il a ressenti donc lui-mme la vie dure
des banlieusards, ce qui le faisait rver dun meilleur futur. Charef travaille ensuite comme
ouvrier dans une usine mais il ambitionne dtre crivain. Il a abandonn tout espoir. En effet,
la criminalit lui semblait la seule manire de fuir la ralit. Un sjour en prison lui a ouvert
les yeux, il a travaill encore dix ans comme ouvrier avant de faire carrire comme crivain,
ralisateur de cinma et auteur de thtre renomm.
2

Beur: Jeune Maghrbin n en France de parents immigrs. (NPR)

http://www.fluctuat.net/cinema/interview/charef.htm
4
HLM: Sigle de Habitations Loyer Modr. Immeuble construit par une collectivit et affect aux foyers qui
ont de faibles revenus ; par ext. Immeuble moderne appartements bon march. (NPR)
3

9
2.2.2. L auteur
En gnral, Le th au harem dArchi Ahmed, dit par Mercure de France en 1983, est
considr non seulement comme le roman qui a lanc la carrire de Mehdi Charef mais aussi
comme le premier roman dit beur. Dautres romans succs ont suivi plus tard. Le Harki de
Mriem (1989), La Maison d'Alexina (1999) et A bras le cur (2006), tous publis au
Mercure de France, sont cits comme tant ses romans les plus clbres5. Mehdi Charef utilise
la voie littraire pour dnoncer les problmes auxquels les beurs doivent faire face.
2.2.3. Le ralisateur de cinma
Cest Costa Gavras, ralisateur rput de films tels que Z (1969), Section spciale (1975) et
Missing (1982), qui a incit Charef porter Le th au harem dArchi Ahmed lcran. Le film
Le th au harem dArchimde est sorti en 1985, deux ans aprs la publication du roman.
Kader Boukhanef, Rmi Martin et Laure Duthilleul interprtent les rles principaux. Le film a
t une russite clatante: le Csar de la meilleure premire uvre ainsi que le Prix Jean Vigo
lui ont t attribus en 1986. Depuis, lauteur continue raliser des films.
Un aperu de sa filmographie6:

Cartouches gauloises (2006)

Marie-Line (2000)

Fille de Keltoum (La) (2000)

Au pays des Juliets (1992)

Camomille (1988)

Miss Mona (1987)

Th au harem d'Archimde (Le) (1985)

2.2.4. Lauteur de thtre

Pour sa pice de thtre 1962, le dernier voyage, quil a porte la scne au Thtre
Montparnasse Paris en 2005, Mehdi Charef est retourn son pays dorigine pour la toute
premire fois ds son dpart lge de dix ans. La pice traite de la fin de la guerre dAlgrie,
quil a vcue et qui la traumatis. 1962, le dernier voyage nest pourtant pas le simple reflet
5
6

http://fr.wikipedia.org/wiki/Mehdi_Charef
http://www.unifrance.org/annuaires/personne/51019/mehdi-charef/filmographie

10
de la misre et la cruaut quil a subies dans son enfance. Il souligne lui-mme7: Dans la
pice jai dcrit les vnements avec mon regard dadulte, dessin les personnages dun trait
plus lger et humoristique .
2.3.

LA LITTERATURE BEUR

2.3.1. Dnomination

Il ne savre pas facile de dnommer le genre littraire duquel relve luvre de Mehdi
Charef. La confusion entre les dnominations littrature beur , littrature de
lmigration/immigration et littrature maghrbine francophone (Chaulet Achour 2005)
dmontre dj quil sagit dun genre littraire difficile classifier.
Le professeur Alec G. Hargreaves est sociologue, linguiste, historien et professeur dtudes
franaises et francophones attach aux universits de Floride et de Loughborough.8 Il aborde
la culture et la littrature des beurs en France dun point de vue thorique. Dans un des
nombreux ouvrages quil a dj publis ce sujet, Immigration and identity in Beur fiction
(1997: 33), il explique que Charef a t le premier beur writer (crivain beur, N.V.) qui a
russi entamer une carrire succs comme auteur de romans. Vu que Hargreaves considre
Le th au harem dArchi Ahmed comme un roman beur, nous adoptons par la suite le terme
littrature beur aussi.
2.3.2. Origine et reprsentants
Lvolution de la littrature beur sexplique clairement dans Hargreaves (1997: 1-3). Le genre
littraire est un courant qui date des annes quatre-vingt. Beur est un mot en verlan (le
renversement du mot Arabe ) pour rfrer aux jeunes Franais dorigine maghrbine qui
sont ns en France ou qui ont immigr dans leur petite enfance. A partir de la deuxime
moiti du vingtime sicle, leurs parents se sont installs en France afin de pouvoir garantir
leurs enfants un meilleur futur. Comme ils venaient en masse, le gouvernement franais cre
des HLM dans les cits transit autour des grandes villes au cours des annes soixante-dix.
Les conditions de vie y taient dplorables. Lors des annes quatre-vingt, leurs enfants
7

http://www.lefigaro.fr/culture/20070525.FIG000000144_mehdi_charef_retourne_a_ses_douleurs_d_enfance.ht
ml
8
http://fr.wikipedia.org/wiki/Alec_G._Hargreaves

11
doivent faire face au chmage et beaucoup de problmes sociaux, comme le racisme. Cest
cette frustration et ce dsespoir que certains beurs essaient de dnoncer par lintermdiaire de
la littrature ou dautres formes artistiques (le cinma, la radio et la musique). (Chaulet
Achour 2005: 8)
La publication de Le th au harem dArchi Ahmed en 1983 est considre comme le moment
cl qui est lorigine de la littrature beur. Nous citons un autre crivain beur important,
Azouz Begag (1999: 74):
A titre personnel, je dois dire que cest la lecture du Th au harem de Mehdi Charef
qui a provoqu en moi un tel choc que jen ai acquis la certitude que je pouvais tre
aussi capable dcrire un livre ! [] Mehdi Charef a t un pionnier, il a ouvert une
brche, rendu accessible la route vers les maisons ddition. Le dclic occasionn par
ce livre sest manifest chez moi par une totale identification, une projection dans les
phrases de ce roman. Ctait la premire fois de mon existence denfant dimmigr en
France quun livre moffrait une telle possibilit didentification tout la fois
communautaire, ethnique et sociale. Je me demandais comment cet auteur avait su
crire avec autant de justesse des choses si fortement et si secrtement enracines dans
ma personnalit. Jen riais de stupfaction chaque page tourne.
Madame Schyns (2002) numre les reprsentants de la littrature beur suivants: Azouz
Begag (Le Gone du chaba9, 1986 ; Les chiens aussi, 1995 ; Zenzela, 1997), Chimo (Lila dit
a, 1996 ; Jai peur, 1997), Paul Smal (Vivre me tue, 1997 ; Casa, la casa, 1997), Malika
Wagner (Terminus Nord, 1992) Lela Houari (Zeida, de nulle part, 1985 ; Quand tu verras la
mer, 1988), Tassadit Imache (Le dromadaire de Bonaparte, 1995), Rachid O. (Chocolat
chaud, 1998) et Mahi Binebine (Le sommeil de lesclave, 1992). Signalons encore que Chimo
et Paul Smal sont deux crivains beur dont on suppose quils soient en fait des mystifications
d crivains franais, ce qui prouve une fois de plus que cest un genre littraire difficile
classifier et dfinir10.
2.3.3. Caractristiques
Les beurs qui habitent les banlieues des grandes villes souffrent la pauvret, le chmage, le
racisme et ainsi de suite. Les reprsentants du genre littraire veulent dnoncer les problmes
sociaux dont ils sont victimes. La richesse des habitants des villes mmes engendre beaucoup
de frustration : Eh ! Paris ! tiens-toi bien, vla les banlieusards ! , criait Madjid. (p. 170).
9

Le mmoire de Sophie Carlier (2006) est consacr ce roman de lauteur et sociologue Azouz Begag
Cline Moulin (2005) tudie dans son mmoire entre autres la traduction en nerlandais de luvre de ces
deux auteurs.

10

12
Dautres romans beur se droulent dans les pays des parents, les pays du Maghreb (le Maroc,
lAlgrie, la Tunisie), mais ils sy sentent des trangers aussi. Les beurs sont en effet dchirs
entre deux cultures sans appartenir entirement une des deux. Ils ont grandi dans un
environnement occidental, dans des conditions de vie exceptionnelles certes, mais lducation
que leurs parents leur ont donne est invitablement influence par la culture maghrbine.
Dans son autobiographie, la beurette Acha Benassa (1990: 15) rsume cette crise didentit
comme suit : Jai russi dissocier ma personnalit, faire cohabiter en moi deux
personnages opposs : la Franaise que je suis, lAlgrienne que mes parents auraient voulu
que je sois.
Madjid, le protagoniste de Le th au harem dArchi Ahmed, traverse cette crise didentit
aussi :
Elle quitte la chambre et Madjid se rallonge sur son lit, convaincu quil nest ni arabe
ni franais depuis bien longtemps. Il est fils dimmigrs, paum entre deux cultures,
deux histoires, deux langues, deux couleurs de peau, ni blanc ni noir, sinventer ses
propres racines, ses attaches, se les fabriquer. (p.14-15)
Le comportement, les propos et les ides des personnages des ouvrages beur refltent les
frustrations, rves et dsespoir des auteurs. Quant Le th au harem dArchi Ahmed, cet
aspect autobiographique se manifeste dj dans le texte de la jaquette. Celui-ci donne une
biographie brve de Mehdi Charef: limmigration, la vie dans la rue, la dlinquance et puis la
prison. Cest en effet exactement ce qui se passe avec Madjid.
Nous signalons encore deux thmes qui sont en fait troitement lis la dnonciation des
problmes sociaux mais qui reviennent dans tant douvrages beur quils sont souvent cits
comme une caractristique de louvrage littraire, labsence de la figure paternelle dune part
et le bas niveau de scolarit et lanalphabtisme dautre part.
Ce que beaucoup de romans beur ont en commun, cest que dans la grande majorit de ces
textes le pre est absent ; mme physiquement prsent, celui-ci ne possde plus dautorit
paternelle relle. (Sebkhi 1999: 28). Cela est galement le cas de Madjid. Suite une grave
chute du toit, son pre a perdu la raison et il faut que sa famille le soigne comme un enfant. Le
soupir que tout allait mieux avant laccident du pre est un lment omniprsent dans le
roman : Il peut soulever son pre dune main comme lui le prenait quand il tait petit.
Madjid sen souvient. Cest vrai que son pre tait chouette, quil aimait les enfants. (p. 39).

13
Desplanques (1991) constate encore que beaucoup dauteurs beur dnoncent le bas niveau de
scolarit et que cest en fait le premier problme touch dans Le th au harem dArchi Ahmed.
Mehdi Charef raconte la toute premire page qui son roman est destin: Pour Mebarka,
ma mre, mme si elle ne sait pas lire . Madjid et son ami Pat ont abandonn lcole, Pat ne
sait mme pas crire. Les deux ont d suivre les classes de rattrapage , ou classes des
fous , des classes spciales pour des enfants analphabtes. Cet analphabtisme est un des
facteurs qui peut expliquer le taux de chmage lev. Le titre du roman fait galement
allusion ce bas niveau de scolarit, nous aurons loccasion dy revenir dans la partie
commentaire quand nous analysons la traduction du titre du roman.
2.4.

STYLE ET LANGAGE

Il suffit de feuilleter le roman pour constater que le langage est assez particulier. Mehdi
Charef utilise effectivement beaucoup de mots et dexpressions familiers et argotiques.
Largot est, daprs TLFi, un langage ou vocabulaire particulier qui se cre l'intrieur de
groupes sociaux ou socio-professionnels dtermins, et par lequel l'individu affiche son
appartenance au groupe et se distingue de la masse des sujets parlants . Goudaillier (2001)
distingue deux types dargot. Le premier type, les argots de mtiers , sutilise dans
certaines branches professionnelles. Les mots et les expressions de Le th au harem dArchi
Ahmed se classifient dans le dernier type dargot, les argots sociologiques , qui sont utiliss
par les membres dun groupe social spcifique.
Largot avait lorigine avant tout une fonction cryptique. Il y a plusieurs sicles dj, le
langage permettait aux malfaiteurs de communiquer entre eux sans que leur environnement
les comprenne. Aujourdhui, la fonction cryptique est toujours l, mais elle est devenue moins
importante. Goudaillier (2001) voit encore deux fonctions ct de la fonction cryptique: la
fonction identitaire et la fonction ludique.
Communiquer en argot permet lindividu de sidentifier avec un groupe spcifique. Les
habitants des cits forment un groupe en marge, dfavoris et exclu par les autres citoyens
franais. Tout comme la musique et le style de vtements par exemple, un propre langage est
une manire de sassocier et de souligner quils ne font pas partie de cette socit. Largot leur
procure une identit, et cest cette identit quils recherchent tous.

14
Goudaillier (2001) observe que largot moderne des cits est influenc par les nombreux
langues et parlers dorigine des habitants. Aux mots provenant des variantes rgionales du
franais sajoutent dautres emprunts larabe, au berbre, au tsigane et aux langues
africaines et en plus, il y a encore le slang anglo-amricain. Le vocabulaire de largot moderne
senrichit avec les mots du verlan11. Le verlan est un code qui consiste retourner le mot
lenvers, syllabe par syllabe (Caradec, 1989: 19). Ainsi, Paris devient Ripa ou Rispa en
verlan, une meuf est une femme et exprimer sa reconnaissance quelquun ne se fait pas par
merci sinon par cimer. Comme nous avons dj mentionn, le terme beur est le verlan pour
Arabe.
Le vocabulaire argotique est le plus riche en mots et expressions pour parler des thmes qui
sont proches de la vie et des intrts des jeunes banlieusards eux-mmes. La liste de
Goudaillier (2001: 16-17) des grandes thmatiques de largot est la suivante: largent, les
trafics, la drogue, les arnaques, le sexe, la bande de copains, la femme, lalcool, son propre
origine, le travail et les problmes qui y sont lis, la famille, la dfense, la police et la vie dans
les cits . Largot permet aux jeunes de pouvoir communiquer entre eux dans un langage que
leurs parents ne comprennent pas. Cest une sorte de code secret qui leur permet de toucher
des sujets sensibles et des tabous. A lheure actuelle, cest en cet avantage que consiste la
fonction cryptique.
Certes, les mots et les expressions argotiques sont souvent repris en franais courant dans
certains registres. Nous avons retrouv la grande majorit des mots et des expressions
argotiques du fragment dans les ouvrages de rfrence courants (NPR et TLFi), voire dans un
dictionnaire de traduction (VD FN). Nous avons constat dailleurs que ces ouvrages
labellisent les mots et les expressions emprunts largot de manire trs confuse. Pour les
mots et les expressions argotiques du fragment, nous avons retrouv entre autres les labels
suivants: familier , informel , vulgaire , populaire et pjoratif .
Lutilisation de largot dans le texte source entrane des consquences importantes au niveau
de la traduction. Nous les clairons amplement dans la partie commentaire.

11

Le sujet des mmoires de Frederic Boery (2003) et de Tjrven De Neve (2008) porte sur le phnomne du
verlan.

15
2.5.

PRESENTATION ET RECEPTION DU ROMAN

Le th au harem dArchi Ahmed est dit en 1983 par Mercure de France. Le roman dbut de
Mehdi Charef est accueilli favorablement et a marqu depuis le commencement de la carrire
de lcrivain ainsi que le dbut de la littrature beur. (Elia 1997) Deux ans plus tard, cest
Charef lui-mme qui ralise ladaptation cinmatographique de lhistoire de Madjid et les
autres banlieusards. Le film, intitul Le th au harem dArchimde, a remport deux prix. Le
livre a t traduit en plusieurs langues. Jan van den Brink tait charg de la traduction en
nerlandais. De wet van Archi Ahmed est dit en 1986 par Ambo/Novib et fait partie dune
srie anti- raciste, ce qui est remarquable vu que le racisme nest, pour autant que nous
sachions, mentionn nulle part comme le thme principal du roman original. Nous tentons
den trouver une explication en comparant la place du roman original dans la littrature
franaise des annes quatre-vingt avec la place de la traduction dans la littrature de la
communaut linguistique nerlandophone d lpoque. Nous comparons aussi les
couvertures du roman mme et de la traduction.
2.5.1. La place du roman dans la littrature franaise et nerlandophone
Le roman original est dit par Mercure de France, une maison ddition prestigieuse situe
Paris. Lhistorique de Mercure de France est retrac en dtail sur le site web de la maison
ddition mme12. Mercure de France tait lorigine une revue littraire fonde par Alfred
Vallette la fin du XIXe sicle. La revue faisait autorit dans le monde littraire. Mercure de
France commence diter partir des annes 1890. Mercure de France se destine une lite
intellectuelle. Ainsi, cest l o les premires traductions en franais de loeuvre de Nietzsche
ont t publies. Les ditions remportent nombre de prix prestigieux, y compris les prix
Goncourt et Mdicis. Mercure de France a plusieurs collections13, savoir La Bleue ,
Bibliothque trangre , Le Petit Mercure , Traits et portraits , Le Temps retrouv
poche , Le Mercure Galant et Posie . La collection La Bleue dite des ouvrages
littraires franais, tant de romanciers confirms que de nouveaux talents . Cest dans
cette collection, et non dans la collection Bibliothque trangre par exemple, que Le th
au harem dArchi Ahmed est sorti, voil pourquoi nous concluons que le roman de Mehdi
Charef est considr en France comme un roman qui appartient la littrature franaise.

12
13

http://www.mercuredefrance.fr/historique.htm
http://www.mercuredefrance.fr/collections.htm

16
Nous navons pu retrouver que trs peu dinformation concernant la prsentation et la
rception de la traduction du roman dans la communaut linguistique nerlandophone. Nous
nous basons sur l article Littrature nerlandophone de limmigration aux Pays-Bas de
Mekaoui-Jansen (1995) pour situer De wet van Archi Ahmed dans la littrature
nerlandophone. Cet article traite de la situation aux Pays-Bas seulement.
Nous esquissons dabord la littrature de limmigration aux Pays-Bas. Louvrage le plus
clbre crit par un immigrant aux Pays-Bas, cest sans aucun doute le poignant Journal
dAnne Frank (1947). Aprs la deuxime guerre mondiale, les Nerlandais ont accueilli grand
nombre dexils et de rfugis qui ont d quitter leurs pays dorigine suite aux nombreux
conflits lis la Guerre froide. Citons par exemple l Hongroise Vera Ills (Kind van een
andere tijd, 1992), qui a vcu linsurrection de Budapest de 1956, comme reprsentante de la
littrature de limmigration aux Pays-Bas. A partir des annes soixante-dix, des exils et
rfugis du monde entier les ont joints. Ainsi, le Chilien Leo Serrano a fui son pays aprs le
coup dtat dAugusto Pinochet en 1973 et puis la dictature cruelle du gnral. Serrano
sinstalle aux Pays-Bas et y publie Een onmogelijke herinnering (1987).
Cest partir de 1975 que les travailleurs immigrs font leur entre sur la scne littraire
nerlandophone. La plupart provenant de la Turquie et du Maroc, ils sont venus sinstaller aux
Pays-Bas la fin des annes cinquante et durant les annes soixante afin de satisfaire la
demande croissante douvriers dans ce pays. Cependant, le chmage et la pauvret ont atteint
beaucoup dentre eux lors de la rcession conomique des annes soixante-dix. Ils se sentent
isols du reste de la socit nerlandaise. Ils souffrent des problmes au niveau politique et
conomique, ils vivent ensemble dans les quartiers pauvres des grandes villes et le niveau de
scolarit est bas.
Jusquici, la situation des travailleurs immigrs en France et aux Pays-Bas a lair dtre
presque identique. Il faut quand mme bien tenir en compte le suivant :
Aux Pays-Bas limmigration est plus rcente quen France, et la runion familiale sy
est faite beaucoup plus tard. La deuxime gnration dimmigrs est donc plus jeune:
ce sont des coliers ou bien des jeunes de vingt ans environ. Cest pour cette raison
quil nexiste pas encore une littrature issue cette gnration. Cependant nous
pouvons supposer (et esprer) quune telle littrature natra. (Mekaoui-Jansen 1995:
87)

17
En 1995, plus quune dcennie aprs le dbut de la littrature beur en France, les seuls
ouvrages provenant de la communaut des travailleurs immigrs aux Pays-Bas sont crits par
des reprsentants de la premire gnration des travailleurs immigrs. Il sagit notamment des
Turcs Sadik Yemni (De ijzeren snavel, 1987) et Halil Gr (Gekke Mustafa, 1984) et du
Marocain Mohammed Nasr (Ahmed, het verhaal van een gastarbeider, 1984).
Bien quen France une maison ddition prestigieuse telle que Mercure de France soit prte
publier le roman de Charef, les crivains dorigine trangre aux Pays-Bas avaient beaucoup
de mal publier leurs ouvrages. Les frais de publication taient levs et la majorit des
diteurs refusaient ds lors a publier ces ouvrages, fournissant largument que les auteurs
taient trop inconnus. Le lectorat des ouvrages dcrivains trangers consistait surtout en
autres immigrants. Cinq maisons ddition seulement taient prtes publier des ouvrages des
travailleurs immigrs, savoir Novib, Lle, Warray, De Geus et Hiwar. Leur point de dpart
tait un objectif idaliste: donner une opportunit aux immigrs de publier (MekaouiJansen 1995: 88) Cest dans cette optique que Ambo/Novib cre une srie anti- raciste o
convient lhistoire raconte dans Le th au harem dArchi Ahmed. Tout cela fait que la
littrature dimmigration aux Pays-Bas reste une littrature en marge de la littrature
nerlandophone mme, tout comme ses reprsentants ne font pas vraiment partie de la socit.
Mekaoui-Jansen dnonce dans son article (ibid, 88) que les critiques littraires mettent
encore laccent sur le fait que ce sont des auteurs immigrs, cest le documentaire et la
nouveaut qui importe et on ne regarde pas encore assez la qualit littraire et elle conclut
que la littrature de limmigration nerlandophone se trouve en marge du commerce des
livres. Elle nest pas encore trs connue par le grand public nerlandais. Il faudrait donc
continuer dessayer de rendre cette littrature moins marginale. (ibid, 89) Les seules
maisons ddition nerlandaises qui sont prtes publier louvrage des immigrants
poursuivent donc des buts compltement diffrents que Mercure de France, qui vise
contribuer la richesse de la littrature franaise.
2.5.2. Comparaison des couvertures du roman original et du roman en nerlandais

La couverture du roman original, en couleur bleu clair, ne mentionne que le titre, le nom de
lauteur, lindication roman et enfin le signe que portent toutes les publications de la
maison ddition. Mercure de France explique sur son site web que ce signe, le casque orn

18
de deux ailes , est une rfrence Mercure, le dieu des voyageurs. La couverture de la
traduction en nerlandais, de la main de Peter van Hugten, mentionne aussi le titre, le nom de
lauteur et le nom de la maison ddition. Lillustration sur la couverture reprsente la forme
dune mosque, ce qui est remarquable car il ny a pas beaucoup de rfrences la religion
musulmane. La mre du protagoniste est le seul personnage qui est prsent comme croyante.
Nous estimons que la mosque rfre la culture arabe en gnral. Dedans, il y a un
panorama de la ville de Paris. Les contours de la tour Eiffel sont bien visibles.
Le texte de la jaquette du roman original commence par une formulation mystrieuse: Drle
de th ! Th la boue, th au bton. Drle de harem ! Boue des bidonvilles, bton des
HLM. . Ce texte rfre au titre et a entirement disparu en nerlandais. Puis le texte annonce
que Madjid et ses amis raconteront comment ils vivent en lisire de Paris et que Charef
parlera de ses propres expriences. Une brve bibliographie assez frappante en sert de preuve:
quelques rgles suffisent pour rsumer que Charef vient de lAlgrie, quil a vcu dans les
HLM, quil a travaill dans une usine, quil a souffert la prison et quil a travaill ensuite
nouveau comme ouvrier. Le texte de la jaquette de De wet van Archi Ahmed commence par la
traduction de cette brve bibliographie. Puis le lecteur dcouvre que lcrivain dcrit
latmosphre et la problmatique de la deuxime gnration de travailleurs immigrs qui
se rsume ainsi :
La vie pratiquement sans perspectives que mnent les travailleurs immigrs qui
doivent survivre dans les banlieues appauvries pleines de bton, le futur sombre de
leurs enfants, le manque dintrt et daffection pour la jeunesse de seize dix-huit
ans, le racisme des habitants originaux auquel ils doivent faire face chaque jour et la
petite dlinquance laquelle ils ont recours. (traduction N.V.)
Le texte de la jaquette de De wet van Archi Ahmed nannonce donc pas le contenu de
lhistoire. En plus, on passe sur le fait que lhistoire traite aussi de banlieusards qui sont
Franais de naissance, comme Pat, le pote du protagoniste, ou la famille Levesque, les
voisins. Finalement, le but idaliste que poursuit la maison ddition entre nouveau en ligne
de compte :
A laide des dialogues dlis et un style tourdissant, Mehdi Charef voque un monde
dinjustice duquel se dduit un draillement de notre dmocratie occidentale.
(traduction N.V.)

19

3. TRADUCTION
Ce troisime chapitre prsente le fragment original et les deux traductions cte cte. Le
texte source figure dans la premire colonne, il sagit des pages 7-32 du roman. Dans la
deuxime colonne figure notre traduction et dans la troisime la traduction publie (les pages
5-22 du livre).

Madjid, agenouill devant sa moto,

Madjid zat geknield voor zijn

Geknield voor zijn motor maakte Madjid

sessuya les mains, pleines de cambouis,

motor, hij veegde zijn handen vol

zijn handen, die vol olie zaten, schoon met

dans un chiffon.

smeerolie af aan een vod.

een poetslap. Bij de minste of geringste

La vieille moto, une Norton,

De oude motor, een Norton, kreeg

moeilijkheid begon zijn oude motor, een

dornavant sessoufflait chaque

het lastig bij elke hindernis. Hij moest de

Norton, te sputteren. Madjid moest hem

difficult. Il fallait presque la pousser pour

motor bijna duwen om hem een helling als

praktisch duwen om een helling als die in

quelle monte une cte comme celle de la

die van la Dfense op te krijgen en op de

de wijk Dfense op te komen en op de

Dfense, et sur lautoroute de Pontoise

autosnelweg van Pontoise was Madjid eens

snelweg van Pontoise was hij op een avond

Madjid avait paniqu le soir o il stait

in paniek geraakt toen een vrachtwagen

in paniek geraakt toen hij werd ingehaald

fait doubler par un camion. Elle nen

hem op een avond inhaalde. De oude

door een zware vrachtwagen. Het oude

voulait plus, sa vieille mcanique. Pour la

machine weigerde verdere dienst.

ding wilde niet meer. Voor de reparatie van

rparer, fallait des sous et Madjid nen

Herstellingen kosten centen en die had

zijn motor had hij geld nodig en dat had

avait pas.

Madjid niet.

Madjid niet.

A la lueur de la lampe baladeuse, il

In het schijnsel van de looplamp

In het licht van zijn looplamp bekeek hij

regardait dessus, dessous, dpit de se

keek hij overal op en onder, hij was

zijn motor van onder tot boven, nijdig over

retrouver en rade dengin. Rsign,

teleurgesteld dat het niet wilde lukken de

het feit dat hij nu weer zonder

impuissant, il cala la moto bien en place,

motor weer aan de praat te krijgen.

vervoermiddel zat. Ontmoedigd en

dcrocha la lampe de la prise lectrique et

Ontgoocheld gaf hij het op en zette de

machteloos zette hij zijn motor stevig neer,

sortit de la cave, verrouillant la porte au

motor terug op zijn plaats, trok de lamp uit

trok de stekker van de looplamp uit het

cadenas.

het stopcontact en verliet de kelder, de deur

stopcontact, verliet de kelderruimte en deed

sloot hij af met een hangslot.

de deur op het hangslot.

Dans le couloir humide et mal

In de vochtige en slecht verlichte

Hij stak een sigaret op en liep naar het

20

clair qui sentait lurine et la merde il

gang, waar het stonk naar urine en stront,

einde van de slecht verlichte, vochtige

salluma une cigarette et se dirigea vers la

stak hij een sigaret op en hij begaf zich

gang, die stonk naar poep en pis. Toen hij

sortie.

naar de uitgang.

bij de trap naar de hal was gekomen,

Arriv devant lescalier qui donnait

Toen hij bij de trap was die naar de

bedacht hij zich. Hij was al enkele treden

accs au hall, il se ravisa. Il avait grimp

hal leidde bedacht hij zich. Hij was al

opgegaan toen hij rechtsomkeer maakte.

dj quelques marches quand il fit demi-

enkele treden opgelopen maar maakte toen

Hij liep naar het einde van de gang en ging

tour. Il marcha jusquau fond du couloir,

rechtsomkeer. Hij liep de pikdonkere gang

naar de laatste kelderruimte. Op de

jusqu la dernire cave. Au bout de

door tot aan de laatste kelder. Daar hield

scheiding van licht en donker bleef hij

lobscurit, il sarrta.

hij halt.

staan.

Et l, dans ce rduit, dans ce

In dat hoekje, een berghok, tussen

En daar, in een hok vol rommel, tussen een

dbarras, entre un sommier dont les

een spiraalmatras waarvan de springveren

oude matras waarvan de springveren

ressorts ont crev la toile juste aux endroits

door de stof schieten juist daar waar de

precies op de plek van de urinevlekken

o il y a des taches durine et un Frigidaire,

urinevlekken zitten en een afgedankte

door de tijk heensteken en een openstaande

porte ouverte, malade, descendu

koelkast met een geopende deur, die daar

defecte koelkast, die daar op een avond

certainement en toute hte une nuit, l,

vast eens s nachts werd gedumpt, daar, in

haastig moet zijn neergesmeten, ligt de

dans une forte odeur dhpital, est allong

die doordringende ziekenhuislucht, ligt de

kleine Farid met een zware ziekenhuislucht

le petit Farid, dix-neuf ans, et qui en parat

kleine Farid, negentien jaar maar hij lijkt er

om zich heen. Hoewel hij negentien is, ziet

quinze, le visage sec et amaigri sous une

vijftien, zijn gezicht is schraal en mager en

hij eruit als iemand van vijftien, met een

barbe juvnile, compltement dans le

hij heeft beginnende baardgroei, hij is

droog mager gezicht en een vlasbaardje.

cirage.

helemaal de kluts kwijt.

Hij is volledig de kluts kwijt.

Farid est allong sur des cartons

doranges sud-africaines, marque Outspan,

Farid ligt languit op enkele stukken

karton uit dozen van Zuid-Afrikaanse

Farid ligt languit op dozen van

Zuidafrikaanse Outspan-sinaasappelen en
21

10

11

et sous sa tte, en guise doreiller, une

Outspan-sinaasappels en een oude tas in

onder zijn hoofd heeft hij bij wijze van

vieille valise cartonne en faux cuir

kastanjebruin nepleder met ingedeukte

kussen een oude koffer van bruin

marron, cabosse dans les coins.

hoeken doet dienst als hoofdkussen.

namaakleer, die aan alle kanten gedeukt is.

Madjid savance doucement vers

Madjid komt langzaam dichterbij

Madjid gaat zachtjes naar Farid toe en kijkt

Farid, le fixe. Farid ne remarque pas. Il

Farid en kijkt hem strak aan. Farid merkt

hem strak aan. Maar Farid merkt dat niet.

tient dans sa main droite un chiffon sale

het niet op. In zijn rechterhand heeft hij een

Hij heeft in zijn rechterhand een vuile lap,

imbib dther, quil porte dun geste lent

vuil vod met ether doordrenkt dat hij traag

gedrenkt in ether, die hij met langzame,

et lourd sur son nez.

en moeizaam onder zijn neus houdt.

lome bewegingen onder zijn neus brengt.

Salut, Rustine ! dit Madjid sans

Hallo Rustine!, zegt Madjid

Hallo, Solutie, zegt Madjid zonder

lever la voix, comme sil lui faisait une

zonder zijn stem te verheffen, alsof hij hem

stemverheffing, alsof hij hem iets

confidence. Il se penche une nouvelle fois

iets toevertrouwd. Hij buigt zich nog eens

vertrouwelijks wil zeggen. Hij buigt zich

et rappelle Farid.

over Farid en roept hem nog een keer.

voorover en spreekt Farid opnieuw aan.

Rustine bouge un petit peu la tte et

10

Rustine draait zijn hoofd lichtjes

10

Solutie beweegt zijn hoofd een beetje en

ouvre moiti les yeux vers Madjid. Il ny

naar Madjid toe en opent zijn ogen half.

kijkt hem met halfopen ogen aan. Er is

a aucune expression sur son visage. Le

Van zijn gezicht is niets af te lezen. Hij

geen enkele uitdrukking op zijn gezicht.

regard est vague et lointain. Il a un pauvre

heeft een wazige en afwezige blik in zijn

Zijn blik is vaag en veraf. Hij heeft een

sourire malade, qui dcouvre une dentition

ogen. Hij produceert een zwak glimlachje

armzalige zieke glimlach, die een stel gele

jaune. Il tend sa main gauche, imprcise,

dat zijn gele gebit ontbloot. Achteloos

tanden laat zien. Hij strekt zijn linkerhand

pour serrer la pince son visiteur et respire

steekt hij zijn linkerhand uit om zijn

uit, onvast, om zijn bezoeker de hand te

un bon coup son chiffon dgueulasse.

bezoeker een poot te geven en hij neemt

drukken, en inhaleert dan weer krachtig uit

een flinke snuif van zijn walgelijk vod.

de smerige lap.

Madjid lobserve, sans savoir quoi

11

Madjid slaat hem gade, weet niet

11

Madjid kijkt naar hem, zonder te weten

22

penser, quoi dire ce mec qui pse peine

wat te denken en vraagt zich af wat je zegt

wat hij moet denken of zeggen tegen die

quarante kilos et qui est certainement en

tegen zon kerel die nauwelijks veertig kilo

knul die nauwelijks nog veertig kilo weegt

train de crever, et tout le monde sen fiche.

weegt en daar vast en zeker ligt weg te

en die daar beslist ligt te kreperen zonder

Tout le monde dans la cit sait que Farid se

rotten en waar iedereen lak aan heeft.

dat iemand zich daar iets van aantrekt.

dope. Il sest dop tout, dit-on. En fait,

Iedereen in de wijk weet dat Farid dope

Iedereen in deze buurt weet dat Farid

toutes les drogues qui lui taient

gebruikt. Er wordt gezegd dat hij al alles

verslaafd is. Hij heeft van alles gebruikt

accessibles financirement, mme

heeft gebruikt waar je high van wordt.

zegt men. Hij heeft elk middel gebruikt dat

lessence. Cest du temps o il se droguait

Maar eigenlijk gebruikte hij gewoon alle

hij maar kon betalen, zelfs benzine. Uit de

la dissolution, cette colle avec laquelle on

middelen die hij zich financieel kon

tijd dat hij fietsbandensolutie gebruikte

rpare les chambres air, que lui est venu

veroorloven, zelfs benzine. Hij snoof een

stamt zijn bijnaam Solutie.

ce surnom de Rustine.

periode rustine, de lijm waarmee men

binnenbanden van fietsen herstelt, vandaar
zijn bijnaam Rustine.

12

13

Madjid ne trouvait pas a drle,

12

Madjid vond de naam Rustine niet 12

mais Pat, son pote, lui, a le faisait rire,

grappig maar zijn makker Pat lachte zich

Rustine.

krom.

Madjid sort une cigarette et la pose

13

Madjid pakt een sigaret en legt die

Madjid vond dat niet leuk, maar zijn vriend

Pat moest lachen om die bijnaam Solutie.

13

Madjid pakt een sigaret en legt die naast

sur le ventre de Rustine. Un ventre creux.

naast het flacon ether op de buik van

de fles ether op de buik van Solutie. Een

Rustine ne bronche pas, la main sur le pif.

Rustine. Een holle buik. Rustine verroert

holle buik. Solutie beweegt niet en houdt

Il met quelques gouttes dther sur le

geen vin, hij houdt nog steeds zijn hand

zijn hand op zijn neus. Hij doet enkele

chiffon dans le creux de sa main

aan zijn snotkoker. Hij doet enkele

druppels ether op de lap in zijn magere

squelettique et renifle encore. Madjid

druppels ether op het vod in de palm van

hand en snuift opnieuw. Madjid wordt

23

simpatiente. Les toiles daraigne

zijn uitgemergelde hand en snuift nog eens.

ongeduldig. Stoffige spinnewebben hangen

poussireuses pendent du plafond suintant

Madjid verliest zijn geduld. De stoffige

aan het vochtig uitgeslagen plafond van de

de cette cave dont Farid a fait sa maison.

spinnenwebben hangen tegen het lekke

kelderruimte waarvan Farid zijn

Les murs sont chargs de graffiti, dessins,

plafond van de kelder waar Farid zijn thuis

onderkomen heeft gemaakt. De muren zijn

slogans.

van heeft gemaakt. De muren zijn beklad

bedekt met graffiti, tekeningen en kreten.

met graffiti, tekeningen en slogans.

14

15

16

Dans lobscurit, on peut lire,

14

14

In het donker zijn hele en halve woorden in

entrevoir, des mots ou moitis de mots,

woorden zijn leesbaar in het donker, zo

rood krijt te lezen, zoals rot op, bela,

foutre , cri , jirai bien , marre ,

staat er klote, help, alles wordt beter

kut ,genoeg.

la craie rouge.

en spuugzat in het rood te lezen.

Madjid essaie de lire, de piger. Il

15

Madjid probeert de woorden te

15

Madjid probeert ze te lezen en te begrijpen,

ny a rien comprendre, que dalle ! Rien

lezen en te snappen. Niets, geen bal, valt er

maar er valt niets te begrijpen, absoluut

dire. Rien faire !

te begrijpen! Er valt niets over te zeggen.

niets. Er valt niets te zeggen, er valt niets te

Niets aan te doen!

doen.

Vaut mieux ne plus revenir dans

16

cette putain de cave, se dit-il.

17

Enkele woorden of delen van

Tout est devant lui, le dsespoir, a

17

Ik kan maar beter niet meer in deze 16

Het is beter om nooit meer terug te komen

verdomde kelder komen, denkt hij bij

in die klerekelder, denkt hij. Alles ligt daar

zichzelf.

voor hem: de wanhoop die angstig maakt,

Alles wat hij daar ervaart, die

17

de angst die prikt in je ruggegraat en je

fout les jetons, a fourmille au creux de

wanhoop, maakt hem schijterig, snijdt door

koude rillingen bezorgt. Opdonderen en

lchine, et a refroidit dans le dos. Faut

hem heen en hij krijgt het er koud van

niet meer lullen. Madjid gaat weg bij

mettre les santiagos, et pas demander son

vanbinnen. Hij moet iets bedenken en zich

Solutie en steekt een sigaret op.

reste. Madjid quitte Rustine en grillant sa

uit de voeten maken. Madjid laat Rustine

24

gitane.
18

19

achter en paft zijn gitane verder op.

Dans le hall, il retrouve la lumire

18

Het felle licht van de witte

18

In het hal vindt hij weer het heldere witte

forte et blanche des nons, et cest mieux

neonlampen in de gang doet Madjid goed,

licht van de neonbuizen. Dat is beter, zucht

comme a ! il respire. Il retrouve aussi le

hij herademt. Hij loopt er ook pa Levesque,

hij opgelucht. Daar ziet hij ook die vent

pre Levesque, son voisin de palier, qui

die op dezelfde verdieping woont, tegen

van Levesque, die op hetzelfde trapportaal

attend lassenceur. Madjid le salue,

het lijf terwijl die op de lift staat te

woont en die op de lift wacht. Madjid groet

Levesque rpond de son sourire difficile

wachten. Madjid begroet hem, Levesque

hem. Levesque beantwoordt die groet met

sortir, regard flou. Il a sa dose de Ricard

forceert zijn flauwe glimlach, zijn blik is

een vermoeide glimlach en een vage blik.

dans la gueule, rentre bourr comme

afwezig. Hij heeft weer zijn hoeveelheid

Hij heeft zijn portie Ricard binnen en komt

chaque soir aprs le turbin.

Ricard op, zoals gewoonlijk als hij s

zoals elke avond dronken van zijn werk

avonds bezopen thuiskomt van zijn job.

thuis.

Madjid ne se souvient pas de lavoir 19

Madjid kan zich niet herinneren dat

19

Madjid herinnert zich niet hem ooit nuchter

vu un seul jour jeun, ou seulement en tat

hij Levesque ooit nuchter heeft gezien, of

te hebben gezien of zelfs maar in staat

de se conduire. Lascenseur arrive, ils sy

zelfs maar in staat om zich te gedragen. De

rechtop te lopen. Als de lift komt stappen

engouffrent en se faisant des politesses,

lift is er en ze wurmen zich erin terwijl ze

ze erin, met allerlei gebaren van

toi, moi.

toch beleefd proberen te blijven: Na u,

beleefdheid tegenover elkaar.

Na u.
20

21

Dans la caisse a sent rudement le

20

In de kooi ruikt het sterk naar

Ricard, et cest lourd supporter, cette

Ricard en Madjid kan die stank maar

haleine, pour Madjid.

moeilijk verdragen.

Le pre Levesque jure quand il

saperoit quil a mis ses pieds dans une

21

Pa Levesque vloekt als hij merkt

dat hij in een plas pis staat. Madjid draait

20

In de lift stinkt het erg naar Ricard en voor

Madjid is die lucht moeilijk te verdragen.

21

Meneer Levesque vloekt als hij merkt dat

hij met zijn schoenen in de pis staat.
25

flaque de pisse. Madjid se retourne et dit en

zich om, kijkt naar de grond en zegt:

Madjid draait zich om, kijkt naar de grond

regardant par terre :

22

- Cest les mmes et les clbards

en zegt: Het zijn de kinderen en de honden

22

qui pissent !
23

24

Le pre Levesque, le visage bouffi,

Het zijn de snotneuzen en de

22

die hier op de vloer pissen.

23

Meneer Levesque met zijn opgezwollen

viervoeters die hier pissen!

23

Pa Levesque, met een opgeblazen

rougi par lalcool et le froid qui rgne

gezicht dat rood aanloopt door de alcohol

gezicht, dat rood is van de alcohol en van

dehors, ne pipe commentaire.

en de koude van buiten, houdt zijn waffel.

de kou buiten, zegt niks.

Pour lui cest les Arabes qui pissent

24

Volgens hem zijn het de Arabieren

24

Voor hem zijn het natuurlijk altijd de

dans lascenseur et dgradent le btiment.

die in de lift pissen en het gebouw

Arabieren die in de lift pissen en het

Cest pourquoi Madjid sest cru oblig de

verweren. Daarom vindt Madjid het nodig

aanzien van het gebouw daarmee naar

rpondre ses jurons. Les Arabes nont pas

te reageren op zijn beschuldigingen.

beneden halen. Madjid voelt zich daarom

de chien, ou trs rarement.

Arabieren hebben geen honden, of slechts

verplicht op zijn gevloek te reageren.

heel uitzonderlijk.

Arabieren hebben zelden of nooit een

hond.

25

Pauvres btes de chiens, enferms

25

Die arme honden zitten de

25

Arme dieren, die de godganse dag in huis

toute la sainte journe dans un

godganse dag opgesloten in een

opgesloten zijn totdat het baasje thuiskomt

appartement, attendant que Mamatre

appartement, te wachten tot hun baasje

van zijn werk om ze uit te laten.

rentre du boulot pour les emmener la

terugkeert van het werk om hen uit te laten:

Nauwelijks in de lift beginnen ze daar te

pissette: peine dans lascenseur, ils

ze plassen al zodra ze in de lift zijn, hun

pissen omdat hun blaas op springen staat.

urinent dj, leur vessie ne tient plus. Et a

blaas is te vol. En pis van beesten stinkt

En die hondepis stinkt behoorlijk. Die

sent fort, le pipi de bte. Et a fait partie de

heel erg. En het maakt deel uit van het

stank maakt deel uit van het leven in deze

la vie de la cit.

leven in de wijk.

buurt.
26

26

Au troisime tage, ils sortent de

26

Op de derde verdieping stappen ze

26

Op de derde etage stappen ze uit de lift.

lascenseur. Madjid entre chez lui sans

uit de lift. Madjid loopt thuis binnen

Madjid gaat zijn flat binnen zonder te

sonner, la porte toujours ouverte.

zonder te bellen want de deur staat toch

bellen, want de deur is altijd open.

altijd open.
27

Levesque, lui, sonne. Il sonne

27

Levesque belt wel aan. Hij moet

27

Maar meneer Levesque belt. Hij belt

plusieurs reprises avant que sa femme

meerdere keren aanbellen voor zijn vrouw

meerdere keren voordat zijn vrouw komt

vienne lui ouvrir. Il a du mal passer la

komt opendoen. Het valt hem niet mee om

opendoen. Met moeite wankelt hij naar

lourde.

voorbij dat dikke wijf te komen.

binnen.

27

28

Madjid te ses chaussures et file

28

Madjid schopt zijn schoenen uit en

28

Madjid doet zijn laarzen uit en gaat

droit vers sa chambre, le long du couloir.

loopt meteen de gang door naar zijn kamer.

regelrecht door de gang naar zijn kamer.

Ses frres et surs, famille nombreuse dont

Zijn broers en zussen, hij is de oudste van

Hij is de oudste van een groot gezin en zijn

il est lan, chahutent en faisant leurs

een groot gezin, maken kibbelend hun

broertjes en zusjes zitten aan de grote tafel

devoirs de classe autour de la table du

huiswerk aan de salontafel.

in de huiskamer. Onder veel rumoer maken

salon.
29

zij hun huiswerk.

Sa mre Malika, robuste femme

29

Zijn moeder Malika, een fors

29

Zijn moeder Malika, een stevige Algerijnse

algrienne, de la cuisine voit passer son fils

gebouwde Algerijnse vrouw, ziet vanuit de

vrouw, ziet vanuit de keuken haar zoon

furtivement dans le couloir.

keuken hoe haar zoon heimelijk de gang

stilletjes in de gang voorbijlopen.

doorsluipt.
30

- Madjid!

30

Madjid!

30

Madjid!

31

Lui, sans se retourner, entre dans sa

31

Zonder zich om te draaien gaat hij

31

Zonder zich om te draaien gaat hij zijn

piaule.

zijn slaaphok binnen.

kamer binnen.

32

- Ouais!

32

Ja!

32

Ja!

33

- Va chercher ton pre.

33

Ga je vader eens halen.

33

Ga je vader halen.

34

-Tta lheure!

34

Seffens!

34

Strakjes.

35

Malika pose sa casserole sur lvier, 35

Malika zet haar steelpan in de

35

Malika zet de pan op het aanrecht en roept

en colre :

gootsteen, woedend:

kwaad:

36

- Tout de suite !

36

Onmiddellijk!

36

Nee, direct!

37

Dans sa chambre, il met les Sex

37

In zijn kamer zet hij God save the

37

In zijn kamer zet Madjid de plaat God save

Pistols et leur Good save the queen fond

queen van de Sex Pistols snoeihard op, zo

the queen met keihard koperwerk van de

les cuivres, comme a il nentend plus sa

hoort hij zijn moeder niet meer. Hij gaat

Sex Pistols op, zodat hij zijn moeder niet

28

mre. Il sallonge sur son plumard, les

languit in zijn nest liggen met zijn handen

kan horen. Hij gaat languit op zijn bed

mains sous la nuque, et ferme les yeux. Il

in zijn nek en sluit zijn ogen. Hij denkt zich

liggen, met zijn handen onder zijn hoofd,

pense tre tranquille, peinard, coutant le

rustig en op zijn gemak te voelen door naar

en sluit zijn ogen. Hij hoopt door naar de

rock dur. Mais voil que sa mre rapplique

de hardrockmuziek te luisteren. Maar daar

harde rockmuziek te luisteren rustig te

et lui rappelle, le regard agressif :

heb je zijn moeder weer die met een kwade

worden. Maar daar begint zijn moeder

blik in haar ogen herhaalt:

weer en met een kwaad gezicht zegt ze

tegen hem:

38

- Ti la entendi ce quou ji di ?

38

Hib ji mi gehoerd?

39

Elle parle un mauvais franais avec

39

Ze spreekt slecht Frans met een grappig 39

40

un drle daccent et les gestes napolitains

accent en maakt daarbij ook nog eens

en plus.

Napolitaanse gebaren.

Madjid, comme un qui revient

40

Als iemand die uitgeput en prikkelbaar

38

Hoor je wat ik zeg?

Zij praat slecht Frans met een raar accent
en daarbij maakt ze drukke gebaren.

40

Moe en geprikkeld, alsof hij net thuis is

dune journe de labeur, fatigu, agac, lui

thuiskomt na een dag hard labeur houdt

van een zware werkdag, antwoordt hij haar

rpond, yeux au plafond :

Madjid zijn ogen strak op het plafond

met zijn ogen op het plafond gericht:

gericht en antwoordt haar:

41

- Fais pas chier le bougnoule !

41

Rot toch op, roetmop!

41

Laat me met rust, Arabisch stinkwijf!

42

L, vexe, comprenant moiti ce

42

De belediging, waar ze maar de

42

Zij begrijpt niet de helft van wat hij zojuist

43

quil vient de dire, elle se met en colre, et

helft van begrijpt, maakt haar razend

in het Frans heeft gezegd; ze wordt

dans ces cas-l ses origines africaines

kwaad en in zon geval nemen haar

woedend en in zon geval neemt haar

prennent le dessus, elle tance en arabe.

Afrikaanse roots de bovenhand en vaart ze

Afrikaanse afkomst de overhand en begint

in het Arabisch tegen hem uit.

ze te schelden in het Arabisch.

Elle savance jusquau pied du lit et

43

Ze rept zich naar het voeteinde van

43

Ze gaat naar het voeteneind van het bed en

29

secoue son fils qui ne bronche pas. Elle

het bed en schudt haar zoon, die geen kik

schudt haar zoon door elkaar, maar die

essuie ses mains sur le tablier ternellement

geeft, door elkaar. Ze veegt haar handen af

verroert zich niet. Zij veegt haar handen af

autour de ses hanches, stoppe

aan de schort die ze steevast rond haar

aan het eeuwige schort om haar middel, zet

llectrophone, remonte la mche de

middel draagt, zet de pick-up uit, wrijft een

de platenspeler af, veegt een grijze lok voor

cheveux grisonnants qui lui tombe sur les

lok van haar grijzende haar uit haar ogen

haar ogen weg en begint haar zoon nu uit te

yeux, et repart de plus belle en injuriant

en vaart dan weer tegen haar zoon uit door

schelden in haar beste Frans.

son fils de tout ce quelle sait de franais.

hem alle scheldwoorden die ze kent in het

Frans naar het hoofd te slingeren.

44

Finiant, foyou , tout y passe.

44

Leegloeper, nietsnit, allemaal

44

Nietsnut, deugniet, en nog veel meer.

45

Madjid doet alsof hij haar niet begrijpt.

46

Om haar nog kwader te maken antwoordt

passeren ze de revue.
45

Madjid fait semblant de ne pas

45

comprendre.
46

Calmement, il rpond pour la faire

begrijpt.
46

enrager encore plus :

47

- Quest-ce tu dis l, jai rien

49

La mre, hors delle : Pas

Hij antwoordt koeltjes om haar nog

wat meer op stang te jagen:

47

compris.
48

Madjid doet alsof hij haar niet

Wat zeg je, ik heb er niets van

hij kalm:
47

Wat zeg je nou, ik begrijp er niets van.

48

De vrouw roept buiten zichzelf: Niets

begrepen.
48

Zijn moeder raakt buiten zichzelf

compris, pas compris. Ah ! Rabbi (ah !

van woede: Niet begrepen, niet begrepen.

begrijpen, niets begrijpen, oh, Rabbi, (oh,

mon Dieu) en se tapant sur les cuisses.

Ah! Rabbi (ah! mijn God), en ze slaat zich

mijn God), en ze slaat met haar handen op

op de dijen.

haar heupen.

Elle essaie de lui tirer loreille. Il

esquive. Il se lve de son lit prestement en

49

Ze probeert hem aan de oren te

trekken. Hij is haar te vlug af. Hij staat snel

49

Ze probeert hem aan zijn oor te trekken.

Hij ontwijkt haar, staat vlug op van zijn
30

op van zijn bed en krabt aan zijn hoofd.

se grattant la tte.

bed en krabt op zijn hoofd.

50

La mre, en le suivant :

50

Zijn moeder achtervolgt hem:

50

Zijn moeder loopt achter hem aan en zegt:

51

-Oui, finiant, foyou !

51

Ja, leegloeper, nietsnit!

51

Ja, nietsnut, deugniet!

52

Pendant quelle continue crier en

52

Terwijl ze verder tegen hem tekeer

52

Terwijl zij doorgaat met schreeuwen en

implorant tous les saints du Coran, il remet

gaat en daarbij alle heiligen van de Koran

alle heiligen van de koran aanroept, doet

les Sex Pistols dans leur pochette et soupire

aanroept, steekt hij de Sex Pistols terug in

hij de plaat van de Sex Pistols weer in de

dagacement.

hun platenhoes en slaakt een zucht van

hoes en zucht van ergernis.

ergernis.
53

- Je vais aller au consulat dAlgrie,

53

Ik zal naar het Algerijnse consulaat 53

Ik ga naar het Algerijnse consulaat, zegt

elle dit maintenant son fils, la Malika, en

gaan, zegt Malika nu in het Arabisch tegen

Malika nu in het Arabisch tegen haar zoon,

arabe, quils viennent te chercher pour

haar zoon, dan komen ze je halen voor de

of ze je komen halen voor de militaire

temmener au service militaire l-bas ! Tu

militaire dienst daar! Dan zul je je land

dienst in Algerije! Dan leer je tenminste je

apprendras ton pays, la langue de tes

leren kennen en de taal van je ouders en zul

land kennen en de taal van je ouders. Dan

parents et tu deviendras un homme. Tu

je een man worden. Je wil niet naar het

word je een man. Als je niet in militaire

veux pas aller au service militaire comme

leger zoals je vrienden, ze zullen je nooit je

dienst gaat zoals je kameraden, krijg je

tes copains, ils te feront jamais tes papiers.

papieren geven. Slecht zal het aflopen, en

nooit je papieren. Dan ben je verloren, en

Tu seras perdu, et moi aussi. Tu nauras

voor mij ook. Je zult het recht verliezen om

ik ook. Dan heb je geen recht meer om naar

plus le droit daller en Algrie, sinon ils te

naar Algerije te gaan, anders zul je de

Algerije te gaan, of ze gooien je in de

foutront en prison. Cest ce qui va t

gevangenis in vliegen. Dat is wat er zal

gevangenis. Dat zal er met je gebeuren!

arriver ! Tu auras plus de pays, t auras

gebeuren! Je zal geen land meer hebben, je

Dan zul je geen vaderland meer hebben en

plus de racines. Perdu, tu seras perdu.

zal geen afkomst meer hebben. Slecht, het

geen wortels. Verloren, dan ben je

zal slecht met je aflopen.

verloren.
31

54

Parfois Madjid comprend un mot,

54

Soms begrijpt Madjid er een woord

54

Af en toe begrijpt Madjid een woord of een

une phrase et il rpond, abattu, sachant

of een zin van en verbeten antwoordt hij,

zin en terneergeslagen antwoordt hij,

quil va faire du mal sa mre :

wetend dat hij zijn moeder pijn zal doen:

wetend dat hij zijn moeder daarmee pijn

doet:

55

- Mais moi jai rien demand ! Tu

55

Maar ik heb niets gevraagd! Was

55

Maar ik heb toch nergens om gevraagd!

serais pas venue en France je serais pas ici,

jij niet naar Frankrijk gekomen dan was ik

Als jij niet naar Frankrijk was gekomen,

je serais pas perdu Hein ?... Alors fous-

hier niet, dan liep het niet slecht met me

was ik hier ook niet, en dan zou ik niet

moi la paix !

af Nou?... Wel, laat me dan met rust!

verloren zijn Niet soms? Laat me dus

met rust!

56

Elle continue sa rengaine, celle

56

Ze zet haar scheldtirade verder en

56

Zij gaat door met zeuren: het oude liedje,

quelle porte noue au fond du cur.

gooit er alles uit wat haar zwaar op het hart

dat ze diep in haar hart heeft opgekropt en

Jusqu en pleurer souvent.

ligt. Vaak tot ze erbij huilt.

waardoor ze dikwijls in huilen uitbarst.

57

On frappe la porte dentre.

57

Er wordt aan de voordeur geklopt.

57

Er wordt op de voordeur geklopt.

58

- Ce quil y a ? demande la mre,

58

Wat er zijn?, vraagt moeder, nog

58

Wat is er? roept de moeder nog steeds

toujours en colre.
59

Elle quitte la chambre et Madjid se

steeds razend.
59

Ze loopt de kamer uit en Madjid

woedend.
59

Zij gaat de kamer uit en Madjid gaat weer

rallonge sur son lit, convaincu quil nest ni

gaat op zijn bed liggen, overtuigd dat hij al

languit op bed liggen, beseffend dat hij al

arabe ni franais depuis longtemps. Il est

sinds heel lang niet Arabisch maar ook niet

lang geen Arabier meer is, maar ook geen

fils dimmigrs, paum entre deux cultures,

Frans is. Hij is de zoon van migranten,

Fransman. Hij de is de zoon van

deux histoires, deux langues, deux couleurs

verscheurd tussen twee culturen, twee

immigranten, ingeklemd tussen twee

de peau, ni blanc ni noir, sinventer ses

geschiedenissen, twee talen, twee

culturen, twee geschiedenissen, twee talen,

propres racines, ses attaches, se les

huidskleuren, noch blank noch zwart,

twee huidskleuren, niet blank en niet zwart,

32

fabriquer.
60

61

Pour linstant il attend il attend. Il 60

en hij moet zijn eigen wortels en zijn eigen

verzinnen, hij moet ze zelf creren.

banden ontdekken en vestigen.

Voorlopig wacht hij afhij wacht

60

Maar nu stopt hijhij stopt. Hij wil er niet

ne veut pas y penser, il ne supporte pas

af. Hij wil er niet aan denken, hij kan die

verder aan denken, want hij kan de angst

langoisse.

angst niet aan.

niet verdragen.

- Malika faut venir, y a papa il

61

tape maman.
62

gedoemd om zijn eigen roots en banden te

Fabienne Levesque, qui ressemble

Malikaje moet komen, papa

61

slaat mama.
62

Fabienne Levesque, die als twee

Malika je moet komen, papa is thuis en

slaat mama.

62

Fabienne Levesque, die sprekend op

tellement Brigitte Fossey dans Jeux

druppels water lijkt op het kindsterretje

Brigitte Fossey in de film Jeux interdits

interdits, laisse passer Malika devant elle.

Brigitte Fossey uit de film Jeux interdits,

lijkt, laat Malika voorop gaan. Deze

Celle-ci, tel un semi-remorque, fonce dans

laat Malika voorgaan. Die valt als een

dendert als een vrachtwagen de naburige

lappartement voisin en implorant :

stormram het appartement van de buren

flat binnen en smeekt:

binnen terwijl ze smeekt:

63

-Ah! Allah, ah Rabbi !

63

Ah! Allah, ah Rabbi!

63

Oh, Allah! Oh, Rabbi!

64

Du palier on entend cris et plaintes

64

Op de overloop hoort men het

64

Vanaf de overloop hoort men het

de Mme Levesque. Madjid appuie sur le

geschreeuw en gekerm van mevrouw

schreeuwen en klagen van mevrouw

bouton stop de llectrophone et sen va

Levesque. Madjid drukt op de stopknop

Levesque. Madjid drukt op de stoptoets

au salon.

van de pick-up en gaat naar de salon.

van de platenspeler en gaat naar de

huiskamer.

65

Il ny a plus personne. Toute la

65

Er is niemand meer. De hele

65

Daar is niemand meer. Het hele gezin is de

famille jusquau plus petit suivi la mre

familie, zelfs de allerkleinste, is moeder

moeder gevolgd om van het spektakel bij

pour profiter du spectacle chez Levesque.

gevolgd om het schouwspel bij de familie

Levesque te genieten.
33

Levesque niet te missen.

66

Madjid allume la tlvision et

66

Madjid zet de televisie aan en gaat

66

Madjid zet de tv aan en gaat geeuwend op

sassied sur une chaise en billant; il sent

geeuwend op een stoel zitten; hij heeft het

een stoel zitten; hij weet zeker dat hij

que ce soir il nira pas chez Levesque. Au

voorgevoel dat hij vanavond niet naar de

vanavond niet naar de Levesques zal gaan.

cirque, comme il dit.

familie Levesque toe zal gaan. In het

Niet naar het circus, zoals hij het noemt.

circus, noemt hij het.

67

Ce spectacle-l, il connat. Bien des

67

Hij kent het schouwspel al. Het zou

67

Hij kent dat spektakel. Heel wat keren

fois, quand le pre Levesque, non content

de eerste keer niet zijn dat pa Levesque zijn

moest Malika haar zoon te hulp roepen, als

de battre sa femme de ses poings, prenait

vrouw niet alleen maar met zijn vuisten

meneer Levesque niet genoeg had aan

soit son ceinturon, soit une chaise, Malika

wou bewerken en dan maar zijn broeksriem

alleen zijn vuisten om zijn vrouw af te

devait faire appel son fils en lui envoyant

of een stoel nam en dat Malika haar zoon

rammelen, maar zijn broekriem of een stoel

Fabienne, ou alors le petit ric, sept ans,

erbij moest halen door Fabienne te sturen

pakte. Dan stuurde Malika Fabienne, of

qui arrivait, affol, criant Madjid :

of de kleine Eric, zeven jaar oud, die dan

soms ook de kleine Eric van zeven naar

over zijn toeren kwam binnengerend en

hem toe, die dan radeloos bij Madjid

naar Madjid riep:

aankwam en huilde:

68

- Papa, il a le couteau !

68

69

Alors Madjid y allait. Dans l

69

Papa heeft het mes weer vast!

En dan ging Madjid er maar heen.

68

Papa is weer bezig met zijn mes!

69

Dan ging Madjid erheen. In de

appartement d-ct, un petit trois-pices,

In het kleine driekamerappartement van de

aangrenzende kleine driekamerflat baande

il se frayait passage entre les gosses qui

buren baande hij zich een weg tussen de

hij zich een weg tussen de huilende

hurlaient et les meubles, puis il essayait

schreeuwende snotneuzen en de meubels

kinderen en de meubels en dan probeerde

de matriser Levesque, Bbert pour les

en probeerde dan Levesque, Bbert voor

hij Levesque te overmeesteren zonder hem

intimes du bistrot, sans lui faire du mal.

zijn cafmakkers, te overmeesteren zonder

pijn te doen.
34

hem te verwonden.
70

La petite Fabienne, les mains

70

tremblantes sur ses joues :

De kleine Fabienne, met haar

70

bevende handjes op haar wangen:

Met de handen bevend voor haar gezicht

schreeuwde de kleine Fabienne:

71

- Mamanmaman

71

Mamamama

71

Moeder moeder

72

Le petit ric, le fiston qui a quelque

72

De kleine Eric, een kereltje dat wat

72

En de kleine Eric, de jongen die een beetje

chose de son pre :

trekken van zijn vader heeft:

op zijn vader leek, schreeuwde:

73

- Arrte, papa, arrte !

73

Hou op, papa, hou op!

73

Hou op, papa, hou op!

74

Quant Malika, elle raisonne

74

Dan praat Malika op Levesque in,

74

Malika van haar kant probeert Levesque te

Levesque, bourr comme une vache, les

hij is straalbezopen, zijn bloeddoorlopen

kalmeren. Levesque is stomdronken. Zijn

yeux rouges, haineux, pleins de violence,

ogen verraden haat en geweld, zijn gezicht

rode ogen zijn vol haat en geweld en hij

grimaant de dsespoir et de mchancet,

is vertrokken van wanhoop en slechtheid

heeft een uitdrukking van wanhoop en

gueulant Madjid quand il se dcidait

en hij kaffert Madjid uit als die wou

boosaardigheid op zijn gezicht. En als hij

venir :

komen:

dan Madjid ziet als die besloten had te

komen, schreeuwt hij:

75

- Barre-toi, bougnoule, va chez toi,

75

sale bicot, je vais me la faire, cette salope !

Rot op, roetmop, ga toch naar

75

huis, vuile soepjurk, ik neuk haar, die

Smeer m, Arabier, donder op, vuile

Arabier. Ik maak dat rotwijf af!

teef!
76

Malika ncoute gure les insultes

76

Malika luistert nauwelijks naar de

76

Malika luistert nauwelijks naar de

de Levesque, elle le tient, elle ne le lche

beledigingen van Levesque, ze grijpt hem

beledigingen van Levesque. Zij houdt hem

plus jusqu ce quil sessouffle.

vast en laat hem niet meer los tot hij naar

stevig vast totdat hij buiten adem is.

lucht hapt.
77

- Je vais la tuer cette pute, cette

77

Ik vermoord die hoer, die teef!

77

Ik vermoord haar, die hoer, die slet!

35

salope !
78

La salope, la pute, cest sa femme

78

Met die teef, die hoer, bedoelt hij

78

Die hoer, die slet, dat is zijn vrouw Elise.

lise, le nez en sang, car le premier coup

zijn vrouw Elise; ze heeft een bloedneus,

Zij heeft een bloedneus, want de eerste,

surprend toujours. Aprs elle les vite tant

de eerste slag ziet ze namelijk nooit

onverwachte klap is altijd raak. Daarna

bien que mal en tournant autour de la table.

aankomen. Daarna kan ze de slagen

ontwijkt ze de klappen zo goed mogelijk

Quand Levesque est en forme, las de

ontwijken door zo goed en zo kwaad als

door rond de tafel te lopen. Als Levesque

tourner sans pouvoir mettre la main sur

het gaat om de tafel heen te lopen. Als

eenmaal op dreef is en het geloop om de

lise, il retourne la table carrment avec

Levesque in vorm is, en er genoeg van

tafel zat is zonder dat hij Elise te pakken

tout ce quil y a dessus. Alors, l, cest

heeft om rond de tafel te draaien zonder

heeft kunnen krijgen, gooit hij de tafel

grave, et les secours doivent faire vite, car

Elise te kunnen raken, keert hij lompweg

domweg omver met alles wat erop staat.

il coince sa pauvre femme et lui en met

de tafel om met alles wat erop staat. Dan

Dan wordt het menens en moet er snel hulp

plein la tronche. De quoi se clotrer

loopt het uit de hand en moeten de

komen, want dan pakt hij zijn arme vrouw

pendant une bonne quinzaine, en attendant

hulpdiensten zich haasten omdat hij zijn

beet en slaat hij haar bont en blauw. Dan

que les bleus disparaissent du visage.

arme vrouw vastgrijpt en haar verrot slaat.

kan ze zeker twee weken binnen blijven,

Vandaar dat ze dan een dikke twee weken

totdat de blauwe plekken op haar gezicht

lang tot een kluizenaarsbestaan gedwongen

weg zijn.

is tot de blauwe plekken in haar gezicht

zijn weggetrokken.
79

Et mme ses gosses, quil fout des

79

En zelfs zijn eigen snotapen slaat

79

En zelfs zijn kinderen geeft hij dan een

trempes pas possibles. Souvent, dailleurs,

hij bont en blauw. Hij slaat trouwens vaak

verschrikkelijke aframmeling. Dikwijls

il frappe dans le tas, aveugl par lalcool.

in het wilde weg, verblind door de alcohol.

overigens is hij zo door de alcohol

Spectacle permanent, seule relation et

Het voortdurende schouwspel zorgt voor

overmand, dat hij in het wilde weg slaat en

36

communication avec les voisins du palier.

het enige contact en omgang met de

geen doel treft. Het is een telkens

Dehors on se dit peine bonjour. Cest

mensen die op dezelfde verdieping wonen.

terugkerend spektakel, de enige vorm van

comme a.

Anders groeten ze elkaar nauwelijks. Zo is

relatie en communicatie tussen deze buren.

het nu eenmaal.

Tussen die scnes in zegt men elkaar

nauwelijks gedag. Zo gaat dat.

80

81

Quand, puis de gesticuler, de

80

80

Als hij uitgeput is van het slaan, het

menacer, de hurler, tenu par la grosse

het spartelen, bedreigen en schreeuwen,

dreigen en het schreeuwen, brengen ze

Malika qui dcidment na peur de rien, on

terwijl de forse Malika, die echt nergens

hem, nog steeds in de houdgreep van de

lemmne dans sa chambre, il fatigue, le

voor terugdeinst, hem in bedwang houdt,

forse Malika, die voor de duivel niet bang

pre Levesque. On le fout au plumard et on

wordt de vermoeide pa Levesque naar zijn

is, naar zijn slaapkamer en geeft hij het op,

attend quil se calme, quil ne jure plus,

kamer gebracht. Ze brengen hem naar zijn

Levesque. Ze gooien hem op zijn bed en

quil somnole, tranquille. Vomissant, et

nest en wachten tot hij kalmeert, stopt met

wachten tot hij gekalmeerd is, niet meer

quelquefois les larmes lui mouillent les

vloeken en rustig wegdoezelt. Hij braakt en

vloekt en rustig begint te dommelen. Hij

paupires, tranges pleurs on ne sait

af en toe worden zijn ogen vochtig, die

kotst en soms lopen hem de tranen over de

do, ni pourquoi.

tranen zijn iets vreemds niemand weet

wangen, vreemde tranenze weten niet

van waar of waarom ze komen.

waardoor en waarom.

Les jurons deviennent

81

imperceptibles, on se dit quil sendort.

82

Als hij uitgeput is van

Il steint comme la flamme dune

82

De verwensingen worden

81

Dan worden de verwensingen

onhoorbaarheid, waarschijnlijk is hij in

onverstaanbaar en lijkt hij in slaap te

slaap gevallen.

vallen.

Hij lijkt wel een kaarsvlammetje

82

Hij dooft als een nachtkaars, draait zijn

bougie en courbant la tte du ct o il a

dat uitdooft, hij went zijn hoofd af van het

hoofd weg van de kant waar hij gekotst

vomi, et il sendort de cette faon, souvent

braaksel en zo slaapt hij, vaak zonder

heeft en valt dan dikwijls zonder te eten in

37

sans dner. Aprs le mnage fait, Malika et

avondeten, in. Als het huishouden weer op

slaap. Als de rommel opgeruimd is, gaat

sa marmaille retournent chez eux, laissant

orde is gaat Malika met haar koters terug

Malika met haar kroost weer naar haar

lise, jeune femme de trente-six ans qui

naar huis en blijft Elise, een jonge vrouw

eigen huis. Ze laat Elise, een jonge vrouw

en fait facilement quarante ! devant la

van zesendertig die er minstens veertig

van zesendertig maar ze lijkt wel veertig

porte, la peur encore au ventre et une nuit

lijkt, achter in de deuropening, nog steeds

-, achter bij de deur, nog steeds met de

agite en perspective, les cheveux en

verstijfd van angst en een rusteloze nacht

angst in haar lijf en met een onrustige nacht

bataille, le visage marqu par les coups et

voor de boeg, haar haren pieken alle kanten

voor de boeg. Met haar haren in de war en

les larmes, qui rpte, honteuse, maladroite

op, de klappen en de tranen hebben hun

een betraand gezicht onder de blauwe

et lasse :

sporen nagelaten op haar gezicht;

plekken zegt ze, vol schaamte, onhandig en

beschaamd, onbeholpen en uitgeput

vermoeid:

herhaalt ze:
83

- Merci, Malika, merci.

83

Bedankt, Malika, bedankt.

83

Bedankt Malika, bedankt.

84

Malika ne rpond pas. Elle remet

84

Malika antwoordt niet. Ze stopt

84

Malika zegt niks terug. Zij brengt haar

85

ses cheveux sous son foulard et

haar haren terug onder haar sluier en begint

haren onder de hoofddoek in orde en

recommence rprimander ses gosses qui

haar koters die aan haar rokken hangen

vermaant haar kinderen, die aan haar

saccrochent sa robe. Elle demande le

weer de les te spellen. Als ze niet stil zijn

vastklitten. Ze zegt dat ze stil moeten zijn,

silence sinon elle leur fait comme

zal met hen hetzelfde doen als met mineer

want anders krijgen ze er net zo van langs

missiou Livique :

Livique.

als meneer Levesque.

- Compris ? dit-elle, le doigt lev.

85

Begrepen?, vraagt ze met

85

opgeheven vinger.
86

Madjid est toujours dans le salon,

face la tloche, quand sa mre revient. Il

86

Madjid zit nog steeds in de salon

voor de buis als zijn moeder binnenkomt.

Begrepen? zegt ze, met opgeheven

vinger.

86

Madjid zit nog altijd voor de tv in de kamer

als zijn moeder terugkomt. Er is geen
38

87

ny a pas de fauteuil dans ce salon, ni de

Zetels staan er niet in de salon en ook geen

makkelijke stoel in de huiskamer, er zijn

plantes, rien qui fasse luxe ou dcoration.

planten, van luxe of decoratie valt niets te

geen planten, niets dat ook maar zweemt

Seulement un lit contre le mur, bien

bespeuren. Er staat enkel een bed tegen de

naar luxe of versiering. Tegen de muur

recouvert dun couvre-lit vert bouteille, que

muur met een flessengroene sprei erover

staat alleen een bed met een donkergroene

chacun des enfants veut sapproprier pour

die de kinderen allemaal willen buitmaken

sprei erover, waarop alle kinderen zich

regarder la tlvision.

om televisie te kijken.

verdringen om naar de tv te kijken.

Les chambres, il y en a quatre, sont

87

In de kamers, vier in het totaal,

87

De vier slaapkamers van de flat worden

partages chacune par deux enfants. Sauf le

slapen telkens twee kinderen. Enkel de

telkens door twee kinderen gedeeld; alleen

petit Mehdi qui dort seul dans le lit du

kleine Mehdi slaapt alleen in het bed in de

de kleine Mehdi slaapt apart in de

salon. Madjid partage sa chambre avec son

salon. Madjid deelt de kamer met zijn

huiskamer. Madjid deelt de slaapkamer met

pre. Malika dort avec la plus grande des

vader. Malika slaapt bij haar oudste

zijn vader. Malika slaapt bij haar oudste

filles, Amaria, celle qui bosse tellement

dochter Amaria, die zon streber is op het

dochter Amaria. Met Amaria gaat het op

bien au lyce, mme que Malika lui a

lyceum dat Malika een schrijfmachine op

school zo goed dat Malika voor haar op

achet une machine crire crdit pour

afbetaling voor haar heeft gekocht zodat ze

afbetaling een schrijfmachine gekocht

quelle travaille encore mieux, au lieu de la

nog beter kan werken, in plaats van er

heeft, in plaats van zoals tot nog toe er een

lui louer comme auparavant. Lenfant le

eentje te huren zoals ze vroeger deed. Het

te huren, zodat ze nog betere resultaten kan

plus jeune est Ounissa, sept ans, et le plus

jongste kind heet Ounissa, zeven jaar, en

behalen. Het jongste kind heet Ounissa en

g Madjid, dix-huit. Toutes et tous ns en

Madjid is de oudste, achttien. Allemaal zijn

is zeven jaar en Madjid is de oudste,

en France, sauf Madjid. Tout jeunes

ze in Frankrijk geboren, op Madjid na. Hun

achttien jaar. Alle kinderen zijn geboren in

maris, les parents ont migr. Ils voulaient

ouders zijn gemigreerd toen ze pas

Frankrijk, behalve Madjid. Nadat zijn

faire des gosses qui aillent lcole pour

gehuwd waren. Ze wilden spruiten die naar

ouders op jonge leeftijd getrouwd waren,

devenir des mdecins, ou des avocats, ou

school konden om dokter, advocaat of

zijn zij naar Frankrijk gemigreerd. Zij

39

des matres dcole, comme on dit la

onderwijzer te worden, zoals men dat op

wilden kinderen die later dokter of

campagne.

het platteland noemt.

advocaat zouden worden, of schoolmeester,

zoals men dat op het platteland noemt.

88

Et dj le chmage pour Madjid et

88

le pre
89

- Va chercher ton pre ! rpte

88

zonder werk
89

Malika.
90

Madjid en zijn vader zitten al

Ga je vader halen !, herhaalt

werkeloos
89

Malika.

Madjid ne bouge pas de sa chaise.

90

Madjid staat niet op van zijn stoel.

Maar ja, nu zijn de vader en Madjid

Ga je vader halen, roept Malika nog eens.
Madjid reageert niet. Om goed te laten zien

90

dat hij niet naar haar luistert, trekt hij

Pour bien montrer sa mre quil ne

Om zijn moeder duidelijk te maken dat hij

gekke bekken tegen zijn zusje, die daarom

lcoute pas, il fait des grimaces sa petite

niet naar haar luistert trekt hij grimassen

moet lachen. Zijn moeder ontploft en

sur, qui en rit. La mre explose, crie en

naar zijn kleine zusje, die in lachen

schreeuwt in het Arabisch:

arabe :

uitbarst. Zijn moeder springt uit haar vel en

in het Arabisch schreeuwt ze hem toe:

91

- Tu veux quand mme pas que ce

91

soit moi qui aille chercher ton pre, hein ?

92

Il fait un pied de nez sa petite

Je wil toch zeker niet dat ik je

91

vader ga halen, wel?

92

sur.

Hij maakt een lange neus naar zijn

Je wilt toch zeker niet dat ik je vader ga

halen, h?

92

zusje.

Hij trekt een lange neus tegen zijn

zusje.

93

La mre, en franais :

93

Zijn moeder, in het Frans:

93

De moeder klaagt in gebroken Frans :

94

- Fatigui, moi, malade. Ji travaille li

94

Moe bin ik, ziek. Ik wirk s

94

Ik ben moe en ziek. Ik werk s morgens als

matin, li mnage licole et toi ti dors. Ji

moergens oep schoel tirwijl jij slaapt. s

werkster op school en jij ligt nog in je bed.

fi li mnage dans li bureau li soir et la

Avoends wirk ik oep kantoer en thuis. Ik

Ik werk overdag in huis en maak s avonds

maison. Fatigui moi, fatigui. Hein finiant,

bin moe, zoe moe. Je bint een nietsnit, hoer

kantoren schoon. Ik ben moe. Moe. Schiet

40

95

va. Et ji cours la mairie, lide sociale,

je. Ik kan naar hit gemeentehuis loepen,

op, luilak ! En ik loop naar het

lassistance socialejai mal mi

naar de soeciale bijstand en de dienst

gemeentehuis, naar de bijstand en naar de

jambeset ti promnesAh mon Dieu

maatschappelijk wirk mijn benen doen

sociale dienst Mijn benen doen pijn en

pijn en jij lummelt maar wat roend

jij loopt maar te lanterfanten Oh, mijn

Ah, mijn God

God

Les enfants jouent, ou apprennent

95

De kinderen gaan door met

95

De kinderen spelen of zitten hun huiswerk

leurs leons. La mre qui se lamente sur

spelen of lessen leren. Ze zijn het

te maken. Zij zijn eraan gewend dat hun

son sort, ils ont lhabitude. Elle repart dans

gejammer van hun moeder al gewoon. Ze

moeder zich luidkeels beklaagt over haar

sa cuisine, touille son riz et revient

keert terug naar haar keuken, klutst de rijst

lot. Zij gaat weer naar de keuken, roert in

engueuler son fils de plus belle. Il craque

wat door elkaar en komt dan weer terug om

de rijst en komt dan terug om opnieuw haar

ce coup-ci, il se lve et sen va enfiler ses

haar zoon verder uit te foeteren. Dit keer

zoon uit te schelden. Dit keer geeft hij toe

santiagos. Amaria met le couvert, les

bijt hij in het zand, hij staat op en trekt zijn

en hij staat op om zijn laarzen aan te

gosses rangent leurs cahiers, un il sur la

Santiago-laarzen aan. Amaria dekt de tafel

trekken. Amaria dekt de tafel; de andere

tlvision. Madjid prend le couloir et en

en de snotneuzen bergen hun schriften op,

kinderen ruimen hun schriften op, al met

sortant il entend sa mre qui lui dit;

ze wenden hun blik niet af van het

een half oog naar de televisie. Madjid loopt

televisiescherm. Als Madjid in de gang is

door de gang en bij de voordeur hoort hij

hoort hij hoe zijn moeder hem nog onder

zijn moeder zeggen:

de neus wrijft:
96

- Tas pas honte de vivre aux

crochets de ta vieille mre ?

96

Schaam je je niet om te leven op

het zweet van je oude moeder?

96

Schaam je je niet om op kosten van je

oude moeder te leven?

41

97

98

Quand il se retrouve en bas dans le

97

Als hij beneden in de hal uit de lift

97

Als hij weer beneden in de hal aankomt en

hall, en sortant de lascenseur il croise le

stapt kruist hij pa Pelletier, die een flink

de lift uitstapt, komt hij meneer Pelletier

pre Pelletier, quinquagnaire bien tass,

stuk in de vijftig is en trots zijn hond aan

tegen, een goedgevulde vijftiger, heel trots

tout fier de tenir en laisse son chien, un

de lijn houdt, een indrukwekkend grote

met zijn hond aan de lijn, een

berger allemand impressionnant, et de

Duitse herder die dan ook nog eens

indrukwekkende Duitse herder die

surcrot mchant. La bte lve la tte vers

gevaarlijk is. Het beest heft zijn kop op

bovendien vals is. Het beest heft zijn kop

Madjid qui scarte.

naar Madjid en die deinst wat terug.

op naar Madjid en die doet een stap opzij.

Ce qui fait sourire Pelletier, content. 98

Het stemt Pelletier tevreden, hij

98

Pelletier grijnst tevreden. In deze wijk

La peur rgne dans la cit. On se refile, vu

glimlacht. De angst overheerst de wijk. De

heerst de angst. Men geeft die aan elkaar

quon a rien dautre se donner et quon

mensen schepen elkaar met die angst op,

door, omdat men elkaar niets anders heeft

veut pas. Surtout pas. Il parat plus facile

omdat ze elkaar niets anders kunnen geven

te geven en dat ook niet wil. Alsjeblieft

de se faire peur et de faire peur aux autres,

of dat niet willen. Dat vooral niet. Het is

niet. Het schijnt gemakkelijker te zijn te

en restant clotr chez soi avec un berger

blijkbaar gemakkelijker om zichzelf en de

zijn om bang te zijn en anderen bang te

allemand ses pieds, que de sortir au-

anderen bang te maken door je thuis op te

maken, je thuis op te sluiten met een Duitse

devant des gens pour se comprendre et les

sluiten met een Duitse herder aan je voeten

herder aan je voeten, dan op mensen af te

comprendre.

dan om op de mensen toe te stappen om

gaan om jezelf en hen te begrijpen.

hun stem te horen en de jouwe te laten

horen.
99

La crainte domine la cit et ses

99

De vrees houdt de hele wijk en alle

99

De angst overheerst de wijk en de

habitants. Avec tous ces jeunes qui se

wijkbewoners in zijn greep. Met al die

bewoners ervan. Met al die jongeren die

droguent et qui dtroussent, qui violent les

jongeren die zich drogeren, overvallen

verslaafd zijn en mensen beroven en, naar

vieilles, ce quon dit, cest langoisse !

plegen en blijkbaar zelfs oude dametjes

men zegt, oude vrouwen verkrachten word

42

Cest du dlire : ils veulent tous sarmer.

aanranden: je zou voor minder bang

je wel bang! Het is waanzinnig, ze willen

Les serruriers ne sont pas au chmage avec

worden ! Het is volkomen geschift:

zich er allemaal tegen wapenen. De

toutes les nouvelles serrures placer, et les

iedereen wil zich ertegen wapenen. De

slotenmakers komen niet zonder werk te

signaux dalarme qui sonnent, et hurlent,

slotenmakers zitten zeker niet zonder werk

zitten met al die nieuwe sloten die ze

qui balancent du jus, qui explosent Il y a

met al die nieuwe sloten die ze moeten

moeten monteren en met al die

le choix, les prospectus affluent dans les

plaatsen en de alarmsystemen weerklinken

alarmsystemen, die bellen en loeien, onder

botes.

en schellen, staan onder stroom, beginnen

stroom staan of plots afgaan Keus

zomaar ineens te loeien Keuze genoeg,

genoeg: de brievenbussen liggen vol met

de brievenbussen puilen uit met

folders.

reclamefolders.
100

Il paratrait mme quil y a des viols 100

dans les caves.

101

Mais quand on possde un berger

Blijkbaar worden er zelfs mensen

100

verkracht in de kelders.
101

Maar als de mensen een Duitse

Er zouden zelfs verkrachtingen

plaatsvinden in de kelder.

101

Maar als je dan een Duitse herder hebt,

allemand et en plus la bonne et grosse

herder hebben, en dan ook nog eens zon

zon goeie grote lobbes, dan ben je minder

bbte, on a moins peur On passe devant

lief, groot beestje, zijn ze minder bang

bang. Je loopt voorbij een groep jongeren

un groupe de jeunes qui semmerdent

Als ze voorbij een groepje jongeren moeten

die zich staan te vervelen bij de ingang van

lentre dun btiment, on les frle, on

dat rondlummelt aan de ingang van een

een flatgebouw, je passeert hen rakelings

provoque un peu. On chercherait presque la

gebouw, wandelen ze er rakelings voorij

en je daagt ze een beetje uit. Met een

cogne, avec un monstre danimal comme

om het groepje wat uit te dagen. Ze zou

dergelijk monster van een dier, dat met zijn

a, la gueule sous muselire, qui ne

bijna zelf heibel zoeken, met zon

kop in de muilkorf niets liever wil dan

demande quune chose : attaquer. La

gemuilkorfd monster bij zich dat maar op

aanvallen, zou je bijna een vechtpartij

muselire, a les rend plus mchants, ces

n ding uit lijkt te zijn: aanvallen. Zon

uitlokken. De muilkorf maakt die honden

43

ordures.

muilkorf maakt die mormels nog driester

nog valser, die krengen.

dan ze al zijn.
102

Le matre du chien, lui, il exulte, il

102

De baas van de hond juicht, hij

102

De baas van de hond is uitgelaten, hij

frime, il le sent plus. Il na pas peur de ces

bluft, hij heeft nu wel veel noten op zijn

probeert te imponeren en voelt zich een

jeunes cons de branleurs, brleurs de

zang. Hij is niet bang voor die jonge,

hele Piet. Hij is niet bang voor die jonge

bagnoles.

achterlijke nietsnutten die autos in de fik

klootzakken, die autopyromanen.

steken.
103

Madjid se retourne sur Pelletier et

103

Madjid kijkt om naar Pelletier en

103

Madjid draait zich om naar Pelletier en

sa bte. Pas confiance. On ne sait jamais,

het beest. Vertrouwt hem niet. Je weet

diens hond. Hij vertrouwt het niet. Je weet

quil lche son monstre ds quon a le dos

maar nooit dat hij het monster loslaat zodra

nooit of hij zijn hond niet op je loslaat

tourn ! Ils se regardent bien dans les yeux.

je je rug gekeerd hebt! Ze kijken elkaar

zodra je je hebt omgedraaid! Zij kijken

Mchamment. Ils se connaissent. Ils se sont

strak in de ogen. Verachtelijk. Ze kennen

elkaar strak aan. Kwaad. Zij kennen elkaar.

dj presque battus, propos de la fille

elkaar. Ze zijn al eens bijna met elkaar op

Zij zijn al eens bijna met elkaar slaags

Pelletier, celle qui allume de son beau petit

de vuist gegaan omwille van de dochter

geraakt vanwege de dochter van Pelletier,

cul bien moul dans ses jeans tous les mecs

van Pelletier die met haar lekkere kontje in

die met haar mooie billen in haar strakke

de la cit. Madjid aurait bien voulu se la

die strakke jeans alle kerels uit de wijk

spijkerbroek alle jongens van de wijk het

faire, elle aussi, mais le pre Pelletier

opgeilt. Madjid was graag met haar van bil

hoofd op hol brengt. Madjid zou graag met

veillait la graine. Pas de graine dArabe,

gegaan, en dat wou zij ook, maar pa

haar naar bed willen en zij ook met hem,

surtout !...

Pelletier waakte over het zaadje. Vooral

maar pa Pelletier bewaakte zijn

geen zaad van een Arabier! ...

ondeugende nazaat goed. Geen zaad van

een Arabier, dat vooral niet!

104

En traversant lalle, Madjid

104

Als hij de baan oversteekt trekt hij

104

Madjid steekt de weg over en trekt de

44

105

remonte la fermeture clair de son

de ritssluiting van zijn jack wat steviger

ritssluiting van zijn jack omhoog, want het

blouson, cest quil fait bien frais et mme

dicht want het is maar frisjes, koud zelfs.

is aardig fris, koud zelfs. Hij steekt een

froid. Il allume une cigarette et quitte

Hij steekt een sigaret op en loopt zijn

sigaret op en verlaat de Azaleaan, waar hun

lalle des Azales, celle de son btiment,

straat, de Azalealaan, uit en gaat de

flatgebouw staat, en gaat de Acacialaan in.

pour rejoindre celle des Acacias. Toutes les

Acacialaan in. Alle straten hebben hier

Alle lanen hier hebben de namen van

alles ici portent des noms de fleurs.

namen van bloemen.

bloemen.

La Cit des Fleurs, que a

105

De Bloemenwijk, wat een naam !!!

105

Bloemenwijk, zo heet het hier!!

106

Beton, autos kriskras door elkaar,

106

Beton. Overal geparkeerde autos: links,

sappelle !!!
106

107

Du bton, des bagnoles en long, en

large, en travers, de lurine et des crottes de

urine en hondenpoep. Hoge, smalle

rechts, scheef. Urine en hondedrollen.

chiens. Des btiments hauts, longs, sans

gebouwen, zonder hart noch ziel. Zonder

Hoge, lange flatgebouwen, zonder hart

cur ni me. Sans joie ni rires, que des

vreugde noch plezier, enkel geklaag, enkel

noch ziel. Zonder vreugde of plezier, alleen

plaintes, que du malheur.

ellende.

maar geklaag en ellende.

Une cit immense entre Colombes,

107

Het is een uitgestrekte wijk tussen

107

Een enorme wijk tussen Colombes,

Asnires, Gennevilliers et lautoroute de

Colombes, Asnires, Gennevilliers en de

Asnires, Gennevilliers en de snelweg naar

Pontoise et les usines et les flics. Le terrain

autosnelweg naar Pontoise en de fabrieken

Pontoise, met verder alleen fabrieken en

de jeux, minuscule, ils lont grillag !

en de flikken. Het piepkleine speelterrein

smerissen. Het minuscule speelterrein

hebben ze afgesloten!

hebben ze met traliewerk omheind!

108

Les fleurs ! Les fleurs !...

108

Bloemen! Bloemen !

108

Bloemen ! Bloemen !

109

Et sur les murs de bton, des

109

De betonnen muren staan vol

109

En op de betonnen muren graffiti, slogans,

graffiti, des slogans, des appels de dtresse,

graffiti, slogans, wanhoopskreten en SOS-

wanhoopskreten, hulpgeroep in de vorm

des S.O.S. en forme de poing lev.

signalen in de vorm van opgestoken

van een opgeheven vuist.

45

vuisten.
110

Des grosses couilles avec des

110

grosses bites, bien poilues, peintes.

111

112

Des prnoms de garons et des

Schilderingen van grote kloten en

110

grote, behaarde lullen.

111

Voornamen van jongens en

Dikke ballen met grote pikken, flink

behaard en in kleur.

111

Namen van jongens en namen van meisjes,

prnoms de filles, sur des curs corchs

voornamen van meisjes, bij gebroken of

naast bloedende of met pijlen doorboorde

ou transpercs par une flche, qui se

met een pijltje doorboorde hartjes, die

harten, die elkaar zoeken! Of flauwe

cherchent ! Ou des conneries.

elkaar zoeken! Of wat flauwekul.

grappen.

Genre : Annie F. prend la pilule , 112

Zoals: Annie F. neemt de pil, dat

112

Zoals: Annie F. slikt de pil, natuurlijk

crit certainement par la famille den face,

daar zeker en vast geschreven is door de

geschreven door het gezin aan de overkant,

revancharde, vengeresse. Tout ce qui rit ou

familie van de overkant, die uit is op wraak

uit haat of uit wraak. Alles wat andermans

se moque du malheur des autres sinscrit

en vergelding. Alles wordt op de muur

ongeluk maar belachelijk of bespottelijk

sur les murs. Une faon comme une autre

geschreven, als je maar kunt lachen om of

kan maken, wordt op de muur geklad. Om

de se croire suprieur, dans la mme

met de tegenslag van iemand anders. Dat is

zich op een of andere manier superieur te

connerie, le mme dsespoir. Ou alors :

ook een manier om boven de anderen uit de

voelen, ook al zit men met dezelfde zorgen

Fatima B. sest fait avorter , le genre, l,

kraaien, iedereen zit in dezelfde stront en is

en in dezelfde ellende. Of bijvoorbeeld:

qui fait dnormes histoires dans les

even wanhopig. Of nog : Fatima B. heeft

Fatima B. heeft zich laten aborteren, een

familles. Des engueulades et puis la cogne,

een abortus ondergaan, achter dat soort

kreet die enorme opschuddingen in de

du sang parfois et les flics. Si une

uitspraken gaan vreselijke familiedramas

gezinnen teweeg brengt. Scheldpartijen,

adolescente est souffrante, quelle naille

schuil. Scheldpartijen, dan afrossing, soms

daarna vechten, soms tot bloedens toe en

surtout pas chez le mdecin den face, ou

bloed en de flikken. Als er iets scheelt

dan de politie. Als een jong meisje ziek is,

lhpital du coin, on parlera tout de suite

met een tienermeisje mag ze vooral niet

laat haar dan vooral niet naar de dokter van

davortement. On te balance pour un rien,

naar de dokter aan de overkant of het

de overkant gaan of naar het ziekenhuis in

46

pour un joint, une baise, une cuite

113

Tout le monde spie, tout le monde 113

ziekenhuis om de hoek gaan, men heeft het

de buurt, want dan wordt er meteen gepraat

onmiddellijk over abortus. Om het kleinste

over abortus. Ze bekladden je voor niets,

niemendal word je verlinkt, een joint, een

voor een joint, voor een vrijpartij, voor een

wip, een stuk in je kraag

keer dronken worden.

Iedereen bespioneert, iedereen klikt

113

Iedereen begluurt iedereen, iedereen

moucharde et personne, bien entendu, ne

maar uiteraard weet iedereen van toeten

verklikt iedereen en natuurlijk weet

sait rien. Ya pas de vie prive. Tout stale

noch blazen. Privacy is er niet. Alles wordt

niemand ergens van. Er bestaat geen

et se renvoie pour contre-attaquer, agresser

breed uitgesmeerd en men gaat in de

privacy. Alles wordt breed uitgemeten en

le voisin.

tegenaanval, de buur krijgt de volle laag.

teruggespeeld in de vorm van een

tegenaanval op de buurman.

114

Madjid traverse le parking

114

Madjid steekt de parking naar de

114

Madjid steekt het parkeerterrein over naar

jusquaux Acacias. Cest lheure du film ou

Acacialaan over. Het is tijd voor film of

het flatgebouw Acacia. Het is het tijdstip

des varits la tlvision. 20h30. Plus un

vermaak op televisie. 20.30 uur. Dan zie je

voor de film of voor een show op de tv.

berger allemand sur la pelouse, l o cest

geen Duitse herders meer op het gras, daar

20.30 uur. Geen Duitse herder meer op het

bien interdit de fouler le gazon. Dupont-

waar het streng verboden is het gazon te

veld, waar het streng verboden is het gras

Machin est remont chez lui aprs avoir

betreden. Dupont-Machin is terug naar huis

te betreden. Meneer Dinges is weer naar

arbor son chien bien clinquant, comme un

nadat hij wat met zijn protserige hond heeft

zijn flat gegaan, nadat hij heel trots heeft

fusil, lair de dire, un sourire sadique aux

lopen paraderen als met een geweer, alsof

lopen pronken met zijn hond, als een

lvres : Tu peux y venir cambrioler chez

hij wil zeggen, terwijl er een sadistische

geweer, met een sadistische glimlach op

moi, quand je suis lusine, tu ressortiras

glimlach om zijn lippen speelt: Breek bij

zijn lippen, alsof hij wil zeggen: Je kunt

pas vivant ! Presque une invitation !

mij in terwijl ik naar de fabriek ben en je

bij mij komen inbreken als ik op de fabriek

komt er niet meer levend uit! Het lijkt wel

ben, maar je komt er niet levend uit! Dat is

47

een uitnodiging!
115

Chaque fois que Madjid croise un

115

Elke keer als Madjid een Duitse

bijna een uitnodiging!

115

Telkens als Madjid in de wijk het pad

berger allemand et son matre dans la cit,

herder en zijn baas tegenkomt in de wijk

kruist van een Duitse herder en diens baas,

il crache par terre. Il sensuit des regards

spuwt hij op de grond. Daarop volgen dan

spuugt hij op de grond. Dat wordt gevolgd

mprisants des deux cts et chacun

minachtende blikken van beide kanten en

door minachtende blikken van beide kanten

continue son chemin. Il suffirait dun rien,

allebei vervolgen ze hun weg. De geringste

en dan vervolgt ieder zijn weg. Er is niet

de la moindre tincelle, ce serait

aanleiding, het kleinste vonkje zou de bom

veel meer nodig dan een kleinigheid, een

lexplosion.

kunnen doen barsten.

heel klein vonkje, en dan volgt een

uitbarsting.

116

117

Comme dit Pat, un jour ce sera la

116

116

Zoals Pat altijd zegt: Op een dag zal hier

guerre entre les parents et les jeunes de la

oorlog zal losbarsten tussen de jongeren uit

oorlog uitbreken tussen de jongeren en de

cit, une guerre mort. Le cauchemar.

de wijk en hun ouders, een oorlog tot de

ouderen, een oorlog met dodelijke afloop,

dood. Wat een nachtmerrie.

een nachtmerrie.

Aux Acacias, Madjid va jusquau

117

porche central o il voit tous ses copains.

118

Pat voorspelt dat er op een dag een

Il y a : Bengston, lAntillais;

118

In de Acacialaan gaat hij naar het

117

Bij de Acaciaflat aangekomen gaat Madjid

centrale portiek waar hij al zijn vrienden

naar de hoofdingang, waar hij al zijn

ziet.

vrienden treft.
Ze zijn er allemaal: Bengston, de

118

Dat zijn: Bengston, de Antilliaan; Thierry,

Thierry surnomm Pichenette ; James,

Antilliaan; Thierry, bijgenaamd

bijgenaamd Vingerknip; James, een

Algrien n en France; Jean-Marc, vir de

Pichenette ; James, een Algerijn die in

Algerijn die in Frankrijk is geboren; Jean-

chez lui par son pre et qui loge dans une

Frankrijk geboren is; Jean-Marc, die door

Marc, die door zijn vader de deur is

cave; Bibiche, Algrien n en France,

zijn vader buitengegooid is en in een kelder

uitgezet en die nu huist in een kelder;

surnomm Chopin parce qutant petit,

woont; Bibiche, een in Frankrijk geboren

Bibiche, een Algerijn die in Frankrijk is

48

il rvait de devenir pianiste. Dornavant il

Algerijn die Chopin genoemd wordt

geboren en de bijnaam Chopin draagt,

se contente de sa guitare. Il ne rve plus. Et

omdat hij er als kind van droomde om

omdat hij toen hij nog klein was pianist

encore Anita, seule nana de la bande,

pianist te worden. Nu stelt hij zich

wilde worden. Nu beperkt hij zich tot de

toujours l dans tous les coups. Bosse pas,

tevreden met zijn gitaar. Hij heeft zijn

gitaar. Hij droomt niet meer. En dan nog

ne va plus au lyce . Ne de pre algrien

dromen opgeborgen. En dan is er nog

Anita, het enige meisje in de groep, dat bij

et de mre franaise. Son pre, reparti au

Anita, het enige grietje van de bende en er

elke actie van de partij is. Zij werkt niet en

pays, na plus jamais donn de nouvelles.

altijd als de kippen bij als er heibel is. Ze

gaat niet meer naar de middelbare school.

Et enfin Pat, le pote Pat, comme on dit, une

voert geen klap uit en gaat niet meer naar

Zij is geboren uit een Algerijnse vader en

masse, une bte baraque comme un

het lyceum. Haar vader is een Algerijn en

een Franse moeder; Haar vader is naar zijn

dmnageur, rien dans le cigare, tout dans

haar moeder Franse. Haar vader vertrok

land teruggekeerd en heeft nooit meer iets

le jean et les baskets, et son tic de remonter

terug naar zijn land en heeft nooit meer iets

van zich laten horen. En tenslotte Pat,

la mche blonde qui lui tombe sur les yeux.

van zich laten horen. En ten slotte is er Pat,

kameraad Pat, zoals men zegt, een boom

Grande gueule de premire et dernier de

zijn makker Pat zoals dat heet, een

van een vent, zwaar gebouwd als een

classe.

spierbundel, een potige kerel, net een

verhuizer; niets in zijn hoofd maar alles in

verhuizer, niets in zijn hersenpan maar

zijn spijkerbroek en zijn

alles in zijn jeans en zijn sportschoenen, hij

basketbalschoenen, met zijn eigenaardige

heeft een tic om de blonde haarlok

gewoonte de blonde lok omhoog te gooien

achteruit te strijken die voor zijn ogen valt.

die steeds voor zijn ogen valt. De eerste

De eerste als het erop aankomt een grote

met zijn grote bek, maar de slechtste van

bek op te zetten maar de laatste van de

zijn klas.

klas.
119

Madjid serre les mains de ceux

119

Madjid schudt de hand van alle

119

Madjid geeft diegenen een hand die hij die

49

120

quil na pas vus dans la journe. Certains

vrienden die hij die dag nog niet heeft

dag nog niet gezien heeft. Enkelen zitten

sont assis sur les premires marches du

gezien. Een paar zitten er op de onderste

op de onderste traptreden van de ingang,

hall, dautres adosss aux voitures en

treden van de trap naar de hal, de anderen

anderen leunen met hun rug tegen een

stationnement.

leunen tegen de geparkeerde autos.

geparkeerde auto.

Madjid serre la main Bengston

120

qui lui sort, rigolard :

Als Madjid Bengston een hand

120

geeft flapt die er lacherig uit:

Madjid geeft Bengston een hand, die leuk

wil zijn en vraagt:

121

- Alors, on va chercher son papa ?

121

Zo, gaan we papa halen ?

121

En, ga je je pappie halen?

122

Madjid, menaant :

122

Madjid, op dreigende toon :

122

Madjid zegt dreigend:

123

- Ta mre !

123

Je moeder !

123

Je moeder!

124

- Ma mre, elle temmerde! rpond

124

Mijn moeder, die heeft schijt aan

124

Mijn moeder heeft maling aan je! zegt

Bengston.
125

Bibiche cesse de gratter sa guitare,

jou!, antwoordt Bengston.

125

enlve lallumette quil a entre les dents :

126

- Arrtez de gueuler, merde! je

126

mentends plus !

Bibiche stopt met aan de snaren van

Bengston.
125

Bibiche stopt met tokkelen op zijn gitaar,

zijn gitaar te plukken en haalt de lucifer die

neemt de lucifer tussen zijn tanden weg en

hij tussen zijn tanden heeft weg:

zegt:

Hou verdomme jullie kop ! Ik hoor

126

mezelf niet meer !

Houden jullie toch eens je grote bek,

verdomme! Ik kan mezelf niet meer
horen!

127

Thierry: On a plus le droit de

127

causer, avec Mssieur !

128

Bibiche: Vous tes des brles, vous

Et il sarrte de jouer. Il appuie sur

127

kletsen, met meneer daar !

128

pigez rien la musique.

129

Thierry : We mogen niet meer

Bibiche: Jullie zijn lamstralen,

met meneer!
128

jullie snappen geen reet van muziek.

129

En dan stopt hij met spelen. Hij

Thierry: Mogen we niet eens meer praten,

Bibiche: Ach, jullie stommelingen, jullie
begrijpen niets van muziek.

129

Hij stopt met spelen. Drukt op een knop

50

un bouton de son magntophone portatif et

drukt op een knop van zijn draagbare

van zijn draagbare cassetterecorder en daar

le rock surgit.

bandopnemer en er begint rockmuziek te

klinkt rockmuziek.

dreunen.
130

Madjid naime pas quon lui cause

130

Madjid heeft er een bloedhekel aan dat

130

Madjid houdt er niet van dat ze met hem

de son pre. Quon fasse allusion quoi

ze hem aanspreken over zijn vader. Als er

over zijn vader praten. Dat ze op wat voor

que ce soit au sujet de son pre le met de

ook maar iets over zijn vader wordt gezegd

manier ook een toespeling maken op zijn

mauvaise humeur. Ses potes le savent bien,

heeft hij altijd flink de pest in. Zijn

vader, brengt hem in een slecht humeur.

mais ils ne peuvent sempcher de lui

makkers weten dat wel maar ze kunnen het

Zijn kameraden weten dat heel goed, maar

balancer des vannes, rien que pour le

niet nalaten hem steken onder water te

ze kunnen het niet laten pesterige

chambrer. Et la chambre l-dessus, Madjid

geven, alleen maar om hem op stang te

opmerkingen te maken, alleen maar om

refuse. Pour changer de conversation,

jagen. Maar voor gepest daarover past

hem op te jutten. En Madjid weigert zich te

Anita dit en croisant ses bras sur sa

Madjid toch. Om van onderwerp te

laten opjutten. Om op een ander onderwerp

poitrine, frileuse :

veranderen kruist Anita rillend haar armen

over te stappen zegt Anita, rillend, met

voor haar borst en zegt:

haar armen gekruist voor haar borst:

131

- Putain de moine, fait pas chaud !

131

Godverdorie, warm is het niet !

131

Verdomme, het is niet warm!

132

Elle rentre sa petite tte dans les

132

Ze trekt haar kleine hoofdje tussen haar

132

Ze trekt haar kleine hoofd tussen de

paules, sa petite tte de fouine sous une

schouders, een klein vossenkopje onder een

schouders, een klein muizekopje onder een

paisse et longue chevelure noire qui lui

dikke en lange zwarte haardos die haar nek

dikke en lange zwarte haardos, die haar nek

rchauffe le cou. Elle sourit Madjid qui

warm houdt. Ze glimlacht naar Madjid die

warm houdt. Ze glimlacht naar Madjid, die

vient sasseoir ct delle. Quand ses

naast haar komt zitten. Haar

naast haar komt zitten. Als haar frambozige

lvres framboise, humides, sentrouvrent,

frambozenrode, vochtige lippen gaan een

vochtige lippen zich een beetje openen, zie

on voit ses belles dents toutes blanches et

beetje van elkaar en je ziet haar mooie,

je haar mooie parelwitte tanden en krijg je

51

on a envie de les caresser avec sa langue.

sneeuwwitte tanden die je wil strelen met

zin die met de tong te strelen. Haar wangen

Ses pommettes prennent la couleur dune

je tong. Haar jukbeenderen hebben de kleur

krijgen de kleur van een zandduin bij

dune de sable au sud du pays quand le

van een zandduin in het zuiden van het

zonsondergang in het zuiden van het land;

soleil va piquer un roupillon. Saillantes

land wanneer de zon gaat slapen. Ze steken

bollend als de bulten van een kameel, even

comme la bosse dun chameau, aussi

naar voor als een kamelenbult, ze zijn even

zacht, zij het zonder dons, maar dat is al

douces, avec le duvet en moins, mais cest

zacht, zonder de dons evenwel, maar dat is

heel wat. Maar wippen met Anita, ho maar!

dj beaucoup. Et pour la sauter, Anita,

toch al heel wat. Maar van bil gaan met

Al zou je aan de Tour de France meedoen,

oualou ! Tu peux faire le tour de France,

Anita, no way! Je mag de Ronde van

met een gestolen fiets op je rug, dan nog

ton vlo vol sur le dos, rien, macache. Elle

Frankrijk afleggen met je gestolen fiets op

heb je geen schijn van kans. Zij droomt van

attend le voyou charmant, qui aime le

de rug, niets, geen fluit haalt het uit. Ze

de charmante deugniet die van flipperen

flipper et Julien Clerc, qui prfre

wacht op een charmante pummel die houdt

houdt en van Julien Clerc, die de autobus

lautobus la moto, cest plus reposant

van flipperen en van Julien Clerc en de bus

verkiest boven de motorfiets, omdat je daar

pour rver. Ce voyou-l qui sortirait

verkiest boven de motor omdat de bus

zo lekker in kunt wegdromen. Die deugniet

dentre deux tours peintes de toutes les

leuker is om in weg te dromen. Die

zou een keer moeten opdoemen tussen

couleurs pour planquer la grisaille du

pummel zou tevoorschijn komen van

twee flatgebouwen, die in allerlei kleuren

bton, elle lattend avec tant despoir

tussen twee torens die kakelbont zijn

geverfd zijn om de grauwheid van het

quelle en parle tous les mecs de la

geverfd om het grauwe beton weg te

beton te maskeren. Op die man wacht ze

bande, et ils ont honte de ntre pas celui-

moffelen en ze wacht zo hoopvol op hem

met zoveel hoop dat ze met alle leden van

l.

dat ze tegen alle kerels uit de bende over

de groep over hem praat, en zij schamen

hem spreekt, en allemaal zijn ze

zich dat zij die held niet zijn.

beschaamd dat zij die pummel niet zijn.

133

Car ils sentent, ils comprennent que

133

Want ze voelen aan en begrijpen dat 133

Want zij voelen, zij beseffen heel goed dat

52

134

son voyou, elle laimera comme une bte,

ze zielsveel van die pummel zal houden om

Anita haar held zal beminnen als een dier,

pour rattraper le temps perdu. Les femmes

de verloren tijd in te halen. Vrouwen

om de verloren tijd in te halen. Want

ont le dont de refaire le temps perdu sans

hebben het talent om verloren tijd in te

vrouwen hebben de gave de verloren tijd

quon sen aperoive.

halen zonder dat je er erg in hebt.

goed te maken zonder dat je het merkt.

James gmit de son coin, toujours

134

taciturne, toujours lcart :

135

136

137

- Putain, cest vrai a : o cest

James zucht even vanuit zijn hoek,

134

hij is altijd zwijgzaam, altijd afzijdig:

135

James, altijd zwijgzaam en altijd een beetje

achteraf, zucht vanuit zijn hoekje:

Verdomme, dat is waar ook, waar gaan 135

Verdomme, dat is waar ook. Waar moeten

quon va aller se foutre cet hiver,

we uithangen deze winter nu ze de club

we deze winter naar toe, nu ze het

maintenant quils ont ferm le club ?

gesloten hebben?

buurthuis gesloten hebben?

- Tu mtonnes, quils laient ferm, 136

Natuurlijk hebben ze de club

136

Ja, nogal logisch dat ze dat ding gesloten

dit Thierry. Les mecs, ils arrivaient avec le

gesloten, zegt Thierry, De kerels kwamen

hebben, zegt Thierry. Met al die lui die

joint au bec.

daar binnen met joints in hun bek.

binnenkomen met een joint in hun bek.

- Les mecs, les mecs ! qui cest les

137

De kerels, de kerels! Wie zijn die

137

Die lui, die lui! Wie zijn die lui? vraagt

mecs ? demande Bengston, qui se sent vis.

kerels dan?, foetert Bengston, die zich

Bengston die zich aangesproken voelt. En

Et toi, tas jamais fum un joint ?

aangesproken voelt. En jij, nog nooit een

jij, heb jij nog nooit een joint gerookt?

joint gerookt?
138

139

- Jai pas dit a ! se dfend Thierry.

138

Dat heb ik niet gezegd !, verdedigt

138

Dat zeg ik niet! zegt Thierry, zich

Je dis quon navait qu faire gaffe, ils

Thierry zich. Ik bedoel dat ze de tent niet

verdedigend. Ik zeg alleen dat als ze wat

auraient pas ferm la taule.

gesloten zouden hebben als wij wat beter

voorzichtiger waren geweest, de tent niet

uit onze doppen hadden gekeken.

gesloten zou zijn.

Pat crase son mgot de ses grosses

santiagos et prend la parole son tour :

139

Pat trapt zijn peuk uit met zijn zware

Santiago-laarzen en neemt het woord:

139

Pat trapt zijn peuk uit met zijn grote

laarzen en doet ook een duit in het zakje:
53

140

141

142

- Aprs tout quest-ce que a peut

140

Wat kan zon joint hen eigenlijk

140

Wat gaat dat hun trouwens aan, of wij een

leur foutre, un joint ? Ce quon veut, cest

schelen? Wat wij willen is een plaats waar

joint roken? Wat we willen is een plek om

un endroit pour se voir, le reste cest notre

we kunnen samenkomen, en verder gaat

elkaar te ontmoeten en de rest is ons

problme !

het hen geen barst aan!

probleem !

- Toute manire, dit Bengston, les

141

Sowieso, zegt Bengston, zijn die

141

In ieder geval, zegt Bengston, zijn die

animateurs des clubs, cest tous des

clubmedewerkers allemaal vriendjes van de

buurthuiswerkers allemaal vriendjes van de

copains aux flics. Tant que tu vas au club

flikken. Zolang je naar de club gaat om te

politie. Zolang je naar het buurthuis gaat

pour jouer au ping-pong ou la belote, y

tafeltennissen of te kaarten zeggen ze niets.

om te tafeltennissen of te klaverjassen

disent rien. Mais si tas le malheur de

Maar als je per ongeluk eens iets anders

zeggen ze niks, maar als je per ongeluk iets

proposer quelque chose, y tcoutent pas.

voorstelt word je niet gehoord. Dat staat

anders voorstelt, dan luisteren ze niet naar

Cest pas prvu dans le programme, quils

niet in het programma, zeggen ze dan. Ik

je. Daar is niet in voorzien in het

disent. Et leur programme, il est fait au

zeg je dat hun programma wordt

programma, zeggen ze. En dat programma

commissariat, je te le dis, moi.

samengesteld op het commissariaat, zeker

is gemaakt op het politiebureau, wat ik je

weten.

zeg.

Il pointe son doigt sur sa poitrine.

142

Hij wijst met zijn vinger op zijn

142

Hij wijst met zijn vinger op zijn borst. Als

Quand il snerve, Bengston, sa bouche se

borst. Als Bengston zich kwaad maakt trekt

Bengston zich opwindt, trekt zijn mond

barre de travers et dessine une superbe

hij altijd met zijn mondhoeken en

scheef en verschijnt er een geweldige grijns

grimace. Et il continue :

produceert hij een geweldige grimas. Dan

op zijn lippen. En hij vervolgt:

raast hij verder :

143

- Ils font des clubs comme a, pour

143

Daar maken ze die clubs voor, om

143

Ze maken dit soort buurthuizen om ons in

nous surveiller, pour te garder devant la

ons in de gaten te houden, zodat we enkel

de gaten te houden, om ons voor de tv te

tloche, et les mecs l-dedans ils se posent

nog voor de buis hangen en die kerels

houden, en als je er eenmaal zit, stel je

54

pas de questions. Ils se font chier, mais y

daarbinnen stellen zich daar geen vragen

geen vragen meer. Je verveelt je dood,

disent rien.

bij. Ze vervelen zich te pletter maar trekken

maar zeggen doe je niets meer.

hun bek niet open.

144

Thierry enchane :

144

Thierry mengt zich in het gesprek:

144

Thierry haakt in:

145

- Si je rencontre ce fils de pute

145

Als ik die rotzak van een

145

Als ik die klootzak van een buurtwerker

danimateur, jy fais sa fte. Cest lui qua

clubmedewerker tegenkom zal hij wat

tegenkom, dan zal ik hem te grazen nemen.

fait fermer la taule parce quil a trouv un

meemaken. Hij is het die de tent heeft doen

Hij heeft het buurthuis laten sluiten omdat

petit joint de rien du tout. Juste bon nous

sluiten omdat hij een klein jointje van

hij een heel klein beetje stuff had

balancer des dessins anims, ce con !

niemendal heeft gevonden. Hij kan ons

gevonden. Die vent kon niks anders dan

enkel tekenfilms door de strot rammen, die

ons tekenfilms laten zien, de zak!

zak!
146

-Ben quoi, cest chouette, les

146

dessins anims ! sexclame Pat.

En wat dan nog, tekenfilms zijn

146

toch tof !, roept Pat uit.

Nou en, dat is toch leuk, tekenfilms!

roept Pat.

147

Thierry, en colre :

147

Thierry, razend kwaad :

147

Thierry, kwaad:

148

- Toi, on ta rien demand !

148

Jou hebben we niets gevraagd!

148

Hou je kop, ik heb je niks gevraagd!

149

Pat savance vers Thierry, le

149

Pat komt dichter bij Thierry en wijst 149

menaant du doigt.
150

- Tu veux te faire enfoncer le

baigneur, rat de beton ?

151

Thierry fait face, relevant firement

- Arrte ta grande gueule, cest

Zal ik je snoetje eens bewerken,

150

betonrat ?

151

Thierry draait zich naar hem toe en heft

betonrat?
151

la tte :
152

Thierry af: Zal ik jou eens in elkaar slaan,

dreigend naar hem.

150

Pat stapt dreigend met zijn vinger op

Thierry draait zich om en fier heft

hij zijn hoofd op:

152

Hou je bek, een grote bek

trots zijn hoofd op.

152

Hou toch je grote bek. Het enige wat jij

55

tout ce que tas !

153

Bibiche, agac, remet une cassette

opzetten is alles wat je kan!

153

dans son magnto.

154

- Vos gueules merde ! Et la

Kregelig stopt Bibiche nog een

hebt is een grote smoel!

153

cassette in zijn bandopnemer.

154

zizique alors ?

Bibiche stopt boos een nieuwe cassette in

zijn recorder.

Kop dicht, verdomme! Luister toch 154

naar de muziek.

Houden jullie toch verdomme je bek;

kunnen jullie niet naar de muziek
luisteren?

155

156

Thierry et Pat reviennent leur

155

Thierry en Pat gaan terug naar hun

155

Thierry en Pat gaan weer zitten en kijken

place en se regardant de biais. Bengston se

plaats en kijken elkaar wantrouwig aan.

elkaar van opzij aan. Bengston beklaagt

dsole auprs de tous :

Bengston zeurt bij de anderen:

zich bij de anderen:

- Il allait y avoir de la bagarre, et

156

vla que Chopin fout tout en lair.

Dan leek er eens herrie aan te

156

komen en dan moet Chopin alles weer

Nou kregen we net lekker ruzie en dan

komt Chopin en bederft alles.

verkloten.
157

Il grimace en regardant Chopin et

157

et lui dit :

Hij grijnst naar Chopin en zegt

157

Hij grijnslacht naar Chopin en zegt:

hem:

158

- Hein! ma biche ?...

158

H! schatje?

158

Nietwaar! Schatje?

159

Bengston se lve, essuie les fesses

159

Bengston staat op, veegt het stof

159

Bengston staat op, veegt zijn spijkerbroek

de son jean et se met chanter :

160

161

- Quest-ce quon semmerde

van zijn jeans en begint te zingen:

160

We vervelen ons hier steendood,

ici, quest-ce quon semmerde ici, merde

we vervelen ons hier steendood, steendood,

ici, merde ici

steendood

Bibiche, le magnto loreille :

Tas qu aller faire un tour, tu casseras

161

Bibiche, met de bandopnemer aan

zijn oor: Ga toch weg, met je gezeik!

van achteren schoon en begint te zingen :

160

We vervelen ons dood, we vervelen ons

dood, vervelen ons, vervelen ons

161

Met de bandrecorder tegen zijn oor zegt

Bibiche: Ga een eindje lopen en doe niet
56

pas les couilles !

162

A ce moment le locataire dun

zo vervelend!
162

Op dat ogenblik opent de huurder

162

Op dat ogenblik opent een van de

appartement du rez-de-chausse, tout prs

van een appartement op de gelijkvloerse

benedenbewoners vlak bij waar de groep

do la bande se trouve, ouvre sa fentre et

verdieping, dichtbij de plaats waar de

staat zijn raam en zegt hun vriendelijk en

leur dit gentiment, lair dsol :

bende staat, zijn raam en vraagt hen

op bedroefde toon:

vriendelijk, en een beetje

verontschuldigend:
163

- Eh ! les gars, parlez doucement,

163

H! Kerels, praat eens wat zachter

163

H, jongens, praten jullie een beetje

ou alors allez discuter ailleurs, jai des

of ga ergens anders babbelen, mijn koters

zachtjes of ga ergens anders staan praten,

gosses qui dorment !

slapen!

ik heb kinderen die slapen!

164

On ne voit que sa tte, ce pre,

164

Je kunt enkel het hoofd van die

164

Achter het raam is alleen het hoofd van de

derrire la fentre. Il observe les jeunes,

vader zien achter het raam. Hij slaat de

man zichtbaar. Hij kijkt naar de jongens,

qui ne ragissent pas, qui le regardent sans

jongeren gade, ze reageren niet en bekijken

die niet reageren, en die zonder iets te

mot dire, comme gns. Bengston pouffe et

hem zonder een woord te zeggen, alsof ze

zeggen naar hem kijken alsof ze zich

se tape sur la cuisse. Les autres aussi

gestoord worden. Bengston proest het uit

generen. Dan begint Bengston heel hard te

clatent de rire. Le crne chauve du

en slaat op zijn dij. Ook de anderen barsten

lachen en slaat zich op de dijen van plezier.

locataire sclipse. La fentre se referme.

in lachen uit. De kale kop van de huurder

De anderen barsten ook in lachen uit. Het

verdwijnt. Het raam gaat weer dicht.

kale hoofd van de bewoner verdwijnt. Het

raam wordt weer gesloten.

165

Thierry fait un bras dhonneur en

165

lair.
166

Thierry maakt een vunzig gebaar

165

met zijn arm.

Chopin qui en loupe pas une, saute

166

Chopin laat de kans niet aan zijn

Thierry maakt met zijn arm een obsceen

gebaar.

166

Chopin, die geen gelegenheid voorbij laat

57

sur loccasion pour ajouter :

167

- Vous voyez ce qui arrive avec vos

neus voorbij gaan om eraan toe te voegen:

167

grandes gueules !

Jullie zien wat ervan komt met

gaan, neemt de kans waar om te zeggen:

167

Zien jullie nou wat er van komt, jullie met

je grote bek?

jullie grote muil!

168

Bengston repart de plus belle :

168

Bengston antwoordt scherp:

168

Bengston antwoordt met nog meer nadruk:

169

- Ben quoi, on a plus le droit de

169

Wat nou, hebben we soms het

169

Nou en? Heb je in deze rotbuurt geen

causer dans cette putain de cit, hein ?

recht niet meer om te kletsen in deze

recht om te praten, zeg?

verdomde wijk?
170

Il savance vers Bibiche, parle en

170

faisant des grands gestes comme un Rital.

171

- Je fais ce que je veux et dis

173

174

Arriv prs de Bibiche, il lui pique

171

Hij gaat op Bibiche af en spreekt met

weidse gebaren, als een Italiaan.

Ik doe wat ik wil en ik zeg wat ik

171

Ik doe wat ik wil en ik zeg wat ik wil!

Als hij bij Bibiche is pikt hij zijn

172

Als hij voor Bibiche staat, pikt hij diens

wil!
172

son magntophone et court se cacher

bandopnemer en loopt weg om zich achter

bandrecorder en verdwijnt snel achter een

derrire une voiture en stationnement.

een geparkeerde auto te verstoppen.

geparkeerde auto. Bibiche springt op en

Bibiche se lve et fonce aprs Bengston. Ils

Bibiche veert op en rent Benston achterna.

holt achter Bengston aan. Zij rennen om de

tournent autour des bagnoles.

Ze lopen om de autos heen.

autos heen.

Bibiche menace, crie, insulte.

173

Bibiche bedreigt, roept en vloekt.

173

Bibiche dreigt en schreeuwt en vloekt.

Bengston se marre. Il fout la musique

Bengston lacht zich krom. Hij zet de

Bengston lacht zich krom. Hij zet de

fond, et se met danser.

muziek loeihard en begint te dansen.

muziek keihard en begint te dansen.

- Rends-moi a, ngro ! tu sais pas

174

ten servir, hurle Chopin.

175

170

weidse gebaren als een spaghettivreter.

ce que je veux, moi !

172

Hij stapt op Bibiche af en maakt

Les autres rigolent. Anita se lve.

Geef dat terug, neger! Je weet niet

174

hoe het werkt, schreeuwt Chopin.

175

De anderen lachen. Anita staat op.

Geef terug, nikker! Je weet niet hoe die

werkt, schreeuwt Chopin.

175

De anderen lachen. Anita staat op.

58

176

- Bon, salut, je me casse.

176

Goed, de mazzel, ik smeer m.

176

Nou, tot ziens, ik ga weg.

177

Elle sen va vers son btiment, les

177

Ze loopt naar haar gebouw, met

177

Zij loopt naar haar eigen flatgebouw, haar

178

mains plaques dans les poches arrire de

haar handen in de achterzakken van haar

handen in de achterzakken van haar

son jean.

jeans.

spijkerbroek.

Bibiche, rsign, se rassoit sur les

178

marches, le poing lev vers Bengston :

Lijdzaam gaat Bibiche weer op de

178

treden zitten, hij steekt zijn vuist op naar

Bibiche gaat gelaten weer op de trap zitten

en heft een gebalde vuist naar Bengston:

Bengston:
179

- Sale renoi !

179

Vuile nikker!

179

Vuile nikker!

180

En tout cas le renoi, lappareil

180

Toch danst de nikker in het midden

180

Maar de nikker danst midden op straat met

181

loreille, danse au milieu de la chausse,

van de weg met het toestel aan zijn oor om

de bandrecorder tegen zijn oor gedrukt en

narguant Bibiche et Bibiche souffle Pat,

Bibiche te pesten, die zucht naar Pat die

lacht Bibiche uit. Bibiche zegt tegen Pat,

prs de lui :

naast hem zit:

die naast hem zit:

Il est con, ce mec, pas possible !

181

Die kerel is geschift, echt waar!

181

Wat een ongelooflijke klootzak is het

toch, die vent !

182

Bengston cesse de danser et du

182

milieu de la chausse lance aux copains

183

184

- Bon, je vais vous chanter un truc

Bengston houdt op met dansen en

midden van de weg roept hij naar zijn

zijn vrienden:

vrienden:

183

Goed, ik ga eens iets voor jullie

zingen dat ik ga opnemen! In orde kerels?

mecs ? Okay !

Ok!

les touches. Pourtant Bibiche le met en

184

Bengston houdt op met dansen en vanaf het

vanaf het midden van de weg roept hij naar

que je vais enregistrer, hein ! Daccord les

Il manipule lappareil, et joue avec

182

Hij prutst aan het toestel en speelt

met de toetsen. Maar Bibiche waarschuwt

183

Ik zal iets voor jullie zingen en dat

opnemen, ok jongens? Ok!

184

Hij rommelt aan het apparaat en drukt

enkele toetsen in. Maar Bibiche roept
59

garde:
185

hem:
- Tu le casses, je te casse !

185

waarschuwend:
Als je het kapot maakt, maak ik

185

jou kapot!
186

- Toccupe, jai le mme ! dit

186

Bengston.
187

188

Il se fait tard sur la cit, les lumires 187

De avond valt in de wijk, de lichten

Bemoei je met jezelf, ik heb er net zo

een! zegt Bengston.

187

Het wordt al laat. Achter de ramen in de

voor de vensters beginnen uit te gaan. De

wijk worden de lampen uitgedaan. De stilte

silence se fait pesant, angoissant. Le froid

stilte wordt drukkend, beangstigend. Ze

wordt drukkend, beangstigend. De kou

remonte sur lchine. Il faut tirer le blouson

hebben het koud tot op het bot. Je moet je

trekt langs je rug omhoog. De jongens

jusquaux fesses.

jack tot aan je kont trekken.

trekken hun jack over hun achterwerk.

Bengston na pas froid, il se

188

- Ah! fait-il, je sais ce que je vais

Il serre les dents et gonfle le ventre

- a va venir, vous impatientez pas,

Bengston heeft het niet koud, hij

188

verwarmt zich door keet te schoppen.

189

Aha!, zegt hij, ik weet wat ik ga

Bengston heeft het niet koud, hij wordt

warm van het herrieschoppen.

189

Ha, ik weet wat ik ga opnemen. Ja! Ja!

190

Hij klemt zijn tanden op elkaar en

opnemen. Aha! Aha!

190

en gmissant. Il pousse sur son ventre.

191

186

aux fentres commencent steindre. Et le

enregistrer. Ah ! ah !
190

kapot!

heb net dezelfde! zegt Bengston.

rchauffe en chahutant.
189

Bemoei je met je eigen zaken, ik

Als je hem kapot maakt, dan maak ik jou

191

quil dit en grimaant. Bougez pas !

Hij klemt zijn tanden op elkaar en

zuchtend vult hij zijn buik met lucht. Hij

kreunend laat hij zijn buik zwellen. Dan

drukt op zijn buik.

drukt hij op zijn buik.

Het komt wel, even geduld, zegt

191

hij grijnzend. Niet bewegen!

192

192

193

Les autres ne bougent pas.

193

194

Madjid rit, Pat limite. Thierry

194

Het komt, het komt; nog even geduld

jongens, zegt hij grijnzend.

192

Verroer je niet!

De anderen bewegen niet.

193

De anderen verroeren zich niet.

Madjid lacht, Pat imiteert hem.

194

Madjid lacht, Pat ook. Thierry schudt

60

hoche la tte, moqueur.

195

196

Puis Bengston repart dans son

Thierry schudt spottend zijn hoofd.

195

Dan voert Bengston zijn nummertje

spottend zijn hoofd.

195

Dan gaat Bengston verder met zijn

numro, il serre les dents, des belles dents

verder op, hij klemt zijn tanden op elkaar,

nummer. Hij klemt zijn tanden op elkaar,

dAntillais, pousse encore plus sur son

Antillianen hebben mooie tanden, en drukt

zijn mooie Antilliaanse tanden, en drukt

ventre. Il ne bouge pas, concentr, les

nog harder op zijn buik. Hij beweegt niet

nog harder op zijn buik. Hij verroert zich

yeux, ferms. Il se met lappareil aux

en concentreert zich met gesloten ogen. Hij

niet, concentreert zich met gesloten ogen.

fesses, fait encore un petit effort, et

houdt het toestel aan zijn kont, doet nog

Dan drukt hij de bandrecorder tegen zijn

PROUTT, envoie un gros pet sur le

een kleine inspanning, en PROT, hij neemt

achterwerk, doet nog een kleine poging

magnto, puis scroule de rire en se tapant

een grote scheet op met de bandopnemer

en prrrt, laat een grote wind in de

sur les cuisses.

en lacht zich dan een bult terwijl hij zich

recorder. Hij schatert het uit en kletst zich

op de dijen slaat.

op zijn dijen van het lachen.

Les autres ne se tiennent plus de se

196

De anderen komen niet meer bij,

196

De anderen kunnen niet meer. Behalve

marrer, sauf Bibiche, qui se lve et rclame

behalve Bibiche, die opstaan en weer

Bibiche, die opstaat, opnieuw zijn recorder

de nouveau son magnto en hurlant:

jammert over zijn bandopnemer door te

terugeist en schreeuwt:

schreeuwen:
197

- Heureusement quil enregistre pas

197

lodeur, sinon il mtoufferait.

198

Lhilarit redouble. Bengston est

Gelukkig maar dat hij geen geur

197

opneemt, anders zou ik stikken.

198

Het zorgt voor dubbel zoveel

Gelukkig neemt hij de stank niet op, want

dan zou ik stikken.

198

De hilariteit wordt nog groter. Bengston is

content de sa farce. Il tient le milieu de la

hilariteit. Bengston is trots op zijn grap. Hij

tevreden over zijn grap. Hij blijft midden

chausse et ne lche plus. Il braille la

blijft in het midden van de weg staan en

op straat staan en weet niet van ophouden.

btonnade : Bon, on va se le rcouter,

komt niet meer bij. Hij brult naar de

Hij schreeuwt tegen de betonnen gevels:

mon pet magistral. Lunique, le vrai, qui

betonblok: Goed, we gaan er nog een keer

Opgelet, we gaan er nog eens naar

61

199

proutte mais ne sent rien! Msieurs dames,

naar luisteren, naar mijn meesterlijke

luisteren, naar mijn magistrale wind. De

coutez, coutez ! et il en appelle la

scheet. De enige, de echte, die prot maar

enige echte, die lawaai maakt maar niet

foule, quil salue bien bas avec un regard

niet ruikt! Dames en heren, kom dat horen,

stinkt. Dames en heren, luister goed, luister

racoleur.

kom dat horen! en hij roept de massa op,

goed! En hij roept naar de menigte, die hij

hij maakt een buiging met een

groet met een diepe buiging en een

uitnodigende blik.

uitnodigende blik.

Le silence se fait. Il appuie sur le

199

bouton, mais silence aussi de ce ct-l.

Er valt een stilte. Hij drukt op de

199

knop, maar ook de bandopnemer blijft stil.

Ze zwijgen. Hij drukt op de toets, maar het

apparaat zwijgt eveneens.

200

- Mets-le fond ! lance Thierry.

200

Zet m luider! oppert Thierry.

200

Harder zetten! roept Thierry.

201

- Cest fait, rpond lAntillais.

201

Dat is gebeurd, antwoordt de

201

Heb ik gedaan, antwoordt de Antilliaan.

202

En precies op dat ogenblik brengt de

Antilliaan.
202

203

Et juste ce moment-l le magnto

202

met un proutt considrable, do fou rire

bandopnemer een gigantische scheet horen

bandrecorder een reusachtige wind ten

gnral. Pli, quon est !

en iedereen krijgt de slappe lach. Ze liggen

gehore, waar iedereen vreselijk om moet

in een deuk!

lachen.

Mme Bibiche ny rsiste pas, il

203

rigole aussi.
204

En net op dat ogenblik laat de

- Quel con ce kebla, tu parles dun

Zelfs Bibiche wordt erdoor

203

aangestoken, hij lacht ook.

204

Wat een idioot is het toch, die

Ze liggen krom! Zelfs Bibiche kan niet

nalaten te lachen.

204

Wat een zak, die nikker, daar zijn we mooi

cadeau. Ya quun Noir comme a dans

neger, hij is niet goed bij zijn hoofd. In

klaar mee. Er is in deze hele buurt maar

toute cette banlieue et faut quon se le

deze wijk loopt er maar n zon zwarte

n zon neger, en die krijgen wij op ons

coltine ! Putain ! quil se lamente, Chopin.

rond en dan worden wij er weer mee

dak! Verdomme! Chopin klaagt.

opgezadeld ! Verdomme!, klaagt Chopin.

62

205

Le Noir laisse filer la zizique et

205

De zwarte zet het gejengel weer aan

205

De neger laat de muziek weer klinken en

danse la biguine comme un apache. Il

en als een Apache-indiaan danst hij de

danst rond als een Indiaan. Hij draait in het

tourne sur la chausse en brandissant le

Antilliaanse dans de biguine. Hij danst op

rond op straat en zwaait de bandrecorder

magnto bout de bras comme un trophe.

de weg terwijl hij de bandopnemer als een

als een trofee boven zijn hoofd.

trofee in de lucht steekt.

206

Et il chante en fermant les yeux.

206

En hij zingt met zijn ogen dicht.

206

En hij zingt met zijn ogen dicht.

207

Jean-Marc et Thierry

207

Jean-Marc en Thierry begeleiden

207

Jean-Marc en Thierry begeleiden hem met

laccompagnent en tapant dans leurs mains.

hem door in hun handen te klappen. Het

handgeklap. Zij maken er een klein feestje

Ils improvisent une petite fte. Bibiche,

begint op een feestje te lijken. Bibiche, die

van. Bibiche is gekalmeerd, pakt zijn gitaar

calm, reprend sa guitare et se mle au ton.

tot bedaren is gekomen, neemt opnieuw

weer en valt in met de muziek.

zijn gitaar en sluit zich aan.

208

Et soudain paf ! une bouteille

208

En dan plots: pats! Een fles valt

208

Maar plotseling: plof! Uit de lucht valt een

scrase, tombe du ciel, se fracasse en

vanuit de hemel en breekt in duizend

fles op de grond die in duizend stukken

mille morceaux deux pas de Bengston, au

stukken op twee stappen van Bengston af,

uiteenspat, midden op straat, op enkele

milieu de la chausse. Stupeur ! Bengston

in het midden van de weg. Stomverbaasd!

passen afstand van Bengston.

ne bouge plus, le temps de comprendre. Il

Bengston beweegt niet meer, het moet tot

Verbijstering. Begonston verroert zich niet

jette un il sur les fentres du haut et vite

hem doordringen. Hij loert omhoog naar de

meer, heeft tijd nodig om het tot zich door

fait sabrite sous le porche avec ses potes.

ramen en schuilt dan vlug in het portiek bij

te laten dringen. Hij kijkt omhoog naar de

On sobserve. LAntillais souffle, comme

zijn makkers. Ze kijken elkaar aan. De

ramen en vlucht dan snel met zijn

silicos. La trouille. Il redonne gentiment le

Antilliaan hijgt als een astmalijder. Wat

kameraden onder de overkapping van de

magnto Chopin, qui lui dit :

akelig. Hij geeft de bandopnemer netjes

ingang. Stilte. Ze kijken elkaar aan. De

aan Chopin terug, die hem zegt:

Antiliaan hijgt, als iemand met stoflongen.

63

Hij is bang. Hij geeft de bandrecorder

stilletjes aan Chopin terug, die tegen hem
zegt:
209

- Ben, mon con, t as eu chaud. Tu

peux prier le dieu des Blacks !

209

Wel, mafketel, dat was op het

nippertje. Bid nu maar tot de god van de

209

Zo jochie, ben jij effe geschrokken! Je

kunt nu de God van de nikkers aanroepen!

zwarten!

64

65

4. COMMENTAIRE
4.1.

APPROCHE

La traduction de textes littraires requiert une autre approche que la traduction dautres types
de textes dans le sens quun traducteur littraire doit transmettre le message du texte source en
tenant compte dun tas dautres facteurs importants. Arregui Barragn (2009: 194) numre
lintuition du traducteur, la beaut de luvre, son style, le plaisir que nous prouvons
quand nous lisons, la perception du lecteur-traducteur, les expriences du traducteur, son
bagage culturel, le moment socio-conomique-culturel dans lequel luvre voit le jour et dans
lequel on la traduit . En effet, comme lindique dj Arregui Barragn, ce sont toutes des
notions abstraites. Le dfi du traducteur consiste les concilier en vue dun texte cible
adquat.
Cela ne vaut pas moins pour Le th au harem dArchi Ahmed. Cette partie de notre mmoire
approfondit la manire dont nous avons tent dobtenir ce but. Comme il est impossible
dclairer le tout, nous tudions surtout la traduction du langage particulier. Puis nous
commentons encore quelques autres constatations qui nous semblent intressantes.
4.2.

LA CARACTERISATION DES PERSONNAGES PAR LEUR LANGAGE

4.2.1. Importance
Le langage du roman est exceptionnel dans le genre textuel. En effet, une expression telle que
Fais pas chier le bougnoule ! est rare dans un ouvrage littraire. Les mots et les
expressions argotiques et les nombreuses injures touchent, voire choquent, le lecteur et
noublions pas Malika et son mauvais franais avec un drle daccent et les gestes
napolitains en plus 14. Il va sans dire que cela nest pas un choix irrflchi de la part de
lauteur.
Charef dessine la vie dans les banlieues parisiennes par lintermdiaire du langage dont les
banlieusards se servent eux-mmes. Le langage des personnages reflte la faon dont ils

14

Lalina 39 du chapitre 3 de ce mmoire, page 13 du roman.

66
pensent et agissent, les diffrents personnages sont caractriss en quelque sorte par le
langage quils utilisent. Le th au harem dArchi Ahmed serait un de ces ouvrages beur
dans lesquels les sentiments de solitude et de recherche didentit sont exprims dans des
textes violents qui font preuve dune frustration profonde 15. Nous sommes convaincue quil
faut garder cet aspect violent dune manire ou dune autre dans la traduction afin de
pouvoir transmettre ces sentiments au lecteur nerlandophone aussi.
4.2.2. Madjid, les voisins, les copains de Madjid et le narrateur extrieur
4.2.2.1. Les mots et les expressions argotiques et familiers
Nous venons de voir que le style et le langage utiliss ont bien une fonction car ils contribuent
la bonne comprhension du message. La caractristique stylistique qui frappe le plus, cest
sans aucun doute lutilisation du vocabulaire argotique et familier. Tous les personnages du
fragment, sauf Malika, sy servent et cest aussi en argot et en franais familier que le
narrateur extrieur nous livre ses informations.
En tant que traducteur qui na pas le franais comme langue maternelle, il est difficile
destimer comment le public de lecteurs du roman original, qui est un public bien entendu
francophone, qualifie les mots et les expressions en question. Nous avons dj signal que les
labels que les ouvrages de rfrence les plus courants attribuent sont trs confus. Cest la
raison pour laquelle nous avons eu recours toute une srie de dictionnaires spcialiss en
langage argotique pour entamer notre traduction.16

15

They decried their feelings of loss and their search for identity in violent texts that reflected deep frustration,
traduction N.V., http://www.answers.com/topic/arabic-north-african-literature
16

Caradec, F.
1989

Nayons pas peur des mots. Dictionnaire du franais argotique et populaire. 2e dition. Paris:
Larousse.

Cellard, J., & Rey, A.

1991
Dictionnaire du franais non conventionnel. 2e dition. Paris: Hachette.
Goudaillier, J.
2001
Comment tu tchatches! Dictionnaire du franais contemporain des cits. 3e dition.
Paris: Maisonneuve et Larose.
Sandry, G., & Carrre, M.
1980
Dictionnaire de largot moderne. 11e dition. Paris: Dauphin.

67
Ces mots et ces expressions font immdiatement surgir un tas d'associations pour un lecteur
francophone. Il lie le vocabulaire en question avec les marginaux, les groupes sociaux les plus
bas, la pauvret, la criminalit, Les mots et les expressions en question ont donc une
certaine connotation. Nous entrons ici sur le terrain de la smantique et le triangle
smiotique17:

Lide de base derrire le triangle smiotique est quil faut trois lments cl, savoir le
rfrent, le signifiant et le signifi pour quune nonciation soit russie. La terminologie
confuse est claire clairement dans Vandenbrande (2005: 26-33). Le signifiant, la partie
matrielle du signe , est ce que lon peut voir, entendre, toucher alors que le signifi, la
partie conceptuelle est le concept, lide que le signifiant fait surgir dans lesprit . Par le
rfrent, on entend lobjet rel [] auquel le signe renvoie .
Jakobson (1963: 214) affirme comme suit :
Mais, mme si la vise du rfrent, lorientation vers le contexte bref la fonction
dite "dnotative", "cognitive", rfrentielle est la tche dominante de nombreux
messages, la participation secondaire des autres fonctions de tels messages doit tre
prise en considration par un linguiste attentif.
Une nonciation a en effet souvent dautres fonctions que la fonction purement dnotative. La
personne qui met le message ajoute des connotations, les mots utiliss ont une valeur
motive ce qui implique des consquences importantes au niveau de la traduction.
Illustrons cette thorie laide dun exemple concret tir du fragment:

17

http://memsic.ccsd.cnrs.fr/docs/00/33/48/52/HTML/base_fichiers/image002.jpg [10.04.2009]

68
112

Ou alors : Fatima

112 Of nog : Fatima B.

112 Of bijvoorbeeld:

B. sest fait avorter , le

heeft een abortus

Fatima B. heeft zich

genre, l, qui fait

ondergaan, achter dat

laten aborteren, een

dnormes histoires

soort uitspraken gaan

kreet die enorme

dans les familles. Des

vreselijke

opschuddingen in de

engueulades et puis la

familiedramas schuil.

gezinnen teweeg

cogne, du sang

Scheldpartijen, dan

brengt. Scheldpartijen,

parfois et les flics.

afrossing, soms

daarna vechten, soms

bloed en de flikken.

tot bloedens toe en

dan de politie.

La signification du signe flic est agent de police mais ce signe a aussi une connotation. Cest
que le narrateur extrieur fait aussi savoir son mpris envers lappareil policier. Dans
lobjectif de transmettre non seulement cette signification mais aussi la connotation ngative,
nous avons opt pour flikken. Flik est en effet, du moins dans le sud de la rgion de langue
nerlandaise, une dnomination appartenant au registre populaire pour politieagent (GVD).
Nous constatons que van den Brink sest limit la transmission de la dnotation en
choisissant pour la dnomination neutre politie.
Il ressort dj de lexemple ci-dessus que nous cherchons manier dans notre texte cible un
vocabulaire qui voque les mmes connotations que le vocabulaire du texte source. Une fois
la signification du terme trouv, nous avons recherch une formulation connote dans des
dictionnaires de synonymes. Nous avons consult surtout van Dale Groot
Synoniemenwoordenboek et aussi dans quelques cas un dictionnaire de synonymes en ligne,
synoniemen.net.
Il convient de prciser ce que nous voulons dire par un synonyme. Polgure (2003) distingue
deux types de synonymes: les synonymes exacts ou synonymes absolus dune part et les
synonymes approximatifs dautre. Les synonymes exacts peuvent se substituer dans tous les
contextes possibles. Polgure dclare que cette premire catgorie est trs rare et donne
lexemple de vlo/bicyclette et de automobile/voiture. Les synonymes approximatifs, par
contre, ne peuvent se substituer que dans certains contextes. La terminologie correcte en
nerlandais est volledige synonymie et partile synonymie (Vandeweghe 2005: 7-8 ).
Les synonymes appartenant la dernire catgorie peuvent se substituer dpendant des

69
collocations possibles et/ou des connotations et registres. Il va de soi que nous recherchons
des synonymes de cette dernire catgorie, qui ont donc la mme dnotation mais une autre
connotation. Si nous utilisons par la suite le terme synonyme , nous voulons dire en effet
des synonymes approximatifs. Certes, nous avons constat que les dictionnaires de
synonymes donnent des synonymes des deux types mais aussi des hyponymes ou des
hyperonymes18. Van Dale Groot Synoniemenwoordenboek indique si le synonyme propos
appartient un certain registre ou sil sagit dun hyponyme ou dun hyperonyme, bien que
les labels soient parfois insuffisants. Synoniemen.net ne donne aucune indication ce sujet.
Consulter un tel dictionnaire exige ds lors de lutilisateur un certain sens de la langue pour
tre capable destimer ces connotations. GVD attribue une grande varit de labels pour les
quivalents dans notre traduction : informeel , volkstaal , vulgair , spreektaal ,
schertsend ,
Nous ajoutons en annexe un glossaire complet des mots et des expressions argotiques et
familiers du fragment. Nous y mentionnons cas par cas le numro de lalina o se trouvent le
mot ou expression et son quivalent dans les deux traductions. Si un mot ou une expression
figure plusieurs fois dans le fragment, nous le mentionnons seulement la premire fois, sauf si
le mot ou lexpression en question est traduit autrement que la premire fois. Cela donne un
aperu complet de nos solutions et permet de pouvoir comparer facilement les deux
traductions ce niveau-l. Nous nous limitons ici un ample commentaire de quelques cas
concrets seulement dans le but d illustrer comment nous avons entam la traduction.
12

Madjid ne

12

Madjid vond de 12

Madjid vond dat niet

trouvait pas a drle,

naam Rustine niet

leuk, maar zijn vriend

mais Pat, son pote, lui,

grappig maar zijn

Pat moest lachen om

a le faisait rire,

makker Pat lachte zich

die bijnaam Solutie.

Rustine.

krom.

Un pote est un camarade, un ami. Nous avons choisi pour makker, qui nous parat plus
familier que vriend, bien que GVD ne donne un label aucun des deux substantifs.

18

Hyponyme: mot qui dsigne une sous-classe par rapport au classificateur. Mouche , pou sont des
hyponymes de insecte . (NPR)
Hyperonyme: mot qui englobe son sens et lui sert de classificateur. Insecte est l'hyperonyme de puce,
mouche, pou... (NPR)

70
13

Rustine ne bronche

13

Rustine verroert

13

Solutie beweegt

pas, la main sur le pif.

geen vin, hij houdt nog

niet en houdt zijn hand

steeds zijn hand aan

op zijn neus.

zijn snotkoker.
Le pif sutilise en argot pour indiquer le nez. Dans la traduction publie, pif a t traduit par le
mot neutre neus. Seulement la signification partie saillante du visage, situe dans son axe,
entre le front et la lvre suprieure, et qui abrite lorgane de lodorat (NPR) a donc t
transmise. La connotation familire est perdue. Nous avons tent de la rcuprer. Van Dale
Groot Synoniemenwoordenboek donne un tas de propositions pour lentre neus qui se
classifient dans le registre familier. La grande majorit sont toutefois des hyponymes quon
peut utiliser pour se moquer dun certain type de nez. Aardbeienneus serait par exemple un
nez grand et rouge alors quun kokkerd serait un nez trs gros. Comme il ny a aucune
indication sur le physique du nez de Rustine dans le texte source, il faut un terme plus
gnral. Nous avons opt pour snotkoker, bien que ce soit un mot peu frquent. Le moteur de
recherche Google ne trouve effectivement que 948 liens pour snotkoker 19. Nous tions quand
mme davis que le lecteur comprendra ce que snotkoker signifie, mme sil na jamais
entendu le mot avant, dautant plus que le contexte du jeune toxicomane qui sniffe de lther
rend suffisamment clair quon fait rfrence au nez. GVD attribue le label volkstaal
snotkoker tandis que van Dale Groot Synoniemenwoordenboek le considre comme
schertsend .
18

74

19

Il a sa dose de

18

Hij heeft weer zijn

18

Hij heeft zijn portie

Ricard dans la gueule,

hoeveelheid Ricard op,

Ricard binnen en komt

rentre bourr comme

zoals gewoonlijk als

zoals elke avond

chaque soir aprs le

hij s avonds bezopen

dronken van zijn werk

turbin.

thuiskomt van zijn job.

thuis.

Quant Malika,

74

Dan praat

74

Malika van haar kant

elle raisonne Levesque,

Malika op Levesque

probeert Levesque te

bourr comme une

in, hij is straalbezopen,

kalmeren. Levesque is

vache, les yeux rouges,

zijn bloeddoorlopen

stomdronken. Zijn

Rsultat de notre recherche qui date du 08.04.2009

71
haineux, pleins de

ogen verraden haat en

rode ogen zijn vol haat

violence

geweld

en geweld

Etre bourr signifie tre ivre. Afin de ne pas perdre la connotation ngative, nous avons
choisi pour bezopen, un adjectif informel. Van den Brink traduit nouveau par un quivalent
neutre: dronken. Quelques pages plus tard, nous retrouvons un superlatif de ladjectif bourr,
c'est--dire bourr comme une vache. On parle toujours du mme personnage, le pre
Levesque. Nous avons gard ladjectif bezopen en nous en avons fait straalbezopen. Dans la
traduction publie, bourr comme une vache a t traduit par stomdronken, qui est aussi le
superlatif de dronken.
31

Lui, sans se

31

Zonder zich om 31

Zonder zich om te

retourner, entre dans sa

te draaien gaat hij zijn

draaien gaat hij zijn

piaule.

slaaphok binnen.

kamer binnen.

Une piaule est une chambre dormir. Notre recherche sur lentre slaapkamer n a pas
obtenu de rsultats satisfaisants. Nous avons trouv hok grce une recherche sur
lhyperonyme kamer. Nous avons dcid dajouter la fonction du hok en question puisque le
mot en soi nous paraissait trop vague. Cela a donn slaaphok. Van den Brink traduit par l
hyperonyme kamer, ce qui est un mot neutre.
37

Il sallonge sur son

37

Hij gaat languit in

37

Hij gaat languit op

plumard, les mains sous

zijn nest liggen met

zijn bed liggen, met

la nuque, et ferme les

zijn handen in zijn nek

zijn handen onder zijn

yeux.

en sluit zijn ogen.

hoofd, en sluit zijn

ogen.

Un plumard est un mot familier pour parler du lit. Dans la traduction publie, plumard a t
traduit par bed alors que nest est lquivalent dans notre traduction. GVD affirme que nest est
un mot informel pour bed et cite entre autres lexpression frquente naar zijn nest gaan pour
aller se coucher.
102

Il na pas peur de ces 102 Hij is niet bang

102 Hij is niet bang

72
jeunes cons de

voor die jonge,

voor die jonge

branleurs, brleurs de

achterlijke nietsnutten

klootzakken, die

bagnoles.

die autos in de fik

autopyromanen.

steken.

Brleurs de bagnoles est une sorte de gros mot pour indiquer les jeunes banlieusards. Une
bagnole est une automobile. Nous avons opt pour une autre traduction que les solutions
videntes kar ou bak car celles-ci nous semblaient trop vagues. Daprs nous, il faut rendre
bien clair quil sagit du crime de brler des voitures parce que ce crime se passe si
frquemment dans les cits quon lassocie presque immdiatement avec les jeunes
banlieusards. Les copains de Madjid brlent aussi une voiture plus tard dans le roman.
Nous avons choisi pour le terme neutre auto. Dans le but de compenser la perte de
connotation, nous avons traduit brler, qui est neutre en franais, par lexpression in de fik
steken. In de fik steken nous semble plus familier que in brand steken ou verbranden mais
nous constatons que GVD ne labellise pas cette expression. Nous avons fait dun substantif
une phrase relative, van den Brink a gard le substantif. Autopyromanen est compos de deux
substantifs de registre neutre ce qui fait que van den Brink a perdu la connotation daprs
nous.
112

On te balance pour

112 Om het kleinste

112 Ze bekladden je

un rien, pour un joint,

niemendal word je

voor niets, voor een

une baise, une cuite

verlinkt, een joint, een

joint, voor een

wip, een stuk in je

vrijpartij, voor een

kraag

keer dronken worden.

Le substantif baise rfre amour physique et une cuite est un excs de boisson. Goudaillier
(2001) remarque que le sexe et lalcool sont deux thmatiques pour lesquelles largot est le
plus riche en vocabulaire. Nous avons constat que cela vaut galement pour les registres
familiers et informels du nerlandais. Nous avons effectivement retrouv un nombre
considrable de variantes pour geslachtsgemeenschap et dronkenschap. Nous tions davis
quil fallait en tout cas garder trois fois le substantif afin de ne pas perdre leffet de
lnumration. Joint, baise et cuite sont aussi trois mots trs courts. Voil pourquoi nous

73
avons opt pour le substantif wip, qui est informel et trs court. Een stuk in je kraag nous
paraissait une manire idiomatique de dire que quelquun est ivre, lexpression figure dans
GVD mais aucune indication du registre auquel appartient een stuk in je kraag hebben nest
donne. Il est regrettable que een stuk in je kraag ne soit pas aussi court que joint et wip mais
nous avons prfr de garder la connotation informelle. Les solutions de la traduction publie,
vrijpartij et een keer dronken worden, sont tout fait neutres.
128

Bibiche: Vous

128

Bibiche: Jullie 128 Bibiche: Ach, jullie

tes des brles, vous

zijn lamstralen,

stommelingen, jullie

pigez rien la musique.

jullie snappen geen

begrijpen niets van

reet van muziek.

muziek.

Lexpression ne rien piger signifie ne rien comprendre. Snappen est un synonyme moins
formel de begrijpen. En traduisant rien par geen reet, nous croyons avoir obtenu une
expression du mme registre que lexpression dans le texte original.
195

Il se met lappareil

195 Hij houdt het

195 Dan drukt hij de

aux fesses, fait encore

toestel aan zijn kont,

bandrecorder tegen

un petit effort, et

doet nog een kleine

zijn achterwerk, doet

PROUTT, envoie un

inspanning, en PROT,

nog een kleine poging

gros pet sur le magnto,

hij neemt een grote

en prrrt, laat een

puis scroule de rire en

scheet op met de

grote wind in de

se tapant sur les cuisses.

bandopnemer en lacht

recorder. Hij schatert

zich dan een bult

het uit en kletst zich op

terwijl hij zich op de

zijn dijen van het

dijen slaat.

lachen.

Le mot pet a plusieurs significations. Ainsi, un pet peut tre une cigarette de haschisch
daprs Comment tu tchatches! et le mot sutilise aussi dans les expressions un pet sur une
toile cire, ce qui veut dire rapidement et discrtement et Il y a du pet pour dire quil y a du
danger daprs Nayons pas peur des mots. Dans ce contexte-ci, pet rfre vent. Notre
solution scheet reoit le label volkstaal dans GVD, celle de van den Brink, wind, est
considre comme neutre.

74
4.2.2.2. Les insultes et obscnits
Le roman de Mehdi Charef est parsem dinsultes. Une insulte est un acte ou [une] parole qui
vise outrager ou constitue un outrage (NPR). Nous dgageons trois catgories dinsultes
dans le fragment. Tout dabord, il y a les insultes qui peuvent se profrer contre nimporte
qui, tels que con ou brle. Puis monsieur Levesque, le voisin de Madjid qui brutalise son
pouse, traite sa femme et Malika de toute une srie dinsultes contre des femmes.
Finalement, nous identifions encore les insultes de type raciste. Certaines offensent des
personnes dorigine maghrbine, comme Madjid et sa mre. Dautres rfrent aux gens qui
ont des traits africains, comme le personnage Bengston, qui est dorigine antillaise.
77

- Je vais la tuer

77

cette pute, cette salope !

Ik vermoord

77

die hoer, die teef!

Ik vermoord haar, die

hoer, die slet!

Daprs van Sterkenburg (2008: 31), les insultes les plus populaires en nerlandais pour des
femmes sont des insultes qui rfrent limpudeur ou au comportement ordinaire. Hoer est
la tte de la liste de van Sterkenburg et apparat dans les deux traductions. Ensuite, il y a slet,
teef, del, sloerie et muts. Les traductions pour salope, teef et slet, figurent donc aussi dans
cette liste.
41

- Fais pas chier

41

le bougnoule !
75

- Barre-toi,

Rot toch op,

41

roetmop!
75

Rot op,

Laat me met rust,

Arabisch stinkwijf!

75

Smeer m, Arabier,

bougnoule, va chez toi,

roetmop, ga toch naar

donder op, vuile

sale bicot, je vais me la

huis, vuile soepjurk, ik

Arabier. Ik maak dat

faire, cette salope !

neuk haar, die teef!

rotwijf af!

Linsulte bougnoul, qui sutilise ici dans sa variante fminine bougnoule, est qualifie dune
injure raciste qui appartient au registre familier et pjoratif (NPR). Dans sa premire
signification, bougnoul est un nom donn par les Blancs du Sngal aux Noirs autochtones et
dans sa deuxime signification, un bougnoul est un Maghrbin ou un Arabe. Pour la
deuxime signification, NPR renvoie le lecteur lentre bicot. Bicot est son tour une injure
raciste qui est vieillie, familire et pjorative et qui rfre un Indigne dAfrique du Nord.
Bicot ne sutilise jamais pour des femmes.

75
Notre solution roetmop est aussi une insulte raciste. Cependant, GVD nous apprend que
roetmop sadresse toutes les personnes de peau de couleur et pas uniquement aux personnes
dorigine maghrbine. Soepjurk est la proposition de VD FN pour linsulte bicot. VD FN
indique quil sagit dun nom pjoratif pour un Arabe. Cependant, soepjurk ne figure pas dans
cette signification dans GVD.
Dans la traduction publie, Madjid lance linsulte Arabisch stinkwijf la figure de sa mre.
Quant stink- comme premier lment dun substantif compos, GVD exige que le deuxime
lment appartienne au registre informel et rfre quelque chose de dsagrable. Stinkwijf
est un des exemples que donne GVD. Bougnoul est une insulte raciste mais stinkwijf ne lest
pas. Voil pourquoi van den Brink y ajoute ladjectif Arabisch.
Dans lalina 75, van den Brink opte deux fois pour Arabier. Dans ces cas il rfre bien
lorigine de Madjid, mais Arabier en soi nest plus une injure.
179

- Sale renoi !

179

Vuile nikker!

179 Vuile nikker!

204

- Quel con ce

204

Wat een idioot is

204 Wat een zak, die

kebla, tu parles dun

het toch, die neger, hij

nikker, daar zijn we

cadeau. Ya quun Noir

is niet goed bij zijn

mooi klaar mee. Er is

comme a dans toute

hoofd. In deze wijk

in deze hele buurt

cette banlieue et faut

loopt er maar n zon

maar n zon neger,

quon se le coltine !

zwarte rond en dan

en die krijgen wij op

Putain ! quil se

worden wij er weer

ons dak! Verdomme!

lamente, Chopin.

mee opgezadeld !

Chopin klaagt.

Verdomme!, klaagt
Chopin.
Renoi ainsi que kebla sont des insultes en verlan pour des personnes de couleur noire. En
effet, en renversant le mot noir, on obtient renoi et kebla vient de langlais black. Nous avons
opt une fois pour linsulte nikker et une fois pour neger, bien que ce dernier soit neutre
daprs GVD. Le traducteur de la traduction publie a choisi dans les deux cas pour nikker.

76
120

Madjid serre la

120

Als Madjid

120 Madjid geeft Bengston

main Bengston qui lui

Bengston de hand

een hand, die leuk wil

sort, rigolard :

schudt flapt die er

zijn en vraagt:

lacherig uit:
121

- Alors, on va

121

chercher son papa ?

122

Madjid,

Zo, gaan we papa

halen ?

122

menaant :

Madjid, op

121 En, ga je je pappie

halen?
122 Madjid zegt dreigend:

dreigende toon :

123

- Ta mre !

123

Je moeder !

123 Je moeder!

124

- Ma mre, elle

124

Mijn moeder, die

124 Mijn moeder heeft

temmerde! rpond

heeft schijt aan jou!,

maling aan je! zegt

Bengston.

antwoordt Bengston.

Bengston.

Tout comme le franais, la langue nerlandaise connat aussi cette habitude de vexer une
personne en disant des propos injurieux de sa mre. Van Sterkenburg (2008: 94) affirme que
notre culture attribue une certaine intangibilit la figure maternelle puisque la mre est
associe avec des valeurs comme lamour et la chaleur. Cest pourquoi nous pensons que les
lecteurs nerlandophones comprendront sans problmes ce que Madjid veut dire quand il
menace Je moeder !
Pour elle temmerde, nous avons opt pour die heeft schijt aan jou. Emmerder quelquun est
une expression qui sutilise avec l'ide de ddain, de mpris; souvent en manire de
provocation ou de dfi, dans une phrase exclamative; le suj. dsigne une pers. (TLFi) Nous
avons donc cherch trouver un propos obscne qui a le mme effet sur le lecteur. Van
Sterkenburg (2008: 29) fait remarquer ce sujet quil est commun en nerlandais de rfrer
toute sorte dexcrments, dexcrtions ou de maladies pour dire des obscnits. Schijt aan
iemand hebben figure dans GVD comme une expression vulgaire alors que maling aan
iemand hebben n a pas de label.

77
4.2.3. Malika

Malika, la mre de Madjid, prend plusieurs fois la parole dans notre fragment. Ses propos
trahissent des sentiments de chagrin, de frustration et de solitude. Malika mne sans aucun
doute une vie dure. Elle a quitt lAlgrie avec son fils de sept ans seule fin de rejoindre son
mari, qui travaillait en France. Le contraste avec sa propre culture ainsi que les conditions de
vie difficiles dans les banlieues lont choque. Suite un accident, son mari est handicap et
Malika doit combiner son travail lextrieur avec lducation de ses sept enfants et de
Stphane, le petit fils de Josette, une jeune ouvrire qui habite aussi dans le quartier.
Cest le seul personnage qui tient encore aux traditions de la culture maghrbine. Malika est
musulmane, elle shabille de manire traditionnelle et prfre le march de Gennevilliers car
celui-ci compte trois ranges exclusivement de marchands arabes. (p. 128). Malika fait
partie de la premire gnration dimmigrs, elle a d sadapter une toute nouvelle culture
et cela se reflte dans la manire dont elle parle.
Malika ne parle pas comme les autres personnages. Contrairement son fils, elle a appris le
franais un ge adulte et elle na jamais russi le matriser parfaitement. Elle change
constamment entre sa langue maternelle, larabe, et le franais.
Van der Poel (2002: 87) cite le passage dans lequel Malika se plaint de son sort20 pour
dmontrer dans quelle mesure les graffiteurs sans-travail des banlieues 21 rompent avec les
conventions de la littrature classique franaise en ngligeant mme les rgles de la
grammaire et de la prononciation de la langue franaise.
Les dialogues quelle prononce en arabe nentranent pas de problmes importants pour la
traduction. Les propos de Malika sont pour ainsi dire traduites en franais par le narrateur
extrieur. Etant donn quelle parle sa langue maternelle, il ny a pas derreurs au niveau de la
langue
La traduction de ce que Malika dit en franais nest toutefois pas si vidente. Sa prononciation

20
21

Lalina 94 du chapitre 3 de ce mmoire, page 19 du roman.

werkloze graffitispuiters uit de voorsteden, traduction N.V.

78
est mauvaise et lorthographe de ses mots est adapte la manire dont elle les prononce. En
plus, elle commet derreurs grammaticales.
38

- Ti la entendi ce 38
quou ji di ?

39

Elle parle un

Hib ji mi

38

Hoor je wat ik zeg?

39

Zij praat slecht Frans

gehoerd?
39

Ze spreekt

mauvais franais avec

slecht Frans met een

met een raar accent en

un drle daccent et les

grappig accent en

daarbij maakt ze

gestes napolitains en

maakt daarbij ook nog

drukke gebaren.

plus.

eens Napolitaanse
gebaren.

Nous constatons que la mre de Madjid remplace dans cette courte phrase chaque fois les
sons [ y ] et [ ] par [ i ]. Une tude intitule Identification perceptive daccents trangers en
franais (Vieru-Dimulescu & Boula de Mareil 2006) affirme que cest une faute de
prononciation frquente des personnes qui ont larabe comme langue maternelle. Quant au
[ y ] qui devient [ i ], ltude note encore que ce phnomne est caricatur souvent et que les
scientifiques nont pas encore russi lexpliquer.
Comme la phrase courte Heb je me gehoord ? compte plusieurs fois ce son difficile, nous
croyons avoir obtenu le mme effet en remplaant ce son tout simplement par [ i ]. Un cours
darabe en ligne22 nous a appris aussi que larabe ne connat pas le [o] mais bien le [u]. Voil
pourquoi nous avons remplac le [o] dans gehoord par gehoerd. Nous avons gard le [ ] car
gihoerd nous paraissait pas suffisamment clair. Van den Brink a traduit Ti la entendi ce quou
ji di ? par une phrase qui est tout fait correcte en nerlandais. La phrase qui suit est donc la
seule indication de la qualit mauvaise de son franais pour le lecteur de la traduction publie.
44

Finiant,
foyou , tout y passe.

44

Leegloeper,
nietsnit, allemaal
passeren ze de revue.

22

http://www.arabglobe.com/details.php?image_id=2

44

Nietsnut, deugniet,
en nog veel meer.

79
Nous avons opt pour leegloeper au lieu de leegloper pour indiquer que Malika a du mal a
prononcer le [o]. Nietsnut est devenu nietsnit en remplaant le son [ y ] par [ i ]. Van den
Brink n pas indiqu la mauvaise prononciation.
58

- Ce quil y a ?

58

Wat er zijn?,

58

Wat is er? roept de

demande la mre,

vraagt moeder, nog

moeder nog steeds

toujours en colre.

steeds razend.

woedend.

Ici, il ne sagit pas dune mauvaise prononciation sinon dun problme de grammaire. Malika
ne respecte pas les rgles de la construction des phrases en franais. La phrase correcte en
nerlandais est Wat is er ?, ce qui est la solution de van den Brink. Dans le but de transmettre
lagrammaticalit aussi, nous avons choisi pour Wat er zijn ?. Nous ne conjuguons donc pas
le verbe zijn. En plus, la construction avec er nous semble trs complique pour un nonnerlandophone puisque er peut avoir diffrentes fonctions dans la phrase nerlandaise. Il faut
mettre er la fin dune phrase interrogative, ce que nous navons donc pas fait
intentionnellement.
Notons encore que certains personnages dans les textes qui sont traduits et comments dans
les mmoires de Sophie Carlier (2006) et de Jolien Rutsaert (2008) parlent galement avec cet
accent bizarre. Cet accent a t repris dans ces deux traductions aussi et nous constatons que
la manire dont nous avons entam la traduction de laccent de Malika ressemble beaucoup
aux solutions dans ces deux traductions. Sophie Carlier (2006: 107) opte par exemple pour
liraar au lieu de leraar et Jolien Rutsaert (2008: 52) parle de foermidabel au lieu de
formidabel. Rptons que nous sommes convaincue que le langage de Malika la caractrise.
Son mauvais franais et le fait quelle change constamment entre le franais et larabe
refltent quelle a du mal trouver sa place comme femme Maghrbine dans une culture
occidentale. Voil pourquoi nous croyons opportun de transmettre son accent dans notre
traduction. La raison pour laquelle Sophie Carlier a gard laccent des personnages est en fait
la mme :
Comme nous voulions garder cet aspect biculturel et bilinguistique, nous avons
essay de faire de ces mots franais mal prononcs cause de laccent algrien
des mots nerlandais mal prononcs, comme le prononcerait un arabe (sic) de la
premire gnration en Belgique ou au Pays Bas. Ce phnomne nest pas souvent
prsent dans les romans nerlandais ou flamands, ce qui nous a oblige dtre crative

80
en inventant des mauvaises prononciations ou des mots en nerlandais maills
dun accent arabe. (Carlier, 2006: 101)
4.3.

VARIA

Arrive presque la fin de notre mmoire, il nous reste encore quelques sujets aborder.
Nous commentons ci-aprs quelques observations que nous avons faites au cours de notre
travail de traduction et de comparaison avec la traduction publie. Il sagit plus
spcifiquement de la traduction du surnom de deux personnages et de trois noms de marques,
de quelques considrations sur la traduction du titre du roman et dune rflexion sur le style
de lauteur.
4.3.1. La traduction des surnoms
Certains personnages du roman Le th au harem dArchi Ahmed portent un surnom. Ballard
(2001: 165) estime que dans la littrature moderne, le surnom joue un rle analogue celui
des noms de personnages dans les Moralits ou les contes et il se traduit. Il est gnralement
construit partir dune caractristique physique ou morale.
Ballard trouve donc quil faut traduire les surnoms des personnages, ce qu a effectivement
fait van den Brink pour deux surnoms. Dans la traduction publie, Rustine est appel Solutie
et Pichenette devient Vingerknip. Nous navons cependant jamais envisag de traduire un
nom ou un surnom dun personnage. Cest que nous tions davis que ces noms ne se
traduisent que dans la littrature denfance et de jeunesse.
11

Tout le monde dans

11

Iedereen in de wijk

11

Iedereen in deze

la cit sait que Farid se

weet dat Farid dope

buurt weet dat Farid

dope. Il sest dop

gebruikt. Er wordt

verslaafd is. Hij heeft

tout, dit-on. En fait,

gezegd dat hij al alles

van alles gebruikt zegt

toutes les drogues qui

heeft gebruikt waar je

men. Hij heeft elk

lui taient accessibles

high van wordt. Maar

middel gebruikt dat hij

financirement, mme

eigenlijk gebruikte hij

maar kon betalen, zelfs

lessence. Cest du

gewoon alle middelen

benzine. Uit de tijd dat

temps o il se droguait

die hij zich financieel

hij fietsbandensolutie

81
la dissolution, cette

kon veroorloven, zelfs

gebruikte stamt zijn

colle avec laquelle on

benzine. Hij snoof een

bijnaam Solutie.

rpare les chambres

periode rustine, de lijm

air, que lui est venu ce

waarmee men

surnom de Rustine.

binnenbanden van
fietsen herstelt,
vandaar zijn bijnaam
Rustine.

Le personnage Farid est un toxicomane qui sniffe de la rustine, une colle qui sert rparer des
chambres air de bicyclette. Van den Brink a opt pour Solutie, qui figure effectivement dans
GVD comme oplossing van caoutchouc (ongevulkaniseerde rubber) in benzeen (benzol) voor
het plakken van luchtbanden.
118

Il y a :

118

Ze zijn er

118 Dat zijn: Bengston, de

Bengston, lAntillais ;

allemaal: Bengston, de

Antilliaan; Thierry,

Thierry surnomm

Antilliaan; Thierry,

bijgenaamd

Pichenette ; James,

bijgenaamd

Vingerknip; James,

Algrien n en France ;

Pichenette ; James,

een Algerijn die in

Jean-Marc, vir de

een Algerijn die in

Frankrijk is geboren;

chez lui par son pre et

Frankrijk geboren is;

Jean-Marc, die door

qui loge dans une cave;

Jean-Marc, die door

zijn vader de deur is

zijn vader

uitgezet en die nu huist

buitengegooid is en in

in een kelder;

een kelder woont;

Thierry, un des amis de Madjid, est surnomm Pichenette. Van den Brink en a fait Vingerknip
alors que nous avons gard le surnom franais. Nous tenons remarquer quand mme que le
surnom nest mentionn quune seule fois dans tout le roman, c'est--dire au moment o le
narrateur numre tous les amis du protagoniste. Par la suite, cest toujours le prnom de
Pichenette qui est utilis. Thierry nest pas un personnage trs important. Tous les amis de
Madjid sont prsents, mais cest seulement Pat, son pote, qui joue un rle crucial dans
lhistoire.

82
4.3.2. La traduction des noms de marques
Les noms de marques ne sont pas trs nombreux dans le fragment, mais il y en a quand mme
deux qui nous paraissent intressants commenter. Newmark (1988: 187) distingue deux
types de noms de marques. Le premier type sont les noms de marques qui sont tellement
connus quils se sont monopoliss au niveau international, tels que aspirin ou Formica.
Selon Newmark, ces noms ncessitent seulement une explication supplmentaire dans la
traduction si le lectorat du texte cible ne les connat pas. Le deuxime type de noms de
marques sont les noms qui font de la publicit subliminaire . Quant ces noms de
marques, Newmark estime que le meilleur est de les traduire par une description brve que de
les transmettre. Un des exemples de ce deuxime type que cite Newmark est Frigidaire, qui
figure dans notre fragment :
6

entre un sommier

tussen een

tussen een oude

dont les ressorts ont

spiraalmatras waarvan

matras waarvan de

crev la toile juste aux

de springveren door de

springveren precies op

endroits o il y a des

stof schieten juist daar

de plek van de

taches durine et un

waar de urinevlekken

urinevlekken door de

Frigidaire, porte

zitten en een

tijk heensteken en een

ouverte, malade,

afgedankte koelkast

openstaande defecte

descendu certainement

met een geopende

koelkast, die daar op

en toute hte une

deur, die daar vast

een avond haastig

nuit,

eens s nachts werd

moet zijn

gedumpt

neergesmeten,

Bien que le mot frigidaire soit un mot commun en franais, il sagit en fait dune marque de
rfrigrateurs. Dans les deux traductions, le nom de marque a disparu et seulement le terme
gnrique koelkast est utilis.
17

Madjid quitte

17

Madjid laat Rustine

17

Madjid gaat weg bij

Rustine en grillant sa

achter en paft zijn

Solutie en steekt een

gitane.

gitane verder op.

sigaret op.

83
Gitanes est une marque de cigarettes. Nous doutons si cette marque soit connue par le lectorat
nerlandais mais, comme il nous semble que le verbe paffen prcise quil sagit dune
cigarette, nous avons gard le nom de marque gitane en tant que tel. Dans la traduction
publie, seulement le terme gnrique sigaret est utilis.
4.3.3. La traduction du titre du roman
Pour autant que nous sachions, Le th au harem dArchi Ahmed a t traduit non seulement en
nerlandais mais aussi en allemand, en danois, en anglais et en basque23. Nous nous limitons
une analyse du titre original, qui est, daprs Desplanques (1991: 147), un superbe
calembour de potache fond sur la bilangue et la double culture , et une comparaison avec
les titres des traductions en nerlandais, en anglais et en allemand.
Le titre du roman dbut de Mehdi Charef est clair entre autres dans Hargreaves (1998: 38).
Le titre est un calembour24 qui sexplique la page 99 du roman. Balou, un des jeunes de la
cit, a fait fortune avec le trafic de drogues et la prostitution. Sa richesse provoque
ladmiration, mais aussi la jalousie, des autres banlieusards, qui doivent avoir recours la
petite criminalit pour survivre. Le titre rfre une anecdote de lenfance de Balou. Il
existait apparemment dans les coles des cits des classes de rattrapage , cest dire des
classes spciales pour des enfants analphabtes ou presque analphabtes. On parlait de la
classe des fous . Tout comme Madjid et son pote Pat, Balou tait un des lves. Dpourvu
de la moindre culture gnrale, Balou y a un jour traduit le thorme dArchimde comme
le th au harem dArchi Ahmed . Lanecdote est voque pour souligner le contraste
frappant avec la vie russie que Balou mne plus tard:
Mme quand Balou traduisit le thorme dArchimde par le th au harem dArchi
Ahmed , ce qui souleva une branca dhilarit, Raffin ne broncha pas. (p. 99).
Le titre compte trois rfrences la culture maghrbine. Le th, surtout le th la menthe, est
considr comme la boisson traditionnelle de cette rgion. Cette rfrence, soit dit en passant,
est aussi un lment trs important dans un autre roman beur, Chocolat chaud (1998) de
Rachid O., qui reprsente la France comme le pays idal. Le matin les enfants franais

23

Rsultat de notre recherche dans lIndex Translationum [10.04.2009]

Calembour: Jeu de mots fond sur la diffrence de sens entre des mots qui se prononcent de manire identique
ou approche. (NPR)
24

84
boivent du chocolat chaud au lieu du th la menthe (Schyns 2002: 46-47). Llment th
revient aussi parfois quand Malika a le mal du pays.
La deuxime rfrence la culture maghrbine est le harem, qui dsigne la fois la suite de
femmes (concubines ou simples beauts ) qui entouraient un personnage important et leur
lieu de rsidence 25. Le harem est associ souvent la culture de ces pays et revient aussi
dans le roman. Nous citons Jaccomard (2000: 110) :
Grce de faciles et miraculeuses conqutes fminines, les jeunes (hommes) vont
recrer une sorte de "harem", celui, inexistant du titre, lieu ironique de fantasmes
rotiques occidentaux. Surtout, ils vont parvenir prendre leur revanche sur les vieux
et les riches, leur drobant pouvoir sexuel et conomique, voire pouvoir de vie et de
mort. Tels sont, en effet, dans l'esprit manichen de la bande de Madjid et Pat, les
vritables responsables de leurs malheurs.
Enfin il y a encore Archi Ahmed. Archi est un lment, du grec arkhi, qui exprime la
prminence, le premier rang (surtout dans les titres) (NPR). Ahmed est un prnom trs
port dans les pays maghrbins. Cette dernire rfrence a disparu dans ladaptation
cinmatographique du roman, qui est intitule Le th au harem dArchimde.
Il est ainsi que les thories des grands penseurs de lAntiquit, comme Archimde, sont
considres comme tant la base de la culture occidentale. Les trois rfrences th, harem et
Archi Ahmed sont en fait des clichs qui prennent le lecteur contre-pied. Il sattend un
ouvrage qui romance la culture maghrbine alors quil a en mains une description dure et
violente de la vie quotidienne dun des groupes sociaux les plus dfavoriss du monde
occidental. Le texte sur la couverture du livre le lui fait dj clairement comprendre: Drle
de th ! Th la boue, th au bton. Drle de harem ! Boue des bidonvilles, bton des
HLM.
La traduction lance sur le march nerlandophone est intitule De wet van Archi Ahmed. Le
traducteur na pas gard le calembour qui stablit par l homophonie26 entre le thorme
et le th au harem puisque la collocation en nerlandais est de wet van Archimedes .
Les clichs th et harem sont donc perdus et Archi Ahmed est la seule rfrence que
van den Brink a gard. Au moment o lanecdote du petit Balou est voque dans le roman, il
ny a pas de rfrences th ou harem non plus :
25
26

http://fr.wikipedia.org/wiki/Harem
Identit des sons reprsents par des signes diffrents. (NPR)

85
Zelfs toen Balou de wet van Archimedes verhaspelde tot wet van Archi Ahmed, hetgeen in
de klas een geweldige hilariteit veroorzaakte, reageerde Raffin niet. (p. 66)
Tee im Harem des Archimedes27 est le titre de la traduction allemande. Wei (2008: 37)
claire cette traduction en dtail. La traductrice a transmis les rfrences th et harem
mais Archi Ahmed est perdu. Les germanophones connaissent le thorme du grand
mathmaticien, physicien et ingnieur grec du troisime sicle av. J.-C. comme das
Archimedisches Prinzip . La traductrice a donc remplac Prinzip par Theorem pour
pouvoir garder th et harem . Wei argumente que le calembour ne serait plus clair
pour le lecteur germanophone si on aurait remplac aussi Archimedes par Archi
Ahmed .Wei mentionne galement la manire dont lanecdote de Balou est traduit dans le
roman. Nous constatons que la traductrice y a gard les rfrences th et harem mais
pas Archi Ahmed , tout comme dans le titre du roman :
Selbst als Balou das Theorem des Archimedes mit Tee im Harem des Archimedes
wiedergab, was einen Sturm von Gelchter auslste, zuckte Raffin nicht mit der Wimper.
La traduction anglaise, finalement, sintitule Tea in the harem28. On fait rfrence aux clichs
th et harem mais le calembour mme a compltement disparu. Nous avons russi
retrouver la traduction de lanecdote et nous tenons approfondir une constatation
remarquable ce sujet :
Even when Balou translated Archimedes' theorem into Archi Ahmed's Tea Room and had
everyone in stitches, Raffin didn't throw the blackboard rubber at him.29:
Tout comme le traducteur allemand, le traducteur anglais n a pas utilis la collocation
commune pour le thorme en question. Il a fait Archimedes' theorem de Archimedes'
principle . Cela lui permet de garder le clich th et de crer un nouveau jeu de mots, qui
est la fois un clich, en profitant de l homophonie entre theorem et tea room (salon
de th, N.V.), ce qui entrane toutefois que le clich harem est perdu. L homophonie entre
Archi Ahmed et Archimde snonce bien dans le roman mme, alors quon ny
retrouve aucune trace dans le titre.

27
28
29

1986 Tee im Harem des Archimedes. Freiburg im Breisgau: Beck und Glckler. Traduit par Christel Kauder.
1989 Tea in the harem. London: Serpents Tail. Traduit par Ed Emery.

http://books.google.be/books?id=d7VcAAAAMAAJ&dq=%22tea+in+the+harem%22&q=Archimedes&pgis=1

86
Il nous semble intressant de digresser un moment et de terminer par la manire dont Charef
explique le titre aux spectateurs du film. Au moment o Balou entre en scne, Pat (interprt
par Rmi Martin) rappelle Madjid (Kader Boukhanef) au fait que Balou ne sait pas lire lui non
plus. Puis il suit un flash-back sous la forme dun film en noir et blanc qui montre un petit
garon devant une classe. Il crit sur le tableau Le t au arem darchimed , ce qui met le
professeur en rage. Lenfant reoit une gifle et ses copains de classe se moquent de lui. Puis le
professeur barre ce qua crit le garon et il crit au-dessus Le Thorme dArchimde .
4.3.4. Quelques rflexions sur le style de lauteur
Lors de la lecture du roman, il nous a frapp que certaines phrases soient extrmement
longues tandis quil y en a de nombreux autres qui sont trs courtes. Linares (2003: 88)
remarque en plus que si on lit le roman, on a limpression de se trouver face un scnario
cinmatographique.
Lhistoire est en effet truffe de dialogues et la majorit de ces dialogues a des
caractristiques dun scnario. Un exemple:
127

Thierry : On a

127

Thierry : We

127 Thierry: Mogen we

plus le droit de

mogen niet meer

niet eens meer praten,

causer, avec Mssieur !

kletsen, met meneer

met meneer!

daar !
128

Bibiche : Vous

128

Bibiche: Jullie

128 Bibiche: Ach, jullie

tes des brles, vous

zijn lamstralen, jullie

stommelingen, jullie

pigez rien la musique.

snappen geen reet van

begrijpen niets van

muziek.

muziek.

Cela vaut aussi pour les descriptions des vnements, qui nous font parfois penser des
instructions aux acteurs dun film. Cest ce que Linares (2003: 89) appelle des marques
visuelles . Un exemple:
172

Arriv prs de

172

Als hij bij

172 Als hij voor Bibiche

Bibiche, il lui pique son

Bibiche is pikt hij zijn

staat, pikt hij diens

magntophone et court

bandopnemer en loopt

bandrecorder en

87
se cacher derrire une

weg om zich achter

verdwijnt snel achter

voiture en

een geparkeerde auto

een geparkeerde auto.

stationnement. Bibiche

te verstoppen. Bibiche

Bibiche springt op en

se lve et fonce aprs

veert op en rent

holt achter Bengston

Bengston. Ils tournent

Benston achterna. Ze

aan. Zij rennen om de

autour des bagnoles.

lopen om de autos

autos heen.

heen.
Il nest pourtant pas ainsi que Charef sest bas sur le scnario de son film Le th au harem
dArchimde pour crire le roman. Le livre est publi en 1983 alors que le film nest sorti que
trois ans plus tard, en 1986. Il nest nanmoins pas le cas non plus quon a utilis tout
simplement le roman comme scnario du film. Linares (2003: 88) donne quelques exemples
bien clairants qui prouvent que le film est plus qu une simple transposition du texte sans
quaucune adaptation ait t ncessaire. Nous avons galement vu le film, mais quoi que

plusieurs dialogues soient littralement transposs, nous navons jamais eu cette impression.
Nous avons en effet vraiment approfondi le texte du roman dans le cadre de ce mmoire et les
diffrences avec le film sont si frappantes quil y a presque une autre histoire qui se raconte.
Ainsi, Madjid tombe amoureux de la prostitue Chantal, la sur de Pat, dans le film alors
quil ny a aucune indication de cet amour dans le roman.
Nous considrons ce style scnario dans le roman comme une caractristique stylistique
propre aux ouvrages de Mehdi Charef. Nous sommes davis quil est important de respecter
cette caractristique stylistique dans la traduction. Cependant, nous constatons que le
traducteur de la traduction publie ajoute souvent un verbe de communication pour viter ce
style scnario. Regardons deux exemples :
70

71

La petite

70

De kleine

70

Met de handen bevend

Fabienne, les mains

Fabienne, met haar

voor haar gezicht

tremblantes sur ses

bevende handjes op

schreeuwde de kleine

joues :

haar wangen:

Fabienne:

- Maman
maman

71

Mama
mama

71

Moedermoeder

88
161

Bibiche, le

161

Bibiche, met de

161 Met de bandrecorder

magnto loreille :

bandopnemer aan zijn

tegen zijn oor zegt

Tas qu aller faire

oor: Ga toch weg, met

Bibiche: Ga een

un tour, tu casseras pas

je gezeik!

eindje lopen en doe

niet zo vervelend!

les couilles !

Parfois, le narrateur se perd dans des phrases trs longues quand il dcrit des choses. Afin de
respecter cela, nous navons scind aucune phrase, si longue quelle soit. Dans la traduction
publie, par contre, il y a quelques cas dans lesquels van den Brink a scind ou joint des
phrases et parfois, il n a pas gard la structure dun alina.
Pour terminer la partie commentaire de notre mmoire et pour dmontrer une toute dernire
fois le style personnel de Charef, nous tenons donner notre propre interprtation dun alina
du fragment que nous avons traduit. Cest Linares (2003) qui nous signale que tous les amis
de Madjid sont dcrits trs brivement alors quil y a une exception: Anita. En analysant la
prsentation de ce personnage, nous avons remarqu encore un tas dautres choses:
132

Quand ses lvres

132

Haar

132 Als haar

framboise, humides,

frambozenrode,

frambozige vochtige

sentrouvrent, on voit

vochtige lippen gaan

lippen zich een beetje

ses belles dents toutes

een beetje van elkaar

openen, zie je haar

blanches et on a envie

en je ziet haar mooie,

mooie parelwitte

de les caresser avec sa

sneeuwwitte tanden

tanden en krijg je zin

langue. Ses pommettes

die je wil strelen met

die met de tong te

prennent la couleur

je tong. Haar

strelen. Haar wangen

dune dune de sable au

jukbeenderen hebben

krijgen de kleur van

sud du pays quand le

de kleur van een

een zandduin bij

soleil va piquer un

zandduin in het zuiden

zonsondergang in het

roupillon. Saillantes

van het land wanneer

zuiden van het land;

comme la bosse dun

de zon gaat slapen. Ze

bollend als de bulten

chameau, aussi douces,

steken naar voor als

van een kameel, even

avec le duvet en moins,

een kamelenbult, ze

zacht, zij het zonder

mais cest dj

zijn even zacht, zonder

dons, maar dat is al

89
beaucoup

de dons evenwel, maar

heel wat

dat is toch al heel wat.

Le narrateur extrieur dcrit la seule fille du groupe, qui est si belle quil se drive dans des
descriptions presque potiques. Etant donn le vocabulaire dont le narrateur se sert
gnralement, on pourrait sattendre des variantes beaucoup plus informelles, voire
vulgaires, pour une expression telle que caresser ses dents avec sa langue . Nous avons
tent de dcrire les lvres, les dents et les pommettes dAnita galement dune manire si
potique en optant par exemple pour de zon gaat slapen au lieu de bij zonsondergang. Il nous
frappe que la beaut de la fille se dcrit par des images lies la culture maghrbine: une
dune de sable et un chameau.
Tout coup, le narrateur extrieur change compltement de ton. La phrase suivante est une
manire trs familire pour dire quAnita refuse catgoriquement de faire lamour avec ses
amis de la bande:
132

Et pour la sauter,

132 Maar van bil gaan

132 Maar wippen met

Anita, oualou ! Tu peux

met Anita, no way! Je

Anita, ho maar! Al zou

faire le tour de France,

mag de Ronde van

je aan de Tour de

ton vlo vol sur le dos,

Frankrijk afleggen met

France meedoen, met

rien, macache.

je gestolen fiets op de

een gestolen fiets op je

rug, niets, geen fluit

rug, dan nog heb je

haalt het uit.

geen schijn van kans.

Il nous parat important de garder ce changement brusque de registre. Linterjection oualou

signifie pas question. Nous avons choisi pour no way!, une interjection qui vient de langlais
mais qui est si commun en nerlandais de nos jours quelle figure mme dans GVD. Van den
Brink opte pour ho maar! Il est intressant de savoir que oualou est driv de larabe alors
que la phrase suivante fait directement allusion un vnement sportif qui symbolise presque
la France: la Tour de France. Sauter quelquun est une expression familire pour dire faire
lamour. Le roman fait plusieurs fois allusion ce que les garons nattachent aucune valeur
lamour ou la tendresse. Ce nest que le sexe qui les intresse. Citons encore un autre
passage du roman en guise dexemple :

90
Solange releva la tte et leur tendit les bras. Elle embrassa Pat sur les deux joues.
Quand il est comme a, Pat, la tte rentre dans les paules et quon ne voit plus ses
oreilles sous le col de son blouson, cest quil est pas content. Et il montra. Solange ne
remarqua rien. Les bisous, il sen fiche. (p. 76)
Van bil gaan est informel et wippen aussi. Cependant, lexpression qui est mentionne dans
GVD est iemand wippen et non met iemand wippen.
Nous avons gard le registre familier de macache en disant geen fluit. C est par hasard que
geen fluit et haalt het uit riment. Geen schijn van kans hebben appartient au registre neutre.
132

Elle attend le voyou

132 Ze wacht op een

132 Zij droomt van de

charmant, qui aime le

charmante pummel die

charmante deugniet die

flipper et Julien Clerc,

houdt van flipperen en

van flipperen houdt en

qui prfre lautobus

van Julien Clerc en de

van Julien Clerc, die

la moto, cest plus

bus verkiest boven de

de autobus verkiest

reposant pour rver. .

motor omdat de bus

boven de motorfiets,

leuker is om in weg te

omdat je daar zo

dromen.

lekker in kunt
wegdromen.

La mre dAnita est une Franaise et son pre vient de lAlgrie. Elle nest donc pas une
beurette mais pas une Franaise non plus. Ce passage montre bien limage clich quils ont
des citoyens franais.
132

Ce voyou-l qui

132 Die pummel zou

132 Die deugniet zou

sortirait dentre deux

tevoorschijn komen

een keer moeten

tours peintes de toutes

van tussen twee torens

opdoemen tussen twee

les couleurs pour

die kakelbont zijn

flatgebouwen, die in

planquer la grisaille du

geverfd om het grauwe

allerlei kleuren geverfd

bton, elle lattend avec

beton weg te moffelen

zijn om de grauwheid

tant despoir quelle en

en ze wacht zo

van het beton te

parle tous les mecs de

hoopvol op hem dat ze

maskeren. Op die man

la bande, et ils ont honte

tegen alle kerels uit de

wacht ze met zoveel

de ntre pas celui-l.

bende over hem

hoop dat ze met alle

91
spreekt, en allemaal

leden van de groep

zijn ze beschaamd dat

over hem praat, en zij

zij die pummel niet

schamen zich dat zij

zijn.

die held niet zijn.

La dernire partie de cet alina illustre bien que les jeunes banlieusards rvent de fuir la
ralit dure. Nous constatons que la grisaille du bton des HLM symbolise souvent le futur
sombre des habitants des cits. Rfrons par exemple une phrase sortie du texte de la
jaquette du roman : Mehdi connat les bidonvilles, grandit dans les cits de transit, rve dans
le bton des HLM

92

5. CONCLUSION
Aprs tous ces mois de travail intensif dont ce mmoire est le rsultat, nous pouvons nous
reporter une exprience trs enrichissante. La traduction dun texte littraire est un dfi
considrable pour un traducteur dbutant mais nous avons appris beaucoup. Nous pouvons
conclure que la traduction est une activit qui nous fascine de plus en plus.
Quant notre premier but, la ralisation dune traduction adquate du fragment, il ressort
quil ny a pas de stratgies universelles pour traduire des mots et des expressions argotiques
et familiers. Nous avons constat que quelques outils, notamment des dictionnaires de
synonymes, sont bien utiles mais quil faut galement de la crativit et un certain sens de la
langue. Il est important destimer correctement des connotations et des registres. Certes, les
labels attribus par les dictionnaires sont parfois insuffisants.
Au bout de quatre ans de formation en traduction, nous tions dj consciente que la
traduction va au-del de la simple transmission de mots ou de phrases dune langue une
autre. Le traducteur doit traiter le texte lintrieur de tout un contexte socioculturel. Ce
mmoire nous a appris que ce contexte est encore plus large que nous avons cru. Cest surtout
en comparant notre propre traduction avec la traduction publie que nous nous en sommes
rendu compte. Le traducteur de la traduction publie nglige des choses qui nous paraissaient
videntes, comme le respect pour le registre auquel appartient le vocabulaire du texte source.
Cest seulement en analysant ce que Arregui Barragn (2009: 194) appelle le moment socioconomique-culturel dans lequel luvre voit le jour et dans lequel on la traduit que nous
avons russi trouver une dclaration pour les carts importants entre les deux traductions.
Cest en 1986 que Jan van den Brink sest mis la traduction du roman, trois ans aprs sa
publication. Au moment o la littrature beur en France est en plein essor et de nombreux
beurs commencent suivre lexemple de Mehdi Charef, il traduit Le th au harem dArchi
Ahmed pour un lectorat nerlandophone dans la marque de la littrature de limmigration.
Dans la rgion linguistique nerlandophone, lide prdominant est que les ouvrages crits par
des crivains dorigine trangre sont des ouvrages infrieures. Nous supposons que Jan van
den Brink vise seulement dnoncer le racisme et dmontrer ainsi le draillement de notre
dmocratie occidentale (cf. le texte de la jaquette). Il ignore ds lors le style et le langage

93
particulier en optant presque systmatiquement pour la variante neutre des mots et des
expressions argotiques et familiers. Nous navons jamais eu lintention de nous prononcer sur
la qualit de la traduction publie ou sur les comptences du traducteur. Cependant, tant
donn le mpris pour ce genre de textes d lpoque, nous croyons probable que la maison
ddition a charg un traducteur moins expriment de la traduction du texte et que la
traduction n a jamais t rvise. Cela pourrait expliquer par exemple pourquoi il y a parfois
dinformation qui a t omise, comme le passage toi, moi (alina 19) et le surnom du
pre Levesque (alina 69). En plus, nous avons constat quelques fautes dinterprtation.
Ainsi, lvier (alina 35) se traduit par de gootsteen et non par het aanrecht et des pommettes
(alina 132) sont jukbeenderen au lieu de wangen.
Notre traduction date de 2009, plus quun quart de sicle aprs la publication du roman
original. Les problmes sociaux dont il est question sont toujours actuels: il savre des
meutes de 2005 que les habitants des banlieues franaises se sentent toujours dfavoriss et
exclus. La littrature beur est cependant un courant du pass. Dautres gnrations ont
succd la deuxime gnration dimmigrs . Le roman a aujourdhui une certaine
rputation et de nombreuses tudes y ont t consacr. Contrairement Jan van den Brink,
nous avons toujours t convaincue dtre en train de traduire un ouvrage qui occupe un place
important dans la littrature franaise, ce qui nous pousse analyser le style et den respecter
soigneusement tout aspect : le choix des mots, la longueur des phrases, le style scnario,
Nous estimons que la traduction existante en nerlandais fasse du tort au roman original. Il
sagit bien dun ouvrage littraire avec des caractristiques stylistiques propres quil faut sans
aucun doute garder dans la traduction.

94

6. BIBLIOGRAPHIE
ArabGlobe
2007

Les 2: Klinkers. [En ligne]. http://www.arabglobe.com/details.php?image_id=2

[12.04.2009].

Ardjoum, S.
Mars 2002
Entretien avec Mehdi Charef. [En ligne].
http://www.fluctuat.net/cinema/interview/charef.htm [09.03.2009].
Arregui Barragn, N.
2009
Tmoignage dune exprience didactique en traduction littraire.
Synergies Espagne, nr. 2, p. 191-200.
Ballard, M.
2001
Begag, A.
1999

Le nom propre en traduction. Paris: Ophrys.

critures marginales en France: tre crivain dorigine maghrbine. Tangence,
nr. 59, p. 62-76.

Benassa, A. & Ponchelet, S.

1990
Ne en France. Histoire dune jeune beur. Paris: Payot. 139 p.
Boery, F.
2003

Etude de la langue des jeunes, un phnomne : le verlan. Mmoire non publi,

Hogeschool Gent Departement Vertaalkunde.

Bogaards, P.
2001
Van Dale Groot Woordenboek Frans Nederlands.
Utrecht/Antwerpen: Van Dale Lexicografie.
Boon, T. Den & Geeraerts, D.
2005
Groot Woordenboek van de Nederlandse taal. 14ime dition.
Utrecht/Antwerpen: Van Dale Lexicografie.
Caradec, F.
1989
Carlier, S.
2006

Nayons pas peur des mots. Dictionnaire du franais argotique et populaire.

2e dition. Paris: Larousse.
Le gone du Chaba. Traduction des pages 163 220 et commentaire.
Mmoire non publi, Hogeschool Gent Departement Vertaalkunde.

Cellard, J., & Rey, A.

1991
Dictionnaire du franais non conventionnel. 2e dition. Paris: Hachette.

95
Charef, M.
1983
Charef, M.
1986
Charef, M.
1989

Le th au harem dArchi Ahmed. Paris: Mercure de France. 183 p.

De wet van Archi Ahmed. Baarn: Ambo/Novib. 124 p. [Traduit par Jan van den
Brink].
Tea in the harem. London: Serpents Tail. [Traduit par Ed Emery]. [En ligne].
http://books.google.be/books?id=d7VcAAAAMAAJ&dq=%22tea+in+the+har
em%22&q=Archimedes&pgis=1 [14.04.2009].

Chaulet Achour, C.
2005
Banlieue et littrature. [En ligne].
http://christianeachour.net/Thematique%20Banlieue%20et%20Litterature.php
[30.03.2009].
De Neve, T.
2008
Le verlan : plus quun simple jeu linguistique. Analyse sociolinguistique du
langage des jeunes banlieusards en France. Mmoire non publi, Hogeschool
Gent Departement Vertaalkunde.
Desplanques, F.
1991
Quand les Beurs prennent la plume. Revue Europenne des Migrations
Internationales. Vol. 7, nr. 3, p. 139-152.
Elia, N.
1997

In the Making: Beur Fiction and Identity Construction. World Literature

Today. Vol. 71.
http://www.questia.com/googleScholar.qst;jsessionid=JJfFJDcJbmjy01L4QlVd
dppnkqYPJYv0mzJnxLh9xPRDyNFrh1hB!830200437!53255609?docId=95177780 [31.03.2009].

Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa

2004
North African writers convey their ideas in French and Arabic in a variety of
literary genres. [En ligne]. http://www.answers.com/topic/arabic-north-africanliterature [07.04.2009].
Goudaillier, J.
2001
Comment tu tchatches ! Dictionnaire du franais contemporain des cits. 3e
dition. Paris: Maisonneuve et Larose.
Hargreaves, A.G.
1997
Immigration and identity in Beur fiction: voices from the North African
immigrant community in France. 2e dition. Oxford: Berg Publishers.
[En ligne]. http://books.google.fr/books?id=JAxGQdYK6RgC&printsec
[30.03.2009].

96
Imbs, P.
[s.d.]

Le Trsor de la Langue Franaise informatis. [En ligne].

http://atilf.atilf.fr/tlf.htm

Jaccomard, H.
2000
Harem ou galre: le dterminisme gographique dans deux crits beurs.
Australian Journal of French Studies, Vol. 37, nr. 1, p. 105-115.
Jakobson, R.
1963
Essais de linguistique gnrale. Paris: Les ditions de minuit. [Traduit par
Nicolas Ruwet]. 260p.
Le Figaro
25.05.2007

Linares, I.
2003

Mehdi Charef retourne ses douleurs denfance. [En ligne].

http://www.lefigaro.fr/culture/20070525.FIG000000144_mehdi_charef_retourn
e_a_ses_douleurs_d_enfance.html [26.03.2009].
Mehdi Charef: Littrature et Cinma. Dans C. Bonn. Migrations des identits
des textes entre lAlgrie et la France, dans les littratures des deux rives. (p.
87-94). Paris: Editions LHarmattan.

Mekaoui-Jansen,Y.
1995
Littrature nerlandophone de lImmigration aux Pays-Bas. Dans C. Bonn.
Littratures des immigrations: Un espace littraire mergent. (p. 79-87) Paris:
Editions LHarmattan.
Mercure de France
[s.d.]
Collections. [En ligne]. http://www.mercuredefrance.fr/collections.htm
[16.04.2009].
Mercure de France
[s.d.]
Historique. [En ligne]. http://www.mercuredefrance.fr/historique.htm
[16.04.2009].
Moulin, C.
2005

Tu mektoubises tout va. Une analyse de la traduction en nerlandais de

textes dauteurs dorigine maghrbine. Mmoire non publi, Hogeschool Gent
Departement Vertaalkunde.

Newmark, P.
1988
A textbook of translation. New York: Prentice Hall International. 292 p.
Poel, I. van der
2002
Franstalige literatuur van Noord-Afrika. Dans T. DHaen (Ed.) Europa
buitengaats. Koloniale en postkoloniale literaturen in Europese talen. (p. 6589). Amsterdam: Bert Bakker.

97
Polgure, A.
2003
Lexicologie et smantique lexicale: Notions fondamentales. [s.l.]: PUM. [En
ligne]. http://books.google.be/books?id=rI74jhDqso4C&printsec [21.04.2009].
Rey, A.
2007
Rutsaert, J.
2008

Nouveau Petit Robert de la langue franaise.

Paris: Editions Le Robert.
Kiffe kiffe demain. Traduction des pages 123 159 et commentaires.
Mmoire non publi, Hogeschool Gent Departement Vertaalkunde.

Sandry, G. & Carrre, M.

1980
Dictionnaire de largot moderne. 11e dition. Paris: Dauphin.
Schyns, D.
2002
Sebkhi, H.
1999

Beurettes en beurs: Vive le mtissage ! Armada, nr. 25 (fvrier 2002), p.

37-45.
Une littrature naturelle: le cas de la littrature beur. Itinraires et contacts
de cultures, nr. 27, p. 15-27. [En ligne].
http://www.limag.refer.org/Textes/Iti27/Sebkhi.htm [12.04.2009].

Sterkenburg, P. van
2007
Van Dale Groot Synoniemenwoordenboek. Synoniemen en betekenisverwante
woorden. Utrecht/Antwerpen: Van Dale Lexicografie.
Sterkenbrug, P. van
2008
Krachttermen. Scheldwoorden, vervloekingen, verwensingen, beledigingen,
smeekbeden en bezweringen. Schiedam: Scriptum. 136 p.
Synoniemen.net
[s.d.]
[En ligne]. http://synoniemen.net
UNESCO
2009
Unifrance
[s.d.]

Index translationum. [En ligne].http://www.unesco.org/culture/xtrans/.

[10.04.09]
Filmographie de Mehdi Charef. [En ligne].
http://www.unifrance.org/annuaires/personne/51019/mehdicharef/filmographie [25.03.2009].

Vandenbrande, R.
2006
Interprtation de textes. Syllabus non publi, Hogeschool Gent Departement
Vertaalkunde.

98
Vandeweghe, W.
2005
Lexicologie. Syllabus non publi, Hogeschool Gent Departement
Vertaalkunde.
Vieru-Dimulescu, B. & Boula de Mareil, P.
2006
Identification perceptive d'accents trangers en franais. Journes d'tude sur
la Parole, Juin 2006, p. 163-166.
Wei, C.
2008

Wikipdia
[s.d.]
Wikipdia
[s.d.]
Wikipdia
[s.d.]

Probleme des bersetzens- mit besonderer Bercksichtigung von literarischen

bersetzungen anhand von Beispielen aus den sprachen Deutsch, Franzsisch
und Englisch. [s.l.]: GRIN Verlag. [En ligne].
http://books.google.be/books?id=WkVIO8d9P3AC&printsec [12.04.2009].
Alec G. Hargreaves. [En ligne].
http://fr.wikipedia.org/wiki/Alec_G._Hargreaves [30.03.2009].
Harem. [En ligne]. http://fr.wikipedia.org/wiki/Harem [14.04.2009].
Mehdi Charef. [En ligne]. http://fr.wikipedia.org/wiki/Mehdi_Charef
[25.03.2009].

99

7. ANNEXES
7.1.

GLOSSAIRE
TEXTE SOURCE

2
3
4
6
10
10
11
11
11
12
13
13
14
14
15
15
16
17
17
17
17
18
18
18
21
22
22
22
23
25
27
31
32
34
37
37
41

NOTRE TRADUCTION

TRADUCTION
PUBLIEE

des sous
se retrouver en rade
dengin
la merde
compltement dans le
cirage
serrer la pince
dgueulasse
ce mec
crever
sen ficher de

centen
de motor niet meer aan de
praat krijgen
stront
helemaal de kluts kwijt

geld
zonder vervoermiddel
zitten
poep
volledig de kluts kwijt

een poot geven

walgelijk
zon kerel
wegrotten
lak hebben aan

son pote
ne pas broncher
le pif
foutre
marre
piger
que dalle
cette putain de cave
foutre les jetons
mettre les santiagos
ne pas demander son reste
griller sa gitane
avoir sa dose de Ricard
dans la gueule
bourr
le turbin
la pisse
les mmes
les clbards
pisser
ne piper commentaire
toute la sainte journe
la lourde
sa piaule
Ouais !
tta lheure !
son plumard
peinard
fais pas chier

zijn makker
geen vin verroeren
zijn snotkoker
klote
spuugzat
snappen
geen bal
deze verdomde kelder
schijterig maken
zich uit de voeten maken
iets bedenken
zijn gitane verder oppaffen
zijn hoeveelheid Ricard
ophebben
bezopen
zijn job
pis
de snotneuzen
de viervoeters
pissen
zijn waffel houden
de godganse dag
dat dikke wijf
zijn slaaphok
Ja !
seffens !
zijn nest
op zijn gemak
rot toch op

de hand drukken
smerig
die knul
kreperen
zonder zich daar iets van
aan te trekken
zijn vriend
niet bewegen
zijn neus
rot op
genoeg
begrijpen
absoluut niets
die klerekelder
angstig maken
opdonderen
niet meer lullen
een sigaret opsteken
zijn portie Ricard binnen
hebben
dronken
zijn werk
pis
de kinderen
de honden
pissen
niks zeggen
de godganse dag
/
zijn kamer
Ja !
strakjes
zijn bed
/
laat me met rust

100
41
43
53
55
69
72
74
74
75
75
75
75
75
77
77
78
79
82
86
87

le bougnoule
ne pas broncher
foutre en prison
fous-moi la paix !
les gosses
le fiston
bourr comme une vache
gueuler
barre-toi
bougnoule
bicot
se faire quelquun
cette salope
cette pute
cette salope
en mettre plein la tronche
foutre des trempes pas
possibles
sa marmaille
la tloche
A. bosse bien au lyce

roetmop
geen kik geven
de gevangenis in vliegen
laat me met rust !
de snotneuzen
een kereltje
straalbezopen
uitkafferen
rot op
roetmop
soepjurk
iemand neuken
die teef
die hoer
die teef
verrot slaan
bont en blauw slaan

98
99
99
101
101
101
102
102

des gosses
touiller
engueuler
craquer
vivre aux crochets de
quelquun
refiler
dlire
balancer du jus
semmerder
la cogne
ces ordures
frimer
le sentir plus

102

jeunes cons de branleurs

102

brleurs de bagnoles

103
103

son beau petit cul

allumer quelquun

haar koters
de buis
A. is een streber op het
lyceum
spruiten
wat door elkaar klutsen
uitfoeteren
in het zand bijten
leven op het zweet van
iemand
opschepen met
volkomen geschift
onder stroom staan
rondlummelen
heibel
die mormels
bluffen
veel noten op zijn zang
hebben
jonge, achterlijke
nietsnutten
die autos in de fik
steken
haar lekkere kontje
iemand opgeilen

103
106
107
110
110

se faire quelquun
des bagnoles
les flics
des couilles
des bites

van bil gaan met iemand

autos
de flikken
kloten
lullen

87
95
95
95
96

Arabisch stinkwijf
zich niet verroeren
in de gevangenis gooien
laat me met rust !
de kinderen
de jongen
stomdronken
schreeuwen
smeer m
Arabier
Arabier
iemand afmaken
dat rotwijf
die hoer
die slet
bont en blauw slaan
een verschrikkelijke
aframmeling geven
haar kroost
de tv
met A. gaat het goed op
school
kinderen
roeren
uitschelden
toegeven
leven op kosten van
iemand
doorgeven
waanzinnig
onder stroom staan
zich staan te vervelen
ruzie
die krengen
proberen te imponeren
zich een hele Piet voelen
jonge klootzakken
autopyromanen
haar mooie billen
iemand het hoofd op hol
brengen
naar bed gaan met iemand
autos
smerissen
ballen
pikken

101
111
112
112
112
112
112
112
112
113
118
118
118
118
119
123
124
126

des conneries
tre dans la mme
connerie
des engueulades
la cogne
les flics
balancer
une baise
une cuite
moucharder
virer
la nana
ne pas bosser
une bte baraque
le cigare
Ta mre !
emmerder quelquun
gratter de la guitare

126
126
128
128
130
130

arrter de gueuler
merde
des brles
ne rien piger
causer
balancer des vannes

scheldpartijen
afrossing
de flikken
verlinken
een wip
een stuk in je kraag
klikken
buitengooien
het grietje
geen klap uitvoeren
een potige kerel
zijn hersenpan
Je moeder!
schijt aan iemand hebben
aan de snaren van zijn
gitaar plukken
zijn kop houden
verdomme
lamstralen
geen reet snappen van
aanspreken
steken onder water geven

130
131
132
132
132
132
132
135
135
136
138
140
143
145
145

chambrer
putain de moine
sauter quelquun
Oualou !
macache
un voyou
planquer
putain
se foutre
le joint au bec
faire gaffe
foutre
se faire chier
ce fils de pute
jy fais sa fte

op stang jagen
godverdorie
van bil gaan met iemand
No way!
geen fluit
een pummel
wegmoffelen
verdomme
uithangen
met joints in hun bek
uit zijn doppen kijken
schelen
zich te pletter vervelen
die rotzak
zal hij wat meemaken

145

balancer des dessins

anims
ce con
la zizique
la bagarre
foutre tout en lair
ma biche

tekenfilms door de strot

rammen
die zak
de muziek
herrie
alles verkloten
schatje

145
154
156
156
158

flauwekul
in dezelfde stront zitten

flauwe grappen
met dezelfde zorgen zitten
scheldpartijen
vechten
de politie
bekladden
een vrijpartij
een keer dronken worden
verklikken
de deur uitzetten
het meisje
niet werken
een boom van een vent
zijn hoofd
Je moeder!
maling aan iemand hebben
tokkelen op zijn gitaar
zijn grote bek houden
verdomme
stommelingen
niets begrijpen van
praten
Pesterige opmerkingen
maken
opjutten
verdomme
wippen met iemand
Ho maar!
geen schijn van kans
een deugniet
maskeren
verdomme
naartoe moeten
met een joint in hun bek
voorzichtiger zijn
aangaan
zich dood vervelen
die klootzak
zal ik hem te grazen
nemen
tekenfilms laten zien
de zak
de muziek
ruzie
alles bederven
schatje

102
160
161
163
164
165
166

semmerder
casser les couilles
les gars
sclipser
un bras dhonneur
ne pas louper

170
174
176
179
179
186

un Rital
ngro
Je me casse
renoi
tre con
Toccupe

195
204
204
205

un pet
ce kebla
se coltiner
filer la zizique

zich steendood vervelen

zeiken
kerels
verdwijnen
een vunzig gebaar
niet aan zijn neus voorbij
laten gaan
een spaghettivreter
neger
Ik smeer m
nikker
geschift zijn
Bemoei je met je eigen
zaken
een scheet
die neger
opzadelen
het gejengel aanzetten

209
209

T as eu chaud
les Blacks

dat was op het nippertje

de zwarten

zich dood vervelen

vervelend doen
jongens
verdwijnen
een obsceen gebaar
geen gelegenheid voorbij
laten gaan
een Italiaan
nikker
Ik ga weg
nikker
een klootzak zijn
Bemoei je met jezelf
een wind
die nikker
op zijn dak krijgen
de muziek laten weer
klinken
ben jij effe geschrokken
de nikkers

103
7.2.

FICHE MEMOIRE

Dissertatiegegevens bij fiche

Titel van de scriptie
Mehdi Charef: Le th au harem d' Archi Ahmed
Traduction et commentaire
Auteur(s)
Nele Vercaigne
20051891
nele.vercaigne.k1891@student.hogent.be
Taal van de scriptie
Frans
Vrije trefwoorden
Franstalige literatuur
beur
Mehdi Charef
argot
register

vertaalkritiek
vertalen en cultuur

Trefwoorden en annotatie
Trefwoord:
Vertaalkundige studie Vertaling met commentaar
Annotatie:
Charef, Mehdi. 1983. Le th au harem d' Archi Ahmed. Paris: Mercure de France. Charef, Mehdi. 1986. De wet
van Archi Ahmed. Vertaling: Jan van den Brink. Baarn: Ambo/Novib.
Iwetocodes
H460-franse-taal-en-letterkunde
Doelstelling, methode en resultaten
Doelstelling:
Onze eigen vertaling van een fragment vergelijken met de bestaande vertaling waarbij onze aandacht vooral
uitgaat naar de manier waarop de aparte woordkeuze en stijl werden weergegeven voor een Nederlandstalig
lezerspubliek.
Methode:
We gingen na hoe de personages gekarakteriseerd worden via hun taalgebruik en vergeleken de manier waarop
dat in de vertalingen werd weergegeven. Daartoe stelden we een glossarium samen van alle woorden en
uitdrukkingen in het argot met hun equivalenten. De opmerkelijke verschillen die we vaststelden tussen de
vertalingen probeerden we te verklaren door de positie van de roman binnen de Franse literatuur te vergelijken
met die van de vertaling binnen de Nederlandstalige literatuur.
Resultaten:
We menen erin geslaagd te zijn de stijlkenmerken van de brontekst te respecteren in onze vertaling. Uit de
vergelijking met de bestaande vertaling is vooral gebleken dat de beslissingen van de vertaler op woord- en
zinsniveau nauw samenhangen met de socioculturele context waarbinnen de vertaling tot stand komt.