Sunteți pe pagina 1din 133

owif;pmq&mrsm;twGuf

ab;uif;vHkNcHKa&;vrf;nTef
tE&m,ftvGefrsm;aomywf0ef;usifrsm;&Sdowif;axmufrsm;twGuf
vufpGJpmtkyf

e,fpnf;rjcm;
owif;axmufrsm;tzGUJ
owif;vGwfvyfcGifhtwGuf

REPORTERS WITHOUT BORDERS

Oa&myor* (EU) ESifh qGD'ifbk&ifhEdkifiHwkdY\ yHhydk;rIjzifh ukvor*ynma&;? odyHESifh


,Ofaus;rItzGUJ tpnf; (,leufpudk - jrefrm) u owif;pmq&mrsm;twGuf ab;uif;
vHNk cKH a&;vrf;Te"f pmtkyfudk jrefrmbmompum;odkY jyefqdkyHkESdyfjcif;jzpfygonf/
rlydkifcGifh - UNESCO
bmomjyefol - rdk;oDwmaxG;
wnf;jzwfol - &JGefY? aemfcl0g;
bmomjyefqdkonfhESpf - 2016 ckESpf
apmifa& - 1000

REPORTERS WITHOUT BORDERS

rmwd u m
trSmpum; --------------------------------------------------------------------------5
ed'gef;?
e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGEYJ iS o
hf wif;pmq&mrsm;tm;tumtuG,af y;jcif; --10
tcef;1? owif;pmq&mrsm;twGuBf u;D rm;vmaomtE&m,frsm; ----------------------14
tcef;2? pDrcH sucf sjcif;ESiBhf uKd wifjyifqifjcif; ------------------------------------------16
1 a'otaMumif;rsm;od&Sdjcif;ESifhtE&m,fudkoHk;oyfjcif; -----------------------16
2 usef;rma&;twGufBudKwifumuG,fjcif;---------------------------------------18
3 a&S;OD;olemjyKpjk cif;ESi&hf efvakd omywf0ef;usirf sm;twGuaf vhusio
hf ifwef;------20
4 b@ma&;?xHk;wrf;pOfvmrsm;?rdom;pk pdwfat;csrf;pGmjzifhxGufcGmjcif; ------20
5 c&D;aqmiftdwfjyifqifjcif; ppfaq;pm&if; --------------------------------23
tcef;3? wm0efxrf;aqmifcsed t
f E&m,fuif;atmifaexdik jf cif; -------------------------30
1 ae&mxdik cf if;?c&D;oGm;vmjcif;ESiq
hf ufo,
G jf cif; -------------------------------30
2 wdu
k yf eJG ,fajrrsm;wGiaf b;tE&m,fuif;&Si;f a&;BuKd wifumuG,rf rI sm; ---------34
3 rdkif;AHk;rsm;ESifhya'omAHk;rsm; (twGJvdkufAHk;rsm;)--------------------------------41
4 axmifacsmufA;kH rsm;?AH;k jzifw
h u
kd cf u
kd rf rI sm;?NcKH cw
kd u
kd cf u
kd rf rI sm; --------------------44
5 obm0ab;tE&m,frsm;ESifhul;pufa&m*grsm; -------------------------------48
6 vlpkvla0;rsm;?qEjyrIrsm;ESifh&kef;&if;qefcwfjzpfrIrsm; ------------------------51
7 vdit
f Murf;zufrrI sm;ESit
hf rsKd ;orD;rsm;twGut
f Bu
H mPfrsm; ------------------55
8 zrf;qD;cH&vQifodkYr[kwfjyefay;qGJcH&vQif
---------------------------------58
tcef;4? 'pf*spw
f ,fvNkH cKH a&; --------------------------------------------------------60
1 rxGucf mG rDtcsut
f vufrsm;&Si;f ypfcyhJ g---------------------------------------60
2 uGi;f qif;onft
h cgowdBu;D pGmxm;Ny;D qifqifjcifjcifajymqdv
k yk u
f ikd yf g ---------64
3 tqH;k pGet
f ajctaersm;odrYk [kwMf um;jzwfaESmif,
h u
S cf &H jcif;-------------------67
tcef;5? taumif;qH;k vufawGUaqmif&u
G cf surf sm;-------------------------------------70
tcef;6? kyyf ikd ;f qdik &f mESiphf w
d yf ikd ;f qdik &f m'Pf&mrsm;udu
k o
k jcif; -------------------------76
1 vufeufaMumif'h Pf&m&olrsm;?xdcu
kd 'f Pf&m&olrsm;tm;a&S;OD;olemjyKpjk cif;---76
2 pdwfydkif;qdkif&mxdcdkufrI - pdwfxdcdkufrIaMumifhjzpfaomzdpD;rItm;udkifwG,fjcif;--83
ud,
k af wGjY zpf&yfrsm; -------------------------------------------------------------------93
aemufqufwJG ------------------------------------------------------------------------102
aemufqufwGJ1? wdu
k yf eJG ,fajrrsm;wGio
f wif;pmq&mrsm;udu
k muG,jf cif;-------------103
REPORTERS WITHOUT BORDERS

aemufqufwGJ2? owif;pmvGwv
f yfciG q
hf ikd &f mtajccHpm&Gupf mwrf;rsm;---------------109
aemufqufwGJ3? owif;axmufrsm;\tcGit
hf a&;rsm;ESiw
hf m0efrsm;aMunmcsuf ------113
aemufqufwGJ4? tjynfjynfqikd &f mMuufajceDaumfrwDEiS q
hf ufqaH &;rsm; -------------116
aemufqufwGJ5? toH;k 0ifaomtquftoG,rf sm;------------------------------------188
aemufqufwGJ6? e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGrYJ w
S pfqift
h mrcHxm;&Sjd cif;------122
aemufqufwGJ7? &efvakd omywf0ef;usit
f wGuo
f ifwef;ay;olrsm;--------------------124
txl;aus;Zl;wif&jdS cif;----------------------------------------------------------------126

REPORTERS WITHOUT BORDERS

trSmpum;
oif\tdwfuyftwGif;ESifh OD;aESmufxJwGifodrf;xm;&ef toufu,fud&d,mtdwf
(survival kit)
]]&SifwJhvlawGu aooGm;wJhvlawGudkrMunhfbl;qdk&if aooGm;wJhvlawGu wu,fhudk
t"dym ,frhJ aoay;&ovdyk gyJ}}[k emrnfausmpf pfowif;"mwfyq
kH &m a&mbwfumyg (Robert
h ompum;onf vlom;tm;vH;k tm; &nfeT ;f ajymcJah ompum; jzpfaomfvnf;
Capa) ajymcJa
if;onf wm0efxrf;aqmifpOf aoqH;k cJ&h aom owif;pmq&mrsm;udo
k m &nfeT ;f Edik rf nf
jzpfonf/ olu ]]uRefawmfwdkYu 'Dpdwfrcsrf;ajrhp&m udef;*Pef;awGudkcsnf; pOf;pm;rae
ygbl;/ 'gayrJh uReaf wmfww
Ykd m0efxrf;aqmifaecsed rf mS vkyaf zmfuikd zf ufwpfa,mufa,muf
udk vrf;aMumif;rSm;0ifvmwJhusnf 'grSr[kwf wrifwumcsdefNyD;ypfwJh usnfrSefoGm;wmudk
uRefawmfwdkYxJu b,folrodvdkufbl;vJ}} [k ar;vdkufonf/
EdkifiHwumOya'onf wdkufyGJe,fajr Nidrf;csrf;aomtcsdefrsm;wGifyif owif;axmufrsm;
tm; tumtuG,ftvHktavmufray;EdkifaMumif; udef;*Pef;rsm;u 0rf;enf;p&mazmfjy
aeayonf/ e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGUJ (RSF) onf 2006 ckEpS Ef iS fh 2015 ckEpS f
wGif ukvor*vHkNcHKa&;aumifpDucsrSwfcJYaom owif;axmufrsm;tm; umuG,fapmifh
a&Smufay;a&;qdik &f m qH;k jzwfcsurf sm;wGif odomxif&mS ;pGm yg0ifvyk af qmifco
hJ nf/ od&Yk mwGif
,if;qH;k jzwfcsurf sm;onf *seD AD moabmwlpmcsKyrf sm;uJo
Y yYkd if t&m&mudk ukpm;ay;Edik jf cif;
r&Sdyg/ toufarG;vrf;ausmif;t&vnf;aumif; vkyfief;obm0t&vnf;aumif; urmh
tE&m,f&Sdaom a'orsm;odkYoGm;a&mufMu&onfh owif;axmufrsm;onf tE&m,fvrf;
aMumif;rS vHk;0vGwfuif;rnf r[kwfaomaMumihf owif;axmufrsm;wpfOD;csif;tvdkuf
odkYr[kwf tpkta0;tvdkuf ab;tE&m,fuif;&Sif;aprIrSm tvGefta&;BuD;aomudpyif
jzpfonf/ tpkta0;tvdkuftaejzihfqdk&vQif t,f'DwmtzGJU0ifrsm;taejzifh vkyfxHk;vkyf
enf;rsm; owfrw
S af &;? vkyaf zmfuikd zf ufrsm;tMum; owif;tcsut
f vufrsm; zvS,af &;ESifh
e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGUJ uJo
h aYkd om tzGUJ tpnf;rsm;u vdt
k yfaomypn;f rsm;
axmufyHha&;wdkYrSm r&Sdrjzpf vdktyfygonf/
e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGJUuxkwfaom ''owif;pmq&mrsm;twGuf ab;uif;
vHkNcHKa&;vrf;Tef"onf vrf;axmihf odkYr[kwf vloluif;rJhaom vrf;wpfvrf;ay:wGif
owif;vGwv
f yfciG &fh efol (an enemy of press freedom) ESihf BuKH awGUEdik o
f nfh tE&m,f
&ifqikd af e&olrsm;tm;vH;k twGuf vrf;Tecf surf sm;ESihf vufawGUusaom tBu
H mPfrsm;ay;&ef
OD;wnfonf/ BudKwifjyifqifrIr&SdbJ uGif;qif;onfh aysmfaysmfaeowif;pmq&mwpfOD;ESifh
REPORTERS WITHOUT BORDERS

tawGUtBuHKESifhud&d,mrsm;yg0ifonfh toufu,fud&d,mtdwfudk xkyfydk;xGufcGm ol


owif;axmufwpfOD;wdkYtMum; uGJjym;jcm;em;rIrsm;udk tajctaeu vsifjrefpGm prf;
oyfjyayvdrfhrnf/
e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGJYonf ukvor*ynma&;? odyHESifh,Ofaus;rI t
zGJUtpnf; (UNESCO) ESifh yl;aygif; tE&m,ftvGefrsm;aomae&ma'orsm;&Sd owif;
axmufrsm;twGuf vufppJG mtkyu
f kd xyfrw
H nf;jzwf xkwaf 0jcif;jzpfygonf/ pmtkyf
udk 1992 ckEpS w
f iG f yxrtBurd x
f w
k af 0Ny;D uwnf;u tBurd Bf urd f jyefvnfjyifqifa&;om;
vmcJhonf/ jyifopf? pydefESihf tma&As bmompum;rsm;jzifhvnf; xkwfa0cJhNyD;jzpfygonf/
Christophe Deloire

e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGJU\twGif;a&;rSL;csKy
;csKyf

pkpnf;vkyfaqmifcsuf\ trSwfvuPmudkjyonfh vrf;nTefcsufwpfck

REPORTERS WITHOUT BORDERS

tjynfjynfqdkif&mvlYtcGihfta&;aMunmpmwrf; (Universal Declaration of Human


Rights) \ tcef; 19 wGif azmfjycsuft& vGwfvyfpGmxkwfazmfajymqdkcGihfonf vlYtcGifh
ta&;wpf&yfjzpfovdk tajccHvGwfvyfcGihfwpf&yfvnf;jzpfonf/ yxrtcsuftaejzifh
4if;onf owif;taMumif;t&mrsm;ESihftawG;tBuHrsm;udk rD'D,mrSwpfqihf vufcH&,l?
rSsa0ay;&ef tcGit
hf a&;wpf&yfyifjzpfonf/ odaYk omfvnf;? if;onftjcm;aom tajccHvYl
tcGit
hf a&;rsm;udk vGwfvyfpGm usifhoHk;? umuG,fcGihfudkvnf; ay;ygonf/ vGwfvyfpGm
xkwaf zmfajymqdck iG hf qH;k I;H vmonfEiS hf tjcm;aomtajccHvw
G v
f yfciG rfh sm;onfvnf; vsijf ref
pGm qHk;IH;oGm;MuaMumif; ordkif;wpfavQmufom"ursm;u oifcef;pmay;NyD;jzpfonf/
1945 ckESpf? Edk0ifbmv 16 &ufaeYu twnfjyKcJhaom ukvor*ynma&;? odyHESihf
G cf surf mS
,Ofaus;rItzGUJ tpnf; (UNESCO) \ tajccHOya' tcef; 1 wGif if;\&nf&,
''pum;vHk;jzihfvnf;aumif;? kyfyHktm;jzifhvnf;aumif; tawG;tBuHrsm;\vGwfvyfpGm pD;
qif;rIudkjrihfwifay;&ef" jzpfonf[k azmfjyxm;onf/ xdkYaMumifh vGwfvyfpGmazmfjycGifhESihf
if;\tusdK;qufrsm;? owif;vGwfvyfcGihf? rD'D,mvGwfvyfcGihfwdkYonf (UNESCO) u
ta&;,laqmif&Gufay;&rnfh ta&;ygaomu@rsm;yif jzpfonf/
owif;pmq&mrsm;ESihf owif;tzGJYtpnf;rsm;onf tajccHvGwfvyfcGihfrsm;udk usifhoHk;
a&;wGif r&Sdrjzpfyg0ifolrsm;jzpfMuonf/ xdkYaMumihf trsm;jynfol tacstwifaqG;aEG;yGJ
rsm;ESihf EdkifiHom;rsm;\ owif;qdkif&mvkyfydkifcGihfrsm;ESihfywfouf wif;usyfpGmuefY
owfwm;qD;xm;vdo
k rl sm;u owif;axmufrsm;ESio
hf wif;tzGUJ tpnf;rsm;tm; rMumcPqdk
ovkd ypfrSwfxm;Muavh&Sdonf/ NyD;cJhaomESpftenf;i,ftwGif;u owif;axmuftrsm;
tjym; wm0efxrf;aqmifpOf aoqH;k cJMh u&jcif;onf jyemtwdrt
f eufEiS hf if;jyemudk
ajz&Sif;zdkY tcuftcJrsm;udk azmfjyaeayonf/ 2014 ckESpf? Edk0ifbm 21 &ufaeYwGif
UNESCO TefMum;a&;rSL;csKyfu jyefMum;qufoG,fa&;zGHUNzdK;wdk;wuffrI EdkifiHwumtpD
tpOf (International Programme for the Development of Communication) odkY
wifoiG ;f aom tpD&ifcpH mwGif azmfjyxm;csut
f & 2006 ckEpS f uwnf;u owif;pmq&m
700 ausmf aoqHk;cJhonf/
,if;udef;*Pef;rsm;rSm aMumufcref;vdvdyifjzpfonf/ UNESCO TefMum;a&;rSL;csKyf\
tpD&ifcpH mt& wm0efxrf;aqmifaepOf aoqH;k cJMh uonfh owif;pmq&mtrsm;pk 95%
eD;yg; rSm e,fajrcHowif;pmq&mrsm; jzpfMuonf/ ,if;uJhodkY aoqHk;&oltrsm;pkrSm
vufeufudkify#dyursm;aMumifhr[kwfMubJ jynfwGif;owif;rsm;udkom vdkufaeolrsm;
jzpfMuonf/ xdt
Yk jyif Ny;D cJo
h nfh 10 ESpf twGi;f owif;pmq&mrsm; toufq;kH I;H cJ&h rIrsm;ESifh
ywfouf jzpfyGm;rIrsm;\ 6.6 &mcdkifEIef;rQudkom ajz&Sif;EdkifcJhonf/ xdkYaMumihf ta&;,l
REPORTERS WITHOUT BORDERS

jypf'Pfcsjcif;rcH&aom trIaygif; 90% ausm&f adS eonfh oabmjzpfaeNy;D owif;pmq&m


wpfOD;tm; EIwfydwfowfjzwfjcif;udk wm0ef&Sdolrsm;u rnfodkYrQta&;,laqmif&Gufjcif;
r&SdaMumif; qdk;&Gm;aomowif;pum;wpfckudk azmfjyaejcif;jzpfonf/
ukvor*trIaqmifcsKyfrsm;bkwftzGJU (UN Chief Executives Board) u ''owif;pm
q&mrsm; ab;tE&m,fuif;&Sif;apa&;ESihf ta&;,ljypf'Pfcsjcif;r&Sdaom udp&yfqdkif&m
vIyf&Sm;rIpDrHcsufwpf&yf'' (a UN Plan of Action on the Safety of Journalists and
the Issue of Impunity)udk ndEdIif;wkHYjyefrIwpfcktaejzifhvnf;aumif;? vufwGJaqmif&Guf
&onft
h zGUJ tpnf;tm;vH;k wdt
Yk m; wGe;f tm;ay;&eftwGuv
f nf;aumif; 2012 ckEpS ?f {Nyv
D
12 &ufaeYwGif twnfjyKvufrSwfa&;xdk;cJhonf/? vIyf&Sm;pDrHcsufonf at*sifpDrsm;
tcsif;csif; pkpnf;aqmif&Gufonfhenf;vrf;pepfwpfckjzpfNyD; owif;pmq&mrsm;tm;
umuG,af pmihaf &Smufru
I kd wd;k wufap&ef &nf&,
G o
f nfh urmvH;k qdik &f m r[mAsL[mwpf&yf
tm; bufpHktaumiftxnfazmfjcif;onfvnf; ,if;enf;pepfwGif yg0ifonf/
2013 ckESpf? 'DZifbm 18 &ufaeYwGif ukvor*taxGaxGnDvmcHu owif;pmq&mrsm;
ab;tE&m,fuif;&Si;f apa&;qdik &f m qH;k jzwfcsuf 68^163 udk csrw
S cf &hJ m if;qH;k jzwfcsut
f &
Ed0k ifbm 2 &ufaeYukd owif;pmq&mrsm;tay:usL;vGeaf om &mZ0wfrrI sm;tm; ta&;,l
jypf'Pfcsjcif; uif;rJhrItm; tqHk;owfapa&; EdkifiHwumaeY (International Day to End
S cf o
hJ vdk UNESCO udv
k nf;
Impunity for Crimes against Journalists) tjzpf owfrw
if;vIyf&Sm;rIpDrHcsufudk taumiftxnfazmf&mwGif pkpnf;ndEdIif;zdkYtwGuf wm0ef
ay;cJo
h nf/ if;aemufyikd ;f rS pwif qH;k jzwfcsut
f rsKd ;rsKd ;udk ukvor*taxGaxGnv
D mcH?
vlYtcGihfta&;aumifpD? ukvor*ynma&;? odyHESihf,Ofaus;rItzGJUtpnf; (UNESCO)
ESihf a'otpdk;&tzGJUtpnf;rsm;u csrSwfvmcJhMuonf/ owif;pmq&mrsm;twGuf ab;
uif;vHkNcHKrIqdkif&m pHtcsufrsm;udk ydkrdkcdkifrmvmrIudk if;tcsufu jyaeonf/
owif;pmq&mrsm; ab;tE&m,fuif;&Sif;aprItm; jynfolrsm;od&SdrIjrifhwifa&;? ta&;
,lrIuif;rJhjcif;jyem? vHkNcHKrItumtuG,frsm;tm; taumiftxnfazmf&ef vdktyfrI?
owif;axmufrsm; tE&m,fuif;&Si;f rIEiS phf yfvsO;f aom tpd;k &rsm;\ wm0efrsm;ESihf uwdu
0wfrsm;ESiyhf wfoufNy;D w&m;pD&ifa&;pepf? &JwyfzUJG ? ppfwyfEiS fh t&yfom;tzGUJ tpnf;rsm;\
vkyfaqmifrI tiftm;jrifhwif&ef vdktyfrIwdkY\ ta&;BuD;yHkrsm;udk if;vIyf&Sm;rIpDrHcsufu
rD;armif;xdk;jyonf/
ydkydktE&m,frsm;vmaom toufarG;0rf;ausmif;rIwpfcktaejzifh awGUBuHKae&aom
Ncrd ;f ajcmufrrI sm;ESifh pdeaf c:rIrsm;udk ajz&Si;f &mwGif yg0ifywfouforl sm;tm;vH;k \ BuKd ;yrf;
tm;xkwfrI vdktyfonf/ owif;pmq&mrsm; ab;tE&m,fuif;&Sif;apa&; wdk;wufvm
REPORTERS WITHOUT BORDERS

ap&ef taumiftxnfazmfaeonfh rsm;pGmaomenf;vrf;rsm;ESifh aumif;aomvufawGU


Yk xkwf
vkyaf qmifcsurf sm;xJwiG f e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGUJ ESihf UNESCO wdu
a0aom ]]owif;pmq&mrsm;twGuf ab;tE&m,fuif;&Si;f apa&;vrf;Te}f }u xl;jcm;pGm
&yfwnfvsuf&Sdonf/ 1992 ckESpfwGif yxrtBudrfxkwfa0NyD;aemufydkif; if;pmtkyfudk
bmompum;tcsdKUodkY bmomjyefqdkjzefYcsdcJhNyD; tBudrfBudrf jyefvnfjyifqifa&;om;cJhonf/
ESpf 20 ausmf MumjrifhvmNyD;onfhaemuf 2015 ckESpfwGif owif;pmq&mrsm; BuHKawGUae
&onfh Ncdrf;ajcmufrItE&m,frsm;vnf; ajymif;vmcJhonf/ owif;pmq&mrsm;rSm rBuHKzl;
aom Ncdrf;ajcmufrItE&m,frsm;udk &ifqdkifBuHKawGUvmMu&NyD; wcsdKUudk ajz&Sif;EdkifcJhonf/
tajymif;tvJEiS v
hf u
kd
f udik w
f ,
G Ef ikd &f ef vrf;Tepf mtkyw
f iG f tcef;tcsKd Uudk xyfrjH znhf
pGuaf &;om;cJo
h nf/ ,cktcg vrf;Tepf mtkyw
f iG f 'pf*spw
f ,fvNkH cKH a&;jyem? owif;
pmq&mrsm;twGuf ydkpdk;&drfylyefvm&aomtajctae? (UNESCO rS 'pf*spfw,fvHkNcHK
a&;ESihf ywfouf ]]owif;pmynmtwGuf 'pf*spfw,fvHkNcHKa&;wnfaqmufjcif;}} [l
aomavhvmcsufwpfckudk xkwfa0xm;onf/) obm0ab;tE&m,f odkYr[kwf ul;puf
a&m*grsm;qdkif&m ab;uif;vHkNcHKa&; BudKwifowday;csufrsm;ESifh txl;ojzifh trsdK;orD;
owif;pmq&mrsm;odkY OD;wnfaom vdiftMurf;zufrIqdkif&m jyemwdkYudk xnhfoGif;
azmfjyxm;onf/
rnfonht
f zGUJ tpnf;urQ owif;axmufrsm;\ ab;tE&m,fuif;&Si;f aprI[al om Bu;D rm;
aom pdeaf c:rItm; wpfO;D wnf;&ifqikd Ef ikd rf nfr[kwyf g/ vrf;Tecf surf mS owif;axmuf
rsm;? owif;tzGJUtpnf;rsm;ESifh vGwfvyfpGmxkwfazmfajymqdkcGifhtwGuf vIyf&Sm;aeonfh
tkyfpkrsm;\ ESpfaygif;rsm;pGm&&Sdxm;aom A[kokwESihf tawGUtBuHKrsm; yg0ifonfh ta&;
BuD;aompkpnf;rIwpfck jzpfonf/ tavhtusihfaumif;rsm;udk pkaqmif; tESpfcsKyfudk
azmfjyjcif;tm;jzihf owif;axmufrsm; toGit
f jyiftrsKd ;rsKd ;wGif ab;tE&m,fuif;&Si;f ap
a&;udk ydrk ckd ikd rf mvmap&efEiS hf ta&;,ljcif;uif;rJrh jI yemtm; wdu
k zf su&f ef rdwzf uftzGUJ
tpnf;rsm;tm;vHk;wdkY\ tiftm;rsm;pkpnf;NyD; twlwlBudK;yrf;vdkonfhqEudk vrf;Tef
csufu udk,fpm;jyKygonf/
Guy Berger

TefMum;a&;rSL;? vGwfvyfpGmazmfjycGihfESihf owif;rD'D,mzGHUNzdK;wdk;wufa&;Xme


ukvor*ynma&;? odyHESihf ,Ofaus;rItzGJUtpnf; (UNESCO)

REPORTERS WITHOUT BORDERS

ed'gef; - e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGJUESifh
owif;pmq&mrsm;tm; tumtuG,fay;jcif;
tcsdKUEdkifiHrsm;wGif xdcdkufapaompum;vHk;wpfvHk; odkUr[kwf "mwfyHkwpfyHkaMumifhyifvQif
owif;pmq&mwpfO;D onf ESpaf ygif;rsm;pGm axmif'Pfusc&H Edik o
f nf/ owif;pmq&mwpfO;D
tm; axmifcsjcif; odrYk [kwf owfypfjcif;onf jzpf&yfrsm;pGmtwGuf ta&;ygaom rsujf rif
oufaowpfOD;udk z,f&Sm;ypf&ma&mufNyD; uREfkyfwdkYtm;vHk;\ Mum;odcGifhtcGifhta&;rsm;
udv
k nf; Ncrd ;f ajcmufaeygonf/ e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGUJ (RSF) onf pme,f
Zif;vGwfvyfcGifh&a&;twGuf aeYpOfESihftrQ wdkufyGJ0ifvsuf&Sdonf/
f iG f pwifwnfaxmifco
hJ nfh tcsed rf pS 2014
rGeyYf v
J ;D ,m; (Montpellier) 1985 ckEpS w
ckEpS w
f iG f Edb
k ,fNird ;f csr;f a&;qktwGuf trnfpm&if;wifoiG ;f cH&Ny;D onhaf emuf RSF tzGUJ
onf urmhwdkufBuD; 5 ckwGif vIyf&Sm;aqmif&Gufaeaom tpdk;&r[kwfaom EdkifiHwum
tzGUJ tpnf; (NGO) wpfct
k jzpf Bu;D xGm;vmcJo
h vdk urmu
h v
k or*EiS hf UNESCO wdt
Yk
wGuf aqG;aEG;twdkifyifcHtqihfodkY owfrSwfcHcJh&onf/ ,aeYtcsdefwGif EdkifiHtwGif; Xme
pdwfrsm;? 0g&Sifwef? &D,dk'D*sae;dk;ESifh b&yfqJvfNrdKUrsm;&Sd AsLkdrsm;ESifh owif;axmufaygif;
150 ausmw
f Ykd yg0ifaom uGe&f ufwpfcak Mumifh if;\vIy&f mS ;aqmif&u
G rf rI sm;udk urmtESjHY zefY
usufEdkifNyDjzpfonf/

if;\ aeYpOfvkyfaqmifjcif;rsm;ESifh vIyf&Sm;rIrsm;jyKvkyfjcif;rsm;jzifh e,fpnf;rjcm;


owif;axmufrsm;tzGJUon
onf
rdrw
d t
Ykd vkyu
f v
kd yk &f if; axmifcscaH e&aom okrYd [kwf ESyd pf ufni ;f yef;jcif;cHae&
aom owif;pmq&mrsm;ESihf rD',
D mvufaxmufrsm;tm; tumtuG,af y;onf/
EdkifiHrsm;pGmwGif rw&m;qufqHcH&? ESdyfpufcH&rIrsm;udk azmfxkwfay;onf/
pme,fZif;vGwfvyfcGifhudk tm;enf;ap ysufpD;aponfh pdppfa&;ESihfOya'rsm;udk
qefYusifuefYuGufonf/
owif;axmufrsm;? odUk r[kwf (a&SUaec? aq;ukop&dwEf iS hf ypn;f yp,rsm;ay;&ef
vdt
k yfaeaom) rD',
D mwdu
k rf sm;ESihf tusO;f cscx
H m;&onfh owif;pmq&mrsm;\
rdom;pkrsm; pkpkaygif; 100 cefYtm; ESpfpOf aiGaMu;axmufyHhrIay;onf/
owif;pmq&mrsm;? txl;ojzifh wdu
k yf eJG ,fajrrsm;wGif owif;&,lay;ydaYk eaom
owif;pmq&mrsm;ESifhudkufnDaom tmrcHrsm;? ypnf;ud&d,mrsm;? 'pf*spfw,f
REPORTERS WITHOUT BORDERS

10

vHkNcHKa&;avhusifhrIrsm;ESifh 24 em&D ywfvHk; tvG,fwulac:qdkEdkifonfhta&;ay:vdkif;rsm;


axmufyHhay;jcif;tm;jzifh if;wdkY\ ab;uif;vHkNcHKrItwGuf vkyfaqmifay;onf/

owif;pmq&mrsm; ab;uif;vHk NcHKa&;twGuf qefYusiffwdkufcdkufjcif;


RSF onf vufeufui
kd yf #dyursm;wGif owif;axmufrsm;udk tumtuG,af y;a&;qdik &f m

qHk;jzwfcsuftrSwf 1738 ESifh 2222 wdkUudk 2006 ckESpf ESifh 2015 ckESpfwdkYwGif ukvor*
vHNk cKH a&;aumifpu
D rJcq
JG ;kH jzwf&m t"dutcef;@rS yg0ifvyI &f mS ;cJo
h nf/ ,cktcg RSF
onf atmufygwdt
Yk ygt0if tjynfjynfqikd &f mOya'udk taumiftxnfazmf aqmif&u
G f
rIrsm;ukd wdk;wufvmap&ef vIyf&Sm;aqmif&Gufvsuf&Sdonf/
tzGUJ 0ifEikd if rH sm;onf rD',
D mtvkyo
f rm;rsm;tm; umuG,af pmifah &Smufay;a&;qdik &f m
qHk;jzwfcsufrsm;tm; vdkufemaqmif&Gufjcif; &Sd? r&Sd apmihfMunhfay;onfh wm0efxrf;
aqmif&rnhf ukvor*taxGaxGtwGi;f a&;rSL;csKy\
f txl;ud,
k pf m;vS,u
f kd ceft
Y yf
&ef? if;tBuHay;yk*dKvfonf tBuHjyKcsufrsm; a&;om;wifjy&ef? owif;ay;aeolrsm;
(news providers) rw&m;qufqHrIrsm;ESifhywfouf taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf
tm; owday;Ed;I aqmf&ef? owif;axmufrsm;tm; tMurf;zufrrI sm;ESiyfh wfouf ouf
qdkif&mtzGJU0ifEdkifiHrsm;u pHkprf;ppfaq;rIrsm;rjyKvkyfygu pHkprf;ppfaq;rIrsm; jyKvkyf
ay;&ef
tjynfjynfqikd &f mOya't& ppf&mZ0wfrrI sm;[kqEkd ikd o
f nfh qD;&D;,m;ESihf tD&wfEikd if H
wdkYwGif owif;axmufrsm;tay:usL;vGefaom &mZ0wfrIrsm;udk ukvor*vHkNcHKa&;
aumifpDu EdkifiHwum &mZ0wfrIw&m;Hk; (International Criminal Court) okdY vTJ
ajymif;ay;&ef
ppftwGif;umvESifh Nidrf;csrf;onfhumvrsm;wGif toufarG;0rf;ausmif;t&vnf;
aumif; toufarG;0rf;ausmif;r[kwfbJvnf;aumif; (bavmh*fwifolrsm; bloggersESifh tifwmeufwifolrsm; netizens) owif;jzefYcsday;olrsm;tm;vHk;tm; t
umtuG,fay;rIrsm; taotcsmjzpfap&ef

vufawGUusaomtultnDrsm;
owif;pmq&mrsm;\ ab;uif;vHNk cKH ro
I nf owif;&,lpak qmif;pOfwiG f aqmif&u
G &f aom
BudKwifumuG,frIrsm;tay:wGif rsm;pGmrlwnfonf/ BudKwifumuG,frIqdk&m RSF onf
owif;pmq&mrsm;tm; oHcarmufrsm;? usnu
f mtusr sm;ESihf GPS ac:wnfae&mjypuf
rsm; axmufyahH y;jcif;? tvGwo
f wif;axmufrsm;twGuf 'pf*spw
f ,fvNkH cKH a&;oifwef;ESifh
tmrcHrsm; ay;jcif;wdkYudk qdkvdkonf/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

11

ud&d,mrsm;ESifhywfouf
Edkifygonf/

assistance@rsf.orgodkY

tD;ar;vfydkY pHkprf;ar;jref;

American Express\

yl;aygif;ulnDrIaMumihf 'kua&mufaeaom rnfonfhowif;pm


q&mrqdk e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGJUodkY csufcsif;qufoG,fEdkifygonf/ SOS
hotline zkef;eHygwf +33 1 4777-7414 odkY zkef;ac:jcif;jzifhvnf;aumif; a'ocH American Express at*sifpDodkY vludk,fwdkifoGm;a&mufjcif;jzifhvnf;aumif; qufoG,fEdkif
ygonf/ e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGUJ \ ud,
k pf m;vS,w
f pfO;D u tultnDawmif;cH
onfhowif;axmuftm; tBuHmPfrsm;ay;jcif; odkYr[kwf qufoG,f&rnfhae&mrsm;udk
ajymjyay;jcif; odrYk [kwf vdt
k yfygu a'oqdik &f mtmPmydik rf sm; odUk r[kwf aumifppf0ef;kH odYk
qufoG,fEdI;aqmfjcif;rsm; aqmif&Gufay;rnfjzpfygonf/

owif;ESifh taMumif;tcsufrsm;ESifhywfouf vkyfudkifaeolwdkif;twGuf


vrf;Tefwpfck
onf UNESCOESifhyl;aygif;um xkwfa0cJhNyD; bmompum;trsdK;rsdK;okdYvnf; bm
omjyefqkd jzefcY scd o
hJ nfh vufppJG mtkyt
f m; owif;axmufrsm;odYk ay;a0ygonf/ tE&m,f
&Sdonfhae&ma'orsm;odkY oGm;a&muf&onfh owif;axmufrsm;twGuf t"duOD;wnfNyD;
uGi;f qif;e,fajrwGif tE&m,frsm;tm; rnfuo
hJ aYkd &Smif&mS ;&rnfukd vufawGUusaom tBuH
OmPfrsm; ay;xm;ouJo
h Ykd pme,fZif;vGwv
f yfciG u
hf kd umuG,af y;xm;onfh Edik if w
H umOya'
pHtcsufrsm;udkvnf; rD;armif;xdk;jyxm;onf/
vrf;Tecf suo
f nf Ny;D jynhpf NkH y;D trSm;t,Gi;f uif;onf[k rajymEdik af omfvnf; tE&m,f
&So
d nfah e&mrsm;wGif wm0efrusr?D wm0efxrf;aqmifaepOfEiS hf wm0efxrf;aqmifNy;D qk;H csed f
rsm;wGif vdu
k ef m&ef vufawGUusaom tBujH yKcsurf sm; xnfo
h iG ;f azmfjyxm;onf/ owif;
ESifh jyefMum;a&;wGif vkyfaqmifaeoltm;vHk;twGuf &nf&G,fygonf/ 2014 ckESpfwGif
qD;&D;,m; tvGwfowif;axmuftjzpf aqmif&GufaecJhaom tar&duefowif;axmuf
rsm;jzpfMuonfh *sdef;rfpfzdkvD (James Foley) ESifh pwDAifaqmhavmhzf (Steven Sotloff)
wdUk towfc&H rIonf tE&m,frsm;aomae&mrsm;odYk rdro
d abmqEtavsmuf oGm;a&muf
owif;,lonfh tvGwfowif;axmufrsm;twGuf owif;,l&mwGif tE&m,fBuD;xGm;vm
NyDjzpfaMumif; 0rf;enf;zG,fowday;csufwpfck jzpfonf/
tjzpftysufudk owdrlvsuf RSF tygt0if owif;jzefYcsdolrsm;ESifh owif;axmuf
rsm;tm; tumtuG,fay;a&;tzGJUtpnf; 60 cefUwdkYonf tE&m,frsm;Mum;wGif wm0ef
RSF

REPORTERS WITHOUT BORDERS

12

xrf;aqmifae&aom tvGwfowif;axmufrsm;tm; tumtuG,fay;&ef &nf&G,fonfh


tvkyf&Sifrsm; vdkufem&rnfh usifh0wfpnf;urf;udka&;qGJ&ef 2015 ckESpf? azazmf0g&DvwGif
e,l;a,mufNrdKU awGUqHkcJhMuonf/ EdkifiHwumBudK;yrf;rIrsm;ESifh owif;axmufrsm; ab;
uif;vHkNcHKrIudkjrihfwif&ef owif;tzGJUtpnf;rsm;pGmu vIyf&Sm;aqmif&GufaerI om"u
tcsdKUudk tcef; 5 wGif tao;pdwf azmfjyay;xm;ygonf/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

13

tcef; 1 - owif;pmq&mrsm;twGuf BuD;rm;vm


aom tE&m,frsm;
owif;pmq&mrsm;tm; tE&m,fBu;D rm;aom wm0efcsxm;rIrsm;qdo
k nfrmS kyyf ikd ;f qdik &f m
xdcdkufjcif; (toufaojcif;? 'Pf&m&jcif; odkUr[kwf tjyif;txef rusef;rrmjzpfjcif;)
rsm;onf yHkrSefxufxl;xl;jcm;jcm; ydkjzpfEdkifajc&Sdonfhtajctaersm;wGif tvkyfvkyfudkif
ae&jcif;[k qdkvdkjcif;jzpfonf/ tqdkyg tajctaersm;wGif &efvakd omywf0ef;usirf sm;tmPm&Sipf epfBu;D pd;k onfh ae&ma'orsm;? y#dyue,f
ajrrsm;? qlyal omif;use;f rI odrYk [kwf Bu;D rm;aom&mZ0wfrrI sm; &So
d nfah e&mrsm;ESihf
&moDOwktvGet
f rif;qd;k 0g;onfh a'orsm; odrYk [kwf a&ajrMurf;wrf;aom a'o
rsm; (opfawm? 0ifkd;pGef;a'orsm;? oJuEm&)
jyif;xefaomqEjyrIrsm;? ke;f &if;qefcwfjzpfrrI sm;? tMurf;zufwu
kd cf u
kd rf rI sm; odYk
r[kwf "mwk? ZD0ESihf EsLuvD;,m; rawmfwqjzpfrrI sm;? obm0ab;tE&m,frsm;
(ivsiv
f yI jf cif;rsm;? [m&Dued ;f rsm;ESihf a&Bu;D rIrsm;) odUk r[kwf urmtESYH jyefyY mG ;Edik f
aom ul;pufa&m*grsm;uJhodkY tE&m,f&Sdonfhjzpf&yfrsm;?
tMurf;zuftyk pf rk sm;? rmzD;,m;*dP
k ;f rsm; odrYk [kwf jyif;xefaom tpGe;f a&mufo
rm;rsm;tm; pHkprf;axmufvSrf;jcif;ESifh^odkYr[kwf vSsdKU0Suftvkyfvkyfjcif;rsm;uJhodkY
tE&m,ftvGefBuD;onfh vIyf&Sm;rIrsm; yg0ifonf/

owif;pmq&mrsm;tm; ypfrSwfxm;jcif;
2005 ckESpf aemufydkif;rSp owif;axmufaygif; 750 ausmfonf wm0efxrf;aqmif
aepOf odkYr[kwf owif;&,laomtvkyfESihfqufpyf towfcHcJhMu&onf/ if;wdkUonf
owif;axmufrsm;jzpfNy;D if;wd\
Yk owif;rsm;ESihf pHpk rf;axmufvrS ;f rIrsm;onf bufwpfzuf
odkYr[kwf wjcm;wpfzuf\0g'jzefYrIudk taESmifht,Sufay;&ma&mufaeonfhtwGuf if;
wdkYtm; ypfrSwfxm;Muonf/ uJhodkU ESdyfpufnif;yef;cH&rIrsm;udk qD;&D;,m;EdkifiHrS tjzpf
tysufrsm;u 0rf;enf;p&mjzpf&yfwpfcktjzpf jyaeayonf/ qD;&D;,m;onf 2012 ckESpf
aemufyikd ;f wGif owif;axmuf taotaysmuftrsm;qH;k Edik if H 3 ckteuf wpfct
k ygt0if
jzpfNyD; owif;axmufrsm;onf jyefay;qGJcH&jcif;? "m;pmcHtjzpf zrf;qD;cH&jcif; odkYr[kwf
acgif;jzwfowfc&H jcif;rsm;uJo
h aYkd om Bu;D rm;vmonft
h E&m,frsm;aMumifh t,f'w
D mrsm;u
if;wdkY\0efxrf;rsm;udk xdka'orsm;odkY wm0efcsxm;zdkY 0efav;vmMuonf/
owif;ESihf qufo,
G af &;enf;ynmrsm; tvsit
f jrefzUHG NzKd ;wd;k wufvmjcif;u owif;axmuf
rsm;tm; tE&m,ftopfwpfcu
k kd jzpfvmaponf/ ,if;tE&m,frmS owif;axmufrsm;\
REPORTERS WITHOUT BORDERS

14

vIy&f mS ;rIrsm;udk teD;uyfapmifMh unfjh cif;ESihf ude;f *Pef;tcsut


f vufrsm;udk Mum;jzwfzrf;,l
jcif;wdyYk if jzpfonf/ 'pf*spw
f ,ftcsut
f vufrsm; vHNk cKH ro
I nf tpOftNrBJ uKH awGUae&aom
pdefac:rIwpfckjzpfNyD; ,if;taMumif;t&mudk tcef; 4 wGif a&;om;azmfjyxm;onf/

trsdK;orD;owif;pmq&mrsm;tay: Ncdrf;ajcmufrIrsm;tm; ESpfq &ifqdkif


ae&jcif;
rD',
D monf trsKd ;orD;rsm;tm; ydrk v
kd rf;zGiahf y;vdu
k o
f nft
h wGuf vdiyf ikd ;f qdik &f m aESmif,
h u
S f
rIrsm;ESifh tMurf;zufrIrsm;uJhodkYaom aemufxyftE&m,fwpfcku xGufay:vmjyefonf/
2011 ckESpfwGif tD*spfEdkifiH? udkifdkNrdKU? wm&D;,m;&ifjyif (Tahrir Square) pDbDtufpf
kyfjrifoHMum; (CBS television) rS ppfowif;axmufwpfOD;tm; tMurf;zufwdkufcdkufrI
aMumihf trsdK;orD;owif;axmufrsm;tm; vdifydkif;qdkif&mtMurf;zufrIESihfywfouf
wm;jrpfcsuf uG,faysmufcJh&onf/ 2013 ckESpf? Mo*kwfvESifh 2014 ckESpf? Zefe0g&Dv
twGif; EkdifiHwumtrsdK;orD;azmifa';&Sif; International Womens Media Foundation (IWMF) u trsdK;orD;owif;axmuf 977 OD;tm; ar;jref;vsufavhvmrIwpfck
jyKvkyf&mwGif jyefvnfajzMum;ol 2 OD;teuf 1 OD;onf wm0efxrf;aqmifaepOf vdifydkif;
qdik &f maESmif,
h u
S rf rI sm; BuKH &onf[k qdo
k nf/ ,if;uJo
h Ykd vdiyf ikd ;f qdik &f m aESmih,
f u
S rf rI sKd ;udk
rsm;aomtm;jzihf vkyfief;cGifwGif BuHKawGU&avh&Sdaomfvnf; owif;vdkufwm0efcsdefESifh
owif;pm&Si;f vif;yGrJ sm;wGiv
f nf; BuKH awG&Y avh&o
dS nf/ if;avhvmqef;ppfrw
I iG yf if trsKd ;
orD; 7 OD; teuf 1 OD;onf txl;ojzifh kyyf ikd ;f qdik &f m aESmif,
h u
S rf rI sm; awGUBuKH cpH m;cJMh u&Ny;D
10 OD;teuf 8 OD;rSm rdrdwdkYtaejzifh pdwf'ku ydkrdkcHpm;&rnfudk pdk;&drfojzifh jzpfysufcJhrI
tm; txufodkYjyefvnfwifjycJhjcif;r&Sd[k ajzMum;cJhonf/
UNESCO TefMum;a&;rSL;csKyf tD&DembdkudkAm (Irina Bokova) u ,if;uJhodkU trsdK;orD;

owif;pmq&mtm; tMurf;zufrIrsm;onf 4if;wdkY\ toufarG;0rf;ausmif;tvkyfESifh


vdifydkif;qdkif&mESpfrsdK;pvHk;udk wdkufcdkufjcif; jzpfaMumif; azmfjycJhonf/ xdkYaMumihf 2015
ckESpf? arv 27 &ufwGif csrSwfcJhaom ukvor*vHkNcHKa&;aumifpDqHk;jzwfcsuf trSwf
2222 wGif trsKd ;orD;owif;pmq&mrsm;ESihf rD',
D morm;rsm;onf ]]xl;jcm;aomtE&m,f
rsm;}}udk BuHKawGYae&aMumif;ESihf vufeufudkify#dyursm;twGif; owif;&,laepOf owif;
pmq&mrsm; ab;uif;vHNk cKH r&I adS pa&; enf;vrf;rsm;udk pOf;pm;&mwGif usm;? r udp\
ta&;
BuD;yHkudk axmufjyxm;onf/
tcsuu
f kd xnfo
h iG ;f pOf;pm;vsuf tawGUtBuKH &adS om trsKd ;orD;vkyaf zmfuikd zf ufrsm;\
tBuOH mPfrsm;udk tajccHa&;om;xm;onfh ,ckvufppJG mtkyw
f iG f trsKd ;orD;owif;axmuf
rsm;twGuf vufawGUusustoH;k 0ifrnfh tcsut
f vufrsm;udk Tejf yxm;onfukd awGU&rnf
jzpfonf/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

15

tcef; 2 - pDrHcsufcsjcif;ESifh BudKwifjyifqifjcif;


tE&m,frsm;onfh a'owpfco
k Ykd wm0efxrf;aqmif&ef rxGucf mG rD kyyf ikd ;f qdik &f m? pdwyf ikd ;f
qdik &f mESihf ypn;f axmufyrhH q
I ikd &f mwdu
Yk kd tqifoihf jyifqifxm;&rnfjzpfonf/ qdv
k o
kd nfrmS
tcsuftvufrsm;pkaqmif;jcif;? tE&m,frsm;tm;oHk;oyfjcif;? pDpOfvrf;Tefay;olrsm;ESihf
,HkMunfpdwfcs&aom tquftoG,frsm; a&G;cs,fjcif;ESihf c&D;oGm;pOf toHk;jyK&ef ab;
tE&m,fuif;&Sif;a&;ESihf qufoG,fa&; vkyfxHk;vkyfenf;rsm;udk jyifqifod&Sdxm;&rnf/

1/ a'otaMumif;rsm; od&Sdxm;jcif;ESifh tE&m,foHk;oyfjcif;


rdro
d mG ;rnfah e&ma'o\ &moDOwk? rD',
D mESihf tajccHtaqmufttHrk sm; tygt0if vHNk cKH
a&;? vlrIa&;? EdkifiHa&;ESifh usef;rma&;tajctaersm;uJhodkUaom taMumif;t&mrsm;udk
rsm;Edkifoavmufrsm;rsm; &SmazGavhvmyg/ if;a'o\ ,Ofaus;rI? "avhxHk;wrf;rsm;?
0wfpm;qif,ifyrkH sm;ESihf jyKryl rkH sm;ESihf tuRr;f w0ifjzpfatmif vkyyf g/ odrYk o
S m oifyh wf0ef;
usiftaexm;udk aumif;pGmem;vnfNyD; tvG,fwulyl;aygif;Edkifrnfjzpfonf/

owif;tcsuftvufrsm;udk wwfEdkiforQ rsm;rsm;pkaqmif;&ef owif;


axmufrsm;onf atmufygwdkYESifh qufoG,foifhonf/
if;a'owGif t&ifuwnf;u&Sad eaom odrYk [kwf rMumao;rDu jyefvnfa&muf
&Sv
d maom a'ocHowif;tzGUJ tpnf;rsm;ESihf vkyaf zmfuikd zf ufrsm;? EIwjf zifah r;jref;
&if;jzihfyif vrf;TefpDpOfay;olwpfOD; (fixer)? ,mOfarmif;wpfOD;wdkYtjyif aep&m
ae&m? oGm;oiho
f nfah e&mrsm;udv
k nf; awGU&Sv
d mEdik rf nfjzpfonf/ vlrrI 'D ,
D may:
wGif tBuOH mPfrsm;zvS,&f ef owif;axmufrsm;\ tkypf ak qG;aEG;yGrJ sm; &SMd uonf/
Facebook ay:&Sd Vulture Club rSm om"uwpfckyif jzpfonf/
rdrdEdkifiHrS oHwrefrsm;ESifh ukvor*rS udk,fpm;vS,frsm; odkYr[kwf if;a'owGif
wm0efusaeaom tpdk;&r[kwfaomtzGJUtpnf;rsm;
a'oESit
hf uRr;f w0if&adS om okawoeynm&Sirf sm;? vlom;csi;f pmemaxmufxm;
rI tzGJU0ifrsm;ESifh ppfbufqdkif&m0efxrf;rsm;
tawGUtBuKH yrkd &kd adS om owif;axmufrsm; - if;wdo
Yk nf owif;&,lrrI sm;udk rnfuhJ
odkY vkyfaqmifonfudk ar;jref;Munhfyg/
xdkEdkifiH odkUr[kwf a'oodkYoGm;a&muf&eftwGuf vdktyfonfhcGifhjyKcsufrsm;? todtrSwf
REPORTERS WITHOUT BORDERS

16

jyKrrI sm;udk pHpk rf;od&ydS g/ AsLdu


k a&pDpepfonf ysi;f &dNi;D aiGUp&maumif;Ny;D tcsed u
f ek af ponf/
odaYk omfvnf; if;Edik if o
H Ukd a&muf&o
dS nft
h cg odrYk [kwf ppfaq;a&;*dww
f pfcw
k iG f tppfaq;
cH&onfhtcg w&m;0ifcGifhjyKcsufrsm; ygaeonfhtwGuf pdwfoufom&m&vdrfhrnf/
pGefYpm;rI? tE&m,frsm;udk *kwpdkufoHk;oyfyg
rxGufcGmrD atmufygar;cGef;rsm;udk rdrdudk,fudk ar;Munfhyg/
rdrdoGm;a&mufrnfhae&mtaMumif; aumif;aumif;odovm;/
pGefYpm;NyD; owif;,l&avmufatmif tvGefaumif;wJh owif;wefzdk;&Sdovm;/
rnfonhftE&m,frsdK; &SdEdkifygvJ/ if;tE&m,frsm; ajz&Sif;udkifwG,fEdkifzdkYtwGuf
aumif;aumif;jyifqifxm;NyD;NyDvm;/
rdr\
d owif;Xme? rdom;pkEiS t
hf quftoG,rf jywfap&ef vkyaf qmifp&m &SmazGNy;D NyD
vm;/
rdrdonf trSefwu,foGm;csifpdwf &Sdovm;? kyfydkif;t&? pdwfydkif;t& tqifoifh
jzpfNyDvm;/
rdrd\tm;enf;csufrsm;udk odxm;yg
m;yg- rdrd,lrnfhwm0efonf cufcJNyD; oGm;csifpdwf
r&Syd gu rdom;pk0ifwpfO;D OD; odrYk [kwf refae*smtm; ajymjyyg/ rdr\
d yifupkd w
d u
f kd rdrq
d ef;
ppfNyD; rdrdudk,fudk twif;tusyfrvkyfygESifh/
bDbDpDESifh tvGwfowif;axmufrsm;udk tultnDay;aeaom a&mf&Dyufx&yfpfxftzGJU
(Rory Peck Trust) wdkYonf wm0efxrf;aqmif&mwGif awGUBuHKEdkifonfhtE&m,frsm;ESifh
,if;tE&m,frsm;udk tenf;qHk;odkY avQmhcsEdkif&ef enf;vrf;rsm;udk pmjzifha&;om;oHk;oyf
&ef tBuHjyKxm;onf/ if;wdkYwGif usef;rma&;? &moDOwk? tajccHtaqmufttHk? vltkyf
pkrsm;? y#dyursm;? jyefay;qGJcH&rItE&m,fESifh AHk;cGJwdkufcdkufjcif; ponfwdkY yg0ifonf/
a&mf&Dyufx&yfpfxftzGJU (www.rorypecktrust.org) ESifh EdkifiHwumowif;vHkNcHKa&;Xme
f ;kH oyfEikd f
(www. newssafety.org) wdUk onf owif;axmufrsm;tm; tE&m,frsm; cefrY eS o
ap&efEiS hf rdr\
d owif;Xme? t"duqufo,
G &f rnfo
h rl sm;ESihf qufo,
G rf eI nf;vrf;rsm; jyif
qifxm;&Sdap&ef ppfaq;pm&if;rsm; (checklists) ESifh erlempm&Gufpmwrf;rsm;udk if;wdkY\
0ufbq
f u
kd rf sm;ay:wGif wifxm;onf/ odrYk o
S m owif;tcsut
f vufrsm; tNraJ y;Edik rf nf
jzpfNyD; ta&;ay:tajctaewGif tcsufay;Edkifrnfjzpfonf/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

17

tapmifhta&Smufjzifh owif;,l&onfhtE&m,f
vufeufuikd yf #dyursm;owif;udk teD;uyf&,l&eftwGuf tapmift
h a&Smufrsm; xm;
&Sdjcif;jzifh vHkNcHKa&;&,lMu&ef owif;axmufrsm;pGmu axmufcHajymMum;Muonf/
qdv
k o
kd nfrmS if;wdw
Yk m0efxrf;aqmif&modYk yHrk eS pf pfwyf odrYk [kwf olyek t
f yk pf w
k pfpt
k m;
rdrw
d EYkd iS t
hf wlvu
kd yf gzdYk awmif;qdjk cif;jzpfonf/ enf;tm;jzifh if;wdx
Yk rH S tumtuG,f
&&Srd nfjzpfonf/ od&Yk mwGif tjcm;wpfzufryS pfcwfr?I wdu
k cf u
kd rf cI &H rnft
h E&m,fwpfck
awmh&Sdonf/ xdkUaMumifh tapmifhta&Smufjzifh owif;,lonfhowif;axmufrsm;onf
ypfcwfaeonfh e,fajrrsm;wGif ydrk *kd kwpdu
k af eMuzdYk tBujH yKxm;onf/ wyfzUJG 0ifrsm;ESihf
uGJjym;jcm;em;aom t0wfudk 0wf&rnf/ wdkufyGJe,fajrwGif tMumBuD;ae&ojzifh jzpf
ay:vmwwfonfh pdwfydkif;qdkif&mjyemrsm; rjzpfatmif a&Smif&rnf/ PRESS
odrYk [kwf TV [lonfh pmwrf;ygaom trSwv
f uPm tNryJ g&rnf/ *seAD muGeAf ef;&Si;f
\ tydk'f 79 t& (aemufqufwGJ 1 udk Munfhyg) vufeufudkify#dyua'orsm;wGif
wm0efusaeaom owif;axmufrsm;udk t&yfom;tjzpf rSw,
f &l rnfjzpfNy;D if;wdo
Yk nf
ppfyGJrsm;wGif yg0ifwdkufcdkufjcif;rjyKvQif xdkodkYtumtuG,fay;oifhonf[k azmfjy
xm;onf/
2/ usef;rma&;twGuf BudKwifumuG,fjcif;
oifonf kyfydkif;qdkif&m? pdwfydkif;qdkif&m usef;rmaerSom tE&m,f&Sdonfh a'orsm;odkU
oGm;yg/ BudKwif aumif;pGmtpDtpOfcsyg/ tcsdKUumuG,faq;rsm;udk c&D;rxGufcGmrD 3
ywf BudK xdk;xm;yg/
jynfph akH om use;f rma&;aq;ppf&eftwGuf rdrt
d m; ukoay;aeus q&m0efqD oGm;yg/
oGm;q&m0efxH oGm;yg/ wdu
k yf eJG ,fajrwGif &Sad epOftwGi;f oGm;a&m*grS uif;a0;zdYk
tBuHOmPfaumif;wpfck jzpfonf/
umuG,af q; yHrk eS x
f ;kd yg/ Edik if w
H umumuG,af q;xd;k rI u'fjym;wGif rSwo
f m;xm;yg/
rdrad oG;trsKd ;pm;ESihf "mwfrwnfo
h nft
h &mrsm;udk *kjyKyg/ rdr\
d taxmuftxm;jy
pm&Gufpmwrf;rsm;wGif tcsufrsm;udk rSwfom;xm;yg/

aq;aomufawmhrnfqdkygu atmufygwdkYudkaocsmygap
Edik if w
H umZmpfjrpfaq;trnf (generic name) ygonfh aq;Te;f udk aqmifxm;yg/
rdrw
d m0efxrf;aqmifcsed t
f wGi;f aomuf&efvt
kd yfonfh aq;yrmP\ 2 q aqmif
xm;yg/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

18

aq;0g;rsm;udk rdrdvufvSrf;rD&mwGif xm;yg/


umuG,faq;xdk;&mwGif yHkrSefxdk;ay;yg
qHkqdkUem? ar;cdkifa&m*gESifh taMumaoa&m*g
Muufnmacsmif;qdk;
0ufouf? yg;csdwfa&mifemESifh ul;pufa&m*g (*smref0ufoufa&m*g)
EdkifiHtvdkuf owfrSwfxm;aom umuG,faq;rsm; - tcsdKUumuG,faq;onf rjzpfrae
xdk;&rnfjzpfonf/ (rdrdEdkifiH&Sd usef;rma&;tmPmydkifrsm;rS tBuHmPf&,lyg/
tom;0ga&m*g (qm[m&atmufydkif; tmz&duwdkufESifh tarZkefa'o)
tla&mifief;zsm;a&m*g (wdkufzGdKuf) (zGHUNzdK;qJEdkifiHrsm;)
tonf;a&mifa&m*g (at) (zGHUNzdK;qJEdkifiHrsm;)
tonf;a&mifa&m*g (bD) (c&D;&Snfrsm;twGuf)
acG;l;jyefa&m*g (a0;vHacgifzsm;a'orsm;twGuf)
*syefOD;aESmuftajr;a&mifa&m*g (tdEd,ESifh ta&SUawmiftm&Sa'o&Sd aus;vuf
a'orsm;)
tif;qufwpfrsKd ; (tick) aMumifjh zpfaom OD;aESmufa&mifa&m*g (Oa&mytv,fyikd ;f
ESifh ta&SUydkif;&Sd orydkif;&moDOwka'orsm;)
OD;aESmuftajr;a&mifa&m*gtkyfpkrsm;jzpfaom (Meningococcal meningitis)
A+C+W135+Y (pm[Jvf Sahel ESifh rum Mecca twGuf)

EdkifiHtvdkuf xdk;oifhonfh umuG,faq;rsm;ESifhywfoufaom tBuHjyKcsufrsm;udk


http://www.pasteur.fr/en/ wGif 0ifa&mufMunfhIEdkifygonf/
iSufzsm;a&m*g umuG,fjcif;
iSufzsm;a&m*gonf urmESifht0Srf; t"duusef;rma&;jyemjzpfNyD; txl;ojzifh tylydkif;
a'orsm;ESihf qm[m&atmufyikd ;f tmz&duwGif trsm;qH;k awGU&onf/ wpfEpS v
f Qif iSuzf sm;
a&m*gjzpfyGm;rIrSm oef; 200 cefY&SdNyD; a&m*gaMumihf aoqHk;rIrSm tenf;qHk; ta,muf
500000 cefY &Scd o
hJ nf/ umuG,&f efenf;vrf;rsm;rSmvnf; urmah e&ma'oESihf aexdik o
f nfh
umvay: rlwnf ajymif;vJaeonf/ urmvSnchf &D;onfrsm;twGurf l atmufygtcsuf
rsm;ay:wGif tajccHonf/
jcifudkufrIudk umuG,fjcif; (jcifaq;jzef;Al;? jcifaxmif)
c&D;pOfwpfavQmufvHk; aq;aomufjcif;? c&D;rSjyefa&mufonfhtcg zsm;emjcif;&Sd? r&Sd
jyefvnfppfaq;jcif;? emrusef;jzpfrIrsm;udk ukojcif;
REPORTERS WITHOUT BORDERS

19

3/ a&S;OD;olemjyKpkjcif;ESifh tE&m,f&Sdaom ywf0ef;usifrsm;twGuf


avhusifhoifwef;
owif;axmufrsm;taejzifh a&S;OD;olemjyKpek nf; oifwef;wuf&efEiS hf A[kow
k yHrk eS q
f nf;yl;
&ef tBuHay;vdkygonf/ MuufajceD odkUr[kwf t&yfom;umuG,fa&;tzGJUrS ydkYcsEdkifonfh
if;oifwef;wGif ta&;ay:tajctae rnfow
Ykd UkH jyef&rnfukd oifMum;ay;ygrnf/ Oyrm
f v
H iT o
hf rl sm;
taejzifh bDbpD t
D u,f'rD0ufbq
f u
kd f (BBC Academy Website) wGif kyo
onf &ifbwf'Pf&m odkYr[kwf ajcaxmufrS aoG;xGufvGefjcif;tm; rnfodkYvkyfaqmif&
rnfqdkonfhAGD'D,dkudk wifjyxm;onf/
tcsdKUaom t,f'Dwmrsm;ESifh tmrcHtzGJUrsm;uvnf; owif;axmufrsm;udk &ufaygif;
tenf;i,fMumNy;D ppfrx
I rf;a[mif;rsm;u Bu;D Muyfonfh tE&m,f&adS omywf0ef;usit
f wGuf
avhusifhoifwef;udk wuf&ef wdkufwGef;tm;ay;Muonf/ Oyrm owif;axmufrsm;onf
ppfajrjyifwiG f rnfov
Ykd yI &f mS ;&rnf? rdik ;f rsm;udk rnfoUkd &SmazG&rnf ponfwu
Ykd kd avhvmoif,Ml u
&NyD; jyefay;qGJ okyfjyavhusifhjcif;rsm;udkvnf; jyKvkyfay;Muonf/ yk*vduukrPDrsm;
uvnf; tqdkyg avhusifhoifwef;rsm; ay;Muonf/ odkUaomf jyifopfumuG,fa&;0efBuD;
Xmeu wpfESpfvQif2 Budrf tcrJhoifwef;ay;onf/ tm&ftdkiftufpfqDtzGJY (RISC)
(www.risctraining.org) uvnf; tE&m,frsm;Mum;wGif vkyfaqmifaeMuaom tvGwf
owif;axmufrsm;twGuf vSL'gef;onfhaiGaMu;rsm;jzifh tcrJhoifwef;rsm; ay;Muonf/
tqdkyg tzGJUtpnf;rsm;pm&if;udk aemufqufwGJ 7 wGif azmfjyxm;onf/

4/ b@ma&;? xHk;wrf;pOfvmrsm;? rdom;pkpdwfat;csrf;pGmjzifh xGufcGmjcif;


tmrcHxm;jcif;
rdrdonf tvGwfowif;axmuftjzpf vkyfudkifawmhrnfqdkygu zsm;emjcif;? rdrdEdkifiHodkY
jyefycYkd &H jcif;? ud,
k v
f uft*Fg csKd U,Gi;f oGm;jcif;ESihf toufq;kH H;I rIwt
Ykd wGuf tmrcHxm;&S&d ef
vdktyfonf/ tmrcHay:vpDrsm;udk EdIif;,SOfavhvmNyD; tvkyfwm0eftaetxm;ESifh vdkuf
avsmnDaxG&Sdrnfh tmrcHudk tcsdef,l a&G;cs,fyg/ tcsdKUaom owif;axmufrsm;onf
ppfyGJ? tMurf;zufrI odkYr[kwf qEjyrIrsm;ESifh ywfoufaom tE&m,frsm;twGuf tmrcH
rxm;Muay/ wm0efcsed t
f wGi;f tmrcHay:vpDukd ajymif;vJ&? r& pHpk rf;yg/ tmrcHurk P
D
\ ta&;ay:qufo,
G &f rnfh tao;pdwrf sm;udk ud,
k Ef iS rhf uGmxm;yg/ rawmfwqjzpfjcif;
odrYk [kwf use;f rma&;raumif;onft
h cg rdrEd ikd if o
H Ykd jyefvnfyaYkd qmifcikd ;f &ef enf;vrf;rsm;
REPORTERS WITHOUT BORDERS

20

udkvnf; od&Sdxm;&rnfjzpfonf/ xdkUtwl rdrdrxGufcGmrD rdrdESifh t"duqufoG,f&rnfhol


rsm;tm; xdktcsuftvufrsm;udk ay;xm;&rnf/

rSwfcsuf? e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGJUonf txl;ojzifh tE&m,frsm;onfh


a'orsm;odYk oGm;a&mufowif;,lMurnfh owif;axmufrsm;twGuf vdt
k yfcsuEf iS hf tH0ifciG f
usjzpfaom tmrcHrsm;udk xm;ay;Muonf/ (aemufqufwGJ 6 wGif Munfh&ef)

aiGaMu;? ydkifqdkifrIESifh udk,fa&;udk,fwm


owif;,l wm0efxrf;aqmifaepOftwGi;f ylyifae&rnft
h cGeaf Munmjcif; odrYk [kwf touf
tmrcHponfh aiGaMu;ESifh vkyfief;udprsm;tm;vHk;udk c&D;rxGufcGmrD pDrHaqmif&GufoGm;yg/
rdrdonf ta0;wGif&SdaepOf rdrd\pdwf? tmHkpl;pdkufrIudk taESmifht,Sufjzpfaprnfh rdom;pk
twGif; rajz&Sif;&ao;aom tjiif;yGm;zG,fudprsm;udk ajz&Sif;oGm;yg/

'pf * spf w ,f v H k j cH K a&;


owif;axmufwpfOD;onf wm0efxrf;aqmifaepOftwGif; jyefay;qGJcH&ygu jyefay;qGJ
olrsm; yxrqHk;vkyfonfrSm rdrd\taMumif;udk ykdrdkod&Sd&ef rdrdemrnfudk tifwmeufwGif
&SmazGMunfhjcif;yif jzpfonf/ xdkYtwGuf aoaocsmcsm &Sif;&Sif;vif;vif; odxm;zdkY tBuH
OmPfay;ygonf/ (tcef; 4 udk Munhfyg)
vufyawmhuGefysLwmESifh prwfzkef;tygt0if tifwmeufay:wGif wwfEdkiforQ
]]&Si;f vif;aom}} 'pf*spw
f ,foufaocHtcsut
f vufrsm; xm;&SNd y;D c&D;xGucf mG yg/
rnfonfu tE&m,ftBu;D rm;qH;k jzpfonf? rnfonfu ta&;tBu;D qH;k tcsut
f
vufrsm;jzpfonfudk qHk;jzwfyg//
'pf*spw
f ,fvNkH cKH a&;ud&,
d m (Digital safety tools) rsm;udk xnfo
h iG ;f xm;Ny;D if;wdYk
tm; toHk;jyKyHkudk avhvmxm;yg/
wm0efxrf;aqmifaepOftwGif; oufaocHpm&Gufpmwrf;rsm; aysmufqHk;Edkifonfu wpf
aMumif;? wpfae&m&mwGif rdrdonf axmufvSrf;a&;orm;wpfa,mufr[kwfbJ owif;
axmufwpfO;D jzpfaMumif; oufaojy&ef vdt
k yfrnft
h aMumif;rsm;aMumifh vQKUd 0Suu
f w
k ef yH gwf
cHxm;aom ud,
k yf ikd 0f ufbpf mrsuEf mS wpfck aqmufxm;&rnf/ xk0d ufbpf mrsuEf mS odYk (rdr\
d
oufaocHu'fjym;? EdkifiHul;vufrSwfESifh aq;tTef;pmrsm;uJhodkYaom) udk,fa&;pm&Guf
pmwrf;rsm;ESifh (rdrd\pme,fZif;oufaocHuwf? t,f'Dwmu wm0efay;onfhpmwdkYuJhodkY
aom) rdrdonf owif;axmufwpfOD;jzpfaMumif; taxmuftxm;rsm;udk wifxm;&ef vdk
onf/ 0ufbfpmrsufESmaqmuf&eftwGuf Wordpress uJhodkYaom tcrJhbavmhcfwpfck
zGifhNyD; pmrsufESmwpfck odkYr[kwf aqmif;yg;wpfyk'fudk zefwD;yg/ NyD;vQif rdrd\pm&Guf
REPORTERS WITHOUT BORDERS

21

pmwrf;rsm;udk wifyg/ ,if;odkY pm&Gufpmwrf;rsm; rwifrDwGif advanced settings wGif


-MunfhEdkifrI? udk,fa&;taMumif; (Visibility: Private) odkYr[kwf ]]vQKdU0Sufuk'feHygwfjzifh
umuG,fxm;}} (Password protected) udk a&G;yg/ pm&Gufpmwrf;rdwLrsm;udk odrf;xm;
Edkif&ef tD;ar;vfvdyfpm topfwpfckudk oD;oefYzGifhxm;NyD; password udk pdwfxJwGif rSwf
xm;yg/ (rSwfcsuf? tqdkyg passwordonf wpfrlxl;jcm;NyD; rdrd\ wjcm;tD;ar;vfvdyfpm
rsm;udk tvG,fwulpOf;pm;Edkifapjcif; rjzpfap&) jyefay;qGJcH&ygu rdrdrnfoljzpfaMumif;
twnfjyKEdkif&ef? tD;ar;vf odkUr[kwf 0ufbfpmrsufESmudk MunfhEdkifaMumif; jyefay;qGJoludk
ajymjyyg/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

22

5/c&D;aqmiftdwf jyifqifjcif;ppfaq;pm&if;
tE&m,frsm;aoma'orsm;wGif owif;&,l&eftwGuf toHk;taqmifypnf;
tdwfudk aqmifxm;yg
tE&m,frsm;aom a'orsm;odkYoGm;&mwGif ,laqmifoGm;&rnfh t"duypnf;rsm;udk
tajccHud&d,mypnf;tdwf (basic kit)u jyygonf/ ppfa&;uRrf;usifolrsm; tyg
t0if txl;uRrf;usifolrsm; tultnDjzifh attufzfyDowif;Xmeu toifh,l
aqmif&rnfh ypn;f tpHu
k kd pkaygif;xnfjh yxm;onf/ if;ypn;f tpHu
k kd tpOftNrJ aumif;
pGm xkyyf ;kd xm;&S&d rnfjzpfNy;D tajctaersm;tay:rlwnf oifah vsmo
f vdk ajymif;vJjcif;
xyfxnfhjcif;rsm; jyKvkyf&rnf/
ayghyg;aom oHcarmuf (light helmet)
"mwfrvdkufap&ef jyKvkyfxm;aom apmif (insulated blanket)
ta&mifrsm;ygonfh tvif;a&mifxGuf yvwfpwpf>yefacsmif;i,frsm;
(coloured glowsticks/ lightsticks)
csdwfuGif;rsm; (snap links)
pGefYypfypnf;xnfhtdwfrsm; (toilet waste bags)
rsdK;pHkoHk;Edkifaomud&d,mrsm; (multi-function tool)
jzL? eD? jym tvif;wef;rsm;xGufaom acgif;wyf"mwfrD; (Head lantern with
white, red and blue beams)
tdwu
f yfrsm;ygNy;D wGzJ uftoH;k taqmifypn;f rsm;csw
d &f ef uGi;f rsm;ESihf ausmyd;k tdwf
ta&mif&ifh (dark rucksack with several pockets and loops for attaching
accessories)
"mwfaiGUum rsufESmzHk; (gas mask)
atmufqD*sif rsufESmzHk; (oxygen mask)
yvyfayguftrsdK;rsdK;ESifh oHk;Edkifaom t'ufyfwm (multiple plug adapter)
uyftm;aumif;aom wdwf (strong adhesive tape)
uyfaumf (super glue)
aomhcavmuf (padlock)
vufESifh em;&GufaEG;aponfht&mrsm; (hand and ear warmer)
wD&Syf (Compressed T-shirt)
REPORTERS WITHOUT BORDERS

23

tumtuG,f rsufrSef (protective eye glasses)


tdwfaqmif"mwfrD; (pocket flashlight)
vSnfh "mwftm;oGif;Edkifaom vufESdyf"mwfrD;
(wind-up flashlight)
Zpfjzifh ydwfEdkifaomtdwfrsm; (zip lock bags)
qGpfZmvefpwdkif acguf"m;tjym; (Flat Swiss-style knife)
"mwfqm; (saline solution)
rD;jcpf (lighter)
acgufodrf;Edkifaom em;Muyf (foldable cutlery earplugs)

REPORTERS WITHOUT BORDERS

24

REPORTERS WITHOUT BORDERS

25

atmufygypnf;rsm;udkvnf; rarhygESifh
zdkifrsm;udk t&eful;,lxm;&ef USB flash drive 2 ck
um;xJwGif toHk;jyK&eftwGuf ae&mra&G;oHk;Edkifaom vQyfppftm;oGif;ypnf;
vQyfppfyvyfaygufrsm;wGif toHk;jyK&ef EdkifiHwumoHk; t'ufyfwm
wm;jrpfcsuf? zHk;uG,fxm;aom yHkESdyfpm&Gufpmwrf;rsm;? "m;rsm; (if;wdkYtpm; bufpHk
oHk;ud&d,mudk toHk;jyKyg/

ta&;BuD;aom pm&Gufpmwrf;rsm; (rdwLrsm;udkvnf; ,laqmifvmyg)


tenf;qH;k 6 v oufwrf;&Sd Edik if u
H ;l vufrw
S ?f jynf0ifciG Ahf ZD m tqifrajyEdik af om
EdkifiHrsm;odkY oGm;rnfqdkygu EdkifiHul;vufrSwfaemufwpfck vkyf&ef pOf;pm;yg/
pme,fZif;oufaocHuwf (press card)
aoG;trsdK;tpm;ESifh "mwfrwnfhrIrsm;udk azmfjyxm;aomuwf
tjynfjynfqdkif&m umuG,faq;xdk;uwf
tjynfjynfqdkif&m um;armif;vdkifpif
vrf;TefajryHkrsm;ESifh NrdKUwGif;vrf;ajryHkrsm;
owif;Hk;? aumifppf0efHk;tmPmydkifrsm;? aq;Hkrsm;? tultnDay;tzGJUtpnf;
rsm;ponfhwdkY tygt0if ta&;ay:qufoG,f&rnfholrsm;pm&if;
a'ooH;k ESihf Edik if w
H umoH;k aiGta<ursm;udv
k nf; tdwu
f yfrsm;wGif cGx
J nfx
h m;yg/

t0wftpm;rsm;? t&rf;ray:vGifaom? cdkifcHhaom? &moDOwkESifhudkufnDaom


t0wftpm;rsm;
oufaomifhoufom&SdNyD; cdkifchH? a&r0ifaom bGwfzdeyfrsm;
ayghyg; ta&mifrEkr&ifh abmif;bD&Snf (umuDa&mifr[kwf)
wD&Syf? trsdK;orD;rsm;twGuf tusyGyGt&Snf
ta&mifrEkr&ifh *smuiftus (umuDa&mifr[kwf)
rdk;umtus
oJ? rsu&f nf,"kd mwfaiGUponfwu
Ykd kd umuG,Ef ikd &f ef vnfpnf;yk0g odrYk [kwf acgif;aqmif;
aoG;trsdK;tpm;rSwfxm;onfh vufaumuf^vufywf
tzd;k wefypn;f rsm;jzpfonfh em&D? a&T[ef;csed ;f odrYk [kwf a&TvufpyG rf sm;udk r0wf&
wdkufcdkufcH&onfhtcg odkYr[kwf rdrd&Sdonfhae&mudk jy&ef 0DpD (whistle)
REPORTERS WITHOUT BORDERS

26

attufzfyDu toHk;taqmifypnf;tdwf 2 tdwf aqmifxm;&ef tBuHjyKygonf/ rDwm


500 odrYk [kwf udu
k f 500 cefu
Y kd ausmyd;k ajy;Edik af p&ef tBujH yKjcif; jzpfonf/ tdwrf sm;udk
t&rf;rav;apbJ tdwfuyfaygif;rsm;pGm yg&Sdoifhonf/ ta&;rBuD;onfhypnf;rsm; xnfh
xm;onft
h w
d u
f kd [dw
k ,fcef;wGif xm;cJEh ikd Nf y;D usew
f pftw
d u
f kd oGm;av&m,lomG ;yg/ tvSr;f
a0;aomae&mwGif&Sdonfh t&mrSeforQonf toHk;r0ifaMumif;udk rarhygESifh/

yxrtdwfwGif atmufygypnf;rsm;udk toifhxnfhxm;&rnf


tylcsed Ef iS hf oifah vsmaf om tdy&f mvdyt
f w
d Ef iS hf iSuzf sm;a&m*gjzpfymG ;onfh a'orsm;
wGif jcifaxmifwpfvHk;
avhusifha&;zdeyf odkYr[kwf tajy;orm;zdeyfuJhodkY ayghyg;onfh zdeyftydkwpf&H
tydkabmif;bD&Snf
yGJ0iftcrf;tem;rsm;twGuf &Syftus
atmufcHabmif;bDtydk 3 4 xnf
wpfu,
kd af &oH;k ypn;f rsm; qyfjym? oGm;wdu
k w
f ?H El;nHah omrsuEf mS okwyf 0g tao;
(a&tjrefajcmufap&ef)
trsdK;orD;oHk;oefYpifypnf;rsm;
tnpftaMu;oefY t0wfp? puLptxkyfao;rsm;
eHygwfjzifhcwf&aom aomhcavmuf
udsK;? uGJonfhypnf;rsm;udk jyefuyf&ef tjyif;pm;aumf (Superglue)
tdwfaqmif tyfcsKyfypnf;rsm;
a&vHkonfh Zpfygtdwfi,frsm;
oifESifhtwlxm;&rnfh 'kwd,tdwfwGif atmufygypnf;rsm;udk toifhxnfhxm;&rnfta&;BuD;aom pm&Gufpmwrf;rsm;ESifh ydkufqHrsm;
zkef;ESifh qufpyfypnf;rsm; tm;oGif;BudK;? bufx&D? EdkifiHwumoHk;Edkifaom yg0g
t'ufyw
f m/ oif\
h ta&;ay:eHygwfuv
kd nf; shortcut key jzifh odr;f xm;&rnf/
oHvkduftdrfajrmif
ajryHk
rSwfpkpmtkyfESifh cJwHrsm;
aeumrsufrSef? OD;xkyfESifh aeavmif'PfcHvdrf;aq;
vufoefYpifaq;ESpf
a&oefYpifaq;jym;rsm;
REPORTERS WITHOUT BORDERS

27

jcifaq;acG? jcifaq;Al;
puL? wpfSL;puLxkyfrsm;
a&r0ifonfh Zpfygtdwfi,frsm;
vHNk cKH a&;qdik &f mypn;f rsm; pme,fZif;vufarmif;ywfEiS hf tjcm;tvG,w
f uljzKwEf ikd f
aom oufaocHuwf
rnfonfhrsufESmjyifay:wGifrqdk PRESS odkYr[kwf TV[k a&;Edkifrnfh Gaffertype wdwfacG
usnfumtusESifh oHcarmufuJhodkYaom tumtuG,fypnf;rsm;
qlnHoHavQmUcsay;aom em;usyf
rsuf&nf,dk"mwfaiGUrsm;udk umuG,f&efEdkif&ef a&ul;rsufrSef
ESmacgif;ygzHk;Edkifonfh rsufESmzHk;
toufu,fypnf;rsm; (survival equipment)
bufpHkoHk;Edkifaom qGpf"m; (Swiss knife)
rD;jcpf
bufx&Dtydkygonfh odkYr[kwf vSnfh"mwftm;ay;Edkifonfh acgif;wyf"mwfrD;
tm;jznfhtpm;tpmrsm; (Cereal or energy bars)
a&oefYAl;
BudK;
toufu,fapmif
a&S;OD;olemjyKypnf;tdwf
aq;0g;rsm; tudu
k t
f cJaysmufaq;rsm;? 0rf;avQm0rf;ysuaf &m*g aysmufaq;rsm;?
y#dZD0aq;rsdK;pHk? taMumqGJ <uufwufaysmufaq;? "mwfrwnfhaysmufaq;rsm;?
iSuzf sm;a&m*gaysmufaq;rsm;? a&rygbJ aomufEikd af omypn;f rsm;udk jzpfEikd o
f rQ ,lyg/
ta&;ay:tajctaewGif aoG;,dkxGufjcif;udkumuG,f&ef aoG;wdwfywfwD;rsm;?
vufawGUtoHk;usrnfh ayghyg;NyD; vufwpfzufwnf;jzifh pnf;Edkifaom Oyrm rdrd
udk,frdrd pnf;Edkifaom aoG;wdwfywfwD;
aoG;xGuv
f eG jf cif;wGif toH;k jyK&ef aoG;wdwaf paom tcktcHypn;f (haemostatic
kd o
f nft
h ajctaewGif toH;k jyK&rnfjzpfNy;D
cushion) aoG;xde;f ywfw;D tpm; jzpfEi
OD;acgif;? vnfyif;ESifh cEmudk,f&Sd'Pf&mrsm;twGuf oHk;oifhonf/
'Pf&mwGif ydk;r0ifap&ef toHk;jyKaomydk;owfaq; (antiseptic)
uGJ? NyJ 'Pf&mrsm;udk csKyfEdkifrnfh aumf (adhesive sutures)
ydk;uif;pifonfh 'Pf&may:zdonfh t0wfprsm;
REPORTERS WITHOUT BORDERS

28

taygufi,fav;rsm;ygaom yvmpwm
vdkoavmuft&G,ftpm;odkY jzwfawmuf,lEdkifrnfh ywfwD;
ywfwD;? t0wfpwdkYudk jzwf&ef ta&;ay:uwfaMu;
ywfwD;
usHKUEdkif? qefYEdkifaom ywfwD;
rD;avmif'Pf&mrsm;twGuf vdrf;aq;
zl;a&mifjcif;ESifh taMumvGJ? taMuma&mifjcif;wdkYudk oufomaprnfh tqifoifh
a&cJxkyf (instant cold pack)
tumtuG,ftjzpf oHk;rnfh touf&SLrsufESmzHk;
tumtuG,ftjzpf oHk;rnfh yvwfpwpfvuftdwfrsm;
rsufvHk;? ESmacgif;wdkYwGif toHk;jyK&ef oifhavsmfonfhqm;&nf
tyfcsdwf
Zm*em? nyf
trdIufxnfh yvwfpwpftdwf

owd & yg
rxGufcGmrD
umuG,faq; xdk;xm;yg/ usef;rma&;aumif;aeygap/
a&S;OD;olemjyKpkenf;ESifh ab;tE&m,fuif;&Sif;a&;oifwef;rsm; wufxm;yg/
wm0efxrf;aqmifpOf BuKH awGU&rnft
h E&m,frsm;udk oH;k oyfyg? tqd;k qH;k tajctaetwGuf jyifqif
xm;yg/
rdrd\rdom;pktm; BudKwifowday;xm;NyD; vHkNcHKpdwfcs&ygap/
rdrd,laqmifoGm;&ef vdktyfrnfhypnf;rsm;twGuf ppfaq;pm&if; a&;xm;yg/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

29

tcef; 3 - wm0efxrf;aqmifcsdef tE&m,fuif;atmif


aexdkifjcif;
owif;vdkufwm0efwpfckpD\tajctaersm;onf rwlnDMuyg? odkYaomfvnf; toHk;csEdkif
onfh a,bk,spnf;rsOf;rsm;&Sdygonf/
ESdrfYcsyg? rdrdudk,fudk ,HkMunfrIvGefuJjcif;onf tE&m,f&Sdonf/ wm0efcsay;
rIwikd ;f udk rdr\
d yxrqH;k aom wm0efxrf;aqmifr[
I k rSw,
f cl sO;f uyfyg/ <um;<um;
0g0graebJ tjcm;olrsm;ESifh a'o"avhxHk;wrf;rsm;tm; av;pm;yg/
toif&h adS eyg/ tE&m,frsm;udk arQmv
f ifx
h m;yg/ if;ywf0ef;usit
f wGi;f odYk twwf
EdkifqHk; a&maESm0ifa&mufedkif&ef tvdkYiSm ,if;EdkifiH? a'o\ ,Ofaus;rItaMumif;
oiftwwfEdkifqHk; &SmazGavhvmyg/ tcsKdUEdkifiHrsm;wGif kyfydkif;qdkif&m uGJjym;rIrsm;
tjyif tjyKtrlyikd ;f qdik &f m uGjJ ym;rIrsm;udv
k nf; azmfxw
k af vhvmEdik rf nf/ Oyrmtm;
jzifh rGwq
f vifbmom0ifrsm;\ Oykof (Ramadan) umvtwGi;f aq;vdyaf omuf
jcif;? trsKd ;orD;wpfO;D tm; EIwq
f uf&ef vufukd a&SUodq
Yk efx
Y w
k jf cif;wdaYk Mumifh tH0if
cGifus rjzpfwwf/
yHrk eS t
f odOmPfukd toH;k jyKyg/ oif\ yifut
kd odOmPfrsm;udk ,HMk unfr&I &dS jdS zifh aeyg/
owd&Sdyg? tajrmftjrif&Sdyg/ owday;tcsufjyrIrsm;udk odxm;yg/ pdwfvIyf&Sm;rI
odkYr[kwf todtrSwfjyKcH&a&; apYaqmfrIrsm;udk xdrf;rEdkifodrf;r&rjzpfygapESifh/
owif;wpfyk'f odkYr[kwf "mwfyHkwpfyHku oifhtoufavmuf wefzdk;r&Sdyg/
1/ ae&mxdkifcif;? c&D;oGm;vmjcif;ESifh qufoG,fjcif;
avqdyfodkY qdkufa&mufonfhtcg Oyrmtm;jzifh vkyfazmfudkifzufwpfOD;? pDpOfay;olwpfOD;
odkYr[kwf tjcm;,HkMunf&aom a'ocHtquftoG,fwkdYu vludk,fwdkif vmBudKygu ydkrdk
aumif;rGefonf/ xdkolu oif aemufxyfbmvkyf&rnfudkvnf; tBuHay;Edkifonf/
ae&mxdkifcif; a&G;cs,frI
oift
h aejzifh ab;uif;vHNk cKH pmG tvkyv
f yk Ef ikd ?f rvkyEf ikd [
f al omtcsuo
f nf rnfonfah e&m
wGif aexdik &f rnfukd a&G;cs,&f mwGif t"dupHxm;csuf jzpfoifo
h nf/? if;onf [dw
k ,fwpfck
odrYk [kwf ud,
k yf ikd t
f rd w
f pfv;kH jzpfEikd o
f nf/ odaYk omf t"dutcsurf mS if;onf oift
h wGuf
ab;uif;vHkNcHKrI ay;Edkif&rnf/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

30

wcsKd Utajctaersm;wGif oifonf tjcm;owif;axmufrsm;ESit


hf wl &Sad eEdik af om vHNk cKH a&;
tqifhjrifhonfh EdkifiHwumtqifh[dkw,fwpfckwGif wnf;cdkoifhonf/ odkYaomf [dkw,f
tao;wpfck odkYr[kwf udk,fydkiftdrfwpfvHk;\ tcef;wpfcef;wGif oif at;csrf;pGm rjrif
uG,f&mwGif tvkyfvkyfEdkifonf/ tqifhjrifh[dkw,ftrsdK;tpm;onf txl;ojzifh EdkifiHa&;
orm;rsm;ESifh bmoma&;acgif;aqmifrsm; rMumcP wnf;cdkwwfonfhae&m jzpfojzifh
AHk;cGJwkdufcdkuf&mwGif t"duypfrSwfjzpfEdkifonfhtajctaersm;vnf; &Sdonf/ jzpfEdkifygu
oifjh yifqifr\
I wpfpw
d w
f pfyikd ;f taejzifh oif rxGucf mG rDuwnf;u (tcef; 2 wGif Munfyh g)
wnf;cdk&rnfhae&mrsm;udk Munfhxm;yg/
tcsKd Uaom tajccHtBujH yKcsurf sm;a0;vHacgifoND y;D wpfvrf;armif;vrf; odrYk [kwf wpfbuf
ydwfvrf;ay:&Sd tdrf? wkdufcef; odkYr[kwf [dkw,fwkdYudk a&G;cs,fjcif;udk a&Smifyg/ vlwpfOD;
tvG,w
f ul 0ifa&mufvmEdik o
f nfh ajrnDxyf odrYk [kwf vomaqmif&o
dS nfh tcef;rsm;udk
a&Smifyg/ wHcg;rBuD;ay:wGif oifhtrnfudk uyfrxm;ygESifh/
oifonf [dw
k ,fwpfcu
k kd a&G;cs,Ef ikd af om aiGtiftm;&So
d nft
h ajctaejzpfygu rSwo
f m;
xm;oifo
h nfh tcsuw
f csKd UrSm taqmuftOD 0ifciG u
hf kd aeYa&mnyg xde;f csKyx
f m;oifo
h nf/
if;wGif tjyifr;D rsm;? pdwcf s&aomaomhrsm;? jywif;aygufrsm;ESihf wHcg;rBu;D rsm;&SNd y;D wHcg;r
Bu;D rsm;wGif acsmif;Munfah ygufrsm; wyfqifxm;oifo
h nf/ teD;em;wGif vrf;rBu;D wpfvrf;
ESihf avqdyw
f pfc&k ydS gu vdt
k yfvQiNf rKd UrS vQijf refpmG xGucf mG oGm;Edik o
f nf/ wdu
k cf u
kd cf &H rnfh
tvm;tvm ydrk sm;onfh taqmuftOD\rsuEf mS pmbuf tcef;rsm; odrYk [kwf um;&yfem;
uGi;f udk rsuEf mS rlxm;onfh tcef;rsm;udk a&Smifyg/ ,if;tpm; taqmuftOD\ aemufausm
buf&Sd tcef; odkYr[kwf 0if;NcHbufudk a&G;cs,fyg/ jzpfEdkifonfh xGufayguftm;vHk;udk od
xm;yg/
wnf;cdrk nfah e&modYk 0ifNy;D aemufwiG f 0ifayguftm;vH;k ESihf ta&;ay:xGuaf yguftm;vH;k udk
Munfx
h m;yg/ nwkid ;f aomhtm;vH;k udk ppfyg/ arSmifvmonfEiS hf wpfNyKd ief uf wkwu
f yfreS f
rsm;ESifh cef;qD;rsm;udk ydwfxm;yg/ wHcg;qDodkY vmaomoltm;vHk;tm; wHcg;rzGifhrD rnf
olrnf0gjzpfonfukd aocsmatmifvyk yf g/ wdu
k cf u
kd rf I odrYk [kwf azmufcrJG w
I pfc\
k tE&m,f
jrifrh m;rI&o
dS nf[k ,lqygu rSepf rsm;vGiphf ifvmEkid rf nfv
h rf;rS umuG,&f ef ckwifukd jywif;
aygufrS a0;&modaYk &TUxm;yg/ wHcg;udt
k wGi;f rSyw
d &f ef oyfwpfacsmif;aqmifxm;Ny;D jzpfEikd f
ygu vl0ifa&mufygu tcsufay;onfhud&d,mwpfck xm;&Sdyg/ aoewfESifh ypfcwfrI? AHk;
prsm;ESifh xdrSefrIrsm;rS vGwfajrmuf&ef a&TUajymif;Edkifrnfh vHkNcHKaomtcef;wpfcef;udk Munfh
xm;yg/ jywif;aygufrygaom tcef;? Oyrm a&csdK;cef;wpfcef;jzpfoifhNyD; if;wGif odk
avSmifxm;onfh a&? tpm;tpm? vQyfppfrD;ESifh qufoG,fa&;enf;vrf;wpfckjzpfonfh
w,fvDzkef;wkdY yg0ifoifhonf/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

31

rSwfcsuf? oif\ ud,


k af &;ud,
k w
f mvGwv
f yfciG o
hf nf raocsmaMumif; pdwx
f w
J iG f xm;yg/
rD;cHaowmwpfvHk;onf oifhpm&Gufpmwrf;rsm;ESifh ud&d,mrsm;\vHkNcHKrIudk tmrrcHEdkif
aMumif; odxm;yg/ oift
h csut
f vufrsm;udk uk'v
f yk x
f m;Ny;D uGeyf sLwmESihf w,fvzD ek ;f rsm;udk
taotcsmxm;yg/ ('pf*spw
f ,fvNkH cKH a&;udk tcef; 4 wGif Munfyh g)/ aemufq;kH wGif oift
h
cef;udk taumif;qH;k oyf&yfatmif xm;yg/ odrYk o
S m olwpfyg;0ifa&mufxm;onfh vuPm
rsm;udk oif owdxm;rdvdrfhrnf/
teD;tem;oGm;vmjcif;ESifh ,mOfarmif;ESifh um; a&G;cs,fjcif;
,mOfarmif;wpfO;D tm; a&G;cs,jf cif;if;\ tawGUtBuKH EiS hf rnfrQyifyef;aeonfukd pdppfyg?
(c&D;a0;rS armif;vmcJjh cif;jzpfygu if;\um;eHygwfjym;u jyoaevdrrhf nf) if;\rsuv
f ;kH
rsm;udk Munfyh g? tay:pD;u &atmifaeyg? ,mOfarmif;u tE&m,f&pdS mG armif;vQif ,if;onf
xkEd ikd if \
H pHwpf&yfjzpfonf[k r,lqvku
d yf gESi/hf oift
h oufonf if;\ vufxw
J iG &f o
dS nf/
um;a&G;cs,jf cif; a'owGi;f a&mif;tm; xdyq
f ;kH wGi&f adS om trsKd ;tpm;onf rMumcPqdk
ovdkyif vltkyfpktwGif; a&maESmvdkufa&;twGuf aumif;aoma&G;cs,fp&mwpf&yfjzpf
onf/ tajccHtcsut
f m;vH;k udk ppfaq;yg pufyikd ;f qdik &f mtajctae? wm,mrsm;? tif*sif
0dkif? b&dwf? bD;tydkESifh *sdKufwdkY jzpfonf/
EdkifiHwumtoHvTifhkH RFI ESifh kyfjrifowif;vdkif; FRANCE 24 wkdY yg0ifonfh jyifopf
rD',
D mtzGUJ rGe'Yf jf yifopfr'D ,
D mu tBujH yKxm;onfrmS oifa&G;cs,Nf y;D onfEiS hf wpfNyKd ief uf
,mOfarmif;ESifh um;\"mwfyHkudk xkwfvkyfonfhEdkifiHESifh eHygwfjym;wdkY xif&Sm;ay:vGifpGm
jzifw
h JG u
dk v
f suf oifrh cd ifEikd if &H dS qufo,
G &f rnfyh *k Kd vx
f H ydx
Yk m;yg/ oif aysmufomG ;onfjzpf
ap? jyefay;qGJcH&onfjzpfap xdk"mwfyHku toHk;0ifvmygvdrfhrnf/
teD;tem;oGm;vmjcif;twGuf vrf;nTef
tcsed rf sm;? vrf;aMumif;rsm;ESihf ae&mrsm;ESiyhf wfoufNy;D NcKH cw
kd u
kd cf u
kd cf &H Edik af jcudk
jrifhrm;apEdkifaom yHkaooGm;vmvIyf&Sm;jcif; rjyKygESifh/
tjyifrxGurf D oif rnfonfah e&modo
Yk mG ;rnfukd a'ocHqufo,
G &f efvt
l m; ajym
oGm;yg/
oif um;twGi;f a&mufum? um;wHcg;rsm;ydwNf y;D um;xGuo
f nfrh wdik rf D oifch &D;pOf
udk ,mOfarmif;tm; rajymxm;ygESi/hf wwfEikd yf gu wpfaeYwm\ tpDtpOfrsm;udk
wpfBudrfwGif tenf;i,fpDom ajymjyyg/
oift
h wGuf pdwcf s&aom,mOfarmif;ESihf vQKUd 0Sut
f csujf yoauFwwpfcu
k kd oabm
REPORTERS WITHOUT BORDERS

32

wlnx
D m;yg/ odrYk o
S mvQif tE&m,fwpfcck &k ydS gu ,mOfteD;odYk ruyfrad tmif olu
oifhudk owday;Edkifrnfjzpfonf/
oifcefx
Y m;onf,
h mOfarmif;ae&mwGif rarQmv
f ifb
h J tjcm;,mOfarmif;wpfO;D a&muf
aeygu rdrd\owif;vdkuftpDtpOf ajymif;&jcif;? vHk;0vufavQmhvdkuf&jcif;wkdY
jzpfrnfqdkvQifawmifrS um;twGif;odkY r0ifygESifh/
tvm;wlyif oif\tpDtpOfjyKvkyfay;olonf BudKwifpDpOfxm;aomtpnf;t
a0;odYk ra&mufvmygu jyoemwpfcck k odrYk [kwf usa&mufvmawmhrnft
h E&m,f
wpfckck&Sdaejcif;udk qdkvdkEdkifonf/ olYudkapmifhyg odkYr[kwf xdkaeYtwGuf tpDt
pOfrsm;udk a&TUqdik ;f vdu
k yf g/ olrygbJomG ;jcif; odrYk [kwf tcsed w
f t
kd wGi;f tjcm;pDpOf
olwpfO;D tm; ac:aqmifomG ;jcif;jyKvyk &f ef pdw\
f qGaJ qmif&maemuf rvdu
k yf gESi/hf
tzGUJ vdu
k q
f ykd gutzGUJ 0ifwpfO;D u owif;vdu
k af epOfumvtwGi;f armfawmf,mOf
udk yHkrSefppfaeapNyD; avmifpmqDrjywfatmif wm0ef,loifhonf/
,mOfwcH g;rsm;udak omhcsxm;Ny;D jywif;aygufrsm;ydwv
f suf a&SU,mOfEiS hf cyfvrS ;f vSr;f
rS vdu
k yf g/ oif,
h mOftm; r&yf&yfatmifBu&H ,
G o
f nfh ta,mifaqmif,mOfrawmf
wqrIudk owdxm;yg/
BuD;MuyfrIr&Sdonfhae&mrsm;wGif ,mOfr&yfem;ygESifh/
oifhudk,foif ,mOfarmif;\vufodkY 0uGuftyfrxm;ygESifh/ oifa&muf&Sdaeonfh
ae&m? tcsed u
f kd tNro
J &d adS eatmifvyk yf g/ Oyrm ajryHEk iS w
hf nfae&mjypepf (GPS)
udk oifESifhtwlaqmifxm;yg/
rdcifEdkifiHESifh tquftoG,fjyKvkyfjcif;
oif\owif;t,f'Dwm? vkyfazmfudkifzufrsm;ESifh rdom;pkuJhodkYaom t"duqufoG,f&ef
vlrsm;tm; oif\tpDtpOfrsm;? vIy&f mS ;rIrsm;ESihf ay:vmonfjh yemrsm;udk tNrt
J oday;
xm;&eftwGuf BudKwifpDpOfxm;onfhtwdkif; vkyfaqmifyg/ pDpOfxm;onfhtwdkif; if;wdkY
tm; quftoG,fr&onfhtajctaersdK;twGuf ta&;ay:t&HtpDtpOfxm;&Sdyg/

rSwfom;&efzkef;tMumBuD; rajymygESifh/ Mum;jzwfem;axmifjcif; odkYr[kwf 'pf*spfw,f


axmufvSrf;rI tE&m,frsm;tm; avQmhcs&eftwGuf oifhqufoG,frIrsm;udk vHkNcHKpdwfcs&
atmifvkyfyg/ (tcef; 4 udk Munfhyg/)
oiftrd o
f Ykd jyefvnfa&muf&o
dS nfch sed w
f iG f oifrh o
d m;pk wnfNird af t;csr;f pGm&Sad p&ef if;wdEYk iS hf
rjywfqufoG,fNyD; twwfEdkifqHk; oifhrdom;pkESifhqufqHa&;tqifajyatmif aexdkifyg/
if;wdEYk iS phf um;ajymonft
h csed w
f iG f oift
h vkyu
f kd acgif;xJrx
S w
k x
f m;yg/ if;wdYk &ifqikd af e&
REPORTERS WITHOUT BORDERS

33

onfhjyoemrsm;onf oifhtwGuf ta&;rygoa,mif&Sdrnfjzpfaomfvnf; oif\vkyfief;


cGifwGif &ifqdkifae&onfhtaMumif;rsm;ESifh pdwfvIyf&Sm;rIwdkYESifh wef;wlta&;BuD;onf[k
rSwo
f m;xm;yg/ oifEiS hf eD;uyfpmG &So
d nfo
h rl sm;onfvnf; oifr&So
d nft
h wGuf aeYpOfEiS t
hf rQ
ylyifp&mrsm; &SdaeMuonf/

owd & yg
oif tajcusonfESifh
oifhtm; pDpOfay;ol? ,mOfarmif;olESifh aep&mwdkYdudk owdxm;NyD; a&G;cs,fyg/
yHkrSefjyKvkyfaeonfrsm;udk a&Smifyg? wpfa,mufwnf; avQmufroGm;ygESifh/
oif\owif;Xme? rdom;pkwdkYESifh qufoG,fonfhtcg yg;eyfygap/

2/ wdkufyGJjzpfyGm;&mae&mrsm;wGif ab;tE&m,fuif;&Sif;a&; BudKwifumuG,frIrsm;


teD;tem;oGm;vmjcif;
ppfjzpfaeonfhe,fajrtwGif; oGm;vmjcif;onf tNrJy&d,m,frsm;jym;NyD; tvGef*kwpdkuf
BudKwifpDrH&rnf/
rxGufcGmrD
oifharmfawmf,mOf\ a,bk,stajctaeudk BudKwifjyifqifppfaq;xm;yg (odkY
r[kwf ppfaq;cdkif;xm;yg)/ "mwfqDwdkifuDtjynfh? ,mOfjyifonfhud&d,mrsm;ESifh
taxGaxGtydkypnf;rsm;&Sd? r&Sd aocsmatmifvkyfyg/
]]toufu,ftdwf}} twGif; (aEG;axG;aomt0wfrsm;? iSufarT;*Grf;uyfapmifwpf
xnf? a&S;OD;olemjyKtdwf? a&ESifh tpm;tpmrsm;)tm; twlxnfhyg/
pme,fZif;uwfjym;ESihf oufqikd &f mvGwv
f yfpmG jzwfoef;oGm;vmcGihf vufrw
S u
f o
hJ Ykd
aom w&m;0ifpm&Gufpmwrf;rsm;udk pkxm;yg/
ajryHkay:&Sdvrf;aMumif;udk avhvmyg/
tE&m,f&adS oma'orsm;ESiyhf wfoufNy;D oif\vkyaf zmfuikd zf ufrsm;? tmPmykid rf sm;?
tpdk;&r[kwfaomtzGJUpnf;rsm;ESifh ar;jref;xm;yg/
ppfaq;a&;*dwrf sm;\ wnfae&mESihf if;wdu
Yk kd rnfou
l Bu;D Muyfonfukd odatmif
vkyyf g/ ppfwyfu rnfonft
h csujf yoauFwrsm;udk toH;k jyKonf? ppfaq;a&;*dwf
wpfckwGif bmvkyf&rnfudkodatmif vkyfxm;yg/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

34

nrxGuf& tcsdefowfrSwfxm;jcif; &Sd? r&Sd pHkprf;yg/


Murf;wrf;onfhae&mwGif tdyf&rnfqdkvQif um;wHcg;udk twGif;rSaomhcsxm;NyD;
um;twGif;wGif aeyg/ oifhvkd vltrsm;tjym;&Sdygu tvSnfhusuif;apmifh&ef pD
pOfyg/
c&D;oGm;aepOftwGif;
pDpOfxm;onfv
h rf;aMumif;ESihf tcsed Zf ,m;twdik ;f om aqmif&u
G Ef ikd &f ef BuKd ;pm;Ny;D
oifo
h wif;t,f'w
D m odrYk [kwf tjcm;owif;axmufrsm;ESihf yHrk eS t
f quftoG,f
vkyyf g/ oifch &D;pOfwiG f qufo,
G &f rnfo
h rl sm;? tjcm;owif;axmufrsm; okrYd [kwf
wnf;cdkrnfhae&mrsm;udk xnfhoGif;yg/ nbuf um;rarmif;ygESifh/
ta0;Munfrh eS af jymif;rsm;? tcsujf yud&,
d mrsm;? ppfzuftoGiaf qmifonfh t0wf
tpm;rsm;ESifh vufeufrsm;uJhodkYaom oifhtay: olwpfyg;a0cGJ&cufapEdkifonfh
rnfonfht&mudkrQ o,faqmifjcif;rjyKygESifh/
oifonf ppfwyf odkYr[kwf vlom;csif;pmemaxmufxm;onfhtzGJUESifh twlvdkuf
ygcJhygu ,mOfwef;acgif;aqmif ajymonfudk vdkufemyg/
ntcsdef vrf;avSsmufxGufjcif;
nydkif;wGif wpfpHkwpf&mjyKvkyfjcif;u ydkrdktE&m,frsm;onf/ rdrdonf rnfolrnf0gjzpf
aMumif; &Sif;jy&efcufcJNyD; wdkufcdkufa&;orm;wpfa,muf[k rSwf,loGm;Edkifonf/
yg;eyfrIu t"duusonf/ oifhawmfaom ta&mif&ifh&ifht0wftpm;udk 0wfyg/
oif\ w,fvDzkef;? uifr&mrsm;? a&'D,dkrsm;ESifh toHzrf;pufrsm;udk ydwfxm;yg/
oifhxHrS tvif;a&mifESifh toHrsm;rxGufatmif owdxm;yg/
t&dyrf sm;atmufwiG f vrf;avQmufyg/ vdt
k yfygu auGUywfomG ;yg/ ywf0ef;usiu
f kd
vSnv
hf nf tuJcwfem;axmif&ef rMumcP&yfyg/ oifonf tzGUJ ESijhf zpfygu pk&yf
rsm;wGifqHkzdkY oabmwlxm;yg/
rD;armif;rsm;ESihf BuKH &onft
h cg ajrjyifwiG f jym;jym;0yfvaJS eNy;D rD;armif;aysmufomG ;
onftxd apmifhyg/
ppfaq;a&;*dwfrsm;
ppfaq;a&;*dww
f pfcw
k iG f yHrk eS pf pfwyfrsm; odrYk [kwf awmyke;f "m;jyrsm;? olyek rf sm; odrYk [kwf
jynfolYppfrsm;uJhodkYaom yHkrSefr[kwfonfhwyfrsm;rS vHkNcHKa&;tapmifhrsm;&Sdonfh ,mOfwm;
onfht&mwpfck yg&Sdavh&Sdonf/ yHkrSefppfom;rsm;u rsm;aomtm;jzifh vlrsm;ESifh if;wdkY\
REPORTERS WITHOUT BORDERS

35

pm&Gufpmwrf;rsm;? w&m;r0ifarSmifcdkrIrsm;udk ppfaq;&eftwGuf ,mOfudk&yfwefYcdkif;avh


&Sdonf/ odkYaomf yHkrSefr[kwfonfhwyfzGJUrsm;u aiGESifh ypnf;rsm;? armfawmf,mOfrsm;udk
odrf;,lonf/ odkYr[kwfygu ,mOfay:ygvmolrsm;udk zrf;qD;xm;vdrfhrnf/ ppfaq;a&;
*dwfwpfckodkY oifcsOf;uyfoGm;onfhtcg *dwf&Sdvlrsm;onf vufeuftenf;i,f odkYr[kwf
rsm;jym;pGmudkifaqmifxm;ovm;? if;wdkY rnfodkY0wfqifxm;ovJ (ppfom;rsm;uJhodkYvm;?
jynfopYl pfuo
hJ v
Ykd m;) ? touft&G,if ,fovm;? Bu;D ovm;? (vli,frsm;u aMumufwwfNy;D
BuKd wifcefrY eS ;f &cufonf) if;wkYd t&ufaomufxm;ovm;? aMumufvefaY evm;? &efvakd e
vm;qdkonfrsm;udk NcHKiHkoHk;oyfMunfhNyD; rdrdudk,frdrd toifhjyifxm;yg/
wcsdKUaom BudKwifjyifqifxm;&rnfhtcsufrsm;
vrf;ay:wGif ,mOftoGm;tvmudk apmifhMunfhyg/ oifha&SUum;rsm;onf rarQmf
vifb
h J *i,fauGUauGUum jyefvn
S v
hf mygu a&SUwGit
f E&m,frsm;onfh ppfaq;a&;
*dwfwpfck&SdaeaomaMumifh jzpfEdkifonf/
oifrodaom ppfaq;a&;*dwfwpfckudk csOf;uyfaecsdefwGif oifh owif;t,f'Dwm
tm;qufoG,fum oif\wnfae&mudk ay;NyD; oif\ wpfudk,fa&oHk; tE&m,f
tcsufjyrD;udk zGifhxm;yg/
ueOD;tajctaewGif oifonf ypfcwfrIrsm;udkjrif&onfhtuGmta0; odkYr[kwf
ypfcwfrrI sm;twGi;f odYk ra&muf&adS o;ygu ,if;onftE&m,f&adS om ppfaq;a&;
*dwf[k cHpm;&ygu aemufjyefvSnfhNyD; xdkae&mrSxGufoGm;yg/
odaYk omfvnf; owdxm;yg/ txl;ojzifh ppfaq;a&;*dwo
f nf yHrk eS (f aumif;pGmavh
usix
hf m;&aom) wyfrsm;jzpfNy;D vHNk cKH a&;tapmifrh sm;u oifu
h kd xif;xif;Bu;D jrifawGU
oGm;cJhygu tvGefaemufusoGm;NyDjzpfonf/ oif aemufjyefvSnfhygu oifonf
csufcsif;typfcH&rnf jzpfygonf/ wpfpD;NyD;wpfpD; jznf;jznf;qufoGm;yg/
wHcg;rsm;udak omhcsxm;Ny;D ,mOfarmif;bufrS jywif;wHcg;rSeu
f kd vHNk cKH a&;tapmifEh iS hf
pum;ajymEdkifHkrQom csxm;yg/
oifah eumrsurf eS u
f kd cRwx
f m;yg/ oifv
h ufrsm;udk wpfcsed v
f ;kH jrifomatmifxm;Ny;D
kww
f &ufvyI &f mS ;rIukd a&Smif&mS ;yg/ vHNk cKH a&;tapmifrh sm;onf vGepf mG pdwv
f yI &f mS ;
wwfMuonf/
wnfNird yf g/ ,Ofaus;yg/ wcsKd UaomvHNk cKH a&;tapmifrh sm;onf oifb
h mompum;udk
em;vnfonfudk rarhygESifh/ xdkYaMumifh oifhtajymtqdkudk qifjcifyg/
oifYwGif&Sdaom vGwfvyfpGm jzwfoef;oGm;vmcGifhvufrSwfudk jyyg/ oifhxHwGif
pifNydKiftkyfpkrsm;xHrS vufrSwfrsm;pGm&Sdygu if;wdkYudk a&mrxm;ygESifh/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

36

if;wdkYrcdkif;bJESifh um;ay:rS rqif;ygESifh/ um;pufudk r&yfygESifh/


tajctaewif;rmvmygu ndESdKif;NyD; tBuD;tuJESifhajymcGifh awmif;qdkyg/
yl;aygif;aqmif&u
G yf g/ vHNk cKH a&;tapmifrh sm;tm; oifu
h m;udk &SmazGciG ahf y;yg/ olwYdk
oifyh pn;f udk cd;k ,lygu qefu
Y siyf g odaYk omf twif;tusyrf ajymygESi/hf oift
h ouf
u oifhypnf;ud&d,mxuf wefzdk;ydkBuD;onf/
tajctaersm;ESihf tapmifrh sm;\jyKryl rkH sm;ay:rlwnfum tcsKd Uowif;axmufrsm;
onf wif;rmrIavsmo
h mG ;ap&efEiS hf 'kur sm;aom? ppfaq;a&;*dwrf S vGwaf jrmufomG ;
ap&ef pD;u&ufrsm;? a&? oMum;vHk;rsm;? r*Zif;rsm;? aiGtenf;i,f odkYr[kwf t
jcm;tao;pm;vmbfrsm; ay;Muonf/
ypfcwfrItMum;a&mufcJhygu
ypfcwfaeaom ae&mwpfae&mtm; jzwfoef;oGm;jcif;? tjcm;a&G;cs,fp&mr&Sd
rSom ,ckuJhodkY vkyfaqmifyg/
rjzwfoef;rD -oHcarmufaqmif;um usnu
f mtusu
kd 0wfyg/ oif\,mOfEiS hf tus
ay:wGif PRESS odrYk [kwf TV[k a&;om;xm;jcif;jzifh oifonf owif;axmuf
wpfOD;omjzpfNyD; wdkufcdkufa&;orm;wpfOD;r[kwfaMumif; xif&Sm;atmifvkyfyg/
ajrtaetxm;ESihf ypfcwfaeolw\
Ydk wnfae&mudk oH;k oyfyg/ wwfEikd o
f avmuf
tumtuG,,
f v
l suf oifomG ;&ef pDpOfxm;onfh vrf;aMumif;ud&k mS Ny;D pdwx
f w
J iG f
rSwfxm;yg/
oifypfcwfjcif;cH&ygu -ajrjyifwiG f jym;jym;0wfyg/ ajrwGi;f wpfwiG ;f xJwiG v
f nf;
aumif; eH&Hxlxltaemufbuf odkYr[kwf ,mOfwpfpD;aemufwGifvnf;aumif; t
umtuG,f,lyg/ (tif*sifpuftydkif;? bD;rsm;ESifh 0ifkd;rsm;onf oifhudk aoewf
tE&m,frS xdxda&mufa&muftumtuG,fay;Edkifonfudk owd&yg/)
xdak e&mrS jrefEikd o
f avmufjrefjref xGucf mG yg/ cdv
k pIH &mae&mwpfcrk S aemufwpfco
k Ykd
ul;ajymif;&mwGif wpfBurd v
f Qif 10 rDwm (33 ay) cefY tuGmta0;udk tvsit
f jref
ajy;yg/ tu,f uGif;jyifudkjzwfajy;&rnfqdkygu cEmudk,fudkESdrfhxm;NyD; yHkrSef
r[kwfaom tauGUtaumufvrf;aMumif;jzifh ajy;yg/ ypfcwfrIjyif;xefvmygu
cPtMum wdkufyGJpJoGm;onftxd wpfae&mwnf;wGifaeyg odkYr[kwf ao[ef
aqmifaeyg/
f iG f rDwm
acsmif;ajrmif;ypfcwforl sm; (snipers) acsmif;ajrmif;ypfcwforl sm;onf aeYtcsed w
600 wpfcgwpf&H rDwm 1000 (udkuf 650 rS 1100)txdvnf;aumif; ntcsdefwGif
300 rDwm (328 udkuf) tuGmta0;xdatmif ypfEdkifpGrf;&Sdonfh aoewfudk toHk;jyKavh
REPORTERS WITHOUT BORDERS

37

&Sdonf/ acsmif;ajrmif;ypfcwfolonf taygufrsm;pGm&Sdonfh wdkufcef;wpfckwGif ae&m,l


avh&Sdonf/ tay:qHk;xyfESifh rsufESmpmwGif rnfonfhtcgrQ aeavhr&Sd/ if;wdkYonf
acgifrdk;ESihf trdk;atmufxyfcdk;wGif ykef;uG,f&m uRrf;usifonf/ if;wkdYonf oJtdwfrsm;
aemufwiG x
f ikd Nf y;D trd;k tkw<f uyf wpfjym;? ESpjf ym;cefY z,fum tjyifoMYkd unfMh uonf/ ,if;t
aygufrsm;tm; ta0;rSMunfhvQif rouFmzG,f&mr&Sdaom tumuJhodkYyif xif&onf/
yJhwifoH\jyem -aoewfwpfcsuf\toHonf wpfpuefYvQif 330 rDwm (360 udkuf)
omom t&Sed Ef eI ;f jzifh OD;wnfbuftm;vH;k odYk jyefEY o
YHS mG ;onf (usnq
f w
H pfawmif\
h t&Sed rf mS
wpfpuev
Yf Qif 1000 rDwm &So
d nf)/ jyefjY yL;aomoJuEm&a'owGif aoewfoH rnfonfh
t&yfrv
S monfukd wdwu
d susajym&ef vG,u
f o
l nf/ aoewfEiS t
hf ypfc&H aomolonf ypf
onft
h oH (jrefqefjywfom;pGm)udk t&ifMum;Ny;D aemufrS yJw
h ifoH (yd&k n
S
f toHcyftyk t
f yk )f
udk Mum;avh&Sdonf/ acsmif;ypfaoewform;aumif;wpfOD;onf ypfvdkufaomtoHESifh
if;\yJhwifoHrsm; a&maxG;Edkifaomae&mudk tNrJwrf;&Smavh&Sdonf/

vufeufrsm;ESifh if;wkdYypfEdkifonfhtuGmta0;rsm;taMumif; tusOf;NcHKiHk


Munfhjcif;
atmufygwdkYudk Sovereign Global Acadmieu pDpOfNyD; rGefY'fjyifopfowif;Xmeu
if;\0efxrf;rsm;odYk ydcYk saom &efvadk omywf0ef;usiaf vhusio
hf ifwef;rS aumufEw
I x
f m;
onf/
ajcmufvHk;jyL;rsm;ESifh atmfwkdrufwpfypwdkrsm; (revolvers and automatic pistols) (Colt, Glock ponfjzif)h aoewfajymif;tus,f 6.35 rr (.25 vufr) ESihf
11.43 rr (.45 vu) Mum;&SNd y;D rDwm 50 (55 udu
k )f tuGmudk xda&mufpmG ypfEikd f
onf/ if;wdo
Yk nf rDwm&maygif;tenf;i,ftxd tE&m,f&o
dS nf/ wdu
k cf u
kd &f efxuf
rdrdudk,fudkumuG,f&ef ydktoHk;0ifonf/
wdu
k cf u
dk af &;dik zf ,f (assault rifle) (AK-47, M4,AK-104, ponf)aoewfajymif;
tus,f trsKd ;rsKd ;&So
d nf/ if;wdo
Yk nf ppfajrjyifwiG f us,u
f s,jf yefjY yefY tok;H jyKaom
vufeufjzpfonf/ xda&mufpmG ypfEikd af omtuGmta0;rSm 300 rDwm (328 udu
k )f
jzpfNyD; 1500 rDwm (1640 udkuf) txd tE&m,fay;Edkifonf/
wma0;ypf odkYr[kwf pEdkufygdkifz,frsm; (long-range or sniper rifles) (M21,
REPORTERS WITHOUT BORDERS

38

Ultima Ratio ponf)xda&mufpmG ypfEi


kd o
f nft
h uGmta0; 50 rS 1300 rDwm (55 rS

1422 udu
k )f ESit
hf xuf/ if;udk ykeu
f efvyI &f mS ;rIrsm;twGuf ydrk Ekd pS o
f ufpmG toH;k jyK
Muonf/
pufaoewftBu;D rsm; (Heavy machine-guns)aoewfajymif;tus,f 7.52 rr
(.3 vufr) ESi1hf 4.5 rr (.57 vufr) Mum;? xda&mufpmG ypfEikd af om tuGmta0;
600 rDwmausmf (656 udkuf)
vufypfA;kH rsm; (grenades)vufjzifyh pf&aom odrYk [kwf dik zf ,fEiS yhf pf&aomAH;k (vl
ypf odrYk [kwf wifu
h m;ypf)? xda&mufpmG ypfEikd af omtcsi;f 0ufrmS 30 rDwm (33 udu
k )f
jzpfonf/ yHpk H odrYk [kwf rd'k ,f(kid zf ,fEiS yhf pf&aomtrsKd ;tpm;)udk vdu
k Nf y;D 300 rDwm
(328 udkuf) txd ypfEdkifonf/
'Hk;usnfavmifcsm(rocket-launcher) pGrf;tm;tBuD;qHk;trsKd;tpm;rsm;\ ypfEdkif
aomtuGmta0;rSm 15 rDwm rS 500 rDwm (16.4 rS 547 udkuf) jzpfonf/
armfwmrsm; (mortars)tuGmta0;rSm 50 rDwm (55 udu
k )f rS 13 uDvrdk w
D m (8 rdik )f
twGif;jzpfonf/ aoapavmufaomZkef? xdaomtrSwfrS 35 rDwm (38 udkuf)
av,mOfypfaoewfrsm; (anti-aircraft guns)aoewfajymif;tus,2f 0 rr (.787
vufr) rS 128 rr (5.04 vufr)? tuGmta0;rSm 2 uDvrkd w
D m (1.24 rdik )f ausmf
onf/
tajrmufBu;D rsm; (artillery guns)aoewfajymif;tus,2f 0 rr (.787 vufr) rS
800 rr (31.5 vufr) twGi;f ? tuGmta0;rSmuDvrkd w
D m^rdik af ygif; 'gZiftenf;
i,ftxd a&mufEdkifonf/
'H;k usnrf sm; (missiles) tuGmta0;rSm 100 rDwm (109 udu
k )f ESihf uDvrkd w
D m^rdik f
aygif; 'gZiftenf;i,ftwGif; a&mufEdkifonf/ tuGmta0;trsdK;rsdK;&SdEdkifonf/
bufpo
kH ;kH 'H;k ysaH vmifcsmrsm; (multi rocket launchers)90 uDvrdk w
D m (56 rdik )f txd
tuGmta0;trsKd ;rsKd ;ypfEikd o
f nf/ if;wkrYd S xl;jcm;aom0DprD w
I o
f u
H o
hJ Ykd toHxu
G o
f nf/
acsmif;ajrmif;typfcH&jcif;rS umuG,f&ef
oifhc&D;pOfudk BudKwifjyifqifxm;yg/
oifonf owif;axmufwpfO;D jzpfaMumif; &Si;f &Si;f vif;vif;jyoxm;yg/ t&m&mwdik ;f
ay:wGif PRESS odkYr[kwf TV [k a&;xm;yg/
wdu
k cf u
kd af &;orm;ESihf rrSm;ap&eftwGuf ppfwyfypkH H t0wftpm;rsm; r0wf&/ oifu
h &d d
,mrsm; o,faqmifyHkudk owdxm;yg/ ta0;rSMunfhvQif oifhuifr&mESifh teD;qGJ
REPORTERS WITHOUT BORDERS

39

rSefbDvl;rsm;onf vufeufESifhwlEdkifonf/
rdk;? ESif;? avESifh jrLwkdYonf acsmif;ajrmif;ypfol\&efrS tumtuG,fay;rnfh oif\
r[mrdwfrsm; jzpfEdkifonf/
tajrmufvufeufBuD;rsm;? avaMumif;wdkufcdkufrIrsm;ESifh "mwkvufeufrsm;
tajrmufvufeufBuD;rsm;ESifh avaMumif;rS AHk;BuJwdkufcdkufjcif;rsm;jzpfyGm;ygu aygufuGJrI
rsm;rSvnf;aumif; AHk;qH? tajrmufqHtptersm; rxdatmif oifhudk,foif umuG,f&ef
vdktyfonf/
NrdKUawmfrsm;? NrdKUrsm;wGifaexdkifolrsm;tm; xdkae&mrS xGufcGmoGm;&ef odkYr[kwf
tdrw
f iG f qufaevQif ,if;vdyrf sm;csxm;Ny;D wkwu
f yfreS rf sm; ydwx
f m;&ef BuKd wif
owday;xm;Edik o
f nf/ xko
d aYkd omowday;xm;onfh trSwv
f uPmrsm;udk Munfyh g/
txdww
f vefrY jzpfygESi/hf xGuaf jy;&efBuKd ;yrf;rnft
h pm; ajray:wGijf ym;jym;0yfum
oufa&mufrrI sm;rS oifu
h ,
kd u
f u
kd muG,&f ef teD;qH;k vHNk cKH onfah e&m Oyrmtm;jzifh
ajrwGi;f wpfck odrYk [kwf taqmuftODwpfc\
k tv,fA[d?k avScg;cGipf onfw
h EYkd iS hf
eD;&modkY wGm;oGm;yg/ (rSefuGJprsm;xdrSefjcif;rS oifhudk,foifumuG,f&eftwGuf)
jywif;aygufrsm;rSa0;&modYk oGm;yg/ NyKd us&efv,
G af om ajratmufcef; odrYk [kwf
trd;k xyfc;kd rsm;udk toH;k rjyKygESi/hf tjyifxu
G &f ef xGuaf ygufrsm;pGmudk Munfx
h m;
yg/ ajrjyifay:wGif qufvufjym;jym;0yfaeNyD; OD;acgif;udkumuG,fxm;yg/
typftcwfpo
J nft
h csed rf sm;wGif 'Pf&m&olrsm;udu
k ,fxw
k Nf y;D ae&mrStjrefq;kH
xGucf mG yg/ tajrmufypfcwfrrI sm;Ny;D ygu ajcvsiw
f yfrsm;wdu
k cf u
k d rf I qufjzpfwwfonf/
opfawmxJwiG f vufeufBu;D ypfcwfygu opfom;prsm;ESiahf usmufw;kH rsm; ys0H v
J m
Edik Nf y;D ysupf ;D rIrsm;aponf/ vufeufBu;D ypfcwfonft
h cg ajrwGi;f uJo
h aYkd omcdv
k IH
p&m&Sm&ef ajrtaetxm;udMk unfu
h m wpfenf;enf;jzift
h umtuG,,
f yl g/ AH;k BuJ
wdkufcdkufonfhae&m ydkrdkus,f0ef;ygu vufeufBuD;usnfqH\ pl;&S&StoHudkem;
pGifhNyD; twwfEdkifqHk; tjrefqHk;xGufajy;yg/ xkdtoHMum;ygu ajrjyifay:vJScsNyD;
jym;jym;0yfaeyg/ aygufurJG NI y;D ygu jyefxNy;D qufajy;yg/ aemufxyfvufeufBu;D
usnfqHvmoHMum;vQif jyefvJScsyg/ NyD;aemuf qufajy;yg/
"mwkESifhZD0vufeufrsm;
"mwkESifh ZD0vufeufrsm;udk a0[ifrSAHk;BuJjcif;jzifhvnf;aumif; tajrmufjzifhypfcwfjcif;
jzifhvnf;aumif; jzefYBuJavh&Sdonf/ oifhudkowday;rnfhtcsufay;trSwftom;rsm;rSm
jrifuiG ;f 0g;oGm;jcif;? kww
f &uf acgif;udu
k jf cif;? wHawG;tvGet
f uRx
H u
G jf cif;ESihf ESm&nf,kd
REPORTERS WITHOUT BORDERS

40

jcif;wdkY jzpfonf/
tajccHvrf;Tecf surf sm;rSm tjcm;aomAH;k Buw
J u
kd cf u
kd rf rI sm;ESihf twlwyl ifjzpfonf/ ajrjyif
ay:vScJ syg/ cdv
k pIH &mae&m &Smyg/ xdak e&mrS xGucf mG yg/ t"dujcm;em;csurf mS toufLS rsuf
ESmzH;k pGyu
f kd wyfyg/ oift
h em;&Sv
d rl sm;udk xdak e&mrS tjrefq;kH xGucf mG oGm;apzdYk owday;&ef
]]"mwfaiG?Y "mwfaiGU}} [k atmfyg/ "mwkwu
kd cf rH cI &H Ny;D cgpae&modYk OD;wnfrad eygu csucf si;f
&yfyg? "mwfaiGYysHUESHYvmEdkifojzifh avwdkuf&mbufudk a&SmifNyD; xGufcGmyg/

owd & yg
wdkufcdkufaeonfhZkefwpfckwGif
usnfumtus0wf oHcarmufaqmif;yg/ owif;axmufwpfOD;jzpfaMumif; &Sif;vif;pGm trSwf
tom; jyxm;yg/
c&D;roGm;rD c&D;pOfudk taotcsmjyifqifxm;yg/
ppfaq;a&;*dwfrsm;wGif pdwfwnfwnfNidrfNidrfxm;NyD; tapmifhrsm;ESifh yl;aygif;yg/
ypfcwfonfhMum;a&mufygu ajrjyifay:wGif vJavsmif;NyD; tumtuG,f,lyg/

3/ rdkif;AHk;rsm;ESifh ya'omAHk;rsm; (twGJvdkufAHk;rsm;)


rdkif;AHk;rsm; (Mines)
ppfajrjyifrsm;wGif owif;axmufrsm;onf ajrjrK yrf ikd ;f rsm; (landmines)ESihf &ifqikd &f Edik o
f nf/
wcsKd Uu ajrrsuEf mS jyifEiS u
hf yf jrK yx
f m;vsuaf omfvnf;aumif; odrYk [kwf ausmufw;Hk rsm;
ESihf zk;H vsuaf omfvnf;aumif; xm;&SMd uonf/ tcsKd Urdik ;f rsm;rSm opfyifrsm;wGif uyfxm;vsuf
vnf;aumif; cvkww
f u
kd af p&ef BuKd ;wGicf snv
f suf vrf;ab;rsm;wGicf sxm;vsuv
f nf;aumif;
odrYk [kwf a&xJEpS x
f m;vsuv
f nf;aumif; &Sad eMuonf/ if;wdt
Yk m; (avQmjh cif;? wif;jcif;jzpf
onf)h cvkww
f u
kd Bf uKd ;jzifv
h nf;aumif;? zdtm; (odrYk [kwf zdtm;avsmu
h somG ;jcif;)jzifv
h nf;
aumif;? rDwmwpfck (intelligent rdkif;rsm;onf ta&twGufwpfck&Sdonfh vl odkYr[kwf
,mOfrsm;jzwfomG ;Ny;D aemufro
S m aygufuaJG p&efaxmifxm;onf) jzifv
h nf;aumif; aygufuJG
aponf/ wcsKd Uaomrdik ;f rsm;udk avhusio
hf ifMum;rIr&Sad omwdu
k cf u
kd af &;orm;rsm;u BuKd wif
rajymEdik af om enf;vrf;rsm;jzifah xmifxm;wwfonf/ rdik ;f axmif xm;Edik af omae&mrsm;rSm
,cifppfajrjyifa[mif;rsm;? e,fpyfa'orsm;? vuf&t
dS oH;k jyKaeaom odrYk [kwf vlr&Sad wmh
REPORTERS WITHOUT BORDERS

41

aom ppfwyfae&mrsm;? taqmuftODysufrsm;? vlraeaomtdrfrsm;? wHwm;rsm;? opf


awmrsm;? toHk;rjyKonfhuGif;jyifrsm;? csdKifhrsm;ESifh vrf;ab;jrufcif;pyfrsm; jzpfMuonf/
rdkif;uGif;rsm;twGuf tajccHBudKwifumuG,frIrsm;
oefpY ifcef;oGm;rnfqv
kd Qiaf wmifrS vlo;kH rsm;aomvrf;r? vrf;oG,rf sm;rS aoGz
D
roGm;ygESifh/
nbuf avQmufroGm;ygESifh/ oifoGm;onfhvrf;udk jrifae&rnf/
vrf;udk vlrsm;rsm; toHk;jyK? rjyK owdxm;yg/ qufoGm;r&aomvrf; jzpfygu
owdxm;yg/
rdik ;f \oJveG pf rsm;vnf; &SEd ikd o
f nf? opfuikd ;f rsm;udk Muufajccwfxm;jcif;? ajray:
wGif wkwfwpfacsmif; pdkufxm;jcif;? ausmufp&pfcJrsm; puf0dkif;o@mefjyefYaejcif;
odrYk [kwf opfyifrsm;wGif tzktxH;k o@efawGU&jcif;wdo
Yk nf jzpfwwfaom oJveG pf
rsm; jzpfMuonf/ rsufpd&Sif&Sifxm;yg/
wpfv;kH wnf;axmifxm;aom rdik ;f qdo
k nfrmS &Sm;onfukd odxm;yg/ {&d,mwpfcw
k iG f
'gZif0ufcefY&Sdwwfonf/ odkYr[kwf if;wdkYudk tvHk; 30 cefY tNyHKvdkuf odkYr[kwf
twef;vdu
k f (ajrjyifwiG f wkwrf sm;pdu
k v
f suf rSwo
f m;xm;avh&o
dS nf) axmifxm;
wwfonf/
axmifacsmufrikd ;f (booby trap) wpfcu
k kd awGyY gu oift
h vmuajc&mrsm; odrYk [kwf
um;bD;&mwdkYudk wdwdususjyefaumufvsuf xdkae&mrS csufcsif;xGufoGm;&onf/
raygufuaJG o;onfrh ikd ;f odrYk [kwf aygufuaJG pwwfonfu
h &d ,
d mudk rnfonft
h cgrS
udkifwG,fjcif; rjyKESifh/ rdkif;wpfvHk;tm;trSwfw&tjzpf ,laqmifoGm;EdkifzdkY wpfpHk
wpfO;D tm; rnfonft
h cgrQ deactivate (raygufuaJG p&efvyk jf cif;)vky&f ef wdu
k w
f eG ;f
jcif; rjyKygESifh/
,cifu rodao;onfhrdkif;uGif;tm; awGYrdygu &Sif;&Sif;vif;vif;rSwfom;xm;NyD;
ajryHkay: odkYr[kwf wnfae&mjypepf (GPS)wGif rSwfom;xm;NyD; a'otmPm
ydkifrsm;tm; owif;ydkYyg/
rdkif;uGif;wGif touf&SifoefaexdkifEdkif&ef tBuHjyKcsufrsm;
vrf;avSsmufomG ;yguwpfO;D ESiw
hf pfO;D tuGmta0;rsm;rsm;xm;um wpfO;D aemufrS wpfO;D
wef;pDomG ;yg/ pdwaf t;at;xm;yg/ rvIy&f mS ;ygESi?hf oifEiS t
hf wl&adS eonfh tjcm;olrsm;tm;
wyfveS jYf cif;rjyKygESi/hf oif0h ef;usiu
f kd *kwpdu
k pf pfaq;Ny;D tE&m,fuakd wGUatmif BuKd ;pm;
yg/ oifhajc&mrsm;udk wduspGmjyefaumufNyD; rdkif;axmifxm;onfhe,fajrrS xGufcGmyg/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

42

odkYr[kwf if;{&d,mxJrSvludk xdktwdkif;vkyf&ef ajymyg/


rkid ;f uGi;f tv,fwiG f xdcu
kd 'f Pf&m&rIrsm;jzpfcyhJ gu if;wdt
Yk aejzifv
h nf; rvIy&f mS ;rdatmif
BuKd ;pm;oifNh y;D useo
f rl sm;uvnf; csucf si;f ulnzD Ykd rvkyo
f if/h a&S;OD;jyKprk &I &S&d ef vHNk cKH pw
d cf s&
onfhvrf;aMumif;udk&SmNyD;rS olwdkYudk u,fxkwf&rnf/ 0yfaeonfhtaetxm;jzifh xdyfcRef
aomud&,
d mtm; 30 'D*&Dapmif;vsuf ajrjyifupkd pfyg/ wpfpw
kH pf&mwif;rmonft
h &mudk
awGyY gu tm;roH;k ygESi/hf odaYk omf xdak e&mudrk w
S x
f m;Ny;D ab;rSuiG ;f oGm;yg/ cvkww
f u
kd af p
rnfBh uKd ;awGUygu ausmrf oGm;ygESi?hf ,if;udrk w
S x
f m;Ny;D a&SmifuiG ;f oGm;yg/ xdt
k awmtwGi;f
pum;ajymay;jcif;jzifh 'Pf&m&olrsm;tm; pdww
f nfNird rf &I adS tmifjyKvyk yf g/ if;wdt
Yk eD;tem;
odkYr[kwf ajratmufudkrdkif;&SmazG&ef rarhygESifh/ xdkYaemuf a&S;OD;olemjyKenf;jzifh jyKpkyg/
(rSwo
f m;&eftu,foifonf aoG;wdwyf wfw;D udt
k oH;k jyKygu pwifpnf;onft
h csed u
f kd
rSwfom;xm;yg) jzpfEdkifygu if;wdkYtm; vHkNcHKonfhae&modkYajymif;a&TUay;yg/ (toufu,f
enf;vrf;rsm;twGuf tcef; 6 udk Munfhyg/)
,mOftoHk;jyKyguvrf;ab;jrufcif;pyfrsm;? csdKifhrsm;? avmavmvwfvwf oJ? ajrBuD;
odkYr[kwf ausmufcJrsm; zHk;xm;onfh ae&mrsm;ay: jzwfrarmif;&/ tu,f rdkif;AHk;
aygufuGJcJhygu
'Pf&mr&onfh c&D;onfrsm;onf rdik ;f ay:wufeif;rdEikd o
f nfh tE&m,f&adS omaMumifh
um;ay:rS tvsifpvdkrqif;&/ ab;uif;onfhae&modkY a&muf&ef um;taemufrS
qif;um bD;&mtwdik ;f vrf;avQmufomG ;oifo
h nf/ 'Pf&m&olrsm;tm; a&TUajymif;&ef
vnf; wlnDonfhvrf;aMumif;udk oHk;oifhonf/
armfawmf,mOfudk vmvrf;twdkif;jyefqkwf&ef jyefrvSnhfygESifh/ xdkae&mrS ajcvsif
qif;avQmufNyD; rdkif;&Sif;vif;onfhtzGJY vma&muf&Sif;vif;onfudk apmifhyg/
ya'omAHk;wGJrsm; (Cluster munitions)
ya'omAHk;wGJrsm;onf av,mOfrsm;? &[wf,mOfrsm;? oabmFrsm; odkYr[kwf ajrjyifay:rS
ypfvw
T &f aom yifrcJ,rf;rD;ausmufrsm; (a0[ifryS pfvw
T &f aom AH;k rsm;? tajrmufqefrsm;?
'H;k usnrf sm;) jzpfMuonf/ if;wdo
Yk nf abmvH;k uGi;f i,ftus,t
f 0ef;ESihf nDrQonfh {&d,m
tus,ft0ef;ay: jyefYusJusa&mufEdkifonfh aygufuGJtm;BuD;onfh ydk*sufwdkifrsm; (projectiles) yg0ifonf/
xdonfESifhaygufuGJ&ef wDxGifxm;jcif;jzpfaomfvnf; trsm;tjym;rSm csufcsif;aygufuGJrI
r&SdbJ ajrjyifay:wGif tE&m,ftjzpf qufvufwnf&Sdaewwfonf/ ya'omAHk;wGJrsm;
onf (vufypfA;kH rS ajymif;0i,fonfAh ;kH ao;av;rsm; bomblets) txd trsKd ;rsKd ;tpm;pm;
REPORTERS WITHOUT BORDERS

43

uGjJ ym;Ny;D yHpk t


H rsKd ;rsKd ;? t&G,t
f pm;trsKd ;rsKd ;jzifh &Sad eMuonf/ if;wku
Yd kd wnfNird rf rI &Sad om?
BudKwifrajymEdkifaom? tE&m,f&Sdonfhrdkif;AHk;trsdK;tpm;tjzpf rSwf,loifhonf/ pufjzifh
odrYk [kwf vltm;jzifah xmifaomrdik ;f rsm;ESirhf wlonfrmS if;wku
Yd kd yHak or[kwf upOfu
h vsm;
BuJcsvdkufjcif;jzpfojzifh if;wkdY\ae&mudk zrf;,lr&Edkif/

owd & yg
rdkif;AHk;rsm;tm; a&Smif&ef
vltrsm; toHk;jyKaeaomvrf;rsm;ESifh vrf;usOf;uav;rsm;rSom oGm;yg/
AHk;wpfvHk;udkawGUygu teD;tem;wGifvnf; wjcm;AHk;rsm;&SdzdkY aocsmonf/
ajc&mrsm;&Sdaom? um;bD;&mrsm;&Sdaomae&mrS avQmufyg/

4/ axmifacsmufAHk;rsm;? AHk;jzifhwdkufcdkufrIrsm;? NcHKcdkwdkufcdkufrIrsm;


rMumao;rDESpfrsm;twGif;u owif;axmufrsm;onf jyefay;qGJjcif;? AHk;cGJwdkufcdkufjcif;ESifh
vlowfrIrsm;twGuf ydkrdkESpfoufp&m ypfrSwfrsm;jzpfvmonf/ jyefay;qGJrItjzpfrsm;onfh
tE&m,frsm;aomae&ma'orsm;odo
Yk mG ;vmonft
h cg owif;axmufrsm;ESihf "mwfyq
kH &m
rsm;taejzifh owdtBuD;rm;qHk;xm;oifhonf/
a,bk,s vHkNcHKa&;pnf;rsOf;rsm;
vHkavmufaomavhusifhcef;? vHkavmufaomtem;,ljcif;jzifh oifhudk,foif udk,f
a&m? pdwfyg usef;rmatmif aexdkifyg/
a'o"avhEiS t
hf nD 0wfpm;qif,ifNy;D k;d k;d ukyu
f yk jf yKryl g/ tpvmrfEikd if rH sm;wGif
e,fcHrsm; xdwfvefYthHtm;oifhjcif;rsm; rjzpfap&eftwGuf trsdK;orD;rsm;onf
xoGm;xvmt0wftpm;rsm;udk a&SmifMuOfoifhonf/ (vnf[dkufrsm;? cEmudk,f
oPmefukd ay:vGiaf paom wif;usyo
f nft
h 0wftpm;rsm; odrYk [kwf puwfwrkd sm;
r0wf&/ vdktyfygu ycHk;ESifhOD;acgif;udk zHk;tkyfxm;yg)
tkyfpkvdkufomoGm;vm&efESifh vloGm;vlvmrsm;onfh trsm;jynfoloGm;vmonfh
ae&mrsm;odkYom oGm;vmyg/ vlolta&muftaygufenf;onfhae&mrsm;odkY wpfOD;
wnf; roGm;ygESifh/ tvif;a&miftvGefrSdefonfhvrf;rsm;udk a&Smifyg/
olrsm;u BudKwifodjrifEdkifrnfhtjyKtrlrsm;udk a&Smifyg/ wpfae&mwnf;odkY tcsdef
REPORTERS WITHOUT BORDERS

44

rSefrSefroGm;ygESifh/ jzpfEdkifygu oifaeonfhae&mESifh ,mOfudk yHkrSefajymif;yg/


oifoGm;onfhtcsdef? oGm;onhfvrf;aMumif;rsm;? &yfonfhae&m? oGm;yHkoGm;enf;?
twlvdkufygolponfjzifh oGm;yHkvmyHk? oGm;csdefwdkYudk owdxm;yg/
tu,f tE&m,fusa&mufcyhJ gu ab;uif;aomtcsujf yenf;wpfcu
k kd oift
h zGUJ
0ifrsm; odkYr[kwf rdom;pkESifh oabmwlnDxm;yg/
oifaomufonfh t&ufyrmPudk owdxm;yg/ owdxm; t&ufaomufyg/
tdrrf sm;twGi;f tifwmAsL;vkyjf cif;udk a&Smifyg/ oifEiS hf ,ckrq
S zkH ;l onfo
h El iS hf um;
twlrpD;ygESifh/ Oyrmtm;jzifh rdkufckdzkef;? AD'D,dkuifr&mwdkYudkoHk;vsuf owif;
axmufwpfOD;\tvkyfudk vrf;ay:wGiftMumBuD;rvkyfygESifh/
taocHAHk;cGJjcif;\ypfrSwfjzpfEdkifonfh bwfpfum;pD;jcif;udk a&Smifyg/
rouFmzG,f&m,mOfrsm;udk owdxm;yg/
oifhudk aemufa,mifcHvdkufaeonf[k xifygu ajc&mcHud&d,m (tracker) odkYr
[kwf zkef;ponfh oifhxHwGif&Sdaeaom qufoG,fa&;ypnf;udkoHk;NyD; oifhtquf
toG,v
f l odrYk [kwf owif;t,f'w
D mxH owday;Ny;D ab;uif;&mjzpfonfh &Jpcef;?
ppfwef;vsm; odkYr[kwfygu vltrsm;tjym;&Sdaomae&modkY oGm;yg/ armf',f?
ta&mif? pD;eif;vmolta&twGu?f eHygwfjym;ponf,
h mOfEiS yhf wfoufaom tao;
pdwftcsufrsm;udk a&;csxm;&ef BudK;pm;yg/
txl;ojzifh oifa&mufaeonfah e&mESihf oifomG ;rnfah e&mwdu
Yk rkd odygu odonfh
yHkpHjzifh jyKrIyg/
oifNcdrf;ajcmufcH&vQif/ touftE&m,fNcdrf;ajcmufcH&jcif;udk tav;teufxm;yg/ oif
onf w&m;Oya'pd;k rd;k aomae&mwGif a&muf&adS eygu oifu
h u
kd muG,af y;Ekid rf nf[k ,lqol
tm; ajymjyyg/ oift
h rltusirhf sm;udk csucf si;f ajymif;vdu
k yf g/ xdNk crd ;f ajcmufrv
I monfah e&m?
Ncrd ;f ajcmufou
l kd odatmifvyk yf g/ oifu
h Nkd crd ;f ajcmufou
l kd &Smyg/ (&Jpcef;uJo
h aYkd om) oifu
tompD;&Edik o
f nfh ae&mwpfae&mwGif xdyw
f u
kd &f ifqikd rf nfvm; odrYk [kwf vH;k 0rawGUatmif
a&Smifrnfvm; pOf;pm;yg/ w&m;Oya'pdk;rdk;rIuvnf; r&Sd? Ncdrf;ajcmufrIrsm;uvnf; tcsdef
tawmfMumumvwpfcktwGif; xyfumwvJvJjzpfvmygu e,fpnf;rjcm;owif;axmuf
rsm;uJhodkYaom vGwfvyfonfhowif;tzGJUrsm;udk taMumif;Mum;NyD; EdkifiHwumtultnD
&&ef uGe&f ufcsw
d q
f ufyg/ tE&m,fonf tvGeBf u;D ygu tE&m,fuif;Ny;D tultnD&onf
txd oifvdkufaeaomowif; odkYr[kwf oifhtm;Ncdrf;ajcmufaeolrsm;rS xGufcGmajy;zkdY
BudK;pm;yg/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

45

AHk;cGJwdkufcdkufrSKrsm;ESifh axmifacsmufAHk;rsm;
owif;axmufwpfOD; odkYr[kwf owif;rD'D,mtzGJUwpfzGJUonf xyfumwvJvJ touf
tE&m,fNcdrf;ajcmufpmudk &&Sdygu tzsuftarSmifhvkyf&yfESifh AHk;cGJwdkufcdkufrItE&m,fudk
avQmch s&ef txl;vHNk cKH a&;tpDtrHrsm;udk aqmif&u
G x
f m;oifo
h nf/ vHNk cKH a&;BuKd wifumuG,rf I
rsm;udk pDrHxm;oifhNyD; 0efxrf;tm;vHk;u wdwdususvdkufem&rnf/ ,if;tpDtrHrsm;wGif
a&'D,v
kd iId ;f rsm; odrYk [kwf vQypf pfp;D aMumif;? cvkwrf sm;ESihf 0g,mBuKd ;rsm;? Ed;I pufrsm;? vuf
ywfem&Drsm;? vlac:acgif;avmif;rsm;? tcsed rf w
S pf ufrsm;? "mwkypn;f rsm;ESihf tyl odrYk [kwf
wkecf grI xGuaf y:aponfh t&if;tjrpfrsm;ponfh aygufurJG jI zpfEikd o
f nfh t&if;tjrpfrsm;udk
apmifhMunfhjcif; yg0if&rnf/
trsm;qHk;awGY&aom axmifacsmufAHk;rsm;rSm
tdrfrsm;twGif;wGif (wHcg;rrsm;? jywif;aygufrsm;? Murf;jyifrsm;? y&dabm*rsm;? zkef;rsm;?
kyjf rifoMH um;pufrsm;? tdrt
f oH;k taqmifypn;f rsm;? pmtkyrf sm;? Ed;I pufem&Drsm;? ckwifrsm;?
vufuikd yf gonfh ukvm;xdik rf sm;? c&D;aqmiftw
d rf sm;)/ tcef;wpfcef;odYk 0ifa&mufonft
h cg
avSum;xpfwiG f &yfaejcif;udk a&Smifyg/ tdrx
f w
J iG f oifrodaomt&m rnfonft
h &mudrk Q
rudkifygESifh/
rD;zdkacsmifrsm;xJwGif (a&aEG;u&m;rsm;? pnfoGyftpm;tpm? ykvif;rsm;)/
vrf;ay:wGif (tpm;tpmodak vSmifrHk sm;? wHwm;rsm;? vrf;ab;ae&mrsm;? em;cd&k efobm0
ae&mrsm;? ,mOfrsm;? pGeyYf pfxm;onfv
h ufeufrsm;? vufypfA;kH rsm;? cJ,rf;rD;ausmufrsm;ESihf
tavmif;rsm;)
oHo,jzpfzG,f&mypnf;wpfckckudk awGY&Sdygu
aocsmpGmraygufuGJao;vQif odkYr[kwf aygufuGJNyD;vQifawmifrS rnfonfhtajc
taersdK;wGifrS rxd? rudkifygESifh/
if;rStoHxGufygu (csdefrSwfoH) odkYr[kwf yHkoPmefajymif;vJygu (rD;cdk;pxGuf
ygu) csufcsif;xGufcGmyg/
tqdkygypnf;ESifh tenf;qHk; 100 rDwm (110 udkuf) avmuf ywfywfvnfudk
vHkNcHKa&;t0ef;t0dkif;tjzpf owfrSwfyg/
tcsuaf y;&eftwGuf vufuikd zf ek ;f odrYk [kwf vQypf pfEiS q
hf ikd af om odrYk [kwf vQyf
ppfoHvkdufypnf;udk toHk;rjyKygESifh/
ygq,fAHk;[k rnfuJhodkYodEdkifoenf;xl;xl;jcm;jcm;rmawmifhaeonfh pmtdwf odkYr[kwf txkyf
REPORTERS WITHOUT BORDERS

46

vdktyfonfxuf ydkrdkxkyfydk;xm;jcif; odkYr[kwf wHqdyfacgif;rsm;pGm uyfxm;jcif;/


yef;csDqGJxm;jcif; okdYr[kwf tvSqifxm;jcif;
xl;jcm;aompma&;xm;jcif; (]]tvGet
f vQit
f jref}}... ]]tvGeu
f ,
kd af &;ud,
k w
f m}}
... ]]vufcHoltm; udk,fwkdifay;&ef}})
um;AHk;udkawGY&SdEdkifonfh enf;vrf;rsm;
,mOfteD;tem;ywf0ef;usifudk ppfyg/ bD;rsm;teD;wGif txkyf odkYr[kwf oHo,jzpfzG,f
ypnf;wpfpHkwpf&m &Sd? r&Sd &SmMunfhyg/
,mOf\a,bk,stoGiftjyifudk(rxdbJESifh) owdxm;Munfhyg/ 0g,mBudK;oG,fxm;jcif;
odkYr[kwf oHo,jzpfzG,f odkYr[kwf yHkrSefr[kwfaomt&m0wKwpfckck &Sd? r&Sd &SmMunfhyg/
,mOfbD;rsm;? ,mOfatmuf? tdwfaZmydkuf? ,mOfarmif;xdkifcHk? acgif;cef;rS c&D;onfxdkifcHk?
a&SUrSefokwfwHrsm;? a&SUrD;BuD;rsm;? um;zHk;zGifhonfhae&m? tif*sifcef;? 'uf&SfbkwfESifh cHkrsm;
atmuf ponfh t"duusaomtpdwftydkif;rsm;udk ppfaq;yg/
ntarSmifwiG f xkpd pfaq;rIrsm;udjk yKvyk Ef ikd &f eftwGuf oifEiS t
hf wl vufEydS "f mwfr;D aqmif
xm;yg/
taocHAHk;cGJawmhrnfholwpfOD;tm; od&SdEdkifrnfh enf;vrf;rsm;/
xdkolrsm;onf OD;wnf&mwdwdususr&SdbJ avQmufoGm;aeyHkaygufonf/
xdkolrsm;onf acR;oD;acR;aygufrsm;usaeNyD; pdwfwif;usyfonfhyHk ay:aeonf/
xdo
k rl sm;wGif wpfcck x
k yk yf ;kd xm;onft
h &m&Sad eonfyh kH odrYk [kwf aygufuaJG pwwf
onfht&mrsm;udk zHk;uG,fEdkifatmif 0wfqifxm;onfhyHkpHaygufonf/
olwu
Ykd akd wGUjrifomG ;Ny[
D x
k ifygu vltyk pf w
k pfpt
k wGi;f odrYk [kwf &yfxm;aom,mOf
twGif; tumtuG,f,lwwfMuonf/
AHk;azmufcGJrnf[k zkef;jzifhNcdrf;ajcmufygu
zkef;ac:onfhtcsdefESifh Mumjrifhcsdefudk rSwfxm;yg/ zkef;ac:onfhol odkYr[kwf rnfonfhae
&mrSac:onf (toHaetoHxm;? toHtedrfhtjrifh? pum;0Jjcif;? pum;vHk;toHk;tEIef;?
aemufct
H oHrsm;) wdu
Yk kd od&adS pEdik rf nft
h ao;pdwt
f csut
f vufrsm;udk rSwx
f m;yg/ Ny;D vQif
atmufygar;cGef;rsm;udk ar;yg/
AHk;udk b,ftcsdefrSmaygufuGJatmif axmifxm;ovJ
b,fae&mrSmvJ
b,ftcsdefwkef;u tJ'Dae&mrSm xm;wmvJ
tJ'gu b,fvdkyHkpHvJ/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

47

b,fvdkAHk;trsdK;tpm;vJ
bmuae tJ'DAHk;udk aygufuGJaprSmvJ
AHk;udk rif;udk,fwdkif oGm;xm;cJhwmvm;
bmaMumifhvJ
rif;u b,folvJ
rif;udk b,frSmqufoG,fvdkY&rvJ/

NcHKcdkwdkufcdkufrIrsm;
oifonf ppf,mOfrsm; odkYr[kwf vlom;csif;pmemaomtzGJYwpfzGJY\ ,mOfwef;&SnfwGif
&Sda eygu
tumtuG,rf &Sd awme,f[if;vif;jyifwiG ?f ,mOfrsm;tMum; 50 rDwm (55 udu
k )f
tuGm jzpfEdkifygu ,if;xufydkaomtuGmxm;yg/ tjrefarmif;yg/ wdkufcdkufrIBuHK
vmygu vGwfatmif t&Sdefjrifh&ef toifh&Sdyg/
NrdKUrsm;ESifh NrdKUawmfrsm;wGif? ,mOfrsm;tMum; b&dwftkyfEdkifonfhtuGmta0;wGif
aeyg/ xdcu
kd rf rI sm;udk a&Smif&mS ;Edik &f eftwGuf wpfem&DvQif 50 uDvrkd w
D m (30 rdik )f
xufyjkd refrarmif;&/ rodonf,
h mOf ,mOfwef;twGi;f odYk 0ifrvmatmif Munfh
xm;yg/ armfawmfqdkifu,frsm;udk owdxm;yg/ rD;ydGKifhrsm;ESifh &yf&eftrSwftom;
rsm;udk *kpdkufyg/ oifhem;odkY csOf;uyfvmvQif t&Sdefwifvdkufyg/
oifNcHKcdkwdkufcdkufcH&vSsif
tE&m,f&adS om e,fajrrSxu
G cf mG Edik af &;twGuf t&Sed jf ri yhf g odrYk [kwf oifah &SUwGif
vrf;ydwfNyD; aemufwGifvrf;yGifhaeygu vmvrf;twdkif;vSnfhjyefyg/
aoewfypfcwfraI Mumifh vrf;ydwaf eygu um;\aoewfrypfonfb
h ufrx
S u
G Nf y;D
tif*sifcef;ESifh bD;rsm;aemufwGif tumtuG,f,lyg/ vrf;ab;wGif rdkif;rsm;
tE&m,fukd owdxm;yg/ wdu
k cf u
kd o
f o
l nf ,mOftm;&SmazG&ef odrYk [kwf ,mOftm;
vk,uf&ef odkYr[kwf 'Pf&m&oludkowf&efyif vrf;ay:a&mufvmwwfojzifh
ypfcwfrIacw&yfqdkif;oGm;vQif owdxm;yg/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

48

owd & yg
axmifacsmufAHk;rsm;ESifh wdkufcdkufrIrsm;tm; a&Smif&ef
oifvSnfhvnfoGm;onfhtcg owdxm;yg? yg;eyfyg/
Ncdrf;ajcmufrIrsm;udk av;av;eufeufxm;yg? vHkNcHKa&;enf;vrf;rsm;tm; vdkufemyg/
aeYpOf yHkrSeftvkyfrsm;vkyfaepOf owd&Sdyg/

5/ obm0ab;tE&m,frsm;ESifhul;pufa&m*grsm;
obm0ab;tE&m,frsm;
obm0ab;tE&m,fowif;rsm;&,laeMuaom owif;axmufrsm;twGuf tjynfjynf
qdik &f m owif;vHNk cKH rXI merS tBujH yKcsut
f csKd Uudk atmufygtwdik ;f azmfjyvku
d yf gonf/
oifowif;a&;rnfh ab;tE&m,ftrsKd ;tpm;([m&Dued ;f ? ajrivsi?f qlemrD? "mwk
ypn;f rsm;,dzk w
d jf cif;ponfjzif)h taMumif;udk odEikd o
f rQoad tmif avhvmyg/ oifh
wGif oifhawmfonfhtmrcH xm;&Sdxm;yg/
oifonf tE&m,fo;kH oyfcsuu
f kd xJx0J if0iftaotcsmjyKvyk x
f m;Ny;D pdeaf c:rI
rsm;ESihf jynfEh u
S af eonfh &efvakd omywf0ef;usiw
f iG f ]]&Sio
f efEikd &f ef}} toifjh yifru
I kd
vnf; aocsmatmifvkyfxm;yg/
oifah wmfaom tumtuG,t
f 0wftpm;rsm;ESihf ud&,
d mrsm; 0wfqifxm;yg/ oif
ESihf oift
h zGUJ tm; tajctaersm;wGif aexdik &f ef? vkyu
f ikd &f ef vHak vmufpmG oifwef;
ay;xm;onfrSm aocsmygap/
u,fq,fa&;ESihf ae&mcsxm;a&;vkyo
f m;rsm;\ tvkyu
f kd taESmift
h ,Surf jzpfygap
ESifh/ rdrdbmomrdrd vHkavmufrI&Sdygap/ e*dkuwnf;u wif;rmcufcJaompepft
ay: 0efxkyf0efydk; rjzpfygapESifh/ &moDOwkudk Munfhyg/
oif&Sdaeonfhae&m? oifvkyfzdkY&nf&G,fxm;onfrsm;udk oif\owif;t,f'Dwm
odygap/ ae&ma&TUajymif;vQif olwu
Ykd t
kd oday;yg/ tu,f oif aysmufomG ;onf&dS
aomf olwdkYwGif a'ocHtquftoG,frsm;&SdonfrSm aocsmygap/
a&r&Syd gu oifu
h ,
kd o
f ifoefpY if&ef wpfLS ;tpdk (wet wipes) odrYk [kwf uav;oH;k
wpfSL;tpdk (baby wipes) uJhodkYaomt&mwpfckck ,laqmifoGm;zdkYaocsmygap/
oif rzsm;emap&eftwGuf wpfu,
kd af &oef&Y iS ;f rIukd tNrjJ yKvyk yf g/ teD;qH;k aq;kH
odkYr[kwf aq;ukoa&;taqmuftOD\ wnfae&mudk odatmifvkyfxm;yg/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

49

t0wftpm;ESifh ypnf;ud&d,mrsm;
oifhc&D;aqmiftdwf (ausmydk;tdwf) udk a&vHkonfhtdwf odkYr[kwf rdk;umtdwfESifh
xnfho,f&ygap/
oifah wmfaomtumtuG,t
f 0wftpm;udk 0wfqifyg/ if;t0wfonf tylEiS phf kd
xdkif;jcif;twGuf oifhawmfygap/ [m&Dudef;rkefwdkif; odkYr[kwf a&vTrf;rdk;jcif;rsm;
twGuf owif;a&;onft
h cg oifEiS o
hf ifah wmfNy;D aygYyg;um t&nftaoG;aumif;
rGefonfhrdk;um &Sdaeygap/ 'l;xda&mufaom a&pdkcHbGwfzdeyft&Snfrsm;? ig;rQm;&m
wGipf ;D onfh aygif&if;xdonfh bGwzf ed yfupkd ;D yg/ oift
h zGUJ 0iftm;vH;k wGif a&mifjyefyg
onfh t0wftpm;? toHk;taqmif yg&Sdygap/
rdb
k ikd ;f vfzek ;f ? qJvzf ek ;f rsm;onf tvkyrf vkyb
f &J adS ernf odrYk [kwf uGe&f ufrsm;ukd
jzwfEikd o
f nf/ ukrP
t
D rsKd ;rsKd ;rS SIM uwftrsm;tjym; ,laqmifomG ;yg/ tm;oGi;f
xm;aom N*dK[fwkzkef;wpfvHk;ESifh um;twGif; toHk;jyKEdkifonfh tm;oGif;ud&d,m
,laqmifoGm;zdkY aocsmygap/
a&vTrf;rdk;rnfh tE&m,f&Sdygu av;bD;armif;,mOf (4-wheel drive) onf ydkrdk
oifah wmfonf/ if;onf aemufq;kH ay:wnfae&mjyud&,
d m (GPS)? bD;tydw
k pfv;kH
ESifh um;bD;vJ&ef *sdKuf (Jack) wdkY wyfqifxm;NyD; a&S;OD;olemjyKaowm yg&SdzdkY
aocsmygap/
oifx
h w
H iG f vufEydS "f mwfr;D wpfvufEiS hf tyd"k mwfcrJ sm;? vufvn
S t
hf m;oGi;f vufEydS f
"mwfr;D ? taEG;xnf? a&? a&oefaY q;jym;rsm;? oHvu
kd t
f rd af jrm if? bufpo
kH ;kH "m;ESihf
tpm;taomuf (tm;jznfhaq;awmifh? tpmajcmufrsm;? at;cJxm;onfh tpm
ajcmufrsm;) yg&Sdonfh vufqGJtdwfwpfvHk; tNrJ&Sdaeygap/
pGr;f tifEiS hf vQypf pfr;D r&So
d nfh tajctaersm;wGif rD;pufonf tNrt
J a&;ygonf/
if;udk rnfot
Ykd oH;k jyK&rnfuakd omfvnf;aumif;? vHNk cKH onfyh ;kH xJwiG f qDvakH vmuf
pGm odkavSmifxm;zdkY aocsmygap/
rSwfom;&ef
vGiyhf saH eaom tysut
f pD;tydik ;f tprsm;? onf;xefaomrd;k odrYk [kwf avjyif;uJo
h Ykd
aom tE&m,frsm;udk owddxm;yg/
opfyifrsm;atmuf odrYk [kwf teD;wGif ae&mr,lygESi/fh rd;k BuKd ;ypfjcif;? opfyifvu
J s
jcif;ESifh opfudkif;usdK;usjcif; ponfhtE&m,frsm;&Sdjcif;aMumifh jzpfonf/
"mwfBudK;rsm;usaeaom rnfonfhae&modkYrqdk csOf;uyfjcif;? tvkyfvkyfjcif; rjyK
vkyfygESifh/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

50

tufaeaom"mwfaiGUydu
k v
f ikd ;f rsm; &SEd ikd af omaMumifh aq;vdyaf omufjcif;udk a&Smifyg/
"mwfaiGU? obm0"mwfaiGU odrYk [kwf rdvm teH&Y ygu pufrsm; rEI;d ygESi/hf rdb
k ikd ;f vf
zkef;? qJvfzkef;rsm; toHk;jyKjcif;udk a&SmifMuOfyg/ xdkae&mrS wwfEdkiforQtjrefqHk;?
tvHkNcHKqHk; ajcvsifxGufcGmoGm;yg/
ul;pufa&m*gjzpfyGm;aepOftwGif; BudKwifumuG,frI
2014 ckESpfwGif taemuftmz&duwdkuf touftE&m,fay;Edkifaom tDbdkvma&m*g
(Ebola) jzpfymG ;pOfu xdak 'orSowif;ydaYk eaom attufzyf o
D wif;axmufrsm;tm; a&m*g
jzpfyGm;aeonfh rnfolrqdkrS tenf;qHk; 6 rDwm(ay 20)tuGmwGifaomfvnf;aumif;? t
avmif;onf yd;k owfxm;aomtdwt
f wGi;f xnfx
h m;ygu if;rStenf;qH;k 4 rDwm (13 ay)
tuGmwGiv
f nf;aumif; ae&ef TeMf um;jcif;cHMu&onf/ owif;axmufrsm;tm; e,fpnf;
rjcm;q&m0efrsm;tzGUJ uJo
h aYkd om NGOrsm;\vrf;Tecf surf sm;udk vdu
k ef m&ef tBujH yKco
hJ nf/
owif;axmufrsm;onf xdt
k zGUJ rSwpfqifo
h el mjyKrsm;? vlemrsm; odrYk [kwf emvefxrsm;ESihf
qufoG,fcJh&onf/
ydkrdk a,bk,sususajym&vQif? ul;pufa&m*gwpfckckESifh BuHK&vQif atmufyg
tajccHpnf;rsOf;rsm;udk vdkufemzdkY attufzfyDu axmufcHajymxm;ygonf/
a&oefAY ;l rSa&udk aomufo;kH yg/ rnfonfah e&mrSvmonf? rnfuo
hJ cYkd sujf yKwx
f m;
onfukd odro
S m tpm;tpmudk pm;yg/ qyfjym odrYk [kwf t&ufut
dk ajccHxm;aom
t&nfEiS hf rMumcPvufaq;yg/ Oyrm iSm;oH;k aomzke;f odrYk [kwf npfayaeaom
yef;uefrsm;ay:rS olwpfyg;\cEmud,
k rf x
S u
G af omt&nfEiS hf xdawGUjcif;rS a&Smifyg/
jcifuu
kd jf cif;rsm;ESihf emruse;f aomolEiS hf wdu
k f u
kd x
f ad wGUjcif;rSumuG,&f ef tus
vuf&Snfudk 0wfqifyg/
rd;k &moDrsm;wGif aq;aMum&vG,u
f Nl y;D a&m*gyd;k rul;pufEikd o
f nfh yvwfpwpfbw
G f
zdeyf&Snfwpf&H aqmifxm;yg/
taygif;toif;rsm;ESifhawmifrS vufqGJEIwfqufjcif;rjyKygESifh/ rnfolwpfOD;wpf
a,mufudkrQ oifhum;xJodkY t0ifrcHygESifh/ vdktyfygu aiGaMu;jzifhom ulnDay;
vdkufyg/ wd&pmefqdkvQif tdrfarG;wd&pmefudkawmifrS rudkifygESifh/ abmvfyif odkY
r[kwf rdkbdkif;zkef;uJhodkYaom rnfonfht&mudkrQ riSm;ygESifh/ oifh udk,fydkifypnf;
ud&d,mrsm;udk oefY&Sif;pGmxm;yg/
vl tvGefxlxyfaomae&mrsm;udk a&Smif&Sm;yg/ ntcsdef tjyifrxGufygESifh
(wcsdKUae&mrsm;wGif nrxGuf&trdefY xkwfjyefxm;Edkifonf)/ vl ydkrdkxlxyfaom
REPORTERS WITHOUT BORDERS

51

ae&mwpfckckxuf [dkw,fpm;aomufqdkifudkom toHk;jyKyg/


awmdkif;w&dpmefom;rsm;udk rnfonfhtcgrQrpm;ygESifh/ xdawmifrxdygESifh/

owd & yg
obm0ab;tE&m,frsm; odkYr[kwf ul;pufa&m*grsm; jzpfyGm;cJhygu
oifhavsmfaom t0wftpm;0wf tumtuG,fud&d,mrsm; wyfqifxm;yg/
wjcm;olrsm;ESifh wdkufkdufxdawGUjcif;ESifh ypnfrsm;vJvS,fjcif;wdkYudk a&Smifyg/
oifhvufrsm;tm; ydk;aoap&ef wpfSL;tpdkrsm;udk aqmifxm;yg/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

52

6/ vlpkvla0;rsm;? qEjyrIrsm;ESifh kef;&if;qefcwfjzpfrIrsm;


qEjyyGJwpfck\ owif;&,ljcif;
tajctaersm; xde;f rEdik o
f rd ;f r&jzpfvmygu wpfO;D ESiw
hf pfO;D owday;Edik &f eftwGuf tkypf k
vdu
k f odrYk [kwf tenf;qH;k twGv
J u
kd t
f vkyv
f yk zf Ykd BuKd ;pm;yg/ vGwaf jrmufrnfv
h rf;aMumif;
rsm;udk&Smxm;NyD; vdktyfvmygu rnfuJhodkYxGufajy;rnfudk pDpOfxm;yg/ NrdKUrsm;ESifhNrdKUBuD;
rsm;wGif qdkifydkif&Sifrsm;ESifh a'owGifaexdkifol tcsdKUudkBudKwifrdwfzGJUxm;jcif;onf tBuH
aumif;wpfcjk zpfonf/ qEjyrIrS tMurf;zufro
I Ykd ajymif;vJomG ;ygu xdo
k w
l x
Ykd w
H iG f ckv
d EIH ikd f
ygvdrfhrnf/
aemufyikd ;f wGif oift
h m; qEjyolwpfO;D tjzpf rrSw,
f al p&eftwGuf vdt
k yfonfah e&mwGif
&Jrsm;tm; oifonf owif;axmufwpfOD;jzpfaMumif; qEjyyGJtpwGif ajymjyxm;yg/ rnf
onfhvufeufrsm; odkYr[kwf wjcm;enf;vrf;rsm;toHk;jyKrnfudk odatmifvkyfxm;yg/ odkYrS
om rnfodkYaom tE&m,frsm;jzpfvmEdkifonfudk wGufqEdkifNyD; rdrdtwGuf BudKwifjyifqif
xm;Edik v
f rd rhf nf/ vltyk t
f &G,t
f pm; odrYk [kwf qEjyyGJ trsKd ;tpm;tay:rlwnf owif;
axmufwpfOD;tjzpf &Sif;&Sif;vif;vif; trSwftom;jyxm;oifhovm;? odkYr[kwf uJh
odjYk yxm;jcif;u qEjyorm;rsm;\ &efvrkd u
I kd qGay;&ma&mufrnfvm; qH;k jzwf&efBuKd ;pm;yg/
&efvdkrnfhtvm;tvm&Sdonfhvltkyf\ jrifuGif;twGif; um;&yfrxm;jcif; odkYr[kwf oifh
ypnf;ud&d,mrsm;tm; jyifqifrIrjyKjcif;jzifh vk,ufcH&jcif; odkYr[kwf wdkufcdkufcH&jcif;
tE&m,fudk avQmhcsyg/ qEjyyGJtpwGif tumtuG,fypnf;rsm; 0wfqifrxm;ygESifh/
qEjyolrsm;onf rdrw
d u
Ykd ,
kd rf rd d Nird ;f csr;f olrsm;tjzpf rSw,
f x
l m;Muonft
h wGuf ,if;uJo
h Ykd
0wfxm;jcif;jzifh owif;axmufrsm;onfjyemudk arSsmv
f ifx
h m;olrsm;tjzpf pGypf v
JG mEdik Nf y;D
if;wdkY\a'goudk qGay;&ma&mufEdkifonf/
tajctaeat;csrf;aeqJjzpfygu qEjyolrsm;? if;wkdY\acgif;aqmifrsm;ESifh rdrdudk,fudk
rdrrd w
d q
f ufxm;Ny;D if;wdaYk wmif;qdv
k o
kd nft
h &mrsm;udk ar;jref;xm;yg/ ,if;u oift
h vkyf
\ wpfpw
d w
f pfa'ojzpfo
kH mru if;wkt
Yd m; BuKd wifpum;ajymqdx
k m;ygu a,bk,stm;
jzifh if;wkdY\&efvdkrI enf;yg;ygvdrfhrnf/
ypnf;ud&d,mrsm;
&moDOwkESifhudkufnDonfh tumtuG,ft0wftpm;rsm;udk *kpdkuf0wfqifyg/
Oyrmtm;jzifq
h &kd vQif qdik u
f ,fp;D *smuiftusE iS hf tumtuG,t
f em;uGyyf gonfh
abhpfabmOD;xkyfuJhodkYaomypnf;rsm; jzpfonf/
awmifwufzed yfuo
hJ aYkd omcdik cf NhH y;D oufaomifo
h ufom&So
d nfh BuKd ;ygaom&SL;zdeyfukd
REPORTERS WITHOUT BORDERS

53

pD;yg/ awme,fwiG jf zpfygu zdeyfonf a&pdck yH gap/ &TUH xlygu 'l;qpfrS ajcusi;f 0wf
txdzHk;aom ydwf odkYr[kwf om;a& tumtuG,fudk 0wfqif&ef pOf;pm;yg/
at;aom&moDwGif taqmuftODjyify tcsdefMumjrifhpGmae&rnfqdkygu a&vHk
acgif;pGyyf gonfh rd;k umavumtaEG;xnf (anorak) ESihf aEG;axG;aom twGi;f cHrsm;?
ajctdwf? vuftdwfESifh ESif;avQmpD;OD;xkyfwdkYudk 0wfqifxm;yg/
vdit
f Murf;zufrrI u
S muG,&f eftwGuf trsKd ;orD;rsm;onf 0Dpw
D pfcak qmifxm;oifh
onf/ cEmudk,fudkzHk;xm;&eftwGuf tay:wGif t0wfyGtvTmtenf;i,fESifh t
wGi;f wGif ud,
k t
f ay:ESihf atmufwpfqufwnf; a&ul;0wfpkH (one-piece bathing
suit) udk0wfqif&ef wcsdKUu axmufcHtBuHjyKonf/ (vdiftMurf;zufrIESifh trsdK;
orD;rsm;twGuf tBuOH mPfrsm;taMumif; a&;om;xm;onfh qufvufazmfjyrnfh
tydkif;udkvnf; Munfhyg/)
aoewfwEkd iS hf tjcm;vufeufrsm;rSumuG,Ef ikd Nf y;D eHygwfww
k rf sm;jzifh du
k Ef u
S jf cif;
udk cHEikd o
f nfh t"dukP;f tumtuG,0f wfpu
kH kd 0wfqifyg/ od&Yk mwGif yxrOD;pGm
tE&m,fudk oHk;oyfyg xdkodkY0wfqifxm;ygu oifhtm; t&yf0wfjzifh&Jt&m&Sd[k
f om;udw
k yfqifyguvnf;
txifrmS ;Edik Nf y;D owif;rD',
D m (PRESS) [laom trSwt
qEjyolrsm;\ owif;axmufqefu
Y siaf &; tMurf;zufrEI iS hf BuKH awGU&rnfh taet
xm;jzpfaeonf/
atmufygypn;f rsm;udk o,f,&l eftwGuf rodomvSaom ausmyd;k tdwif ,fwpfv;kH
yg&Syd gap/ tajctaersm; qd;k &Gm;vmygu xdyk pn;f rsm;tm; tvG,w
f ul xkw,
f l
Edkifonf/
aqmif;&? cRw&f vG,u
f o
l nfh awmifwuf odrYk [kwf ESi;f avQmpD; oHcarmuftaygh
pm;wpfvHk;? rawmfwqrdk;&GmrnfhtajctaetwGuf avaygufrygonfh trsdK;t
pm;jzpfvQif ydkaumif;onf/
"mwfaiGYumrsufESmzHk; odkYr[kwf a&ul;rsufrSef? ESif;avQmpD;rsufESmzHk; odkYr[kwf
ESmacgif;ESifh yg;pyfudkzHk;tkyfonfh yef;csDqGJ&mwGifoHk;onfh rsufESmzHk;
vlpck &JG ef toH;k jyKonfh rsu&f nf,Akd ;kH odrYk [kwf rD;owfyu
kd jf zifah &vTwjf cif;rsm; toH;k
jyKvmonft
h cg rsuEf mS udk ajcmufaoGUatmifow
k &f eftwGuf acgif;pnf;y0g odrYk
[kwf vufudkify0gwpfxnf/
xdef;r&onfhtajctaejzpfvmNyD; qEjyyGJ rnfrSsMumrnfudk rodEdkifonfh
twGuf atmufygypnf;rsm;udk ,laqmifoGm;zkdY rarhygESifh/
a&
tm;jznft
h pmawmifh odrYk [kwf opfo;D ajcmuf (oMum;"mwf vQijf refpmG qH;k H;I rI
twGuf)
REPORTERS WITHOUT BORDERS

54

"mwfcJtydkrsm;
a&S;OD;olemjyKaowm
wpfoQL;puLrsm;
"mwfqm; odkYr[kwf rsufpOf;cwfaq; (rsuf&nf,dkAHk;azmufcGJygu)
rdro
d nf owif;axmufwpfO;D jzpfonft
h wGuf wdu
k cf u
kd cf &H rnfh tE&m,fxuf
&Jrsm;\wdu
k cf u
kd rf u
I ydrk jkd yif;xefonft
h csed w
f iG f rdrt
d m; qEjyoltjzpf txif
cH&rnft
h ajctaewGif 0wfqifoifo
h nfh owif;rD',
D m (PRESS) vufywf
wpfck
tarSmifusvmNyD;aemuf qufvufjzpfyGm;aom tumtuG,fr&Sd awme,f
[if;vif;jyifwiG jf yKvyk o
f nfh qEjyyGrJ sKd ;wGif ta&;ygonfOh ;D acgif;wyf"mwfr;D
wpfck
tMurf;zufvltkyfpkrsm;ESifh t"dukPf;rsm;udk udkifwG,fajz&Sif;jcif;
&Jrsm;? ppfom;rsm;ESihf qEjyolrsm;tMum; odrYk [kwf usnv
f rf;aMumif;twGi;f rnf
onft
h cgrQ &yfraeygESi/hf vufypfA;kH rsm;? "mwfq^D "mwfaiGUoH;k vufjzpfA;kH (Molotk af om t"dukP;f ESrd ef if;onfah oewfrsm;? oGm;vmae
ove cocktail)? raoapEdi
onfh,mOfrsm;udk owdxm;yg/
tE&m,fjyKvmEdik q
f ;kH aomolrsm; (vufeufuikd af qmifxm;aomolrsm; odrYk [kwf
rsufESmzHk;? acgif;pGyfrsm; wyfqifxm;aomolrsm;)udk owdxm;yg/ qEjyolrsm;\
rsufvHk;rsm;ESifh trlt&mrsm;udkMunfhvsuf vltkyfpk\vIyf&Sm;rIudk BudKwifcefYrSef;
Edkif&ef BudK;pm;yg/
NrKd Ursm;? NrKd Uawmfrsm;wGif ausmufcrJ sm;jzifyh pfaygufEikd o
f nfh txyfjrift
h aqmuftOD
rsm;udk owdxm;yg/
oifonf tEdik u
f siahf ESmif,
h u
S rf BI uKH awGU&ygu tajctaersm;at;aq;oGm;atmif
ndEdIif;rIjyKvkyfyg/
udk,fxdvufa&mufrIudk a&Smif&Sm;yg/ oifhtm; udk,fxdvufa&mufwdkufcdkufjcif;
odrYk [kwf cJjzifah ygufjcif;cH&ygu xGuaf jy;Ny;D tumtuG,,
f u
l m xdak e&mrS xGuf
oGm;yg/ oifdkufESufcH&ygu oif\rsufESmESifh OD;acgif;udk umuG,fxm;yg/
"mwfyq
kH &mrsm;ESihf &Jrsm;udk rsujf cnfrjywfMunfyh g/ if;wkYd oHcarmufaqmif;ygu
oifvnf; oHcarmufEiS hf rsuEf mS zH;k pGyu
f o
hJ aYkd om tumtuG,yf pn;f rsm; wyfqif&ef
tcsdefa&mufygNyD/
rsuf&nf,dkAHk;rsm;\ tm;tif,kwfavsmhapaom tmedoifudk avQmhrwGufygESifh/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

55

"mwfaiGUumrsuEf mS zH;k wyfvsuaf jy;&ef cufonfukd awG;xm;yg/ kww


f &uf touf
&SLr& jzpfwwfonf/

owd & yg
tMurf;zufqEjyrI jzpfaepOftwGif;
tumtuG,fypnf;rsm; ,loGm;yg/ oHcarmuf? rsufESmzHk;pGyf? vHkNcHKa&;*smuif
a&mufaeonfah e&mudk Munfx
h m;Ny;D rdwaf qGrsm;? vGwaf jrmufzv
Ykd rf;rsm;ESihf cdv
k pIH &mae&mrsm;udk
&Smxm;yg/
oif\owif;Xme? rdom;pkwdkYESifhqufoG,fonfhtcg yg;eyfygap/
vkHNcKHa&;wyfzGJUrsm;ESifh qEjyolrsm;tMum; raeygESifh/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

56

7/ vdiftMurf;zufrIrsm;ESifh trsdK;orD;rsm;twGuf tBuHmPf r sm;


trsdK;om;ESifh trsdK;orD;owif;axmufrsm;onf ae&ma'owpfckwnf;wGif owif;vdkuf
Mu&m usm;? r cGJjcm; owif;ay;ydkYjcif;udk uefYowfrIrjyKvkyfoifh/ odkY&mwGif wcsdKUaom
tajctaersm;wGif trsdK;orD;rsm;taeESifh tE&m,frsm;jym;aoma'orsm;wGif if;wkdY\
vHkNcHKa&;pdwfcsa&;twGuf txl;BudKwifjyifqifrIrsm;jyKvkyfxm;&ef axmufcHtBuHjyKxm;
onf/
pDbDtufpfowif;Xme\ ppfowif;axmuf vm&mvdk*ef (Lara Logan) tm; tMurf;
zufwu
dk cf u
kd rf t
I ygt0if tD*spEf ikd if ?H wm&D;,m;&ifjyif (Tahrir Square) tpd;k &qefu
Y sif
a&;qEjyyGrJ sm;twGi;f trsKd ;orD;owif;axmufrsm;pGm cHc&hJ aom vdit
f Murf;zufrrI sm;u
owif;axmufrsm;? txl;ojzifh trsKd ;orD;rsm;onf uGi;f qif;owif;,l&mwGif vdit
f Murf;
zufrIcH&Edkifonfhtajctaeudk rD;armif;xdk;jyvsuf&Sdonf/
tE&m,frsm;aoma'orsm;wGif tvkyfvkyfvsuf&Sdaom trsdK;orD;owif;axmuf
rsm;twGuf axmufcHtBuHjyKcsufrsm;udk atmufwGifazmfjyvdkufygonf/ if;tBuH
jyKcsuftrsm;pkudk tawGUtBuHK&ifhaom vkyfazmfudkifzufrsm;u ay;jcif;jzpfonf/
owif;axmufrsm;tumtuG,fay;a&; toif;tzGJYtpnf;rsm;twGuf tvkyf
vkyfudkifvsuf&Sdonfh vHkNcHKa&;ynm&Sif *sL;'pfrwfwfavmhzf (Judith Matloff)
qdkolu ,if;taMumif;t&mESifhywfouf 2011 ckESpfxkwf ]]udkvHbD,mowif;
pmynmqdkif&m jyefvnfoHk;oyfcsuf}} (Columbia Journalism Review) wG i f
aqmif;yg;wpfyk'f a&;om;cJhonf/
t0wftpm;ESifhtjyKtrl
vufxyfvufpGyf odkYr[kwf if;ESifhqifwlonfh uGif;wpfuGif; 0wfqifxm;yg/
a'o0wfpm;qif,ifrIyHkpHESifh orm;dk;ust,ltqrsm;udk av;pm;yg/ acsmifcsdNyD;
yHkoPmefrusaom t0wfrsm;udk 0wfyg/ vufryg oifwdkif;&SnfyGyG? acgif;pGyf&Syf
tusESifh abmif;bDyGyGwdkYudk cg;ywfxlxlESifh wGJ0wfyg/ if; t0wftvTmrsm;u
wdkufcdkufrnfholtm; aES;auG;apvdrfhrnf/
vnf[u
kd Ef iS hf (cEmud,
k o
f Pmefukd ay:vGiaf paom) ud,
k u
f syt
f usr sm;tm; a&Smif
yg/ vdktyfygu acgif;pnf;y0gudk pnf;xm;yg/
oiftvG,fwulajy;Edkif&ef oufaomifhoufom&Sdonfh&SL;zdeyfudk pD;yg/
wdkufcdkufrnfhol zrf;qGJxm;Edkifonfh qGJBudK;? b,uf0wfqifjcif;udk a&Smifyg/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

57

oif\jyKryl u
kH kd owdxm;yg/ a'o,Ofaus;rIEiS hf "avhx;kH pHrsm;udk odxm;yg/ Oyrm
aq;vdyfaomufjcif;? trsdK;om;wpfOD;tm; vufqGJEIwfqufjcif;? t&ufaomuf
jcif; odkYr[kwf us,favmifpGm &,farmjcif;wkdYonf tcsdKUae&mrsm;wGif ysufacsmf
acsmfEdkifjcif;? awGU&mvlESifhaysmfwwfonfh vuPmrsm;tjzpf IjrifMuonf/
ud,
k yf ikd ,
f mOf okrdY [kwf ,mOfarmif;xm;&Syd g/ xdaYk Mumifh oifonf rnfot
Yl ultnD
rSr,lbJ rdrdtpDtpOfjzifh vHkNcHKpGm tdrfodkYjyefEdkifrnf jzpfonf/
[dkw,fwpfckwGif
oifhvkyfazmfudkifzufrsm;ESifh eD;aomtcef;wGif aeyg/ (xkdolwdkYu aESmifh,Sufwwfygu
tjcm;txyfwGif aeyg)
wHcg;atmufwGif vQdKxm;&ef oyfwpfck? tcsufjytoHay;puf odkYr[kwf wHcg;zGifhaom
tcg vJusvmrnfhukvm;xdkifwpfvHk;tm; wHcg;twGif;bufwGif xm;&Sdyg/
oifhudk aemufa,mifcHvdkufonf[kxifygu "mwfavSum;udk toHk;rjyKygESifh/
vltkyfpkwpfpk odkYr[kwf tE&m,frsm;aomqEjyyGJtwGif;wGif
t0wftpm;udk wnfNird pf mG ? qifqifjcifjcif0wfqifzt
Ykd wGuf cgwkid ;f xufyif yd
k
*kjyKyg/ t0wftpm;txyfxyfatmufwiG f cEmud,
k t
f xufEiS ahf tmuf wpfquf
wnf;jzpfonfh a&ul;0wfpHk (one-piece bathing suit) ESifh awmifhwif;aom
cg;ywfwpfckudk 0wfqif&ef pDpOfxm;yg/
oift
h m;apmifMh unfzh t
Ykd wGuf ,HMk unfpw
d cf s&aom trsKd ;om;tazmfwpfO;D xm;&Syd g/
pHtaejzifah jym&vQif oifah 'ocHtpDtpOfjyKvyk af y;ol odrYk [kwf ,mOfarmif;olwYkd
uJo
h Ykd oif,MkH unfpw
d cf s&ol? tE&m,f&v
dS maomtajctaewGif ,if;wdu
Yk ,
kd w
f ikd f
twGurf ylyif&bJ oift
h m;owday;rnfh tumtuG,af y;rnfo
h w
l pfO;D jzpf&rnf/
vltyk pf \
k tpyfwiG f aeyg/ tajctaeqd;k bufoYkd ajymif;oGm;cJyh gu ajy;&ef vGwf
vrf;tNrJwrf;&Smxm;yg/
0DpDwpfck odkYr[kwf wdkufcdkufvmol\ rsufvHk;rsm;xJodkY yef;vTwfEdkifonfh Oyrm
acR;eHYaysmufaq;uJhodkYaom zdtm;jzifhjzef;onfh Al;i,fwpfckudk ,laqmifoGm;yg/
(vdifudpudkOD;wnfaom) vufaqmhajcaqmh&Sdolrsm;ESifh &ifqdkif&ygu yHkrSefxuf
toHus,u
f s,f ajymyg/ wnfwnfNird Nf ird &f ydS g/ vlwpfpu
k oifu
h kd qGiJ ifac:aqmif
oGm;cGifhrjyKbJ kef;uefyg/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

58

oifhtm; vdiftm;jzifhwdkufckdufrI odkYr[kwf t"rBuHpnfrIjyKygu


ke;f uefyg/ atmf[pfyg/ oifyh wfywfvnf&v
dS rl sm;xHrS tultnDawmif;yg/ trsKd ;
orD;wpfpkudk awGUygu if;wkdYxHrS tultnDawmif;&ef odkYr[kwf owday;&ef
if;wkdYtm; atmfac:yg/
wdkufcdkufvmoltm; oifhwGif uav;rsm;&SdaMumif;? udk,f0ef&SdaMumif;? oifonf
if;\rdciforYkd [kwf ESruJo
h jYkd zpfaMumif; ajymqdyk g/ odrYk [kwf if;\tmHu
k kd tem;
&SdwpfpHkwpfckxH vTJajymif;yg/
oifonf "rwmvmaeaMumif;ajymyg (,HMk unfr&I atmif aoG;twkawmifEh iS hf trsKd ;
orD;vpOfoHk; tcktcHudk toHk;jyKyg)/ roefYpifaMumif;? aexdkifraumif;aMumif;?
tdwfcsftdkifAD&SdaMumif; ajymyg/
rnfonfhenf;vrf;urQ tvkyfrjzpfygu wdkufckdufvmol xGufoGm;ap&eftwGuf
tH&ef odkYr[kwf tcif;BuD;oGm;&ef BudK;pm;yg/
tu,f wdu
k cf u
kd o
f t
l yk pf w
k pfpEk iS hf &ifqikd &f ygu if;wdx
Yk rJ S qH;k jzwfcsujf ywfom;
rItenf;qH;k jzpfrnfo
h u
l kd &SmazGNy;D tjcm;olrsm;vufrS oifu
h u
kd muG,af y;zdYk xdo
k l
tm; qGJaqmifyg/
wdu
k cf u
kd cf &H ygu aq;ukorIEiS hf pdwyf ikd ;f qdik &f mtultnD ,lyg/ rdru
d ,
kd u
f kd tjypf&dS
ouJo
h Ykd rcHpm;ygESi/fh teD;qH;k aq;ko
H o
Ykd mG ;Ny;D tdwcf st
f ikd Af u
D ;l pufrnft
h vm;tvm
rsm;udkavQmhcs&ef tdwfcsftdkifADydk; wm;qD;onfhaq; (anti-retroviral medication) udkawmif;,lNyD; csufcsif;aomufvdkufyg/

rSwfom;&ef? vdiyf ikd ;f qdik &f mwdu


k cf u
kd rf t
I E&m,fonf trsKd ;orD;rsm;twGuo
f mr[kw/f
xdktBuHjyKcsufrsm;xJrS tcsdKUtcsufrsm;udk trsdK;om;rsm;vnf; vdkufemEdkifonf/

owd & yg
vdiftMurf;zufjcif;udk a&Smif&ef
acsmifcsdaomt0wftpm; txyfxyfudk 0wfqifxm;yg/
usm; - rqufqHa&;rsm;ESifhywfouf a'o"avhrsm;udk odxm;yg/
oifhtm; wkdufckdufol tmkHajymif;atmif vkyfyg/ rdrdtm; oem;Muifemvmatmif awmif;yefyg/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

59

8/ zrf;qD;cH&vQif odkYr[kwf jyefay;qGJcH&vQif


"m;pmcHwpfOD;\oabmxm;onf jyefay;qGJolrsm;\trltusifh? a'otajctaersm;
ay:wGif rlwnfonf/ odkYaomfvnf; tajctaetrsm;pkwGif atmufygtBuHOmPfrsm;u
tultnDay;Edkifonf/
txdwfwvefYrjzpfygESifh/ at;aq;wnfNidrfyHkjyEdkifatmif BudK;pm;yg/ jyefay;qGJ
olrsm; udk,fwkdifuyif pdwfvIyf&Sm;rI? pdk;&GHUrIjzpfaeEdkifonf/
oifvyk Ef ikd o
f nf[k raocsmvQif ckcjH cif;? vGwaf jrmufatmifBuKd ;yrf;jcif; rjyKygESi/hf
pdw&f n
S yf g/ oifu
h kd zrf;qD;xm;olrsm;tm; pdwq
f ;kd atmifqrG ay;ygESi/hf c,awmif;
yefjcif;? wpfckckawmif;,ljcif;rsm;vnf; rjyKvkyfygESifh/
pum;oHrsm;? teYrH sm;? ajymqdak ombmompum;rsm;? oift
h m; ac:aqmifvmaom
vrf;aMumif;rsm; ponfh toH;k 0ifaom tao;pdwt
f csut
f vufrsm;udk rsm;Edik o
f
avmufrsm;rsm;rSwfrdEdkifatmif BudK;pm;yg/
tm;upm;? avhusichf ef;ESihf pdwyf ikd ;f qdik &f mvIy&f mS ;rIrsm;udk toH;k jyK use;f rmpGmae
xdkifEdkifatmif oifvkyfEdkifonfht&mtm;vHk; vkyfyg/
jyefay;qGx
J m;olrsm;\ tusKd ;taMumif;qDavsmaf om trderYf sm;ESihf awmif;qdrk rI sm;
udk vufcHyg/
tpm;tpm? a&ESihf oifu
h se;f rma&;udk wd;k wufaumif;rGeaf pEkid o
f nfh rnfonft
h &m
rqdk vufcHyg/
jyefay;qGo
J rl sm;u oifu
h kd trnfwyfac:ygap/ ,if;u jyefay;qGo
J rl sm;taejzifh
oifhtm; vlyk*dKvfwpfOD;tjzpf jrifapvdrfhrnf/ pum;prnfajymqdk&efESifh ydkrdkouf
aomifo
h ufomjzpfaom ywf0ef;usiu
f zkd efw;D &ef if;wkEYd iS hf qufqaH &;wnfaqmuf
yg/
oifEiS t
hf wl oifv
h yk af zmfuikd zf ufwpfO;D odrYk [kwf wpfO;D ESit
hf xuf wpfcsed w
f nf;
wGif jyefay;qGJcH&ygu oifwdkYtm; twlwlxm;atmif jyefay;orm;rsm;tm; qGJ
aqmif&efBuKd ;yrf;yg/ ,if;u if;wkt
Yd wGuv
f nf; tvkyf yI o
f ufomouJo
h Ykd oifwYkd
tcsif;csif;vnf; tjyeftvSef taxmuftuljyKEdkifvdrfhrnf/
oift
h m; zrf;xm;olrsm;\ Ncrd ;f ajcmufrrI sm;ESiu
hf wdrsm;udk r,HMk unfrad tmif BuKd ;
pm;yg/
ndEdIif;rIonf wm&Snfaeygu arSsmfvifhcsufudk rpGefYvTwfygESifh/ pdwftm;ravSsmhyg
ESifh/ tajctaeu oifvGwfajrmuf&ef tcGifhtvrf;rsm; ydkrdkBuD;rm;aeonf[k
qdkvkdonf/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

60

owif;pmorm;wpfO;D taejzifh oif\yifu,


kd t
f odrsm; &Syd g/ oifawGUBuKH ae&onfh
tajctaersm;rS ajcwpfvrS ;f qkw&f efBuKd ;yrf;Ny;D Zmwfvrf;udk aemifwiG rf nfoYkd
jyefvnfajymjyrnfudk pdwful;yg/
jyefay;orm;rsm;u awmif;qdyk gu toHoiG ;f &ef odrYk [kwf Mum;aeaompma&;&ef
oabmwlyg/ ,if;u oif touf&iS af eaMumif;ESihf vGwaf jrmufjcif;odOYk ;D wnfae
aMumif; taxmuftuljyK jyoay;Edkifonf/
oifvw
G af jrmuf&ef eD;uyfvmonfEiS t
hf rQ pdwrf &Snrf jzpfygESi/hf jyefay;qGo
J rl sm;
ajymorQudk aemufqHk;tcsdeftxd vdkufemyg/
oifvw
G af jrmufvmygu oift
h m; aq;ppfjcif;ESihf ]]ppfaq;ar;jref;jcif;}} rsm;jyKvyk f
ygvdrrhf nf/ if;u tvGet
f a&;Bu;D onf/ jzpfysucf o
hJ rQtaMumif;rsm;udk ,HMk unfpmG
&ifzGifhajymqdkEdkifrnfhol wpfOD;OD;udk &Sm&efBudK;yrf;yg/ tawGYtBuHKudk rdrdbmom
NrdKodyfrxm;ygESifh/ (pdwf'Pf&mESifhywfoufNyD; tcef; 6 wGif Munfhyg)/
owif;rD',
D mtm; rnfonfah jymMum;rIrQrjyKvyk rf D oift
h m;ay;aomtBujH yKcsuf
rsm;udk vdkufemyg/
oifonf yHrk eS b
f 0udjk yefvnfa&muf&o
dS nft
h cg a'goxGuaf eonfjh yefay;orm;
rsm;u wHjYk yefvmEdik af jc&So
d nfrsm;ESiyhf wfouf vHNk cKH a&;BuKd wifumuG,rf jI yKvyk f
xm;yg/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

61

tcef;4 - 'pf*spfw,fvHkNcHKa&;
ppfjzpfyGm;aeaoma'o odkYr[kwf zdESdyfcsKyfcs,faom tpdk;&vufatmufwGif tifwmeuf?
prwfzkef; odkYr[kwf N*dKvfwkzkef;toHk;jyK&onfh bavmh*g (blogger) odkYr[kwf owif;
axmufwpfOD;twGuf tvGefBuD;rm;onfh vHkNcHKa&;tE&m,frsm; &Sdaeonf/ oifay;ydkY
vdkufaomowif;taMumif;t&maMumihfyif oif&Sdonfhae&mudk ajc&mcHEdkifNyD; oifhtm;
tE&m,fusa&mufapEdik o
f nf/ oif\zdik rf sm;ESihf qufo,
G rf rI sm;udk Mum;jzwfzrf;,lEikd o
f nfh
twGuf oif\owif;Zpfjrpfrsm;udk od&adS pEdik o
f nf/ taMumif;aMumifh 'pf*spw
f ,fvNkH cKH
a&;twGuf BudKwifumuG,frIrsm;vkyfaqmif&ef r&Sdrjzpfvdktyfonf/
oif\ uGeyf sLwm? prwfzek ;f wdEYk iS o
fh ufqikd o
f nfh atmufygvrf;Tecf surf sm;onf Ny;D jynfph kH
onf[k rqdkEdkifyg/ e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGJUonf 'pf*spfw,fvHkNcHKa&;ESifh
pyfvsOf; yHkrSefoifwef;rsm;ay;aeovdk wiki.rsf.org ESifh http://slides.rsf.org 0ufbf
pmrsufESmrsm;wGifvnf; tcrJhoifcef;pmrsm; wifay;xm;onf/
1/ rxGufcGmrD tcsuftvufrsm;udk &Sif;ypfcJhyg/
pnf;rsOf;1-wwfEdkiforSs ]]&Sif;vif;xm;aom}} 'D*spfw,ftrSwftom;(ID)ud k
jyKvk y f y g
oif\tcsuftvufrsm;udk Mum;jzwf,ljcif; odkYr[kwf oifhtm; "m;pmcHtjzpf zrf;qD;
ac:aqmifoGm;jcif; cH&ygu oif\uGefysLwm odkYr[kwf tifwmeufay:&Sd oifhtaMumif;
t&mtm;vHk;udk toHk;jyKNyD; oif odkYr[kwf oifESihfqufpyfrI&Sdolrsm;tm; tE&m,fay;Edkif
onf/ xdkYaMumihf txl;ojzihf vlrIuGef&ufay:wGifwifxm;aom oif\"mwfyHkrsm;ESihf
rl&if;pmom;rSxkwf,lvdkufygu xdcdkufapEdkifonfh EdkifiHa&; odkYr[kwf bmoma&;ESifhywf
oufaom xifjrifo;kH oyfcsurf sm;udk &Si;f ypfyg/ oif\ uGe&f ufrsm;? taMumif;t&mrsm;ESihf
"mwfyrkH sm;tygt0if oifEiS o
hf ufqikd o
f nfh trsm;0ifa&mufMunfh EI ikd o
f nfrsm;udk uefo
Y wf
&ef tqifhjrifh privacy setting udk oHk;yg/ Facebook profile ay:wGif oif\tppf
trSeftrSwftom; (ID) udk trnfajymifjzifh tpm;xdk;yg/
vkyfxm;NyD; ,if;\aumfyDwpfcktm; tdrfwGifxm;yg/ rdrduGef
ysLwmudk format jyefcsyg/ qdkvdkonfrSm tcsuftvufrsm;tm;vHk;udk tNyD;zsufypfyg/
if;tm; rnfodkYvkyfaqmif&rnfudkrodygu hard disk topfwpfckudk install vkyfNyD;

Hard disk

udk

backup

REPORTERS WITHOUT BORDERS

62

ta[mif;udk tdrfwGifodrf;xm;yg/ aemufxyfvkyf&rnfrSm hard disk topfxJodkY operating system xnfhay;yg/ xdkYtwGuf oif\ ,cifu vkyfaqmifxm;orQtm;vHk;udk
zsufy,fNyD; jzpfvdrfhrnf/
rSwfom;&ef
oif\zdkifrsm;tm;vHk;udk zsufHkomzsufxm;vQif uGefysLwmxJwGif tvG,fwul&Sm
awGUEdkifao;onf/
Android jzpfap? iPhone jzpfap ,aeYacwfwGif uGefysLwmwpfvHk;uJhodkY oHk;Edkifaom
prwfzkef;wpfvHk;wGifvnf; tvm;wljyKvkyfyg/ rdrdtdrfwGifxm;cJhEdkifonfh aemufxyfMum;
cHypnf; (a medium) ay:wGif tcsuftvufrsm;udkvnf; t&efodrf;xm;NyD; zkef;udk rlv
yuwd settingsrsm;twdkif; jyefxm;yg/
pnf;rsOf;2- tcsuftvufrsm; &Sif;xm;NyD;ygu 'pf*spfw,fvHkNcHKa&;ud&d,mrsm;
xnfhoGif;yg/
oifxGufcGmrnfhtcsdefwGif uGefysLwmtvkyfvkyfrIpepf (operating system)? browser
ESihf (ClamXav, ClamTk, Avast, MSE, McAfee okrYd [kwf Norton uJo
h aYkd om) Adik ;f &yfpf
umuG,fonfhaqmhzf0Jrsm;udk vHkNcHKEdkiforQvHkNcHKrI&Sdaeap&ef tBuHjyKxm;aom updates
rsm;udk vkyfyg/ Firewall vHkNcHKa&;pepfudk zGifhyg/ tE&m,fay;Edkifaom aqmhzf0J odkYr[kwf
pydkif0J (spyware) rsm;udk trSwfwrJh download vkyfrdEdkifojzihfh oifhtaejzihf uGif;qif;
onfhtcg uGefysLwmwGif rnfonfh update udkrQ rvkyfygESihf/
Mac trsdK;tpm;twGuf FileVault udkvnf;aumif; Windows twGuf TrueCrypt
odkYr[kwf BitLocker ponfh applicationrsm;udkvnf;aumif; oHk;NyD; hard diskwpfckvHk;
udk uk'fjzifhxm;yg/ oif\tcsuftvufrsm;tm; umuG,fxm;&ef tcsufu tvGef
ta&;BuD;onf/ uGefysLwmtwGif;odkY log-in 0ifwdkif; passwordudkoHk;jcif;jzifh tcGifhom
onfhtcsdefudk apmifhMunfhaerItcGifhtvrf;rsm;tm; avQmhcsEdkifrnfjzpfonf/ odkY&mwGif
tavQmhray;rnhfhacker qkdygu rdrd\ hard disk tm;xdef;csKyfNyD; zGifh0ifEdkifvdrfhrnfjzpf
onf/
oif\taMumif;t&mrsm;udk lock vkyfxm;NyD; password rsm;udkvnf; cdkifrmrI&Sdygap/
rSwf&vG,fulaomfvnf; aqmhzf0Jjzifh tvG,fwulrazmfEdkifaom BuHK&mpum;vHk;rsm;jzifh
aygif;pyfxm;onfh &Snfvsm;aomvQKdU0Sufpum;pk (Oyrm? ''spider in pyjamas knitting
bandanas'') udkoHk;yg/ rSwfom;&ef? ydk*&rftrsdK;rsdK;twGuf rwlnDaom password
rsm;udo
k ;kH &ef tBujH yKvykd gonf/ vdt
k yfygu LastPass, 1Password odrYk [kwf KeyPass
REPORTERS WITHOUT BORDERS

63

uJhodkYaom password manager rsm;udk oHk;yg/


rdrd\tifwmeufcsdwfqufrIrsm;udk 0Sufpmpepfjzifhvkyfay;Ekdifrnfh Virtual Private Neth iG ;f xm;yg/ ,if;pepfaMumihf rdr\
d tifwmeufukd Mum;jzwfMunhf I
work (VPN) udk xnfo
jcif;? xdk;azmuf0ifa&mufjcif; (hacking) wdkYrS vHkNcHKpdwfcs&NyD; wjcm;rnfolrQzwfEdkif
rnfr[kw/f xdt
Yk jyif rdro
d mG ;rnfEh ikd if w
H iG f ydwx
f m;onfh odrYk [kwf qifqmjzwfcx
H m;&onfh
0ufbfqdkufrsm;udk MunfhIcGifhvnf;&rnfjzpfonf/ e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGJU
onf jyifopfEikd if t
H usKd ;tjrwfr,laomtzGUJ tpnf;wpfcjk zpfonfh jyifopfowif;tcsut
f
vufueG &f uf (French Data Network)\tultnDjzifh ud,
k yf ikd f VPN server xm;&So
d nf/
k monfh tifwmeufo;kH olrsm;vnf;
if; server udk owif;axmufrsm;omru awmif;qdv
tcrJhtoHk;jyKEdkifygonf/
rSwfom;&ef - Wi-Fi uGef&ufudk VPN r&SdbJ rnfonfhtcgrQ rcsdwfqufygESifh/
0SufpmpepfjzifhpDrHxm;aom tifwmeufcsdwfqufrIrSwpfqifh ta&;BuD;aom0ufbfqdkuf
rsm;udk oifhtm;rodapbJ 0ifa&mufMunhfIEdkifrnfh Tor Browser udk xnfhoGif;yg/ if;udk
VPN serverjzifh toHk;jyKEdkifygonf/
oifowif;vdkuf&efwm0efuspOfwGif toHk;jyKEdkif&eftwGuf 0Sufpmpepfajymif;vJEdkifonfh
aqmhzf0J (cryptographic software) ESifh applications rsm;udk xnfhoGif;yg/ if;wdkYudk
toH;k jyKjcif;jzifh email rsm;? chat ESihf rufaqh*sw
f rkd sm; (SMS) wdu
Yk kd 0Supf mpepfoYkd ajymif;
vJEdkifrnfjzpfNyD; ay;ydkYolESifh vufcHolwdkYom jyefvnfazmfEdkifrnfjzpfonf/
tD;ar;vftwGuf - Thunderbird odkYr[kwf Enigmail
Instant message rsm;ydjYk cif;rsm;twGu-f OTR, CryptoCat, Pidgin ESifh Adium
zkef;ac:qdkjcif;ESifh tGefvdkif;AD'D,dkrsm;Munfh&eftwGuf - Firefox Hello odrYk [kwf
Qtox ponfh application rsm;udktoHk;jyKEdkifonf/ (if; application rsm;onf
tcsut
f vufrsm;udk oDt&kd t
D & 0Supf mrdu
k cf dak qmhzjf zifh tvG,w
f uljyefazmfEikd f
aom Skype xuf ydkpdwfcs&onf/)

oifu tifwmeufrw
S pfqifh tquftoG,v
f yk af eolrsm;onfvnf; twlwuGtvkyf
vkyEf ikd &f eftwGuf wlnaD omud&,
d mrsm;udk toH;k jyK&rnfjzpfonfukd rSwo
f m;xm;yg/ d;k &Si;f
aom 0Supf mjyKvyk o
f nfu
h &d ,
d mrsm; (cryptographic tools) udk &if;ES;D uRr;f 0ifatmif vkyf
xm;&rnfjzpfNy;D rdrEd iS q
fh ufo,
G af eolrsm;udv
k nf; if;wd\
Yk rufaqh*srf sm;udk 0Supf mpepfjzihf
ajymif;vJxm;&ef tm;ay;&rnf/ ,if;twGuf Oyrm? CryptoCat odkYr[kwf Zerobin
uJhodkYaom application rsm;udk toHk;jyKEdkifonf/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

64

pnf;rsOf;3 - tE&m,frsm;udkod&Sdxm;&efESifh oif\vIyf&Sm;vkyfaqmifrIrsm;udk


oD;oefYcGJjcm;xm;yg/
uGeyf sLwmynm&Sirf [kwo
f rl sm;taejzifh if;wd\
Yk owif;tcsut
f vufrsm;udk tpOftNrJ
vHkNcHKpGmxm;&Sd&ef rjzpfEdkifawmhoavmuf&SdaeaMumif;? oif\qufoG,frIrsm;tm;vHk;udk
0SufpmpepfodkY ajymif;vJxm;yguvnf; wcsdKUaomtmPmydkifrsm;\ tmHkudkqGJaqmifo
uJo
h &Ykd rdS nfNy;D qefu
Y sib
f uftusKd ;w&m;rsm;om xGuaf y:vmvdrrhf nfjzpfaMumif; uGeyf sLwm
ynm&Sifrsm;u rSwfcsufcsxm;onf/ ydkvufawGUusaom enf;vrf;wpfckudkqdk&vQif
oifhtaejzihf ta&;BuD; trSm;rcHaomvkyfaqmifcsufrsm;udk qifqifjcifjcifvkyfaqmif
Edik &f ef oD;jcm;ud,
k yf ikd af e&mwpfck &SmazGxm;&rnfjzpfonf/ oift
h aejzihf rnfonft
h csuf
tvufrsm;udk vHkNcHKatmifxm;rnfqdkonfudk pOf;pm;qHk;jzwfNyD; &nfrSef;csuf&Sdaom? xd
a&mufaom vkyfaqmifrIwpfckudk jyKvkyf&rnfjzpfonf/ if;ESihfywfouf oifhudk,fudk
atmufygar;cGef;rsm;udk ar;yg/
rnfonfwu
Ykd OD;pm;ay;Ny;D vHNk cKH atmif odr;f xm;csiaf om ta&;Bu;D onft
h csut
f
vufrsm;jzpfoenf;/
rnfolwdkYu if;tcsuftvufrsm;udk tvdk&SdMurnfenf;? rnfhonfhtaMumif;
aMumifhenf;/
tcsuftvufrsm;udkumuG,f&ef rnfonfhtqifhrsm; vkyfaqmif&rnfenf;/
enf;jzifh ratmifjrifcJhygu aemufqufwGJtusdK;qufrsm;u rnfuJhodkY jzpfEdkif
oenf;/
tu,fwpfcck rk mS ;,Gi;f cJyh gu tcsut
f vufrsm;udk rnfozYkd suyf pfNy;D xdcu
kd rf eI nf;
atmif vkyfEdkifrnfenf;/
tE&m,frsm;udk awGY&SdonfhtcgwGif tcsuftvufrsm;udk tvkyfudp? udk,fa&;
udpESihf tvGefta&;MuD;aomudp tp&Sdaom oif\vkyfaqmifp&mrsm;udk ud&d,m
trsdK;rsdK;ESihf eHygwftrsdK;rsdK;wGifvnf;aumif;? oD;jcm; mailboxrsm;wGifvnf;aumif;
cGJjcm;odrf;xm;jcif;tm;jzihf if;taMumif;t&mrsm; qufpyfraeawmhyJ oif\
owif;tcsuftvufrsm;udk aumif;pGmumuG,fEdkifrnfjzpfonfh om"utcsdKUrSmta&;BuD; trSm;rcHaomae&mwpfckodkY qufoG,f&ef BudKwifaiGjznfhxm;onfh
rdb
k ikd ;f zke;f wpfv;kH udk oH;k Edik o
f nf/ ,if;zke;f onf olrsm;apmifMh unfch &H jcif;r&Sb
d J oH;k
cJNy;D qufaeusae&mrsm;udk qufjcif;r[kwo
f nfh wpfcPMumrQom toH;k jyKaom
zkef;jzpf&rnf/
ta&;BuD; trSm;rcHaomae&mwpfckodkY qufoG,f&ef tD;ar;vfvdyfpmwpfckudk
REPORTERS WITHOUT BORDERS

65

zefw;D Ny;D vHNk cKH oD;oef0Y u


S pf mpepfjzifh pDrx
H m;onfh browser sessionrSwpfqifh
qufo,
G Ef ikd yf gonf/ oif\qufo,
G rf rI sm;udv
k nf; oD;oef0Y u
S pf mjyKvyk x
f m;yg/
wpfcsed w
f nf;rSmyif 0Supf mrufaqh*srf sm;udk oHo,rjzpfap&ef ta&;rBu;D onfph m
rsm;udk yHkrSef? 0Sufpmyg qufoG,fjcif; qufvufjyKvkyfaeEdkifonf/
owif;ay;yd&Yk efEiS hf tcuftcJrsm;BuKH &ygu tcsujf ytoHay;&efwt
Ykd wGuf 0Supf m
rufaqh*srf sm; tcsKd Uudk oif\owif;XmeESifh t"dutquftoG,rf sm;ESihf oabm
wlnDrI &,lxm;&rnf/

2/ uGif;qif;onfhtcg owdBuD;pGmxm;yg/ qifjcifajymqdkvkyfudkifyg/


oifESifhywfoufonfh owif;tcsuftvufenf;enf;ESihf tqifoifhtoHk;jyKEdkifaom 'pf
*spfw,fud&d,mtrsm;tjym;jzifh oif uGif;qif;vmcJhNyDjzpfonf/ owif;vdkufaepOfwpf
avQmufvHk; owdBuD;jcif;ESifh qifqifjcifjcif&Sdjcif;wdkYonf oifYtwGuf taumif;qHk;aom
rdwfzufrsm;jzpfMuonf/
pnf;rsOf; 1 - pyfpkaomrsufvHk;rsm;udk owdxm;yg/
jywif;aygufuakd usmay; tvkyv
f yk jf cif;udk a&Smifyg/ eHab;rSMunfv
h Qif rjrifEikd af p&efEiS hf
oif\ab;wGix
f ikd af eolrsm; oifMunfah eonft
h &mudk rjrifap&ef uGeyf sLwmzefom;rsuEf mS
jyifay:wGif privacy filter uyfxm;yg/
oif\ypnf;ud&d,mrsm;udk wwfEdkiforQ oifESifhtwlxm;yg/ om"utm;jzifh reufpm
qif;pm;onfhtcg laptop uGefysLwmudk [kdw,ftcef;xJwGif rxm;cJhygESihf/
oifonf tifwmeufuaz;qdkifwGif tvkyfvkyfaeonfhtcg odkYr[kwf uGef&ufcsdwf
xm;aom uGefysKwmudk toHk;jyKonfhtcgrsdK;wGif
tD;ar;vf odrYk [kwf vlru
I eG &f uf account udo
k ;kH Ny;D ygu log off vky&f ef rarhygESi/fh
oifMunfch ahJ om tifwmeufqu
kd rf sm;udak zmfjyonfh browser history ESihf cookk u
H u
G v
f yfrsm;wGif oifjznfx
h m;onft
h aMumif;t&mrsm;tm;vH;k udk zsuf
ies rsm;? yHp
ypfyg/ (odkYr[kwfygu ''private browsing''udk activate vkyfxm;yg/)

REPORTERS WITHOUT BORDERS

66

pnf;rsOf; 2 - prwfzkef;rsm;udk owdxm;yg/


qufo,
G &f rnfo
h rl sm;? owif;taMumif;t&mrsm; tenf;i,fomygonfh a'ooH;k BuKd wif
aiGjznfhzkef;uwfESifhtwl tajccHzkef;wpfvHk;udk owif;,l&mae&modkY ,laqmifoGm;yg/
zkef;eHygwfrsm; xnfhoGif;onfhtcg zkef;xJwGifrrSwfbJ SIM uwfxJwGif rSwfyg/
vdktyfygu zkef;xuf SIM uwfu ydkzsufqD;&vG,fulygonf/
tquftoG,rf sm;udu
k muG,&f efvrf;Tef (directory) xJwiG f emrnfajymifrsm;udk
oHk;yg/ odkYr[kwf tcsdKUaom*Pef;rsm;azsmufxm;jcif; odkYr[kwf taemufrSp
dkufxnfhxm;jcif;wdkYjzifh zkef;eHygwfrsm;tm; zHk;uG,fxm;yg/
zke;f ac:qdx
k m;rIrsm;ESihf zwfNy;D om;rufaqh*srf w
S w
f rf;rsm;udk rMumcPzsuyf pfyg/
txl;ojzihf qEjyrIowif;rsm;udk &,l&onfhtcg SIM uwfrsm; todrf;cH&rnf
[kxifvQif SIM uwftydkrsm; aqmifoGm;yg/
prwfzkef;rsm;onf pdwfrcs&ay/ if;zkef;rsm;onf rdkbdkif;uGef&ufrsm;ESifh tifwmeufodkY
tcsut
f vuftrsm;tjym;udk tqufrjywfxw
k v
f w
T v
f su&f &dS m rdr&d rdS nfah e&mudk ajc&mcHrd
oGm;Edik yf gonf/ ppfaq;a&;*dwf odrYk [kwf tcGeaf umufonh*f w
d w
f iG f rodov
l ufxJ rdepf
tenf;i,frQa&mufomG ;ygu raumif;aomaqmhz0f rJ sm;xnfu
h m vSsKd U0Sut
f oHzrf;ud&,
d m
(bugging device) tjzpf ajymif;vJvu
kd Ef ikd o
f nf/ ,if;odBYk uKH awGU& ygu w,fvzD ek ;f onf
tqdk;qHk;&efol jzpfoGm;Edkifonf/
prwfzkef;udk,laqmifNyD; c&D;oGm;onfhtcg Wi-Fi, Bluetooth ESifhwnfae&mjy application udk ydwfxm;yg/ odkYr[kwf apmifhMunfhcH&onfhtE&m,fudk avQmhcsEdkif&eftwGuf
airplane mode odkY ajymif;yg/ ta&;BuD;tpnf;ta0;wpfckodkY oGm;onfhtcg zkef;udkxm;
cJhyg/ odkYr[kwf ydwfxm;yg/ odkYr[kwf tqdkyg tpnf;ta0;odkYroGm;cif bufx&Dudk xkwf
xm;yg/
prwfzkef;rsm;onf wpfcgwpf&HwGif oifhtcsuftvufrsm;? taMumif;t&mrsm;ESifh jynfh
ESufaewwfonf/ jyefay;qGJcH&NyD; zkef;todrf;cH&ygu zkef;twGif;&Sd "mwfyHkrsm;? tquf
toG,frsm;? tifwmeufMunfhxm;onfrsm;ESifh zkef;ac:qdkxm;rIrsm;udk jyoonfhrSwf
wrf;rsm;(logs)rsm;u oifhtm; wefjyef'kuay;EdkifNyD; wjcm;vlrsm;udkvnf; tE&m,fBuHK
awGUapEdkifonfudk owd&yg/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

67

pnf;rsOf; 3 - oif\owif;XmeESihfqufoG,f&mwGif vHkNcHKpdwfcs&aom enf;vrf;udk


oH k ; yg/
owif;rsm;? AD',
D rkd sm; odrYk [kwf c&D;oGm;taMumif;tcsuw
f u
Ykd ykd &Ykd mwGif owdBu;D Bu;D xm;yg/
awG U BuH K Ed k i f o nf h t E & m,f r sm;ud k o H k ; oyf y g- wpfcgwpf&HwGifta&;BuD;aom owif;
tcsut
f vufukd ay;yd&Yk eftwGuf tE&m,fBu;D aomae&mrSxu
G cf mG Ny;D onftxdapmifo
h nf
u ydkaumif;onf/ wjcm;jzpf&yfrsm;wGifvnf; oifhud&d,mrsm;tm;odrf;qnf;onfhtcg
wufvmrnfhjyemrsm;udka&Smif&ef owif;tcsuftvufrsm;udk tvsiftjrefay;ydkYNyD;
oihfud&d,mrSjyefzsufypfyg/
twdkqHk;ajymyg- rnfonfhae&mrSzkef;qufonf odkYr[kwf tifwmeufqufoG,frIjyKvkyf
onf? qJvzf ek ;f vm;? prwfzek ;f vm;qdo
k nfukd yd
k yd
k vG,u
f pl mG odvmEdik o
f nf/ N*Kd [w
f q
k uf
oG,jf cif;udk ppfwyfu tcsed w
f t
kd wGi;f cefrY eS ;f Edik o
f nf/ xdt
Yk jyifN*Kd [w
f zk ek ;f udk rSwrf v
d ,
G Nf y;D
,if;tm;ppfowif;axmufrsm;twGuyf rkH eS f ud&,
d mwpfct
k jzpf IjrifvmMuonf/ 4if;zke;f
udk rjrifatmif0Sufxm;NyD; em;usyfudkomwyfqifxm;yg/ odkYr[kwf oiftvG,fwul
xGuo
f mG ; &aomtjyif wpfae&m&ma&mufrzS ek ;f udzk iG yfh g/ zke;f ajym&mwGipf H tm; jzifw
h pf
rdepfxufenf;twdq
k ;kH ajymyg/ ae&mwpfae&mwnf;rS wpfBurd x
f ufy
kd zke;f rac:ygESi/fh
zkef;udkoHk;NyD;wkdif; yg0gydwf bufx&DudkjzKwfxm;yg/
tD;ar;vfrsm;udk0Sufpmjzihfa&;yg- uGefysKwmydk*&rfrsm;xJrS Pretty Good Privacy
(PGP)udk oH;k jcif;tm;jzihf oif\tD;ar;vfut
kd ifwmeufrw
S pfqifrh ydrYk D tD;ar;vftwGi;f rS
taMumif;t&mrsm;udk 0SufpmjyKvkyfxm;Edkifrnfjzpfonf/ if;ydk*&rfudkuGefysLwmtwGif;
xnho
f iG ;f onft
h cg 0Supf mjyKvyk o
f nfh cvkwEf pS cf &k dS rnfjzpf&m yxrcvkwo
f nf pmay;ydo
Yk l
u0SufpmjyKvkyfxm;aom tD;ar;vftm;ay;ydkYonfhtcg wpfrlxljcm;onfhaomhcavmuf
udkydwfxm;Edkifonfhtrsm;oHk;aomh (public key) ESihf 'kwd,cvkwfonfpmvufcH&&Sdol
u pmudzk iG
fh 0Supf mudak zmf&ef toH;k jyKaomud,
k af &;oH;k aomh (private key) [ljzpfonf/
PGP udt
k oH;k rjyKrw
D iG o
f if\ud,
k yf ikd af omhwpfpEkH iS o
hf ift
h quftoG,rf sm;twGuf public
key rsm;udkyg&&Sd xm;&efvdkonf/
wGJzuftcsuftvufrsm; (metadata) udkowdxm;yg- pmay;ydo
Yk El iS v
fh ufc&H &So
d w
l \
Ykd
vdyfpmrsm;? &ufpGJESifhtaMumif;t&mpmaMumif;wdkYudk 0SufpmjyKvkyfcJonf/ if;wdkYaMumifh
rdrdvSsdKU0Sufxm;aomtaMumif;t&mrsm; aygufMum;roGm;ap&efowdxm;yg/

tMuHjyKcsuf?oif\ay;ydkYpm (message) tm; spam yHkpHjzpfaeap&efvkyfyg/ Oyrm


xl;qef;tHMh ozG,&f mpm;p&murf;vSr;f csuf (Miracle Diet Offer) qdo
k nfh trnfay;xm;yg/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

68

pnf;rsOf; 4 - oifhZmpfjrpfrsm;ESifhtjyeftvSefpmydkYjcif;udk vHkNcHKpGmvkyfyg/


pmrsm;tm; wpfpHkwpfa,mufESihftjyeftvSefydyd&d&dqufoG,f&mwGifoifESifh oifh pmquf
oG,fzufwdkY ESpfbufpvHk; password &Sdonfh ''dead drop'' qdkonfh mailbox tm;t
oH;k jyKyg/ pmMurf;rsm;udk server rSrydb
Yk J if; dead drop wGix
f m;qufo,
G f &efjzpfonf/
oifESifhoifhpmqufoG,fzufwdkYu trnfazmfjyrxm;aom pmay;ydkYoltjzpfay;ydkYEdkifovdk
wpfcgoHk;tD;ar;vfvdyfpmwpfckudkvnf; oHk;Edkifonf/
G f
oH;k &vG,u
f o
l nf0h u
S pf majymif;ud&,
d mrsm; (encryption tools) vnf;&S&d moifph mqufo,
zufrsm;tm; 0SufpmjyKvkyf&eftwGuf 4if;ud&d,mrsm;udktoHk;jyKzdkYwdkufwGef;Edkifonf/
Cryptocatonf browser ay:wGif install vkyfxm;NyD;ygu ESpfbufajymqdkorQ
wdu
Yk ckd sucf si;f tp tqH;k 0Supf mjyKvyk af y;rnfjzpfNy;D Ny;D onfEiS cfh sucf si;f zsuaf y;onfh
application jzpfonf/ if;tm; toHk;jyK&mwGif tD;ar;vfvdyfpmrvdkbJ tajymif
trnfwpfckESifh okdYr[kwf tifwmeuf chatting (pm&dkufpum;ajymqdk&m) wGif
oHk;aomtrnfwpfckwdkYjzifh vHkavmufonf/
Privnote ESihf ZeroBin wdkYonf 0Sufpmjzihfa&;om;xm;aompmrsm;ESifhcsdwfquf
xm;onfh URLrsm; udzk efw;D ay;onft
h ifwmeufqu
kd rf sm;jzpfMuonf/ if;pmrsm;
udk wpfzufvlu zwfNyD;onfESihf tvdktavsmuf ysufoGm;rnfjzpfonf/ if;rSm
rdrw
d u
Ykd eG yf sLwmay:wGif rnfonht
f &mudrk Q install rvkyv
f o
kd rl sm;twGuf &nf&,
G f
xm;jcif;jzpfNy;D install vky&f vG,u
f o
l nf/ ,if;uJo
h Ykd 0Supf mjzihaf &;om;xm;aom
pmrsm;udk Oyrmtm;jzifh email odrYk [kwf chatwdjYk zifah y;ydo
Yk uJo
h eYkd nf;vrf;wpfco
k m
vdktyfygonf/
Firefox Hello onf0SufpmjyKvkyfxm;aomAD'D,dk (kyf^oH) pum;ajymrsm;jyKvkyf
Edkifonfh Firefox ESihf Chrome browser rsm;\toGiftjyifwpfckjzpfonf/
3/ tqHk;pGeftajctaersm; odkYr[kwf Mum;jzwfaESmifh,SufcH&jcif;
tajctaeqdk;0g;csdef? Oyrmtm;jzifh y#dyuwpfck odkYr[kwf qEjyyGJwpfyGJtwGif; ab;
tE&m,fuif;&Sif;ap&efESihfoif\ owif;rsm;udkay;ydkY&efomjzpfonf/ if;tajctae
rsm;uxdyfwdkufawGUaomtajctaersm; odkYajymif;vJoGm;Edkifonf/ uGef&ufwpfck? wnf
ae&mjypepfwpfck (GPS) odkYr[kwf N*dK[fwkqufoG,frIrsm;udktoHk;jyKjcif;tm;jzifh rdrdt
aetxm;udk odoGm;EdkifNyD; tE&m,f\ZmpfjrpfwpfckjzpfoGm;Edkifonf/ oifhtaejzifh quf
oG,frIenf;vrf;trsdK;rsdK;\tE&m,frsm;udk odxm;&rnf/ oif\ypnf;rsm;udk umuG,f
pOfwGif if;tE&m,frsm;rSrnfuJhodkYvGwfatmifvkyfrnfudkodxm;&rnf/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

69

pnf;rsOf; 1 - oifhzkef;udkroHk;bJ rnfodkYvkyfaqmif&rnfudk avYvmxm;yg/


vlu,
dk w
f ikd f rsuEf mS csi;f qdik af wGUqHrk rI sm;udk OD;pm;ay;yg/ rdrad emufoYdk aemufa,mifcv
H u
kd f
vmjcif; &Sd^r&Sd aocsmatmifvkyfyg/ awGUqHkrIudk w,fvDzkef; odkYr[kwf tD;ar;vfjzihf
qufoG,f pDpOfxm;jcif;jzpfygu ESpfbufndEIdif;&rnfjzpfonf/
rxGufcGmrD odkYr[kwf ta&;BuD;onfholwpfOD;udk rawGUqHkrD prwfuwfESifh bufx&DwdkYudk
zke;f rSjzKwx
f m;yg/ odjYk yKvyk jf cif;tm;jzihf oift
h m; apmifMh unhjf cif;? oif\wnfae&mudk &Sm
azGjcif;rsm;twGuf oif\
h zke;f tm; toH;k jyKr&Edik af wmh/ zke;f tm; pufyw
d x
f m;jcif; odrYk [kwf
airplane mode vkyx
f m;jcif;jzihf rvHak vmufyg/ xdt
Yk jyif ,aeYacwfwiG f txl;ud&,
d mrsm;
roHk;bJ? pdwf&SnfrIr&SdbJ iPhonerS bufx&Dudk jzKwfr&yg/ xkdYaMumihf zkef;xm;cJhzdkYudkom
pOf;pm;yg/
pnf;rsOf; 2 - oifhudk,foifESifh oifhtcsuftvufrsm;udk vHkNcHKatmifaeyg/
oif\t"duOD;pm;ay;rSm owif;xGuo
f mG ;zdo
Yk mjzpfvQif oifzrf;qD;cH&ygu rnfonft
h &m
rsm;udrk Q odr;f xm;zdrYk vdb
k J wdu
k f u
kd f u
kd u
f ;l xkwv
f iT Ehf ikd o
f nf/ odx
Yk w
k v
f iT Ehf ikd &f eftwGuf
YouTube odkYr[kwf (tm&yfEdkifiHrsm;wGif qlyltHk<urIrsm; (Arab Spring) us,fjyefYpGm
toHk;jyKcJhaom) Bambuser wdkYudk toHk;jyKEdkifonf/
oif\t"duOD;pm;ay;rSm oifhudk,fudkvHkNcHKzdkYjzpfNyD; owif;ydkY&ef apmifhqdkif;Edkifygu oif\
owif;tcsut
f vufrsm;tm; ae&mtrsKd ;rsKd ;wGif 0Sux
f m;yg? odrYk [kwf pdwcf s,MkH unf&onfh
wpfa,mufa,muftm; ay;xm;vdu
k yf g/ xdaYk emuf olwpfyg;odr;f ,lomG ;vQiv
f nf; (ray;
csifonfhyHkpHjzifh) ay;&Edkifonfh odyfta&;rBuD;aom memory cardsrsm;udk xm;&Sdyg/
olwpfyg;,HkMunfavmufap&ef if; memory cards rsm;xJwGif tcsuftvuftcsdKU&Sdae
&rnf/
oifonf Ncdrf;ajcmufcH&NyD; tcsuftvufrsm;ay;&awmhrnfqdkygu oif\zkef;rS prwf
uwftm; zsufqD;ypfvdkufNyD; laptop rSta&;BuD;owif;tcsuftvufrsm;udkvnf; zsuf
ypfvdkufyg/
EdkifiHwumvlYtcGihfta&;tzGJY (Amnesty International) u Android zkef;rsm;
twGuf xdwv
f efrY cI vkwf ''panic button'' udk wDxiG af y;xm;onf/ Oyrmtm;jzifh
oift
h m; zrf;qD;? jyefay;qGx
J m;ygu oifu,
kd w
f ikd Ef iS hf odrYk [kwf oift
h csut
f vuf
rsm;tm; tE&m,fjzpfaprnfhtaMumif;udk t"duqufoG,f&rnfh vlrsm;tm;
REPORTERS WITHOUT BORDERS

70

if;cvkwfudkESdyfNyD; ajymjyEdkifonf/ if;tquftoG,frsm;u oif&Sdonfhae&mudk


od&SdEdkifNyD; oifBudKwifjyKvkyfxm;aom ta&;ay:jyifqifrIrsm;tay:rlwnf t
a&;BuD;aom owif;tcsuftvufrsm;udk zsufypfNyD; rdrd\ password udkvnf;
ajymif;ypfyg/
iPhone wpfv;kH tm; zGi&
hf ef tBurd Bf urd Bf uKd ;yrf;Ny;D ratmifjrifonft
h cgwGif tcsuf
tvuftm;vH;k udk zsuq
f ;D ypfatmif ,if; iPhone tm; vdt
k yfovdpk rD H (configure) vkyfxm;Edkifonf/ (privacy setting udkMunhfyg)
pnf;rsOf; 3 - ta&;MuD;aomvkyfaqmifrIrsm;twGuf vHk;0vHkNcHKpdwfcs&aomae&m
xm;&S d y g/
ta&;BuD;aomvkyfaqmifrIrsm;twGuf TailsuJhodkYaom 0SufpmjzihfjyKvkyfxm;NyD; vHkNcHKrI
tvGejf rifo
h nfh operating systemwpfcu
k kd oH;k yg/ if;u live system uJo
h Ykd &Sad ernfjzpf
NyD; if;udk jzKwfEdkif? a&TUEdkifaom Mum;cH (removable medium) wpfckay:wGif xm;yg/
,if;okjYd yKvyk jf cif;tm;jzihf removable medium ukd uGeyf sLwmrSjzKwv
f u
kd o
f nft
h cg rdrv
d yk f
aqmifrIrsm; oJvGefp rusefcJhyg/ if; operating system udk tvG,fwulul;,lEdkifNyD;
tjcm;olrsm;xHuv
kd nf; jzefaY 0ay;Edik o
f nf/ if;udk uGeyf sLwmwpfv;kH twGi;f xnfo
h iG ;f Edik f
onfh USB stick wpfck odkYr[kwf memory cardwGif odrf;xm;&onf/ Tails tm;
operating system taejzifh restart vkyy
f g/ Tails rSwpfqihjf yKvyk af om qufo,
G rf rI sm;
tm;vHk;udk 0Sufpmjzihf pDpOfxm;NyD; Tor uGef&ufjzihf ay;ydkYjcif;jzpfonf/ if;onftcsuf
tvufrsm; odrf;xm;rIr&Sdonfh (amnesic) ud&d,mwpfck jzpfonf/ u@wpfckrSwpfckodkY
ul;ajymif;&mwGif tcsut
f vufrsm;udk rSwrf xm;ojzifh oifvyk x
f m;onfrsm;\ ajc&mvuf
&mrsm; rusecf /hJ rdrv
d yk af qmifcsurf sm;udk aemufa,mifcaH xmufvrS ;f &Edik rf nfr[kwyf g/
odaYk omfvnf; (persistence) [laom function wpfcu
k kd activate vkyjf cif;jzifh tcsut
f
vufrsm;tm; 0SufpmjyKvkyfNyD; aemiftwGufodrf;xm;Edkifonf/
tu,f oift
h aejzihf rMumrDusa&mufvmEdik af om tE&m,fwpfcBk uKH awGU&ygu USB
stick odkYr[kwf card udk uGefysLwmrSxkwfNyD; 0Sufxm;vdkufyg/ xdktcg rdrduGefysLwm
wGif oif vkyfaqmifxm;orQ oJvGefpusefcJhawmhrnfr[kwf/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

71

tcef; 5 - taumif;qkH;vufawGUaqmif&Gufcsufrsm;
rD',
D mvkyif ef; vkyu
f ikd af eMuolrsm;tay: tMurf;zufrrI sm; ydrk rkd sm;jym;vmaejcif;aMumifh
owif;Xmersm;? owif;tzGUJ tpnf;rsm;onf tE&m,f&o
dS nfah e&mrsm;wGif tvkyv
f yk u
f ikd f
aeaom if;wd\
Yk vkyo
f m;rsm;tm; wwfprG ;f oa&GU tumtuG,af y;zdYk BuKd ;yrf;vmMuonf/
owif;Xmersm;\vkyfaqmifcsufrsm;wGif oifwef;rsm; rwufrae&wufa&mufapjcif;?
usnu
f mtusr sm;ESihf oHcsyu
f m,mOfrsm;ay;jcif;? oufawmfapmifrh sm;xm;ay;jcif;? c&D;oGm;
vmjcif;udk uefYowfjcif; odkYr[kwf wm;jrpfjcif;wdkY yg0ifonf/
owif;Xmersm;onf owif;&,l&onfhe,fajrwGif txl;ojzifh wpfcgwpf&H tvGef
tE&m,frsm;aom tajctaersm;wGif wpfOD;wnf;tvkyfvkyf&onfh a'ocHaumfvHpm;
owif;axmufrsm; (local stringers) \vHkNcHKrIudk ydkrdktmHkpl;pdkufvmMuonf/2015
ckEpS ?f azaz:0g&Dv 12 &ufaeYwiG f e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm; (Reporters Without
Borders) tygt0if rD'D,mukrPDESifh owif;pmvGwfvyfcGifhtkyfpk tawmfrsm;rsm;onf
tjynfjynfqdkif&m vHkNcHKa&;pnf;rsOf;rsm;udkvkdufemzdkY yl;wGJarwm&yfcHrI jyKvkyfcJhMuonf/
xdak rwm&yfccH surf mS tE&m,f&adS oma'orsm;wGif vkyu
f ikd af eaom tvGwo
f wif;axmuf
rsm;ESihf t,f'w
D mrsm;? if;wdt
Yk m; wm0efay;aomowif;Xmersm;twGuf jzpfonf/ xdak rwm
&yfcHcsufwGif tE&m,frsm;onfhowif;rsm; &,laeMu&aom a'ocH aumfvHpm;owif;
axmufrsm;ESifh tvGwfowif;axmufrsm;\ ]]ta&;ygaomtcef;u@}} udk azmfjycJhNyD;
t,f'w
D mrsm;ESihf owif;Xmersm;taejzifh if;wd\
Yk Xmeydik 0f efxrf;rsm;twGuf avhusio
hf if
wef;rsm;ESihf vHNk cKH a&;qdik &f mud&,
d mrsm;uJo
h aYkd om aqmif&u
G rf rI sm; jyKvyk af y;ouJo
h Ykd a'ocH
aumfvpH m;owif;axmufrsm;ESihf tvGwo
f wif;axmufrsm;\b0 vHNk cKH om,ma&;twGuf
vnf; wlnDaompdwfylyifrI&SdMu&ef ESifh xdktvGwfowif;axmufrsm; jyefay;qGJcH&jcif;
odrYk [kwf xdcu
kd 'f Pf&m&jcif;rsm;&Scd yhJ gu wlnaD omwm0ef,rl jI yKMu&ef wdu
k w
f eG ;f cJMh uonf/
uJhodkY EdkifiHwumBudK;yrf;rIrsm; &SdaeouJhodkY toHvTifhXmeBuD;rsm;ESifh owif;pmrD'D,m
BuD;rsm;onf tNrJwrf;cefY0efxrf;rsm;ESifh a'ocHaumfvHpm;owif;axmufrsm; tygt0if
4if;wd\
Yk owif;axmufrsm;tm; tumtuG,af y;&ef vHNk cKH a&;vkyx
f ;kH vkyef nf;rsm;udk jy|mef;
k w
f m
cJMh uNy;D jzpfonf/ e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGUJ onf attufzyf D (AFP) ? du
(Reuters) ? bDbDpD (BBC) ESifh rGefY'fjyifopfowif;rD'D,m (France Medias Monde)
owif;Xmersm;tm; xdt
k aMumif;t&mESiyhf wfouf ar;jref;rIrsm; jyKvyk cf NhJ y;D aemuf vuf
awGUaqmif&Guf&ef tm;ay;oifhaom taxGaxG ]]taumif;qHk;vufawGUaqmifGufcsuf
rsm;}} xGufay:vmcJhonf/ if;aqmif&Gufcsufrsm;wGif tE&m,ftm; *kpdkufoHk;oyfrI?
REPORTERS WITHOUT BORDERS

72

oifwef;tm; tmHkpl;pdkufjcif;? BuD;Muyfjcif;? wm0efaqmif&GufNyD;aemuf wifjyapjcif;?


vHNk cKH a&;qdik &f m owif;tcsut
f vufrsm;udk rQa0jcif;ESihf xdcu
kd 'f Pf&m&Ny;D aemuf pdwzf pd ;D rI
cHpm;&jcif;rsm; yg0ifonf/

1/ jynfhpHkvHkavmufaomtE&m,f oHk;oyfrI
du
k w
f mowif;XmewGif 0g&ift
h ,f'w
D mwpfO;D OD;ESihf oifah vsm&f m a'otaxGaxGrefae*sm
\cGijhf yKcsurf &bJ rnforl Q touftE&m,fp;kd &dr&f aom owif;vdu
k w
f m0efukd xrf;aqmif
cGifhr&Sday/ rGefY'fjyifopfowif;rD'D,mXmeu owif;vdkufwm0ef xrf;aqmifcsdeftwGif;
tE&m,fumuG,fEdkif&eftwGuf oD;oefYwm0ef&Sdol tBuHay;ynm&SifwpfOD;tm; iSm;&rf;
xm;onf/ jyifopfumuG,fa&;0efBuD;XmeESifh EdkifiHjcm;a&;0efBuD;Xmersm;wGif ,cifu
wm0efxrf;aqmifczhJ ;l onfh xdt
k BuaH y;yk*Kd vo
f nf owif;\wefz;kd ESihf if;owif;udv
k u
kd f
&mwGif &ifqdkif&EdkifonfhtE&m,frsm;udk owif;axmufrsm;ESifh 0g&ifht,f'Dwmrsm;tm;
ulnDcsdefqay;onf/
NAdwdoQtoHvTifhaumfydka&;&Sif; (bDbDpD) onfvnf; BuD;rm;aompGefYpm;rIjyK&onfh owif;
vdu
k rf rI sm;tm; us,jf yefpY mG ppfaq;oH;k oyfrI jyKNy;D jzpfonf/ xdpk eG pYf m;rIrsm;wGif 0efxrf;rsm;
udk &efvakd oma'orsm;odaYk pvTwjf cif;? tE&m,fay;Edik o
f nft
h yk pf rk sm;tm; vQKUd 0Suo
f wif;
dkuful;jcif;ESifh tMurf;zufwdkufcdkufrIrsm;? obm0ESifh vlaMumifhjzpfaom ab;tE&m,f
rsm;ESifh urmhuyfa&m*grsm;uJhodkYaom tE&m,f&Sdonfhtjzpftysufrsm;tm; owif;vdkuf
jcif;rsm; yg0ifonf/ bDbDpDonf BuD;rm;aompGefYpm;rI^tE&m,f (High Risk) qdkif&m
toif;wpfoif;tm; zGUJ pnf;Ny;D xdt
k zGUJ u owif;&,l&mwGif BuKH awGUEdik af omtE&m,frsm;
tm; oHk;oyfjcif;ESifh pDrHcsufa&;qGJjcif;? vltiftm;csxm;jcif;wdkYwGif t,f'Dwmrsm;tm;
tultnDay;jcif;rsm;twGuf wm0ef&Sdonf/
BuD;rm;aomtE&m,f[kowfrSwfonfh wm0efay;rIrsm;twGuf bDbDpDonf atmufyg
tcsufrsm;tm; aqmif&Gufaponf/
tE&m,frsm;ESihf xdt
k E&m,frsm;udk avQmch sonfeh nf;vrf;rsm;tm; tao;pdwaf &;
om;oHk;oyfrI
0efxrf;rsm;jzpfap? a'ocH aumfvpH m;owif;axmufrsm;jzpfap? tBuaH y;yk*Kd vrf sm;
odrYk [kwf uefxdu
k w
f mrsm;jzpfap yg0ifywfouforl sm;tm;vH;k tm; oifah vsmaf om
oifwef;ay;xm;jcif;ESifh^odkYr[kwf tawGUBuHK&xm;jcif;rsm; &Sd&rnf
vlwpfO;D csi;f pDtwGuf tumtuG,yf pn;f rsm;? a&S;OD;olemjyK^xdcu
kd 'f Pf&m&jcif;
REPORTERS WITHOUT BORDERS

73

qdik &f mypnf;rsm;? qufoG,fa&;ud&d,mrsm; tygt0if oifhavsmfonfh vHkNcHKa&;


ud&d,mypnf;rsm;tm; owif;tzGJUrsm;twGuf owfrSwfay;jcif;
tE&m,frsm;ESihf t,f'w
D mrsm;vdt
k yfcsuw
f Ykd rQwrI&o
dS nf[k em;vnfjcif;? vufcH
jcif;wdkYudktajccHvsuf wm0efcsxm;rIrsm;tm; oifhavsmfonfhpDrHcefYcGJrItqifhrS
cGifhjyKjcif;
0efxrf;rsm;onf Bu;D rm;aompGepYf m;rI^tE&m,f&o
dS nft
h vkyrf sm;udk rdrw
d \
Ykd oabmqE
tavsmuf vkyfaqmif&rnfjzpfNyD; tjypfay;cH&jcif;? xdcdkufepfemaom tusdK;qufrsm;
rcHpm;&bJ xdktvkyfudk jiif;qefcGifhtjynfht0&Sdonf/

2/ avhusifhoifwef;ESifh ud&d,mrsm;
2015 ckEpS ?f azazmf0g&Dv 12 &ufaeYwiG f tvGwo
f wif;axmufrsm; vHNk cKH a&;twGuf wifjy
aomarwm&yfccH suu
f kd vufrw
S af &;xd;k cJo
h rl sm;tygt0if rsm;pGmaomowif;Xmersm;onf
tE&m,frsm;aomae&mrsm;wGif tvkyv
f yk Mf u&aom 0efxrf;owif;axmufrsm;ESihf tvGwf
owif;axmufrsm;tygt0if if;wdkY\owif;axmufrsm;tm;vHk;tm; a&S;OD;olemjyKpkjcif;
qdkif&mESifh &efvdkaomywf0ef;usifwGif tvkyfvkyfjcif;qdkif&m oifwef;rsm;ay;Muonf/ xdk
oifwef;rsm;udk pOfqufrjywfwufa&mufap&efuv
kd nf; 0efxrf;rsm;udk tm;ay;avh&o
dS nf/
t,f'Dwmtrsm;tjym;uvnf; if;wdkY\owif;axmufrsm;tm; usnfumtusrsm;? oH
carmufrsm;ESihf toufLS rsuEf mS zH;k rsm;uJo
h aYkd om tumtuG,yf pn;f rsm; ay;avh&o
dS nf/
vdiyf ikd ;f qdik &f m tMurf;zufrrI sm;ESihf awGUBuKH &Edik af omtajctaersm;&So
d nft
h wGuf rGe'Yf jf yif
opfowif;Xmeuvnf; if;wdkY\wm0efus0efxrf;rsm;tm; tMurf;zufapmfum;cH&ygu
toHk;jyK&ef ud&d,mpHktdwfudk ay;xm;onf/ xdkaq;tdwfxJwGif tMurf;zufapmfum;rIcH
&Ny;D aemuf ud,
k 0f efr&ap&eftwGuf aomuf&efaq; (A morning-after pill)? y#dZ0D aq;rsKd ;
pHk (broad-spectrum antibiotics) ESiahf pmfum;cH&ol aq;Hrk a&mufrt
D oH;k jyK&ef ta&;ay:
tdwfcsftdkifADumuG,fa&; aq;ukoypnf;rsm; xnfhoGif;xm;onf/

3/ toif;vdkufvkyfaqmifjcif;ESifh BuD;Muyfjcif;
attufzyf o
D wif;Xmeonf if;wd\
Yk AD',
D o
kd wif;axmufrsm;tm; tE&m,f&adS om qEjy
owif;rsm;udk wpfO;D wnf;owif;,ljcif; rjyKvyk af p&/ xdo
k wif;axmufrsm;aemufrS apmifh
Munfah y;Edik &f ef owif;a&;&onfo
h wif;axmufrsm; odrYk [kwf "mwfyq
kH &mrsm;teuf wpfO;D
OD;udk vdkufygaponf/ a,bk,stm;jzifhqdk&vQif tE&m,f&Sdaoma'orsm; toif;tzGJU
REPORTERS WITHOUT BORDERS

74

vdu
k v
f yk u
f ikd &f jcif;onf pnf;rsO;f wpfcyk ifjzpfonf/ owif;XmetcsKd Uonf tzGUJ acgif;aqmif
wpfO;D udk ceft
Y yfxm;avh&o
dS nf/ xdak cgif;aqmifonf ypn;f ud&,
d mrsm;ESihf ab;uif;vHNk cKH rI
twGuf qHk;jzwfcsufcsjcif;rsm;twGuf wm0ef,l&onf/ xdkYtjyif pDpOfolrsm; (fixers)
ESifh a'owGif;rSiSm;&rf;xm;aom0efxrf;rsm;onf vHkavmufaom avhusifhoifwef; wuf
xm;jcif; &S?d r&SEd iS hf odrYk [kwf tawGUtBuKH &S?d r&Sd pdppfrjI yK&onf/ wcsKd Uaomudp& yfrsm;wGif
if;wm0efusowif;tzGJYESifhtwl vHkNcHKa&;tBuHay;ynm&SifwpfOD; vdkufygEdkifNyD; vHkNcHKpdwf
cs&aom ae&mxdkifcif;ESifh armfawmf,mOfpDpOfay;jcif;rsm;uJhodkYaom vkdtyfcsufrsm; jznfh
qnf;ay;Edkifonf/

4/ tawGUtBuHKrsm; jyefvnfwifjyjcif;\ ta&;ygrI


wm0efxrf;aqmifrI NyD;qHk;NyD;aemuf tawGUtBuHKrsm;tm; jyefvnf&Sif;vif;wifjyjcif;jzifh
wm0efumvtwGi;f rnfonfu tvkyjf zpfonf? rnfonfu tvkyrf jzpfonfukd jyefvnf
oH;k oyfEikd Nf y;D tem*wftwGuv
f nf; oifcef;pmrsm; &&Sad ponf/ vkyif ef;cGirf S jyefvmolrsm;
\tawGUtBuHKrsm;udk em;axmifjcif;tm;jzifh tBuD;wef;t,f'Dwmrsm;taejzifhvnf; if;
wdkY\wm0ef,lrItydkif;udk ydkrdkod&SdvmEdkifonf/ rGefY'fjyifopfowif;XmewGifrl tBuD;wef;
owif;t,f'w
D mrsm;ESihf owif;tzGUJ wpfzUJG vH;k ? enf;vrf;ydik ;f qdik &f m ud,
k pf m;vS,w
f pfO;D udk
tawGUtBuHKrsm;&Sif;vif;yGJodkY wufa&mufaponf/ xdkuJhodkYwufa&muf&jcif;\ &nfG,f
csufrSm vkyfief;xrf;aqmifaepOf BuHKawGU&aomjyemrsm;udk pkpnf;oHk;oyfNyD; atmuf
yg IaxmifhoHk;ckudk tmHkpl;pdkufrIjyK&efjzpfonf/
t,f'w
D mtzGUJ - owif;rsm;onf owfrw
S x
f m;aom &nfreS ;f csurf sm;ESihf udu
k n
f D
rI&SdcJhovm;/
enf;vrf;ydik ;f qdik &f m- ud&,
d mrsm;ESihf vkt
d yfcsujf znfq
h nf;rIrsm; auseyfz,
G &f m&Scd hJ
ovm;/
vlyikd ;f qdik &f m- toif;tzGUJ twGi;f ESihf owif;tvkycf ef;twGi;f owif;tay;t,l
vkyf&mwGif wpfOD;ESifhwpfOD; em;vnfrIaumif;pGm&SdcJhovm;/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

75

5/ owif;tcsuftvufrsm; rQa0jcif;
]]cufcw
J ahJ e&mwpfcu
k ae jyefvmwJo
h wif;axmufawG[m aemifrmS olwv
Ykd kd tvkyv
f yk v
f m
Mur,fhvlawGtwGuf owif;a&TwGif;BuD;wpfck (a gold mine of information) ygyJ}} [k
attufzfyDrS owif;pmq&mwpfOD;u ajymcJhonf/ xdkYtwGuf attufzfyDu if;\ 0ef
xrf;rsm;twGufvnf;aumif; arwm&yfcHMuaom if;xHrS owif;0,f,lolrsm; (clients)
twGufaomfvnf;aumif; pdwfcs&aombavmh*f (blog) wpfckudk wifxm;ay;onf/ xdk
bavmh*fxJwGif aemufqHk;&aom owif;tcsuftvufrsm;? [dkw,frsm;? c&D;pOfrsm;ESifh
ywfoufonfh axmufcHajymqdkcsufrsm; tygt0if vuf&Sdjzpfay:aeaom y#dyursm;ESifh
ta&;tcif;rsm;? tDbv
kd ma&m*g (Ebola) ul;pufjyefyY mG ;rI? yJ&pf&dS csmvDymufb'f kd (Charlie
Hebdo) owif;pmwdkuf wdkufcdkufcH&rIwdkYuJhodkYaom ,ciftjzpftysufrsm;tay: wHkYjyef
ajymqdkrIrsm;? vufawGUusonfh EdkifiHa&;&mtcsuftvufrsm;? c&D;aqmiftdwftwGif; ,l
aqmif&rnfyh pn;f pm&if;? usnu
f mtus0 wfqifenf;wdEYk iS hf ywfoufaom ydcYk scsurf sm;udk
jyKpk wifxm;onf/
wm0efNyD;qHk;NyD;aemuf &Sif;vif;wifjycsufwGif wm0efay;tyfrI? owif;axmufrsm;ESifh
t,f'w
D mrsm;\ tawGt
Y BuKH rsm;? ywfoufr&I o
dS nft
h aMumif;t&mopfrsm; odrYk [kwf tem
*wftE&m,frsm; oHk;oyfrI? vHkNcHKrIvkyfxHk;vkyfenf;rsm;tm; wdk;wufaprIwdkYtwGuf tBuH
OmPfrsm;tm; EIwt
f m;jzifah omfvnf;aumif;? pmjzifah &;om;aomfvnf;aumif; tusO;f
csKyfwifjyrI jzpfoifhonf[k bDbDpDu rSwfcsufjyKxm;onf/
6/ pdwfydkif;qdkif&m xdcdkufrIrsm;tm; udkifwG,fjcif;
wm0efNy;D qH;k Ny;D aemuf &Si;f vif;wifjycsuo
f nf owif;axmufrsm;wGif jzpfay:vmEdik o
f nfh
pdwyf ikd ;f qdik &f m xdcu
kd rf cI &H Ny;D aemuf cHpm;&onfph w
d zf pd ;D rIvuPmrsm;udk &SmazGazmfxw
k Ef ikd f
zdt
Yk wGuf tcGit
hf a&;aumif;wpfcyk ifjzpfonf/ tu,f owif;wpfy'k o
f nf txl;ojzifh
pdw"f mwfusp&mjzpfygu pdwyf ikd ;f qdik &f mtultnDawmif;cH&ef t,f'w
D mrsm;u if;wdUk \
owif;axmufrsm;tm; wdkufwGef;avh&Sdonf/ pdwfydkif;qdkif&mxdcdkufrIaMumifh cHpm;&onfh
pdwzf pd ;D rIonf owif;avmuwGif ,cktcsed t
f xd xkwaf zmfajymavhr&Sad om wm;jrpfcsuf
wpfcjk zpfae xdu
k o
hJ Ykd pdwyf ikd ;f qdik &f m taxmuftyHah wmif;cHrrI sm;udk vQKUd 0Supf mG awmif;
qdktyfygonf/
rGefY'fjyifopfowif;Xme\ Hk;csKyfwGif pdwfa&m*gukynm&SifwpfOD;udk tcsdefjynfhxm;&SdNyD;
wm0efNyD;qHk;NyD;aemuf &Sif;vif;wifjyyGJrsm;wGif yg0ifEdkifonf/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

76

ydrk u
kd s,jf yefpY mG qd&k vQif refae*smrsm;onf if;wd\
Yk owif;axmufrsm;udk tNrrJ jywfapmifh
Munfhaejcif;jzifh pdwfydkif;qdkif&mxdcdkufrINyD;aemuf cHpm;&onfh pdwfzdpD;rIrsm;udk umuG,f
wm;qD;Edik o
f nf/ tE&m,frsm;aom wm0efxrf;aqmifjcif;rS jyefvnfa&muf&ydS gu refae*sm
rsm;u olwdkYtm; &uftenf;i,f tem;ay;apvdkcsifaMumif;? odkYrSomvQif if;wdkY\yHkrSef
aeYpOftvkyfxJodkY nifompGm 0ifa&mufEdkifrnfjzpfNyD; pkyHkvmonfhzdpD;rIrsm;udk z,f&Sm;Edkif
rnfjzpfaMumif;? if;wdkY\vkyfazmfudkifzufrsm;u ]]rif;&JUtm;vyf&ufu b,fvdkvJuG}} [l
aom oa&mfoyH gonfah 0zefcsurf sm; jyKvyk Mf uawmhrnfr[kwaf Mumif; wcsKd Uaom owif;
axmufrsm;u qdkMuonf/ tcsdKUaom t,f'Dwmrsm;url tvkyfcGifodkY jyef0ifvmaom
owif;axmufESifh &if;ESD;aomvkyfazmfudkifzufwpfOD;tm; if;owif;axmufudk &ufow
ywf tenf;i,ftMum apmifhMunfhcdkif;xm;NyD; pdwfxdcdkufrIcHpm;&NyD;aemuf jzpfvmaom
pdwfzdpD;rIvuPmrsm; awGU&Sdygu owif;ydkY&ef rSmMum;xm;avh&Sdonf/ xdkvuPmrsm;
wGif pdwfcHpm;vG,fjcif; odkYr[kwf arSsmfvifhrxm;bJ rdrdtawG;ESifhcHpm;csufrsm;wGifom
epfjrKyfaejcif;rsm; yg0ifonf/ pdwfzdpD;rIvuPmrsm;udk atmufygtcef;wGif ydkrdktao;
pdwfazmfjyxm;onf/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

77

tcef; 6 - kyfydkif;qdkif&mESifh pdwfydkif;qdkif&m 'Pf&m


rsm;udk ukojcif;
tcef;wGif rawmfwqjzpfysufrIwpfckwGif vufeufjzifh&aom xdcdkuf'Pf&m? wjcm;
xdcu
kd 'f Pf&m&&So
d w
l pfO;D tm; jyKpak y;Edik o
f nfh tajccHa&S;OD;olemjyKpjk cif;qdik &f m TeMf um;
csurf sm; yg0ifonf/ xdt
Yk jyif y#dyua'orsm; odrYk [kwf vlom;csi;f pmemrIqikd &f mta&;ay:
a'orsm;wGif tvkyv
f yk u
f ikd Mf u&aomowif;axmufrsm; cHpm;Edik &f zG,&f m&So
d nfh pdwyf ikd ;f
qdkif&mxdcdkufrItm; xkwfazmf? ajz&Sif;rIenf;vrf;rsm;ESifhywfoufonfh tBuHOmPfrsm;udk
vnf; ay;xm;onf/

1/ vuf e uf a Mumif h ' Pf & m&ol r sm;? xd c d k u f ' Pf & m&ol r sm;tm; a&S ; OD ;
olemjyKpkjcif;
vufpGJpmtkyf\ tzGifhtcef;rsm;wGifyg0ifaom vHkNcHKa&;qdkif&mvrf;Tefcsufrsm;onf
owif;axmufrsm; BuKH awGUvmEdik af omtE&m,frsm;udk avQmch s&ef &nf,
G o
f nf/ od&Yk mwGif
rawmfwqrIrsm;ESifh xdcdkuf'Pf&m&rIrsm;onf qufvufjzpfysufaeOD;rnf jzpfygonf/
xdkYtwGuf uRrf;usifolaq;ynm&Sifrsm;\ tultnDra&mufrcsif; jyKvkyfEdkifonfh a&S;OD;
olemjyKpkjcif; vkyfxHk;vkyfenf;rsm;udk azmfjyxm;ygonf/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

78

a&S;OD;olemjyKpkjcif;rjyKvkyfrD od&Sdxm;oifhonfrsm;
ta&;ay:a&S;OD;olemjyKpkjcif;udk jyKvkyfay;&mwGif txl;ojzifh jyif;xefaom xdcdkuf
'Pf&m&&SdcJhygu if;vlemrsm;onf owdvpfarhajrmaeygu odkYr[kwf uav;rsm;?
vkyaf zmfuikd zf ufrsm;? rdwaf qGrsm; yg0ifywfoufaeygu pdwv
f yI &f mS ;ap? pdw'f u
k a &muf
apygonf/ xdkuJhodkYaom zdpD;rItvGefrsm;aeonfhtcsdefwGif a&S;OD;olemjyKpkay;pOf
oif\tcef;u@rSm oifonfa&S;OD;jyKpkolwpfOD;taejzifh taxmuftulwpfckckjzpf
ap&ef oifu,
kd w
f ikd v
f nf; xdcu
kd cf &H jcif;udak &Smif&rnf[k ESv;kH oGi;f vsuf xdcu
kd 'f Pf&m\
jyif;xefrt
I ajctaeESihf touf&iS Ef ikd rf nft
h cGit
hf a&;udk qH;k jzwf&rnf/ xdt
Yk wl tvsif
tjrefvkyfaqmif&mwGif owdBuD;pGmxm;&rnfrSm oifonf q&m0efwpfa,mufuJhodkY
rjyKrlrdap&ef owdxm;yg/ tcsdKU a&S;OD;olemjyKpkjcif;vkyfief;pOfrsm;onf rSefuefpGm
rvkyfaqmifEdkifygu tE&m,fjzpfapEdkifonf/
rawmfwqjzpfonfah e&modYk oifa&muf&ydS gu ae&m\tajctaeudo
k ;kH oyf rdru
d ,
kd f
udk umuG,fyg/ rD;avmifjcif;? atmufpD*sifjywfvyfjcif;? ae&mtvGefusOf;usyfjcif;?
vQyfppfqdkif&m? "mwfypnf;rsm;qdkif&m odkYr[kwf ,mOftE&m,frsm;uJhodkYaom ab;
tE&m,frsm;udk owdxm;yg/ 'Pf&m&olonf ul;pufwufaoma&m*grsm;jzpfonfh
tonf;a&miftom;0ga&m*g odrYk [kwf ckct
H m;usqif;onfah &m*g (HIV) wdu
Yk o
hJ aYkd om
ul;pufa&m*grsm; &SEd ikd o
f nfukd od&x
dS m;yg/ xdu
k o
hJ aYkd om a&m*gul;pufjcif; tE&m,fukd
vuftw
d rf sm;ESihf tjcm;tumtuG,t
f 0wftpm;rsm; 0wfqifjcif;jzifh avQmch sEikd o
f nf/

atmufazmfjyyg owif;taMumif;t&mrsm;udk jyifopfMuufajceDtoif;rS xkwaf 0aom


a&S;OD;olemjyKpjk cif; vrf;Tepf mtkyrf S xkwEf w
k x
f m;jcif;jzpfonf/ if;onf a&S;OD;olem
jyKpjk cif;oifwef;tm; tpm;xd;k zdrYk [kwyf g/ ab;tE&m,f&adS oma'orsm;odYk oGm;a&muf
olrsm;twGuf a&S;OD;olemjyKpkjcif;oifwef;udkom txl;axmufcHajymqdkygonf/

a&S;OD;olemjyKpkjcif; tqifhav;qifh
1/ rawmfwqjzpfymG ;aomae&mESihf jzpfymG ;olrsm;udk vHNk cKH pmG xm;&Syd g/ vHNk cKH a&;qdik &f m
tajctaersm;udk oHk;oyfNyD; Oyrmtm;jzifh rD;avmifjcif;? vQyfppf"mwf? ,mOf
tE&m,fponfjzifh aemufxyfab;tE&m,frsm; jzpfyGm;rIr&Sdap&ef owdxm;yg/
oifudk,fwdkiftwGuf rnfonfhab;tE&m,frSsr&SdrSom rawmfwqjzpfyGm;aom
ae&modkY csOf;uyfyg/ jzpfEdkifygu xdcdkuf'Pf&m&olrsm;ESifh xdkae&m&Sdaeolrsm;
tm;vH;k tE&m,fuif;&Si;f ap&ef owdxm;yg/ tu,f tajctaeonf tE&m,f
&Sad eNy;D oift
h aejzifh tE&m,frsm;Mum;wGif vkyaf qmif&rnft
h ajctaewGi&f ydS gu
REPORTERS WITHOUT BORDERS

79

ta&;ay:Xmersm;udk today;EdI;aqmfxm;yg/ tultnDapmifhqdkif;aepOftwGif;


rawmfwqjzpfysufonfhae&m\ ywfywfvnfwGif vHkNcHKa&;{&d,m owfrSwfyg/
2/ xdcdkuf'Pf&m&olrsm;\tajctaeudk oHk;oyfyg/ rdrdudk,fudk rdwfqufNyD; aemuf
oif bmvkyrf nfukd xdak e&mwGi&f adS eolrsm;tm; ajymjyyg/ 'Pf&m&olrsm; owd&ae
Ny;D toufreS rf eS f LS aeap&efjyKvyk yf g/ xdo
k \
l owd&aeonft
h ajctae? toufLS
jcif;tajctaersm; ajymif;vJoGm;ygu touftE&m,fpdk;&drf&onfhvuPm jy
jcif;jzpfNyD; xdkoltm; ta&;ay:tzGJYodkY vTJajymif;ay;&rnf/
3/ oifudk,fwdkif tultnDvdktyfygu ta&;ay:ulnDa&;tzGJYudk ajymjyyg/
4/ a&S;OD;olemjyKpkjcif;udk wnfwnfNidrfNidrfjzifh ysm,mcwfjcif;r&SdbJ aqmif&Gufyg/

owdarhaeaomtajctaersm;udk udkifwG,fjcif;
tu,f xdcdkuf'Pf&m&ol\ &ifbwfonf edrfhvdkuf? jrifhvdkuf rSefrSefjzpfaeygu if;\
toufSLvrf;aMumif;udk yGifhatmifxm;NyD; jyefvnfaumif;vmrnfhtaetxm;wGif xm;
ay;&rnf/
1/ xdcdkuf'Pf&m&ol\ wkefYjyefrIudk ppfaq;yg/
2/ if;wdkY\touf&SLvrf;aMumif;udk yGifhatmifxm;yg/ (atmufwGif Munfhyg/)
3/ xdcdkuf'Pf&m&ol touf&SLaejcif; &Sd? r&Sd ppfaq;yg/
4/ xdkoltm; jyefaumif;vmrnfhtaetxm;wGif xm;yg/ (atmufwGif Munfhyg/)
5/ tu,f oifonf wpfa,mufwnf;jzpfaeygu tultnDawmif;ay;&ef wpf
a,mufa,muf tm; ajymyg/
6/ xdcdkuf'Pf&m&olonf touf&SLaejcif; &Sd? r&Sd tultnDa&mufvmonfhtxd
yHkrSefppfaq;yg/

vlem\ toufIvrf;aMumif;udk yGifhaeap&ef vkyfaqmifenf;


wpfpw
kH pfO;D onf owdvpfarYarsmoGm;ygu <uufom;rsm;avsmo
h mG ;Ny;D vQmonf vnfrsKt
d
aemufyikd ;f odYk a&muf&o
dS mG ;jcif;jzifh toufv
I rf;aMumif;udk ydwq
f o
Ykd mG ;Edik o
f nf/ xdu
k o
hJ rYkd jzpf
ap&eftwGuf xdo
k \
l OD;acgif;udk aemufbufov
Ykd eS af y;Ny;D ar;aphukd tay:bufoYkd qGaJ rmh
ay;xm;&ygrnf/
vdktyfygu aumfvmMu,faph? vnfpD; (eufuwdkif) odkYr[kwf cg;ywfrsm;udk jznfxm;yg/
vlem\ezl;ay:wGif vufwpfzufxm;NyD; OD;acgif;udk taemufbufodkY nifompGmvSefyg/
wpfcsed w
f nf;rSmyif vlem\vQm vnfNrKd aemufyikd ;f odYk ra&mufapbJ touf&LS vrf;aMumif;
REPORTERS WITHOUT BORDERS

80

yGiahf eap&ef oif\wjcm;vufrS vufacsmif;av;rsm;jzifh ar;zsm;udt


k ay:odYk yifw
h ifvu
kd yf g/
ar;aphatmuf&dS aysmah jymif;aom<uufom;rsm;tm; zdrjd cif;rSa&Smifyg/ xdo
k zYkd x
d m;jcif;tm;
jzifh vlemtm; touf&SLusyfaponf/
owdvpfarharsmaeol toufSLaeygap/
xdkol\&ifbwfonf yHkrSef edrfhvdkuf? jrifhvdkuf jzpfaeygap/
oif\em;wpfzufukd xdo
k \
l yg;pyfaygufem;wGif xm;Ny;D touf&LS oHukd em;axmif
yg/
vlemtouf&LS aeaMumif;udk od&adS p&ef oif\yg;udk xdo
k \
l EIwcf rf;em;wGif 10 pueYf
rQxm;NyD; cHpm;Munfhyg/

jyefvnfaumif;vmonfhtaetxm;odkY a&TUajymif;enf;
1/ xdcu
kd 'f Pf&m&olonf rsurf eS w
f yfqifxm;ygu cRwv
f u
kd yf g/ xdo
k \
l ajcaxmuf
ESpaf csmif;udk ajzmifw
h ef;pGm ab;csi;f ,SOx
f m;yg/ odrYk [kwyf gu ajcaxmufEpS af csmif;
udk cEmudk,fESifh wpfajzmifhwnf;jzpfap&ef jznf;nif;pGma&TUay;yg/
2/ oifhbufem;&Sd vlem\vufwpfbufudk ol\udk,fcEmESihf axmifhrSefusaeap&ef
twGuf qG,
J yl g/ xdaYk emuf vufz0g;udk tay:bufjzeYv
f sut
f aetxm;jzifh ol\
wHawmifqpfukd auG;xm;yg/ oifu vlem\tem;wGif 'l;ESpzf ufaxmufvsuf odrYk
[kwf 'l;wpfzufaxmufvsuf oHk;acsmif;axmuftaetxm;jzifh aeyg/
3/ xdo
k \
l tjcm;vufwpfzufurkd Ny;D oifEiS u
hf yfvsuw
f iG &f adS om xdo
k \
l em;&Guaf y:
wGif vufzrdk;jzifh (vufz0g;udk tjyifbufwGifxm;) wifxm;yg/ xdkol\ vuf
z0g;udk oif\vufz0g;jzifhtkyfum xdkolwdkY\em;&Gufudk zdxm;yg/
4/ oif\tjcm;vufwpfzufjzifh rdrEd iS ahf 0;&mbufwiG &f adS om ajcaxmufukd vlem\'l;
qpfatmufrq
S rJG ajczsm;ydik ;f udk ajray:wGix
f m;yg/ vlem\0rf;acgif;ydik ;f (thoG f vlemESiahf 0;&modYk ajymif;a&TUaeyg/ odrYk o
S mvQif taemufbufoYkd
rax) avmufwi
qkwpf &mrvdb
k J vlem\cEmud,
k u
f kd ab;wdu
k f oifb
h ufov
Ykd n
S Ehf ikd rf nfjzpfonf/
5/ 'l;acgif;rsm;u ajrBuD;ESifhxdonftxd vlem\ajcaxmufudkqGJvSdrfhyg/ vlem\
vufvyI &f mS ;rIrjzpfatmif vlem\wHawmifqpfuu
kd ikd v
f suf vlem\OD;acgif;atmuf
wGiaf &mufaernfh oif\vufukd jznf;nif;pGmqGx
J w
k yf g/ enf;tm;jzifh vlem\
OD;acgif;onfvnf; Nidrfoufaernf/
6/ wifyg;ESi'hf ;l acgif;onf axmifrh eS u
f saeap&eftwGuf tay:zuf&adS jcaxmuftae
txm;udk nday;yg/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

81

7/ OD;acgif;udrk vIy&f mS ;apbJ owdvpfaeol\yg;pyftm; vufwpfzuf\vufacsmif;


ESiv
hf ufrwdjYk zifh zGiyhf g/ odrYk o
S m yg;pyftwGi;f rS t&nfrsm;xGuu
f svmEdik rf nf jzpfonf/
oifonf wpfa,mufwnf;jzpfaeygu ta&;ay:tultnDukd zke;f qufac:ay;&ef odrYk [kwf
oGm;ac:ay;&ef wpfOD;OD;tm; ajymyg/
owdvpfaeol\touf&SLjcif;onf yHkrSef [kwf? r[kwf tcsdefrSefppfaq;yg/
owdtjrefjyefvnf&vmaprnfh taetxm;

Drawing by Jean-Pierre Danard, courtesy of the Fdration des Secouristes


Franais Croix Blanche

cEmudk,ftjyifydkif; aoG;,dkxGufaejcif;
'Pf&mwpfckrSae aoG;rsm;tqufrjywf yef;xGuf? pdrfhxGufaeygu wdkufdkufzdtm;ay;
vsuf aoG;wdwfatmifvkyf&rnf/
1/ jzpfEdkifygu xdcdkuf'Pf&m&ol\aoG;ESifh xdjcif;rSa&Smifyg/ vlemtm; oludk,fwdkif
'Pf&mudk zdxm;zdkYajymyg/
2/ odkYr[kwfygu oif\vuftm; vuftdwf odkYr[kwf yvwfpwpftdwfpGwfvsuf
odkYr[kwf t0wfywfvsuf tumtuG,f,lum oifudk,fwdkif'Pf&mudk zdxm;yg/
3/ xdcdkuf'Pf&m&&Sdoltm; ajrjyifnD vJavsmif;aeygap/
4/ teD;tem;wGi&f o
dS nfh vlwpfO;D OD;tm; ta&;ay:Xmeudk qufo,
G cf ikd ;f yg/ odrYk [kwf
oifudk,fwdkifqufoG,fyg/
5/ aoG;qufvufxu
G af eygu ydrk Nkd rNJ rpH mG zdxm;yg/ xdu
k o
hJ jYkd yKvyk jf cif;onf rvHak vmuf
ygbJ touftE&m,fay;apEdkifavmufatmif aoG;qufxGufaeygu aoG;wdwf
apaomywfwD;jzifh ywfxm;yg/ (atmufwGif TefMum;csuf)
REPORTERS WITHOUT BORDERS

82

6/ tultnDrsm; a&mufvmonftxd 'Pf&mudkzdxm;yg/


7/ oifonf xdak e&mrS xGucf mG oGm;&ef&ydS gu (Oyrmtm;jzifh ta&;ay:tcsuaf y;&ef
twGu)f vlu,
kd w
f ikd f 'Pf&mudzk x
d m;&rnft
h pm; aoG;wdwaf paomywfw;D (compression bandage) udk toHk;jyKyg/
8/ udprsm;NyD;qHk;ygu oif\vufrsm;udk a&aq;yg/ odkYr[kwfygu ydk;owfaq;jzifh
oefYpifay;yg/

aoG;wdwfapaomywfwD;udk toHk;jyKjcif;
vufjzihfzdjcif;tpm; toHk;jyKaomywfwD;onf oefY&Sif;&rnfjzpfNyD; aoG;xGufaeaom
'Pf&mudk tjynft
h 0zH;k tkyEf ikd &f rnf/ 'Pf&mudk vufjzifzh x
d m;&mrS z,fvu
kd o
f nfEiS hf wpf
NydKifeuf aoG;wdwfapaomywfwD;udk jrefEdkiforQjrefjrefpnf;&rnf/ ywfwD;onf *Grf;pudk
zHk;tkyfap&eftwGuf teHus,f&rnfjzpfNyD; 'Pf&mudktenf;qHk; 2 ywfcefY pnf;xm;Edkif&ef
&Snv
f sm;&rnf/ xdpk nf;aESmifjcif;onf 'Pf&mrSaoG;jyefrxGuv
f map&eftwGuf vHak vmuf
aom wif;usyfrI&Sd&rnf/
aoG;wdwfapaomywfwD;onf aoG;xGufjcif;udk vHk;0r&yfwefYapEdkifygu zdtm;ydkrsm;vm
ap&ef yxr*Grf;ptay:wGif aemufxyf*Grf;pwpfckudk xyfrHwifyg/ xdkuJYodkvkyfaqmif
aomfvnf; aoG;qufvufxGufaeygu vufjzifh qufvufzdxm;ay;yg/

aoG;tvGeftrif;xGufjcif;ESifh aoG;wdwfywfwD; (tourniquet) tokH;


jyKjcif;
tBuHOmPfudk jyifopfMuufajceDtoif;\ oifwef;rSL;jzpfol c&pfpwdkzDwJvfruf
(Christophe Talmet) u ay;jcif;jzpfonf/
ta&;Bu;D aom aoG;xGuv
f eG rf EI iS hf awGUBuKH &ygu oif yxrOD;qH;k vkyaf qmif&rnfrmS aoG;
wdwaf paomjzpfpOf (haemostatic dressing) udk jyKvyk af y;jcif;yifjzpfonf/ xdo
k jYkd yKvyk f
jcif;onf 'Pf&mudkzdxm;um ydwfprsm;jzifh wif;usyfpGmcsnfaESmifxm;jcif;jzifh ul&Sifwpf
cktjzpf tumtuG,fay;onf/
udk,ft*Fgtpdwftydkif;wpfckckrS aoG;tvGeftuRHxGufaeNyD; oifhtaejzifh zdaomenf;jzifh
aoG;wdwaf tmif rvkyaf qmifEikd yf gu if;'Pf&monf toufab;udpk ;kd &dr&f onfh tajctae
jzpfNy;D ta&;ay:tultnDonfvnf; vufvrS ;f rrDEikd af o;ygu 'Pf&maoG;wdwaf p&eft
wGuf aoG;wdwfaprnfhypnf;wpfckckudk toHk;jyK&awmhrnfjzpfonf/ uJhodkYjyKvkyfjcif;udk
txufazmfjyygtajctaersm;wGifom jyKvkyfyg/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

83

aoG;wdwaf prnfyh pn;f onf ta&jym;ud'k Pf&mrjzpfapbJ aoG;xGujf cif;udk &yfwefaY pEdik f
aom cdkifcHhonfht0wfpjzifh jyKvkyfxm;NyD; teHus,faom pnf;aESmifp&mjzpf&rnf/ aoG;r
a&mufEikd af om{&d,m enf;Edik o
f rQenf;atmif xdyk pn;f udk 'Pf&m\tay:wnfw
h nfw
h iG f
xm;&rnf/
aoG;wdwfaponfhydwfpudk csnf&efrSm t0wfpwGif uGif;av;wpfckjyKvkyfyg/ 'Pf&monf
ajcovH;k tv,fwiG &f ydS gu 'Pf&m&&So
d \
l 'l;acgif;atmufbufwiG f uGi;f udx
k m;yg/ ydwpf
\ uset
f pGe;f ESpzf ufukd wpfzufwnf;wGif &Syd gap/ uGi;f \tpwpfzufukd aeom;usatmif
oif\'l;acgif;jzifh zdxm;yg/ tjcm;wpfzufudk 'Pf&m&&Sdaomajcaxmuftay:rSausmf
uGi;f udjk zwfNy;D ,lyg/ aoG;&yfwefaY p&eftwGuf xdt
k pwpfzufukd wif;wif;qGyJ g/ xdaYk emuf
oif\'l;acgif;jzifh zdxm;aom tjcm;tqHk;wpfzufudk ,lcsnfyg/
aoG;wdwfap&ef &nf&G,fjyKvkyfxm;aom ywfwD;rsm;vnf;&Sd&m xdktcgrsKd;wGif oifonf
ywfonfhywfwD;jym;udkwif wkwfacsmif;i,fudkvSnfhNyD; usyfay;yg/

rSwfom;&ef
aoG;wdwfatmif pnf;aESmifNyD;onfhaemuf aoG;xGufjcif;onfvnf; &yfqdkif;oGm;
ygu q&m0efwpfO;D \ wm0ef,u
l o
k rIr&rcsi;f rnfonft
h aMumif;aMumifrh Q ywf
wD;udkz,f&Sm;jcif;? avQmhay;jcif; rvkyfygESifh/
aoG;wdwaf p&ef pnf;aESmifonft
h csed u
f kd rSwo
f m;xm;yg/ 'Pf&m&&So
d t
l ay:wGif
Oyrmtm;jzifh 'Pf&m&ol\ezl;jyifay:wGif tcsdefudkwdusxif&Sm;pGm jyxm;yg/
tcsuo
f nf'Pf&m&&So
d u
l kd ukoay;rnfh cGpJ w
d q
f &m0eftwGuf tvGet
f a&;Bu;D
aomtcsut
f vufyif jzpfonf/ jyKvyk af eusrmS aoG;wdwaf paomywfw;D twGuf
''T'' (tourniquet) ESihf a'otcse
d u
f kd a&;&efjzpfonf/ Oyrm oifonf ywfw;D udk
rGe;f vGJ 2;30 em&DwGif pnf;ygu T14:30 [k a&;yg/
aoG;wdwfaponfhywfwD;ay:wGif t0wf odkYr[kwf apmifrsm;jzifh zHk;rxm;ygESifh/
xdkuJhodkY zHk;tkyfxm;ygu 'Pf&mudk owdrjyKrdawmhbJ tcsdefaESmif;rS z,f&Sm;ay;
jcif; jzpfwwfonf/
'Pf&m&&Sdolonf aoG;vnfywfjcif; jyemrsm;jzpfonfh aoG;zdtm;enf;jcif;?
jzLzwfjzLavsmfjzpfjcif; odkYr[kwf acR;ap;rsm; xGufvmjcif;wdkY jzpfvmwwfonf/
xdktcg vlemudk vJavsmif;apNyD; ESpfodrfhrIay;yg/
xdcu
kd 'f Pf&m&oltm; cGpJ w
d &f rnfjzpfojzifh rnfonft
h &mrQ rwdu
k yf gESi/hf vdt
k yf
ygu xdkol\EIwfcrf;udk pdkpGwfatmif vkyfay;yg/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

84

tdk;usdK;jcif;? tufjcif;rsm;
teD;tem;wGif tultnDr&So
d nft
h cg td;k usKd ;jcif;? tufjcif;jzpfygu emusirf EI iS hf wjcm;
aemufqufwjJG yemrsm; rjzpf&atmif usKd ;onfah e&m\txuf td;k qpfae&mESiahf tmuf
wdkY vIyf&Sm;rIr&Sdatmifvkyfjcif;onf t"dujzpfonf/
Oyrmtm;jzifh
vufzsH ;kd usK;d oGm;ygu wHawmifqpfEiS hf vufaumuf0wfudk rvIy&f mS ;atmifxm;yg/
ajcaxmufdk;usdK;oGm;ygu 'l;acgif;ESifh ajcusif;0wfukd rvIyf&Sm;atmifxm;yg/
xdcu
kd 'f Pf&m&oltm; rjzpfraea&TUajymif;&ef vdt
k yfNy;D wjcm;oifah vsmaf omenf;vrf;rsm;
vnf; r&Sdygu ajcvufrsm;tm; ,m,DrvIyf&Sm;Edkifatmifxm;&ef vdktyfygonf/
t0wftpm;? tu,f rnfonfhypnf;ud&d,mrQr&Ekdifygu t0wfwpfp Oyrm?
&Syftus? qG,fwm odkYr[kwf *smuifwpfckckudk twGif;buftm; tjyifodkYvSef
pnf;ay;yg/ ydrk adk umif;rGeo
f nfrmS vnfpnf; (necktie) odrYk [kwf acgif;pnf;y0gjzifh
csnfaESmifjcif;jzpfonf/
apmif 1 xnf odkYr[kwf 1 xnfxuf ydk
csnfxnftrm? uif;Awfp odkYr[kwf zdkifbmygaompuL (non-woven paper)
jzifhjyKvkyfxm;aom okH;ajrmifhykHoPmef ywfwD;wpfp odkYr[kwf xdkYxufrsm;rsm;/
if;\twdkif;twmrSm &SnfonfhbufwGif tenf;qHk; 1.2 rDwm (4 ay)&Sd&rnf/
ajcaxmufatmufydkif; usKd;tufoGm;ygu
xdckduf'Pf&m&oludk vJavsmif;xm;yg/
ywfwD;rsm;pnf;jcif;? opfom;acsmif;uyf csnfaESmifjcif;wdkYjzifh rvIyf&Sm;ap&ef
*kpdkufyg/
ta&;ay:Xmeukd Ed;I aqmftoday;Ny;D 'Pf&m&olukd o,faqmifEikd &f eftwGuf xrf;pif
ukd pDpOfckdif;yg/

2/ pdwfydkif;qdkif&mxdcdkufrI - pdwfxdcdkufrIaMumifhjzpfaom pdwfzdpD;rItm;


udkifwG,fjcif;
rdwfqufvrf;Tefudk xdcdkuf'Pf&maMumifhjzpfaom pdwfzdpD;rIcHae&aom owif;
axmufrsm;tm; axmufyu
hH n
l aD eonfh 'ghwXf me (the Dart Center dartcenter.org)rS
a&;om;ygonf/
tE&m,fjrifhrm;aom a'orsm;wGif wm0efxrf;aqmif&aom owif;axmufrsm;onf
REPORTERS WITHOUT BORDERS

85

toufqHk;HI;jcif;? aESmifh,Sufapmfum;jcif;? eufeJaom udk,fa&;udk,fwmqHk;HI;jcif;rsm;ESifh


ywfoufaomowif;rsm;udk &,lae&jcif;jzpfonf/ owif;axmufrsm;onf if;wku
Yd ,
kd w
f idk f
aoqk;H jcif;ukd &ifqikd &f ouJo
h Ykd wku
d cf u
dk cf &H rIrsm;vnf; BuKaH wGU&Ekid o
f nf/ pdwyf ikd ;f qkid &f m
xdcdkufcH&aMumif; owdrlrdjcif;onf xda&mufaom? vGwfvyfaom owif;a&;om;wifjy
rItwGuf tvGefta&;BuD;onf/ owdrxm;rdonfh pdwf'Pf&mESifh pdwfzdpD;rIrsm;onf
toufvHkNcHKa&;todudk avsmhyg;apjcif; odkYr[kwf toufarG;0rf;ausmif; uRrf;usifrIt&
tuJjzwfEdkifrIwdkYudk ,kwfavsmhapEdkifonf/ tqHk;tpGefjzpf&yfrsm;wGif rdrd\toufarG;
0rf;aMumif;tvkyfrSyif vGJacsmfoGm;apEdkifonf/ tcsKdUaom tajccHtodonf yHkrSeftajc
taejyefa&mufaprIukd wd;k jri ahf y;onft
h jyif xdcu
kd rf q
I ikd &f mtaMumif;t&mESihf t&if;tjrpf
rsm;qdkif&m tawGYtBuHKrsm;ESifhywfouf wefzkd;rjzwfEkdifaom todtjrifudkay;onf/

pdwfxdcdkufrI (trauma) qdkonfrSm bmvJ


vlwpfa,mufonf rdrdukd,fwdkifjzpfap? rsufjrifoufaotjzpfjzpfap touftE&m,f
&Sad paom odrYk [kwf touftE&m,fukd Ncrd ;f ajcmufapEdik af omjzpf&yfrsm;udk BuKH awGU&jcif;?
tjyif;txefxdcdkuf'Pf&m&jcif; odkYr[kwf kyfydkif;qdkif&mxdcdkufemusifjcif;? aMumufruf
zG,f&mrsm;? tultnDrJYrIrsm;? xdwfvefYwkefvIyfzG,f&mrsm;udk vufawGUawGUjrifcHpm;&jcif;
ponfjh zpf&yfwu
Ykd kd pdwyf ikd ;f qdik &f m xdcu
kd 'f Pf&m&apEdik o
f nfh jzpf&yfrsm;tjzpf pdwu
f se;f rm
a&;ynm&Sifrsm;u owfrSwfxm;Muonf/ owif;orm;rsm; odem;vnfNyD;jzpfaom AHk;cGJrI?
udk,fxdvufa&mufusL;vGefapmfum;rI? rk'drf;rI? ESdyfpufnif;yef;rI omru obm0ab;
tE&m,f odkYr[kwf jyif;xefaomrawmfwqrIrsm;tNyD; tajctaejzpf&yfrsm;onfvnf;
jzpfavY&Sdaom pdwfydkif;qdkif&m xdcdkuf'Pf&m&rIjzpfaponfh taMumif;t&mrsm;jzpfonf/
yx0Dtaetxm;t& eD;uyfrIonf tvGefta&;rBuD;vSbJ aoqHk;jcif;ESifh 'Pf&m&jcif;
wd\
Yk yH&k yd rf sm;udk xyfcgwvJBuKH awG&Y jcif; odrYk [kwf &if;ES;D aomtaygif;tyg odrYk [kwf rdom;
pk0ifwpfO;D OD;u qd;k 0g;aomtE&m,fBuKaH wGU&onfukd awG&Y &dS jcif;wdo
Yk nf wcsKd Uaomjzpf&yf
rsm;wGif wlnDaomwHkYjyefrIrsm;udk jzpfay:aponf/
pdwf'Pf&m\wkefYjyefjcif;rsm;onf touf&SifoefrI ZD0aA'ay:wGif tajccHonf/ odjrif
Ekdifaom Ncdrf;ajcmufrIwpfckESifh BuKHawGU&aomtcg? OD;aESmufonf tuf'&Demvif (adrenalin) uJhodkYaom a[mfrkef;rsm;udk pwifxkwfvTwfay;onf/ vlwpfOD;csif;pD\ wHkYjyefrI
rsm;rSm rwlnDyg/ odkYaomfvnf; atmufygtcsufrsm; yg0ifwwfMuonf/
wdk;jrifhvmaomEdk;Mum;rI odkYr[kwf wnf&SdaerItod
wkdufckdufjcif;ESifh xGufajy;jcif; wHkYjyefrIrsm; (ESvkH;ckefEIef;jrifhrm;vmjcif;? tmacgif
ajcmufjcif;? 0rf;rxdef;Edkifjcif;? acR;xGufjcif;ponfjzifh)
REPORTERS WITHOUT BORDERS

86

xkHxkdif;jcif;ESifh pdwfysHUvGifhjcif; (pdwfESifh vlESifh ruyfjcif;? pdwfvGwfudk,fvGwfjzpf


oGm;jcif;?)
pdwfvIyf&Sm;rI jrifhrm;vmjcif;
tcsufrsm;onf xl;jcm;aomtajctaersm;tm; ykHrSefwkHYjyefrIrsm;jzpfMuonf/
wpfcgwpf&w
H iG f xdt
k ajctaersm;u touf&iS o
f efru
I kd ay;Ekid o
f nf/ tE&m,f&dS
aom ywf0ef;usiw
f iG f owd&&dS jdS zifah exkid jf cif;u tusK;d &So
d nf/ xku
d o
hJ aYkd om wkjYH yef
rIrsm;onf ab;tE&m,frSvGefajrmufNyD; &uftenf;i,f odkYr[kwf &ufowywf
tenf;i,ftMumwGif yHkrSeftm;jzifh avsmhusoGm;avh&Sdonf/
od&Yk mwGif wpfcgwpf&H pdwzf pd ;D rIonf Mum&Snpf mG &Sad ewwfNy;D vlwpfO;D csi;f pDonf aMumuf
rufz,
G &f maumif;aom tjzpftysurf sm;aMumifh atmufygwdu
Yk kd BuKH awGUvsuf xl;jcm;aom
enf;vrf;rsm;jzifh ajymif;vJoGm;wwfonf/
tdyfrufqkd;rsm;ESifh ,ciftjzpftysufrsm; tmHkxJodkY jzwfceJ0ifvmjcif;wdkYrSp
aMumufrufz,
G &f m tjzpftysuw
f pfcEk iS yhf wfouf rvdck siaf omowd&rIrsm;uJo
Y Ykd
aom pdwftaESmifht,Sufjzpfp&m trSwf&p&mrsm;
pdwfudkEdI;qGrI (ESvkH;ckefEIef;jrefvmjcif;? nbufacR;xGufjcif;ponfjzifh)
aeYpOfjzpf&yfrsm;ukd vGefuJpGmwkefYjyefjcif;? tmkHpl;pkduf&efcufcJjcif;? pdwfwdkjcif;?
a'goxGufvG,fjcif;? jyif;xefpGma'goxGufjcif;?
pdwyf ikd ;f qkid &f m xkx
H idk ;f oGm;jcif;? vlrq
I ufqaH &;rsm;wGif ryg0ifawmhjcif;? pdw'f u
k
a&mufaprnfh tjzpftysufwpfckESifhywfouf owd&aponfrsm;ukd a&Smifjcif;
odkYr[kwf cspfcif&aomolrsm;ESifh ydkydka0;uGmvmonf[kcHpm;&jci;f/
owif;pmq&monf ab;uif;onfhae&modkY jyefvnfa&muf&SdvmNyD; wpfvcefYMumonf
txd txufazmfjyygtcsurf sm;udk cHpm;ae&ygu xko
d o
l nf pdwyf idk ;f qkid &f m xdcu
kd rf &I aeEkid f
aMumif;ukd Tejf yaeonf/ q&m0efrsm;updwx
f cd u
kd rf BI uKaH wGUNy;D aemuf pdwyf rHk eS rf [kwjf cif;
(post-traumatic stress disorder) onf pdwf'Pf&m&cJYonfhtjzpftysufudk rarYEdkifyJ&Sd
jcif;? *PSmrNidrfyJ xdwfvefYjcif;ESifh xHkxdkif;jcif;wdkY aygif;pyfxm;jcif;[k owfrSwfMuonf/
odkY&mwGif wjcm;tajymif;tvJrsm;jzpfonfh pdwf"mwfusjcif;odkYr[kwf rl;,pfaq;0g;okH;
pGjJ cif;wkv
Yd nf; awGU&Ekid o
f nf/ tjzpftysurf sK;d rnfou
l jzpfrnf odrYk [kwf rnfonft
h csed f
jzpfvmrnfudk BudKwifajymr&ay/ owif;axmuftjzpf ESpfaygif;rsm;pGm usifvnfchJNyD;
xkjd yemrsm;udk aumif;rGepf mG ukid w
f ,
G af jz&Si;f wwfaom owif;axmufrsm;yifvQi?f if;\
rdwaf qGrsm;u pdwyf idk ;f qkid &f m BuUH ckid o
f [
l k rSw,
f x
l m;olrsm;yifvQif tcsKUd aomtajctae
rsm; rEkid 0f efxrf;xm;&aMumif;udk awGUBuKrH ad yvdrrhf nf/ (Ncrd ;f ajcmufru
I kd awmufavQmufcH
REPORTERS WITHOUT BORDERS

87

ae&onfh tajctaersm;wGif aexdik Mf u&aom a'ocH owif;axmufrsm;twGuyf ifvQif


vHkNcHKpdwfcs&rI&atmif rnfov
Ykd yk &f rnfukd qH;k jzwf&cufonf/ pdw'f Pf&m&jcif;aMumifh wHjYk yefrI
rsm;onf tajctaewGif rdrdtouf&Sifa&;twGuf oifawmfonfhwHkYjyefrIrsm; rjzpfEdkif
awmhacs/)

pdwfxdcdkufrIESifh owif;pmq&mrsm;
owif;orm;rsm;onf xdwv
f efaY Mumufrufz,
G &f mudk xl;jcm;pGm'PfcEH ikd pf rG ;f &Sad Mumif;
udk jyoMuonf/
owif;pmq&mrsm;onf Murf;wrf;aomowif;rsm;aemuf vkduf&mwGif a&G;cs,frIwpfckukd
usio
hf ;Hk avh&o
dS nf/ if;rSm xko
d wif;vku
d zf Ykd vufcrH nfvm; odrYk [kwf jiif;y,frnfvm;qkd
onfh tcsufyifjzpfonf/ taMumif;t&mwpfckjzpfay:&eftwGuf a&G;cs,frItrsm;tjym;
yg0ifonf/ xkdxdef;csKyfEdkifrIonf tvkyfwm0ef (mission) [laom todudkay;onf/
wpfpdwfwpfa'otm;jzifh tumtuG,fay;onf/ odkYaomf uif;vGwfrI (immunity) udk
ray;/ xdx
k ed ;f csKyEf ikd rf o
I nf wjcm;aomtouf&iS u
f seaf eolrsm;ESihf 'kuo
nfrsm;wGif r&SEd ikd /f
trSefwu,fyif owif;pmq&mrsm;onf ppfom;rsm;? rD;owform;rsm;ESifh aMuuGJzG,f
&mjzpf&yfwiG f a&SUqH;k rSyg0ifro
d rl sm;uJo
Y Ykd pdwyf ikd ;f qkid &f mxdcu
kd rf I cH&Edik af Mumif; rMumao;rDu
avYvmrIrsm;u jyaeonf/ pdwx
f cd u
kd rf aI Mumifh jzpfvmaompdwzf pd ;D rIonf owif;pmq&m
rsm;twGuf wdwfwqdwftE&m,fjzpfapEdkifaom oufa&mufrIwpfckjzpfonf/ tumt
uG,f&rnfhtpm; aMumufrufzG,f&mrsm;ukd xyfwvJvJBuKHawGU&jcif;onf pdwfzdpD;rIudk
ydrk w
kd ;kd yGm;vmapEdik o
f nf[k avhvmcsurf sm;u jyaeonf/ rvkv
d m;tyfaom trSw&f p&m
rsm;? tmkpH ;l pdu
k rf &jcif;? tdyaf ysm&f efcufcjJ cif;? aygufuv
JG ,
G jf cif;? xkx
H idk ;f jcif;ESihf vlrt
I odik ;f
t0dik ;f ESihf uif;uGmjcif;wko
Yd nf owif;pmq&mrsm;\owif;t&nftaoG;qk;H jzwfjcif;? vkyf
aqmifEidk pf rG ;f ESihf aygif;oif;qufqaH &;rsm;tay:wGif ysupf ;D apaom oufa&mufr&I o
dS nf/
aumif;onft
h csurf mS pdwx
f cd u
kd rf aI Mumifjh zpfaom pdwzf pd ;D rIukd ukoEdik Nf y;D rlvtajct
aeodjYk yefa&mufEikd pf rG ;f onf rdru
d ,
dk u
f kd *kpu
kd rf aI y:wGirf w
l nf wk;d yGm;Edik af Mumif; avhvmrI
rsm;t&od&onf/ odkY&mwGif pdwfxdcdkufrI\ oufa&mufrIonf owif;axmufrsm;tm;
tmkHpdkufrIESifh av;pm;rIrsm;tay: xdef;csKyfrI&Sdaeonf/

rdrdudk,fukd*kpdkufjcif;
pdwx
f cd u
kd rf o
I nf &ufpufMurf;wrf;rIukd BuKH awGUNy;D onft
h cgwGif jzpfay:vmaom jyif;xef
onfh pdwfcHpm;rIrSjzpfvmonf/ if;onf a,bk,spdwfzdpD;rIESifh uGJjym;rI&Sdaomfvnf; tm
kaH Mumqdik &f m "gwkjzpfpOf (neurochemistry) wGif wlncD suw
f csKUd &So
d nf/ xdaYk Mumifv
h nf;
REPORTERS WITHOUT BORDERS

88

aeYwdkif;&ifqdkifae&aom zdpD;rIrsm;jzpfonfh aemufqHk;&ufuefYowfrIrsm; (deadlines)?


yk*Kd vaf &;&my#dyujzpfjcif;? ,Ofaus;rIrwlnjD cif;? aiGaMu;qdik &f m pdwcf s&rIr&Sjd cif; ponfwYkd
onf pdwfxdcdkufrI (trauma)udk ydkrdkqdk;&Gm;apEdkifonf/ wm0efrxrf;aqmifrD? wm0efxrf;
aqmifpOfEiS hf wm0efxrf;aqmifNy;D tcsed rf sm;wGif owif;axmufrsm;taejzifh aumif;rGepf mG
aexdkif&apEdkifaom vufawGUusonfh enf;vrf;rsm;&Sdonf/
wm0efrxrf;aqmifrD
avhusio
hf ifMum;jcif;ESihf jyifqifjcif;? pdeaf c:onft
h ajctaersm;udk &ifqidk &f eft
wGuf pdwyf ikd ;f qdik &f m BuKd wifjyifqifxm;olrsm;onf xdu
k o
hJ Ykd pdeaf c:onft
h ajct
aersm;udk BuKH awGU&onft
h cgwGif pdwv
f yI &f mS ;rIukd yd
k aumif;pGmxde;f csKyEf ikd af Mumif;
udk avhvmcsufrsm;t& awGU&Sd&onf/ jyifqif&mwGif trsKd;tpm;rsKd;pkHyg0ifonf/
if;wdrYk mS &efvakd omywf0ef;usiw
f iG f &Sio
f ef&efoifwef;? vufryI nmuRr;f usirf I
oifwef;? xdak 'o\ordik ;f ESihf ,Ofaus;rIukd okawoevkyjf cif;ESihf pdwx
f cd u
kd rf u
I kd
owdxm;&Sjd cif;wdYk jzpfonf/ xdjk yifqifrrI sm;u rdru
d ,
kd w
f ikd \
f tpGr;f owu
d kd wd;k jrifh
apko
H mru a,bk,s pdwzf pd ;D rIuakd vQmch say;Ny;D rlvtajctae jyefa&mufEikd pf rG ;f
udk jrifhwifay;onf/
r[mrdwfrsm;&Sdonfhae&mudk &SmazGxm;ygm;yg-xdak 'owGi&f adS om tjcm;olrsm;ESihf BuKd
wif qufo,
G x
f m;jcif;jzifh oifhxw
H iG f qufo,
G rf u
I eG &f ufwpfck &&Srd nfjzpfonf/
owif;axmufrsm;? vlom;csi;f pmem tultnDay;aeolrsm;? a'owGi;f &Sd ukv
or*0efxrf;rsm;ESihf tjcm;olrsm;onf wefz;kd rjzwfEikd af om vlraI &;ESihf ypn;f t
axmuftyHrh sm;udk ay;pGr;f Edik o
f nf/ xdak xmufyrhH o
I nf wpfO;D wnf; tvkyv
f yk af e
aom tvGwfowif;axmufrsm;ESifh ppfwyftumtuG,f&aom owif;axmuf
rsm;twGuf ta&;BuD;onf/
usef;rmBuHUcdkifap&efavhusifhyg-g-avhusichf ef;rsm; jyKvyk jf cif;jzifh pdwzf pd ;D rIBuKH awGU
&aomtcgwGif cHEdkif&nftm;udk wnfaqmufay;onf/
rdom;pkudprsm;udk arhrxm;ygESifh- rdom;pk? rdwaf qGrsm;ESihf cspcf if&olrsm;twGuf
tcsed o
f ;D oefzY ,fxm;yg/ oif\ aiGaMu;tajctaeudk ppfaq;Ny;D oif\ tcsp&f
qk;H oltwGuf oif\ touftmrcH? aowrf;pm ponfwu
Ykd dk &&Sad tmifvyk x
f m;yg/
xdkudprsm; rvkyfcJhonfhtwGuf tvkyfvkyfaepOf ylyef&rIu pdwfzdpD;rIudk xl;xl;
jcm;jcm;wdk;yGm;aponf/ tvkyfudpjzifh rxGufcGmrD oifaeonfhae&mudk oefY&Sif;
oyf&yfatmif jyKvkyfoGm;zdkYudkvnf; owd&yg/ tpDtpOfwusESifh vkHNcHKrI&Sdaom
ae&modYk jyefvnfa&muf&jdS cif;onf rdr\
d rlvb0odYk jyefvnfu;l ajymif;&mwGif
REPORTERS WITHOUT BORDERS

89

tultnDay;onf/
oifomG ;&ef tqifoif&h adS Mumif; aocsmygap
ygap-- avhvmawGU&Scd surf sm;t& vkaH vmuf
aomjyifqifrrI &Sb
d J tE&m,fEiS hf pdw'f u
k q
if;&Jrsm;xJoYkd xyfwvJvu
J sa&mufjcif;
onf pdwfxdcdkufrIcHpm;&NyD;aemuf pdwfyHkrSefrjzpfonfhtajctae (post-trau ahf y;onf/ oifomG ;&eftwGuf zdtm;ay;rI cHpm;
matic stress disorder) udk wd;k jri
ae&Ny;D pdwyf ikd ;f qdik &f mt& oifah wmfonft
h ajctaer[kw[
f k xifjrifygu xdw
k m
0efay;rIudk jiif;y,f&ef pOf;pm;oifhonf/

wm0efxrf;aqmifaepOftwGif;
oif\udk,fcEmudk apmifha&Smufygaumif;pGmpm;yg? tdyyf g/ (txl;wyfzUJG rSppfom;rsm;yifvQif xdt
k csurf sm;udk OD;pm;
ay;onf/)
avhusichf ef;vkyyf g/ rdepf 30 cefY ajcvufqefjY cif; odrYk [kwf vrf;avQmufjcif;jzifh
pdwftajctaeudk jrifhrm;aponf/
a&aomufyg/ a&"mwfcef;ajcmufjcif;onf OD;aESmuf\tvkyv
f yk jf cif;udk tm;enf;
aponf/
t&ufaomufo;Hk rIukd owdxm;yg/ t&uf tvGet
f uRaH omufo;Hk ygu tdyrf ufq;kd
rsm; rufapNyD; twdwfjzpf&yfrsm; tawG;xJ jyef0ifvmEdkifonf/
pdw<f uaq;rsm;udk owdxm;yg/ uzde;f "mwfonf tuf'&Devif;a[mfrek ;f xkwv
f yk f
rIudk jrifhwufaponf/
oif\pdwfydkif;qdkif&m vdktyfcsufrsm;udk *kpdkufygowif;tvkyEf iS hf roufqikd o
f nfh d;k pif;aom aeYpOfvyk af qmifp&mrsm;udk zefw;D
yg/ Oyrm? pmzwfjcif;? avhusichf ef;vkyjf cif; odrYk [kwf 0goemyg&m vufryI nmwpfcck k
udk vkyjf cif;onf tqdyt
f awmufjzpfapaom taMumif;t&mrsm;rS cPwmtem;
,lrIudk ay;onf/
cHpm;csurf sm;udk todtrSwjf yKyg/ oif,MHk unf&olrsm;udk pum;ajymqdyk g/ odrYk [kwf
aeYpOfrSwfwrf; a&;oGif;yg/
&,farmjcif;\ta&;ygrIudk rnfonftcgrS avQmhrwGufygESifh/
txl;ojzifh pdw'f u
k c pH m;&ygu toufjyif;jyif;SLyg/ (0rf;Adu
k x
f o
J aYkd &mufonftxd
jznf;nif;pGm &SLoGif;yg/ cP&yfyg/ NyD;aemuf toufSLoGif;onfxuf tcsdefydkrdk
Mumjrifhatmif SLxkwfyg/
raumif;aomtajctaersm;tm; a&Smif&mS ;onft
h avhtusiu
hf kd arG;yg/ jzpfco
hJ nfh
REPORTERS WITHOUT BORDERS

90

t&mrsm;udk todtrSwfjyKyg/ odkY&mwGif toHk;cs&rnfh aumif;rGefaomtcsuf


tvufrsm;udk pm&if;jyKpyk g/ oif xde;f csKyEf ikd o
f nfh tem*wfvyk af qmifcsurf sm;udk
tmkpH ;l pdu
k yf g/ rSm;cJo
h nfukd tvGet
f rif;pOf;pm;jcif;onf pdwx
f cd u
kd rf jI zpfEikd af jcudk
wdk;jrifhapjcif;yif jzpfonf/

tjcm;olwdkYtm; ulnDjcif;
vlrq
I ufqaH &;onf pdwx
f cd u
kd rf &I ifqikd v
f m&onft
h cgwGif tumtuG,af y;aom
taMumif;tcsurf sm;teuf wpfct
k jzpf yg0ifavonf/ odaYk omfvnf; vlrq
I ufqH
a&;qdkonfrSm tultnDudkay;urf;jcif;ESifh vufcHjcif;pGrf;&nfyifjzpfonf/
vkyaf zmfuikd zf ufrsm;onf pdwaf umif;&SNd y;D tultnDay;wwfygu pdw'f u
k j yem
rsm;rS ydkrdkjrefqefpGmaumif;rGefvm&wwfonf/ tjypfwifjcif;udk owdxm;yg/
em;axmifay;&eftwGuf toif&h adS eygap/ od&Yk mwGif cHpm;csurf sm;udk rwl;qGygESihf
odkYr[kwf tjcm;olrsm; rnfuJhodkYawGUBuHKEdkifonf odkYr[kwf if;wdkYrnfuJhodkYcHpm;
Edkifonfudk xifjrif,lqjcif; rjyKygESifh/
acgif;aqmifwpfOD;jzpfyg/ oifESifh oifh\vkyfazmfudkifzufrsm;udk oifhavsmfaom
jyefvnfaumif;rGefrnfhtcsdefay;yg/
tu,f wpkw
H a,mufonf jyemudak jz&Si;f &ef tcuftcJawGUygu tvkyu
f kd
vH;k 0&yfvu
kd o
f nfxuf ydrk akd yghyg;aomtvkyrf sm;ay:wGif tmkpH ;l pku
d x
f m;&ef tBuH
mPfay;yg/ vIyf&Sm;aejcif;u tumtuG,fay;wwfonf/
trsKd ;rdsK;aom ,Ofaus;rIrsm;wGif 0rf;enf;ylaqG;jcif;ESihf pdw'f u
k r sm;udk ajz&Si;f &ef
enf;vrf;trsKd;rsdK;&SdMuonf/ tcsufukd av;pm;yg/
Zmpfjrpfrsm;ukd em;vnfyg/ pdwx
f cd u
kd jf cif;onf vlrsm;tay: rnfuo
hJ o
Ykd ufa&muf
rI&o
dS nfuekd m;vnfjcif;jzifh oifu,
kd w
f idk f owif;vdu
k t
f rSm;rsm;udk a&Smif&mS ;&mwGif
taxmuftul jzpfapEdkifonf/ tcsKdUaom "m;pm;cHrsm;onf if;wdkY\ owif;
taMumif;rsm;xJwiG f if;wdrYk odvu
kd b
f EJ iS hf tcsut
f vufrmS ;,Gi;f onfh twdik ;f twm
txd pdwfxdcdkufrIudkcHpm;Mu&onf/ odkY&mwGif tcsKdUrSmrl "mwfyHkdkufxm;ouJhodkY
aom jyefvnfpOf;pm;Edkifaom rSwfOmPf&SdMuonf/
vkyfief;wm0efNyD;qkH;NyD;aemuf
wpfcgwpf&HwGif owif;wpfyk'fudkxm;cJh&jcif;onf 'kuta&mufqHk;tydkif;yif jzpfonf/
EdIif;,SOfMunfhvQif aemufxyfwm0efrsm;ay;jcif;onf t"dym,fr&Sd[k cHpm;&wwfonf/
vlrsm;udk tE&m,fMum;xJwiG f odrYk [kwf qif;&JcsKUd wJjh cif;Mum;xJwiG f xm;cJ&h jcif;rsm;twGuf
REPORTERS WITHOUT BORDERS

91

tjypf&o
dS nf[k wcsKd Uvlrsm;u cHpm;&onf/ owif;jyifywGif wjcm;vlrsm;udk jyefajymjyjcif;
onf pdeaf c:rIrsm;udk jzpfapEdik o
f nf/ pdw'f u
k t
cuftcJrsm; ajymjyjcif;udk em;axmif&mwGif
vlrsm; us,jf yefu
Y jJG ym;aompGr;f &nfrsm; &SMd uonf/ aqG;aEG;ajymqdjk cif;udk &yfwefv
Y u
kd af p
Edik o
f nf if;ajymaeonft
h &mudk tenf;qH;k omajymapvdrrhf nf/ owif;axmufrsm; ud,
k f
wkid u
f if;wkaYd qG;aEG;aeaom taMumif;t&mrsm;udk rdwaf qGrsm;? rdom;pk0ifrsm; pdwrf ylyif
ap&ef qufvufaqG;aEG;rIrjyKawmhjcif;wdkYjzpfonf/
atmufygtcsufrsm;onf owif;pwifvdkufjcif;rS NyD;qHk;jcif; tul;tajymif;tm;
pDrHcefYcGJ&ef tBuHOmPfrsm;jzpfMuonf/
1/ tdrrf jyefrw
D pf&uf odrYk [kwf ESp&f ufcefY ]]zdtm;avQmch sonft
h csed }f } (decompresH y;Muonf/ (rnfonft
h
sion time) ,lzYkd tcsKUd aomowif;axmufrsm;u tBua
wGuf uJhodkY tcsdef,l&onfudk oif\ tdrfaxmifzuf odkYr[kwf rdom;pkudk
tvsifOD;pGm &Sif;jyyg/)
2/ tjyifbufwGif owif;vdkufaepOftwGif; tdrftaMumif;pOf;pm;jcif;onf tpGrf;
xufaom pdwfydkif;qdkif&m wGef;tm;ay;rIwpfck jzpfonf/ odkY&mwGif tdrfjyef&rnfh
taMumif;udk tcsK;d nDrQpmG awG;&ef vdt
k yfonf/ oifonf tjcm;wpfae&mwGif cP
wma&mufaeygu tjcm;olrsm;onfvnf; if;wd\
Yk b0rsm;wGif rwlnaD omae&m
wpfckodkY a&mufaevdrfhrnf/
3/ oifuo
hJ Ykd wlnaD omtawGUtBuKH &o
dS rl sm;udk qufo,
G yf g/ oift
h aMumif;udk zdtm;
ay;rIr&Sb
d J ajymjyEdik jf cif;onf (tjyifxu
G o
f mG ;vmjcif;onf) oift
h wGuf xl;jcm;rI
wpfckyif jzpfonf/
4/ oif\ pdwfydkif;qdkif&m usef;rma&;udk oHk;oyfyg/ tultnDawmif;cH&eftwGuf
rnfonfhtcgrQ aemufrusyg/
pdwf'kuay;aomykH&dyfrsm;ESifh tvkyfvkyf&jcif;
wdkufyGJjzpfyGm;&mae&mrsm;? &mZ0wfrIcif;jrifuGif;rsm;ESifh obm0ab;tE&m,frsm;rS kyfykH
rsm;aMumifh rMumrMum pdwfrcsrf;ajrhjcif;? pdwf'kua&mufjcif; jzpfaponf/ NyD;cJhaom
q,fpkESpfrsm;twGif;u jywfom;MunfvifrI jrifhrm;onfhuifr&mrsm; toHk;rsm;vmjcif;
aMumifh orm;d;k uspme,fZif;t&if;tjrpfrsm;rSonf vlrrI 'D ,
D mrsm;&Sd owif;cef;rsm;xJoYkd
a&mufvmaomkyfyHkyrmP ododomomjrifhrm;vmcJhonf/ tjzpftysufrsm;onf tvGef
a0;uGmaom t&yfa'orSvmaomfvnf; ay:ay:xifxif? tMurf;zuf? pdw'f u
k j zpfapaom
REPORTERS WITHOUT BORDERS

92

"gwfyrHk sm;ESihf AD',


D rkd sm;wGif eufeufeeJ pJ w
d Ef pS u
f m tvkyv
f yk af e&aom owif;axmufrsm;
ESifh rIcif;qdkif&mynm&Sifrsm;taejzifh if;wdkY\ udk,fydkiftawG;e,fy,fxJodkY pdrfh0ifvm
onf[k cHpm;Mu&onf/ rke;f wD;&G&H mS jcif;? pd;k &draf MumifMh ujcif;ESihf tultnDuif;rJjh cif;ponfh
cHpm;rIrsm;onf rqef;awmh/ xdt
k aMumif;t&mrsm;onf tvkycf sed jf yify usL;ausm0f ifvm
aom tawG;rsm;? tdyfpufjcif;udk aESmifh,SufrIrsm;tjzpf jyefvnfay:vmwwfonf/
atmufygwdkYonf pdwfxdcdkufrI0efxkyf0efydk;udk avQmhcs&ef rD'D,mtvkyform;rsm;
vkyfEdkifonfh vufawGYusaom tcsuf 6 csuf jzpfonf/
1/ oif udkifwG,fae&onfrsm;udk od&Sdem;vnfyg/ pdwf'kuay;aom yHk&dyfrsm;udk
"mwfa&mifjcnfrsm; xGuaf eaomt&m? aomufoavmuf tmedoifay;onfh tqdyf
oifah paom t&m0wKtjzpf awG;xifyg/ owif;axmufrsm;ESihf vlom;csi;f pmem
aom tultnDay;olrsm;onf EsKuvD;,m;tvkyo
f rm;rsm;uJo
h yYkd if jyKrv
l yk u
f ikd &f
rnf/ wpfcsed w
f nf;rSmyif rvdv
k m;tyfaom BuKH awGrY rI sm;udk tenf;qH;k odaYk vQmch s&ef
qifjcifr&I adS om enf;vrf;rsm;udk vkyaf qmif&rnf/ xdpk w
d 'f u
k u
kd xyfumwvJvJ
awG;awmcHpm;aejcif;u yuwdtajctaexuf pdwyf rkd x
kd cd u
kd af p&onfh taMumif;&if;
jzpfonf/ xdaYk Mumifh pdwx
f cd u
kd rf yI rmPudk awmfo
kH mcHpm;Ny;D tcsed w
f efvQif ausmf
vGefoGm;Edkifygap/
2/ rvdktyfbJ pdwf'kuay;aomt&mrsm;ESifh xdawGUjcif;udk a&SmifMuOfyg/ ypnf;rsm;
ae&mwusxm;jcif;ESihf acgif;pOfwyfjcif;rsm;qdik &f m vkyx
f ;kH vkyef nf;rsm;? rvdt
k yfbJ
'pf*spw
f ,fzikd rf sm;? zdik w
f rJG sm; (folders) rsm;tm; 0ifa&mufMunfh jI cif;ukd jyefvnf
oHk;oyfyg/ yHkrsm;tm; wdkufqdkifppfaq;vsuf ZmpfjrpftrsdK;rsdK;rSvmaom owif;
rsm;tm; twnfjyK&mwGif xl;jcm;aomtoGit
f jyifrsm;tm; a&;om;rSwx
f m;jcif;
onf rlvyHt
k m; tBurd Bf urd jf yefvnfppfaq;jcif;udk avQmch say;Edik o
f nf/ (xdzk ikd rf sm;
xJwiG f rnfonft
h aMumif;t&mrsm; yg0ifaMumif; owday;jcif;r&Sb
d EJ iS hf vkyaf zmf
udkifzufwpfOD;xHodkY rnfonfhtcgrQ vufqifhrurf;ygESifh/)
3/ kyyf rHk sm;tm; oifMunfo
h nft
h cg tuGmta0;trsKd ;rsKd ;jzifh prf;oyfavhvmyg/ wcsKUd
aomvlrsm;onf tao;pdwfrsm;tay:wGif tmkHpl;pdkufxm;Muonf/ Oyrmtm;
jzifh t0wftpm;jzpfNy;D wjcm;aomt&mrsm; (Oyrm? rsuEf mS rsm;) tm; Munfjh cif;udk
a&SmifMuonf/ kyyf \
Hk pdw'f u
k a &mufz,
G &f m tydik ;f rsm;tm; Munfh aI omtcgwGif
,m,DrsuEf mS zk;H wyfqifMunf&h ef pOf;pm;Munfyh g/ zvift,f'w
D mrsm;u jyif;xef
aom wdkufcdkufrIrsm;? aocgeD;qJqJykHrsm;udk wnf;jzwf&mwGif tptqkH;r&Sd
REPORTERS WITHOUT BORDERS

93

qufxm;onfh zvifwyd jf ym;ok;H jcif;udk a&Smif oifah wmfovdk tenf;i,fom ok;H


oiho
f nf/ oif\ udk,fydkifajz&Sif;onfh enf;vrf;udk toHk;jyKyg/
4/ MunfhI&aom ywf0ef;usifudk csdefqnd,lyg/ uGefysLwm\ 0if;'dk; (Window)
yrmPudk avQmch sjcif; odrYk [kwf uGeyf sLwmzefom;rsuEf mS jyif\ tvif;awmufyrI
ESifh yHkjywfom;rIudk ndjcif;tm;jzifh oufa&mufrIudk avQmhcsEdkifonf/ jzpfEdkifygu
toHudkydwfxm;yg/ toHonf oufa&mufrItrsm;qHk;tydkif; jzpfonf/
5/ kyfjrifoHMum;rsufESmjyifudk MunfhIjcif;rS rMumcP tem;,lyg/ pdwfcsrf;omp&m
wpfckckudk Munfhyg/ vrf;avQmufyg/ ajcqefY? vufqefYjyKyg odkYr[kwf obm0ESifh
xdawGUyg/ (Oyrm? pdr;f vef;aom Icif;ESihf avaumif;avoefw
Y Ykd jzpfonf/) xdt
k
csufrsm;tm;vkH;onf udk,fcEm\ pdwfzdpD;rIqdkif&mwkHYjyefjcif;rsm;udk wnfNidrfoGm;
apEdik o
f nf/ txl;ojzifh tdy&f mr0ifrD pdwyf supf &maumif;aom kyyf rHk sm;ESihf tvkyf
vkyjf cif;udk a&SmifMuOfyg/ xdu
k o
hJ v
Ykd yk jf cif;onf oif\pdwx
f w
J iG af e&m,lrI ydrk w
kd ;kd
yGm;vmaponf/ (aemufwcsufrSm t&ufESifhywfouf owdxm;yg/ t&uf
aomufjcif;onf tdyaf ysmjf cif;udk taESmift
h ,Sujf zpfapNy;D tdyrf ufq;kd rsm;udk ydrk kd
qdk;&Gm;aponf/
6/ rdrdudk,fudk MunfhIapmifYa&Smufrnfh tpDtpOfudk qGJxm;yg/ txl;ojzifh kdufcwf
rIBuD;rm;aom owif;wpfyk'fudka&;om;&mwGif ESpfBudrf? oHk;Budrf? av;BudrfvkyfzdkY
tvkyf\ qGJaqmifrIcH&wwfonf/ odkY&mwGif oifhtwGuf tvkyfcsdef jyifywGif
toufIzdkY tcsdefcsefxm;&efvnf; tvGefta&;BuD;onf/

refae*smrsm;ESifh t,f'Dwmrsm;twGuf rSufcsuf


0efxrf;rsm;\ use;f rma&;? pdwcf sr;f omrIEiS hf xda&mufpmG vkyu
f ikd Ef ikd rf w
I t
Ykd wGuf pdwx
f d
cdu
k rf u
I kd aumif;rGepf mG pDrcH efcY o
JG nft
h pDtpOfonf t"dutcef;u@wGif yg0ifEikd o
f nf/
pdwx
f cd u
kd rf u
I kd t,f'w
D mrsm;ud,
k w
f ikd f odxm;jcif;ESihf if;\oufa&mufru
I kd tenf;qH;k
odaYk vQmch szYkd tvkyyf idk ;f qdik &f mzGUJ pnf;rIrsm; (working structures) jyKvyk jf cif;onf t,f'D
wmrsm;\ wm0efwpfckjzpfonf/ owif;t&if;tjrpfrsm;ESifh owif;taMumif;t&m
rsm;twGuf 'ghwfXme (Dart Center) www.dartcenter.org udk qufoG,fyg/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

94

udk,fawGUjzpf&yfrsm;

REPORTERS WITHOUT BORDERS

95

wdkufyGJe,fajrwGif tvkyfvkyfjcif; oif odoifh?


em;vnfoifh? owdjyKoifhonfht&mrsm;
ppfjzpfyGm;&m t&yfa'orsm;odkY oGm;a&mufNyD; touf&Sifoefatmif aexdkifMu&onfh
owif;axmufrsm; tvGwo
f wif;axmufjzpfap 0efxrf;owif;axmufjzpfap twGuf
tvkyEf iS yhf wfoufaom tE&m,frsm;rSm xl;xl;jcm;jcm; jyif;xefvo
S nf/ wm0efrmS txl;
ojzifh Bu;D av;aomwm0efrsm;jzpfonf/ tjynft
h 0jyifqifxm;&efEiS hf xdu
k o
hJ aYkd om wm0ef
ay;tyfrI\ tcuftcJrsm;udk avQmhrwGuf&ef txl;ta&;BuD;onf/
owif;axmuf 10 OD;u if;wdkY\tawGUtBuHKrsm;udk jyefvnfajymjyNyD; tBuHOmPfrsm;
ay;xm;ygonf/

t&m&mwdkif;udk owdBuD;BuD;eJY BudKwifjyifqifyg


tpfcfb,fvfcufwuf (Iqbal Khattak) ygupwef&Sd e,fpnf;rjcm;
owif;axmufrsm;tzGJU\ udk,fpm;vS,f
]]owif;wpfyk'ftwGuf tE&m,f&SdwJh b,fa'oudkyJoGm;oGm; oifowif;ydkY&r,fh rD'D,m
tzGJYtpnf;uae BudKwifcGifhawmif;zdkY vdkygvdrfhr,f/ NyD;awmh wm0efxrf;aqmifaepOf
twGi;f rSm jzpfay:vmEdik w
f hJ b,fvt
kd ajctaersKd ;udrk qdk udik w
f ,
G af jz&Si;f Edik zf t
Ykd wGuf vHkvHk
avmufavmuf avhusio
hf ifwef;,lxm;Ny;D Nyv
D m;qdw
k ahJ r;cGe;f udk ud,
k u
hf ,
kd u
f kd ar;&rSmjzpfyg
w,f/ tJ'Da'oeJY b,favmuf&if;ESD;vJ/ y#dyurSm t"duyg0ifaewJh vlawGtaMumif;
udk b,favmufaumif;aumif;odovJ/ jyemwpfcck u
k kd &ifqikd v
f m&&if b,fvakd jz&Si;f
zdYk enf;vrf;&So
d vJ/ 'gawGukd BuKd wifjyifqifxm;&rSmyg/ aeYtcsed rf mS bmvkyrf ,f? naerSm
b,fvdktpD&ifcHr,f qdkwmawGeJYywfoufNyD; udk,fh&JUBuD;Muyfoludk aeYpOfwifjyzdkYvnf;
ta&;BuD;ygw,f/}}
]]oifoGm;r,fha'o&JU "avhxHk;wrf;awGeJYvnf; &if;ESD;zdkYvdkygw,f/ tJ'D"avhawGeJY tH0if
cGifus rjzpf&ifawmh 'kutBuD;tus,fa&mufrSmyJ/ 'gaMumifhrdkY a'o0wfpm;yHk? "avhawG?
tpOftvmawGeJY &if;ESD;NyD;vlawGeJY pum;ajymwJhtcg vdkufavsmnDaxG jzpf&ygr,f/
]]oGm;cGifhr&SdwJha'owpfckudk oGm;zdkYpDpOfr,fqdk&if tJ'Da'oudk csKyfudkifxm;wJh tkyfpkudk
odzv
Ykd ykd gr,f/ tJ'u
D rkd oGm;cif tJ't
D yk pf u
k ae cGijhf yKcsut
f &ifawmif;&if ydak umif;ygr,f/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

96

tJ'Da'orSm tkyfpkwpfpkxuf ydkNyD;&Sdaer,fqdk&if tkyfpkcsif;,SOfNydKifrIawG&SdaerSmrdkY tvGef


trif;*kpdkuf&rSmyg/ olwdkYMum;xJrSm Mum;nyfcH&Edkifygw,f/}}

b,folYudkrS r,HkygeJY
pwufzfeDyD&ufZf (StphaniePerez) France 2 kyfjrifrS
tBuD;wef;owif;axmuf
]]wwfEidk o
f avmufrsm;rsm; &SmazGo&d x
dS m;oifyh gw,f/ tBuOH mPfay;Edik rf ,f?h pDpOfay;olukd
axmufcaH jymr,fh taygif;toif;awG? vkyaf zmfuikd zf ufawGukd zke;f qufyg/ oif c&D;xGucf sed f
wefwt
hJ cgrSm tJ'ED ikd if &H UJ aemufq;kH owif;awGay;Edik rf ,fh jyifopfoH ;kH u vlawGtygt0if
oHwrefawGeJY pum;ajymyg/
]]bufrvdu
k w
f hJ t0wftpm;awGu0kd wfyg/ cEmud,
k yf o
kH Pmefray:apwJh abmif;bDus,f
us,?f &Syt
f usy yG ?G 'grSr[kwf tus& n
S yf yG G (tunic) awGukd ajymwmyg/ vltyk pf ek YJ a&maeyg/
jzpfEikd &f if trsK;d om;vkyaf zmfuikd zf ufwpfa,mufeYJ twlaeyg/ ol&adS eawmh taESmift
h ,Suf
ay;r,fhvlawGudk wm;NyD;om;jzpfaevdrfhr,f/
]]b,folYudkrSr,HkygeJY? tumtuG,f&Sd&Sdaeyg/ aumif;w,fvdkYxif&wJhvlawGawmifrS udk,fh
twGuf qdk;wJhvlawGtjzpf ajymif;vJoGm;Edkifw,f/ aemufwpfaeY b,foGm;r,fqdkwmukd
,mOfarmif;udk 'DaeYnaeuwnf;u ajymjyrxm;ygeJ?Y tJ'v
D u
l olyY wf0ef;usiu
f vlawGukd
jyefajymzdYk tcsed af y;ovdjk zpfomG ;r,f/ um;xJa&mufrS b,fomG ;r,fqw
kd m ajymyg/ wpfaeYwm
c&D;pOfudk ,mOfarmif;udkray;ygeJY/ c&D;wpfckNyD;rS wpfckajymyg/ oifh&JUpDpOfolu a'oudk
odw,f? 'gaMumifh olajymwmudk vdu
k ef myg/ wpfcck rk [kwaf wmhb;l vkYd oluxif&if vSnjhf yef
vmyg/ uH,HkNyD; ZGwfrvkyfygeJY/
]]jyif;xefwq
hJ EjyrIawG? t"dukP;f awGjzpfaecsed rf mS cJreS w
f mumuG,zf Ykd oHcarmufaqmif;
xm;yg/ vrf;usO;f uav;awGukd a&Smifyg/ xGuaf jy;vd&Yk atmif vrf;rBu;D awGukd rSwx
f m;yg/
'grSr[kwf vdktyf&if cdkvHIvdkY&atmif aps;qdkifawGudk rSwfxm;yg/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

97

uRefawmfwdkYudk ajymwmawG cdk;em;axmifNyD; apmifhMunfhaew,fvdkY


uRefawmf tNrJwrf;rSwf,lygw,f
c&pwdk abmfvfwefpuD (Christophe Boltanski) IObs owif;
r*Zif;rS tBuD;wef;owif;axmuf
]]tE&m,f&SdwJh b,fywf0ef;usifrSmrqdk pDpOfwJhvl (fixer) u tc&m jzpfygw,f/ olu
pum;jyefwpfa,mufjzpfovdk tE&m,fuv
kd nf; owday;Edik w
f o
hJ l jzpfygw,f/ oif,MHk unf
&wJh vlwpfa,mufukd a&G;cs,o
f ifyh gw,f/ ,mOfarmif;aumif;aumif;eJY um;aumif;aumif;
wpfpD;&SdzdkYvnf; ta&;BuD;ygw,f/ pufcsKdU,Gif;rIjzpf&if qdk;&Gm;Edkifw,f/ pufcsKdU,Gif;rIu
rawmfwJhae&mrSmjzpf&if ydkqdk;ygw,f/ jzwfvrf;rvdkufwm taumif;qHk;ygyJ/
]]qdik b
f mvkNH cKH a&;t& ajymr,fq&kd if uReaf wmfwaYkd jymwmawGukd ud&,
d meJY cd;k em;axmifNy;D
apmifMh unfah ew,fvYkd rSw,
f yl gw,f/ taumif;qH;k uawmh ta&;Bu;D wJt
Y csut
f vufawG
udk USB stick xJrSmxnfhNyD; tdrfrSmxm;cJhzdkYyJ jzpfygw,f/ wm0efcsdefrSm rSwfpkpmtkyf
tNrJaqmifxm;yg/ owif;ZmpfjrpfawGudk umuG,fzdkY vQKdU0Sufuk'fawG? emrnftwkawGudk
oHk;Edkifygw,f/
]]b*'ufNrdKUrSm jzpfcJhovdk jyefay;qGJcH&r,fh tE&m,f&Sdr,fqdk&if vlawGudkawGUzdkY BudKNyD;
pDpOfrxm;ygeJ/Y tifwmAsL;udk wpfae&mxJrmS tMumBu;D rvkyw
f m taumif;qH;k ygyJ/ em&D0uf
avmufaeNyD;&if xGufoGm;yg/ wpfcgwav udk,fh&JUyifudkcHpm;rIudk tm;udk;&w,f/ rouf
romcHpm;&w,fqdk&if ]]vHkavmufygNyD? uRefawmfoGm;vdkufygOD;r,f}} vdkY odyfrpOf;pm;bJ
ajymyg/
]]wm0efxrf;aqmifzYkd wpfae&m&mudk a&mufaewJt
h cgrSm rdom;pkb0 wnfNird rf &I &dS atmif
oifhuav;awGeJY pum;ajymoifhygw,f? olwdkYpdwfoufomatmif ajymyg/ a&mufaewJh
ae&mu"mwfyHkawG ydkYay;yg/wnf;cdkaewJh[dkw,f? [dkw,ftcef;eJY (jzpfEdkif&if) oifeJYtwl
&SdaewJhvlawGudkjyyg/ tE&m,fodyfr&Sdbl;qdkwJh oabmygyJ/}}

REPORTERS WITHOUT BORDERS

98

owif;pmq&mrsm;twGuf vSsdKU0SufazhpfbkwftodkuftNrHK
atmhcfpmemdkrmEsKcf (Oksana Romaniuk) ,lu&def;EdkifiH&Sd e,fpnf;
rjcm;owif;axmufrsm;tzGJY\ udk,fpm;vS,fESifh uD,ufAf tajcpdkuf
tpdk;&r[kwfaom vlxkowif;jyefMum;a&;Xme\ trIaqmif'gdkufwm
( Kiev-based NGO Institute for Mass Information)
]]uRefawmfwkdY uD;,ufNrdKU rdkif'ef&ifjyifrSm (Maidan Square, Kiev) tvGefjyif;xefwJh
qEjyuefYuGufrIawGudk BuKHcJh&ygw,f/ yxrOD;qHk; uRefawmfwkdYu owif;axmufawGrSef;
odatmif vdarmaf &miftrSwt
f om;wyfqifzYkd ajymygw,f/ 'gayrJh ,lu&de;f &JawGu vdarmf
a&mif trSwftom;eJY a'ocHowif;axmufawGudk ypfrSwfxm;aewmudk uRefawmfwkdY
rMumcifrSmyJ odcJh&ygw,f/ 'geJY wpfcg PRESS qdkwJh t*Fvdyfpmwef;ygwJh teufeJYtjzL
pwpfumawGudkvkyfzdkY qkH;jzwfNyD; owif;axmufawGukd oHcarmufaqmif;? *smuiftus
0wfapygw,f/
]]tJ'DaemufrSm &JawGu EdkifiHjcm;om;owif;axmufeJY &ifqdkifawGU&rSmrdkY ypfzdkYaMumufae
Muw,f/ olwdkUu 'kura&mufcsifMubl;/ wcsdKUjzpf&yfawGrSm 'DvdktrSwftom; xm;wm
taxmuftuljzpfw,fqdkwm uRefawmfwdkY odygw,f/ owif;axmufawGudk &efvdkwJhvl
tkyfpkwpfpkxJ a&mufoGm;&if tvG,fwuljzKwfvdkY&atmif trSwftom;[m uyfcGm
(pwpfum) vdkrsKd; jzpf&ygr,f/
]]ajy;vd&Yk atmif oufaomifo
h ufom &SL;zdeyfukd pD;oifyh gw,f/ yxrawmh uReaf wmfwrYkd mS
aqmufvkyfa&;vkyfief;cGifoHk; OD;xkyfawG &SdcJhMuygw,f/ cJeJYtaygufcH&&if tumtuG,f
&ygw,f/ 'gayrJh tJ'gawGu uRwu
f szv
Ykd ,
G w
f ,f/ 'gaMumifrh Ykd e,fpnf;rjcm;owif;axmuf
rsm;tzGJU&JUtultnDeJY ESif;avQmpD;oHcarmufawG 0,fcJhMuygw,f/
]]tJ'D OD;xkyfawGu wu,faumif;ygw,f/ a&mfbmusnfqefawG? cJvHk;awGuae tum
tuG,af y;w,f/ a&mfbmusnq
f efawGukd umuG,zf Ykd rsurf eS af wGeYJ rsu&f nf,Akd ;kH awGtwGuf
rsuEf mS zH;k pGyaf wG? touf&LS ud&,
d mawG &Syd gw,f/ uReaf wmfwu
Ykd owif;axmufawGtwGuf
vSsdKU0SufazhpfbkwftodkuftNrHKwpfckudk toHk;jyKMuygw,f/ owif;axmufawG[m rdkbdkif;
zkef;awGeJY olwdkY&SdwJhae&mawGudk MunfhEdkifw,f? tcsufjyowday;Edkifw,f? wpfa,mufudk
wpfa,muf oGm;a&mufulnDEdkifw,f/}}

REPORTERS WITHOUT BORDERS

99

b,fawmhrSwpfa,mufxJc&D;roGm;ygeJY
aygvfpwufzeDrefeD,m (Paul - Stphane MANIER) rSwfwrf;
kyf&SifdkufolESifh kyfjrifowif;axmuf? e,fpnf;rjcm; owif;axmuf
rsm;tzGJU? tkyfcsKyfa&;bkwftzGJU0if (documentary-maker and TV
journalist, member of the RWB administration board)

]]uRefawmf tBuHay;&r,fqdk&ifawmh wpfa,mufxJ b,fawmhrSc&D;roGm;ygeJYvdkY ajymcsif


wmygyJ/ oifv
h NHk cKaH &;twGuf wm0ef&w
dS hJ vlwpfa,mufa,muftem;rSm tNrw
J rf;&Sad eyg/
tJ'Dvlu wyfrawmf 'grSr[kwf olykeftkyfpkwpfpku jzpfEdkifw,f/ tmPmydkifawGu oif
tvkyv
f yk w
f ahJ e&mudk roGm;&atmif wwfEikd o
f rQenf;vrf;awGeYJ wm;qD;aew,fvYkd cHpm;
&&if tcGifhtvrf;&SmNyD; ukd,fhenf;udk,fh[efeJYoGm;yg/
]]'gayrJh oif tJ'DudkoGm;aewmudk tmPmydkifawG odatmifvkyfxm;&if ydkaumif;ygw,f/
Oyrmtm;jzifh udk,fhudkvufeufvmay;zdkY owif;axmuf[efaqmifxm;wJhvleJY rrSm;awmh
bl;aygh/
]]oifhudkowfNyD; oifhem&Dudk,lzdkY wdkufcdkufa&;orm;awGu vrf;udkydwfxm;w,fqdk&if oifh
taeeJY vlrodolrodaeNyD; odyfNyD;vnfwJhyHkpH raygufatmifaeyg/ pdwf&Snfyg/ udk,fhudk
zrf;xm;w,fqdk&if b,favmufMumOD;r,fqdkwm oifrodEdkifbl;/
]]yl;aygif;aqmif&u
G yf g/ 'gayrJh wjcm;vlawG&UJ emrnfev
YJ yd pf mawGukd b,fawmhrrS ay;ygeJ/Y
ud,
k ahf Mumifh olw'Ykd u
k a &mufomG ;Edik w
f ,f/ zke;f eHygwfawG? vdypf mawGudk wwfEidk o
f avmuf
tvGwu
f surf w
S yf g/ vdypf mpmtkyx
f rJ mS awmh zke;f eHygwf enf;enf;yg;yg;yJ a&;xm;yg/ oifh
laptop eJY smart phone udk xm;cJhyg/ oifeJYtwl bmrS,lroGm;ygeJY/
]]wpfaeY uReaf wmf tvkyv
f yk af ewke;f tppt&m&mvnf; tqifajyacsmarGUaewke;f uReaf wmfh
acgif;xJrSm ]]owdxm;yg? uHMurmu tNrJraumif;Edkifbl;}}qdkNyD; owday;acgif;avmif;oH
jrnfvmygw,f/ tJ'DtcgrSm uRefawmf ppfowif;vkdufwmudk &yfvdkufw,f/ uRefawmfh
todpw
d u
f rSe^f rrSeq
f w
dk mukd uReaf wmf b,fawmhrS od&rdS mS r[kwyf gbl;/ 'gayr,fh tckxd
uRefawmf 'DrSm&Sdaeao;w,fqdkawmh wpfckckxljcm;wmygyJ/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

100

oifhtaeeJY pdwf"mwfcdkifrm&ygr,f
rmwif;vmdkUcsf*sL;bmhxf (MartineLaroche-Joubert) France 2
kyfjrifrS tBuD;wef;owif;axmuf
]]y#dyujzpfwJh ae&mtrsm;pk[m BudKajymvdkYr&ygbl;/ oifeJY tqifajywJh? tE&m,fudk
oifhvdk cH,lxm;wJh? oif ,HkMunfwJh? tajctaeraumif;&if tm;udk;&r,fh "mwfykHowif;
axmufwpfa,mufeJY twlwloGm;yg/ wpfa,mufudk wpfa,muf zdtm;ray;ygeJY/ tJ'Dvdk
vkyfwm[m 'kua&mufzdkYtwGufygyJ/ ajy;p&m&Sd&ifajy;&atmif oifhawmfwJh&SL;zdeyfwpfpHk
&Sd&r,f? BuHhckdif&r,f/
]]uRefawmf qD;&D;,m;rSmwkef;u uRefawmfhtkdifzkef;udkydwfNyD; wl&uDe,fpyfrSm xm;cJhw,f/
'gaMumifh bm&Smt,fvf-tmquf (Bashar Al-Assad) wyfzGJUawGu k&Sm;tultnDeJY
uRefawmfhtdkifzkef;udk ajc&mcHvdkY r&awmhbl;/ N*dK[fwkzkef;udkokH;NyD; uRefawmfhowif;XmeeJY
qufo,
G rf ,fq&kd if ]]uReaf wmf tqifajyygw,f}} vkYd ajymzdt
Yk wGuf 10 pueyYf J Mumygw,f/
]]ta&;Bu;D qk;H uawmh oifph w
d t
f ajctaeyJ jzpfygw,f/ tE&m,feaYJ wGU&&if aMumufwwf
wm[m ykHrSefygyJ/ taMumufw&m;u rSefuefwJhwkHYjyefrIudk ay;ygw,f/ 'gayrJh xdwfvefY
jcif;awmh rjzpfygeJY/ xdwfvefYjcif;u ul;pufwwfNyD; rSm;,Gif;aom qkH;jzwfcsufrsm;udk
jzpfapEdik yf gw,f/ oifu,
kd w
f idk v
f nf; pdw"f mwfBuchH idk zf Ykd vkt
d yfovkd ud,
k v
hf kd pdw"f mwfBuchH idk f
olawGeYJ twl&adS e&ygr,f/ wpfcgwpf&H em&Daygif;rsm;pGm rvIyrf &Sm;bJ yke;f ae&wmrsK;d awG
BuKHawGUEkdifygw,f/ tJvdktcgrsKd;rSm xdwfvefYjcif;r&SdbJ apmifhqdkif;zkdYvkdygw,f/}}

zrf;qD;cHxm;&csdefrSm t"dutcsufu oifhudk tusOf;csxm;olawGeJY


pum;pajymzdkYygyJ
rmwif&SpfNAJ (MartinSchibbye) tDoD,dk;yD;,m;EdkifiH tusOf;axmif
wGif 438 &ufaecJh&aom qGD'ifEdkifiHrS tvGwfowif;axmuf
]]tNrJwrf; tpDtpOfwus&SdNyD; tqkd;qkH;twGuf jyifqifxm;yg/ tDoD,kd;yD;,m;rSm vGwf
vyfa&;twGuf wku
d yf 0JG ifaeMuwJh olyek t
f yk pf t
k aMumif; owif;oGm;,lwek ;f u uReaf wmfeYJ
uRefawmfh"mwfykHq&m tzrf;cHcJh&w,f/ uRefawmfwdkY rdcifXmeudk 24 em&Dwpfcg zkef;eJY
tpD&ifcHzkdY pepfwpfck vkyfxm;w,f/ uRefawmfwdkYeJY tquftoG,fjywfoGm;NyDqkd&if rdcif
Xmeu wyfvSefYtcsufay;rSm jzpfygw,f/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

101

]]tJ'g tvkyjf zpfygw,f/ uReaf wmfwYdk tzrf;cH&w,fqw


kd hJ owif;vnf;&a&m rdcifXmeu
d w
f ,f/ tJ'v
D v
kd yk w
f m
uReaf wmfw&Ydk UJ tD;ar;vfeYJ vlrrI 'D ,
D m passwords awGukd ajymif;vku
[m aumif;wJhtcsufygyJ/ bmjzpfvdkYvJqdkawmh uRefawmfwdkYudk ppfaq;ar;jref;aepOfrSm
'D passwords awGudk ajymrdvdkufrSmjzpfvdkYyJ/
]]tzrf;cH&pOfrSm t"dutcsufu udk,fhudktusOf;cswJhvlawGeJY pum;pajymNyD; yk*dKvfa&;
&if;ES;D rI&atmif vkyzf yYdk jJ zpfw,f/ tJvv
dk yk w
f m[m oif[m vlom;wpfa,mufjzpfw,fvYkd
olwdkYudkjrifapzdkYygyJ/ uRefawmfwkdYuawmh abmvkH;taMumif;yJ pajymMuw,f/ abmvkH;u
EkdifiHwumbmompum;ygyJ/ qGD'ifeJY ZvweftDb&m[DrdkApf (Zlatan Ibrahimovic) wkdY
taMumif;awG ajymcJhMuw,f/
]]olwdkYrSm tmPm&Sdaew,fqdkwmudk rpOf;pm;bJ olwkdYeJY &,fp&majymyg/ yl;aygif;aqmif
&Gufyg/ olwdkYu oifh&JUt0wftpm;awG tukefvkH;,loGm;NyD; t&Suf&apr,f/ ESdyfpufcsif
ESyd pf ufr,f/ 'gayr,fh olwu
Ykd oifu
h rkd vkyEf idk w
f mwpfck &Sw
d ,f/ tJ'guawmh oifb,fov
l J
qkw
d hJ qk;H jzwfEikd cf iG u
hf kd ,lomG ;vdrYk &ygbl;/ oifu owif;axmufwpfa,mufjzpfNy;D oifu
bdvyfajr wpfZeG ;f pmavmufu,
kd Nl y;D 'DZmwfvrf;ukd b,fvadk &;rvJqw
dk mukd awG;Ekid yf gw,f/
]]azmifwdefwpfacsmif;eJY puLudk cdk;xm;NyD; rSwfpka&;yg? 0Sufxm;yg/ usOf;ayrJhvnf; oifh&JU
tcef;xJrSm avhusifhcef;vkyfyg/ oif txufatmuf ckefEkdifw,f/ (rrl;&atmif) t*Fvdyf
*Pef; 8 twdkif; vrf;avQmufyg (cifAsm; rrl;awmhbl;aygh)/ oifhudk cGeftm;ay;zkdY uAsmeJY
oDcsif;awGudk tvGwf&Gwfyg? qdkyg/}}

oifNcdrf;ajcmufcHae&pOf EdkifiHwumtaxmuftuljyK uGef&ufwpfck&Sd


zdkY vdkw,f
'DemrDZm (DinaMeza) owif;pHkprf;axmufvSrf;a&;om;onfh owif;
axmuf (Investigative journalist)? [Gef'l&yfpfEdkifiH&Sd e,fpnf;rjcm;
owif;axmufrsm;tzGJU\ udk,fpm;vS,f
]][Gef'l&yfpfEdkifiH (Honduras) rSm vGwfvyfpGm ajymqkdcGifhu qdk;&Gm;aeNyD; owif;axmuf
awGu zdEydS cf aH e&ygw,f/ uRerf tvkyv
f yk w
f hJ owif;pmuvnf; apmifMh unfch aH e&ygw,f/
touftE&m,fukd yHrk eS Nf crd ;f ajcmufc&H ygw,f/ uRerf rdom;pkvnf; Ncrd ;f ajcmufc&H ygw,f/
uRerf um;vnf; zsuq
f ;D cH&w,f/uRerf a&SUaevnf; towfc&H w,f/ tdrv
f nf; cPcP
REPORTERS WITHOUT BORDERS

102

ajymif;cJh&w,f/ uRefrrdom;pk[m 0ifaiG&JUwpf0ufudk vkHNcKHa&;BudKwifjyifqifzdkYtwGuf


tokH;jyKcJh&w,f/ tawmf'kua&mufygw,f/ 'DtajctaerSm uav;awGukd xm;cJhNyD;
'Dwidk ;f jynfu uRerf b,fvx
kd u
G o
f mG ;Ekid rf mS vJ/ 'gaMumifv
h J uRerf qufaeae&wmaygh/}}
]]uRefru b,fawmhrS wpfa,mufwnf;rjzpfatmifaeNyD; udk,fhukd,fudk,fumuG,fw,f/
uRerf tdrt
f jyifbufrmS vufeufuikd t
f apmifah wG csxm;w,f/ vlawGeaYJ wGUqkzH Ydk tD;ar;vf
'grSr[kwf zkef;eJY b,fawmhrS rcsdef;bl;/ uRefr vlawGeJYrawGUcif uRefrzkef;&JUbufx&Dudk
xkwfxm;avh&Sdw,f/ uRefraemufukd aemufa,mifcHvkdufwJhol r&Sdbl;qkdwm aocsmrS
tjyifxGufw,f/
]]tem*wfrSm awGUp&m&Sd&if rsufESmcsif;qkdifawGUzdkYyJ pDpOfw,f/ uRefru vlwpfa,mufudk
rawGUrD tJ'Dvl&JU aemufaMumif;&mZ0ifukd taotcsmppfaq;w,f/ axmifacsmufrdrSm
pdk;vdkYuwpfaMumif;? uRefreJYpum;ajymwmaMumifh tJ'Dvl 'kua&mufEkdifp&m&Sdvm;qkdwm
odzdkYu wpfaMumif;aMumifh jzpfw,f/ oifeJY oifh&JUtquftoG,fawG awGUBuKHvmEkdifwJh
ab;tE&m,fukd tNrJowdxm;zkdYvkdw,f/ uRefr&JUtcsuftvufawGudk memory card
tawmfrsm;rsm;rSm xnfhxm;NyD; vkHNcKHwJhae&mawGrSm 0Sufxm;w,f/
]]oif Ncrd ;f ajcmufc&H w,fq&kd if oifu
h t
kd umtuG,af y;zd?Yk vlawG oifu
h dk ydNk y;D owdjyKvmEkid zf Ydk
Edik if w
H umtaxmuftyHu
h eG &f ufwpfck &Szd t
Ykd a&;Bu;D w,f/ oifBuKaH wGUae&wJh tE&m,fu
odyBf u;D w,fvx
Ydk if&if xGucf mG oGm;zkYd pOf;pm;oifw
h ,f/ Ny;D awmh jyefwt
hJ cgrSm owif;tjynfh
tpHek jYJ yefEikd zf t
Ykd wGuf qku
d b
f mvkNH cKaH &;oifwef; wufxm;zd?Yk rdwaf qGawG &Smxm;zdYk pOf;pm;
oifhygw,f/}}

oifhywfywfvnfrSmjzpfysufaewmawGudk tNrJwrf;owdrlyg
tDrmEGJvfqD;a&mhxf (EmmanuelSrot) attufzfyDowif;Xme\
vHkNcHKa&;wm0efcHenf;pepfydkif;qdkif&m t,f'Dwm
]]ta&twGufrsm;rsm;oGm;&if ydkNyD;vkHNcKHygw,f/ uRefawmfwkdY&JU oifwef;q&mawGu ]]oif
wpfa,mufxq
J kd jrefjrefomG ;Ekid w
f ,f/ 'gayrJh tkypf v
k u
dk o
f mG ;&if ykad 0;a0;a&mufEikd w
f ,f}}
vdkY ajymavh&Sdygw,f/ uRefawmfwdkYuvnf; rsm;aomtm;jzifh owif;axmufawG? "mwfyHk
owif;axmufawG? AD',
D o
kd wif;axmufawG? ,mOfarmif;wpfa,muf? pDpOfow
l pfa,muf
wdt
Yk ygt0if tkypf v
k u
kd cf &D;oGm;avh&ydS gw,f/ vkt
d yf&if vkNH cKaH &;twGuf oGm;ajymay;r,fh
REPORTERS WITHOUT BORDERS

103

vlwpfa,muf cefx
Y m;avh&ydS gw,f/ tJ'v
D u
l tawGUtBuKH oyd rf &Sad yrJh a&ajrtaetxm;
udkodNyD; a'obmompum;ukd ajymqkdEkdifoljzpfygw,f/ tJ'Dvdkjzpf&yfawGrSm uRefawmfwdkY
vkNH cKaH &;tpnf;ta0;udk reufwidk ;f vkyyf gw,f/ pDpOfou
l awmh olt
Y BuOH mPfawGay;w,f?
rdcifXmeudk taMumif;Mum;ay;w,f/
]]oHo,jzpfp&m ppfaq;a&;*dwfwpfckudk a&mufvmwJhtcgrSm wpfcgwav jyefvSnfhajy;
zdt
Yk csed f cPawmh &wwfygw,f/ 'gaMumifrh Ykd ud,
k yhf wf0ef;usirf mS bmawGjzpfaew,fqw
kd m
owdjyKzdkYvdkygw,f/
]]om"utm;jzifh vlolr&SdwJhvrf;? qefYusifbufvrf;aMumrSm vlawGtrsm;BuD; 'grSr[kwf
,mOfawGtrsm;Bu;D &yfaew,fqw
kd hJ yHrk eS rf [kww
f hJ tajctaewpfc[
k m a&SUrSm'kuj zpfaeNyD
qdkwJh trSwfvuPmygyJ/ ppfaq;a&;*dwfapmifhawG oifhudk rawGUrDtcsdefrSm jzpfygw,f/
b,fvdktE&m,f&SdwJh tajctaersdK;rSmyJjzpfjzpf ajc&mcHpepf (tracking system) rSm&SdwJh
wyfvSefYtoHay;cvkwfudk zGifhxm;zdkY tBuHay;vdkygw,f/ tJ'Dpepf[m jyemjzpfaewJh
ae&mawGrSm vkyfaewJh owif;axmufawGrSm &Sdygw,f/
]]tBuD;wef;t,f'DwmawGudk wyfvSefYxm;w,fqdkwJhtodu uRefawmfwdkY cufcJwJhtajc
taewpfckudk udkifwG,f&mrSm oufa&mufrI &SdEdkifygw,f/}}

ESdrfYcsrIeJYav;pm;rIudkjyyg
tvdefrif*ef (AlainMingam) "mwfyHkowif;axmufESifh e,fpnf;rjcm;
owif;axmufrsm;tzGJU? tkyfcsKyfa&;bkwftzGJU0if
]]owif;pmq&mawG[m rsufjrifoufaoawGoufoufom jzpfygw,f/ 'gayrJh aiGaMu;
tjrwfxkwfzdkYtwGuf txl;ojzifh EdkifiHa&;taMumif;jycsufawGtwGuf ypfrSwfawG jzpfyg
w,f/ 'gaMumifh owif;pmq&mawGu rdb
k ikd ;f zke;f oH;k &mrSm owdxm;zdYk vdyk gw,f/ bmvdv
Yk J
qdkawmh ae&m&SmEdkifwJhenf;ynm (geolocation technology) eJY olwdkY&JUae&mawGudk
odEikd v
f yYkd gyJ/ oift
h quftoG,af wG 'kur a&muf&atmif owif;ZmpfjrpfawGukd umuG,f
jcif;? tcsuftvufawGudk 0Sufpmvkyfjcif;awG[m tvGefta&;BuD;ygw,f/
]]tvGwfowif;axmufawGtaeeJY todtrSwfjyKjcif;cH&zdkYtwGuf twif;BudK;pm;wm[m
tuf'&Devif;a[mfrek ;f awG wufvmapNy;D 'kua &mufzt
Ykd wGuyf J jzpfygw,f/ owif;avmu

REPORTERS WITHOUT BORDERS

104

twGi;f ta&;tcif;eJY owif;axmufawGtMum; jyif;xefw,


hJ OS Nf yKd irf aI Mumifh wpfcgwpf&rH mS
tvGeftrif; pGefYpm;rIawG,lNyD; 'kueJY&ifqdkif&wJhtajctae a&mufEdkifygw,f/
]]uRefawmf aemufqHk;ay;vdkwJh tBuHuawmh ESdrYfcsjcif;eJYav;pm;jcif;udk jyyg/ oifa&muf
aewJEh ikd if &H UJ "avhx;kH pHawGeYJ ,Ofaus;rIpnf;rsO;f awGukd vdu
k ef mzdyYk jJ zpfygw,f/ vlwwfBu;D
vkyfr,f? oa&mfwmawG vkyfr,fqdk&ifawmh tJ'Dowif;axmufawGa&m? olwdkY&JUvkyfazmf
udkifzufawGa&m tE&m,fxJudk usygvdrfhr,f/}}

REPORTERS WITHOUT BORDERS

105

aemufqufwGJ

REPORTERS WITHOUT BORDERS

106

aemufqufwGJ 1 - wdkufyGJe,fajrrsm;wGif owif;pm


q&mrsm;udk umuG,fjcif;
ppfjzpfyGm;aepOfumvwGif vlom;csif;pmemaom vkyfom;rsm;ESifh owif;pmq&mrsm;udk
tumtuG,af y;&eftwGuf tjynfjynfqikd &f mOya'wGif oD;oefjY y|mef;csurf sm; &Syd gonf/
"avhpnf;rsO;f udk Oya'jyKxm;onfh *seD AD moabmwlcsu\
f aemufqufwo
JG abmwlpmcsKyf
1 \ tyd'k f 79 (Article 79 of Additional Protocol I of the Geneva Conventions) t&
ppfjzpfymG ;&ma'owGif a&muf&adS eaom owif;pmq&mrsm;onf wdu
k cf u
kd rf rI sm;wGif ryg0if
ygu 4if;wdkYudk t&yfom;rsm;tjzpf oabmxm; umuG,frIay;&rnf/
ukvor*vNkH cKH a&;aumifpu
D 2015 ckEpS ?f arv 27 &ufaeYwiG f twnfjyKcahJ om qH;k jzwf
csuf trSwf 2222 onf 2006 ckESpfwGif csrSwfcJhaom qHk;jzwfcsuftrSwf 1738 udk
wdk;csJUcdkifrmaponf/ vufeufudkify#dyujzpfyGm;rIwGif yg0ifaom tzGJUtpnf;rsm;tm;vHk;
onf owif;rD'D,mvkyfief;wGif vkyfudkifaeolrsm;tm; av;pm; tMurf;zufrIrsdK;pHkrS
tumtuG,af y;&rnfh wm0ef&o
dS nf[k qH;k jzwfcsuf trSwf 2222 u owday;xm;onf/
ukvor*taxGaxGnDvmcHuvnf; 4if;udpudkudkifwG,f&mwGif 2013 ckESpf? 'DZifbmv
18 &ufaeYwGif csrSwfcJhaomqHk;jzwfcsuftrSwf 68^163 ESifh 2014 ckESpf? 'DZifbmv
18 &ufaeYwGif csrSwfcJhaomqHk;jzwfcsuf trSwf 69^185 wdkYt& if;\ tzGJU0ifEdkifiHrsm;
tm; owif;axmufrsm;udk tMurf;zufrrI sm;rS wm;qD;&mwGif twlwuG vkyaf qmifMu&ef
wdkufwGef;xm;onf/

EdkifiHwumvufeufudkify#dyursm;aMumifh ab;'kucH&olrsm;tm; tum


tuG,fay;jcif;ESifhywfoufaom *sDeDAmoabmwlnDcsuf 1949 ckESpf?
Mo*kwfv 12 &uf\ aemufqufwGJ oabmwlpmcsKyf (Protocol -1)
1977 ckESpf? ZGefv 8 &ufaeY
tydk'f 79? owif;pmq&mrsm;udk tumtuG,fay;jcif;qdkif&m enf;vrf;rsm;
1/ tyd'k f 50? pmyd'k f 1 \ t"dym ,ft& vufeufuikd yf #dyu jzpfymG ;&ma'orsm;wGif tE&m,f
rsm;aom toufarG;0rf;ausmif;wm0efrsm;udk vkyu
f ikd af e&onfh owif;pmq&mrsm;
REPORTERS WITHOUT BORDERS

107

tm; t&yfom;rsm;tjzpf rSwf,l&rnf/


2/ owif;pmq&mrsm;onf if;wdkY&&Sdxm;onfh t&yfom;[laomtqifhudk qdk;&Gm;pGm
oufa&mufapaom vIy&f mS ;rI rjyKvyk cf v
hJ Qi?f wwd,oabmwlncD suf (Third Convention) tydk'f 4 (u) (4) wGif jy|mef;xm;onfhtwdkif; vufeufudkifwyfrsm;odkY
tyfEiS ;f xm;aom ppfowif;axmufrsm;\ tcGit
hf a&;udk rxdcu
dk af pbJ tumtuG,f
ay;&rnf/
3/ owif;pmq&mrsm;onf oabmwlpmcsKyyf g aemufqufwJG 2 &Sd yHpk EH iS hf tvm;wlaom
oufaocHuwfjym; &,lxm;&rnf/ tqdkygowif;axmuf\ EdkifiHom;jzpf&m EdkifiH
tpdk;&ujzpfap odkYr[kwf tqdkygowif;axmuf aexdkifvsuf&Sdaom EdkifiHtpdk;&u
jzpfap odrYk [kwf olt
Y m;tvkyaf y;onfh owif;rD',
D mwdu
k f wnf&adS omEdik if \
H tpd;k &
ujzpfap xdo
k o
l nf owif;axmufjzpfaMumif; oufaocHuwfjym; xkwaf y;Edik o
f nf/

2015 ckESpf? arv 27 &ufaeYwGif ukvor*vHkNcHKa&;aumifpDrS csrSwfusifh


oHk;aom qHk;jzwfcsuf trSwf 2222 (2015)
ukvor*vHkNcHKa&;aumifpDonf
...owif;pmq&mrsm;? rD'D,mynm&Sifrsm;ESifh qufEG,faeaom 0efxrf;rsm;\ tvkyf
onf if;wdkYukd vufeufuikd yf #dyutajctaersm;wGif Ncrd ;f ajcmufjcif;? aESmif,
h u
S jf cif;ESihf
tMurf;zufjcif;[laom tE&m,frsm;twGi;f rMumrMum usa&mufaponf[k todtrSwf
jyKvsuf ....
...vufeufudkify#dyutajctaersm;wGif owif;pmq&mrsm;? rD'D,mynm&Sifrsm;ESifh
qufE,
G af eaom 0efxrf;rsm;tm; urmah 'otrsm;tjym;wGif Burd zf efrsm;pGm tMurf;zuf
rItwGu?f txl;ojzifh Edik if w
H umvlom;csi;f pmemrIOya'udk csKd ;azmufvsuf BuKd wifBu&H ,
G f
wdkufcdkufrIrsm;twGuf eufeufeJeJpdk;&drfylyefvsuf ....
...trsdK;orD;owif;pmq&mrsm;? rD'D,mynm&Sifrsm;ESifh qufEG,faeaom 0efxrf;rsm;
onf if;wd\
Yk vkyif ef;udv
k yk &f mwGif &ifqikd &f onfh oD;oeft
Y E&m,frsm;udk todtrSwjf yK
vsu?f vufeufukdify#dyutajctaersm;wGif if;wdkY\vHkNcHKa&;udk udkifwG,f&eftwGuf
usm;-r ajz&Sif;rIenf;vrf;rsm;\ ta&;BuD;yHkudk taMumif;t&mwGif tav;xm;
vsuf....

REPORTERS WITHOUT BORDERS

108

1/ vufeufukdify#dyutajctaersm;wGif owif;axmufrsm;? rD'D,mynm&Sifrsm;ESifh


qufE,
G af eaom 0efxrf;rsm;tm; usL;vGeo
f nft
h Murf;zufrrI sm;ESihf ESyd pf ufni ;f yef;rIrsm;
tm;vHk;wdkYtm; Iwfcsonf/ vufeufukdify#dyursm;wGif yg0ifaeMuaom tzGJUtm;vHk;udk
vnf; if;jyKusifhrIrsm;tm; tqHk;owf&ef wdkufwGef;onf/
2/ vGwfvyfaom? trSDtcdkuif;aom? bufrvdkufaom owif;qufoG,fa&;vkyfief;
wpfc\
k tvkyo
f nf 'Dru
kd a&pDvt
Yl zGUJ tpnf;\ ta&;ygaomtajccHtw
k jf rpfrsm;xJrS wpfck
jzpfNyD; xdkrSwpfqifh t&yfom;rsm;tm; tumtuG,fay;EdkifaMumif; tcdkiftrm rSwfcsuf
jyKonf/
...(4)vufeufuidk yf #dyutajctaersm;wGio
f wif;axmufrsm;? rD',
D mynm&Sirf sm;ESihf
qufEG,faeaom 0efxrf;rsm;tm; usL;vGefaom tMurf;zufrIrsm;ESifh ESdyfpufnif;yef;rI
rsm;ESifh Oya'rSuif;vGwfaerIrsm;? xdkodkYusL;vGefrIrsm;aMumifh if;tjyKtrlrsm; xyfrHjzpf
zG,f&m &Sdjcif;rsm;udk jyif;jyif;xefxef Iwfcsonf/
5/ Oya'rSuif;vGwfaerIudk tqHk;owf&efESifh EdkifiHwumvlom;csif;pmemrIOya'tm;
jyif;xefpmG csKd ;azmufrrI sm;twGuf wm0ef&o
dS rl sm;tm; w&m;pGq
J &kd eftwGuf Edik if rH sm;taejzifh
EdkifiHwumOya'wGifyg0ifaom oufqdkif&mwm0efrsm;udk vdkufemxrf;aqmifzdkY tav;
teuf rSwfcsufjyKonf/
... 8/ vufeufukdify#dyutajctaersm;wGif jyefay;qGJcHMu&aom odkYr[kwf "m;pmcH
tjzpf zrf;qD;cHMu&aom owif;axmufrsm;? rD'D,mynm&Sifrsm;ESifh qufEG,faeaom
0efxrf;rsm;tm; aqmvsifpGm >cif;csufr&Sd jyefvTwfay;&ef wkdufwGef;onf/
9/ vufeufukdify#dyutajctaersm;wGif yg0ifywfoufaeaom tzGJYrsm;tm;vHk;tm;
owif;axmufrsm;? rD'D,mynm&Sifrsm;ESifh qufEG,faeaom0efxrf;rsm;udk t&yfom;rsm;
taejzifh av;pm;&ef wdkufwGef;onf/
10/ owif;vkyif ef;wGif tok;H jyKaom ypn;f ud&,
d mrsm;ESihf wyfqifrrI sm;onf t&yfom;
ypnf;rsm;jzpfNyD; udpESifhpyfvsOf; if;wdkYonf ppfoHk;ypnf;rsm;r[kwfygu wdkufcdkuf
&rnfht&m odkYr[kwf rkef;wD;&efvdk&rnfht&m r[kwfaMumif; xyfavmif;wdkufwGef;onf/
11/ owif;axmufrsm;? rD'D,mynm&Sifrsm;ESifh qufEG,faeaom0efxrf;rsm; tygt0if
vufeufukdify#dyursm;\ oufa&mufrIcHMu&aom t&yfom;rsm;tm; wdkufcdkufjcif;udk
&yfwefYwm;qD;zdkY tultnDay; BudK;yrf;rIrsm;wGif EdkifiHwumvlom;csif;pmemrIOya'\
ynmay;ESifh avhusifhrI\ ta&;ygaomtcef;u@tm; todtrSwfjyKonf/
12/ vufeufukdify#dyutajctaersm;wGif owif;axmufrsm;? rD'D,mynm&Sifrsm;ESifh
qufEG,faeaom0efxrf;rsm;tm; tMurf;zufrIESifhywfoufonfh owif;taMumif;t&m
rsm;udk ukvor*Nird ;f csr;f a&;wyfzUJG rsm;ESihf txl;Ekid if aH &;uk,
d pf m;vS,t
f zGUJ rsm;u if;wd\
Yk
REPORTERS WITHOUT BORDERS

109

wm0eft& tpD&ifc&H mwGif oifah vsmo


f vdk xnfo
h iG ;f oifah Mumif; tcdik t
f rm rSwcf sujf yKonf/
13/ owif;axmufrsm;? rD'D,mynm&Sifrsm;ESifh qufEG,faeaom0efxrf;rsm; tygt0if
t&yfom;rsm;ESifhywfouf EdkifiHwumvlom;csif;pmemrIOya'tm; csdK;azmufrIrsm;udk
wm;qD;&ef vufeufukdify#dyuwGif yg0ifonfhtzGJUtm;vHk;tm; wwfEdkiforQ BudK;yrf;&ef
wdkufwGef;onf/
14/ vufeufukdify#dyutajctaersm;wGif owif;axmufrsm;? rD'D,mynm&Sifrsm;ESifh
qufEG,faeaom0efxrf;rsm;taejzifh if;wdkY\tvkyftm; vGwfvyfpGmESifh rvdkvm;tyf
aom aESmifh,SufrIrsm;r&SdbJ vkyfaqmifEdkif&eftwGuf tzGJU0ifEdkifiHrsm;u Oya'tm;jzifh
vnf;aumif;? vufawGUtm;jzifv
h nf;aumif; vHNk cKH pw
d cf s&aom? pGr;f aqmifEikd af om ywf0ef;
usifwpfckudk zefwD;&efESifh wnfwHhatmifxdef;odrf;&ef wdkufwGef;onf/
...19/ ukvor*taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyfu owif;axmufrsm;? rD'D,mynm&Sif
rsm;ESifh qufEG,faeaom0efxrf;rsm; vHkNcHKpdwfcs&rIESifhywfoufonfhudpudk if;\tpD&if
cHpmwGif vdu
k af vsmnDaxGpmG tyd'k cf w
JG pfct
k aejzifh xnfo
h iG ;f &ef arwm&yfco
H nf/ usa&muf
awmhrnft
h E&m,fukd &ifqikd af e&onfh if;yk*Kd vrf sm;tm; umuG,&f ef? owif;axmufrsm;?
rD',
D mynm&Sirf sm;ESihf qufE,
G af eaom0efxrf;rsm;tm; wdu
k cf u
kd jf cif;ESihf tMurf;zufjcif;
owif;ESifh if;jzpf&yfrsm;tm; wm;qD;onfh ta&;,lrIonf oufqdkif&mEdkifiH\ oD;jcm;
tpD&ifcpH mrsm;wGif yg0ifaMumif;aocsmap&ef enf;vrf;rsm;&Sad eonf[al omtcsuv
f nf;
yg0ifap&rnf/

ukvor*taxGaxGnDvmcHu 2014 ckESpf? 'DZifbmv 18 &ufaeYwGif


twnfjyKcJhaom owif;pmq&mrsm; ab;uif;vkHNcKHjcif;ESifh uif;vGwfjcif;
wkdYESifhywfoufonfh qkH;jzwfcsuftrSwf 69^185
taxGaxGnDvmcHonf
owif;pmynmonf rD',
D mtzGUJ tpnf;rsm;? wpfo;D yk*v
rsm;ESihf tzGUJ tpnf;rsm;\ tBuH
OmPfrsm;udk yg0ifapvsuf pOfqufrjywf ajymif;vJvmaMumif;? if;tzGJUtpnf;rsm;onf
jynfoEl iS Ehf ikd if aH &;tcGit
hf a&;rsm;qdik &f m tjynfjynfqidk &f my#dnmOf (International Covenant on Civil and Political Rights ICCPR) \ tydk'f 19 ESifhtnD vGwfvyfpGm
awG;cGifh? vGwfvyfpGmazmfjycGifhwdkYudk usifhoHk;vsuf tGefvdkif; (tifwmeuf) jzifhaomfvnf;
aumif;? atmhzv
f ikd ;f (tifwmeufjyify) jzifah omfvnf;aumif; owif;ESihf tBuOH mPfrsKd ;pHu
k kd
&SmazGjcif;? vufcHjcif;ESifh rQa0jcif;rsm;jyKvkyfaMumif; todtrSwfjyKvsuf...
REPORTERS WITHOUT BORDERS

110

owfjzwfjcif;? ESdyfpufjcif;? twif;tusyf xGufcGmapjcif;? wpfzufowf zrf;qD;xdef;odrf;


jcif;? ESix
f w
k jf cif;? aMumuf&UHG apjcif;? aESmif,
h u
S jf cif;? Ncrd ;f ajcmufjcif;ESihf tjcm;tMurf;zufypkH H
rsm;tygt0if owif;axmufrsm; vHNk cKH pw
d cf s&rIEiS q
hf ufE,
G
f usL;vGeaf om vlt
Y cGit
hf a&;
csdK;azmufrIrsm;ESifh nif;yef;ESdyfpufrIrsm;aMumifh eufeufeJeJylyef&vsuf...
rdrw
d \
Ykd tvkyu
f kd vkyu
f ikd af e&jcif;aMumifh rMumao;rDEpS rf sm;twGi;f towfc&H aom? xde;f odr;f
cH&aom owif;axmufrsm;ESihf rD',
D mtvkyo
f rm;rsm;\ ta&twGuf ydrk rkd sm;jym;vmcJjh cif;
twGuf tvGeftrif; pdk;&drfylyefrIudk azmfjyvsuf...
tMurf;zuftkyfpkrsm;ESifh &mZ0wf*dkPf;rsm;tygt0if tpdk;&r[kwfonfholrsm;\ owif;
axmufrsm;tay: ydrk Bkd u;D xGm;vmonfh Ncrd ;f ajcmufrrI sm;twGuf pd;k &dryf yl efru
I v
kd nf; azmfjy
vsuf...
trsKd ;orD;owif;axmufrsm; if;wd\
Yk vkyif ef;udk vkyaf qmif&mwGif BuKH awGU&onfh oD;oefY
tE&m,frsm;&Sad eaMumif; todtrSwjf yKvsuf udpE iS phf yfvsO;f owif;axmufrsm; vkNH cKH
a&;twGuf enf;vrf;rsm;pOf;pm;&mwGif vdifydkif;qdkif&mcHpm;rIygonfh enf;vrf;rsm;aqmif
&Gufjcif;\ ta&;BuD;yHkudk tav;teufxm;vsuf...
udk,fykdifvGwfvyfcGifhESifh vGwfvyfpGmazmfjycGifhwdkYudk csdK;azmufvsuf w&m;r0if? wpfzuf
owfaxmufvrS ;f jcif;? qufo,
G af &;rsm;tm; Mum;jzwf,jl cif;wd\
Yk ypfrw
S rf sm; jzpfvm&onfh
owif;axmufrsm;\ tumtuG,frJhtajctaeudk todtrSwfjyKvsuf
1/ y#dyutajctaersm;? y#dyur[kwfaom tajctaersm;wGif nif;yef;ESdyfpufjcif;?
Oya'rJh owfjzwfjcif;? twif;tusyf aysmufu,
G af pjcif;? wzufowfzrf;qD;xde;f odr;f jcif;
wdEYk iS t
hf wl Ncrd ;f ajcmufjcif;? aESmif,
h u
S jf cif;wdu
Yk o
hJ aYkd om owif;axmufrsm;tm; wku
d cf u
kd f
jcif;rsm;ESifh tMurf;zufjcif;rsm;tm;vHk;udk &Sif;vif;jywfom;pGm Iwfcsonf/
2/ owif;axmufrsm;tay: usL;vGeaf omwdu
k cf u
kd rf rI sm;ESihf tMurf;zufrrI sm;onf Oya'rS
uif;vGwaf ejcif;tm; tjyif;txefw
I cf sonf/ &mZ0wfrt
I rsm;tjym;onf jypf'PfrcH&bJ
if;&mZ0wfrIrsm; xyfcgwvJjzpfapEdkifonfh tajctaeudk jyif;xefpGmIwfcsonf/
3/ "m;pmcHrsm;tjzpf zrf;qD;ac:aqmifc&H aom odrYk [kwf twif;tusyf aysmufu,
G o
f mG ;
apjcif;cH&aom owif;axmufrsm;ESihf rD',
D mtvkyo
f rm;rsm;tm; csucf si;f jyefvw
T af y;&ef
wdkufwGef;onf/
4/ Edk0ifbmv 2 &ufaeYudk owif;axmufrsm;tay: usL;vGefonfh&mZ0wfrIrsm; Oya'rS
vGwfuif;aejcif;udk tqHk;owfonfh EdkifiHwumaeYtjzpf aMunmjcif;udk tcGifhaumif;
,lvsuf owif;axmufrsm; vHkNcHKa&;udpESifhywfoufaomtodudk wdk;jrifh&efESifh udp
ESifhpyfvsOf; cdkifrmaom tpysdK;vkyfaqmifcsufrsm; pwif&ef EdkifiHrsm;tm; tm;ay;rI
jyKvdkufonf/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

111

...6/ rdrdwdkY\ w&m;pD&ifrIe,fedrdwftwGif; usa&mufvmonfh owif;axmufrsm;ESifh


rD'D,mtvkyform;rsm;tay: tqdkyg tMurf;zufrI? Ncdrf;ajcmufrIESifh wdkufcdkufrIrsm;udk
bufrvdu
k af om? jrefqefaom? jynfph akH om? vGwv
f yfaom? xda&mufaom pHpk rf;ppfaq;rI
rsm;udk aqmif&Gufjcif;jzifh wm0efcHrI&Sd&eftwGufvnf;aumif;? trdefYay;olrsm;? yl;aygif;
usL;vGeo
f rl sm;? ulnt
D m;ay;olrsm; odrYk [kw?f &mZ0wfrrI sm;tm; zH;k uG,o
f rl sm; tygt0if
usL;vGefolrsm;tm; w&m;Hk;odkYydkY&eftwGufvnf;aumif;? usL;vGefcH&olrsm;ESifh olwdkY\
rdom;pkrsm;onf oifhavsmfaom jyefvnfukpm;rIrsm;udk &&SdzdkYaocsmap&efvnf;aumif;
tzGUJ 0ifEikd if rH sm;tm; tMurf;zufrrI sm;? Ncrd ;f ajcmufrrI sm;ESihf wdu
k cf u
kd rf rI sm;udk wwfprG ;f oa&GU
wm;qD;&ef wdkufwGef;vdkufonf/
7/ owif;pmq&mrsm;taejzifh if;wd\
Yk tvkyu
f kd trSt
D cdu
k if;pGm? rxdu
k w
f efaom aESmif,
h u
S f
rIrsm; r&SdbJ vkyfaqmifEdkif&eftwGuf ab;uif;vkHNcKH pGrf;aqmifEdkifaom ywf0ef;usif
wpfcu
k kd Oya'tm;jzifv
h nf;aumif;? vufawGUtm;jzifv
h nf;aumif; atmufygenf;vrf;rsm;
tygt0if zefwD;&ef wdkufwGef;vdkufonf/
Oya'jyKjcif;qdkif&m enf;vrf;rsm;?
owif;axmufrsm; ab;uif;vkHNcKHa&;ESifhpyfvsOf; EdkifiHwumvlYtcGifhta&;ESifh
vlom;csi;f pmemrIOya'\ wm0efrsm;ESihf uwdu0wfrsm;ESiyhf wfoufNy;D w&m;pD&if
a&;tzGJUtwGif;ESifh w&m;Oya'pdk;rdk;a&;t&m&Sdrsm;ESifh ppfbufqdkif&myk*dKvfrsm;
tMum;? owif;axmufrsm;tMum;? vlrt
I zGUJ tpnf;rsm;twGi;f todw&m; jri w
hf if
jcif;?
owif;axmufrsm;tm; wdu
k cf u
dk rf rI sm;udk avhvmapmifMh unfjh cif;ESihf tpD&ifcjH cif;?
tMurf;zufrIESifh wdkufcdkufrIrsm;udk jynfoltrsm;od&Sd&ef pepfwusIwfcsjcif;?
xdkuJhodkYaom wdkufcdkufrIrsm;tm; pHkprf;axmufvSrf;&efESifh w&m;pGJqdk&ef? owif;
axmufrsm;tay: usL;vGefaom wdkufcdkufrIrsm;ESifh tMurf;zufrIrsm;\ Oya'rS
vGwu
f if;aerItm; wdu
k zf su&f eftwGuf r[mAsL[menf;vrf;rsm;tm; azmfaqmif
&efESifh taumiftxnfazmf&ef? 2014 ckEpS ?f pufwifbmv 25 &ufaeY\ vlt
Y cGihf
ta&;aumifpD qH;k jzwfcsut
f rSwf 27^5 wGif owfrw
S x
f m;onfh aumif;aomjyKusihf
rIrsm;tm; oifah vsmo
f vdk toH;k csjcif;tygt0if vdt
k yfaom t&if;tjrpfrsm;tm;
vsmxm;jcif;?
8/ owif;axmufrsm; vkHNcKHrIESifhywfouf enf;ynmydkif;qdkif&m taxmuftyHhrsm;ESifh
t&nftcsif; jrifhwifjcif;rsm;tygt0if? a'owGif;tzGJUtpnf;rsm;ESifhtwl EdkifiHwum
tqifhwGif yl;aygif;ndEdIif;zdkY vdktyfonfudk tav;xm;onf/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

112

9/ Edik if w
H umESihf a'oqdik &f m vlt
Y cGit
Yf a&;tzGUJ tpnf;rsm;tygt0if oufqikd &f m ukvor*
tzGJUtpnf;rsm; txl;ojzifh ukvor*ynma&;? odyHESifh ,Ofaus;rItzGJYtpnf;wdkYESifh
yl;aygif;vkyfaqmif&ef? owif;axmufrsm;tm; tMurf;zufwdkufcdkufjcif;rsm;tay: pkHprf;
ppfaq;rItajctaeESihf ywfoufonfo
h wif;tcsut
f vufrsm;tm; rdrw
d \
Ykd oabmqE
tavsmufrQa0&ef EdkifiHrsm;tm; wdkufwGef;onf/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

113

aemufqufwGJ 2 - owif;pmvGwfvyfcGifhqdkif&m
tajccHpm&Gufpmwrf;rsm;
owif;pmvGwv
f yfciG hf tajccHrt
l m; Edik if w
H umOya'? a'oqdik &f mpmom;rsm;ESihf Edik if aH wmf
Oya'jyKtzGUJ rsm; (tcGit
hf a&;rsm;ESihf "avhrsm;? zGUJ pnf;tkycf sKyyf kH tajccHOya'rsm;ESihf trdeYf
rsm;) u todtrSwfjyKMuonf/

tjynfjynfqdkif&mvlYtcGifhta&;aMunmpmwrf; (Universal Declaration of Human Rights)


1948 ckESpf? 'DZifbmv 10 &ufaeYwGif twnfjyKcJhonf/
tydk'f 19
vlwdkif;wGif vGwfvyfpGm xifjrif,lqEdkifcGifhESifh vGwfvyfpGm xkwfazmfajymqkdcGifh&Sdonf/
tqdyk g tcGit
hf a&;rsm; taESmiht
f ,Surf &Sb
d J vGwv
f yfpmG xifjrif,q
l Edik cf iG hf yg0ifonfh
tjyif EdkifiHe,fedrdwfrsm;udk axmufxm;&efrvdkbJ owif;taMumif;t&mrsm;ESifh oabm
w&m;rsm;udk wpfenf;enf;jzifh vGwv
f yfpmG &SmazGqnf;yl;Edik cf iG ?hf vufcEH ikd cf iG Ehf iS hf a0iSjzefcY sd
cGifhwdkYvnf; yg0ifonf/

jynfolESifhEdkifiHa&;tcGifhta&;rsm;qdkif&m tjynfjynfqkdif&my#dnmm
f
( International Covenant on Civil and Political Rights
ICCPR)
1966 ckEpS ?f 'DZifbmv 16 &ufaeYwiG f twnfjyKcNhJ y;D 1976 ckEpS ?f rwfv 23 &ufaeYwiG f
pwiftmPmoufa&mufcJhonf/
tydk'f19
1/ vlwdkif;onf taESmifht,Sufr&SdbJ xifjrif,lqydkifcGifh&Sdonf/
2/ vlwdkif;onf vGwfvyfpGmxkwfazmfajymqdkcGifh&Sd&rnf/ tcGifhta&;wGif owif;
REPORTERS WITHOUT BORDERS

114

taMumif;t&mESihf oabmw&m;rsm;udk wenf;enf;jzifh vGwv


f yfpmG &Sm,lqnf;yl;
Edik cf iG ?hf vufcEH ikd cf iG Ehf iS hf a0iSjzefcY scd iG w
hf v
Ykd nf; yg0ifonf/ vGwv
f yfpmG a[majymjcif;?
a&;om;xkwfa0jcif;? tEkynmyHkpHjzifh wifqufjcif; odkYr[kwf tjcm; vlxkquf
oG,fa&;enf;vrf;wpfckckjzifh uefYowfcsufr&Sd aqmif&GufcGifh &Sdonf/
3/ tyd'k \
f pmyd'k f 2 wGif jy|mef;xm;onfh tcGit
hf a&;rsm;udk usio
hf ;kH rIwiG f txl;
wm0efrsm;ESifh 0w&m;rsm; yg0ifonf/ xdkYtwGuf wcsdKUaomuefYowfrIrsm; &SdEdkif
onf/ odaYk omfvnf; xdu
k efo
Y wfrrI sm;onf Oya't& jy|mef;xm;onft
h wdik ;f ESihf
vdt
k yfonfhtwdkif; jzpf&rnf/
olwpfyg;\ tcGifhta&;ESifh *kPfodumudk av;pm;&efESifh
trsKd ;om;vHNk cKH a&; odrYk [kwf jynfov
l x
l \
k trdeYf odrYk [kwf jynfoUl use;f rm
a&;ESifh pm&dwrsm;twGuf jzpf&rnf/

vlYtcGifhta&;rsm;ESifh tajccHvGwfvyfcGifhrsm;tm; umuG,fa&;twGuf


Oa&myoabmwlnDcsuf (European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms)
1950 ckESpf? Edk0ifbmv 4 &ufaeYwGif twnfjyKcJhNyD; 1953 ckESpf? pufwifbmv 3 &uf
aeYwGif pwiftmPmoufa&mufcJhonf/

tykd'fcGJ10? vGwfvyfpGm xkwfazmfajymqdkcGifh


4/ vlwikd ;f wGif vGwv
f yfpmG xkwaf zmfajymqdck iG &hf o
dS nf/ vlwikd ;f wGif vGwv
f yfpmG xifjrif
,lqEdkifcGifhESifh vGwfvyfpGm zGifh[azmfjyEdkifcGifh &Sdonf/ tqdkyg tcGifhta&;rsm;
taESmift
h ,Surf &Sb
d J vGwv
f yfpmG xifjrif,q
l Edik cf iG hf yg0ifonft
h jyif Edik if eH ,f
edrw
d rf sm;udk axmufxm;&efrvdb
k J owif;taMumif;t&mESihf oabmw&m;rsm;udk
wpfenf;enf;jzifh vGwv
f yfpmG &Sm,lqnf;yl;Edik cf iG ?hf vufcEH ikd cf iG Ehf iS hf a0iSjzefcY scd iG w
hf Ykd
vnf; yg0ifonf/ yk'frt& EdkifiHtpdk;&rsm;onf toHvTifh? kyfjrifoHMum;ESifh
kyfSifvkyfief;rsm;tm; vdkifpifjyKvkyf&ef awmif;qdkydkifcGifhudk rxdcdkufap&/
5/ vGwv
f yfciG rhf sm;udk usio
hf ;kH &mwGif wm0efrsm;ESihf 0w&m;rsm;vnf;yg0if&m w&m;
Oya'wGif jy|mef;xm;onft
h wdik ;f vkyx
f ;kH vkyef nf;rsm;? tajctaersm;? uefo
Y wf
csurf sm; odrYk [kwf jypf'Pfcsrw
S jf cif;rsm;t& jzpf&rnf/ Edik if aH wmfvNkH cKH r?I e,ferd w
d f
REPORTERS WITHOUT BORDERS

115

vHNk cKH cikd rf mrI odrYk [kwf jynforl sm; vHNk cKrH t
I usKd ;twGuaf omfvnf;aumif;? Nird 0f yf
ydjym;rI r&Sjd cif; odrYk [kwf &mZ0wfrrI sm; wm;qD;&eftwGuv
f nf;aumif;? use;f rma&;
ESihf tusiphf m&dwu
kd umuG,&f eftwGuv
f nf;aumif;? tjcm;vlrsm;\ *kPo
f u
d m ESihf
tcGit
hf a&;rsm;udk umuG,&f eftwGuv
f nf;aumif;? vSsKd U0Su&f &Sx
d m;onfh owif;
rsm;tm; zGix
hf w
k af jymqdjk cif;tm; wm;qD;&eftwGuv
f nf;aumif;? odrYk [kwf w&m;
pD&ifa&;tzGJU\ tmPmESifh bufrvdkufrIudk xdef;odrf;&efvnf;aumif; tqdkyg
vGwfvyfcGifhrsm;udk 'Drdkua&pDvlYtzGJUtpnf;wGif vdktyfonf/

vlYtcGifhta&;qdkif&m tar&duwdkufEkdifiHrsm; oabmwlnDcsuf


( Inter-American Convention on Human Rights)
1969 ckESpf? Edk0ifbmv 22 &ufaeYwGif twnfjyKcJhNyD; 1978 ckESpf? Zlvdkifv 18 &ufwGif
pwiftmPmoufa&mufcJhonf/

tydk'f13? vGwfvyfpGm pOf;pm;awG;ac:cGifhESifh xkwfazmfajymqdkcGifh


1/ vlwikd ;f vGwv
f yfpmG pOf;pm;awG;ac:cGiEhf iS hf xkwaf zmfajymqdck iG &hf o
dS nf/ xdt
k cGit
hf a&;
wGif owif;tcsut
f vufrsm;ESihf tawG;tac:trsKd ;rsKd ;udk EIwt
f m;jzif?h a&;om;
jcif;jzifh? yHkESdyfjcif;jzifh? tEkynmyHkpHjzifh odkYr[kwf if;a&G;cs,f&m qufoG,frIenf;
vrf;jzifh tuefYtowfrJh vGwfvyfpGm &SmazG? vufcH? rQa0cGifhwdkY yg0ifonf/
2/ txufazmfjyyg tcGifhta&;udk usifhoHk;jcif;onf ueOD;pdppfcH&jcif; r&Sdap&/ odkY
aomfvnf; Oya'jzifh &Si;f vif;pGmazmfjyxm;onfh wm0ef,al prIukd atmufygvdt
k yf
csufrsm; twdkif;twmtxd cH,l&rnf/
tjcm;olrsm;\ tcGifhta&;rsm; odkYr[kwf *kPfodumrsm;udk av;pm;rI&Sd&ef
trsKd ;om;vHNk cKH a&;? jynforl sm;Nird 0f yfyjd ym;rI odrYk [kwf jynfow
l \
Ykd use;f rma&;
ESihf udk,fusifhodumudk umuG,f&ef/
3/ owif;pmpuL? a&'D,t
kd oHviT Bhf urd Ef eI ;f rsm;? odrYk [kwf owif;taMumif;t&mrsm;
jzefYa0&mwGif toHk;jyKaom ud&d,mrsm;ESifhywfouf tpdk;& odkYr[kwf yk*vdu
xdef;csKyfrIrsm;udk vGJrSm;pGm usifhoHk;rIuJhodkYaom oG,f0dkufonfh enf;vrf;rsm;jzifh
aomfvnf;aumif; odrYk [kwf tawG;tac:rsm;ESihf tBuOH mPfrsm;udk taMumif;Mum;
jcif;? jzefcY sjd cif;wdt
Yk m; t[eft
Y wm;jzpfaprnfh wjcm;aom enf;vrf;wpfcck jk zifah omf
REPORTERS WITHOUT BORDERS

116

vnf;aumif; vGwfvyfpGmazmfjycGifhudk uefYowfrIrjyK&/


4/ txufwiG af zmfjyxm;aom tyd'k f 2 wGif jy|mef;rIrsm;&Sad omfvnf; trsm;jynfow
l Ykd
tm; azsmaf jzrIrsm;udrk l uav;rsm;? q,fausmo
f ufrsm;\ tusiphf m&dwu
kd umuG,f
&eftwGuf ,if;azsmaf jzrIrsm; Munfh jI cif;tm; pnf;rsO;f uefo
Y wfjcif; &nf&,
G cf suf
twGufom Oya't& ueOD;pdppfrI cH,l&rnf/
5/ ppfyGJtwGuf 0g'jzefYjcif;ESifh vlrsdK;? udk;uG,fonfhbmom? bmompum; okdYr[kwf
rlvEdik if o
H m; ponft
h aMumif;jycsurf sm;jzifh vlwpfO;D odrYk [kwf vltyk pf w
k pfpt
k m;
Oya'rJt
h Murf;zufjcif; odrYk [kwf tvm;wl w&m;r0iftjyKtrlwYkd jzpfap&ef Ed;I qG
ay;onfh trsKd ;om;a&;? vlrsKd ;a&; odrYk [kwf bmoma&;rke;f wD;rIrsm;tm; axmufcH
jcif;wdkYudk Oya't& ta&;,lEdkifaom usL;vGefrIrsm;tjzpf rSwf,lonf/

vlom;ESifhEdkifiHom;rsm; tcGifhta&;rsm;qdkif&m tmz&ducsmwm


(African Charter of Human and Peoples Rigths)
1981 ckESpf? Zlvdkifv 12 &ufwGif twnfjyKcJhNyD; 1986 ckESpf? atmufwdkbmv 21 &uf
aeYwGif pwiftmPmoufa&mufcJhonf/

tydk'f 9
1/ yk*dKvfwpfOD;pDwdkif;onf owif;tcsuftvufrsm;udk od&SdvufcHydkifcGifh&Sdonf/
2/ yk*dKvfwpfOD;pDwdkif;onf rdrdwdkY\xifjrif,lqcsufrsm;udk Oya'abmiftwGif;
azmfjycGifh? jzefYjzL;cGifh&Sdonf/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

117

aemufqufwGJ 3 - owif;pmq&mrsm;\tcGifhta&;
rsm;ESifh wm0efrsm; aMunmcsuf
if;aMunmcsuu
f kd jrL;epfy#dnmf(Munich Charter) [koMd u 1971 ckEpS ?f Ed0k ifbmv
24 &uf ESihf 25 &ufaeYrsm;wGif jrL;epfNrKd U a&;qGt
J wnfjyKco
hJ nf/ if;udk rD',
D mvkyif ef;u
vdkufemoifhonf[k vufcHxm;NyD;aemufydkif; Oa&mywdkuf&Sd owif;pmq&mor*rsm;u
twnfjyKcJhonf/
ed ' gef ;
owif;tcsuftvufrsm; &&SdcGifh? vGwfvyfpGm xkwfazmfajymqdkcGifhESifh a0zefydkifcGifhonf
vlom;wdkY\ tajccHusaom tcGifhta&;rsm;xJrS wpfckjzpfonf/ owif;axmufwpfOD;\
tcGit
hf a&;rsm;ESihf wm0efrsm;tm;vH;k onf jynfow
l t
Ykd m; jzpf&yfrsm;ESihf tBuOH mPfrsm;udk
today;cGifhrS jzpfay:vmonf/ owif;pmq&mrsm;\ jynfolwdkYtay: wm0ef&SdrIonf
tjcm;aomwm0ef&SdrIrsm;xuf txl;ojzifh tvkyf&Sifrsm;ESifh jynfolYtmPmydkifrsm;xuf
omvGeo
f nf/ owif;vkyif ef;wGif owif;pmq&mrsm;onf if;wdu
Yk ,
kd w
f ikd f tvdt
k avsmuf
uefYowfjcif;rsm;vnf; yg&Sdonf/ onfrSm atmufwGifa&;qGJxm;aom wm0efrsm;udk
aMunm&jcif;\ &nfG,fcsufvnf;jzpfonf/ vGwfvyfrIESifh vkyfief;qdkif&m*kPfodumrsm;
xdxda&mufa&muf wnf&Sdaeonfhtajctaersm;wGif owif;pmq&mwpfOD;onf if;\
vkyfief;udk vkyfudkifaepOf xdkwm0efrsm;udk av;pm;&rnf/ onfrSm tcGifhta&;rsm;
aMunmcsuf\ &nfG,fcsufjzpfonf/
wm0efrsm; aMunmcsuf
owif;rsm; pkaqmif;jcif;? wnf;jzwfjcif;ESifh a0zeftBuHjyKjcif;vkyfief;udk vkyfudkifaeaom
owif;pmq&mwpfOD;\ r&Sdrjzpfvdktyfaom wm0efrsm;rSm
1/ jynfolvlxkonf trSefw&m;udk odcGifh&SdonfhtwGuf rdrdtwGuf rnfodkYaom
tusdK;w&m;rsm;jzpfygap trSefw&m;udk av;pm;&ef
2/ owif;ay;jcif;? xifjrifcsufay;jcif;ESifh a0zefjcif;vGwfvyfrIudk umuG,f&ef
3/ owif;Zmpfjrpfudkodaom taMumif;tcsufrsm;udkom owif;wifjy&ef? ta&;
ygaom owif;tcsut
f vufrsm;udk csex
f m;jcif; odrYk [kwf pmom;rsm;? pm&Guf
pmwrf;rsm;udk ajymif;vJjcif;rjyK&ef

REPORTERS WITHOUT BORDERS

118

4/

owif;? "mwfyrkH sm;ESihf pm&Gupf mwrf;rsm;ud&k ,l&ef rw&m;aom enf;vrf;rsm;udk


toHk;rjyK&ef
5/ vlwpfO;D csi;f \ vGwv
f yfru
I kd tav;xm;vsuf rdru
d ,
dk u
f kd xde;f csKyu
f efo
Y wf&ef
6/ yHkESdyfazmfjyNyD;aomfvnf; rrSefuefonfudk awGU&Sd&ygu trSefudk jyefazmfjy&ef
7/ vkyif ef;qdik &f m vQKUd 0Sucf suu
f kd vdu
k ef m&ef? ,HMk unfrjI zifh &,lxm;aom owif;
Zmpfjrpfudk xkwfazmfrajym&ef
8/ atmufygwdu
Yk kd tvGeBf u;D av;aom toufarG;0rf;ausmif;qdik &f m jypfrrI sm;tjzpf
rSw,
f &l ef olrsm;tawG;tBut
H m; ul;csjcif;? olrsm;*kPo
f u
d m xdcu
kd &f ef rrSef
ruefazmfjyjcif;? ykwfcwfajymqkdjcif;? toa&zsufjcif;? tajctjrpfr&Sdonfh
pGypf aJG jymqdjk cif;rsm;? owif;xkwaf 0&ef odrYk [kwf owif;csev
f yS x
f m;&eftwGuf
rnfonfhyHkpHjzifhrqdk vmbfvmbvufcHjcif;
9/ owif;vkyif ef; toufarG;0rf;ausmif;jcif;udk aMumfjimvkyif ef;? ta&mif;orm;
vkyif ef; odrYk [kwf aMumfjimjcif; okrYd [kwf owif;0g'jzefv
Y yk if ef;wdEYk iS hf rnfonft
h cg
rS Iyaf xG;jcif; r&Sad p&ef/ aMumfjim&Sirf sm;xHrS wku
d f u
dk f odrYk [kwf oG,0f u
dk af om
trdefYay;rIrsm;udk jiif;y,f&ef
10/ zdtm;ay;rIrsm;ukd qefu
Y si&f ef? t,f'w
D mtzGUJ \ wm0ef&adS omvlrsm;xHrS trdeYf
udkomvQif vufcH&ef
owif;pmq&m[laomtrnfudk xdkufwefonfh owif;pmq&mwdkif;onf txufwGif
azmfjyxm;aom tajccHrlrsm;udkvdkufem&efonf ol\wm0efjzpfaMumif; opm&SdpGmrSwf,l
onf/ EdkifiHtoD;oD;\ a,bk,sOya'twGif;wGif owif;pmq&monf vkyfief;qdkif&m
udp&yfrsm;wGif vkyfazmfudkifzufrsm;\ vkyfydkifcGifhudk todtrSwfjyKonf/ if;onf tpdk;&
odkYr[kwf tjcm;olrsm;rS 0ifa&mufpGufzufrIrsm;udk xnfhrwGufacs/
tcGifhta&;rsm;aMunmcsuf
1/ owif;pmq&mrsm;onf owif;t&if;tjrpfrsm;tm;vH;k udk vGwv
f yfpmG &&SEd idk f
onf/ trsm;jynfow
l \
Ykd b0tajctaersm;udk ajymif;vJapaom tjzpftysuf
rsm;tm;vH;k udk vGwv
f yfpmG pHpk rf;cGi&hf o
dS nf/ xdaYk Mumifh >cif;csuu
f pd r sm;ESihf &Si;f
vif;pGmcsjyxm;aom aemufct
H aMumif;w&m;rsm;&Srd o
S m jynfov
l x
l k odrYk [kwf
yk*vduta&;udprsm;\ vSsdKU0Sufcsuftm; pHkprf;rIudk uefYuGufEdkifonf/
2/ owif;pmq&monf owif;tzGJUtpnf;\ a,bk,srl0g'ESifh qefYusifaom
rnfonfht&mudkrqdk OD;pm;ay;jcif;tm; jiif;y,fydkifcGifh&Sdonf/ if;rl0g'tm;
REPORTERS WITHOUT BORDERS

119

3/

4/

5/

if;tvkyv
f yk af eaom owif;tzGUJ tpnf;wGif a&;om;xm;jcif;jzifv
h nf;aumif;?
tvkycf efpY mcsKyw
f iG f xnho
f iG ;f xm;jcif;jzifv
h nf;aumif; wnf&adS eonf/ OD;pm;
ay;rIukd ,if;a,bk,sr0l g'wGif &Si;f vif;pGm razmfjycJv
h Qif jiif;y,fyikd cf iG &hf o
dS nf/
owif;axmufwpfO;D tm; if;\cH,cl surf sm; odrYk [kwf todw&m;ESiq
hf efu
Y si
f
vkyif ef;qdik &f m vkyaf qmifrw
I pfct
k m; vkyaf pjcif; odrYk [kwf tMuOH mPfazmfjyap
jcif;wdkYudk twif;tusyf rjyKvkyfEdkif/
t,f'w
D mtzGUJ 0ifrsm;tm; owif;vkyif ef;\ toufuv
kd rT ;f rd;k Ekid af om ta&;Bu;D
onfh qHk;jzwfcsufrsm;tm;vHk;udk today;wifjy&ef wm0ef&Sdonf/ aemufqHk;
owfrw
S rf rI sm;ygaom qH;k jzwfcsurf csrD tenf;qH;k wkid yf if&rnf/ xdw
k ikd yf ifrw
I iG f
t,f'w
D mtzGUJ \ zGUJ pnf;yg0ifrI Oyrmtm;jzifh tvkyo
f rm;opfac:,ljcif;? tvkyf
rSxw
k yf ,fjcif;? ajymif;vJcefx
Y m;jcif;? owif;axmufrsm;tm; &mxl;wk;d jri jhf cif;
ponfh udp&yfrsm;tm;vHk;yg0ifonf/
owif;axmuf\ vkyfaqmifcsufrsm;ESifh wm0ef,lrlrsm;udk xnfhoGif;pOf;pm;
vsu?f owif;axmufonf trsm;oabmwlncD surf sm;t& tusKd ;cHpm;cGirhf sm;udk
omru wpfO;D csi;f tvkycf efpY mcsKycf sKyjf cif;udyk g cHpm;cGi&hf &dS rnf/ xdo
k Ykd cHpm;&m
wGif if;tvky\
f ky0f wKypn;f qdik &f mESihf ud,
k u
f sio
hf u
d m qdik &f m vHNk cKH r?I pD;yGm;a&;
vGwv
f yfru
I t
kd mrcHvsuf ol\vlrt
I qift
h wef;ESiu
hf u
kd n
f o
D nfh vpmay;pepf
rsm; yg0ifap&rnf/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

120

aemufqufwGJ 4 - tjynfjynfqdkif&m MuufajceD


aumfrwDESifh qufqHa&;rsm;
tjynfjynfqdkif&mMuufajceDaumfrwD (ICRC) onf ormorwfusaom? bufrvdkuf
aom? vGwv
f yfonft
h zGUJ tpnf;jzpf if;\ vlom;csi;f pmemaxmufxm;rIqikd &f mvkyif ef;
wm0efrSm ppfab;ESifh jynfwGif;tMurf;zufrI'PfcH&olrsm;\ b0ESifh*kPfodumudk tum
tuG,fay;&efESifh if;wdkYtm; tultnDay;&efwdkY jzpfonf/ xdkaumfrwDonf vlom;csif;
pmemaxmufxm;rIOya'ESihf tjynfjynfqikd &f m vlom;csi;f pmemaxmufxm;aom tajccHrl
rsm;tm; cdkifrmapvsuf ab;'kucHpm;&rIrsm;udk wm;qD;&ef &nf&G,fonf/
Edik if w
H umvlom;csi;f pmemaxmufxm;rIOya't& wdu
k cf u
kd rf rI sm;wGif ryg0iforQ owif;
axmufrsm;onf vufeufuikd yf #dyursm;wGif t&yfom;rsm;udak y;onfh tumtuG,u
f kd &&Sd
rnf jzpfonf (Article 79 of Additional Protocol I, 1977 udk Munfhyg)/ w&m;0if
todtrSwjf yKxm;aom ppfowif;axmufrsm;onf vHNk cKH a&;udk ydrk &kd &dMS uonf/ ppfrufjzpf
yGm;aeaom a'orsm;wGif ppfwyf\cGifhjyKcsufjzifh ppfwyfrsm;ESifh twlvkdufygMuaom
owif;axmufrsm;tm; ppfowif;axmufrsm;tjzpf owfrSwfMuonf/ &efol\ vuf0,f
tzrf;cH&aom ppfowif;axmufrsm;tm; ppfoHkYyef;tqifhowfrSwfrI &Sd&rnf/ xdkYtwGuf
ppfoHkYyef;rsm;tm; qufqHjcif;ESifh ywfouf 1949 ckESpf? wwd,ajrmuf *sDeDAmoabm
wlncD sut
f & (1949 Third Geneva Convention) t& tumtuG,af y;&rnf/ &efo\
l
vufwiG ;f ra&mufrD owif;axmufrsm;onf tjcm;aomowif;axmufrsm;uJo
h Ykd t&yfom;
rsm;tjzpf tumtuG,fay;jcif;cH&ollrsm; jzpfonf/

tcsKdUaomudp&yfrsm;wGif ICRC onf owif;axmufrsm;tm; oD;oefYtultnDrsm;


ay;Edkifonf/
1985 ckEpS w
f iG f wnfaxmifxm;aom ICRC ta&;ay:zke;f vdik ;f (+41792173285) onf
Ncdrf;ajcmufcHae&aom owif;axmuf\ aqGrsdK;rsm;ESifh rdwfaqGrsm; toHk;jyK&efjzpfonf/
owif;axmuf\rdom;pk? tvkyf&Sif odkYr[kwf tvkyftzJGUtpnf;onf ICRC udk Mum;0if
tultnDay;&ef awmif;cHEkdifonf/ xdkzkef;tm; qufoG,fac:qdkolonf oufqdkif&m
udp&yftwGuf rsm;EdkiforQ owif;tcsuftvufrsm;rsm;udk ay;&rnf/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

121

ta&;ay:zkef;vkdif;xm;&dS&jcif;\ t"du&nfG,fcsufrSm ICRC u vlom;csif;pmemaom


vkyfaqmifrIrsm; jyKvkyfaeonfhae&mwGif owif;pmq&mrsm; odkYr[kwf owif;tzGJU0if
rsm;? oHkYyef;tjzpf tzrf;cH&? xdef;odrf;cH&? aysmufqHk;ae? 'Pf&m&ae odkYr[kwf towfcH
&ygu jzpfEdkifvQif rqdkif;rwG? xda&mufaom vIyf&Sm;rIudkay;&ef jzpfonf/ Oyrmtm;jzifh
ICRC onf tzrf;f cHae&rIukd twnfjyKEi
kd Nf y;D xde;f odr;f cHae&aom owif;pmq&mrsm;tm;
awGUqHEk ikd o
f nf/ owif;&&SEd ikd rf nfqykd gu aysmufaeaom owif;pmq&m&Srd nfah e&mrsm;udk
if;\rdom;pk? tvky&f iS Ef iS hf tvkyXf mersm;odYk taMumif;Mum;Edik rf nf/ wcsKd Ujzpf&yfrsm;wGif
rdom;pk0ifrsm;tm; xdefodrf;cHxm;&onfh owif;pmq&mESifh tquftoG,f&aponf/
odkYr[kwf 'Pf&m&owif;pmq&mrsm;tm; ae&ma&TUajymif;ay;xm;Edkifonf/ tqdk;qHk;jzpf
&yfrsm;wGif ICRC taejzifh kyfuvmyfukd &,lay;Edkifonf/
taejzihf if;wkdY\ 0efxrf;rsm;&Sd&ma'orsm;wGifom vkyfaqmifEkdifMuonf/
xdef;odrf;cHae&aom owif;pmq&mtm; jyefvTwfay;&ef ICRC taejzihf awmif;qkdrnf
r[kwfovkd vGwfvyfpGm azmfjycGifh odkYr[kwf vGwfvyfpGm owif;&,lrIwdkYtwGufvnf;
axmufcHajymqdkrnf r[kwfyg/ if;\vkyfykdifcGifhudk ausmfvGefaejzpfonf/ ICRC u
tzrf;qD;cHae&aom owif;pmq&mxHokdY oGm;&onfh &nf&G,fcsufrSm vlom;csif;pmemrI
aMumifo
h m jzpfonf/ ICRC onf zrf;qD;xde;f odr;f cH&olrsm;\ tajctaeukd oH;k oyfonf/
vkt
d yfygu yk
d aumif;rGepf mG jyKvyk af y;&ef tmPmydik rf sm;xH awmif;qdrk nfjzpfonf/ xkt
Yd jyif
ICRC onf oufqi
kd &f mvkyx
f ;kH vkyef nf;rsm;? w&m;a&;tmrcHrsm; &&Sad &;twGuf tmPm
ykdifrsm;ESihf aqG;aEG;Edkifonf/ xdef;odrf;cH&olrsm;tm; vlom;csif;pmemaom tultnDudk
vdktyfovdkay;onf/
ICRC

ICRC onf

ta&;ay:zkef;vkdif;jzifh qufoG,faomudp&yfrsm;tm; vQKdU0SufpGm ukdifwG,f


aqmif&GufNyD; tultnDawmif;cHolrsm;uvnf; ICRC uJhokdYyif &&Sdaom owif;tcsuf
tvufrsm;ukd vQKdU0SufpGmxdrf;odrf;xm;rnf[k arSsmfvihfonf/
xyfrHod&Sdvkdygu +41227303443 okdY zkef;ac:yg odkYr[kwf press@icrc.orgukd
qufoG,fyg/

REPORTERS WITHOUT BORDERS

122

aemufqufwGJ 5 - toHk;0ifaomtquftoG,frsm;
Reporters Without Borders : www.rsf.org
Tel:(+33)1.44.83.84.84Fax:(+33)1.45.23.11.51
Email: rsf@rsf.org
Assistance/Insurance:securite@rsf.org
Secretariat: secretariat@rsf.org
Africa desk:africa@rsf.org
Latin American desk:americas@rsf.org
Asia desk:asia@rsf.org
Europe desk:europe@rsf.org
Iran desk:persan@rsf.org
Middle East desk: middle-east@rsf.org
New Media desk: internet@rsf.org
Germany-Reporter ohne Grenzen:
www.reporter-ohne-grenzen.de
Tel:(+49)30.609.895.33-0Fa_:(+49)30.202.15.10-29
Email: kontakt@reporter-ohne-grenzen.de
Austria-Reporter ohne Grenzen : www.rog.at
Tel:(+43)158.100.11Fax:(+43)148.003.95
Email:info@rog.at
Belgium-Reporters sans frontires
/Reporters zonder grenzen
Tel:(+32)2.235.22.81Fax:(+32)2.235.22.82
Email:rsf@rsf.be
Spain-Reporteros sin fronteras
Tel/Fax:(+34)91.522.4031Email:rsf@rsf-es.org
United States-Reporters without borders
Tel:(+1202)256.5613Email:dcdesk@rsf.org
Finland-Toimittajat ilman rajojary/Reportrar utan grnser,rf
Tel:(+358)50.380.7947Email:info@toimittajatilmanrajoja.fi
Sweden-Reportrar utan Grnser : www.reportrarutangranser.se
Tel:(+46)8.618.93.36Email:reportrarutangranser@rsf.org

REPORTERS WITHOUT BORDERS

123

Switzerland -Reporters sans frontires:


www.rsf-ch.ch
Tel:(+41)22.328.44.88Fax:(+41)22.328.44.89Email:
info@rsf-ch.ch
Tunisia-Reporters sans frontires
Tel:(+216) 71.24.76.78 E-mail: tunisie@rsf.org

tjcm;aomowif;vGwv
f yfrEI iS hf owif;pmorm;rsm;tm;tumtuG,af y;rIwiG f txl;jyK
aqmif&Gufaeonfh EdkifiHwumtpdk;&r[kwfonfhtzGJUtpnf;rsm;
Article 19 : www.article19.org
Free Word Centre, 60 Farringdon Road, London, EC1R 3GA, United Kingdom
Tel:(+44)20.73.24.25.00Email:info@article19.org
International News Safety Institute:
www.newssafety.org
30 South Colonnade, Canary Wharf, London, E14 5EP, United KingdomEmail:info@ newssafety. org
Dart Center for Journalists and Trau-ma : dartcenter.org
48 Grays InnRoad, London, WC1X 8LT, United Kingdom
Tel:(+44)207.242.3562Email:info@dartcentre.org
Rory Peck Trust : www.rorypecktrust.org
Linton House, 24 Wells Street, London, W1T 3PH, United Kingdom-Tel:
(+44)203.219.7860
Fax:+(44)2032197862
Email:info@rorypecktrust.org;assistance@rorypecktrust.org; training@rory
pecktrust.org
Index on Censorship: www.indexoncensorship.org
92-94 Tooley Street, London, SE1 2TH, United Kingdom
Tel:(+44)20.72.60.26.60Email:info@indexoncensorship.org
Committee to Protect Journalists: www.cpj.org
330, 7th Avenue, 11th Floor, New York, New York 10001, United StatesTel:(+1.212)465.1004 Fax:(+1.212)465.9568
Email: info@cpj.org

REPORTERS WITHOUT BORDERS

124

InternationalFederationofJournalists: www.ifj.org
IPC- Residence Palace, Bloc C, Rue de la Loi 155/B-1040, Brussels, BelgiumTel:(+32)22.35.22.00Fax:(+32) 22.35.22.19 Email:ifj@ifj.org
World Association of Newspapers and News Publishers:
http://www.wan-ifra.org
96 bis rue Beaubourg 75003 Paris, France
Tel:(+33)1.47.42.85.00Fax:(+33)1.42.78.92.33Email:
info@wan-ifra.org
Pen International: http://www.pen-international.org
Brownlow House, 50/51 High Holborn, London, WC1V 6ER, United Kingdom
Tel:(+44)20.74.05.03.38Email:info@pen-international.org
International Press Institute: www.freemedia.at
Spiegelgasse2A-1010, Vienna, Austria
Tel:(+43)1.512.90.11Fax:(+43)1.512.90.14
Email: ipi@freemedia.at
Media Legal Defence Initiative:
http://www.mediadefence.org
The Foundry, 17-19 Oval Way, London SE11 5RR, United Kingdom- Tel:(+44)
20.37.52.55.50
Skype: mldi.law Email: info@mediadefence.org

tjcm;aomtpdk;&r[kwfonfhtzGJUtpnf;rsm;
Amnesty International: www.amnesty.org
1 Easton Street, London WC1X 0DW, United Kingdom Tel:(+44)20.74.13.55.00
Fax:(+44) 20.79. 56.11.57
Email:contactus@amnesty.org
Lawyers Without Borders Francewww.avocatssansfrontieres-france.org
8, rue du Prieur, 31000 Toulouse, France
Tel:(+33)5.34.31.17.83Fax:(+33)5.34.31.17.84
International Federation for Human Rights: www.fidh.org
17 passage de la Main dor, 75011 Paris, France
Tel:(+33)1.43.55.25.18Fax:(+33)1.43.55.18.80fidh@fidh.org

REPORTERS WITHOUT BORDERS

125

Human Rights Watch: www.hrw.org


350 Fifth Avenue, 34th Floor, New York, NY 10118-3299, United StatesTel:(+1.212)290.4700Fax:(+1.212) 736.1300Email: HRWpress@HRW.org
Freedom House: www.freedomhouse.org
1850 M Street NW, Floor11, Washington D.C.20036, United StatesTel:(+1.202)296.5101Fax(+1.202)293.2840
Email: info@freedomhouse.org
International Committee of the Red Cross: www.icrc.org
19, avenue de la Paix, CH-1202, Geneva, Switzerland Tel:(+41)22.734.60.01
Fax:(+41) 22.733.20.57

tjcm;aomtjynfjynfqkdif&mtpdk;&tzGJUtpnf;rsm;
United Nations Non-Governmental Liaison Service:
www.un-ngls.org
Palais de Nations, 1211, Geneva 10, Switzerland Tel:(+41)229172076
Fax:(+41)229170432
Office of the United Nations High Commissioner for
Human Rights: www.ohchr.org
Palais Wilson, 52 rue des Pquis, CH-1201 Geneva, Switzerland-Tel:(+41)
22.917.92.20
Email: InfoDesk@ohchr.org
International Criminal Court: www.icc-cpi.int 174 Maanweg, 2516AB,
The Hague, Netherlands Tel:(+31)70.515.85.15Fax:(+31)70.515.85.55
Office of the United Nations High Commissioner for Refugees:
www.unhcr.fr
Case Postale 2500, CH-1211, Geneva 2, Switzerland Tel:(+41)22.739.81.11
Fax:(+41)22.739.73.77
UnitedNationsEducational,ScientificandCultural Organization:
www.unesco.org
7, Place de Fontenoy, 75732 Paris 07 SP, France
Tel:(+33)1.45.68.10.00Fax:(+33)1.45.67.16.90

REPORTERS WITHOUT BORDERS

126

aemufqufwGJ 6 - e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;
tzGJUrSwpfqifh tmrcHxm;&Sdjcif;
e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGJUonf {NyD EkdifiHwum uae'gtzGJU (April International Canada) ESifh yl;aygif;vsuf rdrd\EdkifiHjyifywGif wm0efxrf;aqmifaeaom EdkifiH
aygif;pHkrS owif;axmufrsm;twGuf tmrcHtpDtpOfESpfck wifjyygonf/ if;ay:vpDudk
e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGJUrS &EdkifonfhtwGuf owif;axmufaygif; &maygif;
rsm;pGmonf wdu
k yf eJG ,fajrrsm;? tE&m,fBu;D aomEdik if rH sm;odYk c&D;oGm;jcif;tygt0if use;f rma&;
tmrcHudk tjynfht0cHpm;Mu&onf/
wpfckwnf;aomvkdtyfcsufrSm e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGJU0ifjzpfzdkY jzpfygonf/
ay:vpDrsm;rSm
24 em&D? wpfywfvQif 7 &uf? urmtESHY
a&wdk odkYr[kwf a&&Snf rnfonfhtvkyfwm0efay;rIrqdk
oiftNrJaexkdif&mEkdifiH\jyify
owfrSwfxm;onfhae&mukd a&mufESihfNyD;vQifawmifrS
ajz&Sif;csuf 1 - tajccHtpDtpOf (Basic Plan)
if;tpDtpOfonf ta&;ay:usef;rma&;tajctaersm;wGif ta&;ay:tultnD tum
tuG,Ef iS fh rdcifEikd if o
H Ykd jyefvnfyaYkd qmifjcif;rsm; yg0ifonf/ txkyt
f yd;k aysmufq;kH jcif;ESihf
ysufpD;jcif;? av,mOfc&D;pOfysufjcif;ESifh rdrd\udk,fa&;udprsm;tygt0if trsm;tjym;
yg0ifaomtmrcH jzpfygonf/
okdYaomf if;tpDtpOfonf Extended Plan ESifhrwlbJ wm0efxrf;aqmifpOf ppfwyf
odrYk [kwf tpd;k &wyfzUJG rsm;ESit
hf wlvu
kd yf gonfh owif;axmufrsm;twGuf tmrcHray;yg/
uae'gEdkifiHom;rsm; odkYr[kwf tar&duefjynfaxmifpkEdkifiHom;rsm;twGuf tajccHtpD
tpOfr&Edkifyg/
tajccHtpDtpOfxJwGif tusHK;r0ifonfh tE&m,ftjrifhqHk;wkdif;jynfrsm;rSm qD;&D;,m;?
vpfAsm;? tD&wf? tmz*efepwef? tpa&;? taemufzufurf;ajc? uGef*dk'Drdku&ufwpf
orwEdkifiH? (tpfwl&D (Ituri)? uDAl;ajrmufydkif; (North Kivu)? uDAl;awmifydkif; (South
Kivu) ESifh ql'efESifh ,l*ef'ge,fpyfa'orsm;)? qdkrmvD,m? ,Drif? a*smf*sD,m? k&Sm;EkdifiHrS
REPORTERS WITHOUT BORDERS

127

atmufazmfjyyga'orsm; acscsi;f nm (Chechnya)? 'g*wfpwef (Dagestan)? tif*&l &JS mS ;


(Ingushetia) ESifh atmfpD;&Sm;ajrmufydkif; (North Ossetia)/
rSwfcsuf? tmrcHray;aom EdkifiHrsm;pm&if;onf tajctaet& ajymif;vJEkdifygonf/
ajz&Sif;csuf 2 - wdk;csJUtpDtpOf (Extended Plan)
if;tpDtpOfonf rdrad exdik &f mEdik if \
H jyifywGif c&D;oGm;aeaom rnfonfEh idk if o
H m; owif;
axmufrqdk &EdkifNyD; txufwGifazmfjyxm;onfh ajz&Sif;csuf 1 tjyif xyfavmif;tusdK;
cHpm;cGifhrsm;udkyg ay;ygonf/
wm0efxrf;aqmifaepOftwGi;f jzpfygu &ifusyEf iS hf ESv;kH a&m*grsm;uJo
h Ykd ,cifu
wnf;u&Sdaeaom tajctaersm;twGuf tmrcHay;ygonf/
ppfwyfESihf tpdk;&wyfzGJUrsm; (Munf;? av odkYr[kwf a&) wdkY twlvdkufygaom
wm0efrsm;
wm0efxrf;aqmifaepOftwGif; kwfw&ufaoqHk;jcif; odkYr[kwf ukd,fvuft*Fg
qHk;HI;jcif;twGuf aiGom;tusdK;cHpm;cGihf
oGm;a&mufonfh rnfonfhae&mrqdktwGuf tmrcHay;ygonf/
yHrk eS rf [kwb
f J pd;k &drzf ,
G &f mtE&m,f&adS om tajctaersm;wGif owif;,lrt
I m;vH;k
wdk;csJUtpDtpOftwGuf ukefusp&dwfrSm oGm;a&mufonfh ae&ma'oESihf tcsdefMumjrihfrI
ay:wGirf w
l nfNy;D uGjJ ym;ygonf/ e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGUJ ESifh {NyD Ekid if w
H um
uae'gtzGJUwdkYonf yl;wGJtmrcHtpDtpOfukd ykdrkdaumif;rGefvm&ef twlwuG vkyfaqmif
vsuf&Sdygonf/
ydkrdkod&Sdvdkygu

wGifMunfhyg?
odkY qufoG,fyg/

en.rsf.org/

insurance@ rsf.org

''Safety of Journalists''

odkYoGm;yg odkYr[kwf

REPORTERS WITHOUT BORDERS

128

aemufqufwGJ 7 - &efvdkaomywf0ef;usiftwGuf
oifwef;ay;olrsm;
atmufygpm&if;udk NyD;jynfhpHkonf[k rqdkEdkifaomfvnf; urm\ tE&m,frsm;aom a'o
rsm;wGif tvkyfvkyfaeolrsm;twGuf oifwef;rsm;ay;aeaom tzGJUtpnf;rsm;udk azmfjy
xm;jcif;jzpfonf/
bDbDpDu if;\0ufbfqdkuf ''BBC Academy'' wGif a&S;OD;olemjyKpkjcif;ESifh tE&m,f
rsm;aoma'orsm;odkY c&D;oGm;Mu&aom owif;axmufrsm;twGuf avhusifhoifMum;
aomAD'D,dkudk wifxm;ygonf/
AKE
www.akegroup.com
16 Swan Court/ 9 Tanner Street, London SE1 3LE, United KingdomTel:(+44)203.816.9970Fax:(+44)143.235.0227
Email:enquiries@akegroup.com
BIOFORCE
http://bioforce.asso.fr
41 avenue du 8 mai 1945, 69694 Venissieux, France
Tel:(+33)4.72.89.31.41Fax:(+33)4.78.70.27.12Email:
info@bioforce.asso.fr
CENTURION RISKASSESSMENT SERVICES
www.centurionsafety.net
HeadOffice: PO Box 1740, Newquay, Cornwall, TR7 3WT, United KingdomTel:(+44)1637.873.661Email:main@centurionsafety.net
CHIRON RESOURCES (OPS) LTD
www.chiron-resources.com
Whiteleaved Oak, Ledbury, Herefordshire, HR8 1SE, United KingdomTel:(+44)7880.602.426;(+44)1531.650.296
Email: owclive@chiron-resources.com
FRENCH RED CROSS
http://www.croix-rouge.fr
98, rue Didot 75694, Paris Cedex 14, France

REPORTERS WITHOUT BORDERS

129

Tel:(+33)144.43.13.23
DICOD (FRENCH DEFENCE MINISTRY)
http://www.defense.gouv.fr/salle-de-presse/acces-journalistes/stagesjournalistes60boulevard du gnral Valin, 75015 Paris, France
Tel:(+33)144.42.54.02Email: presse@dicod.fr
1ST OPTION HIGH RISK
http://www.1stoptionhighrisk.com 1st Option Safety Group
1st Floor, 16 Mortimer Street, London W1T 3JL, United KingdomTel:(+44)845.500.8484Email: training@1stoptionsafety.com
GLOBAL JOURNALIST SECURITY
https://www.journalistsecurity.net 3286 Aberfoyle Place, NW Washington, DC 20015, United States
Tel:(+1.202) 352.1736 Email:gjs@journalistsecurity.net
OBJECTIVE TEAM LTD
http://www.objectivetravelsafety.com
Bragborough Lodge Farm, Daventry, NN11 7HA, United KingdomTel:(+44)1788.899.029Fax:(+44)1788
891259Email: office@objectiveteam.com
PILGRIMS GROUP
https://www.pilgrimsgroup.com
Pilgrims House, PO Box 769 Woking, Surrey, United Kingdom
Tel:(+44)844.788.0180Fax:(+44)148.322.8770
Email: enquiries@pilgrimsgroup.com
REMOTE TRAUMA
http://www.remotetrauma.com
2 Bridle Close, Surbiton Road, Kingston Upon Thames, Greater London
KT1 2JW, United Kingdom. Tel:(+44)844.800.9158Email: admin
@remotetrauma.com
REPORTERS INSTRUCTED IN SAVING COLLEAGUES (RISC)
http://risctraining.org
C/o The Half King, 505-507 West 23rd Street, New York NY 10011, United
States, Tel:(+1)917.362.5518Email:hello@risctraining.org
TORINTER NATIONAL GROUP
http://www.torinternational.com

REPORTERS WITHOUT BORDERS

130

Aviation House, Gloucester Airport, Staverton, Glos GL51 6SR, United King
dom, Tel:(+44)1932.879.879(+971)563.014.208(Dubai)
Email: info@torinternational.com
TYR SOLUTIONS LTD
www.tyr-solutions.com
The Old Hop Barn, Monksbury Court, Yarkhill Hereford HR8 2TU, United
Kingdom
Tel:+44(0)1432.806.363Email: info@tyr-solutions.com

REPORTERS WITHOUT BORDERS

131

txl;aus;Zl;wif&Sdjcif;
]]owif;pmq&mrsm;twGuf ab;uif;vHkNcHKa&;vrf;Tef}}udk
xkwfa0Edkifjcif;onf qDG'ifbk&ifhEdkifiH (Kingdom of Sweden)
\ aiGaMu;axmufyHhrIaMumifhom jzpfygonf/
uREfkyfwdkYonf atmufygtzGJUtpnf;rsm;tm; wnf;jzwfrIwGif if;wdkY\ wefzdk;&Sdaom
yg0ifrrI sm;ESihf owif;axmufrsm;\ ab;uif;vHNk cKH a&;wGif ulnaD xmufyrkH rI sm;twGuf txl;
aus;Zl;wif&Sdygonf/

International News Safety Institute: www.newssafety.org


Rory Peck Trust: www.rorypecktrust.org
Dart Center: www.dartcenter.org
The French defence ministry information office (DICoD)
Agence France-Presse
France Mdias Monde and its partner Sovereign Global
BBC and its partner 1st Option High Risk
French Red Cross: www.croix-rouge.fr
Fdration des Secouristes Franais Croix Blanche:
www.croixblanche.org
InternationalWomensMediaFoundation:www.iwmf.org

urmtESt
YH jym;&Sd Edik if aH ygif; 130 wGif &Sad eaom e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGUJ udk
vnf; aus;Zl;wif&Sdygonf/ if;wdkYyg0ifrI r&Sdygu uREfkyfwdkY\tzGJYtpnf;onf ,aeY
tajctaetxd &SdaeEdkifrnfr[kwfyg/
atmufygowif;pmq&mrsm;udkvnf; if;wdkYay;aom owif;tcsuftvufrsm;ESifh tBuH
mPfrsm;twGuf aus;Zl;wif&Sdygonf/
-

Iqbal Khattak, RSFs correspondent in Pakistan


Stphanie Perez, a reporter with France 2
Christophe Boltanski, a reporter with lObs
Oksana Romanyuk, RSFs correspondent in Ukraine and head of the
Institute of Mass Information, a Ukrainian NGO
Mass Information, a Ukrainian NGO
Paul-Stphane Manier, a TV reporter, documentary filmmaker and mem

REPORTERS WITHOUT BORDERS

132

ber of RSFs board


Martine Laroche-Joubert, grand reporter France 2
Martin Schibbye, a Swedish freelancer who was jailed for 438 days in
Ethiopia
Dina Meza, aninvestigative reporter and RSFs correspondent in
Honduras
Emmanuel Srot, a journalist responsible for safety issues at AFP
Alain Mingam, a freelance photoreporter and member of RSFs board.

aemufqHk;taejzifh e,fpnf;rjcm;owif;axmufrsm;tzGJUESifh owif;pmvGwfvyfcGifhudk


axmufcHolrsm;tm;vHk;udk aus;Zl;wif&SdaMumif; azmfjytyfygonf/ aus;Zl;wifoifholrsm;
tm;vHk;onf tvGefrsm;jym;vGef;ojzifh ae&mwGifazmfjy&ef rvHkavmufyg/ odkYygaomf
vnf; uREfkyfwdkYonf if;wdkYtm; aus;Zl;wif&rnfudk owdrlrdygonf/

*pmtkyfwGif yg0ifaom &mxl;trnfrsm;ESifh taMumif;t&mrsm;onf rnfonfhEdkifiH odkYr[kwf

e,fajr\ w&m;0iftqifh odkYr[kwf if;\tmPmydkifrsm;ESifh pyfvsOf;aomfvnf;aumif;


rnfonfEh ikd if H odrYk [kwf e,fajrrqd\
k e,ferd w
d o
f wfrw
S jf cif;rsm;ESihf pyfvsO;f aomfvnf;aumif;
ukvor*ynma&;? odyHESifh ,Ofaus;rItzGJUtpnf; (UNESCO) \ xifjrif,lqcsufrsm;udk
azmfjyxm;jcif; r[kwfyg/

TH/CI/MYA/16-001

pmtkyfyg Iaxmifhtjrifrsm;? azmfjyxm;onfh tcsuftvufrsm;ESifh tBuHmPfrsm;onf


pma&;olrsm;\ tcsuftvufrsm;ESifh tBuHmPfrsm;om jzpfMuygonf/ ukvor*ynma&;?
odyHESifh,Ofaus;rItzGJUtpnf; (UNESCO) \ &yfwnfcsufrsm;udk xif[yfxm;jcif; r[kwfaom
aMumifh UNESCO ESifh oufqdkifjcif;r&Sdyg/
REPORTERS WITHOUT BORDERS

133

S-ar putea să vă placă și