Sunteți pe pagina 1din 5

10/4/2016

Dossier:Terrorisme

Lapeurnoire,encore...
AndreMathieu
LesterriblesattentatsdeBruxellessontvenuscruellementnousrappelerquelpointnossocitsontun
urgentbesoindechangerdevisiondumonde.DansunarticleintitulLaPeurnoire,j'aiessaydemontrer
commentleptroleetleterrorismeinternationalinteragissentdansunsystmeconomiquemondialis.Les
vnementsrcentsm'invitentcreuserlesujetdavantageetrflchirsurlesconsquencesdelastructure
enrseauquidterminelecomportementdenotresystmecomplexemondial.Pourcrirecetexte,jeme
suisinspiredelapensesystmiquedeFritjofCapra1,etdel'expriencesurlalutteauterrorismedel'ex
directeurdesaffairestrangresaujournalTheMirror,JohnPilger2.Jevousproposeraitroisdocuments
visuelsquirendrontmespropostrsconcrets.
Voicid'abordquelquesbrefsrappelsthoriques.Dansunsystmecomplexeleseffetssecondairesoules
dommagescollatrauxn'existentpascequenousobservonscesontlesconsquencesnaturellesdenos
actions.Cesderniressontsouventamplifiesouattnuesparlesrtroactionsdanslesystmeonnepeut
prdirelecomportementdecederniermais,avecunpeud'intuition,onpeutl'anticiper.Dansunestructure
enrseau,chaquepartiedusystmeestrelietouteslesautres,alorslescausesetleseffetspeuventtre
loignsdansl'espaceetdansletemps.Parexemple,l'adoptiondesvhiculeslectriquesauQubec
aujourd'huipourraitprovoquerlafermetured'uneusineauMexiquedanscinqans.Leseffetsnesontpas
ncessairementproportionnelsleur(s)cause(s).AinsinotrepetitgestedeconsommateurauQubec,par
exemplemangerduquinoa,peuttreamplifiparunensembledefacteursetavoirunnormeimpactdans
lespaysandins,parexempleuneflambedesprixauPrououenBolivie,ouencoreleremplacementdes
culturesvivriresoudeslevagestraditionnelsdelamasparlacultureduquinoa.Mais,parcontre,tel
importantprogrammedelaBanquemondialepourluttercontrelapauvret,peuttreattnupardiffrents
facteursetseseffetsserontinoprantsoupeuefficaces.
Lacomprhensionsystmiqueduterrorisme
Le11septembre2001,nousavonssoudainementprisconsciencedenotrevulnrabilit.Noussommesde
plusenplusobsdsparleterrorisme,maisnousrefusonsdereconnatrequecephnomneestaliment
parlemodleconomiquemondialetleclimatdepeurquirgneempchetoutediscussionenprofondeur.
Iln'estpasfaciledesedfendrecontreleterrorisme.Ilfautdabordcomprendrequesavritablenature
sestconstituepartirdedcisionspolitiques,conomiquesettechnologiquesinterrelies.Pourrduire
notrevulnrabilit,nousdevonsidentifierlesconditionsquicrentlahaineetlaviolence.
Malheureusement,nosleaderspolitiquesnesintressentpasauxracinesdecettevulnrabilitlesquelles
sontrarementanalysesparlesmdiasnilesunsnilesautresnoseraientremettreenquestionunsystme
conomiquebas,dunepart,surl'extractiondesressources,laconsommationetlegaspillage,etdautre
part,suruneinfrastructuretechnologiquequi,enpermettantlaplanificationd'attaquesdegrandeenvergure,
devientunearmeredoutableetextrmementefficace.
Pourcomprendreleterrorisme,ilfautdoncpenserentermesdesystmes,d'interrelationsetdecontextes.
Ensomme,ilfautadopteruneperspectivesystmique.
Danscetteperspective,lascurit,l'nergie,l'agriculture,l'conomieetleschangementsclimatiquesne
sontpasdesproblmessparsmaisdiffrentesfacettesdummesystmemondial.Voyonscommentce
systmeconditionnel'humeurdesterroristes.
1/5

10/4/2016

Iniquitssociales
Desmillionsdepersonnestraverslemondeconstatentquelamondialisationagnrunerichessesans
prcdentpourquelquesindividusausommetdelapyramideconomiquetoutenenfonantdesmilliards
depersonnesdanslapauvretetledsespoir.Ilyaquelquesmois,laBanquemondialeannonaitunrecul
del'extrmepauvretunniveausansprcdentdemoinsde10%delapopulationmondiale.Maisles
chiffresoptimistesdelaBanqueMondialenetenaientpascomptedel'accsl'eau,l'nergie,
l'ducation,lasantetdetouteslesautresdimensionsdelapauvret.
Lesinterconnexionsmondialesonttendancerduirelesoptionsenmatiredepolitiquessocialesune
gammetroitedesolutions,cequilimitelescapacitslocalesdeprotgerlapopulationdesiniquits
socialesetdeladiscrimination.Enconsquence,lesrelationsentrelesrichesetlespauvressontdeplusen
plusfondessurlapeuretlahaine,etoncomprendaismentpourquoiplusieursjeunesmarginalissetsans
espoirsontsiattentifsauxdiscoursextrmistesetsifacilementrecrutsparlesorganisationsterroristes.
Violationdesdroitshumains
Enperptuantleurdpendanceauxcombustiblesfossiles,lesgouvernementsoccidentauxontadoptdes
politiquesnergtiquesmalavisesquiexercentuneinfluencedvastatricesurlapolitiquetrangre.Ainsi,
enchanged'unaccsillimitauxressourcesstratgiques,ilsdonnentleurappuidesrgimesrpressifs
etantidmocratiquespartoutdanslemonde,etparticulirementauMoyenOrient.Cespolitiques
continuentd'alimenterlahainedel'Occidentdanslespopulationsquisontprivesdeleursdroitshumains
lespluslmentaires.
Onentendsouventdirequelesterroristesdtestentnosdroitsetliberts(droitdevote,d'association,libert
dereligion,d'opinion,d'expression,etc.)Sepourraitil,aucontraire,quelacolrequianimelesjeunes
extrmistesnetrouvepassasourcedanslalibertetladmocratie,maisdanslesupportdesgouvernements
occidentauxauxpersonnes,auxtatsetauxmouvementsquinesensoucientpascommelesdictateurs,les
juntesmilitaires,lesfondamentalistesreligieux,lescorrompusouceuxquicommettentdesgnocides
inqualifiables?
Denombreuxlusdepaysoccidentaux,dontleCanada,aunomdeleurscitoyens,nevendentilspasdes
armesaurgimemoyengeuxdel'Arabiesaouditequidcapiteleshrtiques,mpriselesfemmeset
entretientlefanatismereligieux?DansuntexteintitulHiddenAgendaBehindWaronTerror3,le
journalisteetdocumentaristed'origineaustralienneJohnPilgerracontequelejourmmedel'attentatsurles
toursduWorldTradeCenter,unsalonarsenal,offrantdesarmespropicesauterrorisme(commedes
bombesfragmentationetdesmissiles)diffrentstyransetautresviolateursdesdroitshumains,s'esttenu
LondresaveclapleineapprobationdugouvernementdeTonyBlair...
Biensr,riennepeutjustifierlemassacredetantd'innocentsNewYorkle11septembre,maisrienne
justifielemassacredegensinnocentsailleursnonplus.Pilgerdcritl'effetdesbombesfragmentationqui
onttutilisesparlaCoalitionmilitaireenIrak:Cesbombesdispersentdescentainesdepluspetites
bombesquin'ontqu'unobjectif:tueroumutiler.Cellesquin'explosentpasentombantrestentsurlesol
commedesminesantipersonnellesattendantquequelqu'unmarchedessus.(...)Siunearmeajamaist
conuepourcommettreunacteterroriste,c'estbiencellel!Quandvousutilisezdetellesbombes,parler
d'uneerreuroudunebvue"n'estquepurcynisme.
JohnPilgeraralisplusieursdocumentairessurlalutteauterrorismedontlesdeuxsuivants,quejevous
recommandefortement.PayingthePrice:KillingtheChildrenofIraq(2000)4montreleseffetssurles
enfantsirakiensdessanctionsconomiquesimposesparleConseildeScuritdel'ONUpourforcerle
2/5

10/4/2016

gouvernementdeSaddamHusseinmettrefinl'annexionoul'invasionduKowet.Danscefilm,onvoit
despetitsgaronsetdespetitesfillesatteintsdecancerquisontprivsdesmdicamentsncessairespour
lessoigneroummesimplementlessoulager.Ilyaeuplusdemortsd'enfantsinnocentschaquemois
pendantcessanctions(19902003)quelenombretotaldevictimesdansleWorldTradeCenter!Onvoit
aussidesenfantsterroriss,ayantdesproblmesdesantmentale.Ilsavaiententre5et10ansen2000,
quesontilsdevenus?Certainsontpeuttregrossilesrangsdesgroupesterroristes...

Ailleursdanslefilm,Pilgerrencontreunefemmeaunorddel'Iraksonmari,unberger,attupardeux
avionsmitrailleursalorsqu'ilgardaitlesmoutonsavecsonvieuxpreetsesquatreenfants.C'taiten
terraincompltementdcouvertetiln'yavaitaucuneciblemilitaireproximit.Jeveuxvoirlepilotequi
afaita,dclarelaveuveagenouillel'endroitoestenterresafamilleentire.Poureux,commeledit
unPilgerindign,pasdefunraillesdanslacathdraleStPaulenprsencedelareinelisabeth,nide
concertrockdeSirPaulMcCartney...

Ledeuximefilm,PalestineIsStilltheIssue(2002)4,
montreleshumiliationsrptesquesubitlepeuple
palestinien.Cefilmatcritiquetqualifid'inexactetde
biaisparleprsidentdeCarltonCommunication,la
compagniemmequiaproduitlefilm.Maislesautres
membresdeladirectionontrappelleurprsidentl'ordre
etsesontrangsductdePilger.

Quelsseraientvossentimentssivoustiezlaplacedes
parentsirakiensetdesPalestiniensquiapparaissentdans
lesdeuxfilms?Pensezvousqu'ilsaimentmoinsleurs
enfantsquelesOccidentaux?Cesconditionsnesontelles
pascratricesdehaineetdeviolence?
Victimesdesrichessesnaturelles
Loind'tretousdesterroristes,lamajoritdespeuplesmusulmansduMoyenOrientetduSuddel'Asieont
plutttlargementvictimesdel'exploitationdesprcieusesressourcesnaturellesdeleurspaysparles
Occidentaux.Lagopolitiqueduptroleestunehistoiredecorruption,defourberies,quandcen'estpas
carrmentdeviolenceoudecrimes.
EnAfghanistan,lergimetalibantaitenpartiecomposdejeunesrfugisafghansetdePakistanais
dfavoriss,endoctrinsdansunrseaud'colescoraniquesfinancesparl'ArabieSaouditeetprchantle
respectstrictetlittrald'unislamprimaireinspirdesprincipeslesplusdursdelacharia5.LestatsUnis
ontsoutenulestalibansjusqu'en1997,carilsvoyaientdanscettemilicereligieuseunalliprcieuxpour
ventuellementcontrlerlesrservesdegazetdeptroledelamerCaspienneparlaconstructiond'un
importantoloducreliantl'AsiecentraleetlePakistanentraversantl'Afghanistan.
MaiscommentlesAmricainspouvaientilsjustifierunsoutiencergimedontleministrepourla
promotiondelavertuetdelarpressionduvicecontrlaittouslesaspectsdelaviedesAfghans?Ilsont
sauvlafaceenintroduisantdanslediscoursofficiellanotiondetalibansmodrs...Pilgerrapporte
qu'undiplomateamricainauraitdclar:Lestalibansvontprobablementsedveloppercommel'ontfait
lesSaoudiens.Ilsoutenaitquel'Afghanistanpourraitdevenirunecolonieptrolireamricaineetqu'ily
auraitd'normesprofitspourlesOccidentaux,malgrl'absencededmocratieetlaperscutionlgaledes
femmes.Maisonpeutvivreaveca,auraitditlediplomate!
L'hypocrisienes'arrtepasl.QuandlestalibansontprisKaboulen1996,Washingtonnestpas
3/5

10/4/2016

intervenu.Pourquoi?ParcequelesleaderstalibanstaientenroutepourHoustonauTexasolesdirigeants
delacompagnieptrolireUnocallesavaientconvis.Avecl'approbationsecrtedugouvernement
amricain,lacompagnieleuraoffertunegnreuseportiondesprofitsdugazetduptrolequicirculeraient
danslepipelinequ'ellesouhaitaitconstruire.
Pressionsurl'alimentationetsurl'environnement
Lamondialisationestunegrandecausedestresspourl'environnement.L'augmentationdelacirculationdes
biensetdesservicesexigedenouvellesinfrastructuresetbeaucoupd'nergie.Denouvellesautoroutes
traversentdesfortsprimaires,denouveauxportsdtruisentleszoneshumidesetleshabitatsctiers,de
nouveauxaroportsoccupentdesterresfertilesetl'accroissementduvolumedestransportsde
marchandises,dematirespremiresetdecombustiblespolluel'airetcausedefrquentsdversementsde
ptroleetdeproduitschimiques,mettantendangerlasantdenombreusespersonnes.
Parailleurs,nousavonsappriscettesemainequel'accroissementannueldeCO2dansl'atmosphreaconnu
saplusforteacclrationen56ans.Or,cegazeffetdeserrecontribueauxchangementsclimatiques
responsablesdel'lvationduniveaudelamer.DansleslesduPacifique,auBangladeshetdansde
nombreuxvillagesctiers,lesgensperdentlittralementleurhabitat.Enoutre,auxscheresses,inondations
ettemptesquidcimentlescultures,s'ajoutelahaussedestempraturespropicelapropagationde
maladiesdesplantes,cequisetraduitparunevulnrabilitalimentaireaccrue.Lesrfugisclimatiques
viendrontgrossirlesrangsdesrfugisdeguerreetdesrfugisconomiques,cesdernierschasssdechez
euxparnotremodedevie.
LavilledeBaotou,enMongolieintrieure,estleplusgrandsitechinoisdeproductiondeterresrares,
matriauxstratgiquespourlahautetechnologie,descellulairesauxGPS,etindispensablesauxnergies
vertesetauxvoitureslectriques.LaChinedominelemarchdesterresraresavec97%delaproduction
mondiale,dont70%sonttraitesBaotou6.
Laconcentrationdesterresraresdanslarocheesttrsfaible,alorsilfautlesspareretlespurifierpardes
procdstrspolluants.Dansleseffluents,ontrouvetoutessortesdesubstanceschimiques,maisaussides
lmentsradioactifsdontl'ingestionpeutprovoquerdescancers.LelacBaotouestenfaitunimmense
dversoirtoxiquede10km27.
Avantl'arrivedesusines,iln'yavaitquedeschampsici,pertedevue!laplacedecesboues
radioactives,onpouvaitvoirdespastques,desaubergines,destomates...,soupireLiGuirong.Lessolset
lesnappesphratiquestantsatursdeproduitstoxiques,Liadsesparerdesescochonsmalades,
dernierssurvivantsd'unpetitchepteldevaches,dechevaux,depouletsetdechvres,dcimsparces
poisons.Pourquenouspuissionstlchargerladernireapplicationlamode,ouregarderlapartiede
hockeysurnotrecranauplasma,desfamillesontdfuirleurvillage.Enunedizained'annes,Xinguang
Sancunestpassde2000300habitants.Laseulefaondevivreavecapourreprendrel'expressiondu
diplomateamricaincitplushaut,c'estdefairecommesian'existaitpas.Etc'estcequenousfaisons...
Ailleurs,uneffetdesaccordsdelibrechangeatdesacrifierlesculturesvivriresauprofitdes
exportationsetdesimportations.Lesdenresalimentairesdebasesontcommercialisesdanslemonde
entier.Alorsquanddesmaladiesoudesconditionsdeculturedifficilesaffectentlesrcoltes,ouqueles
culturessontutilisespourproduiredescarburantspluttquedesaliments,lesrpercussionsconomiques
sontressentiesauniveaumondial.Lesprixmontentenflche,lesagriculteursseretrouventauborddela
faillite,lanourriturecotetropcherpourlespluspauvres,etlerevenunationalestabsorbparlafacture
desimportationsalimentaires,aggravantencorelavulnrabilitauxniveauxnationaletindividuel.Lizette
Kilian,iaea.org)
4/5

10/4/2016

Conclusion
Cetexten'avaitpaspourbutd'excuserlesterroristesoudenousculpabiliser,maispluttd'essayerde
comprendrelesoriginesdelacolreetdelahainequialimententleurdsirdevengeance,etdednoncer
l'hypocrisiequedcritsibienMadameFatimaHoudaPpindanssaremarquablelettred'opinion8,publie
parleJournaldeQubecle23mars2016.Biensr,soulignetelle,iln'yapasqu'unproblmedehaineet
decolre,lesjeunessontaussiradicalissparl'idologiedusalafismeviolentetlegotducombat,
souvententretenuparladrogue.
Selonl'crivaineetmilitanteindienneArundhatiRoy,Pourdesraisonsstratgiques,militaireset
conomiques,ilestessentielpourleslusdepersuaderlepublicqueleurengagementenverslalibert,la
dmocratieetnotremodedevieestattaqu.Dansleprsentclimatdedeuil,d'outrageetdecolre,c'est
assezfacilefaire9.Maisnousnevaincronspasleterrorismeparlesarmes.Toutefois,sinouscontinuons
defavoriserunsystmeconomiquedpendantdescombustiblesfossiles,nousdevronsleprotgerl'aide
d'uneimportanteforcepoliciremondialedescotsnormesetavecdesrisquesimportantspournos
libertsciviles.Ilfautpluttlargirleconceptdescuritpourinclure(endehorsdelascuritpublique),
l'accsl'nergie,lascuritalimentaire,lasantenvironnementale,lajusticesocialeetl'intgrit
culturellepourtous.Carunrseauderelationsnepeutfonctionnerharmonieusementquesil'ensembledu
systmeseportebien.
Notes
1.FritjofCapra,Terrorismandglobalisation
http://www.theecologist.org/investigations/politics_and_economics/268524/terrorism_and_globalisation.html
2.Pourdcouvrirlejournalisteetdocumentaristed'origineaustralienneJohnPilgeretapprciersonpetit
ctCrocodileDundee:http://johnpilger.com/
3.JohnPilger,HiddenAgendaBehindWaronTerror
http://www.theforbiddenknowledge.com/hardtruth/hidden_agenda.htm
4.FilmsdeJohnPilger:
PayingthePrice:KillingtheChildrenofIraq(2000)
http://youtu.be/8OLPWlMmV7s
PalestineisStilltheIssue(2002)
http://youtu.be/AYF0td7Ykus
5.StphaneBordeleau,http://ici.radiocanada.ca/nouvelles/actualite/attentat/taliban/taliban.html
6.FilmdelaBBCsurlelacBaotou:http://youtu.be/iQtZrho1Jo0
7.CcileBontron,EnChine,lesterresrarestuentdesvillages
http://www.lemonde.fr/asiepacifique/article/2012/07/19/enchinelesterresrarestuentdes
villages_1735857_3216.html
8.FatimaHoudaPpin,Laguerredehypocrites:
http://www.journaldequebec.com/2016/03/23/laguerredeshypocrites
9.ArundhatiRoy,Thealgebraofinfinitejustice:
http://www.theguardian.com/world/2001/sep/29/september11.afghanistan

5/5

S-ar putea să vă placă și