Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
By Bharthari
A SARIT edition
Creation of machine-readable version: Somadeva Vasudeva (start - 3.7) and Yves Ramseier (3.8 - end)
Editing and conversion to TEI-conformant markup: Dominik Wujastyk
Publication Statement
Published by SARIT: Search and Retrieval of Indic Texts, 2011.
Availability: restricted
Copyright Notice
Distributed by SARIT under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 Unported License.
Under this licence, you are free
to Share to copy, distribute and transmit the work
to Remix to adapt the work
Under the following conditions:
Attribution You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but
not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work).
Share Alike If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting
work only under the same or similar license to this one.
More information and fuller details of this license are given on the Creative Commons website.
SARIT assumes no responsibility for unauthorised use that infringes the rights of any copyright owners, known or unknown.
Identifier
2012-12-16
Notes Statement
Vkyapadya transcribed by Somadeva Vasudeva (start - 3.7) and Yves Ramseier (3.8 - end), based on
the Rau 1977 edition.
Source Description
Title:
Editor:
Publisher:
Place of Publication:
Date:
Note:
Bhartharis Vkyapadya
Wilhelm Rau
Deutsche Morgenlaendischen Gesellschaft
Wiesbaden
1977
Copyright (C) 1977Franz Steiner Verlag GmbH. (See URL:
target="http:copyright.gov.in/Documents/handbook.html)
Encoding Description
The electronic text below is in a lossless transliteration using the Latin alphabet. The transliteration
scheme used is the IAST (The International Alphabet of Sanskrit Transliteration). IAST differs in
small ways from ISO 15919, but is preferred by most working Sanskrit scholars. Conversion of this
file to ISO 15919 can be achieved by performing the following replacements throughout the file: -> r
and ->
Text divison separates words with spaces ("ity evam" not "ityevam"), where sandhi permits.
Avagraha is represented by +a. Thus "so 'pi" -> "so+api".
Revision Description
2002:
2005:
2013-03-05:
Brahmaka
Brahmaka
1.1 andinidhana brahma abdatattva yad akaram
vivartate+arthabhvena prakriy jagato yata
1.2 ekam eva yad mnta bhinnaaktivyaprayt
apthaktve+api aktibhya pthaktveneva vartate
1.3 adhyhitakal yasya klaaktim uprit
janmdayo vikr a bhvabhedasya yonaya
ekasya sarvabjasya yasya ceyam anekadh
bhoktbhoktavyarpea bhogarpea ca sthiti
1.5 prptyupyo+anukra ca tasya vedo maharibhi
eko+apy anekavartmeva sammnta pthak pthak
1.6 bhedn bahumrgatva karmay ekatra cgat
abdn yataaktitva tasya khsu dyate
1.7 smtayo bahurp ca ddaprayojan
tam evritya ligebhyo vedavidbhi prakalpit
1.8 tasyrthavdarpi nirit svavikalpaj
ekatvin dvaitin ca pravd bahudhgat
1.9 saty viuddhis tatrokt vidyaivaikapadgam
yukt praavarpea sarvavdvirodhin
1.10 vidhtus tasya loknm agopganibandhan
vidybhed pratyante jnasaskrahetava
1.11 sanna brahmaas tasya tapasm uttama tapa
prathama chandasm agam hur vykaraa budh
1.12 prptarpavibhgy yo vca paramo rasa
yat tat puyatama jyotis tasya mrgo+ayam jasa
1.13 arthapravttitattvn abd eva nibandhanam
tattvvabodha abdn nsti vykarad te
1.14 tad dvram apavargasya vmaln cikitsitam
pavitra sarvavidynm adhividya prakate
1.15 yathrthajtaya sarv abdktinibandhan
tathaiva loke vidynm e vidy paryaam
1.16 idam dya padasthna siddhisopnaparvam
iya s mokamnm ajihm rjapaddhati
1.17 atrttaviparysa kevalm anupayati
chandasya chandas yonim tm chandomay tanum
1.18 pratyastamitabhedy yad vco rpam uttamam
yad asminn eva tamasi jyoti uddha vivartate
1.19 vaikta samatikrnt mrtivypradaranam
vyattylokatamas praka yam upsate
1.20 yatra vco nimittni cihnnvkarasmte
Brahmaka
Brahmaka
Brahmaka
Brahmaka
Brahmaka
Brahmaka
10
Brahmaka
11
12
Brahmaka
Vkyakam
Vkyakam
2.1 khyta abdasaghto jti saghtavartin
eko+anavayava abda kramo buddhyanusahti
2.2 padam dya pthak sarva pada spekam ity api
vkya prati matir bhinn bahudh nyyadarinm
2.3 nightdivyavasthrtha stre yat paribhitam
skkvayava tena na sarva tulyalakaam
2.4 skkvayava bhede parnkkaabdakam
karmapradhna guavad ekrtha vkyam ucyate
2.5 sabodhanapada yac ca tat kriyy vieakam
vrajni devadatteti nighto+atra tath sati
2.6 yathnekam api ktvnta tiantasya vieakam
tath tianta tatrhus tiantasya vieakam
2.7 yathaika eva sarvrtha- praka pravibhajyate
dyabhednukrea vkyrthvagamas tath
2.8 citrasyaikasya rpasya yath bhedanidaranai
nldibhi samkhyna kriyate bhinnalakaai
2.9 tathaivaikasya vkyasya nirkkasya sarvata
abdntarai samkhyna skkair anugamyate
2.10 yath pade vibhajyante praktipratyaydaya
apoddhras tath vkye padnm upapadyate
2.11 varntarasarpatva varabhgeu dyate
padntarasarp ca padabhg iva sthit
2.12 bhgair anarthakair yukt vabhodakayvak
anvayavyatirekau tu vyavahranibandhanam
2.13 abdasya na vibhgo+asti kuto+arthasya bhaviyati
vibhgai prakriybhedam avidvn pratipadyate
2.14 brhmartho yath nsti ka cid brhmaakambale
devadattdayo vkye tathaiva syur anarthak
2.15 smnyrthas tirobhto na viee+avatihate
upttasya kutas tygo nivtta kvvatihatm
2.16 abdo yadi vkyrtha padrtho+api tath bhavet
eva sati ca sabandha abdasyrthena hyate
2.17 vieaabd ke cit smnyapratirpak
abdntarbhisabandhd vyajyante pratipattu
2.18 te tu ktsno vkyrtha pratibheda sampyate
vyaktopavyajan siddhir arthasya pratipattu
2.19 sa vyakta kramav abda upu yam adhyate
akramas tu vitatyeva buddhir yatrvatihate
2.20 yathotkepaviee+api karmabhedo na ghyate
13
Vkyakam
14
Vkyakam
15
Vkyakam
16
Vkyakam
17
Vkyakam
18
Vkyakam
19
Vkyakam
20
Vkyakam
21
Vkyakam
22
Vkyakam
23
Vkyakam
24
Vkyakam
25
Vkyakam
26
Vkyakam
27
Vkyakam
28
Vkyakam
29
Vkyakam
30
Vkyakam
31
Vkyakam
32
Vkyakam
33
Vkyakam
34
Vkyakam
35
Padakam
36
Padakam
3.1. jtisamuddea
3.1.1 dvidh kai cit pada bhinna caturdh pacadhpi v
apoddhtyaiva vkyebhya praktipratyaydivat
3.1.2 padrthnm apoddhre jtir v dravyam eva v
padrthau sarvaabdn nityv evopavaritau
3.1.3 ke cit shacaryea jti aktyupalakaam
khadirdiv aakteu akta pratinidhyate
3.1.4 asvtantryaphalo bandhi pramdva iyate
ato jtyabhidhne+api aktihna na ghyate
3.1.5 saleamtra badhntir yadi syt tu vivakita
aktyraye tato liga pramdyanusanam
3.1.6 svajti prathama abdai sarvair evbhidhyate
tato+arthajtirpeu tadadhyropakalpan
3.1.7 yath rakte gue tattva kaye vyapadiyate
sayogisanikarc ca vastrdiv api ghyate
3.1.8 tath abdrthasabandhc chabde jtir avasthit
vyapadee+arthajtn jtikryya kalpate
3.1.9 jtjabdaikaee s jtn jtir iyate
abdajtaya ity atra tajjti abdajtiu
3.1.10 y abdajtiabdeu abdebhyo bhinnalaka
jti s abdajtitvam avyatikramya vartate
3.1.11 arthajtyabhidhne+api sarve jtyabhidhyina
vypralaka yasmt padrth samavasthit
3.1.12 jtau padrthe jtir v viseo vpi jtivat
abdair apekyate yasmd atas te jtivcina
3.1.13 dravyadharm padrthe tu dravye sarvo+artha ucyate
dravyadharmrayd dravyam ata sarvo+artha iyate
3.1.14 anupravttidharmo v jti syt sarvajtiu
vyvttidharmasmnya viee jtir iyate
3.1.15 sayogidharmabhedena dee ca parikalpite
teu deeu smnyam kasypi vidyate
3.1.16 aden ghadn de sabandhino yath
kasypy adeasya de sayoginas tath
3.1.17 bhinnavastvray buddhi sayogiv anuvartate
samavyiu bhedasya grahaa vinivartate
3.1.18 ata sayogiden gauatva parikalpyate
avivekt pradeebhyo mukhyatva samavyinm
Padakam
37
Padakam
38
Padakam
39
Padakam
40
Padakam
3.2 dravyasamuddea
3.2.1 tm vastu svabhva ca arra tattvam ity api
dravyam ity asya paryys tac ca nityam iti smtam
3.2.2 satya vastu tadkrair asatyair avadhryate
asatyopdhibhi abdai satyam evbhidhyate
3.2.3 adhruvea nimittena devadattagha yath
ghta ghaabdena uddham evbhidhyate
3.2.4 suvardi yath yukta svair krair apyibhi
rucakdyabhidhnn uddham evaiti vcyatm
3.2.5 krai ca vyavacchedt srvrthyam avarudhyate
yathaiva cakurdn smarthya nlikdibhi
3.2.6 tev kreu ya abdas tathbhteu vartate
tattvtmakatvt tenpi nityam evbhidhyate
3.2.7 na tattvtattvayor bheda iti vddhebhya gama
atattvam iti manyante tattvam evvicritam
3.2.8 vikalparpa bhajate tattvam evvikalpitam
na ctra klabhedo+asti klabheda ca ghyate
3.2.9 yath viayadharm jne+atyantam asabhava
tadtmeva ca tat siddham atyantam atadtmakam
3.2.10 tath vikrarp tattve+atyantam asabhava
tadtmeva ca tat tattvam atyantam atadtmakam
3.2.11 sat yam ktisahre yad ante vyavatihate
tan nitya abdavcya tac chabdt tac ca na bhidyate
3.2.12 na tad asti na tan nsti na tad eka na tat pthak
na sasa vibhakta na vikta na na cnyath
3.2.13 tan nsti vidyate tac ca tad eka tat pthak pthak
sasa ca vibhakta ca vikta tat tad anyath
3.2.14 tasya abdrthasabandha- rpam ekasya dyate
tad dya darana dra darane ca prayojanam
3.2.15 vikrpagame satya suvara kuale yath
vikrpagame saty tathhu prakti parm
41
Padakam
42
3.3 sabandhasamuddea
3.3.1 jna prayoktur bhyo+artha svarpa ca pratyate
abdair uccaritais te sabandha samavasthita
3.3.2 pratipattur bhavaty arthe jne v saaya kva cit
svarpepalabhyeu vyabhicro na vidyate
3.3.3 asyya vcako vcya iti ahy pratyate
yoga abdrthayos tattvam apy ato vyapadiyate
3.3.4 nbhidhna svadharmea sabandhasysti vcakam
atyantaparatantratvd rpa nsypadiyate
3.3.5 upakrt sa yatrsti dharmas tatrnugamyate
aktnm api s aktir gunm apy asau gua
3.3.6 taddharmaos tu tcchabdya sayogasamavyayo
tayor apy upakrrth niyats tadupdhaya
3.3.7 k cid eva hi svasth kryaprasavascit
kasya cit kena cid yasy sayoga upajyate
3.3.8 nirtmaknm utpattau niyama kva cid eva ya
tenaivvyapavarga ca prptyabhede sa yatkta
3.3.9 tmntarasya yentm tadtmevvadhryate
yata caikatvanntva tattva ndhyavasyate
3.3.10 t akti samavykhy aktnm upakrim
bhedbhedv atikrntm anyathaiva vyavasthitm
3.3.11 dharma sarvapadrthnm atta sarvalakaa
anughti sabandha iti prvebhya gama
3.3.12 padrthkta evnyai sarvatrbhyupagamyate
sabandhas tena abdrtha pravibhaktu na akyate
3.3.13 samavyt sva dhra sv ca jti pratyate
ekrthasamavyt tu gu svdhra eva ye
3.3.14 dravyatvasattsayog svnydhropabandhan
tatpradeavibhg ca gu dvitvdaya ca ye
3.3.15 ke cit svrayasayukt ke cit tatsamavyina
sayuktasamaveteu samavets tathpare
3.3.16 svrayea tu sayuktai sayukta vibhu gamyate
samavyasya sabandho nparas tatra dyate
Padakam
43
Padakam
44
Padakam
45
Padakam
46
3.4 bhyodravyasamuddea
3.4.1 sasargarpt sabht savidrpd apoddht
stre vibhakt vkyrtht praktipratyayrthavat
3.4.2 nimittabht sdhutve strd anumittmak
ke cit padrth vakyante sakepea yathgamam
3.4.3 vastpalakaa yatra sarvanma prayujyate
dravyam ity ucyate so+artho bhedyatvena vivakita
iti bhyodravyasamuddea
3.5 guasamuddea
sasargi bhedaka yad yat savypra pratyate
guatva paratantratvt tasya stra udhtam
3.5.2 dravyasyvyapadeasya ya updyate gua
bhedako vyapadeya tatprakaro+abhidhyate
3.5.3 sarvasyaiva pradhnasya na vin bhedahetun
prakaro vidyate npi abdasyopaiti vcyatm
3.5.4 vidyamn pradhneu na sarve bhedahetava
vieaabdair ucyante vyvttrthbhidhyibhi
3.5.5 vastpalakae tatra vieo vypto yadi
prakaro niyambhvt syd avijtahetuka
3.5.6 sarva ca sarvato+avaya niyamena prakyate
sasargi nimittena nikendhikena v
3.5.7 npekate nimitta ca prakare vypta yadi
dravyasya syd updna prakara praty anarthakam
Padakam
3.6 diksamuddea
3.6.1 dik sdhana kriy kla iti vastvabhidhyina
aktirpe padrthnm atyantam anavasthit
3.6.2 vyatirekasya yo hetur avadhipratipdyayo
jv ity eva yato+anyena vin buddhi pravartate
3.6.3 karmao jtibhednm abhivyaktir yadray
s svair updhibhir bhinn aktir dig iti kathyate
3.6.4 parparatve mrtn deabhedanibandhane
tata eva prakalpete kramarpe tu klata
3.6.5 kasya pradeena bhgai cnyai pthak pthak
s sayogavibhgnm updhitvya kalpate
3.6.6 dio vyavasth den digvyavasth na vidyate
aktaya khalu bhvnm upakraprabhvit
3.6.7 pratyastarp bhveu dik prvety abhidhyate
prvabuddhir yato dik s samkhymtram anyath
3.6.8 svgd vyavasth y loke na tasy niyat dia
pratyamukhasya yat pact tat purastd viparyaye
3.6.9 deavyavasthniyamo diku na vyavatihate
rham apy aparatvena prvam ity abhidhyate
3.6.10 ato bhitapuskatvt puvadbhvo na sidhyati
asminn arthe na abdena prasava kva cid ucyate
3.6.11 dikakter abhidhne tu niyata dii daranam
prvdn yath aer jvitasyvadhrae
3.6.12 chybhbhy nagdn bhgabheda prakalpate
ataddharmasu bhveu bhgabhedo na kalpate
3.6.13 paramor abhgasya di bhgo vidhyate
bhgaprakalpanakti pratham t pracakate
3.6.14 ade cpy abhg ca nikram nirupray
bhv sasargirpt tu aktibheda prakalpate
3.6.15 nirbhgtmakat tuly paramor ghaasya ca
bhga aktyantara tatra parima ca yat tayo
3.6.16 yata prakalpate bhedo bhedas tatrpi dyate
adoparati bhedam ato+ayuktatara vidu
3.6.17 sarvatra tasya kryasya darand vibhur iyate
vibhutvam etad evhur anya kyavat vidhi
47
Padakam
48
3.7 sdhanasamuddea
3.7.1 svraye samavetn tadvad evrayntare
kriym abhinipattau smarthya sdhana vidu
3.7.2 aktim trsam hasya vivasynekadharmaa
sarvad sarvath bhvt kva cit ki cid vivakyate
3.7.3 sdhanavyavahra ca buddhyavasthnibandhana
sann asan vrtharpeu bhedo buddhy prakalpyate
3.7.4 buddhy samhitaikatvn pacln kurubhir yad
punar vibhajate vakt tadpya pratyate
3.7.5 abdopahitarp ca buddher viayat gatn
pratyakam iva kasdn sdhanatvena manyate
3.7.6 buddhipravttirpa ca samropybhidhtbhi
artheu aktibhedn kriyate parikalpan
3.7.7 vyaktau padrthe abdder janyamnasya karmaa
sdhanatva tath siddha buddhirpaprakalpitam
3.7.8 svatantraparatantratve kramarpa ca daritam
nirhev api bhveu kalpanopanibandhanam
Padakam
49
Padakam
50
Padakam
51
Padakam
52
karadhikra
3.7.90 kriyy parinipattir yadvyprd anantaram
vivakyate yad tatra karaatva tad smtam
3.7.91 vastutas tad anirdeya na hi vastu vyavasthitam
sthly pacyata ity e vivak dyate yata
3.7.92 karaeu tu saskram rabhante puna puna
viniyogavie ca pradhnasya prasiddhaye
3.7.93 svakakysu prakara ca karan na vidyate
Padakam
kartradhikra
3.7.101 prg anyata aktilbhn nyagbhvpdand api
tadadhnapravttitvt pravttn nivartant
3.7.102 adatvt pratinidhe praviveke ca darant
rd apy upakritve svtantrya kartur ucyate
3.7.103 dharmair abhyuditai abde niyamo na tu vastuni
kartdharmavivaky abdt kart pratyate
3.7.104 ekasya buddhyavasthbhir bhede ca parikalpite
karttva karaatva ca karmatva copajyate
3.7.105 utpatte prg asadbhvo buddhyavasthnibandhana
aviia satnyena kart bhavati janmana
3.7.106 kraa kryabhvena yad vvyavatihate
kryaabda tad labdhv kryatvenopajyate
3.7.107 yathhe kualbhvo vyagr v samagrat
tathaiva janmarpatva satm eke pracakate
3.7.108 vibhaktayoni yat krya kraebhya pravartate
sv jtir vyaktirpea tasypi vyavatihate
3.7.109 bhvev eva padanysa prajy vca eva v
nstty apy apade nsti na ca sad bhidyate tata
3.7.110 buddhiabdau pravartete yathbhteu vastuu
tem anyena tattvena vyavahro na vidyate
3.7.111 kasya yath bheda chyy calana yath
janmanv abhede+api tath kai cit prakalpitau
3.7.112 yathaivkanstitvam asan mrtinirpitam
tathaiva mrtinstitvam asadkanirayam
53
Padakam
54
hetvadhikra
3.7.125 preadhyeae kurvas tatsamarthni ccaran
kartaiva vihit stre hetusaj prapadyate
3.7.126 dravyamtrasya tu praie pcchyder lo vidhyate
sakriyasya prayogas tu yad sa viayo ica
3.7.127 guakriyy svtantryt preae karmat gata
niyamt karmasajy svadharmebhidhyate
3.7.128 kriyy preraka karma hetu kartu prayojaka
karmrth ca kriyotpatti- saskrapratipattibhi
iti hetvadhikra
sapradndhikra
3.7.129 anirkarat kartus tygga karmaepsitam
preranumatibhy ca labhate sapradnatm
3.7.130 hetutve karmasajy eatve vpi krakam
Padakam
apdndhikra
3.7.136 nirdiaviaya ki cid upttaviaya tath
apekitakriya ceti tridhpdnam ucyate
3.7.137 sayogabhedd bhinntm gamir eva bhramir yath
dhruvvadhir apyo+api samavetas tathdhruve
3.7.138 dravyasvabhvo na dhrauvyam iti stre pratyate
apyaviaya dhrauvya yat tu tvad vivakitam
3.7.139 sarae devadattasya dhrauvya pte tu vjina
via yad apyena tasydhrauvya pracakate
3.7.140 ubhv apy adhruvau meau yady apy ubhayakarmaje
vibhge pravibhakte tu kriye tatra vivakite
3.7.141 mentarakriypekam avadhitva pthak pthak
meayo svakriypeka karttva ca pthak pthak
3.7.142 abhedena kriyaik tu dvisdhy ced vivakit
mev apye kartrau yady anyo vidyate+avadhi
3.7.143 gatir vin tv avadhin npya iti gamyate
vkasya para patatty eva bhye nidaritam
3.7.144 bhedbhedau pthagbhva sthiti ceti virodhina
yugapan na vivakyante sarve dharm balhake
3.7.145 dhanu vidhyatty atra vinpyavivakay
karaatva yato nsti tasmt tad ubhaya saha
3.7.146 ekaiva v sat aktir dvirp vyavatihate
nimitta sajayos tatra paray bdhyate+apar
3.7.147 nirdhrae vibhakte yo bhtrdn ca yo vidhi
upttpekitpya so+abudhapratipattaye
ity apdndhikra
55
Padakam
56
adhikaradhikra
3.7.148 kartkarmavyavahitm askd dhrayat kriym
upakurvat kriysiddhau stre+adhikaraa smtam
3.7.149 upaleasya cbhedas tilkakadiu
upakrs tu bhidyante sayogisamavyinm
3.7.150 avino gurutvasya pratibandhe svatantrat
digvied avaccheda itydy bhedahetava
3.7.151 kam eva ke cid deabhedaprakalpant
dhraakti pratham sarvasayogin mat
3.7.152 idam atreti bhvnm abhvn na prakalpate
vyapadeas tam ka- nimitta sapracakate
3.7.153 klt kriy vibhajyanta kt sarvamrtaya
etv caiva bhedo+ayam abhedopanibandhana
3.7.154 yady apy upavasir dea- vieam anurudhyate
abdapravttidharmt tu klam evvalambate
3.7.155 vasatv aprayukte+api deo+adhikaraa tata
aprayukta trirtrdi karma copavasau smtam
ity adhikaradhikra
edhikra
3.7.156 sabandha krakebhyo+anya kriykrakaprvaka
rutym aruty v kriyy so+abhidhyate
3.7.157 dviho+apy asau parrthatvd gueu vyatiricyate
tatrbhidhyamna san pradhne+apy upayujyate
3.7.158 nimittaniyama abdt sabandhasya na ghyate
karmapravacanyais tu sa vieo+avarudhyate
3.7.159 sdhanair vyapadie ca ryamakriye puna
prokt pratipada ah samsasya nivttaye
3.7.160 nihy karmaviay ath ca pratiidhyate
ealakaay ahy samsastatra neyate
3.7.161 anyena vyapadiasya yasynyatropajyate
vyatireka sa dharmau dvau labhate viayntare
3.7.162 prdhnya svague labdhv pradhne yti eatm
sahayoge svayoge+ata pradhnatva na hyate
iti edhikra
3.7.163 siddhasybhimukhbhva- mtra sabodhana vidu
prptbhimukhyo hy arthtm kriysu viniyujyate
3.7.164 sabodhana na vkyrtha iti prvebhya gama
uddeena vibhaktyarth vkyrtht samapoddht
3.7.165 vibhaktyarthe+avyaybhva- vacand avasyatm
Padakam
3.8: kriysamuddea
3.8.1 yvat siddham asiddha v sdhyatvenbhidhyate
ritakramarpatvt tat kriyeti pratiyate
3.8.2 kryakraabhvena dhvanatty ritakrama
dhvani kramanivttau tu dhvanir ity eva kathyate
3.8.3 vete vetata ity etac chvetatvena prakate
ritakramarpatvd abhidhna pravartate
3.8.4 guabhtair avayavai samha kramajanmanm
buddhy prakalpitbheda kriyeti vyapadiyate
3.8.5 samha sa tatbbhta pratibhedam samhisu
sampyate tato bhede klabhedasya sabhava
3.8.6 kramt sadasat tem tmno na samhinm
sadvastuviayair ynti sabandha cakurdibhi
3.8.7 yath gaur iti samghta sarvo nendriyagocara
bhgaas tpalabdhasya buddhau rpa nirpyate
3.8.8 indriyair anyathprptau bhedmopaniptibhi
altacakravad rpa kriy parikalpyate
3.8.9 yath ca bhg pacater udaksecandaya
udaksecandin jey bhgs tathpare
3.8.10 ya cpakaraparyantam anuprpta pratyate
tatraikasmin kriyabda kevale na prayujyate
3.8.11 prvottarais tath bhgai samavasthpitakrama
eka so+apy asadadhysd khytair abhidhyate
3.8.12 klnupti yad rpa tad astty anugamyate
paritas tu paricchinna bhva ity eva kathyate
3.8.13 vyavahrasya siddhatvn na ceya guakalpan
upacro hi mukhyasya sabhavd avatihate
3.8.14 hitottaraaktitvt pratyeka v samhina
anekarp lakyante kramavanta ivkram
3.8.15 anantara phala yasy kalpate tm kriym vidu
pradhnabht tdarthyd anys tu tadkhyat
3.8.16 * *kriypravttau yo hetus tadartha yad viceitam
anapekya prayujta gacchatty avadhrayan
3.8.17 satsu pratyayarpo+asau bhvo yvan na jyate
57
Padakam
58
Padakam
59
Padakam
60
3.9: klasamuddea
3.9.1 vypravyatirekea klam eke pracakate
nityam eka vibhu dravya parima kriyvatm
3.9.2 diiprasthasuvardi mrtibhedya kalpate
kriybhedya klas tu sakhy sarvasya bhedik
3.9.3 utpattau ca sthitau caiva vine cpi tadvatm
nimitta klam evhur vibhaktentman sthitam
3.9.4 tam asya lokayantrasya stradhra pracakate
pratibandhbhyanujbhy tena viva vibhajyate
3.9.5 yadi na pratibadhnyt pratibandha ca notsjet
avasth vyatikryeran paurvparyavinkt
3.9.6 tasytm bahudh bhinno bhedair dharmntarrayai
na hi bhinnam abhinna v vastu ki cana vidyate
3.9.7 naiko na cpy aneko+asti na uklo npi csita
dravytm sa tu sasargd evarpa prakate
3.9.8 sasargin tu ye bhed vies tasya te mat
sa bhinnas tair vyavasthn klo bhedya kalpate
3.9.9 viiaklasabandhd vttilbha prakalpate
aktn saprayogasya hetutvenvatihate
3.9.10 janmbhivyaktiniyam prayogopanibandhan
nitydhnasthititvc ca sthitir niyamaprvik
3.9.11 sthitasynugrahas tais tair dharmai sasargibhis tata
pratibandhas tirobhva praham iti ctmana
3.9.12 pratyavastha tu klasya vypro+atra vyavasthita
kla eva hi vivtm vypra iti kathyate
3.9.13 mrtn tena bhinnnm caypacay pthak
lakyante parimena sarvs bhedayogin
3.9.14 jalayantrabhramvea- sadbhi pravttibhi
sa kal kalayan sarv klkhy labhate vibhu
3.9.15 pratibhaddh ca ys tena citr vivasya vttaya
t sa evnujnti yath tantu akuntik
3.9.16 viiaklasabandhl labdhapksu aktiu
kriybhivyajyate nity prayogkhyena karma
Padakam
61
Padakam
62
Padakam
63
Padakam
64
Padakam
3.10: puruasamuddea
3.10.1 pratyakt parabhva cpy updh kartkarmano
tayo rutivieea vcakau madhyamottamau
3.10.2 sad asad vpi caitanyam etbhym avagamyate
caitanyabhge prathama puruo na tu vartate
3.10.3 budhijnticitibhi prathame purue sati
samjnrthair na caitanya- syopayoga prakyate
3.10.4 sabodhanrtha sarvatra madhyame kai cid iyate
tath sabodhane sarv pratham yumado vidu
3.10.5 sabodhana na loke+asti vidhtavyena vastun
svhendraatrur vardhasva yath rj bhaveti ca
3.10.6 yumadarthasya siddhatvn niyat cdyudttat
yumada prathamntasya para cen na padd asau
3.10.7 guapradhnatbheda purudiviparyaya
nirdea cnyath stre nityatvn na virudhyate
3.10.8 yathnirdeam arth syur yes stra vidhyakam
kim cit smnyam ritya sthite tu pratipdanam
3.10.9 yo+ave ya pha ity atra bhtayor avaphayo
yathopalakarthatva tathrthev anusanam
65
Padakam
66
3.11: sakhysamuddea
3.11.1 sakhyvn sattvabhto+artha sarva evbhidhyate
bhedbhedavibhgo hi loke sakhynibandhana
3.11.2 sa dharmo vyatirikto v te tmaiva v tath
bhedahetutvam ritya sakhyeti vyapadiyate
3.11.3 samavet paricchedye kva cid anyatra s sthit
prakalpayati bhvn sakhy bheda tathtmana
3.11.4 paratve cparatve ca bhede tuly rutir yath
sakhyabdbhidheyatva bhedahetos tath gue
3.11.5 asvatantre svatantratva paradharmo yath gue
abhedye bhedyabhvo+api dravyadharmas tath gue
3.11.6 svabuddhy tam apoddhtya loko+apy gamam rita
svadharmd anyadharmea vycae pratipattaye
3.11.7 paropakratattvn svtantryenbhidhyaka
abda sarvapadrthn svadharmad viprakyate
3.11.8 yathaivviaya jna na ki cid avabhsate
tath bhvo+apy asaso na ka cid upalabhyate
3.11.9 bhedena tu samkhyta yal loko+apy anuvartate
gamc chstrasado vyavahra sa varyate
3.11.10 buddhau sthiteu tev evam adhyropo na durlabha
paradharmasya na hy atra sadasattva prayojakam
3.11.11 smnyev api smnya vieeu viiat
sakhysu sakhy ligeu ligam eva prakalpate
3.11.12 ato dravyrit sakhym hu sasargavdina
bhedbhedavyatteu bhedbhedavidhyinm
3.11.13 tmntarn yentm tadrpa iva lakyate
atadrpea sasargt s nimittasarpat
3.11.14 sasev api nirbhge bhtev arthakriy yath
sattvdiu ca mtrsu sarvsv eva pratyate
3.11.15 dvitvdiyonir ekatva bheds tatprvak yata
vin tena na sakhynm anysm asti sabhava
3.11.16 ekatve buddhisahite nimitta dvitvajanmani
ekatvbhy samutpannam eva v tat pratyate
3.11.17 ekatvasamudyo v speke v pthak pthak
ekatve dvitvam ity eva tayor dvivacana bhavet
3.11.18 eko+api guabhedena sagho bheda prakalpayet
rayrayibhedo hi tadrayanibandhana
3.11.19 sakhyeyasaghasakhyna- sagha sakhyeti kathyate
vimatydisu snyasva dravyasaghasya bhedik
3.11.20 ekaviatisakhvv sakhyntarasarpayo
ekasy buddhyanvtty, bhgayor iva kalpan
3.11.21 asakhysamudyatvt sakhykrya vidhyate
Padakam
3.12: upagrahasamuddea
3.12.1 ya tmanepadd bheda kva cid arthasya gamyate
anyata cpi lden manyante tam upagraham
3.12.2 kva cit sdhanam evsau kva cit tasya vieaam
sdhana tatra karmdi vyaktavco vieaam
3.12.3 kriy viayabhedena jvikdiu bhidyate
ldeai sa kriybhedo vkyev api niyamyate
3.12.4 dhtvarthas tadviea cpy ukta kva cid upagraha
dhtvartho gandhandi syd vyatihro vieaam
3.12.5 kriypravttv khyt kai cit svrthaparrthat
asati v sati vpi vivakitanibandhan
3.12.6 kes cit kartrabhiprye ic saha vikalpate
tmanepadam anyes tadarth praktir yath
3.12.7 krva vapate dhatte cinoti cinute+api ca
ptaprayog dyante yeu yartho+abhidhyate
3.12.8 savidhna pacdin kva cid artha pratyate
tannimitt yathnypi kriydhirayadik
67
Padakam
68
3.13: ligasamuddea
3.13.1 stanakedisabandho vii v standaya
Padakam
69
Padakam
70
3.14: vttisamuddea
3.14.1 kutspraastiayai samptrtha tu yujyate
pada svrthdaya sarve yasmt kutsdihetava
3.14.2 devadattdikutsy vartate kutsitaruti
kutsitasth tu y kuts tadartha ko vidhyate
3.14.3 praka iti ukldi- prakarasybhidhyaka
prakasya prakare tu tarabdir vidhyate
3.14.4 kutsitatvena kutsyo v na samyag vpi kutsita
svaabdbhihite kena viio+artha pratyate
3.14.5 na ca spratik kuts bhedbhvt pratyate
pjyate kutsitatvena praastatvena kutsyate
3.14.6 vieaavieyatva padayor upajyate
na prtipadikrtha ca tatraiva vyatiricyate
3.14.7 vieya syd anirjta nirjto+artho vieaam
parrthatvena eatva sarvem upakrim
3.14.8 vibhaktibhedo niyamd guaguyabhidhyino
smndhikarayasya prasiddhir dravyaabdayo
3.14.9 dravye+anirjtajtye kaabda prayujyate
anirjtague caiva tilaabda pravartate
3.14.10 smnynm asabandht tau viee vyavasthitau
rpbhedd viea tam abhivyaktu na aknuta
3.14.11 tv eva sanipatitau bhedena pratipdane
avacchedam ivdhya saaya vyapakarata
Padakam
71
Padakam
72
Padakam
73
Padakam
74
Padakam
75
Padakam
76
Padakam
77
Padakam
78
Padakam
79
Padakam
80
Padakam
81
Padakam
82
Padakam
83
Padakam
84
Padakam
85
Padakam
86
Padakam
87
Padakam
88
Padakam
89
Padakam
90
Padakam
91
Padakam
92
Padakam
93
Padakam
94
Padakam
95
Padakam
96
Padakam
97
98
Padakam