Sunteți pe pagina 1din 10

MercuredeFrance,v.

52,1905
AlexandraMyrial
LePouvoirreligieuxauThibet
sesorigines

Tandisquesedroulentlesbruyantespriptiesdelaguerrerussojaponaise,lemondeasiatiqueest
lethtreduneactionplussilencieuse,maisnonmoinsmouvante,capabledexerceruneinfluence
considrablesursesdestines.LamissionbritanniqueestentreLhassa;leDalalama,ledieu
vivant,napastrouvdesortilgesassezpuissantspourfoudroyerlestrangerstmraires,aux
portes,jusquiciinvioles,delavillesainte.Ilfuitdevantlessacrilges...lidolevnreparplusieurs
millionsdefidlesnestplusquunpauvresouverainsansdfensedevantlesarmesperfectionnes
dessoldatsoccidentaux...lemiracleattendu,escomptparlafoiardentedetoutunpeuple,nesest
pasproduit.Ilyalunfaitdontlaportepeuttreimmenseetprparerunvritable
bouleversementmoralparmilamajeurepartiedespopulationsdelAsiecentrale.
Onnesedoutegure,enEurope,delattractionextraordinairequexerce,surdimmenses
populations,ceThibetquelesOccidentauxconsidrentvolontierscommeuntatbarbarednude
touteimportance.Cependant,dePeschaver,deSrinagar,deDarjeeling,detouslespointsdelInde
olonpeutentrevoir,desdistancesinfinies,lescimesclatantesdelHimalaya,deshommesde
toutesraces,detoutessectesseprosternentdevantelles,saluantlinaccessibleMroudes
cosmogoniesorientales,pivotdelaterreetparadisdIndra.DesrivesdelAmour,desbordsdu
Bakal,desconfinsdusteppetartare,desplerinspartentetcheminentversleKoukounoor,versles
montsKouenloun.Aunord,ausuddesfrontssinclinent,depieusescaravanesgravissentsixmille
mtresaudessusdeshoulesdelocanlesvertigineuxsentiersdonnantaccsaupaysdeleursrves
mystiques...
CenestpasauDalaLamaseulquestduelasingulirefascinationmanantduPaysdes
Neiges[1].Ilest,parexcellence,laterredelamagie,dumerveilleux.Unmondedegnies,defes
etdenchanteursatoujourshantsessolitudesdsoles.Lesdvotsvoyageursquisehtentvers
KrasislhumpoouversLhassaontmillesujets,millebutsdiversquilesattirent.Cesontleslacs
sacrsquelesDakins[2]effleurentdeleursrobesclatantesetdontleseauxlimpidespurifientde
toutessouillures.CestlarbredeKouBoum,cesontlesabikheshas,lesinitiationsmystrieuses
ouvrantaufidlelesportesdumondedesdieuxetcesontlesdieuxeuxmmes,enfin,lesdieux
vivantsettangibles,rpandusdanstoutelacontre.
Ontrouveraitdifficilement,chezuneautrenation,lestraitsquicaractrisentlamentalitthibtaine.
Fanatisme,dvotion,religiosit,sontdestermesinexactsimpuissantsdfinirlesentimentrelque
dclentlalittratureetlesmursduPaysdesNeiges.Ilsemble,plutt,quvivresiprsduciel
seshabitantssysoientrapprochsnaturellementdeshtessurhumainsquonluiprteetque,les
coudoyantsanscesse,enunperptuelprodige,ilsrditentcetteredelaFableolesimmortels
descendaientdelOlympepoursemlerauxhommes.

AvantlintroductionduBouddhisme,leshabitantsduThibet,gouvernsparunroi,nepratiquaient
aucunereligionproprementdite.Dessorciers,dugenredesshamansdelaSibrie,voquaientles
gniespourconnatrelavenir,conjuraientlesdmonsafindelesempcherdenuireetselivraient


touteslespratiquesdencromanciegnralementusitesparmilesanciennespopulationsderace
jaune.Or,rapportelatradition,ilarrivaque,verslan337,quatreobjetstombrent
miraculeusementducielsurlaterrassedupalaisroyal.Ctaient:1lesimulacrededeuxmains
jointes;2unechsserenfermantunepierreprcieusesurlaquellesetrouvaitgravelafameuse
formule:Aummanipadmeom(cestlecintamani,lejoyaumagique);3lareprsentation
dunchorten(petitdificeolonconservedesreliques);4untraitdemoralereligieuse,extraitdu
Khandjour:leVaisseauconstruit(Zamatog).
Cetenvoimystrieux,dontnulnepouvaitexpliquerlaprovenancenilesens,taitsoigneusement
conservdansletrsordessouverains,lorsquelundeux,leroiLhatotori,ouTotoriNyantsan,vit,
unjour,apparatredevantluicinqtrangersquiluirvlrentlasignificationdesobjetssymboliques
dontiltaitpossesseur,puisdisparurentsoudainementsanslaisserlamoindretrace.
Cesfaits,commelaplupartdespisodeslgendaires,seplacentunepoqueindtermine(versle
IIIeouleIVesicle).Ilestpossibleque,dscettepoque,desmissionnaireshindousouchinoisaient
djpntrauThibet[3];toutefois,daprsdesdonneshistoriquesplussrieuses,ltablissement
relduBouddhismedanslepaysdatedunepoquebeaucoupplusrapprochedenous(VIIesicle).
LemonarquergnantsurleThibetsenommaitalorsSronbtsansgampo.Djprvenu
favorablementpourleBouddhisme,ilenvoyadanslIndesonministreThoumiSambhota
accompagndeseizesavantsduroyaume.Lesmissairesavaientpourmissiondtudierlescritures
sacresdesbouddhistes,ainsiquelalangueetlescaractresalphabtiqueshindousafinde
combinerunsystmedcriturepouvantsadapterlalanguethibtaine.
Sronbtsansgampoconsacratouteladuredesonrgnelapropagationdesdoctrines
bouddhiquesparmisessujets;ilpublianotammentdesditstendantrprimerlemploides
pratiquesdesorcellerie.Sesdeuxfemmes,bouddhistesluneetlautre,lesecondrent
nergiquement.Lapremiretaitdoriginenpalaise;ilavaitpouslaseconde,uneChinoise,pour
scelleruntraitaprsuneguerreolavictoireluitaitreste.Latraditionraconte,ausujetdecette
dernire,quelleapportadesonpaysunestatuedesantal,reprsentantakyaMuni,dontlarrive
enterrethibtainefutmarquepardesprodigesclatants.
LeroiSronbtsansgampoestlefondateurdeLhassa,lacapitaleactuelle;soussesprdcesseurs,la
CourrsidaitYarlun.Cesouveraindifiaaussidenombreuxmonastres,templesetcollges,
malgr,disentleschroniques,lesobstaclesqueluisuscitrentlesgniesetlesdmons,qui,jusque
lavaientseulsreuleshommagesdupeupleetvoyaient,aveccolre,stablirlenouveaucultequi
mettaitfinauleur.
Ensubstituantlemotsorcierceluidedmon,onestfondcroirecercitvridique.Les
magiciens,lesncromanciensdetousgenresquipullulaientauThibetdevaient,eneffet,voirdun
mauvaisillintrusiondunedoctrinetrangrevenanttarirlasourcedeleurpuissanceetdeleurs
profits...Ilspouvaient,toutefois,serassurer.LePaysdesNeigestaittropattachlamagie
grossiredontilsaccomplissaientlesritespourquilluiftpossibledesepasserdeux.maintes
reprises,desmonarquesoudesrformateursreligieuxtentrentdextirperlessuperstitions
anciennes.LeurseffortsfurentvainsetleBouddhismenetriompha,chezlesThibtains,quen
admettant,danssonsein,lamajeurepartiedescroyancesetdespratiquesindignes,enles
renforantmme,plustard,dunefouledlmentsempruntsauxsectescivatesyoguistes,enun
mot,enneconservantguredebouddhistequelenom.
SronbtsansgampoetlesprincessesDolkaretDoldjang,sespousessontencore,denosjours,
lobjetduneprofondevnration.Daprsunecroyancepopulaire,leursespritsdsincarnsrsident


dansunestatuereprsentantAvalokitevara,quelonmontreLhassa.Enoutre,Doldjangesttout
particulirementinvoqueparlesThibtainesstrilesquisouhaitentdedevenirmres.

LeVIIIesiclevitlarriveauThibetdundesplusextraordinairespersonnagesquementionnentles
lgendesorientales:Padmasambhava.Lesparticularitsvritablesdesavieontsicomplment
disparu,souslespisodesfantaisistesdesinnombrablesrcitsdontilestlehrosquecertains
orientalistessonttentsdevoirenluiunpersonnagepurementmythique.Cependant,lpoque,
relativementrcente,assignesaprdication,lesouvragesphilosophiquesquiluisontattribus
semblenttablirsonexistencerelle.
Padmasambhavaest,daprslalgende,unemanation,unfilsndelespritduBodhisatva
Amitbha.Ilnefutpointconuparunefemme,maissortitmiraculeusementdunlotus[4]dansle
palaisduroidIndrabhti,souveraindupaysdOudyma.Sajeunesseoffredenombreuxpointsde
ressemblanceaveccelledeakyaMuni.Commeceluici,ilestdestinautrne;ilsurpasseen
intelligencetouslesjeunesgensquilentourent;ilpouseuneprincesseduneextraordinaire
beautet,malgrtouslesbiensdontiljouit,ilveutrenonceraumondepourobirunevoix
intrieurequileluicommandeimprieusement.Toutefoisetcestencelaquildiffredeakya
Munilarecherchelaquelleildsireconsacrersavienestpasuniquementcelledusavoir
(labdhi).Cequiluitientcur,cestlaconqutedessecretsmagiques(lesfameuxsiddhisdont
ilesttantquestiondanslInde)donnantlhommelepouvoirdecommanderlamatiresous
touteslesformesquellerevt:pierresbrutes,nuages,animaux,impalpablether,dmonsou
dieux.
Uneactionassezsingulirelefitbannirdestatsdesonpreadoptif.Ilfoudroyaplusieurs,deses
compatriotes...taitceunmalencontreuxeffetdesconnaissancesoccultesquilpossdaitdj,mais
dontlapplicationpratiqueneluitaitpasencorefamilire?...Onseraitportlecroire.Quoiquil
ensoit,ilchappagrandpeineausuppliceetseulementparcequilfutdmontrquesesvictimes
avaientlaconsciencechargedenombreusesetmauvaisesactions.Unesentencedexilfutrendue
contrelemaladroitapprentithaumaturge.Lorsquecejugementeuttprononc,cinqDkins
descendirentduciel.Ellesconduisaientuncoursierprestigieuxquellesamenrent
Padmasambhava.Cefutsurcettemonturefantastiquequilsenalla,parlechemindesnues,versle
lieuoildevaitprluder,parlaretraiteetlespreuves,samerveilleusecarriredaptreetde
magicien.
cedpart,peuordinaire,leslgendesfontsuccderlesaventureshabituellesauxascteshindous:
Padmasambhavaacquiertlaconnaissanceapprofondiedetoutesleslangues,detouslesartsetde
touteslessciences[5],sansenexcepter,bienentendu,lamagie.Enfin,parmilletravauxpnibles,et
surtoutparlapuissancesecrtedontildispose,ilconquiertuneDkinietlapossessiondecette
divinitachvelinitiationduhros.Cetpisodeest,videmment,symbolique.
Padmasambhavacommenceensuitesaprdication.Ici,sapersonnalitnousapparatvraiment
intressante.Ducadredesrcitsfabuleuxmerge,toutcoup,undecespoliticoreligieuxaux
convictionspeutroites,peuprcises...unambitieuxpoursuivantletriomphedesasecteetqui,fin
connaisseurdeshommes,passablementsceptiqueettrsadroit,vitedeheurtertropviolemment
leurshabitudesanciennes,saccommodedeleursmursetmmedeleursdieuxque,selonles
circonstances,ilrattachesonsystmeousedonnepourgarants.
SaintPaulnenusagureautrementenverslesAthnienslorsquayantdcouvert,chezeux,unautel
ddiundieuinconnu,ilsempressadeleurdclarerqueledieuquilleurannonaittait


prcismentceluil.LesJsuites,prtspermettreauxChinoisdeconserver,toutendevenant
chrtiens,leurcultenationalauCiel,sousprtextequececieltaitlademeuredudieuquilsleur
prchaientettantdautres,enfin,ontlargementpratiqulammemthode;maisaucundeux,sans
doute,avecautantdehardiessequePadmasambhava.
LePadmatanyig(ouvrageconsacrlabiographiedePadmasambhava)renferme,parmide
pittoresquesdescriptions,decurieuxdtailssurlafaondeprocderdugrandaptre.Jenepuis
mieuxfairequedenciterquelquesfragments:
NoustrouvonsdanslepaysdeDjamboumaleenvironseizemillionsdevilles.Aumilieudupays
slvelarbrenommDjambouvriksha[6],ilestcommelaxeduDjamboudvpa[7]mridional;sa
hauteurestdequatremilletours,ilestimmense.Ilcompteseizebranchesprincipales,lenombre
despetitesdpassetouteimagination.Sesfeuillessontmollescommelasoielaplusfineetdungris
rougetre.Safleurbrillecommelor.Sonfruitadenombreuxnoyauxdelagrosseurdunufdoie
etdediffrentsgotstrsagrables.Sonjusestjauneetcoulecommelebeurrefondu.Ilgurit
touteslesmaladies...Leshabitantsdelacontresenourrissentdesfruitsdelarbre.Leurroiest
undva(dieu),ilappartientladynastiedeJayajn.Commecepeupletaitattachauxhuit
Mysurtas(livresreligieux)etlaLoiquiyestdveloppe,Padmasambhava,aprsunlongsjour
danslepays,tournalaroue(expressiondelaphrasologiebouddhiquequisignifieprcher)dela
LoiduVajranynamalatantramyjala.Ileutungrandsuccsetgagnaunnombreimmensede
convertislareligion.
Del,lemissionnaireserenddanslepaysdePrabatadvpa:Lepeupleymangeaitdelaviandeet
prfraitlegibiertouteautrenourriture...Yama(dieudesenfers)ytaittoutpuissant...Les
habitantssuivaientlaLoiduManjurinoir,PadmasambhavaleurtournalarouedeManjuri...
PuisilalladanslepaysdeMgapotaddipa...Lepayspossdedesfortsfournissantdesfleursen
abondance;onyrcolteaussiunenormequantitdelotus.Lapopulationsensertcommealiment.
EllervrePadmapni(Avalokitevara)...PadmasambhavaluitournalarouedAvalokitevara...
Ilestinutiledeprolongercettecitation.Ellesuffitdmontrercequejavanaisplushaut:quele
clbredocteurprsentantsadoctrinesouslepatronagedeladivinitlaplushonoredansla
contreoilsetrouvaitmlantlespratiquesbouddhiquescellesdesreligionsnationales,instituait,
enralit,autantdeBouddhismesdiffrentsquilrencontraitdecultesdivers.
TmoindesobstaclesquelesdmonsnecessaientdesusciterlapropagationduBouddhisme,
undesdisciplesdePadmasambhava,antarakshita,quivivaitlaCourthibtaine,engagealeroi
KrisronldeBtsandemanderlesecoursdesonillustrematre.Laptre,surledsirexprimparle
souverain,serenditauThibet,yvainquitlesdmonslocauxetassuralaprdominancedesdoctrines
bouddhiques.
DaprscequenoussavonsdesprocdshabituelsdePadmasambhavanouspouvonsimaginerque
savictoirefut,surtout,faitedesconcessionsaccordesauxdmonsetleursreprsentantsqui
illaissauneplacehonorabledanslglise.Parlemlangequilfitdelamtaphysiquebouddhiqueet
dessuperstitionsthibtaines,ilpeuttreconsidrcommelevritablefondateurdulamasme,qui
diffresicompltementdesautressectesdoriginebouddhique.
Lafinduntelpersonnagenepouvait,selonlinvariablecoutumedesbiographesorientaux,treque
surnaturelle;aussinepossdonsnoussurcesujetquedeslgendesextravagantes:
Lesage,estimantsonuvreacheve,avertitleroiquilvaquitterleThibetafindepoursuivreplus
loinsapropagande.Accompagndusouverain,delaCouretdunemasseconsidrablededisciples,il


sedirigeaverslafrontireduNpal.Quandilyfutparvenu,unnuageetunarcencielse
montrrent.Aumilieudunuageonvituncheval;cechevalportaituneselledoretdargent.Les
oreillesfrmissantes,ildescenditverslaterre.Ilhennitet,danssonhennissement,onentendit:
Voiciuntrnedor,untrnedejade.Lenomdecechevalestroideschevaux(Valha).Une
troupenombreusedeDkinisentouraitlecheval...Padmasambhava,slevantdusol,allaleur
rencontre:Roi,reine,etvoustousquiavezembrassladoctrine,ditil,persvrezdanslajustice.
Jevaisverslecouchant...JeveuxgagnerlesRkshasis(dmonsfminins)ladoctrineduBouddha...
Lavieternelleestquialamour...Jevousgarderaijamais!...
Ilsautaalorssurlechevalquislanatraverslesnues.Leroietsasuitelesuivaientdesyeuxen
pleuranthautevoix.AlorsPadmasambhavaseretournaetajouta:Restezfidlesladoctrine
commesivoustiezenfacedelamortetdesmaladies.Sivousaspirezlapaixternelle,vouezvous
ladoctrine...Ilnevousestpointpermisdemesuivre...Vousmeretrouverez...Onmecherchera
sansfin!...
Ilparlaainsi,puisilsleva.Leroietsasuitetaienttelsquedespoissonssurlesable...Lorsquils
regardrent,ensuivantlesaint,ilslevirentgrandcommeuncorbeau.Lorsquilsregardrentencore,
ilslevirentcommeunerousserole;latroisimefois,ilressemblaitunemouche;ensuiteildevint
troubleetvague,grandcommeunufdepouet,lorsquilsregardrentdenouveau,ilsnelevirent
plus!...
BienquelgliselamaqueactuellesoitdirectementissuedelarformeopreparTsonkapa,dont
jeparleraiplusloin,PadmasambhavaesttoujourshonorauThibet.Toutefois,cestplusautitrede
magicienminentquceluidaptrebouddhiquequilcontinuetrelobjetdunevnration
superstitieuse.Leslamasdelglisejaune(gliserforme)affectentvolontiersunesortededdain
poursapersonne,mais,enrevanche,lesfidlesdelgliserouge(ancienrite),lessorciers,lesdevins,
lesconjurateursdedmonsluivouentunculteparticulier.Lunedesfemmesduhros,laprincesse
Mandrava,estgalementlesujetdunedvotionspciale.Untempleluiestencoreactuellement
consacr.

VerslafinduXIesicle,leroiLandarmaperscutalesbouddhistes.Ilsforalesmoinesthibtains
semarier,fermalestemplesetbrlaleslivressacrs;maislebouddhismetaitdjtropfortement
implantdanslepayspourpouvoirtredtruitdecettemanire.Lesouverainperscuteurne
russitquprovoquerlindignationdesessujets.Undvot,hallucinouimposteurhabile,prtendit
avoirreudeladesseridevilordredelemettremort.Illuidcochauneflchequiletua.
LarriveduclbredocteurhindouAtisha(1042)etdessavantsreligieuxquilaccompagnaient
redonnaunnouvelessorauxthoriesreligieusesdescolestranshimalayennes.cettepoque,les
dmonsetgniesindignes,avecquiPadmasambhavaavaitconcluunsisinguliercompromis,
reprenaienttouteleurimportanceprimitiveetlepeuple,revenuinsensiblementsesanciennes
coutumes,dlaissaitllmentphilosophiqueetmoralreprsentantlapartiedimportation
bouddhistedanslareligionthibtaine,pouryfaireprdominerlespratiquesdesorcellerie.
Atishaetsesdisciplesluttrentfortementcontrecettetendanceetparvinrent,jusquuncertain
point,ramenerlapopulationauxdoctrinesspirituelles...Cefutpourpeudetemps.AuXVIesicle,
nonseulementleslaquesmaislagrandemajoritdesmembresduclergntaientplusproccups
quedemagieetlesexercicesduculte,lamditation,lessermonssurlestextesbouddhiquesavaient
faitplacedesparadesgrossires,destoursdeprestidigitationetdesjongleriesdetoutesnatures
parlesquelslesprtresaffirmaientleursrelationsaveclemondedesdmonsetdesdieux.


CefutalorsqueparutceluiquidevaittreleLutherdelgliselamaque,lefameuxTsonkapa.
Tsonkapanaquitvers1355danslavalledesOignons(valledeTsonka)[8]prsdesrivesduLac
Bleu,surleterritoiredAmdo,enMongolie.rudit,connaissantfondtouteslescrituressacres,
passantpourentreteniruncommercesurnaturelaveclesBouddhasetlesBodhisatvas,ilsevit
bienttentourdenombreuxdisciples.Ilrompitalorsouvertementavecleclergthibtain,censura
sesmursetsespratiquesetslevaparticulirementcontrelemariagedesprtresetlasorcellerie.
Sonvastesavoirlerenditvictorieuxdanstouteslescontroversesquesesadversairesvoulurent
engageraveclui.Ilfonda,nonloindeLhassa,lesmonastresdeSeranetdeGaldanetsechargea
luimmedeladirection,decedernier.LanouvellesectepritlenomdeSectedelaVertu.
Commesignedistinctif,Tsonkapaimposasesadepteslebonnetjaunequiest,encoredenos
jours,lacoiffuredesprtresclibatairesdelgliselamaqueetlesdistinguedeleurscollgues
appartenantauxanciennessectes,nonrformes,quiportentunbonnetrouge(doles
dsignationsfamiliresdglisejauneetdgliserouge).
Lecorpsdurformateur,conservdansunechssedor,esttoujoursvnrdanslecouventdeGa
ldan.Lestrsnombreuxplerins,dvotslammoiredusaint,serendentaussiaulieudesa
naissanceoslvelamerveilledesmerveilles,larbreauxcentmilleimages.
Deuxlgendesontcourssonsujet:daprslune,cetarbreauraitabritlamaisondanslaquelle
Tsonkapavitlejour;selonlaseconde,ilestndescheveuxquelegranddocteursecoupaitet
jetaitterre.Quellequensoitloriginelarbreunsandalierblancporte,diton,surchacunede
sesfeuilleslimageduBouddhaSimhanda(leBouddhalavoixdelionreprsentassissurunlion
couch)oulaformulemagique(dhran)parlaquelleonleconjure(laSimhandadhran).
Depuiscinqsicles,lafoienceprodigesemaintientvivace.Desmultitudes,appartenantauxraces
lesplusdiverses,sesontsuccdsurlelieudumiracleetpasuneseulevoixnesestlevepour
dmentirlexistencedesimagesimprimessurlesfeuillesmerveilleuses.Ilsagit,cependant,semble
til,dunfaitbiensimplecontrleret,tousceuxquiontfaitleplerinageaffirmentnergiquement
avoirvudeleursyeuxettouchdeleursmainslesempreintesmystrieuses.Lefanatisme,pourrat
onpenser,crebiendesillusions...Or,voiciquedesOccidentaux,desincroyants,pisencore,des
adversaires,parprofession,dessuperstitionsthibtaines,desmissionnairescatholiques[9],joignent
leurtmoignageceluidesdvotslamastes.IlsontvularbredeKouboum(centmilleimages)et
tiennentsurluilesmmespropostrangesquejentendistomber,unsoir,deslvresduntrsvieux
lama,devantunpetittemplecampagnarddontlhumblesilhouettesedtachaitsurlefond
majestueuxdescimesduKintchindjinga.
DetouteslesrformesdeTsonkapa,peudechosedevaitrester.Desonvivantmme,illuifallutse
rsigner,pournepascompromettrelesuccsdesasecte,entrerencompositionavecses
adversaires,lesbonnetsrouges.Lagrandeautoritdontiljouissaitpermit,cependant,ausaint
abbdeGaldandegrouper,soussonobdience,lamajeurepartiedescommunautsreligieuses;
maiscellesci,bienquellesgardenttoujourslesouvenirdurformateuretlebonnetjaune
distinguantsesdisciples,sontencoreunefoisrevenuesleursancienserrements,etlamagie,sous
sesformeslesplusgrossires,prdominedenouveauauThibet.

BienquelesDalaLamasactuelsprtendenttrelessuccesseurs,enlignedirecte,deTsonkapa
cequiestdailleursexactnilapuissancetemporellequilsexercent,nilecaractrequasidivinque
lonprteleurpersonnalitneleuronttlgusparleurillustredevancier.


Celuicifut,uniquement,unchefreligieux.LesThibtainslereconnaissaientpourunsavantvers
danslaconnaissancedessciencesprofanesetdescrituressacres,unsaintenrelationsfamilires
aveclesgnies,lesbodhisatvasetlesplusminentsdesdocteursdfuntsdelgliselamaque.Ils
nallrentpasplusloin.Quelquesdisciples,plusenthousiastes,avancrent,peuttre,timidement,
quelespritdungrandhommedupassoudundvabienfaisantanimaitleurmatre;mais,deson
vivant,Tsonkapanesevitjamaisreconnatreofficiellementunenaturesurhumaine.Aupointde
vuematriel,ilnedtintjamais,nonplus,lepouvoirsuprmequirestait,desontemps,entreles
mainsduroi.
Cefutvers1439quelesmoinesdumonastredePotala[10],Lhassa,dclarrent,pourlapremire
fois,queleursuprieurGedun,neveuetdiscipledeTsonkapa,possdaitenluilespritrincarndu
BodhisatvaPadmapani(enthibtainChenrsi)etquecemmeespritcontinueraitserincarner,en
chacundecessuccesseurs,pourdonnerlglisedesguidesdivins.
Cetteinnovationparatavoirtaccueilliefavorablementparlesfidles.Lacroyanceaux
rincarnationscomposantlefonddesdoctrinesbouddhiques,laprtentionmiseparlessuprieurs
ducouventdePotalaneheurtaitpointlesidesadmises.Seules,peuttre,lextraordinaire
clairvoyancequesattribuaientlesreligieuxendiscernantChenrsisouslenveloppecorporellede
leurabbetleursingulireaffirmationquecemmeChenrsianimeraitperptuellementleprieur
deslamasdePotala,eussentpususciterdesdoutesetveillerladfiancedesThibtains.Ilne
semblepointquilssoiententrsdanscettevoie.Leuramourdumerveilleux,lattachementque,
malgrleseffortsritrsdesaptresbouddhistes,ilsconservaientpourcemondeoccultedegnies
etdedmonsdontilspeuplaientlessolitudesaridesetlesmontsfantastiquesduPaysdesNeiges
ontdleurrendreagrablelapensequelesublimeChenrsihabiteraitdsormaisparmieux.
Grcesoninterventioncharitable,eneffet,cenedevaitplustreseulementtraverslesodorantes
volutesdefumemontantdestablesoffrandes,oudanslesdemitnbresdesgrottesclaires
parlesflammesdansantesdesbrasiersmagiques,quunpetitnombredeprivilgisentreverraient
lesformesimprcisesdesmystrieusesdits.Souslestraitsdunsaintmoine,ledieusemontrerait
tous.Chacunpourraitseprosternerdevantluidanslagrandelumiredupleinjour,toucherdu
frontleboutdesessouliersdefeutrerougeetlevoiracceptersesdonspieux!...Linsatiable
dvotiondupeuplethibtainnepouvaitqutreraviedelacombinaison.
Lessimplessuprieursdemonastres,quelimaginationintressedesmoinesavaittransformsen
idolesvivantes,netardrentpasjouirdunprestigequiclipsaceluidessouverainsdupays.En
possessiondelapuissancemorale,lesDalaLamasnavaientquunpasfranchirpoursemparerde
lapuissancematrielle.Ntaientilspasdesdieux...laroyautneleurrevenaitellepasdedroit?...
Latentationtaittropgrandepourquilspussentyrsister.Dslors,nombrededifficults,sans
cesserenaissantes,slevrententrelesdeuxautoritsthibtaines.LePouvoirlaque,reprsentpar
leroi,luttanergiquementcontrelesempitementsduPouvoirreligieux.Laguerrecivileclata.Ce
futcemomentquelundespapesdeLhassa:NgavangLobgangGyamtso,pourbrusquerlissue
deshostilits,appelasonaidelestribusmongolesdissminessurlesrivesdulacBleu.Leroifut
vaincu(en1640)etlesMongolslaissrentleDalaLamasemparerdelautoritsouverainequil
exerceencoredenosjours.

LeThibet,aijedit,estunethocratie.Ceterme,quinousreporteauxtempsreculsolhistoire
confinelaFable,voque,ennotreesprit,lidedunpouvoirabsoludtenuparunpontifedictant
sesordresaunomdunedivinit.Combien,dslors,seratonportcroireltendueillimitede
lautoritconcentreentrelesmainsduchefdeltat,lorsquecechefestundieuluimme!


Lonauraittortdesebasersurcesdductions,cependantlogiques,pourseformeruneidedela
faondontsontgouvernslesThibtains.
Lathorierpondbiencequelonsimagine.LeDalaLamaesteffectivementconsidrcomme
lautocrateparexcellence,nonseulementsouverain,maispossesseur,sanspartage,dupaysentier
etdetoutcequilcontient.Lesproductionsnaturellesdusol,tantvgtalesqueminrales,les
animauxsauvagesaussibienquelebtail,lesmarchandisesdiverses,lesproduits,quelsquilssoient,
dutravaildeshabitants,etceshabitantseuxmmes,enfin,passentpourappartenir,dedroit,au
DalaLama.Enprincipe,celuicipeut,songr,disposerdetoussessujets,leurenleverlesrichesses
quilsontacquises,diviserlesfamilles,lestransporterdunlieudansunautreetleurrclamer,aussi
souventquillejugebon,telsimptsquildsire.Mais,ilyaloin,trsloindelapratiquelathorie.
Aulieududespotequelonsefigurevolontiers,lidolevivantedeLhassanest,biensouvent,quun
instrumentinerteauxmainsdesonentourage.
Enralit,leGouvernementcivilduThibetsecompose,endehorsduDalaLama,dunviceroiet
dunconseilsuprmecomprenantquatreprincipauxministresetseizeautresdignitaires.Audessous
decespersonnagesexisteunequantitdefonctionnairesclassshirarchiquementetprpossaux
diffrentsservicesdelaJustice,duCommerce,desFinances,etc.Deplus,laChine,quiprtend
exercersasuzerainetsurlepays,yentretientdesreprsentantsdontlinfluenceetlesprrogatives
sontconsidrables.Onvoit,daprscesquelquesdtails,quelathocratiethibtaine,pourvuede
lois,derglementationsminutieuses,enproiedesnuesdedlgus,detousgrades,duPouvoir
central,nediffrepasautantquonseraitportlecroiredenospaysoccidentaux.
MalgrlepeudautoriteffectivequeconserventlesDalaLamas,laChine,dunepart,lehautclerg
thibtain,delautre,redoutentconstammentlaprsencesurletrnedespontifesrois,dune
individualittroppersonnelleettropnergiquequipourraittretentedesesoustraireleur
tutelle.Obviercedangerestchosedifficile,enapparence.Eneffet,unDalaLamaneslitpointpar
unvote,commeunsimplepaperomain.LorsquunBouddhavivantquittelepalaisdePotalapour
lundesmultiplessjoursparadisiaquesdeslamastes,lespritdivinquilanimaitsesparedesa
dpouillepourliredomicileenunautremortel.Loncomprendimmdiatementque,selonce
systme,lenouveauDalaLamadoittrenaprslamortdesonprdcesseur(49jours,au
minimum,aprscettemort,ditlecodeecclsiastique).Ladifficultconsistereconnatre,parmiles
enfantsvenusaumondedansledlaicanonique,celuienquisestrincarnlesprit(enthibtain,le
Prulba;letermenestpasabsolumentquivalentdeChenrsi).Descrmoniesmagiquesrptes,
laconsultationdesgnies,lexamendessignesspciauxqueportentlesnouveauns,sansoublier
lesavisimpratifsdesmandatairesdelaChineetceuxdelacoterielaplusinfluentedelaCour
lamaque,finissentpardcouvrirlheureusefamillequelebodhisatvaahonoreenlundessiens.
Lenfantestalorstransport,engrandepompe,danslemonastredeRirgyalpobran,oil
demeure,avecsesparentsjusqulgedequatreans.cettepoque,ceuxcisontcongdisetla
petitedivinit,quileurestdfinitivementenleve,faitsonentresolennelleaucouventdePotala,
oellecommencesonnoviciat.septanslejeunegaronestmoineprofsetabbdePotala.
Astreintsdelonguesheuresdtude,unedisciplinesvre,lespauvresenfantsidolestranent,le
plussouvent,desjoursmisrablesaumilieudesmanifestationsdereligieuxrespectdontilssont
entours.Autourdeuxlescomptitionsdeshautsdignitairesecclsiastiques,lesluttesperptuelles
dunefouledintrtsrivauxfont,deleurroyaledemeure,auxcolonnadesetauxcoupolesdor,un
lieutroubletsansgrandescuritpourleuraugustepersonne...LesPrcieusesMajests
(GyelvaRinpoche)atteignent,paraitil,rarementlgeadulte...LeDalaLamaactuelfaitcependant


exception.Renversantlesrles,ilpassepouravoirempoisonnlergentquigouvernapendantsa
minorit.

Malgrsoncaractretoutfaitparticulier,laCourdeLhassanestpaslemajeursujetdintrt
prsentparlePaysdesNeiges.Cequimritederetenirnotreattention,cestlamentalit,
uniqueaumonde,dunpeupleolamoiti,peuttre,delapopulationmleappartientau
sacerdoce.
Cetteproportionsemblerainvraisemblable;quelqueschiffresservirontlappuidemondire.
SansparlerdeLhassadontlesmonastresrenferment18.500lamascontre15.000laqueshabitant
laville,ilrsultedesdonnesrecueilliesdiversessourcesqueLadakpossdeunlamapourtreize
laques[11].DanslavalledeSpitioncompteunlamapourseptlaques[12].Nousvoil,certes,encore
loindupartagegaldelapopulationmle;maisilfautconsidrerpremirementqueceuxlmmes
quinousfournissentceschiffresdclarentquilssont,certainement,debeaucoupinfrieursla
ralit,encequiconcernelesreligieux,etquilsontdsencontenterfautedemeilleursmoyens
dinvestigation,secondement,que,sousladsignationdelaque,llmentfmininestenglob.Ces
valuationsneportent,dureste,quesurlesbonzesvivanthabituellementencommunaut;ellesne
comprennentpaslamassedeslamasplerins,siconsidrabledansleThibet,laMongolie,la
Mandchourieetlesterritoiresavoisinants.Ensontgalementexclus,leslamasisols,asctes,
ermitesonsimplespaysansrestsdansleurvillageaprsleurordination.Personnenelesajamais
rgulirementdnombrs.Ilsuffira,pourdonneruneidedelavritablearmequilsdoivent
former,deserappelerque,danslamajeurepartiedesfamillestartares,landesfilsseuldemeure
laque,toussesfrressont,dsleurplusjeunege,destinslaviereligieuse.Enfin,lesbonnets
rouges,cestdirelesprtresmaris,nappartenantpaslgliserformenesontpointcompris,
nonplus,dansleschiffrescits.Ilenestdemmedesministresattachsaucultedesanciennes
divinitsdoriginenonbouddhique,dessorciersdetousgenres,etc.Onvoit,cecompte,laforte
proportionquilfautencoredfalquerdunombredjsifaibledeslaques,dontjaidonnunaperu
plushaut.
Cettemultitudedereligieuxcontribuedonnerauxmursthibtainesuncaractretoutfait
spcialquonchercheraitvainementailleurs.Tantpartendancenaturellequesouslinfluencedeleur
nombreuxclerg,leshabitantsduPaysdesNeigessesontcrunequantitprodigieusede
sujetsdedvotion.Touteleurvieestenveloppeduneatmosphredereligiositsansgale.Les
nuages,levent,lesmontagnes,leslacsleurparlentdepersonnagesfantastiquestoujoursprts
intervenirdanslesaffairesdeshommes.Leursvoyagessontdeperptuelsplerinageset,lorsmme
quelengoceenestleseulbut,lacaravanenemanquepasdemarquerchaquetape,chaque
tournantderoute,chaquesommet,laisssderrireelleenyplantantunebanderoledeprire
couvertedinscriptionsmagiques,engravantsurunrocherunsymbolemystique,uncharme,une
vocation!...Lesplusaridessolitudesthibtaines,lescolslespluslevs,lessentiersoseulesles
brebisontlepiedassezsrpourservirdebtesdechargesontainsijalonnsdefigurestranges,de
formulesmystrieuses,delambeauxmulticoloresqueleventeffilocheetquelapitdesfidles
renouvellesanscesse,afinquchaqueclaquementdeltoffequisagitedesdhranspuissantes
senvolentdanslespace.
Cesttraverscepayspeupldedieuxetdemagiciensquesestaventurelapetitecaravane
anglaise.Souslesregardshostilesdesvieuxgniesembusqussursonpassage,elleatraversles
rgionsenchantesolabiserptedesparolesmagiques,o,surlespierresdeschemins,des
charmessontgravs...Tandisquellesacheminaitainsiverslesdemeuresdesidolesvivantes,


dinnombrablessortilgesontd,certainement,trejetssurellepourarrtersespasouluifermer
lecheminduretour.Lalongueurduvoyage,ledurclimatdeceshautesaltitudesfaciliteront,sans
doute,beaucoupleuruvreetservirontlescolresdesdvotsalarms.Danslesfroidessolitudes
thibtaines,plusdunsoldatdAlbionresterajamaistendu,victimeexpiatoireauxdivinits
courroucesdontilviolalempire.Maislalgendeestmorte,lafoiaumerveilleuxbranle.Le
souvenirdeladfaiteduBouddhavivantresteraenbiendesmes.Lahainedeltranger
profanateurneremplirapaselleseulelecurdescroyants,ledouteseglisseraenbeaucoup
dentreeux.Cenest,certes,pasenunjourquelesnombreuxfidleslamastesabandonnerontle
cultesingulierdeleursmoinesdifis,maisleprestigedeceuxciseragravementatteint.Quelleplus
tristepostureimaginer,encepaysprisdemiracles,quecelledupauvredieu,dontlacolre
impuissantenapassufoudroyer,aupieddesonautel,lesinsolentstmrairesquilontbrav!...
ALEXANDRAMYRIAL.

Notes[modifier]
1. AllerNomdonnauThibetdanslalittraturebouddhique.Thibetest,dailleurs,une
dnominationquelesOccidentauxontseulsadopteetdontlesThibtainsneseserventpas
CeuxciappellentleurpaysBodYout(paysdesBods),lesChinoisledsignentsouslenom
deSiTsungetlesMongolssousceuxdeTangoutetdeBardnVola.
2. AllerDesses.
3. AllerUnepremiretentativedeprdicationbouddhiquesemble,eneffet,avoireulien
danslecourantduIIesicleavantnotrere.
4. AllerCestcequexprimetonnomsanskritPadmasambhaya.
5. AllerOnremarqueraenpassantque,contrairementcequenousconstatonsdansles
religionsoccidentales,lesHindous,aussibienquelespeuplesderacejaune,neconoivent
pointletypedusaintignorantlespritborn.Chezeuxlasaintetcomprend,
ncessairement,unvastesavoiretlaperfectionmoraleestlersultatduneconnaissance
approfondiedelavritablenaturedeschoses.
6. AllerLarbreDjamboudelacosmogoniehindoue.
7. AllerLInde.
8. AllerDolesurnomdeTsonkapa(natifdeTsonka)souslequelilestgnralement
connu.LesouvragessanskritslenommentAryamahratnaSumatkirti.Sonnomdemoine
est,enthibtain,Jerinpoceblobzangragspa.
9. AllerHucetGabet.
10. AllerCetimmenseetsomptueuxmonastre,rsidenceactuelledesDalaLamas,setrouve
situendehorsdeLhassa,surunemontagnenommePotala.Levritablenomducouvent
estNamrgyalcossde.
11. AllerCunningham.
12. AllerMajorHay.

S-ar putea să vă placă și