Sunteți pe pagina 1din 6

23/02/2016

Portal Mackenzie: Simonton e as Bases do Presbiterianismo no Brasil

SimontoneasBasesdoPresbiterianismonoBrasil
SimontoneasBasesdoPresbiterianismonoBrasil
AlderiSouzadeMatos
OsegundotermohistoricamenteassociadoaomovimentoCalvinista.TendoJooCalvinosidoomaiorldere
articuladorinicialdomovimentoreformadoetendoasuavastaobrateolgicainfluenciadodecisivamenteasposies
fundamentaisdomovimento,oseunomeficoupermanentementeassociadoaosistemadeteologiaegovernoque
caracterizaasigrejasreformadas.Calvinoexpsasuareflexobblicaeteolgicaespecialmentenasuaobramagna,a
InstituiodaReligioCristouInstitutas,etambmemseusmuitoscomentriosbblicos,sermes,preleese
tratados.Seusseguidoresdesenvolverameelaboraramcommaioresdetalhesoseupensamento,sempreapartirdos
pressupostosbsicospropostosporele.
Oterceirovocbulo,aquelequenosinteressamaisdepertonestatarde,Presbiteriano.Essetermosurgiuno
contextodasgrandeslutasquemarcaramaintroduodocalvinismonasIlhasBritnicas,notadamentenaEscciae
naInglaterra.Osreisingleseserampartidriosdeumaestruturaeclesisticaepiscopal,poisumaigrejagovernadapor
bisposnomeadospelacoroaseriamaisfacilmentecontroladapeloestado.Opresbiterianismorepresentavauma
propostarevolucionria,poispreconizavaumaigrejagovernadaporpresbterosdocenteseregentes,eleitospelos
fiisereunidosemconclios.Significava,portanto,umaigrejamaisindependentedainterfernciaedocontroledo
estado.
Cabenotarqueosconceitosdereformado,calvinistaepresbiterianoassemelhamseacrculosconcntricos.Mais
especificamente,oconceitodereformadoecalvinistamaisamploqueodepresbiteriano.Emoutraspalavras,todo
presbiteriano,emtese,reformadoecalvinista,masnemtodocalvinistapresbiteriano.Existemoutrosgrupos
protestantes,comooscongregacionaisealgunsbatistas,quesubscrevemateologiareformada,masnoadotama
formadegovernopresbiteriana.
AtesedopresbiterianismosfoivitoriosanaInglaterraporunspoucosanos,nadcadade1640,nocontextoda
guerracivilentreoreiCarlosIeoParlamento.Nessebreveperodo,medianteconvocaodoParlamento,a
AssembliadeWestminsterelaborouosgrandesdocumentosdoutrinriosabraadospelamaioriadosreformados(a
ConfissodeFeosCatecismosdeWestminster).Todavia,naEscciaosistemapresbiterianodegoverno
eclesisticofoiadotadodemaneirapermanenteedalidifundiuseparaoutraspartesdomundo,acomeardos
EstadosUnidos.Apartirdoinciodosculodezessete,umgrandenmerodeescocesespresbiterianospassoua
colonizararegiodonortedaIrlandaconhecidacomoUlster.Nosculoseguinte,milharesdessesescoceses
irlandesesemigraramparaaAmricadoNorteeforameleseseusdescendentesquevieramaconstituirosprincipais
formadoreseintegrantesdaIgrejaPresbiterianadosEstadosUnidos.
AshbelGreenSimonton,omissionriofundadordaIgrejaPresbiterianadoBrasil,eramembrodeumadasinmeras
famliasdeorigemescocesairlandesaqueviviamnoEstadodaPensilvnia.Simontonnasceuem20dejaneirode
1833nalocalidadedeWestHanover,nosuldaqueleestado.EraofilhomaisnovodoDr.WilliamSimonton,um
mdicoquetambmabraouacarreirapoltica,tendosidoeleitoduasvezesparaoCongressodosEstadosUnidos.A
medeSimonton,MarthaDavisSnodgrass,erafilhadoRev.JamesSnodgrass,quedurante58anosfoipastorda
IgrejaPresbiterianalocal.Apsamortedoseupaiedoavmaternoem1846,Simonton,entocomtrezeanos,esua
famliamudaramseparaacidadedeHarrisburg,nomesmoestado,ondeeleconcluiuosestudossecundrios.Desde
cedoSimontonrecebeuasmelhoresinflunciasmorais,intelectuaiseespirituaisdafpresbiterianaemquefoicriado.
EssasinflunciaspodemserfacilmentediscernidasnoDirioqueescreveuapartirdosdezenoveanosdeidade.
ApsestudarnaAcademiadeHarrisburg,SimontoningressounoColgiodeNovaJersey,fundadopelos
presbiterianosem1746,quemaistardeviriaaseraconceituadaUniversidadedePrinceton.Umdosprimeiros
presidentesdoColgiofraonotvelpastoreeducadorescocsJohnWitherspoon(17231794),onicoministro
religiosoaassinaradeclaraodeindependnciadosEstadosUnidos,em1776.
http://www.mackenzie.br/7148.98.html

1/6

23/02/2016

Portal Mackenzie: Simonton e as Bases do Presbiterianismo no Brasil

AoconcluirosseusestudosemPrinceton,em1852,Simonton,entocomdezenoveanos,empreendeuumalonga
viagempelosuldosEstadosUnidosembuscadeexperincianareadoensino.Porumanoemeiodirigiuuma
academiaparameninosemStarkville,noMississipi.Adetalhadadescriodessaviagemformaaparteinicialdoseu
interessanteDirio,emqueeleregistraobservaesperspicazessobreumagrandevariedadedeassuntos,desdesuas
prpriaslutasinterioresnasreasvocacionalesentimentalatsuasreflexessobretemascandentesdapoca,comoa
escravido,osproblemaspolticoseastensesentreonorteeosuldopas.
VoltandoaHarrisburgemmeadosde1854,Simontondebateusemaisumavezcomoproblemadaescolhadeuma
carreira.Deixandodeladoointeressepelomagistrio,optoupeloestudodoDireito,emborareconhecendocertas
dificuldadesticasquantoaoexercciodaadvocacia.Umadasprincipaisconsideraesquetinhaemmenteeraque,
qualquerquefosseavocaoaseguir,eledeviaexerclacomumfortesensoderesponsabilidadesocial.Essa
preocupaoclaramentevistaemumatocantepassagemdoseuDirioemqueelesepreocupacomasituaodos
pobresnasvsperasdoNatalde1854.Dizele:Nesteinvernoprovavelmentehavermaissofrimentosentreas
classespobresdoquejamaishouve.Milharesdetrabalhadoresjforamdespedidosnascidadesenosaglomerados
industriaisosaluguiseacomidaestocaros...ocarvocustamaisquenunca.Seoinvernotodofortosevero
comoemdezembro,muitagentevaisofrermuito.
Poucassemanasmaistarde,aocompletarvinteedoisanos,Simontonpreocupavaseporaindanoterfixadoo
objetivodasuaexistncia.Empoucotempo,taisdvidasseriamdissipadasporumgrandereavivamentoreligioso
ocorridoemsuaregio.Hmaisdeumsculo,desdeotempodospuritanosdaNovaInglaterra,ofenmenodos
avivamentoshaviasetornadoumacaractersticamarcantedoprotestantismonorteamericano.Essesavivamentos,
quesurgiamperiodicamenteemdiferenteslugares,geravamumgrandeinteresseporquestesdeordemespiritualem
indivduos,igrejasecomunidadesinteiras.
Emconseqnciadeumfenmenodessanaturezaocorridoemsuaigreja,Simontonprocuroutornarmaisexplcitoo
cristianismoevanglicoquesemprefraparteimportantedoseuambientefamiliaredetodaasuaformao.Ele
passouaveraexperinciareligiosacomoalgoprofundamentedecisivoparaasuarealizaopessoal.Vistoqueaf
dizrespeitoaosfundamentosdaexistnciahumanaeaossignificadosltimosdarealidade,seriaumagrande
insensateznodevotaraessasquestesumaprofundaateno.
Duranteumperododemuitaslutasequestionamentos,eleassumiupublicamenteoseucompromissocomCristo,
tornandosemembrodaigrejaquefreqentava.Aomesmotempo,compreensivelmente,comeouasentirgrande
atraopelacarreirareligiosa.Ofatodeque,aoserbatizadoaindaemcriana,osseuspaisohaviamdedicadoaDeus
paraserumpregadordoEvangelho,foitambmumpoderosoincentivo.Assim,nofinaldejunhode1855,Simonton
ingressounoSeminriodePrinceton.Esseseminriohaviasidofundadoem1812,nosmoldesdasmelhorestradies
calvinistas,afimdedarumaslidapreparaointelectualeteolgicaaosfuturosministrospresbiterianos.
Aindanoprimeirosemestredeestudos,SimontonouviuumapregaodoDr.CharlesHodge(17971878),eminente
telogoeprofessordoseminrio,queofezpensarseriamentenapossibilidadededevotarseobramissionriano
estrangeiro.Umadasprincipaisconseqnciasdosgrandesreavivamentosnorteamericanoshaviasidoumprofundo
interessepormisses,ouseja,apreocupaoemlevaramensagemcristaoutrospovos.Aprimeiraentidadesurgida
nosEstadosUnidoscomessafinalidadefoiaJuntaAmericanadeComissionadosparaMissesEstrangeiras,criada
peloscongregacionaisem1810.Em1837,ospresbiterianostambmcriaramasuaprpriaJuntadeMisses
Estrangeiras,queeventualmentecomeouaatuaremdiversasregiesdasia,fricaeAmricaLatina.
Inicialmente,SimontonpareceterconsideradoaBolviacomoprovvelcampodetrabalho.Todavia,emnovembro
de1858,aocandidatarseformalmenteparaaobramissionrianoexterior,citouoBrasilcomoocampodesua
preferncia.NosabemosoqueolevouadecidirsepeloBrasil,masexisteumapossibilidadequeconsideraremos
adiante.Simontonfoiordenadoaoministriopresbiterianoem14deabrilde1859,conheceuoseufuturocunhadoe
colegaAlexanderLatimerBlackford(18291890),eembarcouparaoBrasilem18dejunho,chegandoaoRiode
Janeironodia12deagosto,hexatos140anosatrs.
AchegadadeSimontonaoBrasilnomarcouaprimeirapresenadereformadosnestepas.Emmeadosdosculo
XVI,quandoosfrancesestentaramestabelecernaBaadaGuanabaraachamadaFranaAntrtica,ochefeda
expedio,ovicealmiranteNicolasDuranddeVillegaignon,buscandoelevaronvelmoraleespiritualda
comunidade,escreveuaoprprioCalvinosolicitandolheoenviodecolonosreformados.CalvinoeaIgreja
ReformadadeGenebraatenderamprontamenteopedido,enviandovrioscorreligionriossobalideranadedois
pastores,quechegaramaoRiodeJaneironoinciode1557.Poucodepois,surgiramdesavenasentreVillegaignone
oscalvinistas,queresultaramnaexpulsodesteltimosdapequenailhaemqueacolniaforainstalada.Issoos
colocouemcontatocomostupinambs,aquemtentaramevangelizar.
Eventualmente,opequenogruporegressouparaaFrana,estandoentreelesosapateiroJeandeLry,queveioa
http://www.mackenzie.br/7148.98.html

2/6

23/02/2016

Portal Mackenzie: Simonton e as Bases do Presbiterianismo no Brasil

tornarseumpastoreescreveuoclebrelivroHistriadeumaViagemTerradoBrasil,publicadoem1578.
Quandoonavioameaounaufragar,cincoreformadosofereceramsepararetornaraocontinente,sendo
imediatamentepresosporordemdeVillegaignon.Obrigadosaresponderaumasriedeperguntasteolgicas,eles
produziramanotvelConfissodeFdaGuanabara,combasenaqualtrsdelesforamexecutados.Dosdemais,um
foipoupadoporseronicoalfaiatedacolniaeooutroconseguiufugir,sendomaistardepresoeenforcado.Essa
experincia,emboraefmeraefracassada,passouhistriacomooprimeiroesforomissionriofeitopor
protestantesnosentidodeevangelizarpovospagos.
Nosculoseguinte,houvenovapresenareformadaBrasil,dessavezdemodomuitomaismarcante,quandoos
holandesesdaCompanhiadasndiasOcidentaisocuparamonordestedurante24anos(163054).Aigrejareformada
doBrasilholandschegouatermaisdevintecomunidades,doispresbitrioseumsnodo,sendoemtudoumaigreja
presbiteriana,excetononome.Almdedarassistnciareligiosaaoscolonoseuropeus,aigrejarealizouuma
importanteobramissionriaebeneficentejuntoaossilvcolas.Umaspectomuitosignificativodesseexperimentofoi
ofatodeque,especialmenteduranteaadministraodoprncipeJooMaurciodeNassauSiegen(163744),os
holandesesconcederamaosresidentescatlicosejudeusdacolniaumamedidadeliberdadereligiosaatento
inditanaAmricaLatina.
Comaexpulsodosholandeses,nohouvequalquerpresenaexpressivadeprotestantesnocenriobrasileirodurante
umsculoemeio.FoisomentenoinciodosculoXIX,comatransfernciadacorteportuguesaparaoBrasil,queo
protestantismocomeouaimplantarsedefinitivamentenopas.OclebreTratadodeComrcioeNavegao,
firmadoentrePortugaleaInglaterraem1810,pelaprimeiraveztornoupossveloexercciolegaldocultoevanglico
noBrasil,comalgumasrestries.Poucosanosmaistarde,comaindependnciaeanecessidadedeatrairimigrantes
europeus,aumentouconsideravelmenteoingressodeprotestantesfiliadosadiferentesconfisses.
DentreosprimeirosimigrantesprotestantesasefixaremnoBrasilemnmerosexpressivos,doisgrupossedestacam:
osanglicanos,apartirde1808,eosluteranos,apartirde1824.Todavia,desdeoinciotambmcomearamachegar
reformadosdediferentesnacionalidades.Assimsendo,emjunhode1827foifundadanoRiodeJaneiro,por
iniciativadocnsuldaPrssia,aComunidadeProtestanteAlemFrancesa,umaigrejacompostatantodeluteranos
quantodecalvinistasfranceses,alemesesuos.
Nasdcadasseguintes,comearamachegaraoBrasilprotestantesmovidosporumamotivaodiferente.Ao
contrriodosimigrantes,quelimitavamassuasatividadesreligiosasssuasprpriascomunidadestnicas,apartirde
1835surgirammissionriosprocedentesdohemisfrionorteinteressadosemalcanarcomasuapregaoosprprios
brasileiros.Osprimeirosdelesforammetodistasecongregacionais.Essasduasmodalidadesdeprotestantismoso
denominadaspelosestudiososcomoprotestantismodeimigraoeprotestantismomissionrio.
Doispastoresnorteamericanosdestacaramsenesseperodo:DanielParishKiddereJamesCooleyFletcher.Kidder,
umministrometodista,residiunoBrasilde1837a1840eviajouextensamentepelopasdistribuindobbliase
fazendoimportantescontatoscompolticoseintelectuaisliberaiscomooregenteDiogoAntonioFeij.EmSo
Paulo,KidderofereceuaogovernodaprovnciaNovosTestamentosparaseremusadosnasescolaspblicas,massua
ofertafoirejeitadaporinterfernciadobispolocal.RetornandoparaosEstadosUnidos,eleescreveuaimportante
obraReminiscnciasdeViagensePermanncianoBrasil,publicadaem1845.
UmnomefreqentementeassociadocomKidderodopastorpresbiterianoJamesC.Fletcher(18231901),queteve
umalongaefrutferaligaocomoBrasilapartirde1851.EmboraFletchernotenhaseenvolvidodiretamentecom
aevangelizaodosbrasileiros,limitandosuaatuaoreligiosascomunidadesdeimigrantes,seusesforos
contriburamemmuitoparaaconsolidaodoprotestantismonoBrasil.EletornouseamigodoimperadorD.Pedro
IIedemuitasfigurasdestacadasdasociedadebrasileira,elutouemfavordaliberdadereligiosa,daemancipaodos
escravosedaimigraodeprotestantes.FletcherplanejoueexecutouumaexposioindustrialamericananoRiode
Janeiro,promoveuosmtodoseducacionaisnorteamericanoseacompanhouindustriaisecientistasemvisitaao
Brasil.Eventualmente,eletornousemembrocorrespondentedoInstitutoHistricoeGeogrficoBrasileiroepor
maisdevinteanosfoiumincansveldefensordosinteressesbrasileirosnaimprensanorteamericana.
OutraimportantecontribuiodeFletcherfoiolivroOBrasileosBrasileiros,publicadoem1857,atualizandoe
ampliandoaobraanteriorescritaporKidder.Esseslivrostornaramseclssicos(odeFletcherchegouanoveedies)
edespertaramgrandeinteressepeloBrasilentreosnorteamericanos.Nessasobras,KiddereFletcherdescreveramo
Brasilcomoumpasvasto,dotadoderecursosextraordinrios,pormprejudicadopeloatrasoeconmico,pelafalta
deescolasepelaignornciareligiosa.Areligiooficialnoestavatendoxitoemeducaropovonosprincpiosticos
eespirituaisdoevangelho.Faziasenecessrio,portanto,paraoprogressoeaprosperidadedopovobrasileiro,queos
norteamericanoslheslevassemasuareligio,osseusvaloreseosseusmtodoseducacionais.
Eaquivoltamosaonossopersonagemprincipal.provvelqueSimontontenhalidoesseslivrosedatenha
http://www.mackenzie.br/7148.98.html

3/6

23/02/2016

Portal Mackenzie: Simonton e as Bases do Presbiterianismo no Brasil

resultadooseuinteressepeloBrasilepelasituaoespiritualdosbrasileiros.Sejacomofor,quandochegouaoRiode
Janeiroh140anos,elenodeparousecomumterrenototalmentepordesbravar.Asuachegadahaviasido
precedidaporalgumasgeraesdeprotestantes,cujosesforosfacilitaramemmuitooseutrabalho.Elefoium
pioneironosentidodeimplantarslidaedefinitivamenteemsolobrasileiroopresbiterianismo,aocontrriodas
experinciastemporriasanteriores.ComSimonton,pelaprimeiravezomovimentoreformado,calvinistae
presbiterianofincourazesnosomentenoBrasil,masentreosprpriosbrasileiros.
Emvirtudedafaltadefluncianalnguaportuguesa,nosseusprimeirostemposnoBrasilSimontonlimitousea
proferirassuasprdicasemnaviosancoradosnaBaadaGuanabaraeemresidnciasdeestrangeiros.Logotravou
contatocomoRev.RobertR.Kalley,ummissionrioescocsquechegaraaoBrasilquatroanosantesederaalguns
importantespassosnosentidodeampliaraliberdadereligiosaentoexistente.Emabrilde1860,Simonton
finalmenteconseguiudirigiroseuprimeirocultoemportugus.Trsmesesmaistarde,chegaramvaliososreforosna
pessoadoRev.AlexanderL.BlackfordesuaesposaElizabeth,irmdeSimonton.Nofinaldoano,Simontonfezuma
longaviagemdereconhecimentopelointerior,passandoporSoPaulo,Sorocaba,Itapetininga,ItueCampinas.Fez
vriaspregaes,visitouinglesesealemes,hospedousecomliberaiseconversoucomsacerdotes.
Aodescreveressaviagem,Simontondeixouumcuriosotestemunhosobreochoqueculturalqueexperimentava.Na
regiodeItapetininga,elepassoualgumtempoemumafazendacujahospitalidademuitoapreciou.Todavia,no
podedeixardenotaracasadesmazeladaesuja,semassoalhos,comfaltadejanelaseportas,eosporcos,galinhas,
cachorros,vacas,cavalosemulasqueentravamlivremente.Dizele:Nuncavifamliatoexcelente,comsuficientes
recursos,vivertomal.Escravosportodaaparte,unsatrapalhandoosoutrostbuasabandonadasnaserrariaa100
metrosdedistncianoconsigoentendertantodescasoenegligncia.Diaapsdiaeuobservavaememaravilhava
doprocessocomosedirigiaaempresatoda.AoverJooCarlos[Nogueira],umdosbrasileirosdecoraomaisbem
formado,emoutrosaspectosumhomemdebomsenso,viverdaquelemodo,minhaconfiananoBrasilenos
brasileirosdiminuiu.
Apartirdemaiode1861,omelhordomniodalnguapermitiuqueSimontontivessemaisxitoematrair
interessadoseelemanifestouasatisfaodefinalmentepoderanunciarasuamensagemaosbrasileiros(e
portugueses)everosprimeirosfrutos.Finalmente,a12dejaneirode1862concretizouseaprimeiragrande
realizaodeSimonton,quefoiafundaodaIgrejaPresbiterianadoRiodeJaneiro.Naqueledia,estandopresente
umnovomissionriorecmchegado,FrancisJ.C.Schneider,Simontonadmitiuformalmenteigrejaosseusdois
primeirosmembros,curiosamenteambosestrangeirosumamericano,agentedaCompanhiaSingerdemquinasde
costura,eumportugus.Queesseeventofoimuitosignificativo,oprprioSimontonoatestaemseuDirio,onde,ao
registrarofato,concluiu:Assim,organizamonosemigrejadeJesusCristonoBrasil.
Poucotempoapsafundaodaigreja,SimontonregressouaosEstadosUnidosparagozaroseuprimeiroenico
furlough,antecipandoumaviagemquepretendiafazernofinaldoano.Essaantecipaodeveuseprincipalmente
aoestadodesadedasuame.Aochegar,Simontonsoubequeelahaviafalecidorecentementeetambmafligiuse
comoshorroresdaGuerraCivil.Falousobreoseutrabalhoemdiversasigrejas,inclusivenamaiorigrejaportuguesa
deJacksonville,Illinois,ondeosfiisencantaramseemouvirumamericanoexpressandosetobememseuidioma.
Emmarode1863,SimontoncasousecomHelenMurdochequatromesesdepoisonovocasalchegouaoRiode
Janeiro.ComoregressodeSimonton,ocasalBlackfordmudouseparaSoPaulo,afimdealiiniciaraobra
presbiteriana.
Emfinsdejunhode1864,novediasapsonascimentodesuafilha,aesposadeSimontonfaleceuemvirtudede
complicaesresultantesdoparto.Nodifcilperodoqueseseguiu,Simontoncontoucomacompanhiaea
solidariedadedeumjovemcolegaqueviriaaserumdosmaisnotveismissionriosatrabalharemnoBrasilGeorge
WhitehillChamberlain(18391902)ofuturofundadordaEscolaAmericanadeSoPaulo,comsuaesposaMary
AnnesleyChamberlain.
Nofinaldessedramticoanode1864,doisimportantesacontecimentosverificaramseentreospresbiterianosdoRio
deJaneiro.Nodia23deoutubro,oexsacerdoteJosManoeldaConceiofoiformalmenterecebidocomomembro
daigreja,apsdeclararpublicamenteasuaadesofevanglica.Conceiohaviasidoprocoemvriascidadesdo
interiordeSoPauloeconviveracomimigrantesprotestantes.SuanfasesEscrituraseoutrasposies
consideradaspoucoortodoxaslevaramseuscolegasaapelidlodepadreprotestante.OsseuscontatoscomoRev.
Blackfordfinalmenteolevaramarompercomareligioque,conformeafirmou,haviainspiradoosmelhoresatosda
suavida.Essaimportanteadesodeugrandepublicidadeaonovomovimento.
DoisdiasapsaprofissodefdeConceio,ocorreuolanamentodaImprensaEvanglica,oprimeiroperidico
protestantedoBrasil,quehaveriadecircularpor28anos.Esta,quefoiasegundagrandecontribuiodeSimonton
aopresbiterianismobrasileiro,estavadentrodasmelhorestradiesdoprotestantismomuitoprovavelmentea
ReformaReligiosadoSculoXVInoteriatidoxitonofosseaexistnciadaimprensa.OjornaldeSimontonera
http://www.mackenzie.br/7148.98.html

4/6

23/02/2016

Portal Mackenzie: Simonton e as Bases do Presbiterianismo no Brasil

umrgodepropagandaevanglicaquevisavaalcanarsobretudoascamadasmaiscultasdapopulaoeteveboa
aceitaojuntoacertosgrupos,particularmenteliberais,maonsealgunsmembrosdoclero.Seuseditoriaiseartigos
visavamcomunicarasprincipaisnfasesdafevanglica,mostrarosbenefciosticosesociaisdoprotestantismoe
comentarasquestespolticasereligiosasmaissalientesdapoca.Operidicotambmnosefurtavapolmica
religiosa,travandovigorososdebatescomojornalcatlicoOApstolo.
Em1865,surgiramoutrasduascomunidadespresbiterianasnoBrasil,ambasnaProvnciadeSoPaulo.ORev.
Blackfordorganizouemmaroaigrejadacapital,emumsalolocalizadojuntoaoLargodeSoBento,eem
novembrooutraigrejanadistanteviladeBrotas,altimaparquiadoexpadreConceio.Surgiaassimumnovo
fenmenononascenteprotestantismobrasileiroaconversodegrandesfamliasresidentesnointeriornocasode
Brotas,asfamliasGouvaeCerqueiraLeite.Agora,comaexistnciadetrscomunidades,foipossvelaSimontone
seuscolegasdarmaisumpassoimportantenainstitucionalizaodopresbiterianismonoBrasilacriaodeum
presbitriooufederaoregionaldeigrejas.OPresbitriodoRiodeJaneiro,solenementeinstaladonodia16de
dezembrode1865nacidadedeSoPaulo,eracompostoporapenastrspequenasigrejasetrsmissionrios
estrangeiros,eficoufiliadoaoSnododeBaltimore,daIgrejaPresbiterianadosEstadosUnidos.
OprincipalobjetivodacriaodesseconcliofoialgoqueocorreunodiaseguintenomesmosaloprximoaoLargo
deSoBentoaordenaodeJosManoeldaConceiocomopastorpresbiteriano.ApsConceiopregaroseu
sermodeprova,BlackfordfezasperguntasconstitucionaiseSimontondirigiuaonovocolegaumamensagemde
saudaobaseadanotextoda2EpstoladeSoPauloaosCorntios,captulo5,versculo20:Desortequesomos
embaixadoresemnomedeCristo,comoseDeusexortassepornossointermdio.EmnomedeCristo,pois,rogamos
quevosreconcilieiscomDeus.Comisso,JosManoeldaConceiotornouseoprimeiroministroevanglico
brasileiro,dandoinciossuasfamosasviagensmissionriaspelointeriordeSoPauloesuldeMinasqueforam
umasementeiradefuturasigrejas.Conceionotabilizousepelosseusmtodosevangelsticosmoderados,evitando
ataquescontraareligiocatlicaeprocurandoidentificarsecomaspessoasaquempregavaasuamensageme
procuravaservircomseuspequenosconhecimentosdemedicina.
NasegundareuniodoPresbitriodoRiodeJaneiro,emjulhode1866,foiordenadoojovemChamberlain,queno
msseguinteretornouaosEstadosUnidosparaestudarteologiaemPrinceton.ElehaveriadevoltarparaoBrasildois
anosmaistarde,jcasadocomMaryAnnesley,parainiciaroseuprofcuotrabalhopastoraleeducacionalnacapital
paulista.Nodia31dedezembrode1866,SimontonfezoltimoregistronoseuDirio,quaseumanoantesdasua
morte.Seusensodedevotamentoaoidealsupremodasuavidatransparecenosltimaspalavrasqueanotou:Quem
mederaumbatismodefogoqueconsumisseminhasescriasquemmederaumcoraototalmentedeCristo.
Enquantoisso,apequenaigrejadeSimontoniaganhandonovasadeses.Oaumentocontnuodacongregao
tornavanecessriasacomodaescadavezmaisamplas.Daasfreqentesmudanasdeendereo:RuadoOuvidor,
RuadoCano(atualSetedeSetembro)eRuadoRegente.Emabrilde1867,houvenovamudana,destavezparao
CampodeSantana,atualPraadaRepblica.Aigrejapassouaocuparosandaressuperioresdeumprdioemcujo
pavimentotrreofuncionavaumacervejaria.Anecessidadedemaisespaoprendiaseadoisnovosprojetosde
Simonton,ambosnareaeducacionalumaescolaparoquialeumseminrio.
DesdeasuachegadaaoBrasil,Simontonhaviaseempolgadocomaidiadeumaescolaemmoldesamericanosque
servissetantoacomunidadeimigrantequantoosbrasileiros.ChegouaconvidaroseuirmoJamesparaabrira
referidaescola.Jamesdefatoveio,permaneceunoBrasilporvriosanos(186165),lecionandoamaiorpartedo
tempoemVassouras,masaescolanofoiaberta.Agora,noCampodeSantana,Simontonalegravaseporterespao
paraumapequenaescolaparoquial,quefuncionavanosfundosdosalodecultos.
Aindamaisimportantefoiasualtimacontribuioparaopresbiterianismonacional,acriaodochamado
seminrioprimitivo.DesdequeCalvinofundouasuaAcademiadeGenebra,em1559,osreformadosvinhamse
esforandoparaproporcionaraosseusministrosumaslidapreparaoacadmicanasreasbblica,teolgicae
pastoral.AprpriaIgrejaPresbiterianadosEstadosUnidoshaviademonstradoessapreocupaoaocriarinstituies
comooColgiodeNovaJerseyeoSeminriodePrinceton.SimontonpercebeuqueaIgrejaPresbiterianadoBrasil
nopoderiacrescereemanciparsesemapreparaodelderesautctones.Assim,nodia14demaiode1867
tiveramincioasaulasdoSeminriodoRiodeJaneiro,tendocomoprofessoresoprprioSimonton,seucolega
SchneidereopastorluteranoCarlosWagner.Essamodestainstituioteolgicaexistiuporapenastrsanos,mas
formouosquatroprimeirospastorespresbiterianosnacionais:AntonioBandeiraTrajano,MiguelGonalvesTorres,
ModestoPerestrellodeBarrosCarvalhosaeAntonioPedrodeCerqueiraLeite.
Nofinaldenovembrode1867,SimontonfezasualtimavisitaaSoPaulo.Umdosprincipaismotivosparaessas
visitaseraverasuafilhinhaHelen,queestavasendocriadapelatiaElizabeth,airmdeSimonton.Destavez,
porm,haviaumarazoadicionalSimontonachavasedoenteeesperavaqueaviagemeoclimasalubredacapital
paulistatrouxessemmelhorassuasade.ElefreqentementequeixavaseemseuDiriodasaltastemperaturasdo
http://www.mackenzie.br/7148.98.html

5/6

23/02/2016

Portal Mackenzie: Simonton e as Bases do Presbiterianismo no Brasil

RiodeJaneiroedasfreqentesepidemiasdefebreamarelaeoutrasenfermidades.AchegadaaSoPaulonotrouxe
oalviodesejadoeSimontonveioafalecernodia9dedezembrode1867,poucassemanasantesdecompletar35
anos,sendosepultadonoCemitriodosProtestantes,anexoaoCemitriodaConsolao.
Atcertoponto,aobradeSimontonfoibastantelimitada,especialmenteemrazodabrevidadedasuaestadiano
Brasil.DescontadosoperodoinicialemqueaprendeuoidiomaeasualongaviagemaosEstadosUnidos,seu
trabalhoefetivoentreosbrasileirosestendeuseporpoucomaisdeseisanos.Almdisso,amorteprematuradasua
esposafoiumdurogolpedoqualelenuncarecuperouseplenamente.Poroutrolado,levandoseemcontaessas
limitaes,foinotveltudooqueeleconseguiurealizar.Valerelembrarassuasprincipaiscontribuiesnosentido
delanarasbasesdopresbiterianismonoBrasil:
1.AfundaodaIgrejaPresbiterianadoRiodeJaneiro(1862),aprimeiracomunidadereformadadelngua
portuguesaaserestabelecidanoBrasil(compostadebrasileiroseportugueses).
2.AcriaodaImprensaEvanglica(1864),oprimeiroperidicoevanglicodelnguaportuguesaacircularno
Brasil.
3.AorganizaodoPresbitriodoRiodeJaneiro(1865).Opresbitrioainstituiomaiscaractersticadosistema
presbiterianodegoverno,vistoserorgoqueordenaosministrosesupervisionaasigrejaslocais.
4.Oseuinteressepelaeducao,materializadonacriaodaescolaparoquialanexaigrejadoRiodeJaneiro.
5.Asuapreocupaocomotreinamentodeumalideranapresbiteriananacional,traduzidanainstalaodo
SeminriodoRiodeJaneiro(1867),queformouosprimeirospastoresdelnguaportuguesa.
6.Oseuespritotoleranteeaberto,expressonorelacionamentoprximoquetevecomcolegasdeoutrasconfisses
evanglicas,comoocongregacionalKalleyeoluteranoWagner,emesmocomsacerdotesdareligiomajoritria,
comosquaisdialogoufreqentemente.
7.Seuinteressepelaboaliteraturaevanglicanoidiomaptrio.AlmdeseuseditoriaiseartigosnaImprensa
Evanglica,escritosnumportugusquefariainvejaamuitosbrasileiros,SimontontraduziuoBreveCatecismode
Westminstereoutrasobras,escreveuumcomentriobblicoedeixoumuitossermes,algunsdosquaisforam
reunidosporseucunhadoBlackfordepublicadosnosEstadosUnidosem1868.
8.Suavisodeumaigrejaquenodeviaisolarse,masinserirsefortementenasociedade,contribuindo
decisivamenteparaoaperfeioamentotico,intelectualeespiritualdosindivduos,dasfamliasedasinstituies.
9.Odesprendimentoquedemonstrou,deixandooconfortoeaseguranadaterranatalparadedicarasuavidae
esforosembenefciodopovobrasileiro,continuaaserumafontedeinspiraoemotivaoparaosherdeirosdoseu
movimento.
AofalarmossobreSimontoneasbasesdopresbiterianismonoBrasilpreciso,inicialmente,fazerumabreve
definiodetermos.Historicamentetrsvocbulostmsidoaplicadosaomovimentodequeiremostratar.O
primeirodelesotermoReformado.Almdesuaacepogenrica,virtualmentesinnimadeprotestante,o
vocbuloreformadodesdeosculoXVIpassouaseraplicadoespecificamenteaosegundomovimentodaReforma
Protestante.AprimeiraexpressodoprotestantismofoiomovimentodeLutero,iniciadonaAlemanhaem1517.
Algunsanosmaistarde,surgiunaSuaumoutromovimento,possuidordegrandesafinidadescomoluteranismo,
masdistintodesteemvriosaspectos.TalmovimentotevecomolderinicialoreformadorUlricoZunglio,sediado
emZurique,quemorreuem1531.
Poucosanosdepois,omovimentopassouaserlideradoporumafigurademuitomaiorexpressoquefoiofrancs
JooCalvino,ograndereformadordeGenebra.Portanto,podemosdefinircomoreformadostrictosensuosegundo
movimentodaReformaProtestantedoSculoXVI,surgidonaSua,equetevecomolderesiniciaisUlricoZunglio
(naSuadelinguaalem)eespecialmenteJooCalvino(naSuadelinguafrancesa).Essenomepreservadoat
hojenasigrejasdessatradioexistentesnocontinenteeuropeu(IgrejaReformadadaFrana,daSua,daHolanda,
daHungria,daRomnia,etc.).
FecharEssaJanela

http://www.mackenzie.br/7148.98.html

6/6

S-ar putea să vă placă și