Sunteți pe pagina 1din 8

AccinParalelano.

5
JosLuisBrea

Transformacionescontemporneasdelaimagen
movimiento:postfotografa,postcinema,
postmedia
[enAccinParalelano.5]

1959.MarcelBroodthaersproduceunfilmtitulado"Elcantodemigeneracin".Setratadeunfilm
collage,realizadoapartirdefragmentosdocumentales,algunosfilmadosdirectamenteporel
propioartista,otrosrecogidosdematerialyaexistente.Aparentemente,noessinoundocumento
neutroycarentedetodapretensindeartisticidadespecfica.Setrataderegistrareltiempo,
simplemente,deregistrarunapoca,unmomentocongeladodeexperienciacolectiva.De
memorizar,dealgunamanera,eltiempointersubjetivo,eltiempocompartido,eltiempopsicolgico
deunacomunidad.
Noeslaprimeraincursindelartistaenelmediocinematogrfico,niserlaltima.Unosaosms
tarderealizarsupelculaquizsmsconocida,un"segundodeeternidad",presentadaenla
edicinde1971deProspekt.Setrataestavezdeunfilmdecarctermarcadamenteautorreflexivo:
porunladoescinequereflexionasobrelanaturalezamismadelmediocinematogrficoysus24
fotogramasporsegundo.Porotro,elfilmreflexionatambinsobrelapropiapresencia,enlaobra,
delautor:enefecto,los24fotogramasquecomponenlaobraunfilmqueduraentonces
exactamenteunsegundoreconstituyenensucesivostrazossufirma,ylaespuriapromesade
eternidadqueparalmismoesapresenciaallsupone.EscribeBroodthaers:"unsegundopara
Narcisoesyaeltiempodelaeternidad.Narcisosiempreharespetadoeltiempodeun
veinticuatroavodesegundo.LapersistenciaretinianatieneenNarcisounaduracineterna.Narciso
eselinventordelcine".
"Unsegundodeeternidad"tienesobretodoyenprimerlugarqueverentoncesconelenigmadela
imagentiempo,delaimagenmovimiento.Elpropioartista,enefecto,dejescrito:"unsegundode
eternidadtieneundoblesentido.Enprimerlugarrepresentaeltiempocinematogrfico.Pero
tambinrepresentaelsentidoyelsinsentidodelchoqueentredoslenguajes:eldelaspalabrasyel
delcine.O,todavamejor,eldelarelacinentrelaimagenestticaylaimagenmovimiento".
Podemosahoraintuirunamuybuenayprimeraraznporlaquetantosdelosmsimportantes
artistasdenuestrotiemposehanacercadoalcineomsrecientementealvdeo:labsquedade
ese"tiempoexpandido",deesetiempodelacontecimiento,queseescribeenelmbitodelaimagen
tcnica.Pinsese,porejemplo,enEmpire,lapelculaquesobreelconocidoedificiofilmAndy
Warhol,disponiendounacmarainmvilfrentealdurante24horas.
Sediraque,precisamente,elmsgrande"acontecimiento"queenlarbitadelovisual,dela
imagen,caracterizaanuestrapocaes,precisamente,eldelsurgimientodeunaimagen
movimiento,deunaimagentiempo(parautilizarlaexpresinacuadaporGillesDeleuze).Habra
quedecir,adems,quesetratadeungran"acontecimiento",enelsentidomsprecisoyriguroso
deltrminoesdecir,enelsentidometafsico.Unacontecimientoqueloestambinenelsentidode
queserefiereprecisamentealcomenzaradarsedelaimagen,delarepresentacin,comoun
acontecer,comountranscurrir,comoeldiferirsemismodeladiferencia,nocomoalgodefinitivay
estticamentedado,siempreidnticoasmismo.
Espreciso,paravalorarlaimportanciadeesehecho,serconscientedequeestaaparicindela
imagentiempoesalgoabsolutamenteindito,yquesuponeunagrannovedadparalahistoriadela
representacin,esdecir,alapostre,paralahistoriamismadelhombre.Hastalallegadadelcine,y
deesaclavemencionadaporBroodthaersquees"lapersistenciaretinianadelveinticuatroavode
segundo",hastaesemomentoelhombrenohabapodidonisiquieraconcebireltiempodela
1

AccinParalelano.5
representacin.O,digamosconmsprecisin,nohabapodidoconcebireltiempodela
representacinsinocomopuraestaticidad.Paralarepresentacin,eldiferireneltiempo,el
transcurrirdelascosasysucontinuocambiar,eldurar,erajustamenteloirrepresentable.Henri
Bergson,apropsitodelcine:
"Laprimeravezquevelcinecomprendqueaportabaalgoabsolutamentenuevoala
filosofa.Nosproporcionabalacapacidaddeentendernuestraformadeconocer:dehecho
podramosinclusodecirqueelcinees,ensmismo,unmodelodelaconciencia.Iralcine
es,portanto,unaautnticaexperienciafilosfica".
Noesextrao,alavistadeello,quetantosdelosartistascontemporneosmsinteresanteshayan
asumidotratarensuobrasobreesaproblemticaqueafectademodoradicalalaformaenquela
propianaturalezaontolgicadelarepresentacinesconcebida.Nitampocoelqueparahacerlo
hayanrecurridoalaimagentcnicamenteproducidayreproducida:sloaella,alaimagen
tcnicamenteproducidaycapturadaenefecto,leesdadoproduciresaexpansininternadeun
tiempopropio,enelmbitodelarepresentacin.Fueradesumbito,fueradelmbitodelaimagen
tcnicacomotal,careceraenefectodesentidohablardeun"timebasedart",deunartebasadoen
eltiemporeferidoaloplstico,alovisual.
Decaraaunacomprensindetodoloquelasnuevasprcticasartsticaspuedenaportarde
especficoalapropiahistoriacrticadelasprcticascreadorasvisuales,esnecesario,enprimer
lugar,yportanto,reconocerleslacapacidaddeusufructuarlaherenciadeestehallazgo.Antesen
cualquiercasodeavanzarasituarelque,bajomipuntodevista,constituyesusegundogran
patrimonioheredado,megustaraaludiraunltimoejemplodeunaobraqueensumismaesencia
problematizaestacuestin,unaobracuyosentidopropioserainconcebiblealmargendela
voluntaddelartistacontemporneodeposicionarsefrenteaestaproblemticaquedecaraauna
comprensindelastransformacionesgenricasdelmododelaexperienciacomportalaaparicin
primeroyelasentamientoahoraatravsdesuplenaimplantacingraciasalasindustriasdelo
audiovisualdeunaimagentiempo,comoformacaractersticadeexperienciacontemporneadela
imagen,definitivamentenomsyalaesttica,laexperienciadelaimagencomoestaticidad,
identidadas.
MerefieroalconocidovdeodeGillianWearing,titulado"60minutos,silencio".Aparentemente,
recogeunatradicional"instantnea"decorporacin,enestecasodeunaagrupacinpolicialdeun
barriolondinense.Sinembargo,laimagenperteneceaunvdeograbadoconcmarainmvil
durante60minutos,solicitandoalospersonajesqueduranteesossesentaminutospermanezcan
ellostambincompletamenteinmvilesyensilencio(comoemulandounainstantnea).Por
supuesto,ypesealaproverbialflemabritnicayelincomparablesentidodedisciplinadesu
polica,esesilenciosevequebradoenmltiplesocasionesyesapretendidainmovilidadabsoluta
incumplidacasidecontinuo.
Ladistanciametafsicaentrerepresentacinyrealidad(dondeellaseestablecierajustamenteenel
ostentartiemposinversos,cruzados:lorealfluaylaimagenestatizaba,detenaelinstantefugaz),
esadistanciaquedaenesaobra,nuevamente,problematizaday,porsupuesto,sielloesposiblees
justamentegraciasalamediacindelatcnicacomoproductoraderepresentacin.Comoyahe
insistido,sloeldesarrollodemediostcnicosdecapturaymanipulacindelaimagenha
permitidolagerminacinexpansivadeuntiempodelarepresentacin,deunarepresentacin
temporalizada.
#
Avancemosentodocasoaesesegundofactorcuyaheredadcargaalasnuevasprcticasartsticas
deunpotencialcrticoespecfico,propio.Sinmovernostodavadelartistaconquehemos
comenzadoestareflexin,MarcelBroodthaers,ysiguiendolapistaquesutrabajonosmarca,
situaremosestesegundofactorenelhaberseconstituidocomoobjetivopropiodemuchasdelas
obrasmscrticasdelatradicincontempornealaproduccinautnomadedispositivosde
distribucinpblicadelconocimientoartstico,laproduccindedispositivosmediales.

AccinParalelano.5
EsbienconocidotodoeltrabajodeBroodthaersquedesarrollaunproyecto"musestico",su
conocidoMuseodelasAguilasdelque,justamente,sutrabajocinematogrficoconstituyeuna
"seccin".Podemosponerenrelacinesetrabajoconeldeotrosartistascomoelpequeomuseo
porttilqueconstituyelaBoiteenValissedeMarcelDuchampytambin,porsupuesto,conel
celebradoMuseoImaginariodeAndrMalraux.Entodocaso,nosetrataenningunodeesos
proyectosdeproducirunMuseocomotal,enelsentidoconvencional,sinojustamentealcontrario
deabordarlacrticadelainstitucinmusesticamediantelaproduccinespecficaydesarrollada
ellamismacomoobra,comoprcticacreadoradedispositivosautnomosdedistribucinpblica
delconocimientoartstico,dichodeotramanera:depequeosmuseosqueensmismos
constituyenpuestasencuestindelapropiainstitucinmusestica,pequeosmuseosquesonala
vezantimuseos.
FuesobretodoDouglasCrimpquien,atravsdelassucesivasentregasdesuinvestigacin"Sobre
lasRuinasdelMuseo"alolargodelosaos80,mostrcmounespritudecuestionamientoradical
delmuseoestabapresenteyatravesabalasprincipalescorrientesdedesplieguedeloslenguajes
artsticostantodelasneocomodelaspostvanguardias,enriqueciendosudesarrolloconlos
componentesdialcticosdeautocuestionamientoinmanentequeinscribenesasprcticasenelseno
delatradicindelavanguardiaunatradicinquesereconocejustamenteporeseespritude
crticainmanente.
Tantolasaventurasdelsitespecifitycomoevidentementelasdeladesmaterializacindeobjetoque
desplieganlasprcticascaracterizadascomoarteconceptualenelsentidomsamplio,porcitarun
pardeejemplossignificativosdelatradicinreciente,compartenestetalantedenegacindela
institucinarte.Hayunaexploracindeloslmitesdetodoaquelloqueexcedelamismacapacidad
delmuseo:yaporexcesodedimensinoespecificidaddelaubicacin(comoenlosearthworksyel
landart),yaalcontrarioporelcarcterradicalmenteinmaterialdelaobra(comoenmuchosdelos
trabajosdelconceptualismo,cuyasutilezainmaterialloshizodurantemuchotiempoigualmente
inabordablesparalainstitucinmusestica).
Desdeelpuntodevistadeloquenosinteresaaquesdecir,proponerunagenealogaverosmil
paralasnuevasprcticasquepotencielomsposiblesuinscripcinenunterritoriodeherencias
crticashaydosvertientesprecisasdeambas"aventuras"ladelaespecificidaddeubicacinyla
desmaterializacinquenosdebeninteresarparticularmente.
Porloquealaaventuradelartepblicoserefiere,esavertientenoesotraqueladeproduccinde
espaciosdeinteraccincomunicativaciudadana,partiendodelaideahabermasianadequelo
pblicoenlassociedadescontemporneasnoestdado,sinoalcontrariosustrado,escamoteado:y
quesuconstruccines,portanto,"tarea".Bajoestepuntodevista,nollamamosartepblicoa
cualquiermamotretoqueseinstalaenunentornourbanodigamos,absorbiendolalgicadel
monumentosinoaaquellasprcticasartsticasyculturalesqueprecisamentesedanpormisinla
produccindeundominiopblicoentendiendoportal,ysegnladefinicinilustradarecuperada
porHabermas,laproduccindeunespacioenelquealosciudadanoslesseadadoencontrarse,
discutirydecidiratravsdeeseprocesodedilogoracionalmenteconducidosobrelosasuntosque
lesconciernenencomn.Estoes:undominiodelopblicopolticamenteactivo,nineutralizado
bajoelpesodelaesferasimulacraldelomassmeditico,nidepotenciadoporsuinstrumentacin
desdeladesvanecientefantasmagoradelespectculodelopolticolmismomediticamente
neutralizado.
Podemosproponerdosotresejemplosdeestetipodeprcticasdelartepblicoyaenciertaforma
clsicas.Deunlado,losconocidosproyectosparaespaciospblicosdeVitoAcconci,oalgunosde
losespaciospblicosyconversacionalesdeArt&Language.Delotro,todalaprcticadel
detournementsituacionista,comoprcticadetransformacindelavidacotidianamediantela
intervencinenlosespaciosciudadanos,deencuentroycomunicacin.
Culpuedeser,porotrolado,lavertientequemspuedeinteresarnosdelaotraaventura,ladela
desmaterializacin?Evidentemente,sudimensinmedial,digamos,ladetodosaquellostrabajos
queresuelvensumododedistribucinyexperienciapblicanobajolaformaespacializaday
objetualmentecondicionadadela"obra"comotal,sinoatravsdesupresenciaenunouotro
3

AccinParalelano.5
mediodecomunicacin.As,porejemplo,lastradicionesdelradioarte,elmailart,losproyectos
pararevistas,losmismoslibrosdeartistaolasintervencionesenmediosdecomunicacin,prensa,
vdeootelevisin.Endefinitiva,todoaquelloquepodemosllamar"mediaart",artemedial.Todos
aquellostrabajoscuyomododeexhibicinpropioseresuelvenoenelmuseooenlagalera,sinoa
travsdeunouotromediosdecomunicacin.
Alrespectomegustaraapuntardoscosasms:primera,queanalizandodeestemodolatradicin
delmediaartpodemosentenderquesuaparicinnoescaprichosanicomotantasvecesse
pretendepuramenteinstrumental,comosielutilizarunciertomediouotrofuerairrelevanteo
anecdtico.Porelcontrario,cabebajoestaperspectivaafirmarqueelsurgimientodelmediaart
serainconcebiblealmargendeunatradicindecuestionamientodelapropiaideadeobradearte
objetualmentecondicionada.Debemosaceptarasqueladesembocaduradelatradicin
conceptualistaenelmediaartresultadellgicodesarrollodelanegacindelobjetoyla
consecuenteaportacindel"documento"quehagaposiblesudifusin,sucomunicacinpblica.
Tanprontocomoestedocumentopblicamentedifundidoycomunicadoseconvierteenelnico
signorestantedela"obra",yelnicotestimonioenltimainstanciadelaprcticacultural
desarrolladaentoncestenemoselmediaart.Quesudesarrolloestporejemplotanvinculadoalde
laperformancenopuedeentoncesextraarnosydehechopodemosrelacionarconellolas
reflexionesdeRosalindKrausssobreelcarcternarcisistaquemarcelnacimientodelvdeoarte.
Segundacuestinquemepareceoportunoapuntar:queatenordeesamismaconsideracin,
podemostalvezinclusoafinarunasegundadefinicindemediaart,msrestrictiva.Paralacual,
unaprcticanoseramediaartporelsolohechodeestarproducida"para"serdifundidaatravs
deuncanaldigamos"meditico"unarevista,laradio,latelevisin,etc.Sinoquellamaramos
mediaartexclusivamenteaaquellasprcticasquemsqueproducirobjetos"para"unmediadado,
sedanasmismaspormisinyobjetoprecisamentela"produccindeunmedia"especfico,
autnomo,aquellasobrasenqueelobjetoes,lmismo,elmedionocon,sinojustamentecontra
McLuhan.
Obviamente,aquserayamuchomsdifcilponerejemplosdefinitivamentelogrados.Estoyseguro
dequelaaproximacindelosvanguardistasrusosalaexperienciadelcinetuvomuchoquevercon
estaidea,comotuvoqueverconellalaexperimentacinbrechtianaconlaradio,ysuutpica
aspiracinaldesarrollodeunagenuina"comunidaddeproductoresdemedios".Acasoveramos
mscercadehabersecumplidoesteidealenalgunosdelosproyectosmsinteresantesdelosaos
6070:proyectoscomoelvideoactivismovinculadoalaInternacionalSituacionista,elcine
expandidovinculadoporunladoatodoelmovimientofluxusyporotroalatradicineuropeadel
cineverityelcinedeexperiencia,o,porltimo,lasexperienciasvinculadasalaguerrillatvenlos
USAytodasuposteriorherencia.
Evidentementenopodemosreconstruiraquendetalleestatradicin,perosmeparece
importanteapuntarquesetratadeunadireccindeinvestigacincrticautpicamentedefinida(en
elsentidodequeaspiraalainstauracindeloquehabermasianamentepodramosllamaruna
comunidadidealdecomunicacin)yevidentementenocumplida:perocuyaenunciacintampoco
haresultadoagotadaniinstitucionalmenteabsorbidapuestoquejustamentehadefinidounlmite
conelquelainstitucinartenohasabido"negociar",todavezquehaeludidoelargumentoltimo
desta:laproduccindeobjetoexhibiblebajounafrmulaespacializada,apuntandoencambioala
construccindeundispositivoabstractodecolectivizacindelaexperiencia.
Enesatradicincrticaconvergen,adems,losdosplanteamientosquevenimosrecogiendo(elde
laproduccindeundominiopblicoyeldeladerivahaciaundesarrollodedispositivosmediales,
dedistribucin).Loqueestamosdefendiendoesqueesteterritoriodescritoas,bajounadefinicin
restrictivadeloqueserael"mediaart",recogeralaherencianoresuelta,perotampoco
desactivada,delosmomentosmsradicalesdelatradicinvanguardistadelartecontemporneo.
Y,almismotiempo,quelatareadeabordarsurealizacinhistricaenlapocaactualdefineel
encargomsradicalqueunaprcticacomunicativacontemporneapuedeabordar.Porende,que
ellaconstituyelagenealogamsnobleycrticaquelasnuevasprcticaspuedenhacersuya,
constituyendosumscrucialyapasionantedesafo.

AccinParalelano.5
#
Antesencualquiercasodeperfilarelmapacontemporneodeesedesafosealandoalgunosde
losfactoresqueperfilansutrazadomegustaraapuntarundatoamimododevercrucial,queesla
confluenciadelasdosmacroproblemticasqueheexpuestohastaahora:porunladoladela
imagenmovimiento,comocuestinontolgicamentecrucialdenuestrapocaentodoloqueala
problemticadelarepresentacinserefiere.Yporotro,lacuestinmedial,delaproduccinde
mediosautnomosdedistribucindelconocimientoestticocomoformamsradicalizadade
usufructuarselatradicindeautocrticainmanentepropiadelavanguardia.Resultaamimodode
verclaroqueelencuentrodeambasproblemticasterritorializalatopologacrticaporexcelencia
caractersticadelasprcticasdecomunicacinvisualesenlassociedadesactuales.Loqueesten
juegoenellasesjustamentelasuertedelastransformacionesdelsentidodeloartsticoenlas
sociedadesdelareproductibilidadtcnica.Oloqueeslomismo,lasuertedelastransformaciones
delsentidodelaexperienciadeloartsticoenuncontextodeculturademasas,enelmarcodel
procesogeneralizadodeestetizacindifusadelmundocontemporneo,enelmomentohistricode
consagracindelespectculoorganizadoenlostrminosdelasindustriasdelaconciencia.Sinome
equivoco,yatenordelastransformacionesencurso,eldispositivoactualmentedominantede
organizacindeladistribucinyrecepcinartsticaeldispositivoespacializadodedistribucin
pblica,elmuseo/galeracarecedelaversatilidadquerealmentenecesitaraparamantener
muchomsallsuindiscutidahegemonasiesquenoexclusividadenelcontextodetales
transformaciones.
Conelloquierodecirquelaresolucindeunacuestincrtica,quesedefinedeentradaenelorden
delaticadeldiscurso,odelaticadelasformasyloslenguajessiseprefiere,comporta
necesariamenteelabordamientoalavezdeunacuestinpragmtica,poltica,enelsentidode
cmoorganizarsuproyeccinsocial,pblicaenltimainstancia,suindustria,laformadesu
recepcin.
Laprimera,lacuestinticoformal,determinaqueesteterritorioproblemticoconstituyala
encrucijadacrucialdel"arte"denuestrotiempo,sudefinicincrticaporexcelencia.Peroesla
segunda,lapragmtica,lacuestindesunecesariareorganizacin"industrial"einstitucional,la
quehacequeellasiteunaproblemticatotalyabsolutamenteineludibleparalasprcticas
contemporneasrelacionadasconlacomunicacinvisual.
#
Intentarenloquesigue,ydemaneramuyesquemtica,situarcuatroemergenciasqueamimodo
devercondicionanmsdirectamenteeldesarrolloactualdelainvestigacinenestecampo
problemtico,ofreciendoalgunosejemplosqueilustrensobreello,paraterminarvalorandolas
tensionesquedefineneljuegoyquizsintentandohaceralgunamnimaprediccindefuturosobre
laposibleincidenciadetodoesteconjuntodefactoresenlaredefinicinglobaldelosmodosde
organizacinyarticulacindelaexperienciaestticayelpropiosistemadelarte.
Comosever,enelenunciadodeesosfactoresvincularsiempreeldesarrollodeundispositivo
tcnicoconeldeunproblemaespecficodeemergenciadelenguajes:notantoporqueconsidere
quelateconologaesdestinocuantoporque,msbien,consideroqueella,latecnologa,eslenguaje:
omsprecisamenteporcuantoestoyconvencidodequeunahistoriadelasformassera
inabordablesinlaconsideracindelosdispositivostecnolgicosquearticulanlarelacindela
produccinsimblicaconelmundo,conloreal.Dichodeotraforma:quesibienesridculoesperar
quetododesarrollotcnicodlugaralsurgimientodeunaformaartstica,resultaigualmente
inverosmilpensarquepuedaunaformaartsticanacersinoesirreversiblementeligadaaun
desarrollodelotcnicocomoescrituradelarelacindelaspartesasusistema,como"lengua"
efectivahabladaentresporlas"cosas"quehabitanyestructuranel"mundo".
#
Laprimeradeesas4emergenciastienequeverconloqueenlarbitadeloslenguajes
cinematogrficossehadenominadolaaparicindelpostcinema,porefectodelimpactodelos
5

AccinParalelano.5
lenguajesdelatelevisin,lapublicidadyelclipmusicalenelpropiodiscursoenciertosentido
postficcional,postdramticodelcine.Sediraquelafronterasiempremantenidaentretelevisiny
cinecomofronteraentrenarracineinformacin,entredocumentacinyliteratura,sehavistopor
findesbordada.Alcanzaresedesbordamientoera,pienso,unobjetivocrticoquehapesadoentoda
laprcticadelcinedevanguardiaycompromisoas,porejemplo,todalanouvellevagueoelcine
deexperienciahanacariciadoestedesembocardelcineenelparadigmaplano,postliterario,dela
televisin:tantoalmenoscomotodoslosusosvanguardistasdelafotografahanacariciadola
dimensindelapuradocumentalidad.Laactualaparicindeuncierto"cinedeexposicin"por
ejemploeldeDouglasGordonotodalaactualcorrientedelfilmbyartists,hubierasidoimpensable
sinlapreviaaparicindeunpostcinema,deundominiohibridadodelaimagenmovimientoenel
quelasestructurasnarrativasypostnarrativasdelosdiscursosdelatelevisinyelcinehan
colisionadoyvistosusformasautnomasdeconstruidas.Alrespecto,insisto,elimpactodel
lenguajedelspotpublicitarioysobretododelclipmusicalensuextraordinariopoderdeofrecer
supropioretratodegeneracin,ensucapacidaddecomponerunmarcodecolectivizacindela
experiencia,organizandolasfigurasdeldeseoytodalaproyeccindelselfesasdosmicroformas
hanjugado,entodocaso,unabazafundamental
Comopequeoejemploqueenelterrenodelasprcticasartsticascontemporneasbebedeesta
influenciadelpostcinemapodranproponerselosconocidosmonodramasdeStanDouglas,
pequeaspiecitasdeunminutoaproximadamentequeconstruyenmicroficcionesdramticas
elaboradasconellenguajeincidentalyplano,postcinematogrfico,propiodeldiscursotelevisivoy
publicitario.Igualmentepodranproponersenumerososejemplosquemostraranelimpactodel
clipysulenguajetodoellenguajedelaculturadeclubenlasnuevasprcticasvisuales.
#
Lasegundaeseldeldesarrollodeuncampopostfotogrficoenlamultiplicacinexponencialdelos
potencialesdecollagedefotocomposicin,siseprefierequelaasistenciadelordenadorpermite.
Graciasbsicamenteaesedesarrollotcnicoqueactacomounaespeciedesegundoobturador,
expandiendoeltiempointernodelafotografaalensanchareltiempodecapturaenunsegundo
tiempodeprocesamiento,depostproduccinlafotografasehavueltonarrativa,todavezquesu
tiempodeexposicinsehaexpandidomsalldelinstanteabstractodelacaptura.Eltiempo
expandidodelinconscientepticofotogrfico,teorizadoyaporBenjamincomoirrecusable
potencialdelojofotogrficoparacaptareltranscurrirdelacontecimientoseconvierteasenun
tiempoconcentradodenarracin,ylavocacindenarrardedarcuentadelaexperiencia,ahogada
enlasnuevassociedadesbajoelparadigmadelainformacinencuentraenestetiempoahora
expandidodelinstantefotogrficolaocasinderelatarsecomoinvocacin,tambin,deuntiempo
pleno.
Lapotencialidadespecficadelmediotcnicoutilizadoelordenadorcomosegundoobturador,
comodispositivodepostproduccindelaimagencapturadaysucapacidaddedesenvolverla
tcnicaalegricaderecomposicinycollagedisimulandolas"costuras",losintersticiosdela
disonanciavanguardista,dacomoresultadolareconstruccinefectivadeunespaciode
pictorialidadimpensableinclusoenelpropiocampopictricoentendidacomoorganicidady
complecinestructuraldelespaciodelarepresentacin.Comoejemplosdeestetipodetrabajo
postfotogrficoquedesarrollalasposibilidadesdeunanuevanarracinpicturalenelcampo
fotogrficopodranproponersemuchosenlacreacincontemporneaJamesColeman,Philip
LorcadiCorcia,ZhanYuangperosobretodosellosdestacaJeffWall,indudablementeelautorque
hatrabajadodemodomsdirectoenlainvestigacinenesteterreno.
#
Tercerfactordecisivoparasituartodalaproblemticadelasnuevasprcticasartsticasenel
campodelaimagentcnica:elsurgimientodeunconjuntodeprcticasexpositivasvinculadasala
aparicindelproyectordevdeoinclusoyparasermsexacto,alaposibilidaddeobviarlacaja
negradelmonitor.Lasformasdepresentacindelllamadovdeoarteenlosespaciosmusesticos
encontextosdeespacializacinestuvieronensuorigeninexorablementecondicionadasporla
groseramaterialidadmismadelmonitor.Lassolucionesqueintervienensobrelapropia
6

AccinParalelano.5
objetualidaddeesa"cajanegraintentandoquesupresenciaenelcontextoadopteelcarcter
meramenteinstrumental,deobjetocualquierasonquizslaspionerasdelemergerestanueva
formaartstica.Laaparicindelavideoinstalacincomointegracinefectivadelapresenciadel
vdeoenelcontextodeunconjuntodispersodeelementossignificantesyladetodaesanueva
tradicinquepodemosllamardelscreenartsealimentanintensamentedeestainvestigacinenlas
posibilidadesdeutilizacindelvdeo,delaimagenvideogrfica,liberadaporfinparasu
presentacinexposicindelaintegracindel"objetomonitor".Podramosinclusodistinguirdos
direccionesbiendiferenciadasdebsquedadesolucionesformales:deunladolasqueapuntana
configuracionesplanas,bidimensionales,aproximndoseensulenguajedepresentacinalmodelo
pictrico(solucionesintensamentebienvenidasporelmuseodesdeluego);porotro,aquellasotras
quemsbienarticulanlapresentacindelaimagenenunadisposicinvolumtrica,mscrecanaa
unplanteamientopostescultrico.Deunayotrapodranahoramismomostrarseinfinidadde
ejemplos.Encuantoaloquehellamadoscreenartlosejemplossemultiplicanrecientemente
pinsese,porejemplos,enWillyDoherty,DougAtikeno,entrenosotros,elexcelentetrabajo
recientedeMabelPalacn.Delsegundocaso,algunosejemplossontambinobligados:GaryHilly,
porsupuesto,TonyOursler.
#
Finalmente,unacuartaemergenciadeterminantedelastransformacionescontemporneasdel
campodelaimagen,quetienequeverconeldesarrolloactualdesustecnologasdedifusin,de
distribucinpblica.Creoquepuedehablarsedeunaproliferacinsinprecedentesdelas
posibilidadesdedistribucinpblica,medial,delaimagen,enlaexpansincrecientedenuevos
sistemasde"reproduccintcnica"quepermiteneldesarrolloexpansivoyefectivodenuevos
media,comotales.
Losnuevosequiposdecapturadevdeoeimagendigitalporunladoahorasquesepuedehablar
deequiposligerosydeunaciertaconvergenciaentrelosprofesionalesylosdomsticos,la
multiplicacindecanalesmediticosporotrolaproliferacinderedesysistemasdedifusiny
emisin,eldesarrolloexpansivodelcableyelsatlite,ylaproliferacindembitosdeemisin
(televisioneslocales,autonmicas,privadas,independientes);yfinalmenteysobretodola
convergenciadelastecnologasdepostproduccincomputerizadaytelecomunicacinenlared
internet,todoelloesbozaunmapadeposibilidadesdedistribucindelasformasyprcticas
artsticasquepodemoscalificardepostmedial,enelsentidodesobretodocaracterizarlocomoun
panoramaabierto,desjerarquizado,ydescentralizado,enelquelasactuacionesdifcilmente
podrnserorganizadasconformealosobjetivosdeorganizacindeconsensoreguladoresdela
esferamedialactualentrminosdemediosdemasa,productoresdegrandesaudiencias
unificadas.Laaparicindetecnologasmediales"doityourself",quasidomsticas,quepermitenla
produccintcticadepequeosdispositivosmicromediales(enlaredinternet,perotambinenel
mbitodelosviejosmedia,tiporadio,revistaotelevisin)aseguraunatransformacinprofunda
delespaciodelastecnologasdedistribucinpblicadelconocimientoylasprcticasartsticasy
permiteimaginareldesarrollodedispositivosindependientesque,dadasuligerezaypresumible
efectividadestratgica,estarnmuyprontoencondicionesdereorganizarelpanoramadelas
mediacionesdelaexperienciaartsticay,msall,elmismodominiodelaesferapblica,
rescatandolasposibilidadesdetrabajoenella,enlaesferapblica,delsecuestroaqueseencuentra
sometidaamanosdesumediatizacincontempornea.
Alrespectonosetratadehacerfuturologa,nideentregarnosaningunafantasautopizantees
obvioquenoexistealrededordeestedesarrolloningunapanacearedentora,salvficaopromisoria
perosdesealarqueenlaemergenciadetodoestepanoramapostmedialentendiendoportalla
expansincrecientedeunconjuntodenuevosdispositivosquenecesariamentevaaconllevaruna
reorganizacinradicaldelmapadelosmediaseverificauncontexto,almenospotencial,de
transformacinprofundaenloqueserefierealosmodosproduccin,distribucinyrecepcindela
experienciaartstica.
Elmayordesafoquelasprcticasartsticastienenenestecontexto,bajoesepuntodevista,noes
tantoeldeexperimentarconlasposibilidadesdeproduccinyexperimentacinmaterialoformal
ofrecidasporlasnuevastecnologas;sinoeldeexperimentarconlasposibilidadesdereconfigurar
7

AccinParalelano.5
laesferapblicaqueellasofrecen,detransformarsobretodolosdispositivosdedistribucinsocial,
conlasposibilidadesdeinclusoalterarlosmodosde"exposicin",depresentacinpblicadelas
prcticasartsticas.Porcitarunpardeejemplosdeestetipodeprcticas(post)artsticasqueseha
dadoasmismaspormisinprioritariaestereconfigurarlaesferapblica,mencionarados
proyectos.Primero,eldel"HybridWorkspace"enlaltimaDocumentaunespaciodeencuentroy
debatefsico,real,peromantenidotambienpordiversoscanales,unareddetelevisionesyradios
independientesalemanasyholandesasimplementadaademsconunforoenlaredinternet.Yun
segundoejemplo,quetambinsepresentsimultneamenteenlaredyenunespaciode
exposicinconvencionalenestecaso,elpabellnaustriacodelaBienaldeVeneciaelproyecto
tituladoillavoroinmaterialedelgrupoKnowboticsResearch,consistenteprecisamenteenun
trabajoanalticoycolectivoacercadelasposibilidadesdeintervencinenlaconstruccindeesfera
pblica.
Nosetrataencualquiercasodehaceraquningunaapologadelotcnicoporsmismoodelo
nuevoaultranza,nidedefenderqueenelloseencuentraalgunasolucindefinitivaatodoslos
problemas,nilosdelartenilosmuchosquetienenuestromundocontemporneo.Lejosdeello,
soloheintentadosealarunterritorioencursodetransformacinprofunda,intentandopuntuaren
lalgunodelosfactoresqueintervienen,algunasdelascuestionesquesenosaparecendecisivas.
Comoquieraquesea,elfuturoesttotalmenteabiertoeindecidido,yloqueparecemsclaroes
queestoreclamanuestraintervencin,sealandonuestraresponsabilidadcomoartficesde
nuestrodestinocolectivo.Cualquieraquevayaaserelfuturo,estennuestrasmanosdecidirlo.
Comoladecadaunodetodosnosotros,laresponsabilidaddelcreador,delproductorcultural,
resultaenellointerpelada.Alapostre,eslapolifonadetodasnuestrasvocesconjugadaslaque
terminardandovidaalcantodenuestrageneracin.Yquizsyanosetratetansolode
escucharlo.Sinotalvezahora,tambindeentonarlo,inclusodeemitirlo.

S-ar putea să vă placă și