Sunteți pe pagina 1din 8

Leccin I

#1. Introduccin.
En los ltimos 450 aos se han elaborado varios sistemas para la transcripcin
de la lengua mexicana o nhuatl por medio del alfabeto europeo. El primero
fue el de los misioneros franciscanos que llegaron a Mxico en la primera mitad
del siglo XVI, y es conocido como "ortografa clsica". Hoy da en Mxico y
Centroamrica los topnimos, nombres de personajes y elementos culturales
se escriben en una ortografa basada en la tradicional: Chapultepec,
Cuauhtemoc, Quetzalcoatl, cacahuate, teponaztli, etc.
El nhuatl en que estn redactados estos apuntes no es del siglo XVI ni se
apega estrctamente a ninguno de las variantes modernas, que varan de
regin en regin y frecuentemente de pueblo en pueblo.
El sonido de la K no se escribe con la ortografa tradicional: ca, que, qui, co, cu.
Slo se utiliza K: kli, okulin, tiankstli, kman (Escritura fontica: /k/).
El sonido de la S no se escribe con la ortografia tradicional: sa, se, si, so, su ni
ce, ni ci, Solo se utiliza Z: zijtli. zihuatl, mazatl
El sustantivo
Puede tener una de las siguientes terminaciones: -tl, -tli, -li o -in. Se usarn los
siguientes sustantivos en las primeras lecciones. Memorizar:
atl: agua amoxtli: libro kalli:casa
zijtli: abuela ziuatl: mujer koatl: serpiente
koli: abuelo komali: cenicero itzkuintli: perro
mazatl: venado mekatl: cordn michin: pescado
nantli: madre okuilin: gusano petlatl: petate
pili: nio tajtli: padre tetl: piedra
tochtli: conejo tekolotl: buho teopantli: iglesia
tepalkatl: loza tiankiztli: mercado tlakatl: hombre
tlali: tierra tlaxkali: tortilla xali: arena
yetl: frijol
Preposiciones
amo: no
in: l, la
inin: este, esta
ipan: en, sobre
itik: dentro de
iuan: y
ka est
kaej: estn
kampa?: dnde?
kema: s
nikan: aqu
ompa: all
ze: un, uno, una
ome: do
yyi: tres
nahui: cuatro
Obsrvense los siguientes ejemplos.

El artculo in puede ser omitido. Tampoco es necesario usar los verbos ka o


kateh en el tiempo presente. No es obligatorio pluralizar los sustantivos.
1. Kampa atl?: (Dnde est el agua?)
2. Kampa ka atl?: (Dnde est el agua?)
3. Kampa in atl?: (Dnde est el agua?)
4. Atl nkan ka?: (El agua est aqu?)
5. In atl nikan ka: (El agua est aqu.)
6. Atl nikan: (El agua est aqu.)
7. In atl nikan: (El agua est aqu.)
8. Nikan katej ome kalli:(Aqu estn dos casas.)
9. Ome kali nikan: (Aqu estn dos casas.)
10. Kampa ka in pili?: (Dnde est el nio?)
11. In tlakatl itik teopantli?: (Est el hombre dentro de la iglesia?)
12. Kema, tlakatl itik teopantli: (S, el hombre est dentro de la iglesia.)
13. Amo, in okuilin amo ipan xali: (No, el gusano no est sobre la arena.)
14. Ome tetl ipan petlatl: (Estn dos piedras sobre el petate.)
15. In kali amo ipan xali: (La casa no est sobre la arena.)
16. Naui mekatl ipan tlali: (Estn cuatro cordones en la tierra.)
17. Ze nantli ipan tiankistli: (Una madre est en el mercado.)
18. In mazatl amo ipan tlali: (El venado no est en la tierra.)
19. Kampa ka in tekolotl?: (Dnde est el buho?)
20. In tekolotl ompa ka: (El buho est all.)
Traducir:
1. Kampa ka in tajtli?
2. Tajtli amo nikan ka. Ompa ka.
3. Kampa katej yeyi mekatl?
4. Yeyi mekatl nikan.
5. Kampa ka in zijtli?
6. In zijtli ipan tlali.
7. Kampa ka itzkuintli?
8. Itzkuintli ompa ipan tetl.
9. Itzkuintli amo nikan.
10. Kema, atl iuan tetl nikan.
Traducir:
1. Dnde est el nio?
2. Est all.
3. S, el abuelo est aqu.
4. La arena est dentro de la casa.
5. El buho est sobre la iglesia.
6. No, la casa no est aqu.
7. La mujer est en el mercado.
8. Est aqu el perro?
9. Dnde est el venado?
10. Estn aqu cuatro petates?
11. No. Estn dentro de la casa.
12. El pescado est dentro del agua.
13. No, la abuela no est aqu.

14. S, la abuela est all.


15. Est el gusano dentro de la tierra?
16. Dnde estn los tres nios?
17. El venado y la serpiente estn aqu.
18. Est el libro sobre la casa.
19. El hombre est dentro de la arena.
20. La madre est en el mercado
Traducir:
1. Kampa ka in koli?
2. Kampa ka koli?
3. In koli kampa ka.
4. In michin itik atl.
5. In atl amo nikan
6. Kema, in zijtli ipan kali.
7. Kampa katej tetl iuan atl?
8. In zijtli ompa itik teopantli.
9. Tekolotl amo itik atl.
10. In okuilin ipan kali?
11. In pili amo nikan ka.
12. In itzkuintli nikan? Amo.
13. In pili nikan.
14. In pili nikan ka.
15. Pili nikan ka.
16. Ze mazatl ompa.
17. Ze tetl itik atl.
18. Ze tekolotl itik teopantli?
19. Kampa katej mekatl iuan petlatl?20. Kema, itzkuintli nikan ka.

Leccin II
Los reverenciales o diminutivos.
Al agregar el postfijo -tzintli, el sustantivo pierde su terminacin (-tl, -tli, -li o -in). Tzintli
se podra traducir como -ito en espaol y su significado indica ms bien reverencia que
pequeez.

Su sentido se aproxima al del diminutivo en el espaol de Mxico: "un cafecito", "una


tortillita", "dos pesitos", etc. Ejemplos:
atl - atzintli: agua - agita
amoxtli - amoxtsintli: libro - librito
kalli - kaltzintli: casa - casita
mazatl - mazatzintli: venado - venadito
okuillin - okuiltzintli: gusano - gusanito
tetl - tetzintli: piedra - piedrita
pilli - piltzintli: nio - niito
Traducir de Nahuatl a espaol
1. Xaltzintli
2. Tochtzintli
3. Tlaltzintli
4. Tlakatzintli
5. Tiankistzintli
6. Teopantzintli
7. Tekolotzintli
8. Tajtzintli
9. Petlatzintli
10. Nantzintli
11. Michtzintli
12. Mekatzintli
13. Itskuintzintli
14. Koltzintli
15. Koatzintli
16. Ziuatzintli
17. Atzintli
18. Amoxtzintli
19. Zijtzintli
20. Okuiltzintli
Traducir de espaol a Nahuatl
1. librito
2. gusanito
3. agita
4. mujercita
5. serpientita
6. abuelito
7. perrito
8. cordoncito
9. pescadito
10. padrecito

11. iglesita
12. casita
13. abuelita
14. venadito
15. niito
16. petatito
17. piedrita
18. mercadito
Palabras nuevas:
kichua: l hace o hace
kipa: l tiene o tiene
iztac: blanco
kexki ?: cuntos?
Xuan: Juan
Malintzin: Mara
Traducir de Nahuatl a espaol
1. In ziuatzintli nikan ka.
2. In koatzintli ompa ka.
3. Kampa ka in michin?
4. Mazatzintli amo nikan; ompa ka.
5. In koltzintli kichiua ze kalli.
6. In piltzintli ipan xaltzintli.
7. Nantli kipia ze kalli.
8. In tochtzintli ipan tlali iztak.
9. Xuantzin kipia ze mekatzintli.
10. In tlakatl kichiua ze iztak teopantzintli.
11. Malintzin kichiua ze kalli.
12. Kema, in zijtzintli itik kaltzintli.
13. Amo, Xuantzin amo kipia in amoxzsintli.
14. In koatzintli ompa itik kaltzintli?
15. Kampa ka in iztak mazatzintli?
16. Ome mekatl ipan petlatzintli.
17. Kema, Malintzin kichiua ze kaltzintli.
18. Tajtzintli ompa ka ipan teopantli.
19. In koatzintli iuan tekolotzintli katej ipan tetl.
20. In michtzintli itik atzintli?
Traducir de espaol a Nahuatl
1. Dnde est el librito?
2. La casita no est aqu; est all.
3. Est la abuelita aqu?

4. No, la abuelita est all.


5. El abuelito tiene una casita blanca.
6. El venadito est en el mercado.
7. Mara hace un cordoncito.
8. La piedrita blanca est dentro de la tierra.
9. La mujer no hace el petatito.
10. Dnde est el cordoncito?
11. Juan tiene una iglesita?
12. La madrecita hace un petatito.
13. Dnde est la piedrita?
14. Est aqu en el mercadito.
15. El hombrecito y la mujercita estn aqu.
16. Dnde est la piedrita? Sobre la tierra?
17. Juan tiene una casita.
18. El nio est en la iglesita.
19. El buho y el gusano no estn aqu.
20. Dnde est el padrecito?
El plural del diminutivo es -tzitzin.
Ejemplos:
Kaltzitzin: casitas
Atzitzin: agitas
Tlakatzitzin: hombrecitos
Traducir de Nahuatl a espaol :
1. Okuiltzitzin
2. Petlatzitzin
3. Piltzitzin
4. Tajtzitzin
5. Tekolotzitzin
6. Michtzitzin
7. Tiankitzitzin
8. Teopantzitzin
9. Atzitzin
10. Tetzitzin
Traducir de espaol a Nahuatl
1. Dnde estn los cordoncitos?
2. Los abuelitos estn all.
3. Cuntos conejitos estn en la tierra?
4. El hombrecito tiene su tierrita.
5. Los perritos estn en la tierra.
6. S, los libritos estn en la iglesia blanca.

7. Los perritos y los venaditos no estn aqu.


8. Cantos petatitos estn en las casitas?
9. Las abuelitas estn en el mercado.
10. Cantos gusanitos estn all?
El diminutivo - tontli
no indica reverencia. Se puede traducir como -illo o -ucho, a veces con cierto sentido
despectivo. Ejemplos: tetontli: piedrilla, teopantontli: iglesucha. El plural es -toton. En
estas lecciones se traducir como - illo, -illos.
Traducir de Nahuatl a espaol :
1. Amoxtontli
2. Atoton
3. Kaltontli
4. Zijtoton
5. Koatontli
6. Nantontli
7. Tlakatoton
8. Mekatontli
9. Tiankistoton
10. Petlatoton
Traducir de espaol a Nahuatl :
1. La mujercita - las mujercitas
2. La mujercilla - las mujercillas
3. La piedrita - Las piedritas
4. La piedrilla - las piedrillas
5. Las casitas - la casita
6. La arenilla - las arenillas
7. El conejito - el conejillo
8. Los conejitos - los conejillos
9. Los perrillos - los perritos
10. Los padrecillos - el padrecillo
Traducir de Nahuatl a espaol :
1. In ziuatzintli kipia ze tiankiztli.
2. Kema, Xuantzin kichiua ze petlatontli.
3. Amo, in tlakatl iuan in pili ami nikan katej.
4. Okuiltoton amo ipan petlatoton.
5. Malintzin kichiua ze mekatzintli.
6. Ome itzkuintoton, yeyi tochtoton, naui tekolototon.
7. Ziuatl iuan tlakatl itik ome kaltoton?
8. In piltontli ipan petlatontli.

9. Tlakatzintli amo kichiua ze kaltontli.


10. In ziuatsintli kipia ze mekatontli.
11. Teopantzitzin ompa katej.
12. Tochtoton ipan tetoton.
13. Tlakatontli kipia ze zijtzintli.
14. Ziuatontli kipia in kaltontli.
15. Atoton itik kaltoton.
16. Kexki mekatoton ipan tlaltoton?
17. Tekolotontli itik teopantli.
18. Kexki okuiltoton nikan?
19. Tajtzintli kichiua ze teopantontli.
20. Kexki kaltzitzin ompa?

S-ar putea să vă placă și