Sunteți pe pagina 1din 8

Guiaelementarsobrecomofazer

umamonografiajurdica(parte1)
14defevereirode2015,8h01

Imprimir

Enviar

3714

PorRafaelTomazdeOliveira
Paramuitosacadmicos,aconfecoeaapresentaodotaltrabalhodecurso(TC),representaomomentode
maiorangstiaesofrimentovivenciadoduranteafaculdadedeDireito.Algumasdasvtimasdesseabalo
psquicoacabamoptandoporcontornararesponsabilidadeoriundadarealizaodetaltrabalhoetomamo
caminho,semprearriscado,daspequenasfraudes(toleradaspormuitos,apontadasporpoucos)
consubstanciadasnosatosdecompradetrabalhosprontos,colagensdetextosencontradosnainterneteum
semnmerodeplgios,desdeparciaisattotais.
Estacolunatemafinalidadedealertarosincautosparaquenopermitamqueasituaochegueaestenvel
dedramapessoal.Claroqueexisteaquelecontingentedepessoasquerecorremaossubterfgiosaludidosno
pargrafoacimasimplesmenteporpreguia.Paraestescasos,debomalvitrejavisar,oqueserditoaqui
nosernenhumpoucotiloualentador.Aredaodamonografiajurdicasemprealgodifcil,trabalhoso
e,nalgunscasos,doloroso(existeumclichparamencionaradorquesentimosquandoprecisamosredigir
umtrabalhocientfico:partodeideias).Quantoaisso,desconheoqualquerreceitaquepossaencurtar
caminhosoufacilitarascoisas.
Porm,existemalgumaspremissasbsicasdeorganizaodotrabalhodepesquisaque,sedevidamenteaplicadas,podemremediaroaumento
exponencialdaansiedade,diminuindoosnveisdeangustiaesofrimentonomomentodeenfrentaroseuTC.Estemeutexto,ento,temum
destinatriocomendereocerto:voc,acadmicodegraduaoemdireito,quenotemamnimaideiadecomoorganizarseutempoeoseu
materialdepesquisapararedigirumaboaehonestamonografia.Noestoupreocupadocomaquelesqueestoadiantadosemseusestudose
queprecisamenfrentaroutrosdilemas(dissertao,tese,livros,etc..).Estes,provavelmente,novoencontraraquinenhumelementonovo.
Todavia,voc,professor,percebendonestepequenoopsculoalgumautilidadeparaosseusorientandosdegraduao,serportadordeminha

gratido,nocasoderecomendloaosseusalunos.
Caberegistrar,ainda,queprogrameiessaanliseparaocuparoespaodeduascolunas.Nadehoje,cuidareideapresentaralgumasideias
bsicasrelativasagestodapesquisa,estandomaisdiretamenteligadaaaspectosorganizacionaisqueenvolvemtempo,escolhadotemae
suadelimitaoe,porfim,mtodoemateriais.
EmminhaprximaparticipaonesteDiriodeClasse,abordareiquestesquemeparecemsignificativasnoquedizrespeitoaofichamento
domaterialselecionado,estruturadotrabalhoesuaredao.Algunstextossoimportantesdeseremlidosemconjuntocomeste.Nocaso,
acolunadeLenioStrecksobreoprottipodoestudantededireitoideal(cliqueaquiparaler)eoutrosdoistextosmeussobrea
responsabilidadedoestudantededireitodiantedesuaprpriaformao(cliqueaquieaquiparaler).
Organizaodotempo
Nosedeixeenganarpeloselementoscurriculareseseusestreitamentosinstitucionais.NocasodoTC,amaioriadoscurrculosescolares,
relegamocumprimentodoscrditosrelativossuarealizaoeapresentaoparaofinaldocurso.Ofatodesuafaculdadepossuirum
currculoassimnosignificaquevocdeveraguardaratoltimoanoparadarinciosuamonografia.
Aocontrrio,salutarcomearapensarnelaantes.Nonossocontextoatual,oltimoanodocursodedireitoapresentasecomouma
verdadeirafbricadeneuroses:aantecipaodoexamedeordemanecessidadedecomprovaodoscrditosrelativossatividades
complementaresoestgionalgunscasos,otrabalho...colocararealizaodeumapesquisaearedaodeumamonografiaparadisputar
tempocomesseconjuntodeatividadesumconviteaosdistrbiosgeradospelaansiedadedescontrolada.
Paraevitaressasituao,sugiroqueapreparaodoTCtenhaincioentreassextaestimaetapasdocurso.Nessaaltura,jexistem
condiesdeseperceber,dentreasdiversasquestesjurdicaspassiveisdefiguraremcomotemasdemonografias,quaisseriamaquelascom
asquaissepossuimaiorafinidadeequeparecemmaisinstigantes.
Todavia,aquelequenoteveapossibilidadedeiniciaroseuplanejamentodepesquisaduranteametadedocursoeencontrasedianteda
tarefadeterquefazloemapenasumano,noestcompletamenteperdido.Apenascreioque,nestecaso,suaspossibilidadesestaro
reduzidas.Valedizer,quemesperaoltimoanoparacomearapensarnamonografiaterquesecontentaremfazerumtrabalhomais
modesto.Porexemplo:pesquisaemprica,aessaaltura(semnenhumcontatoprviocomseusmtodospeculiares)tendeaserumfracasso.

Comentareiessepormenorcommaisdetalhesumpoucoadiante.Porenquanto,importantedizerque,pormotivosdeorganizaodotempo,
arealizaodepesquisaempricasemumaadequadaatividadepreparatria,noserumaboaescolha.Nessecaso,sugirorestringirsua
pesquisavelhaeboarevisobibliogrficamesmo.
Poroutrolado,otrabalhoiniciadonoltimoano,mesmoquerestritorevisobibliogrfica,ficarprovavelmentemaislimitadodoque
aquelequecomeouasepreocuparcomamonografia(oucomumainiciaocientfica,oquednomesmo)alipelametadedocurso.O
pesquisadordeltimahora,muitoprovavelmente,alienarumaparcelasignificativadesuaautonomiaintelectualparaoorientadorque,
nalgunscasoslimites,podesugerirotemaeabibliografiaquedeveserconsultada.Absolutamentesemnenhumacontribuiododiscente.
Essasituaoextremamenteperniciosaporque,porumlado,oacadmicoperdeumatimaoportunidadeparadesenvolverumapostura
maisassertiva,firmeesegura.Poroutro,oorientadortambmseprejudica,umavezqueessalgicadedominaoecastradoradaautonomia
discente,emnadacontribuiuparaampliaodesuaexperinciadepesquisa.
Escolhaedelimitaodotema
Almdenodeixaraelaboraodamonografiaparaoltimoanodocurso(quandotermuitomenostempoparasededicaraela),
importanteque,aoiniciaroseuplanejamento,vocjtenhasedecididoporumtemaqueserobjetodesuapesquisa.
Nestecaso,pensoserextremamentedesaconselhvelescolherotemaporumaquestodeafinidadecomopossvelorientador.Pormais
cativantequesejaoprofessoreasuaaula,noexistegarantiadeque,nomomentodeexecuodapesquisa,haverefetivointeressedesua
partepelatemticaexploradapelodocente.Apesquisaumtimoespaoparadesenvolvereafirmarsuaautonomiaintelectual.Assumaisto
jnoinstantededefiniodotema.Nessamedida,omaisadequadoescolherumtemaqueefetivamenteproduzaemvocumgenuno
interesse.Nsestamosabertosparaoprocessodeconhecimentoapartirdediversossentimentosdesituao:tdio,revolta,comoo,
paixoetc.Umbomindcioparaperceberqualtemapodelheinteressar,seautoobservarcomrelaoaotipodesentimentodesituaoque
amatrialheprovoca.Podese,porexemplo,terodesencadeamentodeumapesquisasobreanecessidadedeumconceitomaiscoerentistade
jurisdio,pelarevoltaquesereveladiantedocaosexistentenajurisprudnciabrasileiraoudaperplexidadequeadescobertadachamada
jurisprudncialotrica,nointeriordaqualaquestodecidamaispelosorteiorealizadoporocasiodadistribuiodorecursonotribunal
doque,propriamente,pelajustificaodosargumentosjurdicoslanadosnopedidoenadefesa.
Enfim,taiselementosdenossarealidadejurdicaproduzemreaesimpactantesemns.importantequeotemaescolhidoparaapesquisa
possacanalizaraenergiaqueexistenosentimentodesituaoqueelenosprovoca.

Portudoisso,aescolhadoorientadordeveserefetuadadepoisdadefiniodotema,sendoaltamenteaconselhvelquenosejatrilhadoo
caminhocontrrio.
Dessaconstataodecorreoutrocorolrio:tenhasemprepresentequequemoresponsvelimediatopelotrabalhooseuautor.Portanto,
voc,acadmico.Oorientadornovai(enemdeve)fazerotrabalhoporvoc.Afunodoorientadorservircomouminterlocutor
privilegiadodeseutrabalho,discutindoosresultadosdesuapesquisaeapontando,conformeocaso,ospossveiserros.Elepodesugerir
leiturasquevenhamadescortinarnovoshorizontesparaasuapesquisa.Podeauxililonadelimitaodoseutemaenojulgamentoda
redaodeseutexto.Mashdeterminadascoisasquedependemdeumdesenvolvimentobastantepersonalista.
Esteocasodadelimitaodotemaescolhido.Oorientadorpodediscutircomvocaplausibilidadedoscortestericosqueasuapesquisa
pretendeefetuar.Masoesforodeobjetividadenaanlisedotemadevepartirdoprprioacadmico.
Naperspectivadeofereceralgumauxlio,aquivoalgumassugestes:
Eviteabordagensaltamentegenricas.Elaspodemserreveladaspelottulo.muitopoucoaconselhvel(paranodizererrado)queuma
monografiatenhacomottuloalgocomoDaJurisdio.Talttulopodelevarsuamonografiaemdireoaoparadoxodocheesetudo,
assimenunciado:ocheesetudoumsanduchequetemdetudoumpouco(gado,porco,frango,embutidosetc.),masque,aofinal,no
possuisabordefinidodenenhumadessascoisas.Umamonografiaassim,DaJurisdio,podetertudosobreotemae,aomesmotempo,
chegarconclusodenada.Oresultadofinalser,apenas,umaamontoadodecolagensconceituaisqueproduzem,nomximo,um
opacopatchwork.
Paradelimitarotemaimportanteelaborarumproblemaarespeitodamatriae,aomesmotempo,projetaralgumahiptesedesoluo,a
partirdacompreensoprviaquesetemdaesferatemtica.Talhipteseserposteriormentetestadadiantedaliteraturaconsultada.
Nestecaso,poderamosformularoseguinteexemplo:Jurisdio,seguranajurdicaecoernciadajurisprudncia:umaanliseluzdo
novoCPC.
Assim,teramoscomoproblemaaseguintepergunta:Aaltadivergnciajurisprudencial,observadaentrergosfracionriosdeummesmo
tribunal,prejudicaaseguranajurdica?

Ahipteseseria:sim.PorissoonovoCPCestabeleceumecanismoscapazesecorrigirtaldistoro,quandoprescreveaexignciade
estabilidade,coernciaeintegridadedajurisprudncia.
Talhiptesedeveriasertestada,todaevidncia,naliteraturadisponvelsobreotema,mas,independentementedisso,teramosaquiuma
propostadelimitadadeumatemaparaumaeventualmonografia.
Mtodosemateriais
OutropontoimportanteaserdefinidoparaumbomplanejamentodeseuTC,dizrespeitodecisosobreotipodepesquisaquesepretende
efetuar.
Jfoiditonoinciodestetextoqueapesquisaemdireitopodeserderevisobibliogrficaouemprica.Agrandemaioriadostrabalhosda
reaoptampelarevisobibliogrficaqueconsiste,basicamente,emreuniromaiornmeropossveldeliteraturaarespeitodotemaescolhido
produzindo,aofinal,umrelatrioqueapresentedeformasistemticaosresultadosobtidospelaleituraefichamentodostextos,apresentando
ascontrovrsias,asdiferentessoluesparaomesmotemae,aofinal,concluindocomalgumadasviasdisponveis(bemconhecido,mas
semprebomlembrar,nenhumamonografiaprecisacriaralgonovooupesquisarumtemaquenuncaningumabordou.Tudoisso
mitolgico.Naverdadeumamonografiaqueinvestigueumtemacomabundantematerialproduzidotermelhorescondiesdeserbem
sucedidadoqueoutraqueestejatateandonoescuro,lutandoparaencontrarmigalhasdereferncias).
Essaverdadeirahegemoniadarevisobibliogrficanapesquisajurdicajrendeutodotipodecrtica.Nomeuobjetivoaquiretratlas.
Semembargo,devodizerquenotenhonenhumarestriocomrelaorevisobibliogrficanoDireito,mesmoquesejapuramente
bibliogrfica.Pelocontrrio,acreditoque,quandobemconduzidaeexecutada,talpesquisaproduzexcelentesresultados.Afinal,estamos
falandodeumacinciamilenar,anterioratsmodernascinciasdanatureza.Essatradiotem,paramim,umaforteautoridade.
Poroutrolado,tambmnotenhonenhumtipodeobjeocomrelaopesquisaemprica.Apenaspensoque,quemoptarporessecaminho,
develevloasrio.inadmissveloqueselpora,inclusiveemtesesedissertaes,arespeitodapesquisaempricanoDireito.
Jtivecontatocomtrabalhosquepretendiamrealizarpesquisaemprica(sic)dejurisprudnciaouainda,pesquisaemprica(sic)de
estudodecaso...!
Note:seoseutrabalhopretendepesquisaroentendimentosedimentadonajurisprudnciadoSTFsobreahierarquianormativadostratadose

convenesinternacionaisdedireitoshumanos,issonofazdeleumapesquisaemprica.Domesmomodo,umtrabalhoquepretendeanalisar
oproblemadodepositrioinfieldiantedodireitobrasileiro,apartirdealgumassituaesfticasdefinidas,mesmoquedenomineissode
estudodecaso(sic),tambmnoestrealizandopesquisaempricanenhuma.
Pesquisaempricaimplicaoempregodetcnicasemtodosespecficosque,emgeral,pretendeminvestigarcomportamentose/ouopinies.
Paraisso,fazsenecessrioumapreparaoespecficaquasenuncadisponvelnoscursosdedireitoqueproblematizaasferramentasde
prospeco(comoserrealizadaapesquisa?Umaobservaoinloco?Aplicaodequestionrios?Comoosdadosserocoletados?)e,
depoisdereunidososdados,qualaformacorretadeanalislos.
Foiporessemotivoque,noincio,alerteiaosinteressadosemprocederpesquisaempricanodireito,queiniciassemnecessariamenteoseu
trabalhoantesdoltimoano.Docontrrio,haveriamuitopoucotempoparaseinformaradequadamentesobreastcnicaseosmtodosde
pesquisa,umavezquesernecessriorecorreralivrosdeoutrasreasdoconhecimentobemcomoaprofessoresquepossuemestetipode
formao(geralmente,algumquepassouporumcursodesociologia,psicologia,cinciapoltica,etc.).
Umapalavrasobremateriais:arevisobibliogrficaqueserrealizada,comojafirmado,precisarcobrir,omximopossvel,aproduo
publicadasobreotema.Essareuniodemateriaisbibliogrficosdeverincorporar:livros,captulosdelivros,artigospublicadosem
peridicos,textosdesitesdainternet,jornais,etc.fundamental,parasefazerumbomTC,quesuasreferenciasnoestejamconcentradas
emumnicomeiodepublicao.muitocomumencontrarmonografiasquefazemreferenciaapenasamanuaisdidticos.Esse,sem
dvidanenhuma,opiordosmundos.impossvellevarasrioumapesquisaquetenhasebaseadonicaeexclusivamentenoslivros
didticosdisponveis.
Existembonslivrosdidticos,verdade.Masumapesquisaquesepretendarazovelprecisainvestigaroseumbitotemticocomum
mnimodeprofundidadequedificilmenteserencontradanessetipodeliteratura.
precisorecorrer,portanto,aosperidicos,querenemartigoscientficossobretemasjurdicos.Hojeemdia,essesperidicosesto
indexadospelaCapesesesubmetemaumcontroledequalidadeconhecidocomoQualis.Assim,umavezdefinidootema,procureoque
foiproduzidosobreeleepublicadonessasrevistasouperidicos.E,parasaberqualograudeconfiabilidadedomaterial,verifique
ostatusquearevistaconsultadaocupanosistemaQualis.Emminhaprximacoluna,voltareiafalardaprospecodomaterialede
possveisformasdeorganizloapartirdefichamentos.

Comopalavrafinal,queroregistrarquepressuponhonestainterlocuoacadmicosdedireitoespalhadosporestepascontinentalquelevam
asrioasuaformaoepossuemodesejodefazerumamonografia,nomnimo,deboaqualidade.QuemvoTCapenasumindigestorito
depassagem,noestincludoemmeupblicoalvo.Estesltimosfuncionamnalgicadofingimento:oalunofingequefezuma
monografia,oprofessorfingequecorrigiue,aofinal,tudonopassoudeumaenormeperdadetempo.Meussincerosvotosparaquevoc,
queridoleitor,noestejaincludonestatristeestatstica.
Topodapgina

Imprimir

Enviar

3714

RafaelTomazdeOliveiraadvogado,mestreedoutoremDireitoPblicopelaUnisinoseprofessordoprogramadepsgraduaoemDireitodaUniversidadede
RibeiroPreto(Unaerp).

RevistaConsultorJurdico,14defevereirode2015,8h01

COMENTRIOSDELEITORES
11comentrios
ARTIGOFAVORITADO!
HarlenMagno(OficialdeJustia)
18defevereirode2015,2h50
Obrigado,Dr.RafaelTomazdeOliveira!Estouno3semestreejcomeandoameprepararparaoTC,quandotopeicomesteseuexcelenteartigo!Aguardarei
ansiosamentea2parte!

GRANDETEXTO!
R.G.(EstudantedeDireito)
17defevereirode2015,10h30
Excelentesconselhosereflexes,mormentesobreaspesquisasempricasnoDireito!

TCC
CRISTHANEBAZANI(Outros)
16defevereirode2015,15h12
Muitobomoseuartigo,professorRafael,enestemomentosuperapropriadoparamim,poisestouconstruindoomeuTCCesuasdicasforamtimas.Aguardandoa
prximaparte.Abs.

Vertodoscomentrios
Comentriosencerradosem22/02/2015.
Aseodecomentriosdecadatextoencerrada7diasapsadatadasuapublicao.

S-ar putea să vă placă și