Sunteți pe pagina 1din 109

Redes sociales e

industrias culturales
Arantxa Serantes

Editorial Compostela S.A.


Edita:
Editorial Compostela S.A.
c/ Preguntoiro, 29
15704 Santiago de Compostela
A Corua (Espaa)
Texto y fotos: Arantxa Serantes
Diseo de portada: Publiwoman
Primera edicin: Junio 2013
Ebooks El Correo Gallego: www.elcorreogallego.es/ebooks
Contacto: info@elcorreogallego.es
Copyright Derechos Reservados. Queda rigurosamente prohibida, sin autorizacin escrita del
autor, bajo las sanciones establecidas en las leyes, la reproduccin parcial o total mediante cualquier medio de esta obra.
Cualquier forma de reproduccin, distribucin, comunicacin pblica o transformacin de esta
obra solo puede ser realizada con la autorizacin de sus titulares, salvo excepcin prevista por la
ley. Dirjase a CEDRO (Centro Espaol de Derechos Reprogrficos, www.cedro.org) si necesita
fotocopiar o escanear algn fragmento de esta obra
ISBN: 978-84-8064-225-5

Actas del Foro Unirede 2012: mbito cultural.


Celebrado en la Facultad de Periodismo
Universidad de Santiago de Compostela

Indice

pg.
Unas
palabras de la periodista Viviana Fernndez
7

pg.
Prlogo
por Marcus Fernndez
9
pg.
Introduccin
por Arantxa Serantes
14
Artculos sobre el social media

Captulo 1
Unha editorial independente entre a revolucin tecnolxica
pg.

e o burato da crise. Por Quique Alvarellos
20

Captulo 2
Tecendo redes para o dragn galego.
pg.

Por Elena Gallego Abad
24

Captulo 3
El Correo Gallego y las redes sociales.
pg.

Por Juan J. Martnez Lpez
30

Captulo 4
La importancia de tu foto y texto de presentacin en Linkedin.
pg.

Por Roberto Prez Marijun
36


Captulo 5 pg.
Zigzag diario: unha rede cultural. Por Mara Solar
42
Entrevistas

Captulo 6
Redes sociais no sector editorial. Preguntas e respostas.
pg.
Fran
Castro
50

Captulo 7
Redes sociais e escritura. Mesa de cultura. Foro Unirede.
pg.
Ledicia
Costas
58

Captulo 8
Literatura galega dende a perspectiva dun crtico.
pg.
Ramn
Nicols
62


Captulo 9 pg.
Contos extraos no social media
68
Captulo 10 pg.

Educrate por David de Prado
74
Captulo 11 pg.

Reportajes de Arantxa Serantes sobre redes sociales en El Correo Gallego
94

Redes sociales e industrias culturales

Cuando descargues este e-book, piensa en ellos. Te lo agradecern.

Prlogo
Por Viviana Fernndez
Consultora multimedia
Blogger en El Correo Gallego
Estamos en la era de las Redes Sociales y stas han revolucionado la historia de la comunicacin para toda la humanidad. Lo que esto implica no se puede definir hoy porque ya maana, dentro de instantes, tendr un alcance y significado an ms extenso.
Las redes han dado voz a todos alrededor del mundo, inclusive a las personas con discapacidad. Aunque nada podr reemplazar el contacto humano, las redes han servido
y continuarn sirviendo como medio para difundir, informar, conectarnos, sensibilizar y tambin, si lo deseamos, para lograr la diferencia. Las redes son la herramienta
ms poderosa que ha tenido el ser humano a su alcance y solo nosotros podemos
decidir con qu fin las usaremos.
La coordinadora de este e-book, Arantxa Serantes, ha decido compartir sus conocimientos sobre las redes para nuestro bien y el de las personas con sndrome de Down.
Los invito a que desglosen cada pgina virtual del mismo, y que inviten a otros a hacer lo mismo. Con toda certeza, cada click, los sumergir en mayores conocimientos,
y los llevar a beneficiar la intrnseca humanidad de las personas con sndrome de
Down.

Redes sociales e industrias culturales

Prlogo

Aproveitar o ciclo
Por Marcus Fernndez
Webmaster da revista de tecnoloxa Cdigo Cero
1. Votando a vista atrs
Cando comecei profesionalmente o mundo da Internet estabamos en plena burbulla
tecnolxica, con moita ilusin posta na Rede e no sector tecnolxico en xeral, o que
en Espaa foi especialmente visible no caso do portal web Terra, que chegou a cotizar no mercado bolsista a 157,65 euros en febreiro de 2000 para caer gradualmente
ata os 2,75 euros no outono de 2005 (cando a compaa foi reabsovida por Telefnica). A burbulla esbourou a nivel mundial, e paradoxalmente en Galicia vivimos as
consecuencias desta cada pese a que non puidemos beneficiarnos dos seus grandes
momentos.
Pouco a pouco foron caendo os proxectos galegos na Internet, como os buscadores
Enxebre e Xanela ou o portal U-lo, que buscaban replicar a nivel galego as tendencias no mercado espaol e mundial, quedando como un dos poucos expoentes da
Internet galego a web informativa Vieiros, que cesou a sa hai 2 anos, deixando en
evidencia a fraxilidade dun sector tan dinmico, as como a fugacidade das moitas
iniciativas que poucas veces superan o lustro de actividade.
A decadencia de plataformas en lia en Galicia tamn tia o seu reflexo no mundo
real, e as como ao redor do ano 2000 eran moitos os encontros sectoriais espallados
pola nosa xeografa (o MITE en Silleda, o COMERX en A Corua, o Saln de Novas
Redes sociales e industrias culturales

10

Tecnoloxas das Comunicacins en Vigo , a itinerante TechBusiness Week, os encontros Last Friday...) que pouco a pouco foron atopando perdendo o respaldo do
pblico e/ou dos seus patrocinadores, para levar a unha situacin de seca que, curiosamente, comezou a corrixirse nos ltimos anos, no que os indicadores econmicos
son negativos, e o sector das Tecnoloxas da Informacin e da Comunicacin (TIC)
parece o mellor camios para sar do tnel.
2. Novas oportunidades
Na conxuntura econmica actual a busca de traballo case unha odisea, o que levou
a moitos mozos (e non tan mozos) galegos a desenvolver proxectos empresariais de
seu, de xeito que pasamos de ter milleiros de aspirantes a funcionarios ou a traballadores en grandes empresas a que a figura de moda sexa o emprendedor, nacido mis
da necesidade que da vontade.
Dado que emprender en sectores tradicionais parece un risco para os nefitos, que
temen entrar en nichos sobre explotados, dar o salto a contornos relativamente novos como a Internet, as redes sociais e os desenvolvementos mbiles semella unha
opcin moi atractiva, e iso abre tamn unha porta formacin nestes mbitos e ao
establecemento de relacins con outros profesionais e emprendedores, para compartir experiencias e dar p a sinerxas que permitan desenvolver proxectos con recursos
limitados.
Este novo panorama levou a un rexurdir dos encontros do sector TIC, con numerosas iniciativas como Iniciador Galicia, a informal LaconNetwork, o corus B-web,
encontros profesionais organizados polos Colexios e polas Asociacins do sector (organismos que se reproduciron de xeito notable na ltima dcada) e incluso eventos
centrados na formacin e na divulgacin das redes sociais.
3. O Foro Unirede
Dentro desta tendencia puiden asistir a encontros como o Compostweets, que cheRedes sociales e industrias culturales

11

gou para demostrar a elevada demanda que haba sobre o chamado Social Media na
nosa comunidade, pero mis adiante tivemos outro evento dun corte semellante, que
chegaba cun nome un tanto ambiguo, o Foro Unirede, que destacou por un formato
bastante arriscado, no que varias das sas actividades transcorran de xeito paralelo,
para poder xuntar contidos moi diversos baixo o mesmo paraugas.
O congreso combinou relatorios moi ilustrativos (nos que os presentes podan achegarse s distintas plataformas de redes sociais, s estratexias de Social Media dentro e
fra da Rede, ao uso das plataformas sociais dende dispositivos mbiles...) coa posta
en coecemento dunha serie de proxectos nacidos en Galicia e con varios obradoiros
e relatorios nos que cadaqun poda recorrer ao foro que considerase mis prximo
aos seus intereses. A edicin en lia, o marketing mbil, a educacin creativa, o turismo, a gastronoma, a industria cultural e a comunicacin foron temas tan diversos
como interesantes, do que cada un poda tomar as sas propias conclusins, pois
nalgn caso podiamos ver pareceres totalmente opostos, o que resulta moi coherente
dentro dun encontro auto definido coma foro.
4. Conclusins
Tiven a honra de participar na mesa redonda sobre Comunicacin e Tecnoloxa, na
que participaban algns dos profesionais que meses antes intervieran no Compostweets falando de temas semellantes, e puiden ver unha evolucin que, no logo prazo,
resulta un tanto rechamante. Explicareime.
Al polo 2004, cando os blogs eran o fenmeno de moda, puiden asistir ao Congreso
Iberoamericano de Periodismo Digital que tivo lugar en Compostela, onde numerosos profesionais resistanse dixitalizacin do xornalismo, e mantian debates estriles sobre a integracin de redaccins ou o xornalismo cidadn, discusins que xa
quedaran diludas na xornada sobre O Impacto das TIC no Exercicio do Xornalismo que organizou o Colexio Profesional de Enxeeiros en Informtica de Galicia en
2008, no que expertos da Comunicacin coincidan en que os diarios en papel tian
os das contados e haba que facer unha forte aposta pola Rede e explorar novas canRedes sociales e industrias culturales

12

les de financiamento. Como era posible entn que durante o Compostweets varias
cabeceiras de prensa galegas recoecesen abertamente non ter unha estratexia definida para as redes sociais? Considerar que non compensa destinar recursos s anda
emerxentes plataformas sociais resultaba totalmente oposto aos auspicios do sector.
Xa no Foro Unirede, os representantes da prensa compostel pareca ter reflexionado sobre o tema, pero mantendo unhas posicins que poderiamos considerar retrgradas, ou sexa, que unha Industria cun porvir incerto preferiu volver a posturas
anteriores, un novo ciclo que de esperar que siga a avanzar, polo que nos vindeiros
meses/anos poderemos ser testemua dunha agardada evolucin dos medios de comunicacin.
A roda xira, e seguimos avanzando. Temos agora que aproveitar este momento actual, no que os encontros profesionais para analizar o futuro da nosa sociedade, os
modelos de negocio que virn e as redes que tecern a nosa comunicacin estn nun
punto lxido, permitndonos aprender, relacionarnos e, en definitiva, prepararnos
para o ma.

Redes sociales e industrias culturales

13

Redes sociales e industrias culturales

Introduccin

Redes sociales e industrias


culturales1
Por Arantxa Serantes
Responsable de la seccin de cultura del Foro Unirede
Si volvemos la vista atrs, al no tan lejano ao 2000, podremos ver lo que ramos y
compararnos con lo que somos, en lo que nos hemos convertido de la mano de las TIC
(Tecnologas de la Informacin y la Comunicacin) y su aplicacin en los procesos
de interaccin social. Mientras los agoreros pronosticaban el fin del mundo para ese
31 de diciembre de 1999 y los ciudadanos de a pie nos preocupbamos por el temido
efecto 2000 que dejara fritos nuestros ordenadores el mundo se preparaba para la
dcada de la revolucin social sin saberlo.
Ninguno de los dos augurios se cumplieron. La Tierra no explot en mil pedazos y los
ordenadores se encendieron con normalidad el primer da de la nueva dcada. Sin
embargo, el mundo haba entrado en el decenio de la redes sociales, en los aos del
cambio de modelo de comunicacin donde las conversaciones pasaron de ser asimtricas -con emisores dominantes y receptores dominados- a ser, en muchos casos, simtricas -donde las personas se comunican de igual a igual- en buena medida gracias
a la irrupcin de las redes sociales.
Si volvemos la vista atrs, al no tan lejano ao 2000, podremos ver lo que ramos y
compararnos con lo que somos, en lo que nos hemos convertido de la mano de las TIC
1. Originalmente escrito para El Correo Gallego en colaboracin con Carlos Toural,
al cual la autora le agradece su aportacin.

Redes sociales e industrias culturales

15

(Tecnologas de la Informacin y la Comunicacin) y su aplicacin en los procesos


de interaccin social. Mientras los agoreros pronosticaban el fin del mundo para ese
31 de diciembre de 1999 y los ciudadanos de a pie nos preocupbamos por el temido
efecto 2000 que dejara fritos nuestros ordenadores el mundo se preparaba para la
dcada de la revolucin social sin saberlo.
Ninguno de los dos augurios se cumplieron. La Tierra no explot en mil pedazos y los
ordenadores se encendieron con normalidad el primer da de la nueva dcada. Sin
embargo, el mundo haba entrado en el decenio de la redes sociales, en los aos del
cambio de modelo de comunicacin donde las conversaciones pasaron de ser asimtricas -con emisores dominantes y receptores dominados- a ser, en muchos casos, simtricas -donde las personas se comunican de igual a igual- en buena medida gracias
a la irrupcin de las redes sociales.
Cuando Duncan Wattsrecogi, en su libro publicado en 2003 Six Degrees: The Science of a Connected Age, la vieja hiptesis formulada a principios del siglo XX por el
escritor hngaro Frigyes Karinthy de que cualquiera puede estar conectado con cualquiera persona del planeta usando una cadena de conocidos que no tiene ms de
cinco intermediarios -usando solamente seis relaciones- nada haca presagiar que todos nosotros pudiramos comprobarlo con un solo clic de ratn a travs de las redes
sociales. En ese ao 2003 no exista Facebook (creada en 2006), ni Twitter (tambin
nacida en 2006), ni siquiera Youtube (su nacimiento data del ao 2005), las grandes
redes dominadoras del panorama mundial de las relaciones interpersonales en estos
momentos.
A da de hoy, podemos comprobar cmo, a travs de un amigo, de un amigo de mi
amigo, de otro amigo del amigo de mi amigo... y as hasta cinco veces, somos capaces
de estirar la relacin hasta encontrarnos de bruces con el mismsimo Barack Obama,
con Lady Gaga o con el vecino del octavo izquierda, ese piso que creamos desocupado y en el que, en realidad, vive un buen amigo de nuestro mejor amigo. Los seis
grados de separacin hacen que, como siempre nos dijeron nuestros abuelos y la vida
se empea en demostrarnos da a da, hoy ms que nunca el mundo sea un pauelo.

Redes sociales e industrias culturales

16

Las cifras hablan por s solas. En Espaa, segn el informe IAB sobre el uso de redes
sociales en Espaa, durante el 2010 se confirma que un 70% de la poblacin las consulta varias veces a lo largo de la jornada, una media de dos horas al da, siendo la
ms popular Facebook (98%), Youtube (85%), Tuenti (86%) y Twitter (78%). El sector empresarial cada vez recurre ms a ellas para fidelizar a sus clientes, tener mayor
presencia y acercarse a los gustos y preferencias de sus potenciales consumidores.
La voracidad con la que internet, el sector de la comunicacin y las industrias culturales producen nuevos modelos de negocio hace que los diez trabajos ms demandados
en el ao 2010 ni tan siquiera existieran en el ao 2000. Las generaciones de hoy en
da deben prepararse para ser capaces de trabajar con tecnologas an no inventadas
y realizar labores todava no definidas. Este es el caso de los community managers,
figura profesional reciente que se podra erigir en gestores de un modelo innovador
de comunicacin e incluso abrir un nuevo campo de profesionalizacin en el mbito
de las relaciones pblicas.
Hay algunos sectores, como el de la comunicacin cultural, que merecen una profunda reflexin. El impacto de las tecnologas web 2.0 -blogs, podcasts, wikis, etcha transformado nuestros hbitos as como la jerarquizacin e interpretacin de los
contenidos que visualizamos. Sin embargo, la proliferacin de blogs y pginas web
sobre los temas ms variopintos hacen necesaria una capacidad crtica para establecer un criterio cualitativo que potencie la visibilidad y el correcto posicionamiento en
los principales buscadores de las instituciones ms relevantes, as como de aquellos
otros usuarios que actualizan y mantienen viva su idea de cultura mediante la difusin de eventos, el asociacionismo o la recomendacin.
Existe una clara proliferacin de fuentes informativas: 8000 millones de pginas
web, 170 millones de usuarios en Youtube, 6 millones de artculos en Wikipedia son
una muestra de la dificultad que puede tener un lector para gestionar la informacin
recibida, coherentemente. Esta ingente cantidad de contenidos provoca que determinadas entidades culturales tengan baja visibilidad en Internet, de ah la necesidad
de crear webs de un marcado carcter semntico y ofrecer sindicacin de contenidos
mediante RSS o servicios similares, algo que slo utiliza el 8% del sector. La expeRedes sociales e industrias culturales

17

riencia digital de muchos gestores culturales es limitada y unidireccional, mediante


los medios de comunicacin tradicionales y el correo electrnico. Este modelo est
dejando de ser eficaz para editoriales, libreras, fundaciones...que no advierten en sus
planes de promocin cultural, la implicacin y necesidad de las nuevas tecnologas
para comunicarse de forma colaborativa.
Internetes un instrumento clave para los potenciales visitantes, a la hora de planificar una visita a un museo o fundacin -por ejemplo-. Que se decanten por una opcin
u otra depende de lo que podamos ofrecerles. La mayora de entidades culturales dedican grandes esfuerzos econmicos y humanos a las ruedas de prensa, envos de catlogos o entrevistas sin tener en cuenta que una sala de prensa virtual con imgenes,
notas de prensa o la descarga de catlogos, agilizara la labor informativa, adems de
ser herramientas tiles para la investigacin y generacin de artculos. Sin embargo,
y a modo de ejemplo, slo un 11% publican reseas obtenidas de los medios de comunicacin y un 9% permite descargar archivos sonoros mediante podcasts.
Las industrias culturales deben subirse al carro de las redes sociales, aprovechar el
momento, ofrecer contenidos, aumentar la circulacin en las redes sociales de sus
productos e interactuar con los usuarios de manera que su imagen, su reputacin y
la importancia relativa de la industria para los miembros del sector, as como para el
pblico interesado, aumente de forma exponencial de la mano de las herramientas
con las que las TIC, internet y las redes sociales proveen al sector.

Redes sociales e industrias culturales

Artculos sobre el social media

Unha editorial
independente entre a
revolucin tecnolxica e o
burato da crise
Por Quique Alvarellos

Editor e xornalista
Director de Alvarellos Editora
A revolucin tecnolxica pillounos de cheo cando se abriu fondo o burato
da crise. Cando estabamos traballando niso que denominamos identidade dixital
da nosa empresa, dicir: cando estabamos concebindo unha nova forma de presentar
ao mundo os nosos contidos e un novo xeito de comercializalos. Para esa nova identidade, a dixital, cmpre preparar axeitadamente eses novos contidos. Investigar,
aprender formatos, distintas estratexias de mercado s empregadas ata agora. Non
suprimir, por suposto, o papel, senn abrir esta nova lia de difusin.
Con todo isto estabamos, como digo, e veu o sunami econmico. Ese que axia, dende mediados de 2011 a mediados de 2012 barreu un 30% do noso mercado e un
90% das axudas pblicas ou de organismos pblicos ou semipblicos: administracins, fundacins, etc. Moitos dos que permitan a difusin da lectura e da cultura,
que afirmaban investir nisto como eixo principal da sa promocin. Ese investimento
fuxiu como levado polo demo ante a crise. xa puro gasto superfluo, para moitos
daqueles promotores.
Redes sociales e industrias culturales

Captulo 1

21

A revolucin dixital, a nova identidade dixital para unha pequena editorial que publique en Galicia, require investimento. Non s ideas. Algo que sera viable en calquera
outra poca, pois entrara como unha aposta de negocio mis, agora, en troques, faise
difcil.
Houbo que establecer entn o que chamamos unha economa de guerra. Comn supoo a moitos outros negocios e tamn, claro, a moitas economas familiares.
Esta economa de guerra se resume en:
- Reduccin drsticas de custes
- Baixn da producin, dos ttulos editados (ns publicamos 11 ttulos en
papel en 2011 parte de montar unha exposicin por toda Espaa). O
noso plan editorial de 2012 foi literalmente a metade.
- Exploracin do Outlet para os libros
- Asociarnos a nivel local: Editores de Compostela
- Difusin/promocin sen custes a travs das redes sociais.
O resumo das tres crises nunha:
1. A revolucin dixital
2. A crise econmica
3. A cacharrofilia vs lecturafobia. Somos o estado de Europa que mis cacharros tecnolxicos merca e o que ten os ndices de lectura mis baixos.
Alvarellos Editora 2004-2012
Eu son responsable dunha editorial que naceu en 1977. Vivn todo isto dende neno.
Cando se deseaban as portadas con letras-set, por exemplo. Fxenme cargo da
empresa cando faleceu o seu fundador, meu pai, en 2004. Ese mesmo ano puxen
en marcha unha tenda on line e axia fomos subindo web propostas de contidos
dixitais: basicamente pdfs tipo flash con avances ou captulos enteiros de obras, de
descarga gratuta, algns booktrailers, entrevistas con autores, etc. dicir, uso da
tecnoloxa non como negocio directo senn como promocin do contido que logo se
vende analxico, en papel.
Redes sociales e industrias culturales

22

Captulo 1

Xunto a isto: facebook, twitter e youtube como ferramentas imprescindibles de difusin.


Levamos dende finais de 2011 pensando como enfocar o negocio dixital. Ou dira
mis ben cmo facer negocio co dixital, pois cnstanos que, ata agora, os libros
dixitais son unha ferramenta moi til de comunicacin pero un negocio inexistente.
Os pequenos editores, eu, polo menos, quixemos agardar a que se confundisen os
grandes para logo nos botarnos auga.
Dos 100 ttulos que actualmente temos activos no noso catlogo temos 20 preparados para lanzar como ebook ou libro dixital, cousa que faremos ao longo de 2013-14.
Quero finalizar cunha reflexin sobre a lectura en base a tres opinins:
1 A do xornalista Nicolas Carr, que escribiu un libro do ano 2011 titulado Qu est
haciendo internet con nuestras mentes?. Di: A rede dispersa a nosa atencin. Centrmonos intensamente no medio, na pantalla, pero logo distrenos o fogo graneado
de mensaxes e estmulos que compiten entre si para atraer a nosa atencin.
2 A de Maryanne Wolf, psicloga experta en lectura e autora de Cmo aprendemos a leer publicado en 2010: A min preocpame que todos queiramos lecturas mis
breves e sinxelas dica ao suplemento Babelia de El Pas en setembro de 2010 .
Perdemos a paciencia para esa lectura que favorece pensamentos pausados e que nos
transporta a niveles de significado mis fondos.
3 Conclo con outra que vn a conto polo seguinte: moita xente pregunta cmo sigo
editando libros se xa est todo na internet, no Google. Eu tento dar unha explicacin
rpida dicindo que unha cousa o dato, a informacin puntual sobre un feito, e outra
a lectura. Antonio Basanta, director da Fundacin Germn Snchez Ruiperez,
e que acaba de inaugurar en Madrid, no Matadero, en outubro de 2012, a chamada
Casa del Lector, dica en setembro na revista dixital Leonoticias.com: A travs do
exercicio lector, a informacin pode transformarse en coecemento.
Redes sociales e industrias culturales

23

Redes sociales e industrias culturales

Artculos sobre el social media

Tecendo redes para o


dragn galego
Por Elena Gallego Abad
Escritora e xornalista

O oficio das letras nunca foi doado. Ao traballo de escribir e publicar, sempre complexo, os autores galegos (sen distincin de xnero) sumamos a xesta de chegar ao
lector. Se facemos unha comparativa con produtos comercializados noutras linguas,
a literatura galega semella invisible nos andeis de libraras e centros comerciais e o
labor de promocin editorial non abonda para que atope o lugar axeitado.
preciso tecer redes. Hoxe temos unha oportunidade nica para compartir e difundir a nosa obra, unndonos a ese inimigo que moitos ven na internet. Porque, mal
que nos pese, o noso futuro est na nube. Mozos e adultos, os amantes da lectura
pasan cada vez mis tempo fronte pantalla. Daquela, teremos que achegrmonos a
travs da web.
Trtase de abandonar o recuncho xeogrfico e as tecnoloxas permiten que o lector
da web social descubra os nosos libros. Os escritores galegos, case todos con outra
profesin para chegar a fin de mes, non podemos percorrer o pas na procura de lectores. Mais as redes sociais faciltannos unha comunicacin fluda con eles, xa estean
no ltimo lugar de Galicia ou noutro punto do planeta.
Hoxe as conversas e recomendacins ocupan mis do 15% do trfico da web 2.0,
utilizada en boa parte por usuarios de entre 25 e 40 anos. O pblico obxectivo da
Redes sociales e industrias culturales

Captulo 2

25

literatura galega est a, agardando, e os escritores podemos achegarnos a travs das


redes sociais. Tecer redes pode axudarnos a manter a nosa identidade e perdurar no
tempo, convertendo a web nun andel universal dende o que facer visible o invisible.
1. Unha marca persoal
Nun momento marcado pola evolucin das novas tecnoloxas e as redes sociais, calquera escritor ou escritora que pretenda ter presenza nos andeis das libraras e chegar aos lectores debe crear a sa propia marca persoal. Porque o noso pblico, sobre todo o mis novo, xa non se conforma con ler o libro.
Cando o dragn galego cobrou forma nas pxinas de Dragal, a herdanza do dragn,
a escritora Elena Gallego Abad tivo que decidirse. Ata onde queres chegar?
Cando queremos coecer a algun, o primeiro que facemos informarnos a travs
dos buscadores de internet. Dragal e a sa autora tian que estar presentes na rede.
Isto levoume a crear unha pxina web e contas nas principais redes sociais. Facebook
(neste intre a mia favorita), Twitter, Linkedin, Google + e tamn temticas como a
galega Redelibros.
Se o obxectivo era conseguir a visibilizacin da mia obra literaria, que pretenda
publicar como triloxa (a primeira en lingua galega), o primeiro paso era crear unha
web propia*, www.dragal.eu

Redes sociales e industrias culturales

26

Captulo 2

Neste espazo era imprescindible falar de dragns, facer algn apuntamento dos distintos libros (que se foron incorporando ano tras ano, ata completar a triloxa) e facilitar o acceso a pequenos retallos dos seus captulos. Un booktrailer, unha galera de
fotos e outra de prensa multimedia, unha experiencia de Bookcroosing entre Europa
e Asia e un apartado de pxinas amigas eran outros contidos que podan facer a web
de Dragal mis atractiva.
A pxina, deseada e mantida por min, foise actualizando coa aparicin de novos
ttulos da saga Dragal. Pero unha web esttica, por moito que se actualice, non resulta abondo. Haba que ter presenza nas redes sociais, hoxe fundamentais para a
promocin dun libro ou dun escritor. Ademais de servir como potente ferramenta
de marketing, estas permiten que manteamos un contacto directo cos lectores, ata
agora nunca imaxinado.
En Facefook creei un perfil persoal, que actualizo a diario con comentarios e imaxes
das actividades relacionadas co meu labor profesional, como escritora, viaxes e afeccins. http://www.facebook.com/elena.gallegoabad
Ao remate da triloxa, cando se editaron os tres libros, tamn abrn unha Fan Page de
Dragal.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 2

27

A pxina da comunidade http://www.facebook.com/dragaliana permteme unha actualizacin constante das noticias que van xurdindo en relacin coa coa triloxa. Crticas literarias, informacins xornalsticas e tamn as actividades que Dragal xenera
en bibliotecas, centros escolares, clubs de lectura...
Como escritora tamn dispoo dun perfil en Twitter, @elenagallegoab, que utilizo
sobre todo para a publicacin de pequenos flashes da actividade dragaliana ao tempo que en Linkedin. Esta rede profesional e outra gran ferramenta para abrir novos
campos de traballo e traspasar fronteiras.

2. Dragal, un caso de xito


Anda que moitos escritores anda se resistan a utilizar as redes sociais e fuxan deste
tipo de promocin, hai un feito evidente: Ata os libros dos escritores mis coecidos
precisan dunha boa campaa promocional para acadar o xito. O que non se coece
non se vende, e nomes que non se repiten dun xeito continuado, esqucense.
Moitos dos mozos que teen que escoller a sa lectura entre varios ttulos queren ter
informacin de cada libro antes de mercalo, por iso tan importante a presenza de
Dragal na internet. Os seus lectores buscan na rede social informacin dos escritores
e libros nos que estn interesados, as que preciso que nos atopen a.
Internet hoxe unha gran ferramenta para a promocin e difusin da nosa literatura.
Tamn o profesorado est a incorporar as novas tecnoloxas ao seu labor docente. A
nova metodoloxa didctica pasa por conxugar redes sociales e literatura. Dragal est
hoxe presente en numerosos blogs e pxinas webs, ademais de protagonizar fantsticas guas didcticas elaboradas por docentes en todo o pas. Como autora, valoro
moito estes contidos, que procuro d ifundir e compartir a travs das redes sociais nas
que estou presente, dentro da mia particular estratexia de medios dixitais.

Redes sociales e industrias culturales

28

Captulo 2

Dende logo, o xito de Dragal (nas redes sociais e no mundo editorial) non sera posible sen a intervencin de todas e cada unha das persoas que, dun xeito ou doutro,
estn a crer no soo do dragn.
Debera comezar pola mia editorial. O labor de Edicins Xerais, que se atreveu a
editar a primeira triloxa fantstica galega escrita por unha absoluta descoecida, e a
promocionala polas sas canles comerciais, tamn as dixitais e redes, foi imprescindible para que o dragn galego se botase a voar nas preto de mil pxinas de Dragal.
Podera destacar o labor de todos os xornalistas que, en prensa escrita, radio e televisin, dedicaron tempo e espazo a difundir a existencia do dragn galego. Moitas
desas informacins poden hoxe consultarse na rede (dende a web oficial da triloxa
e facebook). Tamn a opinin dalgns dos crticos literarios mis recoecidos, que
valoraron esta triloxa dun xeito unnime. Ao tempo, a Asociacin de Escritores e
Escritoras en Lingua Galega (Galipedia) e Galix traballan na visibilizacin da obra
literaria dos seus autores.
Mais, por riba de todo o traballo de promocin e difusin que podamos facer dunha
obra literaria, non podemos esquecer que o verdadeiro protagonista ten que ser o
noso libro. As mesmas ferramentas que un autor utiliza para a sa promocin poden
servir para afundilo se o produto final non est coidado e ben escrito, como os nosos
lectores se merecen.
Dragal maxia. As o entenderon os lectores que concederon o premio Frei Martn
Sarmiento primeira novela, no pasado 2012, os seus profesores e centros de ensino
que estn a recomendar a sa lectura. Tamn os moitos adultos que se estn sumando Fraternidade do dragn a travs das pxinas da triloxa. O xito de Dragal que
o dragn sexa quen de voar no maxn dos seus lectores. E as, as redes sociais poden
espallar a sa mxia ata os confns do mundo coecido.

Redes sociales e industrias culturales

29

Redes sociales e industrias culturales

Artculos sobre el social media

El Correo Gallego y las


redes sociales
Por Juan J. Martnez Lpez
Responsable Edicin Digital Grupo Correo Gallego
Coordinador General Marketing Corporativo
1. Nuestros comienzos
El Correo Gallego fue el primer medio de comunicacin gallego en contar con una
pgina web. En 1995 pusimos en marcha www.elcorreogallego.es. Desde entonces
hemos ido evolucionando y hoy nuestro portal de internet cuenta con seis pginas
web, una para cada uno de los cinco medios del grupo y otra para la consultora Anova
Multiconsulting. Las direcciones son las siguientes:
www.elcorreogallego.es
www.galiciahoxe.com
www.terrasdesantiago.com
www.radioobradoiro.com
www.correotv.es
www.anovamulticonsulting.es
En el ao 2003 decidimos permitir a todos nuestros lectores participar activamente
en nuestra web dndoles la oportunidad de comentar todas las noticias. Fue nuestra
primera experiencia de red social (entendiendo las redes sociales como la oportunidad o herramientas que permiten ponerse en contacto a diferentes personas con
Redes sociales e industrias culturales

Captulo 3

31

intereses en comn) para establecer cauces de dilogo con nuestros lectores. Con el
tiempo hemos comprobado como muchas de las personas que participan activamente con sus comentarios han llegado a establecer vnculos personales entre ellas.
La actividad de los 13.108 usuarios registrados en nuestra web a septiembre 2011
se traduce en que la media de comentarios supera al nmero de noticia publicadas,
como se puede ver en el siguiente cuadro.

Noticias publicadas
Comentarios publicados

Enero 2011
5.444
7.099

Septiembre 2011
4.946
6.080
Total usuarios registrados: 13.108

En el ao 2005 creamos el primer portal mvil de la prensa gallega, una aplicacin desarrollada por Loroestudio y que llev numerosos premios, entre ellos el segundo premio en el Movilforum de Madrid de ese ao.
Nuestra presencia en las redes sociales ms conocidas hoy da se produjo el 23 de
abril de 2010 con nuestra primera cuenta en twitter, la general de @elcorreogallego y @galiciahoxe. Durante el 2011 stas se complementaron con cuentas propias
de diferentes secciones de la web: @santiagoecg, @comarcasecg, @galiciaecg; @tendenciasecg; @deportesecg, @galiciabasket (la cuenta que utilizamos para la retransmisin de los partidos del Blusens Monbs Obradoiro). El 30 de septiembre de
2010 inauguramos nuestras cuentas de Facebook, red en las que estamos presentes
con El Correo Gallego, Galicia Hoxe, Radio Obradoiro y Correo TV
En noviembre de 2010 renovamos nuestros portal mvil, creando una aplicacin
que permite leer El Correo Gallego y Galicia Hoxe a travs de cualquier mvil con acceso a internet en las direcciones http://m.elcorreogallego.es y http://m.galiciahoxe.
com De forma paralela estamos trabajando en el desarrollo de una aplicacin de El
Correo Gallego para los terminales de Apple. [la versin 2.0 de la app de El Correo
Gallego se puede descargar en AppStore desde el 22 de noviembre de 2011]

Redes sociales e industrias culturales

32

Captulo 3

2. Nuestras motivaciones
Dar la oportunidad de participar en la web a nuestros lectores fue una de las motivaciones que, en 2003, nos llev a abrir todas las noticias a la valoracin de los internautas. Esto nos permiti tambin conocer sus opiniones y poder interactuar con ellos.
Con la llegada de las redes sociales, tal como las conocemos hoy, nos hemos sumado
a ellas para seguir con el mismo principio que ya aplicamos hace ocho aos y que nos
permite tener acceso a otras fuentes de informacin, conocer la opinin e interactuar
con ms lectores y ampliar nuestro radio de influencia a la vez que abrimos nuevos
canales para difundir la informacin local que se genera, principalmente en Santiago
y tambin en el resto de Galicia.
Recientemente hemos podido comprobar los beneficios de las redes sociales para
gestionar situaciones de crisis. Cuando el pasado 27 de junio la empresa decidi cerrar la edicin en papel de Galicia Hoxe, www.elcorreogallego.es y www.galiciahoxe.
com fueron los primeros medios en dar la noticia, que difundimos tambin a travs
de nuestras cuentas en las redes sociales. Esta decisin nos ha permitido tomar la
iniciativa y poder trasladar informacin de primera mano, sin necesidad de tener
que desmentir o aclarar manifestaciones de terceros. Creo que, en este caso, ser los
primeros en reaccionar nos ha permitido gestionar adecuadamente una situacin delicada sin ocultar informacin. Durante el 27 de junio, el hashtag #galiciahoxe fue
uno de los temas del da de twitter en Espaa.
Adems de contribuir a la difusin de nuestras noticias, la presencia en redes sociales de nuestros medios tambin nos permite mejorar nuestra imagen de marca como
grupo de comunicacin dinmico e interactuar con los internautas.
La presencia de www.elcorreogallego.es y los dems medios del Grupo Correo Gallego en las redes sociales tiene su retorno en la aportacin de trfico a nuestro portal de
internet. Actualmente, un 6% del trfico registrado por Google Analytics procede de
las redes sociales, como se aprecia en el siguiente cuadro.
Redes sociales e industrias culturales

Captulo 3

33

Otra frmula que hemos utilizado para interactuar con nuestros lectores han sido
los encuentros digitales, en los que los internautas son los que formulan las preguntas a la persona que participa en el encuentro como protagonista. Aqu hemos
comprobado que los deportistas, sobre todo los entrenadores y jugadores del Blusens
Monbs Obradoiro (de la liga ACB) y del Lobelle de ftbol sala, despiertan mucho
ms inters que los polticos. Hasta el punto de que a los primeros han llegado a formularles hasta el cudruple de preguntas.
3. Iniciativas que no han funcionado
He contado algunas de las iniciativas que durante estos aos nos han funcionado y
que recibido el beneplcito de los lectores e internautas. Pero ha habido otras que no
han dado los resultados esperados y que hemos abandonado.
Intentando atraer la atencin de nuestros lectores llegamos a poner en marcha foros
de participacin sobre diferentes temas, y en su momento potenciamos el llamado
periodismo ciudadano, para que los lectores contasen o narrasen algn hecho
noticioso, pero hemos comprobado que los comentarios y la posibilidad de que todo
el mundo pueda opinar sobre una noticia concreta, enriquindola enormemente en
algunos casos, ha resultado ms atractivos para los internautas.. La participacin
en ambas iniciativas ha sido tan escasas que hemos optado por descartar seguir con
estas lneas.
Redes sociales e industrias culturales

34

Captulo 3

4. El futuro
Hasta el momento, las redes sociales nos han ayudado a hacer modificaciones y actualizaciones en el portal para ofrecer servicios o herramientas que resulten atractivas a los lectores; han contribuido enormemente a enriquecer muchas informaciones
con los comentarios aportados y son consideradas, en ocasiones, fuentes de informacin y origen de noticias.
El auge y la importancia que estn cobrando las redes sociales nos presentan un futuro lleno de incgnitas para todos los que trabajamos en los medios de comunicacin.
Incluso, y en cierto modo, podran considerarse como competencia de los medios
tradiconales.
Todos somos conscientes de que son una fuente de informacin que no podemos ignorar y un canal de difusin para nuestras noticias, sobre todo con la proliferacin de
los Smartphones y las tabletas, pero nos presenta la gran incgnita de qu hacer para
rentabilizar la inversin que supone estar presente en las redes sociales (sobre todo
en medios humanos) y el desarrollo tecnolgico que los medios estamos asumiendo para ofrecer unas webs actualizadas y con innumerables servicios. La arraigada
creencia, al menos en nuestro pas, de que en internet todo es gratis no contribuye
a hallar una solucin fcil, como tampoco lo es la todava escasa incidencia que la
facturacin de las divisiones de internet tienen en las cuentas de explotacin de los
grupos de comunicacin espaoles.
Entretando, seguimos buscando respuestas planteando nuevas iniciativas, con la esperanza de poder encontrar el camino adecuado, en un momento en el que estamos en un claro cambio de ciclo o de poca en lo que a los medios de comunicacin
respecta. En esta lnea, en el Grupo Correo Gallego hemos decidido diferenciar los
contenidos que ofrecemos en la web y los de la edicin en papel del peridico. Seguiremos innovando y probando nuevas cosas para no quedarnos atrs.

Redes sociales e industrias culturales

35

Redes sociales e industrias culturales

Artculos sobre el social media

La importancia de tu foto
y texto de presentacin en
Linkedin
Por Roberto Prez Marijun
Socio Consultor VISUAL PUBLINET
Mi participacin en FORO UNIREDE
La verdad es que mi participacin en el foro comenz un poco por casualidad, se estaban buscando algunos casos de xito en Galicia relacionados con internet y la web
2.0 y al ser mi empresa Visual Publinet una decana en el desarrollo de proyectos web
(desde 1996) se pens que podra aportar algo.
Como habitualmente pasa en estos casos, lo primero que hice fue revisar los casos
de xito de nuestros clientes y realizar un primer filtro, pero sobre todo pensar en la
limitacin que supona tener solamente 15 minutos para exponer el caso.
Tras este primer anlisis y haber seleccionado tres casos sobre los que podra trabajar, comenc a reflexionar sobre que aportaran cada uno de ellos al pblico que
asistira al foro, y sobre todo que podran tener de diferente con respecto a los otros
diez casos que all se presentaran.
Despues de darle bastantes vueltas a este tema, llegue a la conclusin de que la mayor
parte de los casos de xito difcilmente son replicables por parte de otras empresas o
incluso en otros sectores, ya que habitualmente son consecuencia, no solamente de
Redes sociales e industrias culturales

Captulo 4

37

una, sino de una serie de circunstancias que es muy complejo que se vuelvan a dar,
desde el momento, hasta la implicacin de todos los que intervienen en el proyecto,
desde el pblico al que se dirige, hasta la poltica de comunicacin y el marketing.
Una vez en este punto, me di cuenta de que no tena nada en lo que realmente creyese y que pudiese convertirse en algo memorable, que es algo a lo que personalmente
siempre aspiro cuando tengo que intervenir en pblico. Hacer algo que interese, motive y si es posible divierta.
En este momento fue cuando realmente se me ilumin la bombilla. Haca unas semanas haba estado grabando una serie de programas de radio sobre algunas tendencias
que quienes habitamos internet damos por conocidas, pero que sin embargo an son
grandes desconocidas entre la mayor parte de la poblacin. Una de ellas era el Crodwsourcing o como una pequea aportacin de muchos puede generar proyectos
asombrosos.
Mientras estaba preparando el contenido de este programa, se me ocurrio que podra
ser una buena idea poner en prctica la teora, y aprovechando LINKEDIN que es una
red social que utilizo frecuentemente, plante un experimento.
Envi un mensaje a todos mis contactos (unos 490 en aquel momento) pidindoles
que me dijesen como utilizaban habitualmente esta red social y que era lo que ms
resultado les daba en Linkedin.
Les deca que era para realizar un estudio y que a los que participasen les enviara el
documento resultante que supuestamente tendra las claves de como sacar ms partido a Linkedin.
Incauto de mi, pens que recibira 10 o 12 respuestas. Lo cierto es que a la hora de
haber enviado el mensaje, tena en mi buzon ms de 70 respuestas y en las 36 horas
siguientes, llegaron a mi correo 286 mensajes contestando a mi pregunta.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 4

38

Lo que haba comenzado como un simple experimento, se haba convertido en un


verdadero desafo, haba comprobado que el Crowdsourcing funcionaba de verdad y
ahora tena la obligacin de digerir toda la informacin recibida y extraer las conclusiones.
Pas muchas horas trabajando para diferenciar los principales usos que las personas
hacan de Linkedin y que bsicamente eran los siguientes:
1. Como Curriculum Online, para buscar trabajo o encontrar nuevas oportunidades
2. Para encontrar o contratar perfiles adecuados a un puesto de trabajo
3. Para investigar sobre personas con las que nos vamos a reunir o detectar oportunidades comerciales
4. Para crear marca personal o participar en foros o debates de temas que
nos interesen.
5. Para mantener o ampliar su red de contactos (Networking)
Despus de terminar el informe, y es aqu donde entra en escena el tema que
nos ocupa, hubo algunas cosas que me llamaron la atencin, pero una que lo hizo de
forma especial y que result ser la elegida para exponer en el Foro Unirede. Y lo fue
solamente porque es algo que nos afecta a todos y que tendra un impacto duradero
en los asistentes.
Tras revisar centenares de perfiles en Linkedin, me di cuenta que lo nico que tena
en cuenta para acceder o no a la informacin que haba en una ficha personal eran
dos cosas, la foto utilizada en el perfil y las dos lneas que bajo el nombre escribe cada
persona para definirse profesionalmente.
Y tras revisar estos cientos de fotos, conclu que haba un patrn, algo que me poda
permitir clasificar de alguna forma la imagen que cualquiera se podra hacer de una
persona solamente con ver su foto de perfil.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 4

39

Puedo afirmar que pocas veces me he divertido tanto preparando una ponencia puesto que el desconocimiento que la mayor parte de los usuarios tienen de las redes sociales hace que no se planten cual es la finalidad de su presencia en cada una, para
que sirven y quien las visitar.
Partiendo de la base de que Linkedin es una red social profesional y que basicamente equivale a tu curriculum online. Encontr fotos de muchas personas que no eran
capaces de destacar entre los competidores, pero tambin otras muchas de gente con
sus mascotas, con sus amigos, practicando su deporte favorito, en poses insinuantes,
durante sus vacaciones, en salto de cama, escaneadas de una foto de fotomatn, despus de una tremenda fiesta, tras una estupenda borrachera, o incluso como si fuesen
detenidos y fotografiados por la polica.
Puesto de relieve esto, mostr algunas de las fotografas (no lo hubiese podido hacer
sin la inestimable ayuda del increble fotgrafo 2.0 Manu Dibuja) que pueden ayudar
a transmitir la imagen que deseamos y contribuir a que cualquiera consiga en Linkedin el que debera ser primero de sus objetivos que es que un visitante entre en su
ficha para ampliar la informacin o incluso contactar o aadirlo a su red.
En definitiva, la ponencia result un completo xito, que pude medir por algo tan
sencillo, como que cuando llegu al Foro Unirede tena una cuenta de Twitter que no
utilizaba y al da siguiente tena 53 seguidores ;))
Como muestra algunos de los tuits.
@robervigo consigui que muchas personas se replantearan si sus fotos de
perfil de LinkedIn son las ms adecuadas. Una ponencia genial!
Me quedo con @serantes y la mesa de @robervigo (linkedin) llenas de ganas y corazn y se nota. #unirede
@robervigo Esa sonrisa y esa botella de vino en la foto de perfil ;-)))) (en
Redes sociales e industrias culturales

Captulo 4

40

casa del herrero...) #unirede


@robervigo es que es un crack aunque en twitter no para mucho por desgracia ;) #unirede
Ha sido ver la presentacin de @robervigo en #Unirede y ya soy muuuuuuuy
fan!!! Un crack!!! A seguirle!!!
Buenas recomendaciones sobre cmo gestionar el perfil de LinkedIn a cargo de @robervigo en #forounirede. Muy importante! #unirede
@robervigo ha conseguido el objetivo de un buen ponente: que la gente le
recuerde incitndolos hacer algo.Toda una demostracin #unirede
Menos mal, una presentacin que engancha! #unirede
Por mi parte, la participacin en el Foro Unirede ha sido un verdadero placer, un
gran nivel de ponencias una fantstica organizacin y un pblico muy participativo y
dinmico.
Estoy esperando con muchas ganas la prxima edicin.
http://es.linkedin.com/in/robertoperez67
@robervigo et al. Ttulo publicacin; 12, 1998: 123-125

Redes sociales e industrias culturales

41

Redes sociales e industrias culturales

Artculos sobre el social media

Zigzag diario: unha rede


cultural
Por Mara Solar
Vaia por diante o meu agradecemento ao Foro UNIREDE e en concreto a Arantxa
Serantes primeiro pola organizacin un ano mis desta xuntanza entorno rede e
tamn polo convite a participar nel.
A mia relacin coas redes sociais naceu vencellada ao traballo e a divulgacin cultural. En xaneiro de 2010 naceu na Televisin de Galicia o primeiro programa diario
cultural, o Zigzag Diario, que desde entn presento e coordino. un programa cultural con intencin de chegar por suposto ao pblico interesado na cultura e propia
xente da cultura, pero tamn un programa con intencin de conseguir un pblico
xeneralista, que non busca a cultura pero que a atopa no seu televisor. E a esta ltima intencin axuda moito o ter un horario de tarde e noite, con emisin na TVG2 s
16:30h e reemisin s 21h, cada da, de luns a venres.
Pero desde o inicio nos decatamos que pese aos bos horarios de emisin, que por certo ainda ten das reemisins mis unha de madrugada e outra moi cedo na ma na
TVG, no entanto eran moitos os que optaban por ver o programa na rede atravs da
pxina web da CRTVG onde se pode atopar cada Zigzag unha vez emitido.
Precisamente con intencin de aproveitar as redes como plataforma de difusin cultural e en concreto como canle de expansin da informacin sobre os contidos do
programa a CRTVG decidiu crear unha pxina en facebook para o Zigzag Diario que
se puxo en marcha en marzo de 2011.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 5

43

Neste momento eu non tia facebook persoal, e ademais poda encaixar perfectamente nese grupo de persoas que non senten ningn inters polas redes e que lles
parece un patio de vecios e rexoubeos. Pero a propia CRTVG creoume unha pxina
co meu nome para poder administrar desde ela o facebook do programa, no que hai
tamn outros administradores do equipo.
A comezou un furacn que me arrastrou en moi pouco tempo. Cada da na pxina de
facebook do Zigzag informamos dos contidos que conforman o programa do dia. E
asi fomos xuntando seguidores que decidan seguir a pxina. Ao tempo no meu facebook persoal fun compartindo diariamente eses contidos do programa e poendo
algn post no muro relacionado coas mias actividades. Pero ao pouco decateime de
que diariamente reciba ducias de peticins de amizade, moita de xente da cultura,
algn amigo/a e moitos perfectos descoecidos/as.
Deste xeito entendn en breve que a mia pxina persoal, non era tal, e para a xente
era o face da xornalista e presentadora Mara Solar, ata o punto de que a da de hoxe
a pxina do Zigzag conta con preto de 900 seguidores e o meu facebook persoal con
case 5000. Isto leva inmediatamente a varias reflexins: a primeira que a xente busca nas redes sociais s persoas non aos programas como ente despersonalizado, a
segunda que o facebook nos resultaba de unha utilidade brutal ao programa e a min
mesma.
Cando nos demos de conta tiamos no face a case calquera persoa da cultura en Galicia (e tamn de fra), de xeito que en moitas ocasins via de contacto con eles para
pedirlles telfonos ou datos; ao tempo toda esa xente fainos chegar moito material
e difunde as sas novas usando este medio por mensaxes privadas, convidndonos
a eventos, atravs do noso muro ou citndonos para que vexamos as reseas no seu
muro.
Por tanto abrimos unha va de doble sentido na que nos informar e buscar informacin e eles ofrecrnola.

Redes sociales e industrias culturales

44

Captulo 5

E desde o meu punto de vista persoal tiven claro desde moi ao comenzo que o meu
facebook non realmente persoal, por tanto emprgoo a diario para as funcins que
veo de relatar con relacin ao programa, e a travs del tamn divulgo as mias actividades pblicas e relacionadas coa escritura, todo o que ten que ver cos meus libros,
noticias, entrevistas sobre eles, actos pblicos, presentacins, etc. sempre os divulgo
en facebook e twitter, e teo atopado que un excelente medio para facelo. As redes
ofrecen tamn ao escritor unha ocasin marabillosa de contactar cos seus lectores e
de que estes tean un retorno e poidan dicir publicamente e ao escritor o que lle pareceu a obra. Asemade en practicamente todas as presentacins de libros que teo realizado neste tempo ten asitido algun que me dixo: eu son amiga ta no facebook .
Nese sentido as redes crean unha relacin de proximidade e cario coas persoas pblicas, no meu caso como presentadora dun programa de TV, xornalista e escritora.
A xente accede a eses personaxes que deixan de ser distantes. sen dbida un compoente de cario que se evidencia sobre todo cando fago pblico algunha cousa importante para min. Foi o caso de cando nos deron o Premio Mestre Mateo ao mellor
programa de TV, ata o da anda ningn post meu superou as cifras de seguidores que
tiveron as fotos da entrega do premio e o comunicado da noticia, o mesmo aconteceu
cando sacamos fotos no decorado e se ofrece a outra cara do programa, ou cando
amoso un libro por primeira vez e podes compartir coa xente a ta felicidade por eses
momentos.
Outro evento importante e a destacar na mia relacin coas redes en relacin divulgacin cultural foi cando trala mellora da web da CRTVG se ofreceu nela o servizo
de CORTE A CORTE que consiste en colgar ademis do programa completo, que se
continua ofrecendo, algunhas entrevistas e reportaxes do programa de maneira illada, de feito que un non ten que ver todo o programa senon que pode ir ao concreto.
Este servizo de CORTE A CORTE tivo unha excelente acollida pola xente das redes,
da cultura e os espectadores. Deste xeito Cada da ademis de colgar na pxina do
Zigzag os contidos que vai ter o programa desa xornada, colgamos tamn varias reportaxes e entrevistas de toda a semana que tamn lle enviamos en moitas ocasins
aos protagonistas. Deste xeito iniciase unha expasin do CORTE A CORTE muro a
Redes sociales e industrias culturales

Captulo 5

45

muro moito mis alta que co programa completo.


As reportaxes e entrevistas do programa adquiren unha nova vida na rede trala sa
emisin pola TVG que moito mis longa no tempo e que s veces chega a moitisima
xente a travs das compartidas e das visitas nos muros.
E afondando nesa capacidade multiplicadora as redes globais permiten a televidentes
que seguen a TVG desde todas partes do mundo, boa parte deles emigrantes, ou fillos,
ou netos deles, contactar directamente cos prpgramas que lles gustan.
E como non todo son ventaxas tamn nos atopamos con algns problemas coas redes. En concreto o meu facebook con tal cantidade de amigos fai que perda post e non
dea visto moita informacin, mesmo as mensaxes privadas s veces son tantas que
non as dou atendido. E por suposto hai tamn entre tantos seguidores problemas de
autntico acoso, ou persoas desagradables que hai que borrar.
Noutra orde de cousas, unha vez que se demostra que as redes sociais son tamn
instrumento de traballo e comunicacin no cultural, dicir no mbito no que nos
movemos, utilizmolas a diario para o programa e cada da abrimos o facebook ao
chegar como un instrumento mis de traballo. Ben certo que o tempo que se precisa
para sacarlle partido deberiase tamn ter en conta e considerar traballo, porque mal
que nos pese moitos anda pensan que as redes sociais son s un entretemento e que
un perde o tempo nelas, cando uns instrumento de traballo, de informacin, de difusin, de creacin e enriquecemento, de atopar novas sinerxias laborais e persoais, e
mesmo de dar unha imaxe profesional dun mesmo, e de devolverlle cario aos seguidores do xornalismo ou da escrita.
En conclusin:
unha evidencia que as redes sociais teen un enorme potencial na difusin cultural
e fixa referentes nos que o Zigzag quere estar como unha pxina de consulta en contidos culturais.
Redes sociales e industrias culturales

46

Captulo 5

Os programas, reportaxes e entrevistas de TV teen unha nova vida trala sa emisin


a travs das redes, que dura moito mis tempo que unha emisin puntual.
A rede presta televisin, a escrita, a msica e a moitas outras facetas da cultura dun
unico sentido a interactividade coa que poder establecer contacto e escoitar ao teu
receptor final.
As redes ofrecen ao pblico especializado unha ocasin magnfica para crearse un
entorno de intereses que multiplique sinerxias para todos.
unha evidencia tamn que as redes son mis para as persoas, os seguidores buscan persoa, ao presentador, ao escritor e prefreno pxina do programa, ou outros
foros.
Da mesma maneira na rede funcionan os contidos concretos, ir ao gran, deste xeito
prefiren ver unha reportaxe de interese ou unha entrevista concreta, ao programa
concreto.
No caso da escrita, como noutros eventos culturais, a rede un excelente dinamizador de eventos.
A rede aporta tamn s persoas da cultura: msicos, actores, escritores, etc...unha
proximidade xente que crea filias e seguidores.

Redes sociales e industrias culturales

47

Redes sociales e industrias culturales

Entrevista

Redes sociais no sector


editorial. Preguntas e
respostas
Francisco Castro
Escritor e blogueiro
COMO TE INICIACHES NAS REDES SOCIAIS? CNTANOS O TEU
PROXECTO
Eu comecei nas Redes Sociais cando fixeron a sa aparicin hai xa ben de tempo,
tanto, que parece que falamos de sculos e que levamos toda a vida a. Sen embargo,
non foi hai tanto que todo isto comezou e, por incrible que pareza, houbo un tempo,
hai nada, que vivamos sen internet, sen estar pendente de se nos retuitean, de se
gusta ou non a nosa actualizacin no muro, de se hai ou non comentarios naquelo
que un chisco impulsivamente opinamos... Si, inicieime cando todo se iniciou, por
dicilo graficamente. Por iso sempre digo que fun un dos primeiros escritores en ter
un blog ( a primeira anotacin no meu blog, A CANCIN DO NUFRAGO -sigue
activo, toda unha fazaa nestes tempos fugaces onde todo efmero- do 3 de maio
de 2005). Lembro que cando dica aquilo de teo un blog a xente pregaba o cello
e dicame: Vaia, espero que tea cura! Algns chegaban incluso a apertarme para
amosar a sa solidariedade diante da mia fatalidade e os seus bos desexos de curacin e pronto restablecemento da mia doenza. Logo, cando apareceron facebook e
twitter, lanceime tamn de cabeza e sen o dubidar a explorar o excitante universo da
Web 2.0 ou Internet Social. E o meu proxecto, con eles (igual que co blog) sempre foi
utilizalos como aquilo que nun primeiro momento son: un medio de comunicacin.
Redes sociales e industrias culturales

Captulo 6

51

CALES SON OS TEUS OBXECTIVOS NELAS?


Xa dixen antes que para min as redes sociais son, sobre todo (anda que tamn son un
patio de vecios, un grande escaparate comercial, o paraso dos exhibicionistas, un
centro de ligoteo...) un grandsimo medio de comunicacin. Neste senso, coido que
garda unha gran similitude coa literatura, na medida en que para min a literatura e
s iso, un xeito de me comunicar, unha ferramenta para poer o meu eu con un vs
posible. E onde digo literatura digo escritura nun senso moi xeral. Escribimos para
nos comunicar, sexa dende unha intencionalidade literaria ou non. A fin de contas,
as palabras s serven para iso, para contactar co outro. Se a natureza evoluu cara
a, se nos dotou da capacidade de falar, de elaborar conceptos simblicos, e porque
entendeu que tia que atopar o xeito de poer a dous animais (neste caso dous prehomo sapiens) en contacto dalgunha maneira til. E debeu de ser que como o becho
humano escoita, daquela o cerebro decidiu que o mellor seria a emisin de sons que
viaxaran dun cerebro a outro (a pronuncia s a expresin en ondas sonoras dun
pensamento que antes foi mente). E as naceu a palabra pronunciada. E despois esa
palabra converteuse en memoria, nalgo fixo, a travs da escritura. Hoxe, un vdeo
no youtube para suliar o texto potico que poo case que todas as maas na mia
Musica Naufraga do facebook, ou unha ligazn a un blog, a unha nova do xornal, ou
as mias fotos do mbil no twittpic. Agora as palabras son esas. Xa non s hai palabras como unin de fonemas que descodificados polo receptor provocan o nacemento
dun significado. Agora, os fonemas, son unha nube de etiquetas. Por iso falamos de
novas formas de lectura. Pero como ese non o tema que hoxe nos ocupa, anda que
un asunto interesantsimo, volvo cuestin planteada e resposta que xa avancei:
que o meu obxectivo, como cando escribo literatura, e comunicarme (a travs dun
discurso tradicional de palabras, cun vdeo, cunha foto, ligando enlaces doutros...) E
vendo a cantidade de comentarios que algunhas das mias ciberintervencins producen, vendo como se comparten e se replican e se reproducen e se comparten algunhas
das mias propostas nas distintas redes sociais, tendo a pensar que esa comunicacin
si que se consigue. No caso da editorial, os obxectivos pasan por xerar contidos comunicativos referidos a actividade da propia editorial e que entendemos que son de
interese para o publico lector, en especial, para o pblico lector galego. Ademais, o
uso que lle damos ao blog, ou as redes sociais nas que estamos presentes, conseguen
Redes sociales e industrias culturales

52

Captulo 6

corrixir o desinterese que os medios de comunicacin tradicionais amosan por case


que todo o que tea que ver coa cultura galega. As, por exemplo, a nosa editorial, que
xera unha vida cultural moi intensa, pode, a diario, soltar a rede cinco ou seis post
que informan, xeran debate e, a fin de contas, visibilizan a nosa producin editorial,
tan invisible, por desgraza, nos medios de comunicacin de masas.
EN QUE MEDIDA TE AXUDARON NA TUA PROFESIN? PAGA A PENA
INVETIR TEMPO NELAS?
Incuestionablemente si. O uso das redes sociais permtelle a un autor comunicarse
directamente co seu publico real ou potencial. Cando eu saco un libro novo venda,
informo dende todas esas plataformas e ao pouco sabeo moitsima xente. Ou se colgo
un capitulo de lectura de balde dunha nova obra ao pouco constato que son centos as
descargas co cal a promocin que est a ter esa obra moitsima mis da que sera de
seguir as canles habituais. Outro tanto cando informo de que vou impartir un obradoiro literario. A matricula, polo xeral,compltase en poucos das e por xente que o
soubo por estas vas.
CAL A TA VISIN DAS REDES SOCIAIS FUTURAS NO EIDO CULTURAL?
A mia visin, como ser doado de colixir despois de todo o comentado, unha mirada esperanzada. As editoriais estamos descubrindo as posibilidades, como elemento
promocional, case que infinitas que ten a rede. E por iso xa incorporamos con total
axilidade os seus usos mis comns. O que vea a partir de agora, sexa o que sexa,
ser incorporado e usado, de certo, co mximo aproveitamento. En calquera caso e
deixando os entusiasmos a parte, moi difcil de facer prospeccins de futuro porque
isto, como xa sinalei ao comezo, non fixo mais que empezar e por moito que nos estrae, anda est en cueiros.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 6

53

QUE PODE APORTAR A CULTURA AS REDES SOCIAIS?


Contidos, sobre todo, contidos culturais. mais:ou nos facemos (os axentes culturais) responsables da emisin de contidos culturais de calidade ou estamos perdidos
porque van ser as telefnicas quen o fagan. Teen mis tempo, mis cartos e, sobre
todo, teen mis que clarsimo o obxectivo de se converter no monopolio do trnsito, na pasarela obrigatoria pola que haxa que pasar para chegar a calquera parte (o
exemplo paradigmtico Amazon, o sitio web total, xigantesco zoco paraso mercadotcnico que non ofrece mis que posibilidades ata o infindo de consumo, pero sen
mis nada. Para min urxente que o internauta, pase por onde pase, consuma, si,
pero algo mis que consumibles). Ou apostamos por contidos (non necesariamente
acadmicos nin elevados: eu comparto fotos artsticas, poemas que constro como
prlogos a cancins, gravo a mia voz recitando...) ou as redes sociais sern unha
luminosa e interactiva versin de Dnde ests corazn ou La Noria: lercheo mis ou
menos elaborado, mis ou menos interesante, mis ou menos disfrazado. De feito,
sempre se di -eu aturo este discurso case que todas as semanas- que o facebook, o
twitter, etc., so serven para rexoubar. E si, en parte si. Hai quen ten ou moito tempo
libre ou moitas ganas de contar naderias, e as, todos sabemos de moitos e de moitas
que nos van retransmitindo as sas vidas con pelos e sinais... como se fosen importantes ou interesantes as sas vidas, os seus pelos, e os seus sinais. Anda que ben
mirado, en realidade si que deben de ser importantes e interesantes, porque se eu
conto calquera cousa, por exemplo, probando a lasaa do COREN, por dicir algo
que fixen hoxe mesmo, e de speto hai unha morea enorme de xente que opina, que
di que lle gusta, que comparte a mia ligazn, etctera, daquela, que importante e
interesante, e a grande ciberacollida demostra, autoxustifica e autolexitima ese interese e esa importancia que eu hai s un par de frases atrevame a poer en dbida...
ou sexa, que estamos diante da carioca que morde na cola. O malo de todo isto
que remata proliferando unha especie de rudo banal, superfluo e prescindible, onde
destaca o leve, o rpido, o superficial; ese tipo de balbordo caracterstico, por outra
banda, da sociedade de consumo e entretemento na que vivimos, tan dada a distraer
a nosa atencin decote e sen pausa con naderas. Por iso, faise urxente e necesario,

Redes sociales e industrias culturales

54

Captulo 6

ademais de que responsablemente procuremos contidos de calidade, que empecemos


a aplicar algunha clase de filtro (os famosos crculos de google + por exemplo, agora
imitados por facebook), como nica garanta de que a finalidade que eu dixen que lle
outorgaba s redes sociais (gran medio de comunicacin e, xa que logo, de informacin) siga en p e non caia polo peso da futilidade. E creo tanto nisto que non dubido
de que en 140 carcteres se poden dicir moitsimas cousas e todas elas interesantes...
Entendo que unha empresa cultural ten que se esforzar en que o que comunique a
travs das redes sociais estea a altura do seu discurso na vida fsica real. E as, ademais de emitir informacin empresarialmente interesante ou comercialmente necesario visibilizar, temos que ir perfilando canda vez mais o noso tuittcomportamento
para que os que nos seguen vexan que o que lles damos sexan contidos de calidade
que, por suposto, nos retratan como empresa, nos perfilan, nunca mellor dito.
CONCLUSINS
A importancia das redes sociais nas empresas da industria cultural cada vez vai ser
maior na medida en que a presenza das redes sociais no conxunto dos consumidores
culturais cada vez e maior. Para non estenderme ata o infinito e, sobre todo, para
non repetirme, direi s unha cousa:
A presenza das empresas culturais nas redes sociais contriben a poer de manifesto, dalgunha maneira, a sa transparencia, na medida en que, en moitas ocasins,
estamos contando que o que estamos pensando como empresa, como entidade corporativa. Dalgn xeito, cando divulgamos segundo que cousas, cando avisamos de
que queremos lanzar tal ou taloutra coleccin, cando celebramos que tal ou taloutra
cousa nos parece ben e nos alegramos (ou todo o contrario, cando botamos a man
cabeza diante doutros asuntos que nos amolan ou parecen intolerables) o que estamos a espir o noso, chamareino, cerebro creativo, co que estamos dalgunha maneira democratizando o funcionamento interno a algns niveis. A interactividade,
os comentarios do pblico, o que eles nos demanden ou como reaccionen en funcin
do que lles digamos que imos facer condicionarn, a cada da mis, o noso compor-

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 6

55

tamento. O funcionamento interno das empresas, sexan ou non culturais, , de feito,


cada vez mis democrtico, transparente e participativo, cada vez mis atento e, xa
que logo, sensible, ao sentir social que xa se expresa, case que mis que na ra ou
no mercado de toda a vida (para o caso, na librera), nas redes sociais. Esa presenza
do pblico que di cousas sobre o que a ta empresa est facendo, eses seguidores,
amigos, membros do crculo, tanto ten como lles queiramos chamar, tamn teen
opinin e cousas que dicir. Desta maneira, quizais a intencin que por unha banda
tea a empresa pode ser esta, pero a xente finalmente decide que o que importa falar,
do que hai que debater, o que hai que compartir e retuitear vai ser outra cousa. Puidera ser que eu non lle dou moita importancia a tal autor, sen embargo, a sa ficha
nchese de comentarios positivos, son moreas os que opinan sobre a sa novela... o
que a eles preocupa, o que eles apoian, o que eles magnifican a travs da rede ser o
que a eles preocupe, o que eles apoien ou o que eles decidan magnificar. Nese senso, o cidadn ten a palabra. Ou o cibercidadn. En calquera caso, un exemplo do
que chamo democratizacin dos contidos que se patentiza no feito de que de cada
vez empresas e consumidores estamos, grazas s redes sociais, mis e mis cerca
pois agora todos residimos nunha grandsima praza pblica global onde est todo o
mundo. E os clientes, os cidadns, deixan de ser pasivas testemuas aceptadoras ou
non do que se lles ofrece dende os emisores (empresas, partidos polticos, medios de
comunicacin tradicionais) para se converter en activos axentes de actuacin e provocadores de cambio. De espectadores pasaron a actores. E se algo non lles convence,
reaccionan (e iso explica, en parte, a crise da prensa escrita de toda a vida. O xornal
agora algo anacrnico, de feito, non moi habitual ver xente menor de trinta anos
pola ra cun xornal ags os xornais deportivos- Lembro cando cheguei a Compostela, aos meus dezasete anos, e a mercar El Pas como quen participa dun rito de paso
vida adulta, e marchar con el facultade. Mercar o xornal era un smbolo de madurez na medida en que nos permita estar no mesmo mundo que o resto dos adultos.
Agora, a xeracin de inmigrantes dixitais entre os que me acho- e, dende logo, a que
vn por detrs, xa nativos, non aturan un produto de papel que non lles permite facer
algo: compartir, comentar, incluso, redactar). Sen embargo, coido que non todas
as empresas van ser igual de condicionadas pola interaccin dos clientes a travs da
web social porque, entre outras cousas, algunhas empresas, como o caso de Galaxia,

Redes sociales e industrias culturales

56

Captulo 6

responden no seu funcionamento non s, ou non s de todo, aos requirimentos do


mercado, dicir, aos requirimentos dos consumidores ou potenciais clientes. claro
que moitas empresas van depender a cada da mis do que se lles demande dende a
praza pblica. Sen embargo, Galaxia pretende seguir sendo fiel ao proxecto de divulgacin e de resistencia da cultura galega que se debe dende a sa fundacin o 25
de xullo de 1950 e, nese senso, semella claro que vai ser e est obrigada a ser menos
permeable a internuticas influenzas coma outras.

Redes sociales e industrias culturales

57

Redes sociales e industrias culturales

Entrevista

Redes sociais e escritura.


Mesa de cultura. Foro
Unirede
Ledicia Costas
Escritora. Community Manager GLIX (Asociacin Galega do libro
infantil e xuvenil)
Como te iniciaches nas redes sociais? Cales son os teus obxectivos nelas? Cntanos o teu proxecto.
O meu unicio nas redes sociais naceu de xeito natural. Foi unha especie de proceso
lxico: decateime de que o mundo cultural galego empezaba a eclosionar nas diferentes redes, que haba informacins de certo calado que bulan en foros como facebook
ou twitter e decidn unirme a ese proceso. Eu quera formar parte dese novo ciclo que
empezaba a abrirse no mundo cultural. Porque, para min, a apertura da cultura s
redes sociais o inicio dun novo ciclo, dun sistema de comunicacin absolutamente
rupturista.
A mediados de 2008 ou 2009, os distintos representantes do panorama cultural empezaban a colgar novidades nas redes, artigos de opinin, convites a actos etc. Coa
carreira que leva o mundo cultural galego na rede e co impacto que provocan as entradas nas redes sociais, se non ests disposta a formar parte deste proceso quedas
marxe de gran parte das informacins, nunha especie de limbo. Sendo consciente
deste feito, creei un perfil en distintas redes sociais coa intencin de formar parte
desa roda que foi medrando mis e mis.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 7

59

Na actualidade, o uso que lle dou s redes sociais cntrase fundamentalmente en difundir eventos, promocionar novas obras e estar, en definitiva, en contacto co mundo. E para cumprir eses obxectivos traballo en catro proxectos paralelos que adoito a
defender nas redes en igual medida:
1.-Glix: Como Community Manager da asociacin, ademais de actualizar o blog con
diferentes novas de calado neste eido e de publicar e difundir as novidades que van
publicando as diferentes editoriais galegas, tamn aproveito o perfil de facebook para
chegar a un nmero maior de lectores e lectoras. Comprobei que nmero de visitas
ao blog da asociacin multiplicbase exponencialmente cada vez que colgaba unha
entrada no facebook. Por iso decidn tomalo como norma: todo aquilo que se publica
no blog, espllase tamn na rede a travs das redes sociais.
2.-Pereledi: Este un tndem literario do que formo parte xunto ao autor Pere Tobaruela. Grazas s redes sociais, temos a posibilidade de dar a coecer as novidades
editoriais que imos publicando, os book-trailers das nosas obras, presentacin de
libros, etc.
3.-Poetas da Hostia: Como poeta integrante deste colectivo potico, puiden comprobar que a presenza dos poetas da hostia nas redes sociais era o vehculo idneo para
facernos publicidade gratis e darnos a coecer. Conseguimos crear expectacin por
medio do facebook e do twitter colgando as crnicas e os eventos dos nosos recitais.
4.-Ledicia Costas: Tamn me movo polas redes sociais publicitando a mia obra individual. E tamn, de cando en vez, comento asuntos que considero importantes, colgo
artigos, comparto a msica que adoito escoitar E definitiva, mostro unha pequena
parte de min.
En que medida me axudaron na mia profesin? Paga a pena investir
tempo nelas?
Eu non concibo a da de hoxe a difusin marxe das redes sociais. Os medios de
comunicacin tradicionais non estn servindo como soporte nin como difusin de
Redes sociales e industrias culturales

60

Captulo 7

todos os actos que teen lugar no eido cultural. De feito, dun tempo a esta parte, est
sendo notoria a escasa presenza deses medios nos distintos actos. Aos integrantes do
mundo cultural galego, as redes sociais presntansenos como unha alternativa que
cobre as nosas expectativas: visibilidade, presenza e difusin.
O facebook e twitter son un bo sistema de automrketing onde podes facer publicidade a medida. Ti escolles o xeito de te publicitar.
A nivel de community manager, o meu emprego das redes sociais basase fundamentalmente en conseguir a visibilizacin de Glix. O papel desta asociacin defender
e promover o uso da lingua e a cultura galega a travs da literatura infantil e xuvenil.
Eu, fiel a ese principio que sustenta a Asociacin, emprego as redes sociais como vehculo. Fago visibles as diferentes actualizacins do Blog de Glix ou novas de certo
calado no eido da LIX, e fgoo baixo un criterio de regularidade (unha media de 3 ou
4 veces por semana). Considero que fundamental converter o perfil de Glix como
algo cotin para os usuarios das redes. Deste xeito consegues unha certa fidelizacin:
usuarios e usuarias que te seguen periodicamente.
Nese sentido, as redes sociais estn a funcionar tamn como unha axenda cultural.
Grazas a sa capacidade de difusin, no colectivo poetas da hostia conseguimos reunir mis de 200 persoas en varios recitais. Iso sera impensable hai 4 anos.
Cal a ta visin das redes sociais futuras no mundo cultural? Qu
pode aportar cultura s redes sociais?
Creo as redes socias futuras pasarn por un proceso de especializacin previo. De
feito, xa estn nacendo proxectos como Redelibros, instrumento centrado no eido
cultural. Actualmente existe nas redes sociais unha especializacin a nivel individual:
cada usuario e usuaria elixen o grupo de amizades que consideran. Pero todo tende a
que, nun futuro, existir unha especializacin a outro nivel mis amplo: redes sociais
temticas onde poder interactuar con persoas que tean as mesmas inquedanzas ca
ti.
Redes sociales e industrias culturales

Captulo 7

61

A cultura trata de abrirse camio como un puntio de luz no medio da marea. E, a da


de hoxe, est sacando a cabeza nas redes sociais, multiplicando a sa presenza. Para
min, a cultura unha tboa de salvacin. Unha rede social sen cultura un deserto
de silencio.

Redes sociales e industrias culturales

Entrevista

Literatura galega dende a


perspectiva dun crtico
Ramn Nicols
Crtico literario, tradutor e ensasta
Agradecementos
Quero comezar expresando o meu agradecemento ao Foro Unirede e, concretamente,
a Arantxa Serantes, quen tivo a ben convidarme para compartir desde aqu algunhas
reflexins ao fo do meu traballo como crtico literario e mais a sa proxeccin no mbito das redes sociais, respecto das que, por diversas razns, sempre me amosei un
tanto receoso, por causa de certas prevencins orientadas privacidade, como logo
terei ocasin de explicar.
Como te iniciaches nas redes sociais? Cntanos o teu proxecto.
A chegada s redes sociais, no meu caso, vn derivada de dous alicerces bsicos do
que se pode entender como a mia actividade ensastica. O primeiro sera o do exercicio da crtica literaria no seo da que, con maior ou menor sorte, veo traballando
desde hai xa mis de vinte anos, fundamentalmente en diversos soportes xornalsticos que eran e son, por tanto, extraordinariamente efmeros, fra de que esas colaboracins alongasen un tanto a sa vida e se salvasen dese destino tan pouco duradoiro
de compilrense en forma de libro ou solucins semellantes.
O segundo atinxe a unha decisin que me levou ben de tempo madurar, de novo
certas prevencins a asomrense como se ve, como foi a de botar a andar un blogue
Redes sociales e industrias culturales

Captulo 8

63

nun tempo, por certo, cando xa era un lugar comn afirmar que estes xa non estaban de moda e que non os la (case) ningun- no que puidese verter unha parte substancial dese traballo crtico, vinculado case en exclusiva coa literatura galega e a sa
proxeccin na actualidade. Esta ltima escolla persoal, na que tomei con referencia
outra bitcora que xa levaba funcionando na rede desde haba algn tempo como era
aferraduraentrnsito de X.M. Eyr, foi a que, dun xeito natural, me inspirou na posibilidade de crear unha plataforma virtual centrada no exercicio e prctica da crtica e
logo, dun xeito que entendo case como natural, a asomarme s redes sociais, nomeadamente a twitter e mais facebook, que son as que emprego cunha maior recorrencia.
Tanto do blogue, como do vincallo que sostn coas redes sociais teo que afirmar que
para unha persoa coma min, con certa tendencia natural desorganizacin, o feito
de dispor dun espazo, e ademais compartilo cos lectores, no que poder arquivar todo
aquilo que escribo, supn un valor engadido que estimo enormemente.
Cales son os teus obxectivos nelas?
Neste sentido admito que talvez desaproveite outro tipo de posibilidades que permiten as redes sociais pero, polo de agora, o principal obxectivo que deposito ou persigo
tanto en twitter coma en facebook o de ofrecer, para aqueles e aquelas internautas
interesados en visitar un repositorio de informacin e valoracin referida libros en
lingua galega, mais tamn por veces outra informacin que considero de interese. En
definitiva, que tean acceso a un click a posibilidade de ler o que escribo.
En que medida te axudaron na ta profesin? Paga a pena investir o
tempo nelas?
Neste momento me dficil calibrar se as redes sociais me axudaron ou non. De feito a
pregunta cumprira modificala na medida en que o exercicio da crtica literaria non ,
para min, nin para ningun do sistema literario galego que eu saiba, unha profesin,
mis ben unha afeccin que se converte nalgns casos coma o meu nunha necesidade de comunicacin. Dito isto, dica que a axuda pode orientarse mis cara satisfacRedes sociales e industrias culturales

64

Captulo 8

cin que significa ou pode significar sentirse lido, ao decatarme que , precisamente,
a travs das redes sociais como os internautas, que talvez antes non me lan porque
maioritariamente escribo en soportes tradicionais en papel, ou porque non seguen
ou seguan as cabeceiras nas que colaboraba ou colaboro, agora poden facelo. E anda
engadira un dato mis relevante como a posibilidade da interactuacin cos lectores, isto , ese dilogo, que eu entendo sempre desde as instancias da cordialidade e
a cortesa, desde o intercambio razoado de puntos de vista, nunca desde a crispacin
nin a descualificacin gratuta, prodcese a travs, xustamente, das redes sociais, e
non desde as posibilidades mis directas que ofrece o blogue a xeito de comentarios,
nos que a presenza de textos escritores por lectores moito menor. Non teo datos
respecto dos meus lectores das crticas en papel, pero si no que atinxe ao lectorado
dixital. Ao meu xuzo, por volta de 40.000 entradas en menos de un ano algo que
eu nunca chegara a pensar que se podera producir e que, loxicamente, me sorprende
gratamente, pois ademais a maior parte das lecturas que se producen no meu blogue
vn destas fontes de redes sociais que utilizo. S por isto, loxicamente, paga a pena,
e moito.
E engadira unha ltima consideracin, tanto o blogue como as redes sociais, influron dalgn xeito na mia propia maneira de entender a crtica nestes tempos. Explcome: a prioridade que persigo a da construcin dun discurso que sexa fludo
e xil, que permita mesmo unha lectura rpida, incluso diagonal, porqu non, na
que a referencia informacin opcional que se encerran nos links axude a conseguir
unha co-referencialidade expansiva que caracteriza este soporte. Por outro lado, ese
discurso mis xil, mis fludo, determina que o blogue non sexa s un repositorio de
textos xa publicados, senn que en ocasins incorpore nel textos ad hoc, polo xeral
mis breves, mis concentrados, mis directos e nunha lia por veces mis prxima
informacin de xorne literario que a crtica en si.
Cal a ta visin das redes sociais futuras no eido cultural?
Como todas para todas as persoas que seguiron a mia intervencin at o de agora
evidente que neste universo da redes sociais eu me considero case un recn chegado.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 8

65

Con todo, son da opinin que no contexto tan crtico, desde un punto de vista social e
econmico, que vivimos, a presenza da cultura na rede e nas redes sociais, ser unha
realidade, como o vn sendo, de xeito cada vez mis palpable e nunha progresin que
entendo exponencial. Ocrreseme compartir algns datos:
a. A prctica totalidade que o alumnado dos nosos centros de ensino, que son os
futuros usuarios das redes sociais, xa empregan plataformas como tuenti e outras
como algo natural, case dira como consubstancial sa propia maneira de ser, de
comunicarse, de estar no mundo..., e a a cultura, a informacin cultural tamn, non
debera faltar.
b. Hai pouco, o 2-7-2011, recollase unha informacin publicada no xornal dixital
lainformacin.com que en resumo, insiste no feito de que os grandes grupos espaois
depositan na blogosfera parte da estratexia de comunicacin por mor da escaseza de
espazo que a prensa tradicional dedica aos libros. Estratexia, por outro lado, que xa
as pequenas editoriais empregan desde hai algn tempo pois entenden as posibilidades do boca orella difundido en Internet.
Que pode aportar a cultura s redes sociais?
Se cultura, ou o discurso cultural, o que nos diferencia e singulariza, a sa presenza
nas redes sociais ten que ser unha realidade porque forma parte de ns mesmos, de
como somos, das nosas inquedanzas e intereses. entendernos como seres humanos.
Sen cultura, de calquera tipo, non exclusivamente literaria, os camios estn definitivamente pechados.
Sobre todo o discurso cultural literario est, ao meu ver, en twitter. Un informe que
se pode consultar na rede xa recolle o crecente uso do twitter das editoriais galegas
neste mbito.
Remato cuns breves datos que reparan na importancia destas redes sociais s que
non podemos dar as costas e que pode contribur ao debate:
Redes sociales e industrias culturales

66

Captulo 8

Cordn, Jos-Antonio; Alonso-Arvalo, Julio . Mediacin y legitimacin cultural: la


impronta de las redes sociales. Anuario ThinkEPI, 2012, v. 6.
Twitter procesa diariamente 13.000 millones de peticiones de API. 900.000 aplicaciones se integran con Twitter. El uso de aplicaciones de Twitter en Android ha aumentado un 104% en el primer trimestre de 2011.Y en el iPad se ha incrementado en
un 72% en el mismo perodo. El crecimiento del iPhone ha sido del 55% en el lapso
de tiempo equivalente.
Twitter ha experimentado un incremento del 52% en el nmero de altas durante el
primer trimestre de 2011. El nmero de tweets al da en este mismo perodo creci
en un 41%. Slo en Espaa cuenta con ms de cinco millones de usuarios, frente a los
ms de 15 millones de Facebook, usuarios que, segn informe de Nielsen, utilizan las
redes sociales en un 82% de los casos para compartir informacin.

Redes sociales e industrias culturales

67

Redes sociales e industrias culturales

Entrevista

Contos extraos no social


media
contosestranhos.blogaliza.org
Cmo vos inicichedes nas redes Sociais? Contdenos o voso proxecto.
O noso proxecto consiste nunha editora en galego dentro dos xneros da fantasa, o
terror e a ciencia-ficcin. Como calquera editora temos unha lia de novelas ao uso, e
ademais dispoemos de lia infantil-xuvenil onde introducimos estes xneros. Pero
sen dbida o noso buque insignia a nosa publicacin trimestral que leva por ttulo
o mesmo nome da editora: Contos Estraos. Trtase dunha publicacin de relatos
curtos e novelas por entregas dun amplo elenco de escritores galegos, e que ademais
conta con ilustracins e unha seccin de traducin de clsicos da fantasa.
Os nosos comezos nas redes sociais comezaron por crear un perfil no Facebook. Consideramos que era a mellor plataforma para o noso proxecto de editora. Dentro do
noso mbito temos moitos usuarios dispoibles, e anda que tamn consideramos
crear perfs noutras redes, preferimos centralizalo todo na mesma. As razns para escolla foron a capacidade de mensaxes mis longas, a permanencia das publicacins,
e as posibilidades que che ofrece para crear eventos. Tamn posible crear grupos
privados dun xeito moi sinxelo.
Como editora importante poder estar en contacto tanto con lectores como escritores, mantelos informados das novidades, dos eventos e dos prazos para participar nas
diferentes publicacins.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 9

69

No comezo este mtodo de traballo axudounos a encontrar moitos autores que nos
enviaron os seus traballos e que grazas s redes sociais tiveron acceso publicacin.
Cales son os vosos obxetivos nelas?
O noso principal obxectivo nas redes sociais convivir da a da coa nosa comunidade de lectores e autores. Facelos partcipes na medida do posible do proxecto, que
poidan resolver as sas dbidas, enviarnos os seus traballos e poder informalos das
novas da editora. Este contacto cotin mantn viva a editora dun xeito como nunca
antes non era posible. Moitas das barreiras comunicativas que podan existir entre
editores e autores son superadas con maior facilidade, permitindo deste xeito axilizar
e sobre todo optimizar o traballo. Isto reduce tempo, esforzo e inversin.
Outro dos obxectivos como calquera empresa a difusin das obras e dos autores. A
travs das redes sociais podemos informar directamente os lectores das novidades,
as como escoitar as sas opinins, dbidas ou ideas, retro-alimentndonos de xeito
que as publicacins contean tamn unha achega do pblico, algo que antes da era
internet era case unha utopa.
Unha vantaxe deste modo de traballo para calquera editora a posibilidade de facer
chegar as obras de forma parcial ou ntegra ao lector, para darlle a oportunidade de
coecela e axudalo na sa escolla.
En qu medida vos axudaron na vosa profesin? Merece a pena invertir
tempo nelas.
Para unha pequena editora como nos trtase da principal fonte de publicidade e escaparate cara aos lectores. O non dispoer de grandes plataformas de difusin e distribucin, mis anda tendo en conta que se trata dunha editora en galego, tanto as
redes sociais como internet axudan a equipar esta desvantaxe.

Redes sociales e industrias culturales

70

Captulo 9

O feito de poder chegar instantaneamente a miles de persoas, en calquera lugar do


mundo algo que ningun pode negar como unha enorme vantaxe.
O tempo a investir, como calquera outra cousa nun proxecto, deber ser medido. Anda que certo que paga a pena adicarlle tempo, tamn debemos saber administralo e
optimizalo. Un dos grandes perigos que ten a capacidade para absorberte a facerte
perder moito tempo, rompendo deste xeito o equilibrio entre esforzo e rendemento.
Polo que o recomendable sera establecer uns lmites diarios hora de conectarse s
redes sociais, as como uns lmites hora de distinguir os asuntos principais cos secundarios, e centrarse no realmente importante.
Cal a vosa visin das redes sociais futuras no eido cultural?
O marabilloso de internet a sa capacidade para sorprendernos e cambiar constantemente. Os grandes gurs da informtica tratan de dilucidar como ser o futuro,
mis unha e outra vez este resulta esquivo e as novas apartacins, as como as tendencias da xente fan que nunca corresponda o esperado.
Anda as, na nosa opinin, e observando certas condutas, podemos esperar unha
serie de cambios. O primeiro e quizais o mis importante sexa a propia especializacin. Todo o mundo est decatndose de que non pode asimilar nin atender a toda a
informacin que lle chega, e que moita desa informacin non aporta nada de interese
dentro das expectativas persoais. As que de supor que pouco a pouco a xente ir
limitando cada vez mis os seus contactos as como filtrando a informacin que lle
chega. Esta tendencia axudar a mellorar a calidade da informacin e o nivel de atencin destinado a ela, algo que hoxe en da supn un dos maiores problemas: o nivel
de atencin a informacin, derivado da sobresaturacin.
Este consumo responsable e madurado das redes sociais favorecer non s o desenrolo, senn tamn estabilidade da cultura, centrando os intereses durante mis tempo e de xeito mis concreto. Esta especializacin podemos supoer ou esperar con
leve unha mellora da calidade cultural.
Redes sociales e industrias culturales

Captulo 9

71

Qu pode aportar a cultura as redes sociais?


Pode aportar unha va de escape a saturacin de informacin superflua que nos absorbe e fai que perdamos moitsimo tempo dun xeito case imperceptible.
No caso da nosa editora dispomos de un grupo privado onde os autores poden compartir a sa experiencia, os seus textos, ilustracins... deste xeito fomentan un movemento cultural que incita e anima a producin de novas obras, e como xa temos
comprobado, a novos proxectos.
Esta irrupcin da cultura na rede espllase salpicando os perfs de miles de usuarios
que ata o momento non espertara o seu interese por certos temas culturais, e que
agora anmanse non s a coecer novos artistas, senn que ademais poden chegar
converterse eles mesmos en creadores.
A oferta cultural enriquece grandemente as redes sociais e proporciona un sopro de
aire fresco dentro do que pode ser a informacin lixo. Anda que para facer bo uso
dela sexa preciso o noso filtro final, e sexan sempre o usuario quen decidan de forma
responsable e consciente, que debe difundirse e que debe descartarse.
Conclusins finais.
Como conclusin, podemos dicir que para unha editora como a nosa: nova, pequena
e promocionadora de autores novos, as redes sociais son unha ferramenta tan importante como a maquetacin, a impresin ou calquera outra fase do proceso editorial
tradicional. Por tanto, o traballo nelas debe ser medido e profesionalizado, o que
fundamental para un completo aproveitamento. Asi e todo, non podemos esquecer
que as redes sociais son iso: unha ferramenta, nunca un fin en si mesmo na nosa profesin.

Redes sociales e industrias culturales

Diseo creativo de una web


sobre creatividad.
EDUCRATE
David de Prado
Profesor responsable del IACAT
Como hacer una red creativa para Internet?
Para estimular un estilo innovador de pensar y comunicarse.
Para impulsar el sentido pragmtico de las personas proyectando sus ideas, deseos y
sueos en micro proyectos.
Para generar dinmicas de crecer y reinventarse en cada accin, en cada minuto.
Para recrear el mundo cambiando lo que no nos gusta, desde el interior de nosotros
mismos, eliminando nuestras bestias negras y nuestros complejos. Y de esta forma
tener dentro la energa y los modelos de transformacin del entorno, de las comunicaciones y de los dems.
LOS INTERROGANTES COMO DESAFOS REALIZABLES POR TODOS
Es posible realizar una pgina de Internet creativa, innovadora, sorprendente, nueva realmente, original, es decir realmente creativa?

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 10

75

Es posible satisfacer el desafo que implica el que la pgina en cada una de sus acciones en su diseo, en sus procesos, sus propuestas, constituyendo un estimulador
de la imaginacin creadora de los internautas, y no un simple contenido el atractivo
para el el disfrute y la copia imitadora? Se puede cumplir el desafo de convertir el
95% de los internautas que slo miran, opinan y reproducen lo que hay en la red, o
contestan con un punteo de me gusta o me disgusta, sin aprovechar los estmulos,
los productos, los diseos, las ideas, como desencadenantes de la propia iniciativa,
actividad y creatividad, para convertirse en recreadores y creadores?
Es posible convertir Internet en una pgina, en una escuela de los sueos, las fantasas y resoluciones de las personas que acceden a ella? Es posible generar numerosas ideas, desencadenar otras pruebas y ensayos, por producir cpsulas originales
de alternativas, mediante el modelo de la imaginacin, que combina, transforme y
elabora imgenes originales?.
Es posible que los estmulos externos ajenos, las obras que observamos, leemos,
desentraamos para su comprensin, y siendo interiorizadas, acaben convirtindose
en proyectos vitales tanto el individuo y el grupo como para la comunidad?
Es posible que a travs de la expresin automtica y libre propia del surrealismo,
partiendo de las conexiones y analticas en el mundo ms profundo del ser, desenvuelvan los talentos implcitos y originarios, naturales, haciendo que las expresiones
brutas se conviertan en arte elaborado, armonioso, tanto fustigador malos hbitos
y provocador conciencias ticas, como generaron instrumentos tiles para la vida?
Es posible generar una escuela en el que el usuario, el aprendiz se convierta en
maestro, siendo protagonista de su propio aprendizaje y desarrollo, para reinventar
las formas y procesos degenerados o anticuados?
Cada una de estas propuestas se convierte en un desafo sin duda alguna difcil de
alcanzar. Intentarlo cada da en cada accin en cada diseo, ser una fuente de estmulo para la imaginacin creadora, para la renovacin, para la innovacin continua,
Redes sociales e industrias culturales

76

Captulo 10

hasta llegar a la inventiva.


LOS PRINCIPIOS UNIVERSALES Y PROFUNDOS MANIFIESTOS Y APLICABLES.
Existen principios universales y profundos que puedan ser manifestados a travs de
diversos procesos y procedimientos en las distintas acciones del diseo, de la presentacin y del uso creativo por el usuario de un instrumento de comunicacin social, de
desarrollo y transformacin?
Es posible convertir una pgina, un diseo o una obra en una escuela o modelo de
estimulacin y desarrollo de la totalidad de las potencialidades del contemplador, del
espectador y del cliente, de modo que es estos se conviertan en artfices y protagonistas?
1. La participacin activa y transformativa para convertirse en protagonista.
Como convertir al espectador pasivo en un agente que piensa y acta por s mismo,
a partir de los estmulos y modelos que le puedes ofrecer? Sin participacin activa
no puede haber creatividad. Cada una de las personas de participar con todos los
recursos y potencialidades de su naturaleza y condicin, tanto aquellas que estn actualizadas y entrenadas, como los que pueden ser emergentes de cara al futuro. Hay
que dejar tiempo y espacio vacos para la participacin. Hay que invitar a hacer algo
diferente, a partir de lo que el sujeto ve, lee en la red.
2. Concebir ideas e imgenes con imaginacin.
Dejar volar la imaginacin significa cerrar los ojos, relajarse, entrar en el interior de
nuestro universo imaginario individual, que fluye libre por las conexiones espontneas multi neuronales de nuestro cerebro. No buscar ideas o imgenes y prestablecidas. Dejar que vayan y vengan, se acerquen a nosotros, para plasmarlas, escribirlas,
Redes sociales e industrias culturales

Captulo 10

77

y despus encontrar el propsito, la funcionalidad, el sentido, la utilidad de las mismas para el momento presente, para el proyecto o tema que tenemos entre manos, o
bien para una nueva iniciativa o empresa. La imaginacin explota la inmensa riqueza
del universo sin lmites de nuestro inconsciente.

Redes sociales e industrias culturales

78

Captulo 10

3. Ensayo y experimentacin sin parar y sin propsito.


Puedes equivocarte, hacer un mal diseo, corregirlo, realizar mltiples garabatos que
intentan plasmar la idea, sin pretender obtener nada til o acercado, exquisito o
excepcional. Deja que fluyan libremente las experiencias, los movimientos, las imgenes. Despus reelabora aquellas que te han impresionado, te parecen ms tiles, o
simplemente te gusta ms.
4. Las alternativas valiosas y novedosas se convierten en micro proyectos
para transformar la realidad.
Elige las mejores ideas y planea, de modo libre y espontneo, seleccionando los recursos, los medios, las actividades pertinentes, ms simples y eficaces para llevarlas
a cabo. Buscas aliados. Convierte una idea luminosa en proyecto. Lelo planeas de
modo preciso y operativo. Lo llevas a cabo. Las ideas solamente funcionan cuando se
ensayan y se realizan. Porque no hay mejor teora que una praxis simple, til, atractiva, cargada de ilusiones de futuro en el presente.
5. Difusin personal, directa y virtual que atraiga por su capacidad de
sorpresa, por su fcil aplicacin y por sus tiles beneficios.
Difundir para todos. Algo claro, sencillo, que todo el mundo puede entender y realizar.
Pues el propsito ltimo de una huelga creativa consiste en lograr que la persona
acabe integralmente desarrollada, funcionando a tope con todas sus potencialidades.
ste es el sentido y destino final del desarrollo creativo. Esto es lo que todos los seres
humanos desean: ser cada da ms y mejor.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 10

79

ESCUELA PSICO-CREATIVA, ESTIMULADA CON TCNICAS APLICADAS DE CREATIVIDAD.


1. TORBELLINO DE IDEAS. Soltar cualquier idea sin inhibicin, sin represin,
sin reparos, a tontas y a locas, tal como vienen, en tropel, en maniobras y confusas,
locas y cuerdas, tontas e incomprensibles, vivitas y coleando, como peces, tal como
vienen a la vez en la red del torbellino. Sin censura. Sin discriminacin. Sin dudas, sin
descalificacin, sin propsito. Se trata de generar un espritu y clima interior, grupal
y social de desinhibicin, de pensamiento libre, de espontaneidad en lo que se piensa,
se quiere y se dice. Con autenticidad. Sin subterfugios, sin agendas ocultas, sin intencin de agasajar los odos del jefe.
2. RELAX IMAGINATIVO. Reljate. Cierra los ojos. Vuelve tu mirada al interior.
Deja fluir todas las ideas e imgenes que vienen a tu mente. No apartes ninguna. Despus habr tiempo de aplicarlas, de elaborarlas, de seleccionar las ms grandiosas y
sorprendentes, dedicndole muchas horas para su puesta en prctica. Aparecern
ideas absurdas e respecto impertinente. Usa t razonamiento y tu lgica para convertirlas en algo verosmil, con sentido, aplicables. Te llevarn muy lejos de donde ests.
Harn que tu trabajo se distingue sobre los dems.
3. DISEA-DESCRIBE-EXPRSATE. Individualmente y en equipo pensar y decir y escribir. Disear las ideas. Comunicarlas con varios lenguajes: con la expresin
emocional y racional. Por movimientos y gestos que evocan la forma y el comportamiento de los objetos. Con exageraciones.
4. PERSONALIZACIN DE LAS IDEAS EN PROYECTOS. Micro proyectos
vitales personales y comunitarios. De cada uno de los miembros del grupo. Con la
suma de todas las iniciativas y propuestas desarrolladas individualmente o en parejas. Aglutinadas en un una suma de micro proyectos, que van a ser ensayados a
pequea escala.

Redes sociales e industrias culturales

80

Captulo 10

5. METAMORFOSIS TOTAL DEL OBJETO, PRODUCTO O SERVICIO. Necesitamos impulsar un cambio sorprendente y automtico. Para ello recurrimos a
la transformacin continua, en el laboratorio de nuestra imaginacin, de todos los
ingredientes y partes del objeto o producto que tenemos entre manos. Transformar
su forma, su contenido, su colorido, su funcionamiento, la organizacin de las partes,
el proceso de fabricacin, los materiales que lo constituyen. Generar un espritu
interior de cambio continuo, de innovacin, de inventiva.
6. RED Y PGINAS CREATIVAS. En cada espacio dejar un tiempo de silencio,
un hueco en blanco, con un estmulo para ser llenado por los pensamientos y las
alternativas, las propuestas desarrolladas o semi desarrolladas de las personas participantes.
7. MULTI MENTES CREADORAS. En ltima instancia mediante la estimulacin
de los procesos creativos e innovadores inventivos a travs de la prctica continuada
en todos los espacios de la red pretendemos crear un clima, un entendimiento social,
una praxis educativa para multiplicar por 10 el potencial de la inteligencia de los seres
humanos. No existe una inteligencia sino mltiples, muchas de ellas desconocidas,
y apenas estudiadas cientficamente. Pero todas son de gran utilidad: la inteligencia
humorstica, que pone en tela de juicio y crtica usos y costumbres sociales o profesionales y nos hace rer o sonrer, la inteligencia metafrica, que pone en evidencia de
un modo luminoso nuevas posibilidades al comparar, por ejemplo, una empresa con
un equipo de ftbol, con la colmena, con un paisaje de Sol y de playa, con lo cual
transformamos la imagen originaria que todos tenemos de la empresa.
8. LOS SUJETOS, ACTORES Y PROTAGONISTAS. Todos y cada uno, individualmente o en equipo, han de poner en marcha en cada momento en cada tema, en
cada propuesta y proyecto su propia imaginacin creadora, consistente bsicamente
en idear nuevas alternativas, plasmarlas, modelarlas, simularlas, hasta que tengamos
la seguridad de poder llevarlas a cabo de un modo eficiente y satisfactorio. Segn
nuestro gusto y pero el de los propios clientes

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 10

81

LOS RASGOS ESENCIALES DE UNA PGINA CREATIVA


Cules son los rasgos esenciales de una pgina de Internet creativa?
Real. Que se vea. Impulse a la realizacin. Que sea fcil de aplicar y llevar a cabo.
Ideal. Llena de atractivo. Armoniosa. Desencadenante de ilusiones sin fin.
Analgica. Con smiles y ejemplos. Visible. Que pone en evidencia el proceso seguido hasta llegar a la obra, al diseo, al proyecto.
Posible - imposible. Fcil de realizar, con un afn de excepcionalidad y un desafo
de grandeza, para ir ms all de verlo como un hecho rutinario, similar al que todos
sabemos. Ir ms all delo que se ha hecho siempre. Rompiendo moldes y encontrando alternativas originales y eficaces.
Social. Invitando a la conexin y participacin conjunta. Generando redes de individuos aislados unidos en proyecto ilusionado. Partiendo de las necesidades que todos
sentimos. Alternativas para la satisfaccin profunda de nuestros deseos.
Fantasa. Soar el futuro. Disear escenarios nunca vistos. Pensar en cosas absurdas que pueden tener su lgica y aplicacin. Desencadenar la provocacin, el desencanto, la transgresin, pero no quedarse parados, aletargados, inertes, como cadveres o como enfermos anestesiados.
Buscar el pez en las redes del mar de Internet, amasar la harina y convertirla pan,
para disfrutar del PAN imaginario y real de cada da.

Redes sociales e industrias culturales

82

Captulo 10

EJEMPLIFICAR EN LA PRCTICA LOS PRINCIPIOS PROCESOS CREATIVOS A CERCA DE LA CREATIVIDAD


Veamos cmo se pueden ejemplificar en la prctica estos preceptos y principios en
procesos y tcnicas creativas, aplicndolos al asunto de la creatividad, una creatividad reconstruida, re-creada por m y por ti. Por todos y para todos.

1. Participa. S activo. Puedes ser protagonista. Piensa por t mismo. Se libre. Libera tu pensamiento. Desinhbete. Sultate.
Qu es para ti la creatividad? Di todo lo que se te ocurra.
Qu que dice la palabra Creatividad?. Recuerda
Recuerda cundo y cmo has pensado o hecho algo original, distinto, nuevo, porque
estabas harto de hacer siempre lo mismo, de someterte a clichs y modas, de hacer lo
que te mandan.
Redes sociales e industrias culturales

Captulo 10

83

Ante cualquier tema, la preocupacin que ahora tienes entre manos, tu proyecto actual, piensa, escribe, disea, lo primero que te venga en gana. Aprtate de la norma.
Del pensamiento trillado. De lo que todos piensan y hacen ordinariamente.
La tcnica: torbellino de ideas.
2. Concibe. Genera ideas e imgenes libres segn vienen, en el marasmo y caos del
cerebro neuronal.
Cierra los ojos. Reljate. Deja que las ideas, recuerdos, imgenes y sensaciones de
dentro y de fuera vayan y vengan. Pero t czalas al vuelo. Escrbelas y pintalas con
los ojos cerrados.
Aqu tienes tres ejemplos
La creatividad es vuelo en cada libre, en el halcn o guila que se sucede una a
otra en el espacio de la imaginacin.
Caos cerebral. Todo desordenado. Crear expansin hacia lo alto. Abismarse en lo
ms profundo. Diseas caos y sobre el caos diseas orden.
Ascensin. Incentivo. Esfuerzo ligero. Las lneas se van evaporando haca la galaxia
solar y t con ellas. Ascendiendo y descendiendo continuamente. Esto es la creatividad.

Redes sociales e industrias culturales

84

Captulo 10

3. Ensaya. Experimenta. Expresa. Con todos los lenguajes. Bocetos. Crear alternativas. Generar propuestas diferentes.
Representa la creatividad de mltiples formas, con gestos y movimientos, con diseos y dibujos, con grafismos y garabatos, con imgenes, con dichos y frases sorprendentes, elegantes o groseras, vulgares o elitistas.
Usa mltiples voces y sonidos para representar la creatividad.
Escribe la palabra creatividad con formas y letras llamativas. La creatividad en la
cocina, en la que cada letra es un instrumental o utensilio culinario. La creatividad
geomtrica. Con todos los ingredientes y formas propias de la naturaleza o de las
matemticas.
Representa la creatividad con acciones nuevas: nuevas formas de andar que nunca
has experimentado como si fueras un ser realmente creativo, es decir, que a partir de
su robtica, vas a generar formas vio dinmicas de andar y comunicarte.
Tcnica: Describo diseo expreso. Al instante. Reelaborando.
4. Micro proyectos vitales personales y comunitarios. Sobre la creatividad.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 10

85

Realizo cambios mnimos pero muy potentes, desafos radicales, que transformen
totalmente la realidad que no me gusta. Desafos de reinvencin protagonista.
As diseo una de E con puntos y lneas. Son tomos. Proyectada en mltiples lneas
simples y entrelazadas. Ellas sugieren que la creatividad est o genera redes, conectando con la creatividad de otros, fertilizndola. Se cruza. Est constituida por bits
de informacin. Conecta en puntos. Son redes entrelazadas.
Cambiar, utilizando los elementos mnimos: el punto y la lnea en el diseo. Hacer
slo con puntos y lneas infinitas formas de creatividad no slo plstica o icnica, sino
tambin dinmica, Sonora, literaria o narrativa.
Cambiar una cosa mnima pero en todo y por todos, con lo que el cambio mnimo
es monumental, grandioso, casi universal. Si todos utilizramos a todas las horas el
torbellino de ideas, todos tendramos un pensamiento libre, facilidad de expresin,
desinhibicin, tolerancia absoluta para las ideas absurdas, originales, llamativas o
provocativas. Respetaramos y apreciaramos lo que es diferente, nuevo, intil o absurdo. Seramos respetuosos con los dems. No criticaramos, sino que transformaramos lo que no nos gusta.
El cambio mnimo realizado una sola vez no sirve para nada. Realizado a lo largo de
un da, de un mes, o de un ao produce una transformacin profunda.
Si un profesor, con todos sus alumnos, sustituye la leccin magistral por el torbellino
de ideas, sin duda ese profesor y todos sus alumnos seran realmente torbellinnicos. Imparables. Con fluencia verbal. Con flexibilidad mental. Con sentido de la
originalidad, de la comunicacin y la participacin total.
Supongamos: la creatividad es duda, apertura a lo desconocido con emocin y pasin. Con corazn. Por eso la represento con un interrogante en forma de cabeza con
un corazn en el centro y un punto Infinito que es la suma de infinitos puntos.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 10

86

5. Difunde. Presencialmente. Virtualmente. En la red. En las redes sociales.


Atrae porque asombra y maravilla. Por ser original y diferente. O bien por resultar
fcil y til. Invitas a aplicarla, a llevarla a cabo. La creatividad no puede parar.
Razones.
Soledades.
Me aburro.
No se me ocurre nada. No s
cmo. Como pensar y cmo
hacer.

Acciones
Comparte tus soledades y
preocupaciones.
Rompe un plato. Escucha una
cancin. Un ruido. Dibjalo.
Pregntate siempre cmo?
Hay 1000 caminos para salir de
la nada o del aburrimiento. Del
pozo negro. De la inaccin.

Sin-razones
Porque s. Por nada. Por el
desierto de la vida. Estoy solo
porque quiero. Porque no quiero. Porque no?
Romper un plato. Recomponindolo y haciendo con l
una careta partida pegando los
trozos sobre un cartn. Convierte el relato en una estrella.
El actor estrellado.
Si ests pasivo y no se te ocurre
nada, no busques razones, y estimula y disimula, corriendo
comiendo bostezando
durmiendo algo se te ocurrir o no.

El videoclip o demostraciones. Para cada una de las tcnicas. Cada uno de


los principios procesos. Ir acompaado de un video brevsimo, que deja abierto un
interrogante, una propuesta divergente de accin simulada de los internautas. Para
que ellos realicen algo sobre la creatividad basada en estos principios o tcnicas y lo
coloquen a su vez en la pgina de Internet.
TORBELLINO DE IDEAS ABREVIADO.
Por motivos de espacio voy a presentar una sntesis informativa rpida y estructurada del torbellino de ideas elemental.
1. QUE ES. Pensar libre, autnomo y automtico, sin propsito, sobre un tema, sobre un proyecto, ante un interrogante.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 10

87

2. POR QU. NECESIDAD. Superar el bloqueo mental y emocional. El torbellino


es el origen y fuente que alumbra el conocimiento que ya existe en nuestro interior de
modo dubitativo o clandestino, sin formular.
3. PARA QU. FINES. Tener muchas ideas, de modo fluido y continuo. Fluencia
ideacional.
Tener ideas variadas de distintos mbitos y reas del conocimiento. Flexibilidad categorial.
Generar ideas nuevas, originales, transgresoras, nunca odas y vistas. Originalidad de
pensamiento.
4. COMO. PROCESO BSICO.
1. Explicar el que, por qu, y para qu especfico de la creatividad y del torbellino de ideas: ser un cerebro-torbellino fluido, imparable, flexible, original y originador de alternativas.
2. Expresar ideas. Tener muchas ideas y mostrarlas dicindolas, escribindolas, disendolas.
3. Rehacer las mejores ideas. Hacer viables las peores en un punto, realizar
las absurdas o imposibles y ver su lado lgico y utilitario.
4. Llevarlas al molino de tu micro proyecto vital, de tus intereses, generando nuevas alternativas de pensamiento y accin.

Redes sociales e industrias culturales

88

Captulo 10

DISEO TORBELLNICO DEL TORBELLINO


En la parte superior del diseo he realizado garabatos; sobre ellos he pintado con
colores y formas aquello que los garabatos iniciales me sugeran: una cabeza ms o
menos monstruosa. Es una serpiente azul en/bajo un mundo oscuro, una luna, una
cabeza de chorlito con un sol naciente. De esa nube azul borrosa y oscura que es el
inconsciente va cayendo la lluvia de ideas de imgenes, de palabras, de intenciones,
de deseos, de necesidades de todo lo desconocido, incierto o inconsciente.
Un poquito ms abajo hay dos letras:
T del torbellino con amanecer como un pjaro carpintero con su pico capaz de taladrar la madera dura del rbol de la vida, del rbol del bien y del mal. es la t de torbellino que se mueve imprevisible en todas las direcciones.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 10

89

Y a la derecha una I de ideas-imgenes como un rayo fluido y suave o como una onda
que en el punto central en lo alto tiene un pjaro colibr, que se mueve esttico. Son
las ideas en imgenes, son las imgenes en palabras.
Abajo del todo como sostn el cerebro oblongado que se alarga y se extiende, que
no tiene fin, que no tiene lmites, que tiene muchas ondas, muchas lneas vacas
para rellenar. Es el cerebro imaginario individual y colectivo cargado de ideas que
han de ser manifestadas en el TI, de modo claro y consciente a travs de la escritura
automtica y del diseo automtico propio del torbellino de ideas, para que nuestro
cerebro, lo que realmente pensamos y sentimos, aparezca con toda nitidez tal como
surge distinto y claro, mezclado y complejo en cada momento.
De este diseo y proceso de representacin del torbellino de ideas colocado en una
imagen se mostrar un videoclip breve en el que el proceso, el cmo hacer torbellino de ideas visual plstico y lgico simblico pueda ser llevado a cabo por cualquier
persona.
EL RELAX IMAGINATIVO

Redes sociales e industrias culturales

90

Captulo 10

BIBLIOGRAFA DE CREATIVIDAD
en la editora MEUBOOK.
Coleccin EDUCREATE.
COLECCIN de CREATIVIDAD EDUCREATE
Director Dr. David de Prado Diez
ndice y un capitulo de libre acceso en cada libro.
(*) Libro de acceso gratuito
CREATIVIDAD COMPRENDIDA: RAICES
David de Prado. Teoras de la Creatividad en Accin.
* Fernando de Sousa: A creatividade como disciplina cientfica.
David de Prado. Fundamentacin cientfica de la creatividad. Cmo investigamos con / en la creatividad?
* David de Prado. Axiomas de Creatividad para Auto Transformacin Psicosocial: Re-inventar tu mundo
* David de Prado. Orientacin creativa del Yo. Autoconcepto y emocionalidad.
* David de Prado. Educrea(te): Ensea - aprende a ser creativo. La creatividad motor esencial de la renovacin de la educacin.
* David de Prado. Modelos creativos para el cambio educativo.
* David de Prado. El minicurso como nuevo modelo de formacin del profesorado. Adaptacin creativa con
control cuasi experimental del minicurso C.T.I (creatividad y torbellino de ideas).
David de Prado. Innovacin y creatividad en la empresa y en las organizaciones.
David de Prado. El Tarot Jacobeo de la Creatividad Arquetpica.
* Agustn de la Herrn. Cambio docente. Creatividad y conciencia reavivadas.
CREATIVIDAD ACTIVADA: MTODOS
Doris J. Shallcross. Intuicin
David de Prado. 365 Creativaciones.
David de Prado. 18 Activadores Creativos.
David de Prado y Elena Fernndez. Analoga Inusual.
David de Prado. La relajacin creativa integral. Principios y tcnicas.
*Martina Charaf. Relajacin creativa: Tcnicas y experiencias.
David de Prado. ABC de la Relajacin Creativa (Audio-libro).
David de Prado. Relajacin creativa curativa.
David de Prado. Mtodos creativos de investigacin e intervencin psico-social.
David de Prado. La solucin creativa de problemas.
* David de Prado. Torbellino de Ideas. Por una EducAccin participativa y creativa *Agustn de la Herrn.
Metodologas docentes para transformar la educacin.
* D de Prado y Elena Fernndez. Creatividad desde la Universidad: Nuevos mtodos y experiencias.
CREATIVIDAD MULTILENGUAJE: TALENTOS.
* David de Prado. Tcnicas creativas y lenguaje total.
* David de Prado. Reorientar creativamente la escuela: Dialctica y metforas para transformarla
Paula Vquez y Rosa Cazn. La palabra sorprendida: Tcnicas creativas de escritura.
Paula Vzquez. Escribir con los cinco sentidos.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 10

91

Toms Motos. Juegos creativos de lenguaje


Toms Motos. Creatividad dramtica
* Sabrina Lermen. Percusos critativos na construao da dramaturgia hbrida.
* Elisabete Pinto. Criatividade expressiva metdica e psicoterapia humanista no encontro de mulheres.
* Abilio Aranha. Criatividade e inovao na formao do profissional da sade.
* David de Prado. Anlisis psicocreativo de la imagen.
* David de Prado. Eco-creatividad. La interpretacin del medio mediante tcnicas creativas.
SERIE CREACCIN. sEDICIONES MICRO CRETICAS.
* David de Prado. La fntica. Ejercitacin de la fantasa
* David de Prado. La vida en un hilo. Microdialcticas.
El precio simblico de esta coleccin va destinado enteramente al desarrollo e investigacin en creatividad,
dentro del proyecto Educrea(te), para re-inventar la educacin por sus protagonistas.
PRADO, D. (1975): Desarrollo de aptitudes clave y la productividad creativa como alternativa a la enseanza
tradicional. En Villar (Ed.). La formacin del profesorado. Madrid. Santillana.
PRADO, D. (1982): El torbellino de ideas, hacia una enseanza ms participativa. Madrid. Cincel-Kapelusz.
PRADO, D. (1987): Manual de activacin creativa. Ensear/aprender con la imaginacin. CEC. Lubricn.
Santiago.
PRADO, D. (1988): Tcnicas creativas y lenguaje total. Narcea. Madrid.
PRADO, D. (1991): Reorientar creativamente la escuela. Dialctica y metforas para transformarla. CIC. Santiago de Compostela.
PRADO C. Y CHARAF M. (2000). Relajacin Creativa. Tcnicas y claves para el entrenamiento...Inde. Barcelona.

Redes sociales e industrias culturales

Reportajes de Arantxa
Serantes sobre redes
sociales en El Correo
Gallego
Social Media Hypsterism
10.11.2012Arantxa Serantes y Clara vila
Hay una serie de preguntas que toda empresa o particular que desee iniciarse en el
mrquetin en social media debe plantearse: Por dnde comenzar? Dnde est mi
pblico objetivo? Qu novedades puedo ofrecer? En las redes no slo se debe estar,
hay que conectar con el pblico
Los que han puesto su negocio en marcha tiempo atrs, tambin deben tener en
cuenta a sus seguidores y clientes que conocen lo que puedes ofrecer y esperan una
continua mejora del servicio o del contenido que reciben como garanta de tu fiabilidad y profesionalidad.
Muchas empresas estn en las redes sociales, slo por figurar en ellas, pero no las
personalizan, no las actualizan o se comunican a travs de ellas con la frecuencia y
atencin debidas. Puede que no se obtengan beneficios econmicos a travs de ellas,
pero se puede conocer mejor a los usuarios: gustos, preferencias, valoraciones que
realizan, expectativas sobre tu marca, etc
Es cierto que los medios digitales han cambiado nuestra forma de comunicarnos,
Redes sociales e industrias culturales

Captulo 11

95

pero una cosa es su uso y otra su abuso. Las buenas prcticas tambin son importantes y el mbitoon-linedebe ser coherente con eloff-line.De nada sirve ir a la
bsqueda y captura de nuevos seguidores o clientes si no se pueden alcanzar los objetivos ms cercanos. Coleccionar seguidores no es garanta de xito o popularidad,
tampoco el ROI es fcil de cuantificar. Lo que parece realmente importante no lo es
en realidad. Es ms efectiva la cercana y los valores que se transmiten en el quehacer
diario, porque eso es lo que da solidez a una marca ms que la notoriedad basada en
la competitividad no constructiva, que al fin y al ccabo es un autoengao encubierto
cuyo resultado termina en fracaso.
Deben integrarse medios convencionales con canales sociales para alcanzar un mayor ncleo poblacional y utilizar estos ltimos como servicio de atencin al cliente.
La asignatura pendiente es buscar nuevos parmetros de medicin que contemplen
la evolucin y los resultados de las acciones emprendidas. El 54% de las empresas
todava no cuenta con un presupuesto destinado a esta rea ni tampoco disponen de
recursos humanos especficos cuando todos sabemos que las empresas siempre tienen una base tecnolgica que deben afianzar.
Cambiar la tendencia? Los dispositivos mviles tienen la respuesta, slo hay que
estar en el momento exacto y en el sitio adecuado.
Clara vila (Consultora de social media)
Dicen que dos meses en Internet son como un ao en la vida real. Cuando pienso en
estas cifras, que siempre me parecen exageradas, me doy cuenta de la velocidad a la
que avanza la sociedad de Internet. No podemos seguir hablando de nuevas tecnologas, hemos incorporado terminologas como whatsappear y empezar una conversacin con el otro da vi en Twitter es el principio de una frase que promete.
Nuestro mundo ha cambiado.
El usuario de Internet ha evolucionado y, cada vez ms, se est complejizando. Actualmente los internautas se encuentran en 2,3 redes sociales de media y ms de la
Redes sociales e industrias culturales

96

Captulo 11

mitad de los mviles que tenemos en Espaa son smartphones (segn la IV Oleada en
Redes Sociales de The Cocktail Analysis y ComSocore). Esto hace que las personas y
las marcas que nos dedicamos a la comunicacin online hayamos tenido que cambiar
nuestra estrategia y nuestra presencia online.
Algunas de las nuevas plataformas que estn teniendo una gran acogida entre
losheavy usersde Internet son Instagram, Pinterest y Tumblr. Instagram, la aplicacinrecientemente comprada por Facebook que consiste en aplicar una serie de
filtros a las fotografas que tomamos. Tumblr, a mitad de camino entre el blog y la red
social, es utilizada para subir vdeos, imgenes, gifs con textos cortos que los acompaen. Pinterest, la red social que ms les gusta a los expertos en SEO (Search Egine
Optimization) por dar mucho trfico a las web (sobre todo en el ecommerce), a da de
hoy est teniendo una tasa de crecimiento muy atractiva y gran viralidad.
Encontrar un cliente que te pide abrir un perfil para su marca en Pinterest, Instagram
o Tumblr est a la orden del da. Somos los expertos en redes sociales los que tenemos que analizar cada caso y decidir cundo s y cundo no tiene sentido declinar
nuestra comunicacin a los distintos soportes sociales donde las marcas quieren estar.Analizar las plataformas es el primer paso por el que debemos empezar. Ver qu
datos manejamos sobre esta red social, valorar qu nos aporta, cmo lo hacen otras
marcas y aprender la forma en que los propios usuarios explotan el contenido, es la
base de cualquier estudio. La masa crtica que tenga la red social, el target al que nos
dirigimos y los recursos con los que contamos son los tres factores determinantes a la
hora de tomar estas decisiones.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 11

97

Neuromarketing: el laboratorio de las


ideas
27.05.2012 Arantxa Serantes (USC) y Roberto Prez Marijun (Consultor de Mrquetin y Comunicacin web)
Es la nueva piedra filosofal del mrquetin y permite conocer cules son las reacciones reales de los consumidores ante las propuestas publicitarias
Es la nueva piedra filosofal de los departamentos de Marketing, una disciplina nacida en los laboratorios de la manos de cientficos, que permite tanto conocer cuales
son las reacciones reales de los consumidores ante las propuestas publicitarias, como
lograr una mayor efectividad en la respuesta que esperamos de estos. Manipulacin
o voluntad de poder?
Desde hace unos aos, nos encontramos cada vez ms con el prefijo NEURO asociado a decenas de palabras como: ciencia, lingstica, psicologa, ventas y como no,
marketing. Todo este engranaje tiene su inicio en los aos 70, cuando Paul MacLean
public su clebre teora del cerebro triuno. Gracias al desarrollo de tecnologas como
los TAC o la resonancia magntica se ha logrado visualizar en tiempo real que zonas
concretas del cerebro se iluminan (tienen actividad) ante determinados estmulos. Se
ha constatado que ante un determinado estmulo o situacin todos respondemos de
formas limitadas, con lo cual se puede conocer de antemano nuestra reaccin.
Cuando los departamentos de marketing de las grandes multinacionales comenzaron
a aplicar estos conocimientos, buscaban sobre todo la confirmacin cientfica al famoso mtodo AIDA: Cmo captar la atencin de un consumidor?, Cmo interesarle? Cmo lograr que desease el producto o servicio? y sobre todo Cmo conseguirla
Accinde compra? Se hicieron experimentos de todo tipo, jugando con colores, formas, msica, sexo, comida y peligro. Cualquiera que se fije con un poco de atencin
en la publicidad, podr ver como esto se aplica permanentemente con el nico fin de
captar nuestra atencin.

Redes sociales e industrias culturales

98

Captulo 11

Todos estos aos de investigaciones, pruebas y estudios han acabado concluyendo


que el ser humano es mucho menos racional de lo que imaginbamos, que donde
creamos que las decisiones (en este caso de compra) se tomaban de una forma lgica, la realidad es que casi siempre se toman de una forma emocional y que es despus
de haber actuado, cuando nuestro neocortex racional se encarga de justificar que la
decisin que hemos tomado es la correcta y que est alineada con nuestros valores,
necesidades y categora. Algo muy bien utilizado en el slogan de una conocida firma
cosmtica Porque yo lo valgo.
La creatividad al servicio del marketing
Hoy en da en los departamentos de marketing, podemos encontrar psiclogos, lingistas, historiadores, etnlogos, diseadores especializados en el uso del color o en
tipografas y todo tipo de especialistas que aportan su granito de arena para conseguir
que un producto o una campaa llegue a los consumidores de hoy, potenciales clientes con perfiles globalizados, urbanos e hipersaturados de estmulos que compiten
por captar su atencin. Los focus group, estudios de mercado y otro tipo de tcnicas
que buscaban conocer la respuesta, el inters o los deseos de un nicho, estn cayendo
en el olvido, a travs del neuromarketing nos hemos dado cuenta que el simple hecho
de formular una pregunta, ya est condicionando la respuesta y que la opinin de
otros usuarios modifica la nuestra.
Si queremos saber que le llama la atencin a un usuario, no se lo preguntamos, le mostramos directamente aquello sobre lo que queremos su opinin y seguimos el movimiento de sus ojos con tecnologaeye trackingque nos permite saber exactamente en
que se est fijando. A travs de escaners, tomografas o cascos llenos de cables, somos
capaces de asomarnos directamente a sus cerebros, de ver como reaccionan frente al
anuncio que le presentamos, podemos conocer en tiempo real si lo que le mostramos
es capaz de estimular su zona cerebral asociada al placer, si lo ponemos en estado de
alerta o incluso si estamos fijando nuestro mensaje en su memoria.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 11

99

La conducta del consumidor y la seleccin de contenidos


El pblico objetivo ha sido siempre el santo grial de los departamentos de marketing. Millones de individuos que debamos agrupar por sexo, edad, nivel cultural,
econmico, intereses, etc. En funcin de esto buscbamos los lugares en los que estas
personas se reunan, las revistas, peridicos o programas de radio y televisin que
consuman. Y all colocbamos nuestro mensaje. Casi siempre de una forma invasiva y molesta, interrumpindonos cuando estbamos haciendo algo que nos gustaba
para ofrecernos unos consejos comerciales.
Nosotros como consumidores desarrollamos estrategias de defensa como la ceguera
parcial por la cual cuando sabemos que en un determinado lugar encontraremos
publicidad, nuestro cerebro opaca la visin de ese rea. Esto se ha estudiado con profusin en las pginas web. Puede verse de forma clara en como Google, pas de mostrar sus anuncios o enlaces patrocinados solo en la zona derecha de su buscador,
a hacerlo tambin justo encima de donde aparecen los resultados naturales, ya que
descubrieron que una vez que los usuarios saban que all solamente encontraran
publicidad, dejaban de mirar en esta zona. Esto se conoci gracias a la utilizacin de
mapas de calor (imgenes generadas a partir de estudios de eye tracking en los
cuales se sigue a travs de una cmara la mirada del usuario y se detectan cuales son
las zonas de una web que atraen ms su atencin).
El neuromarketing aparece tambin como una forma de paliar el cambio de modelo
de facturacin en el que se ha pasado de cobrar por impacto (por supuestamente la
cantidad de personas que veran nuestro anuncio) al pago por accin (se cobra por las
personas que hacen algo concreto, como visitar una web, rellenar un cupn, contactar
telefnicamente ) esto ha supuesto un vuelco muy profundo al negocio publicitario
y a la relacin de las agencias con los anunciantes, una transformacin que todava
se est produciendo y que cambia por completo las reglas del juego, desaparecen los
pblicos objetivos y aparece el consumidor individual, la persona que requiere un
tratamiento individualizado y que busca la mxima personalizacin en sus relaciones
con las empresas, con un grado de acceso a la informacin nunca visto y unas expectativas cada vez ms difciles de cumplir por parte de las marcas, todo conocimiento
sobre su comportamiento, ayudar a las empresas a vender ms y mejor.
Redes sociales e industrias culturales

100

Captulo 11

Incidencia de las redes sociales


Las redes sociales representan el mayor desafo al que se han enfrentado nunca el
mundo del marketing. Por un lado ofrecen la posibilidad de estar en contacto con millones de consumidores, hacerles preguntas sobre sus opiniones de productos incluso
antes de comercializarlos, detectar tendencias y patrones de consumo, llegar a un
nivel de segmentacin impensable hace pocos aos y obtener informacin en tiempo
real sobre la eficacia de una campaa.
Cuando antes bamos a hacer una compra de importe medio (unas gafas de sol, las
ruedas de un coche ) tendamos a hacer un esfuerzo suplementario la primera vez
que hacamos esa compra (invertamos ms tiempo del normal en encontrar nuestra
mejor opcin) pero una vez escogida, si la experiencia de compra resultaba razonablemente satisfactoria en la siguiente ocasin en la que tenamos que volver a adquirir ese producto, nos dirigamos directamente al comercio o empresa que escogimos la primera vez. La razn es que a nivel subconsciente pensamos que si esa fue la
mejor opcin en aquel momento, lo seguir siendo ahora. Las empresas estn intentando contrarrestar esto y modificar nuestro comportamiento habitual descubriendo
a travs del neuromarketing nuestros patrones de conducta, aquello ante lo que la
mayor parte de las personas reaccionamos igual, se aprovecha la infantilizacin de
la sociedad para utilizar nuestras tendencias naturales, explotando por ejemplo con
tcnicas de gamificacin nuestra faceta ldica y competitiva proporcionndonos recompensas rpidas y tratndonos como ratones de laboratorio .
La frontera entre la persuasin y la manipulacin es muy difusa y al igual que en su
momento se prohibi la publicidad subliminal por entender que como consumidores
no tenamos forma de defendernos, esta nueva era, no ha hecho sino comenzar y las
reglas an estn por definirse. Nos esperan tiempos fascinantes en los que tanto los
departamentos de Marketing como los consumidores tendremos que afrontar grandes desafos. Dispondremos de herramientas que nunca antes habamos soado. Los
departamentos de Marketing el acceso directo a la mente de los consumidores y los
consumidores la inteligencia colectiva de las redes sociales. Esta es la batalla que se
producir en los prximos aos en la cual seremos a la vez, testigos y protagonistas.
Redes sociales e industrias culturales

Captulo 11

101

Las cifras hablan: los procesos, resultados y lmites del marketing


El marketing on-line adquiere cada vez mayor protagonismo con respecto a otros
medios en mbitos como las industrias culturales, el turismo o la tecnologa, gracias
al marketing viral. Es decir, que los propios usuarios del producto lo den a conocer
a travs de la red. Algo as como: Te gusta este sitio? Recomindalo a un amigo.
Losbannersson las vallas publicitarias del momento en la autopista de la informacin. No siempre son efectivos y hay que regular su exposicin si no se quieren resultados nefastos. Su uso, segn la IAB puede aumentar la intencin de compra en un
4% y el recuerdo en un 30% con respecto a anuncios similares en otros medios debido
al impacto y a una mayor eficacia en la respuesta directa. Las listas de correo (list
server) suelen ser efectivas cuando los usuarios se dan de alta y de baja a voluntad
propia algo que no siempre ocurre- y termina convirtindose enspam.
Lo que las empresas tratan de buscar cada vez ms es la fidelizacin del cliente para
desarrollar una estrategia de marketing relacional en una comunidad virtual en torno
a su producto (fans) tratando de hacer partcipe al visitante en el proceso de comunicacin: juegos, concursos, foros, etc. Identificar perfiles, capturar datos de potenciales clientes es el deseo de muchas empresas que recurren a programas espa para
registrar las webs que visitan sus conexiones a Internet a los estmulos para recabar
datos personales de sus visitantes a cambio de premios o regalos. Este mtodo no
tuvo una gran acogida entre los internautas, recelosos de las intenciones de las empresas que recurrirn a estos mtodos por falta de garantas y transparencia. Al igual
que lascookieso lasweb bugscon el objetivo de adecuar la publicidad o la informacin a los intereses del usuario a travs de los servidores de su plataforma lo que
dificulta el anonimato de nuestra actividad en la red.
Esta lucha por la influencia hace que los directivos de las grandes compaas apuesten
por crear pequeas empresas tecnolgicas ostart- upsporque nadie quiere perder su
oportunidad en la gran jungla ciberntica. Un excelente laboratorio sociolgico donde experimentar nuevos usos y prcticas como tiendas virtualeslow cost, teleoperadoras mviles, editoriales multimedia, etc. El problema es que las empresas deben
adaptar estrategias on-line y off-line y ser competitivas en ambas, cuando el entorno
Redes sociales e industrias culturales

102

Captulo 11

es altamente cambiante y exigente. El cliente demanda soluciones personalizadas y


desea participar en el proceso de aquello que va a consumir. La interactividad cambia
los roles y las expectativas. Nunca el consumidor tuvo tanto poder para decidir y las
empresas nunca tanta necesidad tuvieron de conocer ms a sus clientes y fidelizarlos
para garantizar la cuota de mercado.
Los centros de atencin al cliente son la piedra angular del xito. Muchoscall centerohelp deskson de baja calidad y estn deslocalizados. El cliente no consiente un
mal servicio el 78% cambia de compaa si sus requerimientos no son atendidos. El
consumo ya no viene condicionado slo por factores subliminales. Ahora se buscan
resultados tangibles y eficaces unidos a una buena presentacin y calidad en los servicios. La maximizacin del beneficio de forma aislada ya no es un mecanismo de
control. Ahora la rentabilidad est en el valor de la relacin con el cliente y en el factor sorpresa, prediciendo sus expectativas.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 11

103

Redes sociales mviles: una nueva forma de comunicacin


25.09.2011 Arantxa Serantes (USC) y David Serantes (Experto en Social Media)
Se hace cada vez ms necesaria una crtica sobre cmo afectan las redes sociales y la
mensajera instantnea de los dispositivos mviles a la interaccin social que ponemos en prctica en nuestra vida cotidiana
Estamos ante un tema que afecta, no slo a los medios de comunicacin, que cada vez
ms recurren a aplicaciones mviles para reforzar el inters en sus contenidos, tambin ocurre lo mismo en nuestras relaciones personales, sean formales o informales,
lejanas o cercanas.
Las empresas que hay detrs de estos inventos no paran de fortalecer sus destrezas a
la hora de conocer la psique humana con el fin de aplicarla a la dinmica de grupos y
para crear espacios adaptados a los sectores sociales y profesionales donde cada uno
pueda verse reflejado.
La transformacin comienza cuando los estudios sociolgicos revelan que el 71 por
ciento de los jvenes prefiere enviar mensajes de texto que realizar llamadas telefnicas. Las redes sociales y los SMS emergen como formas alternativas de comunicacin
con los amigos.
A partir de edades que oscilan entre los 18 y los 26 aos, la forma ms efectiva para
llegar a los jvenes se encuentra, no en una comunicacin personal, sino en una virtual y por escrito, es decir, de manera indirecta y mediante un canal especfico.
El verdadero dilema est, segnla Escuelade medicina de Case Western en USA, en
saber dnde est el lmite para llegar a un desarrollo social normal que haga de estas herramientas un medio y no un fin en s mismo, que les haga perder la nocin del
Redes sociales e industrias culturales

104

Captulo 11

tiempo y evite un verdadero encuentro con su entorno.


Lo mismo ocurre con los adultos. Un rasgo habitual al encontrarnos slos o mientras
esperamos a alguien es sacar el mvil para realizar una llamada, escribir un SMS,
utilizar una red social o mirar el reloj en l. Incluso empieza a ser un comportamiento
habitual en una reunin con amigos, que alguno de ellos emplee su dispositivo mvil
para colgar alguna fotografa o vdeo en su red social. Incluso se encuentran actitudes
ms extremas y frustrantes, como cuando te encuentras hablando con otra persona y
sta a su vez est prestando ms atencin a su mvil, que a su interlocutor.
Actitudes controvertidas.Lo paradjico es que una herramienta que sirve para comunicar a las personas en cualquier momento del da y en cualquier lugar, pueda dar
lugar a actitudes tan controvertidas. Hace una dcada, lo usual era enviar un e-mail
o comunicarte va messenger. Incluso una simple llamada era suficiente para mantener el contacto. Ahora, las redes mviles proliferan con el fin de hacerse un hueco en
nuestros dispositivos.
La tendencia general se ha encaminado a la relacin con nuestros contactos. Pero su
futuro no se estanca ah, ya que el lifestream o la vida social de nuestros contactos
junto con los medios geolocalizados, comienzan a tomar posiciones. Ya no importa
qu ests haciendo sino dnde, con quin y el qu.
Pero cmo sera la red social mvil perfecta? Sera aquella que fuese capaz de llegar
a una casi total integracin de servicios en una sla plataforma y que a ello se sumase
una red social de mensajes de voz as como diversas opciones de comunicacin y gestionar grupos de contactos que permita compartir documentos y gestionar eventos
en comn. Una aplicacin para una total sincronizacin entre el mvil y el servidor
web remoto.
Mientras tanto, seguirn ayudndonos a reencontrarnos con aquellas personas que
conocemos y de las que perdimos su rastro con el tiempo o compartir conocimientos
con compaeros de trabajo y profesionales de nuestro sector. El problema no est en
Redes sociales e industrias culturales

Captulo 11

105

el uso, sino en el abuso. Ni que decir tiene, que el futuro de las redes sociales no est
estancado, ms bien, acaba de empezar. Sin embargo, las relaciones humanas son
cada vez ms complejas y difciles. Es maravilloso recibir un tweet, un e-mail o un
mensaje privado en Facebook, pero todava es mucho mejor entablar una conversacin personal donde poder encontrarse cara a cara y percibir que hay alguien ah sin
tener que mirar a una pantalla.
Paradoja de la movilidad.Nuestro Smartphone o mvil inteligente siempre est en
nuestro bolsillo y cada vez con ms frecuencia en nuestras manos, dejando menos
tiempo para la funcin a la que fueron destinados en sus orgenes: hablar.
Explicitemos la paradoja de la movilidad. Disponemos de unos dispositivos que nos
acercan a travs de las redes sociales a la vez que nos ayudan a alejarnos de las personas, tanto en los fsico como en lo psicolgico; el propio nombre del dispositivo
lleva implcita la distancia y sin embargo buscamos a travs de l la proximidad y la
conversacin que en persona no somos capaces de ejecutar.
Como tercer elemento junto a los propios dispositivos y la movilidad debemos mencionar la conexin permanente de datos que ha venido a convertirse ya casi en obligacin por parte de las operadoras hacia los usuarios. Si hace un par de aos para
conseguir un buen terminal mvil tenamos que unirnos fraternalmente durante una
ingente cantidad de meses a la operadora de turno, ahora adems, si te ciegas con las
ltimas novedades tecnolgicas, tu plan de datos ha de ir incluido en el contrato y con
l la capacidad de acceso a las herramientas de comunicacin instantnea.
Con estos elementos nos vemos en una situacin en la que no se ve facilitada la separacin entre lo laboral y lo personal; en gran medida porque nuestro dispositivo
realiza todas las funciones necesarias en ambos terrenos y si bien muchos de los profesionales espaoles durante los ltimos 15 aos han circulado con dos telfonos que
garantizaban que las barreras estuviesen perfectamente delimitadas, en los 4 ltimos
aos la decisin de utilizar un nico dispositivo mvil es la que marca la tendencia.

Redes sociales e industrias culturales

106

Captulo 11

As, las redes sociales han logrado entrar en las empresas y nuestros amigos acuden
y permanecen en las mismas reuniones que nosotros, estn en el despacho con nuestros compaeros o cuando visitamos la empresa de un nuevo cliente casi los podramos presentar desde el Facebook, Twitter o Linked In de turno.
La evolucin ha sido silenciosa, sin embargo las costumbres entre los usuarios de
tecnologas mviles porttiles se han girado 180 desde que a travs de los blogs,
alrededor del ao 2004, se repasaba todo lo que se haba hecho, ntese el pretrito
imperfecto, en un perodo de tiempo a travs de un blog personal o diario de bitcora.
De la escritura al habla.Ahora, herramientas de cmo la red social Twitter o como el
juego de geolocalizacin de Foursquare se afanan en que el usuario especifique qu
est haciendo en este preciso momento, con quin se encuentra y por supuesto dnde
est haciendo qu cosa.
El futuro a corto plazo ya se ha comenzado a gestar de la mano de Blaving, la nueva
red social que guarda tremendas similitudes con Twitter, pero que en lugar de exigir
la escritura para la publicacin se conforma con el habla, recogida a travs de un micrfono que graba tu voz para lanzar el mensaje a las ondas de Internet. Todo se hace
ms fcil para que se comparta informacin personal y para que, al menos en teora,
se aumente la interaccin con otras personas.
Lo ltimo de lo ltimo es trazar los planes tambin en forma de red social y lo permite la advenediza Foreca.st que de una forma similar a la que lo hace Foursquare te
pone en contacto con tus amigos y te permite observar sus planificaciones. De este
modo puedes incluso variar tus planes para poder coincidir con ellos y por supuesto
hacrselo saber. Toda una actividad de riesgo para los que son ms celosos de su
intimidad y simplemente un paso adelante para los considerados early adopters.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 11

107

Literatura2.0
14. 7. 2011 Arantxa Serantes y Fran Castro
Todo autor que se inicie no mbito literario, a da de hoxe, debe ter un blog, unha
pxina web en Facebook e incluso un perfil onde poida publicar as sas notas e incluso un podcast ou canal de Youtube para as sas actuacins. Quizis, cun pouco de
sorte, un poida dar a coecer a incipiente obra que est a realizar.
A autoedicin e a publicacin baixo demanda son o primeiro e nico recuerso que
lles queda aos novos escritores, tras enviar orixinais a grandes editoriais que parecen apostar por afianzar ou reeditar aos autores recoecidos. Mais unha idea sera
publicar e-books e que o pblico decidise qu autores deberan ser editados en papel
ou mesmo que se editaran os primeiros captulos dunha obra para que os lectores
fixeran recomendacins s editoriais.. Por qu non valerse das ferramentas 2.0 para
fomentar a creatividade dos autores galegos?
A interactividade fomentara a captacin de novos talentos e a ampliacin do catlogo editorial, das que non hai elevado nmero en Galicia, en proporcin ao nmero de
propostas recibidas. Incluso dira que a maiora non teen elevada presencia na rede,
o que dificulta a adaptacin ao comercio electrnico e o coecemento das novidades
que presentan. Outro aspecto que habera que ter en conta a reedicin dos clsicos
da nosa literatura ou mesmo reactualizacins crticas. Parece que iso s se fai cando
van chegando aniversarios e datas sinaladas como o Da das Letras Galegas.
APOIOS INSUFICIENTES. Tamn certo que a convivencia idiomtica galegocasteln supn un grande esforzo para a editorial galega, que se enfronta s dificultades que supn a divulgacin e a recuperacin do prestixio da nosa lingua a travs
da cultura. Os apoios institucionais son insuficientes e s a educacin e o fomento do
hbito lector en galego, seran a salvacin, o despertar dunha xeracin durmida.

Redes sociales e industrias culturales

108

Captulo 11

A progresiva incorporacin das bibliotecas pblicas ao prstamo de lectores de ebook todava limitada e presenta dificultades hora de atopar na sa base de datos novas publicacins, sen embargo, van polo bo camio. Quizis a adaptacin das
novidades editoriais a novos dispositivos como o Ipad, Ipod e similares ou mesmo a
creacin dun grande grupo editorial que se unise en prol da creacin dunha editorial
dixital galega onde houbese venda directa de e-books e aplicacins noutros soportes,
fose a solucin para fomentar a expansin de literatura galega noutros lugares do
mundo onde tamn hai galegofalantes.
Fan falla novas utopas e imaxinarios, libros que movilicen xente e fagan historia.
Que non queden olvidados nun caixn agardando momentos mellores. Senn deixarn de existir autores, nomes que recuperen un tempo esquecido que s pode meterializarse cun pouco de imaxinacin.
Francisco Castro, Escritor e editor
A mia nena ten tres anos e, xa que logo, non sabe ler. Pero colle o iPad e quen
de procurar unha aplicacin de Contos Interactivos e escoller un. Todo a toque dun
dedo. E aparecen as letras (que anda non identifica) e a locucin vai guindoa pola
historia. E descubre onde ten que premer para que pase algo. Porque os nativos dixitais que len na pantalla len doutra maneira e, xa que logo, para eles a lectura implica
un determinado nivel de interactividade. E iso lectura. Que do que agora debemos
falar no sucesivo. Xa non tanto de literatura senn dunha nova experiencia de lectura.
O papel como o bsico, cando menos de momento, pero cada vez mis pegadas as
propostas literarias a posibilidade de complementarse na Rede, como parte mesma
da trama. Escribiremos, co tempo, para a pantalla. Porque eu como autor podo ir
deixando pegadas dixitais polo ciberntico mundo adiante para que se siga a mia
historia. Ou porque a realidade aumentada vai facer que cando o meu mbil reciba
determinado aviso porque estou xeolocalizado por Google, ou por quen sexa, nun
escenario da mia obra, algunha informacin relevante apareza.

Redes sociales e industrias culturales

Captulo 11

109

Xa o escribn algunha vez refuxindome en T. S. Kuhn: estamos cambiando o paradigma. A industria editorial moi en concreto (en Galicia anda non tanto, porque o
noso mercado o que , pero por a fra moito mis). Porque, neste contexto de Literatura 2.0 hai que redefinir tamn todos os elos da cadea de producin do libro. O
autor xa non necesita necesariamente (ntese a redundancia, posta aqu a mantenta)
da editorial. Calquera pode publicar(se).
CRITERIO DE CALIDADE. E ollo, non nos referimos s a colgar un textio nun
blog ou web persoal. Falamos de facer verdadeiros eBooks (xa son libros, non son de
mentira), ben maquetados, usando o formato ePub, a cada da mis til e achegado formalmente ao que entendemos por maquetacin convencional. Ese autor pode
vender os seus libros directamente dende a rede ou a travs das moitas libreras electrnicas que, a golpe de clic, lle descargan en poucos segundos o libro onde se queira
ou onde o futuro decida. Obviamente, estamos a falar dun proceso que pon fra, de o
autor querer, editorial, co cal o criterio de calidade que a lectura atenta dos profesionais da edicin garante, desaparece.
O criterio de calidade agora ser o nmero de descargas, dicir, o xito medible
obxectivo concreto que os internautas demostren. Pero quedan fra as distribuidoras
(a da de hoxe esenciais na comunicacin fsica entre autores-editoriais e o pblico
lector) e as propias libreras. Iso: que andamos revolucionados. Eu cada da leo mis
no meu reader. S boto de menos o cheirio fresco e algo acedo do papel e da cola.
Pero xa mo solucionarn.

Redes sociales e industrias culturales

S-ar putea să vă placă și