Sunteți pe pagina 1din 441

Acerca de este libro

Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanteras de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en lnea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos aos como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio pblico. El que un libro sea de
dominio pblico significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el perodo legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio pblico en unos pases y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio pblico son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histrico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difcil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras seales en los mrgenes que estn presentes en el volumen original aparecern tambin en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.
Normas de uso
Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio pblico a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio pblico son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones tcnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:
+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseado la Bsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No enve solicitudes automatizadas Por favor, no enve solicitudes automatizadas de ningn tipo al sistema de Google. Si est llevando a
cabo una investigacin sobre traduccin automtica, reconocimiento ptico de caracteres u otros campos para los que resulte til disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio pblico con estos
propsitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribucin La filigrana de Google que ver en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Bsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Mantngase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No d por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio pblico para los usuarios de
los Estados Unidos, lo ser tambin para los usuarios de otros pases. La legislacin sobre derechos de autor vara de un pas a otro, y no
podemos facilitar informacin sobre si est permitido un uso especfico de algn libro. Por favor, no suponga que la aparicin de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infraccin de los derechos de
autor puede ser muy grave.
Acerca de la Bsqueda de libros de Google
El objetivo de Google consiste en organizar informacin procedente de todo el mundo y hacerla accesible y til de forma universal. El programa de
Bsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podr realizar bsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la pgina http://books.google.com

LLAVE DE ORO.
o

QUE,

PARA ABRIR EL CORAZN CERRADO DE LOS POBRES PECADORES.


OFRECE
LOS CONFESORES NUEVOS

el Exemo. limo. Sr. D. Antonio Mara Claret ,


ARZOBISPO DE CUBA,
SEGUIDA DEL

APPARATUS
ET PRAXIS FORMJE

PRO DOCTRINA SACRA IN CONCIONE PROPONENDA,


ACTORB

R. P. RlCHARDO ArSDEKIN,
Societalis Jesu.

Con aprobacion det Ordinario.

BARCELONA:
LIBRERA RELIGIOSA. Impreuta de Pablo Riera,
calte de Robador, u. 24 y 20.

1857.

w
tyri

Varios Prelados de Espaa han concedido 2320 dias


de indulgencia para todas las publicaciones de la LIBRE
RA RELIGIosA.

Los CONFEsos.

Amadisimos hermanos mios en Jesucristo: ya que el


Seor por su divina bondad infinita misericordia se ha
dignado entregaros las llaves del reino de los cielos, con
poder de desatar todos los pecadores que vengan bien dis
puestos, y dejar en las mismas ataduras los indispues
tos; siendo un deber vuestro el valeros de aquellos medios
que os dicta la caridad y os sugiere el celo para disponer
los indispuestos, y para remediarlos todos; meha pa
recido que el mayor obsequio que os podia hacer era pre
sentaros esta LLAvE DE oro, llave del corazon del hom

bre, con que podais abrir aquel real gabinete que es la ha


bitacion deDios, Rey de los reyes y Seor de losseores, si
se halla adornado de lagracia, cueva del prncipe de las
tinieblas, si en lugar de la gracia hay la inmundicia y
asquerosidad del pecado mortal.
Para mayor inteligencia debo deciros, que el corazon

del hombre es un castillo, que no tiene mas que una puer


ta, que se llama voluntad, y esta tiene su cerradura con

dos muelles resortes, que se llaman QUIERo, y No QUIE


Ro. Quiero lo bueno. No quiero lo malo. La llave de esta
cerradura, y que mueve estos dos resortes, es el conoci

miento de lo bueno, con que abre y quiere, y el conoci


miento de lo malo, con que cierra y no quiere. Por esto de

cian alllos filsofos antiguos: Nihil volitum, quin prae


cognitum.

Esta cerradura cierra tan fuerte, y este castillo es de

IV

tal manera inexpugnable, que ni los Angeles del cielo, ni


los hombres de la tierra, ni los demonios del infierno son
capaces de abrirla y de apoderarse de este castillo ; y aun
el mismo Dios parece que le respeta , no queriendo coartar
aquella voluntad que ha concedido, ni quiere destruir en
aquella naturaleza el orden admirable en que sabiamente
la ha criado. De aqui es que el castillo del corazon no se
gana sino por traicion, ni se abre su puerta sino con la
apariencia de un bien. Por lo que, as como el que est
encargado de la guarda de un castMo debe vigilar mucho y
saber distinguir sus amigos de sus enemigos, abriendo
la puerta los primeros y dejarlos entrar en el castillo, y
cerrarla los segundos y hacerles fuego; lo propio ha de
hacer el hombre, vigilar mucho , abrir la puerta y dejar
entrar en su corazcn Dios, que es su principal amigo, y
aquellas cosas que Dios conducen y pertenecen ; y cer
rarla enteramente, y hacer fuego Satans y todas las
cosas que a l pertenecen y conducen; y por mas halage
as que se presenten, y aunque digan que son nuestros ami
gos, que son cosas buenas, que nos harn felices, no les
demos crdito, porque su bondad no es mas que aparente,
para engaarnos , robarnos y matarnos. Son astutos los
enemigos, que no dejarn medio para tentar, valindose
quizs del terror y del espanto ; mas no por esto debe des
mayar el hombre; porque bien sabe lo que dice Jesucristo,
que no ha de temer aquel que solamente puede quitar la
vida del cuerpo, y despues nada mas le queda que hacer ;
sino solo aquel que puede quitar la vida del cuerpo y
echar el alma los infiernos quemar por toda la eter
nidad.
Oh si el hombre conociera la malicia delpecado y los da
os que le causa en el cuerpo y en el alma, en el tiempo y en
la eternidad! estoy cierto que no pecaria tan fcilmente, que
no se beberia como agua la iniquidad, y si alguna vez fuese

sorprendido y cayese, no tendra reposo hasta haber sacu


do de su casa tan mal husped; como lo hace el que sor
prendido se ve con los ladrones en casa, que no reposa y
est lleno de espanto hasta que se ve libre de ellos : lo mis
mo que aquel quien en un convite han hecho tragar un
veneno. buen seguro que si hubiese sabido que en aquella
copa dorada, llena de un deleitable y gustossimo licor, esta
ba el veneno mortfero, no lo habria tomado; y tan pronto
como conoce que est emponzoado, hace todos los esfuer
zos posibles para arrojarlo. Lo propio hara el hombre si
conociese bien que el pecado es cabalmente esa copa dorada
llena quizs de deleite momentneo y de gusto pasajero, pe
ro emponzoada de un mortfero veneno ; y si alguna vez
fuese sobrecogido, y lo bebiese, al momento que lo advir
tiera lo arrojaria de si.
Baqui, pues, el motivo de escribir el presente librito
que contiene una serie de breves reflexiones y advertencias
que se deben dar al hombre para que no peque; y si ha te
nido la desgracia de pecar, para que arroje al momento el
mortal veneno de la culpa. No cabe duda que si el hombre
llega formarse una verdadera idea de los daos que cau
sa en el alma el pecado, se apartar de l con la misma
presteza y aun mayor de la que se aparta de lo que le cau
sa graves daos al cuerpo. Por esto dice el Espritu Santo :
Quasi a facie colubri fuge peccata : huye del pecado co
mo huyes dela vista de la serpiente. (Eccli. xxi, 2). De la
serpiente se huj/e no solo de sus mordeduras , sino tambien
de su vecindad , y aun de su presencia : ninguno tiene pa
ciencia de dormir al lado de una serpiente, de una vbora,
de un sapo, de una salamandra, de otro animal veneno
so, y si alguna vez descansa al lado de semejante enemigo,
ha sido porque lo ignoraba , pues al momento que lo supo
corriendo se ha escapado, quedando casi sin habla del es
panto que le ha causado el peligro en que se ha visto. Y si

estohace para librarse de una pena temporal, con cunta


mas presteza lo har para librarse de la pena eterna?
Las reflexiones que aqui se ponen son pocas y breves,
porque no se trata de hacer al pobre penitente un largo dis
curso sobre cada vicio; sino una breve reflexion acomoda
da su capacidad, que la entienda bien y le penetre el co

razon, y as se humille y arrepienta, y entonces Dios no


le despreciar, sino que le aceptar como al hijoprdigo.

LLAVE DE ORO.
SENCILLAS X BREVES REFLEXIONES
QUE PODR HACER EL CONFESOR SU PENITENTE, SEGN
LOS PECADOS DE QUE SE ACUSA.

Para proceder con claridad y mtodo , seguiremos por


orden los Mandamientos de la ley de Dios , poniendo en
cada uno las reflexiones de que nos hemos valido mu
chas veces, y que Dios se ha dignado bendecir , hacin
dolas producir mucho fruto.
PRIMER MANDAMIENTO.

El primer mandamiento es : Amar Dios sobre todas


las cosas.

Amad Dios , que es tan bueno y digno de ser ama


do. S , hermano mio , amemos Dios , ya que l nos
ha amado el primero : l es nuestro Padre , nuestro Se
or y Dueo, nuestro Criador, Conservador y Reden
tor. Ay cunto nos ama Dios! Amor con amor debe
pagarse. Ammosle, pues, con todo nuestro corazon ,
con toda nuestra alma , con todo nuestro entendimien
to y con todas nuestras fuerzas , ya que es nuestra
obligacion por el precepto que de ello tenemos.

- 8 Si V. quiere cumplir con este precepto como debe, es


preciso que cumpla y observe sus santos mandamientos
sin quebrantarlos.
Ha de dirigir V. su mayor honra y gloria todos sus
pensamientos , palabras y obras. S , hermano mio , to
do lo ha de dirigir y ordenar con esta rectitud de inten
cion. Digo todo, porque aun aquellas mismas cosas que
tiene obligacion y necesidad de hacer, como el comer,
beber, trabajar, dormir y dems, pasan tener un gran
mrito si se hacen con esta rectitud de intencion y en
gracia del Seor. Otra delas cosas conque agradar V.
Dios, y le manifestar que le ama , es sufrir con pa
ciencia, resignacion y conformidad su voluntad div
nalas penas, dolores, adversidades, persecuciones, etc.,
imitacion de Jesucristo nuestro adorable Redentor.
Tambien es acto de amor de Dios , alegrarse de que
Dios sea conocido , amado y servido ; y tener pena, sen
timiento y disgusto de verle ofendido y agraviado ; y por
lo tanto , el procurar que sea de todos amado y de na
die ofendido.
El que quiere amar Dios como debe y tiene obliga
cion , ha de ser agradecido sus grandes y admirables
beneficios que ha recibido. Toda la naturaleza nos en
sea este agradecimiento : la tierra corresponde con
abundantes cosechas la mano benfica del labrador
que la ha sembrado ; los rboles corresponden con fru
tos copiosos al cuidado que de ellos han tenido, y los
animales brutos son fieles y llevan las cargas y personas
de los que los alimentan. Cuntos animales hay que
con su agradecimiento avergenzan al hombre ingrato 1
Por ejemplo , i qu fiel no es el perro para con su due
o ! de dia y de noche le guarda sus bienes y persona , le
hace mil fiestas y halagos, y nunca jams le muerde.
Pero el hombre ingrato , peor que un perro rabioso , la

9
dra contra su Seor con las malas palabras que profiere,
y le muerde con los pecados que comete ; y como sus
mordiscos son de perro rabioso, hieren y matan en
cuanto es de su parte Jesucristo, y, como dice el Aps
tol , lo vuelven crucificar.
Hermano, si ama V. Dios, ser de Dios amado, y
Dios har mansion en el corazon de V. Por esto ha de
vivir en gracia de Dios, y no en pecado, porque el pe
cado es enemigo capital de Dios y tambien de V. \ Ah I
qu daos causa el pecado I Hyalo V. , aprtese de l
como de la vista de la serpiente, que le haria enemigo
de Dios, indigno del cielo, y merecedor del infierno:
no lo ha de mirar como amigo , sino como el mas cruel
enemigo, no dndole jams entrada ni permanencia en
su corazon. Qu diria si viera que Pedro, v. g., vive
siempre con Juan , y que habita en su misma casa, duer
me en su cama, juntos andan paseo , juntos se rien,
juntos se divierten , y siempre donde est el uno est el
otro? qu diria? Sin duda diria que el mayor amigo
que tiene Pedro es Juan , segun aquel principio tan sa
bido, de santo Toms, que : Amans est in amato, que el
amante est en el amado. Ahora pues qu dirmos de
aquel que est en pecado mortal , que vive con l , con
l come, con l duerme , con l se pasea y divierte? Di
rmos que tan ljos est de aborrecer al pecado , que el
pecado es su mayor amigo, ya que siempre vive con l :
que hace como los judos ; que mas quiere Barrabs del
pecado que Jess ; y que este le quiere crucificado.
Le encargo sobremanera que haga con mucha fre
cuencia jaculatorias y actos de amor de Dios , porque,
como dice santa Teresa , son como lea que se echa al
fuego que le conserva y aumenta.

10

SEGUNDO MANDAMIENTO.

El segundo mandamiento es: No jurar el nombre de Dios


627), U070,

* S I.

los que juran con verdad, pero sin causa, por si


tienen vicio de jurar, les

Pregunto as:Por qu jura V.?


Me responden: Para ser creido en las cosas que digo.

Pues yo le digo que jurando asser menos creido,


porque el que jura sin causa se acredita de mentiroso.
Como aquel que trae muletas da seal evidente de que

es cojo; as tambien es seal de que cojea en la verdad


quien trae las muletas del juramento. Hay algunos que
no saben tener una conversacion que no Vengan estos

juramentos: Como hay Dios: De aqu no me mueva: Va


no vea la cara de Dios, etc., etc. Estos, pues, tan ljos

estn de ser creidos, que aun lo son menos. O sino exa


minemos con un poco mas de detencion la cosa. Aquel,

delante de quienjura V.,esun villano un hombre de


honor? Si esun villano, no le creer, porque pensar
que juraV. con mentira, comotambien lo hace l algu
nas veces. Si es un hombre de honor tampoco le creer,
porque no habla V. como hombre de honor, sino como
acostumbran los villanos; pues que los hombres de ho

norjams piensan as, sino que siguen lo que dice Je


sucristo en su santo Evangelio: Est, est; non, non. Es,

es; no es, no es. As lo ha de hacerV.Nojure asjams


en vano; acostmbrese decir siempre verdad, y ver

como ser creido.Con todo,sino lo quieren creer, que


vayan verlo.

11 Gurdese, pues, de jurar, acordndose de aquel pro


verbio :
En la casa det que Jura
No faltar jams desventura.

Debo advertirle V. que el jurar as con verdad , pe


ro sin causa, alguna otra vez , es pecado venial ; mas
el tener vicio de jurar es pecado mortal, por el pe
ligro prximo en que se est de jurar alguna vez con
mentira. Por tanto ha de hacer la resolucion de no ju
rar jams de aqui en adelante como lo ha hecho hasta
aqu , y para conseguir la enmienda tome V. el siguien
te remedio :
Remedio. 1. Una firme resolucion de no jurar ja
ms en adelante.
2. Todos los dias por la maana rece tres Ave Ma
rios Mara santsima y un Padre nuestro al ngel cus
todio.
3. Si alguna vez se le escapa algun juramento, tan
pronto como est solo haga V. con la lengua una cruz
en el suelo, bsela, y rezar una Ave Mara k Mara san
tsima, fin de que le alcance la gracia de enmendarse
de ese vicio.
II. i los que juran cosa mala.
Hermano mio, ha jurado V. hacer cosa mala?
S.
Pues ha de saber V. que ha cometido dos pecados
cada vez, que son mortales si la cosa era grave; el uno
contra religion, 2. mandamiento, y el otro contra el
precepto que pertenece aquella cosa ; v. g. , contra el
3. si jur V. no ir misa en tal dia de precepto , tra
bajar en tal dia de fiesta ; contra el 4, si jur V, no obe

- 12

decer sus padres; contra el 5 si jur V. matar su


enemigo, etc.

Pero si la cosa que sejura es leve, son dospecados


veniales, el uno contra religion, yel otro contra elpre
cepto virtud que se oponelacosajurada. No obstan
te san Ligorio se inclina que el pecado contra religion

esgrave, por la grave irreverencia que haceW. Dios,


ponindole por testigo de un pecado, aunque leve.
Debo advertir que cuando alguno, movido de la ira,

jurardiciendo: Como hay Dios te matar, etc., dice san


Ligorio que regularmente no comete pecado mortal, por
la ignorancia indeliberacion con que lo dice.
Estos juramentos, tanto de cosas graves como leves,
no se deben ni pueden cumplir, de otra suerte seria imi
tar Herodes, que hizo cortar la cabeza al Bautista

porque habia prometido con juramento la bailarina,


hija de Herodas, que le concederia todo cuanto le pi
diese.

Reflexion. Ha de saber V., hermano mio, que con


estejuramento hace W. una grave injuria irreverencia
Dios.Y para que lo entienda mejor, dgame W., ten
dria V. atrevimiento de presentarse delante deunper
sonaje de autoridad ybondad, dicindole que ha de ser
testigo deuna maldad picarda que tieneV. intencion
de cometer?Esto cabalmente es lo que haceW., infi
nitamente peor,cuando juraV.una cosailcita. LlamaW.
por testigo de su pecado al Seor de todas las cosas,
y quiereV. que con su autoridadponga elsello al delito
de V. Y aun subiria de punto su maldad de V., si pen

sase que la cosa mala que ha V. prometido conjuramen


to la ha de cumplir, pues que seria hacerservir la au
toridad divina de vnculo de iniquidad para cumplir las
maldades que absolutamente prohibe.
Remedio.-El mismo que el del SI.

- 13 III. los que juran con mentira.


Hermano mio, ha jurado V. con mentira? S.
1." Excusa. Pero no hacia mal nadie.
Hola! que Dios es nadie? que es nadie V.?Pues
ha de saber que Cometia V. dos pecados, uno venial y
otro mortal : digo uno venial en la suposicion de que la
mentira fuese leve ; pero el otro es mortal , y muy grave,
por la grave irreverencia que se hizo Dios, y "V. le
hizo reo de las penas eternas del infierno.
Reflexion. Debe saber V., hermano mio, que l jurar
con mentira no admite parvidad de materia, quiero de
cir, es gravsimo pecado mortal el jurar as. Tendra V.
valor para llamar un grande seor de virtud y po
der para testigo falso? Cierto que no: y si alguna vez
ha querido alguno asegurar una mentira por medio de
testigos perjuros , no solicit ningun hombre de honor,
sino un villano, un bandido. Pues h aqu lo que
hace V. cuando jura falsamente; pone por testigo de su
mentira cabalmente aquel Dios que es llamado Dios
de verdad, y la verdad misma : Ego sum veritas; y le
trata V. como si fuese un sujeto el mas vil y abomina
ble de la plebe. De aqu es que santo Toms dice que el
jurar con mentira es mayor pecado que el homicidio,
porque el perjurio el jurar con mentira es contra Dios,
y el homicidio contra el hombre.
2." Excusa. Padre, jur para hacer un favor un
amigo.
Mal hecho , para hacer un favor a un hombre ha
hecho V. un disfavor muy grande Dios , que es el me
jor de los amigos, y se ha perjudicado V. gravemente,
pues que con este juramento falso ha ofendido V. Dios,
y se ha hecho indigno del cielo y merecedor del infierno.

- 14 3." Excusa.Padre, si no hubiese jurado as, habran


cogido y quizs muerto un hombre, porque se habra
descubierto cierta cosa de que ya habia algunos indi
cios, que saberse bien le habra costado la vida, al
menos un largo presidio.
No importa que se siga un dao un particular
cuando lo exige el bien pblico. Ved ah , dice san Ligorio, como crecen los delitos, negando los testigos lo
que han visto : as los malhechores quedan absueltos, y
se aumentan los hurtos , los homicidios y tantos otros
males. Si aquellos fuesen castigados no tendramos que
lamentar tantos delitos.
Ha de saber V. que la autoridad es como un cirujano
que trata de curar un enfermo y aplica el remedio don
de est la enfermedad, y que cuando el miembro est
cancerado, le corta para que no perezca todo el cuerpo.
As la autoridad , como cirujano de todo el cuerpo mo
ral, cuando ve algun individuo como cancerado, y que
por sus delitos es pernicioso todo el cuerpo , le separa
corta. Mas cmo practicar esta diligencia si no lo
declaran los testigos que lo saben y les consta ? Porque
aunque el juez sospeche y presuma quin ha cometido
la maldad , queda con las manos atadas , porque ha de
proceder secundm allegata, et probata, como se sabe.
4." Excusa.Padre, mi amigo habra perdido el pleito.
Bello pensamiento ! Para que el amigo gane el plei
to temporal, V. ha perdido el pleito espiritual y eterno.
Bella caridad por cierto 1 por usar de caridad con el
prjimo, ha cometido V. un pecado gravsimo y se ha
merecido el infierno.
5." Excusa. Para salir con mis pretensiones ha sido
preciso, no solo que yo jurase sin verdad, sino tambien
he tenido que buscar algunos otros que hicieran lo
mismo.

15

Pues ha cometido V. muchos pecados, porque es


causa de todos lospecados que hicieron aquellosjuran
do.Tambienes V. reoy est obligado la restitucion del
dao que ha causado su adversario con susjuramen
tosfalsos, ysitiene V. alguna cosa que el juez ha de
clarado deV. por causa de lostestigos falsos que ha ale
gado, no es de V., y est V. obligado la restitucion

por mas que haya sido declarada su favor.


Ha de saber como cada testigo ha cometidotres pe
cados mortales jurando as delante del juezy con dao
de tercero, y de todos ha de responder V.

El pecado del perjurio de jurar falso siempre ha si


do odiado y castigado.

Lossagrados cnones le imponen severaspenitencias.


El derecho civil declara infames los perjuros. En
varias naciones antiguas se les cortaba la mano.
Los escitas castigaban al perjuro con pena de muerte.
Los del Japon aun en el dia castigan los perjuros en
algunos casos.
De todo esto ha de inferir cun grande horror se me
recen los juramentos hechos sin las debidas circunstan
cias, que son verdad, justicia y necesidad. Cuando ellas

concurrieren, jure W. en hora buena, pero sin ellas


nunca jams, porque Dios le castigaria ya en este mun
do como ha sucedido con otros, y despues en el otro con
las penas mas terribles del infierno.

Remedio.El mismo que el delSI.


$ IV. De la blasfemia.

Blasfemia es decir hacer contra el honor de Dios y


los Santos, v.g., maldecir Dios, la Vrgen los
Santos. Ensuciarse con ellos, decir de ellos alguna cosa
mala, decir que Dios no ha hecho bien las cosas, que

16

no cuida de nosotros: quesi Dios fuese Dios no permi


tiera esto, lo otro, etc.

La blasfemia es contra Dios, contra la Virgen santsi


may contra los Santos. Algunos autores dicen que las
blasfemias contra la Virgen y los Santos se distinguen
de las que son contra Dios; pero san Ligorio dice que
no, porque la blasfemia no se dirige contra la excelen
cia del Santo, sino en cuanto inmediatamente se refiere
Dios, ide non contra duliam, sed contra latriam pec

cant, et proptere non tenentur explicare an Deum vel


Sanctos blasphemaverint. Pero m me parece mas con
forme distinguir. Cuando alguno que no tiene vicio
de blasfemar le escapa alguna blasfemia, movido de la

pasion, noes pecado mortal. Cuando alguno tiene vicio


de blasfemary no hace los esfuerzosposiblespara des
arraigar aquel vicio, todas las que profiere son pecados
mortales.

Cuando alguno, movido de la pasion, profiere mu

chas la vez, se reputa por un solo pecado.


Reflexion.Blasfema V. contra los Santos? Ha de
saber V., hermano, que los Santos son amigos, domsti
cos y cortesanos de Dios: y as como Dios es honrado
en sus Santos, tambien es blasfemado y ofendido en

ellos.Si un grande seor viese que le maltratan injus


tamente sus domsticos, por ventura no se resenti

ria? Astambien Dios queda resentido de las blasfemias


que se dicen contra los Santos.

Blasfema V. contra Mara santsima? Qu agravio


para Dios! Al oir blasfemar de su Hija,Madre y Espo
sa, queda Dios tanirritado, que en algun modo lo su
fre menos que las blasfemias que se vomitan contra l
mismo. Blasfema V. contra Cristo? Ah infeliz! ah

ingrato! Sabe V. quin es Cristo? Es Dios y hombre


verdadero. En cuanto Dios es Hijo del eterno Padre, y

17

en cuanto hombre es Hijo de la Virgen Maria. Por el


amor de W. ha bajado del cielo la tierra, le ha redimi

do y salvado. l hace continuamente de abogado con su


Padre, en manera que si no hubiese sido l,ya muchos
aos h que estaria V. ardiendo en el infierno.YV. co
mo enfermo frentico se vuelve contra este buen Padre

y Mdico celestial, como perro rabioso se vuelve contra


su bienhechor. Oh! qu maldad!... Blasfemias con
tra Dios!... contra este nombre santo y terrible!... Oh!

qu ingratitud tan monstruosa! Sabe V. quin es Dios?


Dios es aquel soberanoSeor que de la nada ha sacado
todas las cosas, y con el mismo poder que las cri las
conserva. Este mismo Dios le ha criado y le conserva
V. Este Dios quien V. tiene el atrevimento de blas

femar es adorado de los Santos, servido de los ngeles


y venerado de toda la corte celestial, y los Serafines de

respeto se ven precisados cubrir con las alas sus ros


tros, y ay, hermano mio! haga V. una pequea refle
xion, ypregunte V., sino ya le preguntaryo: Quin
es Dios? y quin es este que profiere blasfemias?Ah
Dios mio!... Un Dios tan santo, tan bueno, tan pode

roso, blasfemadopor unvil gusano de la tierra!


Qu dice W. cuando blasfema?Ah! palabras las mas
indignas, no solo de un cristiano, sino tambien de un

hombre de crianza instruccion. sino observe V. sija


ms hombre de crianza, instruccion y honor, profiere
semejantes expresiones. Esto es cabalmente lo que hace
subir mas de punto la maldad que comete V. cuando
blasfema. Cuanto es mayor el ofendido y menos el ofen

sor, tanto es mas grande eldelito. Y qu hace W. cuand


blasfema? dice cosas contra Dios que no se atreveria
decirlas al hombre mas vil de la plebe. Vomita V. con
tra Dios tales inmundicias que no se atreveria vomitar
las contra un hombre. Ay Dios santo! cmo os tratan
2

18
los blasfemos! como si fuseis el rincon mas vil in

mundo del mundo; para los blasfemos sois el excusado


comun en donde se echan las inmundicias.

Dgame V., hermano,se atreveria V. delante de un


general de un rey, que ya est irritado contra V.,
echarle all ensus barbas maldiciones, dicindole que V.
se ensucia con l?Cierto que no : pues,cmo no se
abstiene V. de echar blasfemias contra este Dios, que

est irritado contra V. y con la espada desenvainada pa


ra matarle? Si el temor de un general rey le detendria,

cmo no le detiene estegran Dios, que es Rey de re


yesySeor de seores, con poder sobre cuerpoy alma
para echarle al momento los infiernos con los demo
nios? Yya que habla V. el lenguaje de los demonios,
con ellos es razon que vaya, y como ellos oir V. la

sentencia si no se enmienda. Oiga V. lo que dice la Es


critura: Maledicti erunt qui contempserintte: et condem
nati erunt omnes quiblasphemaverint te. Malditos sern
los que te despreciaren, y sern condenados todos los que
te blasfemarn. (Tob. xIII, 16).
1 ExGUSA.Padre, estaba irritado contra las fae
nas, bestias, personas, etc.

-Qu culpa tiene Dios, la Virgen los Santos,si


estas cosas no van tan bien como V. quisiera? Y por
quhan de pagar ellos los enfados que toma con estas
cosas? Qu diria V. de uno, que incomodado con estas
cosas viniera darle V. de palos? Cierto que le diria:
Qu culpa tengo yo en ello para que V. as me hiera?
Qu le responde, pues, Jess, que le pregunta lo
mismo que pregunt Malcos: Curme cadis?por qu
me hieres con estas blasfemias?

2." ExcUSA.Padre, estaba enfadadoy no sabia lo


que me decia ni hacia.

Si no lo sabia, aprndalo V. Qu diria V. uno

19

que despues de haberle muy maltratado, dijese como


para justificarse : Perdone V., que yo no sabia lo que
me hacia? Cierto que V. no le satisfaria tal excusa, y
le diria : Si no lo sabe W., aprndalo.

3. ExcUSA.Padre, lo digo sin malicia ysolamente


para poner miedo mis dependientes, y que as hagan
lo que les mando.
Qu diria V. de uno que sin malicia, nada mas

que para poner miedo cogiera un inocente, y le mata


ra delante de los otros? Le diria que es un brbaro, un
cruel, y que merece un garrote. Lo propio hace V. pa

ra poner miedo, como V. dice: mata al inocentisimo


Jess.Oiga V. lo que dice san Agustin: Non minus pec
cant qui blasphemant Christum regnantem in coelis,
qum qui crucifixeruntambulantem in terris. Y aun
peca V. mas, porque ellos no le conocian: y si lo hu
bieran conocido, no lo hubieran crucificado. Y V. sabe

que es Jessquien persigue, y le vuelve crucificar en


cuanto est de parte de V.Y ha de saber que es mayor
pecado la blasfemia que el homicidio, porque el homi
cidio termina inmediatamente en la criatura y la blasfe
mia llega al Criador.

4. ExcUsA.Padre, la experiencia me ha enseado


que si no echo algunas blasfemias las bestias no quieren
andar.

Ay infeliz! No son las blasfemias lo que hace an

dar las bestias,son los gritos ypalos que las da V.Sa


ben ellas por experiencia de otrasveces, que cuandoV.
profiere tales blasfemias suele seguirse el palo, h aqu
lo que las mueve. En cuanto las palabras, las bestias
no las entienden, ni saben si V. bendice Dios le mal

dice. Puede decirV.ygritar si quiere:Benditosea Dios;


Vlgame Dios;Maldito sea elpecado; y despues descar
2

20
gue algunos palos , y ver como andan las bestias sin
que V. ofenda Dios.
5." Excusa.Padre, no lo digo por malicia : es un vi
cio costumbre que tengo.
Ay hermano mio ! Esto no le excusa V. , antes
le hace mas criminal, pues que el pecar por vicio, dice
santo Toms, es mayor delito. sino, dgame V., si
ahora un juez reprendiese un hombre porque ha roba
do y matado, y respondiese este : Seor juez, no me
castigue V. ni me reprenda , porque si he hurtado y ma
tado no ha sido por malicia, sino por vicio que tengo de
robar y matar siempre que se me ofrece la ocasion.
Picaro, villano, le dira, por la misma razon eres digno
de mayor castigo. Lo mismo se ha de responder al blas
femo por vicio, pues es mas digno de castigo que cual
quiera otro que blasfema raras veces.
V. Gravedad de la blasfemia.
La gravedad de este delito se conoce por los castigos
que contra los blasfemos ha mandado Dios, y por las
penas que han impuesto los legisladores.
El blasfemo Faraon fue ahogado en el mar.
El blasfemo Senaquerib perdi su ejrcito de 185,000
hombres, y l fue asesinado por sus hijos.
Antoco muri cubierto de hediondez.
Holofernes fue decapitado por Judith.
Nestorio muri comida su lengua de gusanos.
Yo vi un hombre blasfemo , que le di en la lengua
un accidente de apopleja , y no pudo hablar mas.
Vi tambien una mujer mal hablada que se le puso la
lengua tan hinchada que no le cabia en la boca.
Penas. Dios tenia mandado que el blasfemo fuese
muerto pedradas. (Levit, xxiv, 16).

- 21 Nabuco decret pena de muerte contra el blasfemo,


y que su casa fuese arruinada. (Dan. m, 96).
Por derecho positivo hay pena de muerte, y se ejecu
t hasta el siglo VIII.
Por derecho de Castilla se le ha de cortar la lengua , y
darle cien azotes.
Por derecho de Catalua se le ha de taladrar la len
gua , y azotes.
Por ordenanza militar se pone al blasfemo por ocho
dias una mordaza maana y tarde.
Exhortacion. Hermano mio, nunca jams blasfe
me V. , porque seria un maldito de Dios en esta vida, y
un condenado en la otra. Oh qu desgracia tendra ya
en este mundo I el agua le procurara ahogar , como al
blasfemo Faraon ; tendra caidas y enfermedades incu
rables, como el blasfemo Antoco ; seria asesinado , co
mo los blasfemos Senaquerib y Holofernes, y no solo
sobre V. vendran desgracias , sino tambien sobre los
dems , porque por la blasfemia envia Dios la tierra
guerras y otras calamidades. Y despues de las penas
de esta vida tendra que ir las penas eternas del in
fierno.
Acurdese V. de aquellos versos que dicen :
La blasfemia es mal vocablo,
Convierte el hombre en diablo.
Aquel que blasfemar
En et fuego eterno arder.

Tema V. los daos que en la fortuna y en el cuerpo le


vendrn en este mundo.
Tema V. los daos que le vendrn en el otro mundo
en cuerpo y alma en el infierno.
Tema V. ofender un Dios tan bueno, un Padre tan
iimoroso , que le quiere hacer feliz en este mundo , y

22

despues por toda la eternidad en elotro: no blasfemeV.


mas. Vgase V. del siguiente
Remedio.1. Por la maana haga una firme resolu
cion de no blasfemar, y al efecto pida Dios la gracia

por la intercesion de la santsima Virgen, rezndolatres


Ave Maras.

2Sise enoja, asoma laira, calle V. Podr decir:


Virgen santsima, asistidme: vlgame Dios: maldito sea el
pecado; pues que tan pronto se dice una palabra buena
como una mala.

3. Si le sucede blasfemar csi contra su voluntad,

pida Dios perdon; ytan pronto como le sea posible,


haga V. una cruz con la lengua en el suelo, bsela V.,
y rece una Ave Mara.
4 Huya V. de los juegos y de los que hablan mal;y
sien alguna ocasion oyehablar mal,diga V.: Ave Mara
pursima, y ruegue Diospor ellos, como lo hacen los
indivduos de la sociedad de Mara santsima.

Omne quippe peccatum comparatum blasphemiae levius


est. (San Jernimo).

La blasfemia es un delito mayor que el juramentofal


so, porque en este se toma Dios por testigo de una
falsedad, mas por la blasfemia se dicen falsedades del

mismo Dios.(San Agustin).


Ya hemos dicho, segun santo Toms, que el jura
mento con mentira es mayor pecado que el homicidio.

Al paso que esun pecado tan grande la blasfemia, es


un pecado el mas tonto, porque no trae gusto como el

de la lujuria, y nigana ni coge como el robo. sino di


gameV., hermano, quhaganado con sus blasfemias?
Nada, sino el infierno. Y aunque le diesen algo V. por
cada blasfemia, no las debia V. decir. Si le diese V.

ahora un doblon para que fuese delante delgeneral

del rey, y dijese muera el generalel rey, lohariaV.

23

Cierto que no, de miedo que no le echase esto per


der; y por qu no teme V. Dios, que le puede per
der eternamente?
TERCER MANDAMIENTO.

El tercer mandamiento es: Santificar las fiestas.


S I. No trabajar.

El que trabaja en las fiestassin causa que le excuse,


peca mortalmente si pasa de dos horas, y venialmente

sinopasa no llega.
Reflexion 1.Es contrario la salud corporal, por
que no descansando en las fiestas no se pueden reparar
las fuerzas del cuerpo gastadas, y la naturaleza se rin
de, sucumbiendo la pesada y continua carga del tra
bajo, abriendo la puerta las enfermedades y aun la
misma muerte.

Lo demuestra la misma naturaleza, la que trabaja en

las tres estaciones delao, y en la cuarta parece que des


cansa. Los rboles no siempre estn cargados de frutos.

Los cuadrpedos no siempre pueden sufrir encima la


carga: tampoco puede el hombre trabajar siempre. Hay
tiempo paratodas las cosas, dice el Sbio, y as lo hay
para descansar como para trabajar. Omnia tempus ha

bent, et suisspatis transeunt. (Eccli. III, 1).


El trabajo sepuede comparar al comer: as como na
die puede vivir sin comer, pero no ha de comer siem
pre; porque entonces el mismo comer le daaria. Lo

propio se ha de decir del trabajo: nadie debe vivir sin


trabajar,segun la sentencia de Dios Adan: In sudore
vults tui vescris pane, donec revertaris in terram de

qua sumptus es: quia pulvis es, et in pulveren reverteris


(Genes. III, 19); pero no debe trabajar siempre, de

84. otra manera el trabajar le daara y le matara. Yo los


que mandan trabajar en las fiestas les llamo Antemvientes. i Oh ! qu daos para el cuerpo !
2." Trabajando el hombre en las fiestas se olvida de
su noble fin , que es conocer , amar y servir Dios aqu
en la tierra , y despues verle y gozarle en el cielo. Ocu
pado de su trabajo no se acerca la iglesia, no oye la
celestial doctrina, se cria en la ignorancia, pierde el
amor y temor de Dios , y se vuelve peor que un bruto,
es el azote de la sociedad, y finalmente un condenado.
i Oh ! qu daos para el alma !
3." Dios queda resentido y agraviado. Qu diria V.
de un mayordomo colono , quien su amo le dijese :
Hermano mio, yo aqu le entrego esta heredad con el
pacto que de cada siete fanegas de trigo, por ejemplo,
las seis se las queda V. , y la sptima me la entregue
m : si despues que el amo le ha hecho unos pactos tan
ventajosos se quedase con todo parte de lo que le ha
de dar? No diria V. que aquel mayordomo es un des
atento, un ingrato y un ladron? Haga V. ahora la aplica
cion : ha de saber V. que todos nosotros somos como
unos mayordomos, quienes Dios Nuestro Seor, due
o del tiempo y de todo lo que tenemos, de los siete
dias de la semana nos concede los seis, pero el sptimo
se lo reserva para s. Por lo tanto si este dia se lo roba
trabajando por sus intereses y comodidades, ser un
desatento , un ingrato y un ladron. Y as como el amo
del mayordomo supuesto est mal contento, y final
mente le echa de su heredad; igualmente lo hace Dios
con los que trabajan en las fiestas : no est de ellos con
tento : no les bendice sus trabajos : les envia sequas,
granizos, prdidas de animales, enfermedades, y aun
muertes de personas. Por eso dice la sagrada Escritura
que un hombre que habia ido al monte y habia traido

un haz de lea, el mismo Dios mand que le quitasen


de en medio y lo matasen.
Hermano mio, le mando y suplico por el bien que
quiero su alma que no trabaje en los das de fiesta :
acurdese V. de estas mis palabras :
En las fiestas trabajar
Es perder y no ganar.
Mas vate quien Dios ayuda,
Que no et que mucho madruga.

Excusas. Trabaj tantas horas para concluir el tra


bajo. Trabaje V. para ello en todos los dias de la se
mana. Algunos veces no quieren trabajar el lunes, y
quizs en martes, y despues se hallan en domingo que
aun no han concluido su faena.
Padre, en todos los dias he trabajado igualmente,
porque yo no soy hombre de lunes, ni de martes. 'Me
alegro : en este caso vele V. una hora mas todos los dias,
y al cabo de la semana ya tiene V. seis horas mas.
Padre, ya lo hago, y aun as no puedo con mi traba
jo. En este caso le digo V. que no trabaje mas, y no
emprenda mas de lo que pueda V. hacer ; pues si le tra
jeran todo lo que se hace en la ciudad , bien diria V.
que con tan pocos dias no lo puede hacer. Padre, lo
hago para tener contentos mis parroquianos. Yo
le respondo que el mejor parroquiano es Dios, y si V.
no tiene Dios contento , no tendr suerte , no tendr
salud ; y que si ahora no quiere abstenerse por Dios y
para bien de su alma y cuerpo, dia vendr en que se
abstendr cuando se hallar sepultado en el lecho del do
lor, y quizs en el sepulcro, y su alma en el infierno.
II . Oir misa entera los domingos y fiestas de guardar.
Se peca mortalmente si no se asiste la misa en los

26

sobredichos dias, no ser que haya alguna causa que


OXOUIS.

Reflexion.En estos dias nos manda Dios que em


pleemos lo menos media hora para oir misa. Qu le

parece V., ser pedir demasiado exigir media hora


para oir una misa, cuando nos concede tantas horas y
dias para nosotros? No ve V. la injusticia, la ingrati
tud y la sinrazon del que no asiste la santa misa? Con
este inicuo proceder no es tachar Dios de amo indis

creto, y demasiado exigente, que pide sobre nuestras


fuerzas?

Para que se vea mas clara la ingratitud del que no


asiste la santa misa, voy decir V. lo que se hace
en la santa misa, pues que muchos desprecian las me
jores cosas porque no las conocen. En la misa, como
ensea la fe, Jesucristo en persona renueva sobre el al

tar aquel mismo sacrificio que hizo de s mismo sobre


el Calvario; bien que ahora lo hace sin derramamiento

de sangre,y le ofrece al eterno Padre por m, por V. y


por todos,tenindonos presentes todos y cada uno
en particular.
Sin embargo mientras que Jesucristo se sacrifica

por V., no quiere V. tomarse la pena, ni una vez en la


semana, de asistir un tal sacrificio, y acompaar
Jess con la gratitud, el amor y la oracion.

Quhabria dichoV.si, hallndose presente en Jeru


salen al tiempo de ir Jess al Calvario, con la cruz
cuestas, hubiese observado que Jess daba una mira

da aquella muchedumbre de espectadores, y que por


su nombre llamaba uno y le decia: Francisco, por
ejemplo, sabes dnde voy yo?Voy al monte Calva
rio sacrificar la vida por t; y Francisco hubiese res
pondido: Andad, Seor, en buena hora, que m no
se me da nada,ni me quiero tomar la pena de subir

27
ese monte para haceros compaa. Andad, pues , mo
rir por m, que yo entre tanto me voy paseo , al juego,
la diversion; s, yo me voy hablar y alegrarme con
aquella persona que me gusta mas que Vos. Pregunto
yo ahora , qu habria V. dicho de este hombre? Que
Francisco no era hombre, sino un tigre y un mnstro
de ingratitud. No se electrice tanto, seor, pues que
yo le debo repetir V. estas palabras del profeta Natan
David : Tu es ille vir. V. cabalmente es ese Francisco,
que en lugar de ir a misa, que es la viva representacion
de la vida, pasion y muerte de Jesucristo, se va al jue
go, al paseo, la diversion , etc. Con las obras no ha
dado V. una respuesta semejante la del supuesto Fran
cisco?
Padre, ya he asistido la misa. Cmo ? Ha asis
tido V. tal vez como hacen algunos, hablando, riendo,
mirando quin entra y sale , habiendo tal vez dado cita
alguna persona, haciendo quizs cosas peores?
Padre , la verdad as he asistido algunas veces. En
tal caso menos mal habra hecho V. que no hubiese asis
tido. Porque, en primer lugar debo decir V. que no
ha oido la misa, ni cumpli con el precepto de oirla;
pues que el precepto manda hacer un acto de religion,
y por esto se debe oir religiosamente. En segundo lugar,
ha profanado V. la iglesia , que es de s un pecado hor
rible, y ha insultado Jesucristo en su templo y en su
mismo altar, mientras que en l se sacrificaba por V.
Para mayor claridad , vamos al mismo ejemplo de Fran
cisco, de que hemos hablado arriba. Si Francisco en lu
gar de responder bruscamente, como hemos dicho, le
hubiese seguido al Calvario , pero de manera que cada
vez que veia caer Jess bajo el enorme peso de la
cruz , Francisco se echaba reir carcajadas ; al cla
varle en la cruz los judos , l tambien le daba martilla

28

zos; cuando estuvo levantado en alto Jess,se burlaba


de l con losjudos,le despreciaba y le motejaba; yfi
nalmente, para aumentarle el tormento, cuando Jess
dijo que tenia sed le hubiera traido hiely vinagre, qu
le parece V. de este segundo caso? no se portpeor

Francisco que en el primero? Pues h aqu lo que ha


hecho V. cuando ha asistido indevotamente la santa
misa.

Excusa.Padre, yo ya quisiera ir misa todos los


dias de precepto,y tambien quisiera oirla devotamen
te; pero los compaeros y amigos me desvanecen, y
me hacen hablar y reir.
Djese V. de compaeros, mayormente ya que son

ocasion de los desvos y desrdenes de V. Vale mas an


dar solo que mal acompaado. Siempre son malas las

malas compaas; pero en la iglesia lo son doblemente.


PROVERBIO,

Del que habla en la misa


Los demonios hacen risa.

Ir misa y dar cebada


No quita jornal ni jornada.

Remedios.1 Vaya siempre tempranito misa; y


si puede ser, asista W. la mayor sin esperar otra mas
tarda. Si no hay inconveniente vaya siempre antes del
desayuno, pues con ellose consigue el no exponerse
quedar sin misa, y tambien el oirla con mas devocion.
No vaya nunca la misa de las doce, si no fuere por
necesidad, porque como aquella es la misa en que se

cometen mas irreverencias, se expone oirla mal.


2 Nunca jamsvaya V. misa con compaeros.
RetireseV. solito altemplo, como hacia Tobas, que
lanto agrad alSeorpor esto.
3. Durante la misa no sea curioso en mirar, ni li

29

gero en hablar; sino que recogido medite la pasion del

Seor. Al efecto puede V. valerse de algun libro en que


haya los pasos de la misa; rezar el santo Rosario,
otra cosa semejante.

4 En las fiestas ocpese W. en recibir los santos


Sacramentos, en leer algun libro espiritual, en hacer

algunas devociones, y ejercitarse en obras de piedad


para con el prjimo; y si hay alguna especialfuncion de
Iglesia,procure asistir ella.
S III. Obras en que acostumbran algunos ocuparse en
las fiestas.

I. Bailes.Ante todo debo decir V. que san Gre


gorio dice, que losgentiles que se convertian, aten
dida su flaqueza y debilidad,se les permitian algunas
diversiones gentlicas si eran indiferentes; porque se en
tristecian mucho cuando veian que los otros gentiles,
conocidos suyos, se alegraban all con sus diversiones

yno podian ellos hacerlo:y esto era un obstculo para


que abrazaran algunos el Catolicismo. De esta clase de
diversiones gentlicas son los bailes. Pero se ha de ad
vertir que de bailes hay de dos clases. Los unos son en

teramente ilcitos por derecho natural,v.g., segun el


baile, el modo de bailar, el modo de vestir, y segun qu

personas. Los otros, que no tienen ninguna de estas co


sas, se llamanindiferentes permitidos;pero los mejo
res no valen para nada, dice san Francisco de Sales.
(Se les pueden hacer algunas reflexiones de las que
trae el Santo, y tambien de las que hay en la Carta
las doncellas).
Excusas.Padre, no hago ningun mal en el baile.

Tampoco hace ningun bien. Dgame V., cuando va al


baile tendria valor para ofrecer esta funcion Dios?

- 30 Espera que Dios le premie las horas que ha empleado


en el baile? Qu dice la conciencia de V.? Aunque V.
no peque, quizs el demonio se valdr de V. para ha
cer pecar otros. Qu lstima que V. haya de ser ins
trumento del demonio , que se sirve de V. como de cebo
para coger las almas , como el pescador se vale del cebo
para meter el anzuelo en la boca del pez y cogerlo ! El
eterno Padre envi su Hijo al mundo para salvar las al
mas, y el demonio le envia V. al baile para condenar
las. Dgame V. , ama V. Jesucristo? Le amo.
Tendra valor para azotar Jesucristo ? Padre, no.
k lo menos para aprobar tales azotes con su asistencia
gustosa , y si es menester entregando azotes los verdu
gos?Padre, eso tampoco. Pues eso es lo que hace V.
Sabe V. lo que sucedi en Madrid? Una muchacha,
instada de sus amigas, y aun de su mismo padre, fuese
una ocasion al baile , y estando en el salon se le apare
ci Jess , azotado y coronado de espinas , y le dijo :
Mira, esposa mia, cmo me han puesto estos con los
pecados que en el baile han cometido : y t quieres
tambien juntarte con ellos? Prorumpi en un gran
de llanto , y se march corriendo de all. Crame V. :
mrchese corriendo de los bailes : no se quiera V. jun
tar con tal gente. Ojal pudiera V. decir con Sara, que
daba gracias Dios porque jams se habia juntado con
jugadores ni bailarines 1
Ah joven que vas bailando!
Al infierno vas saltando.

II. Galanteas. Los que no se quieren , no se pue


den casar , no pueden galantear. Si desean casarse , po
drn tratarse por poco tiempo. Cuando van con buena
intencion , regularmente no cometen picardas ; pero si
dura tiempo, si pasa de medio ao, por buena intencion

- 31 -
que tengan , ya se enciende la pasion , y cometen ordi
nariamente grandes pecados.
Pregunte un jven: Tiene V. novia? Padre,
s. Cunto tiempo hace que habla con ella? Dos
meses. Quiere V. casarse con ella? Por ahora, Pa
dre , ni con ella ni con nadie , porque primero tengo que
concluir mi carrera de. . . Pues si no quiere, no pue
de casarse , por qu se mete V. con novia y con enre
dos? Porque de tratar as no saca sino perjuicios : se
distrae de su objeto ; perjudica la muchacha tenindo
la as embaucada , y se pone en peligro de pecar , por
que el hombre es como de plvora , y la mujer es fuego.
Por tanto, hermano mio, crame V., que le quiero
bien : djese de muchachas; cuando ser tiempo ya las
hallar V. : encomindese V. Dios, y apliquese su ar
te , oficio facultad , y sea V. virtuoso , que si lo ha
ce V. , yo le aseguro que Dios su tiempo le dar una
buena esposa: imite al bienaventurado san Jos, quien
encomendndose Dios y cumpliendo con su deber , re
cibi la esposa mejor que ha visto el mundo : la Virgen
santsima.
(Procure siempre que no haya tratos, y dgales que el
medio mejor nico para tener acierto en este negocio
es, santa vida, oracion y consejo. No obstante , si quie
ren casarse seles puede tolerar el tratarse algun tiempo,
pero que no pase de medio ao).
Otro dir: Padre, s, me quiero casar con ella.
Pues si quiere casarse con ella csese luego. Quod facturus es, fac citis, y djese de tratar, porque la oca
sion hace el ladron, dice el adagio.
Si alguno dice que hace un ao mas que trata, aun
que diga que quiere casarse , no se le debe permitir el
tratar por mas tiempo, porque ha pecado ya de pensa
miento , palabra obra, no tardar , y ya es pecado

32
el estar en ocasion prxima de pecar , mtuamente,
consigo , con otra persona.
Ejemplos. Si se toma un puchero lleno de agua fria
y se arrima la lumbre, poquito poco va tomando el
calor, y finalmente pasa hervir y rebosar, encima
del mismo fuego , por detrs. As sucede con dos que
se tratan y se quieren : aunque al principio no tengan
ningun mal fin, poquito poco se van dando calor, y
finalmente pasan hervir y rebosar , el uno contra el
otro, pecar consigo mismos , solas en particular,
con alguna otra persona de mala vida y fcil de con
seguir.
Otro dir: Es verdad que he pecado, pero me ca
sar.
Esto no excusa : el matrimonio es un contrato, y
as como en los dems contratos el que quiere comprar
una casa, por ejemplo, una bestia una via, no pue
de habitar la casa hasta que la haya comprado , toma
do posesion de ella , ni puede disponer de la bestia hasta
haber entrado en dominio de ella, ni puede vendimiar
la via antes de entrar en posesion de ella ; as tampoco
puede tratar como casado el que no lo es.
Este es el motivo por que algunos que parece habian
de ser los mas felices casados del mundo, son los mas
desgraciados, porque vendimiaron la via antes de
tiempo.
El labrador que vendimia la via antes de estar sazo
nadas las uvas , hace el vino malo , aunque las vides
sean de la mejor calidad; asilos novios, aunque sean
los dos de muy buen natural , si hacen pascua antes de
ramos ay de ellos!
Padre, replicar, ya nos casaremos. H aqu el
mayor castigo que Dios os puede dar. As como aquel
que ha vendimiado la via antes de tiempo , y ha hecho

- 33 el vino malo , el mayor castigo que le podran dar sera


no darle otra bebida que aquel vino malo que l mismo
se ha fabricado. Pues, Padre, cmo lo hemos de ha
cer? Cada uno que se est en su propia casa, y cuan
do sea ocasion que se casen, enhorabuena, y que se va
yan preparando con buenas obras y oraciones; porque
el matrimonio es Sacramento , y segun sea la disposicion
con que lo recibirn , ser tambien la gracia que les cau
sar. Pero ay de ellos si en lugar de disponerse con
buenas obras , se indisponen con malas 1 que sus bo
das no asistirn Jess y Mara , como las del Can de
Galilea, sino que asistir el demonio Asmodeo, que les
har infelices en el tiempo y en la eternidad.
Alguna muchacha dir : Padre, no quisiera pecar, pe
ro l es tan porfiado... Sabe V. aquel adagio : Si no hu
biera cluecas, no habria pollos? Si V. de veras no qui
siera, tampoco l se atrevera: la que quieras para
mujer , no la quieras antes mala. Por eso mismo que la
viene V. con esas cosas , le da una prueba de que la
trata como una mala mujer , y que no viene sino para
burlarse de V. En su presencia le har mil protestas , y
le dar mil palabras de casamiento ; pero detrs se reir
de V. , y har mil burlas. Cuando la haya deshonrado,
cuando la haya quitado la tranquilidad , la gracia y el
cielo ; entonces la abandonar y buscar el pretexto de
que sus padres no lo quieren , la calumniar diciendo
que ha estado V. con otro, y dir de V. cosas que la ha
rn muy poco honor. Y dado caso que se case V. con
l , tampoco vivir bien ; porque siempre pensar que
as como fue V. infiel con l antes de casarse, lo ser des
pues con otros. Crame V., que se lo digo por experien
cia de lo que he visto en algunas disensiones matrimonia
les que he tenido que componer" por razon de mi minis
terio.
3

34

Avisos las madres sobre sus hijas que tratan.


Madres, por Dios os suplico, andad con cuidado en

dejar que traten vuestras hijas. Habeis de saber que los


tratos no harn que se casen antes; mas bien sern cau
sa de que tarden mas, que nunca se casen. Vamos si
no lo que comunmente sucede. Una muchacha tratar

con un jven; cabalmente otro jven hermoso, rico y


virtuoso se habia enamorado de esta muchacha hija
vuestra; pero como he dicho, ese jven virtuoso se di

ce entre s: es verdad que aquella muchacha te gusta


ria;pero trata con fulano: yo no le quiero hacer trai
cion, quizs quieren casarse : busca y se casa con otra.

Entre tanto aqueljven primero, despues de haber tra


tado mucho con aquella muchacha, la deja, yse casa
con otra, alegando all sus pretextos; y aquella infeliz

queda la luna de Valencia, y talvez sin poderse jams


casar, la que estaria muy bien casada si no hubiera tra
tado.

Creedme, madres, no permitais tratos largos vues


tras hijas: si veis que aquel muchacho que la galantea
no es virtuoso, que no es un partido conforme, no los

dejeis tratar; no habeis de hacer como algunas madres


que dejan aficionar sus hijas con quien no conviene,
y despues cuando quieren casarse las impiden estor
ban. Esto es lo mismo que dejar prender el fuego, y

despues querer apagarlo, cuando es enteramente im


posible.

Ejemplos.Aos pasados sucedi que una madre de


j aficionar su hija con un jven, y despues no la
quiso dejar easar. Se fu la muchachay se ech al mar,
dejando la mantilla en la playa con esta inscripcion:

Mi madre fue mi desventura, y la mar mi sepultura.

- 35 -

0tro.Una muchacha se aficion un jven de un


partido muy desigual: sus padres no la dejaron casar
con aquel, y la hicieron casar con otro, con quien nun

cajamsvivibien. Un dia le di veneno,y viendo que


no moria tan pronto como ella queria, con un punzon
le atraves el corazon; fue descubierta, confes su de

lito, y muri infamemente en un patbulo.


Ay de vosotras, madres, que dejais solos novio y
novial Son como dos palomas que estn para aparear:

todos los pecados que cometan vosotros los pagaris.


Diris que jams habeis visto que hayan cometido mal
dad alguna: lo creo, porque os ausentais, porque los
dejais solos y quizs oscuras. Pero, aunque vosotras

no veais las picardas que cometen, ya las ve Dios, y


os las har pagar muy caro. Dice santa Brgida, que en
el infierno vi una madre condenada por los pecados

que habia cometido su hija en los tratos que le habia


tolerado.
CUARTO MANDAMIENTO,

El cuarto mandamiento es: Honrar padre y madre.

S I.
Debe V. obedecer sus padres cuando le prohiben,
como deben, el andar de noche, al juego, el tener ma

las compaas, y toda cosa mala.


En esto conocer V. si va por el camino deJess,
por el camino del demonio. De Jess se dice en el Evan
gelio que obedecia yestaba del todosujeto sus padres,
la Vrgen y san Jos.
Pues si V. es obediente, yse sujeta gustoso la vo
luntad de sus padres, va por el camino de Jess, va
muy bien; pero si V. no les quiere obedecer, si se op0
3

- 36 ne su voluntad racional , sigue el camino del demonio


que se opuso la voluntad de Dios, y por esto fue echa
do los infiernos.
I Ay de V. si no obedece, que tambien se condenar !
Ejemplo. He leido que habiendo muerto una mu
chacha, suplicaron al venerable Yepes que la encomen
dara Dios, porque si estaba en el purgatorio pudiera
mas pronto salir; y Dios hizo saber al Venerable, que
aquellas oraciones no aprovechaban la difunta, por
que estaba condenada los infiernos, por no haber obe
decido sus padres. Ay hija ! por Dios obedezca sus
padres, y sino se condenar por toda la eternidad. Si la
cogieran ahora y llevaran la crcel y la metieran en un
calabozo lleno de fuego, \ qu gritos daria V. !... i Ay
nia I por Dios tenga V. entendimiento ; mire que si
falta la obediencia, ser irremisiblemente condenada
la crcel del purgatorio, y quizs la del infierno, de
donde nunca jams podr V. salir: all estara ardiendo,
quemndose y rabiando. Sea obediente, nia, sino ser
infeliz en el otro mundo, y aun en este seria una des
graciada.
Digo que aun en este mundo seria una desgraciada , y
se haria aborrecible de todos , porque quien no obede
ce no es amado de los suyos, no es querido de los otros,
y cuntas veces sucede que un buen joven quiere ca
sarse , pide sus informes de la joven que pretende , y si
le dicen que no es obediente sus padres , que no es hu
milde ni pacfica con sus hermanos, al momento muda
de voluntad , no la quiere , y se dice entre s : Hola, si
ahora no sabe obedecer sus padres , ni tener paz con
sus hermanas, tampoco obedecer su marido , ni sue
gros , ni tendr paz con sus cuados ! Bien sabemos que
las muchachas son como la verdura en plantel , la que,
aunque la muden de huerta , no muda de especie : v. g.,

37

coles, acelgas, cebollas, etc., aunque las trasplanten


no dejan de ser coles, acelgas, etc. Presentan unos
cuantos dias el aspecto triste, y despues crecen con mas
orgullo que antes: lo mismo pasa en las muchachas.
Las que son desobedientes y de mal genio, si se casan,
hacen unos cuantos dias el vergonzante y van con mo
destia y paciencia en la nueva casa en que han entrado;
pero al cabo de unos cuantos dias se quitan la mascari
lla, y son mucho mas orgullosas que no eran antes. H

aqu el motivo por que las muchachas desobedientesno


tienen suerte, no hallan marido, y si lo hallan no ser
buen marido, ser un tirano, ser un azote que Dios
las dar en castigo de sus desobediencias, y no esposo
que las ame.

Tal vez otra dir, que no intenta casarse, sino que


quiere ser monja... Todava peor. Yo le doy palabra,
que si V. no es mas obediente, ni muda ese mal genio,
nunca jams le dar el permiso. Y la razon es evidente:

Cmo obedecer V. la prelada,y tendr paz y union


con las otras monjas, si ahora no sabe obedecer sus

padres, ni tener paz con sushermanas? Cmo cumpli


r V. con el voto de obediencia, si ahora no conoce la
virtud?

Oh Padre, que mispadres tienenungeniotrabajoso!


Mas trabajoso lo tiene V., sea obediente sin rpli
ca, y ver como no tendrn, el genio que V. Supone.
En no dejando hacer todos los caprichos, ya tienen ge
nio trabajoso.

Remedios.1 Cuando le manden alguna cosa que


no sea contraria la ley de Dios, hgala V.tan pronto
como pueda y tan bien como sepa.
2. No sea respondona como algunas, las cuales
si se les manda alguna cosa, tienen el atrevimiento de

responder: Esto no lo hago yo:yo no voy all.

- 38 3." Si V. se halla ocupada en alguna cosa la dejar


al momento, por buena que sea, ni se incomodar por
esto , al menos dir con toda humildad : Si les parece
bien concluir esto, y despues har esotro ; pero si V. quie
re que lo deje, tambien lo har, y hacer lo que digan.
I Ay cunto gusta Dios y los padres esta obedien
cia y docilidad, y cmo la premia en el cielo 1 Crame,
nia, sea obediente imitacion de Jess y Mara, y
cuando experimente alguna repugnancia en cumplir lo
mandado , dgase s misma : Hasta cundo sers so
berbia y orgullosa ? Jess se humill y obedeci hasta la
muerte, y muerte de cruz, y t no obedecers? S, Se
or, s, por amor vuestro me humillar, obedecer y callar.
Obediencia que los muchachos deben tener los padres.
Hijo, por Dios sea V. obediente sus padres imita
cin de Jess, que fue tan obediente su Madre y san
Jos. Esto es lo que quiere decir cristiano , imitador de
Cristo ; de otra suerte , no imitaria Cristo sino al de
monio , que no quiso obedecer Dios, y perdi el ser
ngel y morador del cielo, y pas ser condenado en el
infierno. Lo mismo le sucedera V. Por lo tanto procu
re obedecer en todo lo que le manden sus padres que sea
conforme la ley de Dios.
Le dirn que no vaya al juego, y V. debe obedecer;
porque los juegos son la perdicion de los jvenes. Le
dirn que no tenga tratos amorosos , y V. debe obede
cer; porque son la peste de la juventud. Le dirn que
no vaya con malas compaas, y V. debe obedecer; por
que los malos compaeros son ladrones que le robaran
las virtudes, y le dejaran lleno de vicios. De compa
eros tendr V. pocos, uno dos lo mas, y que sean
buenos ;, y si no son buenos no tenga ninguno, pues

- 39 mas vale andar solo que mal acompaado. Le dirn que


no vaya de noche, y V. debe obedecer ; pues que el an
dar de noche es muy mala sea1. Y la verdad, el hom
bre que por gusto va de noche, no se hace demonio en
figura , sino en efecto y en realidad por los pecados que
comete desobedeciendo sus padres en materia grave ;
como lo es el andar de noche en estos tiempos. Tam
bien ellos pecaran si le permitiesen andar de noche sin
necesidad; si le abriesen V. la puerta cuando V. viene
tarde, le dejasen la llavfl para entrar cuando V guste.
Peca tambien el que anda de noche por los delitos que
comete, por los juegos, cantares deshonestos, conver
saciones impdicas , reniegos, blasfemias , compaeros,
peligros de pecar con rias , hurtos , etc. , y escndalo
que dan , etc. , etc. Ay cmo castiga Dios los jve
nes que andan as! muchos no tienen suerte, son unos
infelices como el hijo prdigo; otros mueren en rias,
matan y tienen que escaparse y huir de la justicia, y
veces no les es posible.
Mire V. lo que sucedi , y yo puedo asegurrselo por
haber sido testigo presencial de ello. Un jven andaba
una noche con otros compaeros malos, peores que l ;
asesinaron estos atrozmente uno : todos los dems se
escaparon, y solo pudo la justicia coger este jven des
graciado, que fue condenado muerte, y al que yo
acompa al suplicio, y despues de ejecutada la senten
cia prediqu en el mismo cadalso al lado del reo difunto.
Ay hijo mio, por Dios le suplico que no vaya mas de no
che 1 Ay si le suceda V. igual desgracia! V. me dir
que no tiene intencion de hacer mal nadie : lo creo ;
pero tampoco la tenia aquel infeliz, y los otros cometie
ron el homicidio , y qued l comprometido y condena
do muerte. Crame, amigo mio: le quiero bien; no
vaya V. mas de noche , sino Dios le castigar.

Y para que vea la ofensa que se hace Dios con ese


modo de proceder , le quiero referir algo de lo que dice
el mismo Dios en las santas Escrituras : El hijo que aflige su padre y huye las sbias amonestaciones de su
madre , ser infame infeliz. (Pro. xix , 26) .
El hijo que maldice su padre y su madre pere
ce cer : apagada ser su candela, esto es su vida, en las
tinieblas, esto es en la muerte. (Proo.xx, 20).
El ojo del que se burla de su padre y de su madre,
y desprecia la que lo ha parido, merece ser sacado
de los cuervos, y comido de las guilas. (Prov.
xxx, 17).
Oiga V. la pena que Dios tenia intimada los hijos
de su pueblo : Si sucediere que un padre tenga un hijo
protervo y contumaz que no quiere hacer loque supadre y su madre le mandan, que despues del castigo des precia obedecer ; el padre y la madre lo prendern y lle varn ante los ancianos de la ciudad, al lugar donde se
administra justicia, y all formarn su queja en esta manera : Aqu os traemos este hijo que es de un espritu
protervo y contumaz, que no hace caso de nuestras
amonestaciones, y que no piensa mas que en la glotonera y disolucion , entregndose continuamente las
mujeres y banquetes. Entonces ser apedreado por el
pueblo de la ciudad, y morir ; fin de que quiteis de
en medio de vosotros el malvado , y que todo el pueblo
tema oyendo tal castigo. (Deuter. xxi, 18-21).
Ah si ahora estuviera tambien en prctica esta ley I
No se veran tantos hijos malos. Pero si no castigan los
hombres ya castiga Dios , de manera que estos pecados
de los hijos siempre son castigados en este y en el otro
mundo. Escuche V. lo que refieren Martnez y san Ligorio: Una madre, dicen, tenia dos hijos : el mayor
andaba de noche, y por mas que le amonestaba su ma

- 41
dre, eran intiles todos los avisos que le daba. Una
noche, despues de haberse recogido cansado de rondar , se estaba tendido en la cama al lado de su hermaano menor , cuando h aqu que Dios le mand cinco
demonios, y el principal de aquellos infernales ministros cogi por los pies aquel mal hijo, le arrastr fueara de la cama , y tendido en el suelo , con una grande
cuchilla le abri de arriba abajo y le parti por medio. Tomando al momento los otros cuatro demonios un cuarto cada uno de aquel infeliz , se le llevaron en cuerpo y alma los infiernos. Aqu se puede
aplicar lo que dice la sagrada Escritura : para que lodo el
pueblo tema, oyendo tal castigo. En efecto, hermano mio,
quin ser el que no tema? No tiene ahora Dios el
mismo poder que tenia entonces? por venturano abor
rece ahora las desobediencias y el mal modo de los hi
jos, como los aborrecia entonces? S. Tema pues V. que
no le suceda lo mismo. Diga V. , cmo lo haria si al
guna noche, cuando ya est tendido para descansar, se
presentase el demonio como verdugo de la divina justi
cia, y le cogiera por los pies, le arrojara fuera de su
cama hiciera pedazos? All no le valdran fuerzas, ni
armas , ni gritos ; lo mismo que nada sirven las valento
nadas delos malhechores, cuando se hallan en manos
de los verdugos para sufrir la pena que se les aplica.
Mire V. que los demonios son los verdugos de la justi
cia de Dios , que cuando dar sentencia contra de V. no
se le escapar. \ Ay hijo mio ! crame V. , pues le quie
ro bien : no vaya jams de noche , ni con malas compa
as : no falte V. la obediencia de sus padres , que le
aman y quieren bien : es una de las cosas con que dar
mas gusto Dios , y le doy palabra de que ser feliz y
dichoso en este y en el otro mundo.

42 -

S II. Reverencia.
Hermano mio, si V. considera que los padres son im

genes de Dios, y que toda paternidad procede del Pa


dre de Nuestro Seor Jesucristo, como dice san Pablo

(adEph. III, 15), no podr menos de respetarla. Peca


ria, pues, V. mortalmente si con palabras les insul
tara la cara, llamndoles: bestias, ladrones, borra

chos, brujos, malvados, etc. Antiguamente el hijo que


maltrataba de palabra su padre madre, era conde
nado muerte. Dice la sagrada Escritura que el que
honrar su padre y su madre vivir vida feliz y lar

ga;pero al contrario, el que faltar este respeto ser


infeliz y desgraciado.

Enprueba de esta verdad le podria referir V. mu


chos ejemplos.Se lee en la sagrada Escritura que Absa
lon falt al respeto su padre: le quiso quitar el reino
y le levantguerra;pero Dios le castig de tal manera,
que muri colgado en una encina por sus cabellos, y

traspasadopor tres lanzadas delgeneral Joab.No ve V.


como castiga Dios los malos hijos?

Otro ejemplo.Mire V. lo que refiere san Bernardino


de Sena. Cuenta que estando ya difunto en el patibulo
unjven sentenciado muerte, se le vi crecer la bar
ba, yponrsele cana como de un viejo. Estaba orando
el obispo por aquel miserable, y tuvo revelacion de que,
si por el poco respeto que habia tenido sus padres no
le hubiese Dios abandonado, no habria cometido aque

llos delitos que le llevaron al cadalso,y habria vivido

hasta una edad muy avanzada. No ve V. como el fal


tar al respeto los padres trae una vida corta, infeliz y
desgraciada?...

43

Pero ha de saber V. que sobre V. se verificar aquel


adagio, tan sabido como cierto,que dice: Cual hicieres,
tal habrs. Dice san Ligorio que un padre era brbara
mente tratado de su hijo, amarrado por los pis, ycuan
do llegaron cierto punto dijo el padre: Basta, hijo,
nopases adelante,pues que hasta aqu arrastr una vez
mi padre, y Dios ha permitido enjusto castigo que t tam
bien me arrastrases m.

Ay si yo tuviera la eficacia de san Antonio queuna


vez confesando un jven que habia dado un puntapi
su madre, le infundi tanto horror de esta maldad,y
tuvo tanto dolor y arrepentimiento, que al llegar su
casa aquel hijo se cort el pil. No dir yo que V. se lo
corte, pero s que tenga el dolory arrepentimiento que
aquel tuvo.

En vez de llorary arrepentirse, tal vez querrV. ex


cusarse, y me dir: Ah Padre, que mi padre tiene un
genio tan trabajoso, y tengo una madre que no se pue
de aguantar!Pero yo le responder las palabras del

mismo Dios, que dice: Hijo, sufre con paciencia la vejez


de tus padres, y nunca jams les contristes en su vida.
(Eccli. III, 14).Y aun aade en el captulo v: Aunque
le falte el sentido, disimulalo. No se acuerdaV. de aquel
adagio que dice: Contra el padre no hay razon?
Remedios.1 Para lo pasado pedir mucho perdon
Dios por haber faltado al respeto y veneracion su

imgen, que es su padre madre.


2 Al llegar su casapedir perdon su padre,y lo
mismo que el hijo prdigo, le dir: Padre,perdneme V.
por amor de Dios, porque he pecado contra Dios y con
tra V.

3. Se revestirV. de entraas de caridad y pacien


cia. No se enfadar V., y si alguna vez se enfada, cier

reV. la boca:invoque los auxilios deJess y Mara, y

piense que cuando V. era pequeo tambien tenan ellos


mucho que sufrir de parte de V.
III. Asistencia.
Les debe V. asistir cuando son pobres, ciegos, enfer
mos, etc. Acurdese V. que cuando era pequeo no se
podia ganar el sustento : ellos le alimentaron y vistie
ron : razon es que V. haga ahora otro tanto con ellos.
La tierra corresponde agradecida al labrador, dando
mucho mas de lo que se le ha sembrado. Y V. ser in
grato con su padre , que tantos servicios le ha prestado
en su infancia? Las plantas, los rboles corresponden,
y V. no lo haria? Las bestias son agradecidas, y V.
no lo ser?
Excusas. Calle V. por Dios, que no tiene razon.
Con un smil me explicar mejor, y conocer V. mas
claramente su inicuo proceder. Ha visto V. una naran
ja? mientrs est enterita en su jugo es apreciada y que
rida; mas tan pronto como queda estrujada , es despre
ciada y echada la basura. Lo mismo ha hecho V. con
su padre. Mientras tuvo alguna cosa, ya le apreciaba V.
y quera; mas tan luego como le ha estrujado, le des
precia ya, y le echa como vil escoria.
Por Dios le suplico que tenga V. mas caridad y pie
dad con su seor padre : este es uno de los medios que
Dios le ha puesto en sus manos para llenarle V. de fe
licidad , si cumple bien ; pero cuidado... que si V. no se
porta como debe con su padre , vendrn las desgracias
sobre V. y sobre su casa y familia.
Remedios.1. No tomar cosa alguna de comida y
bebida que no haya primero para los padrea.
2. En el vestido se procura que nada le falte tanto
ele cuerpo como de cama.

- 45 S. Tanto la comida como el vestido y dems se le


proporcionar con agrado y amor, y de ninguna mane
ra con mala gracia y desdes.
4. En las enfermedades se procnrar asistirles bien
de cuerpo y alma, despues de muertos con los corres
pondientes funerales y oraciones por su eterno descanso.
IV. Obligaciones de los padres de familia.
En los Hbritos titulados : Avisos los padres de fami
lia, casadas y viudas, se ha dicho ya el modo con que
los padres deben criar bien sus hijos: no obstante
pondremos aqu algunas breves reflexiones.
Punto I. Vigilancia.
Padres y madres, vosotros debeis vigilar vuestros
hijos hijas , y recelar de todo el mal que pueden ocul
tar. Hay madres que despues que ha sucedido alguna
desgracia dicen : Ay! quin lo habia de pensar? Lo
habeis de pensar vosotros, padres y madres , lo habeis
de vigilar y precaver. Va V. con cuidado con los pequeBitos para que no se caigan por la escalera, en el pozo,
rio, etc. ; as tambien debe vigilar para que no caigan en
ningun vicio. Es verdad que mientras son pequeitos, y
antesde los aos de discrecion, no hay pecado mortal; pe
ro ay de aquellos nios y nias que empiezan entrar
en el conocimiento de lo malo 1 Ordinariamente sucede
que van connaturalizndose con la maldad , y se bebe
despues la iniquidad como agua. Y esto por dos motivos :
el uno porque su naturaleza corrompida y mal inclina
da desde sus primeros aos los arrastra al mal; y el
otro que como se han familiarizado con el vicio desde
sus mas tiernos aos , ya no saben tenerle horror, y as

46
es que cometen las maldades con la mayor facilidad , y
csi sin remordimiento de conciencia.
Por lo que, padres, y especialmente Vds. las madres,
no tendrn Vds. jams sus hijos hijas en su cama,
mayormente si son mayores de cuatro cinco aos.
Qu daos se han seguido de esto! Tampoco har V.
dormir juntos los nios y nias aunque sean hermanos.
Mire V. que yo s muchas maldades que de esto se han
seguido. Hay peligro, y se siguen veces grandes pe
cados , aunque sean de un mismo sexo. Tampoco har
V. dormir con criadas otras muchachas grandes los ni
os por pequeos que sean. Lo mejor seria que cada
uno pudiese dormir separado en una cama. V. , madre,
procure vigilar con quines juegan se divierten , por
que veces el demonio se vale de otros nios y nias
para cogerlos. Cuando sean grandes sus hijos, les ha V.
de avisar con buen modo , exhortndolos que no ten
gan malas compaas ; que no vayan la casa del jue
go ; que no tengan tratos amistades con muchachas,
n otras mujeres; que sean buenos; que cuando ser
ocasion Dios providenciar. No les permitir jams que
sin necesidad vayan de noche, porque es la perdicion
de los jvenes. Si se van, no les abra V. la puerta, ni les
deje la llave con que puedan ellos mismos abrirla.Di
r alguno: Ah Padre, no es con gusto que voy
abrirle la puerta cuando viene de noche; lo hago nica
mente para que no se pierda 1 \ Ay mujer! el hijo queanda de noche ya es perdido ; y si V. le abre la puerta
se perder juntamente con 1. Crame V. , no le abra la
puerta : mas vale que se pierda solo , que no que se pier
dan los dos.
las muchachas no les permitir vestidos inmodes
tos , ni bailes malos : aun los que no se tienen por tales
son muy peligrosos.

- 47 No les permita tratar de noche, y aunque sea de dia


no se lo permita solas, ni tampoco de dia y con com
paa les permita tratos largos. Ha de hacer con esos j
venes que gustan de tratar largo tiempo con las mucha
chas , lo que haria si tuviera una tienda de gneros. Si
viniese un comprador y dijese que tal gnero le gusta,
que cunto es el precio, que lo quiere comprar... Si re
pitiese lo mismo los mas de los dias, por un mes , por un
ao , y nunca jams se resolviese lomar aquel genero,
qu le diria V. tal comprador? Me parece que le di
ra: Si"V. quiere tomarlo, tmelo y vyase con Dios;
pero si V. no quiere comprarlo vyase en nombre de
Dios, que otro lo tomar , pues as ni V. lo toma , ni de
ja que lo tome otro viendo que V. lo tiene puesto en
precio. Mas si V. quiere tomarlo , tmelo enhorabuena
luego, y no me haga perder el tiempo. Lo propio han de
hacer con estos jvenes, que gustan tratar con las hi
jas de Vds. : ven que no es partido conforme, procuren
no darle lugar ni ocasion de tratar : si les gusta no tar
den mucho en intimarles lo ya dicho del gnero, pues
que si no es l, la tomar otro , y aunque tenga inten
cion de tomarla, de casarse con ella, no conviene per
der tiempo, y ponerse en peligro de pecar, como des
graciadamente sucede.
Punto II. Instruccion.
Desde muy pequeitos les ensear la doctrina cris
tiana , y temer y amar Dios. Ojal dijera V. lo que
decia la reina santa Blanca, madre de san Luis, rey de
Francia ! Hijo mio, le decia, yo te quiero muchsimo;
o no obstante mas quiero verte muerto en mis brazos,
antes que en pecado morta1.
Ay hijo mio ! no peques nunca : mientras te conser

- 48 ovars sin pecado, sers hermoso como un angelito;


mas si tuvieres la desgracia de cometer un pecado mor tal , tu alma se volvera fea como un demonio.
Cuando est delante la lumbre de algun candila ve
lon , podr decirle : Ay hijo mio, mira que no podras
sufrir el tener tu manecita en esas ascuas de fuego, ni
tu dedo en esa llama; pues si cometieras un pecado
mortal y te murieras con l , tendras que ir las 11amas del infierno quemar por toda la eternidad.
Ay hijito mio! no peques nunca; como no te atreverias delante de m cometer maldad alguna , tampoco la debes cometer en mi ausencia, pues, aunque no
te vea yo , te ve Dios , que te puede hacer caer muerto
all mismo, y echarte en el infierno.
Ensendole algun Crucifijo le dir : Mira, hijo mio,
Jesucristo: cunto nos ha costado 1 Por nuestro
amor ha querido morir en una cruz para salvarnos y
redimirnos : male t siempre, nunca le ofendas : nun ca jams peques , porque el que peca le vuelve crucificar.
Delante de una imagen de la santsima Virgen le di
r V. : Ves, hijo mio querido? Esta imgen es de Ma
ce ra santsima : es tu Madre que est en los cielos : seas
devoto de esa Seora tan buena, ver cmo le rezas
una Ave Mara.
Tambien le ensear el modo de oir misa , como est
en aquel libro titulado : Camino recto y seguro para lle
gar al cielo, y ^r bueno que se lo tenga siempre su
lado , para que est quieto. Tambien le ensear el mo
do de rezar el santo Rosario y de hacer los ejercicios
cristianos de maana y noche, y cuando tenga la edad
correspondiente el modo de recibir los santos Sacramen
tos.
I Qu dichosos y dichosas serian los nios y nias que

fuesen as educados de sus madres! Hgalo V. , seora


y le doy palabra de que Dios se lo pagar, y aun v'
misma en este mundo recoger los frutos de esta buena
semilla que sembrar.
Excusa. Otras obligaciones tengo. Lo creo, pero
tambien tiene V. esta, y es de las mas principales. As
como V. le procura el sustento del cuerpo, y por ocu
paciones que V. tenga no le deja perecer; tampoco ha
de privarle de este sustento del alma , que vale mas que
el cuerpo. Para que V. lo tenga presente, le dir en com
pendio las
Virtudes que debe inculcarle respecto Dios.
1. Le ensear que hay un Dios.
2. Que son tres las personas de la santsima Tri
nidad.
3. Que la segunda se hizo hombre por nosotros
que padeci y muri en una cruz para salvarnos y re
dimirnos.
4. Que Dios est en todo lugar, y que todo lo ve
y oye.
5. Le ensear imgenes de Jesucristo, le hablar
de lo mucho que nos ha amado, y que por esto ha he
cho y padecido tanto.
6. Tambien le ensear imgenes de Mara santsi
ma y de los Santos, y le ensear serles devoto.
7. Le encargar que nunca jams haga cosa mala .
que aunque vea que otros hacen picardas, no los imite!
Porque as como si viera que otros se echan en un po
zo, no les seguira; as tampoco debe seguir estos que
se echan en el pozo del infierno.
8. Que se aparte de los nios y nias que hacen co
sas malas, como si fueran apestados sarnosos.

50 9 Le infundir grande horror al pecado por los bie


nes corporales, temporales, espirituales y eternos de
que priva, y por los daos temporales , corporales , es
pirituales y eternos que causa.
10 Temor de ofender Dios, que le puede casti
gar con las penas eternas del infierno; y por eso se val
dr del fuego, de la luz llama de la vela, velon o
candi1.
,
11. Procure V. infundirle un respeto grande a los
templos ; y as, por pequeo que sea, no le permita ja
ms gritar, jugar, ni correr en las iglesias o capillas.
Virtudes quema buena madre debe inculcar su hijo res-.
pedo de sus prjimos.
Debe saber, seor seora, que el nio por peque-.
o que sea va nos da pruebas de que est formado para
la sociedad." Tal vez V. misma habr observado que la
vista de sus semejantes le gusta, y le llena de alegra su
tierno corazon. A los que le hacen fiestas corresponde
con una risa agradecida : sabe muy bien diferenciar las
personas que le son bondadosas, de las que no lo son.
Es , pues , preciso no descuidar este natural sociable
que tiene el nio , sino cultivarlo y plantar en su cora
zon tierno aquellas virtudes que debe ejercitar y practi
car respecto sus prjimos , y arrancar al momento si
alguna mala yerba de desordenada pasion se ve nacer ya
en sus primeros aos.
Los nios, si ha observado V., son naturalmente com
pasivos : las penas de sus prjimos hacen eco all en su
corazon : lloran si ven llorar, se entristecen y espantan
si ven sangre, llagas, etc.
Seria bueno que hiciese presenciar su hijo alguna
miseria ajena , para dar gracias Dios de que no se la

- 51 haya dado , y tambien para que aprenda ser compasi


vo con sus prjimos. Le podria V. decir: Mira, hijo
mio, ves este ciego, cojo, mudo, sordo, enfer mo, etc. ? es criatura racional, es hombre como t, des tinado para el mismo fin que t ; y no obstante, permitindolo Dios ha nacido l as , ha venido parar
esa enfermedad , esa miseria. Ah hijo mio I por qu
l asi y t no? Qu derecho tenias t mas que este
la salud corporal y perfeccion? Por qu l ha nacido
pobrecito, y apenas puede comer un bocado de pan , y
tiene mucho trabajo para cubrir su desnudez, cuando
ti no te falta ni comida , ni vestido? cuando t lo
has merecido mas que estos?
Ay , hijo mio , no lo puedes atribuir sino Dios,
que distribuye sus bienes quien quiere y cuando
quiere, para que asi sean mas agradecidos los que reciben sin titulo alguno, nicamente por la sola bondad de Dios! Tambien reparte sus bienes para que los
que los reciben sean como unos encargados mayordomos de Dios , que les confia sus bienes para que , to mando de ellos lo que necesitan para su clase , no para
lujo y superfluidad , distribuyan estos beneficios los
pobrecitos.
Dgale su hijo : Hijo mio, trata estos pobrecitos
como t quisieras ser tratado si te hallases como ellos;
compadcete de ellos; consulalos , socrrelos , amp ralos , y hazles todo el bien posible. Har V. muy san
tamente si procura que los pobres que vienen su casa
pedir limosna, los socorra por mano de su hijito ; as
se criar compasivo y caritativo con sus semejantes.
Nunca jams permitir V. que ria , que castigue se
arae con otros. Si alguna vez otro nio le quita alguna
cosa, le castiga, le procurar V. inspirar que se lo con
4-

- 52
done, y le perdone aguel agravio, como dice el Evan
gelio y practic Jesucristo.
Nunca jams imite V. aquellas madres cristianas, in
dignas de este nombre , que para acallar sus hijos que
lloran, porque les han quitado algo, les han daado,
les inspiran la venganza , dicindoles que ya les casti
garn, y veces haciendo la accion como si efectiva
mente castigaran al que les da... qu doctrina tan
perversa esta y anticristiana!
Nunca jams permitir V. que su hijo sea cruel con
los animalitos ni bestias ; porque quien no tiene compa
sion de las bestias , tampoco es compasivo con las per
sonas.
No le permita V. jams , ni le disimule los hurtillos
que hacen veces algunos nios ; le reprender si los
comete , y le castigar si menester fuere hacindoselo
restituir l mismo : tal vez es el mejor medio para cor
regirlos.
Tampoco le permitir que diga mentiras , ni aun pa
ra excusarse. Si ingenuamente confiesa su culpa, sea
muy indulgente en perdonarle ; pero si niega la verdad
castiguele doble , y mas por la mentira que por la misma
falta. Dgale V. : Si me hubieses dicho francamente la
verdad del hecho, fcilmente te habria perdonado; mas
ya que has mentido , sers mas castigado por la mentira
que por la misma falta.
Tampoco le permitir decir faltas ajenas de otros ni
os nias, de otras personas.
menudo le inspirar esta santa mxima: Trata los
olios como quieras que ellos te traten.
Punto III. Correccion.
Bien conoce V. , seora, que veces es preciso echar

53

mano de la correccion; pero se ha de advertir que ve


ces es mas digna de correccion la correccion que se ha

ce, que no la mismafalta que se pretende corregir. Ah


tiene, pues, V. en pocas palabras cmo se ha de portar:

1 Con palabras suaves le dir: Hijo mio, por qu


has dicho, hecho, omitido esto? Pues no lo hars asi
Otra vez: andars con mas cuidado.

2 Tambien con buen modo y sin enfadarse le dir


en caso de reincidir: Hijo mio, ya te avis otro dia que
te enmendases: de otra manera ser preciso echar ma
no del castig0.

3. Si tercera vez falta, entonces se le aplicar al


guna mortificacion, v.g., le privar de lospostres enla
mesa, de alguna fruta en la merienda en la cena;

no le dejarir al juego, etc. En dia de fiesta ponerle el


vestido mas feo y roto que tenga, el sombrero los
zapatos. Esta mortificacion del vestido es la mortifica

cion propia de las nias; por tanto ellas les aplicar


este remedio, que para ellas es eficacsimo.
4 No les permitir jams hacer rarezas cuando los
castigue: silas hacen les aplicar con mayor severidad
el castigo.

5 Intimelepocas cosas,y que sean fciles de cum


plir; si ve que no las cumplir, mas vale que no las
mande por entonces, porque l perderia la obediencia
y respeto que le debe V., y V. perderia la paciencia,

y as todos faltarian.
6 CuandoV. le ha amenazado alguna cosa algun
castigo, ha de procurar cumplrselo: le dir sin enfa
do: Hijo mio, ya te dije que si faltabas tendrias que su

friresto... yo tengo que castigarte, sino Dios me cas


tigaria m.
7 Cuando V. se halla incomodada enfadada, c
llese la boca: no corrija V. entonces, pues que nunca

- 54 se corrige con fruto cuando se corrige con pasion : en


este caso es mas bien un desahogo de la pasion de la ira
que un gran deseo de la enmienda del que yerra , pues
que si de veras deseara la enmienda lo haria en buena
sazon , y del mejor modo. As como es una imprudencia
embarcarse cuando est alborotada la mar, igual impru
dencia es corregir cuando se halla uno enfadado.
Punto IV. Correccion de enfado.
Excusa. Padre , un dia enfadada contra mi hijo por
que no habia hecho lo mandado , le ech reniegos y
maldiciones.
H aqu lo que producen las correcciones de enfado :
causan mucho dao y ningun provecho. Qu diria V.
de una madre que para lavar la cara scia de un nio
fuese all con un trapo scio de tinta y hollin ? Cierto, me
diria, que tan ljos est de limpirsela, que aun la en
sucia mas. Lo propio ha hecho V. con esta especie de
correccion : aun la ha ensuciado mas con el escndalo.
Si una madre para quitar una mosca que tiene su hijo
en la cara fuese darle con un gran mazo fin de ma
tarla, por cierto que daara mas su hijo que la
mosca.
Cuando oigo que una madre echa maldiciones su
hijo, me causa tanto dolor, que me parece que se me
parte el corazon en el pecho de pena y temor que no le
alcancen aquel infeliz nio las maldiciones que su ma
dre le fulmina, porque las he visto verificadas muchas
veces, por querer Dios nuestro Seor que se haga tanto
caso de lo que dice la madre, que lo hace como una sen
tencia, y cuida mucho de que se cumpla. Podra refe
rirle un sinnmero de ejemplos que he leido en los auto
res, y que he visto con mis propios ojos.
San Agustin refiere de una madre irritada que ech

85
una imprecacion contra sus hijos. La desgracia alcanz
todos , y nos asegura que l vio dos de aquellos infe
lices hijos, que iban dispersos por el mundo, para pu
blicar lo terrible que es la maldicion de una madre : y
que la madre viendo despues la desgracia que habia
venido sus hijos por su mala lengua , ella misma des
esperada se mat.
El clebre Arbiol dice , que una madre enfadada dijo
su hijo : i la horca parars t , y el infeliz en la horca
muri. Un muchacho era aficionado nadar , y un dia
su madre le dijo : Ya no salieras del agua, y del agua no
sali. Una madre dijo su hijo , muchacho grande : Ya
te rompieras el pescuezo, y as como lo dijo se cumpli,
porque un dia anduvo al monte buscar lea, subi
un rbol , se cay y se rompi el pescuezo.
Otra madre desconsolada vino una vez encontrarme,
y me dijo : Ay Padre ! tengo un nio en la cuna que se
me est reventando. Yo le pregunt : Pues, qu es
es0 ? Ay Padre , yo tengo la culpa de ello ; enfadada le
he dicho: Ya reventaras.
En otra poblacion se me present una madre , la que
mas con suspiros y lgrimas que con palabras me di
jo : Padre, tenia tantos hijos, y en el tiempo que estuve
ausente de casa para ir plaza, la vuelta los hall
todos ahogados y encerrados como los habia dejado.
Pues qu fue eso, mujer?... i Ay Padre! Yo no pue
do atribuirlo sino un castigo de Dios causa de mi
mala lengua ; pues tenia vicio de decirles cuando me in
comodaban : Ahogados os vea yo.
Excusa. Padre , cuando echo maldiciones mis hi
jos, no lo digo de corazon, y ciertamente no quisiera
que les alcanzaran aquellas maldiciones y desgracias ;
pero enfadada no s lo que me digo. i Ay mujer, no es
de pensar que una madre quiera tales desgracias sus

- 56
hijos; no obstante, ellas se cumplen! Y qu pena ten
dra V. si las viera cumplidas en su hijo? Por Dios le su
plico que no las eche mas, porque hijos malditos nunca
jams sern buenos. Cuando alguna cosa va mal se sue
le decir : Parece que esto es maldito. Pues si su hijo es
maldito, tampoco ir bien, ni tendr buena suerte.
Si V. teniendo scios los platos, vasos, etc. , tomara
piedras y las echara contra ellos para lavarlos, por cier
to que no los lavara, sino que los hara pedazos, y que
brados ya de nada le serviran. Lo mismo le digo de su
hijo : si V. para corregirle de algun defecto le echa pie
dras de maldiciones, ljos de enmendarlo, har que sea
perverso para siempre. Esta es la causa por que algunos
hijos son, y quizs tambien ser V. castigada, si no se
enmienda. Oiga V. lo que yo vi con mis propios ojos.
Un dia pasando por una calle o una madre que in
comodada con un hijo suyo le echaba maldiciones. Co
mo lo siento tanto que se digan semejantes cosas, la re
prend: ella se fu y yo tambien me march. mis obli
gaciones, y no pens mas en aquella mujer. Vinieron
despues mi casa diciendo que corriese toda prisa
una casa que habia una mujer que estaba muy mala.
Fui all, y qued sorprendido cuando vi aquella misma
malhadada mujer , que yo mismo habia corregido , ten
dida en la cama, tan colorada que parecia encendida,
puestos los ojos en blanco, y que parecia le salan dela
cabeza , la lengua larga y gorda que no cabia en la bo
ca : la llam por su nombre , pero ella ni con palabras ni
con seas contest ni di seal alguna de dolor de sus
pecados.
Otro dia fui casa de un hombre que acostumbraba
echar malas palabras , y Dios le castig de modo que
perdi el habla, y no hacia mas que llorar. Otros mil
casos podra contarle V.

57 -

Ay mujer ! por Dios le suplico que no eche maldi


cion alguna mas su hijo, ni nadie. Tan pronto se di
ce una palabra buena como una mala.
Remedios.1. Si alguna vez su hijo hace alguna fal

ta, corrijale con buen modo:piense que V. tambien ha


ce las suyas, y Dios la sufre;piense que cuando V. era
pequea hacia quizs mas faltas que no hace ahora su
niO.

2 Si quiere V. decir algo, diga: Dios te bendiga:


Dios te haga santo: Dioste corone de gloria.
3. Si alguna vez V. se enfada, calle V. la boca por
Dios, porque de todo lo que V. dir enfadada tendr
despues que arrepentirse.

4. Si no obstante lo dicho, le escapa V. alguna


maldicion, mala palabra, tan luego como lo advierta
y tenga proporcion, haga V. con la lengua una cruz en
el suelo, bsela y rece una Ave Maria.

5 Si el hijo es pequeo bsele tres veces, y cada


vez rezar una Ave Mara.Siesgrande, cuando est dor
midose arrodillar y rezar tres Ave Maras su lado.
S W. Marido.
Una de las obligaciones del marido es amar su es

posa como Cristo la Iglesia, y como ama su mismo


cuerpo.

Por lo que debe V. amar su mujer exterior inte


riormente; no debe maltratarla ni de obra ni de palabra.

Debe vivir de manera que ella est contenta de V. No


tarde V. en retirar por las noches: no lo haga como
aquellos hombres que se entretienen hasta muy tarde en
el caf, en el meson, taberna, etc.; en jugar, en comer

y beber, gastando lo que necesitala mujerpara la fami


lia, volviendo tarde su casa, causando grandes enfa

dos la mujer, que tal vez irritada echar maldiciones

58 contra su marido. Oiga V. lo que sucedi en una pobla^


cion de Catalua. Un marido acostumbraba ir al meson
todas las fiestas: su mujer le reia, y exhortndole un
dia que no fuese all, y viendo que l no le hacia ca
so , y que se iba pesar de sus amonestaciones , irritada
le ech esta maldicion : Plegue Dios que no puedas salir
de all con tus pies. Cosa horrenda ! al cabo de un rato
que estaria all le vino una enfermedad tal , que fue pre
ciso llevarle su casa en hombros de otros en una pa
rihuela. Por Dios le suplico que no haga irritar su mu
jer, porque, aunque V. es el superior de la casa y ella
deba obedecerle; pero tambien tiene V. superior que es
Dios , quien ella incomodada invocar, y alcanzar pa
ra V. la maldicion y el castigo del cielo.
VI. Mujer.
Ha de estar V. sujeta su marido : le ha de amar y
procurar todo su bien de alma y cuerpo. Y sobre todo ha
de procurar la paz , union y concordia entre los dos.
Advertencia. Las quejas de las mujeres regularmen
te provienen de tres puntos , que son de los defectos de
sus maridos, de los defectos de los hijos, y de la falta de
bienes temporales .
Punto I. Defectos de los maridos.
Dice una mujer : Ay Padre, qu infeliz soy yo ! tengo
un marido que tiene un genio muy malo , es colrico,
caprichoso, perezoso, jugador, etc. , etc.
No se espante V., tenga V. confianza, encomindelo
Dios, que yo por mi parte le doy palabra que tambien
lo har, para que le toque al corazon y le convierta.
Adems aplique V. las obras : trtele V. con benigni
dad, y as lo apaciguar, como lo hizo la prudente Abigail con el irritado David , y dice el mismo Dios que la

69 palabra blanda rompe la ira. Esmrese tambien en pre


pararle la comida del modo que conoce V. que le gusta
mas , y que entienda que V. le busca todos los gustos y
regalos posibles. Lo mismo digo de la ropa y dems co
sas de casa. Oh cmo le ganar el corazon , si V. sigue
mis consejos !
Cuando conozca V. que su marido est ebrio irri
tado, cllese V. por Dios, por mas razon que V. tenga :
prtese como si V. fuese la culpada. Muchsimas veces
sucede que si algunos maridos castigan sus mujeres,
es por su lengua; pues que si hubiesen callado no ha
bran sido castigadas. Refiere Arsdekin que en cierta
ocasion un cirujano fue llamado para curar una mu
jer las heridas que le habia hecho palos su marido.
Eran muchas y grandes aquellas ; mas luego que vi la
mujer en aquel estado , la hizo aplicar una grande cata
plasma en la boca , en donde cabalmente no tenia herida
alguna. Pensando que era equivocacion , le preguntaron
por qu dispona esto? y respondi que si no se cura
ba la boca era por dems y como tiempo perdido el cu
rar las otras heridas , porque luego habria mas ; pero
que si esta se curaba bien , nunca mas la tendra.
Otro ejemplo trae el mismo autor en confirmacion de
esto misno. Una mujer habia que era muy menudo
castigada de su marido. Dijo un dia un mdico, qu
remedio habria para librarse de tanto mal? El mdico le
di una botella de agua natural, y le encarg que cuan
do viniese irritado su marido, se llenase la boca de aque
lla agua, y que no la echase mientras estuviese enfada
do el marido , dndole palabra de que , si exactamente
lo practicase , nunca jams la castigara su marido. En
efecto as fue ; como tenia llena de agua la boca , no po
da hablar , y no hablando ya no tenia motivo el marido
de castigarla. Ya ve, pues, seora: calle V. : cuando

60 -

vea que su marido estde buen humor,entoncessico


noce que no se ha de incomodar, le dice V. con buen
modo las cosas,yver comose enmienda.
Tambien es bueno que cuando haya tanteadoV. estos
medios, sive que nopuede salir con su mal genio,vl
gaseV. del prroco, del confesor, de otro sujeto que
conozca V. que podr con sus reflexiones conseguir lo
que V. no puede.
Finalmente, sive V. que no se halla remedio alguno,

acuda V. la santa paciencia: haga como Jess, quien


cuando entendi que la voluntad de su Padre era que
sufriese el cliz de su pasion, lo tom con grande resig
nacion y conformidad la voluntad de Dios. Para mo

delo de todos los casados, quiero referirle aqu lo que


dicen las historias de santa Mnica: Era esta Santa cris

tiana, ysus padres la casaron con un noble seor lla


mado Patricio, gentil, degenio desabridoy mal acondi
cionado; pero pudo tanto la Santa con su paciencia,
que se convirti la religion cristiana, y de iracundo
pas ser manso como un cordero. Se port la Santa
de esta manera: le servia como su seor, le hablaba

mas con sus costumbres que con sus palabras, sufria


los agravios que le decia, le encomendaba mucho
Dios para que le hiciese cristiano y casto: cuando es

taba enojadoyfuera de s por la clera, no le resistia,


ni de hecho, ni de palabra; se callaba, y cuando se ha
bia apaciguado le daba con modestia razon de s. Con

las otras mujeres nunca jams se quej del maltrato de


su marido, ni habl mal de l, como hacen las mujeres
de menos prudencia y sufrimiento.
Cuando las otras casadas vecinas se quejaban con san
ta Mnica de los malos tratos de sus maridos, y le en

seaban los cardenales que les hacian, les decia de la


manera que ella se portaba,y cmo ellas lo habian de

61

hacer; y las que tomaban su consejo sentian como les


aprovechaba, y se holgaban; mas las que no lo toma
ban, sentian su trabajo y lloraban. Decia santa Mnica
las mujeres que hablaban mal de sus maridos: No tie
ne menos culpa la mujer que habla mal de su marido,
que el marido que da ocasion su mujer con su mala vi

da que hable mal de l.

veces se quejan las madres de sus hijos ya grandes.


Que imiten esta misma Santa con su hijo Agustin, que
los diez y seis aos se hizo libertino y hereje; pero fi
malmente con la paciencia y oracion de la Santa se con
virti y fue un gran Santo.

veces hay alguna que se queja de sus hijos, hijas,


criados y criadas.Yo las digo: Seora, por Dios un
poquitomas de paciencia:W. ha de considerar que son
ciegos enfermos; yaveV. que los ciegos y enfermos
mas se les ha de tratar con paciencia y caridad que con
rigor.

Hay ocasiones en que es preciso saber disimular para

corregir mejor. veces se ha de hacer como el pesca


dor que desprecia los peces pequeos para coger los
grandes.
Tenga V. presente que tambien ha hecho sus faltas
respecto de Dios, y este buen Seor la ha sufrido tantas
y tantas veces sin echarla al purgatorio, quizs al in
fierno, como tenia merecido. Pregunto quin hacemas

faltas, V. respecto de Dios, su familia respecto deW.?


QUINTO MANDAMIENTO.

El quinto mandamiento: No matar.

Tiene V. mala voluntad odio alguno?


S, Padre, porque ha deshonrado,daado, etc.

62 (Aqu se ha de preguntar de las personas que odia,


tiempo y frecuencia) .
Reflexion. Por supuesto que es V. cristiano ; no es
verdad? Ah! s, y cristiano quiero morir. Pues
hermano , cristiano quiere decir que sigue la doctrina y
ejemplos de Jesucristo. Su doctrina consignada en el
Evangelio nos dice: Un mandamiento nuevo os doy:
Que os ameis los unos los otros, as como yo os heamado. (Joan. xm, 34). Este es mi mandamiento,
que os ameis los unos los otros, como yo os am.
(Joan. xv, 12). Mas yo os digo: amad vuestros enemigos : haced bien los que os aborrecen : rogad por
los que os persiguen y calumnian , para que seais hi jos de vuestro Padre que est en los cielos , el cual hace nacer su sol sobre buenos y malos, y llueve sobre
los justos y pecadores. Porque si amais los que os
aman , qu recompensa tendris? No hacen tambien
lo mismo los publcanos? Si saludais solamente vuestros hermanos , qu haceis de mas? No hacen esto
mismo los gentiles? Sed, pues, vosotros perfectos as
como vuestro Padre celestial es perfecto. (Matth. v,
44-48).
Ya ve, pues , hermano mio , ia doctrina de Jesucris
to. Y qu le dir de su ejemplo? l siendo Dios y hom
bre verdadero, digno de todo amor, honor y gloria,
siendo inocentsimo y bienhechor hasta del mas infimo,
fue calumniado, perseguido, condenado muerte, y
muerte de cruz.
Coteje las persecuciones de V. con las de Jess : \ qu
diferencia!... Jess inocente y V. criminal, merecedor
no solo de estas persecuciones, sino tambien de la muer
te temporal y eterna del infierno. Dios Nuestro Seor
veces se porta con nosotros como un cirujano , que pa
ra curar al enfermo le aplica sanguijuelas que le chu

- 63
pen 1a sangre , cuchillos que le corten la carne y boto
nes de fuego que le quemen vivo. Y por qu lo hace el
facultativo? para bien del enfermo : y as como seria
una locura en el enfermo el quejarse contra estas cosas,
y encolerizarse contra ellas ; as tambien es una locura
del cristiano encolerizarse contra esas personas , quie
nes Dios permite que nos hagan este dao para bien
nuestro. Antes bien habramos de amar mas estos que
los mismos amigos por lo tiles y provechosos que
nos son. Por ejemplo , un enfermo aprecia mas en su
enfermedad las sanguijuelas que le chupan la sangre pa
ra bien suyo, que no al perro que le hace fiestas.
As tambien un sastre: mas quiere, por ejemplo,
aquel parroquiano que le da mucho que ganar , que no
aquel amigo que no va a su tienda sino para hacer
bromas y estorbarle de trabajar. ( Podr valerse del s
mil de los que van las conclusiones , los cuales hacen
brillar al que las defiende ) .
i Oh Padre, que me ha levantado un falso testimo
nio!
Mire V. Jess, cuntos falsos testimonios le le
vantaron, peores que V.?
Oh Padre, que me ha robado! Mire Jess que
le robaron hasta los vestidos , y tuvo que morir desnu
do en una cruz.
I Oh Padre, que me ha herido ! Mire Jess he
rido de azotes, espinas y muerto en una cruz. Acurde
se V. que su prjimo, quien V. tiene ese rencor, es
criado por Dios como V. , que es redimido por Jess co
mo V. , y que todos somos hijos de unos mismos padres
y destinados un mismo fin.
Y aun cuando l no mereciese el perdon por todos es
tos ttulos , lo merece Dios que nos lo manda, y nos en
carece tanto ese amor, que todo el bien mal que ha

- 64 rmos al prjimo lo tomar como hecho l mismo.


mas de este ejemplo de Jess , que clavado en la
cruz rogaba por sus enemigos , le podra referir un sin
nmero de ejemplos de Santos que hicieron lo mismo.
David perdonaba y rogaba por Saul, su capital enemigo.
San Estban rogaba por sus enemigos que le estaban
matando. Ay, seor! piense V. en las muchas ofensas
y agravios que ha hecho Dios, y le doy palabra que al
momento se le calmar la clera, y entienda que V. mis
mo se echa encima la sentencia cuando reza el Padre
nuestro, pues dice, perdnanos nuestras deudas asi como
nosotros perdonamos nuestros deudores. Si V., pues,
no perdona, tampoco ser de Dios perdonado: ya se
puede decir que est condenado, porque , aunque no
hubiera cometido en toda su vida otro delito que el odio
que tiene , ya se condenara por esto , que es un gran
de pecado. Porque ha de saber V. que, como dice san
Juan, el que no ama est en muerte del pecado. V. no
solo no ama , sino que aborrece.
Padre, yo me quiero vengar... Ay infeliz!...
es decir que V. quiere arrebatar el cetro de la mano
de Dios, quiere usurpar sus derechos, y, como el de
monio, quiere hacerse semejante al Altsimo? No sa
be V. que dice Dios, la venqanza no quiero que nadie
se la tome , yo me la reservo , y dar cada uno la pa
ga su tiempo?
t Oh , Padre , que me han muerto mi hijo I Es
cuche V. lo que refiere san Ligorio : dice que un pa
dre le mataron un hijo nico que tenia, y el asesino hu
yendo de la justicia, se refugi en la casa del padre del
muerto, ignorando que era su padre. Pero Csar, as
se llamaba el padre, sabia quin era el asesino. Y qu
hizo? Le acogi bondadosamente, le di dineros y un
caballo para que pudiese poner el pi en seguro. H

65

aqu cmo se vengan los verdaderos cristianos. Otro


ejemplo muy semejantese lee en elEspritu de san Fran
cisco de Sales.

Referia el Santo el suceso siguiente acaecido en Pa


dua: Los estudiantes de aquella universidad tenian la

mala costumbre deandarde noche con armas, y depre


guntar quin va cuantos encontraban, disparando al
que no les contestaba su antojo. Sucedi, pues, que
pasando un estudiante por la calle, y no habiendo res

pondido al quin va, le mataron. El agresorfu refu


giarse en la casa de una buena viuda que tenia un con

discpulo amigo suyo, y confesando eldelito que acaba


ba de cometer, la rog que le ocultase en un lugar se
creto de su casa. La buena mujer viuda le encerr en un

cuarto retirado. Pero h aqu que breve rato le traen


muerto su hijo. No hubo menester hacer muchas pes
quisas para saber quin era el homicida. Va l, y ane

gada en lgrimas le dice: Desdichada de m! Qute


habia hecho mi pobre hijo para quitarle tan cruelmente
la vida? Viendo el otro que el muerto era su amigo,

echa gritar, arrancarse los cabellos, y envez de pe


dirperdon la desconsolada madre, se arroja sus pis
suplicndola que le entregue la justicia, porque que
ria pagar pblicamente un delito tan atroz.
La viuda, que no era menos cristiana y piadosa que

madre, qued tan pagada del arrepentimiento deljven,


que le dijo que pidiese perdon Dios, y le prometiese
mudar de vida, que le dejaria ir libre, como lo hizo me
diante la promesa del estudiante.
Este admirable ejemplo de clemencia fue tan agrada

ble Dios, que permiti que el alma de este hijo se apa


reciese supiadosa madre, asegurndola que el perdon
tan caritativo que habia dado al que le mat sin cono
cerle, y de quien tanlegtima y fcilmente pudo tomar

66

venganza, habia sido tan acepto Dios, que en aten


cion l le habia librado del purgatorio, en donde de

lo contrario hubiera estado mucho tiempo. Oh! cun


cierto es que son bienaventurados los misericordiosos,
porque alcanzarn misericordia para s y para los otros!
Estosy otros ejemplos que le podriaproponer, le han
de mover perdonar sus enemigos; pero sobre todo
el de Jesucristo, como lo hizo el emperador Teodosio,

pues como le pidiesen perdon por aquellos mismos que


le habian ofendido, respondi: Por qu no hemos de
perdonar nosotros que somos hombres, otros hom
bres que nos han agraviado, habiendo Jesucristo per
donado tan liberalmente tantos y tan grandes ene

migos,siendo Dios?
Pero acurdese, seor, le repito, que si V. no perdo

na,tampoco ser de Dios perdonado, como nos lo dice

el mismo Jesucristo en su Evangelio, y nos lo evidencia


en aquel criado que, no habiendoperdonado su com
paero una pequea cantidad que le debia,tampoco le
perdon su seor la que le debia, que era mucho ma
yor.

Aunque V. fuese un sujeto de grandes virtudes, y es


tuviese muy inmediato Dios, no perdonando le retira
ria sus auxilios y se perderia. Mire sino lo que sucedi
un sacerdote llamado Sapricio: este buen sacerdote
era conducido por los tiranos al suplicio; y ya los n
geles le preparaban la palma y corona del martirio. En
este momento se le present Nicforo, que le haba agra
viado, y le pidi perdon; mas Sapricio se le neg. El
Seor le retir lagracia;falt la constancia del mar
tirio y apostat: ayinfeliz !!!
Arsdekin refiere que una mujer tenia mala voluntad
unas personas;ycomo se pusiese mala,le llevaron el

santsimo Vitico, y la vista de las gentes volvi la ca

67

ra la otra parte de la cama, pronunciando estas pala


bras: As como yo volv la cara laspersonas no que
rindolas perdonar; as tambien Dios vuelve de m su
rostro, y al momento muri.

El mismo autor cuenta de otro sujeto, que tuvo una


mala voluntad; habindose muerto le hacian los fune

rales de costumbre, ycosa admirable!... vieron que la


imgen del Crucifijo se desclavaba las manos, y con ellas

se tapaba los oidos y decia: Non pepercit: nec ego par

cam. El no perdon, tampoco le perdono yo.


Padre, es cosa esta muy amarga, muy repugnante
y difcil.
Conozco, hermano mio, que un corazon poco hu
milde es difcil y repugnante perdonar; pero ha de sa
ber, seor, que cuanto mas le costar este sacrificio, tan
to mas meritorio le ser. Dios se lo agradecer much
simo, como lo hizo con san Juan Gualberto, quien la
imgen de un Crucifijo hizo una inclinacion de cabeza

aprobando y alabndole el perdon que acababa de con


ceder su enemigo.
Pero si V. es tan soberbio que no quiere arrancar ese
odio que abriga en su corazon; antes bien quiere pasar
la venganza, qu gana V. con eso? nada sino des
gracias, pues que mas se daa s que al enemigo, su
cedindole al rencoroso lo que las zorras de Sanson,
-"

las que mientras quemaban los trigos de los filisteos,


ellas mismas se quemaban.

Son los vengativos como las abejas, que mientras pi


can se matan, y mas dao reciben que no hacen.

Son como los que espabilan la vela lmpara con los


dedos, que para quitar la pavesa se queman y se los
manchan.

Son como el que con un sable da golpes una pea,


que mas dao recibe l y el sable que la pea. Por eso
5

decia san Jernimo : Apud ehristianos non qui patitw,


sed qui facit contumelias , miser est.
Ay qu daos se causa s mismo el rencoroso y
vengativo ! Cuntas madres de un coraje que han to
mado , dando despues la teta al hijo , lo han muerto 1 y
cuntos s mismos se han causado enfermedades hist
ricas, parlisis, apoplejas, etc. I
Cromero en la historia de Polonia, libro xm, refiere
que Wenceslao, rey de Bohemia, se irrit un dia mu
cho contra un criado , en trminos que con sus propias
manos lo quera matar. Pero fue tanto su coraje y ra
bia, que le atac una perlesa, y dentro de pocos dias
muri.
Remedios. 1. Cuando vea su enemigo diga : Se
or, perdonadnos.
2. Cuando pase cerca de V. el enemigo , saldele V.
primero a imitacion de Jess , que tan pronto como vi
Judas le dijo : Amigo, qu has venido?
3 .' Rece todos los dias el Vater y Ave, para que Dios
d lo que mas le convenga su enemigo.
4. Nunca jams hable mal de su enemigo , ni escu
che otros que por complacer V. hablen mal de 1.
nico. Malicia del aborto.
Aliquae sunt mulieres, quae procurant abortum,
v. g., per medicamenta, persanguinisemissionem, etc.
Con estos medios las mas de las veces no consiguen efec
to ninguno.
Es esta una maldad que ni las fieras la cometen. Nun
ca se ha visto que ninguna fiera haya cometido lo que V.
Una madre matar su propio hijo!... es posible!...
I destruir en la& propias entraas el fruto concebido !
I intentando con un crimen enorme exterminar su pro

pio hijo, aun antes que tenga vida, si ya la tiene ha


cerle morir antes de nacer !
Este es un delito tan enorme , que no solo hace pere
cer los cuerpos, sino tambien las almas. Atienda
bien lo que ha hecho , pues que ha privado de la bien
aventuranza y de la vista de Dios una alma que lleva
ba siempre impresa la imgen de la Divinidad ; una al
ma por cuyo rescate di Jesucristo toda 4a sangre y su
misma vida ; una alma que era capaz de gozar de feli
cidad eterna, y que estaba destinada para vivir en com
paa de los ngeles. Adems esta criatura era hija
de V.-, y naturalmente las madres desean y procuran el
bien de sus hijos. Pero V. lo ha hecho tan al revs, que
le ha privado de los bienes de este y del otro mundo.
Ya no extrao que todas las leyes hayan sealado las
mas terribles penas contra tal crimen. Ay mujer 1 por
Diosarrepintese de veras, y acepte en espritu de pe
nitencia, etc., etc.
SEXTO MANDAMIENTO.

El sexto mandamiento : Po fornicar.


I. Reflexiones genereles contra los deshonestos, que se
beben la iniquidad como el agua , no tienen la lujuria por
pecado, solo por cosa tenue, que no merece la pena de
acusarse de ello en la confesion : tan ciegos estn!
Ha de saber , hermano mio , que esto que V. hace es
peeado mortal, pues se opone al sexto precepto de la
ley de Dios, de manera que despues del matar es el pe
cado mayor que hay contra el prjimo , como lo obser
var si se para un poco en el orden de los mandamien
tos. En el quinto senos prohibe matar; y en el sexto ha

- 70 cer cosas indecentes : por la misma razn es mayor pe


cado que el robar. Por este pecado , hermano mio , se
ha hecho V. reo de las penas del infierno.
fin de que conozca mejor V. la malicia de este pe
cado, me valdr de la razon natura1. Ha de saber V-.r
hermano mio, que ha dado el Criador al hombre una
inclinacion tan fuerte esas cosas, porque si el hom
bre fuese como estatua, dentro de poco ya se habra aca .
badoel gnero humano. Mas vindose impelidos los hom
bres esto, toman el estado del matrimonio, se casan,
y entonces pueden hacer lo que las leyes del matrimo
nio permiten, y pueden desahogar legtimamente su
pasion, sin que de ello resulte ningun desrden , antes
bien es como las pesas de un reloj, que hacen andar con
buen rden y concierto la propagacin del gnero hu
mano. Pero he dicho, y ntelo bien , que ha de andar
segun ley y buen orden, y no al antojo de cada uno;
pues que entonces senaria reo de gravsimo delito, y
merecedor de grandes castigos. Me explicar con una
comparacion. Supongo que V. es militar, y que su ge
neral le da cartuchos municiones para hacer fuego
cuando l lo mande. V. como buen militar guardar
sus cartuchos t y los procurar tener bien custodiados
en su cartuchera, evitando todo peligro de que se le in
flamen. Pues bien: yo quiero suponer que no lo hace
as, sino que su antojo gasta los cartuchos para di
vertirse y alegrarse: qu le dir el general? estar
muy contento? no le castigar V? cierto que s...
No le meter V. alcalabozo?yocreoques. Pues ha
ga V. ahora la aplicacion. Dios nuestro Seor le ha da
do esta inclinacion y humor para que V. se case, y ten
ga V. con que cumplir las obligaciones de aquel estado.
Mas si V. por su antojo, gusto y deleite, y como por
divertirse gasta esto, es ciertsimo que Dios nuestro Se

71

or estar muy agraviado de V., que le gasta intil


mente ypor su antojo esa sustancia, medio de conser
vacion y propagacion del gnero humano, y que le im
pide, destruye y mata aquellos seres que con el tiempo
existirian. Y as como el general mete al calabozo, y
castiga aquel soldado, que sin rden intilmente le
gasta su antojo las municiones; as tambien Dios nues
tro Seor, que no solo es general, sino Rey de reyes y
Seor de seores, meter V. en los calobozos del in
fierno, y eternamente le castigar. .
-

Otra reflexion. Ha de saber, hermano mio, que es


te vicio de la impureza es muy reprensible y nocivo al

que le comete. Para que V. lo entienda mejor me valdr


de una comparacion. Ya le he dicho V. que el Criador
ha dado esa inclinacion al hombre para conservacion y

propagacion del gnero humano, pues que si as no fue


se, el mundo estaria concluido; mas esto debe andar

con rden, lugar y tiempo; de otra manera serian incal


culables los daos yperjuicios que se le seguirian en
detrimento de la conservacion de la especie humana,
que pronto se destruiria.

Conoce W. la plvora y sus propiedades? La plvora


se emplea y sirve para la caza, para la guerra, etc.,
pero todo esto debe andar segun rden. Suponga V. que

l falte:por ejemplo, que la plvora se encienda en las


mismasfbricas, en los zurrones de los cazadores, en
las cartucheras de los soldados.Serviria de algo? No,
antes causaria dao los polvoristas, cazadores ysol
dados, como alguna vez por desgracia ha sucedido, y
los infelices lo han pagado muy caro. Haga, pues, V.
la aplicacion: los que hacen cosas impuras comoV, l
jos de aprovechar al gnero humano, y obrarsegun los
designios del Criador, ellos mismos se daany se ma
tan,

hacindose vctimas de tantos daos en esta vida,

72
y merecedores de grandes castigos en la otra. Por poco
que V. discurra me parece que ha d comprender el pe
so de esta reflexion.
II. Reflexiones faciendw mollibus , quise ipsospolluunt.
I Ay hermano mio ! yo estoy cierto que V. no est en
terado de la gravedad de este pecado, pues estoy bien
persuadido que si supiera V. lo que hace no lo hara.
Esccheme, pues, por vida suya : V. bien sabe que nin
guno por gusto antojo puede matar otro , ni aun si
mismo, porque nadie es dueo de su propia vida: pues
bien , cuando V. hace esa picarda , mata y destruye lo
que con el tiempo podra ser una criatura , un hijo suyo :
qu barbaridad I... jQu dira V. de un padre que por
un gusto no mas matase sus hijos? qu crueldad!
no merecera ser quemado vivo ? Tu es ille vir, pues V .
es ese padre cruel , brbaro inhumano que por gus
to no mas mata sus hijos. Si su padre de V. lo hubie
se hecho as con V., cierto que no existiria, que no ten
dria ese cuerpo ni vida de que hace tan mal uso.
Otro dao hace V. sus hijos y al bien pblico con
esas picardas. Vamos a verlo con una comparacion. Su
ponga V. que hay un hombre que tiene un costal de ha
rina muy buena , y una pipa de vino superior genero
so para gustarlo su tiempo; pero que ese hombre su
antojo ha echado y desperdiciado toda la flor de la ha
rina ; y por tanto no le ha quedado mas que el salva
do ; i qu pan har tan malo ! ha echado y desperdiciado
todo el vino generoso , y as no le han quedado mas que
las heces ; qu bebida tan mala va tener ! Hagamos
ahora la aplicacin r V. es ese hombre , quien el Cria
dor habia provisto de ese vino generoso de amor , para

- 73
beberlo cuando casado en compaa de su amada espo
sa; pero como V. lo ha gastado con sus embrigueces' y
locuras deshonestas , ahora no le queda mas que las he
ces. Tambien le hbia provisto de buena y hermosa ha
rina para la formacin de sanos y robustos panes de hi
jos; pero como por sus vicios ha desperdiciado y echado
esta buena flor , y ahora no le queda mas que el salvado
de su gastada y carcomida salud y naturaleza ; dga
me V. qu hijos podr V. tener? Ay ! a lo mas enfer
mizos, macilentos imperfectos. Aun el vulgo lo cono
ce cuando dice, que : Por los pecados de los padres los
hijos andan corcovados. Oh ! cuntas veces se ve que
los hijos son achacosos por los excesos de sus padres !
Cuntos son viciosos! porque de los padres blancos ha
cen hijos blancos, y si los padres son negros, tambin
sus hijos son negros de vicios deshonestos , como lo evi
dencian las observaciones de los mdicos. ( Vide Descure,p. 272). Ya ve V. cuan gran pecado es hacer esas
picardas. Mas aunque pecado no fuese , por solo el da
o que V. va causar sus hijos no lo debiera hacer
jams, y arrepentirse de haberlo hecho hasta aqu.
Otra reflexion contra el mismo pecado. ' Dgame, her
mano , si V. le presentasen una bebida muy dulce ,
un plato de una comida muy rica , enteramente del gus
to de V. , pero le dijera una persona fidedigna : Vaya V.
con cuidado en tomar de esa comida bebida , porque
yo s que estn envenadas, qu hara V., las tomara?
A buen seguro que no ; pues tampoco debe tomar esa
copa, ese plato de impureza, por dulce y agradable
que le parezca, porque es cosa envenenada que hiere y
mata al cuerpo y al alma.
mas de que no es una cosa tan gustosa como el de
monio y la pasion la pintan , antes bien trae despues de
un breve deleite, que, segun dicen, pasa como un re

- 74 lmpago, una gran tristeza, como dicen los filsofos:


Omne animal post co'itum tristatur.
El mdico moderno, sbio y admirable , D. Francisco
Devans, dice : Que el deshonesto vive triste, lnguido
"y fastidiado de su propia .existencia , se mata si mis
il mo, se muere antes de tiempo. (Tom. I, pg. 343).
Otra reflexion. ^--Este vicio es tan fatal, que impide
que los enfermos recobren la salud, pues dice el doctor
Francisco Devans (t. I, p. 363) , que la naturaleza para convalecer curar necesita de fuerzas radicales, y
si el enfermo las tiene agotadas por el vicio de la impureza, por precision ha de morir.
Otra reflexion. Este vicio causa los robustos las
enfermedades, y aun la misma muerte. Dice el sobredi
cho doctor (t. I, p. 353) : Los placeres sensuales son
la causa principal de enfermedades, de espasmos , convulsiones, congestiones viscerales; producen irregularidad de movimiento y agotamiento de fuerzas.
Razon natural. Si V. se para un poquito sobrela
maldad que comete , ver como se va quitando la ro
bustez y la salud, y para<jue lo entienda V. mejor me
valdr de esta comparacion : Si V. toma una naranja y
la estruja, cmo queda? Ay Dios mio! toda enjuta,
rida , seca, y no es buena paranada : lo mismo, pues,
pasa con aquel que con este maldito vicio estruja su na
turaleza : queda seco , rido y disipado , de suerte que
l mismo abre la puerta todas las enfermedades. Di
cen los mdicos, y es un principio de medicina, que la
enfermedad es una indisposicion de los humores; y co
mo no hay cosa alguna que tanto indisponga los humo
res como este maldito vicio , se sigue que no hay cosa
alguna que cause tantas enfermedades y muertes como
1. Por eso Sneca lo llama mal mximo. Ciceron dice
que es la peste capital, y as como la peste causa tantas

75 enfermedades y muertes , iguales estragos , y aun ma


yores, causa este vicio de la impureza.
Aqu se pueden referir muchos ejemplos que traen
los autores , y que se ven con los ojos. Yo los he visto
muchas veces, he tratado muchsimos, los cuales
este vicio habia debilitado las fuerzas de los brazos y
piernas ; que padecian de pecho , de sofocacion , y que
al fin paran en tsicos ; que les debilita la vista , y que se
vuelven trmulos.
Ay hermano mio 1 por Dios no haga mas esto , por
que V. mismo se destruye , va quedar enfermo y aun
tsico, y de este modo llegar matarse. Oiga esta com
paracion : si V. tiene un candil velon que va queman
do, y le quita el aceite , no es verdad que se apagar ? lo
mismo, pues, suceder con V., que se va estrujando con
este maldito vicio. Si V. le diesen bien menudo san
gras, no es verdad que le debilitaran y mataran?
Pues haciendo esto se debilita V. y se mata. Siniscalqui
refiere de un muchacho de diez y seis aos , que la pri
mera vez que lo hizo , porque otro muchacho se lo ha
bia enseado, qued muerto, y despues se apareci
condenado.
Y esto que digo , que este vicio enferma y mata al vi
cioso, es muy conforme los principios de medicina,
y lo que dicen los mdicos. Escuche V. lo que dice
un mdico de la facultad de medicina de Montpeller,
Mr. Francisco Devans (t. 1, p 346) : Se han visto perecer, dice, personas repentinamente en medio delos
goces venreos.
las muchachas que tienen este vicio las debilita tan
to, que veces las hace perder la vista se la debili
ta mucho, y por lo tanto tengo mucha razon en decirle :
l Ay hermana I no haga V. mas esto , porque le debili
tara mucho las fuerzas del cuerpo y tambien la vista ;

- 76 y si se queda ciega , emo lo har V. ? ay infeliz , y


qu desgraciada seria !
Esto es igualmente conforme con los principios de
medicina, pues dice el seor Devans (t. I , p. 346) en
una de sus leyes mdicas : Si se aumenta la sensbilidad voluptuosidad, es con detrimento de otros g neros.
Daos que causa en las potencias del alma.
Daos en el entendimiento. Los deshonestos se vuel
ven fatuos, bobos , y sobre todo locos. Segun el mdico
Parcheppe est la locura entre ellos en un 19 por 100,
Daos en la memoria. La memoria se les debilita y
olvidan lo pasado. El voluptuoso no tiene ni puede tener constancia, ni puede seguir nada eon formalidad:
no es bueno para el estudio ni para el trabajo. (De
vans, t. 1, p. 377).
Daos en la voluntad en el corazon. La voluptuosidad debilita el corazon humano, y enerva el principio de rectitud. Bossuet (en Devans, t. I, p. 370).
El hombre dado los placeres quiere concentrarlo to
ado en s mismo, y no tiene bastante con un mundo entero. (Id. p. 377). Es por precision egosta, y con el
tiempo se hace crue1. (Id. p. 314). Guante massensual es el hombre, tanto se hace mas brutal, como lo
prueba la historia de los antiguos Csares. Los
placeres del hombre le trastornan sus dos vidas, la mo ral y la fsica. (Id. p. 343).
Ay hermano mio ! por Dios le pido que no se aban
done V. mas esas acciones abominables , porque ellas
no solo daan su cuerpo , sino tambien las potencias de
su alma. El entendimiento se le oscurecera, se le per
dera la memoria , y la voluntad se le estragara de suer

77

te,que algustar esa miel maldita, se le harian desabri


das todas las cosas buenas, sus devociones, sus limos

nas, etc., y despues de tantos daos temporales iria


parar los daos que no tendrn fin. Si V. le dijesen:
Si haces eso aquello, te conducirmos la crcel, te

llevarmos al suplicio, te fusilarmos, te quemarmos


vivo;lo haria V.?Cierto que no:puesyo le digo V.
en nombre de Dios, que si comete ese pecado, ser con
ducido la crcel del infierno, y atormentado en aque
llos eternos suplicios.
Ay infeliz! por un gusto, que pasa en un momento,

se priva V. de los gustos eternos del paraso, yse hace


merecedor de las penas eternas del infierno; y lo que es
mas, ofende en su misma presencia Dios, que es su
padre, su bienhechor, su maestro, su juez, y todas las
cosas. Por un vil gusto disgustar Dios, y volver
crucificar Jesucristo! Hijo mio, por Dios le suplico que
no peque mas: haga una firme resolucion de no come
ter mas tales pecados.
Advertencia.Por ser desgraciadamente tan comun

ytan perniciosa esta materia de impureza, quiero citar


aqu algunas autoridades de mucho peso.
Debreyne, profesor que fue de medicina en la facul
tad de Pars,y que despues se ha hecho sacerdote, y
ahora es monje de la Trapa, dice muchas cosas sobre
esto, de las cuales extractarmos las siguientes:

Onanismus,seu manustupratio, stupratione manu


facta, seu pollutione, dicitur, estque fedissimum vi
tium, quod hodiernis temporibus maximam in juveni

bus exercet stragem et quodab omnibus est satis cog


nitum.

I. Manustupratio in hominibus.In pueris venit


aliquoties causa intrinseca, nempe systemate ner
voso aut ab organisgenerationi deservientibus. Hujus

78
modi pueri sine apparente causa organa genitalia contrectantes hocce vitium contrahunt. Aliquoties a causa
extrinseca venit, nempe cm alii pueri, autfoeminae,
imo aliquando eorununatres , quae eorum curam gerunt, ne plorent, eheu impudens malitia! eoscontrectant, et ejusmodi passionem excitant. Algunas veces
proviene de que enredan unos con otros. En la p. 60 de
su Essui sur la Thologie morale , etc., dit. de 1844, ci
ta al doctor Doussin-Dubreuil, q.uien refiere que un ni
o empez darse este vicio nefando la edad de cin
co aos, que de sus resultas perdi el juicio los once,
y que muri los diez y seis como una bestia. El doctor
Deslandes (ib. p. 61) cuenta de un nio que los diez
y ocho meses ya tenia este vicio.
En la misma pgina cita al Dr. Tissot , quien nos cuen
ta que un jven deMontpeler, estudiante de medicina,
dado este vicio, muri como un loco y desesperado.
Este mismo autor refiere de un nio de siete aos , que
tambien lo tenia , el que muri consumido de este vicio,
sin haberse corregido de l hasta el fin de su vida.
El Dr. Tissot cuenta de un jven, de diez y siete aos,
dado este vicio nefando, que perdi las fuerzas de los
brazos y piernas ; que padeci del pecho ; que sentia en
todo el espinazo dolores tales quc le hacian prorumpir
en gritos desesperados ; que le sala sangre por las nari
ces, le caia continuamente la baba , y no se podia tener
en pi ; y que de robusto que era antes de este vicio, de
mucho talento instruccion , lleg despues ser fatuo,
y muri loco y rabiando.
En la pgina 65 y 66 , citando al mdico aleman Gottlieb-Wogel, dice, que el jven que es vctima de esta
pasion vergonzosa , pierde poco poco todas sus fa
cultades morales; su exterior se embrutece, se hace
tonto , lascivo , triste , mole ; se hace perezoso , ene

79
migo incapaz de toda funcion intelectual ; le falta la
presencia de espritu... sin ser capaz de responder un
muchacho. Su alma se debilita y no es capaz de nada ;
su memoria se altera de cada dia , y aunque estuviese
dotado deltalento massublime, pronto se veaniquilado,
se borran de su espritu los conocimientos antes ad quiridos, y se hace nulo, y no da ningun resultado el
talento mas exquisito. Toda la vivacidad y orgullo, to das las calidades del alma, que daban este jven el po der de atraer y de dominar sus semejantes , le aban donan, sin dejar en pos de s sino el desprecio, etc. , etc. :
y concluye que carga con todos los males , con una muer
te anticipada y espantosa ; y que no le queda de hombre
mas que la figura, siendo lo dems peor que un bruto
hediondo. Qu cuadro tan horroroso!
El Dr. Franck aade que no solo son daosos a s mis
mos los dados ese vicio, sino que son una carga para
la sociedad que deshonran ; y por eso recomienda los
gobernantes la vigilancia mas activa sobre ellos. .
Pgina %1 : El infeliz , se exclama, ha pecado con tra Dios , eontra la naturaleza y contra s mismo ! Ha
violado las leyes del Criador , ha desfigurado la imgen
de Dios en su persona , y lo ha convertido en imgen
de una bestia : imago bestiw, y aun inferior las bes tias se hizo... Es verdad, contina, que no todos
los onanistas son tratados con tanto rigor, y que no
todos son vctimas de sus excesos, y que estos no son
sino un pequeo nmero. Pero si continan en su vi cio , tarde temprano podrn serlo. Mr. Deslandes
aade , que son las primeras victimasen las enfermeda
des y epidemias.
Pgiaa 69. Despues de haber hecho Hipcrates una
triste descripcion de los dados este vicio , aade , que
una calentura aguda acaba con sus dias. Y aun cuan

- 80

do lleguen enmendarse de ese maldito vicio, re


manent in eis semper pollutiones involuntariae, im
perurinam spermatispartem effundunt, quodeorum
vires maxim enervat. Como l mismo se abri una

llaga, no es extrao que mane apostema,y que le qui

te la vida se la abrevie,
El mdico Aretee dice, que con su pecado se procu
ran todas las enfermedades; y otro tanto dice Lomnio.
(Ibid. p. 70).
Boerhaave le atribuye entre otras cosas las convulsio
-

nes y la consuncion de la vista,ydice queabre la puer


ta todas las enfermedades.
Hoffman dice lo mismo, y lo extiende la voz, etc.

Ludwig dice que en ambos sexos acaece lo mismo.


Kloekhofdice lo mismo, y Levis se lamenta de que
los jvenes se entreguen este vicio sin conocer la enor

midad del crmen que cometen, y todos los males de


plorables que de l se siguen. El alma se resiente de to
dos los males del cuerpo.

Campe, mdico aleman, despues de haber hecho una


descripcion de los grandes males que se siguen de este

vicio, aade: El corazon se meparte al ver que as se


matan. Un autor ingls dice, que trae la prdida de
las facultades intelectuales; que padecen dolores de ca
beza, de pecho, estmago, barriga, de ruma, de ojos,
0ido y lengua, y que se hinchan.
II. Omanismus in mulieribus.En la pg. 113, dice

Debreyne: Pollutionis humoremin feminis toto colo


distare ab humano spermate; ipse namque nullo mo
do cooperatur conceptioni fetus. Este vicio, dice,
en las mujeres es ofensivo Dios, la misma mujer y

la sociedad, pues las que se dan l se apartan del


matrimonio. Hoc vitium infemina essentialiter libidi

nosum est, et duplici modo eis debilitatem infert, el

81 propter id quod deperdunt, et propter magnam nervo si systematis commotionem , sicut in pueris observa tur , in quibus nulla spermatis flt secretio , en mane
ra que las acarrea todas las enfermedades y aun la mis
ma muerte , segun el principio : El hombre perece por
donde se reproduce. Por pequea que sea la nia quae
turpes has actiones committit fluxum humoris experi ri potest, juxta proverbium : ubi stimulus, ibifluxus.
Este vicio, aade, hace tantas mas vctimas entre
las mujeres que entre los hombres. En algunas empie
za desde la cuna , y se puede decir, erraverunt ab utero.
En la pg. 114 cuenta los hechos siguientes, sacados
del Diccionario de ciencias mdicas : Una nia se di
este vicio la edad de cuatro aos. Sus padres se va
lieron intilmente de todos los medios para apartarla de
l , y los doce aos muri en el acto mismo del peca
do. Otra nia empez cuando aun no tenia tres aos,
y de sus resultas perdi la vista , el oido , se puso flaca
y muri : nada pudieron con ella todos los remedios del
arte. Otra de cinco aos se entreg este maldito vi
cio , y luego se hizo ramera , y fue muy mala , blasfema
y obstinada. Otra de cuatro aos hizo indecencias con
nias de diez doce. Como estas mudasen de pas, con
tinu en hacerlas ella sola. Lo advirtieron sus padres,
y en vano probaron todos los medios para apartarla de
su vicio : se puso flaca , se hizo indcil , desobediente,
obstinada, etc.
En la pg. 111 dice que es inexplicable hasta qu pun
to llega la sensibilidad amativa en las mujeres , aun con
respecto' otras mujeres. Por lo tanto que deben vigilar
mucho las madres y maestras, pues que entre nias y
muchachas suceden cosas que hacen estremecer. En
el Diccionario de ciencias mdicas se lee que las nias son
atraidas por una especie de instinto este vicio abomi

- 82 nable. El Dr. Deslandes dice: .Es constante que un


gran nmero de muchachas , y que las mas de las ado lescentes estn corrompidas por este vicio. (P. 118).
Y pesar de ello y de los daos inmensos que acarrea,
apenas se han ocupado de ello los mdicos, ni los mo
ralistas , porque apenas les parece posible. Sin embar
co, qu daos no ocasiona tanto al cuerpo como al al
ma !... Consultan a los mdicos , aade, su salud que brantada , sus desmayos , la alteracion de sus funcio* nes interiores, etc., y cuando se les pregunta por la
causa, responden que son sus grandes penas , adver sidades y disgustos ; y no es as , sino que son los efec
tos de este vicio voluntarios involuntarios. (P. 119).
Trae en seguida varios casos , y entre otros 1 . el de una
muchacha de diez y ocho aos , la cual tenia una salud
muy robusta ; pero que habindose entregado este abo
minable vicio , se puso muy dbil y sin fuerzas; de da
estaba oprimida por la modorra, y de noche no poda
dormir no tenia apetito y se hinch; mas habiendo ce
sado el vicio se cur. (Ibid.) 2. Otra de doce aos,
y le ocasion grandes dolores, hinchazon dejientre,
prdidas blancas incontinencia de orina. 3. Federigo, mdico italiano, refiere que una mujer que se en
treg a este vicio , se puso muy flaca, perdi el apetito,
sufra marasmos y no podia tenerse en pi. Solo un mes
antes de morir confes llorando su maldito vicio, y per
suadida de que con l se habia cargado de enfermeda
des , y que habia abierto la puerta la muerte , que al
fin la asalt. (P. 120). Las mujeres que se entregan
este vicio, dice en lapg. 125, pasan ser victimas
de la pasion , que parece tiene peores resultados en ellas
que en los hombres. Porque adems de disipar su natu
raleza, afecta mas su sensibilidad, y ataca mas su siste
ma nervoso.

83

En la pg.126, tres species manustuprationis dis


tinguitin mulieribus.
Prima species, seu clitorismus, est ordinaria, fitgue
tangendo clitorim, quae juxta physiologistas estvene
rei aestri sedes aut praecipuum organum, atque in su
periori et media parte vulvae, id est pudendi collo
Catur.

Secunda species manustuprationis in femina fit in


vaginadigitorum, vel quorumlibetinstrumentorumin
troductione.

Tertia est uterina, et fit tangendo collum uteri; et


haec ultima ceteris pernitiosior est, pues hace las

mujeres estriles, las llena de mil enfermedades, y


abre la puerta la misma muerte.
Las enfermedades que resultan las mujeres de estas
inmundiciasson: lceras llagas, esquirros, cnceres
in collo uteri que las matan, les causa una fluxion que

llaman prdida blanca, y se vuelven de un natural du


ro ingrato.

Manustupratio duobus modis fieripotest, complet,


etest cum seminis effusione, autincomplet, cm sic
ca est et nervosa. Utraque peccatum mortale evadit,

atque fatalem influentiam in generali sanitatis statu


exercet.

S III. Modo de portarse el confesor con los tocados de este


vicio, mayormente si son mujeres.
Procurar el confesor hablarles con un aire dulce y
afable, y dir su penitenta que diga sin recelo lo que
le da pena en su conciencia. La escuchar con una san

ta simplicidad igualdad, sin dar entender curiosidad


en querer saber estas cosas, ni demostrar admiracion

en lo que se le dice, por abominableque sea; antes bien

- 84 le puede decir que no le dir ninguna cosa nueva, por


que en los libros todo se halla, y que l sabe mucho
mas de lo que ella le puede decir. Esto las anima mucho.
No preguntar al principio sobre el punto principal,
sino sobre alguna circunstancia. En lugar de cuestionar
sobre el pecado que recela habr cometido , y que le ca
lla, le preguntar cuntas veces lo ha cometido?... si
se para en responder , y que , con la sorpresa en que se
halla, ya da entender que lo cometi , le propondr si
lo ha cometido un nmero mucho mayor de lo que se
piensa habr podido cometer , y as creyndose descu
bierta , le confesar ella el nmero cierto. Antes que ella
acabe de explicar su nmero y gravedad, como si el
confesor la quisiere excusar, le dir : Seguramente V.
no habra hecho esto si no hubiera sido inducida por otra
persona ; y con la respuesta que d se conocer si ha
habido complicidad. As ya sabe el confesor que ha pe
cado y que ha sido con otra persona. De este modo ya
le ser fcil conocer la calidad de la persona , y la espe
cie y nmero de sus pecados.
I Clase. Remedios contra la impureza.
1. Comer poco.
2. Comer vegetales, poca carne, y aun poco pes
cado.
3. No beber vino, cerveza, ni licores.
4. Cenar poco.
5. Baos frescos de rio, mar, aires del campo.
6. Cama dura, lo mas un colchon , no de lana,
sino de clin , jergon de paja de maz , si puede ser, y
evitando en cuanto pueda el calor de la cama por la
noche.
7. Echarse del lado derecho , nunca de espaldas, ni
boca abajo.

- 85 8. Si durmiendo se toca, se pondr una camisola de


mangas cerradas y atadas al cuello que no...

1.
2.
3.
4.
5.

II Clase. Remedios fsicos de segunda clase.


Preparaciones ferruginosas.
La magnesia.
Agua de ca1.
Nitro dulce.
Agua de cebada de grama.

III Clase. Remedios morales.


1. Hacer una firme resolucion de no pecar mas, la
manera del que tiene el vicio de fumar, que, si quiere
dejarlo, hace una firme resolucion de no fumar mas;
luego echa el papel , tabaco y cigarros, y se va pasan
do de un dia al otro, de una semana otra , y finalmen
te se halla como aquel que nunca fum. Pues , h aqu
la primera cosa que ha de hacer el que se halla viciado
de impureza : resolver sriamente no hacer mas seme
jantes cosas.
2. Apartarse de aquellas personas , cosas y lugares,
que conoce y sabe por experiencia que le inducen
pecar.
3. Apartar luego el pensamiento de estas cosas , y
fijarlo en cosas buenas indiferentes que le muevan la
atencion.
4. Pensar que Dios le est mirando , y as como de
lante de una persona de suposicion no se atrevera aco
meter tal maldad , menos debe atreverse hacerlo de
lante de Dios que le est mirando.
5. Fijar los ojos de la consideracion en el Calvario,
y all ver como los gustos de su cuerpo han dado dis
gustos , dolores y muerte al cuerpo de Jess.
6. Fijar los ojos de la consideracion en las penas del

86 infierno , y en la multitud de almas que por este pecado


estn quemando en sus incendios.
7. Frecuencia de los santos sacramentos de la Con
fesion y Eucarista.
8. Oracion mental y lectura espiritua1.
9. Devocion Mara santsima , rezando tres Ave Ma
ras maana y noche, y la oracion : Virgen y Madre de
Dios. El Ave Mara cada hora. Una parte del santsimo
Rosario todos los dias con atencion y devocion : todos
los sbados y vigilias de la santsima Virgen ayunar, 6
abstenerse de alguna cosita : leer algun libro que trate
de Mara santsima, como las Glorias de Mara por san
Ligorio : recibir los santos Sacramentos en los sbados
y en las festividades de Mara santsima : invocarla en
las tentaciones diciendo : Virgen santsima, amparadme :
Madre rota, asistidme, etc.
IV. Reflexiones al fornicario.
Ay hermano mio! reflexione V. cun maldito es el
vicio de la impureza , pues que no solo hace condenar
al que lo comete , sino que una vez caido en el lazo, no
solo es esclavo del demonio , sino tambien es instrumen
to del mismo para coger otras almas , como le ha suce
dido V. No ve como se ha servido de V. el enemigo
para hacer pecar y perder esa infeliz mujer ?
Habia nunca pecado mientras fue muchacha,
mujer?No s: creo que no. Pues mire V. qu
maldad ! I qu delito ha cometido V. 1 ... le ha quitado la
gracia , el honor , la fortuna temporal y eterna , y qui
zs se entregar la mala vida, y ser bandera de que
se valdr el demonio para reclutar almas para el infier
no : porque muchas sucede que despues que han ca
do en ese pecado, fcilmente se abandonan los excesos

87 de la vida mas disoluta : y de estos pecados se hace V.


reo en el tribunal de Dios. Ay qu escndalo ha da
do V. ! Dice Jesucristo que mejor era para V. que le hu
bieran atado una rueda de molino al cuello y echado al
profundo del mar.
Excusa. Padre , la mujer con quien pequ ya era de
las del mundo. Ay hermano ! esta excusa no j ustifica
V., como no justificara al que habiendo dado una cu
chillada una persona , dijere que aquella persona
quien ha herido ya estaba enferma , y que ya tenia otras
heridas ; pues cada pecado que comete una alma que
est en pecado es aadir una herida las pasadas , es
aumentar los obstculos la conversion , hundirla mas
en los infiernos, y aumentarle la porcion de penas que
en el otro mundo la esperan. Ya ve, pues, cun brba
ra y cruelmente ha procedido V. Y lo que es mas para V.
que todo esto , mire V. los daos que se causa en el ho
nor, riquezas, cuerpo y alma en tiempo y eternidad.
En el honor. Aunque sea el hombre la mujer de
la mejor reputacion del mundo, lo mismo es saberse
que ha caido en este maldito pecado, que al momento lo
pierde todo, y es sealado de lodos como con el dedo,
y todos hablan de l, y es el objeto de las conversacio
nes y murmuraciones de todos.
En las riquezas. Cuntos ha habido que ciegos por
este pecado maldito han dilapidado sus patrimonios, han
perdido aquellos caudales, aquel dinero que quizs les
har falta para cumplir con sus deberes, emplendole
miserablemente en este maldito vicio con escndalo de
no pocos!
En el cuerpo. No le hablo del agotamiento y exte
nuacion de fuerzas que causa este vicio al que le come
te , abrindole las puertas todas las enfermedades , y
aun la misma muerte, como lo prueba admirablemen

te el sapientsimo mdico Devans por principios de me


dicina; sino que adems de esto se expone todas las
enfermedades venreas , que no son pocas , y aun per
der la vida en el mismo acto impdico. Nadie ignora que
los impuros son atacados con frecuencia de enfermeda
des vergonzosas, incurables, que les causan intolera
bles dolores, y de nadie son compadecidos, antes bien
les dicen : Bien merecido lo tienes , bruto.
Yo conoc un jven que despues de haber tenido
tratos impuros qued inficionado , se hinch como un
sapo, y muri la violencia de unos dolores los mas
agudos. Ay hermano mio ! si V. le sucede una cosa
semejante, cmo va quedar? perder el honor, se di
r que es un bruto y un podrido , quedar estropeado,
inutilizado , etc. , etc.
Muerte. Her y Onan mientras estaban pecando que
daron muertos en la misma cama al lado de su mujer.
En la sagrada Escritura (Num. xxv) se lee, que mien
tras pecaba deshonestamente un hombre con una mujer,
fu all un sacerdote llamado Finees , y con un pual en
la mano , lleno de un santo celo , les hiri , dejndolos
muertos en el mismo lugar del pecado , y Dios nuestro
Seor qued tan contento de esta accion y celo de Fi
nees, que la alab, le premi l, y perdon su
pueblo.
Mire, hermano mio, qu odio tan grande tiene Dios
ese pecado , cmo gusta que sea castigado en este mun
do, y si faltan Finees celosos , l mismo los castiga. Mi
re V. lo que sucedi no hace mucho en una poblacion
de Catalua , y yo s muy bien : Un hombre y una mu
jer , para pecar mas disimuladamente , se fueron la
casa de una alcahueta, se encerraron en un cuarto, y
viendo la alcahueta que despues de un tiempo no salian,
llam la puerta. Como ellos no respondiesen , volvi

- 89 llamar segunda y tercera vez , y viendo que no salan


ni respondan , temi alguna desgracia. Fu dar parte
de ello al seor alcalde de la poblacion , dicindole que
se habian presentado un hombre y una mujer diciendo
que tenan que tratar un negocio muy interesante , que
al efecto se habian retirado y encerrado en un cuarto ;
y viendo que no salan los habia llamado, pero que no
respondan : y temiendo que no les hubiese sucedido al
guna desgracia, le venia participar lo ocurrido. Al
momento vol all cl alcalde , llam ; pero nadie res
ponde : da rden para que se descerraje la puerta. . . en
tran, y qu es lo que se les presenta? Ay Dios mio!
dos infelices desnudos , negros como demonios , y muer
tos encima de la cama y en el acto mismo del pecado !.. .
y sus almas los infiernos ! Mire , hermano mio , cmo
castiga Dios los fornicarios. Ay ! si V. le hubiese
sucedido lo mismo, dnde se hallara estas horas?
en los infiernos quemar por toda la eternidad ; oh lo
cura 1 i por un breve deleite un eterno penar !...
En estemismo siglo sucedi en Madrid que dos jve
nes se fueron la casa de una mala mujer, y mientras
uno de ellos estaba esperando al otro que se habia reti
rado en un cuarto , oy un grito extraordinario ; corrien
do entr ver qu era aquello , y le encontr que habia
muerto repentinamente al lado de la mala mujer, que
dando con esta desgracia de su compaero tan desenga
ado que enteramente se retir del mundo.
Arsdekin , p. 678 , refiere que un hombre y una mu
jer habian pecado deshonestamente : el hombre se puso
enfermo , se confes , enmend su vida , y consigui la
salud del alma y del cuerpo ; pero la mujer continuando
en su mala vida le par lazos , y cay otra vez en peca
do con aquel hombre. Pero cosa terrible ! en el mismo
acto qued la mujer muerta. El hombre espantado no

90

sabia qu hacerse; yse le aument el espanto cuando


oy que llamaban la puerta. Saliendo por ver quin
llamaba, observentre lastinieblas de la nochequeeran
dos sujetos, como dos hombres negros y horrorosos

(eran dos demonios), y el uno de ellostraiaun frenoen


la mano. Preguntles qu es lo que querian?Veni
mos buscar, dicen, una mula que tenemos en casa.

Seores, aqu no haymula ninguna.Sseor,ylo


sabemos de cierto... Entran la casa, se van donde
est el cadver de la mujer, le ponen el freno en la bo

ca,y se la llevan los infiernos, diciendo entre tanto


estaspalabras del Profeta: Nolite fieri sicut equus et mu
lus, quibus non estintelectus.Aymujer ! siV.no se en
mienda, algun dia va quedar muerta, y los demonios

le pondrn un freno como una bestia,y se la llevarn


los infiernos. Por lo tanto la suplico que no pequemas.

Y todos suplico que no hagan esta maldad,pues, co


mo dice san Pablo: Ningun fornicario, ningun impdi
co... ser heredero del reino de Jesucristo y de Dios.
(Ephes. v,5; Galat. v, 15; II Corinth. v1,9).

SV. Reflexiones los adlteros.


El adulterio, dice Job, es un delito enorme, y una
suma iniquidad,y un fuego que devora los que le co
meten. En este mundo con elfuego de las desgracias, y
en el otro con el del infierno.

Ay hermano mio! es tan grande este delito, que el


mismo Dios mandaba los de supueblo que los mataran
pedradas: Si alguno comete adulterio con la mujer

de su prjimo, el hombre adlteroy la mujer adltera


mueran ambos. (Levit. xx, 10). Y antes de esa ley
los quemaban vivos. (Genes. xxxVIII, 24).

Entre los gentiles se daba esta pena los adlteros:

91

la mujer la quemaban viva,y encima de las cenizas

de la mujer ahorcaban al hombre. la mujer que con


sentia en adulteriola cortaban los griegosla nariz. Ay
hermano mio, si le aplicaran V. uno de esos casti
gos!... pero si no lo hacen los hombres, ya lo har Dios.

No ve V. qu injuria hace Dios el hombre que quie


re mas la mujer que el demonio le procura, que la
que le di el Seor? El adltero desprecia al sacramen
to del Matrimonio que profana;falta la fidelidad y pa
labra que di, etc., etc.
Ay mujer, si la aplicaran la pena de los griegos!...

tuviera que andar por las calles sin nariz, qu rubor y


confusion para V. ! seguramente mas quisiera morir
que andar as.Ysin embargo esta es la pena en que ha
incurrido.

SVI. Reflexiones los sodomitas, hombres y mujeres que


cometen este delito.

Se llama sodoma porque le cometian los habitantes


de la ciudad de Sodoma,y que Dios castig tan terri
blemente. Baj fuego del cielo y los quem vivos, yde
este fuego temporal pasaron al eterno delinfierno.
Algunos autores dicen que Nuestro Seor Jesucristo
tiene tanto horror ese delito, que la noche que naci
en Belen mat todos los sodomitas.

Por Dios, hermano mio (hermana mia), no cometa

masun delito tan infame, porque Dios le castigaria ya


en este mundo, por ser uno de aquellos pecados que pi
den venganza delante de Dios, y despues le castigaria
con las penas eternas del infierno.
Ese delito es tan monstruoso que ni entre los brutos

se encuentra. Qu miseria que el hombre la mujer


se hagan mas brutos que los brutos,y mas irracionales
que los irracionales!

92

SVII. Reflexiones los que cometen elpecado


de bestialidad.

Qu delito tan horrendo!... Los hombres y las mu

jeres que cometen este delito se hacen peores que los

brutos irracionales. este pecado se le da el mismo


nombre que al pecar con el demonio; pues ambos se
llaman bestialidad. Dios mandaba que fuesen muertos
los que le cometian, y en algunos reinos se mandaba
quemarlos vivos.
Ay hermano mio (hermana mia) ! si Dios le hubiera

enviado el castigo correspondiente, en dnde se ha


llaria ahora? En los infiernos quemar por toda la eter
nidad, amarrado con aquellas bestias infernales, que

son los demonios. SiV. no se arrepiente yno hace pe


nitencia de ello, Dioslemandar quemar, amarrado con
ellosportoda una eternidad.

SVIII. Reflexiones los omanitas.


Es este un pecado tan terrible, que Dios nuestro Se
or ya lo castiga en este mundo. En la sagrada Escritu
ra se lee que Dios castig con muerte repentina dos
casadosque cometian ese delito.
Yo he visto con mis propios ojos desgracias extraor
dinarias en algunas casas, que no podian atribuirse
otra causa que castigos manifiestos de este delito. En
fermedades en los padres; enfermedades y aun muertes
en los hijos, etc., etc.

Por Dios, hermano mio, no haga V. mas esas picar


das; nise valga de esas maneras para impedir la obra
de Dios. Acurdese que para ello se casV.
Excusas.1. Para no tener hijos.Qu barbari

- 93 dad I si as lo hubiese hecho su padre de V. , por cierto


que no existira V.
Con qu, para no tener hijos t As es como V. los
mata.
2." Para no tener tantos hijos. No quiere V. tener
tantos mas hijos, y despues tendr mas demonios en
los infiernos que le atormentarn.
3." Padre , somos pobres , y cmo lo haremos para
mantener tantos hijos? Eso habia de pensarlo V. an
tes de casarse. Pero no se espante V. por eso. Dios les
ayudar. No sabe V. aquel adagio que dice: Quien da
que nacer, da que comer? El mismo Dios nos da su pa
labra de que todo lo necesario se nos dar como por
aadidura, si procuramos ser buenos cristianos y traba
jar. Aquel Dios tan bueno , tan poderoso y prvido , y
que es nuestro Padre , cmo es posible que se olvide de
sus hijos , que los abandone, cuando no sabe olvidar
ni abandonar los pjaros de los aires y las flores de
los prados?
4." Padre , si tenemos muchos hijos no podrmos dar
les aquella educacion que conviene. Haga V. de su
parte lo que pueda , y Dios har lo dems , y no le es
pante tener muchos hijos hijas que educar y colocar,
que Dios providenciar. Cuantos mas hijos tendr V.,
si hace V. de su parte lo que debe, mas gloria y mas
premio merecer ; y toda vez que el Seor le confia sus
criaturas , procure cuidarlas bien , que no le faltar la
recompensa. No es casualidad el tener tantos hijos , es
disposicion de Dios. Cuntos hay que por diligencias
que practiquen no pueden tener tantos y quizs ningu
no ? El conceder mas hijos V. que otro , es seal de
que Dios hace mas confianza de V. Si un rey confiara
mas plazas un general que otro , mas negocios un
ministro que otro , mas hijos que criar y educar uno

94

que otro,no seria seal de la mayor confianza que


hace de este que del otro? Puesh aqu que concedien
do el Seor mas hijos V. que otro, es seal de la ma
yor confianza que hace de V. Y cun reprensible seria

aquel general si con pretexto de cuidar mejor de aque


llas plazas que le han confiado, las arrasase todas me
nos una dos, y para cuidar mejor de los hijos del rey
los matara, los ahogara todos menos uno dos?
no quedaria muy resentido aquel rey? no le daria un

terrible castigo? HagaV. la aplicacion ydigame, cun


resentido no quedar aquel Rey de reyes, que es Dios,

sive que V. con sus pretextos y excusas le impide la


existencia de aquellos seres que le habia confiado? Ah!

qu castigo tan terrible le mandar V. ! cunto se


expone V. incurrir el castigo de Her yOnan, quienes
al mismo instante quedaron muertos y condenados!
5 Padre, lo hacemos para podercriar mejor el nio
quetodava es muypequeoynotener que darlo ama.
Regularmente hablando, despues que ha parido la
mujer no hay peligro de concebir; pero aunque esto
fuese, mas vale dar la criatura ama que vuestra alma
al diablo, como lo hacen Vds. cometiendo esa maldad.

Excusas de la mujer.1 Padre,yo no quisiera, pe


ro l lo quiere as.SiV. absolutamente no lo quiere,

ni se complace en esa maldad, V. no peca, pero l s.


No obstante, vlgase de buenas palabras y de oraciones
Jess y Mara santsima para que desista l y se ar
repienta de tan grave delito, que le merece el infierno;
ycmo esposible que una buena esposa se mire con
indiferencia la condenacion de su marido?

2 Los dos convenimos en ello, porque padezco mu


cho en los partos.Maspadecer V. en los infiernos,
donde ir si no se enmienda. Quiz eso quepadece V.
esun castigo de los pecados que de esta otra especie

95

tiene V. cometidos, como sucedi Eva, que en casti


go desu pecado Dios dijo que pariria los hijos con do

lor. Mas, seora, vyase V. con cuidado; porque con


lo que W. hace es muy posible que se haga V. sospe

chosa su marido. pesar de todas las cautelas de Vds,


no puede V. figurarse cun fcil es que V. conciba; y
como el marido creer que no es cosa suya,sospechar
que W. ha faltado la fidelidad conyugal; empezarn
las discordias, y tendr ya V. uno de los castigos de su

pecado, como muchasveces ha sucedido. Y cuando no


hubiese peligro de sospechar, hay otro peligro y es, de

que nazca el hijo estropeado, macilento y flaco; por


que siempre falta aquella porcion que el Autor de la na
turaleza tenia sealada; as como no sern nunca tan
duraderas unas medias que no tienen aquella cantidad
de hilo estambre que regularmente se requiere.
Advertencia.Aliquoties hoc fit inscio marito; mu
lier enim diabolo instigata suas nefarias artes adhi

bet ad prolis procreationem impediendam. Aut enim


seipsam aliquantulum retrahitne seminatio penetret in
matricem; aut respirationem cohibet et suam propriam
seminationem ; aut pannum, vel digitos immittit ad
abstrahendam seminationem post coitum, vel ad min

gendum surgit, aquam bibit, etc. esta infeliz y


desgraciada mujer se le ha de advertir que las mas de las
veces son enteramente intiles todas estas diligencias,
pues que si su naturaleza est dispuesta, le sucede como

la plvora, que conpoca cantidad de fuego prende y


basta para encenderse; yuna vezencendida no hayque
hacer. Por lo tanto, que deje de hacereso consigo, pues
que ordinariamente nada consigue sino llenarse de pe
cados.

la mujer casada que se vale de estas malas maas


se le dir: Ha de saberV. que casndose se oblig V.

96 -

todas las consecuencias que trae el estado del matrimo


nio, como son reddere debitum, tener pocos muchos

hijos, segun la disposicion de Dios,y parirlos con do


lor; et quidquid facitad impediendam conceptionem aut
nativitatem filiorum, ad aborts crimen sacri canones re

ferunt: yde aqu es que se le llama pecado gravsimo,


porque impide la vida de los hijos: es unhomicidio ade
lantado, dice Tertuliano, impedir que nazca el fruto, y
son dos delitos muy parecidos quitar la vida ya comen

zada, impedir que comience. No ve V., pues, qu


delito comete?... ay que estas criaturas gritarn ven

ganza contra V. delante del tribunal de Dios! y dice


Sixto V:Qu suplicios no merecen aquellos que se
sirven de venenos de cualesquiera otras bebidas para
hacer estriles las mujeres, impidiendo con ello que

puedan concebir?
S IX. Reflexiones ucoratae, quae debitum negat, fa
ciendae.

Consideres oportet, carissima soror, contineri se

non posse maritum, cm suam diligit sponsam, et


amoris passione inflammatus est, ideque teneri te
illum admittere sub gravissimipeccati poena. Quod ut

facilis comprehendas hacutar similitudine:Situ, cm


aliqua premeris corporale necessitate, quid diceres si
marito interdicta, usque man vel ad octo usque
dies attenderes, praeciperet? Imprudentem cert, ra
tioneque destitutum hominem diceres maritum, teque
nullo modo expectare posse reponeres, atque ubivis

ea projicienda oportere. Idipsum in marito,passionis


aestu abrepto, evenire certissim scias velim: edem

enim tunc necessitate impellitur, qu tu in casu sup

posito; atque ide situ illum te repellas, ea ubivis

- 97
projiciet, atque tu rea illius incontinenti^ peccatique
evades. Oh I quoties eadem sponsae in causa sunt perditionis maritorum ! Lamentantur illae se marito exosas esse, eos cum alus versan mulierculis, abeisque se
infectas... cm multoties, si marito conjugale debitum
reddere non recusassent, ad tantum nefas non impulissent.
Otra reflexion.Si V. compra un vaso, un plato, etc.T
V. toma posesion de l, y de l usa siempre que quiere,
pues que es de V. y no de aquel que lo vendi : lo mis
mo se ha de decir del matrimonio : cuando V. se cas,
hizo un contrato con su marido, este le entreg su cuer
po, y V. el suyo l; por lo tanto el cuerpo del marido
es de V., y el de V. es del marido, y cada uno puede
usar de tal cuerpo siempre que razonablemente quiere,
y el prohibrselo es una injusticia y la causa de muchas
disensiones y pecados.
Otra reflexion. Un hombre soltero se conservar
casto , si quiere , con la gracia del Seor , que , si la pi
de y hace de su parte lo que debe, se le dar; pero ca
sado, por lo regular no puede contenerse sin ir su mu
jer. Hagamos la comparacion : cuando V. no cria , poco
cuidado le da la leche ; pero cuando V. cria, es preciso
que de cuando en cuando d la teta al nio ; de otra ma
nera se halla V. molestada. En alguna manera se puede
decir lo mismo del hombre soltero y casado: pues que
el Autor de la naturaleza ha dispuesto esta precision de
tener que ir de cuando en cuando el marido su mujer,
para servir de disimulo y contrapeso la^ravsima car
ga del matrimonio , pues que no-hallarse en esta pre
cision y csi necesidad , yo creo que muchos hombres
fcilmente se descartaran del genio,, molestias y gastos
de la mujer y familia.
Otra reflexion. No ignoro que hay mujeres que
7

98

causa de las molestias y dolores de los embarazos y par


tos, pormotivodesus achaques y aos no hallan gus
to alguno, antes bien mucha molestia y disgusto en el
matrimonio, y quizs por esto veces dicen que ya son

viejas y ya no sirven para tener hijos. lo que les res


pondo, que no importa. W. ha de obedecer, pues que
ha de saber que el matrimonio no solo es para tener hi

jos,sino tambien para calmar la concupiscencia,yaun


que en V. se halle enteramente extinguida por los aos y

achaques, no ser as en su marido, por viejo que sea,


pues que dice san FelipeNeri, que en algunos vivemien
traspueden moverlos prpados, y quiz Dios lo permi
te para que no se aborrezcan cuando viejos.
Advertencia.Debe saber el confesor que cm mari
tus est onanita, aut seminatur extravas, la mujer se de
be valer de los medios que le dicte la caridad y pruden

cia para que se enmiende;pero si l no se enmienda,y


teme, como es regular, su mal comportamiento, potest
mulier solvere debitum, dummodo non sibi complaceat in
tali crimine mariti, juacta responsum sacrae Paenitentia

riae sub die xxIII aprilis anni 1832. Se corrobora con el


caso del que pide dinero un usurario con lucro exce

sivo. Ytambien con el que pide losSacramentos un


prroco que sabe que est en pecado.
SX. De los que hablan deshonestamente.
De palabras deshonestas hay algunas que son pecado
venial, y otras mortal. Son pecado venial si se dicen

por petulancia, ligereza, ira, etc., sin afecto deshones


to, nipeligro en s, ni en los que le oyen. Son pecado
mortal si hay afecto, deseo en s, si hayescndalo
en otros. En este caso se ha de explicar cuntas perso
mas habia, qu estado tenian,y si habia parentesco.

99

Es incalculable el dao, hermano mo, que hace W.


con esas palabras, conversaciones, canciones, etc.;
porque aquella inclinacion que naturalmente todos tie
nen la impureza se excita y aumenta, y es como sem

brar la zizaa en el campo de la Iglesia, que echa


perder el buen trigo; quiero decir, sembrar esa semilla

infernal en el corazon de los oyentes,y hacerles perder


la castidad, la devocion y dems virtudes. Esas pala
bras y conversaciones deshonestas son como las brasas
del fuego que V. echara los pajares almacenes de
plvora, que todo lo encienden y echan perder.

El demonio se vale de V. como de reclamo para co


ger almasy echarlas los infiernos. Oh! siV. supie
ra la multitud de almas que aprenden pecar con el oir

eseidioma infernal! Le podria citar V. un sinnmero


de hechos que le horrorizarian. El Cantimprato refiere

que un muchacho aprendi pecar por haber oido su


ama que hablaba conversaba deshonestamente.
San Bernardino de Sena dice de una jven de mas de
treinta aos de edad, que siempre se habia conservado

vrgen, y que solo por haber oido hablar deshonesta


mente un atrevido se entreg de tal manera la mala

vida, que niel demonio podiahacertanto mal como hi


zo aquella mujer.
Ay de aquel que escandaliza, dice Jesucristo! mas
le valdria que le atasen una rueda de molino al cuello y
le echasen al profundo del mar. Ay hermano mio! por

Dios no hablemas deshonestamente. Si alguna vezle es


capa alguna mala palabra, haga V. con lalengua una cruz
en el suelo, bsela V.,y rece una Ave Mara. Aprtese
de los que hablan mal, porque ellos son como las ranas
y cigarras, que cantando unas hacen corresponder las
otras:son como los apestados, cuyo aliento inficiona
los sanos. Y se cumple la letra lo que dice el Apstol:
7.

100

Que las malas palabras corrompen las buenaS cOStum


breS.

SpTIMO MANDAMIENTO.

El sptimo mandamiento es: No hurtar.

Ha hurtado VSi Padre.(Aqu se ver quco


saha hurtado y en dnde. Si es cosa grave leve. Si

hay sacrilegio no. Si se puede restituir no).


Refeciones.Ay hermano! no hurte V., porque el
hurtar no enriquece, sino que empobrece. No sabe V.
aquel adagio que dice que lo mal ganado hace perderlo

bien adquirido? como dice aquel otro:

Quien de bie

nesajenos se llena, Su propio bajel barrena. Es lo mis


mo que poner fuego lo que se posee, que lo consume
todo. Adquirir yjuntar lo ajeno lo propio es tambien
como juntar naranjas podridas las sanas, que las
echarian perder. Pero, aunque no hiciese perder lo
propio, sino que lo aumentase, qu sacaria V. de to

do esto, si finalmente perdiese su alma, como dice Je


sucristo? Quid prodesthomini si universum mundum lu
cretur, anima ver suce detrimentum patiatur?

Qu pjaro se echaria voluntariamente

al lazo del

cazador si supiera que all est el peligro de muerte?


pues ha de saber V. que el demonio, cazador de almas,
se vale de este lazo de muerte, como le llama el Aps

tol, y con l ha cogido muchos y W. Pero lo menOS


como el pjaro, la liebre, etc., cuando se ven presos se
esfuerzan por escapar; as esfurcese V. tambien para
romper este lazoy escaparse.

Qu trabajador habria tan necio que se atarease mu


cho, si supiera que cuantomas trabaja, tanto masrcio

ha de ser el dogal quese le pondr para ahorcarle pues

101 as pasa con V., hermano mio; cuanto mas trabaja por
adquirir lo injusto, mas seguro le tend el enemigo, y
le ahorcar con lo mismo que injustamente habr ad
quirido.
I Ay hermano mio I no sea avaro. Porque no hay cosa
mas mala que el avaro , dice el Eclesistico : Avaro nihil est scelestius. Y el Apstol dice que la avaricia es ido
latra y la raz de todos los males , y que algunos por el
inters perdieron la fe y se han metido en muchos dolo
res. JesHcristo llama las riquezas espinas; y en efec
to, espinas son que punzan el corazon del avaro, ya pa
ra adquirirlas , ya tambien para conservarlas.
Si V. quiere riquezas busque las verdaderas riquezas,
que son las virtudes y los mritos y tesoros celestiales :
estos tesoros que ni los ladrones pueden robar, ni echar
perder la polilla.
Remedios. 1 . El primero , lo que na quiera para V.
no lo quiera para nadie : le gustara que le quitasen lo
que V. posee? buen seguro que no : pues tampoco le
ha de gustar el tomar lo ajeno.
2. Haga V. limosna. Qui dat pauperi non indigebit :
qui despicit deprecantem sustinebit penuriam. (Proverb.
xxvm, 27).
Podr exhortarle adems presentndole los elogios
que har Jesucristo los limosneros en el dia del juicio,
y los que les da en el santo Evangelio.
Que los que obran la mentira, el homicidio y el robo,
son malditos de Dios, dice un profeta. (Osee, iv, 2).
El apstol san Pablo asegura, que ni los ladrones, ni
los avarientos, ni los maldicientes, ni los que roban
bienes ajenos sern herederos del reino de Dios. {I Cor.
vi, 10J.

102
OCTAVO MANDAMIENTO,

El octavo mandamiento es: No levantar falso testimonio,


ni mentir.

S. I.
No dirs falso testimonio contra tu prjimo. (Exod.
XX, 16).

Ay hermano mio! jams levante V. falso testimo


nio contra nadie. Le gustaria V. que le levantasen
falso testimonio? pues tampoco le ha de gustar levan
tarlo otros.

Esuna de las seis cosas que Dios aborrece: el testigo


falso que aade mentiras. (Prov. xxv, 18).El Esp
ritu Santo compara al que da falso testimonio un
dardo, una espada y una flecha penetrante. (Prov.
xxv, 18).
Santo Toms dice que el testimonio falso tiene tres
especies de deformidad (2, 2, q. 70, art. 4 in corp.).

La primera por el perjurio que comete; la segunda por

la injusticia; y la tercera por la mentira, que siempre


es una COsa disforme.

S II. Decir mentiras.

El mentir es cosa muymala, vily reprensible.


Los embusteros mentirosos son hijos del demonio.
Por esto dice san Juan hablando del demonio, que por
no haber permanecido constante en la verdad es embus
tero y padre de la mentira.

Remedios.1. Hablar poco.


2. No excusarse.

3. Si alguna vez le escapare alguna mentira, des


decirse luego.

- 103 III. La murmuracion.


I Oh qu daos causa la murmuracion I daa quien
murmura , quien la oye , y aquel de quien se habla.
Reflexion. Hermano mio ! jams se olvide V. de
aquel principio natural que dice : Lo que no quisieras
para t, no lo quieras para nadie. V. por cierto no le
gustara que hablasen de V. cosas malas , aunque cier
tas ; pues tampoco ha de gustarle decirlas de los dems.
Remedios. 1. No hablar ni escuchar cosa mala del
ausente.
2. No meterse con los dems, segun aquel adagio :
Lo que no has de comer, djalo bien cocer.
REFLEXIONES DIFERENTES CLASES DE PERSONAS I SORRE
DIFERENTES HATERIAS.

$ I. Reflexiones los que hayan sido y tengan algo de


incrdulos.
I. Al que no quiere creer que haya Dios.

Reflexion. Ay hermano mio! cmo es posible


que V. dude dela existencia de un Dios? Levante V. los
ojos al cielo , observe la multitud de planetas , cometas
y dems estrellas : extienda la vista sobre la tierra , y
contemple tantos animales, plantas, minerales, etc.
Qu nos dicen todas estas cosas, y qu publican gran
des voces sino la existencia de un Dios infinitamente
bueno y perfecto? Quin sino Dios puede presentar
tantas y tan varias perspectivas como se presentan to
dos los dias nuestros ojos ? Quin sino Dios lo puede
hacer? m me pareca que esto lo hace la naturale
za. Pero, hermano mio, sabe V. qu quiere decir
naturaleza? V. y muchos otros siempre tienen en los la

104 bios ese vocablo , y buen seguro que no entienden lo


que dicen cuando nombran la naturaleza. Si esta pala
bra significa algo, naturaleza es la obra de la mano del
Criador de todas las cosas , que es Dios , y si V. quiere
concebirla como un ser , es como la criada servidora
de la casa de un seor, y que cumple lo que su seor
le manda y dispone. Y para que V. entienda mejor la pe
dantera de aquel que todo lo atribuye la naturaleza
y nunca se dirige al Criador , dgame V. , si un hombre
fuese una casa y el amo diese rden la criada de que
le sirviera una rica mesa; si despues que se hallara en
teramente servido y satisfecho aquel hombre, diese mil
gracias la criada , pregonando por todas partes su ge
nerosidad , y no dijese ni una palabra de agradecimiento
por el amo , qu le parece? no seria esto una solem
ne grosera? Esto es, sin embargo, lo que hacen aque
llos que todo lo atribuyen la naturaleza : son los hom
bres mas necios, estpidos ingratos. Pero los verdade
ros sbios acuden Dios cuando necesitan alguna cosa,
como lluvia , etc. ; y Dios dan las gracias cuando han
alcanzado alguna especial gracia , como hace un hom
bre sbio ac en la tierra, el cual , cuando necesita al
guna cosa , acude al Seor para alcanzarla , y al Seor
da las gracias cuando la ha alcanzado. Adems ha de
saber, hermano mio , que todo est dispuesto en nme
ro , peso y medida , y nada sucede en este mundo por
casualidad respecto de Dios : nosotros lo llamamos ca
sualidad causa de nuestra ignoracia; mas no lo es de
lante de Dios. Y para que V. lo entienda mejor, supon
gamos que V. tiene dos criados , y dice al primero que
vaya dar una vuelta la ciudad, empezando por la
parte de arriba , y luego dice al segundo que la d , em
pezando por la parte de abajo. Seguramente se toparn
los criados en su vuelta : respecto de ellos ser una ca

- 10o
sualidad; pero respecto de V. no, porque bien lo sabe
y 1o ha dispuesto.
II. Ai que dice mal de' Dios, niega algunos de sus atri
butos.
Hermano mio, V. dice que Dios se ha vuelto sordo.
Que no nos escucha. Que si Dios fuese Dios no per
mitira eso. Que hara esto lo otro. Que si Dios
no hace esto, no cree que haya Dios. Que esto hace
renegar de la fe, etc. , etc. Es decir , que segun el mo
do de pensar de V. , Dios no es justo en el gobierno de
Jas cosas, porque permite injusticias, opresiones y otros
males que podra impedir, si quisiera, y castigarlos al
momento.
En primer lugar respondo V. , quines somos nos
otros para ponernos juzgar de la conducta y gobierno
de Dios, Juez supremo, sapientsimo y santsimo? De
bera bastarnos saber que Dios as lo dispone y permite,
para pensar que es la cosa mas justa. Cuntas cosas
hay aun aqu entre los hombres, las que, mientras ig
norbamos las circunstancias, intenciones, etc., pare
cian las cosas mas desproporcionadas imprudentes, y
despues que hemos sabido los motivos hemos visto que
eran las mas justas y las mas bien dispuestas? Otro tan
to liaramos si supisemos los fines de la divina Sabidu
ra en disponer tales cosas. Pretende tal vez V. que
Dios le d cuenta y razon de lo que hace en el gobierno
del universo? Lo que no hace un rey con sus vasallos,
ni un seor con sus esclavos, quiere V. que Dios lo
haga con V. que es un gusano de la tierra? Yo le digo
francamente, hermano mio, que cuando pienso y con
sidero que Dios lo ha hecho , que Dios lo ha querido,
que Dios lo ha permitido , aunque no entienda ni vea la

- 106
razon, pienso que hay toda la razon para hacerlo , que
rerlo y permitirlo , y as debe pensar V. y cualquier hom
bre de juicio. V. le parece que Dios es injusto porque
no castiga luego al pecador. \ Qu equivocado anda V.,
hermano mio ! Jams se ha dicho que un principe de es
te mundo sea injusto porque no ha castigado inmediata
mente al reo, y porque tal vez le ha perdonado: ese
principe no le llama el mundo injusto , sino clemente y
misericordioso. Pues qu hace Dios esperando al pe
cador, sino usar con l de bondad y clemencia, como lo
vemos todos los dias?
Mas V. no le gusta que Dios sea as , sino que le qui
siera justiciero. Quiero convenir con V. ; pero en este
caso ha de saber V. que la justicia exige que sea luego
castigado con la pena correspondiente el que cometa al
gun delito. Y ya que V. lo quiere , sea as , y comence
mos por la casa de V. Dgame V. : si al primer pecado
que V. cometi hubiere usado el Seor de justicia , y no
de misericordia, cuntos aos hace que se hallara V.
ardiendo en los infiernos? y le gustara mucho esta
justicia?
Pero la tentacion mas fuerte para V. sobre la justicia
y providencia de Dios es el ver muchas veces los ma
los en prosperidad, y los buenos infelices, desgracia
dos, perseguidos y calumniados. Esto no le debe causar
maravilla, antes bien est muy puesto en razon. sino,
dgame V. , qu escogi el Hombre Dios sobre la tierra
sino penas, trabajos, pobreza, calumnias, persecucio
nes, tormentos y muerte infame? Y se dir que uno
trata mal su amigo cuando le trata como s mismo,
cuando le regala el mismo plato , y le brinda con la mis
ma copa? Pues esto hace con sus amigos Nuestro Seor
Jesucristo.
Pero si esta reflexion no le deja satisfecho, escuche V.

- 107 lo que dice san Agustin , que Nuestro Seor conoce


que los malos por su obstinacion se condenarn al fue
go eterno ; y como por malo que un hombre sea ha prac
ticado algun acto de virtud , Dios, que es justo, se la
quiere pagar y se la paga en este mundo con prosperi
dades y regalos temporales, porque en el otro no le es
peran mas que penas eternas. Cuando , al contrario , no
hay hombre por bueno que sea que no haya cometido
con el tiempo algunos defectos; y Dios les quiere pur
gar y purificar con el fuego de los trabajos como el oro ;
y si alguno hubiera que no tuviera defecto alguno, no
le hara el Seor sino mucho favor permitindole los tra
bajos de esta vida para darle con ello una bellsima oca
sion de merecer mucho y parecerse su Rey y Seor
Jess.
Aqu se pueden hacer dos comparaciones : la pri
mera es del amo que tiene un cochino y una bestia de
carga : al cochino le da todo lo que quiere sin que haga
en todo el dia sino gruir , meter el hocico en la tierra y
revolcarse en los lodazales; cuando al contrario la
bestia de carga apenas le da lo que necesita para vivir,
todo el dia le hace llevar carga, y quizs la aprieta con
la espuela con el ltigo. Si la bestia de carga fuese ca
paz de razon y se quejara con V. , qu le diria V.?
Me parece que le dira: Oh! y cun necia eres I no
vale mas trabajar y vivir , que hacer vida de cochino y
morir dentro de poco? Si supieras t , le diria V. , el des
tino que dentro de poco le espera al cochino , estoy cier
to que en lugar de envidiar su suerte te compadeceras
de su desgracia, y en lugar de quejarte de la injusticia
de tu amo, le daras mil gracias por el beneficio que te ha
dispensado.
La segunda comparacion es del amo que tiene dos
trabajadores 'amigos , al primero de los cuales da mucho

- 108

que trabajar, y al segundo absolutamente nada. Pre


gunto cul de los dos ama mas? Al primero medirV.,
porque cuanto mas tiene que trabajar mas ganar.
Otra reflexion de por qu los buenos pasan penas y
los malos no.Todos los buenos cristianos son como

sacerdotes, dicen los apstoles san Pedro y san Juan:


Vos auten genus electum, regale sacerdotium.(Apoc. I,6).
Esto supuesto, es propio de los sacerdotes ofrecer sa
crificios; y ascomo Jesucristo, sumo sacerdote, se ofre
ci s mismo como vctima para gloria del eterno Pa
dre,y en satisfaccion de nuestros pecados: as tambien
como verdaderos cristianos debemos ser sacerdotes, y
como tales debemos ofrecernos nosotros mismos por
vctimas para gloria de Dios, y en satisfaccion de nues

tras culpas y pecados. Los malos no son contados de


Dios como sacerdotes, ni su sacrificio le puede ser acep

to y agradable, porno ser sacrificio dejusticia, que es


el nico que acepta.
Este sacrificio que hacen de s los buenos es muy
agradable los ojos de Dios y muy satisfactorio por sus
faltas y por las de la nacion entera, como se lee en la

santa Escritura (II Mach. vIII, 5): Yo entrego mi


cuerpo y mivida la muerte... Sobre my mis herma
nos se calmar la justa indignacion del Omnipotente
que est irritada contra nuestra nacion. Y en efecto,
as fue... ira enim Domini in misericordiam conversa est.

Sobre aquellaspalabras del Apstol: Adimpleo ea, quae


desuntpassionum Christi in carne mea pro corpore jus,
quod est Ecclesia (Ad Coloss. 1,24), dicen los sagrados
expositores. Aunque es verdad que la pasion de Jesu

cristo pors misma fue mas que suficiente para calmar


la justa indignacion del eterno Padre por todos los peca
dos del mundo; con todo, el Padre no la acept, sino
con la condicion de que los adultos habian de tomar su

109 -

parte de esta misma pasion parapoder gozar de su fru


to. Por lo que en las pblicas calamidades ydesgracias,
en las que padecen los inocentes lo mismo que los cul

pables, y quizs mas, se cumple as la condicion y vo


luntad del eterno Padre. Los culpables padecen como
reos, ysi despues de este castigo no se convierten, es
para ellos motivo de mayor ruina y condenacion. Pero

los buenos sufriendo conpaciencia y resignacion se pu


rifican mas y mas de sus imperfecciones, y se adelantan
en la gracia; se hacen mas agradables los ojos de Dios,
y con sus penas bien sufridas dan cumplimiento lo que

por decreto divino faltaba lapasion de Jesucristo. As


es como se calma la divina justicia, y se alcanzan las
divinas misericordias. En prueba de esta verdad no hay
mas que leer las sagradas Escrituras Historia ecle
sistica. Cuntas veces naciones enteras han sido per
donadas por la penitencia y paciencia de los buenos!
qu bienes, y qu gracias y conversiones no alcanza
ban las penas y muertes de los Mrtires !

Qu le parece V. de lo que acabo de decir?No


ve V. en ello una sbia disposicion de la divina Provi
dencia? Seria puesto en razon que el inocente y el san
to padeciesen y muriesen para salvar los pecadores, y
que la masa de los pecadores no sufriese, ni pusiese na
da de su parte? De esta masa de pecadores, los unos
son malos, y perdidos obstinados, y los otros son pe

cadores justificados, que se han de justificar. El pa


decer de los malos no sirve para calmar y satisfacer
la divina justicia, antes bien la irritan mas y mas con
las blasfemias que vomitan y con los pecados de toda
suerte que cometen. Pero los pecadores justificados, co

mo porla gracia estn unidos Dios, sus mritos y su


frimientos se unen con los de Jesucristo. Por eso todos

los buenos son llamados las penas y sufrimientos, co

110
mo dice san Pablo : Omnes qui pi volunt viviere in Christo Jesu persecutionem patientur ; y si padecemos con Je
ss, con l reinarmos en el cielo : de manera que to
dos aquellos que son agradables los ojos de Dios les es
indispensable que la tentacion y tribulacion les pruebe ;
pues si Cristo para entraren la gloria, que es su pro
pia casa, le fue preciso que padeciese ; cmo es posi
ble que nosotros entremos sin penas? nimo, pues, her
mano mio, alegrmonos si nos ha cabido la feliz suerte
de padecer por Jesucristo, y este Seor, aceptando
nuestros sufrimientos y unindolos con los suyos , los
presentar juntos su eterno Paire, quien no podrn
menos de ser aceptos.
III. Breves reflexiones uno que dice que no cree
en cielo ni infierno.
Padre, yo s muy bien que hay un Ser supremo cria
dor de todas las cosas ; pero eso que dicen que hay cie
lo infierno no me lo s persuadir, ni s creer en otra
vida que en la presente.
Hermano mio , le suplico por caridad que me es
cuche como racional , pues le hablar solo con el idioma
de la razon natura1. Una sola cosa le pido , y es que ha
ga callar por un momento las pasiones , y ver V. como
nos entendemos, y no habla V. mas como Epicuro, co
nocido con el nombre de cochino griego por sus pasiones
brutales, porque, imitacion de aquel inmundo ani
mal , no trataba sino de holgar , comer y beber regala
damente , diciendo que su alma se acabara con la vida
del cuerpo , lo mismo que la de los brutos.
Mas para proceder con claridad , vamos por partes :
V. me conceder seguramente que el alma del hombre
es muy diferente de la de los brutos, ya que estos no

111

discurren, ni inventan, ni hacen otras mil cosas que to

dos los dias vemos que hacen los hombres. sino, d


gameV.,quanimal hainventado una mquina? qu
adelantosha hecho el ruiseor en su canto, la golon
drina en sus nidos?

mas de esto todo animal est contento con la vida

presente,y el hombre no: jams se cuenta por bastan


te feliz: apenas ha disfrutado de una cosa,que ya aspi
ra otra, y sus deseos se extienden mas all de sus dias

y dela esfera de este mundo : y si por amor al vicio se


quiere engaar s mismo, dicindose que no hay mas
gustos que los de este mundo, su conciencia levanta la
voz y se empea en desengaarlo. Por ventura, her

mano mio, no lo ha experimentado V. mismo? Cun


tas veces ha creido V. que si podia ir tal teatro, tal

baile, talfestin, que si podia disfrutar de tal deleite


seria feliz, y que su corazon quedaria enteramente con

tento ysaciado? y la realidad no ha sido as, sino que


ha experimentado que aquel gusto iba acompaado de
mas disgustos que espinas no acompaan la rosa; que
aquel deleite mezclado de disgustos ha pasado como el
relmpago, y ha quedado mas desazonado V. que no es
taba antes de tener aquella momentnea satisfaccion.

Esta experiencia puede darle conocer V. que la feli


cidad del hombre no ha de buscarse en este mundo sino

en el cielo; y que su alma no es como la de los brutos


para disfrutar de los deleites de este mundo, sino que es

inmortal y destinada gozar de los bienes del cielo.


Escuche V. otra reflexion que hace Rousseau. Este fil
sofo, al paso que impo inmoral, hablando no obstan
te como racional, decia: Veo que el Criador ha puesto
un rden admirable en todas las cosas del universo, so

lamente veo un desrden, y es que los buenos son per

- 112 seguidos , calumniados y oprimidos , y los malos van pu


jantes y son idolatrados. Y cundo se pondr fin es
to? cundo se pondr rden este desorden? y dice
que esto ser en la hora de la muerte , que entonces los
buenos sern premiados , y castigados los malos de un
modo correspondiente. Aun V. mismo, como juez im
parcial , no podr menos, de fallar sentencia bien dife
rente entre las dos partes que le voy presentar. Hay
en esta ciudad dos hombres, de los cuales el primero
cumple con su obligacion , cuida de su familia , de los
cargos pblicos que se le han confiado ; se compadece
de los infelices , socorre con la mayor facilidad , genero
sidad y presteza cuantas necesidades se le presentan ; es
el alivio de los amigos y el consuelo de todo el mundo.
Otro hay que en vez de cuidar de su familia los escan
daliza con su proceder inicuo ; dilapida su patrimonio en
los juegos y dems vicios ; no socorre nadie ; antes al
contrario roba y estafa cuantos puede ; es traidor sus
amigos y su patria ; no respeta la castidad de las vr
genes , ni la fidelidad del matrimonio , y todo lo sacrifi
ca la brutalidad de sus pasiones : en una palabra, co
mete todos los delitos imaginables. Pregunto yo ahora,
fallar V. igual sentencia sobre ambos? sealar V.
el mismo fin al segundo que al primero ? buen segu
ro que no. Por lo tanto si vemos muchsimas veces que
en este mundo tiene el mismo fin el uno que el otro , es
preciso creer que hay despus de aqu otro lugar en que
sea remunerada la virtud , y castigado el vicio.
k. mas de que la razon nos dicta , y nos ensefia la ex
periencia, que en todo reino bien ordenado hay premios
para recompensar la virtud, y crceles y suplicios para
castigar al delincuente. Ahora bien, si esto sucede en
los reinos de los hombres, cunto mas ser en el reino

- 113 de Dios , fuente yorgen de todo buen orden? La razon


natural, pues, dicta que debe haber cielo para los bue
nos, infierno para los malos.
Hasta los mismos gentiles , guiados por la sola luz na
tural , conocieron y tuvieron por constante esta verdad.
Cunto mas debemos creerla nosotros , que adems de
la razon natural tenemos el Evangelio , que nos la ase
gura !
Y para que se convenza V. mas de cun locamente
obran los incrdulos , srvase reflexionar qu se pierde
en creer esas verdades? nada , ni se paga nada por creer
las. Mas el que no las cree, ah ! que se expone per
der el cielo, perder su alma, y pagarlo con supli
cios eternos, pues qui non crediderit, condemnabitm'.
(Marc.xvi, 16). Un solo grado de probabilidad de que
hay infierno basta para acreditar de locos los incr
dulos.
Ordinariamente pasa con los incrdulos lo mismo que
con los ladrones y asesinos. Mientras se hallan estos en
libertad y andan y hacen lo' que quieren , se rien y ha
cen burla de los tribunales, de las crceles y suplicios;
mas cuando los infelices caen en manos de la justicia,
y se veiv condenados morir, no me lo pensaba, excla
man. As los incrdulos, mientras gozan salud se burlan
de Dios, no creen y aun insultan su justicia , niegan
las penas y suplicios del infierno ; pero cuando caen en
las manos de Dios : ergo erravimus , dicen , nos insensati. (Sapient. v, 4, 6).
Pero, Padre, no es Dios misericordioso? as no
temo que me condene. Ay hermano mio I s muy
bien que Dios es misericordioso ; pero tambien s que
aquellos que abusan de su misericordia han de hallarle
justiciero : s que sabe muy bien castigar , como dice l
mismo : Ego Dominus percutiens. Su misericordia es Jan
8

114

ta, que no se ha visto niver jams semejante. sino,


ha oido V. jamsqueningun tribunal haya soltado un
gran malhechor solo porque se ha humillado ypedido
perdon? Si esto pasara en los tribunales de los hombres,
ningun reo seria conducido al suplicio. Y esto que no
pasa en lostribunales de la tierra, pasa en el tribunal
de la misericordia de Dios, de manera que por gran pe

cador que un hombre haya sido, si se humilla y pide

perdon de veras, Dios no le condena, sino que le salva


y adopta por hijo, yle hace participante de su eterna

gloria.Y de aqu es que lo que mas desespera y ator


menta los condenados all en los infiernos es el cono

cery pensar que su condenacion es obra de sus propias


manos, y que si se hallan condenados es por su culpa.
Esta doctrina puede corroborarse con varios smiles.
(Smil del mdico que receta un remedio eficaz, y se

muere el enfermo por no haber querido tomarlo: quin


tiene la culpa? qu dir el mdico?)(Smil de un
padre, que mientras tiene un hijo enfermo le cuida y ha
ce lo que puede para salvarle. Perosi pesar de esto se

muere,solo cuida de enviar su cadver la sepultura,


porque no se podria sufrir su hediondez). El que vive

bien no teme ni niega el infierno... (Smil del que vive


bien enuna ciudad, que notemeria aunquehubiese una
crcelen cada esquina, y en cada plazaun patibulo).
S IV. Reflexiones sobre el purgatorio.
En el mundo se cometen faltas graves y leves. En

cuanto las graves... (Simil del reo que se humilla y


se le conmuta la pena capital en temporal redimible por
s por otro). En cuanto las faltas leves, aunque no
llevan reato de pena eterna, no entrar en el cielo cosa

manchada, dice la Escritura. dnde ir, pues, el

115

que las lleve?al infierno? no permite la justicia que


se le envie con los reos de graves delitos. (Smil de un

juez que da al delincuente la pena que le corresponde).


Por qu el enemigo vomitas tanta cosas contra el

purgatorio por la boca de sus secuaces? Se responde con


el smil de ungeneral que teniendo sitiada una plaza de
armas, no hace fuego solo contra los sitiados, sino tam
bien contra los que les llevan provisiones. El demonio

es enemigo de las almas hasta en el purgatorio.


APNDICE I.
PENITENCIAs.

Despues de haber sugerido reflexiones sencillas los


confesores sobre los mandamientos, etc., no ser fuera
del caso insinuar algunas penitencias que pueden apli
carse con fruto los penitentes. La aplicacion de las pe
nitencias es una de las cosas que exigen mas prudencia

en el confesor. Hay penitencias satisfactorias, medici


nalesy consejos,
-

SI. Penitencias satisfactorias.


I. Por materia leve se puede imponer una de las si
guientes, segun ella fuere :

1 Rezar tres Padre nuestros y tres Ave Marias al


santsimo Sacramento, llamados la estacion menor, en
honor de las tres Personas de la santsima Trinidad.

2 Rezartres Pater et Ave la pureza de Mara san


tsima.

3. Rezar cinco Pater et Ave las llagas de Jesucristo.

4. Rezarseis Pater et Ave al Santsimo la estacion


mayor.

8%

116
S." Rezar siete Pater et Ave los dolores de Marja
santsima.
. .
6." Rezar tres Pater et Ave la santsima Tnnidad, y
leer un captulo del Kempis.
7/ Un Miserere y De profundis por los difuntos.
II. Por materia grave alguna de estas : _
1." Una-tres-seis-nueve partes del santsimo Rosa
rio en el espacio de quince dias, de un mes , etc. , ad
virtindoles que si un dia no pueden se olvidan lo ha
rn otro, alargarn un dia mas el plazo sealado.
2." Cada dia-siete Pater et Ave arrodillado con las
manos juntas en memoria de los siete dolores de la Vir
gen por espacio de siete-nueve-quince dias un mes.
3." Cada dia-cinco Pater, Ave et Gloria puesto en
pi, arrodillado con los brazos abiertos y estirados en
forma de cruz , las llagas de Jess por cinco-sietenueve-quince dias un mes.
4." Cada dia-siete Pater et Ave los dolores de Mana
santsima , y cinco las cinco llagas de Jesucristo por
ochO-quince dias un mes.
5." Que oiga tantas misas por tantos dias.
6." Que visite los cinco altares por tantos dias.
I." Visite las estaciones del Via Crucis tantas veces
dias.
8.* Que rece los Salmos penitenciales con las leta
nas tantas veces, mayormente si es eclesistico.
9." Si fuere eclesistico , y algunas veces si es se
glar, lo mejor es que se le imponga cada media hora de
oracion mental un cuarto de lectura espiritual en el Ro
drguez otro libro ; porque si la empiezan por obliga
cion, quiz despues continuarn por devocion y sern
buenos eclesisticos, siendo indudable que sin oracion
mental es imposible ser buen sacerdote.
Cuando las penitencias hayan de durar algunos dias,

117

siempre se ha de advertir que si algun dia no se cum


plen, no pecarn por ello, bastando el que la cumplan
otro dia, haciendo la de los dos, bien alargando el
plazo de los dias sealados.

los ricos, y aun los que no lo sean si son avaros,


se les impondrn limosnas por penitencia, y, segun fue

ren las personas,visitas de enfermos otras obras de


misericordia.

S II. Penitencias medicinales para la enmienda


de algun vicio.

1 El que tiene vicio de decir malas palabras, po


dr decir cada vez que le escape alguna, una de las co
sas siguientes, que distribuyo en cuatro grados, que
podrn aplicarse segun la gravedad de la palabra y dis
posicion del sujeto:

1 Que diga: Ave Maria purisima.


2 Que rece una Ave Mara.

3. Que se arrodille y bese la tierra y diga una Ave


Maria.

4 Que se arrodille ybese la tierra, despues de ha


Der hecho en ella una cruz con la lengua, y rece una
Ave Mara Salve, estando solo. Este remedio bien prac
ticado tiene un efecto seguro.
2." El mentiroso que se retracte tan luego como ad
vierta la mentira.

3. El avaro que d tanto de limosna por cada vez.


4 Elgoloso que se abstenga tantasveces del obje
to de su gula por cada pecado.
5 El lujurioso que ayune tantas veces, se absten
ga del vino, etc.

6 Elvanidoso en los vestidos que se ponga un ves


tido ordinario un dia festivo, deje de peinarse afei

- 118 tarse sin dejar por esto el paseo para no ser visto. Si lo
es en otras cosas , aplquesele por este estilo lo contra
rio de aquello
III. Penitencias de consejo.
Se advertir en ellas al penitente que no peca si no
las cumple, pues que no se le mandan , sino solo acon
sejan , y que seria del agrado de Dios su cumplimiento.
1." Que cada dia haga los actos del cristiano, como
estn en nuestro Camino recto -otro libra.
2." Que todos los dias diga una vez lo menos aque
lla oracion : Virgen y Madre de Dios ( Camino recto,
pg. 23), con toda devocion, haciendo atencin las
palabras que se dicen Mara santsima , y cuidando de
que la Virgen no tenga que decirle despues que es un
mentiroso, y que falta la palabra que le dio. Porque
decirla : Yo me ofrezco por hijo vuestro, y no hacer las
cosas como corresponden un hijo de Mara santsima,
es mentir, y lo mismo digo de las otras palabras. Puede
hacerse reparar al penitente que si alguno le ofreciese
alguna cosa, y despues de haberla aceptado no se la
cumpliese, por cierto quedara muy disgustado. Cun
disgustada, pues , no ha de quedar la Virgen santsima,
cuando despues de haberle ofrecido en honor de su pu
reza los ojos para imitar su modestia, las orejas para no
escuchar murmuraciones ni otras cosas malas , la len
gua para no hablar sino cosas buenas , las manos para
no hacer cosas indecentes, los pis para no ir al baile,
la comedia, etc. , todo el cuerpo para no hacer peca
do alguno, y despues el alma para emplearla nicamen
te en conocer y amar Dios , ve que se hace todo lo
contrario !
3." Rece todos los dias un Pater y Ave al ngel cus
todio, considerndole siempre presente, como santa

- 119
Francisca Romana, que csi siempre le veia con la ca
ra alegre, que se apartaba, triste y que lloraba : y
ag como no haramos una cosa mala menos buena de
lante de un amigo persona respetable , menos lo he
mos de hacer delante de este verdadero amigo , y no he
mos de contristar este nuestro protector , defensor y
abogado , acabando con la breve deprecacion : ngel de
Dios, etc. (Camino recto, pg. 24).
4." Que todos los dias rece el santsimo Rosario de
la Virgen con atencion y devocion , como si all estuvie
ra escuchndole la Virgen santsima.
5." Que oiga , si puede, la santa misa todos los dias,
y sino nase en espritu con los que la oyen para par
ticipar de sus efectos.
6." Que lo menos los viernes domingos haga el
Via Crucis.
7." El que tiene el defecto de pecar con la lengua,
todas las veces que se le escape alguna mala palabra po
dr practicar una de las cuatro cosas siguientes :
1 . Diga Ave Mara pursima.
2. Rece una Ate Mara.
3. Puede arrodillarse, besar la tierra y rezar una
Ave Mara.
4. Arrodillado hacer con la lengua una cruz en el
suelo, besarla y rezar un Ave Mara, Salve Regina,
fijando la atencion en aquellas palabras : 1 ti llamamos
los desterrados hijos de Eva; ti suspiramos gimiendo y
llorando en este valle de lgrimas. Cualquiera de estos me
dios es eficacsimo para la enmienda de cualquier vicio
defecto ; mas el cuarto bien practicado es el mejor.
Hay algunos que lo han tomado con tanto empeo, que
tan pronto como faltan se retiran un lugar apartado y
lo practican: Si me viniere una necesidad corporal, di
cen, no iria tal vez socorrerla? por qu, pues, no

- 120 he de hacerlo con esta necesidad espiritual? y de este


modo han conseguido muy pronto su enmienda.
8." Que todos los das lea un captulo de algun libro
espiritua1.
, 9." Que asimismo tenga todos los dias un rato de ora
cion menta1. Si sabe leer, vlgase de algn libro, y si
no sabe, puede valerse de las cuatro postrimeras, muer
te , juicio , infierno y gloria ; de los misterios del san
tsimo Rosario, dolores de Mara santsima. De las
postrimeras se valdr tomando una para cada semana
del mes, y en el siguientejiacer otro tanto. En la 1." se
mana dir con pusa y repetir reflexionndolo diez
mas veces al dia : Be de morir.
2." Semana : He de serjuzgado, id. id.
3," Semana : Ay de m si me condeno ! de nada me ha
br servido todo lo del mundo , id. id.
4." Semana: Mirando al cielo... Ay patria feliz!
quin sabe si te podr alcanzar? id. id.
5." Semana : Cueste lo que costare me quiero salvar, id. id.
Se valdr de los misterios del Rosario , especialmen
te de los dolorosos. Har la aplicacion de los sentidos,
esto es, har como si viera, oyera, etc. , en cada mis
terio lo que sucede, y se preguntar: quin padede?
qu cosa padece? por quin padece? aplicar lo que
Dios le inspire sus costumbres , lo que l mismo
hace, y procurar reformarse. Pedir gracias para s y
para los dems; especialmente suplicar por la conver
sion de los pecadores, perseverancia de los justos y ali
vio de las almas del purgatorio.
IV. Otras penitencias.
1." Cuando vaya por las calles podr ir con los ojos mo
destos y fijos en el suelo , sin inclinar por ello la cabeza.
2." Privarse cada dia de una, dos mas horas de ha

- 121 blar; y si es preguntado , responder con toda modestia,


mas con pocas palabras , sin alargar por su parte la con
versacion, y abstenindose por aquel tiempo de pre
guntar.
3." Privarse en la comida de lo que mas le guste ,
tomar menos de ello, y tomar mas de las cosas que le
gustenmenos.
4." Abstenerse de alguna fruta, dulce , etc.
5." Abstenerse de beber vino , licores, etc. , echar
mas agua.
6." No quejarse nunca si no est bien la comida.
7." Ayunar algun dia, los sbados, por ejemplo , y
vigilias de la Virgen.
8." Ponerse alguna piedrecita en el zapato.
9." Tomar disciplina con cordeles, no con cadenas.
La disciplina causa mucho dolor y ningun dao si se to
ma en los brazos desde el codo hasta la mano , y detrs
delas manos.
10." Traer alguna cadenilla.
11." Traer cilicio.
Estas penitencias procurar insinuarlas el confesor
con mucha discrecion ; y no las conceder , especial
mente las de ayunos y disciplinas , etc. , sino hacindo
las desear mucho ; esto es , har que se deseen mucho,
y ser muy cuerdo en concederlas.
APNDICE II.
AUTORES QUE CONVIENEN UN MORALISTA PARA SALIR UN
BUEN CONFESOR T DIRECTOR.

. Autores morales para estudiar.


Scavini : es muy bueno para cursar.
Lrraga: es un buen prontuario para presentarse
exmenes.

122
Homo apostolicus de san Ligorio : es bueno para for
mar un confesor prctico.
Para consultar.
Neyraguet.
Obra grande de san Ligorio.
Roncaglia. Biluart.
Autores de asctica y mistica.
Vida devota y espritu de san Francisco de Sales.
Castehetere.
Scaramelli.
Rodrguez.
Obras del V. P. Granada.
Obras de santa Teresa.
Obras de san Juan de la Cruz.
APNDICE III.
CONFERENCIAS QUE DEBEN TENER LOS SACERDOTES PARA
DESEMPEAR BIEN EL MINISTERIO DE OR CONFESIONES
QUE JESUCRISTO LES HA CONFIADO.

Todos los sacerdotes deben estar bien convencidos 4e,


la utilidad y necesidad que tienen de conferenciar sobre
las confesiones con sus hermanos , porque la misma na
turaleza de las cosas exige que se traten con otros asun
tos de tanto inters , ya para la uniformidad , ya para
corregir con la experiencia de otros los defectos en que
uno caiga, ya por fin porque la experiencia en todas
las artes liberales y mecnicas ensea lo tiles que son
para sus adelantos. Digo en primer lugar que la natura
leza lo ecige, porque nadie viene al mundo instruido ni
ejercitado ; y aunque en los libros se halle la instruc

123 cioi) sobre las materias morales, las conferencias con


los dems confesores les ensean cmo se han de gober
nar en la prctica, supliendo sus defectos la experien
cia de otros.
Digo adems que la experiencia en todas las artes libe
rales y mecnicas lo ensea; porque si reparamos lo que
pasa en todos los que quieren salir perfectos en alguna
de ellas, vemos que primero se les dan reglas, y en se
guida y veces en el mismo acto se les hace ejecutarlo
enseado, como en el leer, escribir, pintar, en la es
cultura, matemticas, etc. Para salir buen artista es
menester ejercicio, segun aquel antiguo proverbio : Fa
bricando fit faber.
Lo mismo sucede en la milicia. Se ensea los mili
tares por escrito y de viva voz, mas esto no basta, sino
que tienen sus academias y ejercicios , y as salen prc
ticos, bien instruidos y disciplinados, de modo que da
gusto verlos maniobrar, y son admirables las victorias
que reportan de los enemigos. Hasta cundo, pues, se
rn mas prudentes los hijos del mundo para sus cosas,
que los sacerdotes del Seor para el cumplimiento de
su sagrado ministerio? Si para todas las artes es nece
saria la ciencia especulativa y prctica , y esta adquiri
da no con sus propias luces solamente, sino con las de
otros ; por qu no la procurarn igualmente los sacer
dotes para desempear bien el arte de la direccion de las
almas, que es Ars artium? Si tienen sus academias y
ejercicios los militares para sujetar los rebeldes y ven
cer los enemigos; por qu no tendrn igualmente los
sacerdotes sus conferencias y ejercicios de teologa mo
ral , asctica y mstica para sujetar las pasiones rebel
des de las gentes, y para vencer los enemigos; mundo,
demonio y cahne? Hemos visto siempre que los nuevos
sacerdotes antes de acercarse al altar para celebrar la

m
santa misa, procuran saber bien las rbricas, y ejerci
tarse en celebrar aparentemente para hacerlo bien y no
faltar en nada cuando lo hayan de hacer real y verda
deramente. Lo propio deben hacer los mismos sacerdo
tes antes de sentarse en el confesonario para oir confe
siones. Antes de todo es preciso que est instruido el sa
cerdote en la teologa moral, asctica y mstica, pues
no basta la sola moral ; y despues de esto ejercitarse con
la guia de un confesor sbio , pio y experimentado, en
hacer confesiones aparentes de todos los estados , fin
de que, ejercitado bien , desempee con perfeccion su
sagrado ministerio. Si para la misa se hace esto , cun
ta mayor necesidad hay de hacerlo para salir un buen
confesor y director espiritual ? mas de que , si el sa
cerdote cuando celebra comete alguna falta de rbricas,
puede ser visto de otro , y avisado se corregir ; mas si
el confesor hace una falta en su delicadsimo ministerio,
quin lo advertir? lo menos es muy difcil, por ser
una cosa tan secreta la administracion de este Sacra
mento.
Por esto he pensado poner aqu algunos ejemplos , pa
ra trazar un poquito la marcha que deben seguir los
nuevos confesores para aprender confesar bien. Yo
pondr aqu la cosa hecha ; pero en las conferencias , el
director otro experimentado har de penitente, fin
giendo algun estado , el nuevo sacerdote har de confe
sor , y el mismo director observar cmo se porta su
nuevo confesor ; si pregunta en lo que el penitente no
se explica lo bastante ; qu juicio forma de las cosas
que oye ; si lo reputa por uno muchos pecados , si gra
ves leves , si es menester tomarlo sunt coram Dea;
si se entera de las causas de sus caidas , de su duracion,
si son reincidentes, consuetudinarios, ocasionanos, etc. ;
de qu manera se vale para curar y no espantar los

12S
penitentes ; qu remedios les prescribe; qu penitencias
les impone ; qu reflexiones les hace; cundo les ab
suelve , cundo les suspende niega la absolucion , qu
palabras les diee para que vuelvan y se enmienden.
Antes de emprender la prctica de las conferencias
me parece ser utilsimo tener conocimiento de la ad
mirable encclica de nuestro santsimo padre Leon XII,
y por esto pondr aqu el siguiente fragmento :
Fragmento de la encclica de Su Santidad el papa Leon XII
todos los Patriarcas, etc. , etc., con motivo del jubileo
del ao de 1826.
Se ha de procurar con todo esmero que aquellos que
eligiereis para oir confesiones, sepan y practiquen lo
que nuestro predecesor Inocencio 111 mand acerca del
ministro de la Penitencia; saber, que sea discreto y
cauto , y como buen mdico, sepa echar vino y aceite
juntamente en las llagas de los enfermos, inquiriendo
diligentemente las circunstancias del pecado y del peca
dor, por las cuales entienda prudentemente qu conse
jos le debe dar , qu remedios aplicar , valindose de
aquellos medios mas propsito para curar al enfermo.
Nunca jams pierda de vista el confesor aquellos docu
mentos del Ritual romano : Mire diligentemente el sau cerdote cundo y quines se ha de conceder negar
la absolucion diferirla, fin de que no absuelva
los indignos de este beneficio, cuales son aquellos que
no dan seal alguno de dolor ; los que no quieren de poner el odio y enemistad ; los que no quieren restituir
lo ajeno, pudiendo; los que no quieren apartarse de
las ocasiones prximas voluntarias de pecar , no se
quieren abstener de pecar, ni mudar en mejor su vi da ; aquellos que dieron pblico escndalo , si no dan
pblica satisfaccion y quitan el escndalo.

- 126
De lo que se ve claro cun ljos estn de seguir es
tos documentos aquellos que tan pronto como oyen al
gun pecado grave, alguno que est infecto de algun
vicio , al momento dicen que no le pueden absolver : ca
balmente rehuyen curar aquellos para quienes les ha
constituido mdicos aquel Seor que dijo : Non est opus
valentibus medico, sedmal habentibus : no tienen necesi
dad de mdico los que estn sanos , sino los enfermos. Tam
poco siguen estos santos documentos aquellos que les
parece que todo lo pueden absolver sobre la marcha, sin
pararse en examinar su conciencia , ni si traen dolor ni
propsito: finalmente, se apartan de aquel recto pro
ceder aquellos que les parece que lomas acertado es
suspender todos la absolucion.
Por lo que si en alguna cosa se ha de observar un
justo medio , es en esta de oir confesiones ; porque si se
absuelve con demasiada facilidad se da ocasion de pe
car ; si se absuelve con dificultad , es retraer los peni
tentes de la confesion , y echarlos en estado de desespe
racion. No se puede negar que muchos penitentes se
acercan indispuestos al sacramento dla Penitencia, pe
ro tambien es ciertsimo que muchos de indispuestos pa
san dispuestos y dignos de absolucion si el sacerdote
so reviste de las entraas de misericordia de Jesucristo
que dijo : Non veni vocare justos sed peccatores : no he ve
nido llamar los justos sino los pecadores. Que pro
cure, pues, el ministro de la Penitencia portarse con
amor, paciencia y mansedumbre con los pobrecitos pe
cadores, y ver como lo consigue, y entienda que si no
se porta as, mas indispuesto se halla l para oir con
fesiones, que los penitentes no se acercan para recibir
la absolucion.
la verdad no se han de juzgar indispuestos los
penitentes porque han- cometido muchos y gravsimos

127
pecados, porque han pasado muchos aos sin confe
sarse; pues ha de saber el ministro que misericordiw
Domini non est numerus, et bonitatis infinitus est thesaurus. Ni tampoco se han de tener por indignos de abso
lucion aquellos pobres rsticos tardos de ingenio que
no se presentan bien examinados , pues que ha de saber
el ministro que por mas que haga de su parte aquel pobrecito no saldr del laberinto de su conciencia , si l no
le da la mano ; pero s algunos despues que el ministro
se habr valido de todo lo necesario , no queremos decir
que los oprima sobremanera, que habr usado de- dili
gencia en examinarlos, que habr agotado todas las in
dustrias de la caridad para excitarlos al arrepentimien
to de sus pecados , mas de encomendarlos Dios con
mucho fervor, no obstante, si despues de estas carita
tivas diligencias no ve el ministro en sus penitentes se
al alguna de dolor ni arrepentimiento, que les dispon
gan para alcanzar la gracia de Dios por medio del Sa
cramento, entonces s que los ha de considerar indis
puestos para el Sacramento , indignos de la absolu
cion. Sin embargo, sean como se quieran los que se
acercan al ministro de la Penitencia, ninguna cosa ha
de recelar el confesor mas que esta , que por su culpa
no sea el caso que alguno desconfie de la bondad de
Dios, fastidiado se apare del sacramento de la Peni
tencia. Por lo que, si algunos por alguna justa causa
les ha de diferir la absolucion, con palabras las mas
atentas y benignas les. persuadir y les har verla nece
sidad que tiene de obrar as, no solo para el cumpli
miento de su ministerio, sino tambien porque as lo
exige su bien espiritual ; con toda blandura les procu
rar persuadir que vuelvan cuanto antes para que, cum
plidas con fidelidad las cosas que saludablemente se les
han intimado y prescrito , sean absueltos de todos sus

128
pecados y puedan disfrutar de la dulzura da la gracia
celestia1.
De muy buen ejemplo de esta caridad puede ser en
tre otros san Raimundo de Peafort, quien la Iglesia
llama insigne ministro del sacramento de la Penitencia ;
dice, pues, este Santo : Conocidos los pecados , sea el
confesor benvolo con su penitente, dispuesto para le yantarle y ayudarle llevar la carga : tenga dulzura
en la afeccion , piedad en sus quebrantos , discrecion
en la verdad , ayude al penitente con sus oraciones,
haciendo limosnas y otras obras buenas su favor , se
portar con el penitente con blandura, consolndole,
animndole, y si es menester increpndole. Hasta
aqu el Santo y la Enciclica.
En cuanto imponer las penitencias tambien se ir
con mucha prudencia y caridad. H aqu lo que dice
santo Toms sobre el particular: Mejor es que el sa cerdote indique la penitencia que, atendidos sus pecados, le habia de imponer, y despues impngale una
que sea llevadera y que la cumpla. San Juan Crisstomd nos dice : Yo podra citar muchos que se han
entregado toda maldad hasta los extremos , no por
otra cosa sino por haberles puesto una penitencia cor^
respondiente sus pecados cometidos.
NICO.
Mtodo prctico , propuesto en las conferencias de confesar
con brevedad y grande utilidad.
I. Ejemplos de diferentes estados. Ejemplos de nios y nias.

En estos ejemplos sigo diferentes autores ; pero los


principales son Calatayud, Lonher, Arsdekin, Reuter,
san Ligorio y otros.

- t29 Antes de tratar del modo prctico de confesar nios y


nias debo dar algunos avisos, respondiendo las pre
guntas que se me han hecho.
Pregunta 1." Se han de admitir en el tribunal de la
Penitencia los nios y nias de siete aos por arriba, y
tal vez de menos, que los padres y veces los maestros
los traen?
'
Respuesta. S. Lo dice san Carlos Borromeo , porque
aunque no sean idneos para recibir el sacramento de
la Penitencia, se empieza inclinarles desde pequeos
esa sagrada piscina, y despues no tienen tanto rubor
de acercarse como procura infundirles el demonio por
su desgracia. Adems, como esa edad es la mas dcil
para el bien , y la mas pronta para las cosas de Dios, f
cilmente se imprimen en ellos las cosas buenas. Dirn
que no tienen pecados... mejor, pues porque no tienen
pecados los hemos de abandonar? que por ventura se
han de preferir los pecadores los santos? No hemos
de procurar ut vitam hbeant, et abundantis habeant?
que los que estn en pecado se conviertan , y los que es
tn en gracia se conserven y perfeccionen en ella? No
vale mas prevenirles y preservarles de caer en pecado,
que no levantarles despues de haber caido? y si han em
pezado desviarse algo, no es mejor remediarlo lue
go, que no dejarles crecer en los vicios? Es cosa que
nunca he sabido entender el que algunos confesores se
porten con desvo y grima con los nios y nias en el
confesonario. No puede ser sino que no son ministros
de Cristo, ni habrn quizs leido el 'santo Evangelio,
pues que si lo hubiesen leido , especialmente el captu
lo x de san Marcos, se acordaran que habiendo presen
tado unos nios Jesucristo para, que los tocase y ben
dijese , los discpulos reian los que venan presen
tarlos. Lo que advertido por Jess , lo llev muv mal
9

130

y les dijo: Dejad que vengan m los nios, y no se


lo estorbeis, talium est enin regnum coelorum, y es
trechndolos entre sus brazos y poniendo sobre ellos
sus manos les bendecia.

Qu respondern estas palabras deJesucristo aque


llos que se quejany regaan porque les traen nios y
nias? Me parece imposible que as se porten, pues que
para m es la clase degente que mas me gusta, y enellos
como blanda cera se imprime el sello de las divinas ver
dades. Portanto, le suplico V., confesor estimado,

que no desvie los nios y nias; trtelos con benigni


dad ydulzura, fin de que no tengan horror al santo
sacramento de la Penitencia, antes bien le cobren afi

ciony amor. Imite el celo y cuidado que tenia de los ni

os y nias el venerable vila; prtese con ellos lo mis


mo que el clebre Gerson, canciller de Pars, que era
tanto el cuidado que tenia de nios y nias, que se me
reci la crtica de otros menos celosos; pero les resp0n

di que no buscaban las cosas de Jesucristo, sino su


propia conveniencia.
"
.
Pregunta 2 Cmo se han de examinar, acusar
confesar los nios y nias?

Respuesta. Dicen san Ligorio, Reuter y Lonher, que


ellos se examinen y acusen por s mismos, y dice el ci
tado Lonher que as se acostumbran acusarse. No obs

tante, el mismo autor y los dems citados dicen que


despues el confesor debe ayudarles confesarse de aque
llas cosas que conoce no habrn atinado, siguiendo por
rden los mandamientos.

Acerca de estas preguntas se han de evitar tres cosas:


1."No preguntar demasiado, sino aquellas cosas en
que regularmente acostumbran faltar, y la frecuencia

que tienen en caer en aquellas faltas;2 no incomo


darse ni alterarse por nada de lo que hagan digan,si

131 o tratarles con toda afabilidad y dulzura, porque los


nios y nias son como los peces de los estanques , que
salen si les echan pan , y se esconden si les ecban pie
dras, quiero decir, que esconden sus faltas ; 3." no
ensearles lo que deben ignorar, y por esto ser cautos
en las preguntas.
No obstante , cuando so conoce que han oallado al
guna cosa por vergenza, ser cauto y paciente , toman
do por concedida la negada: v. gr. , cuntas veces lo
has hecho? seis? veinte? tambien referirles algun
ejemplo de alguno que se haya condenado por haber ca
llado sus pecados.
Pregunta 3." Qu penitencia se ha de imponer los
nios y nias?
Respuesta. San Ligorio , Reuter y Lonher dicen que
sea leve , y que se pueda cumplir, y que se cumpla an
tes de marcharse de la iglesia , porque sino se olvidan y
no la cumplen.
Pregunta 4." Cmo se han de excitar y disponer los
nios para la absolucion?
Respuesta. Con los actos de fe, esperanza, caridad,
contricion y atricion , valindose de algunos ejemplitos,
comparaciones y semejanzas.
Pregunta 5." Cmo se han de absolver?
.
Respuesta. Si no han llegado al uso de razon , y, aun
que hayan llegado , si no se puede hallar ningun pecado
venial , se les echar la santa bendicion.
Si han llegado al uso de razon y se les encuentran pe
cados, ya mortales , ya veniales , y por otra parte se co
noce que estn movidos y dispuestos, se les ha de ab
solver absolutamente como los adultos. Pero se absol
vern sub conditione si.se duda si han llegado al uso do
la razon y se ven en ellos cosas que son pecados segnn
su materia, aunque se dude de su formalidad.
9'

- 132 Si han llegado ya al uso de razon , y han cometido


pecados veniales, tambien se les absolver sub conditione porque a veces los pecados veniales los hacen gra
ves por conciencia errnea, y no lo advierten al confe
sor : tambien veces pecan en materia grave, cuando
ponindose en peligro de no oir misa, lo advierten en
aquel momento; pero despues se olvidan de ello, y de
aqu es que dice Reuter, que si en estos casos no se les
absuelve, lo menos sub conditione, quedan en mal
estado.
Y san Ligorio dice que aun dubi dispuestos se pue
den absolver ( lo menos despues de dos tres meses)
sub eonditione, aunque no traigan masque veniales, pa
ra que no anden privados de la gracia sacramental , y
aun quizs de la santificante , como sucedera si ellos
tuviesen algun pecado grave oculto.
Ejemplo I. Mtodo de confesarse acusarse un nio por
si mismo, segun el clebre Calatayud.
Se pone de rodillas, se persigna y dice la confesion:
Yo pecador... etc. : si por ser muy pequeno no llega
la rejilla , se pone en pi , y luego empieza diciendo : Pa
dre , hace quince dias un mes que me confes, cumpl
la penitencia ( no la cumpl ) , que me puso el confesor.
En el primer mandamiento me acuso de no haber ama
do Dios como debo.
En el segundo, jur tantas veces diciendo: por esta
cruz , el diablo me lleve, con mentira con verdad ;
dije : mal haya, nombr el diablo tantas veces.
En el tercero, o misa ( no) en el dia de precepto
de fiesta ; pero volv la cabeza enred con otro.
En el cuarto, no hice lo que me mand mi madre ,
inquiet en casa, respond con soberbia la criada
mayores.

133 En el quinto, re con otro , le tir de los cabellos.


En el sexto, enred con un muchacho chica r y dije
una palabra fea ( no tengo nada).
En el sptimo , hurt la madre un cuarto , fruta
la criada , cosas de comer.
En el octavo, ech tantas mentiras , dije una falta de
un muchacho. De la vida pasada me acuso de algu
nas mentiras que dije y de haber desobedecido los pa
dres.
Tambien me acuso , Padre , de todos los pecados mor
tales y veniales de toda mi vida , de los cuales pido nue
vamente perdon Diosnuestro Seor , con firme pro
psito de la enmienda, y vos, Padre, penitencia y ab
solucion si soy digno de ella.
Exhortacion del Padre confesor.
Hijo mio , nunca jams peques; no digas malas pala
bras, mayormente juramentos: no sabes qu dice el
adagio? En la casa del que jura no faltar desventura.
Serias un desgraciado : por tanto no eches juramento al
guno. Padre, lo decia porque no me queran creer.
Hijo mio, quien no quiera creerte, que vaya all
verlo; tus palabras han de seres, es, no es, no es, como
dice el Evangelio.
'.
En la misa has de estar quietito , leyendo algun libro
que traiga los pasos de la misma misa, pasion del Se
or; puedes tambien rezar el santo Rosario. Padre,
no tengo cuentas. Digas tu madre que te compre
unas. Padre, no me atrevo porque no me castigue;
. porque cuantas me compra las pierdo luego. Pues
contars con los dedos, que estos nunca los pierdes.
Padre , solo no s rezar el Rosario. Pues rezars cinco
Podre nuestros con cinco Ave Maras , contando con los
dedos, las cinco llagas de Jess : concluidos estos co

134 -

menzars otros cinco, y as irs continuando mientras


dure la misa.Padre, ya lo har.
Tambien procurars obedecer tus padres ylosde
ms superiores. Ay hijo mio! aprende deJess, de quien
nos dice el Evangelio que estaba sujeto y obedecia san

Jos y su Madre: as, pues, debes obedecert tu


madre,y elSeortedar el cielo; si no, no te querria
all, sino que te mandaria la crcel del purgatorio,y
si fuese grave la desobediencia, te echaria los infier

nos. Escucha, hijo, lo que refiere san Ligorio. Habia


un hijo, dice, que no obedecia su madre, y una no
che fueron all su cuarto cinco demonios, y el mayor

entre ellos le cogi de los pis, le sac de la cama en


que estaba echado en medio de su hermano y un amigo
suyo, le tendi en el suelo, y con un gran cuchillo le

abri de arriba abajo y le parti por medio, quedando


hecho cuatro trozos, y cogido un cuarto cada uno de
aquellos cuatro enemigos se lo llevaron los infiernos.
Ayhijo mio! nofaltes jams la obediencia de tus pa
dres, fin de que no te suceda semejante desgracia. Ay!
cmo te espantarias si te vieses una noche cogido por
los pis y llevado los infiernos!

Tampoco te reirs con lguien, sino que procurars


amartodos como hermanos.Padre, vinome pegar,

y por esto le d de cachetes, y le tir de los cabellos.


El hizo mal en castigarte; pero t tambien hiciste mal
en Vengarte: aprende, hijo mio, de Jess en ser manso

yhumilde de corazon. Por lo que, si alguna vezte en


cuentras con algun muchacho dscolo y sin crianza,
aprtate de l; no quieras reir ni con l ni con nadie:
no obstante site insulta,t te puedeslibrar y defender,
pero no vengar, ni tener, ni conservar rencor, ni odio

mala voluntad. Lo que has de hacer, encomendarlo


Dios para que se convierta.

133-
En el sexto, me has dicho habias enredado con un
muchacho ? Padre, s. Muchas veces ?Tres cua
tro no mas, porque yo no he querido, y estas veces no
mas ha sido para condescender su importunidad , pues
me instaba mucho cosas indecentes , y me provoc
cometerlas. Por Dios , hijo mio, aprtate de este mal
amigo y compaero, huye de i como de la vista de la
serpiente. Te atreveras t andar al lado de una ser
piente que te pueda morder? al lado de un lobo que te
pueda devorar ? por cierto que no ; pues menos debes
andar con ese mal compaero que te puede causar mas
dao que todas las serpientes y lobos , pues que estos no
mas te pueden quitar la vida del cuerpo ; pero ese te va
quitar la vida del cuerpo y alma y echarte los infier
nos!... Ay, hijo mio I has de saber que ese muchacho
es uno de aquellos, de quienes se sirve el demonio para
coger nios para los infiernos. El demonio hace lo mis
mo que el cazador , que se sirve de pjaros enjaulados
para coger los inocentes que pasan por los aires : pues
este muchacho , como pjaro enjaulado en los vicios,
con sus infernales sugestiones te quiere hacer caer en
las redes de Satans. Huye, pues, de l como del mis
mo demonio, pues que ningun demonio te puede hacer
el dao que l , y jams hagas cosa mala ni con l ni con
otro , ni contigo mismo , porque te moriras y te conde
naras. Escucha lo que refiere Siniscalqui : Habia un
muchacho muy buen chico que nunca jams habia co
metido pecado morta1. Un dia por desgracia top con un
mal compaero, que le habl de picardas ; despues es
te chico cuando fue solo en su casa se acord de aquello
que aquel mal compaero le habia dicho , hizo consi
go mismo una maldad , y al momento qued muerto y su
alma sepultada en los infiernos. Viendo por la maana
los padres que el hijo no se levantaba, fueron llamar

136

le; pero l no respondia: se acerca su padre y le en


cuentra muerto... qupena! qu dolor!... Al momen
tovan decirlo su confesor, y este les consuela, di

ciendo no se espanten; porque aunque es verdad que


ha muerto de repente y sin Sacramentos; pero le pare
ce que no se habr condenado, porque en toda su vida
no habia jams cometido pecado mortal alguno. No obs

tante, dijo, como todava tengo que decir misa, la ce


lebrarpara su alma para quesi se halla en elpurgato

rio el Seor le d la gloria. Se fu, se prepara, se re


viste,y al querer salir de la sacrista,siente que le tiran
pordetrs. Como sabia queen la sacristano habia que

dado nadie,qued espantado, se vuelve, y ve su es


palda el alma de aquel muchacho toda encendida en vivo

fuego, y que le dice no celebre la misa por l, porque


se halla condenado.Pues cmo? le pregunt el con
fesor, que no me decias la verdad cuando te confesabas?

S, siempre la dije.Pues, cmo te condenaste, si

nunca en tu vida cometiste pecado mortal? la ver


dad nunca habia cometido pecado mortal; mas ayer un
mal compaero con sus perversas conversaciones me en
se cometer una maldad, y en la noche yo mismo he

querido hacer lo que l me dijo, y al momento qued


muerto y condenado.
-

Ay, hijo mio! ya ves lo que traen los malos compa


eros: aprtate de ellosy nunca jams hagas cosas ma
las. Lo que no te atreverias hacer delante de tu padre
madre, no debes hacerlojams delante de Dios que es
tu Padre y Juez, que te puede hacer quedar muerto al
instante, como este jven, y echarte los infiernos.
Tambien irs cuidadito en no coger cosa alguna: si
algo necesitas, pdelo tu madre; queya te lo dar. Ni
tampoco dirs mentiras, porque est muy feo que los
muchachos sean mentirosos.Padre, lo decia porque

137 -

no me riesen.No importa. Desan Francisco de Sales

se lee que nunca jams mentia cuando muchacho: si al


guna vez le reprendian, callaba la boca, y sufria con
toda humildad la correccion: as lo has de hacer t.

Tampoco descubrirs faltas ajenas. Tendrs presente


aquel adagio,lo que no quieras para ti, no lo quieras pa
ra nadie; y as como t no te gustaria que te descu
briesen tus faltas, tampoco te ha degustar descubrir las
ajenas.

Pues, vamos, hijo mio: no vuelvas mas pecar, por


que con lospecados ofendes Dios; no le ofendas mas,
y malo de todo corazon. Le amas Dios que es un
Seortan grande, tan bueno,que te ha criado, conser

vado y redimido?S, Padre.Pues has de saber que


pecando has ofendido este Dios. Pero mira si es bueno,
que en lugar de castigarte,te quiere perdonar, y t de
bes esperar que te perdonar por los mritos de Jesu
cristo; pero es indispensable que t te arrepientas de
haberpecado. Qu dices,te pesa yte sabe mal de ha
ber pecado y ofendido un Dios tan bueno y de haber
agraviado un Padre tan amoroso?S, Padre.Has
de saber que con estas ofensas que has hecho Dios

has merecido laspenas del otro mundo, si no las delin


fierno, las de un purgatorio, que ya sabes son master
ribles, que si te metieran dentro un horno encendido en
vivas llamas. Ay! si ahora te cogieran porque has he

cho estasfaltas,y tellevaran la crcel, yalliteamar


raran en un horno lleno defuego, cmo llorarias! pues
mas has de llorar por haber merecido con estasfaltas
aquellas penas, Arrepintete,pues, con un firme pro
psito de nunca mas pecar.
Despues irs all delante de laVirgen y le rezarssiete
Padre nuestros y siete Ave Maras en penitencia, fin
de que por sus siete doloreste alcance ungrande dolor

- 138 de haber pecado y la gracia de nunca mas pecar, y


ahora de rodillas , con las manos juntas y profundamen
te inclinado, digas: Seor mio Jesucristo, etc.
Ejemplo II. Modo de confesar ttn nio que no sabe acu
sarse por si solo, y que necesita que el confesor le pre
gunte.
Dme, nio, cundo te confesaste? Ahora un mes
{ pongo por ejemplo). Cumpliste la penitencia?
S, Padre. Qu pecados has cometido, hijo?... No
tengas miedo ; dmelo todo , y vers cmo te absuelvo
de todo. (Aqu calla el nio y dice: Yo no s, y por
tanto el confesor le preguntar) : No sabes explicar
te? No, Padre. Pues ya te preguntar yo por los
mandamientos. En el primero, ya te acusas de lo poco
que has amado y servido Dios. S, Padre. En el
segundo, dme, has jurado con mentira diciendo por
esta cruz , el diablo me lleve? S , Padre , tres veces
para que no me rieran. En el tercero , has oido mi
sa en los dias de fiesta y de precepto? Un dia no, la
dej por andar con otros compaeros al juego. En la
misa has hablado enredado? S, Padre. Y as le
ir preguntando por los diez mandamientos.
Si el nio es medroso , no le reir hasta haber segui
do todos los mandamientos y haber dicho todo lo que
hay que decir ; sino, se callara los pecados. Si no es
medroso, le puede ir afeando los pecados por el mismo
rden de los mandamientos ; y finalmente concluida la
eonfesion le pinta feo y horroroso el vicio, y amable la
virtud, los premios y castigos de esta y la otra vida. Le
dir que al nio que vive bien , el Seor le ama y llena
de bendiciones y gracias , y finalmente le da el cielo.
Pero que el que vive mal es aborrecido de Dios, es in

139
feliz y desgraciado en este mundo , y finalmente lo es por
toda la eternidad en el otro , etc. , etc.
Los mismos ejemplos de nios que se han puesto, pue
den servir para las nias con poca diferencia. Solamen
te se ha de advertir, como me lo ha enseado la prc
tica y experiencia , que las nias son mas fciles en co
meter impurezas que los nios , mientras son pequeitas; pero cuando son mayores va enteramente al revs,
pues mas son los mozos y hombres lascivos que las mu
chachas y mujeres. La razon de esto mi ver es la mis
ma naturaleza de la mujer ; pues que cuando pequea
luego se ve inclinada formar muecas, etc. , y estas
cosas le sirven de juguete en su infancia. Si se reune
con otras nias nios , juegan veces padres y ma
dres, que dicen, y quizs parir, etc. , etc. De aqu es,
que si hay alguna de perversa , las ensea lo que de
beran ignorar , y como en la naturaleza ubi est stimulus, ibi est fluxus , luego corresponde, y en las nias
mucho mas antes que en los nios. Por esto dispertada
la naturaleza, fcilmente se habita este brutal deleite
con gravsimo perjuicio de su salud, pues enseala ex
periencia que llega enfermar y aun matar los nios,
sin poderse veces atinar la causa que produce tan fa
tales efectos. veces las nias se hallan habituadas
este maldito vicio por sus mismas amas de leche cria
das nieras , que para acallarlas cuando lloran , les ha
cen acciones Indecentsimas para excitarlas al deleite,
y este deleite hace olvidar la causa de su llanto , y se
callan al momento. Cuando son mayores , el rubor, na
tural su sexo , las impide entregarse estos excesos.
veces na es ninguna de estas causas la que las ha
bita as, sino la misma curiosidad natural que tienen
de saber , como sucedi Eva , que la ociosidad y la cu
riosidad fueron causa de su caida. 1 confesor ser muy

140 -

cauto en confesar las nias, no sea que sus preguntas


las enseen lo que deben ignorar; pero tambien debe

procurar con buena maa hacerlas confesar lo que ha


yan hecho, porque las nias naturalmente son tmidas,
ytemen y se dan vergenza de confesar esas debilida
des. Y aunque es verdad que muchsimas veces, aun
que cometen algunas cosas de impureza, no pasan de
pecado venial, como dice Calatayud, porsu ligereza,
volubilidad ignorancia;no obstante el enemigo se va
le de sus estratagemas, para que lo callen en la confe

sion,y as vayan confesndose en lo sucesivo, y des


pues cuando comulguen vayan amontonando millares
los sacrilegios, hasta que por medio de una mision se

despiertan de su letargo y salen de este laberinto. Pon


dr aqu lospecados que veces cometen las nias para
que est el confesor sobre aviso.
Peccata quae committere solent puella in hac
materia sunt hac.

1. Pollutionem facientes, aspicientes et tangentes

seipsas (1). Palm mans, tangendo leviter super


vas (2). Digito tangendo se leniter intra vas in clito

ri, etc. (3). Mittendo digitum intra vaginam (4).Mit


tendo fustum, etc., intra vas (5). Applicans se contra
vasin mensa, pariete, etc., sedensin sedia applican
do se contra ipsam sediam. Sedensin terra applican
do se contra ipsum pedem suum. Aliquando jungens
crura el opprimensipsum vas, movendo leniter seip
Sam, etc. Todas estas maneras son de una misma es

pecie, ni hay necesidad que expliquen sifue de esta ma

nera de otra, porque mas de no ser de ningunane


cesidad, como se ha dicho, se exponen que por ver
genza no digan la verdad, y quedar despues con el re

141

mordimiento de haber hecho mala confesion por esta


C3UIS3.

2. Tangendo se turpiter cum una,vel cum aliqui


bus puellis. Faciendo sodomitic cumpuellis; aliquan
do cum sororibus maxim in eodem lecto per noctem,
jam applicans vas unius cumpede, crura, etc., alte
rius, et sic se polluendo.

3. Tangendose mutu cum puero in pudendis. Ali


quando copulans se, quamguam imperfect.
4. Bestialitas (1), applicans vas suum cum aliqua
bestia (2), aliquando mittens ostrum pullivel gallinae
intra vas. Aliquando ponens salivam aut panem in vas

et cogens canem ut lambat. Aliquando cogens canem


et mittendo pudenda canis invas suum.
No quiero decir que todas las nias hagan estas co

sas, pues que algunas son muy castas y que tienen gran
de horror estas inmundicias, y por esto el confesor

ser muy cauto en preguntar, y si halla que no hay en

su conciencia alguna cosa de estas, no se pare mucho


sobre esta materia;solamente la dir que no haga nun
ca cosa mala, que lo que no se atreveria hacer delante
padre madre, tampoco lo ha de hacer en su ausen

del

cia; porque lo hara delante de Dios, que es su Padre y


su Seor, que en elmismo instante le podria quitar la
viday echarla los profundos calabozos del infierno;
pero que, sipor este santo temor se abstiene de pecar,
ser como la casta Susana; serfeliz en este mundo y
amada de todos, y despues feliz por toda la eternidad en

el otro. Le dir que, si es buena nia, all en el cielo


el Seor le dar unas cosas tan buenas, le dar el ves

tido nupcial de la gloria, que nilasreinas andan en este


mundo mas bien vestidas, que lo andan en el cielo las
nias buenas porpobres que hayan sido.

142
EJEMPLO III.

Dme, nia, cunto tiempo h que no te has con


fesado?Un mes.Cumpliste con la penitencia?
S, Padre.Qu pecados tienes, nia?Padre, una
vez no hice lo que mi madre me mand: otras fu res
pondona.Qu mas tienes, nia? dmelo todo, no
te calles nada.Padre, dije tres mentiras.Qumas
tienes?No me acuerdo de nadamas.Dime, nia,

vas misa los dias de precepto?Y los dems tam


bien,porque mi madre todos los dias me lleva all.
Procura estar quietita pensando que ests en la casa del

Seor y de Mara santsima: y para oir la santa misa es


muy buena prctica rezar siete veces el Padre nuestro y
Ave Mara en memoria de los siete dolores, y cinco Pa
dre nuestros y cinco Ave Marias las cinco llagas de
Nuestro Seor Jesucristo. Nunca jams faltes lo man
dado por tu madre, ni seas respondona cuando te diga
alguna cosa. Imita la santsima Vrgen Mara, que

siempre fue tan obediente;y lo que te encomiendo mu


cho es que no digas mentiras, porque si fueras menti

rosa, Dios no te querria por hija;porque l es Dios de


verdad. Ay!... Si dices mentiras seria seal de que
quieres seguir al enemigo, que es el padre de la men
tira.

Procura, pues, en adelante ser una buena nia: nun


ca mas peques, rezars tres Padre nuestros y tres Ave

Maras la santsima Virgen all delante de su imgen


de aquel altar, y cuando ests en tu casa, besars la
mano tu madre. Arrepintete, nia, de esas faltas por
el temor de que Dios te podia castigar con las penas del

purgatorio. T has mentido porque tu madre no te cas


tigara, y mintiendo te has hecho merecedora de unas

143

penas y castigos mucho mayores, pues que all en el


purgatorio te habrian echado en aquellos hornos de fue
go ardiente, y mas el Seor te habria privado de la

gloria, que es la casa y palacio de las nias buenas. D


me, nia, sipor la tarde al anochecer cuando vas tu
casa, hallaras cerradas las puertas y que tu madre des
de el balcon te dijese: Hija,ya que no has hecho lo que
te mand; ya que has sido respondona; ya que has di
cho mentiras, hoy no se te abrir la puerta: tendrs
que pasar la noche la calle y al sereno; ay cmo llo
rarias! cmo dirias: Madre, por Dios, brame V. la
puerta, que ya me arrepiento de haber faltado, y le doy
palabra de que nunca mas la disgustar en adelante.
Pues hagamos laaplicacion: has de saber, nia, que con
estas palabras faltas, y por ellas no te quiere por ahora
en el cielo, en manera que si te murieras, te cerraria

las puertas de la gloria,yte diria:Por ahora no tequie


ro, vete, vete, anda al purgatorio. Qu debes, pues,
hacert? Arrepentirte y decir, que ayudada de la divi
na gracia no volvers mas pecar.
No es verdad que ya te arrepientes de veras, y te
-

sabe mal de haber ofendido un Dios tan bueno, y tam


bien porque podia privarte del cielo y echarte las pe
nas terribles del purgatorio? Digas de corazon: Seor
mioJesucristo...

FIN DE LA LLAVE DE oRo.

INDICE.
-

A los Confesores.
Sencillas y breves reflexiones que podr hacer el confesor su
penitente, segun los pecados de que se acusa.
Primer mandamiento: Amar Dios sobre todas las cosas.
-

3
7
7

Segundo mandamiento: No jurar el nombre de Dios en vano.


Tercer mandamiento: Santificar las fiestas.

10

Cuarto mandamiento: Honrar padre y madre.

35
61
(69
100

"

Quinto mandamiento: No matar.

Sexto mandamiento: No formicar,


Sptimo mandamiento: No hurtar.
Octavo mandamiento: No levantar falso testimonio ni mentir. 102
Reflexiones diferentes clases de personas y sobre diferentes
materias.

103

$I. Reflexiones los que hayan sido y tengan algo de in


Crdulos.

103

$ II. Al que dice mal de Dios, niega algunos de sus atri


butos.

105

$ III. Breves reflexiones uno que dice que no cree en cielo


ni infierDO.

110

s IV. Reflexiones sobre el purgatorio.


Apndice I. Penitencias. " "
Apndice II. Autores que convienen un moralista para salir
-

un buen confesory director.

114

115
121

Apndice III. Conferencias que deben tener los sacerdotes


para desempear bien el ministerio de oir confesiones que
Jesucristo les ha confiado.

122

Modo prctic0,propuesto en las conferencias de confesar con

brevedadygrande utilidad.

FIN DEL NDICE.

128

APPARATUS
ET PRAXIS FORMAE

PR0 D00TRINA SACRA IN CONCIONE PROPONENIDA,


AUCTORE

R. P. Riehardo Arsdelin,
Societatis Jesu.

NOVITER PRAELO MANIDATUR CURANTE

Excmo., llmo. ac Rno. D. MNTONI0MARIA (IARII.


Cubanae Insulae Metropolitano.

ACCEDIT

ORDINARII LICENTIA.

BARCINONE :
LBRARIA RELIGIOSA, EXTYPOGRAPHIA PAULIRIERA,
in vico dicto Robador, num. 24 et 26.
ANNO MDCCCLVII.

SCITU DIGNUM.

Omnibus aliquod caput im unam tantummod paginam cujuslibet


operis LIBRARIA RELIGIosA in lucem editi legentibus aut legere
audientibus, 2320 dierum indulgentiam plerique Hispaniarum
Praelati concessre.

PARS PRIMA.

APPARATUS
BT PRAXIS i-yinr.i:

i DOCTRINA SACRA IN CMCIOKE PROPOMDA.

CAPUT I.

Praxis pro artificio memoriw, et dispositione dictionis.


1. Consultum est, si otium suppetat, praesertim pro
incipientibus , lotam dictioncm scripto declucere , et in
tria aut plura puncta dividere : et memoriae causa singula puncta concludere cumaliqua sententia, quae habeat
aliquam connexionem cum initio puncti sequentis.
Proconcionatoreimpedito, aut multm exercitato necesseest puncta saltem summatim annotare, scribendo
breviter praecipua capita et membra sui discurss : ut
est sententia, exemplum, similitudo, et scopus sive fructus, ad quem intendit auditores permovere.
2. Artificium autem memoriae consistit in imagine
quadam rei dicendae certo loco per imaginationem constituenda , quae dum recolitur, materia, cum qua similitudinem habet, facil in memoriam reducit. Exempli grati: Concipis aulam aliquam, cujus omnes partes, et
partium ordinem optim notum et perspectum habes. Si
prima pars tuae dictionis agat v. gr. de navigatione hujus
1*

vit ad portum salutis tern, ponis per imaginationem


in primo loco istius aul, anchoram tenui filo pendu
lam, ut ea cognita, materia tua, qu est de navigatio
ne memori occurrat. Si secunda pars sit v. gr. de mili
tia hominis contra tentationes mundi, pro ea secundo

loco statuis militem gladium vibrantem. Si tertia pars


sit de victoria tentationum, tertio loco appendis coro
nam : et sic pro reliqua materia, apponenda est imago

aut signum, quod judicas maxim idoneum ad susci


tandum vivam sequentis materi memoriam. Et ide
utendum est imaginibus vividis, et aliquid agentibus,

qu possint animum tuum vivaciter ferire.


3. Alia praxis est. In margine dictionis descript,

quinque aut sex locis appingere quales dixi notas, cum


diversis materi partibus connexas; aut, quod facilius
est, vocabula diversa in margine scribere, qu ordi
nem et diversitatem materi significent. Possuntque ea
vocabula in unam sententiam, aut versum redigi, ut,

sicubi memoria fallat, sententia illa indicet quousque


ventum sit, et quid sequi debeat. Exemplum talis ver
ss aut sententi sit, si disposuisti materiam de hu

militatis prstantia: et illa v. gr. fuerit 1, qum Deo


grata; 2, qum homini jucunda; 3, qum utilis saluti
tern: redigas puncta illa ad unum brevem versicu

lum, aut sententiam, v. gr. Grata Deo, jucunda homini,


portusque salutis: aut ad quamcumque idoneam simili
ordine familiarem tibi sententiam: et sic in quavis ma

teria. Inde experieris decurso materi prparat me


moriam non facil aberraturam.

4. Si plura nomina propria certo ordine cupies reti


nere, redigantur ad voculam unicam, in qua tantm lit
ter prim singulorum nominum suo ordine continean

tur. Exempli grati, ut retineantur nomina et ordo par


tium prcipuarum S, Scriptur, reducunturad hoc bre

- 5

ve vocabulum, GELUNDE: G. Genesis, E. Exodus, L. Le


viticus, N. Numerorum, D. Deuteronomium, E. Evan
gelia Christi quatuor.
Sed, quid si quis fallente, aut turbat in dictione me

mori, nihil omnin memineriteorum quae ad dicendum


paravit?Remedium occurrenditaliaccidentipraecipuum
erit,paratum ante semper habere locum unum com
munem ad quempossit extempore recurrere. Talis prae
cipu locus esse poterit de gloriae caelestis felicitate,
aeternitate, possessione omnis bonijucundi, utilis, ho
nesti, et carentia omnis mali omnium sensuum qui
continentur hoc versiculo: Gustus, odoratus, auditus,

visio, tactus, utinfr v. Gloria. Vel de inferni paenis


aeternis singulorum istorum quinquesensuum: quae duo
possuntfer cum quacumque materia connecti; sin mi
ns, melis est carere connexione, qum omni dictio
ne; ex duobus autem malis minus est eligendum.
CAPUT II.
Pro voce.

1. Curandum utvox accommodetur loco, utin par


vo non sitnimis alta, autin magnonimis demissa;utrum
que displicet.
2. Si vox nativa sitimbecillior, oportet rar assur
gere, aut afectui violento indulgere, sed familiari tono
Oratio Varianda est.

3. In exordio utendum voce clara, et aequabili, sed


sine afectatione, aut cantillatione. In narratione magis
attollitur et variatur. In confirmatione fit acrior, et in

citatior, docendo,interrogando, disputando, increpan


do, ad varios afectus Vocem inflectendo, quantm vi
res ac materia patietur.

4. Epilogus si instituatur ad precandum, vel pla

6-

candum, vox sit suavis, etlenis. Admiserandum flexa


nimis. Ad laetandum plena et sonora. Ad hortandum aut
terrendum concitatior esse debet.

5. Uthanc vocis varietatem discas et exerceas, op


timum est consulere ipsam naturam, et observare quo

tono passimutantur homines dum irascuntur, dum ro


gant, dum dolent, dum laetantur, etc., et quae magis

placent, tuae vociquantm fieri potest accommoda.


6. Maxima dictionis parte consultum estutivoce me
dia, ac moderata, sicfacilis dabiturascensus, descen
sus, ac vocis mutatio; nunquamenimineodem tono di
persistendum est, sede observanda sedul crebra vocis
mutatio,ut evitetur monotoniae vitium ingratissimum.
7.

Porr haec summatim observanda. Ut caveaturni

mia tarditas, quae dictionem reddit languidam:nec mi


ns cavenda nimia linguae volubilitas, quae verba trun

cat, et confundit, ne singulisensus debit intelligantur.


Curandum quoque diligenter ut ultimae sillabae expri
mantur, quae multis absorbentur, aut indecor con
globantur.

8. Deniquead evitandam confusionem, singulos sen

sus dicendo interpungat, et in fine periodisempermo


dic respiret, etspiritum colligat, ac vocemmutet: quod
plurimm et dicentem reficiet, et audientem aficiet.
CAPUT III.

Progestu.
Gestus, vox quaedam esttotius corporis, ideque pro
gestu moderando accommodaripossuntea quae devoce
diximus.

In principio dictionis stet erectus et immotus, spectet


modest auditores, manus in pulpitum protendat, or
diatur modest auditoribus honorem, de more cumqua

dam corporisinclinatione,exhibendo. Manus autem non


misileniter, ac paululm ultra sinum protendat, oculis
manum, ac gestum sequentibus.

2. Gestum non semper ad unam partem, sed nunc


ad hos, nunc adillos redigat, tum ad gratam varieta
tem, tum ut orator pluribusvideri et audiri possit.
3. In narratione adhibendus gestus liberior; in con
firmatione acrior et pugnacior; in epilogo vehementior,
et accommodatus afectibus, de quibus infr.
4. Vultus quoque, oculus, etaspectus nunc sit erec

tus et alacer, nunc demissus et tristis, pro rerum va


rietate.

5. Uti cavenda estgestuum nimia lenitudo et tardi


tas, ita etiam nimia celeritas, autlevisgesticulatio; aut
etiam nimia vastitas, qu manus ultra humeros et ca
put attollatur.
6. In supplicando, utraque manus protensa vel at
tollenda, vel submittenda est, quod etiam fieri potest
manibus junctis instar Orantis.
7. In aversando, aut negando, capite ad dextran
partem converso, et manibus ad sinistram, rem quasi

se propellet. Wel etiam capite leniter concusso per mo


dum renuentis.

8. Interrogabit, manu paululm elevata, etadseip


Sum conversa. Instabit vehementis, summo indice ma

ns sinistrae apprehenso, etnonnihil concusso: nec de


suntgestus alii.

9. Demonstrando seipsum, manum vel dexteram,


vel utramgue ad pectus suum convertet. Demonstrabit
res alias, manu plerumque protensa, et sursum, vel

deorsm, vel alio conversa, prout est supr, vel infr


situs rei quam cupitdesignare: rar id solo digito faciet.
10. Timorem exprimet, manu dexterapectoriappli
Cata.

11. Irascetur, pugno compresso, voce et vultu as

pero: pulpitummanu, vel terram pede percutiendo: sed


ben cavendum ne percussio illa sit nimis crebra.
12. Poenitebit, digitis pressis, etpectoriadmotis. Do

lebit ver manibus inter se complicatis, vel utrimue


deorsm dejectis etexpansis.
13. Vocabit, aut sibi sistet alium, manusursum ele
vata, etad se inflexa. Dimittet, autrepellet, manuaver

sacum digitis explicatis. Minabitur,indice erecto etcon


cusso. Alios denique afectus exprimeteo mans,oculi,
capitis, aut aliorum membrorum motu, quem observa

bit eximpetu naturae interhomines ben moratosdecor


exerceri, modvitet sequentia.
14. Cavebit ne sit nimis diuturna omnium gestuum

intermissio; et contra, ne gestus idem, praesertim in


eadem sententia aut periodo, nimis saep repetatur.
15. Sol sinistrrarissim gestus exhibendus: non
rar tamen in gestu formando sinistra dexterae sociari
poterit, ut cm ostenditur rerum multitudo, aut mag
nitudo: vel quando ad summos afectus ascenditur, in
quibus quasi totus orator abripividetur.

16. Infinedebet ordinari, utivoxet dictio, ita ges


tus esse vivacior et vehementior, ut orator afectum,
quem intendit, altisinfixum relinquat; sitamen, uti
in meditatione, ad tristitiam, metum, aut compassio
nemoratio dirigatur, gestu etiam leniori, actardioridic
tio absolvetur.
CAPUT IV.

Pro exordio dictionis formando, eteferendo notanda.


1. In exordio auditor debet reddi benevolus, atten
tus, docilis. Haec fient, persona dicentis, commemo
randum animum et afectum suumpro salute, utilitate,

9
aut profectu auditorum. Vel a materia, ostendendo rem
ipsam de qua dicet , esse necessariam, utilem, aut praesenti tempori multm idoneam. Docilis erit auditor, si
materia tractanda clar proponatur , et in sua membra
vel puncta distinct dividatur ; indicando, quid primo,
quid secundo , quid tertio loco dicere intendat. Et haec
erit propositio rei dicendae , quae in fine exordii locari
solet.
2. Desumi potest exordium ab aliqua sententia auctoris sacri , aut etiam profani. Vel proverbio , vel
similitudine , vel ab historia evangelica, aut alia, quae
avid audiatur. Quandoque etiam proponitur quaestio,
aut problema, de quo quasi varia auditorum sententia
exquiratur , et cui tandem inopinata responsio depromatur.
3. Vitanda autem sunt exordia nimis communia, nimis prolixa , et nimis long extra marteriam quaesita.
CAPUT V.
Pro narratione.
1. Debet narratio esse clara, brevis, et ordinata, ut
nempe res eo ordinenarrentur , quo gestae , aut dictae fuerunt.
1. Concilianda est narrationi vita , v. gr. interrogan
do quid Me factum, quid responsum putatis? quid vos
hic ageretis? audite quid sequatur, etc.
3. Sic narranda est res praeterita , ac si in praesenti,
etcoramageretur. Adhocjuvatutiverbis praesentis temporis : magis enim movet narratio Christi , quasi ante oculos actu patientis , qum si tantm dicas talia olim passum fuisse.
4. Cavendum , ne bis , aut saepis in narrationis decursu idem repetatur. - .

10

5.

Cavenda etiam crebra digressio ad alia extra rem

gestam, aut long parentheses, qu rei seriem

inter

rumpunt.
6. Affectus, etsi breviter misceri possint, non de
bent tamen in narratione esse nimis frequentes, sed ma

gis pro confirmatione et epilogo reservari.


CAPUT VI.

Pro confirmatione, ejusque amplificatione,


et ornatu dictionis.

1. In confirmatione quruntur argumenta ad sua


dendum virtutem, vel dissuadendum vitium, aut aliud

quod sibi orator tractandum proposuit. Argumenta hc


prim summatim excogitanda, et annotanda: poste fu
sis deducenda, amplificanda, et exornanda.
2. Pro inventione argumentorum sive discursuum,
inspiciendus est Apparatus materi, quem ordine alpha
betico infr tradimus. Deinde ad istius, vel alterius ma
teri amplificationem, et ornatum, considerari poterunt

loci topici, sive sedes argumentorum, quibus quvis


materia deduci et inculcari potest. Exempli grati, si de
charitate agatur (idem est de cteris) expendi poterit
locus definitione. Quid est charitas? est unio anim

cum Deo, quanti momenti est illa unio, qum jucunda,


qum utilis, qum honorabilis, ideque omni labore
comparanda. 2. Locus partium enumeratione: Chari
tas alia est interna affectuum, alia externa operum; alia
erga Deum, alia erga proximum propter Deum. 3. Lo
cus genere: Si omnis virtus amanda est, ut justitia,
temperantia, continentia, humilitas, mansuetudo, fi

des, spes, etc., quant magis charitas qu est suprema,


et regina omnium virtutum? 4. Locus simili:

sicutele

mentum non potest requiescere nisi in suo centro, ignis

11

in coelo, lapisin terra, ita animain sola charitate etunio


ne cum Deo requiem habet. 5. Locus dissimili: Sicut
separatio membri corpore est violenta, ita anim cha
ritate Dei. Locus contrario: Si odium et aversio Deo

summum sit hominis malum, sic debet amor Dei sum

mum esse hominis bonum. 6. Locus ab adjunctis est in


quo considerantur omnes circumstanti cum re conjunc
t, ut locus, tempus, actus et modus, et finis, quo res
exercetur, etc., qu continentur hoc versu: Quis, quid,
ubi, etc., quem infr explicamus in exemplo dictionisex

apparatu formand. 7. Locus est causis, in quo res


comprobatur, vel improbatur sua causa materiali, aut

formali, qu constat, finali ad quam dirigitur, ab


exemplari cui assimilatur. 8. Locus ab effectis, sive
effectibus bonis, aut malis, qui rem faciunt amore, aut
odio dignam, uti quod charitas faciat hominem filium
Dei, hredem coeli, pium, benignum, patientem, Deo
et hominibus acceptum. 9. Locus comparatione, sive
majori, minori, et paritate rationis. Ut, si sponsa gau

det connubio cum nobilissimo sponso, qui tantm est


creatura, quant magis gaudere debet anima per chari
tatem uniri Deo, qui est omnium Creator? Et hic locus

ad amplificandum latissim patet. Uti et locus ab aucto


ritate, testimonio, et exemplis, qu infr in Apparatu
latis deducimus.

Pro exornatione dictionis, faciunt tropi, et figur sive

verborum, sivesententiarum, per quas sermoni varietas,


copia, et elegantia conciliatur. Prcipua hc recensebi
mus, ut orator, non omnes simul, sed mod has, mod

illas, instar condimenti, dictioni aspergat, prout materi


su conveniri judicabit. Tales tropi in verbis sunt: me
taphora, synecdoche, metonymia, antonomasia, onoma
topoeja, catachresis, metalepsis. In oratione sunt: allego
ria, periphrasis, hyperbaton, hyperbole,

12

Ex figuris prcipu sunt: repetitio, conversio, com


plexio, gradatio. Item, similiter cadens, contrapositum,
commutatio.

Figur, qu non in vocibus, sed integris sententiis


usum habere possunt, prcipu sunt: interrogatio, res

ponsio, subjectio, occupatio, correctio, dubitatio, pro


sopopoeja, apostrophe, hypotyposis, sustentatio, pr

termissio, ironia, permissio, deprecatio, exclamatio.


Modum quo h figur, aut tropi in oratione forman
tur, si non meminerit orator, consultum est ut ex Rhe

torica eum recolat, et singulorum exempla prcipua hc


infr dabimus post materi Apparatum alphabeticum.
CAPUT VII.

Pro dictionis epilogo, sive peroratione.

1. Ars qu tradita est pro confirmatione amplifican


da, et exornanda, valet etiam pro peroratione forman
da. Im hc potissimm omnes eloquenti fontes et af

fectus exprimendi erunt, ut auditori motum quem in


tendit orator impressum relinquat.

2. In hunc finem debet ipse orator dicendo ostende


re se penits permotum esse. Nihil enim incendit, nisi

in ipsum pris incensum fuerit. Uti Cicero perorando pro


commiseratione erga Milonem, profitebatur se non pos
Se lacrymas continere.

3. Conficitur autem peroratio magna parte, ex bre


Vienumeratione argumentorum, quibus in tota oratio
ne rem se intentam orator probavit, ea animis audito
rum altis ac vehementis inculcando, hoc fer modo.
Si jam ostenderimus qum sit virtus charitatis jucunda,

quia hominem Deo conjungit; qum situtilis, quia red


dit regni clestis hredem: qum sit necessaria, quia

13 sine ea anima a Deo perpetu separatur, etc., quiseam


totis viribus non quaerat , et complectatur ?
4. H&c autem enumeratio argumentorum non debet
esse simplex et jejuna repetitio, sed novis subind sententiis , ac figuris cum pondere inspersa ac variata. Cavendum tamen ex altera parte , ne argumenta illa iterm
prolixdeducantur; sed compendio absolvantur, sicenim
non esset enumeratio , sed potis altera oratio. .
Consultum autem est , utclaudatur oratio per aliquam
brevem ac nervosam sententiam , quae menti ac memoria auditorum quasi aculeum infixum relinquat , ut est
illa S. Bernardi de mala conscientia peccatoris: Manet
Mixtelas non relictura. Fugit voluptas non reditura.
Summula sequentium pro praxi expedita
inventionis materiw.
Primo, sequitur hic Apparatus materiae, exscrispolissimm Litteris ordine alphabetico breviter et commod digestae.
Secund, sequitur brevis index ejusdem Apparatus,
ad quem facil recurritur.
Terti, postea sequuntur puncta disposita per omnes
dominicas et festa ex eodem Apparatu.

PARS SECUNDA.

AP P AIR A " "U S MIAT "EIRIA AD DOCTRINAM SACRAM


Ex sacris Litteris ac Patrum conceptibus prcipu
depromptus.

Nota prim, ercogitatum esse me hunc brevem et com


modissimum materi Apparatum prcipu in gratiam mis

sionariorum, quibus ad doctrinam sacram variis locis


prdicandam, prter sacras Litteras pauci sunt ad manum
libri: vel etiam in gratiam aliorum, quibus si non desint
libri, otium tamen deest ad proliacam plurium voluminum

investigationem: quibus nihil gratius esse solet, qum si


in modico spatio multum apt materi collectum inveniant,
quam facil possint deducere, et suo usui accommodare.
Nota secund, in hoc Apparatu potissimm contineri se
lectissima erempla, comparationes ac similitudines ad ido

neos titulos alphabeti ordine redacta, ac singulos titulos in


varia puncta distribui, ad meliorem distinctionis forman
d ordinem ac varietatem. Nulla enim alia est materia,
qu commodis possit pro dictione in varia membra cum
ornatu dilatari, aut facilis memori retineri, aut utilis
ad auditorem permovendum accommodari, qum similitu
dines, comparationes, erempla, ut testatur tritum avio
ma: Verba movent, exempla trahunt. His adcommunem

captum marim accommodatis, et rudes optim instituun


tur, et eruditi plurimm delectantur, dummodo solida sint,
et sacrarum Litterarum auctoritate nitantur, qualia sunt

illa, qu in hoc Apparatu assignantur, qu, ubi opus erit,


ea citatis Scriptur locis fusis deduci poterunt.

15

Nota terti, praim e hoc Apparatu conficiendi inte


gras dictiones per totum annum, infr assignari in fine,
cum applicatione materi ad certa puncta per totius anni
evangelia.
Ad etremum observa, dum e his titulis pro tuo con

ceptu materiam uberiorem inquiris, si contingat illam sub


uno titulo non reperiri, legendum esse indicem, et qu
rendum alium titulum significatione similem, aut etiam
contrarium; eempli caus, si non inveniatur Charitas,
vide Amor : si non reperiatur Amor, vide Odium, et sic

de cteris: qu omnia tibi frequenti usu et propria obser


vatione magis innotescent, observata prsertim prai in

hujus apparats calce assignata.


ABNEGATIo.
Qui cupit servire Christo, debet abnegare mundum, et
omnia qu in mundo sunt. Patet ex verbis Christi, Luc.
xiv, 33: Qui non renuntiat omnibus, qu possidet, non

potest meus esse discipulus. Exemplum est in duodecim


apostolis, qui relictis omnibus bonis, parentibus, ami
cis, secuti sunt Christum, et ejus doctrinam. Sed ecce
quantum abnegantibus promissum prmium: Centu
plum accipiet, et vitam ternam possidebit. Matth. xix,
29. Hc est liberalis Christi promissio, qu claustra tot
religiosis, et coelum tot Sanctis implevit.

Post hc, S. Bartholomo apostolo Evangelium pr


dicante, Polemus rex Indi potentissimus ad fidem Chris
ti conversus et baptizatus, relicto imperio amplissimo,

et su patri, et omnibus amicis, S. Bartholomo, quo


cumque pergeret, constanter adhsit, et maluit essepau
per apostoli discipulus, qum dives Indi dominus. (In
vita S. Bartholomi per Abdiam). Gallicanus dux supre
mus romani exercits post ingentes victorias, et impe

16

ratoris filiam nomine Constantiam in uxorem oblatam,


abnegato omni honore, et opibus, et Imperatoris fili,
humilem et pauperem pro Christo vitam suscepit, cla
riorem de se, qum de hostibus victoriam reportans. (In
vita SS. Joannis et Pauli).
Alexius nobilis romani Euphemiani filius, ut rebus

omnibus nudatus, Christum nudum sequeretur, prima


nocte nuptiarum abnegavit ditissimam sponsam, et do
mum paternam, et post multam peregrinationem, tan
quam pauper et ignotus delituit per multos annos in an
gulo doms patern, donec post obitum divino monitu
suo parente, et Pontifice Romano cum ingenti stu
pore agnitus, et summo in honorehabitus fuit. (Ita Me
taphrastes, et alii in ejus vita).

Abneganda est etiam propria voluntas. Matth. xvi, 24:


Si quis vult post me venire, abneget semetipsum. Exem
plum dedit Christusin horto dicens: Pater, non mea, sed
tua voluntas fiat. Et S. Paulus Christo vocatus, nulla
carnis aut sanguinis, nulla propri voluntatis habita ra
tione statim respondit: Domine, quid me vis facere?
Abneganda sunt vitia, et cupiditas rerum temporalium.

Abnegantes impietatem, et scularia desideria sobri, et


just, et pi vivamus in hoc sculo. Tit. II, 12. Nemp so
bri erga nos, just erga proximum, pi erga Deum.
Exemplum est in primis Ecclesi christianis, qui nihil
suum esse dicebant, sed deponebant bona sua ad pedes
Apostolorum, ut omnibus esent communia. Act. Iv, 33.
Econtrari Ananias cum Saphira uxore, quia pecuni,
quam Deo devoverunt, partem poste absconderunt,
subitanea morte Domino puniti fuerunt. Act. v. Abra
ham Deo vocatus, statim exivit de terra sua, et de
cognatione sua, et de domo patris sui: et ide Deus be

nedixit ei, et multiplicavit semen ejus, sicut stellas coe


li, etc. Genes, xii. Et iterm abnegavit Abraham amo

17

rem paternum erga filium suum primogenitum Isaac,


quando Deo jubente ascendit in montem cum gladio et

igne ut filium suum Domino immolaret, et in holocaus


tum offerret. Genes. XXII. Job omnium bonorum, qu ha
buit, affectum abnegavit dicens: Dominus dedit, Domi

nus abstulit,... sit nomen Domini benedictum. Job, I, 21.


Christus Dominus coeli et terr, cm esset dives, fac
tus est pro nobis egenus, et nudus in cruce mortuus non

habuit ubi caput reclinaret. Matth. xxvII; Luc. xxiii.


Sicut athleta qui in stadio currit, debet omnia impe
dimenta abjicere; ita nos ut perveniamus ad bravium vi
t tern debemus mundi bona abnegare, juxta Apos
tolum, I Cor. Ix, 25: Omnis autem qui in agone con
tendit ab omnibus se abstinet, et illi quidem ut corrup
tibilem coronam accipiant, nos autem incorruptam.
Ex BREVIARIo habetur exemplum S. Francisci, qui pro
Christo omnia abjecit usque ad calceos, 4 0ct.; S. Anto

nii, qui omnia deseruit usque ad speluncam, 17 Jan.


S. Bartholomus omnia exuit usque ad pellem vivo de

tractam; alii Martyres usque ad sanguinem et vitam.


Vide Abstinentia, Amor Dei, Humilitas. A contrario,
vide infr Avaritia, Luuria, Superbia.
Sententi select, ac conceptus alii de Abnegatione.

Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum


clorum. Matth. v., 3.

Et omnis qui reliquerit domum vel fratres, etc., centu


plum accipiet et vitam ternam possidebit. Matth. XIX, 29.
Nolite conformari huic sculo, sed reformamini in no
vitate senss vestri. Rom. XII, 2.

Quicumque ergo voluerit amicus esse sculi hujus,


inimicus Dei constituitur. Jacob. Iv.

Qui utuntur hoc sculo, sinttanquam si non utantur.


I Cor. vII, 31.
2

18

PATREs. Sunt quidam qui sua facilis pauperibus tri


buunt, qum ut ipsi pauperes Dei sint. Augustinus.
Multi divitias relinquentes vitia sua non relinquunt.
Hieronymus.
Totum Deo dedit, qui seipsum obtulit. Idem.
Nudum Christum, nudam Christi crucem nudus se
-

quere. Idem. s
Deus magi qurit animas credentium qum opes.
Idem.

Is non renuntiat mundum, quem terren possessionis


delectat ambitio. Ambrosius.

Multa relinquit qui desideria renuntiat. Gregorius.


Cor pensat Deus, non substantiam. Idem.
Regnum Dei tantm valet, quantm habes. Idem.
Long Deo est animus, cui adhuc hc vita dulces
cit. Isidorus.

Semperdives est christiana paupertas. Leo Papa, ser


mo IV, de Quadrag.

Cui cum paupertate ben convenit, dives est. Grego


rius, in Ezech. vi.

Parm eget qui parm cupit. Socrates apud Laertium.

Panem et aquam natura desiderat, nemo ad hc pau


per est. Seneca, epist. XXIII.
Qui ad paupertatem sua sponte descendit, proccu
pat tela fortun. Idem, epist. XIX.
Scire uti paupertate maxima felicitas est. Idem, De
moribus.

Non est in paupertate vitium, sed in paupere. Idem, De


remed. fortun.
EXEMPLA PRoPHANA, sapientium et fortium virorum
qui mundum abnegarunt.

Socrates philosophorum princeps, pauper semper, nu


dis pedibus, sordido palliolo mundi opes et honores con
tempsit,

19

Diogenes suo dolio contentus, cavis manibus sibi


aquam hauriebat: hunc intuitus Alexander dixit si rex
non esset, se optare Diogenem esse.
De ducibus aliquot romanissic scribit. Claudianus in

quarto Honorii consulatu:


Pauper eratCurius, reges dum vinceretarmis.
Pauper Fabricius, Pyrrhidum sperneret aurum.
Sordida Serranus flexit dictator aratra.
Hinc adag. Fortior est qui se, qum qui fortissima
vincit moenia.

ABSTINENTIA, JEJUNIUM.
Abstinere dicitur prim, qui usum alicujus rei se

rejicit: secund, quirei noxiae afectum et desiderium


in se cohibet et refraenat. Hoc modo Tobias docuit filium

suum:Ab infantia timere Deum, etabstinere ab omnipec


cato. Tob. I.

Abstinentia ciborum Deo praecepta estad obedientiam,

ad meritum, advirtutis exercitium. In paradiso praecepit


Adamo ut fructu arboris scientiae boni et mali absti

neret. Genes. II. Filiis Israel varia ciborum genera Deo

interdicta fuerunt. Levit. XI. Uxori Manue concepturae


Samsonem Angelus abstinentiam indixit. Judic. III.
Eleazarusaetate grandis et venerabilis maluitoccidiqum
carnem vetitam manducare, aut cum aliorum scandalo
id simulare. II Mach. vii. Septem fratres Machabaei ele

gerunt potis per varios cruciatus mortem sustinere,


qum esu carnis se contaminare. IIMach. vii.
Abstinentiamentemillustrat, etsapientiam confert. Moy
ses postquam quadraginta dies cibo abstinuit, meruit
DeoinmonteSinaiaccipere Legem populo explicandam.
Exod.xxiv. Danieliproptersingularem abstinentiaeamo
remostendit Deus visiones coelestes. Dan. xxII.Impost
jejunium eidem revelatum est mysterium Incarnationis.
9

20

Dan. Ix. Quia Anna prophetissa serviebat Domino die ac


nocte in jejunioetorationibus, meruitintemplo de Chris
to prophetare. Luc. xx. Eodem spectat exemplum Joan
nis Baptist prcursoris et prconis Christi, cujuscibus
tantm erant locust et mel sylvestre. Matth. xi.

Abstinentia carnibus hominibus religiosis, et pi vi


ventibus marim propria. Dominus ipse Danieli per Ha
bacuc pulmentum et panes, non ver carnes transmisit.
Dan. xiv. Uxor Jeroboam ad prophetam Achiam pa
nem et mel, non autem carnes attulisse legitur. III Reg.

xIII. Christus spis multiplicavit panes et pisces, car


nes nunquam. Matth. xiv; Marc. vi; Joan. vi. Salvato
rem nostrum non legimus comedisse carnes, nisi in ag

no paschali; piscibus ver in alimentum spis usum


esse patet. Luc. xxiv; Joan. XXI.
Abstinentia sive jejunium confert victoriam contra hos
tes tam anim, qum corporis. Christus cum dmone
prliaturus quadraginta diebus jejunavit, et in tribus
quas opposuit tentationibus illum debellavit. Matth. Iv.
Josaphat rex Juda jejunavit ipse, et aliis jejunium in
dixit, atque ita victoriam de hostibus obtinuit. II Pa

ral. xx. Postquam Judith diuturnum jejunium et oratio

nem prmisit, prclaram de Holoferne victoriam repor


tavit. Judith, vIII et xiii. Filii Israelbis debellati, poste
ad jejunium confugerunt, et de filiis Benjamin trium
pharunt. Judic. xx. Iterm debellantur filii Israel

Philisthis. I Reg. Iv. Sed postquam fleverunt et jeju


naverunt, victoriam obtinuerunt. I Reg. vII. A contrario,
quia Jonathas contra prceptum patris comdit favum
mellis, israelit ab hostibus profligantur. I Reg. xiv.
Et in deserto coepit populus manducare et bibere, et ira
Dei descendit super eos.

Jejunio cum oratione Deus ad largiendam gratiam et mi


sericordiam maim movetur. Et ide dicitur, Tob, x; Bo

21

na estoratio cumjejunio. Sic Esther misericordiam po


pulo su0 petitura ab ASSuero, jejunavitcum ancillis suis

etMardochaeo. Esther, IV. Dominus Achab poenamcom


minatus fuit, sed propter jejunium quo se humiliavit
eam temperavit. III Reg. XXI. Ninivitarum civitasintra
quadraginta dies subvertenda fuit, sedpropterjejunium
quo se ninivitae omnes minimo usque ad maximum
aflixerunt, Deus illis pepercit, et p0enam remisil. Jo
ne, III.

SICUT naves leviores facilis mare percurrunt, etni


mis onustae submerguntur; ita abstinentia reddit homi

nem expeditum utfacil curratperviam salutis etman


datorum Dei; crapula autem in barathrum demergit. Et
sicut in tempestate nautae exonerant navem, ita inten
tatione faciendum per abstinentiam.

Sicut febres, et alii morbi corporis curantur per cibi


et pots abstinentiam, simili etiam modo curandi sunt
morbi animi, ut libido, ira, gula, etc. Marc. Ix: Hoc ge
nus daemoniorum non ejiciturnisiin oratione etjejunio.

Abstinentia enim optima est animae medicina. Hinc Au


gustinus: Hoc me docuisti Deus, utguemadmodum me
dicamenta, sic alimenta sumpturus accedam. Lib. X

Conf. cap.11.
Sicut equisfraena sunt imponenda, ne nos praecipites
agant; sic corpora nostra jejuniis et vigiliis sunt refrae

nanda, ne animam per vitiorum praecipitia abducant.


Sicut in navibus sentina saepis est exhaurienda; ita

corporibus nostris saep subducendus est cibusetpotus,


ne in vitiorum sentina putrescant.
Sicut contra incendium aut ollam nimis ebullientem

ligna foco subtrahimus; sic contra ardorem carnis, tu


morem superbiae, ac daemonis, oportet per abstinentiam
subtrahere fundamenta etalimenta vitiorum. Nam de sa

tana dicitur, Job, xLI: Halitus ejus prunas ardere facit.

22

Sicut nullum castrum est ade forte, ut si rebellet non

possit jejunio expugnari excludendo illi alimenta; sic


quando corpus rebellat spiritui et rationi, optim potest
spiritus corpus sibi per abstinentiam subjugare. Non
tantm corpus, sed etiam anima debet abstinere, et so
bria esse. Quid enim juvat currum levem et agilem esse,

si auriga insaniat? Quid prodest navis solida et expedi


ta, si ebrius sit navis gubernatr?
Qui cibis abstinent, et mala agunt, dmones imi

tantur, quibus culpa adest, et cibus deest. Isidorus.


VIDE Ex BREVIARIo effectus eximios jejunii et absti
nenti, Dominica III Advents, lect. 4, 5; Dom. IV

Quadrag. l. 4, 5; Dom. IV Sept. l. 5, 6; Dom. III No


vemb. l. 2, 3, 4, 5, 6. Jejunium confert form prs
tantiam in Daniele, Judith, etc., Dom. III Novem. l. 2,
3, 4, 5, 6. Abstinentia facit longvos, in festo S. Pau
li Erem. 15 Januar. l. 4, et festo S. Antonii, 17 Januar.

l. 5. Vide Ebrietas, Gula.


Sententi select de Abstinentia.

Regnum Dei non est esca et potus, sed justitia et pa, et


gaudium in Spiritu Sancto. Rom. xiv, 17.

Sobri, et just, et pi vivamus in hoc sculo. Tit. II, 12.


0mnis autem qui in agone contendit, ab omnibus se abs
tinet. I Cor. Ix, 25.

Qui autem abstinens est, adjiciet vitam. Eccli. xxxvii,


v. 34.

Is qui manducat, non manducantem non spernat. Rom.


xiv, 3.

Nos autem, qui diei sumus, sobrii sumus. I Thes. v., 8.


Sobrii estote et vigilate; quia adversarius vester diabo
lustanquam leo rugiens circuit qurens quem devoret.
I Petr. V.

23

PATREs. Plenus venter non gignit tenuem sensum,


idest, subtilem. Hieronymus.

Cibo corpus pascitur;pio opere nutritur. Gregorius.


Esu libido crescit, jejunio luxuria superatur. Grego
"S.

Natura paucis contenta.

Boetius, lib. II de Consolat.

Plures occiditgula qum gladius.


Mater sanitatis estabstinentia, mater aegritudinis vo
luptas. Hieronymus.
Sine Cerere et Baccho friget Venus. Terentius.
PHILosoPHI. Multorum morbos fercula multa ferunt.
Seneca.

Venterpraecepta non audit. Idem.


Ventri obedientes animalium loco numerantur, non
hominum.

ExEMPLA PRoPHANA. Carolus Magnus jejuniis etiam

cum periculovaletudinis corpus suum exercuit.Ita Mu


tius, lib. VIII.
Ottho magnus imperator, cum Hungaris conflicturus,

jejunium in castris suisindixit, Deique auxilium invo


cavit. Vitichindus, lib. III.
De Jejunio sententiae aliae selectae.
Bona est oratio cum jejunio et eleemosyna, magis qun
thesauros auri recondere. Tob. XII,8.
Sanctificatejejunium. Joel, 1,14.

Scitote quonian ecaudiet Dominus precesvestras, sima


nentes permanseritis injejuniis. Judith, Iv, 12.

Convertimini ad me in toto corde vestro, injejunio, et in


fletu, et in planctu. Ezech. II.

In omnibus exhibeamus nosmetipsos, sicut Dei minis


tros... in vigiliis, injejuniis. II Cor. vi, 1,5.

PATREs. Jejunium autem magnum et generale nosabs

24

tinere ab iniquitatibus, et ab illicitis voluptatibussaecu


li. Augustimus.

Jejunium purgatmentem, subleval sensum, carnem


spirituisubjicit, corfacit contritum ethumiliatum, con
cupiscentiae nebulas disperdit, libidinum ardores extin

guit, castitatis ver lumen accendit. Idem.


Jejunium non solm perfecta virtus, sed caeterarum
virtutum fundamentum est, et sanctificatio et pudicitia

atque prudentia, sine qua nemo videbit Deum. Hiero


nymus.

Jejunium mors culpae, excidium delictorum, reme


dium salutis, radixgratiae, fundamentum est castitatis:

hoc gradu citis ad Deum pervenitur. Ambrosius.


Quid prodestjejunarevisceribus, et luxuriari vena
tionibus, abstinere cibis, et errare peccatis? Idem.
Fames amica virginitati est, inimica castitatisaturi
tas:haee ver prodigit castitatem, nutritillecebram.
Idem.

Sicut miles sine armis non estaliquid, nec arma sine


milite; sic nec oratio sine jejunio, nec jejunium sine ora
tione. Chrysostomus.
Ut Venus enervat vires, sic copia Bacchi

Ettentatgressus, debilitatque pedes. Ovidius.


ACEDIA, OTIUM.
Sicut equus tardus indiget stimulis, ita acediosimaxi
m indigent reprehensione, ut pergant in via salutis.
Sicut Dominus Odit servum ignavum et otiosum, ita
Deus aversatur desidiosos in exercitio virtutis: otium

enim est pulvinar diaboli,


Otiosus estinstar aquae stagnantis, quae non movetur,

ac proind putrescit, et noxiis vermibus, idest, vitis


repletur.

25

Rect comparatur otiosus paralytico, quinon potest


manus aut pedes ad operandum movere. De his Psalm.
cxIII, 15: Manus habent, et non palpabunt, pedes habent,
et non ambulabunt.

Similis est otiosus agro neglecto, et pleno spinis et

urticis. Prov. xxiv, 30: Per agrum hominis pigri tran


sivi, et pervineam viri stulti, et ecce totum repleverantur
tica. Nec mal assimilatur ferro, quod absque usu et
motu contrahit rubiginem. Et cum veste pretiosa, quae
nisigestetur, tineis corroditur.

Otium aferthomini animae et corporis egestatem. Ide


dicitSapiens:Qui autem sectatur otium replebituregesta
te. Prov. xxviII, 19. Maledictus quifacit opus Dominine
gligenter. Jerem. xIVIII, 10. Propter frigus piger ara
renoluit, mendicabitergo aestate, etnon dabiturilli. Prov.
XX, 4.

Otium sap est causa damnationis. Ide dicit Christus:

Omnis arbor, quae non facit fructum bonum, excidetur, et


in ignem mittetur. Matth.vii, 19. Et iterm dicit: Inu
tilem servum ejicite in tenebras exteriores, ilic erit fletus
et stridor dentium. Matth. xxv, 30.

Acediosus Deus graviterpunit. Exemplum estin popu


lo Israelitico, quando coepitin deserto taedere itineris et
laboris, et de manna coelestidicere: Nauseat anima nos

tra super cibo isto levissimo; ide immisit Dominus in

illos serpentes ignitos, quieos laniabant et occidebant.


Numer. XXI. Quinque virgines fatuae quae dormitave

runt, et sine oleo boni operis in lampadibus adSponsum


seris venerunt, exclusae sunt, et audierunt: Amen di
co vobis, nescio vos; vigilate itaque, etc. Matth. xxv, 12

et 13. Sisara in lecto jacens clavo perfossus est Jahel,


ita acediosus daemone. Samson dormiens intergenua
Dalilae fuit captus, catenatus, excaecatus. Judic. XVI,15.

Acedia est causa multorumpeccatorum. David belli tem

26

pore manens domi otiosus commisit adulterium cum


Bersabee et poste homicidium. II Reg. XI. Cm autem
dormirenthomines, venitinimicus ejus, et superseminavit
zizania, id est, vitia et peccata. Matth. XIII, 25.
Redarguit Christus in parabolis otiosos, et operanti

buspraemium addicit:Quid hicstatis tota die otiosi?... ite


et vos in vineam meam, et quod justum fuerit dabo vobis.
Matth. xx, 6 et 4. Dormiebat Jonas sopore gravi, et

ide gubernator navis redarguit eum: et propter eum


orta est tempestas. Sed quid secutum? Projectus estin
mare, et balaena devoravit eum; ita acediosiincidunt in

laqueos et fauces diaboli.Jona, I. Denique Christus in


horto redarguit discipulos dormientes, dum orandum

esset, dicens: Sic non potuistis unhor vigilaremecum?

Matth. xxVI, 40. Servus piger quinoluit negotiari, sed


talentum defodit in terram, objurgatur, et talento spo
liatur. Matth. XXV.

Quomod brevem laborem aeterna requies consequa


tur, VIDE Ex BREvIARIo in festo S. Bonifacii, 14 Maji,
lect. 2, et in festo S. Matthiae, 24 Februar. lect. 7. Vide

contrario, Obedientia, Zelus, Amor, etc.


Sententiae selectae, etc., de Acedia et Otio.

Vade ad formicampiger... et disce sapientiam: quae...


parat in aestate cibum sibi, etcongregatin messe quod co
medat. Prov. vii, 6 et 8.

Usquequ piger dormiet? Quando consurget somno


suo? Ibid. 9.

Vull elmonvult piger, anima auten operantium impin


guabitur. Prov. XIII, 4.

Sicut acetum dentibus, et fumus oculis, sic piger his


qui miserunt eum. Prov. x,26.
Abscondit piger manum suam sub axilla, nec ados suum
applicateam. Prov. xix, 24.

27

Propter friguspiger arare noluit, mendicabit ergo as


tate, etnon dabiturilli. Prov. xx, 4.

Omnis autem pigersemperin egestate est. Prov. xxI,5.


Desideria occidunt pigrum: noluerunt enim quidquam
manus ejus operari. Ibid. 25.

Sicut ostium vertiturin cardine suo, ita piger in lectulo


suo. Prov. xxVI,14.

Maledictus qui facitopus Domini fraudulenter. Jerem.


XLVIII, 10.
Regnum coelorum vimpatitur, et violentirapiuntillud.
Matth. xI, 12.
Sic omnis arborbona fructus bonos facit. Matth. vii, 17.
Inutilem servum ejicite in tenebras exteriores. Matth.
xxv,30.
-

Omnem palmitem in me nonferentem fructum tolleteum.


Joan. XV, %.

Scienti igitur bonum facere etnon facienti, peccatum est


illi. Jacob. Iv, 17.

PATREs. Facito aliquid operis, ut semper diabolus in


veniat te occupatum. Hieronymus.
Radix desperationis estignavia, etnon solm radix,

sed nutrix ejus et mater. Chrysostomus.


Pertorporem vires etingenium defluunt.Isidorus.
Non dormientibus provenitregnum coelorum, nec otio

et desidia torpientibus beatitudo aeternitatis repromitti


tur. Leo.

PHILosoPHI. Generosos animos labor nutrit. Seneca.

Pigritia estnutrix egestatis. Seneca.


Pestis est mortalibus ignavia. Plato.
Impossibile est negligentibus dominis servos esse so
licitos. Aristoteles.

28
De Otio sententi ali.

. Multam enim malitiam docuit otiositas. Eccli. XXXIII,


v. 29.

Cm autem dormirent homines, venit inimicus ejus, et

superseminavit zizania. Matth. XIII, 25.


Qui congregat in messe, filius sapiens est: qui autem
stertit state, filius confusionis. Prov. X, 6.
PATREs. Otium est pulvinar diaboli.
Omne verbum otiosum quod locuti fuerint homines,
reddent rationem de eo in die judicii. Gregorius.

Otiosum quippe verbum est, quod aut utilitate recti


tudinis, aut just necessitatis caret. Idem.
Mens otiosa nihil aliud cogitare novit, qum de escis,
*

aut de ventre. Leo Papa.


PHILosophi Et PoETE. Emollit otium vires, sicut ru
bigo ferrum. Seneca.
Otiosus non sibi vivit, sed quod turpissimum est Ven
tri et somno. Idem.

Quritur gistus, quare sit factus adulter.


In promptu causa est, desidiosus erat. Ovid. De remed.
(IM07ll M.

Otia si tollas, periere cupidinis arcus;


Contemptque jacent, et sine luce faces. Id. ibid.
ACCUSATIO.

Fals accusationis erempla detestanda, proponitScrip


tura in castissimo Josepho, qui sua domina iniqu ac
cusatus est, ac si vim illi inferre voluisset, et ide in
vincula conjectus est, quibus Deus illum cum honoreli
beravit. Genes. LIX.

Injust accusatus, et lapidatus est Naboth ac si Deo

29

et Regimaledixisset, etide Jezabel canibus devorata


est. III Reg. xxI, 11.

Abimelech iniqu accusatus est Doegapud Saulem


e qud Davidem benign excepisset, et cum pluribus
occisus. Lib. I Samuelis, XXII, 9.

Christus Judaeis saepis fals accusatus tanquam se


ditiosus, hostis Caesaris, potator vini, commercium ha
bens cum daemone, destructurus templum, etc. Matth.
XXVI; Marc. XIv; Luc. XXIII, etc.

S.Stephanus protomartyr fals accusatus et lapida


tus. Act. vI, 11. Contra Paulum apostoluminiquae accu
sationes. Act. XVI, 20.
-

Accusatiofalsa Deo graviter punitur, cujus exem


plum est in Aman, qui Mardochaeum accusans, sus
pensus estin patibulo quod Mardochaeo iniqu paravit.
Esther, vII, 10.
Duo senes qui Susannam adulterii accusarunt, ipsi
loco Susannae populo lapidati fuerunt. Daniel, XIII,
p. 36.

Alcimus,Simon, etc.,pro simili crimine Deopuniti


sunt. I Mach. et ejusdem 1V.

Utile est homini seipsum potis qum alium accusare.


Justusprior accusatorest sui.Prov.xviII.Sicfecit Mag
dalena coram Pharisaeis, et remissa sunt illi Christo
peccata. Sic fecit.S. Petrus, et resipuit postquam Chris
tum negavit.

Sic fecit David post adulterium cum Bersabee, etho


micidium Uriae,et sepisin Psalmis. II Samuel. xII; IPa
ralip. XXI; Psalm. xxxII, 5;Psalm. xLI, 5; Psalm. L,
LI, etc.

Sic Jonas coram nautis accusavit fugam suam facie

Domini. Jona, 1,12. Filius prodigus: Peccaviin coelum

et coramte, etc. Luc. XV,17. Publicanus percutiens pec


tus suum, etc, Luc, XVIII, 13, Zachaeus;Si quem de

30

fraudavireddo quadruplum. Luc. XIx,8. Latro in cru

ce: Nos quidemjust digna factis recipimus. Luc. xxIII,


v. 41.

Accusatio proprii criminis estinstarincisionis venae,


aut apostematis, aut salubris vomitorii, quo corpus
corrupto sanguine, etpravis humoribus, etsuis morbis
liberatur;ita fitin anima per humilem delictisui accu
sationem.

Aliorum accusatores importunos comparat Cicero,

orat. pro Roscio, vel cum anseribus, qui tantummod


clamant, etnon nocent; vel cum canibus qui clamant,
et nocent ac mordent bonos ac pios, non mins dum
tenduntad templum, qum siirentad prostibulum. Wi

de Judicium iniquum, Invidia, Inimicitia.


Sententiae selectae, etc., de Accusatione.
Vides festucamin oculo fratris tui, trabm autem in
oculo tuo non consideras. Christus Pharisaeis.

Demosthenes jussus ab atheniensibus ut quemdam


aecusaret, recusavit: sed factain eum populiacclama
tione, surgens dixit: Vos me viri athenienses, consulto
rem habeatis inviti, calumniatorem ver, ne si velitis

quidem habebitis.

Cato majorpopuloromano prudensappellatus, maxi


mis romanorum Odiis exercitus est, quadragesies enim
sexies reus causam dixit, semperque absolutus est. Sa
bellicus lib. cap. 6.
Vae tibi, vae nigrae, dicebat cacabus ollae:in eos qui
non se, sed alios semperaccusant.

Cum tua pervideas oculis, mal lippus, adunctis,


Curinamicorum vitis tam cernis acutum? Horatius.

Argus (id est centoculus) in vitis aliorum, talpa in


SuIS.

31
ADULATI0.

Adulatores comparantur cum corvis, quioculos eflo

diunt, nempe excaecando etdecipiendo eos quibus adu


lantur.

Etcum hirundinibus, quae comparenttantm tempo


reaestivo et laeto, fugiunt tempore frigido et adverso.
Et cum venatoribus, quifistul dulciter canuntut vo

lucrem decipiant ac deplument.


Et cum histrione qui omnem vultum induit, et nul

lampartem seri agit. Ide monet Sapiens: Melius est


sapiente corripi, qumstultorum adulatione decipi. Ec
cles. VII, 6.

Quomod adulatores aliis noceant,exemplum estinami


cis Aman, quivolentes ei complacere suaseruntut pro
Mardochaeo erigeret altissimum patibulum, ex quo ta

men Amanipse suspensus est. Esther, v.Prophetae adu


lantes dicebant Achab prospera de bello futuro, quod

eipessim cecidit. III Reg. XXII. Populus adulando ac


clamabat Herodi, quod loqueretur voces Dei: et ecce

confestim percussiteum Angelus Dei, et consumptus


vermibus interit. Act. XII.

Adulatores etian nocent sibi. Exemplum est in Absa


lone, qui in curia singulis adulabatur, dicens: Videntur
mihi sermones tuirecti; at ipse cum populo in bello pro
fligatus et occisus est. II Reg. XV. Adolescens narrans

David mortem Saulisinimici ejus se acceleratam,jus


sus est Davide statim occidi. IIReg. I. Duosicarii qui
caput Isboseth occisiad Davidem detuleruntutei com
placerent, similimodo pro sua mercede trucidati fue
runt. II Reg. v. Pharisaei per adulationem voluerunt

Christum decipere: Magister, scimus quia verax es, et


viam Dei in veritate doces, etc.; sed ipsi potis decepti
fuerunt, Matth. xxII, 17.

32

VIDE Ex BREvIARio quomod dedeceat Adulatio maxim

praeconem verbi Dei, Dom. IV Epiph. lect. 5 et l. 3; quae


suavis quidem apparet, sed acerbelaedit, Psal. Liv, serm.
IV; adeque plus nocent, qum sapientum correptio, Sabb.
Dom. II August. lect. 2.
Vide infr Astutia, Mendacium.

Sententiae selecta, etc., de Adulatione.


Meliora suntvulnera diligentis, qum fraudulenta oscu
la blandientis. Prov. xxVII, 6.

Quiderelinquuntlegem, laudabuntimpium.Prov.XXVIII,
v. 4.

Est quinequiter se humiliat, et interiora ejus plena sunt


dolo. Eccli. XIX, 23.

Popule meus, qui te beatum dicunt, ipsi te decipiunt,


et viamgressuum tuorum dissipant. Isai. III, 12.
Qui justificatis impium pro muneribus, et justitiam jus
ti aufertis ab eo. Isai.v.,23.
Non quaero hominibus placere: si hominibus place
rem, Christi servusnon essem. Galat. 1.
Simulator ore decipit amicum suum. Prov. x1, 9.

PATREs. Adulantium linguae liganthomines in pecca


tis, delectat enim ea facere, in quibus non solm non

metuitur reprehensor, sed etiamlaudatur operator. Au


gustimus.
Magis optabo quolibet reprehendi, qumab adulan
te laudari. Iden.

Levius non debet putari qu0d gladio minante, qum

quodlingua insidiante committitur. Idem.


Adulatores sunt hostes, et scintillae diaboli. Hierony
II8.

Nihil est quodtam facil corrumpatmentes hominum


sicutadulatio:plus enim nocetlingua adulatoris, qum
gladius persecutoris. Idem.

33

Adulari est ars seductorum. Chrysostomus.


PHILosoPHI ET POET. Laudat adulator, sed non est ve
ruS amat0r.

Nullus tam gnarus, qui non sit laudis avarus.


Plus laudatori, qum tu tibi credere noli.

Rect facta collaudare, honestum est; mala ver lau

dibus vehere, adulterini animi ac impostoris est. Demo


critus.

Malum hominem bland loquentem, agnosce tuum


laqueum esse. Seneca.
Habet enim suum Venenum blanda oratio. Idem.

Laudare prsentes adulatoris est. Aristoteles.


Sirenum scopulos prteriisse juvat, id est, blandien
tium. Ovidius.

AMOR DEI, CHARITAS.

Est virtus, qu diligitur Deus propter seipsum, et


proximus propter Deum. Primum et maximum prcep
tum est Dei dilectio, datum Moysi Deo in monte Sinai.
Amor sive charitas est illa Vestis nuptialis, candida

et pretiosa, sine qua anima non potestesse sponsa Chris


ti, vel admitti ad convivium, aut ad aulam coelestem.
Quomod hc intrasti non habens vestem nuptialem ? .
Matth. xxII, 12. Amor Dei est oleum quod prudentes
virgines habuerunt in lampadibus, et sine quo dictum
est fatuis: Nescio vos. Matth. XXV.

Charitas perfecta comparatur cum muliere casta, qu


uti nullum amat prter suum virum, ita charitas nihil

prter Deum. Amor Deisimilisest auro, quia facit ope


ra nostra tam splendida et pretiosa ut mereantur vitam
ternam. Comparatur cum igne, quia omnia peccata
consumit, et animum purificat. Charitas similisest stel

lis, qu magisin nocte, qum in die apparent; ita amor


Dei
in adversis qum in prosperis dignoscitur.

34

Charitas patiens est, benigna est, charitas non inflatur,


non mulatur, etc., et reliqu ejus proprietates exponun
tur I Cor. XIII, 4.

Opera qu non fiunt in charitate aut gratia, non sunt


meritoria vit tern, etsi appareant maaima. Si linguis

hominum loquar et Angelorum, charitatem autem non ha


beam, factus sum velut s sonans, aut cymbalum tin
niens. Ibid. 1.

Amor Dei facit omnia quantumvis ardua, apparere le

via. Servivit ergo Jacob pro Rachel septem annis, et vi


debantur illi pauci dies pr amoris magnitudine. Genes.
xx1x, 20.

Fortis est ut mors dilectio. Quod patet exemplo D. Pau


li apostoli. Certus sum enim, inquit, quia neque mors,
neque vita,... neque creatura alia, poterit nos separare
charitate Dei, qu est in Christo Jesu Domino nostro. Rom.
fus vIII, 38 et 39.
Charitas operit multitudinem peccatorum. I Petr. Iv, 8.
Exemplum estin S. Magdalena, cui cum ingenti amore
Christi pedes lachrymis irrigaret, dictum est: Remit
tuntur ei peccata multa, quoniam dilewit multm. Luc.
VII, 47.
-

Eemplo suo ad charitatem Deus nos provocat. Sic enim


Deus dileait mundum, ut Filium suum unigenitum daret.
Joan. III, 6. Item exemplum Christi qui dilexit nos, et
tradidit semetipsum pro nobis, et lavit nos in sanguine
suo. Breviar. in Nat. Dom. lect. 6.

Quanta charitate Apostoli et alii Deo juncti fuerunt.


Abrah unicus filius erat Isaac, et cm unic illum

amaret, manibus propriis mactare voluit, quia Deum


magis amavit, qum suum filium. Genes. xxii.
Perfect charitatis exemplum fuit in tribus pueris in

Babylonem abductis, qui nunquam Religionis erga


Deum observationem deserentes, in fornacem, septu

35

plum qum solitum erat accensam, missos, flamma non


adusit, quia majori ints ardebant flamma charitatiser
ga Deum. Dan. I.
Machabi quoque septem fratres, neque ingentibus
Regis promissis corrupti sunt, neque minis territi, con

tra Dei legem aliquid agere voluerunt. Sed potis cru


deli morte consumpti, plus Deum qum se diligendum
esse, illustri documento fuere. II Mach. vII.
D. Petrus ter interrogatus, an Christum amaret, res
pondit: Domine tu nosti omnia, tu scis quia amo te; et

ide Christus illi oves suas pascendas et regendas com


misit. Joan. XXI.

Hc charitas, Sanctos Dei non mod divitiarum, dig


nitatum, atque honorum, verm etiam vit hujus con
temptores effecit. Apostoli omnes nullis tyrannorum mi

nis suppliciisve absterreri potuerunt, ne dilectissimum


Jesu nomen ubique palam prdicarent, et extollerent.
Petrus, Andreas, et Philippus pro Christi amore cruci

figi non recusarunt: Jacobus et Paulus capite truncari


optarunt: Jacobus alter de pinna templi dejici, et fullo
nis fuste mactari: Joannes in bullientis olei dolium nu
dus dimitti: Thomas et Matthus lanceis confodi: Ma

thias securi percuti : Simon et Judas irruente sacrilego


rum impetu se elidi, atque obteri gaudebant. Quid post
illos de tot millibus Martyrum dicemus? quibus dulcia
fuerunt tormenta, et pro nomine et amore Jesu quam
libet contumeliam pati.

Eximia eluxeruntexempla charitatisin plurimis Sanc


tis, ut in S. Petro: Paratus sum tecum in carcerem et in
mortem ire, S. Dominicus moriens, charitatem fratribus

suis tanquam testamentum reliquit. In Breviar. die 4


Aug. Idem de S. Francisco legitur. S. Ignatius Dei amo
rem, et majorem gloriam semper in ore, et in opere ha
bebat, ade ut diceret, se malle gloriam Dei cum peri
3*

36

culo su salutis pr0m0Ver, qum securum de salute in

clum migrare. In Breviario die ultimo Julii.


Sententi select, etc., de Amore Dei.

De amore Dei plurima occurrunt loca el sententi in


Scripturis, ut, Deut. VI, VII, X, XI, XX*; Psalm. XVII,
xlvi, cix, cxiv, cxviii, cxliv, CXLVI, CXLVIII; Pr0v.
III, 50; Eccli. XIII, XLIII, XIV; Matth. XVII, XXII; Luc.
v1, vII; Joan. II, III, IV; Apostolus passim, Rom. V, VIII,

1x, xii, et I Cor. II, XIII, XV, et II Cor. V, V1, XII, etc.

Diliges Dominum Deum tuum er tot corde tu0, etc.


Matth. xxII, 37; Luc. X, 27.
Nos ergo diligamus Deum, quoniam Deus prior dilerit
nos. I Joan. IV, 19.

Si quis non amat Dominum nostrum Jesum

Christum,

sit anathema. I Cor. XVI, 22.

Nuncautem manent fides, spes, charitas, tria hc ; m

jor autem horum est charitas. I Cor. XIII, 13.


Super omnia autem hc, charitatem habete, quod est
vinculum perfectionis. Colos. III, 14.
PArabs. Nihil pretiosius Deo virtute dilectionis, nihil
desiderabilius diaboloextinctione charitatis. Augustinus.

Qui prcepta Dei contemnit, Deum non diligit; ne

que enim Regem diligimus, si odio ejus leges habemus.


Isidorus.

Duas civitates faciunt duo amores: Jerusalem facit

amor Dei; Babyloniam facitamor sculi: interroget nunc

quisque quid amet, et inveniet ubi sit civis. Augustinus.


Mins Domine teamat, qui aliquid tecum amat, quod
propter te non amat. Idem.
Thesaurus indeficiensest amor divinus, quem qui ha
bet, dives est; quo quicumque caret, pauper est. Ba
silius.

Solus amor non sentit onus.

37

Inter mundi et Dei amorem, hc est differentia, quia


amor mundi ab initio dulcis esse videtur, sed finem ama

rum habet; amor ver Dei ab amaritudine incipit, sed


ultima ejus dulcedine plena sunt. Hugo Victorinus.

Mundi amor, et Dei pariter, in uno corde habitare


non possunt, quemadmodum oculi pariter coelum etter

ram nequaquam conspiciunt. Cyprianus.


AMOR PROXIMI.

Sicut membra corporis inter se connexa sunt, et se

invicem juvant, oculus dirigit manum, manus defen


dit oculum, et sic de cteris; sic quisque proximo suo
charitatis vinculo conjungi, et auxilio esse debet, uti
pulchr ostendit Apostolus.
Sicut navis submergitur nisi tabul sint inter se firmi
ter conjunct, ita respublica et familia privataperit, in
-

qua non viget unio charitatis. Hinc secundum prcep


tum Deo hominibus datum est: Diligere proximum si
cut seipsum. Et Christus spis inculcavit: Hoc est pr
ceptum meum, ut diligatis invicem, sicut dileri vos. Joan.
xv, 12.
-

Charitas ecusat defectus proacimi: Quid autem vides


festucam in oculo fratris tui, et trabem in oculo tuo non
consideras? Matth. v, 3.

Ignoscendum igitur proximo ut Deus nobis ignoscat.


Si enim dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet et

vobis Pater vester clestis delicta vestra. Matth. v1, 14.


Amandi sunt etiam homines mali et inimici, et pro iis
orandum. Diligite inimicos vestros, benefacite his qui
oderunt vos, et orate pro persequentibus. Matth. v., 44.
Sic fecit Christus in cruce: Pater dimitte illis: non enim

sciunt quid faciunt. Et S. Stephanus pro lapidantibus


oravit. Act. vII. Et Abraham apud Deum multm inter

38

cessit pro sceleratis Sodomitis, ut fus habetur Genes.


XVIII.

Joseph suis fratribus in cisternam conjectus, et Is


maelitis venditus fuit, sed ipse eosdem in gypto poste
convivio excepit, frumento donavit, et singulos oscu
latus est, etc. Genes. XXXVII. Moyses pro Maria sorore
contra ipsum murmurante Deum oravit, et eam lepra
curavit. Jacobus apostolus de pinnaculo templi prci
pitatus, et occisus, pro occisoribus oravit. Eusebius,
lib. II, 23.

Amoris studium est amicis benefacere. Hoc apparet in


amore fideli Jonath erga Davidem: Saul enim ejus pa
ter sp vit Davidis insidiatus est, semper filius de
texit insidias patris, frequenteriratum placavit, et per
secutione Davidis avertit. I Reg. XVIII, xix.
Tobi charitatem babylonica captivitas probatiorem

fecit. Quippe in eadem captivitate constitutis, quo modo


potuit, opitulari non cessavit, nunc verbis consolando,
nunc rebus juvando, et eos qui ab impiis hominibus 0c
cidebantur, sepeliendo. Hinc cm et ipse regis Senna

cherib jussu necandus perquireretur, Deo favente, un


cum suis periculum semper effugit. Tob. I.
Beati Job charitatis opera percensentur, dum illi di

citur: Ecce docuisti multos, et manus lassas roborasti; va


cillantes confirmaverunt sermones tui, et genua trementia
confortasti. Job., Iv, 3 et 4.
Paulus quoque apostolus, qualem erga proximos cha
ritatem haberet, Ostendit, ad Romanos, Ix, 3, dicens:

0ptabam enim ego ipse anathema esse Christo pro fratri


bus meis. Et II ad Cor. VII, 3: In cordibus nostris estis

ad commoriendum, et ad convivendum. Et ad Philip. I,


8: Testis enim mihi est Deus, quomod cupiam omnes vos
esse in visceribus Jesu Christi.

Apostolorum postrem omnium, et eorum qui illos

39
secuti sunt, unum hoc charitatis propositum et docu
mentum fuit: Neque rerum prsentium, neque vit mor
talis ullam habere rationem, dum consulitur spirituali
saluti proximorum.

VIDE Ex BREVIARIo. Quomod per effectum probetur.


Pentec. lec. 2, et Dom. III Sept. fer. 6, lect. 3; ejus
prceptum tale, ut si solum fiat, sufficiat. F. S. Joan.
Evang. n. 2, l. 3; fons plurimarum virtutum, 28 Octob.

l. 3; plenitudo legis, die 4 Epiph. n. 1, l. 3; omne man


datum de eo solo, Plurim. Mart. n. 3; ejus ordo. Dom.
XXVII PenteC. n. 3.
Wide Liberalitas.

Sententi, etc., de Amore prowimi.


Nec decipiet unusquisque proimum suum. Levit. xix,
v. 11.

Necloqueris contra proimum tuum falsum testimonium.


Deut. v., 19.
Maledictus qui clam prcusserit proimum suum. Deut.
xxvII, 24.

Audistis, quia dictum est: diliges proimum tuum, et


odio habebis inimicum tuum. Matth. v., 43.
Ego autem dico vobis: diligite inimicos vestros : benefa
cite, etc. Ibidem, v. 44.

In qua mensura mensi fueritis, remetietur vobis. Marc.


IV, 24.

Dimittite et dimittemini. Luc. VI, 37.


Mandatum novum do vobis, ut diligatis invicem sicut
dileaci vos. Joan. XIII, 34.
Hoc est prceptum meum, ut diligatis invicem. Joan.
xv, 12.

Alter alterius onera portate, et sic adimplebitis legem


Christi. Galat. VI, 2.

40

Super omnia autem hc, charitatem habete, quod est vin


culum perfectionis. Colos. III, 14.
Ante omnia autem mutuam in vobismetipsis charitatem

continuam habentes, quia charitas operit multitudinem pec


catorum. I Petr. IV, 8.
Qui non diligit, manet in morte. Joan. III, 14.

Omnis qui oditfratrem suum, homicida est. Ibid. 15.


Diligamus nos invicem, quia charitas e Deo est. I Joan.
IV, 7.
Filioli mei non diligamus verbo, neque lingu, sed ope
re et veritate. Idem, III, 18.
In hoc cognoscent homines, quia discipuli mei estis, si
dilectionem habueritis ad invicem. Joan. XIII, 35.
PATREs. Ubi charitas non est, non potest esse justitia.
Augustinus.
Sic affici debemus charitatis affectu, ut omnes velimus
salvos fieri. Idem.

Finis prceptiest charitas. Idem.


Non memini legisse mala morte mortuum, qui liben
ter opera charitatis exercuit: habet enim multos inter
cessores, et impossibile est multorum preces non exau
diri. Hieronymus.

Ficta est charitas, qu deserit in adversitate. Ambro


sius.

PHILOSOPHI ET PoET. Pauperibus semper clementem


porrige dexteram.
-

Regia (crede mihi) res est succurrere lapsis.


Convenit et tanto, quantus es ipse viro. Ovid. de Ponto
lib. II, eleg. IX.
Rex est mendicus, cui non est ullus amicus.
-

Extra fortunam est quidquid donatur amico.


Omnis amor ccus, non est amor arbiter quus,
Nam deforme pecus judicat esse decus.

Quisquis amat ranam, ranam putat esse Dianam,

41

Tuta frequensque via est per amicifallerenomen;


Tuta frequensque luet sivia crimen habet.
Ut ameris amabilis esto. Ovidius.

Habet in adversis auxilia, qui in prosperis commo


dat. Seneca in Prov.

Qui succurrere perituro potest, cm non suecurrit,


occidit. Seneca.

Cunctis esto benignus, nemini blandus,paucis fami


liaris, omnibus aequus, ad iram tardus, ad misericor
diam pronus, in adversis firmus, in prosperis cautus et
humilis. Idem.

Cato major, amantis animum dicebatin alieno corpo


re vivere, quodhodie quoque celebratur, animampotis
esse ubiramat, qum ubi animat.
ASTUTIA.

Astuti sunt imitatores daemonis. Quia daemon primus

magister astutiae et calliditatis fuit; et in serpente, qui


erat callidior cunctis animantibus terrae, primam mulie

rem seduxit, etcallid non estaggressus virum, in quo


major prudentia residebat, ut dicitur Genes. xx.
Astuti sunt deceptores sociorum, et semper novasvias
subtilitatis ad decipiendum inveniunt. Sic Laban multo
ties voluit Jacobum deludere; nunc in uxore, nunc in
mercede, et semper novas astutias exquirendo. Genes.
xxIx et xxx. Filii Jacob voluerunt patrem astut deci

pere mittentes eitunicamintinctam sanguine,ut crede


retJoseph filium bestiis devoratum. Genes. xxxvII.
Astuti sunt crudeles et tyranni, quiperfraudes subdi
tos et alios deprimunt et occidunt: sic fecit Pharao, qui
novas adinvenit astutias ut filios Israel extingueret.
Ecod. 1, II etv. Callid voluit Saul occidi David, simu

lans sevelle dare filiam eiin, uxorem. IReg. XVIII.Sce


leratam et novam Jezabel invenit astutiam, ut vineam

42

auferret Naboth, eteum occidifaceretsine culpa. III Re


gum, xxi. Athalia regina ut regnare posset, omne se
men regium callid interfecit. IV Reg. xI. Herodes ty
rannus impius callid cogitavit Christum occidere, pro
curando innocentes pueros occidi. Matth. II.

Astutinituntur sua scelera occultare aliquo velamine bo


nitatis.Sicut David astut voluit celare adulterium pie
tate, quando vocavit Uriam ut cum uxore quiesceret.
I Reg. xI. Amon volens violare sororem, sub specie
aegritudinisiniquitatem celavit. II Reg. XIII.
Astuti similes sunt venatoribus qui ponunt occultos
laqueos et retia, ut aviculas simplices et innocentes ca

piant et decipiant. Similes sunt piscatoribus qui tegunt


hamum parvis escis, quasi muneribus, ut sic magnos

pisces capiant.
Astutisunt sicut serpentes etanguillae, quas dum pu

tas te manibus retinere, statim sua lubricitate mani


bus elabuntur.

Similes etiam sunt Jano, quem poetae dicunt duas fa

cies, unam ante, et alteram retr habuisse; sic astuti


habent duplicem vultum, duplicem linguam, verba du
plicia, quae pro suis lucris, tempori et loco accommo
dant.

Sed sicut piscis piscem, et lupus lupum devorat, sic


justo Deo judicio, unus astutus ab altero astutiore de
cipitur.

Sententiae selectae de Astutia habentur supr verbo


Adulatio, et infr verbo Mendacium, Hypocrisis, etc.
AVARITIA.

Araritia solet esse insatiabilis, et impia. Infernus et

perditio nunquam replentur; similiter et oculihominum


insatiabiles. Prov. 1. Avarus non implebitur pecuni: et

43

quiamatdivitias, fructum non capietexeis. Eccles.v., 9.


Qum sit avaritia impia docet Ecclesiasticus, x: Ava

ro nihil est scelestius. Et cap. xxxv: Quiaurum diligit,


nonjustificabitur. Etide monet Ecclesiasticus, Iv:Non
sit porrecta manus tua ad accipiendum, et ad dandum

collecta. Et Isaias, XXXIII: Vae quipraedaris, nonne etip


se praedaberis?Videte et cavete ab omni avaritia, quia
non in abundantia cujuspiam vita ejus est. Luc. xII. El
ide Luc. XVIII, divitiae dicuntur spinae, quae suffocant

bonum semen gratiae, et vitae spiritualis, et avarum po


tis pungunt et lacerant, qum satiant aut recreant.
Avari cupiditate ducti pervertunt judicium, et verita
tem in falsitatem comimutant. Vinea Naboth fuit causa
quod falsitestes contra eum producti fuerunt. lII Rey.

xxi. Per pecuniam corrupti custodes sepulchri mentiti


sunt, dicentes corpus Christi per discipulos sublatum
fuisse. Matth. xxVIII. Felix praeses quia Paulo pecu
niam non recipit, ipsum non restituit libertati. Act. II.
Giezi ex avaritia accepit pecuniam pro curatione Naa

man, quam Eliseus feceratgratis, et ide lepra percus


sus. III Reg. v. Menelaus propter pecuniam quam pro
misit Andronico, habuit sacerdotium. II Mach. Iv. Sa

cerdotes propter avaritiam permittebant vendi in templo


oves et columbas. Matth. XXI.

Avari proptersuam cupiditatem multoties incurruntmor

tem. Nam Achior cupiditate ductus tulit de anathemate


Jericho; ide fuit morti adjudicatus, ut habetur Josue,
vII. Nabal qui nuntiis David fuitnimis avarus, substan

tiam etvitam perdidisset, nisiob largitatem et pruden


tiam uxorisAbigail evasisset. I Reg. xxv. Avari ob pe
cuniam proditiones carercent, et amicos supplantant. Nam
Dalila propter pecuniam Samsonem tradidit, quem
pris se diligere ostendebat, ut dicitur Judic. XVI. Ju

daspropter cupiditatem Christum tradidit et vendidit,

44

- quo tot et tanta receperat beneficia, ut habetur Matth.


XXVI.

Avari sunt corrigendi Prelatis, et Deo graviter pu


niuntur. Nam praecipua occasio reprobationis Saul vi
detur fuisse cupiditas, quam habuit in praeda Amalech,
ut habetur I Reg. XV. Opprimentes alios per usuras et
exactiones Nehemias graviterincrepavit. Nehem. I. Acer

b estpunitus dives epulo, qui de micispanis erga La


zarum avarus fuit. Luc. XVI. Emptores boum et villa
rum ob avaritiam sunt exclusi cOena magna quam Do

minus praeparavit. Luc. xiv. Graviterpunita est avari


tia Ananiae et Saphirae per apostolum Petrum. Act. v.

Avarisimiles sunt ebriosis, qui qu plus sunt poti


plus sitiunt. S. Basil. homil. VII hexam. Sicutmare nun
quam est sine fluctibus,ita avari nunquam sunt sine
cura et turbatione, inquit Chrysost. hom. XXIX. Sicutig
nis et infernus nunquam dicunt suficit, ita avari. Au
gust. epist. Vad Bon. Sicutex mala radice tantm cres
cunt malifructus, sic ex avaritia pullulant omniavitia:
quia teste Scriptura, radix omnium malorum est cupi
ditas.

S. Bonaventura, in diata, de peccat. cap. 6, non ille


pid, sordid avarum porco comparat, qui dum vivit
nec lac, nec lanam, nec aliud bonum ulli praebet, sed
dum moritur totus est hominibus utilis;ita avarus nihil
invita, sed omnia quae collegit post mortem aliis dis
pertit; animam cogitur dare daemoni, corpusinalimen
tum Vermibus,vestimenta pauperibus, debita credito
ribus, loculos haeredibus, etc.

Comparateundem avarum talpae, quae caeca coelum


non videt, et semper cumulos terreos congerit, et sibi
foveas multiplicat, et intra illas se libenter abscondit, et

vix pedes habet ut extenebris prodeat, autin luce am

bulet. Similis etiam est pixiditestaceae undique clausu

l, qu ad pecuniam recipiendam superis perforata


est, sed receptam pecuniam nunquam reddit, nisi fran
gatur; uti nec avarus nisi dum morte solvitur et conte

ritur, de quo rect dicitur Isai, xxx: Comminuetur,


sicut conteritur lagena figuli.

VIDE Ex BREVIARIo. Quomod avarus non impleaturpe


cuni. Dom. II Aug. fer. 5, l. 3; illo nihil scelestius, Dom.

V Aug. fer. 5, l. 2; regnum Dei non consequitur, Dom.


I Epiph. fer. 4, l. 2; vitium negotiantium, Dom. I
Quadr. fer. 3, l. 3; causa proditionis Christi, Sabb. S. n.
l. 3; justitiam inflectit, Dom. III Aug. n. 2, l. 1; radi
omnium malorum, Dom. XVII Pentec. n. 3, l. 2.
Vide Liberalitas.

Sententi select, etc., de Avaritia.


Qui confidit in divitiis suis, corruet. Prov. XI, 28.
Conturbat domum suam, qui sectatur avaritiam, qui
autem oderit munera, vivet. Prov. XV, 27.

Infernus et perditio nunquam implentur, similiter et


oculi hominum insatiabiles. Prov. xxvII, 20.
Qui autem odit avaritiam, longi fient dies ejus. Prov.
xxvIII, 16.
Qui autem festinat ditari, non erit innocens. Ibidem,
xxVIII, 20.

Nihil est iniquius qum amare pecuniam, hic enim e


animam suam venalem habet. Eccli. X, 10.

Beatus dives, qui inventus est sune macula, et qui post


aurum non abiit, nec speravit in pecuni thesauris. Eccli.
xxxI, 8.

Nolite thesaurizare vobis thesauros in terra. Matth. VI,


v. 19.

Nihil enim intulimus in hunc mundum, haud dubium,


qud nec auferre quid possumus, I Tim, vi, 7.

46

PATREs. Avarus antequam lucretur, seipsum perdit,


et antequam aliquid capiat, capitur. Augustinus.
Avarus vir inferno est similis, quia nunquam dicit
suficit. Idem.

Cm caetera vitia senescente homine senescant, sola


avaritia (insenibus)juvenescit. Hieronymus.
Peccatum avaritiae, mentem quam infecerit, ita gra

vem reddit, ut ad appetenda sublimia attollinon possit.


Gregorius.
Avarus terrena esurit, ut mendicus. Bernardus.

PHILosoPIII ET PoeTE. Dormitnocte parm, possessor


divitiarum.

Non estin mundo dives quidicit abundo.


O dives dives, non omni tempore vives.

Quod parcus quaeres, effundet prodigus haeres.


Semper avarus eget.

Avarusin accipiendo nimius, indando parcus.


Duae res sunt, quae maxim homines ad maleficium
impellunt, luxuries, et avaritia. Aristoteles.
Nihil est tam munitum, quod non expugnaripecuni
possit. Cicero in Verrem.
Nunquam placet avarus, nisiin morte.

Tam deest avaro qu0d habet, qum quod non habet.


Adagium apud Hieronymum ad Paulinum.

Desuntinopiae plurima, avaritiae omnia. Seneca, epis


tola CVIII.
BEATITUDO.

Beatitudo consistitinstabilipossessione boni, quod per


se possit perfect satiare omnem appetitum, sive desi
derium humanum. Non potest ergo beatitudo nostra
consistere in opibus, aut in honore, aut voluptate

rerum creatarum, quia hae non sunt stabiles, nec pos


Sunt constanter satiare nostrum appetitum. Id testa

47

tur sapientissimus Salomon, Eccles. I, 14: Vidi cunc


ta qu fiunt sub sole, et ecce universa vanitas et afflictio
spirits; et ide dixit David, Psalm. xvi, 15: Satiabor
cm apparuerit gloria tua. Nulla estergo beatitudo in Su
perbia, Avaritia, Luuria. Vide illa hc suis locis.
Quantus futurus sit splendor etfulgor beatorum in c'o,

patet ex eo, qud Moyses etiam in hac vita ex colloquio


divino sic radiabat, ut filii Israel non potuerint oculos
in ejus faciem intendere. Quant lucidiores erunt beati,
quorum corpus induet immortalitatem et incorruptio
nem, jam facti cives Sanctorum, et domestici Dei, et
cohredes Christi?

De beatis illis dicitur Dan. XII, 3: Fulgebunt qua


si splendor firmamenti, et... sicutstell in perpetuas ter
nitates. Cum sole autem illos comparat Christus, Matth.
xIII, 43: Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno Patris eo
rum. Quod et Dominus in seipso manifestare voluit

quando in monte Thabor nive candidior et sole splendi


dior apparuit, et tanta dulcedine Apostolos perfudit, ut
Petrus expetierit sibi et aliis construi tria tabernacula,

quasi illic perpetu permansurus.

Verumtamen pro meritorum mensura claritas ista sin

gulis impertietur, teste Apostolo, I. Cor. xv, 41: Alia,


inquit, claritas solis, alia claritas lun, alia claritas stel
larum; stella enim stella differt in claritate, sic et re
surrectio mortuorum. Et II Cor. III, 18: Nos ver omnes

revelata facie Dominum speculantes, in eandem imaginem


transformamur claritate in claritatem, tanquam Do
mini Spiritu. Et I Joan. III, 2 et 3: Scimus quoniam cm
apparuerit similes ei erimus, quoniam videbimus eum si
cuti est: et omnis qui habet hanc spem in eo sanctificat se,
sicut et ille sanctus est.
,

Erunt quoque beati impassibiles, sicut scriptum est


Apocal. vII, 16 et 17: Non esurient, neque sitient amplis,

48

neque cadet super illos sol, neque ullus stus, quoniam


Agnus, qui in medio throni est, reget illos, et deducet illos
ad vit fontes aquarum, et absterget Deus omnem lacry
mam ab oculis eorum. Ibid. XXI, 5 et 4: Et mors ultr non

erit, neque luctus, neque clamor, neque dolor erit ultr,


quia prima abierunt; et dirit qui sedebat in throno: Ecce
nova facio omnia. Idemque dicitur Isai, XLIX, 10: Non
esurient, neque sitient, neque percutient e0s stus et sol,
quia Miserator eorum reget eos, et ad fontes aquarum po
tabit eos.

Habebunt quoque corpora beatorum donum agilitatis et


subtilitatis. Per hc poterunt in momento penetrare cor

pora etiam solidissima, sicut radiisolares per vitrum nec


fractum neclsum momento transeunt. Sic corpus Chris

ti gloriosum clauso sepulchro resurrexit. Joan. xx. Sic

etiam ad discipulos clausis januis intravit, dicens: Pal


pate et videte, quia spiritus carnem et ossa non habet, si
cut me videtis habere. Luc. XXIV, 39.
Habebunt etiam beati summum gaudium e ipsius cli

pulchritudine et prstantia. Videmus enim illaetiam qu


sub coelo sunt ingentem habere decorem et pulchritudi
nem, qu animos mirific oblectant, qualis est species

et pulchritudo solis, lun, syderum, ac totius terr,


et maris; quant illustrius est supremum illud coeli em

pirei palatium, quod Deus sibi, suisque Sanctis ad per


petuam eorum oblectationem fabricavit? Hinc cum stu
pore exclamat propheta Baruch, III, 24: 0 Israel, qum
magna est domus Dei, et ingens locus possessionis ejus !
Et David, Psalm. Lxxxvi, 3: Gloriosa dicta sunt de te civi
tas Dei. Domum tuam, Domine, decet sanctitudo in lon
gitudinem dierum. Qum dilecta tabernacula tua Do
mine virtutum, concupiscit et deficit anima mea in atria

Domini. Psalm. Lxxxv. Goelestis illa Hierusalem, Apoc.


- V11, fusis describitur.

49

Sed majus erit gaudium in clara Dei visione, et in socie


late Christi, et omnium Angelorum ac Sanctorum. Hoc

spondet ipse Christus, Joan. xvii: Pater quos dedisti mi


hi, volo ut ubi ego sum, et illi sint mecum, ut videant

claritatem meam, quam dedisti mihi. Et Apostolus,


I Cor. x: Videmus nunc per speculum in nigmate,
tunc autem facie ad faciem. i Denique incomprehensam
istius felicitatis magnitudinem declarat, I Cor. II: Ocu
lus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis
ascendit, quanta prparavit Deus diligentibus se,

Clestis glori magnitudinem Deus quibusdam aliquo


modo in hac etiam vita ostendit. Exemplum est in Jacob,
Genes. xxvIII, 17. Vidit Jacob scalam de terra ad coelum
usque extensam, et Angelos per eam ascendentes et des
cendentes, et exclamavit: Qum terribilis est locus iste!
non est hc aliud, nisi domus Dei et porta caeli. Et iterm
Genes. xxxii: Vidi Dominum facie ad faciem, et salva
facta est anima mea. Eodem modo Dominus se Moysi
ostendit. Erod. xxxIII. Elias curru igneo per turbinem

in sublime raptus fuit, et aliquid coelestis gaudii saltem


long prlibavit. IV Reg. II. Ezechielpropheta viditsn
per firmamento sedentem in throno: et hc, inquit, vi
sio similitudinis glori Domini. Ezech. I. Si illa tam
stupenda fuit glori similitudo, qualis quso est ipsa
gloria? Stephanus, etiam cm lapidaretur, intendens in
coelum vidit gloriam Dei, et Jesum stantem dextris

virtutis Dei. Act. vII. Paulus apostolus raptus est in ter


tium coelum, et audivit arcana verba, qu non licetho
mini loqui. II Cor. XII. Joannes Evangelista, Apoc. III,

testatur se in clo fuisse, non in corpore, sed spiritu,


ubi vidit sedentem in throno, voces coelestes audivit,

conspexit lampades et tonitrua, et quatuor animalia


Deum laudantia, et viginti quatuor seniores adorantes
sedentem in throno, et alia plurima.
4

50

Multa quoque clestis glori signa ostensa sunt in vi


ta et morte plurium Sanctorum, ut videre est nomina
tim in Vita S. Pauli primi Eremit, S. Odilonis, S. Au
gustini, S. Francisci, S. Martini, S. Patricii, S. Thom

Cantuariensis, S. Alexii, S. Dorothe, S. Margarit,


S. Agnetis, S. Catharin, S. Cecili, S. Eulali, quod
et in pluribus aliis factum est, ut coelestibus hisce signis
et Sanctorum beatitudo ostenderetur, et nos ad arden
tem beatitudinis futur spem et amorem incitaremur.
Futura hominis beatitudo post hujus vit labores rec
t comparatur auror, qu post nocturnas tenebras no

bis subit elucescit. Comparatur fragrantibus rosis qu


ex spinis emergunt. Comparatur ltis et amoenis fructi
bus, qui ex vili semine in terram depresso, cum multo
fervore consurgunt. Seminatur, inquit Apostolus, cor

pus animale, resurget corpus spirituale: seminatur in


corruptione, resurget in gloria, etc. I Cor. xv. W. Glo
ria clestis.

Sententi select de Beatitudine.

Infelfx, qui omnia novit, et te Deus nescit; qui au


tem te et illa novit, non propter illa beatus, sed propter
te solum. Augustinus.

Beatitudo vera non est, de cujus ternitate dubita


tur. Idem.

Beatus non est qui qu vult habet, si mala velit. Idem.

Quid hoc bono melis? quid hac felicitate felicis,


vivere Deo, vivere de Deo ? Ambrosius.

Nihil est ex omni parte beatum. Horatius.


Nil beata vita desiderat, nil requirit, nullo eget, sed
seipsa contenta est. Aristoteles.
Omnis homo naturaliter beatus esse desiderat. Aris

foteles, Ethic. 1; et D. Thom. part. 1, qust, 19, art. 10.

BAPTISMUS.
Baptismus prfiguratus fuit in figuris antiqu Legis.
Nam per mare Rubrum filii Israel liberati sunt, id est

Christiani, et Pharao, id est diabolus cum suis sequaci


bus, est submersus. Erod. XIV. Signabatur Baptismus
per aquam in quam Eliseus misit salem, id est, Chris
ti gratiam. IV Reg. xx.
Septena lotio Naaman in Jordane, qu eum munda
vit lepra, signat septem dona Spirits Sancti, mun
dantia hominem baptizatum. IV Reg. v.
Baptismus prdictus fuit Prophetis antiquis et novis;
nam de eo dici potest illud Ezech. xxxvi: Effundam su

pra vos aquam mundam, et mundabimini ab omnibus


inquinamentis vestris.
Joannes Baptista coepit Baptismum aqu, sed Baptis
mum Christi cum gratia et Spiritu Sancto prophetic

pronuntiavit. Matth. III. Baptismum approbavit Chris


tus, quando baptizatus est Joanne, et Spiritus Sanc
tus apparuit in columb specie, ut aquis virtutem tri
bueret salutarem. Matth. III; Luc. III.

Prcepit Christus Baptismum de necessitate, cm dixit:


Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non
intrabit in regnum coelorum. Joan. III. Prdicare etiam

voluit Christus Baptismum, et formam baptizandi, di


cens: Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos in no

mine Patris, et Filii, et Spirits Sancti. Matth. xxviii.


In Baptismo et Fide ostendit Christus esse salutem nos
tram dicens: Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus
erit. Marc. ult.

VIDE Ex BREVIARIo. Qu inter Christi Baptismum et


Joannis differentia, Dom. III Adv. Sabb. (3). Baptizato
rum encomia, et vita, Dom. in Alb. n. 2. Baptismi neces
sitas non solm quoad gentilium, sed et Christianorum in
4*

52

fantes, 28 Jul. n. 2, l. 3; ejus virtus quoad peccata, Dom.


III Adv. Sabb. l. 3; et maculas anim, Dom. IlI Quadr.

fer. 2, l. 3; et sanitatem corporis, F. Sylvestri P. n. 2, et


9 novemb. n. 2, 1. 2; ejus cremoni, Sabb. ante Pent.

n. 2, et Dom. II num. 3; ad eum prparatio pris in ani


ma, fer. 6 Pasch.; necessaria baptizatis et baptizandis,

ibid.; promissa in eo servanda, fer. 6 Ascens. n. 4, 1. 2;


vis et usus ejus, 28 Januar, lect. un. 14 April. lect. 1, 4

Maji l. 1, et n. 2, 2 Junii n. 1, 2 Julii n. 3, l. 3, et se


pis.
Sententi ali de Baptismo.

Quicumque enim in Christo Jesu baptizati estis, Chris


tum induistis. Galat. III, 27.
Una Fides, unum Baptisma. Ephes. Iv, 5.

Pnitentiam agite, et baptizetur unusquisque vestrm in


nomine Jesu Christi, in remissionem peccatorum vestro

rum, et accipietis donum Spirits Sancti. Act. II, 38.


Amen dico tibi, nisi quis renatus fuerit e aqua et Spi
ritu Sancto, non potest introire in regnum Dei. Joan. III, 5.
Si baptizata est caro Christi, qu sine peccato erat,

propter exemplum imitationis; quant magis baptizan


da est caro mortis propter evitandum judicium damna
tionis? Augustinus.
BENIGNITAS DEI.

Benignus est Dominus tribulationem sustinentibus. Ide


fugienti Jacob iram fratris sui Esau Dominus benign ap

paruit, et revertentem benign defendit. Genes. xxxiii.


Eli in necessitate corvus panes et carnes jussu Dei

cum benignitate ferebat. III Reg. xxvii. Eidem Eli


fesso et dejecto Deus panem et aquam per Angelum des
tinavit. III Reg. III et xix. Cum Azaria et sociis ejus in
fornace vidit Nabuchodonosor similem filio Dei, ad pro

53

bandum, qud Deus tribulalis adesse soleat. Dan. III.


Danieli existenti in lacu leonum, Deus benign misit

prandium per Habacuc de longinquo. Dan. xiv. Discipu

lis de Christi recessu dolentibus ipse Spiritum paracli


tum promisit, et dedit. Joan xiv; Act. II. Petrum fluc
tuantem in mari Dominus benign de fluctibus liberavit.

Matth. xiv. Stephano posito in tribulatione martyrii Do


minus benign coelum apertum et seipsum ostendit, cu
jus aspectu Stephanus recreatus, spiritum suum illicum
ltitia commendavit. Act. VII. Latronem clamantem in

suis tribulationibus consolatus est Dominus dicens: Ho


die mecum eris in paradiso. Luc. XXIII, 43. Jonam devo
ratum balena Dominus misericorditer liberavit. Jon, II.

Benignus est Deus justis et rect viventibus. Ide Eze


chias rex dixit: Dominus propitiabitur cunctis, qui in
toto corde qurunt Deum. II Par. xxx. Misit Dominus
benign angelum Raphaelem, qui Tobiam duxit inco

lumem et reduxit. Tob. v usque ad XII. Magdalenam pio


operi intentam Christus benign discipulis murmuran
tibus excusavit. Matth. xxvi; Marc. xiv. Exaudivit Do

minus innocentem Susannam, et benign eam ab injus


tis senibus liberavit. Dan. XIII. Discipulos Christus be
nign defendit tempore Passionis dicens: Si ergo me qu
ritis, sinite hos abire. Joan. XVIII, 8.

Benignus est Dominus prliantibus projustitia, eos con


fortando, et adjuvando. Ide obedivit Dominus voci Jo
sue dicentis: Sol contra Gabaon ne movearis. Josue x.

Gedeoni dedit bis signum in vellere, qud de hostibus


victoriam obtineret. Judic. vi. Machabus et qui cum

eo erant, bis Deo auxilium acceperunt. I Mach. x.


Benignus est Dominus peccatoribus volentibus pnitere.
Ide benign pepercit David confitenti peccatum cm
Nathan fuit reprehensus. II Reg. xii. Exemplum Chris
ti de filio prodigo maximam Dei benignitatem in pec

catores ostendit. Luc. xx. Zachus publicanus qui Chris


tum desiderabat videre, benign fuit Domino visitatus.
Luc. xix. Latroni petenti sui Christo memoriam, pro
misit brevi tempore paradisum. Luc. XXIII. Magna

pietas Christi, qu Petrum ter negantem non abjecit,


sed potisbenign respexit. Luc. xxii. Thomam non cre
dentem non repulit, sed se ab eo tangi et palpari per
misit. Joan. xx. Saulum persecutorem prostratum et ex

ccatum benign erexit et illuminavit. Act. IX.


Benignus est Dominus gris et infirmis. Nam circum
-

ibat Jesus totam Galilam, sanans omnem languorem


et infirmitatem. Matth. IV et IX.

VIDE Ex BREVIARIo. Quomod benignus Deus vocet ad

pnitentiam, F. Sylvest. n. 1, 1. 2; omnia disponit in mi


sericordia, Dom. III Aug. Sab.; plena ested terra, fer. 2,

Ps. xxxii; unica causa redemptionis, Dom. IV Adv. n. 2,


lib. 2. V. Consolatio divina.

Vide cum sententiis supr Amor Dei, et infr Consola


tio divina.
BLASPHEMIA.

Blasphemi in Deum graviter puniuntur, etiam in hac vi


ta. Nam filius mulieris Israelit, quia blasphemaverat
Deum, jussus est Domino lapidari. Levit. xiv. Vir
dixit ad Regem Israel, qui dixerat: Deus montium Do
minus, et non Deus vallium, dabo omnem multitudinem

hanc grandem in manu tua. III Reg. xx. Multum dis


plicuerunt Domino blasphemi servorum Sennacherib
regis Assyriorum, propter quas percussit Deus centum
octoginta quinque millia hominum de exercitu ejus.

IV Reg. xix. Multum aggravavit Nathan peccatum Da


Vid, quod fecerat inimicos blasphemare nomen Domini,
II Reg. xII.

Blasphemia er magna superbia oritur. Unde Nabucho


donosor dixit tribus pueris: Quis est Dominus qui eri
piat vos de manu mea? Quia statuam ejus adorare no
lebant. Dan. III. Holofernes indignatus, quia Achior Dei

potentiam commendavit, dixit: Ostendam tibi qud non


sit Deus in terra nisi Nabuchodonosor. Judith, vi. Di

centibus Judis Nicanori: Est Deus potens in clo, qui


jubet custodiri sabbatum, respondit: Et ego potens in
terra, qui jubeo sumere arma. II Mach. xv.

Blasphemant Deum increduli et infideles detrahendo ope


ribus Dei. Unde cm Jesus ejecisset dmonem, Phari
si clamabant: In Beelzebub principe dmoniorum eji
cit dmonia. Matth. XII; Luc. xi. Pendente Christo in

cruce prtereuntes blasphemabanteum, moventes capi


ta sua, et dicentes: Vah ! qui destruis templum Dei, et
in triduo redificas illud. Matth. XXII.

Sicut canes dicuntur contra lunam latrare, ita impii


sicut canes rabidi contra Deum et Dominum suum blas

phemant. Linguam habent blasphemi instar serpentis,


qu non novit aliud qum venenum evomere, etiam
contra Deum, qui omnes quasi in suo sinu fovet.

Vide Ex BREviARIo. Quomod blasphemia flagellet


Christum, Dom. IV Quadr. fer. 2, l. 2; frequentior vit
qum lingu, 7 Aug. n. 2, l. 1; blasphemi regnum Dei non
possidebunt, Dom. I Epiph. fer. 4, 1. 2; qui diligit male

dictionem, veniet ei. Sabb. Psalm. cviii.


Sententi sacr de Blasphemia.
Non assumes nomen Domini Dei tui in vanum (quant
mins ad blasphemandum). Erod. xx, 7.

Qui blasphemaverit nomen Domini, morte moriatur.


Levit. XXIV, 16.

Si peccaverit vir in virum, placari ei potest Deus; si au


tem in Deum peccaverit, quis orabit pro eo? I Reg. II, 25.

56

Davidi dictum: Quonian blasphenare fecisti inimicos

Domini, propterverbum hoc, filius quinatus esttibi, mor


te morietur. II Reg. XII, 14. "

Docuit enin iniquitas tua os tuum, et imitaris linguam


blasphemantium; condemnabit te os tuum et non ego. Job,
xv, 5 et 6.

Vir multim jurans replebitur multa iniquitate, etnon


discedet domo illiusplaga. Eccli. XXIII,12.
Omnia remittentur filiis hominum peccata, etc., at

quiblasphemaverit in Spiritum Sanctum non habet re


missionem in aeternum. Marc. III; Luc. XII.

Non mins peccant qui blasphemant Christum reg


nantemin coelis, qum qui crucifixeruntambulantem in
terris. Augustimus.
CASTITAS ET (CONTINENTIA. ,

Castitas servatur in societate bonorum, et perditurin


consortio malorum. Quamdi Dina fuit cum fratribus
suis, et patre, mansit casta; sed exiens mulieres pere

grinas curios videre, corrupta est. Genes. xxxiv.


Castitatem violantes graviter puniuntur. Nam cm Si
chem violasset Dinam, filiiJacob fratres ejus Sichem et

patrem et populum occiderunt. Genes. XXXIX. Amon


propter deflorationem Thamar ab Absalone in convivio

est occisus. II Reg. xIII. Post violationem uxoris Levitae


plusquam sexaginta millia hominum sunt occisi. Ju
dic. XX.

Castitas chara resest, et multim diligenda. Ide Joseph


lict esset juvenis et solicitaretur domina, maluit in

carcerari el difamari, qum perdere castitatem. Genes.


XXXIX. Sic diligebat Sara castitatemut diceret: Tu scis

Domine quia nunquam concupivivirum. Tob. III. Gra


viter fuit Susanna molestata senibus; sed nec famam,

nec vitam prposuit castitati. Dan. XIII. Virgo Maria


non est oblita votum castitatis servare, licet Angelus di
ceret, qud de ea Filius Dei nasceretur. Luc. I.
Castitatem maarim servare debent sacerdotes et ministri

Dei. In cujus figura dicitur qud mundi debeant esse

mulieribus, qui panes sacerdotales manducarent, ut ha


betur I Reg. xxiv.
Argumentum est castitatis Prlatis et Clericis, qud
Stephanus in primitiva Ecclesia tam castus fuerit, ut non
dubitaverint eum mulieribus prficere. Act. vi.
Cast debent vivere relict, et vidu, quibus castitas est

difficilior. Ide Judith post mortem viri sui non cogno


vit alium virum, sed cum puellis suis clausa morabatur,
habens cilicium supra lumbos, et jejunans cunctis die
bus. Lib. Judith. Anna vidua fuit usque ad annos octo
ginta quatuor; qu non descendebat de templo, jejuniis
et orationibus vacans. Luc. II.

Castitas debet aliis virtutibus adornari. Quod ostendi


tur in parabola de decem virginibus, ubi tot virgines fa
tu exclus, licet cast erant, oleum tamen bonorum

operum non habebant. Matth. xxv.


Castitas similis est purissimo speculo, quod minimo
halitu obscuratur. Similis est rosis, et floribus, qui si
tangantur marcescunt, intacti fructum gratissimum fe
runt. Vide Luuria.

VIDE Ex BREVIARIo. Quomod faciat amabiles, Dom.


III, n. 2, l. 2; sine bonis operibus non est magna, Com.
non Pontif. n. 3, l. 2. Secunda maarim ecclesiasticis, 28

Aug. n. 2, l. 3; per vim violata, duplicat coronam, 13


Decemb. n. 2, l. 3. Virginitati juncta vald sublimis, 22
Novemb. n. 3, l. 1; summis laudibus etollitur, 2 Com.

Virg. n. 2, l. 2; fluait de clo, ibid. l. 3. ternum Patris


Verbum clo trawit, ibid. Conjugio prvalet, Dom. II
Epiph. n. 3, l. 2, et fer. 5, ibid. Deo charos facit, 6 Maji,

n. 1, 1. 3. Angelis similes , Com. Virg. n. 2, l. 2. Pr


mium ejus summum erit, 5 Feb. n. 3. Non est servatu

impossibilis, 5 Feb. n. 3. Sola ad salutem non suficiens,


Com. Virg. n. 3, l. 3.
CALUMNIA, vide Detractio.

Sententi select de Castitate.


Pepigi fdus cum oculis meis, ut ne cogitarem quidem de
virgine. Job, xxxi, 1. Mult magis ne oculis fix con
templemur.

Ne respicias in mulieris speciem, et non concupiscas


mulierem in specie. Eccli. xxv, 28.
Quoniam aliter non possum esse continens, nisi Deus
det. Sap. xlvIII, 21.
Melis est mihi incidere absque opere in manus homi

num, qum peccare in conspectu Domini. Dan. XIII. Ita


Susanna de libidine iniqu accusata.
Sunt eunuchi qui castraveruntseipsos propter regnum
coelorum. Matth. xix.

Mulier innupta et virgo cogitat qu Domini sunt. I Cor.


C. VII.

Dico autem non nuptis et viduis, bonum est illis, si


sic permanserint, sicut et ego. I Cor. Prclarum pro illis

ipsius Apostoli exemplum.

Qui matrimonio jungit virginem suam benefacit, et


qui non jungit, melis facit, I Cor., ubi consilium illud
Evangelicum comprobatur.

Fructus Spirits est charitas, continentia, castitas,

Galat. v, ubi continentia et castitas charitati regin vir


tutum proxim adjungitur.

PATREs. Non dicatis vos habere animos pudicos, si


habeatis oculos impudicos, quia impudicus oculus im
pudici cordis est nuntius. Augustinus,

59

Pudicitia virtus anim est, et comitem habet fortitu

dinem. Augustinus de Civ. Dei.


Quacumque virtute polleas, quibuscumque operibus
niteas, si cingulo castitatis careas, omnia per terram
trahes. Hieronymus.
Majus miraculum est de carne propria fomitem era

dicare luxuri, qum expellere immundos spiritus de


corporibus alienis. Wen. Beda.
CHARITAS, V. AMOR.
Amor Dei facit misericordiam obtineri. Ide daturus
Dominus Legem Moysi dixit: Ego Dominus facio mise

ricordiam his qui diligunt me, et custodiunt prcepta


mea. Eacod. XX.

Amor Dei principium et finis est omnium mandatorum.


Ide dixit Moyses: Quid petit Deus te, nisi ut ambu
les in viis ejus, et diligas eum ? Deut. x. Paulus etiam
dixit: Si quis non amat Deum, anathema sit: ac si di

ceret defectu charitatis hominem Deo separari. I Cor.


xvi. Hoc est etiam quod Paulus dixit: Si linguis homi
num loquar et Angelorum, charitatem autem non ha
beam, factus sum sicut s sonans, aut cymbalum tin
niens, etc. I Cor. xiii.
Vide supr fusis Amor Dei, et Amor proimi.
CHRISTUS.

Christi vita, virtutes, doctrina, miracula exponuntur

in toto Evangelio, in quo ut singula facilis inveniantur,


prcipua mysteria et loca breviter audiamus. Christi
Conceptio, Nativitas, Divinitas, Matth. I; Luc. I, etc.
Baptismus Christi et vox de coelo. Matth. III; Marc. 1.
Jejunat quadraginta diebus et tentatur dmone. Matth.

60

Iv. Vocatio Apostolorum. Matth. Iv. Sermo Christi in

monte, octo beatitudines, et excellentia legis Evangeli


c enarratur. Matth. v. Mittit Apostolos ad prdican
dum, et dat ipsis virtutem operandi miracula. Matth. Ix,
37; Luc. X, 2. Transfiguratio Christi gloriosa, et vox
de coelo audita. Matth. XVII; Luc. IX, 29. Instituit coe
nam Eucaristicam sui corporis et sanguinis. Matth. XXVI;
Marc. xiv; Luc. XXII.

Christi miracula et misericordia in curandis infirmis.


Sanat decem leprosos et dmoniacum. Luc. xvii. Illu

minat ccum, Marc. x, et plures alios infirmos, et so


crum Petri. Matth. vIII. Paraliticum per tectum demis
sum. Matth. IX. Hydropicum. Luc. XIV. Manum aridam.
Marc. III. Languidum ad piscinam. Joan. v. Servum
centurionis. Matth. VIII. Filium Reguli. Joan. Iv. Mu
lierem fluxu sanguinis. Matth. Ix.

Christi doctrina in variis parabolis eleganter ab eo pro


posita. In parabola seminantis explicat effectum varium

verbi et grati divin. Luc. VIII. In zizaniis exponit ma


litiam dmonis, hereticorum, et improborum hominum.

Matth. XIII. In grano synapis vim doctrin evangelic.


Matth. XIII. In negotiatore emente pretiosam margaritam
studium regni coelestis pr rebus terrenis. Matth. XIII.

In ove perdita ostenditur charitas Christi in qurendis et


recipiendis peccatoribus. Luc. xxv. Eadem declaratur
in filio prodigo, Luc. V, et in homine latronibus sau
ciato et Samaritano benign curato.
Charitatem erga proacimum in remittendis injuriis, ex
plicatin servo qui debebat centum talenta. Matth. xviii.
Humilitatem et superbiam in Publicano et Pharis0. Luc.

xvIII. Diligentiam in exercitio bonorum operum com


mendat in operariis in vineam missis. Matth. xx. Voca
tionem variam ad gloriam regni coelestis apt exponit in

parabola de invitatis ad nuptias, et ad coenam magnam.

61

Matth. xxii; Luc. xvi. Et de decem virginibus, et quin


que talentis. Matth. xxv; Luc. xix.
Christi pro salute hominum passio, mors, et sepultura.
Matth. xxvii; Marc. xxv; Luc. xxiii; Joan. xix.
Christi Resurrectio mortuis, et Apparitio varia. Matth.

xxviii. Ejus gloriosa in clum Ascensio. Marc. xv; Luc.


xxiv; Joan. XIII. Christus in clo noster mediator et advo
catus. Joan. VI et XIV.

VIDE Ex BREVIARIo. Christus Agnus, 23 Novemb. noc


turno 2, l. 3 et 30, n. 2, l. 2, et fer. 3 Maji, hebd. n. 1,
l. 1, et 14 Sept. n. 3, l. 3; Angelus, 20 Mart. n. 2, l. 2,
2; Aquila, fer. 3 infra Dom. Ascens. n. 2; Avis, ibid.

fer. 4, n. 3, l. 3; Flos, Dom. II Adv. n. 2, l. 2; Gallina,


fer. 6 Dom. III Quadr. l. 3; Granum frumenti, 1 Febr.

n. 3; Lu, Sabb. Dom. IV Quadr.; Mons, Dom. Palm.


n. 3, l. 2; Com. Doct. n. 3, l. 3; Stella, die 6 infra Epiph.
n. 3, l. 2; Sol, Octav. Ascens. n. 3, l. 1; Via, Dom.

Quinquag. n. 3, l. 3; Vitis, Com. plur. Mart, temp.


Pasch. n. 3; Caput Ecclesi, Dom. IV Epiph. fer. 3, n. 1;
Medicus, Dom. infra Ascens. n. 2; Pater, Sabb. ante
Pentec. n. 3; Paraclitus, ibid.; Pascha nostrum, Dom. I

Epiph. fer. 3, l. 2; Propitiatio nostra, Fest. Joan. Evang.


n. 1, l. 3; Dominus, Dom. VIII Pentec. n. 2, l. 3; Re,
Sabb. ante Dom. Palm. ; Sacerdos, fer. 3, infra Octav.

Corp. Christ. n. 2, l. 2. Virtutes ejus: Charitas, Octav.


Innocent. n. 2, l. 3. Humilitas per quam nostram super
biam increpavit, 12 Maji. Justitia, quam cum mansuetudi

ne erercuit, Dom. III Quadr. Sabb. l. 3. Obedientia, Dom.


infra Epiph. l. 3. 0ratio, fer. 6 Pent. l. 1, 25 Aug. n. 3.
Paupertas, Com. non Pontif. n. 3, l. 3. Passio ejus: Nec
solus Deus, nec solus homo pati potuisset, Octav. Ascens.

n. 3, l. 3. In cruce etendens manus, contradicentes expec


tabat, fer. 5 Maji, hebd. n. 2, l. 3. Vulneribus suis nostra
sanare voluit, fer. 3 Pasch. l. 2, et Dom. II Pasch. n. l. 3.

62

Etra portam passus est, Dom. VI Epiph. Sabb. l. 3. Ne


que attendebat quibus, sed pro quibus pateretur. Dom.

Pasch. fer. 2, l. 3. Resurrectio. Per hanc majorem glo


riam acquisivit, Com. Evang. n. 3, l. 3. Est spes nostra,
Dom. infra Ascens. nocturno 2, l. 2. Ejus Ascensio nos

tra glorificatio, Dom. infra Ascens. n. 2, l. 2. Majestas


in facie ejus occulta relucebat, 21 Sept. n. 3, l. 1. Honor
ei debitus, Dom. II Adv. n. 3 , l. 2. Imitandus, 12 Au

gust. n. 3, l. 2. Figur ejus: Jacob, Dom. II Quadr.


n. 2, l. 2; Jonas, Dom. I Quadr, fer. 4; Salomon Do
min VIII Pentec. n. 2; David, Dom. IV Pentec.; Elias,
ibid. l. 2.

CONFESSIO PECCATORUM.

Placet Deo humilis peccati confessio, Reprehensus Da


vid Nathan peccatum suum patenter et humiliter est
confessus dicens: Peccavi Domino, et confestim veniam

obtinuit. II Reg. XII. Veniebat ad Joannem omnis popu


lus Juda, confitentes peccata. Matth. III; Marc. I. In
cujus figura dixit Christus leprosis: Ite, ostendite vos
sacerdotibus. Luc. XVII. Prdicante Paulo multi venie
bant confitentes peccata sua. Act. xix.

Confessio peccatorum debet esse cum spe veni, et non

cum desperatione. Ide confessio Cain Deo non placuit,


nec ipsi profuit, quia cum desperatione dixit: Major est
iniquitas mea qum ut veniam merear. Genes. Iv. Judas
confessus est peccatum suum, dicens: Peccavi tradens

sanguinem justum, etc. Sed ipsi non profuit, quia cum


desperatione fecit. Matth. xxvi.

Confessio peccatorum debet esse cum proposito ulteris


non peccandi. Ide Pharaoni dicenti: Peccavi, non pro

fuit illa confessio; quia non intendebat desistere pec


cato et duritia cordis sui. Erod. x. Simile accidit Sauli,

cm reprehenderet eum Samuel de inobedientia erga

63

Deum. I Reg. xv. Sed quia David agnovit suum pecca


tum cum intentione ulteris non peccandi, dixit ei Na
than: Transtulit Dominus peccatum tuum. II Reg. xii.
Confessionem inducit aliquando tribulatio et afflictio.
. Ide dicit Psalmista: Multiplicat sunt infirmitates eo
rum, poste acceleraverunt, scilicet ad confessionem.

Psalm. xv. Afflicti Israelit per serpentes, dixerunt


Moysi : Peccavimus, quia locuti sumus contra te. Num.
xII. Oppresi filii Israel Philisthis et filiis Amon con
fessi sunt, dicentes, peccavimus. Judic. x.
Confiteri debent homines quantumcumque justi, et se pec
catores reputare. Exemplo Nehemi dicentis: Ego et do
mus Patris mei peccavimus, iniquitatem fecimus. Nehem.
1. Orans Daniel, qui erat vir perfectus, dicebat: Pecca
vimus, iniquitatem fecimus. Dan. Ix. Sextus illorum
septem fratrum Machaborum confessus est, quia pro
Domino sustinebant martyrium: Hc patimur quia pec
cavimus. II Mach. VII.

VIDE Ex BREVIARIO. Confessio: Qui ejus effectus, in


Festo Joan. Evang. n. 1, l. 2. Ad salutem necessaria,
Com. Dedic. n. 3, l. 3. Initium bonorum, fer. 2. Pentec.
l. 3, et vulnerum Anim ruptio. Dom. II Quadr. fer. 5.

Absolutio quant efficaci, Dom. I Quadr. Sabb. l. 2.


Non erubescendum confiteri, Dom. IV Aug. Sabb. l. 2 et
fer. 2 Pentec. l. 3.

Sententi select, etc., de Confessione peccatorum.


Notandum, in his non agi de sola Confessione sacra
mentali.

Confessio fit ad salutem. Rom. x.


Confitemini alterutrum peccata vestra. Jacob. v.
Confitentes peccata sua. Matth. III,

Si dixerimus, qud peccatum non habemus, ipsi nos


seducimus, et veritas in nobis non est. Joan. xvi.

- Si confiteamur peccata nostra, Deus fidelis est et jus


tus ut remittat nobis peccata nostra, et emundet nos ab

omni iniquitate. Joan. III. .


Vade lavare septies in Jordane, et recipiet caro tua
sanitatem, et mundaberis. IV Reg. v.

Delictum meum cognitum tibi feci, et injustitiam


meam non abscondi. Psalm. XXXI,

Confitebor adversum me injustitiam meam Domi


no , etc. Psalm. XI.
-

'

Qui abscondit scelera sua, non dirigetur; qui autem


confessus fuerit, et reliquerit ea, misericordiam conse

quetur. Psalm. xxvIII.


Non confundaris confiteri peccata tua. Eccli. Iv.
Vade et ostende te Sacerdoti, et offer munus tuum.
Matth. VIII.

PATREs. Quem poenitet, omnin poeniteat, et dolorem


lacrymis ostendat, reprsentet vitam suam Deo per sa
cerdotes, prveniat judicium Dei per confessionem. Au
gustinus.
Non operui, sed aperui, ut aperires; non clavi ut te

geres, nam quando homo detegit, Deus tegit; cm ho

mo clat, Deus nudat; cm homo agnoscit, Deus ig


noscit. Idem.

Qui vult confiteri peccata sua, ut inveniat gratiam,


qurat Sacerdotem scientem ligare et solvere: ne cm
negligens circa te extiterit, negligatur ab illo. Idem.
O homo quid times confiteri? illud quod per confes
sionem scio, mins scio, qum illud quod nescio: cur
confiteri erubescis peccata tua? peccator sum sicut et
tu: homo sum, humani me nihil est alienum. Confite

ri homo homini, homo peccator homini peccatori: eli


ge quod vis, si non confessus lates, inconfessus damna
beris. Idem in Psalmos.

Qui promereri vult quod expetit, debet malum con

fiteri quod fecit: vald enim facile est, ut peccatorem se


quisquam fateatur, cm nihil pro peccato suo patitur.
Greg. VIII Moralium.

Confessio sanat, confessio justificat, confessio pec


catis veniam donat. Omnis spes in confessione consistit;

in confessione locus misericordi est: nulla tam gravis


est culpa, qu per confessionem non habeat veniam.
S. Isidorus.

Quantm displicet Deo impudentia peccatoris, tan


tm placet verecundia confitentis. Bernardus.

O beata confessio, qu ternum tollit opprobrium.


Cassiodorus,

Confessio aperit paradisum, confessio spem salvandi


tribuit: und Scriptura dicit: Dic tu iniquitatestuas, ut
justificeris. Ambrosius.
CONSILIUM BONUM.

Consilium sapientum servandum est. Ide dicebat filio


Tobias: Consilium semper sapiente perquire. Tob. Iv.
Qui non credit consilio sapientum perit. Sicut filii Israel,

qui noluerunt credere Moysi sapienti et experto dicenti:


Non ascendatis, ide victi fuerunt. Num. xiv. Roboam
quia non tenuit consilium seniorum ad clementiam, sed

consilium juvenum ad jugum durissimum subditis im


ponendum, magna pars populi ab illo defecit. III Reg.
xII. Daniel plenus sapienti dedit bonum consilium Na
buchodonosor, ut peccata sua eleemosynis redimeret;
sed ipse non credidit, ide ad bestias est translatus,
Dan. 1v.

Consilio amicorum est credendum. Nam fidele consilium

dabat Achior Holoferni, cum quo erat in exercitu; sed


quia non credidit, occisus fuit. Judith, v. Godolias, qui
non credidit consiliis Johanan ut sivi caveret, mortem
}}

66

incurrit. Jerem. xLII. Judas cum paucis pugnaturus con

tra multos, noluit acquiescere consiliis amicorum, ut


meliorem opportunitatem expectaret, ide in prlio in
teriit. II Mach. Ix. Consilia octo evangelica ad beatitudi
nem obtinendam prbuit Christusin monte. Matth.

v.

Consilium bonum simile est optim medicin, quho


minesadsalutem perducuntur, et morte conservantur:

consilium ver perversum simile veneno, aut pesti, qu


homines inficiuntur et pereunt.

Vipp Ex BREvIARIo. Mal vivitur sine b0n0 consilio,

Dom. IV Aug. n. 2, 1. 2. Malorum consilium disperdet


Deus, fer. 2, Psalm. xxxii. Manente consilio Domini in
ternum, ibid. Consilia evangelica custodiunt prcepta
divina, in Communi Virginum, nocturno 2, l. 2.
Sententi select de bono Consilio.

Audi verba atque consilia, et erit Dominus tecum.


E cod. xvIII.

Gens absque consilio, et sine prudentia, utinam sa


perentetintelligerent, ac novissima providerent. Deut. II.
Pete Deo, ut vias tuas dirigat, et omnia consilia tua

in ipso permaneant. Tob. IV.


Custodi consilium, et custodiet te. Prov. II.
Custodi legem meam, atque consilium meum, et erit
vita anim tu. Prov. III.

Consilium semper sapiente perquire. Tob. IV.

Qui sapiens est, audit consilia. Prov. XII:


pATREs. Quid tibi prodest habere sapientiam, si con
silium neges? Ambrosius.

Darestulto consilium charitatis est, dare sapienti os


tentationis; dare ver tempore perversitatis, sapienti.
Idem.

Nullus fidelior tibi ad consilium polest esse qum qui


non tua, sed te diligit, Gregorius.

- 67

Omnia pris consilio expeririqum armis, Sapientem


decet. Terentius.

Consilium nobis resque, locusque dabunt. Ovidius.


CONSILIUM MALUM.

Consilium malarum mulierum detestandum est. Nam


Eva mal consuluit et persuasit viro,ut de ligni vetiti
fructu manducaret; quod et fecit, ideque amoenissi

mum locum paradisiperdidit. Genes. II. Domina cuiser.

viebat Joseph mal consulebatei, ut castitatem

perde-

ret, cuinon acquievit, et factus est dominus AEgypti.

Genes. XXXIX. Mulieres persuasionibus perVerterunt cor


Salomonis, ut adoraret idla, ut habetur III Reg. xI.
Nefandum consilium dedit Herodias filiae, dicens: Nihil

aliud petas misi caput Joannis. Matth. xiv.; Marc. v.


Consilium malum aliquando dant subditi Principibus

el Prelatis.Sic populus Israel mal consuluit Aaroni ut

faceretis vitulum aureum quemadorarent; quibusAa


ron stulte credidit, et scandalum incurrit. Ecod. xxx.
Malum consilium consultoripessimum. Sic Aman con

silium deditut suspenderetur Mardochaeus, el ideo ipse


suspensus fuit. Esther, VII. Achitophel videns suum con
silium contemni, laqueo se suspendit. II Reg. xVII.
Triplicem similitudinem consilii dolosiadducit Sa
piens. Eccli. XXVII, xxx. Quifoweam fodit, incidetin
eam: el quistravitlapidem proximo suo, ofendefineo.
et quilaqueum alteriponit, peribitinillo.

Sententias plures hic ride in titulopraecedenti.


CONSOLATIO DIVINA.

Consolatur Dominus obedientes mandatis suis.

lde

Abraham postquam exivit de terra sua ad mandatum


5

68

Domini, Dominus consolatus est eum diversis appari


tionibus. Genes. x"; *" et xxxvii. Filiis Israel, qui obe

exierunt de gypto ut sacrificarent in de


serto, misit Dominus consolationes quando pluit eis in
deserto mann etc. Eacod. XVI.
consolatur Dominus tribulatos post tempestatem tribu

dientes De0

lationis; juxta illud Psalmi: Secundm multitudinem do


lorum meorum in corde me0, consolationes tu ltifica
verunt animam meam. Ide fugiente Job facie fratris
sui, Deus eum multipliciter consolatus est in somno. Ge

nes. xxviii. Moysi exulanti apparuit Dominus in deserto


consolans eum, quod non accidit ei in dom Pharaonis.
Erod. III. Luctum Judorum convertit Dominus in gau

dium, quando per Estherem fuerunt tanto periculo li


berati. Esther, IX.

Consolatur Deus obsessos, carceri mancipatos, etc. Sic

filios Israel obsessos ab Holoferne in Bethulia consola


tus estin victoria per manum femina Judith. Judith, x
et xiii. Petrum inclusum in carcere Herodis consolatus

est per Angelum suum liberans eum. Act. XXII. Paulum


et Silam positos in carcere Dominus misso terr motu
consolatus est frangens vincula etliberans c0s, ut habe
tur Act. XVI.

Consolatur Dominus justos in operibus bonis. Sic con


solatus est Tobiam et Saram liberando dmonio, qui

viros ejus occiderat, ut habetur Tob. VIII. Danielem jus


tum bis positum in lacu leonum, Dominus consolatus

est per Angelum. Habacuc, et Dan VI, XIV. Susannam


qu adulterio nolebat consentire, morte damnatam D0
minus per Danielem liberavit. Dan. XIII. Implevit Do
minus promissam consolationem, quando in PenteCOSte
Apostolis Spiritum Sanctum misit. Act. II.
Vide supr V. Benignitas Dei, et infr V. Tentatio,
Patientia, etc,

69
Sententi ali de eadem.

Consolamini, consolamini popule meus. Jerem. xl.


Ego convertam luctum eorum in gaudium, et conso
labor eos, et ltificabo dolore suo. Jerem. xxxi.
Benedictus Deus, Deus totius consolationis, qui con
solatur nos in omni tribulatione nostra. II Cor. I, 3, 4.
Ali sententi infr V. Tentatio, etc.
CONSTANTIA ET FORTITUDO.

Fortem, strenuum, et audacem reddit hominem puritas

conscienti. Moyses purus et innocens audacter et cons


tanter stetit coram Pharaone arguens eum. Eod. v et
seq. Gedeon fortissimus in trecentis viris maximum po
pulum viriliter superavit. Dixerat enim ei Angelus: Do
minus tecum virorum fortissime. Judic. VI. In illa for
titudine liberavit Israel. Judic. VIII.

David fortiter superavit leonem, et ursum, et Golia


thum. I Reg. xvii. Judas Machabus viriliter transivit
Jordanem, et irruit in hostes suos. I Mach. v. Eleazar

audacter irruit in elephantem et occidit, lict ipse pos


te sit mortuus. II Mach. VI. Machabus et socii more
leonum irruentes in hostes occiderunt multitudinem ini
micorum. II Mach. XI.

Fortitudo perfectissima est tolerantia adversorum. Tali


fortitudine toleraverunt fornacem tres pueridicentes Re
gi: Deus potest nos eripere de camino ignis. Dan. III.
Stephanus plenus grati et fortitudine, viriliter sustinuit

lapides; et sic de aliis Martyribus.


Non debet homo dimittere opus bonum, lict contingat
eum tribulationem incurrere. Nam Tobias remansit in ti

more Domini, licet plaga ccitatis evenisset ei. Tob. II.

70

Ridetur in Evangelio hom0 inconstans qui coepit difi


care, et non potuit consummare. Luc. XIv,
Perseverandum est in bono proposito, nec respiciendum
retr post egressum de societate malorum, ne accidat
homini sicut uxori Loth post egressum de Sodomis, qu
retr aspiciens, in statuam salis est conversa. Genes.
xIx. Socii Danielis multm constantes et perseverantes
fuerunt, ne statuam quam erexerat Nabuchodonosor
adorarent. Dan. III.

Eleazar multa tormenta constanter sustinuit, ne ad

impietatem declinaret. II Mach. vi. Christus laudavit


constantiam Joannis Baptist, qud non similis esset

arundini, qu facil in omnem partem movetur. Salutem


denique ternam constanti promittit, dicens: Qui per
severaverit usque ad finem, hic salvus erit. V. infr
Fortitudo, Perseverantia, et plures deillis sententias For
titudini proprias.

Vide sententias alias infr, V. Fortitudo, etc.


CORRECTIO FRATERNA.

Perfectam regulam dedit Dominus Petro, dicens: Si

peccaverit in te frater tuus, corripe eum, etc. Si audie


rit te, lucratus es fratrem tuum. Matth. xviii. Joannes
Baptista cum magno fervore corripiebat Pharisos, qud
essent progenies viperarum. Matth. III; Luc. III. Mult
audaci et zelo arguebat Herodem, dicens: Non licet ti
bi habere uxorem fratris tui. Matth. xiv; Marc. VI. Unus

de latronibus qui pendebat in cruce cum magno zelo


alterum reprehendebat, dicens: Neque tu times Deum,
etc. Luc. XXIII. Stephanus in concilio Judorum ferven

ter et audacter increpavit eos qud essent duri corde, et


Deo resisterent. Act. VII.

Corrigere debent Prlati subditos suos, et eos de vitio

71

arguere. Sic sacerdotes restiterunt Ozi regi volenti of


ferre incensum, qud non erat sui officii, dicentes: Non
est tui officii adolere incensum. III Par. XXVI. Sic re

prehendit Esdras filios transmigrationis, qui duxerunt


contra legem filias alienigenarum. I Esdr. Ix et x,

Item debent eos reprehendere de violatione festorum. Sic


arguebat Nehemias portantes munera sabbato, dicens:
Qu est hc res mala quam vos facitis et prophanatis
diem Sabbati, ut habetur Nehem. xiv.

Item debent eos reprehendere de mendacio et pravo erem


plo; sic Petrus Ananiam et Zaphiram. Act. v. Sic Paulus
Elyman magum dur reprehendit, qui nitebatur fide
avertere Proconsulem. Act. XIII. Et S. Petrus Simonem

Magum volentem emere Spiritum Sanctum. Act. vIII.


Item de peccato carnis: Sicut Apostolus graviter re
prehendit Corinthios de fornicatione. I Cor. v.
Item de irreverentia circa Sacramenta: Sicut Paulus

eosdem arguit de irreverentia erga Eucharistiam, I Cor.


XI, 20.

VIDE Ex BREVIARIO. Correptio sapientis melior, qum


adulatio stultorum, Dom. II Aug. , fer. 5, l. 2. Qui odit
correptionem, vestigium est peccatoris, Dom. V Aug. fer.

6, 1. 2; cm quis Deo corripitur, non deficiat, Dom. I


Aug. fer. 2, l. 5. Correptio debet fieri e amore proimi,
Dom. III Quadr, fer. 2, l. 1. Perversi difficulter corrigun
tur, Dom. II Aug. n. l. 3, et Sabb. ibid. l. 3. Nullius

desperanda, fer. 5 Maji. hebd. n. 2, l. 2. Debet fieri in


spiritu lenitatis, 17 Sept. in Fest. Stigm. n. 1, et Dom.
VIII Pentec. fer. 5; et per dulcedinem charitatis, Dom, III
Pentec. n. 3, l. 2.
Wide Bachortatio.

72
l

Sententiae selectae de Correptionefraterna.


Melius est sapiente corripi, qum stultorum adula
tione decipi. Eccles. VII.
Si peccaverit in tefrater tuus, corripe eum interte et
ipsum solum. Matth. vIII.
Non ut confundam vos haec scribo, sed utfilios meos
charissimos moneo. ICor. IV.

In convivio vini non arguas proximum. Eccli. xxxI.

Argue, obsecra,increpain omnipatientia et doctri


na. II Tim. IV.

Plus profuit correctio apud prudentem, qum centum


plage apud stultum.Prov. XVII.
Vir prudens et disciplinatus non murmurabit correp
tus. Eccli. X.

Arguesapientem et diligette. Prov. Ix.


Quiabjicit disciplinam,despicitanimamsuam; quiau
tem acquiescit increpationibus, possessor est cordis.
Prov. XV.

Virga atque correctio tribuit sapientiam. Prov. xxIx,

Si te audierit (corripientem), lucratus eris fratrem


tuum. Matth. XVIII.

PATRES. Correctio est, errorem innatum, vel consue

tudinefactum,fraeno rationisinhibere.Augustinus.
Quae peccantur coram omnibus, coram omnibus cor

ripienda sunt,ut omnestimeant: qui secret peccavit


in te, secret corripe:nam si solus nosti, eteumvis co
ram aliis arguere, non es corrector, sed proditor. Idem.

Foristerribilis personet increpatio:ints lenitatis te


neatur dilectio. Idem.

Magis amat objurgator sanans, qum adulator dissi


mulans. Idem.

Peccatum unius quod cognitum non arguitur,multos


contaminat. Idem.

73

Qui non corrigit, resecanda committit; et facientis

culpam habet, qui quod potest corrigere negligit emen


dare. Gregorius.
Nonnunquam qui inter flagellorum duritiem remanent
incorrecti, dulci sunt admonitione mulcendi. Idem.
Alterius poenis, fit castigatio lenis.

SENT. PoET. ET PHIL. Cuncta pris tentanda, sed im


medicabile vulnus

Ene recidendum est, ne pars sincera trahatur. Ovi

dius, Metaph. lib. vIII in mala exempla.


Qui quem vult ridet, non sua facta videt. Staniurs
tius.

Si culpare velis, culpabilis esse cavebis. Idem.


Amici vitia si feras, facis tua. Seneca:
Cum his versare, qui te corrigant. Idem.

Vitia transmittit ad posteros, qui prsentibus culpis


ignoscit. Idem.

Bonis nocet, qui malis parcit. Idem.


Nobilis equus umbr virg regitur, ignavus nec cal
caribus concitari potest. Idem.

Qui non vetat peccare, cm possit, jubet. Seneca


poeta.
CURIOSITAS.

Curiosi desiderant semper nova scire, et ill scienti

majores apparere. lde prima mulier, qu desideravit


sicut Deus scire bonum et malum, pomum curios as

pexit, et divinum prceptum contempsit. Genes. III. Dis


cipulorum curiositatem scire volentium tempus secundi
advents reprehendit Dominus dicens: Non est vestrm
nosse tempora vel momenta. Act. I. Athenienses, qui
erant curiosi, non vacabant saluti, sed ut semper nova
scirent. Act. xvii. Judi videntes miracula Christo fie

ri, adhuc signa de coelo curios qurebant. Luc. xi.

74

Herodes curios desiderabat videre Christum, non ut

crederet, sed ut videret ab eo signa fieri. Luc. XXIII.


Curiosi debent admoneri prudentibus ut utilia secten
tur et curiositatem relinquant. Ide prdicante Apostolo

in Epheso, multi qui fuerunt curiosa sectati congesse


runt libros, et combusserunt coram discipulis. Act. XIX.

Reprehendebat Apostolus quosdam Thessalonicensescu


rios ambulantes, et nihil operantes. II Thes. III. Ado
lescentiores viduas monet Apostolus esse vitandas, qu

sunt frequenter vag et curios. I Tim. IV.


Similes sunt curiosi piscibus et volucribus, qu per
loca aliena et peregrina perpetu vagantur, nec corpore
aut mente secum habitant. Augustinus in Psalmos.
VIDE Ex BREVIARIo. Curiositas. Altiora te ne qusie

ris, Dom. IV Aug. fer. 5; est enim curiositas occupatio


pessima, Dom. II Aug. n. 1, l. 3.
Sententi select de Curiositate.

Qui investigator malorum est, opprimetur ab eis.


Pr0v. XI.

Non est vestrm nosse tempora vel momenta, qu


Pater posuit in sua potestate. Act. 1.
PATREs. Curiosum genus hominum ad cognoscendum
vitam alienam, desidiosum ad corrigendum suam. Au

gustinus, lib. Confess. X.


Curiosus foras egreditur, et exteris omnia conside
rat. Bernardus.

Qu Deus occulta esse voluit, non sunt scrutanda.


Prosper.

PHILosoPHI ET POETE. Curiosus nemo est, qui non sit


malevolus. Plautus.

Non multum nocebit tibi ista transire, qu nec licet


Scire, nec prodest, Seneca,

75

Novit femineum genus omnia, novit etillud,


Junonem duxit, qu0 pacto Jupiter Olim. Theod.
DEIPARA.

Deiparae laus, imitatio deducenda estab aestimatione


virtutum quae in ea eluxerunt, ut est humilitas, amor
Dei, liberalitas, oratio perpetua, abstinentia, castitas,
compassio sive misericordia erga homines, etc. Quaeom
nia in hoc Apparatu invenies, et harum virtutum exem

pla sub suis titulis, quaein aliis quidem magna,de Dei


para autem maxima fuisse ostendes.
2. Exponitur Deiparae excellentia ex variis ejus figu

ris exScriptura desumptis. Genes. III: Est secunda et


melior Eva, etmater cunctorum viventium pergratiam,
quae serpentis caput contrivit.
Ecod. III: Estrubus ardens et incombustus, quia Chris
tum utignem coelestem concepit, et virginitatis florem
non amisit.

Judic. vi: Estvellus Gedeonis, quia sola Deipara man

sit nullo peccatiimbre madefacta.


Num. XVII: Est virga Aaronis, quae sola floruit abs
que germine, et Christum peperit absque semine.

Ezech. XLIv: Estporta clausa, et vir non transibit per


eam, quoniam Dominus Deus Israel ingressus est per

eam, in Christinativitate, etc.


Comparatur etiam apposit cum Rebecca,cumJudi
tha, cum Esthere, cum Susanna et aliis mulieribus in
Scriptura laudatis.

Item cum arca Noe, quia per Deiparam diluvio mor


tis aeternae salvatum estgenus humanum. Vocatur etiam

propter eximiam castitatem hortus conclusus,fons sig


natuS.

Item ob pulchritudinem dicitur columba formosa, li

liuminter spinas, oliva fructifera, rosainJericho, Prop

76
ter gloriam et potentiam dicitur etiam pulchra ut luna,
electa ut sol, terribilis ut castrorum acies ordinata, et
mulier amicta sole , lignum vitae in paradiso Ecclesiae.
Tanquam mediatrix inter Deum et homines , dicitur seala Jacob , per quam ascendit oratio et descendit miseri
cordia, civitas refugii, et propitiatorium. Plures alii
conceptus percurrendo Litanias lauretanas facil occurrunt, ut turris Davidica, foederis arca, januacoeli, stella matutina, etc. Quaeprudensconcionator facil Virgin i
applicabit, v. gr. , considerando proprietates stellae , et
eas in dotibus Deiparae demonstrando.
Vide ex Breviario. Figura Deiparae: Eva, 8 Sept.
noct. 2, 1. 2e 9;ejusd. n. 2, et 13;ejusd..n. 2, eOffic.
de B. V. in Sabb. in Martio , Majo, Jun. Virgo Sacerdotalis, Vellus Gedeonis, 11 Sept. n. 2 et 3. Porta orientalis, ibid. Mulier Apocalyptica, Vigi1. Pentec. n. 2 , 1. 2;
11 Sept. n. 2. Mater Dei vera, 20 Mart. n. 3. Animata
Arca Dei viventis, 14 Aug. n. 2. Cwlum animatum, ibid.
1. 2. Thalamus Sponsi cwlestis, Dom. XIX Pentec. n. 3,
I. 3. Radix Jesse, Dom. II Adv. n. 1 et 2. Flos campi et
lilium, 8 Sept. n. 1. Novum quodfecit Dominus, 11 Sept.
n. 2. Miraculum, 12 Sept. n. 2, 1. 2. Ecclesiw decus, ibid.
1. 3. Causa vitw nostrw, 13 Sept. n. 2, 1. 2. Margarita
pretiosa et lampas orbis, 15 Sept. n. 2. Templum indissolubile, ibid. Mons sublimis, Offlc. B. V. inSabb. in Aug.
Speculum et forma omnium virtutum , 8 Dec. noct. 2; 21
Novemb. n. 2, 1.2; Dota. IIIAdv.fer. 4,1. I.Exemplar
castitalis, 12 Sept. n. 2, 1. 1 ; humilitatis, Dom. III Adv.
fer. 4, 1. 3; verecundiw, 21 Novemb. n. 2, 1. 2; Offic.
B. V. in Sabb. in Decem. ; parsimonia! et vigiliwIl, No
vemb. n. 2, 1. 2.
De virtutibus ejus in communiw'fc25Mart. etin om
nibus ejus festivitatibus , et Offic. in Sabb. de Beata Virgine. Apparet suis cultoribus, 5 August. n. 2. Mediatrix

77

nostra, 0fffic. in Sabb. in 0ctob. Ejus Beneficia calum el


terra experiuntur,15Sept. n. 2, l. 2. Patrocinium jus
invocandum, 9 Sept. n. 2, 3 et12; ejusd. n. 2, l. 1. Prae
sentia ejus magnum bonum adfert, 2Jul. n. 3, l. 2. Ima

go ejus servos alloquitur, 17 Jul.fest. Alexii. Item digni


taten ejus negantes, 20 Mart. n. 2, l. 3, Stellis coronata

in calis, 11 Sept. n. 2, l.2; qu0 cum corpore etanima as


sumpta est, 18 Aug. noct. 2, l.2.
De Mysteris et Festis Deiparae, vide infr inter Festa
per annum.
DETRACTIOET CALUMINIA.

Detrahunt hominespessimi viris bonis solin ex malitia,

falsa imponentes. Sicutuxor Putipharis, cuiinserviebat


Joseph, iniqu detraxitei apud virum suum, imponens
ei qud eam voluisset opprimere, Genes. xxx; senes
illi pessimi Susannam turpiter infamaverunt, crimen
adulterii fals imponentes. Dan. XIII. Simon mal lo
quebatur de Onia provisore etdefensoregentis, II Mach.
Iv. Falsi testes detraxerunt Stephano dicentes: Homo
iste non cessat loqui contra Deum. Act. VII,

Detractio vitium est invidorum qui alios infamant, ut


eos infra se opprimant. Sic principes detraxerunt Davidi
apud Achis, ut amoverent eum. I Reg. XXIX, Satrapae
Dari invidentes felicitati Danielis, detraxerunt ei apud
Darium. Dan. vii. Pharisaei invidentes Christo multoties

detraxeruntei, quicum Publicanis conversabatur. Matth,


Ix; Luc, V.
-

Detractores graviter puniuntur a Deo in prasenti et in


futuro saeculo. Nam Maria soror Moysis contra eum lo
cuta est detrahendo ex modica occasione, sed cit est

secuta lepraepena. Num. XII. Filii Israel detraxeruni


terrae promissionis, sed in malum, quia nullus eorum
intraviteam, sed mortuisuntab hostibus et bestis con

78

sumptiin deserto. Num. xIII et xiv. Etiam propter de


tractionem Chore et multi complices ejus fuerunt occisi.
Num. XVI.

Detractio a superbia etambitione procedit. Sic Absalon


ambiens regnum patris, detrahebat ei, singulis dicens:
Non est qui audiat te constitutus Rege. II Reg. xv.
Aman superbus, quia non adorabatur Mardochaeo de
traxit omnibus Judaeis coram Rege.Esther, III. Alcimus

quivolebatfierisummus sacerdos, detrahebatJudae co


ram Demetrio. I Mach. VII.
Detractores non debent audiri, nec verbis eorum est

adhibenda fides. Nam Siba servus Miphiboseth nequiter


detraxit domino suo coram Davide, et David temer fi

dem adhibuit verbis ejus, etide perversum deditjudi


cium. II Reg.xVI. SapiensfuitAlexander rex, quiviros

pestilentes quiveneruntadversus Jonathan detrahentes


ei, et interpellantes Regem adversus eum, nullaten
audirevoluit. I Mach. X.

Detractor semper vertit bona in mala, vel tanquam mala

intentione facta. Nam sijejunas, dicit te hypocritam, si


comedis, voracem, si quiescis pigrum, si rides inquie

tum, sitaces stultum, si loquerispraesumptuosum, si


tua pauperibus das vel erogas, dicit te esse vanum et

gloriosum,sinon erogas, avarum, si sapiens es, su


perbum,si religiosus, dicitte hypocritam. Ide deJoan
ne Baptista multm jejunante dicebant quidam detrac
tores: Daemonium habet. De Jesu autem comedente di

cebant: Ecce homo vorax, et potator vini. Matth. XI.


Viso miraculo de caeco nato detraxerunt Christo Phari

saei, dicentes: Nos scimus quia hic homo peccator est,

et maledixeruntei. Joan. Ix. Ejecto daemonio etloquen


te muto, quidam detrahentes Christo miraculum per

verterunt, dicentes: InBeelzebub principe daemoniorum


ejicit daemonia, Luc,xI; Matth, xII,

ComparatScriptura detractionem cum morsu serpen


tis, etgladio acuto. Serpens quinon edito sibilo, mor
det, detractoriper omnia similis est. Eccli. x. Filii ho
minum dentes eorum arma et sagittae, et lingua eorum
gladius acutus.

Detractores similes sunt canibus, qui contra omnes


praetereuntes latrant, etnemini parcunt.
Sicut porticus Olympiae acceptam vocem per conso
nantiam septies remittebat, ita detractores et contume
liosi uno verbulo ostensi sexcenta convitia ingeminant.
Plinius.

VIDE Ex BREVIARIo. Detractio nocet velutgladius acu


tus, fer. 4, Psalm LVI et LXIII ad Matut. Ad eam ob
surdescendum, fer. 2, Psalm. xxxVII, et fer. 3, Psalm.
LVIII. Qui detrahit proximo, detrahit legi, Jacob. Iv, fer.

6 Dom. IV Pasch. l.3. Hinc David detrahentem procimo


prosequebatur, Psalm.c, in Sabb., et varia mala tali opta
bat. Psalm. CVIII, ibid.
Sententiae selectae, etc., de Detractione.

Sepulchrum patens est guttur eorum, linguis suis


dolos agebant, venenum aspidum sub labiis eorum.
Psalm. XIII.

Lingua eorum gladius acutus. Psalm. Lvi.


Acueruntlinguas suas sicut serpentis. Psalm.cxxxix.
Beatiestis cm maledixerint vobis homines, etc. Matth.
cap. V.

Lingua inquietum malum est, plena veneno mortife


ro. Jacob. III.

Si mordetserpensin silentio, nihil mins habet, qui


occult detrahit. Eccli. X.
Detractores Deo sunt odibiles. Rom. 1.

Nec rapaces, nec maledici, regnum Dei possidebunt.


l Cor. vii,

80

Qui detrahit fratri, aut qui judicat fratrem, detrahit


legi, et judicat legem. Jacob. IV.
Abominatio hominum detractor. Prov. xxiv.

Bilinguis serpens habetur, atque mortalis, e qud


diaboli minister aliud lingu loquatur, aliud corde me
ditetur. Augustinus.

Detractor et auditor diabolum portat, alius in aere,


alius in lingua. Bernardus.
Quisquis amat dictis absentem rodere vitam,
Hanc mensam vetitam noverit esse sibi. Augustinus
mens su inscripsit.
Difficilem oportet habere aurem ad crimina. Seneca.
Ex lingua stulta veniunt incommoda multa.

Dico prudentes, homines non multa loquentes.


DISCORDIA.

Discordia multoties oritur e invidia etiam inter fra

tres. Patet in prima discordia inter Cain et Abel, quam


movit ex invidia Cain, quia munera Abel Deo placebant.
Genes. Iv. Occiso David Philisfho, et auditis cantan
tibus, Saul percussit mille, et David decem millia, Saul

invidi motus, quia mins dederant sibi, persecutus est .


Davidem. I Reg. XVIII.

Discordi fiunt aliquando ea avaritia. Nam propter


multam substantiam quam habebat Abraham et Loth,

facta est discordia et rixa inter eorum pastores. Genes.


xIII. Quia Jacob decepit Esau in hreditate et benedic

tione paterna, facta est discordia inter eos. Genes. xxvii.


Propter avaritiam et tenacitatem Nabal facta est discor

dia cum Davide; sed per liberalitatem Abigail uxoris


fuit sapienter sedata. I Reg. xxv.

Discordi oriuntur multoties ea superbia et ambitione.


Ilinc orta est discordia inter Absalon et David. II Reg.
XV. Propter superbiam, et duram responsionem quam

81

Roboam fecit populo, divisum est ejus regnum, III Reg.


XII. Contentio inter discipulos facta est, quis eorum esset
major, qu per humilitatem sedata fuit. Luc. XXII.
Discordi sunt frequenter propter mulieres, et luu

riam. Occasione Din quam Sichem oppressit, facta est


discordia, et secuta sunt homicidia. Genes. xxxIII. Quia
Thamar Violata est ab Amon fratre ejus, facta est dis
cordia inter fratres, ex qua fraterjussit interfici fratrem.
II Reg. XII et XIII. Propter uxorem Samsonis alteri tra
ditam dissensio facta est cum Philisthis. Judic. xv.

Discordi oriuntur aliquando e vitio gul. Sicut acci


dit de filiis Israel, qui jurgati sunt contra Moysen duc
torem eorum, propter defectum cibi et pots. Eacod. xvi
et XVII. Iterm filii Israel recusantes manna cibum coe

lestem, rixati sunt contra Moysen petentes carnes, Num.


XXI.

Discordes et riacantes debent prlati et majores corri

gere: Sicut Moyses corripuit rixantes Hebros contra


invicem. Eod. II. Mulieres rixantes propter infantem
vivum, Salomon cum Vera justitia prudenter sedavit.

I Reg. III. Contentionem discipulorum, quis esset major,


Christus sedavit, de sua humilitate exemplum pr
bens. Luc. XVII.

Sicut inflando, ex scintilla unica excitatur incen


dium, ita ex modica rixa magn discordi oriuntur.
Nazianzenus.

Sicut mare, quod ex se tranquillum est, ventorum vi

agitari et turbari videmus; sic populus in pace tranquil


lus, turbulentorum hominum vocibus concitari solet.

Quemadmodum singula hostilia seorsim separata fa


cil franguntur, conjuncta ver frangi nequeunt; sic ci
ves inter se dissidentes facil superantur, concordes ve
r insuperabiles manent. Plutarchus. Vide Pa, Con
cordia.
6

82
VIDE Ex BREVIARIO. Contentiones aboleantur Chris

tianis, Dom. I Epiph. n. 1; et scissur, fer. 5 Maji hebd.


Bellum trahit e malis concupiscentiis originem, fer.
Dom. IV Pasch. Malum pridem usitatum, Dom. Quin

quag. fer. 3, 1. 2; Comm. plur. Mart. n. 3, 1. 1. Non


quovis geri debet aut potest, Dom. II Octob. fer. 4. Deus
per hoc maxim punit peccata, Dom. V Novem. n. 1, et
fer. 3 ibid.; proptere dicitur vocare fortes in ira sua,
Dom. II Adv. fer. 2, l. 1. In hoc plerumque nulli parci
tur, ibid. fer. 6, sed omnia vastantur, Dom. V Novemb.

n. 1, et Dom. IV, fer. 3; etiam templa, Dom. I Octob.


Sabb. l. 2. Ea actiones insuper etorquentur, Dom. II

Adv. fer. 3, l. 2. Ante ejus congressum, au cilium Deo


(magna cum fiducia) petendum, Dom. II Octob. Sabb.
l. 2, 14 Sept. n. 2; qui just bellantes protegit, Dom. V
Octob. fer. 6, l. 1. Bellum tunc justum, quando pro gl0

ria Dei suscipitur, Dom. I Octob. Sabb. l. 3; quamvis


etiam e aliis motivis geri possit, Dom. III Octob. n. 2.
Quamdi durat bellum? donec placuerint vi hominum

Domino, Dom. I Aug. Sabb. l. 2.


Sententi select de Discordia.

Homo perversus suscitat rixas, et verbosus separat


Principes. Prov. vI.

|-

Qui provocat iras, producit discordias.


Noli esse sicut leo in domo tua, evertens domesticos
tu0s, et opprimens subjectos tibi. Eccli. Iv.

Omne regnum in se divisum desolabitur. Et omnis ci

vitas, vel domus divisa contra se non stabit. Matth. xii,


et Luc. xi.

Non est dissentionis Deus, sed pacis. I. Cor. xiv.


Si invicem mordetis, et comeditis, videte ne ab invi
CCII) COnSummamini. Galat, V,

83

PATREs. Dissentiones nunquam debentamari.Augus


tinus.

Discordi nemo benedicit Dominum. Idem.

Perversos ipsos unitas corroboratdum concordant, et


tant magis incorrigibiles quant magis unanimes fecit.
Gregorius.

PHILosoPHI ET PoeTE. En quo discordia cives perdu


xit miseros! en queis consuevimus agros! Virgilius,
Eclog. I.
Discordia demens

Intravitcoelos, superosque ad bella coegit. Virgilius.


Sicupias pacem, linguam compesce loquacem.Stani
hurstius.

Concordiresparvae crescunt, discordires maximae


dilabuntur. Sallustius.
DURITIA CORDIS.

Duri et obstinati in malo per verba, et praedicationes


non emoliuntur: Sunt enim sicut duri lapides, super

quos si cadat aqua interis non molescunt. Sic Helifi


lios verbo corripuit, sed non profuit, ideque interie
runt, ut habetur I Reg. II. Nabal fuit ita durus, ut
ad dulcia verba nuntiorum David flecti non potuerit.
I Reg. xxv. Judas ita fuit durus, ut osculo Christi emol

liri non potuerit. In Evang.


Duri manent obstinati quantumcumque viderint signa el
miracula fieri. Sic induratum fuit cor Pharaonis, qui ad
nulla signa quae Moyses de mandato Domini faciebat,
emolliebaturad credendum Domino. Exod. vII, etc. Ju

daei qui apprehenderuntJesum fuerunt durissimi, qui


neque per sanationem auriculae, neque per alia signa
moti fuerunt. Luc. xxII; Joan. XVIII.

Duriet obstinati non solin non quiescunt, sedetiam si


6*

84

reprehendunturpejores funt. Sictam durus fuit Cain cor


reptus admonitione Domini, utfratrem occiderit. Gen. iv.
ObstinatiJudaei Zacharia increpante et admonente, eum
erudeliter occiderunt. II Paral. XXIV. Stephanum incre

pantem Judaeos de eorum duritia, ipsi eum impi lapi


daverunt. Act.vii. Wide Avaritia; et contra Paeniten
tia, Obedientia, Liberalitas.
VIDE Ex BREVIARIo. Obstinatio vitium est nacim Ju

daeorum, fest. Epiph. n. 3. Ejus causa etiam in aliis est

neglectus verbi Dei, Dom. III Pentec. n. 2, l. 3, et ins


pirationis interna. Dom. III Sept. Sabb. 1.3.
Vide supr Avaritia, Penitentia, 0bedientia, etc.,
cum sententiis selectis.
EBRIETAS.

Ebrietas et gula in tentatione obtinent primum locum.


Prima tentatio filiorum Israel fuit de potu, secunda de
cibo. Ecod. XVII et XVIII. Volens diabolus Salvatorem

tentare, pris ipsum gul, qum alio vitio aggressus est.


Matth. IV.

Ebrietas vitium luxuriae nutrit. Hinc est qud Loth

quiin Sodomis bonus fuit, inebriatus cum propriis filia


bus peccavit, etduplicem incestum commisit. Genes. xix.
Sicut enim pinguia facilis flammam concipiunt, ita
ebriosi flammam libidinis.

Ebrietas hominis dementat. Nam Noe quierat vir per

fectus, inebriatus sic dementatus est, ut sine verecun


dia denudatusjaceret. Genes. Ix. Fatuus et demensfac
tus est Esau, qui propter lentis edulium vendidit pri
mogenituram fratri suo. Genes. xxv. Propter vesaniam
in epulis, dives Epulo in siti et flammis cruciatur.
Luc. XVI.

Crapulaevitium inclericis et religiosis estmaxim detes


table, Ide dixit Dominus ad Aaron: Vinum et omne

85

quod inehriat non bibetis tu et filii tui quando intrabitis


tabernaculum. Levit. x; Num. XVI.

Crapula et ebrietas multoties causa vel occasio est mor


tis. Und Philisthis epulantibus et ltantibus domus

cecidit super eos. Judic. XVI. Amon in convivio temulen


tus, fuit ab Absalone occisus. II Reg. XII. Comdit Jo
nathas modicum mellis contra prceptum patris, et fuit
condemnatus ad mortem; sed populus ipsum liberavit.
I Reg. xiv. Benadad rex Syri temulentus, per Prin

cipum provinciarum pueros ad mortem fugatus est.


III Reg. xx. Filiis Job vescentibus et bibentibus vinum,

domus cecidit, et eos oppressit. Job. I. Propter ebrieta


tem Holofernis, Judith habuit opportunitatem eum oc
cidendi. Judith, XII. Reversus Aman convivio ltus,
statim fuit cum duabus filiabus et cum decem filiis oc

cisus. Esther, Ix. Fecit Ptolomus convivium Simoni,


et eum cum duobus filiis interfecit. I Mach. ult. In con

vivio natalis Herodis innocens Baptista propter veri

tatem impi decollatus fuit, ut habetur Marc. vi ;


Matth. XIV.

Ex quibus S. Chrysostomus comparat ebriosos: Homo,


inquit, ebrius est mortuusanimatus, dmon voluntarius,
morbus veniam non habens, ruina excusatione carens,
commune generis nostri opprobrium. Hom. I ad pop.
Antioch.

Ebriosus similis est anseri, qui amat semper 0s in li

quido habere, clamare, et otiari; sed sicut anser in fine

deplumatur et ad ignem assatur, ita ebriosus tandem


omnibus bonis deplumatur creditoribus, et poste in
inferno assatur dmonibus.

Ebriosi sunt sicut paludes, in quibus tantm generan


tur ran, et serpentes, et noxia animalia; ita et in ebrio
sis otium, et luxuria, et insania, et omnia vitiorum ge
nera aluntur.

86

VIDE. Ex BREVIARIo. Ebrietas, huic acclamatur vae!


Dom. III Adv. fer. 2. Ejus varia mala, Dom. II Adv.

n. 2; Dom. IV Sept. n. 2; Dom. Sexag. fer. 5, l.2;


Dom. IV Sept. n.2. Pessimum est, quod etiam regno Dei

privet, Dom. I Epiph. fer. 4; hinc Propheta praedicit,


qud ebri ululabunt, Dom. IV Novemb. fer. 3. Cavenda
ergo, maxim ecclesiasticis, Dom. IAdv. n. 2, et detes
tanda, Dom. I Pent.fer. 3; utique cm diabolus illa de
lectetur, Dom. III Nov. n. l.3; et legem divinam perje
junium acceptam Moyses cessaverit, Dom. IV Quadr.
n.2; non cogendum ad potum, 5 Sept. n. 1, l.3. Vide
Gula.

Sententiae selectae, etc., de Ebrietate.


Sicut ignis probat ferrum durum, sic vinum corda

arguetin ebrietate potatum. Eccli. xxxi.


Non in comessationibus et in ebrietatibus, non incu

bilibus et impudicitis, sed induiminiJesum Christum,


Rom. XIII.

Neque ebriosi, neque maledici, regnum Dei posside


bunt I Cor. v1.

Regnum Deinon estesca aut potus, sed pax etgau


dium in Spiritu. Rom. xy.

Fornicatio, etvinum, etebrietas auferuntcor. Osee, Iv.


Nolite inebriarivino in quo estluxuria. Ephes. v.
Operarius ebriosus non locupletabitur. Eccli. xix.

Nullum secretum estubi regnat ebrietas. Prov. xxxi.


PATRES. Ebrietas est flagitiorum omnium mater, cul
parum materia, radix criminum, origo vitiorum,turba

tio capitis, subversio senss, tempestas linguae, procel


la corporis, naufragium castitatis, amissio temporis,

insania voluntaria, ignominiosus languor, turpitudomo


rum, dedecus vitae, animae corruptela. Augustinus ad
Sacras virgines,

87

Winum potatum moderat, est medicamentum; plus


justo sumptum venenum esse cognoscitur. Augustimus.
Vald turpe est, ut quem non vincit homo, vincatli
bido, et obruatur vino quinon vincitur ferro. Idem.
Ebrietas est blandus daemon, dulce venenum, suave

peccatum. Idem.
Ebriosus quem absorbet vinum, absorbetur vino,

abominatur Deo, despicitur ab Angelis,deridetur ab


hominibus, destituitur virtutibus, coufunditur dae
monibus, conculcaturab hominibus. Idem, lib. de Poenit.
Noe ob unius horae ebrietatem nudavit femora sua,

quaeper sexcentos annos contexerat. Hieronymus.


Ubicumque saturitas et ebrietas, ibilibido dominatur.

Idem, Epist. ad Tit.


Ebrietas in laico crimen est, in sacerdote sacrilegium:
quia alter animamsuam necatvino, alter spiritum sanc
titatis extinguit. Petrus Ravennas.
PHILosePHI ET PoeTE. Ebrius atque satur, nunquam
ben philosophatur.
Multum merum pauca cogit sapere. Menander.
Sine Cerere et Baccho friget Venus. Terentius.
Multos caecus amor cogit secreta fateri.
Arcanum demens detegit ebrietas. Ovidius.
-

Ebrio nemo secretum sermonem committat. Seneca.

Refertur Alexandri Macedonis exemplum, qui Cli


tum charissimum sibiac fidelissimuminter epulas trans
fodit, et intellecto facinore mori voluit. Idem.

Absentem laedit qui cum ebrio litigat, Idem, quia


ebrius sibi praesens non est.

ECCLESIA.
Ecclesiacum solicitudine et fervore debet fidelibus adi
ficari. Ide ferventior fuit Salomoninaedificationetempli,
qum doms suae; quia templum in septem annis, do

88

mum verinduodecimperfecit. IIIReg. III. Magnam cu


ram habuit Dominus de aedificatione Ecclesiae, quando

praecepit Cyro ut aedificaret ei domum in Hierusalem,


qud pris praedixerat per Isaiam. Isai. II, et I Esdr. III.
Ecclesia aedificata debet solemniter et cum gaudio conse
crari. Ide magnam solemnitatemfecit Salomon in dedi

catione templi. III Reg. VIII.


Ecclesian debet homo intrare mundus peccato. In cu
jus figura dixit Dominus Moysi: Facies labrum aeneum

ad lavandum, et miss aqu lavabunt Aaron et filii ejus


manus suas etpedes cm ingressuri erunt tabernacu
lum. Permanus signantur operationes, perpedes afec
tiones. Exod. XXX. Non licebat nisipaucis et mundis

intrare templum et tangere vasa ejus. Num. Iv. Saep


mundavit Dominus templum ejiciens vendentes, et
ementes, et mensas, et boves, et columbas, quae tem
plum reddebantimmundum. Matth. XX1; Luc. XIX.
Instruendi sunt tam pueri qum provecti, ut Ecclesiam
visitent. Exemplo Christi, quidie quadragesimo nativi

tate voluitad templum deferri: et duodennis in templo,


in medio Doctorum fuit Matre inventus. Luc. II. Pe
trus et Joannes ascenderunt in templum ad horam ora
tionis nonam; et tunc claudum Petrus sanavit. Act. III.

Eunuchus Candacis reginae AEthiopumveniebat in Hie


rusalem ad visitandum templum, Act.viII. Videinfr,
Fides.

VIDE Ex BREVIARIo. Ecclesia columna et firmamentum


veritatis, Dom. V Epiph.fer. 2, l. 3;Sanctorum varieta
le ornatur, 1 Novembr. n. 2; habetgue status diversos,

D0m. VI Epiph. n.3, l.3; comparatur sagenae, Dom. V


Epiph. n. 3,l.3; vineae, Dom. Sept. n. 3;luna,Octav,
Ascens. n. 3; ipsi B. Virgini, Sabb. ante Pentec. n. 3;

corvis, Dom. IX, n. 2, l. 3; regno Dei, Dom. XIX, n. 3,


el Comm. Virg. n. 3; pusillo gregi, 2 Comm. non Pontif.

89

n. 3; decem virginibus, Comm. Virg.; agno, Comm. Virg.

n. 2. Fundamentum ejus est petra, 18 Jan. n. 3, l. 2; li


ct prematur non opprimitur, Sab. infra Dom. Quinquag.,
potis augetur, 3 Jul. n. l. 1. Cura ejus Petro commissa,
Dom. II Pasch. n. 2; supra quem dificata, 18 Jan. n. 3.
Romana omnium Ecclesiarum primatum tenet, 16 Jan.
n. 2, l. 3. Cujus episcopus universalis, etiam Ecclesi
episcopus, 12 Mart. n. 2, l. 2. Dedicatio Ecclesiarum
jam olim consueta, Dom. II Octob. fer. 2; ejus origo,
modus, et tempus celebrandi, Octob. Dedic. n. 2. Dedi
catio templi materialis, est figura spiritualis in nobis.
Comm. Dedic. n. 2, et fer. 6, num. 2. Templa princi

paliter ad Dei honorem (in quibus singulariter habitare


vult, Dom. VIII Pent. n. 1) construuntur, die 6 Dedic.

n. 2, l. 3, et ad Verbum Dei prdicandum, Sacramenta


administranda, Missamque celebrandam, 2 Aug. Conse
cratio eorum, 9 Novemb. n. 2 et 18, n. 2, l. 2; item
eorumdem dedicatio, 5 Aug. n. 2, l. 3. Vide supr hc.

Templa dificare Deo gratum, Dom. VII Sabb. l. 3;


Dom. V Nov. fer. 5, l. 2, 5 Aug. n. 2, atque laudabile,
die 6 Dedic. n. 2, quamvis propter peccata populi eadem
deinde Deus abominetur, Dom. VIII, n. 1 , l. 2. Tem
pla etiam Angeli dificarunt, 8 Maji, n. 2, l. 3, 23 Nov.
n. 2, l. 3; possunt etiam e dibus profanis fieri, 6 Jan.
n. 2, l. 2; frequentanda, Dom. II Pentec. fer 2, et ne
gligentes puniendi, Dom. V Novemb. fer. 5, l. 2; vene
randa propter SS. reliquias, 18 Nov. n. 2, die 6 Dedic.
n. 2, l. 3; scularia in his tractanda, Dom. I Quadr.
fer. 2; augenda muneribus et donis, 8 Octob. n. 3, l. 3;
18 Novemb. n. 2, lect. 3; spoliatores eorum non erunt

impunes, Dom. IV Octob. fer. 4; destructa restauranda,


Dom. II Octob. n. 1; prophanata reconcilianda, 27 Maji,
lect. 2.

90

Sententi sacr, etc., de Ecclesia.


Ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram
dificabo Ecclesiam meam. Matth. xxvi.

Fundamentum (ecclesi) aliud nemo potest ponere


prter id quod positum est, quod est Christus Jesus.
I Cor. III.

Hc tibi scribo fili, scias quomodo oporteat te in do


mo Dei conversari, qu est Ecclesia, etc. I Tim. III.
Ecclesia columna est et firmamentum veritatis. Pau

lus apostolus.
PATREs. Adhuc habet Ecclesia, quo crescat, donec
impleatur, dominabitur mari usque ad mare. Augus
tinus super Matth.
Ecclesia velut lilium inter spinas, malis et bonis per
mista. Idem.

Hoc habet proprium Ecclesia: dum persequitur floret;


dum opprimitur crescit; dum contemnitur proficit; dum
lditur vincit; dum arguitur intelligit; tunc stat quum
superari videtur. Hilarius.
Sancta Ecclesia consistit unitate fidelium, sicut cor
pus unitate membrorum. Gregorius.
-

Proditorem se esse noverit, quiqumque estille qui vi


tia qulibet in hanc domum conatur inducere, et tem
plum Dei speluncam vult facere dmonum. Bernardus.

Sponsa, id est, Ecclesia Christi nihil sibi gloriosius


putat, qum Christi portare opprobrium. Bernardus.
EXHORTATIO.
Ehortatio retrahit peccatis. Sicut exhortatio Abigail

Davidem peccato homicidii retraxit. III Reg. xxv.


Quamdi vixit sacerdos Joiada, tamdi Joas probus
fuit; sed eo mortuo factus est pessimus, IV Reg. x. Ad

91

exhortationem Nehemiae usurariireddideruntusuras, et


ulteris non acceperunt. Nehem. v. Baptista exhortante

populum, multibaptizabantur confitentes peccata sua.


Matth.III.

Exhortatio bona confortat in tribulatione. Ide Tobias


adibatomnes in captivitate positos exhortans eos, utha

beturTob. 1. Tribulato Job veneruntamici ejus ad con


fortandum eum. Job, II. Primum septem fratrum Macha
baeorum, cm in sartagine torqueretur, caeteri cum ma
tre hortabantur, ut pro lege fortiter moreretur, utha
betur II Mach. vII.

Exhortatio bona parentum filios facit probos. Sicut


parentes uxoris Tobiae monuerunt eam honorare soce

ros, maritum diligere, et gubernare domum, et seip


sam irreprehensibilem exhibere. Tob. XVIII. Moriturus
Mathathias filios eficaciter hortatus estad agendum vi
riliter pro lege Domini, quod ipsi optim servaverunt.
I Mach, II.

Vide infr, Filiorum educatio.


Exhortatio bona excitat alios ad virtutem. Sicut Judith

sua exhortatione animavit cives Bethuliae adviriliterre


sistendum Holoferni, et placandum Deum, Judith, viII,
Judas Machabaeus hortabatur etanimabat populum ser
monibus bonis. l Mach. III, Iv; II, vIII, X. Paulus et
Barnabas hortabantur fratres et animabantut permane
rent in fide. Act. XIV.

Exhortationes Dei nomine debent praedicatores liber


et libenter praestare. Proptera dixit Dominus, Isai. LvIII:
Clama, nec cesses, quasi tuba exalta vocem tuam, et
annuntia populo meo scelera eorum, et domui Jacob
peccata eorum.
Joannes Baptista praedicando monuit Herodem de in

cestu, et Christus Judaeos de incredulitate, etiamsi ide


se morituros praeviderent.

92

Exhortatione opportuna peccatores et infideles ad Deum


convertuntur. Sicut prdicatio Jon convertit Ninivitas,

qui propter peccata subverti debebant. Jon, III. Pe


trus in Pentecoste sic prdicavit, ut circiter tria millia
hominum converterit ad fidem. Act. II. Iterm ad pr
dicationem Petri tot crediderunt, ut factus sit numerus

credentium quinque millia. Act. Iv. Prdicantibus Pau


lo et Barnaba Iconiis crediderunt multi Judi, et Gr
ci. Act. XIV.

VIDE Ex BREVIARIo. Prdicatio Verbi Dei prmitten

da, ut sequatur Christus, Comm. Evang. n. 3, l. 2.


Prdicatores verbi Dei debent magna libertate id facere,

30 Sept. n. 3, l. 2; 14 Octob. n. 3, l. 2; charitate ta


men ben se munire debent, Comm. Evang. n. 3, l. 2, et

dicta bono exemplo confirmare, fer. 3, 12 Mart. n. 3, l. 2.


Vide supr, Consilium bonum, Correptio, etc., cum Sen
tentiis selectis.
EUCHARISTIA.

In hoc Sacramento ver Deus memoriam fecit mirabi


dium suorum. Res mira, solo Dei verbo coeli formati sunt,
magis mirum Christum solo verbo coelo in terras ad

duci. Solo verbo dixit Deus: Fiat lu, et facta est lux;
fiat firmamentum, et factum est firmamentum. Solo ver
bo jussit Josue solem stare, et stetit. Sed magis miran
dum Christum Filium Dei, Solem justiti, coeli terrque
Dominum, solo verbo, Hoc est corpus meum, coelo des

cendere, sub panis et vini speciebus collocari, et homi


nibus in alimentum prberi.
Mysterium hujus Sacramenti variis figuris in Scriptu
ra adumbratur, et explicatur. Eacod. XII. Deus jubet

offerri et manducari agnum paschalem; in Eucharistia


manducatur Agnus Dei, qui tollit peccata mundi.

Brod. xvi : Deus in deserto filios Israel pavit manna

93

clesti per quadraginta annos. Deus in deserto hujus vi


t pascit Christianos sacr Eucharisti, ut non deficiant
in via patri coelestis, et in alimentum vit tern, ut
apert dicitur Joan. vi: Non sicut manducaverunt patres
nostri manna in deserto et mortui sunt; qui manducat hunc
panem vivet in ternum.

Erod. XL: Offerebatur Domino panis propositionis,


qui solm puris et sanctificatis sumi poterat; ita ad
hoc Sacramentum nemo debet nisi purus accedere, alis
ut ait Apostolus judicium sibi manducat et bibit non di
judicans corpus Domini.

Genes. xiv : Melchisedech in gratiarum actionem pro


victoria per Abrahamum obtenta, obtulit panem et vi

num, erat enim sacerdos Dei altissimi; sic panis Eucha


risticus offertur Deo in sacrificium pro victoria obtenta
vel obtinenda contra carnem, mundum, et dmonem.

Ad communionem. Eucharisti accedens debet pris


sordes peccatorum per poenitentiam aut confessionem
abluere. Sic enim Christus ante institutionem Eucharisti

discipulorum pedes lavit. Joan. XIII. Et Apostolus mo


net, I Cor. x , 27: Probet autem seipsum homo, et sic de

pane illo edat et de calice bibat; id est, examinet se an sit


dignus tanto Sacramento. Narratur, Matth. xxvii, Jo
seph ab Arimathea acceptum Christi jam defuncti cor
pus involvisse in syndone munda, et collocasse in mo

numento novo; quant magis oportet Christi viventis


corpus in animam mundam suspicere, et cum novo
affectu charitatis?

Hujus Sacramenti institutio, fructus, et effectus tri

bus potissimum locis in Scriptura exprimuntur, Joan. vi,


48: Ego sum panis vit, etc., fus, Matth. xxvi, 17, de
ultima coena. Et I Cor. XI, ubi "exponitur institut. et
dispositio requisita ad Eucharistiam.
VIDE ExBREVIARIo, Eucharistia est Sacramentum corpo

94

ris et sanguinis Christi, fest. Corp. Christi, n. 1, et fer. 3


infra Octav. n. 2, l. 1, et 3 Maji, l. 2, et 2 Aug. et Oc

tav. ejusdem Corp. Christi, n. 2; illo nihil pretiosius,


fest. ejusd. n. 2; nihil mirabilius, ibid.; nihil salubrius,
ibid. l. 2; miraculorum omnium maimum, ibid. De hac
nihil carnale sapiendum, fer. 6 eiusdem n. 3, l. 2, et
fer. 2, infra Dom. ejusdem n. 2; conficitur verbis Chris
ti, fer. 2, ibid. n. 2, l. 1, et fer. 4, ibid. n. 2; sub una

specie erhibita, 7 Dec. n. 2, l. 3, 2 Aug. l. 2. Cujus


frequentatio non cpit long post Pentecosten, fer. 6 infra
Corp. Christi, n. 2, l. 2; sumenda ab omnibus, 22 April.
n. 2, sed baptizalis, 3 Maji, n. 3; morituris, 7 De
cemb. n. 3, 27 Jan. n. 2, l. 3; sed non nisi ben dis

positis, fest. Corp. Christi, n. 1, l. 3; et mundis, ibid.


n. 3, l. 12 Aug. n. 3. Eachortatio ad communicaturos, Dom.
infra Octav. Corp. Christi, n. 2, l. 2, et fer. 2 ibid. n. 2,
lect. Pna indign communicantium non parva, ibid. 1, 2,
Communio unit nos Christo, Sabb. infra Octav. Corp.
Christi, n. 2, et fer. 4 eiusdem, n. 3, l. 2; Octav. n. 2 et
3; etiam corporaliter vitam conservat, Apr. n. 2, l. 1;

morbos pellit, svientemque membrorum nostrorum legem


sedat, Oct. Corp. Christi, n. 3, l. 3; hostesque corporales
fugat, 12 Aug. n. 3, l. 3. Reverentiam illi ehibendam

Angeli docent, Dom. infra Corp. Christi, n. 2, l. 2.


Sententi sacr de Eucharistia.

FIGURE EUCHARISTI. Panem de clo prstitisti illis


sine labore, omne delectamentum in se habentem, et
omnis saporis suavitatem. Sap. xvi.
Manna tuum non prohibuisti ab ore eorum. Nehem. Ix.

Anima polluta, qu ederit de carnibus hosti pacifi


corum, qu oblata est Domino, peribit de populis. Le
vit, VIII,

Leprosus, aut patiens fluxum seminis, non vescetur


de his qu sanctificata sunt mihi, donec sanetur, Le
vit. xxII.

PATREs. Accipe quotidie, quod quotidie tibi prosit; sic


vive ut quotidie merearis accipere. Augustinus.
De totius mundi operibus legisti, quia ipse dixit, et
facta sunt, ipse mandavit, et creata sunt. Sermo igitur
Christi qui potuit ex nihilo facere, quod non erat; non
potest ea qu sunt, mutare in illud quod non sunt? Non
enim mins est novas rebus dare formas, qum mutare
naturas. Ambrosius.

Liquet, qud prternatur ordinem Virgo generavit,


et hoc quod conficimus corpus ex Virgine est; quid

quris natur ordinem in Christi corpore, cm prter


naturam sit ipse partus ex Virgine? Idem.
Qui vulnus habet, medicinam requirit, vulnus est,
quia sub peccato sumus; medicina est coeleste et vene
rabile Sacramentum. Idem.

Christus tangi potest, sed affectu, non manu, voto,


non oculo, fide, non sensibus, tanges manu fidei, desi

derii digito, devotionis amplexu, oculo mentis. Ber


nardus.

FIDES IN DEUM, FIDUCIA,

Fidem magnam habentes in Scripturis frequentissim


commendantur, Credidit Abraham Deo, et reputatum
est ei ad justitiam. Genes. xv. Moysen ex magna fide

commendat Apostolus: Fide Moyses magnus effectus


est. Hebr. II. Mariam Virginem ob magnam fidem com
mendat Elisabeth, dicens: Beata es qu credidisti,

quoniam perficientur ea qu dicta sunt tibi Domino.


Luc. x. Commendat Salvator fidem Centurionis, dicens:
Non inveni tantam fidem in Israel, Matth. VIII, Credentes

96

Dominus dicit beatos : Beati qui non viderunt et cre


diderunt. Joan. XX.

Fides aliquando acquiritur er miraculis. Ide postquam


filii Israel transierunt mare Rubrum miraculos divi

sum, et viderunt Pharaonem submersum, timuerunt


Deum, et crediderunt Deo. Eatod. xiv. Magi videntes

stellam in nativitate Christi miraculos refulgentem, no


vam in Christum fidem receperunt, firmiter credentes

ipsum esse Deum. Matth. II. Viso miraculo de claudo


sanato per Petrum et Joannem, factus est numerus cre
dentium quinque millia. Act. Iv.
Fidei attribuitur victoria. Sancti per fidem vicerunt
regna. Hebr. II. Hc est victoria qu vincit mundum,

fides nostra. Ide dixit Jonathas cum magna fide armi


gero suo: Non est Deo difficile salvare in multis per pau
cis, qui poste victoriam obtinuit. I Reg. xiv. Cum

magna fide dixit David ad Goliath: Tu venis ad mecum


gladio, hast, et clypeo: ego autem ad te venio in no

mine Domini; et sic de eo triumphavit. I Reg. xviii.


Magna fide dixit Asa: Domine non est apud te ulla dis
tantia utrm in paucis auxiliaris, an in pluribus; et
bellando victoriam habuit. II Paral. xiv. Judas Macha

bus idem dicens de hostibus triumphavit. Mach. III.


Fides spis operatur miracula. Ide Christus dixit: Si
habueritis tantam fidem, sicut granum sinapis, et dixe
ritis huic monti: tollere et mitte te in mare, fit ei.

Matth. XXI; Marc. xi. Signa autem eos, qui in me cre


dent, hc sequentur: In nomine meo dmonia eji
cient, etc. Marc. ult.

Fides sp confert salutem anim et corporis. Ide mu


lier patiens fluxum sanguinis ait intra se: Si tetigero
fimbriam vestimenti ejus, salva ero; et sanata est.

Matth. IX. Magna fuit Magdalen fides, propter quam


dixit ei Christus: Fides tua te salvam fecit. Luc. vii.

- 97.

Exfide sanavit Christus caecum, dicens: Respice, fi

des tua te salvum fecit. Beneficia exfide accepta enar


rat Apostolus plurimis Patrum exemplis. Hebr. xi.

Fidem modican habentes Deo reprehenduntur et pu


niuntur. Ide Zachari verbis Angeli fidem non adhi
bente, eum taciturnitate percussit dicens: Non poteris
loqui quousque haecfient, pro eo qud non credidisti.
Luc. XX. Reprehendit Salvator Petrum, dicens: Modica
fidei quare dubitasti? Matth. xiv. Thomam etiam non
credentem Dominus arguit, dicens: Noli esse incredu
lus, sed fidelis. Joan. xx.

Homo confidensin Domino comparaturin Scriptura,


Jerem. XVII, cum arbore plantata juxta aquas, quae im
mittit radices suas, etnon timebit cm veneritaestus,
scilicettentationum autinjuriarum, quia spes illiusin
Domino firmissim radicata est.

Sicut spes futuri emolumenti omnes artificesalit, etad


labores animat;ita ad arduum virtutis studium excitare
debet spes gloriae et regni aeterni.

Sicut nautae in gravibus procellis jact anchorna


vim securam et tranquillam faciunt, sic spes etifiducia
in Deo debet esse anchora qu homo Christianus inom

ni periculo intrepidus eficitur.


VIDE Ex BREVIARIo. Von cuivis spiritui credendum,
Dom.infra Ascens. fer. 3. Fides in miraculis olim proba

ta, Dom.VIIISabb.;etiam hodie miris Dei operibus, Dom.


in Alb. n. 3, l. 2, et signis, Sabb. infra Ascens, post
Octav. n. 3; probatur etiam per fidelium patientan,
Dom. IV Pasch. n... Fides si non sitficta, Dom. V Epiph.
l. 2, n. 1, reputabitur adjustitiam, fest. Circumcis, n. 1,

l. 2;sine operibus nulla est, fer. 2 Pentec., adeque mor


tua, Dom. IV Pasch. fer. 4; ad fidem veran opera requi

runtur, Dom. V Epiph. fer. 6, l. 3, et fer. 6 infra As


cens, n.1, l. 3,8Aug. n.3, l.2, Credit quimoribus non

98

contradicit, Sabb. infra Ascens. n. 2, 8 Aug. n. 3, l. 2,

sed operando eercet, 21 Decemb. n. 3, l. 3. Ver fi


dei effectus illuminare sicut lucerna, 11 Novemb. n. 3;
montes transferre, 17 ejusdem, n. 3, l. 2; vitam da

re, Dom. III Epiph. fer. 2. Sine fide impossibile est place
re Deo, Dom. IV Epiph. fer. 6, l. 2. Per eam cognosci
mur Deo, Comm. Evang. n. 2. Quam qui non habet,
est in regno diaboli, Dom. III Quadr. n. 3, l. 3. Propter

quam Martyres tanta passi sunt, Sabb. infra Ascens.


n. 2, l. 1.
FILIORUM EDUCATIO.

Filii instruendi sunt, et erudiendi in lege Domini. Pr

cepit Dominus filiis Israel, ut docerent filios magnalia


qu fecerat eis, ut eum magis honorarent, ut habetur
Deut. x. Sollicitus erat Job de filiis suis, ne fort Deum

offenderent, ide pro eis quotidi sacrificium offerebat.


Job. x. Mater septem fratrum strenu instruebat eos, in
his qu fidem et Deum spectabant. II Mach. VII.
Filii corrigendi, et increpandi sunt de vitiis qu com
mittunt. Sic Jacob increpabat Joseph filium suum reve
lantem somnia, ne superbi et ambitione videretur pa
tri, matri, et fratribus dominari. Genes. xxxiii. Quia

Heli mal corripuit filios suos, ipsi cum eo graviter sunt


puniti. I Reg. Iv. Adonias quia non fuit correptus
patre volens superb regnare, fuit fratre occisus.
III Reg. II.

Parentes debent filios et filias bonis moribus instruere.


Sicut David appropinquans ad mortem instruxit filium
suum Salomonem de bono regni regimine, I Par. xxvIII,

et III Reg. II. Tobias optimis monitis instruit filium suum


ab infantia, Tob. I, et poste in juventute, Tob. Iv,
poste in morte, ut habetur Tob. ult. Parentes Sar

99

monuerunt eam in omnibus seipsam irreprehensibilem


exhibere. Tob.XVIII. Quiaparentes Susannae fueruntjus
ti, et optim eam erudierunt, ipsa noluit adulterio con
sentire. Dan.

Similes sunt puerimollicerae, quibusparentes instar


sigilli quamlibet formam, sive Angeli, sive daemonis,
imprimere possunt.

VIDE Ex BREVIARIo. Filii, seu liberi Deo aliquando


impetrantur, Dom. I Pentec. fer. 3, l. 2, 2 April. n. 2,

7 Majin. 2. Filius sapiens latificat patrem; stultus con


tristat matrem, Dom. I August. fer. 5; Comm. Pontif.

n.2, l.1; non semper sequuntur suos, etiam sanctospa


rentes, fer. 6, Dom. II Pentec. l. 1. Mali filii genimina

viperarum, Dom. IV Adv. n. 3. Parentum monita au


diant, Dom. IV Aug. fer. et eos honorent, ibid. l. 2,

atque obediant, Dom. IV Epiph. fer. 4, l. 2, Dom. III


ejusdem Sabb.; nec correctionem eorum spernant, Dom. I

Aug. n. 1, l.2; multminis incontumelia eorum glorien


tur, Dom. IV Aug. fer. 4, l. 3. Liberorum seu filiorum
copia, est plerumque signum benedictionis divinae. Psal
mus CxxVII,fer. 4Vesp.
Sententiae sacrae de filiorum Educatione.
Confusio patris estfilius indisciplinatus. Eccli. xxII.
Lacta filium, et paventemte faciet: lude cum eo, et
contristabitte. Idem, XXX.

Non desfilio potestatemin juventute, et ne despicias


cogitationes illius. Idem, XXX.

Melis estut filii te rogent, qum te respicere in ma


nus filiorum tuorum. Iden, XXXIII.
Quiparcit virgae, oditfilium suum. Prov. I.

Superfiliamluxuriosamconfirma custodiam, ne quan


do faciattein opprobrium venire, etc. Eccli. xLII.

Filius sapiens latificat patrem: filius ver stultus


7

100

mestitia est matris suae, et despicit eam. Prov. X, xv.


PIILosopHI ET PokTE. AEtas parentum pejor avis,
tulit

Nos nequiores, mox daturos

Progeniem vitiosiorem. Horatius.


Quinon assuescitvirtuti, dum juvenescit,
A vitis nescit desistere, quando senescit.

Ut flos, utventus, transibit nostra juventus.


FORTITUDO.

Fortem et audacem reddithominem puritas conscientiae.

Moyses purus et innocens audacter et COnstanter Stetit


coram Pharaone arguenseum. Exod. V.Judith quia pu
ram et bonamintentionem habebat, Holofernem strenu
interfecit. Judith, x1, xIII. Gedeon fortissimus in tre
centisviris maximum populum viriliter superavit. Di
xeratenimei Angelus: Dominus tecum virorum fortis
sime. Judic. vii. Et post hoc in illa fortitudine liberavit
Israel. Judic. VIII.

Unus formidolosus dissipat, unus fortis roborat totum


exercitum. Ide dicit Gedeon: Quiformidolosus est, re

yertatur. Judic. vii. David fortiter superavit leonem et


ursum in eremo, et Goliath. I Reg. XVII. Judas Macha
baeus viriliter transivitJordanem et irruit in hostes suos.

1 Mach. v. Eleazar audacter irruit in elephantem, et

occidit, lict videret se casu elephantis opprimendum.


I Mach. VI. Machabaeus et socii more leonum irruen

tes in hostes, Occiderunt multitudinem inimicorum.


II Mach. XI.

Fortitudo perfectissima esttolerantia rerum adversarum.

Und teste Philosopho: Fortitudo estconsiderata pericu


lorum susceptio, et laborum perpessio. Talifortitudine

toleraverunt formacem tres pueri dicentes Regi: Deus

101

potest nos eripere de camino ignis. Dan. III. Stephanus

plenus grati etfortitudine viriliter sustinuit lapides: el


sic de aliis Martyribus.

Fortes comparanturaltis et firmissimis rupibus, quas


nullae maris procellae, nullae res adversae commovere va
lent. Item turri munitissimae, quae nullis telorum icti
bus expugnaripotest.

VIDE Ex BREvIARIo. Fortitudo quorumdan insignis,


Dom. IOctob. n. 2; quae in adversis maxim probatur,
Dom. IIIibidem, n. 2; est clavis ad coelum, 2 Novemb.
n. 2, l. 2. Martyrum magnanimitas in tormentis, et forti
tudo; non tantium viri, sed et feminae, im pueri tenera
que virgines, imperterriti usque ad efusionem sanguinis
decertarunt. Sabb. infra Ascens. n. 2, gratias egeruni,
14 Majil. 1, 18 Aug. n. 3. l.; hymnos decantarum, 15
Jun., l. 2 et 18, ejusdem 9 Novemb. n. 3, l. 3; lictores
osculatipacem comprecantes, 25 Jul. n. 2, l. 3; velut ad

epulas, 18Jun., veladthalamum accurrerunt,2Jan. n. 2,


l. 3; tormenta flores reputant, 11 Aug. n. 3, l. 3; bestias
alliciunt, 1 Febr. n. 2, l. 2; tyrannis insultant, Dom. V.

Octob. fer. 2, 10Aug. n. 1; simulachra conspuunt, 30


Aug.; instrumenta salutant, 30 Nov. n. 2, l. 2; ultr in
tormenta ruunt,9 Febr., 23 Septemb. n. 3, l. 3; tormen

ta non senserunt, 17Aug. n. 2, l.2; spectaculum Angelis


et hominibus, Comm. Apost. n. 1,l.2. Eorum miracula,
et virtutes magicis artibus atributa, 11 Aug. n. 3, l. 3
et 30 ejusdem, 19Sept, n. 2, l. 2, 27 ejusdem, n. 2, l. 2.

Martyrium potis vitam dat quim eripit, 22 ejusdem


n.3, l. 3. Dum crescit pugna, crescit et pugnantium glo
ria, 1 Novemb. n. 2, l. 1. Non temer ei se injiciendum,
2 Maji, n. 3, l. 3. Martyri crudelitateprimmperterriti,
sed dein animosiores efecti, 26 April. n. 2, l.2, et 28,20
Jan. n. 2, l.2.

Vide Constantia, Patientia, Perseverantia.

102

Sententi select, etc., de Fortitudine.

Expecta Dominum, viriliter age, et confortetur cor


tuum, et sustine Dominum. Psalm. XXVI.
Fortitudo mea et laus mea Dominus. Eacod. xv.

Deus Israel ipse dabit virtutem et fortitudinem plebi


su, Psalm. LXVII.

Omnia possum in eo qui me confortat. Philip. Iv.

Si Deus pro nobis, quis contra nos? Rom. VIII.


Melior est sapientia qum vires; et vir prudens qum
fortis. Sap. VI.
PATREs. Hc est vera fortitudo, qu natur usum,
et sexs infirmitatem, mentis devotione transgreditur.
Augustinus.
Ille solus vir fortis debet judicari, qui temperans est,
moderatus et justus. Lactantius.
-

Fortitudo atque constantia via regia est, qua decli


nat ad dexteram qui temerarius est et pertinax, ad si
nistram qui formidolosus est et pavidus. Hieronymus.
Justi et fortis viri est nec adversis frangi, nec prospe

ris sublevari, sed in utroque esse moderatum. Hierony


MAIS,

Stultus ut luna mutatur, sapiens enim non metu fran


gitur, non potestate mutatur, non extollitur prosperis,

non tristibus mergitur: ubi enim sapientia, ibi virtus


est, ibi constantia, ibi et fortitudo. Ambrosius.
Justorum fortitudo est carnem vincere, propriis vo

luptatibus contraire, delectationem vit prsentis ex


tinguere, hujus mundiaspera pro ternis prmiis amare,
prosperitatis blandimenta contemnere, adversitatis me

tum in corde superare. Gregorius.

Virum fortem injuri probant. Augustinus.


PHILOsoPHI ET PoETE, Casibus adversis fracta qui
mente recumbit,

103

Fortuna nescit prosperiore frui. Martialis.


Fortiorest quise, qum quifortissima vincitmoenia.
Haud es virile, terga fortunae dare. Seneca.

Superanda omnisfortuna ferendo est. Virgilius.


Audaces fortuna juvat, timidosque repellit. Idem.
Rebusin angustis facil est contemnere vitam.
Fortiterille facit, qui miser esse potest. Martialis.
Tu ne cede malis, sed contr audentiorito

Quatua te fortuna sinet. Virgilius, AEneidos lib. VI.


Audentes Deus ipse juvat. Ovidius, Metamorphoseos
lib. X.

Tantm proficies, quantm tibivim intuleris. Aacio


ma S. Ignati.
Magnanimi est rebus prosperis non insolescere, ne

que adversis dejici. Cicero.


Dulcia non meruit quinon gustavit amara.
Necessitas etiam timidos fortes facit. Sal.

Adagium omnium antiquorum commune. Sustine, et


abstine. Facil autem animus fortiter sustinet, dum cor

pus vitis abstinet.

GLORIA COELESTIs.
Gloriae aeternae magnitudo. Illam exponit Apostolus,
1 Cor. II, 9: Oculus non vidit, nec auris audivit, nec
in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus iis qui
diliguntillum.
Pro gloriae caelesti calamitates toleranda. Quia, inquit

Apostolus, non sunt condignae passiones hujustempo


ris ad futuram gloriam quae revelabitur in nobis, ad
Rom. VIII, 18. Momentaneum et leve tribulationis nos

trae supra modum in sublimitate, aeternum gloriaepon


dus operatur. Il Cor. Iv, 17. Gloriamurin spe gloriae
filiorum Dei. Rom. V. Ad gloriam illam Dei omnia pu
r referenda suissemper inculcat S. Ignatius,

104

Omnis qui reliquerit domum, vel fratres, etc., centu


plum accipiet, et vitam ternam possidebit. Matth. XIV.
Lazarus pauperin sinu Abrah, id est, in statu glori,
vidit long divitem in tormentis.
Beati carebunt omni miserid. Dicitur enim, Apoc. x, 4:
Absterget Deus omnem lachrymam ab oculis eorum,
neque erit luctus, neque dolor erit ultr. Ide clamat
Propheta: 0 Israel qum magna est domus Dei, et in
gens locus possessionis ejus. Baruch. III, 24.
Comparatsp Scriptura coelestem gloriam cum Jeru
salem, civitate sancta, et ornata auro, sapphiro, sma
ragdo, etc. Apoc. XXI, 2, 18 et 21.
Vide supr Beatitudo.
VIDE Ex BREVIARIo. Beatitudo non consistit in sola ocu

lorum visione, Dom. XII, n. 3, nec in voluptatibus corpo


rabilus, 2 Comm. Apost. n. 3. l. 3, nec in numero anno

rum, ibid.; ejus speciem Christus proposuit, 6 Aug. n. 3,


I, 3; qu perjucund describitur, 2 Nov. n. l. 3, 3, et 4ejus
dem, n. 2; habet ver suam diversitatem, 5 ejusdem, prop
ter retributionem variorumlaborum, 8 ejusdem, n. 2, l. 5,

cujus contemplatio merit Martyres confortavit, ibid. Gau


dia ejus ineffabilia, ibid. n. 2, l. 3, et n. l. 1; qu non si
ne labore acquiruntur, ibid. et 14 Nov. n. 2, l. 3, Psal
mus xxIII fer. 2 ad Prim. Est portus tranquillitatis cles
tis, Comm, non Pontif. n. 3. Beatus est qui multis vir
tutibus ornatus est, Psalm. I, Dom. Offic.

Sententi supr de Beatitudine.


GRATITUDO ERGA DEUM.

Grates sunt agend generaliter pro multitudinebeneficio


rum, qu Deo recepimus. Ide Jacob Deo abundanter
ditatus gratias agebat Domino, dicens: Domine memor
sum omnium, etc. Genes. xxxii. Audiens David multa

beneficia sibi promissa, gratiashumiliter egit. II Reg. vII.

105

Daniel pro multis beneficiis qu Deo acceperat, bene


dixit Dominum, dicens: Sit nomen Domini benedictum.

Dan. II. Paulus apostolus gratias agebat pro beneficiis


fratribus collatis, et omnes homines ad agendas gratias
inducebat, dicens: Semper gaudete, sine intermissione

orate, in omnibus gratias agite. Ephes. v.; Thes. v.


Grati reddend sunt Deo singulariter pro liberatione
periculis. Ide voluit Dominus ut liberatio filiorum Is

rael de servitute Pharaonis nunquam recederet ab eo


rum memoria, dicens: Erit quasi signum in manu tua.

E0d. XIII. Postquam filii Israel liberati sunt, transi


to mari Rubro dixerunt: Cantemus Domino glorios.

Erod. xv. Tres pueri benedicebant Deum, de ignis in


cendio liberati. Dan. III.

Grati reddend sunt Deo pro triumphis et victoriis.


Ide post mirabilem victoriam filii Israel obtulerunt Do

mino dona. Num. xxxi. Similiter postvictoriam deSisara,


Barach et Debora Domino gratias cecinerunt. Judic. IV.

Habit victori, et mundato templo per Judam Macha


bum, benedixerunt in coelum. I Mach. Iv.

Grati referend sunt Domino pro bonorum filiorum


impetratione. Post conceptionem Filii Dei in se, beata
Maria Virgo laudavit Dominum, dicens: Magnificat
anima mea Dominum, etc. Luc. I. Nato Joanne Zacha
rias laudavit Dominum, dicens: Benedictus Dominus
Deus Israel. Luc. I.

Gratias debet homo agere pro sanitate Deo recepta.


Nam cm Tobias recuperasset visum, ipse et uxor ejus

et nati glorificabant Deum. Tob. XI. Turb videntes pa


ralyticum curatum Domino, glorificabant Dominum,
qui dedit talem potestatem. Matth. Ix; Marc. II. Unus
de decem leprosis curatus reversus est cum magna voce

magnificans Dominum. Luc. XXII.


Homo gratus similis est terr bon et fcund, qu

106

ex Dei donis, tanquam semine, gratitudinis fructum

copiosum Domino reddit.


VIDE Ex BREviARio. Gratitudo erga Deum, Dom. III

Sept. fer. 5 l. 1, Tobi, Judith, Dom. IV. Sept. Sabb.


Vide infr Ingratitudo.
GRATITUDO ERGA HOMINES.

Gratus debet esse homo ei qui eum juvit, vel periculo


liberavit. Sic gratus fuit Abrah rex Sodomorum, qui

eum et populum suum captivitate liberavit, offerens


ei omnia spolia. Genes. xiv. Ben remuneratus est Josue
Rahab, conservando totam ejus familiam, quia explo
ratores ejus ab hostibus liberavit. Josue, vi. Cm Ge
deon liberasset populum, gratus populus dixit: Domi

nare tu nobis. Judic. VIII. Tobias gratus fuit Raphaeli


qui liberaverat eum ccitate, uxorem dmonio, et
filium devoratione piscis, offerens ei multa munera,

quia hominem credebat esse. Tob. XII. Naaman liberatus


lepra, multa dona obtulit Eliso, lict ipse renueret.'
IV Reg. v. Elias ut gratus esset propter beneficia recep
ta vidua, ejus filium morte resuscitavit. III Reg. xvi.

Elisus ben remuneratus est mulierem Sunamitem,


apud quam transire et habitare consueverat, impetrans
ei filium, et suscitans mortuum. IV Reg. Iv.
VIDE Ex BREVIARio. Gratitudo erga homines, Dom. III
Sept. fer. 6.
Sententi de hac Gratitudine.

Meliora meretur suscipere qui probatur suscepta be


neficia corde non amovere. Cassiodorus

...Grates persolvere dignas


Non opis est nostr, tibi prmia numen ab alto

107

Digna dabit, tanti meritinonimmemor unquam. Vir


gilius, AEneidos l.
Bis estgratum, quod ultr oblatum. Seneca.

Bis non spondebis, quod moxpraestare valebis.


Gratia debetur pro munere, si cit detur:
Sed si tardetur, non gratum munus habetur.
Dat ben, dat multum, qui dat cum munere vultum.

Beneficia dare, quinescit, injust petit.Seneca.


Beneficia plura recipit, qui scit reddere. Idem.
Gratiarum actio est alterius beneficii postulatio. Ci
C2'0.

GULA.

Gula ab initiomundisemper hominibusgraviternocuit.


Primos parentes Adamum et Evam in paradiso gula per
didit, dum fructum vetitum comederunt, quamvis ali
mentum licitum ipsis in copia suppeteret: De omni lig
no paradisi vescimur, Genes. III. Esau exinordinato ap

petituerga lentem, sive pulmentum, vendiditsua primo


genita Jacobo fratri. Quant pejus pro esca vetita ex
gula animam daemoni divendere? Genes. xv. Populus Is
raeliticus cuinon deeratmanna, et alimentum necessa
rium, inhiabat tamen ad ollas carnium quas habebat in
MEgypto, et ide Deo graviter punitus fuit. Num. XV.

Dum Philisthaei secur epularentur, etindulgerent ge


nio, per Samsonem ruin doms oppressi fuerunt, et

in sua gula sepulti. Judic. xVI. Quoniam Heli sacerdos


permisit filiis suis contra morem carnes crudas populo

extorquere, utillas sibi latis praepararent, uno die


uterque filius occisus est, etipse Helicollapsus cervices
fregit. I Reg. II.

Daemon graviter homines ad gulam tentat. Ide Job pro


filis epulantibus consurgens dilucul sacrificium offere
bat per singulos dies, ne filii per epulas ingulam et alia

108

peccata prolaberentur. Job. xi. Prima tentatio qu dia


bolus Christum in deserto aggressus est, ad gulam per
tinebat : Si Filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant.
Luc. IV.

Illustre est exemplum gul graviter punit in divite

Epulone, qui epulabatur quotidi splendid; sed sicut ipse


in vita sepultus erat in suis epulis et deliciis, sic post
mortem sepultus est in inferno, et frustr qurebat

unam guttam aqu pro refrigerio su lingu gulos,


qu inter flammas cruciabatur. Luc. xvi.
Epul multm impediunt orationem et pietatem. Hinc
ipsi discipuli post coenam sopore gravati non poterant
in horto cum Christo orare, et Christo increpantur:

Non potuistis un hor vigilare mecum? Matth. xvi. Est


enim gula et crapula instar fumi, aut nebul densissi
m,qu homo oppletus non potest lucem divinam vide
re, aut oculis mentis ad coelum et res coelestes elevare,
ut notat S. Basilius, hom. I de jejunio.

Gulosi similes sunt porcis, qui toto die Ventrem re


plent, et in triclinio tanquam in ara versantur, aras et
templa et pietatem nihil curant. Sunt etiam gulosi instar
muscarum, qu cadaveribus inhrent, et de uno ca

davere ad aliud volitant. Sunt etiam sicut sepulchra,


qu foris apparent speciosa, sed ints repleta sunt ca
daveribus animalium qu devorant.
Gul deditus habet cor in ventre, instar piscis qui
grc dicitur onos, idest, asinus, quem Aristoteles di
cit solum ex omnibus animantibus cor suum in ventre
habere.

Homo qui epulis inhiat, solet esse similis militi igna


vo, qui horret audire sonitum tympani aut tub ad bel
lum evocantis, sicut neque iste potest audire sermonem
de abstinentia aut jejunio, et maxim in Quadragesima.

Sed remedium optimum gul est, qurere gustum et

109

oblectationem in rebus divinis, et animamillis explere;


habentenim in se epulaespirituales et carnales instar bi

lancis, quantm una pars elevatur, tantm altera de


primitur.
Vide Ebrietas.

Sententiae selectae, etc., de Gula.


Vae vobis qui saturati estis, quia esurietis. Luc. vii.

Attendite vobisnefort graventur corda vestraincra


pula et ebrietate. Luc. XXI.
Non in comessationibus et ebrietatibus, non in cubi
libus et impudicitiis, non in contentionibus et aemula
tione, sed induimini Dominum Jesum Christum. Rom.
XIII.

Quorum Deus venter est, et gloria in confusioneip

sorum quiterrena sapiunt. Philip. III.


Ducunt in bonis dies suos, et in puncto ad inferna
descendunt.

PATREs. Cor habetin ventregulosus, lascivus in libi


dine, cupidus in lucro. Hieronymus.
Gula innumera vitiorum agmina ad animae conflictum

producit. Gregorius.
Gula paradisum clausit, primogenituram vendidit,
suspendit pistorem, decollavit Baptistam, Nabuzardan
princeps coquorum templum incendit, et Jerusalem to
ta evertit, Baltasar manum contra se scribentem aspe
xit in convivio, et eadem nocte interfectus est Chal
daeis. Innocentius.

Nunquam poteritardentis concupiscentiaestimulos in

hibere, quisquis desideria gulae refrenare nequiverit.


Idem.

PHILosoPHI ET POETAE. Aprum amat et mulos, et su


men, et ostrea: non te:

110

Tam ben si coenam, noster amicus eris. Martialis.

Jejunus rar stomachusvulgaria temnit. Horatius.


Strangulatin mensis pluresgula, qum necat ensis.
Estque hoc axioma antiquum : Plures occiditgula
qum gladius.

Quidquid avium volitat,quidquidpiscium natal,quid


quidferarum discurrit, nostris sepeliturventribus: quae
renunc cur subit moriamur? quia mortibus vivimus.
Seneca.

Ventri obedientes, animalium numero computantur,


non hominum. Idem.

Una sylva pluribus elephantibus suficit, homo ver


pasciturvix terr etmari. Idem.
Venter praecepta non audit: poscit et appellat, non
est tamen molestus creditor: parvo contentus, si das illi

quod debes, non quod potes. Idem.


Vitium ventris et gutturis non solm minuit aetatem
hominibus, sed etiam aufert. Cicero.

HOMICIDIUM.
Homicidium proceditaliquando ex invidia. Cain motus
invidi fratrem suum occidit. Genes. Iv. Tanta erat cu

piditas Saulis ad occidendum Davidem propter invi


diam,ut 0cciderit Abimelech, et alios sacerdotes, cum
mulieribus et parvulis. I Reg. xxII. Judaei occiderunt
Salvatorem solm moti invidi, sciebat enim Pilatus

qud propter invidiam tradidissent eum. Matth. xxVII.


Homicidia aliquando committuntur propter superbiam
et ambitionem. Sicut Abimelech occidit septuaginta fra
tres suos, utipse solus dominatum obtineret, Judic. Ix:

Zambri occidit. Elam dominum suum temulentum, ut


regnaret post eum. III Reg. xvI. Athalia tanta libidine

exarsit dominandi, utomne semen regium interfecerit.


IV Reg. x1.

111

Homicidium vald Deo displicet, et graviter punit. Nam


homicidium Cain punivit acerb dicens: Wo sanguinis
fratris tui clamat ad me. Genes. Iv. Deus noluit ut David
qui sanguinem innoxium effuderat; sed potis Salomon
templum sibi dificaret. III Reg. vII. Quia Joas fecit
Zachariam injust occidi, graviter fuit punitus Domi
mino, neque in sepulchro regio conditus fuit. II Pa
ral. xxiv.

VIDE Ex BREviARIo. Homicidium est grave peccatum,


Dom. Sept. fer. 5; Dom. Sexag, fer. 4, l. 3; Dom. V Pen
tec. Sabb.

Vide Inimicitia, Invidia.


Sententi, etc., de Homicidio.
Omnis qui odit fratrem suum, homicida est: et scitis

quoniam omnis homicida non habet vitam ternam in


se manentem. Joan. III.

Quicumque effuderit humanum sanguinem, fundetur

sanguis illius. Genes. IX.


Qui percusserit hominem volens occidere, morte mo
riatur. Eacod. xxi.

Si quis per industriam occiderit proximum suum, et

per insidias, ab altari meo evelles eum, ut moriatur.


Eacod. xxi.

Qui percusserit hominem et occiderit, morte moria


tur. Levit. xxiv.

Si quis ferro percusserit, et mortuus fuerit, qui per


cusserit reus erit homicidii, et ipse morietur. Jerem.
C. XXXV.

Omnes qui acceperint gladium, gladio peribunt.


Matth. xxvii.

PATREs, etc. Ille gladium accipit, qui nulla superio


ri, ac legitima potestate vel jubente, vel concedente,

in sanguinem alicujus armatur. Augustinus.

112

Periculos decipiuntur, qui aestimanteostantm ho


micidas esse, qui manibus hominem occidunt, et non

potis eos, per quorum consilium, et fraudem et hor


tationem homines extinguuntur. Idem.
ADAG. Homo homini lupus. 1 vitae inimicus et insi
diator.

HONOR PARENTUM.

Honorare debethomoparentes eis exhibendo reverentiam.


Sic Salomon honoravit Bersabee matrem suam, et sur
rexit de solio suo in ejus Occursum, et posuit eam su

per sedem suam. III Reg. II. Tobias justus inter alia
quae dedit filio documenta, et hoc fuit: Honorem habe
matrituae. Tob. Iv.

Honorare debet homo patremet matrem, in praceptis


omnibus obsequendo. Ide filiiHeli, quia non obedierunt
patri, ut desisterent rapina in sacrificiis, divinam
sententiam gravissim incurrerunt. I Reg. II. Jonathas
quia non obedivit praecepto patris, comedendo modi
cum mellis, mortis sententiam incurrit. I Reg. xiv. Puer
Jesus ascendensin Nazareth cum parentibus, erat subdi
tus illis. Luc. II. Et moriens matrem Joanni dilecto dis

cipulo commendavit. Joan. xix.

Honorare debemus parentes propter praemium el poemam


consequentem. Unde ait Dominus: Honora patrem etma
trem, utsis longaevus super terram: et sequitur: Qui
maledixerit patrivel matri, sitille maledictus, et mor

te moriatur. Exod. XX etXI. QuiaSem etJaphet patrem


denudatum honoraverunt, ide benedictionem accepe
runt. Quiaver Cham patrem non honoravit, sed de
risit, ejus maledictionem incurrit. Genes. Ix. Filio Ru

ben incestuoso dixit Jacob: Non crescas, quia ascen


disti cubile patristui, Genes, IL, Absalon impi perse

113

cutus est patrem suum, ide fuit morte pessima inte


remptus. II Reg. xvIII.
VIDE Ex BREviAnio. Honorandi parentes ore et opere,
Dom. III Quadr. fer. 4, 1. 2; Dom. IV Aug. fer. 4,
l. 3; cm filios laudabiles habent, ipsi laudabiliores sunt,
24 Jun. per totum; eorum negligentia erga filios castiga
tur, Dom. I Pent. fer. 4, 6, et Sabb. Moneant diligen
ter filios dum vivunt, Dom. III Sept. n. 1, l. 2; etiam
morituri, Dom. VIII Octob. fer. 5. Qui honorat paren
tes, multis bonis replebitur, Dom. IV. August, fer.
Sententi, etc., de Honore parentum.
Audi patrem tuum, qui te genuit, et ne contemnas
cm senuerit mater tua. Prov. xxIII.

'

Filisuscipesenectam patristui, et non contristes eum


in vita illius, et si defecerit sensu, veniam da, et ne

spernas eum in tua virtute, etc. Eccli. III.


Qui timet Dominum honorat parentes, et quasi Do
minus serviet his, qui se genuerunt. Eccli. III.

Honora patrem tuum, et gemitus matris tu ne obli


viscaris, et retribue illis, quomodo et illi tibi: memen
to quoniam nisi per illos natus non fuisses. Eccli. vII.
Filii, obedite parentibus per omnia; hoc enim placi
tum est Domino. Colos. III et v.

Et qui maledixerit patri, vel matri, morte moriatur.


Matth. XV.

Quihonorat patrem suum, vitavivetlongiore. Eccli. III.


Qui percusserit patrem suum aut matrem, morte mo
riatur: qui maledixerit patri suo aut matri, morte moria
tur. Eacod. XXI.

PATRES ET PhilosoPHI. Amandus est generator, sed

prponendus est Creator. Augustinus.

Preces parentum adversus filios sp audiuntur, Plato.


8

114

Matres plus diligunt filios, qum patres, quia certio


res sunt de eis. Aristoteles.

Qui dubitat utrm oporteat Deos venerari, aut pa


rentes honorare, non indiget ratione, sed poen. Idem.
Nemo parricidae supplicio misericordi commovetur.
Semeca.

HOSPITALITAS.
Deus multium commendaterga peregrinos hospitalitatem.
Deut. x. Deus amatperegrinum, et dat eivictum et ves
titum; ergo et vosperegrinos amate, quia et vos adve
nae fuistis. Christus testatur seipsum in suis discipulis
hospitio recipi. Luc. x. Quivos recipit, me recipit. Pau
lus apostolus impens commendat hospitalitatem. Hebr.
c.xuI. Hospitalitatemnolite oblivisci, talibusenim hostis

promeretur Deus. Inter opera misericordiae recensentur


etiam hospites esurientes pascere, recipere, et eorum
pedes lavare.

Hospitalitatem sap remuneratur Deus etiam in hac vi


ta. Loth in specie peregrinorum Angelos hospitio rece
pit, necessaria ministravit, et ab injuriis defendere vo

luit. Etide Deusillum pereosdem peregrinos liberavit


ab incendio Sodomae et Gomorrhae. Genes. xix. Abraham

etiam in specie peregrini Angelos suscipere meruit. Ge


nes. XVIII. Elias hospitio benign exceptus, mulieris
filium apud quam hospitabatur morte suscitavit.

III Reg. XVII. Eliseus etiam dum transiret saepis mu


liere Sunamita hospitio exceptus, grandi san mercede

filium illi Deo impetravit, quem poste mortuum sus


citavit. IV Reg. IV. Martha et Magdalena Christum cum
discipulis hospitio excipientes merueruntut earum fra
ter Lazarus, quijacebat quatriduanusin sepulchro, ad
vitam excitaretur. Luc. x. Zachaeus qui Christum et
discipulos in domum suamgaudens recepit, meruit ex

115

publico peccatore fieri filius Abrahae, et amicus Dei.


Luc. XIX.

Vide Misericordia et Liberalitas.

Sententiae selecta, etc., de Hospitalitate.


Frange esurienti panem tuum, et egenos vagosque
inducin domum tuam. Isai. LVIII.

Qui accipit si quemmisero (dicit Christus) me acci

pit; qui autem me accipit, accipit eum qui misit me.


Joan. XIII.

Hospitalitatem nolite oblivisci, per hanc quidam pla


cuerunt, etiam Angelis hospitio receptis. Hebr. 1.
PATRES. Disce christiane, sine discretione exhibere

hospitalitatem, ne fort cuidomum clauseris, cuihu


manitatem negaveris, ipse sit Deus. Augustinus.
Qualem mercedem habet, qui propter Deum peregri
natur, talem habet qui suscipit peregrinantem. Chrysos
t0ms.

PoTE PRoPHANI. Turpis ejicitur qum non admitti


tur hospes. Ovidius, Trist. V, eleg. vii.
Vivitur ex rapto, non hospes ab hospite tutus, Ovi
dius.

SACRI. Quando erisin mensa, primm de paupere


pensa.

Ostia cur claudis, dum vocem pauperis audis?


Fac quod Christus amat, dum pauper ad ostia cla
mat :

Tunc bene prandetur, cum Christus adesse videtur,

Si des, ipse dabit; sinon des, ipse negabit.


HUMILITAS.
Cum humilitate debenthomines aliis respondere. Quia
juxta Sapientis sententiam: Responsio mollis frangit
iram, sermo durus suscitatfurorem, Jacob fratri Esau
8

116

humiliter respondebat, ide compescuit iram ejus. Ge


nes. xxxiII. Si Roboam humiliter respondisset, nequa

quam decem partes populi perdidisset. III Reg. xii.


Quia mulier Chananaea respondithumiliter verbis Chris
ti, quae asperavidebantur, asserens se esse quasi catel
lum, qui comedit de micismensae domini,sanitatem in
tegram filiae procuravit. Matth. xv.
Juxta Salvatoris sententiam: Quise exaltat, humilia

bitur, et qui se humiliat, exaltabitur. In cujus figura

Saul qui quaerebat asinas, fuit Domino super regnum


Israel exaltatus. I Reg. 1. Petrus humiliter dixit Chris
to: Exi me, quia peccatorsum ego; et poste. off
cium apostolats ipsi Dominus benign commisit. Lue.
c. v. Optimam regulam humilitatis ostendit Salvator,

dicens: Cm invitatus fueris ad nuptias, recumbe in


novissimo loco. Luc. xiv.
-

Humiles debent esse homines, ne infactis suis quaerant


ventum vana gloria. Nam Christus publica sua miracula

prohibebat dici, uti patet in leproso mundo. Matth. vn.


Et de duobus caecis liberatis. Matth. ix. Et de surdo et

muto sanato. Marc. vii. Et similiter de transfiguratione,


Matth. XVII. Adfugiendam jactantiam et vanamgloriam,
de bonis quae agimus, multm valet exemplum de su
perbo Pharisaeo, et de humili Publicano. Luc. xviII.
Humilitas meretur indulgentiam peccatorum. Achab
nequissimusimponens sibipoenam debitam propeccatis
humiliatus est, et Deus ipsipoenam temperavit. III Re
gum, xxi. Roboam et Principes ejus humiliatisunt, et
Dominus mutavit sententiam per Prophetam suum.
IPar. xII. Ezechias humiliatus est: idcirc non venitira

Deiin diebus ejus. II Par. xix. Nabuchodonosor humi

liatus recognovit statum suum, et reductus estad sta


tum pristinum. Dan. iv. Quia viri Ninivitae humiliati

sunt, non esteorum civitas subversa. Joan, n. Magda

117

lena quia ad pedes Christi humiliter accessit, peccato


rum veniam impetravit. Luc. vii.
Humilitatis ea emplum Christo accipiendum est. Humi
lis fuit in statu nativitatis, vit, et mortis. In nativitate
concipi voluit in civitate ignobili Nazareth. Joan. 1. Item
de humili matre. Luc. I. Collocari in humili prsepio.
Luc. II. Quomodo humiliter vixit, humiliter docuit,
plena sunt omnia Evangelia. De morte autem; fuit ves

tibus spoliatus, in carne vulneratus, insipiens reputa


tus, discipulis derelictus, hostibus traditus, flagellis
csus, spinis per ludibrium coronatus, et inter duos la
trones crucifixus.

Sicut qu profundis estin terra fundamentum doms,


aut radices arboris, e alis domus, et arbor ascendet

in clum; ita fit in iis qui se profund humiliant.


Sicut rami arboris quant plures fructus habent, tan
t magis se incurvant ad terram; ita faciunt humiles
multis virtutibus prditi.
Sicut aurum et gemm in arca absconduntur ne abri
piantur, ita optima virtutum custos est humilitas.

VIDE Ex BREviARio. Humilitas facit membrum Christi,


Dom. III Adv. n. l. 1; justificat, Dom. IV n. 3, l. 3; debet
esset fundamentnm nostr fabric, 4 Octob. n. l. 2. Hu
milia respicit Deus, Psalm. CXII; Dom. Vesp. et Dom. in
fra Ascens. n. 2, l. 2; humilitatem singulariter requirit,
24 Febr. n. 3; prferenda opibus, 5 Febr. n. 2, l. 1; me
rit discenda, 15 Jan. n. 3.
Vide Superbia.

Sententi select, etc., de Humilitate.


Qui se humiliat, exaltabitur. Matth. xxIII.
Discite me quia mitissum ethumiliscorde. Matth. xi.
Quicumque humiliaverit se sicut parvulus iste, hic
major vocabitur in regno coelorum. Matth, ibid.

118

Deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles.


Luc. I.

Hoc enim sentite in vobis, quod et in Christo JESU,


qui cm in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est

esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivitfor


mam servi accipiens, in similitudinem hominum factus,
et habitu inventusut homo, etc.-Philip. II.

Respexit Dominus humilitatem ancillae suae, scilicet


Deiparae.
Gloriam praecedit humilitas. Prov. xv.
Humiliaminisub potenti manu Dei, utivos exaltet in
-

tempore visitationis. I Petr.v.

Ad quem respiciamnisiad pauperculum et contritum

spiritu, ettrementem sermonesmeos? Isai. LxVI.


Deus superbis resistit, humilibus autem datgratiam.
Apostolus.
.
Excelsa est patria, humilis est via: ergo qui quaerit
patriam quid recusat viam?Augustinus.
Multihumilitatis umbram, veritatem pauci sectantur.
Hieronymus.
-

Virum humilem patientia ostendit. Idem.


Virginitate placuit Maria, humilitate concepit. Ber
-

nardus.

Estoparvusinoculistuis, utsis magnus in oculis Dei:


tant enim eris apud Deum pretiosior, quant fueris in
oculis tuis despectior. Isidorus.

Contemnit laudem virtus, lictusque sequatur.


Vide infr, Superbia.
HYPoCRISIS.
Hypocritae et simulatores intendunt semper aliquam

aliis deceptionem inferre. Sicut Amon simulavit se lan


guere, ut sororem suam Thamar deciperet, etopprime

119

ret, quod et fecit. II Reg. XIII. Giezisimulavit dominum


suum vestibus indigere, ut Naaman deciperet, et ipse
acciperetvestimenta. IV Reg. v. Pharisaei placida verba
Salvatori dicebant, volentes eum capere in sermone.
Matth. xxII; Marc. xII.

Hypocritae cavent sibi peccatis minoribus majora


non curantes. De quibus dicit Dominus, excolantes cu
licem, et deglutientes camelum. Matth. XXIII. Pharisaeino

luerunt intrare in Parasceve Pilati Praetorium, ut non


contaminarentur, et dicebant, sibi non licereinterficere

quemquam; Christum tamen innocentem eadem die


occidere non dubitarunt. Joan. XIX.

Hypocritas punit Dominus maledictionibus et flagellis.


Nam uxoriJeroboam quae de viri consilio, murato habi
tu, se aliam simulavit, Achias propheta Domini man
dato multas maledictiones, et flagella, simul cum nece

filii, nuntiavit. IIl Reg. XIv. Cm Scriptura divina ge


neraliter impium detestetur, tamen singulariter hypo
critis comminatur, dicens: Vae vobis hypocritae. Matth.

xxvI. Manifest hypocrisim Ananiae et Saphirae Petrus


acriterincrepavit, et mortepunivit. Act. v. Elyman ma
gum Paulus graviter de hypocrisi increpavit. Act. xIII.
Christus comparat hypocritas sepulchris dealbatis,

quae foris apparent pulchra et candida, ints plena


sunt tantm ossibus mortuorum , spurciti, et fetore.
Matth. XXIII.

S. Chrysostomus, hom. xxx, simulatorem comparat


meretrici, quae ad decipiendum, vultum deformem fictis

coloribus depingit. EtS. Teophil. comparathistrioni qui


semper personam mutat, etnunquam seri agit.
VIDE Ex BREVIARIo. Hypocrisis veritate fraudat, 26

Jun. n.3; fermento comparatur, 9Oct. n.3, l. 3; Deum,


quen fictquarit, nunquam inveniet, die 2Epiph. noct. 4;
eo periculosior, qud sub nomine servitutis Dei decipit,

120

fer. 4 Ciner. et fer6ibidem; in negotio salutis declinan


da, Dom. V Octob. n. 1.
Vide Mendacium, Instantia. Vide Superbia.

Sententiae selectae, etc., de Hypocrisi.


Innocens contra hypocritam suscitabaturin iudicio.
Job. XVII.

Cum facis eleemosynam, noli ante te tub canere, si

cut hypocritae faciuntin synagogis et vicis, ut honori


ficentur ab hominibus. Matth. XXVI.

Cm oratis non eritis sicut hypocritae; amen dico vo


bis receperunt mercedem suam. Matth. v.

Hypocrita, ejice prim trabemdeoculo tuo. Matth. vii.


Non quaero hominibus placere: si hominibus place

rem, Christi servus non essem. Galat. 1.


Omnia opera sua faciunt, utvideanturab hominibus.
Matth. xxiII.

Vae vobis Scribae et Pharisaei hypocritae, quia similes


estis sepulcris dealbatis, quae foris patent hominibus
speciosa, ints ver plena suntossibus mortuorum, etc.
Idem, XXIII.

Vestimentis indutisunt ovium, et intssunt lupira


paces.

Wos estis quijustificatisvos coram hominibus, Deus


autem novit corda vestra. Luc. xVI.

Satanas transfigurat se in angelum lucis. II Cor. XI.


PATRES. Simulata aequitas non estaequitas, sed duplex
iniquitas, quia iniquitas est et simulatio. Augustinus.

Levius estin aljum apert peccare, qum simulare et


fingere sanctitatem. Hieronymus.
Vae peccatori terram ingredienti duabus viis, etc.
Sapient.

ult hypocrita scire divina eloquia, nectamen face


re: vult doct loqui, nectamen ita vivere. Reginaldus.

121

Omnis hypocrita corpus per abstinentiam aficit, sed


tamen per amoremgloriae mundo vivit. Idem.
Hypocritae volunt esse humiles sine despectu, ben
vestitisine solicitudine. Bernardus.

PHILosoPHI ET PoeTAE. Estfaciestestis, qualesintrin


secs estis.

Vxplacet ambobus, quivult servire duobus.


Quifingit se amicum et non est, pejor est eo quifa
cit falsam monetam. Aristoteles.

Compendiaria estvia ad gloriam, ut qualis quisque


haberivult, talis sit. Cicero.

Simulatio in omnire vitiosa,tollit enim iudicium vi


ri, idque adulterat, tum amicitiae repugnat.

Malus ubibonum sesimulat, tunc est pessimus. Laer


ltu8.

INFERNUS, DAMNATIO.
Animae impiorum sepeliuntur in inferno. Sic Christus
dicit de Epulone divite et avaro: Mortuus est dives, et

sepultus in inferno, etc. Lu. XVI, 22. Et alio loco mo


net: Timete eum, qui postquam occiderit, habet po
testatem mittere ingehennam.
Ignis inferniin aeternum durabit. Quia Christus inju
dicio reprobis dicet: Discedite me maledicti in ig

nem aeternum, quiparatus est diabolo et angelis ejus.


Matth. XXV, 41. Et poste additur: Ibunthiin suppli
cium aeternum, justi autem in Vitam aeternam.
Homines ex delicis transeunt ad poemas inferni. Via

peccatorum complanatur lapidibus, et in fine illorum


inferi, et tenebrae, et p0ena. Eccli. XXI, 11. Ducunt in
bonis dies suos, et in puncto ad inferna descendunt.

Job. xI, 13. Quantmglorificavit, etin deliciisfuit, tan


tm date eitormentum et luctum. Apoc. xVIII, 7.
ln inferno erit ignis, luctus, et tenebrae, et vermis con

122

scientiae. Ide interrogat Propheta peccatores: Quispo


terit habitare cum igne devorante, autquis habitabit
cum ardoribus sempiternis? Isai. xxx,14. Et Christus

dicit de obstinatis Judaeis: Filii autem regni ejicientur


in tenebras exteriores:ibi erit fletus et stridor dentium.

Matth. vIII. Etiterm, monet melis esse luscum, vel

claudum introire in regnum Dei, qum duos oculos,


vel duos pedes habentem mitti in gehennam ignis, ubi
vermis eorum non moritur et ignis non extinguitur.
Marc. Ix, 47.
Comparat S. Chrysostomus infernum cum carcere

ex ferro ardenti,unde nullus unquam dabituregressus.


Ali cum stagno profundissimo ex ardentisulphure et

pice,unde nullus datur ascensus. Alii cum exilio lon

ginquo, ex quo nullus dabiturin patriam regressus.


Contra omnem peccanditentationem semper cogitanda
esthaec sententia: Momentaneum est quod delectat, aeter

num quod cruciat.

VIDE ExBREVIARIo. Certa damnatio, Dom. I Quadr.


fer. 2, l. 3. Ejus paena aeterna, Dom. IQuadr. fer. 2, l. 3.

In tentationibus carnis meditanda, Dom. V, n. 2

Sententice selectae, etc., de Inferno.


Infernuset perditio nunquam replentur;similiter ocu
li hominum insatiabiles. Prov. III et viI.

Ignis nunquam dicit suficit. Prov. xxx.


PATRES. Horrendo modo miseris est mors sine morte,
finis sine fine, defectus sine defectu, quia et mors sem

per vivit, et finis semper incipit, et defectus deficere


nescit. Mors perimit, et non extinguit; dolor cruciat,

sed nullatens pavorem fugat; flamma comburit, sed


nequaquam tenebras excutit. Gregorius.

Quisquis ad toleranda infernimala descendit, nequa

123

quam ad lucem ulteris redibit: quia nequaquam ultra


misericordia parentis liberat, quos semelin locis poema
libus justitia judicantis damnat. Gregorius.
Tunc edax flamma comburit, quos nunc carnalis de

lectatio polluit. Idem.


In inferno erit frigus intolerabile, ignis inextinguibi
lis, vermis immortalis, fetor intolerabilis, tenebrae pal
pabiles, flagella cedentium, horrida visio daemonum,

confusio peccatorum, desperatio omnium bonorum.


Idem.

PoeTE. Quod quisque fecit patitur, auctorem scelus

Repetit, suoque premitur exemplo nocens. Seneca


p0eta.

Facilis descensus averni;


Sed revocare gradum, superasque evadere ad auras,

Hoc opus, hic labor est. Virgilius.


INGRATITUDO.

Ingrati sunthomines Deo, ipsius beneficia oblivioni tra


dentes. Sic filii Israel educti Domino deservitute Egyp
ti, fecerunt vitulum aureum, adorantes eundem, ut
habetur Earod. XXXII. Cit etiam obliti sunt beneficio

rum Dei, quando fastidiebantmann,et murmurabant.


Num. xxi. Reprehendit Angelus Judaeos ingratos, divi
na beneficia recolendo. Judic. II. Sublimavit Deus Jero

boam super decem tribus, etille avertit populum cul

tu Dei. III Reg. xII. Ingratus fuitJudas Christo qui post


tot beneficia pro triginta argenteis illum inimicis tradi
dit. Matth. xxVII, 3.

Ingrati sunt aliquando homines erga eos qui sibi fideli


ter serviunt. Sic ingratus fuit praepositus pincernarum
adversus Joseph, qui succedentibus prosperis sui inter

pretis estblitus. Genes.xL. Laban multotiesvoluit fal

lere Jacob, sibifideliter servientem. Genes. xxx. Mul

124

ta servitia receperat Davide Saul, et tamen eum occi


deresaepis nitebatur. IReg. XVIII. Vald ingratus fuit
David Uriae sibi fidelissimo, cui tradidit litteras mortis.
II Reg. xI.
Homo ingratus similis est serpenti, qui illum quo fo
vetur veneno inficit.

...

"

Ingratitudo est quasi ventus urens, qui exsiccatfn

tem gratiae divinae, ne plura beneficia profundat.


Hngratisunt sicut pessimi debitores, qui qu plus de
bent, e mins solvunt.
Vide Gratitudo.

Sententiae, etc., de Ingratitudine.


PATREs. Quant majora beneficia sunt hominibus

constituta, tant graviora peccantibus judicia. Chrysos


tOmu8.

Ingratitudo esthostis gratiae, inimicasalutis: quoniam

nihilita displicet Deo, quemadmodum ingratitudo. Ber


nardus.

Quid e miseris cui beneficia excidunt, haerentin


juriae? Seneca.

Perversicordis est, occasiones ingratitudinis investi


gare. Bernardus.

Improbusest homo, qui beneficium scit sumere, et


reddere nescit. Plautus.

Pertusumvas estingratus homuncio, semper


Omne quod infundis,profluitin nihilum.
Adagium. Pasce canes, et mordebuntte,
INIMICITIA.

Inimici quaerunt bona corrumpere. Sicut diabolus qui


dormientibus hominibus superseminavitzizania ut cor
rumperet triticum, Matth. xxII.

Inimicitia surgit ex invidia. Nam invidentes fratres

125

Josepho qud patre cunctis fratribus plus amaretur,


oderant eum, nec poterant ei quicquam pacific loqui.
Genes. xxxvII. gyptii oderant filios Israel, quia cre
verunt et multiplicati sunt, et affligebant eos. Earod. 1.

Videns Saul, qud David prudenter ageret, et populus


eum diligeret, factus est ejus inimicus. I Reg. xvIII.
VIDE Ex BREVIARIo. Hostis (per quem Deus punire so
let) propter insolentiam etiam punietur. Dom. II Adv.
fer. 3 et 16 ejusdem fer. 4, et Dom. III Adv. fer. 5;

Dom. IV ejusdem fer. 6. Etiam hosti servanda fides,


Dom. III Aug. n. 2, l. 2; occultus aliquando plus nocet
qum apertus, Dom. V Quadr. n. 2, l. 3. Filius ir idem
est ac gehenn, Dom. IV Quadr. fer. 4. Ira virijustitiam
Dei non operatur, Dom. IV Pasch. fer. 2. Odium susci

tat plerumque ria:as, Dom. I Aug. fer. 5, l. 3. In via Do


mini contrarios, suo modo odisse licet, Comm. un. Mart.

n. 3, l. 3; et peccatoribus e bono zelo indignari, Dom. III


Pentec. n. 3. Diabolum unicum seri odisse licet, fer.

3 Maji, hebd. Dom. n. 2, l. 2. Non ver inimicum; potest


enim esse ut sit frater tuus, ibidem.
Vide Invidia, Discordia, Odium.
Sententi, etc., de Inimicitia.
Ab inimicis tuis separare. Eccli. vi.
In labiis suis indulcat inimicus, et in corde suo insi
diatur, ut subvertat te in foveam. Eccli. xii.
Verbum dulce multiplicat amicos, et mitigat inimicos.
Eccli. VI.

Si offers munus tuum ad altare, et ibi recordatus fue

ris, quia frater tuus habet aliquid adversum te: relin


que ibi munus tuum, et vade pris reconciliari fratri
tuo : et tunc veniens offeres munus tuum. Matth. v.

Frustr exteriores inimicos vincimus, si interioribus

parcimus. Gregorius.

126

Gravissimuminimicitiae genus est, esse corde adver


sarios, et lingu simulare devotos. Cassiodorus.
Nulla pestis eficacior ad nocendum, qum familiaris
inimicus. Boetius.

Pax erit haec nobis, donec mihivita manebit(scilicet):


Cum pecore infirmo quae solet esse lupus. Ovidius in
fraudulentum inimicum.

IRACUNDIA
Vide supr Inimicitia.

Ira esthominimaxim noxia in corpore et spiritu, et


illius remedia.

Virum stultum interficitiracundia. Job, v.


Fatuus statim indicatiram suam. Prov. XII.

Viriracundus provocatrixas, et qui ad indignatio


nem facilis est, erit ad peccandum proclivior. Prov. xv
el XXIX.

Zelus etiracundia minuunt dies, et ante tempus se


nectutem adducunt. Eccli. xxx.

Sicut carbones ad prunas, et ligna ad ignem, sic ho

mo iracundus suscitat rixas. Prov. xxvi.


Grave est saxum, et onerosa arena, sed ira stulti
utroque gravior. Prov. xxvII.
Responsio mollis frangit iram, sermo durus suscitat
furorem. Prov. xv.
Quiimponit stulto silentium, iras mitigat. Prov. XXVI.
Noli esse amicus homini iracundo, neque ambules
cum viro furioso, ne fort discas semitas ejus. Prov.
C. XXII.

Ego dico vobis, quoniam omnis qui irasciturfratri


suo, reus erit judicio. Matth. v.

Non Vosmetipsos defendentes charissimi, sed date lo


cum irae, Rom, y II,

127

Ira malorum et invidorum maxim declinanda est. Sic


Cain iratus contra fratrem Abel e qud munera illius
magis essent Deo accepta, illum fraudulenterforas de
duxit, et occidit. Genes. IV.

Saul audiens Davidem prae se decantari et laudari,


ir concitatus eum amplisferrenon potuit. I Reg. XVIII.
PATRES, PHILosoPHIET POETAE. Ira inveterata odium
est, ira festuca est, odium trabs: homines quotidieiras

cuntur filis, non tamen oderunt filios. Augustinus.


Divina bonitas ide irasciturin hoc saeculo, ne iras
caturin futuro, et misericorditer temporalem exhibet

severitatem, ne aeternamultionem inferat. Idem.


Rect illud laudatur architae Tarentini, qui cum villi
co iratus, jam te, inquit, occiderem, nisiiratus essem.
Hieronymus.
Ira saep etiam innocentes ad crimen adducit, quia
dum justo amplis irascimur et volumus aliena coerce
re peccata, graviora committimus. Ambrosius.
* Melior est quivincitiram, qum qui capit civitatem.
Cassiodorus. . . .
s
Si quoties peccant homines, sua fulmina mittat
Jupiter, exiguo tempore inermis erit. Ovidius.
Vince animos, iramgue tuam, qui caetera vincis. Ovi
dius ad Caesarem.

Ira, furor brevis est: animum rege, qui misi paret,


Imperat: hunc fraenis, hunc tu compesce catenis. Ho
ratius.

Cm spirat ira sanguinem, nescit regi. Senecapoeta.


Amantium irae amoris redintegratio est. Terentius.

Furor, iraque mentem praecipitat. Virgilius AEneidos


lib. II.

Quaslibet infirmas adjuvat ira manus. Ovidius.

Adagium. Quinon novit dissimulare, non novit reg


Ilare,

128

Odium magis rationi obtemperat, qum ira. Aristo


teles.

Irasci in quibus non oportet, insipientis est. Aristote


les, Valerius, etc.
Maximum remedium ir, est dilatio. Seneca.
-

INTENTIO BONA, AUT MALA.


Er intentione opus judicatur. Judas dixit, peccavi,
nec tamen veniam meruit, quia erat intentio ejus de
pravata. Matth. xxvii. David dixit, peccavi, et Deus illi
pepercit, quia rectam intentionem habuit. II Reg. Ex
turbis quidam sequebantur Christum, ut eum nequiter
observarent, et hi graviter peccaverunt, ut habetur
Luc. xiv. Quidam ut de panibus ejus saturarentur, et
hi nec merebantur, nec peccabant. Joan. vi. Alii autem

ut audirent verba ejus, et ind dificarentur, et hi mul


tum merebantur. Luc. v.

Intentio et voluntas pro facto sp reputatur. Nam com

mendavit Dominus bonam voluntatem Davidis de di


ficando templo, lict ipse noluerit ut dificaretur per
eum. II Reg. vii.

Intentio sp dissimilis est operi eterno. Nam David


misit ad Uriam, ut veniret et quiesceret, non propter
ejus quietem, sed ut suum peccatum celaret. II Reg. xxi.
Ornavit se Judith, uti solent se ornare lasciv mulie
res, sed ille ornatus non ex libidine, sed ex maxima
virtute patriam defendendi processit. Judith. xi. Hero

dis intentio erat Christum occidere, sed eam sub ado


rationis pallio abscondit. Matth. II. Sic orationem, je
junium, eleemosynam prcipit Dominus fieri, non in

tentione placendi hominibus, sed placendi Deo, qui in


abscondito videt, et juxta intentionem remuneraturope
rantem. Matth. VI.

Intentio bona similis estauro, quod omnia quibus ap

129

plicatur splendescere facit. Comparatur etiam virg Mi

d, qu dicebatur omnia qu tangebat, in aurum con


vertere.

Intentio mala similis est Vermi, qui fructum operum

nostrorum rodit et corrumpit.


VIDE EX BREVIARIo. Per hanc soli Deo placere debemus,
III Comm. Virgin. n. 3, l. 2; sit ergo occulta, fer. 4
Cin. l. 1.

Vide Astutia, Adulatio, Hypocrisis, cum sententiis.


INVIDIA.

Invidua occasio est spiritualis et corporalis mortis. Nam,

ut scribit Sapiens, invidi diaboli mors introivit in or


bem terrarum. Cain motus invidi Abel fratrem suum

occdit, quia ejus munera et non sua Dominus accepit.


Genes. IV.

Non miseris, sed positis in divitiis et honoribus invide

tur. Nam quia Dominus benedixerat Isaac, et multipli


catus est, ide invidebant ei Palstini. Genes. xxvi.

Propter honorem quem dabant Davidi canentes, Saul


percussit mille, et David decem millia, invidere coepit
Saul, et persequebatur Davidem. II Reg. xvIII. Viden
tes Satrap et Principes qud Daniel eos honoribus su
perabat, qurebant occasionem contra eum, ut dicitur
Dan. vi. Principes Sacerdotum audientes pueris Chris
tum honorari, Hosanna filio David, et videntes.miracu

la, sunt contra Christum per invidiam indignati. Matth.


xx1; Luc. xix. Audientes Pharisi Lazarum suscitatum,
et videntesturbam sequentem Christum, invidentes con

tra eum collegerunt concilium. Joan. XI.


Invidi non parcunt etiam propinquis. Nam Rachel Li

sorori su invidebat propter fcunditatem. Genes. xxx.


Fratres Joseph invidebant ei videntes qud patre plus
amaretur. Genes, xxxvII, Frater filii prodigi videns fra
9

130

trem suum cum honore receptum, indignabatur ei ,

et

noluit intrare. Luc. XV.

Sicut in sole ambulantes comitatur umbra; sic homi


nes virtute illustres sequitur invidia.
-

Sicut vermis, quia nascitur in ligno, ipsum lignum


corrodit; sic invidia ipsum invidum consumit. Chrysos
t010111S.

Invidi similes sunt pessimis canibus, qui non desi


nunt contra omnes latrare. Similes etiam sunt vultu

ribus, qui amant cum ftidis cadaveribus, id est, cum


hominum vitiis occupari. Basilius, homil. de Invid.
VIDE Ex BREvIARo. Invidia. Hanc Deus aspernatur,
Dom. III Quadr. fer. 2, l. 1; sibi nocet, Dom. II Aug.

fer. n.; etiam cum suo incommodo cavenda, ibid. mu


latio; paret invidiam, Dom. IV Pentec. fer. 4, l. 2.
Vide Inimicitia, Amor proacimi.
Sententi, etc., de Invidia.

An oculus tuus nequam est, quia ego bonus sum?


Matth. XX.

Non in contentione et mulatione. Rom. XIII.

Vir qui festinat Domino ditari, et aliis invidet, igno


rat qud egestas superveniet ei. Prov. XIII.
Deponentesigitur omnem malitiam, et invidias et om

ne opus pravum. Jacob. III.


Sicut mod geniti infantes, rationabiles, et sine dolo
lac concupiscite, etc. I Petr. II.

PATREs. Invide quid suspiras? propriumne malum,


an alienum bonum? Basilius.

Ut rugo ferrum, sic invidia quem nescit, animum


consumit. Idem.

Invidia pestiferum malum, hominem in diaboli condi


tionem, ac in dmonem immitissimum convertit. Chry
S0${0mus.

131

Fuge invidiam, quae non solm alienos,verm mul


t magis, eum quem p0SSederit, lacerare consuevit.
Ambrosius.

Invidia estfilia superbiae: sedista mater superbia nes


cit esse sterilis: ubi fuerit, continu parit: suffoca ma
trem, etnon eritfilia. Augustimus.
Tolle invidiam, et tuum est qu0d habeo; tolle invi

diam, et meum est quod habes. Idem.


Oinvidia, quae sibisemper estinimica: nam quiin
videt, sibi quidem ignominiam facit, illiautem cuiin
videt, gloriam parit. Chrysostomus.
PHILosoPHI ET PoeTE. Nunquam melis torquebisin
vidos, qum virtuti et gloriae serviendo. Seneca.

Invidusseipsum tanquamhostem ofendit. Democritus.


Nulli magis nocetinvidus qumsibi.
Similis invidet simili: et figulus figulum Odit. Aristo
teles.

Fertilior seges est alieno semper in agro;

Vicinumque pecus grandius uber habet. Ovidius.


Invidus alterius rebus marcescitopimis. Horatius.
Dum canis os rodit, socium quem diligit, odit:

JUDICIUM JUSTUM.
Judex debet causampriis diligenter examinare ut rect
cognoscat, quam sententiam ferre debeat. Ide dicitur:
Causam quam nesciebam diligenter investigabam. Job,

XXIX. Deus quem nil latere potest, utde hoc judicibus


exemplum demonstraret, descendit videre civitatem

quam aedificaruntfilii Adam, antequam eos puniret di


visione linguarumin Babylonia.Genes. xi. Noluit Domi

nus de Sodomitis judicare antequamdiceret: Descendam,


et videbo utrm clamorem, qui venit, ad me, opere
compleverint. Genes. XIX. Salomon subtiliter et diligen

Ver investigavit causam duarum mulierum, quae de in


9

132

fante contendebant, et sic justum judicium protulit, ut

patet III Reg. III. Diligenter et distinct examinavit


Daniel duos senes de falso crimine in Susannam. Dan.

c. xii. Noluit Festus prses subit Paulum judicare,


sed dixit: Non est Romanis consuetudo aliquem judica

re antequam accusatus fuerit, et detur locus defendendi


ad objecta crimina. Act. XXV.
Jude ut rect judicet, consulere debet consilium divi

num, pariter et humanum. Sic Moyses consilio Jetro ac


quievit, utDeipopulumsalubriterjudicaret. Erod. xxviii.
Ob hanc causam constituit Moyses majores judices, et
minores, ut simul haberent consilium. Eacod. x.

Sicut bilan sive statera, ut sit bona et justa, non de


bet ex se magis in unam partem qum in alteram pen
dere; ita judex quus non debet ex suo affectu uni parti

pr altera favere, sed debet sequi pondus rationis.


Sicut qui ad metam jaculatur non debet supr vel in
fr, sed direct ad scopum collimare; sic qui vult esse
justus, debet omnin contendere ut causam, veritatem,
et justitiam attingat.

VIDE EX BREvIARIo. Judex debet esse virtute potens,


Dom. II Aug. l. 2, et patres marim erga pupillos, Do
minica IV Aug. fer. 6, l. Sedul studendum, ne in hoc
caus pauperum negligantur, 2 Aug. n. 2, l. 3.

Vide etiam de Judiciojusto, sententias, etc., post titu


lum sequentem.

JUDICIUM INIQUUM.
Jude tunc iniqu judicat, quando signis et relationi
bus cit credit. Dominus Josephi nimis cit credidit ver

bis conjugis Joseph fals accusantis, et ipsum sine exa


mine carceri mancipavit. Genes. xxxix.
Judicat injust qui per avaritiam incorruptus pervertit

133

judicium. Sicut dicitur de filiis Samuelis: Declinaverunt

post avaritiam et perverterunt judicium. I Reg. vIII. In


just protulit David sententiam in Miphiboseth propter
munera qu dedit ei Siba. II Reg. xv. De judicibus
malis dici potest, quod de judicibus et principibus Is

rael: Principes tui infideles, socii furum, omnes diligunt

munera, aurum sequuntur, ut dicitur Isai. 1.


Judicat non rect, qui judicat cum ira et furore. Sic Na

buchodonosor mal judicavit quando in furore et ira


prcepit ut omnes sapientes Babylonis interficerentur,
quia ejus somnium ignorabant. Dan. II. Herodes iniqu
judicium protulit quando iratus occidit omnes pueros
qui erant inJerusalem et omnibus finibus ejus. Matth. II.
Jude non rect judicat, quando amore vel timore via
veritatis deviat. Lict Darius rex Persarum sciret Da

nielem innocentem, tamen ad petitionem satraparum


fecit eum mitti in lacum leonum, ut ibi leonibus devo
raretur. Dan. VI. Ad unius saltatricis petitionem jussit
Herodes Joannem justissimum decollari. Matth. xiv;

Marc. vi. Iniquum judicium dedit Pilatus, qui ad peti


tionem Judorum, volens eis placere, Barabbam sedi
tiosum dimisit, et Jesum innocentem tradidit morti.
Matth. XXVII.

Sicut oculo respicienti per vitrum rubrum omnia vi


dentur esse rubicunda, etsi sint maxim candida; sic

qui erga alium habet animum mal affectum, judicat


ejus opera pessima, etsi in se sint optima et quissima:
habet enim suum judicium, quod est mentis perspici
lium, odio, aut invidi, aut alia passione infectum.

Sicut aliqui laborant vitio oculorum, quo fit ut res


vicinas vix videant, objecta ver remota ipsis maxim
appareant; sic aliqui ad sua vitia non respiciunt, sedin
aliorum operibus improbandis plusquam lyncei esse vo
lunt. Quos etiam Christus pulchra comparatione pers

134

tringit: Vides festucamin oculo fratris tui; trabem au


tem in oculo tuo non consideras. Matth. VII.
VIDE Ex BREVIARIo. Judicium impiorum est fallax,
Comm. non Pontif. n. 1. Recidit communiter in suum

judicem, Fest. Sylvest. n. 1. Et plerumque quando alios


judicamus, nos ipsos condemnamus, Dom. VI Pentec.
n. 1, et Fest. Sylvest. n. 1.

Vide Inimicitia, Invidia.


Sententiae, etc., de Judiciojusto,

Equum judicium sitintervos, sive peregrinus, sive


civis peccaverit: quia ego sum Dominus Deusvester.
Earod. XXIV.

Non pervertesjudicium advenae et pupilli, nec aufe


respignoris loco viduaevestimentum. Deut. xxiv.
Cognoscere personamin judicio non est bonum. Prov.
C. XXVIII.

Non accipies personam, nec munera: quia munera


excaecant oculos sapientum, et pervertunt causas jus
torum. Deut. XVI.

Omnes diligunt munera, sequuntur retributiones, pu


pillo non judicant, et causa viduae non ingreditur ad
eos. Isai. X.

In judicando esto pupillis misericors, ut pater, et pro


viro matri illorum : et eris tu velut filius Altissimi obe

diens, et miserebiturtui, etc. Eccli. Iv.


Quaerite judicium, subvenite oppresso, judicatepu
pillo, defendite viduam, et venite et arguite me, dicit
Dominus. Isai. I.

Maledictus quipervertit judicium advenae, pupilli, et


viduae. Deut. XXVII.

Quijustificatimpium, etguicondemnatjustum, abo


minabilis estuterque apud Deum. Prov. xviI.

PATRES ET PHILosoPHI,etc.Fecijudicium et justitiam,

135

in judicio non contempsi pauperem,non oppressi vi


duamin personam, divites non recepi, in omnibus ope
ribus misericordiam reservavi. Augustinus in Psal
mo CXVIII.

Gravius lacerantur pauperes pravis judicibus, qum


cruentissimis hostibus. Isidorus.

Quistatuit aliquid, parteinaudita altera, aequum li


ctstatuerit, haud aequus est. Seneca.
Judicis oficium est, utres, ita tempora rerum
Quaerere, quaesito tempore, tutus eris. Ovidius.

Dicam si potero, mal verum examinat omnis


Corruptusjudex. Horatius.
Tu es judex, ne quid accusandus sis vide. Terentius.
Accusare non licet, et simul judicare. Menander.

Amor et odium et proprium commodum saepfaciunt


judicem non cognoscere verum.Aristoteles.
Est sapientia judicisin hoc, ut non solm quid pos
sit, sedetiam quid debeat,ponderet. Cicero.
Ad poenitendum properat, qui cit judicat. In judi
cando criminosa est celeritas. Seneca.
JURAMENTUM.

Jurare possunt homines licit ad servandum promissa.


Sic Abraham juravit Abimelech qud non noceret ei.
Genes. xxII. Pepigit foedus amicitiaeJonathascum David,
etjuraveruntambo. I Reg. XX.
Faciunt aliquitemerjuramentum perversum observan

dum. Sic temer jurabat David destruere Nabal, et om


nia quae habebat. I Reg. XXIII. Similejuramentum fecit
Jezabel, qud occideret Eliam prophetam. III Reg. xix.
Nabuchodonosor juravit perthronum suumqud vindi
caret se de filiis Israel.Judith, I. Maljuravitet pessim

136

servavitjuramentum Herodes, dare saltatrici quidquid


volebat, etconcessiteicaputJoannis Baptistae. Marc. vi;
Matth. XIV.

Sicut in judiciis hominum non licet personam regis


in testem adducere, utpot majorem illis qui citant et
inducunt, quant mins licebit temer et irreverenter
Deum in testem advocare?

Sicut qui habetvestem vald pretiosam, non vultea


abuti quotidie illam gestando; sic maximus est abusus
per consuetudinem jurandi pretiosum Deinomen quoti
die in Ore habere.

Vide Blasphemia.
Sententiae, etc., de Juramento.
NOn aSSumes nomen Domini Deituiin vanum, etc.
Ecod. XX.

Et per nomen externorum Deorum non jurabitis.


Ecod. XXIII.

Non usurpabis nomen Deituifrustr, quia non erit

impunitus qui super re vana nomen ejus assumpserit.


Deut. v.

Virmultmjurans, implebituriniquitate, etnon dis


cedet domo illius plaga. Eccli. xxIII.
Ante omnia autem fratres mei, nolite jurare, neque
per coelum, neque per terram, neque aliud quodcum
que juramentum: sitautem sermo vester, est, est, non,
non, ut non sub judicio decidatis. Jacob. xv.

Nemo est quifrequenterjurat, quialiquando nonpe


jerat. Chrysostomus.
Ah miser! et si quis prim perjuria celat:

Seca tamentacitis, poena venit pedibus. Tibullus.

Non ben conductivenduntperjuria testes. Ovidius.

137
JUSTITIA DIVINA ETHUMANA.

Justitia exigitut malis retribuatureadem mensura quam

ipsi aliis retribuerunt. Adonibezec just amputatae sunt


manuum summitates,sicutipse amputaveratseptuaginta
regibus, ut habetur Judic. I. Agag quisine liberis fece
ratmulieres, remansit sine liberis mater ejus. I Reg. XV.

Superbus Aman suspensus estin eodem patibulo, quod


paraverat Mardochaeo. Esther, vII. Hostes Judaeorum
eodem die occisi sunt, quo ipsiJudaeos occidere decre
verunt. Esther, Ix. Viri qui Danielem fecerunt mitti in
lacum leonum, missi sunt in eundem et devorati sunt.

Dan. XIV. Duo senes quivolueruntinjust occidere Su


sannam, populo interfecti sunt. Dan. XIII. In eodem
loco in quo Andronicus occiderat Oniam, fecit eum Eu
nuchus occidi. II Mach. IV. Jason qui multos interfec

tos et insepultos abjecerat, insepultus ipse abjectus est.


II Mach. v. Antiochus blasphemus et homicida, pessi

mo ulcere interfectus est. II Mach. IX. A servo nequam


quinoluitconservo dimittere, repetiit Dominus debitum.
jam dimissum. Matth. XXVIII.

Sicut praesente sole maculae etiam minimae apparent,


sic coram justitia et judicio divino omnia hominum pec
cata quantumvis occulta deteguntur.
Sicut per ventum paleae tritico separantur, sic jus

titia divina in extremo judicio separabit malos de medio


justorum, et mittet eosin caminum ignis. Matth.XIII.
VIDE ExBREVIARIo.Judicium Dei estpondus et statera,
Dom. Aug. l. 3Sabb.; et secundum veritatem, Fest. sanc

ti Sylvest. n. 1. Judicia Dei non scrutanda, Oct. sanc


ti Joan. Evang. n. 3, l. 2; sed potis timenda, die 2
Epiph. n. 2, l.3 et 6; ibid. n. 2, l. 3; quamvis punitio
nis divinae causa non semper sciatur, Dom. IV Pentec.

138

fer. 6, l.2; tamen inplurimum propter peccata fit, Do


minica IV Nov. fer. 2. Cum impio aliquando etiam justus
involvitur, Dom. II Nov. n. 1, l. 1. Deus in punitione
non aufert omnem misericordiam, Dom.V Pentec. fer. 5,
l. 3; Psalm. LxxxviII, fer. 6, et Cant. ad Laudes, ibid.
Sententiae, etc., de Justitia.

Dicovobis quianisi abundaverit justitia vestra plus


quam Scribarum et Pharisaeorum, non intrabitis inreg
num coelorum. Matth. v.
Justitiae Dominirectaelaetificantescorda. Psalm.XXVIII.

Et annuntiabunt coelijustitiam ejus. Psalm. XXI.


Omnis quifacit justitiam, ex Deo natus est. II Joan.
C., II.

Septies in die cadet justus, et resurget. Prov. xxiv.


Benedictio Domini super caput justi. Prov. x.

Fructus justilignum vitae. Prov. xxx. "


In memoria aeterna eritjustus. Psalm. cxI.
Nomen eorum vivet ingenerationem et generationem.
Eccli. XLIV.

PATRES. Haec est perfecta justitia, qu potis potiora,


et mins minora diligimus. Augustinus.
Justitia magis aliis qum sibi prodest, et utilitates
suas negligit, communia emolumenta praeponens. Am
brosius.

Justitia non novit patrem,non novitmatrem, verita


tem novit, personam non accipit, Deum imitatur. Cas
siodorus.

Justitia utilibus rectum praeponeresuadet. Claudianus.


Justum et tenacem propositivirum,
Si fractusillabatur orbis,
Impavidum ferient ruinae. Horatius.

Dat veniam corvis, vexat censura columbas, id est,


lInOCentes.

139
LIBERALITAS.

Liberalitatis 6empla nobis prbuit Christus, nam relin

quenti temporalia promisit terna. Centuplum in prsen


ti, et vit tern gloriam tribuensin futuro. Matth. xix.
Non debet liberalis procrastinare beneficia: sicut Chris
tus non dixit latroni, cras mecum eris in paradiso, sed
hodie. Luc. XXIII.

Major virtus reputatur liberalitas erga pauperes, qum


divites. Cor vidu consolatus sum, pater eram paupe

rum. Job, xxix. Liberaliter Magi Christo pauperi pannis


involuto in prsepio stabuli reclinato, munera obtule

runt. Matth. II. Salvator liberaliter pavit pauperem tur


bam, quia non habebat quod manducaret, ut habetur
Matth. XIII; Marc. vIII. Multm largus erat Zachus,

qui dicebat: Dimidium bonorum meorum Domine do


pauperibus, et si quem defraudavi reddo quadruplum.
Luc. xix. In Evangelio vald liberalis fuit ille rex qui
nuptias fecit filio suo, et misit vocare invitatos ad nup
tias, donec mens discumbentium implerentur. Matth.
C. XXII.

Liberalitas debet esse reciproca. Regina Saba multa at


tulit Salomoni, et Salomon dedit ei omnia qu petiit.
III Reg. x. Julius liberaliter recepit Paulum et socios
ejus, et Paulus uxorem ejus gram restituit sanitati.
Act. XXVII. Quia viri Sochor et Phanuel non fuerunt li

berales Gedeoni, ab eo graviter sunt puniti. Judic. viii.

Nabal in maximo, propter tenacitatem suam, fuit peri


culo, nisi largitas Abigail supplevisset. I Reg. xxv.
Similis est homo liberalis uberrimo fonti, qui suas

aquas sibi non servat, sed eas aliis profluere et prodes


se permittit : contra avarus est instar stagni in quo
aqu semper manent, et putrescunt.

140

Sicut sol circuit orbem ut lucem suam diffundat, et


homines ltificet, nec tamen per hoc obscuratur; sic ho

mo liberalis qurit occasionem aliis benefaciendi, et


omnes ejus aspectu ltantur.
Sicut vas plenum et vas vacuum, si pulsentur, opti
mum concentum prbent, ita optim convenit inter di
vitem benignum et pauperem vacuum et egenum.
VIDE Ex BREVIARIO. Liberalitas non habet gratiam si in
juria perseverat, Dedic. die 1 , n. 3, l. 2. Eleemosyna

habet Deum inspectorem, Dom. VI Aug. fer. 5, l. 3. Omnibus


dictum est: Oculos paupere non avertas, Dom. IV Aug.
fer. 6, l. 3. Sic danda, ut abstinentia jejunantis, sit re
fectio pauperis, Dom. III Adv. n. 2, l. 3; idque e com

passiva charitate, Dom. III Sept. fer. 6, l. 3; peccata


redimit, Dom. Novemb. fer. 4, l. 3. Sicut ignem aqua
etinguit, Dom. IV Aug. fer. 5, l. 3; non facit paupe
rem, 2 Comm. non Pontif. n. 3, l. 2; horrea replet, Do
minica I Aug. fer. 2, l. 2; multis bonis in vita beat.,
Psalm. XL, fer. 3; et ternis post mortem, 2 Comm. non

Pontif. n. 3, 1. 3. Liberalis regis Hungari manus post


mortem incorrupta, 20 Aug. n. 3, l. 3; 22 Novemb. n. 3,
1. 3. Exempla liberalis eleemosyn, 17 Jan. n. et 30
ejusdem n. 2; 26 Jun.; 12 Aug. n. 3; 16 Sept. n. 2, l. 3;
21 Oct. l. 1; 22 Nov. n. 2, l. 3.
Vide Avaritia, Hospitalitas.
Sententi, etc., de Liberalitate.

Diviti addunt amicos plurimos. Prov. xix. Scilicet


liberaliter expens.
Hilarem datorem diligit Deus. II Cor. vi.
Date et dabitur vobis. Luc. VI.

Nesciat sinistra quid faciat dextera tua. Matth. vi.


PATRES, PHILOSOPHI ET PoET, Liberalitas est motus

141

quidam animi, faciens et approbans liberas largitiones


sine spe retributionis. Augustinus.

Modus liberalitatis tenendus est, ut quod benefacias


quotidie facere possis. Ambrosius.

Non solm quritur quantum, sedde quanto, et quo


animo detur. Idem.

In ipsa liberalitate modus adhibendus est rerum et .

personarum: rerum ut non omnia uni, sed singulisqu


dam prstentur, ut pluribus prodesse possimus... per

ut primm justis, dein peccatoribus. Grego


sonarum,
??? MS.
Nunquam est vacua manus munere, si arca cordis
repleta est bona voluntate. Idem.
Extra fortunam est, quidquid donatur amicis. Mar
-

tialis.

Quas dederis, solas semper habebis opes.


Collige thesaurum, qui gemmas vincit, et aurum,
Tollere quem nequeunt fures, nec rodere mures.

Gazas congestas prcellit mentis honestas, scilicet,


liberalitas.

Liberalitate nihil est natur hominis accommodatius.


Cicero.

Melis apud bonos, qum apud fortunatos, benefi


cium collocatur. Idem.

Unum ben politum beneficium, multorum amisso


rum solvit damna. Seneca.

Bis est gratum, si quod opus est ultr offeras. Idem.


Bis dat, qui cit dat. Idem.

LUXURIA.

Luuria causa vel occasio est homicidiorum. Nam prop


ter violationem Din habitatores civitatis Sichem occi

si. Genes, xxxiv. Amon propter violationem sororis su

112

Thamar, ab Absalone in convivio fuit occisus. II Reg.

xIII. David pulchritudine Bethsabee captus, cum adul


terio homicidium perpetravit. II Reg. II. Propter luxu
riam Herodis et Herodiadis fuit Joannes Baptista decol
latus. Matth. vi; Marc. XIV.

Luxuria dejicit potentes; sic dejecit Samsonem Dalila.


Judic.xv. Decipit prudentes; sic decepit Salomonemper
mulieres, quibus adhaesit. III Reg. XI. Diminuit viribus
pollentes; sic diminuit Holofernem capite et vita, prop
ter Judith quam concupivit. Judith, XII el XIII.
Destruit aetate senescentes; sic destruxit duos senes

propter Susannam, ejus pulchritudinem aspicientes.


Dan. III.

Luxuriam sequuntur graves poemae. Nam causa diluvii


videtur fuisse luxuria:quia omnis caro corruperatviam

suam, dixit Deus ad Noe: Delebo hominem. Genes. v.


Quia in animam quae libidini vacat, habent potestatem

daemones, petierunt daemonia intrare in porcos,id est,


luxuriosos. Matth. vIII. Duo senes luxuriosivolentes Su

sannam opprimere, populo sunt lapidati. Dan. xIII.


Mulier in adulterio deprehensa jubetur Moyse lapida
ri. Levit. xx. Sodoma et Gomorrha ob libidinem deleta
Sunt.

Sicut filius prodigus vivendo luxurios dissipavit


substantiam suam, etinter porcos vesci et vivere de
buit, Luc. XVIII; sic alii per luxuriam dissipant et per
dunt patrimonium regni coelestis, et digni suntut po
tisinterimmundos porcos, quminterhominesvivant.
S. Benedictus utluxuriae tentationes superaret in ve
pribus se tandi volutavit, donec voluptatissensus do
lore Opprimeretur, ut narraturin Breviar. die 22 Mar
tii, lect. 4.
Sicut nemonisiinsanus vellet haurire venenum mor

tiferum, etsi modico melle condiatur;ita insanum est

143

luxuri peccato animam perdere, propter modicam et


momentaneam voluptatem qu in ea continetur.

Sicut qui ardenti febri laborant, pr senss stupore,


suavitatem cibi non sentiunt; sic libidinosi ver virtu
tis gustum non percipiunt. Cic. Phil. II.
Ut favus distillans labia meretricis, novissima autem

ejus amara quasi absynthium. Prov. v.


Sicut duobus modis ignis extinguitur, subtrahendo

ligna, vel inspergiendo aquam; sic flamma luxuri suf


focari debet subtrahendo carnis incentiva, vel cert in
fundendo aquam lachrymarum.
VIDE EX BREVIARIO. Luxuria; hanc etiam mortuorum
casti oculi aversantur, 29 Aug. l. 2. Adulterium est ini

quitas marima, Dom. II Sept. fer. 4. Lapidatione olim


puniebatur, Sabb. Dom. III Quadr. l. 2; de facto priva
tione regni Dei, Dom. I Epiph. fer. 4, l. 2; Dom. III
Epiph. fer. 3. Fornicatio fugienda, Dom. I Epiph. fer.
3, et fer. 4; ibid. l. 3; Dom. IV Epiph. fer. 6, l. 1;
im nec nominetur in vobis, Dom. III Epiph. fer. 6, l. 1.

Fornicatores regnum Dei non possidebunt, Dom. I Epiph.


fer. 4, l. 2. Qui etiam singulariter judicubuntur, Domi

nica IV Epiph. Sabb. l. 1. Item, molles regnum Dei non


consequentur, Dom. I Epiph. fer. 4, l. 2.
-

Vide Castitas.

Sententi, etc., de Luuria.

PATRES, etc. Luxuria est inimica Deo, inimica virtu


tibus, perdit omnem substantiam (scilicet corporis et
animi).

Svus criminum stimulus libido est, qu nunquam


quietum patitur affectum; nocte ferit, die anhelat. Am
brosius.

Dum servitur libidini, facta est consuetudo; et dum

144

consuetudini non resistitur, facta est necessitas. Augus


tinu8.

Quiluxuriatur, vivens mortuus est. Hieronymus.


Oignis infernalis luxuria! cujus materia gula, cujus
flamma superbia, cujusscintillae prava colloquia, cujus
fumus infamia, cujus cinis immunditia, cujus finisge
henna. Idem.

Luxuriae currus quadriga volvitur vitiorum,ingluvie


ventris, libidine coits, mollitie vestium, otii soporis
que resolutione:trahitur equis aequ duobus, prospe
ritate vitae, et rerum abundantia: et qui his praesident
duo, ignaviae torpor, et infida securitas. Bernardus.
O extrema libidinis turpitudo ! quae non solm men
tem efeminat, sed corpus enervat, non solm macu
culatanimam, sed fedat personam. Beda.
Otia sitollas, perire cupidinis arcus. Ovidius.
Florentes, quondam luxus quot vixeraturbes,

Quippe nec ira Deum tantm, nec tela, nec hostes,


Quantum sola noces animo, illapsa voluptas. Silius.
Turpe senex miles, turpe senilis amor. Ovidius.
Libidinosa intemperansque adolescentia afectum cor

pustradit senectuti. Cicero.


Virostriumphales, victores gentium, luxuria vicit.
Macrobius.

Sine Cerere et Baccho friget Venus. Terentius.


MATRIMONIUM.

Debet uvor esse socia, non domina, nec ancilla. Ad


quod designandum Dominus formavit Evam de costa vi

ri, quae estin medio, non de capite, nec de pede, ut


eam diligat sicut cor suum. Genes. II.
Matrimonio juncti debent habere unitatem. Vir enim
unam solam debet habere, et converso: ide dixit
Deus: Erunt duo in carne una, Genes, II.

145

Honestissima causa ducendi uorem. Est illa quam ex


posuit Angelus dicens: Accipies uxorem cum timore
Dei, et amore filiorum magis qum amore libidinis, ut
habetur Tob. VI. Propter hanc causam novi conjugati
pris deberent vacare orationi, qum operi conjugali;
sicut Tobias, qui prima nocte, secunda ettertia, docuit
uxorem orare antequm conjungerentur. Tob. vIII.
Matrimonium in Novo Testamento et Veteri Deus multi

pliciter honoravit. Nam ordinem matrimonialem in pa


radiso constituit, quando mulierem homini sociavit. Ge
nes. II. Destruente Domino mundum per aquas diluvii,
solos matrimonio conjunctos salvavit, scilicet Noe, et
uxorem ejus, et tres filios ejus cum uxoribus eorum
dem. Genes. VII. Matrimonialibus nuptiis Christus cum
matre et discipulis voluit interesse, et ibi primum ma
nifestum miraculum operari, ut ipsum Matrimonium ho
noraret. Joan. II. Coeleste et spirituale convivium, ma
trimonialibus nuptiis Domino assimilatur. Luc. xxiv.

Sicut corpus nihil potest operari absque anima, nec


anima sine corporis adjutorio, sic ut res famili rect
gerantur, vir et uxor inter se concordiam habere de
bent.

Sicut merit suspectus est de morbo qui multm agit


cum medicis, sic infirma judicatur fidelitas viri aut uxo
ris siminimum affectat consortium cum personis alienis.
VIDE Ex BREVIARIo. Matrimonium est indissolubile,
Vig. Epiph. n. 1, et Dom. I Epiph. fer. 5, l. 3; 5 Febr.

n. 3, l. 1; adeque non solvendum, 2 Comm. Virg. n. 3.


Divortium est diabolo, Dom. I Epiph. n. 3, l. 2. Ma

trimonium Christo ad Sacramenti dignitatem elevatum,


Dom. II Epiph. n. 3, l. 3; etiam inter virgines esse po
test, 8 Decem. n. 3, l. 2; 14 Jul. n. 3, l. 3; magnum est

ejus debitum, seu obligatio, Dom. I Epiph. fer. 5. Nupti :


Christiani comparantur nuptialibus servis, Comm, non
10

146

Pontif. n. 3, l. 3; et Christus habet suas nuptias, Dom.


XIX, n. 3; et virgines ips, Dom. II Epiph. n. 3, l. 3.
Sententi, etc., de Matrimonio.
Creavit Deus hominem ad imaginem suam, ad ima

ginem Dei creavit illum, masculum et fminam creavit


eos. Genes. I.

Quod ergo Deus conjunxit, homo non separet. Matth.


. XIX.

Honorabile connubium in omnibus et thorus imma

culatus, fornicatores enim et adulteros judicabit Deus.


Hebr. XIII.

Bonum est homini mulierem non tangere: propter for


nicationem autem unusquisque suam uxorem habeat,

et unaquque suum virum habeat. I Cor. vII.


Uxori vir debitum reddat, similiteret uxor viro. Ibid.
Trade filiam, et grande opus feceris, et homini sensa
to da illam. Eccli. VII.

Mulieres viris suis subdit sint, sicut Domino. Ephes.v.


Viri diligite uxores vestras, sicut Dominus dilexit Ec

clesiam, et seipsum tradidit pro ea. Ibid.


Viri debent diligere uxores suas ut propria corpora:
qui suam uxorem diligit, seipsum diligit. Ibid. v.
Ego autem dico vobis, quia omnis, quidimiserit uxo
rem suam, except fornicationis caus, fecit eam moe
chari, et qui dimissam duxerit, moechatur. Matth. v.;
Luc. XVI.

Alligatus es uxori? noli qurere solutionem. I Cor.


C. VII.

Propter hoc relinquthomo... Sacramentum hoc mag

num est: ego autem dico in Christo et in Ecclesia. Ephes,


C. V.

PATRES, etc. Deus masculum et feminam, propagandi

147

generis caus nuptiali castitate conjunxit, et secundas


nuptias (post mortem) quae in unoquoque Testamento
permittuntur licitas esse monstravit. Augustimus.
Nemo melis scire potest, quid situxor vel mulier,

illo quieam passus est. Hieronymus.


Si tu abstines sine uxoris Voluntate, tribuis eiforni
candilicentiam, et peccatumillius tuae imputabitur abs
tinentiae. Augustimus.
Hanc maximducinuxorem quae prope te habitat, 1,
tibi nota.

Non ben inaequales veniuntad aratra juvenci.

Si qua voles apt nubere, nubepari. Ovidius.


Quae nubit toties, non nubit: adultera lege est. Mar
tialis.

Uxorem quare locupletem ducere nolim


Quaeritis? uxori nubere nolo meae.
Qui capit uxorem, capit absque quiete laborem.
Uxorem duxi, sed quantm poste luxi.
MENDACIUM.

Mendaces iniqu quaerunt decipere audientes. Sic pri


mum mendacium fuit diabolo prolatum, scilicet: Ne

quaquam moriemini, ut hominem decipiendo traheret


ad peccatum, quod et fecit. Genes. III. Gabaonitae calli
d cogitantes, Josue mendacio voluerunt decipere, sed
ille bono usus consilio pactum initum non fregit, sed
eos ut meruerant in servitutem redegit. Josue, Ix. Pro
ditori Tryphon mentitus est Simoni, quando argentum

et obsides pro Jonathae liberatione recepit, qui poste


Jonatham etfilios ejus interfecit. I Mach. xIII.
Mendaces suntpessini testes falsi.Sic duo falsi testes
producti contra Naboth injust lapidari fecerunt, eum
blasphemasse Deum mendaciterasserentes. III Reg. xxI.
10 *

148

Contra Susannam falsum testimonium protulerunt duo

iniquisenes, et falsijudices. Dan. XIII. Duo falsitestes


quilocutisunt contra Stephanum, injust eum lapida
rifecerunt, uti patet Act. VII.

0s illius qui mentitur occiditanimam, etaliquando cor


pus. Sicut Ananias et Sapphira excusantes semendaciter
coram Petro, dirae mortis sententiam incurrerunt. Act.v.

Christus saep exprobravit Pharisaeismendacia,utJoan.


vIII, 44: Vos expatre "diabolo estis: ille homicida erat
ab initio, et in veritate non stetit. Propter quod, inquit

Apostolus, deponentes mendacium, loquimini verita


tem unusquisque ad proximum suum.

Mendacessimiles sunt nocti et tenebris, quae ortave


ritatis luce statim disparent. Item latronibus quiliben
terin tenebris ambulant. Denique similes sunt araneis
quae magno labore retia efinguntut muscas capiant,sed
facillim rumpuntur.
VIDE Ex BREVIARIo. 0s quod mentitur occidit animam,
Dom. III Aug. n.1, l. 3. Idefugiendum, Dom. VAug.
fer. 2, l. 3. Mendax est, qui dicit se mosse Deum, et man
data ejus non servat, Dom. infr Ascens. n. 1, l. 3.
Vide Astutia, Adulatio.
Sententiae, etc., de Mendacio.
Non mentiemini, nec decipietunusquisque proximum
suum. Levit. XIX.

Propter quod deponentes mendacium, loquiminive

ritatem unusquisque cumproximo suo, quoniam sumus


invicem membra. Ephes. iv.
Verbum mendax justus detestabitur. Prov. xIII.
Vanitatem et verbum mendacii long fac me. Prov.
C. XXX. "

Lingua fallax non amat veritatem. Prov. XVII.

149

Qui quod novit loquitur, judex justiti est: qui au


tem mentitur, talis est fraudulentus. Prov. XII,
Quoniam non est in Ore eorm veritas. Sepulchrum

patens est guttur eorum, etc. Psalm. v.


Melior est pauper justus, qum vir mendax, Prov.
C. XIX.

Os autem quod mentitur, occidit animam. Sap. 1.

PATREs, etc. Interest quemadmodum verbum proce


dat ex animo: ream linguam non facit, nisi rea mens.
Augustinus.

Quomod Deus Pater genuit Filium veritatem, sic dia


bolus lapsus genuit quasi filium mendacium. Idem.
Mendacia si non habent quem decipiant, ipsa sibi men
tiuntur, ait Psalmista.
*

Nonnunquam pejus est, mendacium meditari qum


loqui, nam loqui plerumque prcipitationis est, medi

tari ver studios pravitatis. Gregorius.


Qui est multiloquax, idem spissim est mendax,

Quia, ut Sapiens ait, in multiloquio non deerit pec


Catum.

Mendax hoc lucratur, ut cm vera dixerit, ei non


credatur. Aristoteles.

MORS.

Mortis sententiam homo pro peccato incurrit. Invidi

enim diaboli mors introivit orbem terrarum. Sap. II.


Non solm secundm corpus, sed et secundm animam
homo moritur certo modo per peccatum. Nam dictum
fuit homini Deo: Quacumque hora comederitis, id est,
mandatum transgressi fueritis, moriemini. Genes, III.

Mors bona, et in statu bono, homini appetenda est. To


bias justus desiderabat mortem, dicens: Prcipe in pa

ce deponi spiritum meum. Tob, III. Apostoli sic sunt

150

post adventum Spirits Sancti confirmati, ut mortem et


verbera non timerent. Act. v. DesiderabatPaulus mortem

cm dicebat: Non solm ligari, sed et mori. Act. xxi.

Et cupio dissolvi, et esse cum Christo. Philip. I. S. Mar


tinus multm considerabat ex hac vita migrare: in Bre

viario, die 11 Novemb. l. 6. S. Laurentius dolebat qud


Sixtus se ad mortem prcederet, in Breviario: 10 Aug.
l. 4, die 3 infra ejus octavam.
Mortem desiderant homines, cm graves sustinent do

lores, ut ab eis citis eruantur. Sic Elias sedens sub ju

nipero, quem persequebatur Jezabel, petiit ut morere


tur. II Reg. xxix. Post contumeliam ab ancilla recep
tam Sara dixit: Peto Domine, ut de vinculo improperii

hujus eripias me. Tob. III.


Christianus debet pro justitia mortem libenter sustinere.
Sic Christus factus est obediens usque ad mortem crucis
durissimam. Matth. xxvii. Post Christum pro fide et

justitia lapidatus est Stephanus, et mortem libenter


subierunt Martyres innumeri, de quibus in Breviario.
Mors omnibus certa. Nam sicut omnia flumina cur

runt ad mare quo profluxerunt: ita omnes homines

tendunt ad mortem, et ad terram ex qua formati sunt.


Hora autem mortis incertissima. Hinc Christus adven

tum mortis comparat nocturno furi: et jubet nos vigi


lare, quia nescimus diem neque horam.

VIDE Ex BREVIARIo. Pro fide et justitia lapidatus est


Stephanus, et mortem subierunt libenter Martyres innu
meri. Videndi eorum dies. Impii cum morte videntur f

dus iniisse, Dom. III Adv. fer. 2, l. 3. Mors peccatorum


pessima, Psalm. xxxIII, fer. 2. Hc Christo est des
tructa, Dom. V Epiph. fer. 3, l. 3. Mors corporis com

paratur somno, 22 Novemb. n. 3, l. 3; non ade timenda,


27 Januar. n. 3, l. 3. Sanctorum mors pretiosa in cons

pectu Domini, Psalm. cxvi, fer. 2 Wesp, ; eos clo par

151

turit, 24 Jun. n. 2, l. 1. Mors aliquando optari potest


prsertim quando melius est mori, qum enormia mala
videre, Dom. I Sept. fer. 4; Dom. I Octob. Sabb. l. 3, et
21 Jul. l. 1; Comm. non Pontif. n. 1. Mors eligenda po

tis, qum Deum offendere, 11 Aug. n. 3, l. 1. Prpara


tio; seria prmittenda, cm etiam sanctis sit terribilis,
Dom. II, n. l. 3; et dmone tum marim homines ten
tantur, 11 Novemb. n. 2, l. 3. Hinc merit admonentur:
Ante obitum operare justitiam, Dom. V Aug. fer. 5, l.;

virtutis operatio est ad mortem dispositio. Dom. V Aug.


n. 2. Morituri; eos, quos sua cura habuerunt, pi adhor
tentur ad perfectionem christianam, 17 Januar. n. 2, l. 3;
ad charitatem mutuam, 18 Aug. n. 2, l. 3; ad pietatem,
ibid. Crucis signo se muniant, 27 Januar. 2, l. 3; clum intueantur, 11 Novemb. n. 2, l. 3; inimicis marim con
donent, Octav. Stephan. n. 1.
Wide Timor Domini.

Sententi, etc., de Morte.


Si mortui sumus cum Christo, credimus quia simul
etiam vivemus cum illo. Rom. VIII.

Anima qu peccaverit ipsa morietur. Ezech. xviii.


Peccatum quod consummatum fuerit generat mortem.
Jacob. I.

Dimitte mortuos sepelire mortuos. Matth. vIII.


Stipendium peccati mors. Rom. vi.

Omnes morimur, et quasi aqu dilabimur in terram,


qu non revertuntur. II Reg. xiv.

Sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo


omnes vivificabuntur. I Cor. xv.

Stimulus autem mortis peccatum est. Ibid.


Vigilate, quia nescitis diem neque horam, Matth. xxv.

- 152

Melior est mors qum vita amara: t requies aeterna


qum languor perseverans. Eccli. xxx.
Justus simortepraeoccupatus fuerit, in refrigerio erit.
Sap. IV.
Beati mortui, qui in Domino moriuntur. Apoc. xiv.
Mortuo homine impio, nulla erit ultr spes. Prov. xI.
Ver enim morspeccatorum pessima.

Nescis qu hor mors veniet: sempervigila,utiquod


nescis quandoveniet,paratum te inveniat quum vene
rit. Augustimus.
Timor de futura morte mentem necessari concutit,

et quasi clavis carnis omnes motus superbiae ligno cru


cis afigit. Idem.
Latet ultimus dies, ut Observantur omnes dies: ser

parantur remedia, quummortisimminent pericula.Idem.


Non potest mal mori qui ben vixerit: et vix ben
moritur qui mal vixit. Idem.
Nudi omnes nascimur, nudi morimur, nulla distinc

tio inter cadavera mortuorum, nisi fort quia gravius


fetent divitum corpora, luxuri distent. Ambrosius.

Quid in rebus humanis certius est morte? quid incer


tius hor mortis invenitur? Bernardus.

Omnem crede diem tibi diluxisse supremum:


Gratasuperveniet, quae non sperabitur hora. Horatius.
Pervigili cura semper meditare futura.
Exigua fossa claudentur pellis et ossa.
Dic homo quid speres, quimundo totus adhaeres?
Dum tumultum cernis, curnon mortalia spernis?
Talinamgue domo clauditur omnis homo.

Cm moritur dives concurruntundique cives:


Dum moritur pauper, sequiturvixunus et alter. Stan.
Contra vim mortis non est medicamen in hortis.

Serius aut citis metam properamus ad unam.

153

Mors sceptra ligonibus quat.


Tendimus huc omnes, hc est domus ultima.
Pallida mors quo pulsat pede pauperum tabernas

regumque turres. Horatius.


OBEDIENTIA.

0bedire debemus Deo magis qum hominibus, qui nobis


prcipiunt salutis contraria. Und Mathathias dixitnun
cio regis Antiochi: Etsi omnes obediant regi Antiocho,

ego et filii mei obediemus Deo. I Mach. II. Unusillorum


septem fratrum qui noluerunt obedire Regi, ut carnes
contra prceptum Domini comederent, dixit: Paratisu
mus mori pris, qum transgredi legem Dei, ut dicitur
II Mach. VII. Petrus et Joannes Principibus Sacerdotum

prcipientibus ne in nomine Jesu loquerentur, respon


derunt: Si justum est vos potis audire, qum Deum,

judicate. Act. Iv. Deind cum arguerentur Principi


bus dixerunt: Oportet obedire Deo magis qum homi
nibus. Act. V.

Obedire oportet Prlatis, sive sint boni, sive mali, dum


modo bona prcipiant. Ide dixit Christus: Super cathe
dram Moysi sederunt Scrib et Pharisi; omnia qu
cumque dixerint vobis facite. Matth. xxiii. Pauluselec
tus in socium Barnab ambulabat confirmans omnes Ec

clesias, et prcipiens obedire prceptis Apostolorum.


Act. XV.

Obedire debet homo parentibus, si non prcipiant qu


impediant salutem. Ide dicit Paulus: Obedite filii paren
tibus vestris in Domino. Ephes. v: Colos. II., Tobias

junior dixit Patri: Omnia qu prcepisti faciam pater.


Tob. v. Descendit puer Jesuscum Maria et Joseph in Na
zareth, et erat subditus illis, Luc. II.

Obediendum est prompt et non procrastinandum, Sic

154

obedierunt illi Apostoli, qui statim relictis retibus secu


ti sunt Salvatorem. Matth. III. Simile etiam legitur de

Mattho, qui relictis omnibus, secutusest eum. Matth.


Ix; Luc. v. Paulus audiens Vocem Jesu, prompt res
pondit dicens: Domine, quid me vis facere?
Obedire debet homo quantumcumque mandetur difficile.
Nam Abraham mandatum circumcisionis lict esset dif

ficile non distulit adimplere. Genes. xvII. Grave erat


Abrah de filii immolatione prceptum, quod tamen

nisi Deus aliter ordinasset, sine mora voluit implere. Ge


nes. xxii. Propter hanc causam exemplum obedienti
in Salvatore nostro proponit Apostolus dicens: Factus
est obediens Patri usque ad mortem crucis; et ponit
fructum obedienti sequentem, dicens: Propter quod
et Deus exaltavit eum, et dedit illi nomen, quod est su

per omne nomen. Philip. II.


Obedire nolentes graviter puniuntur. Nam prima pr

cepti transgressio in parentibus gravibus maledictioni


bus est punita. Genes. III. Quia mandatum Josue trans
gressus est Achior, ide fuit populo lapidatus, et Jo

sue et populus exilla inobedientia in bello fuerat supera


tus. Josue, vII. Saul qui contra prceptum Samuelis sa
crificium obtulit, et Agag regi contra prceptum Domini
parcere voluit, fuit Domino reprobatus, ut habetur
l Reg. xv et XVI. Dixit Dominus Salomoni, qud si non
custodiret mandata Dei, deleret de terr superficie thro
num ejus. II Paral. vii. Jonas qui refugiebat Domino
obedire, prcipienti ut in Ninive verbum Dei predica
ret, in mare Domino disponente conjectus fuit. Jon, II.
Sicut lutum in manu figuli, aut lignum in manu fa
bri permittit se scindi, poliri, et in omnem formam mu
tari; sic homo obediens debet permittere manu sui
Creatoris se dirigi, disponi, et in omni fortuna ab ejus
Voluntale gubernari. Aliam similitudinem veri obedien

155

tis assignat S. Ignatius de baculo in manu senis, qu


ad omnem usum ei inservit, qui eum manu tenet.
Sicut optimus est equus qui obtemperat frno, ita
obediens, qui se legibus accommodat. Sicut nos volumus
ut jumenta et creatur nobis serviant et obediant, ita

debemus nos Deo per omnia obtemperare.


VIDE Ex BREvIARIo. Est iter regni clestis, Dom. IV

Pentec. num. 3, l. 2; ide inculcanda, Dom. V Epiph.


fer. 6. Alia est erga Deum; et hc proponenda omnibus ho
minum mandatis, 11 Aug. n. 3; Comm. n. 2, l. 3. Alia fi
liorum erga parentes, Dom. infra Epiph. n. 3, l. 3; alia

servorum erga dominos, Dom. III Epiph. Sabb. Dom. IV


ejusdem fer. 3, l. 3.
Sententi, etc., de Obedientia.
Quid autem vocatis me Domine, Domine, et non fa
citis qu ego dico vobis? Luc. vi.
Omnia qu locutus est Dominus, faciemus, et eri
mus obedientes. Eac0d. xxiv.

Mult enim melior est obedientia, qum stultorum


victim, qui nesciunt quid faciunt mali. Eccles. Iv.
Numquid vult Dominus holocausta et victimas, et non

potis ut obediatur nomini Domini? II Reg. I et v.


En propono in conspectu vestro hodie benedictionem
et maledictionem : benedictionem si obedieritis mandatis

Dei vestri, maledictionem, si non audieritis. Deut. XI.


Mens justi meditabitur obedientiam. Prov. xv.

Omnia ergo qucumque dixerint vobis, servate et fa


cite. Matth. XXIII.

Obedite prpositis vestris, et subjacete eis : illi enim


rationem reddent pro animabus vestris. Hebr. XIII.

PATREs, etc. Non semper malum est non obedire pr


cepto: cm Dominus jubet ea, qu sunt contraria Deo,
tunc ei obediendum non est, Augustinus.

156

Quid iniquis, qum velle sibi obtemperari mino


ribus, nolle obtemperare majoribus? Idem.
Obedientia, non servili metu, sed charitatis affectu
servanda est: non timore poen, sedamore justiti. Gre
gorius.
Obedientia sola virtus est, qu menti cteras virtu

tes inserit, insertasque custodit. Idem.


Si vis esse sapiens, esto obediens, sic enim scriptum

est: concupiscis sapientiam? serva mandata, et Domi


nus dabit illam tibi. Bernardus.

Perfecta obedientia legem nescit. Idem.


OPUS ET INTENTIO BONA.

Operatio bona ubique homini necessaria est. Voluit Deus


ut in paradiso homo operaretur: dicitur enim Genes. II:
Posuit Dominus hominem in paradiso ut operaretur, et
custodiret illum : sic nullus status quantumvis bonus

conservari potest nisi ben operando. Et iterm de ho


mine extra paradisum posito dicitur: Emisit eum extra

paradisum ut operaretur terram; et additur: In sudore

vultus tui vescris pane tuo. Genes. II.


Arguuntur Christo qui stabant tota die otiosi, et
dicit illis: Ite et vos in vineam meam; et pro diversitate
operis diversa merces retribuitur. Matth. xx.

Servus qui accepit quinque talenta, et cum eis lucra


tus est alia quinque, domino laudatur; sed qui nihil
operando abscondit pecuniam domini sui, talentum
perdit, et domino reprobatur. Matth. xxv. Ex opere
bono cognosci electos indicat Christus dicens: Si filii

Abrah estis, opera Abrah facite. Joan. vIII.


Operantis intentionem plus Deus attendit qum opus.
Cain obtulit de frugibus terr munera Domino, et Abel
de gregibus, optimo scilicet affectu et intentione; ide

157

respexit Dominus ad Abel et munera ejus, ad Cain ver


non respexit. Genes. Iv.
Opera et prodigia in speciem similia fecit Moyses et
ministri Pharaonis in gypto; sed quia hc non erant
sincer, nec in Dei nomine, non potuerunt Domino ac

cepta esse. E0d. vII.


Ozias Rex Juda voluit incensum super altare Domini

adolere, quod in se opus bonum est, sed quia ben, et


licito modo non fiebat, Rex subit lepr Deo percus
sus fuit. II Reg. VI.
Opus bonum comparat Apostolus semini, cujus mo
dica etiam grana, non modicum fructum adferunt. Et

ut ad operandum animet: Qui, inquit, parc seminat,


parc et metet, et qui seminat in benedictionibus, de
benedictionibus et metet. II Cor.

Vide supr Intentio, Adulatio, etc.


ORATIO.

Orare debent Prlati pro suis subditis, ut suis oratio

nibus populo iram Dei avertant. Sic cm post adora


tionem vituli Deus populum vellet destruere, Moyses

eorum prlatus pro eis ferventer oravit, et veniam me


ruit Domino invenire. Eacod. xxxII. Propter orationem
Moysis absortus est ignis, qui devorabat castra mur
murantium pr labore. Num. XI. Pro afflicto populo
ignitis serpentibus oravit Moyses, et erecto serpente
neo Deo remedium habuerunt. Num. xxI. Samuel

dixit ad populum : Absit me hoc peccatum, ut cessem

orare pro vobis: ostendens peccare Prlatos, qui pro


suo populo non orant. I Reg. XII.
Orare debent omnes homines pro peccatoribus et inimi
cis. Sic devot oravit Abraham Deum ut parceret Sodo
mitis, Genes, xviii. Moyses multoties exoravit, ut Deus

158

plagam averteretab gypto, et lict gyptii essent ma


li, fuit tamen Domino spis exauditus. Eod. vIII,
Ix et x. Salvator noster pro inimicis orare nos docuit.

Matth. v. Et ipse pro crucifixoribus suis oravit. Luc.


xxIII. Ferventis oravit Stephanus pro suis persecuto

ribus qum pro seipso, quia pro se orans stetit, pro suis
persecutoribus genua flexit.
Orare debet homo in tribulatione, ut de adversitatibus
liberetur. Sic Tobias ccus, uxoris improperiis tribula

latus, confugit ad orationis remedium. Tob. III. Filii


Israel tribulati ab Holoferne, orantes ad Dominum cla
maverunt. Jud. iv. Afflictus Mardochus pro se et po

pulo Dominum exoravit. Esther, iv. Azarias et socii


ejus in tribulatione fornacis, ad orationis remedium con

fugerunt. Dan. III. Jonas afflictus in ventre ceti oravit,


et salvus Domino est eductus. Jon, II. Quando Pe
trus servabatur in carcere, oratio fiebat sine intermis

sione ab Ecclesia ad Deum pro eo, et liberatus est. Act.


C. XII.

Placet Deo oratio brevis et humilis. Sic oravit leprosus,


qui genuflexo rogavit Dominum dicens: Domine si vis
potes me mundare. Matth. vIII; Marc. 1. Humiliter ora

vit Centurio pro paralytico servo, indignum se reputans


prsenti Jesu Christi. Matth. vIII. Ad orandum nos

humiliter inducit exemplum Publicani, qui brevibus


Verbis meruit remissionem omnium peccatorum dicens:
Deus propitius esto mihi peccatori, ut habetur Luc. VIII.
0ratio debet esse assidua. Non dimisit Daniel propter
Regis decretum, quin oraret ter in die flexis genibus,
sicut ant consueverat facere. Dan. VI. Ad hoc idem

hortatur nos Dominus dicens: Oportet vos semper ora


re et nunquam deficere. Luc. XVIII. Ad orationis cons

tantiam etiam Dominus nosinducitexemplo vidu, qu


judicem cum importunitate judicare petebat: et exem

159

plo amici qui panes instanter sibi petiit commodari. Luc.


C. XVIII.

0rant quidam et non eraudiuntur, quia non ben pe


tunt, vel indigni sunt qui accipiantbona. Sic David oran

tem pro populo, lict vald devot oraverit, Dominus


non exaudivit, quia non erat tunc dignus exaudiri.
II Reg. XII. Sic reprobata erat oratio Jeremi, quando
dicebat ei Dominus: Noli orare pro populo isto, nec su
mas pro eis laudem vel orationem, quia non exaudiam

eos. Jerem. xi. Jacobus dicit: Petitis et non accipitis e


qud mal petatis. Jacob. Iv. Populo indigno et malo
dixit Dominus: Cm multiplicaveritis orationes vestras
non exaudiam Vos, quia manus vestr sanguine plen
sunt. Isai. I.

0ratio impetrat remissionem peccatorum. Sic per ora


tionem Moysis dicentis: Dimitteeis Domine noxam hanc,
aut dele me de libro in quo me scripsisti, Dominus po

pulo suo peccatum dimisit. E0d. xxxII. Propter hanc


causam docuit nos Salvator, ut peccatorum remissio
nem in oratione Dominica peteremus dicentes: Dimitte

nobis debita nostra. Matth. vI; Luc. XI. In cujus figura


dimisit Rex omne debitum servo qui eum rogaverat, li
ct poste ex hujus nequitia debita dimissa repetita fue
rint. Matth. XVIII.

Oratio impetrat filios in sterilitate. Nam Isaac depreca


tus est Dominum pro uxore sterili, et filios meruit ob
tinere. Genes. xxv. Anna similiter devot Deum oravit

cum lachrymis, et filium Domino impetravit. I Reg. I.


Eliseus hospit su sterili impetravit Domino filium:

quem similiter suis orationibus resuscitavit. IV Reg. Iv.


0ratio facit Deum operari miracula. Nam per oratio
nem Eli clausum est coelum ne plueret, et per oratio

nem ejus ad pluviam est apertum. III Reg. xvII. Martha


et Maria Dominum orarunt et impetrarunt Lazarum sus

160

citari. Joan. xi. Decem leprosi orantes ad Dominum,


meruerunt recipere sanitatem, ut habetur Luc. xvii.
Similis est oratio scal Jacob per quam homines ani
mo et conversatione terrenis ad coelestia ascendunt.
Est enim oratio ascensio mentis in Deum.

Oratio est instar thuris suavissimi, cujus odor in c


lum ascendit et Deum oblectat, sicut ait Psalm.': Ascen

dat deprecatio mea sicut incensum in conspectu tuo.


Sicut corpus vivit per animam, sic anima vivit per
orationem. Oratio est sicut armatura, qu christianus
se contra mundi, carnis, et dmonis assaltus defendere
debet.
VIDE EX BREVIARIO. Oratio non consistit in solis ver

bis, Dom. III Sept. fer. 4, l. 3; Dom. I Pentec..fer. 3.

Magister ejus Christus, fer. ante Ascens. l. 1; fer. 6,


Pentec. ; 24 Aug. n. 3, l. 2; negotiis nostris prmittenda,
7 Mart. n. 2, l. 2; 24 Aug. n. 3, l. 2. Bona est cum jeju
nio et eleemosyna, Dom. III Sept. fer. 5, l. 2; et gratia
rum actione, Dom. Epiph. fer. 2, l. 2, et fer. 4, l. 3,

ibid. Qui petit alienum salute, nihil impetrat, 2 Comm.


plur. Mart. Paschali, n. 3, l. 3. Vera oratio publicanos

justificat, Dom. X, n. 3; dmones pellit, Dom. III Sept.


fer. 4; montes transfert, 17 Novemb. n. 2. Locus oratio
nis principaliter est templum, Psalm, v, fer. 2, ad Laud.

Psalm. xxv, fer. 4 ad Prim.; in quo etiam efficacior pro


missio facta est, Comm. Dedic. n. 1, l. 3. Pro invicem

orare Deo gratum est, fer. 6 Pentec. I, 2; 14 Sept. n. 1,


l. 3; Dom. II Pentec. fer. 4, l. 2; Dom. II Sept. Sabb.
Pro inimicis orandum, 2 Maji, n. 2, l. 3; Octav. Steph.
n. 1, l. 3. Vivi benefaciunt, orando pro mortuis, 4 Maji, l. 2.
Sententi select, etc., de Oratione.

Amen amen dico vobis, si quid petieritis Patrem in


nomine meo dabit vobis, etc, Joan, xvi.

161

Petite et accipietis, ut gaudium vestrum sit plenum.


Joan. XVI.

Humilium et mansuetorum semper placuit deprecatio.


Judith, IX.
Cm oraveris intra cubiculum tuum, et clauso ostio
ora Patrem in abscondito, etc. Matth. VI.

Quodcumque petieritis patrem in nomine meo, hoc


faciam vobis. Joan. XIv.

Qui diligit Deum, orabit pro peccatis, et continebit


se ab illis, et in oratione dierum exaudietur. Eccli. III.
Vigilateet orate ne intretisin tentationem. Matth. XXVI.

Qui obturat aurem suam ad vocem pauperis, et ipse


clamabit, et non exaudietur. Prov. xxI.
Si manseritis in me, et verba mea in vobis manse
rint, quodcumque volueritis, petetis et fiet vobis. Joan.
C. XV.

Si cor nostrum non reprehenderit nos, fiduciam ha

bemus ad Deum, et quidquid petierimus, accipiemusab


eo. II Joan. III.

Fili, in tua infirmitate ne despicias teipsum, sed ora


Deum, et curabit te. Eccli. xxxvIII.
PATREs, etc. Multi languescunt in orando, et in novi

tate conversionis su ferventes orant: poste languid,


poste frigid, poste negligenter, quasi securisint: vi
gilat hostis, dormis tu. Augustinus.
Oratio tua locutio est ad Deum: quando legis, Deus

tibi toquitur, quando oras, cum Deo loqueris. Idem, in


Psalm. LXXXV.

Videlicet supplicans Deo pro necessitatibus hujus vit


et misericorditer auditur, et misericorditer non auditur.

Quid enim infirmo sit utilius, magis novit medicus qum


grotus. Augustinus.
Oratio oranti est subsidium, Deo sacrificium, dmo

nibus autem est flagellum, Idem,


11

- 162

Hae suntduae aliae orationes, quibusvolas ad Deum,


si ignoscis delinquenti, etdonas egenti. Augustimus.
Quum oras, clama nonvoce, sed mente.
Moyses ad bella non vadit, sedorat, et tum vincit Is
rael.Hieronymis.
Quando fidelis et humilis, et fervens oratio fuerit,
coelum sine dubio penetrabit. Bernardus.
Oratio serenat cor, abstrahit terrenis, mundat vi

tiis,sublevatad coelestia. Cassiodorus.


Dum cornon orat, nihil estquodlingua laborat.Stan.
PATIENTIA.

Homo patienter ferre debet injurias. Joseph patienter

tulitinjuriam quam eifratres propriiintulerunt, eisque


poste illatam injuriam clementer indulsit, ut dicitur
Genes. xxxVII.Cit oravitMoyses pro Maria sorore sua,
quae eum offenderat murmurando. Num. xII. David
persecutionem sustinuit, quam eiproprius filius infe
rebat. II Reg. XV. Tobias patientertulit consanguineo
rum improperia pariter et uxoris, ut habetur Tob. II.

Patienter debet homo ferre tribulationes et poemas Deo,


vel Dei caus inflictas. Sic Tobias excaecatus patienter
sustinuit caecitatem. Tob. II.Job fuit patiens perdendo
sua, etfilios, et quasi seipsum pergraveminfirmitatem.
Job, I. Et Sequentibus: Eleazarus duos sustinuit patien
ter pro legum observantia cruciatus. II Mach. VI.

Homodebet patienter ofensas dimittere ex corde,non so


lim semel, sed pluries. Nam Petro quaerenti quoties di
mitteret proximo, non solmdicitur septies,sed septua
gies septies. Matth. XVIII. Adpatienter portandum inju
riasinducit nos Christus exemploservinequam,cuidi
missa fuerantdecemmillia talenta, ut patetMatth.xviII.

Exemplum etiam patientiae habemus in Christo tempore

163

passionis, quia patientiam conservavit in verbis de


tractoriis et contumeliis, in factis et illusionibus, et
verberibus, crucifixione, blasphemiis et morte. Matth.
xxvi; Marc. xiv.
VIDE Ex BREVIARIo. Estomnium virtutum tutela, Domi
nica V Pasch. n. 5; nobis necessaria, Comm. un. Mart. n.

2; per eam perdita recuperantur, Dom. II Sept. Sabb.;


Dom. III ibidem, fer. 5; est melior qum arrogantia,
Dom. II Aug. Sabb. l. 2; debet esse constans, Dom. V
Pasch. n. 1.

Vide Tentatio, Tribulatio, Perseverantia.


Sententi, etc., de Patientia.
Impatiens operabitur stultitiam. Prov. xiv.
Patienti lenietur princeps. Prov. xxv.
Longanimus forti prstat, et qui animo suo imperat
ei qui expugnat urbes. Prov. xvi.

In patientia vestra possidebitis animas vestras. Luc.


C. XXI.

Charitas patiens est, benigna est, etc. I Cor. xiii.


Qui patiens est mult gubernatur sapienti, qui au
tem impatiens est exaltat stultitiam suam. Prov. xiv.
Qui timent Dominum custodient mandataillius, et pa

tientiam habebunt usque adinspectionem illius. Eccli. II.


PATREs, etc. Paratus debet homo esse justus, et pius,

patienter eorum malitiam sustinere, quos fieri bonos


qurit. Augustinus.
Tu bonus tolera malos: nam et Christus Judam, cm
sciret furem esse, toleravit. Idem.

Tant quisque mins ostenditur doctus, quant mi


ns convincitur patiens. Gregorius.
Non est perfect bonus, nisi qui fuerit et cum malis
bonus, Idem.
11*

164

Nos sine flamma et ferro Martyres esse possumus, si

patientiam in animo veraciter custodimus. Gregorius.


In propriis injuriis patientem esse, laudabile est; in
juri autem Dei dissimulare, impium est. Chrysos
t0MM18.

Si vindicare vis, sile, et funestam ei dedisti plagam.


Idem.

Sunt quidam mites, sed qum di nihil dicitur, vel


agitur, nisi pro eorum arbitrio: patebit autem qum
long sint vera mansuetudine, si levis oriatur occasio.
Bernardus.

Dulcia non meruit, qui non gustavit amara. Poela.

O passi graviora ! dabit Deus his quoque finem. Vir


gilius.
Perfer et obdura, dolor hic tibi proderit olim :
Sp tulit lassis succus amarus opem. Ovidius.

Lsa spis patientia fit furor. Valerius.


Libenter feras quod necesse est, dolor patienti vin
cetur. Seneca.

Si magnanimus fueris, nunquam judicabis tibi con


tumeliam fieri. Idem.

Summa est stultitia summo confici moerore. Cicero.


PAX.

Deus pacem diligit. Patet ex his, quia in ejus nativi


tate Angeli pacem annuntiaverunt. Luc. II. Pacem pr
cepit discipulis inter se habere. Joan. xiv. Pacem com
misit Apostolis prdicare. Luc. x; Matth. x. Pacem in

testamento reliquit. Joan. xxiv. Et post resurrectionem


suam pacem discipulis suis nuntiavit, ut habetur Luc.
xxiv; Joan. Xx.

Aliquando pacem perturbatinvidia. Nam fratres Joseph


invidentes ei, non poterant ei quidquam pacific loqui.

165

Ambitio etiam pacem perturbat, et discordias suscitat

inter propinquos, ut patet in Davide et Absalone ejus


filio. II Reg. xv.

E contra, pacis colend amor, patet in Davide erga


Saulem se ubique hostiliter persequentem, quem cm in
spelunca conclusum occidere potuisset, noluit eum at
tingere, sed maluit potis amicum prbere, et fateri se

esse unum pulicem, indignum quem Saul persequere


tur, et sic lenitate magis qum ullis armis Saulis iram
et invidiam superavit, eumque adegit ut Davidem in
gratiam reciperet, et illum se meliorem ac justiorem

esse fateretur. I Reg. xxiv et xxvi.


Voluit express Deus templum sibi Salomone di
ficari, ex eo qud esset Rex pacificus, et bellis absti
neret. I Par. xxII. Sic et nos templum Dei esse non

possumus, nisi in animo cum aliis pacem conservemus.


Pax falsa et ficta apparet in Antiocho, qui cm ar
cem cum monte Sion expugnare non potuisset, cum ob

sessis pacem simulavit, et juravit se eam servaturum,


sed intra moenia receptus arcem et omnia fundits ever
tit. I Mach. VI.
Alcimus sacerdos cm Judis ad Demetrium Asi
-

Regem defecisset, simulanstamen amicum esse suisfra


tribus et Judis, pacem illis juravit, et nihil se mali il

laturum, sed poste exillis sexaginta viros uno die cru


deliter necavit. I Mach. VII.

Triphon simulata pace cum Jonatha, eum in urbem


honorific introduxit, sed mox clausis portis Jonatham
comprehendit, et omnes qui cum eo venerant 0ccdijus
sit. I Mach. XIII.

Sicut mundus non potest subsistere nisi inter elemen


ta, terram, aquam, aerem et ignem sit pax et concor

dia: sic omnis respublica et familia perturbatur et dis


solvitur, nisi pax sit inter cives et domesticos.

166

Sicut dissonantia chordarum turbatmusicam, ita dis


cordia cordium et animorum perturbat familiam.

Pax est vinculum animorum, quam si sustuleris, pe


rit societas humana, et succedit confussio, sicut factum

est per confusionem lingurum in dificanda turri ba


bylonica.
VIDE Ex BREvIARIo. Cum Deo habenda, Octav. Innoc.

n. 1 , l. 1. Pa reddetur, si cessaverit prvaricatio, et


peccatum, Dom. III Novemb. Sabb. Pro pace merit lau
dandus Deus, Dom. II Adv. Sabb.; pro victoria, ibi

dem, et Dom. V Aug. fer. 4, l. 3, Cantic. fer. 5; est


Deo, 30 Jun. n. 2, l. 3; quamvis etiam impio detur. Dom.
Novemb. n. 2.

Sententi select, etc., de Pace.

Ipse est pax nostra qui fecit utraque unum, scilicet


Christus. Ephes. II.
Gloria in altissimis Deo, et in terra pax hominibus
bon voluntatis. Luc. II,
Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis, etc.
Joan. XIV.

Non est pax impiis, dicit Dominus. Isai. xlvIII.

Pax multa diligentibus legem tuam Domine. Psalm.


CXVIII.

Cum his qui oderunt pacem eram pacificus. Psalm. x.


Si fieri potest, quod ex vobis est, cum omnibus ho
minibus pacem habentes. Rom. XII.

Non enim est Deus dissensionis, sed pacis. I Cor. xiv.


Multitudinis autem credentium erat cor unum etani
ma una. Act. IV.

Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur. Matth. v.

PATREs, etc. Pax est serenitas mentis, tranquillitas


animi, simplicitas cordis, vinculum amoris, consortium
charitatis. Augustinus.

167

Si Dei vocantur filii qui pacem faciunt, procul dubio


Satan sunt filii, qui pacem confundunt. Augustinus.
Melis est ut pereat unus, qum unitas. Bernardus.

Lingua quandoque pacem prdicat; sed spis tur


bat. Hugo Victorinus.
Pax optima rerum,
Quas homini novisse datus est. Silius.

Pax plenum virtutis opus, pax summa laborum,


Pax belli exacti pretium est. Mantuanus.

Nulla salus bello, pacem te poscimus omnes. Virgilius.


Si cupias pacem, linguam compesce loquacem. Stan.
Omne quod est, tam di manet, atque persistit, qum
di est unum, sed interit atque dissolvitur pariter atque
unum esse desierit. Boetius.

Quietissimam homines agerent vitam in terra, si hc


duo verba nativitate omnium tollerent, meum et tuum.
Seneca.

PECCATUM.

Peccatum nocet homini; quia multoties pna corporali


punitur. Ut patet in Adamo et Eva expulsis de paradiso
cum aliis poenis. Sodomit etiam poen ignis et sulphu
ris sunt puniti. Genes. xxix. Uxor etiam Loth, qu pec
cavit contra prceptum Domini se vertendo retr, in
statuam salis est conversa. Genes. XIX. Pharao etiam

propter peccatum cognovit se flagellari dicens: Peccavi


in Deum verum. Eacod. x. Quia filii Israel multoties

Deum offenderunt, ab eo spis flagellati sunt. Num.

Jud. Josue, Regum, Judith, et per totum quasi Vetus


Testamentum, etc.

Peccatum Deo clamat vindictam. Sicut illud de quo


dixit Dominus ad Cain: Vox sanguinis fratris tui clamat

168

adme de terra. Genes. XVIII. Clamor peccatorum vestro


rum in aures Dei Sabaoth introivit. Jacob. v.

Scriptura comparatpeccatum cum igne ardente, qui


hominem absumit.Cum serpente venenato. Eccles. xI.
Quasi facie colubri fuge peccatum. Et cum gladio anci

piti: Quasi rhomphaea bis acuta omnis iniquitas,plaga


illius non est sanitas. Ibid.

S. Cyprian. serm. de lapsis: Peccatasuntlapsis, quod

grando frugibus, quod turbidum sydus arboribus,


quod armentis pestilens vastitas, quod navigiis saeva
tempestas.
Peccator, quia transgreditur decem Dei praecepta, de
cem plagis AEgypti punitur. Prima plaga est sanguis,

quia peccator mereturmortem; 2 est rana, quia volvi


turin sordibus peccatorum; 3 est cinifes, propter acu

leum conscientiae; 4 est musca, quae ad candelam alas


suas stult comburit, ita peccatorigne infernali; 5 pes
tis animalium, quia habet animam peste peccati infec
tam; 6 vesica turgens, per peccatum luxuriae, autsu
perbiae; 7 grando significat morbos et poemas coelitsim

missas;8 locusta omnia devorans, opera peccatoris in


fructuosa, et sine merito; 9 tenebrae densissimae, sunt

caecitas peccatoris via salutis aberrantis;10 mors pri


mogenitorum indicat mortem animae propriae, etmale
dictionem posteritatis, juxta"Psalmistam: Semen impio

rum peribit. Et sicut AEgyptii cum Pharaone post has


plagas fuerunt submersiin mari Rubro, ita peccatorin

mariigneoinferni, quiparatus estdiabolo etangelis ejus.


VIDE Ex BREVIARIo. Peccatum mortale animam occidit,

Dom. IV Quadr. fer. 5; Dom. XV Pentec.; coelo exclu


dit, Dom. infra Asc. n.2; venialis et mortalis diferentia,
Dom. III Quadr. fer. 3, l. 3, etfer. 3 infra Octav. Corp.
Christi, n. 3, l. 3; Dom.V Pentec. n. 3. Scandalum est

169

magnum malum, 8 Maji, n. 3; 29 Sept. n. 3; causa alte

rius peccati, Dom. Octav. Pentec. n. 2.


Vide singula peccata in particulari Superbia, Avari
tia, Luacuria, etc.
Sententi, etc., de Peccato.

Sensus et cogitatio humani cordis in malum prona


sunt ab adolescentia. Genes. VIII.
Non est ei ben, qui assiduus est in malis. Eccli. xii.
Et qui in uno peccaverit, multa bona perdet. Eccles.
c. IX.

Non est enim homo qui non peccet. III Reg. II.
Si dixerimus, quoniam peccatum non habemus, ipsi
nos seducimus, et veritas in nobis non est. I Joan. 1.
Per qu quis peccat, per hc et punietur. Sap. II.

PATREs, etc. Nullus sanctus et justus caret peccato,


nec tamen ex hoc desinit esse justus: sanctus, vel cum
affectu teneat sanctitatem. Augustinus.

Qui pectus suum tundit, et se non corrigit, peccata


solidat, non tollit. Idem.

Non regnet peccatum in vestro mortali corpore; non


dicit non sit, sed non regnet: inest peccatum quum de
lectaris, regnat cm consenseris. Idem.
Nolite contemnere venialia, quia minima sunt, sed
timere, quia plura sunt, plerumque enim besti minu
t mult necant. Idem.

Timenda est ergo ruina multitudinis, etsi non mag


nitudinis. Idem.

Major est culpa manifest qum occult peccare; du


pliciter enim reus est qui apert delinquit, quia et agit,
et docet. Isidorus.

Nihil peccant oculi, si non oculis animusimperet. Se


neca phil.

170

Si mal fecisti, mox respice vulnera Christi.


Per miserere mei, tollitur ira Dei. Stan.
POENITENTIA.

Pnitentia non debet differri usque ad senectutem, vel


mortem. Non est etiam consilium Sapientis: Ne tardes
venire ad Dominum, et non differas de die in diem. Ad

hoc facit parabola de servis vigilantibus, et expectan


tibus dominum suum, quia diem et horam mortis peni
ts ignoramus: nam secundm Gregorium, nihil cer
tius morte, nihil incertius hor mortis.
Pnitentia debet esse cum dolore cordis. Sic peccatrix

mulier poenitens lachrymis pedes Dominilavit. Luc. vII.


Fort quia Dominus vidit magnam contritionem mulieris
in adulterio deprehens, levem ei poenitentiam dedit,
dicens: Vade, amplis noli peccare. Joan. VIII. Petrus

postquam negando Dominum peccavit, foras exiens,


flevit amar. Matth. xxvi.

Pnitentia post contritionem requirit peccatorum con


fessionem. Dominus transtulit peccatum Davide, quia
ad reprehensionem Nathan se humiliter accusavit, di
cens se peccatum commisisse. II Reg. II. In cujus figura

Dominus decem leprosis poenitentibus dixit: Ite et os


tendite vos sacerdotibus; et sequitur, dum autem irent,
mundati sunt. Luc. VII.

Vide Confessio.

Pnitentia post confessionem requirit integram satis


factionem. Hc maxim consistit in asperitate jejunio
rum, devotione orationis, et largitione eleemosynarum.
Viri Ninivit fecerunt pnitentiaminduti sacco, et jeju
naverunt, et Deus indulsit. Jon, III. Machabus et qui

cum eo erant deprecabantur Dominum, capita cinere


aspergentes, et lumbos accincti ciliciis, ad crepidinem
templi provoluti. I Mach. III.

171

Libenter Deus recipit peccatores ad paenitentiam. Sic

Christus Magdalenam recepit et multm commendavit,


ut habetur Luc. vii. Ad hoc facit exemplum defilio pro
digo,quibenign fuitreceptuspatre. Luc. xv. Deus de
se testatur: Nolo mortem peccatoris, sed magisut con
vertatur etvivat. Et Christus ait: Non venivocarejus
tos, sed peccatores.
VIDE Ex RREVIARIo. Penitentia estvia ad coelum, die

4 Epiph. n. 3, et die 6, ibid.; non est diferenda, Dom V


Aug. n. 2. Conversio: ad conversionem peccatoris tria
miracula concurrunt, Dom. III, n. 3, l. 1.
Sententiae selectae, etc., de Paenitentia.
Poenitentiam agite, appropinquavit enim regnum coe
lorum. Matth. III.

Dicovobis qud ita erit gaudium in coelo super uno


peccatore poenitentiam agente, qum super nonaginta
novemjustis,quinon indigent poenitenti. Luc. XV.
Poeniteminiigitur et convertimini, ut deleantur pec
cata vestra. Act. III.

Filipeccasti, non adjicias iterm, sed et de pristinis


deprecare uttibi dimitantur. Eccli. xxi.
Nisi conversifueritis,gladium suum vibrabit, arcum

suum tetendit, et parabitillum.Psalm. vii.


Ne diferas de die in diem, nam subit venietiraillius.
Eccli. v.

Septiesin die cadetjustus, et resurget, impii autem


corruentin malum. Prov. XXIV.

PATRES, etc. In tribunal mentis ascende contra te, et


te constitue ante te. Augustimus.
Poenitentia sera rar vera. Idem.

Sunt multiquos peccare non pudet, sed pudet poeni


tere: incredibilis insania! de vulnere ipso non erubes

cis, et de ligaturavulneris erubescis. Idem.

172

Peccavit David, quod solent Reges, sed p0enitentiam

egit, flevit, ingemuit, quodnonsolent Reges. Ambrosius.


Apud Deum non tam valet mensura temporis, qum
doloris. Idem.

Fit plerumque gratior Deo, amore ardens vivo post


culpam, qum in securitate torpens innocentia. Idem.
Quisin seculo peccavit enormis Paulo? quisin reli
gione gravis Petro? Illitamenpoenitentiam meruerunt
assequi. Petrus Chrysologus.
0 poenitentia! quid de te novi referam, omnia ligata
tu solvis, omnia clausa tu reseras, omnia adversa tu

mitigas, omnia contrita tu sanas. Cyprianus.


Utile propositum est saevas extinguere flammas,
Nec servum vitis pectus habere suum. Ovidius.
Principiis obsta, ser medicina paratur,
Cm mala per longas invaluere moras. Idem.

Adagium. Ser sapiuntPhryges. Cicero.


PERSEVERANTIA.

Homo non debet desistere bono jam incapto. Alis acciditexemplum de homine deridendo, quicoepit aedifi
care et non potuit consummare. Luc. XIV. Tobias re

mansit in timore Domini, lict plaga caecitatis ei obve


nisset. Tob. II.

Perseverandum estin toleratione tormentorum pro no


mine Christi, et defensione fidei. Exemplo Eleazari qui
omnia tormenta perseveranter sustinuit, ne faceret con

tra legem. II Mach. vii.Stephanusfirmiterperseveravit,


duros ictus lapidum alacriter sustinendo, donec Christo
moriens spiritum commendaret. Act. viI.

Perseverandum est in malorum operum detestatione.


Quia respiciendum non estretrpost egressum de so
cietate malorum, ne accidat homini sicut uxori Loth

173

post egressum de Sodomis, quae retr ascipiens insta


tuam salis est conversa. Genes. XIX. Socii Danielis mul
tm constantes et perseverantes fuerunt, ne statuam

quam erexerat Nabuchodonosor adorarent. Dan. III.


Laurentius Justinianus, lib. de ligno vitae, c.10, com
parat perseverantiam cum viatore, quinon solet ab in
coepto itinere desistere donec ad destinatum terminum
perveniat. Cum bellatore, quinon discedit de loco cer
taminis nisi obtent victori. Cum architecto, cui non
suficit posuisse fundamentum aedificii, nisi ad culmen
perducat. Cum agricola, qui frustr seminat, si nolit
messem expectare.
Quid prodest navarcho quod totum pelagum feliciter

emensus sit, si tandem su incuri patiaturin portu


naufragium? Quid juvat medicum per multa pharmaca

aegri salutem promovisse, si poste manum subtrahat,


eumque interire permitat? Rhetornon in orationis exor
dio, sed in peroratione plausum accipere solet. Itain

studio salutis aut virtutisparm estinchoare, nisiper


perseverantiam ad optatum exitum perveniatur;ita fe
r S. Chrysostomus, hom. XXIV ad Hebraeos.
Vide Patientia.

VIDE Ex BREVIARIo. Perseverantia petita impetrat,


Dom. II Quadr.; 22Jul. n.2; 17 Aug. noct. 2.
Sententiae, etc., de Perseverantia.
Esto firmus in via Domini. Job, XVII.
Nemo mittens manum adaratrum, et respiciens retr,

aptus estregno Dei. Luc. IX.


Quis enim ex vobis volens turrim aedificare, nonne
pris sedens computat Sumptus qui necessarii sunt ad
perficiendum ? Luc. Iv.
Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit.
Matth. x.

174

In disciplina perseverate. Hebr. XII.


Sic currite ut comprehendatis. I Cor. 1x.
PATREs, etc. Non requiruntur in christiano initia, sed
finis. Hieronymus.

Vos fratres exhortamur in Domino, ut propositum


vestrum in Domino custodiatis, et usque ad finem vit

perseveretis. Augustinus.
Incassum bonum agitur, si ante vit terminum de

seratur: quia et frustr velociter currit, qui priusquam


ad metas venerit, deficit. Gregorius.
Bonam vitam ego puto, mala pati, et bona facere, et
sic perseverare usque ad mortem. Bernardus.
Perfer et obdura: dolor hic tibi proderit olim. Ovidius.
Resiste: magnis in malis vinci malum est. Seneca.

Principium nihil est, si non vis tangere metam:


Prmia dat finis, principiumque nihil.
SABBATI OBSERVATIO.

Sabbatum interpretatur requies. Quia in sabbatis seu

festis debet homo quiescere ab omni opere servili, et


festa celebrare: quia requievit Dominus die septimo ab
omni opere suo quod patraverat. Genes. 1. Ob hanc cau

sam filii Israel colligebant manna pro die festo in dupli


ci mensura, ut sabbato feriarentur. Mulieressanct pa
raverunt aromata ad ungendum Christum, sed sabbato

siluerunt. Marc. xvi. In hujus figura requievit Dominus


die sabbato in sepulchro. Luc. xxIII.

Benedixit Dominus diei septimo, quia in ipso cessa


verat ab omni opere suo. Gnes. II.
Sabbatum non custodientes debent corripi et puniri. Nam
colligens ligna in sabbato jussu Domini fuit lapidatus.
Num. xv. Arguit Nehemias calcantes torcularia, et por
tantes Onera in die sabbati, Nehem, XIII,

175

Vide Ex BREVIARIo. Sabbati observatio. Magna illius


olim reverentia fuit, Dom. I Octob. n. 1, et Dom. Octob.

n. 2; non violatur per opera misericordi, Dom. III


Quadr. fer. 5, l. 2, et Sabb. infra Pentec. Dominicus
dies etiam permittit laware animum, die 3 Ded. n. 3, l. 2.
SAPIENTIA, PRUDENTIA.

Sapientia et prudentia in rebus agendis est optima gu


bernatri vit human. Exemplum est in Rebecca mulie

re prudentissima, qu direxit filium suum Jacob, quo


modo posset parenti suo placere, et illius benedictionem
obtinere pro suo fratre primogenito Esau; et poste pru
denter illum recedere fecit conspectu fratris sui Esau,

donec ejus ira cum tempore desineret. Genes. xxxvii.


Et ipse Jacob poste prudenter egit demulcendo fratrem
suum et mittendo ei munera, potis qum litigando, et

ejus iram in se provocando. Ibid.


Summa fuit sapientia Josephi in domo Pharaonis, som
nia Regis sapienter exponendo, et famem prdicendo,

et omnia rect ordinando, et fratres qui ipsum vendi


derunt pacific et amic excipiendo. Genes. xli.
De Davide in ipsius laudem dicitur, I Reg. xviii, qud
in omnibus prudenter se agebat: etiam tunc quando
apud regem Achis se quasi fatuum simulabat, ut sic
illsus ab eo dimitteretur. I Reg. xxi. Sapientis enim est
in loco et tempore suo desipere.
Abigail sapienter admodm Davidem marito suo
Nabal graviter offensum placavit, munera prmittendo,

et se illi humiliter subjiciendo. I Reg. xxv.


Salomon litem inter duas mulieres, de infante utrius
esset, summ sapienti diremit, quasi volens infantem
inter utramque dividere, et sic veram illius matrem ex
ploravit. III Reg. III.

Rex Ezechias intelligens Regem Assyriorum venire

176

ad Hierosolymam obsidendam, sapienter prcepit capi


ta fontium extra civitatem obturari, ne exercitus hos

tilis aquam haberet. I Par. xxxII. Sic oportet fontes et


occasiones vitiorum impedire, et amputare.

Prudentia regin Estheris et Mardochi in liberando

populo suo ab exitio quod Aman illis paraverat, pul


chr describitur in libro Esther, V, VI, VII.
Daniel adolescens sapienter duos senes ex ipsorum

ore convicit, et Susannam innocentem morte libera


vit. Dan. XIII. Idem sapientissim Nabuchodonosoris
somnium exposuit, et ab eo honorari meruit. Dan. II.
Christus jubet Apostolos et fideles esse prudentes sicut
serpentes, et simplices sicut columbas. Matth. x. Unde
patet prudentia non in versutia, et fraude, sed in sim
plici veritate, et virtute positam esse.
Virgines quinque in Evangelio, Matth. xxv, dicuntur
Christo prudentes, quia curarunt in lampadibus suis
oleum habere, id est, bona opera, fidem, charitatem, etc.

Similitudo est prim inter sapientes et bonos medicos,


sicut enim medici sanant morbos corporis, sic sapien
tes curant infirmitates, et passiones animorum.

Sapientia est instar odoramenti fragrantissimi, quia


non tantm sapientiam, sed etiam alios vicinos, et qui
cum illo agunt sapienti et doctrin su oblectat, et me-

liores facit. Hinc regina Saba aliique concurrebant, ut


audirent sapientiam Salomonis.

Socrates apud Stobum, serm. de virtute, comparat


os sapientis janu templi, qu apert et altaria, et
sanctorum imagines, et pulcherrima virtutum simula
cra conspiciuntur.
Sicut navarchus novit se ventorum mutationibus va

riis accommodare, et ita ad portum pervenire; sic etiam


sapiens per prospera et adversa tendit ad Deum ut finem
ultimum et portum salutis tern,

177

Sapientia est instar salis, quia per eam condiuntur


mores hominum ne sint insulsi, et corruptione vitio
rum conserVentur.

Sapientis mores in multis moribus divinis assimilan


}

tur; Deus maxim omnium intelligit, et minim om


nium loquitur; ita sapiens. Deus per peccata hominum
maximas injurias patitur, et minim turbatur; ita sa
piens, Deus prsens est inter omnes totius orbis muta
tiones, et ipse nunquam mutatur; ita sapiens. Deus ex

tra seipsum beatitudinem et solatium non qurit; ita


sapientis proprium est ab animo suo rect disposito om
nem suam ltitiam et felicitatem habere, et solatia

creaturis non emendicare. Hc sunt prima ver sapien


ti ac felicitatis principia.
Principium aliud maxim sapienti cum aliis tradit

ipse Cicero lib. V Tusculan. Moderari et sistere cupidi

tates. Sicut (inquit) stultitia, etsi adepta est quod con


cupivit, nunquam tamen se consecutam putat, ad alia

etalia inhians; sic sapientia semper eo contenta est quod


adest, et ita nunquam illam sui poenitet.

Sententi, etc., de Sapientia et Prudentia.


Fons sapienti verbum Dei. Eccli. I.
Trahitur sapientia de occultis. Job, xxviii.
In malevolam animam non introibit sapientia. Sap. I.
Initium sapienti timor Domini, Psalm. Cx.

Sapientiam atque doctrinam stulti despiciunt. Prov. I.


Sapiens timet et declinat malo. Prov. xlv.
Neminem diligit Deus, nisieum, quicum sapientiain
habitat; est enim hc speciosior sole. Sap. VII.
Sapiens non odit mandata et justitias. Eccli. XXXIII.
Si quis videtur inter vos sapiens esse in hoc sculo,
stultus fiat ut sit sapiens, I Cor. III,
-

12

- - -

178

Dicentes se esse sapientes, stulti facti sunt. Rom. I.


Sapientia hujus mundi stultitia est apud Deum. I Cor.
C. III.

PATREs, etc. Sapientia vera est noscere se ipsum.

Ad veram sapientiam pervenire non possunt, qui fal


s su sapienti fiduci desipiuntur. Gregorius.
Sapientia illa clara est, non qu in verbis volat, sed

qu virtutibus constat. Idem.


Discat qui nescit, nam sic sapientia crescit. Stan.

Odisapientem, qui non est sibi ipsi sapiens. Menander.


Non tate, verm ingenio adipiscitur sapientia. Plau
tuS.

Istud est sapere, qui ubicumque opus sit, animum

possit flectere. Terentius.


Consilia omnia verbis prius experiri, qum armis, sa
pientem decet. Idem.
Nihil sapienti necesse est. Seneca.
Sapientia est sanitas animi. Cicero.
Nihil est turpius, qum sapientis vitam ex insipien
tium sermone pendere. Idem. '

PRUDENTIA.

Estote prudentes sicut serpentes, et simplices sicut


columb. Matth. X.

Ubi non est gubernator, populus corruet; salus au


tem ubi multa consilia. Prov. x.
Melior est sapientia qum vires, et vir prudens qum
fortis. Sap. vi.
Filii hujus sculi prudentiores filiis lucis in genera
tione sua sunt. Luc. xvi.

Verba prudentium stater ponderabuntur: in ore fa


tuorum cor illorum. Eccli. XXI.

Stultus si tacuerit, sapiens reputabitur. Prov. xvii.

179

Estote prudentes sicut serpentes, quia prudentia abs


que bonitate malitia est, et simplicitas absque ratione
stultitia nominatur. Hieronymus.
Ex lingua stulta veniunt incommoda multa. Stan.
Fac mala, dic multum, si vis te reddere stultum. Idem.

Qui non os claudit, quod non vult spis audit. Idem.


Prudenti est futuram injuriam prcavere. Demo
critus.

Prudentes possumus dicere providentes. Cicero.


Si prudens fuerit animus tuus, tribus temporibus dis
pensetur; prterita cogita, prsentia ordina, futura
prvide. Seneca.
Non potest esse jucunda vita, qua absit prudentia.
Cicero.

Adag. Annosa vulpes haud capitur laque9.


Eum ausculta, cui quatuor sunt aures, id est, qui
multm audit antequam loquatur.
SPES, FIDUCIA.

Sperare debet homo bonum repromissum, licet difera


tur. Multis annis expectavit Abraham filium, quia cen
tenarius erat quando natus est ei Isaac. Genes. xxi. A
promissione facta Abrah usque ad ingressum seminis
sui in terram promissionis fluxerunt anni sexaginta. Ge
nes. xv. Erat Simeon in Jerusalem di expectans con
solationem Israel, id est, adventum Christi. Luc. II. As
censurus Christus in coelum prcepit Apostolis ne dis
cederent, sed expectarent promissum Patris. Act. I.

Sperare debent homines consolationem in tribulatione.


Afflictus corpore, spoliatus rebus, orbatus filiis, sic di

cebat Job: Si occiderit me, in ipso sperabo. Job, xiii.


Parentibus Tobiae irridentibus eum et dicentibus: Ubi est
spes tua? respondit: Filii sanctorum sumus, et vitam
12*

180

illam speramus, quam daturus est Dominus iis, qui fi


dem non mutaverunt ab eo. Job, II. Cm Susanna esset
morti condemnata, erat cor ejus in Domino fiduciam
habens. Dan. XIII.

Spes et fiduciain Deum rect comparatur stell pola


ri, ad quam naut in tempestate respiciunt et cursum
dirigunt: sic nobis in omnitribulatione respiciendum est
ad Deum et ejus auxilium ac promissa, ut cursum hu

jus vit rect et secur dirigamus ad portum salutis.


Prclar hanc spem et fiduciam explicat totus Psal
mus xc: Qui habitat in adjutorio Altissimi, etc.
Spem nostram lucern comparat S. Augustinus, in
Enchir. Lucerna, inquit, anim spes ejus, ad illam ope
ratur omnis homo quidquid boni ad spem facit, et in
nocte ardet lucerna nostra. Oleum hujus lucern est
verbum Dei et ejus promissa, qu faciunt ut lucerna
spei nostr non extinguatur.

Sicut peregrinantium labores et tdia relevat spes


perveniendi in suam patriam, sic labores hujus vit
multm mitigat spes perveniendi ad patriam coelestem:

hc enim sumus hospites et adven super terram, ut lo


quitur Apostolus.

Spem nostram vocat Laurentius Justinianus in ligno


vit, c. 2, columnam firmissimam, qu totum spirituale
dificium sustentatur; spe autem deficiente totum di
ficium corruit in barathrum desperationis.
E contra, spes qu extra Deum reponitur in homine,
aut favore, aut opibus, est instar arundinis, cui si in
nitaris statim frangitur, et te in lapsum prcipitat. Est
etiam instar myric sive terr sicc ac sterilis in qua
nihil crescit, et nullum fructum habet, post inanem la
borem. Hinc rect Jeremias: Maledictus homo qui con
fidit in homine, et ponit carnem brachium suum, et

Domino recedit cor ejus. Jerem. xvii.

181

VIDE Ex BREvARIo. Spes, Comm. non Pontif. n. 3 , l. 2,


et Octav. Ascens. n. 2, l. 2.

Vide Fides, Benignitas Dei.


Sententi select, etc., de Spe et Fiducia.

Qui sperat in Domino beatus est, et non infirmabitur.


Prov. XVI.

Beatus vir qui confidit in Domino. Jerem. xvii.


Beatus vir cujus est nomen Domini spes ejus. Psalm.
XXXIX.

Mihi adhrere Deo bonum est, ponere in Domino Deo


spem meam. Psalm. Lxxii.

Si coram hominibus tormenta passi sunt, spe illorum


immortalitate plena est. Sap. III.

Spes hypocrit peribit. Job, vIII.


Spes impiorum deficiet. Prov. x.
Fides credit, spes et charitas orant. Augustinus.
De spe incassum prsumit, qui timere Deum in suis
operibus temnit. Gregorius.
Qui nihil potest sperare, desperet nihil. Seneca.
Sola spes hominem in miseriis consolari solet. Cicero.
Qui duos insectatur lepores, neutrum capit. (1, in eos

qui nimis multa simul sperant.)


Corvum delusit hiantem. Horat. (in raptorem spe sua
frustratum).
-

SUPERBIA.

Superbia ducit hominem ad ruinam. Ide Christus di


cit: Qui se exaltat, humiliabitur. Matth. xxIII. Volen

tes superdificare turrim in coelum, dispersi sunt per


divisionem linguarum. Genes. xi. Graviter fuit punitum
peccatum elationis David, quando superb populum

182

numeravit. II Reg. xxiv. Aman quivolebatab omnibus


honorari, fuit in patibulo suspensus. Esther, viI. Na
huchodonosor per superbiam depositus est de solio, et

gloria ipsius ablata est. Dan. v. Balthasar per super


biam interfectus est, et Darius successitei. Dan. v. He

rodes superb indutus, cm populus ei acclamaret lau


des divinas, ab Angelo est percussus. Act. XII.
Superbi similes sunt fumo, quisua levitate in altum
extollitur, et ipsa elationeinmagnum globumintumes
cit; sed quant globusille fit altior, tant magis eva
nescit; sic superbus quant magis exaltatur, tant ci
tis deficit. Ita S. Augustimus in Psalm. XXXVI.

Similis estsuperbus ebrioso, qui optimo vino abutitur


advertiginem etinsaniam; sic homo per superbiam suas
virtutes vertit sibi in arrogantiam et jactantiam, et alio

rum contemptum. It S. Hieronymus.


Quemadmodum corpus perdita humorum recta tem
perie fit obnoxium omnibus morbis, ita animus amissa
humilitate omnibus passionibus et vitis exponitur, et
redditur tumidus, temerarius, imprudens, arrogans, et

tantm non stultusutvixseipsum amplis cognoscat.


Quemadmodum avari, quant plus opum accumu
lant, tant magis se egere existimant;ita superbi et ar
rogantes, quant majori honore fruuntur, tant magis
magisque cupiunt honorari.
Quod in corporibus tumor, hoc in animabus superbia
est, sicut enim corpus quod immodic turget, sanum
esse non potest, ita et animos tumidorum dicimus men

tis sanitate carere. S. Chrysostomus, homil. XIII in Tim.


Ut in area extollitur palea super triticum, non qud
sit dignior, sed levior;sic in hac vita superbus fertur
super humilem, non ob meritum et virtutem,sedobva
nitatem et falsam opinionem.

VIDE. Ex BREviAaio. Superbia quid sit, Dom. infra

183

Ascens. n.2, l.2; Dom. II Septemb. n. 2, l. 3; initium


omnispeccati, Novemb. n. 3, l. 1. Gloriatiovana perdit
beneficia accepta, Dom. II Sept. n. 2, l. 3.
Vide Humilitas.

Sententiae selectae de Superbia. Vide supr de Humilitate.


Audeo dicere superbis utile esse cadere in aliquod

apertum et manifestum peccatum und sibi displiceant,


qui jam sibi placendo ceciderant. Augustimus.
Vermis divitiarum est superbia: dificile est, ut non
sit superbus qui dives est;tolle superbiam et divitiae non
nocebunt. Idem.

Humilitas homines sanctis Angelis similes facit, etsu


perbia ex Angelis daemones reddit. Idem.

Superbia de superis coelestibus adima praecipitat, hu


militas ab imis ad alta levat. Bernardus.

Superbia de Angelo diabolum fecit, et homini mor


tem intulit. Cassiodorus.

Omnis fer diligit sibi similem, solus superbus odit


elatum, unde inter superbos semper suntjurgia. Idem.
Omnis insipiens arroganti et plausibus capitur. Me
nander,

Video nos nihilaliud esse praeter simulachra quaedam,


quotguot vivimus, autumbram levem. Sophocles.

Inquinat egregios adjuncta superbia mores. Clau


dianus.

Estverum verbum, frangit Deus omne superbum.

Cm fex, cm limus, cm resvilissima simus.


Unde superbimus? nescimus quando perimus.Stan.
JACTANTIA filia estsuperbiae.
Dicentes se esse sapientes, stultifactisunt. Rom. 1.
Dum causa jactantiae pauper pascitur: etiam ipsum
misericordiae opusin peccatum convertitur, Isidorus.

184

Mirabile jactanti genus, ut non possis putari sanc


tus, nisi sceleratus appareas. Bernardus.
Jactantia non est vitium laudis human, sed vitium

anim pervers amantis humanam laudem, spreto tes


timonio conscienti. Augustinus.
TENTATIO.

Tentat Deus aliquando hominem ut probet illum. Sic


tentavit Abraham et dixit ei: Tolle filium tuum quem di

ligis et offer illum. Genes. xxII. Dixit Dominus ad Phi


lippum: Unde ememus panes ut manducent hi? Hoc au
tem dicebat tentans eum, ipse ver sciebat quid esset
facturus. Joan. VI. Postquam Tobias fuit ccatusssti
nuit tentationem, quam permisit Deus pervenire illi, ut

posteris exemplum patienti daretur. Tob. II. Judith


dixit tempore obsidionis: Memores esse debetis quomo
do tentati sunt patres, ut probarentur si ver colerent
Deum. Judith, VIII. Job propter multas tribulationes di
cebat: Probavit me Dominus quasi aurum quod per ig
nem transit. Job, xxIII. Tentavit Deus Petrum ambu
lantem supra mare per ventum validum, id est tribula
tionem. Matth. XIV.

Non debent homines Deum tentare: Sicut populus Is


rael multoties tentavit Deum in deserto. Num. vIII.

Oziam qui statuit populo terminum, reprehendit Judith,


dicens: Qui estis vos, qui tentatis Deum? Judith, vi.
Judis qurentibus, si liceret censum dare Csari, ut

Jesum caperent in sermone, reprehendit eos, dicens:


Quid me tentatis hypocrit? Matth. xxii. Cm ejecisset
Jesus dmonium et locutus esset mutus, quidam ten
tantes eum qurebant signum de clo. Matth. xvi. Pe
trus increpans dixit Saphir uxori Anani: Quid con

venit vos tentare Spiritum Sanctum? ut patet Act. v.

185

Tentat diabolus mentiendo, unum pro alio ostendendo.


Sic fals dicit Ev: Nequaquam moriemini, et promisit

bona ex transgressione: Eritis sicut Dii. Genes. III. Sal


vatori etiam ostendit regna mundi, dicens mentiendo :
Hc omnia dabo tibi si cadens adoraveris me. Matth. Iv.

Tentationes volentes vitare, sapienti uti debent in re

sistendo. Christus dmone tentatus in gula, superbia,


et avaritia, ad qu possunt omnes ali tentationes re
duci, sapienter ostendit quomodo oporteat nos tentatio

nes superare. Matth. rv.

VIDE Ex BREVIARIo. Tentatio fit suggestione, consensu,

delectatione, Dom. I Quadr. n. 3, l. 3; tam debono, qum


de malo periculosa est, Dom. Passion. n. 2, l. 3.
Vide Tribulatio, Consolatio divina.
Sententi select, etc., de Tentatione.

Qui non est tentatus, pauca novit. Eccli. xxxiv.


Fili, accedens ad servitutem Dei, sta injustitia et ti

more, et prpara animam tuam ad tentationem. Eccli. II.


Fidelis Deus qui non sinet vos tentari supra id, quod
potestis. I Cor. x.
-

PATREs. Vita nostra in peregrinatione non potest esse

sine peccato, et sine tentatione. Augustinus.


Tantm admittitur diabolus tentare, quantm tibi
prodest ut exercearis. Idem.
Hostis noster quant magis nos sibi rebellare cons

picit, tant amplis expugnare contendit. Gregorius.


Humanum est in corde tentationem perpeti, d
moniacum totum est in tentationis certamine superari.
Idem.

In tentationibus esto fortis, multos enim majorum nos


trorum ill arguerunt. Bernardus.
Diabolus, quando decipere quemquam tentat, pris
*

186

ad naturam uniuscujusque intendit, et inde se applicat,


unde aptum hominem ad peccandum aspicit. Gregorius.
Bellum grave quia occultum. Cassiodorus.
Vide infr sententias plures, verbo Tribulatio.
TIMOR DOMINI.

Omnis Dei timor, etiam e metu pn, per se bonus,

et utilis est contra peccatum. Timor Domini expellit pec


catum. Eccli. 1. Beatus homo qui semper est pavidus.
Prov. xxviii. Verebar omnia opera mea, sciens quia non

parces delinquenti. Job, ix. Et ide S. Bonav. timor


comparatur ostiario, qui stare debet ad ostium cordis,
ne permittat inimicum intrare, scilicet dmonem, pec
catum, tentationes, et pravas cogitationes; S. Bernar
dus multas breviter similitudines et encomia de timore

adducit, in Cant. Serm. LXXXVI. Timor verecundus et

castus est omnium tatum ornatus: est splendida gem


ma morum in vultu adolescentis: est bon spei nuncius:
est bon indolis index: est testis innocenti : est lam

pas pudic mentis. Est fam custos, vit decus, virtu

tis sedes, natur laus, insigne totius honestatis.

Timere debet homo Deum omni tempore. Quia in hac vi


ta non potest esse securus. Nam Angeli in coelo, et pri

mi parentes in terrestri Paradiso peccaverunt, ut patet

Genes. III, et Isai. Iv. Loth qui inter pessimos peccatores in Sodomis fuit bonus, tamen postquam exivit est
inebriatus, et cum filiabus peccavit. Genes. xix.
Timor Domini facit hominem peccatis desistere, et ca
vere. Obstetrices Deum timuerunt, ide non necaverunt
filios Hebrorum. Eacod. 1. Eleazarus nolens vetita man

ducare, ait: Domine propter timorem tuum libenter


hc patior. II Mach.

Timor Domini causa est qud homo ben operetur et di

187

ligat Deum. lle voluit Dominus filiis Israel timorem


incutere, et legem cum tonitru et igne dare. Exod. Yx.

Josaphat docuitjudices uttimor Domini esset intereos


si benvellent regere populum. Plus timens Tobias Do
minum qum Regem, rapiebat corpora occisorum et se

peliebatea, ut patet Tob. II. Item commendatur Job,


qud esset bonus, justus, et timens Deum. Job, 1.

Timorem Domini non habentesgraviter puniuntur Nam


omnes quos misit Rex Babylonis ad inhabitandum Sa
mariam non timuerunt Deum, et misit Deus leones qui
interfecerunt eos. IV Reg. xvII. Jonas qui Deum non
satis timuit, tempestatem meruit, id nautae videntes,
timuerunt Deum. Jona, I. Ob hanc causam dixit Domi

nus: Timete eum quipotest corpus et animam perdere


in gehennam. Matth. X.
Sicut quitransit angustum pontem, semper timet ne
cadat antequam ad terram firmam perveniat; sic chris
tianus interangustias et pericula hujus vitae semper me
tuitne labaturin peccatum, antequam veniat ad statum
Securum Vitae aeternae.

Sicut necesse est, ut sempertimeat, qui thesaurum

portatper loca praedonum insidiis infesta; ita necesse


est in decursu hujus vitae formidare, ubi infestissimi

animarum praedones, daemon, mundus, caro nituntur


nos pretioso divinae gratiae thesauro spoliare.

Quemadmodm fraeno opus est equiti, ne ferocien

te equo per avia et devia abripiatur; ita fraeno timoris


divini opus est, ne ab indomitis cupiditatibus et vitis

nostrisininteritumpraecipites abripiamur.
Sicutpueriin scholis negligentia ac petulantia de
terrentur dum videntsocios suos examinari et suppli
cio afici;ita nos ex aliorum interitu debemus nobis
formidare, etclamare ad Dominum: Confige timoretuo
C3TIOS IIO3S,

188

Uti solis radius quando per foramen domum ingredi


tur, cuncta qu in ea sunt, illuminat; ita si timor Do
mini fuerit in anima, efficit ut omnia sua peccata etiam
minutissima observet. Climacus de discret. grad. 26.

Sicut per corium acu perforatum pris seta, et post


eam filum ingreditur; sic timor Domini in animam ho

minis charitatem et justitiam introducit. S. August. in


Epist. S. Joannis.
VIDE Ex BREVIARIo. Timor Domini discendus, Dom. V
Novemb. n. 2, l. 3. Timor sanctus est salutaris, Dom. I
Aug. n. 2.
Vide supr Pnitentia, Humilitas.
*

Sententi select, etc., de Timore Domini.

Initium sapienti timor Domini. Prov. 1.


Timete eum qui potest et animam et corpus perdere
in gehennam. Matth. x; Luc. xii.

Noli altum sapere, sed time. Rom. xi.


Beatus homo qui semper est pavidus; qui ver men
tis est dur, corruet in malum. Prov. XXVIII.

Qui timet Dominum nihil negligit. Eccli. vII.


Timor Dei initium dilectionis ejus. Eccli. xxv.
Dedisti hreditatem timentibus nomen tuum Domine.
Psalm. LX.

Beatus vir qui timet Dominum: potens in terra erit


Semen ejus, gloria et diviti in domo ejus. Psalm. CXI.
Timenti Dominum ben eritin extremis, et in die obi
ts sui benedicetur. Eccli. 1.

Plenitudo sapienti est timere Deum. Ibid.


Qui timet hominem cit corruet. Prov. xxix.

Si Deus pro nobis, quis contra nos? Rom. vIII.


PATREs. Deum time et mandata ejus observa, hoc est
omnis homo; ergo si hoc est omnis homo, absque hoc
nihil est homo. Bernardus.

189

Facil deviat justitia, quiin causis non Deum, sed


homines pertimescit. Chrysostomus.
Si amor Deite tenere non potest, saltem teneatetter

reat timorjudicis. Gregorius.


Stultos in summa pericula misit
Venturi timoripse mali, fortissimusille est

Quipromptus metuenda pati. Lucanus.


Degeneres animostimor arguit. Virgilius.

Audaces fortuna juvat, timidosque repellit.


Parva necat morsu spatiosum vipera taurum.
A cane non magno saep tenetur aper. 1 Parvi etiam
timendi. Ovidius.
Stultitia est timore mortis mori. Cicero.

Stultum est timere quodvitari non potest. Idem.


Tutissima res estnil timere praeter Deum. Idem.
Adag.Umbram suam metuere. Plato.

In eos qui pueriliter minima trepidant.


Item, ante tubam trepidat.

Domi leones, in acie vulpes. In eos qui in suos sae


vi, in subditos imperiosi, in alios nihil audent.

TRIBULATIO.
Tribulationem libenter et patienter sustinentes sequitur
consolatio. Nam Joseph plus crevit et prosperatus estin

exilio, qum si fuisset inter fratres suos. Genes. XIV.


Quant magis Pharao filios Israel afligebat, tant plus
multiplicabantur, et crescebant. Exod. I. Eliam per
secutum Jezabel Angelus confortavit, et panem et
aquam ei attulit. III Reg. XIX. Excaecatum et derisum

Tobiam Dominus multipliciter consolatus est. Tob. II

etx. Pueriin camino ignis receperunt angelicam conso


lationem, cum quibus Nabuchodonosor vidit similem

filio Dei. Dan. III. Unde per Psalmistam dicit Dominus:


Cum ipso sumin tribulatione.

190

Tribulationes veniunt propter peccata hominum. Ide

fratres Joseph dixerunt: Merit hc patimur. Genes.


xlii. Quia post obitum Jud Machabi, surrexerunt
iniqui et peccatores, facta est fames magna. I Mach. Ix.
Tribulationum remedium est oratio. Nam in tempore
tribulationis clamaverunt ad te, et exaudisti eos. Num.
Ix. Susanna in damnatione mortis posita, non habens
recursum ad humanum adjutorium, flens oravit et sus

pexit in clum. Dan. xi.


Sicut avis canibus circumdata et in terra posita, non
habet refugium nisi elevet se in altum, et volet versus
clum, ita homo in tribulatione.
VIDE Ex BREVIARIo. Tribulatio; in tribulatione non
deficiendum, Sabb. post Ciner. ; e ea ali virtutes oriun
tur, Octav. Innoc. n. 1 et 2. Qua re innitatur, Dom.
Pass. n. 2, 5 Maji, n. 3, l. 3; Dom. II Pentec. n. 2, l. 1.
*

gritudo; morbi aliquando vitia significant, Sabb. Pen


tec. l. 3; Dom. infra Ascens. n. 2. Malum sp in me

lis bonum permittitur, Fest. Epiph. n. 2, l. 2, et Dom.


Septuag. n. 2, l. 3. Inter malos ben vivere magna virtus,
Dom. I Sept. n. 2, l. 3. Paupertas; est parens aliarum
virtutum, Comm. plur. Mart. n. 1 , l. 3. Persecutio facit
Ecclesiam crescere, 3 Jul. n. 2, 8 Novemb. n. 3, l. 2;
duo genera ejus, 26 Jun. n. 3, l. 3; non timenda, ibid.
et 14 Octob. n. 3, l. 3.
Vide Tentatio, Patientia.

Sententi select, etc., de Tribulatione.


Si bona suscepimus de manu Domini, mala quare non
sustineamus? Job, I.

Probasti cor meum et visitasti nocte, igne me exami


nasti, et non est inventa in me iniquitas. Psalm. xvi.

Mult tribulationes justorum. Psalm. xxxIII.

191

Sicut igne probatur argentum, et aurum in camino,


ita corda probat Dominus, Prov. xvii.
In paucis vexati, in multis ben disponentur, quo
niam Deus tentavit eos, etc. Sap. III.
Vasa figuli probat fornax, et homines justos tentatio
tribulationis. Eccli. xxvII.

Infirmitas gravis sobriam facit animam. Eccli. xxxi.

Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam,


etc. Matth. V.

'.

Qui perdiderit animam suam propter me, inveniet


eam. Matth. x.

Nonne oportuit Christum pati, et ita intrare in gloriam


suam ? Luc. xxiv.

Gloriamur in tribulationibus, scientes qud tribula


tio patientiam operatur, etc. Rom. v.

Quis nos separabit charitate Christi, tribulatio, etc.


Rom. vIII.

Sicut socii passionum estis, sic eritis et consolatio


nis. II Cor. Iv.

'

Omnes qui pi volunt vivere in Christo Jesu, perse


cutionem patientur. II Tim. III.
-

Christus passus est pro nobis, vobis relinquens exem

plum, ut sequamini vestigia ejus. I Petr. II.


PATREs, etc. Intelligat homo medicum esse Deum, et
tribulationem medicamentum esse ad salutem. Augus
tinus.

In formace ardet palea, et purgatur aurum: illa in


cinerem vertitur, et illud sordibus exuritur. Idem.
Nullus servus Christi sine tribulatione est: si putas te
non habere persecutiones, nondum coepisti esse chris
tianus. Idem.

Si promissa Patris ben agnovisti, non timeas flagel


lari, sed exhredari, Idem,

192

Aurem cordis tribulatio aperit, quam sp prosperi


tas hujus mundi claudit. Gregorius.
Dum recognosco Job in sterquilinio, Joannem esu
rientem in eremo, Petrum extensum in patibulo, Jaco

bum decollatum ab Herodis gladio, cogito qualiter Deus


in futuro cruciabit quos reprobat, qui ita dur affligit
quos amat. Idem.

Parva toleramus, si recordemur quid biberit ad pa


tibulum, qui nos invitat ad coelum. Cassiodorus.
. Dulcia non meruit qui non gustavit amara.
Wide sententi de Patientia, Tentatione.
-

VERITAS.

Veritas apud malos homines odium parit. Sic Zacharias

filius Joiad ver et just arguebat Regem et Princi


pes, qud Dominum et ejus legem dereliquissent, et
ide in odium veritatis ad imperium regis Joas lapidatus
fuit. II Par. xxiv. Achior quia narrabat vera, qu Deus

fecit populo Israelitico, indignatus est illi rex Holofer


nes, et coactus est exulare. Judith, VI. Cm propheta
Baruch ex volumine legis prdixisset regi Joachim ve

ra de futura captivitate Israel, jussit Rex volumen in


ignem projici. Jerem. xxxvi. Et Jeremias propheta,
quia civitatis Jerusalem captivitatem prdixit, in la
cum missus fuit. Jerem. xxxvIII. Et Daniel, quia aper
t probavit idlum Bel non esse Deum, in lacum leo
num missus fuit, unde ipsum Deus et veritas liberavit.

Dan. VII. Quia Joannes Baptista veritatem dixit Herodi,


Non licet tibi habere uorem fratris tui, in carcere decol
latus fuit. Matth. Iv. Ccus Christo illuminatus, quia

Pharisis veritatem apert dixit, extra Synagogam eum


projecerunt. Joan. Ix. Quando Apostoli Principibus Sa
cerdotum de doctrina Christi vera prdicabant, csi

193

fuerunt, et jussi ne de Christo amplis loquerentur.


Act. V.

Cur denique passi sunt tot Martyres, Confessores, et


hodie verbi divini prdicatores tot injurias, et contu

melias patiuntur? Nisi quia veritatem liber annuntiant,


et aliorum erroribus assentiri nolunt.

Quia veritatem studios sectantur. Similes sunt illis,


qui ex visceribus terr aurum effodiunt: et qui pro
fundo maris gemmas pretiosas ac lucidissimas educunt.

Comparat S. Augustinus, epist. IX, veritatem chris


tianam cum pulcherrima Helena Grcorum, pro qua
nostri Martyres, tot sculis fortis dimicant, qum
Grci pro sua Helena adversus Trojanos.
Bonorum ingeniorum est veritatem amare, et non

pulchra verba; quid enim prodest clavis aurea, si ape


rire non potest, hoc est, ad veritatem ducere? Idem
S. August. l. IV de doctr. christiana, c. 2.

Sicut perdix optimus est cibus, non tamen si propo


natur crudus; sic etiam veritas debet proponi excocta

et condita sale prudenti, id est, suo tempore et loco.


Sententi select, etc., de Veritate.

Super omnia vincit veritas. III Esdr.


Scuto circumdabit te Veritas ejus. Psalm. xc.
Veritas Domini manet in ternum. Psalm. cxvi.

Si vos manseritis in sermone meo, ver discipuli mei


eritis, et cognoscetis veritatem, et veritas liberabit vos.
Joan. VIII.

Ego sum via, veritas, et vita. Joan. XIV.


Magister, scimus quia verax es, et viam Dei in veri
tate doces, etc. Matth. xxII.
Ego in hoc natus sum, et ad hoc veni in mundum, ut

testimonium perhibeam veritati, Joan, xviii.


13

194

PATREs, etc. Veritas dulcis est, et amara: quando


dulcis est, parcit, et quando amara, curat. Augustinus.
Si de veritate scandalum sumitur, utilis permittitur

nasciscandalum, qum veritas relinquatur. Idem.


Ille veritatis defensor esse debet, qui cm rect sen

tit, loquinon metuit, nec erubescit. Ambrosius.


Veritas sola liberat, sola salvat, sola lavat. Bernardus.
Non amat veritas angulos. Idem.

Obsequium amicos,veritas odiumparit, scilicetapud


perversos. Terentius.
VOTUM.

Votum oferunt Deo homines tribulationibus oppressi


ut liberentur. Debellato Israel et ablat praed, votum
vovit Israel Deo, et poste victor fuit. Num. xxI, et
Judic. xx. Viri qui erant in navi cum Jona tempore tem

pestatis,timentes immolaverunt hostias, et voverunt


votum Domino. Jona,1. Antiochuspostquampercussus
est Domino insanabili plaga, vovit se mirabilia factu
rum, si evaderet mortem. II Mach. Ix.

Votum indiscretum non debet homo facere, aut servare.


Tale votumfecitJephte quandopromisit immolare quod
primipsioccurreret. Judic. xi. Proindiscreta et mala
causa vovit Absalon,volens rebellarepatri. II Reg.XV.
Crudele votum et impium feceruntJudaei dicentes: Ex
devotione VOvimus nos nihil gustare donec occidamus
Paulum. Act. XXIII.

Votum faciens debet votum reddere. Ide Anna, quae


vovit profilio obtinendo, statim cm obtinuit filium,

adimplevitvotum. I Reg. Asa rex Juda, quae voverat


pater suus, obtulitin domo Domini aurum et argentum,

ut ostendaturqud aliquando vota patrum debent red


dere filii et haeredes. II Par. xv. Omnis populus post

195

victoriam venit in Jerusalem, et tulerunt holocausta el


vota sua. Judith, XVI.
ZELUS BONUS.

Zelus bonus est arguere acriter delinquentes. Nam vi


dens Nehemias onera portantes, etuxores ducentes alie
nigenas, objurgavit eos, et acriter arguit. Nehem. xIII.

Confidenter arguit Elias errantem populum, et pro

phetas Baalfecit occidi. III Reg. xvni. Miro zelo fer


vebatJoannes Baptista, dicensJudaeis: Genimina vipe
rarum, etc. Matth. III; Luc. III. Et arguendo Herodem,
dicens: Non licet tibifratris tui uxorem habere. Matth.

xiv; Marc. vii. Dur increpavit Dominus Scribas etPha


risaeos, dicens: Vae vobis Scribae et Pharisaei, etc. Matth.

xxIII.ArdentizeloStephanus arguebatJudaeos, dicens:


Dura cervice, etc.Act. vii. Paulus cum fervore repre
hendit Elymam quando dixit: O plene omni dolo etom
ni fallacia. Act. XIII.

Zelus bonus estetiam punire acriter injuriam Deo infe


rentes. Moyses iratus est de vitulofacto populo, etta
bulas confregit, et populum arguit, eteos acriterpuni
vit. Ecod. xxxii. Multm placuitzelus Domini, quem
habuit Phinees quando transfodit adulterantes. Num.
xxv. Praecepit Josue Achior lapidari, et supellectilem
ejus comburi, quia tulerat de anathemate. Josue, viI.
Magnus eratzelus Mathathiae, qui trucidabat homines

impios super aram Domini. I Mach. II. Plures ejecit Do


minus vendentes et ementes de templo, facto flagello de
funiculis. Joan. II; Luc. xix.

ZELUs INDiscRETUs.
Zelus indiscretus est quando correctio non procedit er
justitia,sed ira velvindicta:Sic Abisai voluit amputare
caput Semei maledicentis David, sed Davidid non per
13

196

misit. II Reg. XVIII. Jonas iratus propter hederam desic


catam, volebatut Deus destrueret civitatem. Jonae, Iv.
Jacobus et Joannes irati, quia nuncii Domini non fue

runt recepti, voluerunt utignis de coelo descenderet, et


consumeret non recipientes; sed Christus reprehendit
eos. Luc. IX.

Zelus erat indiscretus Judaeorum pro observatione


sabbati, quando Christum reprehendebant qudin sab
bato infirmos curaret. Matth. XII. Item quando argue

bant discipulosChristiesurientes, qud in sabbato spi


cas evellerent, et manducarent. Matth. xxII. Non erat
etiam discretus zelus Discipulorum quiindignferebant,
qud Magdalena effuderit super caput Domini, Juda ob
murmurante qud pretium istius unguentinon daretur
egenis. Matth. XXVI. Arguit etiam Dominus Petrum,

quia ardore etzelo non satis considerato amputavitau


riculam serviPrincipis Sacerdotum. Matth. XXVI.S. Pau
lus ante suam conversionem zelo non bOno aemulator

existens paternarum traditionum, trahebat christianos


viros ac mulieres vinctos in Jerusalem. Act. VIII. Deni

que Judaeividentes qud universa civitas conveniretad

audiendam praedicationem Pauli et Barnabae, repleti


suntzelo, etcontradicebant hisquae Paulo dicebantur.
Act. XIII.

Homo zelosus, sed indiscretus est sicut equus gene


rosus, qui fraenum non habet, currit in incertum, in
vepres, in foveas, et seipsum et alios laedit aut praeci
pitat.
Sicut corpus, in quo praedominatur humor choleri
cus, alimentum etiam optimum in choleram et bilem

noxiam convertit; sic etiam zelus imprudens optimas


actiones corrumpit et noxias facit.

Sicut oculus cui perspicilium viride imponitur non


discernit colores,sed omnia etiam candida ipsi appa

197

rent viridia: sic zelus hominis indiscreti nequit discer


nere inter bonum et malum, justum et iniquum, sed

omnia vultjudicioimprudentiaccommodare, etsuo pe


de curvo omnia metiri. Vide Correptio fraterna, Chari
tas, Ira, Invidia.

PRAXIS
ID I C TIONIEMI C D NIFICIENS ID EI

Ex apparatu prcedenti, et sequenti in Doctrina christiana.

I. Prais conficiendi primam partem dictionis.


Prima pars dictionis facil componi poterit e solanar

ratione Evangelii, quod prsenti die occurrit, adhibita


quadam amplificatione, etornatu oratori magis obvio, et e
rei natura desumpto. Ars autem hujus amplificationis in

eo consistit prim, ut singul partes Evangelii pluribus


verbis et sententiis ad populi captum familiari modo epo
nantur, per interrogationes, responsiones, similitudines,
comparationes dicti vel facti evangelici cum factis aut mo
ribus populi prsentis, ut ad imitationem virtutis aut fu
gam vitii ecitetur; ut infr in eremplo ostendetur.

Secund, assignando causas cur singula Christo dicta


aut gesta fuerint, v. gr. ad nostram doctrinam, ad pnam

malorum, prmium bonorum, etc.


Terti, eapendendo modum rei gest, v. gr. quanto cum
amore, aut dolore, aut patientia res, qu narratur
Christo, aut alia persona, gesta fuerit.
Quart, idem declarando aliqua comparatione aut simi
litudine; quales supr in Apparatu ad singulos fer titu
los subjiciuntur. Debet autem ejusmodi similitudo non ver
b0 absolvi, sed per partes deduci, comparando singulas
ejus proprietates cum re aut persona, cui illam applicare

intendimus. Erempli caus: quando amorem Dei cum ig


ne comparamus, oportet considerare ignis proprietates, et

illas cum amoris effectibus conferre; hoc modo: Sicut ignis


eapellit frigus, ita amor pellit teporem et negligentiam in

199

obsequio divino: ignis dissolvit glaciem, ita amor cor pec


catoris in lachrymas resolvit: in igne purgatur aurum et
alia metalla, per amorem anima peccatis ea piatur: igne
accenso domus illuminatur, ita amor replet hominem lu
mine grati divin : ignis semper ascendit sursm, amor
divinus semper animam rebus terrenis ad clestia attol

lit, etc. Simili modo alia exempla, et similitudines, qu


breviter assignantur, poterunt latis deduci, et ad pr
sentem materiam applicari.
Hoc autem ut facilis fiat, in singulis dictis aut factis

latis exponendis, considerand sunt circumstanti, qu


memori caushoc versiculo apt comprehenduntur. Quis,

quid, ubi, quibus auxiliis, cur, quomodo, quando.


Cujus rei brevem methodum et eremplum ante oculos po
nemus in enarrando Evangelio Dominic prim Advents

de extremo judicio, qu infr inter Dominicas prima oc


Curret.

Prim partis eemplum, in narratione Evangelii.


Proponitur nobis (auditores) hodie Evangelium de se
cundo Christi Adventu, et de signis prcedentibus ju
dicium extremum.

Quis illa nobis proponit? Ipse Christus, Deus et ho


mo, judex vivorum et mortuorum, terna veritas, qu
neminem potest fallere, quia est bonitas infinita; nec
potest ipse falli, quia rerum omnium etiam futurarum
scientiam habet.

Cur ea nobis pronuntiavit? ut comparemus nos ad


judicium futurum per bona opera, ut deleamus peccata
prterita per poenitentiam, ut caveamus peccata futura
in extremo judicio sever vindicanda. Simile: sicut la

trones solent abstinere rapinis, quando vident coram


severo judice sibi brevi comparendum esse.
Quomodo Christus illa prdicit: summo affectu erga

200

nostram salutem, tanquam providus parens, qui solli


cit monet filium ut caveat periculo tempestatis, aut
incendii futuri.

Audite igitur ejus verba. Erunt signa. Sed ubi illa sig
na apparebunt, ut possimus ea cognoscere? In sole, et

luna, et stellis: nempe in loco maxim conspicuo, ante


omnium oculos, in ipsis coeli luminaribus, ut nemo ea

possit ignorare. Vis scire qunam erunt illa signa in so


le? etc. Erunt eclipses, tenebr, fulgura, et stell de
coelo cadentes. Comparatio: Cogita, quo terrore concu
timur quando ex aliqua parte coeli ingentes fragores au

dimus, et horrenda fulgura conspicimus; quant magis,


quando illa totum orbem occupabunt? Transitio.
Sed ne putemus signa judicii extremi in coelo tantm
futura: pergit Christus: Et in terris pressura gentium,

pr confusione sonits maris et fluctuum. Quomodo trepi


dabunt homines et maxim peccatores ad hanc pressu
ram ex terra, et horrendum sonitum ex turbatis totius

Oceani fluctibus? Arescentibus (inquit) hominibus pr


timore et espectatione, qu superveniet universo orbi.
Nam virtutes clorum movebuntur. Quant magis debent
commoveri corda peccatorum et resolvi ad lachrymas

pnitenti? Simile: Sicut post magna tonitrua solent


nubes in pluvias resolvi. Transitio.

Post hc tremenda signa in coelo, terra, et mari, vi


deamus quid sequatur: Et tunc videbunt Filium hominis

venientem in nube cum potestate magna et majestate. O qum


erit hoc signum jucundum Christi amicis; contrario,
qum erit formidandum ejus inimicis! Veniet cum ma
jestate magna; quare? quia illum coelo comitabuntur
Omnes Angeli, et coram illo in terra stabunt judicandi

omnes Reges, Principes, et universi homines, qui ab


initio usque ad finem mundi vixerunt. Simile: Sicut

Rex solet summa cum majestate et frequentia compa

- 201 rere quando in publico tribunali judicium cxercet. (Simili methodo pergendum est, enarrando reliquam partem
Evangclii).
II. Praxis conficiendi secundam partem dictionis.
Pro secunda parte concionis eligenda erit ex eodem Evan
gelio aliqua sententiaparticularis ; quw erit idonea adinstituendum discursum de aliqua virtute, autvitio, aut alia
doctrina ex mente concionatoris.
Ut pro hoc discursu materia apta inveniatur, in ndice
supra concinnato videnda erit virtus, aut vitium, aut alia
doctrina, cirea quam sententia electa, praxipu versatur ;
ut si sit Amor Dei, vide in littera A , si sit Justitia, vide
in littera J, et sic de cwteris. Ubi nota quando est discursus de virtute , posse etiam materiam peti ex vitio illi
contrario, et contra; v. gr. si agitur de Amore , videndus
est etiam titulus de Odio vel Inimicitia, vel Invidia.
Postquam in indice inventa est materia, et exempla ad
mentem concionatoris idonea, expedit illa fusius legere in
ipsa Scriptura loco citato. Deinde debent illa exempla cum
aliquo ordine et ornatu oratori in charta describ et deduci
ad scopum a concionatore intentum. Deductio autem illa
/er consistet in artificio , quod supra ostendimus in narratione Evangelii.
Exempli causa, ex prwsenli Evangelio eligitur hweparticularis sententia : Tunc videbunt Filium hominis venientem in nube cum potestate magna et majestate , nempe
adjudicandum. Quwratur ergo in ndice, Judicium , Jus
titia, et ex Mis desumatur materia et discursus juxta methodum sequentem.
Secundw parlis exemplum, in sententia deducenda.
Tune videbunt Filium hominis venientem in nube, etc.
Quinam videbunt? Totus mundus , justi, et impii simul

202

congregati. Quid videbunt? Filium hominisscilicet Chris


tum, cujus passionem et mortem spreverunt. Quare tunc
Christum videbunt in nubibus venientem? Ut de omni

bus hominibus ex quo et bono judicium exerceat. (Vi


de in Judicium justum, et ex eo reliqua compone hoc mo

do): Judex ut rect judicet, debet causas diligenter exa


minare. Sic fecit Salomon rex sapientissimus, III Reg.

III, quando du mulieres de filio contendebant, utra


esset vera ejus mater: ut veritatem exploraret, voluit
infantem in medio collocari, et deinde jussit sibi gla
dium adferri, dicens, se velle puerum inter utramque

mulierem ex quo dividere. Quid hc factum putatis?


Mulier qu non erat vera infantis mater, nulla ejus com
miseratione tacta, Voluit illum in duas partes dissecari.

Altera ver totis visceribus commota extempl jussit


potis infantem vivum atque integrum alteri consigna
ri. Hinc statim collegit Salomon caus veritatem, et
huic tanquam ver matri totum infantem adjudicavit.

Prclara quoque sapientia eluxit in Daniele, qu nar


ratur Dan. XIII, in occulta caus veritate indaganda.
Susanna nobilis matrona, duobus senibus adulterii fal

s accusata, ad extremum supplicium rapiebatur. Da


niel, Deo impellente, Susann innocentiam sibi explo
randam suscepit. Quid hc faceret? Causa erat occulta,

aderant accusatores tate et auctoritate graves, popu


lus ad supplicium convenerat. Susanna jam jam lapidi

bus obruenda erat. (Narretur decor reliqua historia, et


veritas tandem detecta).

Ecce quanta cura et sagacitate opus est judicibus ut


in rebus humanis occulta veritas detegatur. Sed Chris
to supremo Judici in illa die nihil eritignotum, nihil oc

cultum, de quo dicitur: Judex ergo cm sedebit, quid


quid latetapparebit, nil inultum remanebit. Quidquid
in cubiculo, quidquid in sylvis, quidquid in tenebris,

- 203

quidquidin intima cordis cogitatione gestum est, ante


Judicis oculos manifest apparebit.
Cognitionem causae et criminis sequeturjustitia. (Wi
de Justitia Dei, etind perge hoc modo): Justitia requi
ritut quipeccando mala aliis intulerunt, ipsis parimen
sura mala instigantur. Superbus Aman odio incensus in
Mardochaeum e qud sibigenua non flecteret, curavit
erigi excelsum patibulum utin eo suspenderetur Fu
sis Estheris vII. Sed quid tandem factum? Supplicium
quod alteri paravit, ipse sustinuit. Nam rege Assue

ro morti adjudicatus est, ut ex patibulo quod Mardo


chaeo erexit, ipse penderet. Aman est peccator, quinon

dubitat aliis facto, autverbo, aut prava voluntate in


juriam inferre. Assuerus est Christus, qui peccatorem
in extremo judicio pari supplicio adjudicabit. Hanc di
vinae justitiae mensuramut claris intelligatis, ponite an
te oculos viros niquos qui curarunt Danielem in pro
fundum lacum leonibus devorandum demitti. Fusis ex
Dan. XIV. Conclusit Dominus ora leonum ne innocen

tem attingerent. Sed homines scelerati qui Danieliinju


riam intulerunt, in lacum conjecti extempl leonibus
devoratifuerunt. Sicin extremo judicio instar Danielis
homines innocentes peccatoribus injust vexati sta
buntillaesi et securi. Peccatores autem in profundum in

ferni lacum praecipitati tartareis leonibus aeternum


cruciandi abripientur.Plura exempla si velit ex eodem
indice. Conclusio.

"

- Cavendum igitur peccatum justo Judice tam sever

vindicandum, cavenda injuria proximi, cavenda super


bia, cavenda invidia, etc. Descendendo ad particularia
crimina, de quibus concionator cupitsuos admonere, quae
etiam in indice videri possunt, et per exempla illic posita
dilatari.

204

S III. Tertiae partis praxis et exemplum


utsupr de Sententia.

Levate capita vestra, quoniam appropinquat redemptio


vestra. Quis haec verba profert? Christus, qui non tan
tm est severus Judex, sed etiam benignus consolator.

Quibus haec dicuntur?Justis etpiis hominibus, quiinvi


ta fueruntinjuriis et tribulationibus oppressi, nec per
missi caput attollere,tunc tandem in diejudicii illis di
cetur: Levate capita vestra. Vide Tribulatio, Tentatio,
Patientia, et illic (sicut supr ex Justitia) seligantur
exempla Josephi, Tobiae, etc., quibus ostendatur justos,

quiin hac vita multis tribulationibus opprimunitur, in


die judiciiviso Redemptore habituros gaudium, gloriam,

consolationem; pro quo videri potest in indice Conso


latio, et Gloria aeterna. Poterit, si velit, pergere ad aliam
sententiam ex Evangelio eligendam, et ex indice deducen
dam juxta praxim jam assignatam.
In fine autem debet orator majori afectu, et vocis
contentione perorare. Scopum etiam dictionis suae repe

tere, et ardentis inculcare: quandoque per apostrophen


sermonem ad Deum, aut Sanctos, aut alios pro renata
convertere,auditores denique adproposita firma etsco
p0 dictionis consentanea vehementis incitare.

Adhaec plurimm conducet: Prim, ante concionem


privata oratione gratiam cum fructu praedicandi Deo
Suppliciter postulare: secund, piae meditationis exer
citio afectum illum in se concitare, ad quem cupit au
ditores impellere:terti,modum praedicandi in optimis
concionatoribus accurat observare, eumque conari in

praxim reducere, quantm propriae naturae vires et in


clinatio patietur: ille enim dicendi modus maxim pla

cere solet, qui minim afectatus apparet.

205

Porr, ut praedictus Apparatus et praxis ex eo con


cionandi facilis ab incipientibus inusum redigatur, as
signamusinfrper reliquas Dominicas, 1. Evangelium
diei. 2 Puncta sive sententias ex eo selectas, et con

ceptus de singulis punctis ad concionandum idoneos.


3. Apponimus ad singulas sententias titulum in indice
sive Apparatu contentum, ut ex eo in promptu habeat
concionator materiamidoneam, exqua sententiamsuam
et conceptum facil et copios deducat.
Denique eadem praxi, qua nos pro singulis Domini

cis et Festis,pro faciliori tantm norma, aliquas sen


tentias et materiam adaptavimus, poterit deinceps con
cionator, cm placuerit, sententias alias ex eodem
Evangelio eligere, etillas materiae quam habet in Ap
paratu accommodare.

-,

MATERI DICTIONIS
In Dominicis per annum.
-

Dominica I Advents.

Evangelium, Luc. XXI: Erunt signa, etc.


1. Narratur totum Evangelium Dominic:

Erunt signa in sole, et luna, et stellis, juxta praxim


prim partis supr.
2. Tunc videbunt Filium hominis venientem in nube

cum potestate magna et majestate. Adventus Christi erit


peccatoribus tremendus, quia stricto judicio omnia oc

culta examinabit, et poenam ex quo retribuet. Wide ex


Apparatu Judicium rectum, Justitia divina.
3. Tunc videbunt hretici Christum in nube cum tre

more, qui noluerunt illum in Eucharistia, aut in vera


Ecclesia agnoscere. Vide Eucharistia, Ecclesia. Tunc vi

debunt avari Christum in nube, qui illum noluerunt vi


derein paupere.Vide Eleemosyna. Tunc videbunt Christum
in nube lucida operarii tenebrarum, qui non proposue
runt Deum ante conspectum suum, Wide Luuria, Astu
tia, etc.

4. Levate capita vestra, quoniam appropinquat redemp


tio vestra. Justi et pii, qui in hac vita tribulationibus op
primuntur, in extremo judicio levabunt caput cum gau
dio et consolatione. Vide Tribulatio, Consolatio.
Conceptus alii de eodem Evangelio.
Erunt signa in sole, luna, et stellis. Posuit Deus tam
multa et clara signa futuri judicii, et mortis: quia ho
rum memoria maximi momenti est ad naturam conver

207

sionis, et virtutis exercitium. Vide supr Mors, Judicium.


Clum et terra transibunt. Omnia hujus mundi sunt

fluxa, et mutabilia; ut honores, opes, sanitas, amici,


prter solum Deum: ide rect additur: Verba autem
mea non prteribunt. Quia veritas Domini manet in
ternum, et ea sola hominem felicem facit. Vide supr
in Apparatu. Vide Veritas.
Beatus qui non fuerit scandalizatus in me. Scandali
zantur in Christo, qui nolunt sequi doctrinam, et exem
plum illius; ut humilitatem, patientiam, charitatem, etc.,
de quibus supr in Apparatu. Nihil magis scandalizat Ec
clesiam Christi, qum improbitas christianorum.
Dominica II Advents.

Matth. II : Cm audisset Joannes, etc.


1. Narratio totius Evangelii, juxta praxim narrationis
supr.
-

2. Cm audisset Joannes in vinculis opera Christi.


S. Joannem in carcere, ita justorum vitam exercet Deus

per vincula patienti, morbos, paupertatem, persecu


tiones in hoc mundo, etc. Nam ut purum aurum in ig
ne probatur, ita justi in tribulatione. Vide in Apparatu.
Vide Patientia, et varia ejus exempla, et documenta.
3. Eacistis videre arundinem vento agitatam? S. Joan

nes mansit in adversis constans, sed homines reprobi


instar arundinis cum omni vento tentationis facil, in

clinantur ad peccatum. Vide Constantia, Peccatum, et


species peccati, Superbia, Avaritia, etc.
4. Contra Hreticos, Cci vident, claudi ambulant, etc.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Cci vident, claudi ambulant, etc. Matth. XI.

Peccatores alii cci, alii claudi, alii leprosi, etc. De

208

hoc vide Lapide ad Ephes. III, v. 1, item l Tim. II, v. 8


fus.

Quid eristis in desertum videre? arundinem vento agi


tatam? Fragilitas humana instar arundinis, qu fortun
ventis exposita est.

Hc dici potest, quantam fortitudinem Joannes per


tribulationem obtinuerit, qu hominem christianum de
cet; nam inconstantia multos fide et virtute avertit. A

Lapide, Ephes. Iv, v. 13, n. 140.


Abeuntibus illis cpit Jesus dicere: Christianorum est
defendere honorem alienum juxta illud: Omnia qu
cumque vultis, ut faciant vobis homines, et vos facite illis.
Beatus qui non fuerit scandalizatus in me. Scandali
zantur in Christo, qui non sequuntur doctrinam et exem
plum ejus. Nam illorum improbitas scandalosa est Chris
to et Ecclesi.

Dominica III Advents.

Joan. I: Miserunt Judi, etc.


1. Narratio Evangelii, juxta praxim narrationis ubi
que servandam.

2. Tu quis es? Homines superbi, et qui se jactant,


solent alios interrogare: Tu quis es? Sed deberent po
tis interrogare et examinare seipsos, et sua vitia. Vi
de in Apparatu Jactantia, Superbia.
3. Ego v0 clamantis in deserto. S. Joannes ex humi

litate dicit se tantm esse vocem, qu est res levissima.


Sed melis id possunt dicere multi homines, qui tantm
habent verba et voces, et nihil veritatis. Vide Humilitas,
Mendacium.

4. Ego baptizo in aqua. Baptismus Joannis tantm ha


bebat aquam pnitenti, sed Baptismus Christi confert
etiam gratiam et salutem, Wide Baptismus.

209

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Confessus est, et non negavit. Joan. I. Mendacium homi
ni noxium et perniciosum; quapropter omnibus ut pes
tis fugiendum: nam ex mendacio veluti ex fonte pro
manant duplicitas, injustitia, furtum, etc. Simplicitas
seu sinceritas amplectenda, contra ver hypocrisis fu
gienda. Confessio recta et sincera hominem ducit ad vi
tam coelestem, duplicitas et hypocrisis ad vitam gehen
nalem.

Ego vo clamantis in deserto, parate viam Domini. Hu


militas Joannis maxima fuit, et ex humilitate in tantum
evasit sanctum, ut sacr pagin, non surrexisse majo
rem inter natos mulierum Joanne Baptista, de eo tes
tentur: si igitur ipsius vestigiis insistere velimus, opor

tet in omnibus actionibus humilem esse: prcipu ta


men hc virtus exercenda est, dum nos ad sacram sy
naxim prparamus. Deinde via, qu est anima nostra,

prparanda est, et videndum num illa recta sit, id est,


num illa semper habeat rectam intentionem, num sit
justa, scilicet cuique tribuendo, quod suum est? Modus
quo illa disponantur est confessio frequens, fuga occa

sionum, emansio consortio pravorum, bona proposi


ta, etc.

Dominica IV Advents.

Luc. III: Anno quintodecimo. Narratio Evangelii.


1. Prdicans Baptismum pnitenti. Poenitentia ne
cessaria: est secundus Baptismus. Vide Pnitentia, Bap
tismus, Confessio peccatorum.
Hretici mal negant Baptismum pnitenti per con

fessionem, et absolutionem sacerdotis.


2. Parate viam Domini, Virtutes qu requiruntur ad
14

210

parandam viam Dominiin nostra anima. Vide Amor Dei,


Humilitas, Fides, Spes, 0ratio, etc.
3. Omnis mons et collis humiliabitur. Superbi sicut
montes supra alios elati, Deo deseruntur, et humi
liantur. Vide Superbia.
Nativitas Domini.
Luc. II: Eaciit edictum. Narratio.

1. Natus est vobis hodie Salvator. Quanta Dei bonitas,


qui voluit Filium suum pro nobis incarnari, et in sta
bulo nasci? Vide Benignitas Dei, Gratitudo erga Deum,
Christus.

2. Invenietis infantem pannis involutum et positum in

prsepio. Si Filius Dei coelo ad stabulum ad nos des


cendit, quomodo non debemus pro Deo nos humiliare,
et mundivanitates abnegare? Vide Humilitas, Abnegatio.

3. Gloria in ecelsis Deo, et in terra paa hominibus bo


n voluntatis. Homines bon voluntatis debent ex amo

re Christi habere pacem cum Deo, cum proximo, cum


propria conscientia. Vide Pa, Concordia. Item Odium,
Invidia.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Reclinavit eum in prsepio, quia non erat, etc. Luc. II.
Cor nostrum tabernaculum esse debet Christi Jesu nas
centis.

Gloria in altissimis Deo, et in terrapa hominibus, etc.


Divin perfectiones communicantur Christo nato ho
minibus bon voluntatis.

Cm in forma Dei esset, einanivit semetipsum. Philip.


II. Cur Dei Filius se adsummam inopiam exinaniverit et

humiliaverit? nemput nobis exemplum prberet, quo


modo nos in hoc mundo gerere debeamus.

211
Parvulus natus est nobis. Isai. IX. Facilius nobis cum

Filio Deiparvulo salutis negotium tractatur. 2. Datus est


parvulus ductor pauperis et cci hominis mendicantis.
3. Datus est nobis Dei Filius obses et pignus nostr re
demptionis.
-

Transeamus usque in Bethlehem. Transeamus de via


peccatorum ad viam virtutum. 2. Ignis coelestis et di
vinus absconditus sub cinere mortalis corporis.
Eacultavit ut gigas ad currendam viam. Psalm. xvII.

Desideravit vald Filius Altissimi opusredemptionis nos


tr.

Invenietis infantem pannis involutum, etc. Filius Dei


natus, mundo ignotus, et puer exposititius.
Dominica I post Nativitatem.
Luc. II: Erant Joseph et Maria. Narratio.
1. Positus est hic in ruinam et resurrectionem multo

rum. Christus improbis hominibus est severus judex ad


ruinam, et bonis benignus Salvator ad gloriam. Vide

Justitia divina, Benignitas Dei, Gloria clestis.


2. Tuam ipsius animam pertransibit gladius. Sicut hic
Deipar, ita justis hominibus tribulationes proveniunt
ad salutem. Vide Tribulatio, Patientia.

3. Qu non discedebat de templo jejuniis et obsecratio


nibus serviens nocte ac die. Et ide meruit Christum vi

dere. Vide Jejunium, Oratio.


Circumcisio Domini.

Luc. II: Postquam consummati. Narratio.


1. Postquam consummati sunt dies octo ut circumcide
retur puer. Debent christiani animum circumcidere am
14*

212

putando peccata, luxuriam, gulam, etc. Vide Peccatum,


Pnitentia, Abstinentia, Lururia, Gula.
2. Vocatum est nomen ejus Jesus. Id est Salvator. Chris

tus pro strena novi anni offert in circumcisione suum


sanguinem pro hominum salute. Vide Benignitas Dei,
Gratitudo erga Deum.
3. Quot modis se Christus hominum Salvatorem de
monstrat. Vide Christus.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Ut circumcideretur puer. Luc. II. Circumcisio spiri
tualis est sensuum mortificatio.

Vocatum est nomen ejus Jesus. Inchoandus annus ab


amicitia nominis Jesu. 2. Reliquit Dominus nomen terri

bile quod in Lege veteri terrebat, et illud mutavit in dul


cissimum nomen Jesu. 3. Virtute nominis Jesu David vicit

Goliath; et nos vincemus diabolum. 4. In circumcisione

Salvator noster maxim fuit humiliatus; in receptione


nominis Jesu maxim fuit exaltatus. Ita et nos, etc.
In nomine Jesu omne genu flectatur, etc. Phil. II. No
men Jesu innocenti ubique auxilium.

Eacaltavit illum, et donavit illi nomen, quod est super


omne nomen. Exaltati sumus per Jesum fratrem nostrum
ad statum filiorum Dei, de statu filiorum diaboli.

Renovamini spiritu mentis vestr. Ephes. iv. Reno


vandus homo ints et foris ad imaginem Dei.

Et vocatum est nomen ejus Jesus. Oportet nos implere


mensuram nominis Christi cum Jesu per virtutes illius.
Epiphania Domini.
Matth. It : Cm natus esset, etc. Narratio.

1. Vidimus stellam ejus in Oriente. Fides est stella qu


ducit nos ad Christum. Vide Fides, Obedientia.

213

2. Renuntiate mihi, utel ego veniens adorem eum. Si


miles sunt Herodi hypocritae et haeretici qui simulant

pietatem. Vide Hypocrisis, Intentio, Astutia.


3. Obtulerunt ei munera, aurum, thus, et myrrham.
Perhaec tria munera significatur Christo offerenda fides,

spes, charitas sive amor Dei. Item paupertas sive abne


gatio sui, castitas, obedientia. Wide singulas istas vir
tutes in Apparatu.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Ecce Magi. Matth. II. Non ade miratur Evangelista
de pastoribus qum de Magis, quia pauperes et aflicti
facilisChristum quaerunt, qum divites.2. Mirandum
insuper tot hactenus principes et reges Salvatoris pau
pertatem amplexos, cm passim paupertas vitetur.
Ab Oriente venerunt. Peccatorillustratus lumine gra
tiae Dei ad eum se convertit. 2. Ab infantia Deus dili

gendus est.

Ubi est qui natus est Rex?Christus Rex et Dominus


universorum merit nuncupatur.

Intrantes domum invenerunt puerum. Dominus ab hu


milibus invenitur; et superbis se subducit.

Ubi est qui natus est Rex Judaeorum?Vidimus stellam


ejus. Gravis obdurati et ingrati, et scientes, qum ig
norantes peccant.

Procidentes adoraverunt eum. Nonlegitur pastores eum


adorasse, quia signum sublimis animiest, se humiliare,
regiae qu0que dignitati conveniens.
Obtulerunt ei munera. Oferenda nobis sunt munera

puero Jesu,nempe aurum charitatis,thus pietatis, myr


rha amoris, Orationis et mortificationis.
Vidimus stellan ejus. Frustr nobis stella divinae gra

tiae lucet, sinon ductum ejus sequamur.

214

Dominica I post Epiphaniam.


Luc. II: Cm factus esset Jesus. Narratio.
1. Invenerunt Jesum in templo. Jesus invenitur in ve
ra Ecclesia, et in oratione. Vide Ecclesia, Oratio.

2. Nescitis quia in his qu Patris mei sunt, oportetme


esse? Serviendum Deo potis, qum mundo aut homi
nibus. Vide Obedientia, Abnegatio mundi, Amor Dei.
3. Et erat subditus illis. Quantm debeant honorari
parentes. Vide Honor parentum, Educatio filiorum.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Et cm factus esset annorum duodecim, ascendit, etc.
Luc. II. Hoc doceri potest quomodo Dominic et Festa

sint colenda. 2. Quomodo parentes infantes suos educa


re debeant in timore Dei, etc. 3. Quomodo prcepta
Dei sunt servanda et adimplenda.
Secundm consuetudinem. Bona consuetudo arripien

da, mala ver superanda et extirpanda est.


Et non cognoverunt eum parentes ejus. Anima nostra
quandoque Deum perdit, absque eo quod satis advertit
ad statum suum.

Fili quid fecisti nobis sic? ecce Pater tuus et ego dolen
tes qurebamus te. Quomodo Deum debeamus qurere
in confessione sacramentali, in communione, in tem
plis, in bonis consortiis, etc., sed non in tabernis, non
in hortis Voluptatum, etc.

Requirebant eum inter cognatos et notos. Deus non est


qurendus apud amicos et consanguineos, sed in ora
tione et bonis operibus, etiam apud inimicos, etc., si
eos amore prosequamur. Sed amici nonnunquam voca

tionem Dei mal impediunt.

215

Et erat subditus illis. Quantam ergo pueri obedien


tiam exhibere teneantur suis parentibus, superioribus,

et quomodo puniendi eam recusantes.


Dominica II post Epiphaniam.
Joan. II: Nupti, etc. Narratio.

1. Nupti fact sunt in Cana Galil. Matrimonium


honorandum est, et ejus leges magn cur servand
tam viro qum muliere, in mutuo amore, fideli
tate, concordia. Wide Matrimonium.
2. Omnis homo prim bonum vinum ponit, etc. Mundus

prim prbet voluptatem, poste dolorem et tribulatio


nem: Deus contr prim prbet tribulationem: poste

ltitiam et prmium ternum. Vide Tribulatio, Tenta


tio, Patientia.

3. Hoc fecit Jesus initium signorum. Vide Christi mi


racula. Vide Christus, Benignitas Dei.
Conceptus alii de eodem Evangelio.

Nupti fact sunt in Cana Galil. Joan. II. Quanta


sollicitudine nos prparare debeamus ad sacram com

munionem : et quomodo puniendi sunt, qui indign ac


cedunt ad has nuptias spirituales.
Vinum non habent. Diva Virgo magnam de clientibus
suis curam gerit, quibus prospicit in omnibus, cm sit

apud Deum potentissima.


Implete hydrias. Christus ostendit exemplo suo, quan
tm parentibus deferendum sit.
Cm inebriati fuerint, tunc id quod deteris est. Mundus

homines decipit, voluptates eis proponendo, ob quas


poste tot tormenta toleranda sunt. Ut mundus homini
bus illudit, ita quoque diabolus,

- 216

Dominica III post Epiphaniam.


Matth. VIII: Cm descendisset. Narratio.

1. Descendente Jesu de monte, ecce leprosus venit. Le


prosus dici potest quivspeccator plenus ulceribus su
perbiae, avaritiae, luxuriae,gulae, etc. Vide Peccatum,
Superbia, Luxuria, etc.
Si vis, potes me mundare. Peccator debet cum magna
fiducia et dolore ad Christum recurrere. Wide Fiducia,
Poenitentia.

3. Vade, ostende te sacerdotibus. Debetetiam peccator

peccata sua aperire et ostendere sacerdotiin confessio


ne sacramentali. Vide Confessiopeccatorum.
Conceptus alii de eodem Evangelio.

Ecce leprosus veniens. Tribulatio hominem Christo


conjungit, et si long ab eo recesserit, ad Deum rever
tijubet.
Adorabat eum. Adoratio Deo soli convenit.

Sivis, potes memundare. Tribulatio docetorare.2. Cor

dis munditia quantifacienda.3. Misericordia Deiin h0


minibus Subveniendo maxima.

Accessitad eum Centurio. Qualis fueritille Centurio,


et exeo quodnam oficium sit dominorum erga servos,
et Servorum erga dominos.

Domine, puer meus jacetin domo paralyticus,etc. Pec


catum paralysis est, qui morbus animam maxim afli
git, su mal conscienti peccatum mortalehominiviam
Sternitad alia mortalia.

217

Dominica IV post Epiphaniam.


Matth. VIII: Ascendente, etc. Narratio.
1. Ascendente Jesu in naviculam, ecce motus magnus
factus est in mari. Mundus est mare plenum procellis,

id est, periculis, discordiis, litibus. Vide Discordia, Ini


micitia. Item Pa.

2. Domine salva nos, perimus. Remedium inmundi pe


riculis est auxilium Dei invocare. Vide Oratio, Aui
lium Dei, Fiducia.

3. Quis est hic, quia venti et mare obediunt ei? Si mu


t creatur obediunt Dei prcepto, magis homo. Vide

Obedientia, Timor Domini.


Conceptus alii de eodem Evangelio.
Ascendens Jesus in naviculam, etc. Matth. VIII. Quomo
do Christum prcedentem debeamus sequi. 2. Prsen
tia Dei hominem cohibet peccato.

Ut navicula operiretur fluctibus, Fluctus maris, id est


mundi, hominem opprimunt.

Ipse ver dormiebat. Deus in anima afflicta optim


quiescit.
Modic fidei, etc. Fides nobis scutum in omnibus pe
-

riculis et certaminibus.
Imperavit ventis. Quomodo passionibus nostris, qu
ventis non absimiles sunt, imperare oportet.

Dominica V post Epiphaniam.


Matth. xiii : Simile factum est. Narratio.
1. Simile factum est regnum clorum homini, qui se
minavit bonum semen in agro suo. Semen bonum est fi

des, aut quvis alia virtus, qu seminatur in anima,

218

ut poste proferat fructum vit tern. Vide Fides, Li


beralitas, Amor Dei, etc.
2. Venit inimicus ejus et superseminavit zizania. Ziza

nia sunt errores hreticorum, aut peccata, in qu d


mon, et hretici homines inducunt. Wide Tentatio,
Mendacium, Avaritia et alia vitia.

3. Sinite utraque crescere usque ad messem. Deus per


mittit probos et improbos simul vivere in hoc mundo,
sed in morte et judicio extremo illos separabit ad pr

mium, vel poenam ternam. Vide Mors, Judicium, Jus


titia divina.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Cm autem dormirent homines, etc, Matth. xiii. Ini
micus noster diabolus vald imbecillis est quod vel hinc

patet, quia homines non nisi dormientes, vel impeditos


aggreditur, quos vincere haud potest, nisi velint. Wide
supr in Apparatu, Acedia.
Venit inicus homo, etc. Diabolus nunquam dormit, et
ide inter omnia animalia soli vigilantissimo draconi as
similatur. Quia est infensissimus hominis hostis, qua
propter nobis vicissim vigilandum est.
Et superseminavit zizania. Susurrones Deo, Angelis
et hominibus odibiles.

Alligate ea in fasciculos ad comburendum. Quandoque


propter pravos homines etiam boni luunt et puniuntur
Deo.

Dominica VI post Epiphaniam.


Matth. XIII: Simile est. Narratio.

1. Simile est regnum clorum grano synapis, etc. Gra


num Synapis est vera fides in Christum, qu nunc ap
Paret Parva, et humilis, poste autem crescet in glo

219 -

riam immensametaeternam.Vide Fides, Humilitas, Tri


bulatio.

2. Granum synapis dum masticaturelicit lachrymas,


sed tamen conducit ad sanitatem: ita poenitentia nunc
causat dolorem, posteversalutem operatur.WidePoe
nitentia, Patientia, Tribulatio.
Mundisectatores non crescunt, sed decrescunt. Homo

non vitans peccata venialia, se ad mortale disponit.


Dominica Septuagesimae.
Matth. xx: Simile est. Narratio.

1. Simile est regnum coelorum homini patrifamilias.


Regnum coelorum est Ecclesia, ad quam Deus homines
vocat ut ben operentur. Wide Ecclesia, Obedientia.
2. Hi novissimi un hor fecerunt et pares illos nobis
fecisti, qui portavimus pondus diei.
Qui Deo serviunt brevitempore ex pura intentione,

plus apud Deum merentur, qum qui pro mundo di,


multumque laborant. Vide Intentio bona, mala, Gloria
coeli.

3. Multisunt vocati, pauci ver electi. Pauci suntsal


vandi, e qud pauci deserunt sua vitia. Wide Super
bia, Avaritia, Luxuria.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Exit conducere operarios, etc. Matth. xx. Constat la
bore salus, ad quem Dei nos vocat amor, paciscens

mercedem. 2. Vinea, de qua Evangelium, est anima


nostra, quae ben colenda. 3. Horae diversae, sunt aeta
tes, mempe puerorum, adolescentium, ac senum, quos
V0cat ad vineam Suam.

220

Simile est regnum clorum patrifamilias. Qum bonus


sit Deus pater familias explicandum est.
Quid statis hc tota die otiosi? Otium perniciosissimum

omni creatur, cm sit pulvinar diaboli, et sepultura


vivorum. Nam aqua stagnans putrescit, ferrum quies
cens attrahit rubiginem, etc. 2. Non procrastinanda est
emendatio vit nostr, ne tota prterfluat, et otiosi re
periamur judice nostro.

Redde illis mercedem. Deus superabund, virtutes ac


bona opera nostra non solm in hac vita, verum etiam
in futura remunerat. 2. Injusta retentio mercedis, quam
operarii labore suo promeriti sunt, est peccatum in coe
lum clamans.

Murmurabant, etc. Murmuratio quantm sit malum,


Wide in Apparatu, Detractio.
An oculus tuus nequam, etc. Cur oculus et non lingua
reprehensa est ? Ratio est, quia ille concupiscit, et non
lingua.

Multi sunt vocati, pauci ver electi. Nomen prdestina


tionis neminem bonis propositis dejicere debet.
Dominica Seragesim.
Luc. VIII: Cm turba plurima. Narratio.
1. Semen est Verbum Dei. Magni facienda est, fides et
prdicatio verbi divini, quia est semen vit tern. Vi
de Fides, Predicatio.

2. Ad tempus credunt et in tempore tentationis recedunt.


Necessaria ad salutem perseverantia in fide, et bonis
operibus inter persecutiones. Vide Perseverantia, For
titudo, Tentatio, Tribulatio. ,

3. Hi sunt qui in corde bono et optimo fructum adferunt


in palientia. Fructus bonorum operum haberi non po

221

test sine patientia. Vide Patientia, Abstinentia, Abne


gatio.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Eiit qui seminat, etc. Luc. VIII. Docetur hc modus

quomodo seminator verbi Dei se gerere debeat. 2. Qud


semen sit verbum Dei, ager anima nostra, seminator

Christus. 3. Qualis debet esse terra, ut fructum pro


ferat.

Cecidit in terram bonam. Terra bona censentur hi, qui


peccatis purgati, verbum Dei custodiunt et illo fruc

tus bonorum operum producunt. 2. Dici hc posset


qum uberes ac suaves fructus verbum Dei in anima
nostra germinet.
Aliud cecidit secus viam et conculcatum est, etc. Omnis
respectus humanus contemnendus, quia non curandum
est nobis, num ab hominibus despiciamur ac nihil fia
mus, dummodo apud Deum valeamus.

Super petram. Petra sunt omnes obdurati ac invetera


ti peccatores, qui verbum Dei percipientes nullum fruc
tum ex eo germinant, nec producunt.
Inter spinas. Impedimenta verbi Dei sunt, peccata,
diviti, prosperitates, etc. Hinc advertendum qud ex
quatuor seminis partibus, una tantm ben ceciderit ac
fructum fecerit, ex quo collige exiguum bonorum nu
merum.

Dominica Quinquagesim.
Luc. xviii : Assumpsit Jesus, etc. Narratio.

1. Ecce ascendimus Jerosolymam, etc. Quanta Christi


benignitas qui ultr tendit Jerosolymam, ut pro pecca

toribus patiatur. Vide Benignitas Dei in peccatores, Amor


noster in Deum.

222 -

2. Et postquam flagellaverint occident eum, et tertia die


resurget. Maxima consolatio in tribulatione et persecu
tione est futura mortuorum resurrectio. Vide Tribula

tio, Persecutio, Beatitudo.


3. Et ipsi nihil horum intellererunt. Homines ingrati
non intelligunt Christi in se amorem, et beneficia. Vide

Ingratitudo, Benignitas Dei.


Conceptus alii de eodem Evangelio.
Ecce ascendimus Jerosolymam. Luc. xviii. Passio Chris
ti gravissima fuit, sed memoria illius optimum contra
peccata remedium est. 2. Unicus locus quietus in mun
do est, nempe mons Calvari sive crux Salvatoris nostri.

Ccus quidam sedebat secus viam, etc. Cognitio pro


pri miseri ducit ad qurendum auxilium. 2. Pecca
tores in via coelesti, instar ccorum currunt. 3. Exop

tanda ac procuranda est oculorum ccitas, in perspi


ciendis rebus impudicis. 4. Custodia oculorum vald
conducit ad inhonestas cogitationes vitandas. 5. E con
tr oculorum libertas, multorum peccatorum origo.

6. Ccitas spiritualis, deterior corporali est.


Quid tibi vis faciam? Domine ut videam. Diabolus ho
mines abducit via coelesti ccitate, et Deus illumina

tione reducit. 2. Homo debet semper esse indifferens

ad Dei voluntatem, sive ad patiendum, sive ad gau


dendum.

Ipsi nihil horum intelleerunt. Affectus terreni, cog


nitionem spiritualium ac clestium tollunt aut impe
diunt.

Dominica I Quadragesim.

Matth. Iv: Ductus est Jesus, etc. Narratio.

1. " jejunasset quadraginta diebus, etc. Qum uti

223

le et sanctum sit jejunium Quadragesim, exemplo


Christi. Vide Abstinentia, Jejunium.
2. Accedens tentator diacit ei, etc. Christus voluit ten
tari, ut ostenderet christianos debere per multas tribu
lationes intrare in regnum coelorum. Vide Tentatio, Tri
bulatio.

3. Hc omnia tibi dabo si cadens adoraveris me. D

mon homines tentat et decipit promittendo illis falsa bo


na, mundi divitias, voluptates, honores, ut vera et
terna bona illis auferat. Vide Avaritia, Luuria, Ten
tatio.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Ductus est Jesus in desertum spiritu. Matth. iv. Filii
Dei spiritu Dei aguntur, qui illorum dux est. 2. Dia
boli filii sunt, qui spiritu dmonis ducuntur. 3. Spiri
tus Dei homines ad patiendas difficultates, miserias,

cruces, etc., inducit: diabolus ver ad voluptates. 4.


Christus in solitudinem discessit, ut ibi Deum Patrem

suum nobisjejuniis et facilem et placatum reddat. 5. Dia


bolus interdum hominem tentat sub specie boni angeli,

quem fallit. 6. Armantur justi Deo ad victoriam ad


versus diabolum. 7. Salutaris cuique abstinentia, et col
lectio mentis.

Et cm jejunasset guadraginta diebus, etc. Jejunio vin

cuntur tentationes et extirpantur passiones maxim car


nales. 2. Diabolus cum suis hreticis maximus impug
nator jejunii est.

Accedens tentator. Tentatio ut fornax ardens in qua


aurum purgatur, et stipula comburitur, id est, boni
prmium accipiunt honoris, etc., mali ver consumun

tur. 2. Diabolus bonos semper persequitur.


Si filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant, etc. Dia
bolus adaptat tentationes juxta cujusque naturam et in

224

dolem. 2. Abstinentia justos spiritu Dei confortat et mu

nit. 3. Maluit Dominus convertere panem in corpus


suum, qum lapides in cibum corporalem, im mavult
Deus duros lapides peccatorum in flexiles et justos con
Vertere.

Mitte te deorsm. Se deorsm mittere (id est ad terre

na respicere) filios Dei dedecet, cm mentem nostram


semel occuparunt coelestia. Juxta tritum illud: Nemo

mittens manum ad aratrum, respiciens retr aptus est reg


no Dei.

Non in solo pane vivit homo. Refectio mentis prvalet


refectioni corporis. 2. Sacra communio est cibus ani
m. 3. Verbum Dei confortatanimam adversus peccata.

Dominica II Quadragesim.
Matth. xviii : Assumpsit Jesus, etc. Narratio.
1. Transfiguratus est ante eos: nempe ante discipulos,
id est, homines pios, qui deserunt cupiditatem mundi,
et ascendunt cum Christo ad montem orationis, aut con

templationis. Vide Abnegatio, Oratio, Contemplatio, Amor


Dei.

2. Domine bonum est nos hc esse. Quantum bonum et


beneficium est, esse cum Christo in vera Ecclesia in

oratione, in operibus bonis. Vide Ecclesia, Oratio. .


3. Surgite et nolite timere. Qui Christum timet et in

eo confidit, nihil debet in mundo timere; non minas ho


minum, non carcerem, non mortem, etc. Wide Timor
Domini, Fiducia, Fortitudo.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Transfiguratus est ante eos. Matth. xvii. Peccatum

transformat hominem in diabolum, poenitentia in an


gelum.

225

Domine bonum est nos hc esse. Nesciunt quid dicant,


qui terram coelo prferunt.

Duit illos in montem ecelsum. Necesse est hc porte


mus crucem Christi, ut gloriam coelestem obtineamus,
juxta illud Thom Kempis: Non est alia via, nisi via
sanct crucis. 2. Maxima est stoliditas illorum, qui ter
n felicitati renuntiant, ne hc patiantur aliquantulm.

Resplenduit facies ejus sicut sol. Qum inexplicabilis


est gloria beatorum.
Montem ea celsum. Terminus crucis Christi gloria est,
gloria ver mundi est crux.
-

Dominica III Quadragesim.


Luc. xi : Erat Jesus, etc. Narratio.
1. Erat Jesus ejiciens dmonium, et illud erat mu
tum. Dmonium mutum habent illi, qui in confessione
non aperiunt peccata sua, et qui non laudant Deum in
oratione. Vide Confessio, Oratio.

2. Omne regnum in se divisum desolabitur. Quanta


damna adferat discordia in regno, in civitate, in fami
lia. Vide Discordia, Pa.
3. Qui non est mecum, contra me est. Deus odit simula
tionem et hypocrisim, vult autem habere mentem et in

tentionem rectam. Vide Hypocrisis, Intentio recta.


Conceptus alii de eodem Evangelio.
Erat Jesus ejiciens dmonium, et illud erat mutum.
Luc. xi. Dmonia natur su non sunt muta, sed mu
ta dicuntur, quia eos quos obsident mutos efficiunt.

2. Gravior est obsessio anim qum corporis. 3. Colla


borandum est nobis cum Deo, ut dmonia ex animabus
nostris exterminet et ejiciat,
15

226

Tentantes signum de clo qurebant ab eo. Deus indu


ratis plura salutis media negat, ne gravis poste eos
punire debeat.
Cm fortis armatus custodit atrium suum. Associari
Christo duci oportet, ut inimicum vincamus. 2. Inimi
cus imbecillis est, nam cani catenato non est absimilis.
3. Diabolus totum hominem possidet, dum animam in
vasit.

Assumpsit alios septem spiritus nequiores se. Permittit


Deus justos dmone exerceri, ut sibi comparent the
saurum virtutum, pravos ver terreri ut peccatorum
via declinent.

Omne regnum in se divisum, etc. Unio animarum fide


lium in Ecclesia necessaria. 2. Dissensio voluntatis hu

man pacem tollit, et discordiarum origo est.


Erat Jesus ejiciens dmonium. Vald grave peccatum

est pusillis scandalo, et peccandi occasioni esse. 2. Dif


ficillimum est dmonem (id est malam consuetudinem

peccandi) ex anima peccatoris extirpare. 3. Diabolus


omnium perditorum hominum sensus evertit.

Universa arma ejus auferet. Deus diabolum propriis


armis impugnat, quia peccatores conversi, olim fuerunt
arma diaboli.

Dominica IV Quadragesim.
Joan. VI : Abiit Jesus trans mare. Narratio.

1. Erat autem proimum Pascha dies festus Judorum.


Quanta apud catholicos debet esse observatio dierum
Festorum et Dominic. Vide Sabbati observatio.

2. Discubuerunt viri numero quasi quinque millia.


Exemplo Christi quanta debet esse liberalitas fidelium

erga peregrinos, maxim pauperes et religiosos, qui


Christum sequuntur, Vide Liberalitas.

227

3. Jesus ergo ne facerent eum Regem fugit. Docemur


hc fugere vanos honores, et mercedem liberalitatis

solo Deo expectare. Vide Humilitas, Intentio bona.


Conceptus alii de eodem Evangelio.
Cm sublevasset oculos Jesus. Joan. VI. Deus in hac vi

ta sui sectatores milites solatiis, gaudiisque afficit. 2.


Prospicit etiam eis de necessariis, tam ad vitam corpo
ralem, qum ad spiritualem. 3. Spectat Deus afflictio
nem suorum amicorum et miseretur. 4. Promittit Deus
in coelo meliorem communicantibus tractationem.

Sequebatur eum multitudo magna. Filii Dei perseveran


tes in via salutis, Jesum sequuntur, peccatores sive filii
dmonis mundum et amorem proprium. 2. Deo non
serviendum est propter mercedem, ut turba, de qua
Evangelium, sed ex puro amore.
Und ememus panes ut manducent hi? Eleemosyna Deo
gratissima, et ad coelum consequendum quandoque ne
cessaria. 2. Divina providentia medium juvandi invenit,
dum humana defecit. 3. Deus tantam nostr providen
tiam gerit, quantam mater partus uterisui. 4. Adjutorio
humano deficiente, major consolatio Deo expectatur.

Ducentorum denariorum panes non sufficiunt eis. Mun


danis non sufficiunt bona qu possident, sed plura sem
per expectant, et sitiunt.

Ut autem impleti sunt. Nulla mundi bona homini satie


tatem adferre possunt, prter Deum.

Dominica V qu est Passionis.


Joan. VIII: Diarit Jesus turbis. Narratio.

1. Qui e Deo est, verba Dei audit. Signum est prdes


tinationis conciones libenter audire et observare. Vide

Prdicatio, Obedientia.
15*

228

2. Si quis sermonem meum servabit, mortem non vide

bit in ternum. Per observantiam mandatorum obtinetur


vita terna. Vide Obedientia, Gloria clestis.
3. Abraham mortuus est, et Prophet. Nemo mortem
evadet; debemus igitur semper esse parati ut transea

mus ad alteram vitam. Vide Mors.


Conceptus alii de eodem Evangelio.
Quis e vobis arguet me de peccato? Joan. VIII. Argui
tur peccator Deo Creatore et Redemptore de mala vi

ta. 2. optimus clypeus contra obtrectatores, innocentia


vit. 3. Christo similis est, qui ver de peccato argui
nequit. 4. Arma movenda contra peccatum, inimicum
Christi et anim nostr. 5. Conscienti bon utenti ni
hil timendum.

Quis e vobis arguet me de peccato? Interroget quisque


conscientiam suam. De peccato, nihil ade fugiendum

qum peccatum, cm ade sit amarum,

ut unica ejus

guttula, oceanum beat dulcedinis amaritudine sua in


ficiat.

Qui e Deo est, verba Dei audit. Ex Deo non sunt, qui
voluntati ejus ac verbo resistunt.
Ego non quro gloriam meam, etc.

De0 cuncta nOstra

relinquenda, qui melis illaad bonum nostrum diriget,


cm innocentium, id est, bonorum causam cordi ha
beat ut propriam.
Dominica VI qu est Palmarum.
Matth. XXI : Cm appropinquasset. Narratio.
1. Ecce Re tuus venit tibi mansuetus. Christi mansue

tudo et humilitas christianis imitanda. Vide Patientia,


Humilitas.

229

2. Straverunt vestimenta sua in via. Hinc collige non


tantm affectum internum, sed etiam sp bona exter
na pro Christo exuenda esse. Vide Abnegatio, Amor Dei.
3. Benedictus qui venit in nomine Domini. Benedicen
dus et honorandus Deus in suis Sanctis et ministris. Vi

de Amor Dei, Honor parentum.


Conceptus alii de eodem Evangelio.
Ecce Re tuus venit tibi mansuetus. Matth. XXI. Felicis

simus homo est, ad quem Dominus Jesus accedit, infe

licissimus ver quo ille recedit. 2. Rex summus est,


qui sibi in regno cordis novit imperare.
Asinam alligatam. Peccatores et servi diaboli per asi
nam figurari possint.
Hosanna filio David. Non sunt fideles amici Jesu, qui
eum in sancta Eucharistia indign recipiunt.

Benedictus qui venit in nomine Domini. Mundi favor in


odium facil evanescit; nunc dicit Benedictus, post tri

duum Crucifige. .
Dominica Resurrectionis.

Marc. xvi: Maria Magdalena, etc. Narratio.


1. Emerunt aromata ut venientes ungerent Jesum. Aro
mata Christo gratissima sunt virtutes, qu impediunt

corporiset anim nostr corruptionem, et Christi mem


bra unguntin suis pauperibus. Vide Castitas, Amor Dei,

Liberalitas in pauperes.
2. Noliteepavescere, Jesum quritis Nazarenum. Non
debet timere qui seri Christum qurit. Vide Fides et
Fiducia.

230

3. Surrecit, non esthic. Per poenitentiam oportet cum


Christo resurgere ex sepulchro nostrorum peccatorum.
Vide Penitentia, Peccatum.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Vald man una sabbati veniunt. Marc. XVI. Primus

fructus resurrectionis fervor estpietatis. 2. Salvator ab


infantia, diligenti et prompto animo quaerendus est.

Maria Magdalena, etc. Mulieres magis orationi, de


votioni, virtuti, deditae sunt qum viri: qua de re vide

Lap. I Cor. xv, 3. Item ITim. II,9; Num.vi, 2.


Magdalena lachrymastristitiaeseminans, laetitiae lachry
mas collegit. Juxta tritum illud, post nubila Phaebus.

Hac est dies, quam fecit Dominus. Psalm. cxVII. Post


moerorem sequitur laetitia: nam sol occidens rubicund,
serenitatis estindicium;ita verus sol sanguine tinctus
moriens, causa gloriae et pacis fuit.

Quis revolvet nobis lapidem?Videntes lapidis impedi


mentum, non omittuntinquirere et prosequi intentum,
docendo perseverantiam, et constantiam in bonis ope
ribus et virtutibus necessariam; nam illae virtutes obi
ces vitiorum fervorespirits tollunt, autfacilitant. Quo

ties quis aliquod bonum opus aggreditur, plurima in


tercurrere solent impedimenta: at peccare volentibus
omnia favent.

Videruntlapidem revolutum. Quant majoresvidemus


dificultates, tant magis in Deo confidendum est.
Surrexit, non esthic. Ver non resurrexit, qui afec
tus pravos non exuit. 2.Jesus sepulchro surrexit, sed
nobis sepulchro peccatorum resurgendum est. 3. Sig
num resurrectionis nostrae estrenovatio vitae.

VenitJesus januis clausis, et stetit in medio, etc. Invi

sit Dominus amicospacific, inimicos metu percellens.

231
Dominica in Albis.
Joan. xx: Cm ser esset. Narratio.

1. Paa vobis. Pax servanda cum Deo, cum proximo,


cum nostra conscientia. Wide Pa, Discordia.
2. Quorum remiseritis peccata, remittuntur eis. Quanta

sacerdotibus concessa potestas. Vide Confessio peccato


rum, Pnitentia.

3. Beatiqui non viderunt, et crediderunt. Quantum Dei


donum vera fides. Vide Fides, Fiducia.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Paac vobis. Joan. xx. Pax quadruplex est; de qua Vi

de fusis apud A Lap. Phil. IV, 7; Colos. III, 25. 2. Non


intrat pax Christi, ut requiescat, nisiad pacificos. 3. Re
fugium et securitas pacis nostr in vulneribus Salva
toris.

Nolite timere. Ne in ullum incidamus peccatum, op


timum remedium est timere Deum, non homines.
Ubi discipuli erant congregati. Ubi charitas et concor

dia, ibi Deus, juxta Scripturam: Ubi duo vel tres congre
gati sunt in nomine meo, ibi sum in medio eorum.
Venit Jesus et stetit in medio. Jesus mediator noster in

medio est, omnibus qualis.


Cm ser esset die illa et fores essent claus. Qui Deum
recipere cupit, debet omnes fenestras sensuum claude

re, ne diabolus intret per fores apertas. 2. Non procras


tinanda est vit nostr emendatio, ne ser nos poeniteat,
quando fores sunt claus.
0slendit ei manus et latus. Retinuit Salvator noster illas

thecas medicinales, ut nos sanet. 2. Frustr lingua pro


mittit, nisi cor, manus et opera conspirent.

232

Dominica II post Pascha.


Joan. X: Ego sum pastor bonus. Narratio.
1. Bonus pastor animam suam dat proovibus suis. Vi
de Zelus, Gloria Dei, Fortitudo.
2. Ego sum pastor bonus et cognosco oves meas. Vide
Christus, Dei bonitas erga suos fideles: applicando illi
officia boni pastoris.
3. Fiet unum ovile et unus pastor. Vide Concordia,
Paac.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Ego sum pastor bonus. Sanctus Paulus insigne exem

plar Pontificum, Prlatorum, et Pastorum. Vide A Lap.


II Cor. Iv, 1, de eorum munere, etc. 2. Pastor (idem
dici potest de patribus et matribus familias) pascit tri
pliciter. Vide A Lap. in Epistolas canonicas, pag. 313.
Ponit animam pro ovibus suis. An et quando vita pro
proximo exponenda sit, vide ibidem, pag. 477. 2. Vita

nostra impendenda est ei, qui suam nobis impendit.


Cognosc0 oves meas, etc. Tota nostra amicitia cum Je
su dependet cognitione nostra de ipso. 2. Oves Chris

ti cognoscuntur, ex pia vita, virtutibus, et signo sanc


t crucis.

Et cognoscunt me me. Oves Christi sunt, qui cogni


tioni sui student, uti Augustinus ait: Domine Jesu, no
verim me, noverim te.
Et vocem meam audiunt. Oves Christi verbum Dei lu

benter audiunt, et correctiones, et voces mandatorum


ejus observantes.

233

Dominica III post Pascha.


Joan. XVI : Modicum, etc. Narratio.

1. Iterm modicum et videbitis me. Totum tempus et


bonum hujus vit modicm censeri debet. Vide Mors,
Gloria terna.

2. Plorabitis et flebitis vos, mundus autem gaudebit.


Vide Tribulatio, Tentatio, Patientia servorum Dei.
3. Sed tristitia vestra vertetur in gaudium. Vide Con
solatio divina, Gloria terna, Beatitudo.

Conceptus alii de eodem Evangelio.

Modicum et jam non videbitis me, etc. Joan. xvi. Sua


passio Christo visa est modica, ob magnitudinem dilec
tionis. 2. Modicum vit tempus malis conceditur, ne

pejores fiant. 3. Modicum vit tempus et grati quo


pendet ternitas. 4. Apud Deum omnia tempora sunt

modica. Vide A Lap. ad Hebr. x, 27, pag. 275.


Tristitia vestra vertetur in gaudium. Non est verum
gaudium nisi quod secura mens parit. 2. Quomodo
differant tristitia sculi et tristitia qu secundm

Deum est; vide A Lap. II Cor. vII, 9. 3. Fructus tris


titi, ibidem, n. 136. 4. Consolationes divin semper

sunt majores tribulationibus. II Cor. I, 5. 5. Differentia


gaudii Sanctorum et mundanorum, vide A Lap. II Cor.
vi, 10. 6. Afflictio et tribulatio, quomodo hominem pro

bent, vide A Lap. in Apocalypsin, pag. 217. 7. Gaudium


mundi, qum cit transeat, idem pag. 452, in Episto
las canonicas. 8. Ltitia spiritualis est quidam prgus

tus coeli, ibidem, pag. 210 et pag. 232.

Plorabitis et flebitis vos. Cur Deus amicos suos sp


durius probet, qum impios. 2. Prstat hoc temporali
inferno torqueri, qum coelum amittere,

234

Iterim videbo vos, etgaudebit, etc. Deus suos subind

deserit,ut solatio majori compenset.


Dominica IV Advents.

Joan. xVI: Vado ad eum, qui misit me. Narratio.

1. Cm venerit Paraclitus, arguet mundum de peccato,


et de justitia, et de judicio. Vide Peccatum, Justitia divi
na, Judicium iniquum, rectum.
2. Paraclitus Spiritus docebit vos omnem veritatem. Ve

ritas etfides est Spiritu Sancto, mendacium et hypo


crisis spiritu maligno. Vide Fides, Mendacium, Hy
pocrisis.

3. Non enim loquetur semetipso. Haeretici quia lo


quuntur semetipsis, non Deo, sunt mendaces etfal
laces. Wide Mendacium, Fallacia.
Conceptus alii de eodem Evangelio.
Vado ad eum qui misit me, et memo ex vobis, etc. Joan.

XVI. Deus velut sol, induratos deserit; non est perni


ciosior et tristior separatio, qum Dei ab hominibus.
3. Quisque sibifinem suum, ac vitae suae media praefi
gere debet. 4. Mundus carcer est, quo captiviinnocen
tes et rei tenentur.

Nemo ex vobis interrogat me quvadis. Ex hac vita


discedenti quantm referat scire terminum, qu ituri
simus.

Cium venerit Spiritus veritatis. Mendacium homini


christiano perniciosissimum, quia multorum malorum
origo. 2. Spiritus veritatis delebitmundifalsitatem.

Arguet mundum depeccato. Unicum peccatum suficit

de qu0 arguamur et damnemur. 2. Mundus in maligno


(id est, maloigne) positus est; est enim sub diabolo,

235

sua malignitate; vide fusis, A Lap. in Ep. Can. pag.


514.3. Peccati poenetfructus. A Lap. in Apoc. pag. 236.
4. Conscientiam assidu examinandam esse, ibid. p. 305.
Dominica V post Pascha.
Joan. XVI : Amen dico vobis. Narratio.

1. Si quid petieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis.


Quanta est vis orationis. Vide Oratio.

2. Ipse enim Pater vos amat, quia vos me amastis. Vi


de Amor Dei, et Benignitas.
3. Et credidistis, quia Deo erivi: Fides vera in Chris
tum quanti momenti. Vide Fides.
Conceptus alii de eodem Evangelio.
Erivi Patre et veni in mundum. Joan. xvi. Gratias
debemus Jesu ductori et protectori nostro.
Petite et accipietis. Dum spiritualia pris petuntur, non
negat Deus temporalia. 2. Deus ab inimicis rogari cu

pit, lict pronus sit ad largiendum. 3. Precesamicorum


armat, Deum etiam quasi invitum cogunt. 4. Debet

mens et lingua conspirare ad impetrandum. 5. Efficacis


sima petitio apud Deum esteleemosyn largitio. 6. Qu
nam conditiones in oratione requisit, vide A Lap.

Ephes. vi, 18. 7. Ab oratione omnis nostra actio in


choanda. I Tim. II, 1; de loco orationis, ibidem. 8. Pri
mum apostolicorum virorum munus est oratio. Idem
in Acta Apost. pag. 113.
Ut gaudium vestrum sit plenum. Conscienti bon

quantum sit gaudium, vide A Lap. pag. 332. Propen


det Deus ad dandum. Idem in Ep. Canonicas, pag. 30,
31 et sequentibus.

Usque mod non petistis quidquam etc. Frustr peccator


petitin nomine Christi mediatoris, nisi se emendare velit.

236

Amen dico vobis, quidquid petieritis Patrem, etc. Non


petitur in nomine Salvatoris, quidquid est contra ratio
nem salutis, ita Augustinus. 2. Obstringit se Christus
promittendo, ut jure debiti exigamus.
Ascensio Christi.

Marc. xvi: Recumbentibus undecim, etc. Narratio.

1. Eaprobravit incredulitatem eorum et duritiam cor


dis. Quantum malum duritia cordis in credendo, et do
lendo de peccatis. Vide Duritia cordis, Pnitentia.
2. Qui crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit.
Quantum Dei donum est Baptismus. Vide Baptismus.
3. Quanta Dei gratia est vera fides. Vide Fides, Cons
tantia, Perseverantia.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Videntibus illis elevatus est. Act. I. Elevandum cor ad

coelum, alis pietatis et misericordi. 2. Affectus terreni

non sinunt nos terra elevari. 3. Spes ascensionis nos


tr unicum solamen in hoc exilio. 4. Elevari ad coelum

debemus velut animantia, terr affixa.

Sicut aquila provocans advolandum. Deut. xxxi. Viam


coeli facilitavit nobis Dominus Jesus velut aquila.

Viri Galili quid statis aspicientes in clum? 1. In coe


lum oculos defigere identidem oportet. Vide A Lap. in
Acta, pag. 146. 2. Frustr coelum aspicimus, nisi cone

mur ascendere. 3. Typus egregius ascensionis Christi


est chrysolitus. Vide A Lap. in Apoc. pag. 331. 4. As*
censionis, ejus forma et modus, in Acta, pag. 46, etc.

5. Plura alia invenies apud eumdem de ascensione Do


mini in cap. ad Ephes. Iv, 8, et x. 6. Ascendit Christus

in coelum, ut nobis viam et locum prpararet. Hebr. vir,

237

10. 7. De ascensione spirituali in coelum. Idem, Colos. III,


1, n. 2. 8. Ante Christi ascensione nullus coelum intra
vit. Ibid. 13, n. 120.
Sedet detris Dei. Ut ibi dexteram Dei vindicativam

retineat, ne nos puniat.

Dominica post Ascensionem.


Joan. xv : Cm venerit. Narratio.

1. Cm venerit Paraclitus. Paraclitus idem est quod


consolator, Spiritus enim Sanctus consolatur homines
in tribulatione, et operibus bonis. Vide Consolatio divina.

2. Ille testimonium perhibebit de me, et vos testimonium


perhibebitis. Per fidem, spem, amorem, de Christo tes
timonium perhibemus, quod est ei gratissimum. Vide
Fides, Spes, Amor Dei.

3. Hc facient vobis quia non noverunt Patrem neque


me. Hresis, et peccatum exccat homines, ut non vi

deant quantam injuriam faciant Deo persequendo inno


centes. Vide Persecutio, Peccatum, Inimicitia.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Ut non scandalizemini. Joan. xv. Scandalum quid sit
et quotuplex. Vide A Lap. Rom. 1v , 13. 2. Scandali
zantes proximum, quomodo in Christum peccent. ldem,
I Cor. viii, 12.
Vos testimonium perhibebitis de me. Catholicorum im
probitas, scandalo est gentibus, hreticis, etc. 2. Doc

trinam Christi profiterinos oportet probitate vit. 3. Cur


mundus oderit viros sanctos. Vide A Lap. in Epistolas
canonicas, pag. 474. Tribulatione summum bonum ac

quiritur. Wide A Lap. ibidem, pag. 13. 4. Crux via ad


coelum, ibidem, pag. 252. 5. Christiani ducem suum per
aspera sequuntur, ibidem, pag. 331,

238

Venit hora ut omnis qui interficit vos, etc. Utitur Deus


maliti improborum ad probationem justorum. 2. Non
excusat malos, qud Deus eorum maliti utatur in bo
llum.

Dominica Pentecostes.

Joan. xiv: Si quis diligit. Narratio.


1. Si quis diligit me, sermonem meum servabit, et Pater
meus diliget eum. Quantm bonum diligere Deum, et
quomodo diligendus. Vide Amor Dei.
2. Qui non diligit me, sermones meos non servat. Quan
tum malum non diligere Deum ejus prcepta violando.
Vide Obedientia; item Peccata in specie.

3. Pacem relinquo vobis. Testamentumultimum, quod


Christus hominibus in terris reliquit, est pax cum Deo
et proximo. Vide Pu, Concordia.
Conceptus alii de eodem Evangelio.
Apparuerunt illis dispertit lingu. Act. VIII. lgnis di
vinus illuminat intellectum, et accendit voluntatem. 2.

Proprietates ignis Spiritui Sancto applicari possunt.


Cm complerentur dies Pentecostes, erant omnes, etc. Se

paratio mundo, locum parit ingressui Spirits Sancti.


Venit princeps hujus mundi, et in me non habet quid
quam. Munienda arx cordis nostri grati Spirits Sancti
contra adversarios.

Repleti sunt omnes Spiritu Sancto, et cperunt loqui.


Operatio et inhabitatio Spirits Sancti lingu et sermo
ne proditur.

Qui Spiritu Dei aguntur, hi sunt filii Dei. Spiritus Sanc


tus rector et triumphator est cordis filiorum Dei.

Si diligeretis me, gauderetis utique. Christus ab Aposto

239

lis amore concupiscenti amabatur, quia societate ejus


gaudebant; sed amorem amiciti exigebat Christus, ut
nos ab amicis nostris.

Ut cognoscat mundus, quia diligo Patrem. Amans cupit


amorem suum palam facere, ut omnes cognoscant.
Ad eum veniemus et mansionem apud eum faciemus. Per
Spiritum Sanctum fiunt justi hredes et domestici Dei
Patris, et cohredes filii Dei. 2. Spirits Sancti inhabi
tatio nos honore et donis replet. 3. Anima cum Deo

unienda. Vide A Lap. 1 Cor. vI, 17 et seq. 4. Spiritus


Sanctus quatuor modis est in nobis. Idem, Rom. XI, 36,
n. 76. 5. Secundm Spiritum christiani debent vivere.
Idem, Rom. VIII, 13. 6. Sancti Spirits sigillum in anima

est sanctitas. Ephes. 1, 13, n. 34. 7. Quodnam in nobis


sit testimonium Spirits Sancti? Rom. vIII, 16, n. 130.
8. Quatuor efficacia testimonia quod quis habeat Spiri
tum Sanctum in se. Ibidem, n. 134, seq.
Dominica sanctissim Trinitatis.

Matth. xxviii : Data est mihi, etc. Narratio.

1. Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine


Patris, et Filii, et Spirits Sancti. Quanta sunt dona qu
percipimus sanctissima Trinitate per Baptismum et
vocationem ad fidem, etc. Wide Baptismus.

2. Docentes eos servare omnia qucumque mandavi vo


bis. Non sufficit Baptismus et fides sine bonis operibus,
et observatione mandatorum Dei. Vide Obedientia.

3. Ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consum


mationem sculi. Quantum bonum Christum semper ha
bere prsentem, per potentiam divinitatis omni loco,
per prsentiam humanitatis in sacra Eucharistia. Vide
Christus, Eucharistia,

240

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Docete omnes gentes, baptizantes, etc. Matth. xxviii. In

Baptismo signantur cruce in nomine sanctissim Trini


tatis, ut juvet crucem portare. 2. Anima baptizata tem

plum sanctissim Trinitatis est. 3. Egemus potenti Dei


Patris, sapienti filii, et justificatione Spirits Sancti.
Euntes docete omnes gentes. Cura salutis nostr com
missa est Christo soli Ecclesi catholic. 2. Necessa

rio instruendi fideles cognitione sanctissim Triados.

Baptizantes eos. Baptismi vis. Vide A Lap. in Titum


III, 4 et 5; Galat. III, 27, n. 88. 4. Baptizatis quare de
tur vestis candida. I Cor. 1, 7; V, 7, n. 67. 5. De cre

moniis Baptismi; Tit. IV, 5. 6. Immersione in aqua


Christo figuramur. Rom. VI, 1, n. 10. 7. Baptizati quare
unguntur oleo. I Cor. Ix, 25, n. 80. 8. In Baptismo
quomodo quasi iterm creamur. Ephes. II, 10, n. 60.

9. Aqua Baptismi est aqua purgans et emundans. Hebr.


x, 12, pag. 23. 10. Baptismus iterari non potest. Hebr.
VI, 6, pag. 266.

In nomine Patris, et Filii, et Spirits Sancti. Crux ad


initium operum nostrorum formanda est. Vide A Lap.
Philip. III, 18, n. 42. 2. De sanctissima Trinitate. Rom.

viii, 33, n. 222; XI, 33; I Cor. XII, 6; II Cor. XIII, 13;
Rom. XI, 36. 3. Eam ex creaturis philosophi cognosce
re non potuerunt. Rom. I, 19.
Festum venerabilis Sacramenti.

Joan. VI, 48 : Caro mea. Narratio.


1. Caro mea ver est cibus. In institutione Eucharisti
Deus fecit memoriam mirabilium suorum. Vide Eucha
ristia.

2. Non sicut manducaverunt patres vestri manna et

241

- mortui sunt. Quomodo virtus Eucharisti variis figuris


in Scriptura adumbratur. Ibid.
3. Qui manducat hunc panem vivet in ternum. Quanta
prmia dentur iis, qui ad Communionem dign acce
dunt, quanta poena si indign. Ibid.
Conceptus alii de eodem Evangelio.
Caro mea ver est cibus. Joan. VI. Quanta reverentia ad
hoc Sacramentum accedendum, in quo Jesus se natur

nostr accommodavit per cibum et potum.


Qui manducat huncpanem, etc. Dispar effectus et fruc
tus communicantium ex eodem cibo.

Vincenti dabo edere de ligno vit. Apoc. II. Hic cibus


antidotum contra venenum serpentis tribuens immor
talitatem.

Si dederit homo omnem substantiam. Cant. vIII. Infini

ties plus accepimus Domino, qum reddere possumus:


prospexit divina Providentia homini non minus de cibo
anim, qum corporis, im dedit omne quod poterat
dare, quando suum corpus et sanguinem nobis testa
mento donavit.

Notas facite in populis adiventiones ejus, etc. Isai. XII.


Invenit divina Sapientia modum veniendi ad nos et ma
nendi in coelo per Eucharistiam.
Et Verbum caro factum est, et habitavit in nobis. Joan. 1.
Solo verbo pane carnem suam fecit, ut habitaret in
nobis.

Cm dilerisset suos, in finem dilerit eos. Joan. xiii.


Excessus dilectionis Jesu in S. Eucharistia usque ad

finem potenti fuit. 2. Excedit venerabile Sacramen


tum omnem mensuram altitudinis et latitudinis, sci
licet ad omnes homines, cujusvis conditionis se exten

dit, longitudinis usque ad finem mundi sine fine, dilec

242

tionis, profunditatis, humilians se sub vili specie panis.


Memoriam fecit mirabilium suorum, etc. Cupit Domi
nus memoriam sui servari apud nos per venerabile Sa
Cramentum.

Dominica II post Pentecosten.

Luc. xiv : Homo quidam fecit cnam. Narratio.


1. Et cperunt omnes simul ecusare. Magna ingrati
tudo est, Deum per gratiam et prdicatores suos ad c
nam vit tern invitantem non sequi. Vide Ingratitu
do, Eachortatio.
2. Primus dirit ei, villam emi, etc. Multi excludun

tur convivio regni coelestis per cupiditatem et avari


tiam. Vide Avaritia.

3. Alius diit, uorem duri, non possum venire: Mul


tos etiam coelo excludit luxuria. Vide Luuria.

conceptus alii de eodem Evangelio.


Homo quidam fecit cnam magnam. Luc. xiv. Salva
tor noster neminem excusat Communione, sed omnes
invitat.

Et vocavit multos. Quidquid nocumenti gula primi pa


rentis nobis attulit, id coen eucharistic restauratur.

Misit servum suum dicere invitatis, quia jam para


ta, etc. Ad salutem nostram cuncta paravit Dominus,
tantm deest voluntas nostra.

Ut venirent non singulis coenam mittit, sed omnes ad

illam convocat, quia vult nos quoque cooperari, et ve


nire, et qurere.

Cperunt omnes simul se ecusare. Nulla in negotiosa


lutis excusatio apud Deum acceptatur, nam cuncta vi

243

det et cognoscit,etiam intima cordis nostri,quia Domi


nus estscrutator cordium, juxta illud Scripturae sacrae:

Ego Dominus scrutans corda et renes. 2. Plerique stult


praeferuntlautitias temporales aeternis. 3. Metus etres
pectus humanus neminem excusare possunt, quo mi
nus hanc sanctissimam coenam frequentent.
Villam emi, et necesse habeo videre illam. Emerat ille
villam et non viderat, en stultitia hominum qui aliquid

emunt absque eo quod videant et rem cognoscant. Hinc


enarraripossuntincommoda et mala quae exinconside
ratione nascuntur. 2. Per emptorem villae inteligi po
test superbus. 3. Christus est speculum humilitatis. A
Lap. in Epist. Philip. II, 4.4. Humilitatis motiva. Idem,
Ephes. Iv, 2. 5. De christiana humilitate. Philip. 14.
6. Stimulus ad retundendam superbiam. Rom. III, 33,
n. 170.

Juga boum emiquinque. Peccatorsuavissimum Chris


ti Salvatoris nostrijugum ferre recusat, etgravissimum

dificillimumque daemonis jugumportare cogitur.2. Per


emptorem boum avarus potest intelligi. Avaritiae detes

tatio. A Lap. Ephes. IV,19,pag. 151; v, 5. 4. Divitia


rum appetitus quot secum incommoda aferat. I Tim.
vI, 9 et 10.

Ucorem dulci, etide non possum venire. Matrimonium


neque ullus vitae status excusat servitio Dei. 2. Con
sortia diversi sexs omnin vitanda, nam mulieris af
fectus virum Omnino attrahit, et maxima mala inde nas

cuntur.3.Mulierem tangere qum periculosum. ALap.


I Cor. vII, 1 et seq. 4. Carnalium hominum descriptio.
IICor. X,2, pag.183.5. Quaenam sint arma carnalia.
Ibidem, 24. 6. Exopposito posset hic agi de virginitate,
ejusque laude et commodis. ALap. ICor.vii,34 et seq.
Pauperes et debiles, caecos et claudos. Omnes aflicti pre
missionem coelestem habent.
16

244

Compelle intrare. Tribulationes et pauperies stimuli


sunt, nos ad paradisum coelestem direct incitantes.
Nemo virorum illorum, etc. Ingens malum est hac coe

na privari, et contr. 2. Bona conscientia juge convi


vium, et mala conscientia ferocissimum tormentum.
Dominica III post Pentecosten.
Luc. xv: Erant appropinquantes. Narratio.

1. Quia hic peccatores recipit. Quanta Dei benignitas


qui paratus est omnes peccatores per pnitentiam in
gratiam recipere. Vide Benignitas Dei, Pnitens.
2. Gaudium erit in clo super uno peccatore pniten

tiam agente. Quantm placeat Deo seria poenitentia.


Ibid.

3. Item pax conscienti ex pnitentia et confessione


peccatorum. Ibid. et vide Confessio.
Conceptus alii de eodem Evangelio.

Erant autem appropinquantes ad Jesum. Luc. xv. Pec


catores poenitentes Deo gratissimi sunt. 2. Mundi pra
vitas Deo homines avertit, quos ejus bonitas ad se at
traxit. 3. Nemo tantus Dei inimicus et reus est, quin ha

beat spem veni. 4. Gratissimum Domino Jesu opus est,


peccatorum misereri. 5. Summa est Dei erga peccatores

clementia. Vide A Lap. in Epistolam I Tim. I, 13, n. 33.


Peccatores tantm ad Christum accedere nitantur, quan

tm peccando ab eo recesserunt. A Lap. Philip. III,


12, n. 22.
Murmurabant Pharisi. Detractores et murmuratores

ut pestis fugiendi. 2. Quantum malum sit detractio et

murmuratio, suprin Apparatu vide Detractio. 3. Non

245

desinit Dominus ben operari propter obloquia et mur


murationes prvisas, ide respectus humanus contem
nendus est. 4. Conversionem peccatorum impedientes,
ut Pharisi, Christum denu crucifigunt.

Hic peccatores recipit. Susurrones Deo et hominibus


odibiles sunt; malum seminant, ut invidiam aliis con
citent.

Gaudium est in clo super uno peccatore. In nostra


manu est exhibere ltum aut triste spectaculum in c
lo. 2. Quantum angeli et Deus ltentur propter bonum
nOstrum.

Congratulamini mihi, quia inveni ovem, etc. Non


parcit Jesus labori ut errantes peccatores ad se reducat.

Dominica IV post Pentecosten.


Luc. V: Cm turb irruerent. Narratio.

1. Tota nocte laborantes nihil cepimus. Superbi, avari,


luxuriosi, qui tota nocte, id est, tota vita laborant pro

honore, opibus, voluptate, nullum laboris prmium


Deo percipiunt. Vide Superbia, Avaritia, Luwuria.
2. Eri me, quia homo peccator sum. Peccatorem om
nia mala comprehendunt, quia deserit illum Christus.
Wide Peccatum.

3. Relictis retibus secuti sunt eum. Bona hujus mundi

sunt retia quibus anima capitur, et ide pro Christo ab


neganda. Wide Abnegatio, Fallacia mundi.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Ascendens Jesus in unam navim. Luc. v. Agi hc pote
rit de Ecclesia, ejusque certitudine, qu vectores suos

ducit ad portum salutis; quomodo eam Deus gubernet,


per medios et horribiles hujus mundi fluctus. 2. Eccle

246

siam numquam defecisse. Item navis est fides, anchora


spes, velum et vexillum, charitas.
Cm turb irruerent. Funibus charitatis Salvator cunc
tos ad se trahit.

Per totam noctem laborantes, etc. In nocte peccati la


bor inutilis et frustraneus est, secus in die grati. 2. Dis
paritas magna est inter servos Dei et mundi hujus labo

rantes. 3. Plures capiuntur retibus diaboli qum Christi.


Duc in altum et laavate relia, etc. Enitendum unicui
que nostrum est, ut ad altiorem vit perfectionem sive
virtutis gradum perveniat. 2. Nemo, nisi propri su

culp, numero electorum excludetur.


In verbo tuo laabo rete. Cooperatio Dei et hominis ad
salutem necessaria est. 2. Qum prclara et Deo grata

prompta obedientia est. 3. Omnia nostra opera ad obse


quium Dei referenda sunt. A Lap. Rom. xiv, 8. 4. Deo
fidendum etiam in rebus desperatissimis. A Lap. Hebr.
x1, 17; I Cor. Iv, 8.
Rumpebatur rete. Peccatum discordi, lsionis fra
tern charitatis, et schismatis, quantum malum sit. Wi
de A Lap. Ephes. Iv, 3; Hebr. x., 26.

Faciam vos fieri piscatores hominum. Sicuti piscatori


multa toleranda ventis, mari, frigore, stu, etc, ita
et iis qui Volunt animas capere multum patienti opus
est. Vide A Lap. in Dominicam II post Pascha.
Relictis retibus secuti sunt eum. Omnia sunt contem

nenda, ut ipsum Salvatorem nostrum lucremur et se


quamur.

Dominica V post Pentecosten.


Matth. V : Amen dico vobis. Narrati0.

1. Omnis qui irascitur fratri suoreus erit judicio. Qum


rigid Deus nobis requirit amorem erga proximum.
Vide Amor proacimi.

247 2. Qui autem dixerit, fatue, reus erit gehennw ignis.


Quantam poenam mereturinimicitia, et contumelia con
tra proximum. Vide supr in Apparatu Inimicitia, In
sidia.
Conceptos alii de eodem Evangelio.
Nisi abundaveritjustitiavestra, etc. Matth. v. Justitia christiana abundare debet, non solm interna, sed
ctiam externa virtute. 2. Non est vera justitia, quae non
ponderat culpas graves. 3. Deus verae virtutis et justi
tiae aestimator est. 4. Victoria sui, humanae prudente et
justitiaenutrix est. 5. Pluraabiisexigentur, quibusplura et majora data sunt, aut qui plura sciunt.
Plusquam Scribarum et Pharisworum. In operibus bonis, non laus, non propria gloria, sed Dei quaerenda
est. Externa etiam operatio non sufScit , sed interna intentio requiritur. 3. Agi hic posset contra stolidam haereticorum confidentiam , qui sufficere ajunt solam fidem
ad salutem.
Non occides. Peccatum homicidii gravissimum est,
cujus malitia non solm actu externo fit, sed etiam so
la mente fieri posset.
Omnis qui irascitur fratri suo reus erit, etc. Odii fomitem extingues facillim, saepis cohibendo iram.
2. Quantum damnum ira homini afferat. Vide supr in
Apparatu Iracundia.
Quomodo iram cohibebis et domabis. Vide A Lap. in
Epist. Ephes. iv, n. 26. tem quomodo irae alienae cedendum. Rom. xn, 9. Item ultionem non esse quaerendam. Ibid.
Si offers munus tuum ad altare. Nullum sacrificium
Deo gratum est, quod non sale amoris fraterni conditum est.
Relinque munus tuum ante altare, et vade pris recon

248

ciliari. Nullus Deo gratus esse potest qui discors est cum
proximo suo.
Dominica VI post Pentecosten.
Marc. VIII : Cm turba multa. Narratio.

1. Misereor super turbam, quia ecce jam tridu susti


nent me. Si tam benignus est Christus erga eos, qui tan
tm triduo illum secuti sunt, qualis erit illis, qui tota
vita mundum abnegantes illum sequuntur? Vide Benig
nitas Dei, Abnegatio mundi.

2. Quot panes habetis? qui dierunt, septem. Septem


panes mystic designant septem Sacramenta, quibus po
pulus christianus roboratur et alitur in vitam ternam.
Vide Sacramenta in particulari.

3. Et prcepit turb discumbere. Christi exemplo exer


cenda liberalitas erga egenos et esurientes. Vide Libe
ralitas.

Conceptus alii de eodem Evangelio.

Misereor super turbam. Marc. viii. Dei in nos miseri


cordia. Wide A Lap. Rom. XI, 1; II Cor. I, 3; Hebr. II,
18. 2. Non potest misericors Dominus suorum indigen
tiam oblivisci. 3. In deserto tribulationes veri Dei se

quaces cognoscuntur.

Jam triduo sustinent me. De perseverantia in virtute.


Vide A Lap. Philip. I, 6; Hebr. iv, 3. 2. Dei liberalitas
in suos effusa, prvenit indigentiam eorum. 3. Plus sol
licitus Deus pro corporis nostri inopia, qum nos pro
spirituali nostra. 4. Amanti longum tempus exiguum
videtur, unde huic turb non videbatur longum jeju

nium. 5. Agi etiam hc potest de providentia Dei non


solm erga hunc populum, sed erga omnes creaturas,
quas mir pascit, gubernat, etc.

249

Si dimisero eos jejunos in domum suam, deficient. Deus


non durus est, ut homines, sed compatitur servis, in
firmis et deficientibus.

Dabat Jesus discipulis suis, ut apponerent turb. Offi


cium patrisfamilias est, non permittere ut pueri, aut

servi patiantur vel afligantur, dum potest mederi, vel


aVertere.

Sustulerunt quod supererat de fragmentis. Eleemosyna


de bonis superfluis quantm curanda.
Dominica VII post Pentecosten.
Matth. vII: Attendite falsis. Narratio.
1. Attendite falsis prophetis, qui veniunt ad vos in
vestimentis ovium. Cavendum ab hypocrisi et simulatio

ne, qualis est hreticorum. Vide Hypocrisis, Astutia,


Adulatio.

2. Omnis arbor, qu non facit fructum bonum eaccide


tur. Vide Justitia divina, Mors, Infernum.

3. Non omnis qui dicit mihi Domine, Domine, intrabit


in regnum clorum. Non sufficit fides sine bonis operi
bus, et obedientia mandatorum. Vide in Apparatu Fi
des, Obedientia.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Attendite falsis prophetis. Matth. vii. Homo cinctus
impostorum insidiis eget divino auxilio. 2. Vitandi h
retici ut pestis. A Lap. II Tim. II, 16. 3. Hretici quo
modo verbum Dei truncant et adulterant. 4. Eorum va

niloquentia. Il Tim. II, 3 et 5. Eorum hypocrisis. Ibid.


v, 5. 6. Eorum perversa conscientia. I Tim. Iv, 2. 7.

Quomodo cum iis sit agendum. Tit, III, 11. 8. Sunt si

250

miles Jud. Ibid. n. 111. 9. Sunt semper superbi. I Tim.

v1, 1, n. 88. A Lap. aliique interpretes, ibid.


Intrinsecs autem sunt lupi rapaces. Sunt tales qui ex
teris se sanctos simulant, et interis odio, furoreque
exeduntur.

E fructibus eorum cognoscetis eos. Opera externates


timonium dant interni hominis.

Non potest arbor bona malos fructus facere. Ex radice


bon voluntatis, nihil mali nascitur, dum talis manet.
In ignem mittetur. Ignis infernalis, qum diuturnus,
vorax, horribilis, etc. Vide in Apparatu Infernus.
| Dominica VIII post Pentecosten.

Luc. xvI: Homo quidam erat dives. Narratio.


1. Redde rationem villicationis tu. Reddenda est ra

tio operum nostrorum in hac vita per confessionem, ne

nobisin morte severis exigatur. Vide Confessio, Mors.


2. Facite vobis amicos de mammona iniquitatis. Redi
menda peccata per eleemosynas. Vide Liberalitas.
Conceptus alii de eodem Evangelio.
Homo quidam erat dives. Diviti coelestis Patris his
petituris prferend sunt.
Et habebat villicum. Non omnes in hac vita villici Dei
*

SllIllllS.

Diffamatus est. Cavenda testimonia falsa sunt, seu

accusationes. 2. Amor proprius in se prodigus, in alios


durus accusator.

Quasi dissipasset bona. Adjungit quasi, quia nullus


Deum suis bonis et dominio privare potest. 2. Etiam

b0n fam cura habenda est, A Lap. II Cor. III, 45,

251

Quid hoc audio de te? Deus ad vindicandum tardus in


hac vita. 2. Abusus divin bonitatis rigorem justiti
provocat.
Redde rationem villicationis tu. Qum horrendum sit

futurum judicium post hanc vitam. 2. Memoriam judi


cii istius semper pr oculis habendam esse, cm vald
ad salutem nostram operandam conducat. Vide A Lap.

Rom. xiv, 10. 3. Diem judicii instare. A Lap. Philip. Iv,


6. 4. In judicio isto quisque suum onus portabit. Idem
Galat. vi, 5. 5. Quisque habet librum computuum et ra

tionum cum Deo. Philip. Iv, 15. 6. Liber vit quid sit,
et quomodo in eo scribamur. Philip. II, 2. 7. Dilatio
reddend rationis usque ad finem vit nostr, incurios
haud facere debet. 8. Cura carnis, et neglectus anim,
terribile reddit tribunal Dei. 9. Deus exact, ut usque ad
ultimum obolum requiret in altera vita. 10. Reddenda
erit ratio de vita nostra integra, cui plus impenderimus,
an sensualitatibus et vanitatibus, an ver in serviendo

Deo et pauperibus. 11. Permutat Deus munia et status


ad cohibendos homines.

Ait villicus intra se. Hic agi posset de examine cons


cienti, qum bona sit praxis quotidie se examinare

vesperi ante cubitum, et quam utilitatem afferat.


Dominus aufert me villicationem. Non conqueren
dum est, dum Deus aufert bona temporalia, uxorem,
maritum, filiolum charissimum, patrem vel matrem, etc.,
quia Dominus omnium illorum est.

Facite vobis amicos de mammona iniquitatis. Opera mi


sericordi patrocinium parant apud judicem.
Quantum debes? Examinando conscientiam nostram

facil videre poterimus quanti simus Deo debitores.


Filii hujus sculi prudentiores filiis lucis. Sapientia hu
jus mundi stulta est. Vide A Lap. I Cor. I, 20; III, 18 et
19. 2. De prudentia carnis et spirits, Idem, Rom. vIII, 6.

252

Dominica IX post Pentecosten.


Luc. xix: Cm appropinquaret. Narratio.
1. Videns civitatem flevit super eam. Anima peccatrix

rect comparatur Jerosolym brevi destruend; talem


animam Christus luget, quia illa seipsam non deflet la

chrymis pnitenti. Vide Peccatum, Pnitentia.


2. Scriptum est, quia domus mea domus orationis

est. In templo non fabulis, sed soli orationi vacandum


est. Vide Oratio, Ecclesia.
Conceptus alii de eodem Evangelio.

Videns civitatem flevit super illam. Quomodo Dei amor


in hominem et indignatio in peccatum simul confligant.
2. Quanti momenti sint justorum lachrym etiam pec
catorum apud Deum, si ex contrito corde promanent.
3. Non minus gaudium Deo justi pariunt, qum im
pii dolorem. 4. Tam invitus est Deus ad punitionem,

qum inimicus ad vindictam pronus. 5. Flevit Jesus pr


visas Ecclesi su afflictiones et damna. 6. Causa pro
pria anim nostr tam debet nobis cordi esse qum
Christo: adeque nobis seri defleri.

Si cognovisses et tu. Prosperitas hujus mundi oculos


nostros claudit, adversitas illos aperit. 2. Ccitas men
tis quantum malum. 3. Ccitas urbis Jerosolymitan
causa fuit exitii illius. Vide A Lap. Hebr. x, 25, n. 260.

4. Sicut suo tempore Deus civitatem punivit istam, ita


nunc peccatores scelerum mensur implet. Idem,
I Thess. II, 16.

Coangustabunt te. Tribulationes Jerosolymitan civi


tatis, symbolum sunt angustiarum quas anima patitur
in mala conscientia.

253

Dominica Xpost Pentecosten.

Luc. xviii : Diwit Jesus ad quosdam. Narratio.


1. Non sum sicut cteri hominum. Vitium est jactanti

pr se alios aspernari. Vide in Apparatu Jactantia.


2. Omnis, qui se eraltat, humiliabitur. Superbis proxi
ma est Dei vindicta et ruina. Vide Superbia, ibid.

3. Et qui se humiliat, eraltabitur. Proprium est Deo


humiles exaltare in vita prsenti et futura. Vide Humi
litas, ibid.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Duo homines ascenderunt in templum. Luc. xviii. Cor
humile orantis capacissimum ad hauriendam gratiam.
2. Accessum prbet Deus humilibus in domum suam,
superbis negat.

Apud se orabat. Oratio qu tantm fit labiis, nulla


est, nec ab Angelis ad coelum defertur, mens quoque ad
Deum elevetur et collaboret juxta illud Christi: Populus
hic labiis me honorat, cor autem eorum long est me.
Gratias tibi ago Domine. Immunis gravioribus tan

tm delictis ver probus haberi nequit. 2. Pro omnibus


Deo grati agend sunt assidu.

Non sum sicut cteri hominum. Nostri, non aliorum de


fectus considerandi sunt. Cornelius A Lap. I Tim. I, 13;
Galat. VI, 4. 2. Quomodo omnes debeamus putare alios
nobis meliores. Idem, Philip. II, 3.

Publicanus long stans. Verecunda et humilis con


fessio vincit cor Dei offensi. 2. Humilitas vam ad coelum
sternit.

Deus propitius esto mihi peccatori. Pris detestanda de


licta sunt, ut Deo conciliemur. 2. Nihil contra corrupt

254

naturae pravitatem praestantius, qum propriae imbecil


litatis confessio.

Descendithic justificatus in domum suam. Deus promp


tissimus et paratissimus ad peccatorem recipiendum, et
peccata ejus condonanda.
Omnis qui se humiliatexaltabitur. Tam avertitur Deus
-

superbis se erigentibus, qum ad humiles convertitur.


Dominica XI post Pentecosten,
Marc. viI: Exiens Jesus. Narratio.

1. Adducunt ei surdum et mutum. Surdus est qui non


audit verbi Dei praecones. Vide Pradicatio.
2. Item mutus est quinon audet peccata sua confite
ri. Vide Confessio.
3. Ben omnia fecit, et surdos fecit audire et mutos lo
qui. Inter maxima Christi miracula non minimum estta
les surdos et mutos pergratiam suam ad poenitentiam
adducere. Wide Christus.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Adducumt ei surdum et mutum. Marc. vii. Proximi

necessitatibus prospiciendum. Lanuza, Homil. XXII, n.


2, 3, 4.2. Theophylactus putat per daemonem huncsur
dum et mutum effectum esse: daemoni cert proprium
est, homines surdos facere. Homil. XIX, n. 43,44. Mu

tos. Ibid. n. 49, et seq. 3. Felix quem Dominus periculo


subducens curat et salvat. 4. Non minor miseria spiri
tualiter, qum corporaliter esse surdum et mutum.

5. Periculosum malum, cui curando non quaeriturme


dicina. 6. Surdus et mutus peccator est. Rom. vi, 9.
A Lap.

Apprehendens eum de turbaseorsim. 1. Cura et correp


tio fraterna seorsim et amic facienda.

255

2. Si sanari cupis Domino, subducas te aliquantis


per mundan turb. Lanuza, Homil. XI, n. 12, 13.
Tetigit linguam ejus. 1. Linguam particularem et ac
curatam requirit medicinam, Homil. XXIII, n. 25 et seq.;
Homil. XXXI, n. 51.

2. Lingua ben custodienda est mendaciis, impu


dicitiis, detractionibus, etc.
Susperit in clum, et ingemuit. Peccatoribus non est
-

acerb irascendum, sed misericorditer compatiendum.


Lanuza, Homil. XXXI, n. 56; Homil. XXXII, n. 68, 69;
Homil. XXVI, n. 43, 42; Homil. XXV, n. 89; Homil.
XXXVIII, n. 104.

Prcepit ne cui dicerent. 1. Bona opera per studium


humilitatis abscondenda. Idem, Homil. I, n. 28.
Quant magis tu abscondes, tant Deus apertius illa
manifestabit. Homil. XXVI, n. 17, 18, 19.
Ben omnia fecit. In utilitatem proximi ben facien

dum, non sicut aliqui mundani homines, qui multa


magnific operantur, sed in bonum proprium, et in dam
num creditorum, pauperum, subditorum, proximi, Ho

mil. viii, n. 44 et seq.; Homil eadem, n. 39 usque 45.


Dominica XII post Pentecosten.
Luc. xii: Beati oculi. Narratio.

1. Diliges Dominum Deum tuum e toto corde tuo. Wi


de in Apparatu Amor Dei.

2. Et pro rimum tuum sicut te ipsum. Vide ibid. Amor


et Charitas proimi.
3. Homo quidam incidit in latrones, qui et despoliave
runt eum. Hc parabol pulchr exhibetur status pecca
toris, cujus plagas sanat Christus tanquam pius sama
ritanus. Vide ibid. Benignitas Dei, Christus, etc.

256

Conceptus alii de eodem

Evangelio.

Diligesprorimum tuum sicutte ipsum. 1. Dilectio proxi


mi prvalet dilectioni sui ipsius. Vide Dominicam XVII
post Pentecosten.
2. Sine dilectione est, qui se proximi subsidio
-

avertit.

3. De dilectione utraque. Vide A Lap. Rom. xiii, 9,


n. 182.

Quid faciendo vitam ternam possidebo, etc. Etiam tua

hc esse debet prcipua cura et sollicitudo, nam vita


prsens brevis et rumnosa est, indigna nostris votis,
quibus terna et long majora parata sunt. Lanuza, Ho
mil. XXXII, n. 70, 71 , 72; Homil. XLIX, n. 4, 5, 6.

Homo quidam descendebat ab Jerusalem in Jericho. Per


hunc hominem intelligi potest genus humanum, quod

per Adamum, veluti direptorem tern felicitatis, exu


tum est donis grati; ac prtere in tribus anim po
tentiis gravia vulnera accepit. Huic medetur Christus
verus samaritanus oleo charitatis, etc.
Infundens oleum et vinum. Peccator mansuetudine et

lenitate convertendus, tractandus, corripiendus: non


iracundi, et asperitate, ne arceatur confessione et re
mediis salutis.

Dominica XIII post Pentecosten.


Luc. XVII: Cm iret Jesus. Narratio.

1. Occurrerunt ei decem viri leprosi, qui steterunt


long, Decem leprosi mystic sunt homines infecti pec

catis contra decem prcepta, qui ide long absunt


Christo. Vide Peccatum.

2. Ite, ostendite vos sacerdotibus. Remedium contra

257

lepram peccati optimum est se manifestare sacerdoti per


confessionem. Wide Confessio.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


0ccurrunt ei decem viri leprosi. Luc. xvII. Morbus et

vexatio, occasio fuere, curhi decem leprosiad Christum


accurrant; sic tribulatio nos ad Deum reducit. Salazar
in Prov. tom. I, pag. 201, n. 86.
4. Lepra contagiosa est, ideque vitanda: ita malum

consortium, exemplum, etc. A Lap. I Cor. VI, 14; Hebr.


I, 25.
*
5. Sicut mala societas noxia, ita bona maximum ad
virtutem incitamentum. Idem, Hebr. x, 24.

Steterunt long. Melius fuisset propis accedere, nam


David dicit, accedite ad eum et illuminamini; long stant,

qui volunt se emendare, sed non practicant, id est non


ad actum perveniunt.
Ostendite vos sacerdotibus. Requirit Deus, remiss cul

p ob satisfactionem poenalem ostendi se sacerdoti.


Dignitas sacerdotis maxima. A Lap. II Cor. III, 6;
Hebr. toto capite.

Non est inventus qui rediret, et daret gloriam Deo. 1. In


gratitudo repugnat natur rationali, et animalibus de
testabilis est, nam ratio docet si flagret domus, homines

eripere flammis, etc., quamquam inimici sint, mult


magis si dona ab eis acceperimus: ratio docet, dum ali
quis grotat, curare ut sanetur, etc. Bruta docent
exemplo suo gratitudinem. De leone cui spina extrac
ta, etc.

Dominica XIVpost Pentecosten.


Matth. vI: Nemo potest. Narratio.
1. Nemo potest duobus dominis servire. Nempe Deo et
cupiditati divitiarum, Wide Avaritia,
17

258 -

2. Ne solliciti sitis anim vestr quid manducetis. Hic


pulchro exemplo volucrum, etc., excitamur ad fiduciam

n paterna Dei providentia. Vide supr in Apparatu Spes,


Fiducia.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Nemo potest duobus dominis servire. Matth. VI. 1. Mun
dus ergo contemnendus ejusque vanitates, Sed De0 S0
li adhrendum est.

2. Eodem loco, non potest ess habitatio Dei, et dia


boli, quia dificia illorum nimium differunt. Deus hu
milis, diabolus elatus et superbus.

Non potestis Deo servire et mammon", 1. Qui divitiis


acquirendis student, servi et mancipia divitiarum sunt.

mon homines illos decipit, sicut perspicilia punc


tata, qu rem in visione multiplicant, sed nihil videnti
plus
3. tribuunt.
Exigit nobis Deus integrum servitium ut solus
Dominus, jure creationis et redemptionis, etc.
5. Qui mammon servit, curis evisceratur, ideque
Deo servire non potest.

Ne solliciti sitis anim vestr quid, etc.


1. Cura corporalis moderanda, ne spiritualem im
pediat.
2. Cogitandum

non est nobis de

die crastino, quem

fort non videbimus, sed hodiernus ben et sanct tran


sigendus.
Nonne anima plus est qum esca? Prima

cur debetur
anim, tanquam parti nobiliori; secunda, corpori.
Qurite primm regnum Dei, etc. Servitium mundi
et Dei sibi contrariantur, quia mundus proponit qu
Deus prohibet.

Deus nobis sufficit, diviti non possunt nos beare.


A Lap. Philip. IV, 11.

259

Dominica xy post Pentecosten.


Luc. XVII: Ibat Jesus in civitatem. Narratio.

1. Noli flere. Infletu et tribulatione recurrendum est

ad consolationem divinam.Vide supr Tribulatio, Con


solatio divina.

2. Adolescens tibi dico, surge. Quanta Christi potentia


et bonitas ut homines juvet, et elevet morte peccati.
Vide Christus, Peccatum.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Ecce defunctus eferebatur, etc. 1. Deflendisunt potis
spiritu qum corpore defuncti, ut sunt qui peccarunt
mortaliter.

2. Tristior separatio animae gratia Dei est, qum


mortali corpore.
3. Nemo aetatifidatad procrastinandam vitae correc
tionem.

4. Peccatum plus damni, qum mors corporalis ho


mini affert.

5. Quando Deus filios mori permittit, saep per hoc


vult salvare matrem, ipsoque hoc exemplo misericor
diam intimat.

Noli flere.1. Lachrymae quae ad bonam, rectam et sin


ceram confessionem serviunt, utilissimae sunt.

Lachrymaeviduarum et pupillorum coelum penetrant,


et apud Deum justitiam exigunt.
El accessit et tetigitloculum. Christus advisum et con
tactum cadaveris nihil perterritus, accessit, tetigit, mor
tuum resuscitavit: quid enim sibivita timeret morte?
Non secs nobis obviandum est diabolo et tentationibus

ejus, veniat lict cum magno apparatu et multitudine;


quienim in nomine Dominipugnat,vincit.
17

260

Resedit qui erat mortuus, et cpit loqui. Cadaver de


functi, vivax et efficax prdicator est viventibus.

2. De morte, et mortificatione hujus vit. Vide A Lap.


Colos. III, 5, n. 12.

3. Quomodo sit mori lucrum. Philip. I, 21.


4. Sanctiquomodo ad mortem aspiraverint. Ibid. n. 4,
23, n. 46.

5. Piis mors non est timenda. Il Tim. IV, 6, n. 196.


6. Adolescentes etiam moriuntur, adeque semper
vigilandum. I Thes. V, 6.
1. Mortui moderat sunt lugendi. Philip. I, 21.
Dominica XVI post Pentecosten.
Luc. xiv : Cm intrasset Jesus. Narrati0.

1. Si licet sabbato curare. Diebus dominicis et festis


exercenda sunt opera pietatis, non ver servilia, ludi,
aut symposita. Vide Sabbati observatio.
2. Recumbe in novissimo loco. Qui qurunt pro Chris
to in hac vita esse novissimi, in futura vita erunt primi,
et contr. Vide Humilitas, Superbia.

Conceptus alii de eodem Evangelio.

Homo quidam hydropicus erat ante illum. Luc. XIV.


1. Hydropicus hic ab aliis quidem ferebatur, sed et ipse
optima erga Christum erat voluntate. Quare non sufficit

ut alii pro nobis orent, vel quidpiam boni faciant, sed


debemus ipsi saluti nostr cooperari. 2. Homo avarus
siti rerum terrenarum insatiabilis, hydropicus est.

Cm invitatus fueris ad nuptias. Spiritualiter ad sa


cramentales nuptias invitamur, et ultimo loco collocare
nos convenit, id est magna humilitate accedere. 2. Qum
sobra esse consueverint convivia primorum christia

norum. A Lap., Ephes. v., 19, 3. Quomodo in nuptiis

261

agendum sit, nempe parc bibere, non se ingurgita


re, etc.

Ne fort honoratior te. Nemo securius in hoc mundo


sedet, qum humilis, nam nullus ei ultimum locum in
videbit.

Qui se humiliat ealtabitur. Nemo in coelis altius as


cendit, qum qui in terris descendit. 2: Humilitas scala

ad gloriam est, nam e Christo Domino et Mari matri


Jesu assimilamur, qu humilitate sua meruit mater esse
Jesu, juxta Bernardum: Virginitate placuit, humilitate
concepit.

Dominica XVII post Pentecosten.


Matth. XXII: Accesserunt ad Jesum. Narratio.
1. Accesserunt ad Jesum Pharisi. Peccatores debent

accedere ad Christum per poenitentiam. Vide Pnitentia,


Spes.

2. Diliges Dominum Deum tuum, etc. Debent etiam


accedere per amorem Dei, et proximi. De hoc vide su

pr in Dominica XII.
Conceptus alii de eodem Evangelio.
Diliges Dominum Deum tuum. Matth. xxii. Deus no
bis totalem dilectionem appretiativam exigit. 2. Requi

rit nobis Deus filialem dilectionem pr servili obe


dientia. 3. Non patitur Deus partem aut mensuram di
lectionis, sed totum cor vult habere. 4. Vult Deus prior
esse in affectu, proximus in executione. 5. Non debet
dilectio Dei minor esse in adversis qum prosperis.
6. Omnia Dei prcepta servatu facilia sunt, et qui illa
observat, diligit Deum, juxta illud: Qui habet mandata

mea, et servat ea, ille est qui diligit me.


Unus e eis legis doctor. Homo sapiens (id est qui mul

262

ta scit) si scientiam suam maliti applicet, ad tentan


dum erit diabolo non multo absimilis.

Dominica XVIII post Pentecosten.


Matth. Ix: Ascendens Jesus. Narratio.

1. Et ecce offerebant ei paralyticum jacentem in lecto.


Similes sunt huic paralytico, qui jacentin lecto luxuri,
acedi, et aliorum vitiorum. Vide in Apparatu Luu
ria, Acedia.
-

2. Tunc ait paralytico: Surge, tolle lectum tuum : id


est, resurge peccatis per poenitentiam, et desere con
suetudinem vitiorum in qua jaces. Wide Pnitentia, ibid.
3. Et vade in domum tuam. Nempe ad Ecclesiam et
Patrem coelestem cum filio prodigo, dicens: Peccavi in

clum et coram te, etc. Wide Confessio peccatorum, ibid.


Gonceptus alii de eodem Evangelio.
Offerebant ei paralyticum. Matth. Ix, 1. Affectus pec
candi, et habitus hominem paralyticum et insensibilem
reddunt. 2. Opus divinum est non humanum, curare
inveteratum peccatorem. 3. Fideles amici, ut hi offeren

tes, non minus alienum bonum, qum proprium qu


runt.

Ut quid cogitatis mala in cordibus vestris? 1. Solus


Deus judex, et scrutator cordium et renum. 2. Quantum
malum sit judicium temerarium.

Surge, tolle lectum tuum, etc. Nusquam homo melius


est, qum dum domum cordis sui rect disponit.
Confide fili. In Deo semper sperandum. A Lap. c. 1
Hebr. xiii, 5, n. 85 et v. 6; spei et fortitudinis exempla.
Hebr. vI, 17.

Remittuntur tibi peccata tua, 1. Causa multorum ma

263

lorum et afflictionum sunt peccata. 2. Fiducia in Chris


to salvatore omnibus necessaria.

Ut autem sciatis, etc. Salus corporis ad salutem ani


m ordinatur, ide Christus ab hac incipit.
Dominica XIX post Pentecosten.

Matth. xxii: Loquebatur Jesus. Narratio.


1. Misit servos suos vocare invitatos ad nuptias. Deus
mittit suos sacerdotes, ut per prdicationem invitent
homines ad fidem Christi, et vitam ternam. Vide in

Apparatu Prdicatio, Fides, Gloria terna.


2. Illi autem negleerunt. Qum periculosa est negli
gentia, et duritia cordis, quando Deo vocamur ad
anim salutem. Vide Duritia cordis, Inobedientia, ibid.
Conceptus alii de eodem Evangelio.
Re fecit nuptias filio suo. Matth. xxII, 1. Quomodo
Ecclesia, et quvis anima, sit sponsa Christi, et Chris

to desponsata. A Lap. II Cor. XI, 2, n. 199. 2. Perfec


tissim Deo illa desponsatur per votum virginitatis.
II Cor. x1, 2, n. 105.
Et nolebant venire. Omnis malitia voluntate nostra

pendet.
Misit servos suos, etc. Salus et perditio nostra ex no

bis, cm Deus hic neminem invitandum excipiat. 2. Per


mittit Deus hominem liberum, ut veniat ad nuptias vo
cationis divin.

Perdidit homicidas illos. Postquam Deus homini mi


sericordiam suam ostenderit, et non se emendaverit,
gladio justiti illum aggreditur.

Nupti quidem parat sunt. Indigni sunt regno Dei,


qui temporalia ternis prferunt.

264

Amice quomodo huc intrasti, etc. 1. Christianus inex


cusabilis, sine veste nuptiali grati moriens. 2. Vestis

nuptialis amissa, tempestiv recuperanda est. 3. Sor


didus eris, qualitercumque vestiaris, nisi etiam chari
tate christiana amiciaris.

Ligatis manibus et pedibus mittite eum, etc. 1. Nup


tias coelestes respuunt, qui hc imparati vivunt. 2. In
ferni ignis qum horribilis. De Ponte, t. II, Homil. XCIII.
3. De pna damni. Ibid. Homil. XCVI. 4. De puritate
requisita in sumptione venerabilis Sacramenti. Ibid. Ho
mil. XXVIII. 5. De prparatione ad eam necessaria.
Ibid. Homil. LXXXIII.

Multi sunt vocati, pauci ver electi. 1. Solatium veri

christiani est, plures ex iis salvandos, qum damnan


dos. 2. Paucitas salvandorum nos sollicitos reddere de

bet. 3. Solummodo unus hc non vestitus rejectus fuit,


quomodo ergo pauci electi? quia amori divino, unus
deperditus, plurimi videntur.

Dominica XX post Pentecosten.

Joan. iv: Erat quidam regulus. Narratio.


1. Domine descende priusquam moriatur filius meus.
Si regulus tam sollicit orat pro vita corporali filii sui,
quant magis oportet habere zelum pro vita spirituali
proximi sui? Vide Zelus, Amor prowimi.
2. Dicit ei Jesus: Wade, filius tuus vivit. Qum potens
est humilis oratio ad obtinendam Christo salutem. Vide

0ratio, Christus, Benignitas Dei.


Conceptus alii de eodem Evangelio.
Erat quidam regulus. Joan. Iv. Dives in bonis, sed
pauper in fide pro salute corporali filiisollicitus, pro sa
lute anim su nihil petit.

265

Erat regulus. Omnes magnates respectu Dei in hoc


mundo, tantm reguli, im minores sunt.

Cujus filius infirmabatur, etc. 1. Afflictio et gritudo


corporis multis salutaris est. 2. Non est dignus Dei ser
vus, aut miles Christi, nisi exercitatus fuerit; anima

nostra, peccatis venialibus maculata, infirmatur, non


moritur.

Abiit ad eum. Tribulatio peccatorum ad Deum redu

cit. Vide supr Dominica XIII post Pentecosten.


Rogabat eum. 1. Orandum assidu est, ut Deo ali
quid obtineamus, vel aliquo malo liberemur. 2. Tribu
latio optima orationis magistra est.

Regulus orat pro filii sui salute. 1. Opes, vitam, et ho


norem filiorum voluit Deus perdere ob peccata paren
tum. 2. Parentes filios perficere debent, ut artifex sta

tuam. T. II, pag. 18, n. 20, Salazar. 3. Parentum pro


bitas egregios filios efficit. T. II, pag. 239. 4. Sicut hic

regulus sollicitus fuit de salute corporis filii sui, ita


parentesesse debent de salute anim liberorum. A Lap.
Ephes. iv, 4. 5. Liberis quantm prosit parentum pie
tas. II Tim. I, 5.
Domine descende priusquam moriatur. Compellit ne

cessitas corporis, quos anim salus non trahit, cupit


Dominus in gritudine et afflictionibus agnosci, ut pe
ritissimus medicus.

Credidit ipse et domus ejus tota. 1. Ab exemplo paren


tum et superiorum pendet probitas subditorum. 2. Fi
des illuminans, et charitas operans, ad salutem neces
saria.

Dominica XXI post Pentecosten.


Matth. xvIII : Simile est regnum clorum. Narratio.
Misertus dominus servi illius dimisit eum, et debitum
dimisit ei. Docet tota hc parabola diligendum esse

266

proximum, etinjuriaseiremittendas.Vide Amorproimi.


2. Et iratus dominus tradidit eum tortoribus donec red

deret universum debitum. Deus ex rigore justiti merit


nihil remittet illis, qui nihil aliis volunt remittere. Vide
Justitia divina.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Voluit rationem ponere cum servis suis. Matth. xvi.
Tota vita nostra consistit in solutione debitorum, nam
sumus debitores. 1, Deo; 2, proximo; 3, nobis: in usu
creaturarum, et proprii corporis, et anim.
Patientiam habe in me. Debitor et creditor patiens est
Deus, ita et nobis faciendum, ut ei conformes fiamus.
-

Misertus autem dominus servi illius. 1. Deus hominem

peccato obnoxium creavit, ut suam in eum bonitatem


exerceret. 2. Divina misericordia et bonitas superat ma
litiam hominum. 3. Nemo hc diffidat de bonitate Dei,
cujus thronus grati patet.
Nonne oportuit te misereri, etc. 1. Meminisse miseri

cordi oportet, jus suum et justitiam non rigid exi


gendo. 2. Mitius agit Deus cum peccatore reo, qum
homo cum debitore suo. 3. Bonitas et satisfactio Re

demptoris docet nos misereri.

Tradidit eum tortoribus quoadusque redderet. Justitia


divina nemini parcet post hanc vitam, sed ei solvendum
erit ad ultimum obolum.

Sic et Pater meus clestis, etc. Misericordiam Dei aver


tunt, qui alieno exemplo non miserentur. 2. Exemplum

aliorum debet nos peccatis avertere.


Si non remiseritis. De remittendis injuriis. A Lap.
Ephes. 1v, 13; Rom. XII, 20. Deum oportet imitari, in
remittendis offensis. Ephes, v, 1.

267

Dominica XXII post Pentecosten.


Matth. xxii : Abeuntes Pharisi. Narratio.
1. Abeuntes Pharisi consilium inierunt ut caperent Je
sum in sermone. Similes Pharisis sunt homines falla

ces, qui student alios decipere in verbis, contracti


bus, etc. Vide Astutia, Mendacium.

2. Magister scimus quia vera es, et viam Dei in veri


late doces, et non est tibi cura de aliquo. Ars fallendi pr
cipua est adulatio, ide ab adulatoribus cavendum.
Vide Adulatio.

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Abeuntes Pharisi consilium inierunt. Matth. xxii.

1. Frustr improbi impugnant veritatem et justitiam.

2. Captiosi homines, vulpibus similes. Salazar, t. I, pag.


268, n. 245. 3. Dolosos et adulatores Deus odio habet.

T. I, pag. 460, n. 129. 4. Proprium adulatorum est, pr


sentibus blandiri, et absentibus detrahere. T. I, pag. 922,

n. 140. 5. Eorum guttur optim dicitur sepulchrum pa


tens. T. V, pag. 983, n. 37.

Cognita autem Jesus cogitatione, etc. Deus cunctas co


gitationes cordis cognoscit ac intuetur.
Cujus est hc imago? 1. Denarius anima nostra est,
imago in ea est Dei, quia imagine sanctissim Trinita
tis insignita est. 2. Omnes apud Deum quales sumus
signatur creationis. 3. Dependet homo totus Deo, si
cut umbra corpore. In quo sita sit imago Dei in ho
mine. A Lap. Ephes. iv, 24. 5. Imago veri christiani.

Ephes. vi, 13 et seq. 6. Ut pecunia, ita anima insignita


imagine Dei debet manere, ut pretium habeat.
Reddite qu sunt Csaris Csari. 1. Hominibus, id est

268 -

superioribus dandum est, et obediendum, in quantum


non legibus divinis prohibetur, quod prcipiunt. A Lap.
Tit. III, 1 et 2. 2. Totus homo cum tribus suis potentiis
et omnia qu habet, Deo debentur, et reddi debent.
Dominica XXIII post Pentecosten.

Matth. Ix : Loquente Jesu ad turbas. Narratio.


1. Si tetigero tantm vestimentum ejus, salva ero. Si

tangere vestimenta et reliquias Christi et Sanctorum con


fert ad salutem, quant magis tangere corpus Christi
in sacra Communione? Vide Eucharistia.

2. Confide filia, fides tua te salvam fecit. Cum viva fide


et fiducia ad Christum, et sacram Eucharistiam acce
dendum est. Vide Fides et Fiducia,

Conceptus alii de eodem Evangelio.


Adorabat eum. Matth.

IX. Tribulationes et miseri

etiam principes se humiliare coram Deo cogunt.


Filia mea mod defuncta est. Quia filia in domo prin
cipis mortua erat, tota domus turbata erat; pari modo
fieri debet dum anima peccato mortali mortua est.
Veni, impone manum tuam. 1. Manus Dei, auxiliatrix
omnibus ad salutem necessaria. 2. Necessaria impositio
mans sacerdotis ad anim vivificationem.

Accessit retr. Qui peccat, retrocedit et Deo deviat,


nam peccatum pudorem generat, quo minus propius ac
cedere audeat.

Dicebat intra se, si tetigero tantm, etc. Ex defectu


fidei, exiguus fructus sacr Communionis tangente
percipitur. 2. Deus facilius remedium anim, qum

corpori prscribit, quia illam pluris facit,

269

Dominica XXIVpost Pentecosten.

Matth. xxiv.: Cum videritis abominationem. Narratio.


Surgent enim Pseudochristi et Pseudopropheta, etc.
Monentur Christifideles ut caveant fallacia et hypo
crisi haereticorum. Wide Fallacia, Hypocrisis.
2. Ettunc videbunt Filium hominis venientem in nubi

bus coeli cum virtute multa et majestate. Vide supr in


Dominica IAdvents de extremo judicio.
Conceptus alii de eodem Evangelio.

Tunc quiinJudaeasunt, fugiamtad montes. Matth.xxiv.


1. Solitudo qum desiderabilis et secura, quia homi
nem multis malis praeservat, nempe detractione, etc.
Societas malorum, quantm bonos afligat. Hebr. x, 27,
n. 164.

Cium videritis abominationem desolationis. Oblivio Dei


el salutis rect dicitur abominatio desolationis.

Tunc parebit signum Filii hominis, etc. Crux Christi


signum erit justis ad gloriam, injustis ad confusionem.
Mittet Angelos suos cum tuba. Tuba praedicationis in
cutiattimorem, ne tuba judicii incutiataeternum dolo
rem et desperationem.
Nisi abbreviati fuissent dies illi. Peccatores dies suos

abbreviant, qum maxim pondere peccatorum : et mo


riuntur ante tempus suum.
Similitudo sit horologii, si plura pondera ei appen

dantur, citius cursum seu circulum absolvet, qum si


pondus conveniens appendatur.

Reliqua vide Dominica IAdvents.

PRAXIS
Concionis conficiend in FESTIS SANCTORUM ex Apparatu
superiori, etc.

Praris prima de quovis festo.


*

Prima est communis cum Dominicis. In prima parte

concionis enarrari poterit totum Evangelium, quod in


festo Sancti occurrit, deducendo juxta methodum os
tensam in Evangelio Dominic I Advents.
In secunda parte, eligenda est in Evangelio vel Epis
tola aliqua sententia particularis, qu referri possit ad

aliquam virtutem in Apparatu contentam: v. gr, de


Apostolo referri poterit ad Amorem Dei, Fidem, Ze
lum, etc., et ad Witia, illi opposita, in auditoribus emen
danda. De Martyre ad Fortitudinem, Patientiam, Perse
verantiam, etc. De Confessore ad Abnegationem, Libe

ralitatem, Humilitatem, etc. De Virgine ad Castitatem,


Orationem, Amorem Dei, etc., prout materia et vita re
quirit.

Tertia pars eodem modo de alia quapiam sententia ex


eodem Evangelio vel Epistola conficienda erit. Conclu

sio poterit esse brevis repetitio prcedentium, hortando


et commovendo ad imitationem Sancti, vel dehortando
vitiis oppositis.
Praacis secunda de eodem.

Prima et prcipua pars consistet in vita et morte


Sancti enarranda, sive ex Breviario, sive ex alio aucto
re, applicando ejus virtutes ad mores auditorum, et
hortando ad imitationem.

271

Secunda pars fiet eligendo ex vita Sancti unum par


ticulare punctum, quod in ea maxim elucet, v. gr. in
vita S. Nicolai insignem ejus liberalitatem erga egenos,
recurrendo in Apparatu adverbum Liberalitas, et eam ex

materia ibi inventa fusis deducendo, et auditoribus


inculcando.

Tertia pars simili modo conficietur, de felici morte et


gloria hujus Sancti, auditores hortando ad ejus imita
tionem, felicem mortem, amorem Dei, spem glori,

recurrendo in Apparatu ad verbum Mors, Amor Dei,


Spes, Gloria clestis, etc.
Censui etiam, pro majori lectoris commodo, hc par
ticulariter subjiciendam seriem omnium festorum per
annum, cum brevi annotatione diei, mensis, evangelii,
et materi, qu ex Apparatu aut aliund in singulis
adhiberi possit.

FESTORUM OMNIUM
Series per annum, cum annotatione diei, evangelii, materi, etc.

Festum Purificationis B. Mari. (2 Februarii).


Postquam impleti sunt dies purgationis Mari secun
dm legem Moysi, etc. Luc. II. Hoc die acquirenda est
puritas animi ab omni nvo peccati. Vide in Apparatu
Pnitentia, Confessio, Peccatum, Castitas, etc.
Venit in spiritu in templum, scilicet Simeon. Quo do
cemur, spiritu pietatis et reverenti ad templum, et

Eucharistiam veniendum, ut Christum in ulnas et ani


mum recipiamus. Vide in Apparatu Eucharistia, Ec
clesia, Amor, Gratitudo.
Lumen ad revelationem gentium. Quisque in suo statu,
lucernam justiti christian gerere debet bono exemplo.
Debent christiani in Ecclesia Dei lucere velut mundi ce

rei, qui in hoc festo exhibentur.


Nunc dimittis servum tuum, etc. Securus vivit et mo
*

ritur Jesu et Mari cultor in lumine fidei, spei, et


charitatis: qui hc negligit, mortis metu semper tre
pidat.

Festum S. Matthi apostoli. (24 Februarii.)


Confiteor tibi Pater, Domine cli et terr. Matth. xi.

Qum necessarium est firma fide Deum confiteri, et in


ejus paterna bonitate confidere, prsertim inter hujus
vit tribulationes et persecutiones. Vide in Apparatu
Fides, Fiducia, Benignitas divina, Tribulatio, etc.
Discite me quia mitis sum. Vide bona Patientia. Et

273

humilis corde. Vide in Apparatu exempla Humilitatis, in


Christo et Sanctis.

Cecidit sors super Matthiam. Matth. xxi. Non est sors

aut fortuna humana qu cuncta regit, sed divina Pro


videntia, cujus hc sors effectus fuit. Quisque suam
divina electione reprobationem sibi adscribere debet.

Venite ad me omnes qui laboratis, etc. Exoneratio cor


dis pondere peccati parit summam animi quietem.
Promittitur auxilium et solamen oneratis, et libertinis
ad Deum recurrentibus.

Discite me quia mitis sum et humilis corde. In man

suetudine et humilitate perfecta cordis quies sita est.


Tollitejugum meum super vos. Servitium Dei pacificum
et honorabile est.

Jugum meum suave est, et onus meum leve. Unctio gra


ti Dei cum spiritu patienti, redditjugum crucis leve.

Festum Annuntiationis B. Mari Virginis. (25 Martii).


Ingressus Angelus ad eam dirit: Ave grati plena.
Luc. I. Quanta sit plenitudo gratiarum in Virgine Dei

para. Vide in Apparatu Deipara.


Ecce ancilla Domini fiat mihi secundm verbum tuum.
Virgo Maria per humilitatem concepit et Dei Mater effec
ta, et supra omnes puras creaturas exaltata est; qum

ergo nobis optandum humiliari in terris, ut exaltemur


in coelis. Vide in Apparatu Humilitas, Beatitudo, Gloria.
Resperit humilitatem ancill su. Felix quem Deus ocu
lo grati su respicit, ut exaltet, prcipu humiles.
Missus est Angelus Gabriel. Homo humilis maxim An
geli dignus est consortio.
Festum SS. Philippi et Jacobi apost. (1 Maji).
Non turbetur cor vestrum, creditis in Deum, et in me
credile. Joan. XIV, Quanti momenti sit vera fides, vide
18

- 274

in Apparatu Fides. Sed sola fides non sufficit ad salu


tem sine bonis operibus.

In domo Patris mei mansiones mult sunt. In coelo

qum vasta sint beatis coelorum spatia. Quanta et qum


diversa animi et corporis felicitas. Vide in Apparatu
Beatitudo.

0stende nobis Patrem et sufficit nobis. Abnegand sunt


creatur, ut Creator inveniatur, qui solus animum sa
tiat. Vide Abnegatio.
Non turbetur cor vestrum. Difficillimum san est in hoc

turbulento mundi pelago se quietum et imperturbatum


conservare. Stoici omnem sollicitudinem ex corde hu

mano auferre studebant, sed in vanum laborarunt: so

lus id potest mundi propter Deum contemptus.


Festum Nativitatis S. Joannis Baptist. (24 Junii).
Elisabeth impletum est tempus pariendi. Luc. 1. Non
sufficit concipere bona proposita, sed debetadesse tem

pus pariendi in exequendo. Vide Pnitentia, Abstinen


tia, et alias virtutes. Nec parentibus sufficit prolem pa
rere, sed debent illam in bonis moribus educare. Vide

in Apparatu Filiorum educatio. Et Zacharias pater ejus


repletus est Spiritu Sancto. Multi magis student repleri
vino, aut opibus, qum Spiritu Sancto orationis, et
amoris Dei. Vide in Apparatu Ebrietas, Avaritia, Ora
tio, Amor Dei.

Quis putas puer iste erit? Luc. I. Prstat magnum esse


coram Domino qum mundo. Quisque hic in theatro
mundi placere debet Creatori suo et spectatori Deo,
apud quem prferuntur pauperes et humiles servi Dei
cum sancto Joanne.

Festum SS. Petri et Pauli apost. (29 Junii).


Quem dicunt homines esse Filium hominis ? Matth. xvi.

275

Tu es Petrus, et super hanc petram dificabo Ecclesiam

meam. Agnoscenda est necessari auctoritas infallibilis


in Pontifice Romano Petri successore. Quodcumque sol

veris super terram, erit solutum et in coelis. Vide in Ap


paratu Confessio.
Caro et sanguis non revelavit tibi. Fides et zelus glo
ri Dei carne et sanguine non docentur. Contraria

suggerunt hominicaro, et Spiritus Dei. Terrena tantm,


non coelestia carne et sanguine suadentur.

Festum Visitationis B. Mari. (2 Julii).


Eurgens Maria abiit in montana cum festinatione.
Luc. I. Nescit tarda molimina Spiritus Sancti gratia. Vi
de in Apparatu Amor, Zelus.
Und hoc mihi ut veniat Mater Domini mei ad me? Ac
commodandum hoc est adventui Christi ad nos in Com

munione. Vide in Apparatu Eucharistia.

Beata qu credidisti. Vera fides radix beatitudinis. Vi


de in Apparatu Fides, Beatitudo.
Abiit in montana cum festinatione. Mulieres extra do
mos suas festinanter sua peragere debent sine otiosa eva
gatione.

Et visitavit. Quomodo nos Deus spissim visitet


unum tribulatione, alterum consolatione, alterum de
solatione, alium gritudine, etc.

Erultavit spiritus meus. Ltitia iniquorum spiritum


non tangit, sicut ltitia justorum.

Festum S. Jacobi apostoli. (25 Julii).


Accessit ad Jesum mater filiorum Zebedi adorans et

pelens aliquid ab eo. Matth. xx. Oportet Deum adorare;


id est, per bona opera, justitiam, abstinentiam, obe
dientiam mandatorum, pris honorare, et poste bene
ficia ab eo postulare: aliqui contrarium faciunt, et ide
18*

276

quod petunt Deo non impetrant. Vide in Apparatu


Obedientia, Abstinentia, Opus bonum, etc.
Christus autem diarit ei: Quid vis? Quanta benignitas
Dei, paratus est nobis dare quod volumus, mod bona
ben velimus, et ad nostram salutem. Vide Benignitas
Dei. Sed ecce stultam matris postulationem: Dic ut se

deanthi duo filii mei, unus ad deteram tuam, et unus ad


sinistram. Vide Superbia. Respondit merit Christus:

Nescitis quid petatis. Hinc disce quid et quomodo oran


dum. Vide in Apparatu Oratio.
Samsoni fortissimo similis videtur sanctus Jacobus

apostolus: etenim sicut ille sponsam gentilem accepe


rat; hic in Hispaniam pergendo, primus exstitit Apos
tolorum qui gentibus prdicavit. 2. Si Samson morien
do plures occidit inimicos qum vivendo, sanctus Ja
cobus plures post mortem qum in vita convertit. 3. Si
ille in ore leonis mel reperit, hic in ore crudelis leonis,
carnificis inquam, fidei confessionem invenit. 4. Si ille
in manus inimicorum suorum dilecta sua traditus fuit,
hic propter amorem, quem erga sponsam suam, Ju

dam nempe, gerebat, ab Herode captus et condemna


tus fuit. Uterque denique fortitudinem Sancto Spiritu
se recepisse cognovit.
Dic ut hi duo filii mei sedeant, etc. Matth. xx. Prius

hic standum, et laborandum, et patiendum, qum se


dendum in regno Dei: qui Deum ex amore proprio co
lunt, sibi non Deo serviunt.

Nescitis quid petatis. Qui temporalia pr clestibus


petit, nescit quid petat. Nesciunt parentes et homines
carnales, quid sibi et filiis expetant.

Festum Assumptionis B. Virginis. (15 Augusti).

Intravit Jesus in quoddam castellum, et mulier qudam


Martha nomine ecepit eum in domum suam. Quanta mer

277 ees hospitalitatis et liberalitatis, praecipu erga sacer


dotes, et ministros Christi. Vide in Apparatu Hospitalitas, Liberalitas.
Martha, sollicita es, et turbaris erga plurima. Sic turbantur qui nimis multa volunt habere in divitiis, deliciis , etc. Vide in Apparatu Avaritia, Gula, etc. Porro
unum est necessarium. Verae divitiae, deliciae, beatitudo
sunt in solo Deo. Vide in Apparatu Beatitudo vera.
Fuit beata Maria fons exiguus prae humilitate, et crevit in flumen magnum propter abundantiam gratiae : et
in solem conversa est , propter gloriam , ideque de ea
melius qum de regina Esther illud dictum fuit.
Maria optimam partem elegit, quw non, etc. Luc. x.
Pars optima in electione vitae activae et contemplativae
invenienda. In amicitia Jesu et Mariaenobis pars optima
quaerenda.
Martha, Martha, sollicita es.. Non oportet se nimis dare
in conquirendis rebus transitoriis, ne sic aeterna obliviscamur.
Festum S. Bartholomwi apostoli. (24 Angusli).
Exiit Jesus in montem orare, et erat pernoctans in oratione Dei. Luc. vi. Quantm absunt, qui noctes et dies
totos transigunt in symposiis, aut in otio, et vix me
dian! horam in oratione, missa, etc. Vide Ebrietas,
Otium, Oratio. Et exemplum est in ipso Bartholomwo,
qui scribitur centies de die, et centies de nocte, et quidem flexis genibus Deum orare solitum.
Et omnis turba quwrebat eum. 1. Christum tangere,
quia virtus de illo exibat, et sanabat omnes. Quare nos
non sanamur morbis nostris animi et corporis? Quia
non satis saep et devot quaerimus Christum tangere in
sacra Communione. Vide in Apparatu Eucharistia.

278

Sponsa in Canticis dilectum suum qurens mal ex


cepta fuit ab excubiis. Tulerunt pallium meum, vulnera
verunt me. De hoc tamen minim conquerebatur, sed

pr amore sponsi languebat. Pari modo S. Bartholo


mus, ade divino amore inflammatus fuit, ut nihili fa

ceret pallium, id est, pellem suam amittere, mod Sal


vatorem suum retinere posset.

Apostolus Pauluscorpusnostrum domum vocat. Sanc


ti de corpore exire non magis curabant, qum domo
egredi. Sic S. Bartholomus libenter propriam reliquit
pellem, sciens sibi aliam meliorem prparatam.
Rursm circumdabor pelle mea, etc. Job. xix. Induen
tur bonis ternis, qui hc pro Christo temporalibus se
exuerunt.

Festum Nativitatis B. Virginis. (8 Septembris).


Liber generationis Jesu Christi. Matth. I. Vide in Ap
paratu Deipara, et ejus prrogativas, et Castitatem,
Charitatem, etc., ut supr in aliis ejus festis, prsertim
Annuntiationis.

Liber generationis. Matth. I. Felix nobilitas christia

norum spirituali generatione in Jesu et Maria.


De qua natus est Jesus, qui vocatur Christus. Fortitudo
animi cohredes nos facit Jesu et Mari.

Ecce tabernaculum Dei cum hominibus. Apoc. xxi. Sub


protectione tabernaculi Mariani cultores ejus quiescunt.
Festum S. Matthi apostoli. (21 Septembris).
Vidit Jesus hominem sedentem in telonio Matthum no

mine, et ait illi: Sequere me. Matth. Ix. Vide hc Benig


nitatem Dei omni genere hominum dicentis, sequere me.

2. Qum felix de quo exemplo Matthi dicitur: Surgens

279

secutus est eum. Ut Christum sequaris necesse est pris


surgere de coeno vitiorum, avariti, luuri, etc. Item
surgere de lecto otii et acedi in quo pigri jacent. Vide
in Apparatu Acedia.

Vidit Jesus hominem sedentem. Matth. IX. Virtus in


oculo Christi trahente miraculosa. Deserenda sunt vi

liora bona mundi, pro pretiosis coeli. Oculus divin mi

sericordi miseros peccatores benign respicit et vocat.


Festum S. Michaelis Archangeli. (29 Septembris).
Quis putas major est in regno clorum? Matth. xvIII.
Sola humilitas hominem exaltat, superbia autem pr
cipitat in ruinam, uti patet in lapsu Angelorum, et pri

morum parentum. Vide in Apparatu Superbia, Humili


tas. Ide respondit Christus. Nisi efficiamini sicut par
vuli, non intrabitis in regnum clorum. Expende pro

prietates parvulorum esse, non studere opibus, aut ho


noribus, aut luxuri, non simulare, non mentiri, sed

potius aliis se tegendos et docendos prbere. Vide in


Apparatu Avaritia, Luuria, Astutia, Mendacium. E
contr qui volunt in mundo magni esse, student artibus
politicis, simulationi, mendacio. Vide in Apparatu Si
mulatio, Mendacium, Hypocrisis. De his simulandi ar
tibus politicis, prclara sunt, qu deducit S. Gregorius
in lib. X Moral. c. 6 et habentur in Lect. 2 Nocturni

de communi Confessoris non Pontificis. Deridetur justi


simplicitas, etc.
Angelis suis mandavit de te, etc. Psalm. xc. De auxi

liis, protectione et dignitate Angelorum. Vita humana


periculis multis obnoxia, eget Angelo tutelari. Angelo
rum custodia omnibus necessaria, ob infirmitatem et
ignorantiam.

280

Festum SS. Simonis et Jud. (28 Octobris).


Hc mando vobis ut diligatis invicem. Joan. xv. Wide

in Apparatu Amor protimi. Cui contrariatur, Odium,


Invidia, ibid. Si mundus vos 0dit, scitote quia me prio
rem vobis odio habuit. Vide in Apparatu Patientia, Per
secutio.

Si mundus vos odit, scitote quia me, etc. Joan xv. Ami

cis et discipulis Christi parm curandum mundi odium.


Mementote sermonis mei, non est servus major domino
suo. Solatium afflictis affert Christi exemplum, et mo
nitum.

Si non venissem et locutus fuissem eis, etc. Culpa cu


jusque est, non uti mediis in statu suo ad salutem ne
cessariis.

Mundus me odit, quia ego testimonium perhibeo. Veri


tas correptionis odium parit improbis et superbis.
Festum Sanctorum omnium. (1 Novembris).
Beati pauperes spiritu. Marc. v. Mundus ponit suam
beatitudinem in divitiis et honoribus, Christus in pau

pertate et contemptu mundi. Vide in Apparatu Beatitu


do vera, Abnegatio mundi : contr, Avaritia, Superbia,

ibid. Beati qui lugent. Wide Poenitentia. Beati misericor


des. Vide Liberalitas, Eleemosyna, etc. ibid. Beati paci
fici. Vide Pa. Beati qui persecutionem patiuntur. Vide
Persecutio, 0dium, etc.

Beati qui persecutionem patiuntur, etc. Hinc beatitu


do coelestis contraria lege obtinenda, qum mundana.
Festum S. Andre apostoli. (30 Novembris).
Venite post me. Quanta felicitas abnegare mundum et

sequi Christum. Vide in Apparatu Abnegatio, Obedien

281

tia, et alias virtutes hominis christiani. Faciam vos fieri


piscatores hominum. Tales hominum piscatores sunt,
qui alios hortatione et exemplo docent, et ad salutem
adjuvant. Vide in Apparatu Erhortatio, Zelus anima
rum. Denique amor crucis in S. Andrea cruci affixo.
Vide Persecutio, Tribulatio, Amor Dei.

Ambulans juta mare, etc. Matth. iv. Mare tribula


tionis sp optima dispositio ad conversionem et sa
lutem.

Venite post me, et faciam vos fieri piscatores hominum.


Filius Dei omnes ad se trahere venit ex retinaculis mun

di per se et alios. Invitamur omnes ad arborem crucis


ad carpendos fructus salutis. Explicanda retia zelos
charitatis ad animas capiendas.

Festum Conceptionis Immaculat B. V. (8 Decembris).


Liber generationis JEsU-CHRISTI, etc. Matth. 1. Non
possumus esse amici, aut imitatores Virginis Immacu
lat nisi per castitatem, et puritatem macula peccati.
Vide in Apparatu Castitas, Baptismus, Peccatum.
Psalm. xix: 0pus grande est, non enim homini prpa
ratur habitatio, sed Deo. Omnes suos thesauros et per
fectiones Deus impendit Deipar Virgini, tamquam sub
throno et habitaculo.

Sanctificavit tabernaculum suum Altissimus. Psalm. xlv.

Tabernaculum Marianum soli Dei Filio summo Sacer


doti sacratur.

Inimicitias ponam inter te et mulierem. Genes. III. So


la Virgo Maria nova Eva serpentis morsum evasit, tam
originalem, qum actualem.
Festum S. Thom apostoli. (21 Decembris).
Thomas unus e duodecim non erat cum eis quando ve
nit Jesus. Joan. xx. Qum periculosum est abesse

282

consortio fidelium in templo, concione, sacro, etc. Vi

de in Apparatu Ecclesia, Echortatio, Eucharistia. Bea

ti qui non viderunt et crediderunt. Vide in Apparatu Fi


des et Eucharistia ; in his Christus feliciter creditur, etsi
non videatur.

Venit Jesus januis clausis. Ad Apostolos januis clausis


intravit, in cor tamen S. Thom intrare noluit, nisi il

lud aperiret, quia hominis libertatem conservare volens,


non illi violentiam adhibet.

Par vobis. Justi in mediis quoque tribulationibus pa


cem habent.

Dicit Jesus Thom : Noli esse incredulus, sed fidelis. Ad


fidem igitur etiam pia voluntas concurrit. Requiritur fi
des viva et operativa ad salutem, non sufficit mortua.

Beati qui non viderunt et crediderunt. Magnum hinc


nobis solatium, qui credimus non per sensum, sed per
intellectum.

Festum S. Stephani Protomartyris. (26 Decembris).


Ecce ego mitto ad vos Prophetas et sapientes, et e illis
occidetis. Matth. xxIII. Boni et sancti homines sunt, qui

prcipu malis persecutionem sustinent. Vide in Ap


paratu Persecutio, Tribulatio, 0dium. Sed ill tribula
tiones sunt claves coeli. Hinc Stephanus cm lapidare
tur dixit: Ecce video clos apertos, et Jesum stantem. Vi
de in Apparatu Beatitudo, Gloria clestis, Benignitas
divina.

Ecce video clos apertos. Justus patiens jucundum Deo


et coelo spectaculum est. Et vicissim solatium justis pa
tientibus Christum habere spectatorem et remunera
tOrem.

Lapidabant Stephanum invocantem et dicentem. Lapidi


bus et malleis afflictionum aptari debemus dificio coe
lesti.

283

Festum S. Joannis Evangelist (27 Decembris).


Conversus Petrus vidit illum discipulum quem diligebat
Jesus. Quare Jesus Joannem tantoper diligebat? Prop
ter Joannis singularem castitatem, humilitatem, zelum

apostolicum, amorem erga Christum: sicut enim ignis


ignem excitat, ita amor amorem. Vide in Apparatu illas
virtutes, et vitia illis opposita, ut Luuriam, Super
biam, Acediam.

FINIS.

INDEx

PARS

PRIMIA.

Apparatus et praxis forme pro doctrina sacra in concione


prop0menda.
CAPUT I.- Praxis pro artificio memoriae, et dispositione dic
tionis.
CAP. II.Pro v0Ce.

CAP. lll.- Pro gestu.


CAP. IV.Pro exordio dictionis formando, et efferendo no
tanda.

CAP.V.Pro narratione.
CAP.VI.-Pro Confirmatione, ejusque amplificatione, et Or
natu dictionis.

CAP. VII.- Pro dictionis epilogo, sive peroratione.


PARS SECUNIDA,

Apparatus materiae ad doctrinam sacram el sacris Lilleris ac

Patrum conceptibus praecipu depromptus.


Abnegatio.
Abstinentia, Jejunium.
Acedia, Otium.
ACCuSatio.
AdulatiO.

Amor Dei, Charitas.


Amor proximi.
Astutia.
AVaritia.
Beatitudo.
Baptismus.
Benignitas Dei.

BlaSphemia.
Castitas et Continentia.
Charitas, V. Amor.

285
ChristuS.

Confessio peccat0rum.
Consilium b0num.
Consilium malum.
ConsolatiO divina.

Constantia et Fortitudo.
Correctio fraterna.
CuriositaS.

Deipara.
Detraclio et Calumnia.
Discordia.
Duritia cOrdis.
EbrietaS.
Ecclesia.
ExhortatiO.
Eucharistia.

Fides in Deum, Fiducia.


Filiorum educatio.
Fortitudo.
Gloria coelestis.

Gratitudo erga Deum.


Gratitudo erga h0mines.
Gula.
Homicidium.

Honor parentum.
Hospitalitas.
HumilitaS.

Hypocrisis.
Infernus, Damnatio.
lingratitudo.
Inimicitia.
Jracundia.

Intentio bona, aut mala.


Invidia.

Judicium justum.
Judicium iniquum.
Juramentum.
Justitia divina et humana.
Liberalitas.
Luxuria.
Matrimonium.
Mendacium.

141
144
17

286
M0rs.
Obedientia.

Opus et intentio bona.


Oratio.
Patientia
Pax.
Peccatum.
Poenitentia.
Perseverantia.
Sabbati observatio.

Sapientia, Prudentia.
Prudentia.

Spes, Fiducia.
Superbia.
Tentati0.
Timor Domini.
Tribulatio.
Veritas.
Votum.
Zelus b0nuS.
Zelus indisCretus.

184

195

Pravis dictionem conficiendi ea apparalu prcedenti, el se


quenti in Doctrina christiana.
I. Praxis conficiendi primam partem dictionis.
II. Praxis conficiendi secundam partem dictionis.

III. Terti partis praxis et exemplum ut supra de Sententia.


Materi dictionis in Dominicis per annum.
Dominica I Advents.
Dominica II Advents.
Dominica III Advents.
Dominica IV Advents.
Nativitas Domini.

Dominica I post Nativitatem.


Circumcisio Domini.

Epiphania Domini.
D0minica I post Epiphaniam.
Dominica II post Epiphaniam.
Dominica III post Epiphaniam.
Dominica IV post Epiphaniam.

215
216
217

287
Dominica V post Epiphaniam.
Dominica VI post Epiphaniam.
Dominica Septuagesim.
Dominica Sexagesim.
Dominica Quinquagesim.
Dominica I Quadragesim.
Dominica II Quadragesim.
Dominica III Quadragesim.
Dominica IV Quadragesim.
Dominica V qu est Passionis.
Dominica VI qu est Palmarum.

228

Dominica Resurrectionis.
D0minica in Albis.

229
231

Dominica II post Pascha.


Dominica III post Pascha.
Dominica IV post Pascha.
Dominica V post Pascha.
Ascensio Christi.
Dominica post Ascensionem.
Dominica PenteC0Stes.
D0Iminica Sanctissimae Trinitatis,
Festum Venerabilis Sacramenti.

217

218
219
220
221
222
224
225
226

227

232
233

234
235
236

237
238

239
240

Dominica II post Pentecosten.


Dominica III post Pentecosten.
Dominica IV post Pentecosten.
Dominica V post Pentecosten.
Dominica VI post Pentecosten.
Dominica VII post Pentecosten.
Dominica VIII post Pentecosten.
Dominica IX post Pentecosten.
Dominica X post Pentecosten.
Dominica XI post Pentecosten.
Dominica Xll post Pentecosten.
Dominica XIII post Pentecosten.
Dominica XIV post Pentecosten.
Dominica XV post Pentecosten.
Dominica XVI post Pentecosten.
Dominica XVII post Pentecosten.
Dominica XVIII post Pentecosten.
Dominica XIX post Pentecosten.

254
255
256
257
259
260
261
262
263

Dominica XX post Pentecosten.


Dominica XXI post Pentecosten.

265

242
244
245
246
248
249
250

252
253

264

288
Dominica XXII post Pentecosten.
Dominica XXIII post Pentecosten.
Dominica XXIV post Pentecosten.

267

Pravis concionis conficiend in Festis Sanctorum ea Appa


ratu superiori, etc.
Festorum omnium series per annum, cum annotatione diei,
evangelii, materi, etc.
Festum Purificationis B. Mari.

Festum S. Matthi apostoli.


Festum Annuntiationis B. Mari.

Festum S. Philippi et Jacobi apost.


Festum Nativitatis S. Joannis Baptist.
Festum SS. Petri et Pauli apost.

272
272
273
273
274
274

Festum Visitationis B. Mari.

Festum S. Jacobi apostoli.

Festum Assumptionis B. Virginis.


Festum S. Bartholomi apostoli.
Festum Nativitatis B. Virginis.
Festum S. Matthi apostoli.
Festum S. Michaelis archangeli.
Festum SS. Simonis et Jud.
Festum Sanctorum Omnium.

Festum S. Andre apostoli.


Festum Conceptionis Immaculat B. V.
Festum S. Thom apostoli.
Festum S. Stephani protomartyris.
Festum S. Joannis Evangelist.

FIN IS INDICIS.

276
277
278
278
279 ,
280
280
280
281

281
282.
283

. I^M "'V.

| (

Biblioteca de

los

catalunya

S-ar putea să vă placă și