Sunteți pe pagina 1din 96
2aoaza16 “Tudo de Bom | Dicionéro Yoruse Portugues - Sa. ed. oa Mais Blogue seguinte» Criar blogue Iniciar sesso Tudo de Bom ! PUBLICAGOES > 2009 (41) ¥ 2008 (19) > Dezembro (7) ¥ Novembro (12) > nov 30 (2) ¥ nov29 (a) Diciondrio Yoruba-Portugues > nov27 (2) QUEM sou EU > novi8(7) SABADO, 29 DE NOVEMBRO DE 2008 Diciondrio Yoruba-Portugues - DICIONARIO. REGINA AUGUSTTA Este trabalho comecou coma curiosidade individual e, percebendo o interesse de varias YORUBA/PORTUGUES pessoas sobre o assunto, resolvi dividi-lo. Ele pode nao corresponder ‘a mais absoluta verdade mas pode ser que eu tenha chegado bem perto, Se voeé quiser colaborar e corrigir ouacrescentar, fique as ordens. VISUALIZAR MEU PERFIL comPLETO 5°. Edigao SEGUIDORES ‘Sequidores (222) Seauni ‘Trabalho organizado por Regina Augustta Gomes com o auxilio de imuitas pessoas e livros as quais deixo os meus agradecimentos. btpvidademacumbsiro.blogspot.com 2008/1 fcioro-yorube-portugues-Sa-exhiml 1198 2aoaza16 “Tudo de Bom | Dicionéro Yoruse Portugues - Sa. ed. PALAVRAS EM YORUBA COM TRADUCAO PARA 0 PORTUG a ‘A~nés (pronome pessoal) 1 —aht (interjeigo) AABO ~meio, metade (Vd. AARIN) AARIN, AFIN — palécio AGO TPENIYAN - campainha AAGON — sor (Vd. OOGUN) AAJA —Sineta de metal eomposta de uma, duas ou mais campainhas utilizadas por Pais-de-santo para incentivaro transe, Também, chamado Adjarin, AAKE-machado AARA ~ aio, trovlo (Va, MANAMANA, EDN AARA, SAN) AARA ORUN ~ relmpago RE— doenca, fadiga, cansago AARIN - médio, entre AARIN - meio, entre (Vd. AABO) ARO ~ mana (V4. AWURO, OWURG, ORO) AAYE-vida AAYU - alho [ABA - escada de méo ABA - pessoa idosa, velha ABA ~ mercado, tentativa (Vd. DALASA, ARO, OBUN, OJA) ABAA ~ dar um tapa (Vd. ABARA OWO) ABADA - bluséo usado pelos homens africanos ABADENI - estrada (Vd. ONA) ABADO - milho degalinha ABAFU-— acaso (Vd. ORIRE) ABAFU —boa sorte, fortuna, riqueza (Vd. O1.A) ABA-LAXE-DI- ceriménia da feitura do santo ABAME - estranho, visita (Vd. ALEJO, AJASE, PANDAN, OLOJO) ABAMO - tristeza, dor (Va, FIFARO, IBANUSE) ABAN-- coco ABANIGBERO - conselheiro, sdbio mais velho ABANLIE- difamador ABARA - bolo feito com feijao e frito no epé, comida de origem africana. ABARA OWO — dar um tapa (Vad. ABAA) ABAREBABO ~ éxito ABATA - sapato, calgado (Va. BATA, 80 BATA) ABAWON -tintaABAYA —rainha me ABE - parte de baixo (Va, 1D) ABE - navalha (Vd. OBE-JERI, OBE FARIN, AGBE)ABEBE ABBE ONTNA- ventilador ABELA - vela (Vd. INA) ABELE- fundo ABEOKUTA ~ Capital de EGBA, reino nativo de Lagos Teque ABERE - agulha, alfinete ABETE — botequim, bar ABI-nascer ABI-ou htpvidademacumbsiro.blogspt.com 20081" Icloro- yoruba prtugues-Se-ex ml 2aoaza16 “Tudo de Bom | Dicionéro Yoruse Portugues - Sa. ed. ABIA — Posigao inferior da escala hierarquica dos candomblés ocupada pelo candidato antes do seu noviciado; em yorabé significa "aquele que IN —cagula ABIKU ~ “aquele que predestinow a morte” ABILEKO - mulher casada ABINIBI - hereditario ABINIKG - caldinia ABIODUM - um dos Obs da diteita de Xanga ABIYA - axilas, sovaco ABO — volta, retomo, metade (Vd. IDA ABO - amparo ABO - bandeja, ganso, fémea, feminina ‘ABO prato, louga de barvo (Vd, AWO) ABO eseudo ABO AJA - cadela ABO ESI ABOMALE — aquele que cultua os ancestrais (egiingiin) ABO MALOU - vaca ABORISA ~ aquele que cultua, adora os Orixés ABORO — Denominagdo genérica dos drisA masculinos, por oposigéo as iabés, que so as divindades femininas. ABOS! - decepeio [ABOSI - pobre (Vd. AKUSE TALALA) ABOYA ~ abertamente ABOVA - talver (Va. BOYA. KIOSE, KIORIBE) ABOYON ~ mulher gravida ABUKE - coreunda ABUKU - defeito, deformado (Va. ALEBC) ABUKU ~ amaldigoado, desgragado (Va. TOSI) ABUMO - exagero ABUNI - abusado ABORO ~ irmao (@) mais novo de idade ABORO OBINRIN - irma mais nova ABORO OKUNRIN - irmao mais novo ABUSO — adivinho (Vd. ALAMO, ALAFOSE, AFONILEIYE) ADA- facto ADABA — pomba silvestreADAGUN - lago ADAHUN ‘ipo de ritmo acelerado e continuo exeeutado nos atabaques (vd.) e agogés. Eempregado, sobretudo nos ritos de ‘possessiio como que para invoear os drisa, ADAJO ~ juiza (Vd. ONIDAJO, 1D4JO) ADAMO - heréi, heresia ADAMO - natural (Vd. ADANIDA, EDA, TWA EDA) ADAMORAN - teoria ADAN - morcego (Vd. AJAO) ADANIDA ~ natural ~ natural (Vd. ADAMO, EDA, WA EDA) ADANIRU - intruso ADANU — perda (Va. IO) ADA OBE, AWODI- facto ADAPO -alianga, unidi ADE - Termo com que se designam (nos eandomblés) em especial os efeminados e, genericamente, os homossexuais masculinos, ADE - coroa htpvidademacumbsiro.blogspt.com 20081" Icloro- yoruba prtugues-Se-ex ml 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa ADEBA - desgraca, vergonha (Vd. IPARUN, ETE) ADEBO ~ pessoa que prepara a comida com os animais oferecidos em sacrifico de acordo com as regras religiosas. ADEDO ~ peseador (Vd. ADEJA, APEJA, PEJA)ADEHUN - acordo ADENA~vigia “ADE OBA - coroa real ADETA - nome sacerdotal ADIE- gelinha ADIE ODO - gaivota ADIESISUN — galinha assada ADMA, ADJA ~sinela ADIMO — abrago ADIMU - comida (Vd. AJEUN) ADINKARA - padeiro (Vd, ILEBUREDI) ADIRE - tecido estampadoADIRE-IRANNA — uma ave “ave que compra ‘a estrada” para que o morto encontre um bom eaminho ADITI~surdo, mado ADO - comida feita com pipocas e eps ADOGAN- foto ADORIN ~ setenta (numeral) ADORUN = noventa (numeral) ADOSUU — Diz-se daquele que teve 0 cost assentado sobre a cabega. O mesmo que iad. ADOTA-cingiienta ADUFE.- Pequeno tambor. Instrumento de percussio de uso mais fregiente nos xangés no Nordeste ADUFE—bemamado ADUGBO - bairro (Vd. AGBEGBE, AMO, ADUGBO, ALO) ADUN - comida de Osun, milho picado, azeite dendé e mel ADUN ~ sabor, doce (Vd. DUN, LADUN)ADON ~ dogura, bolo ADUNA - adversério ADUN IREKE.- agticar ADOPE - obrigado (agradecimento) ADUPE-LEWO-OLORUM - gragas a Deus por ter conservado minha vida ea minha sade ADURA ~prece, oragio, reza (vd. KIRUN) AFA - ponte (Vd. AFARA, GADA) AFAIVA ~ feito, telepatia AFAIVA-KORIN —encantador (Vd, NIFAIAYA, GBAJE) AFARA — ponte, viaduto AFARADA ~ paciéncia, resignagio (Vd. SRD) AFARA-OYIN ~ favo de mel APE. ~ abanar, soprar, ventar (Vd. JADE, Ff) AFE-amante AFEFE - vento, ar, mensageiro de Oya AFEFEJEJE ou EFEFE JEJE — brisa (Vd. TEGO AFEFE OJIdI - corrente de ar AFEMOJUMO - madrugada APEYIKA - ventania AFIN ~O mesmo que fin. Designa a noz-de-cola branca, na lingua yoribd; por extensAo a cor branea (vd. efun). Ari — albino AFIN ~ palécio do rei (Vd. AAFIN) AFINNA -foria htpvidademacumbsiro.blogspt.com 20081" Icloro- yoruba prtugues-Se-ex ml 2aoaza16 “Tus de Bom Diciondrio Yoruba Petigues - a. AFIRIKA - Africa AFISIRE - brinquedo AFOGAN - fogio, forno (Vd. ARIRO) AFOJU - cego AFOMO doenga infecciosa trazida pelo orixé das doengas, AFOMON — parasitas e plantas rasteiras AFONAAN ~ lider (Vd. OLORS) AFONIFOJI- vale AFONILEIYE ~adivinho (Vd, ABUSO, ALAMO, ALAFOSE) AFONJA.- uma qualidade de Xang6 AFORANMONI - falso (Vd. NIBURA, LAILOTO) AFORIJI - perdio AFOSO - lavadeira (Vd. 1B1 1FOSO) AFUNJA ~ SOBRINHO DE Arogangan rede Yorubé nomeado Governador de Horin AFUNNG - fanfarrao (Vd. ONIHALE) AFURA bolo feito com arroz AGA —eadeira AGA ~trono AGABA - abrigo AGABDA - roupa, pano (V4. EWE, AGADA -barracio AGADA-GODO ~ tranca AGADAGOGO - cadeado, tranca AGA TKOWE.— carteira AGA-ITISE.- tamborete AGAN —mulher estéril AGANDAN — veloz AGANJU — Orisa filho de Odudua e Obatala, info de Iyemonja. Significa “érea despovoadsa, selva, planicie ou floresta” AGANNIGAN —ladriio (Vd. OLE) AGA ONITIMUTIMD FON ENIKAN - poltrona AGA-POSI- atatide AGARA -aborrecimento AGBA -barril AGBA —roma AGBADA - vestimenta sacerdotalAGBADO - milho, canjica (Vd. AGBO) AGBAFUPU - cascavel AGBAGBA — lamiiria (Vd. IROKA) AGBAIYE AGBAJO ~acariciar AGBAKO, AJALU —acidente AGBALAGBA, AGBA —adulto AGBA-LOKAN- distrair AGBARA - forga, poder (Vd. PAKANLEKE, IPA) AGBARA DUDU —forga negra AGBARA OGBON - nervos AGBARE —couro cabeludo, exinio AGBAWO ~ aeromoca AGBE—navalha (Vd. OBE-JERI, OBE FARIN, ABE)AGBE - fazendeiro, agricultor (Vd. AROKO OGBIN) AGBEBO — galinha que ja botou ovo AGBEBON ~ soldado (Vd. JAGUN-JAGUN) htpvidademacumbsiro.blogspt.com 20081" Icloro- yoruba prtugues-Se-ex ml 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa AGBEDU - estémago AGBEGBE —bairro (Vd, AMO, ADU AGBEGI -entalhador AGBEJORO ~ advogado AGBELE AGBELEBU - cruz AGBERE - excesso, orgulho, arrogincia (Vd. LADOFO, IGBERAGA) AGBERE, ABO AJA ~ cadela AGBESO - nascido AGBESOKE, AGBERU - levantado (Va. DIDE) AGBIGI - marceneiro AGBIPO, AGBIRA — sucessor AGRO AGBO —bando AGBO - milho, canjica (Vd. AGBADO) AGBO — Infusdo proveniente do maceramento das folhas sagradas as 4quais se vem juntaro sangue dos animais utilizados no sacrificioe substancias minerais como o sal. Esse Liquido, acondicionado em ‘grandes vasilhames de barro (portées), é empregado ao longo do processo de iniciagao e para fins medicinais sob a forma de banhos e beberagens. AGBO JO, AGBORON - guarda-chuva, AGBON - coco AGBON ~ abelha, marimbondo AGBON - cesto AGBONRIN — veado AGHOULA - nome de um Bgun AGE aipim AGE~bule, chaleira AGE Instrumento musical constituido por uma cabaga envolta numa malha de fios de contas, de sementes ou biizios. AGEMO — camaledo (Vd. OGA) AGERE Ritmo dedicado a Os6dsi executado aos atabaques AGIDI - forga de vontade AGINIU — floresta AGINJU BRUN — deserto (Vd. ASAALB) AGO -licenga, di-me licenga por favor (Vd. YAGO, DAKUN) AGO ~ humanidade (V4, ASEKO, ASIKO, ARAIYE) AGO ~ cabana, tenda AGO-mortalha AGO LONA ~com licenga AGO MELO? — que horas? AGONGO ~ derivado de gongo ~inclinar, extremidade AGO OLOPA delegacia AGOGO - instrumento musical feito de ferro, composto de uma ou mais campanulas, sgeralmente de ferro, percutido por uma haste de metal. AGOGO, AAGO - rel6gio AGOGO OGIRI relégio de parede AGOGO OW6 - relégio de pulso AGONSt ~ Um dos doze nomes de Sdngé conhecidos no Brasil. AGORO- coelho AGOFON- girafa —escavador htpvidademacumbsiro.blogspt.com 20081" Icloro- yoruba prtugues-Se-ex ml 2aoaza16 “Tudo de Bom | Dicionéro Yoruse Portugues - Sa. ed. AGUNA ~ alfaiate (Vd. ALAGBARAN) Ac AGUXO - espécie de legume AHA — cabaga tipo copo N - ovelha AHEPERE- frégil ABON - lingua AHON-INA - labareda AHUSO ~ fébula, fantasia ASIANS ABUWO — desprezo AIDA-ARA ~ enfermidade AtDAB ~ infelicidade (Vd. ALATLORIRE) AIDALU ~conhecido, limpo, puro (Vd, OSESE, MIMO) AIDAN- bela, bonita AIDARA ~ maldade (Vd. AISIAN) AIDE - verde (Vd. AWO EWE) AIDUN- interior AIDUN ~ quieto (Vd. NIDAKE, TOTO) AIDUPE~ ingrato (Vd. LAILANU)AIE.- 0 mundo terrestre ALE - terra, festa do ano novo AIF —antipatia AIGBESE - teimoso (Vd. $6) AIGBORAN - desobedecer EBI - inocente (Vd. LAILESE, LAINIBAWD) AIJINNA ~ perto AIKE = machado AILAGBARA ~ impoténcia (V4, AILOKUN)AILERA ~ fraqueza AILETI -teimosia (Ve. ODI, IDINO, $6) AILOKIKE ~ desconhecido, obseuro (Va. JINLE, SUS ALOKUN — impotente (Vd. AILAGBARA) ATLOPINeterno ATMOYE - tanto(a) AINI GAGBARA — fraco (Vd. LAILAGBARA, SAILERA) AINIGBONA-- frieza AINIRETE - desespero AINKANJU - lentidfo (Vd ILORA) AIPERT - convulsio, tétano AIPINNU - indeciséo AIPO ~ raridade (Va. LAIWOPO) [MPON - verdura (Vd. BFO) AIRA - uma qualidade de Sang AISAN ~ doenga, estar doente (Vd. ARUN, AISAN, OKUNRUN) [AISANU ~impiedoso AISATA-lealdade AISEDEDE - injustica AISESO — estéril (Vd. WIRIWIRD) Alsf - auséncia, morte (Vd. KO, 1P6-OK()) AISIAN - maldade AISIMI, AISUN -insonia AISIRARA ~ nada, totalmente AISON-insonia AIVA- peito, coragéo AIVE—vida, mundo ADE - como vao os meninos? u) btpvidademacumbsiro.blogspot.com 2008/1 fcioro-yorube-portugues-Sa-exhiml 7198 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa AIYE - Palavra de origem yoriba que designa 0 mundo, a terra, 0 tempo devida e, mais amplamente, a dimenséo cosmolégica da existéncia individvalizada por oposigio a run), dimensio da existéncia genérica e mundo habitado pelos aris, povoado, ainda, pelos espirtos dos fis seus ancestaisilustres AIVE BAIYE-tempo antigo (Vd. ATIJO, OJOKUTOTO)AIYEIUIE - faleatrua AIYEKOTO - papagaio AIYELUJARA - liberdade, invengio, criagdo (Vd. OMNIRA, IDASILE) AIVERA-firmeza AJA ~“Videira selvagem” ~ 6 uma divindade da floresta confundido com Aroni AJA- campainha, sino AJA - cachorro, cio (Vd. AKO AJA) AJAGUN-OBINRIN ~ amazona AJAYIPAPO — Qualidade de Oxossi AJAKALE-ARUN - epidemia AJAKO - lobo, chacal AJALA —vd. O0sa4l6 AJALAMO ~vd, O6sR416 AJALY - acidente (Vd. 1JABA) AJANAKU —elefante (Vd. ERIN) ‘ATAO ~ moreego (Va. ADAN) AJA-OSU~ planeta Venus AJAPA- tartaraga, efgado AJASE- vitorioso, estranho, visita (Vd. ABAMI, PANDAN, OL0JO, ALEIO) AJE- feiticeiro, bruxo, bruxa, feiticeira, mulher encantada, AJE.~ sangue AJEKI- guloso AJELE- governador AJENIA ~ canibal AJENINIVA -tirano AJEOWO ~ dinheiro (Va. OWO) AJERIKU ~ marti AJE SALUGA ~ Deusa da riqueza; seu nome significa “aquele que ganha periodicamente” Filha de Iyemonja AJESE - ingratidao AJEUN — comida (vd. ADIMU) AJIGBESE.- devedor AJIMUD) AJIRE ~ cerim@nia para os iniciados de Songo (implica em carregar na cabeca uma jarra cheia de furos, dentro do qual queima um fogo vivo) AUIRI aurora AJO- jomada AJOBI - afinidade, parentesco AIODUN - aniversétio itulo sacerdotal AJOGON ~ Palavra de origem yorlbé que designa os infortinios, como a morte, a doenga, a dor intolerdvel ea sujeigao, AJOGUN - herdeiro (Vd. IJOGUN) AJOsI~ estrangeiro AJOPIN - divisio AJOYO ~ festa, alegria (Vd. ARIVA, OLORO) AJUMOJOGUN - companheiro (Vd. OGBA) htpvidademacumbsiro.blogspt.com 20081" Icloro- yoruba prtugues-Se-ex ml 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa AJUMOSE-— parceria (Vd. ALABAPIN) AKABA —escada (Vd, AKASO, ATEGUNILE) AKALAMBI - sacolaAKAN — caranguejo AKAN — elegancia, elegante (Vd. ALAFE) AKARA - palo (Vd. BORED) AKARA - bolo feito com fejdo fradinho, pimenta, camario seco frito no eps. AKARA J&.—acarajé, o mesmo que Akar AKARA-OYINBO - bolo AKASA — Bolinhos de massa fina de milho ou farinha de arroz cozido ‘em ponto de gelatina e envoltos, ainda quentes, em pedacinhos de folha debanancira Kast - arpio AKASO - eseada (Vd. AKABA, ATEGUNILE) AKE - cidade principal de EGBA cujo chefe se chama Alake (um que possui ake) AKE- machado AKEKE— escorpido (Va. OJOGAN) AKEKO - aluno AKETE- chapéu AKIETE- cama (Vd. 1BUSUN) AKEWI-- poeta AKIDAVIS — Nome dado nos candomblés Kétu e Jeje (vd. Nagao) as baquetasfeitas de pedacos de galhos de goiabeiras ou aragazeiros, que servem para percutir os atabaques AKIKODIE.~ galo (Vé. AKUKO) AKILO ~ despedida AKIMOLE.— oprimido AKIN ~ valentia AKINI - visitante, visita (Vd. ALEJO) AKIRI — vagabundo AKIRIJERO - pessoas que vao a todos candomblés AKITI - macaco (Vd. JAKO, OBO) AKITOYE - chefe da cidade de Lagos AKIYESI - noticia de jornal AKO~ macho AKO - verdade, justiga (Vd. OTITO, ODODO) AKO AJA - cachorro, cdo (Vd. AJA) AKOBERE - iniciar (Vd. BERESI) AKOBI- primogénito AKODI- aposento, sala AKO ELEDE - poreo (Va. ELEDE) AKOGUN - campedo, heréi_ AKOJA~ fim, final, vencimento (Vd. OPIN, IPARH) AKOKO ~idade, época, estaglo, hora (Vd, ASIKO) AKOKO — primeiro (numeral cardinal)(Vd. EKIND AKOKO BRUN - estagiio das secas AKOKO OJ0 — estagio das chuvas AKOKO OTUTU -estagio ria AKOKO OWORE - estagiio imida AKOKO OYE - estagiio quente AKOLOLO ~gago AKO MALU —boi (Vd. ERANLA) AKORAN- infeegiio htpvidademacumbsiro.blogspt.com 20081" Icloro- yoruba prtugues-Se-ex ml 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa AKORIN ~ cantor(a) (Vd. OLORIN) AKORO - uma das invocagées e dos nomes de Ogun AKORO- capacete AKOSO - governo AKOTUN - fresco (Vd. OSI AKOWE-escritor AKOWE-OWO - contador AKU- obrigagao funeritia AKUERAN — Qualidade de Oxossi. Tem fundamento com Oxumaré e Ossanhe AKOKO ~ galo (Va, AKIKODIE) AKUFT -Tlinha AKUNBO- inundagio AKUNRUN- aleova AKURETE - idiota AKUSE TALALA - pobre (Vd. ABOSI) AKUUSE - pobre (Vd. ABOSI, AKUSE'TALALA) ALA -sonho ALA ~ Pano branco usado ritualmente como pélio para dignificar os risa primordiais, geralmente feito de morim. ALA - espécie de pano branco ALAAPIA- paz ALAAFIA NI 0? - tudo bem com voce? ALAAFIN- titulo dignitirio do rei de Oyo ALAAGO - relojoaria (Va., ISO AGO, ALAGOGO) ALAAIMO — burro ALAMINETING - pessoa ALAARE, ALAAISE — pessoas inoventes ALAARUN ~ pessoa doente ALABA - nome de um sacerdote do culto aos ancestrais ALABAFO — engomadeira ALABALESE ~ al-ba-ni-ase “Fle que predio futuro” ALABAPIN — pareeiro (Vd. AJUMOSE) ALABARA - clienteALABASE-colega ALABAXE- 0 que pie e dispies de tudo. ALABE- tocadores de atabaque E titulo que designa o chefe da orquestra dos atabaques encarregados de entoar os cAnticos das distintas divindades, ALABO — guardigo ALABOJUTO - supervisor ALABOYUN ~ bata ALADANU - vencido ALADAWOLE ~ impostor ALADIRO ~ peneira (Va. JO, SE)ALADUN - adocicado ALAFE - distinto, elegante (Vd. AKAN) ALAPIA ~felicidade; tudo de bom (Vd. AYO) ALAFIN ou ALAWAFIN - invocacao de Xangé. Nome do rei de Oyé - ‘Nigéria. A palavra significa “um que possui a entrada do palacio” ALAFOSE - adivinho (Vd. ABUSO, ALAMO, AFONILEIYE) ALAGBA - senhor, chefe (Vd. PATAKI) ALAGNAFO - tintueiro ALAGBARA - forte, bravo (Vd. LAGBAJA, TAGUN) ALAGBARAN —alfaiate (Vd. AGUNA) TITUN) btpvidademacumbsiro.blogspot.com 2008/1 fcioro-yorube-portugues-Sa-exhiml 1096 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa ALAGBATO - dama de companhia, enfermeira, mae de criagao ALAGBAWT- advogado ALAGBEDE- ferreiro ALAGOGO — relojoaria (Va. ALAAGO, 180 AGO) ALAHESO ~ tagarela (Vd. ONIWIKIWI, OLOFOFO) ALAIBERU —corajoso, destemido (Vd. LAIYA) ALATBERU-OLORUN - terrivel ALAIDA - doenteALAIDUPE ~ desagradével (Vd, LAIDUN) ALAIFO — virgem ALAIGBONRAN - desobediente ALAIHAN — invisivel (Vd. LAIRD ALAIKU — imortal (Vd. ENTKOSILE), ALAILABUKUN ~ maldito ALAILAJO —antipatico ALAILE—exato ALAILERE- imprestével ALAILEWA - feio (Vd. LAIDARA, SAILEWA) ALAILODI- exposto ALAILOGBON ~ estipido, ignorante (Vd. SOPE, YOPE) ALAILORIRE — infeliz (Vd. AIDABI) ALAIMO-indecisio, imundo (Vd, APINNU, OBUN) ALAIMO - barro (Vd. AMO, PETEPETE) ALAIMOWE - analfabeto ALAISAN, ALARUN, ALARE- pessoa doente ALAIS{ ~falecido (Vd, OLOGBE) ALATYAN — amido (Va. RIN, TOTO), ALAIYE - monarea (Vd. OBA)ALAJEKi - comilio ALAKE titulo do rei de Abeokula ALAKETU - chefe de ketu. A palavra significa “um que possui Ketu” ALAKORE - pessoa iniitil ou sem vergonha ALALUPAYIDA - mfgico ALAMO ~ adivinho (Vd. ABUSO, AFONILEIVE, ALAFOSE) ALAMOJU - sabedoria (Vd. IMOYE) “ALAMORERE - re e 4 Obatald que é“O dono do melhor barro” (que fez ohhomem) ALAMG, ALANGBA - lagarto (Vd. OFO) ALANTAKCN - aranha, tarantula ALAPA- absbora ALAPATA - agougueiro ALAPES ALAPINI - nome sacerdotal do culto aos ancestrais, ALAPON - trabalhador (Vd. LAPON) ALARINA - padrinho de easamento ALASAKI - famoso (Vd. LASAKI, OLOKIKD, E - cozinheira (Vd. KUKU) chapeleiro ALAWO — colorido ALAYA - marido (Vd, OKO, OLOBIRIN) ALAYE - vivo (Vd. TIYE, ELEMI) ALAYE- explicagio ALAYE- possuidor da vida AL-BA-NASE “Ele que prediz futuro” referindo-se a Obatalé ALE lepra anfitrido btpvidademacumbsiro.blogspot.com 2008/1 fcioro-yorube-portugues-Sa-exhiml 196 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa ALE™- noite, vassoura (Vd. IGBALE) ALE-amante, namorada (VA. FU ALEFO - tumor (wd. MALUKE) ALEGBA, ALEGUGU — jacaré (Vd. ONI, ELEGUGU) ALEJO - visita, estranho (Vd. JASE, PANDAN, O1OJO, ABAMI, AKIND. ALEKESSI — Planta dedicada a Os60si, também conhecida como Si Gongalinho. ALIASE~vd. Runko ALIKAMA--trigoAL6 ~ mio (va. 0WO) ALO ~ bairro (Vd. AGBEGBE, AMO, ADUGBO) ALODE.-Vd, TYALODE ALONIBANIASE ~ “He escolhe a vida que vai passat” ~ refere-se& reencana¢ao do ser que escolhe onde e como vai viver. ALORE - vigilante ALOVI ~ dedo (Va. IKA) ALUBOSA—cebola ALUBOSA ELEWE- eebolinha ALUDARI- diretor ALUFA - padre ALQJONG — fada, espirito (Vd. ARONI, EGBERE, IWIN, KUREKERE)ALUKEMBO - estribo ALUMANT—tesouro ALOPUPU - motocieletaALUS@— fechadura (Va. OSUSIKA) AMACIS (ou AMASSIS) ~ AblugSes rituais ou banhos purficatérios feitos como Iiquido resultante da maceragiio de folhas freseas. Entram geralmente em sua composigo as folhas votivas do risa do chefe-de-terreiro do iniciando, eas assim chamadas "folhas de nacio” AMACY NO ORI - ceriménia de lavara cabesa com ervas sagradas. AMADOSSI D’ORISA - ceriménia do dia do santo dar o nome. AMALA~comida feta para Sang6 com quiabo e outros produtos. AMBROZO - feito de farinha de milho Ami - acento, sinal, marca AMI-ARIN, AMI-FAGUN - tl AMLISALE acento grave AMI-OKE- acento agudo AM-NO - 0 misericordioso AMO ~ mas AMO -barro AMOFIN - jurista AMOLE- pedreiro AMO PETEPETE—argila (Vd. ALATMO) AMOTEKUN - leopardo, tigre AMUBA ~ oportunidade AMUKOKO - fumante AMUGA ~ garfo AMURE-zona AMUWA - sina ANA ~ parente por afinidade ANA - ontem (Va. LANA) ANA’KONRIN, ANA’BINRIN ~ cunhado (a) ANFANI — vantagem (Vd. OJURERE) LEBU — defeito (Va. ABUKU ANGOMBAS— vd. RUN, RUNPI ANIKANJE.- ermitio btpvidademacumbsiro.blogspot.com 2008/1 fcioro-yorube-portugues-Sa-exhiml 1296 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa ANJONU - maus espititos ANON - ANTETE- grilo ANU - caridade AONTIN narina (Vd., THO IMU, IMU) APA - brago, asa (Vd. OS1) APA -lado APA -cicatriz APAARO - perdiz PALA pepino APANIA- assassino APAOKA - uma jaqueira que tem esse nome no Axé Op Afonja. APA OST - lado esquerdo APA OTUN ~ lado direito APAPO — total APARI - careca APARO - codorna APATA-rocha APBIA - pescador (Va. ADEDO, ADEA) APEJO -encontro APEJUWE- padrao PELE — sobrenome APERE - cesto APERE - exemplo APERE-AIVE.— globo APINNU ~ indecisio (Vd. ALATMO) APO ~ bolsa, sacola, saco (Va. LABA) APODA ~ um idiota APOMO — guarda APON —solteirio APOTI - caixa, armério, area APOrf ASO ~ guarda-roupa, armirio APOTI ITSE — banguinho para os pés APOTILA- mesaAPPA —reino nativo de Lagos ARA ~ corpo, membro ARA - ova ARK ~ parente, habitante ARABA ~ algodoeiro ARABINRINIYA - tia ARA BNIA~ corpo humano ARAILE familia camal, parentes (Vd. IRAN, EBL, ARAILE, 1DILE) ARAILU - contersineo ARAIYE —humanidade (Vd. ASEKO, AGO, ASTKO) ARAJA - vendedor (Vd. OLUTA) ARAKONRIN — parente masculino ARAKUNRIN IYA — tio ARAMEFA - conselho de Oxossi, composto de seis pessoas. ARA MI—eu mesmo ARAN - veludo ARANSE ~ socorto ARARA - angio ARA RE voed mesmo(a) ARAREKOL [ARA WA — nds mesmos ARA WAJU — ascendentes ARAWO ~avederapina [ARA WON eles (as) mesmo (a) trovoada btpvidademacumbsiro.blogspot.com 2008/1 fcioro-yorube-portugues-Sa-exhiml 1396 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa |ARA YIN - voces mesmos(a) ARE ~ cansago, doenga AREDE~vadiagem ARERE - quietude ARESSA - um dos Obi da esquerda de Xango. AREWA - belo (Vd, DARA, AREWA, REWA) ARIAXE: - ano na fonte no inicio das obrigagies. ARIDI{ - terror ARIN—meio, centro ARINKO - ocasioARINRINAJO ~ caminhante, viajante ARIRO - fogio ARIWA - norte ARIWO - barulho ARIVA - festa (Vd, OLORO, AJOYO) ARIYA-IJO - baile ‘ARO ~ mereado (Ve. ABA, OBUN, OJA) ARO- nome que se dé ao par de ches de boi usado p/ chamar Oxossi ARO ~ fogueira (Vd. OWO, INA) ARO ~funil ARO - manha ARO BO BO Yi! - Saudagio ao Orisd Osunmaré (Neste dia que nasce The rendemos gracas) AROGANGAN - um dos reis de Yoruba por volta de 1800. AROKO - fazendeiro, agricultor (Vd. AGRE, OGBIN) AROLE.— Os6dsi que propicia a eaga abundante. Finvocado no Padé. F o verdadeito Rei de Ketu, Come com Ogun ¢ Oxum AROLU - nome de um dos Obs da direta de Xanga ARONI- fada, esptito (Vd. ALUJONNO, IWIN, EGBERE, KUREKERE) ARONI ~ Deus da Floresta ea palavra significa “um que tem o membro murcho”, Companheiro de Os4nyin. Misterioso ando perneta que fuma cachimbo. Possui um olho pequeno (pelo qual enxerga) e outro grande, ‘Tem uma orelha pequena (pela qual ouve) e outra grande. Ele é confundido com a propria Ossanhe porque dizem que ele também tem_ ‘uma perma 86, Ossanhe possui uma pema s6 porque a drvore, base de todas as folhas possui um sé troneo. Ele tem a cabega eo rabo de cachoro AROYE debate ARREBATE — Abertura ritmica das cerim@nias pablicas dos ceandomblés. 0 modo vibrante de tocar os atabaques; equivale a uma convocagio. ARUGBO - pessoa velha ARUKUN- perfeito ARUN cinco ARUN - febre, doenga (Vd. OKUNRUN) ARUNDINLADOTA - 45 (algarismo) ARUNDINLOGOJI - 35 (algarismo) ASA — costume ASAALB— deserto (Va. AGINJE BRON) ASALE ASAN- vaidade ASARO- ensopado ASE - Termo de miltiplas acepges no universo dos cultos: designa_ anoitecer btpvidademacumbsiro.blogspot.com 2008/1 fcioro-yorube-portugues-Sa-exhiml 1496 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa principalmente o poder ea forga vital. Além disso, refere-se ao local sagrado da fundagiio do terreiro, tanto quanto a determinadas porgSes dos animais sacrificiais, bem como ao lugar de recolhimento dos nedfitos (vd. Runko). f usado ainda para designar na sua totalidade a casa-de-santo ea sua linhagem. ASE ~ poder, lei, ordem, forga, maior, assim seja ASEFE ~ engragado (Vd, PANILERIN) ASEGUN - vencedor ASEJE~ remédio (Vd. OGUN)AS ASIKO, ARAIYE) ASE-NIA- banquete EWE autor ASIA- bandeja ASIKA - andarilho ASIKO - idade, época, estagio, hora, prazo (Vd. AKOKO) ASIKO ~ humanidade (Vad. ASEKO, ARAIYE, AGO) ASILE- transplante ASINWIN- tarado ASIPA — primeiro chefe de Lagos e pertence a familia de Alafin SIRARA - nada, totalmente ASISE—erro ASIWERE - loueo (Vd. OKOLORY, tStNWIN) ASO ~ roupa, pano (Vd. AGABDA, EWC) ASO ARIYA ~ trajea rigor ASO FERESE -cortina ASO GIGON ~ vestido longo ASO IBORA, ASO IBUSUN —coleha, lengol, eobertor ASO {LI paleté (Vd. KOTU) ASO INU AWO ~ pano de copa ASO INUJU - toalha de rosto ASO INURA - toalha de banho ASO IRORI — fronha ASO IWELOKUN- mais ASO IWOSUN -pijama ASOJE ~ representante ASOJ( ILU NIBOMIRAN ~embaixada ASO-KIKO ~ato de bordar a roupa ASOLU, ASOMO ~ unir (Va. DA-PO) ASO OFO - tinicaASO-OJ0 ~ capa de chuva ASO OKi!— pano da costa ASORO MAGBESI- ridio ASO TABILI - toalha de mesa SOTELE — profecia, dica, aviso ASO TIVE SILE.— tapete (Vd. KUBUSC) ASOWO - comerciante (Vd. OLOJA, ONISOWO) ASSOBA - sumo sacerdote do culto de Obaluaiyé ATA - pimenta ATA - cumecira AXTAFO- unheiro ATAFO-OJG - catarata AXTAKO - oposigoATALE At ATANLA- pimentio SEKO ~ humanidade, hora (Vd. AGO, gengibre -varal btpvidademacumbsiro.blogspot.com 2008/1 fcioro-yorube-portugues-Sa-exhiml 1596 2aoaza16 “Tus de Bom Diciondrio Yoruba Petigues - a. ATANPA, ATUPA - limpada (Vd. FITILA) NPAKO ~ dedio do pé (Va. fPONRI) ATARE- pimenta da costa ATE - nome do primeiro Obé de Xang6. ATE.— brincadeira (Vd. IRE, IDARAYA) ATEGUN- vento, brisa (Vd. AFEFE, AFEFEJEJE) ATEEGUN ~ eseada intema ATEGUN - viagem (Vd. IRINAJO) ATEGUNILE — escada (Vd. AKASO, AKABA) ATEGUN KEKERE - degraus ATELESE - sola do pé ATELEWO, ATEWG - palma da mio (Vd. ATEWO) ATT-c (conjungio) ATI—e (preposigao) ATIJO ~ tempo antigo (Vd. AIVE BAIYE) ATILENDE - nascimento (Vd. AGBESO) ATISUN ~ sono (Va. SISUN) ATO - esperma, sémen ATOHUNRINWA — imigrante, estranhoATORI - vara pequena usada no culto de Oxala ATORIN ~vara de egun ATORUNWA ~ celestial TOTO -calma ATOTO AJU GBE RO! ~ saudagao ao Orixé Omolu e Obaluaié (Calma ‘que o médico que vem nos acudi) ATUKO ~ marinheiro ATULE.- lavrador ATOPA —lanterna, lampiio AUA- nds, AWA™nés, nosso, nossa AWA = nds (pronome) (Va. WA) AWA-NOSAWAKO ~ motorista,piloto AWAWT-deseulpa AWAKO-OFURUFG AWIN - erédito AWO - galinha, couro, pele, rede de pescar AW ~ cor AWO - prato, louga de barro, travessa de colocar comida (Vé. FIFE NLA, ABO) AWO ~ brigar AWO ~culto, fandamento AWO ~ mistério, segredo (Vd, OROLJINLE, PATUBA, AWO) AWO ARA- cor da pele AWO ARO, AWO BULUT- azul (Vd. AWO ORUN) Aw BORAWON - castanho AWODI- gavito, facdo (Va. ADA OBE) AWo DUDU-preto AWO ELEERU - cinzento AWO ELESE ALDKO - oxo AWO ERU - cinzeiro AWO EWE - verde (Vd. AIDE) AWO FADAKA ~ prata (Vd. IDE) AWO FUNFUN — branco AwoGné, AWOJIIT- espelho AWO FIFE NLA — travessa (de colocar comida) aviador btpvidademacumbsiro.blogspot.com 2008/1 fcioro-yorube-portugues-Sa-exhiml 1696 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa Awo IFOWO - piaAWOITIT—espelho (Va. DI AwOO — reunio, encontro (Vad. 1PADE) AWO KEKERE - pres AWOKI- velorio AWO KOTO - bacia AWON ~ 0s, as eles, elas AWO OJU —éculos (Vd. IWOLULE) AWOKOTO- bacia AWON ~ elas (pronome) AWON NKAN ~ alguma coisa AWON NKAN TITA ~ artigos (do comércio) AWO ODODO - amarelo Awo os ORUN - azul Awo ORISIRISI ~ cores variadas AW ORUN- azul (Vd. AWO ARO, AWO BULUD) AWO PAKO - martom AWO PUPA - vermelho (Vd. PUPA, BIEJE) AWORAN ~ estétua, quadro, mapa AWORAN EYA ARA- anatomia AWORI - reino de menor importanncia ao sul de Egba AWOSANMA —nuvens, nevoeiro, cerrago (Vd. IKUKU) AWOTELE.— roupa de baixoA WO WORA - ouro- Ouro (Vd. IWORO, woRA) Awo YL, AWo ObODO, AWo PUPA RGSORGSC AWUJALE. nome dado ao chefe de Jebu AWUJE - feijéo (Va. EWA, OTILD, AWUN ORUN ~ tartaruga, cigado AWUNSO - tear (Vd. OWON, OFT) AWURO ~ manha (Vd. AARO, OWURO, RAN, ORO) AXEE~ Assim Seja, Amém, e/ou forga espiritual AXEDA - oriki, nome sacerdotal AXEXE.- ceri —amarelo nénia fiinebre do sétimo dia AXO- roupa. AXOGUN - Ogi encarregado de sacrifi animais destinados ao Orisé. AYA -Peito AYABA - orixé feminino, senhora idosa AYABA- rainha, divindade feminina AYAN ~rvore de tronco muito duro que nd 6 derrubada com machado. Beonsagrada a Xango AYAN-- fedor AYAN - barata. AYANMO — destino (Vd, OD, KADARA) AYE- cfu AYEDERU - travesti AYTELE - pombo (Vd. EIYELE, ERUKUKU) AYEMO- exame AVIKA - circulo, perfodo (Vd. OBIRIKITD) AYINRARE- vaidoso AYO ~ felicidade, exaltagio, alegria, jogo (Vd. ALAFIA) AYO- abundancia AYOJU~alegria excessiva AYPADA - troca (Vd. PADA)AYUN-ABO ~ ida e volta (Vd. L{LO) i, segundo regras precisas, btpvidademacumbsiro.blogspot.com 2008/1 fcioro-yorube-portugues-Sa-exhiml 7986 2aoaza16 “Tudo de Bom | Dicionéro Yoruse Portugues - Sa. ed. B BA —ajudar, esconder-se BA encontrar, acompanhar, aleangar,atingir, com, contra (Va. Ph, KO) BA-coar BALE — chefe de um povoado com menos status que um Oba BABA - pai BABA — milho da Guiné BABA AGBA ~ av6 (Va. BABA NLA) BARA ISAMI — padrinho, compadre BABA YAWO - sogro BABA KEKERE- Pai pequeno BABALAO, BABALAWO - Sacerdote, pai do ministéio, aquele que faz consultas através do jogo. £0 encarregado dos procedimentos divinatérios mediante o opélé de Ifa, ou rosério-de-If, BABALORISA - Pai-de-Santo. Sacerdote chefe de uma casa-de-santo, Grau hierarquico mais elevado do corpo sacerdotal, a quem cabe a distribuigdo de todas as fungGes especializadas do culto, £0 mediador por exceléncia entre os homens € os Orisa. O equivalente feminino é denominado Yalorixé. Na linguagem popular, s40 ‘consagrados os termos pai e mie-de-santo, Nos candomblésjeje~ doté e vodun6; e nos angola - tata de inkice. BABALOSSAIN— vd, Olossain BABA NI AWO ~ pai quetem o segredo, Referindo-sea Ifa BABA NLA — vovd (Vd. BABA AGBA) BABA OKO ~sogro BADA.- titulo sacerdotal BADAGRY - reino nativo da cidade de Lagos BADE cagarem grupo BADI-~nédegas, quadl (Va. 1DT, IBADN BAIANT -orixé considerada mie de Xango. BAJA ~lutar, brigar BAJE-estragar BAJE—menstruagio BAKANNA ~ semelhante BA-KEGBE —acompanhar, associar-se BAKE — abater BALAGA - entrar na maturidade BALE BALE-aterrisar chefe de comunidade BA-LO - acompanhar, andar com BALOGUN —chefe da sociedade dos guerreiros BALOWE- banbeiro BALUWE - banho BALOWEALAWO - banheira BAMBOXE- sacerdote do culto de Xango BA-MU ~ satisfazer, servir BANKI, ILEOWO -baneo BANUJE ~ficar tiste BA-PADE - encontrar com (reuniio) (Vd. PADE) BA-PIN — participar, dividir com BARA —_manga (Vd. EGBA) btpvidademacumbsiro.blogspot.com 2008/1 fcioro-yorube-portugues-Sa-exhiml 1896 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa BARA -serbom BARAKi OLOPA —quartel BARA PETU - grande, uma pessoa distinta BA-RIN — acompanhar BASE ~cooperar, fazer com BASIA - bacia BASIKOLU KEKE-bieicleta BA SORO ~ enderego BATA —sapato (Vd. ABATA, 150 BATA) BATA GIGON —botas BATUCAJE.— Com este termo costumava designar-se a percussiio que acompanha as dangas nos tereiros; por extensio designa também as dancas. BAWIJO ~aconselhar BAWO, BAWO NI- como? Como vai? BAYII TI portanto BA-YO - flicitar 1B - pular, pedir, explodir BE descascar, cortar came, galinha. BE — pedir, pedir perdo, suplicar (Vd. JO) BEBE — aba, beira, ponta BEBE — acio, ato. BEBE — desculpar BER assim BEEKO — nao (advérbio de negagio) BEENT - sim (advérbio) (Vd. O DAA) BEBRE perguntar, pedir, interrogar (Vd. Bf LERE) BEERE- primeira filha BRIE-suplicar BEJI - orixd dos gémeos (atribuido a Cosme e Damiio) BEKO - no TERE)BENI — favoravelmente (Va, OTO) ‘comegar, iniciar. BERE, BEERE — perguntar, pedir BEREBE — tudo BERE FUN ~exigir BERESI — iniciar (Vd. AKOBERE) ERU —medo, ter medo (Vd. IBERU, OJORA) Bi - nascer, se, tanto como BI - quando, tanto como (Vd, IGBATI, GANGAN, AIMOYE)BI? - se? (pronome interrogativo) BI? — particula para interrogago usada no fim da frase Bi - vomitar, empurrar (Vd. BEBI) BIABIYAMO - maternal BIBA - esti aceito BIBA — um eneontro BIBALE. BIBAWI-réu BIBE - esté seco BIBO -alimento, oculto BIBUN - dado ‘calma btpvidademacumbsiro.blogspot.com 2008/1 fcioro-yorube-portugues-Sa-exhiml 13996 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa BI EJE - vermelho (Vd. AWO PUPA, PUPA) BIKOSE—exceto BIKOSEBI - ndo ser que (Vd. BOKOSEBI) BILERE—questionar, perguntar, pedie (Vd. BEERE) BILIS{ - demdnio, o mal BLNINU, BINU - aborrecerBINU - zangado Bf OTILEJEPE—ainda que BIOYIN- agicar BIRE - pequeno (a) BIRIKITI - redonda (Vd. REPO, REPOMO, KIBITI, RIBITI) BL-SUBU - precipitar, derrubar BETI- tanto como, tanto quanto (Vd. GANGAN, AIMOYE, Bi) BIUA-nasceu para nés BIW —demolir Bi-WO - derrubar BIYI- nasceu aqui, agora BO ~ cobrir, inundar, ealgaro sapato,escaldar, receber, concordar, pegat, ajudar, socorrer, salvar (Vd. GBA, MU, GBE, BOBATA) 6 -cair, adorar,alimentar, imundar, descascar, chegar, raspar, barbear-se (Vd. RA, FA) BO ASO ~ despir-se (Vad. BO-LASO) BO BATA - calcar, tirar (sapato) (Vd. BO)BOBO - todos. BODE- estar fora BOJt — cemitério (Vd, 1BGJF, IKE ILE, ILLOKG, ISA-OKG, ITLOKU) BOJU —lavaro rosto (Va. FO) BOJUTO ~ fiscalizar, omarconta BOKELE — secreto (Vd. MIMOSINU) BOKOSEBI ~a nio ser que (Va. BIKOSEBD) BOKOTOO - mocot6 BOLA - aquele quealcanga a riqueza, honra BO-LASO - despir, desnudar, tirar (a roupa). (Vd. BO-SILE) BOMBOLIRA vd. Pst BO-MOLE~enterrar BOOLU, BOLU bola BORA - despir alguém BORI— bater BORI — ser superior, vencer, ultrapassar, promogio, ganhar BORI- oferenda & cabega. Ritual que, juntamente com a lavagem-de- contas, abre 0 cielo iniiético. Fora deste ciclo, orto pode ser terapéutico, Em ambos ‘0 casos, consistem em “dar de comer ebebera cabesa” BORISA — homenagem ao seu Orisé BOROGUN - Oriki, aquele que adora Ogun, saudagio da familia BOROKU- imperfeito BOSE — cobrir os pés BOSE ~tirara pele das patas ou pés (Vd. TEPA) BOSILE— deixar eair BO-SILE — despir, desnudar, tirar a roupa (Vd. BO-LASO) BOTA —manteiga BOTT ~ falhar, esgaryar, puir (Vd. SORO) BOTTLE - todavia BOTOJE-pinhao BOWALE-~ regressar, entrando em eas htpvidademacumbsiro.blogspt.com 20081" Icloro- yoruba prtugues-Se-ex ml 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa BOYA - tarde (a tarde) BOYA - talvez (Vd. KIOSE, ABOYA, KIORIBE) BU — pegar uma porgio abusar, xingar, blasfemar, insultar, ofender BUBA ~ca BUBURU BURUJU, BURUKU, BURUBURU ~ mau, mal, maldoso (Vd. NISEKUSE, JEGBI GBE) BUJE~cortar como dente, morder BUJE tatuagem, estébulo BUJOKO - casa, lar (Vd. ILE, IBUJOKO, OJULE) BUKU ~assistente de Sakpannan que mata os contaminados com variola toreendo-Ihe 0 pesogp. DK ~ reduzir BUKUN ~ acrescentar, abencoar, bendizer BUNKUN FUN - abengoar BULE~ remendar BULUG - azul BUNIJE.—morder (Vd. RE, JAJE, BU-SAN, GE-JE) BUNLAYE ~ceder, darlugara, permitir BORA —jurar KE perfurar BEREDI - pio (Vd. AKARA) BUREWA- feia BURONSI - bronze (Vd. IDE) BUROSI - escova de cabelos BUROSIIFO EHEN ~ eseova de dente BURG ser ruim BURU ~ enorme (Vad. LER, LEWE, NLANLA) BURG JU - pior BU-SAN - morder (Ve. RE, JAJE, BUNIJE, GE-JE) BUYIN FUN - honrar (Vd. 0G0) enters © Ver palavras na letra “K” D DA ~criar, fabricar, trair (Vd. SOFOFO, PA) DA — quebrar (objetos compactos) DA -, consultar (Va. IFA) DAADAA ~ bem, despejar, bonito (Vd. RERE) DAAPO — fazer bolsos DABA ~sugerir, atrever-se DABO —atéa volta DABOBO - defender, proteger DABU —atravessar, eruzar DADA - bonito (ter beleza) (Vd. EWA, O80, DIDARA) DADA - Deus dos Legumes e dos bebés recém-nascidos (filho de Yiemonja) DA-DUKO, DA-DURO, DURO - descansar, parar, fear (Vd, KASE, ‘SIMI, SINMI) DA-DORO -interromper DAGALAGBA -tomar-se um homem adulto btpvidademacumbsiro.blogspot.com 2008/1 fcioro-yorube-portugues-Sa-exhiml 21186 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa DAGAN - titulo sacerdotal DAGBA —crescer, envelhecer DAGBERE - despedir-se, dar adeus DAGO - dé licenga DAHON — responder, falar (Vd. FES, FON-LESI, BSt) DAISEDURO - greve DAIYAFO —aterrar DAIVAJA ~ amedrontar DAJADE-~ expulsar, mandar embora (Vd. LETADE) DAJO -julgar DAJU, DASUDAJU - certeza, certamente DAKE —emudecer, siléncio (E DAKE! - Siléncio!) DAKO - da + oko ~ da = oferecer em sacrificio oko =o prepticio) DA-KO ~ ditigirse para DA-KOJA~ atravessar, passar por cima DAKG - desmaiar DAKUN- por favor, licenca, dé-me licenga por favor (Vd. AGO, YAGO) DA-LAMU - chatear DALASA, DANWO- tentar DALE — quebrar uma promessa DA-LEKUN - conter DA-LOHUN ~ atender, responder DA-LU ~ farar (Va, GUN, LU) DAMORAN - sugerir, propor DAN brithar, stra, polir DAN — Serpente sagrada (Daomé ~ Benin) representando a eternidade e a mobilidade sob a figura de uma cobra que engole a propria cauda. Genericamente designa os filhos-de-santo da nagao jeje; encontrando-se sincretizada com Osiimaré e Bessen DANA - assaltar, fazer fogo, preparar fogo, pagar um dote DANA-DANA —Os6isi com fundamento com Fxu, Ossanhe, Oxumaré Oy, Hleentra na mata da morte e sai sem temer egun ea propria morte DANADANA- assaltante DANDALUNDA ~ vd, Iemonj DA OWO EYO ~ jogarbizios, fazer jogo através de Ifé (Va. D'ITFA) DA-PADA - devolver algo DAPO — juntar, unir (sentido de misturas) (Vd. ASOLU, ASOMO) DAPOMG — juntar (Vd. WINRIN, KO PO PAPO) DARA ~ fazer proezas, DARA — justo, ser ou estar bem, boa, bom (Vd. JOJU) DARA —belo (Vd. LEWA, AREWA, REWA) DARADARA - muito bem, muito bom(a) DARAJU - melhor DARAN - fazer coisa ruim DARANDARAN - vaqueiro DARI — governar (Vd. JOBA) DARIJI—absolver, perdoar DARIJI MI —desculpe-me (Vd. MA BING, FORIJIMD) DARO — lamentar, pensar em alguém ausente,refletir (Vd. IMIEDUN) DARUGBO ~envelhecer (Va. GBO) DARUKO - mencionar nome htpvidademacumbsiro.blogspt.com 20081" Icloro- yoruba prtugues-Se-ex ml 2aoaza16 “Tudo de Bom | Dicionéro Yoruse Portugues - Sa. ed. DASE ~fazer algo sozinho DASILI i — derramar no cho DA-SILE —fundar (Vd. OLUPILESE, FIBALE) DATO babar (Va, JATO) DAWA - viver por DAWO - adivinhar .viver s6zinho DAWO - cortaro cordao umbilical DAWOPO - juntaras mos DAYA - bala (doce) be DE— para (verbo), acontecer, chega, tampar, cobrir com coroa (Vi. BO, rf, Nf, SD DE-~atrair,cagar, serlerdo, atingir (Vd. BA) DERDEE- normalmenteDEHIN ~até depois DETYT- chegou agora DEJA —pescar (Vd. PEJA) DEJO - macio DELADE - coroar um rei DELE—chegar em casa DENA - bloquear *DENDf.—Palmeira africana aclimatada no Brasil (Hlaeis guineensis; Jacq.) de ampla utilizagao na liturgia dos candomblés dos seus frutos (azeite-de-dendé) ‘onsiderado indispensdvel para a laboragio de grande parte das comidas-de-santo, Suas folhas servem para guarnecer entradas e saidas das easas-de-santo (wd. mariw2). DENGE- caldo. DERU ~amarrar uma carga DERUBA - amedrontar, horrorizar, intimidar DESISA ~ esteira (Vd. END DI-entupir Di-amarrar Di —tormara ser, tornar-se D1BO - votar DIDA-ARA — boa satide DiDE Di —poueo(a) levantarse (Vd. AGBESOKE) DIEDIE - devagarzinho, um pouquinho D'IFA —jogar bit DIGBA - até logo fazer jogo através de Ifé (Vd. DA OWO E¥O) DIGBOLU — atacar, enfrentar, confrontar DIGI-espelho DIGIFERESE - vidraga Dif —espetho (vd. AWosta}) DIJI - esperando (Vd. DURODE) DIJINA - Nome inieidtieo dos filhos-de-santo dos candomblés de nagéo angola. D{Jo — juntos pix menos DILOGUN (rin dinl6gun) ~ Nome dado & adivinhago com biizios que podem ser de quatro a 36 (mais comumente 16). Nesse jogo de Ifé as respostas ao oriculo so dadas po DILOWO — interromper Di-MU - manter, segurar htpvidademacumbsiro.blogspt.com 20081" Icloro- yoruba prtugues-Se-ex ml 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa DIN- fetar, tostar DIN- menos, falta DINA -trancar (Vd. LOLC) DINKU - menos, eair,faltar DINU ~ agarrar, temperamental DIRUN - trangaro cabelo DO —relagio sexual, fazer sexo DOBALE~ Cumprimento preserito aos iniciados de Orisa femininos diante dos lugares consagrados ao culto, pai ou mie-de-santo, Orish ¢ _graus hierdrquicos elevados. O termo iki designa o seu correspondente para o caso de filhos-de-santo de Orisa masculinos. DOBALI— deitar-se de brugos, prostrar-se no chio DODE, D'ODE- cagar DODO - banana da tera fita DOJE = foice DOJUBOLE- saudar DOJUKO ~ atacar, enfrentar, confrontar DOJUTE- envergonhar DOKITA -médico DOLOGBE - fencver DOMI = Iiquido DOS0 ~ rico (Va. RIJE, ILORO, LETC, OLOWO) DOTI-estarsujo DUBOLE- deitar DUBURU - pipoca (Vd. GUGURO) DUDU-- preto, eseuro DUDU DEEDON ou ORIOKUN DE EDUN - espéie de macaco oferecido a Ibeji DUN- doce, agradével, dlicioso, doer os pés, sentir DUN - tocar (Vd. FIKAN) DUNDU -inhame frito DUPE- gragas, agradecer DURA EKE- perfurar DUREDE - aguardar DURO - esperar DURO — de pé, permanecer de pé DURODE - esperar, aguardar (Vd. DISD, DUROTI - ficar ao lado de alguém DUR - gaita, gio, piano EBADO —_margem do rio EBANA — margem da estrada EBA OKUN — praia (Vd. ETT OKUN) EBATI-templo EBE - sociedade, sopa (Vd. OMITORO) EBGA — pulseira EGBADO - reino de menor importincia ao sul de Egba Bi familia (Vd. TBATAN, ARAILL B1- culpa EBI-—fome, faminto (Vd, ODA) btpvidademacumbsiro.blogspot.com 2008/1 fcioro-yorube-portugues-Sa-exhiml 24196 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa ‘EBI ALUBOSA - alho EBI KO PA Mi - nao tenho fome EB NPA Mf - estou com fome EBITI -armadilha BO - comida feta de mitlho branco, especial para Oxalé, EBO - sacrificio ou oferenda. Termo que designa, genericamente, oferendas e sacrificios. Usa-se também trabalho, despacho, feitigo para a limpeza do corpo espiritual, ivramento de eguns e abertura de caminhos. EBOMIN - Pessoa veterana no culto; titulo adquirido apés a obrigagdo de sete anos. Opse-se a iad, sendo equivalente a vodunsi ERG ~ abuso EBU - olaria EBUN — presente EBUTE, EBUTE OKO - cais, porto (Vd. OFC OM) EDA ~ natural (Va. ADAMO, ADANIDA, fWA EDA) EDA - ser humano (Vd, ENIA) EDA-ELEMI - reino animal EDA-EWEKO ~reino vegetal EDAKE!~siléncio! EDAN ARA - pedra de raio, sagrada a Xangé. EDE- camaro EDE- linguagem, idioma, dialeto ‘EDEAIYEDE — desentendimento, atrito EDENLA-lagosta EDEPOTOKI ~ falar Portugués EDINFIN - mosquito (Va. KANTIKANTH EDO, EDOKI- figado EDOFORO - pulmio (Vd. ODOFORO, FUKUFUKD) EDU-carvio EDUN - mico EDU- machado EDUN AARA - raio (Vd. MANAMANA, AARA) DON ARA - meteorito EEBI — vomitar, empurrar (Va. Bi) ‘ERDI —encantar,feitigo EEDOGBON - vintee cineo EEDOGUN- quinze EEGUN — osso, antepassado, esqueleto (Vd. EGUNGUN) EEGUN AYA - 0860 do peito BEGUN IHA - costelas, BEKANNA —unha (Vd. EKANA, 180) EERIN - quatro EESAN — nove (numeral) EESE- porque BEWO - (em portugués chama-se Quiaila) Interdito ritual; o mesmo que . Na liturgia dos candomblés ha um ciclo cerimonial, onde se realiza 0 rompimento dos tabus que cireundam o novigo durante a iniciagao, conhecido como quebra-de-quizila. Dele fazem parte o pandn ea quitanda-de- EA ~ seis (numeral) EFEFE JEJE ~ brisa (Vd. AFEFEJEJE) EFI —fumaga htpvidademacumbsiro.blogspt.com 20081" Icloro- yoruba prtugues-Se-ex ml 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa ‘EFIN ~ fumo (Vd. ITABA, FIFA) tFO - verdura (Vd. AIPON) EFON- bitalo BFORE - dor de caboga EPO TRIE espinatre EFUFULILE, EFUFU NLA - tempestade (Va. 01) EFUN —Nome dado & argila branca com que slo pintados os nedifitos Essa pintura corresponde ao que se chama de "mio-de-efun", Como sindnimo de efun ocorre, também, afin EFUN IKOWE - giz, lépis EGAN ~_mata fechada (Vd. IGBO) GBA — bracclete (Vd. KEREWO) EGBA —mangueira ‘EGBA —paralisia EGBA MIO! — socorro! EGBA lado (Vd. NI) EGBE- coro sociedade, comunidade de pessoas como mesmo proposito amuleto de protesio para o Orixé Ogun EGBERE — fada, espirito (Vd. KUREKERE, ALUJONNO, ARONI, wx) EGHO - milho corido ‘EGBO —ferida, dlcera BGHON OBINRIN - imma mais velha EGBON OKUNRIN — irmio mais velho EGDE -sociedade EGE-ETA ~farinha de mandioca (Vd. ETAGARI, IVEFUN) EGE - mandioca, aipim EGIGBO ~ cidade da Nigéria (Vd. IRE) EGON — Nome genérico dos espiitos dos mortos, esqueleto (Vd. OKC) EGUN - maldigao EGUN APA -osso do brago EGUN E- pessoas importantes do culto EGUN-EHIN — osso das costas (EHIN) EGUNGON — Espiritos dos ancestrais, cultuados especialmente em terreios situados na ha de Tlapariea, na Bahia, EGUNGUN ~ ossos (Vd, EEGUN) EGUN-ITAN - osso da coxa EGURE- cidade (Va. 1L0) GOs - meléo EHIN -dente (Ve. EVEN) BHTIN — costas,atrés EHINKUNLE.—quintal (Vd. IKARA, KA) EHIN-ODE- exterior EHORO — coelho (Vd. AGORO) EIE, BIYELE - pombo RIVA - ave, passaro EIVE AKALA — urubu (Vd. GUNNUGUN, IGUN) EIYE AYEKOTITO papagaio (Vd. ODIDE, ODE) EIVEIGUN —dguia EIVELE—pombo (V4, ERUKUKU, AYTELE) EIYEOGONGO - avestruz EIYEOKIN- pavao htpvidademacumbsiro.blogspt.com 20081" Icloro- yoruba prtugues-Se-ex ml uence “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa EJA-peixe BJA GBIGBE -bacalhau EJANU— paixo BJA ODO = peixe de rio BJA OKUN ~ peixe de mar EJATIKO NI IPE peixe de pele By—sangue EJE~ (algarismo) BJB-ERANKO ~ sangue animal EJEKALO! — vamos! (vd. KALO) BUI dois (numeral) ByT-chwa BMIGBO ~ cidade da Nigeria BIIKA - ombro- em referéneia a fazer"yink EJIKA - sadio BIILA — doze (numeral) BJTLAEBORA - nome que se dé as doze qualidades de Sang BJTONIL- nome de um Odu, jogo do orixa if EJIRE.—gémeos (Vd. IBESD) 0 ~ cobra 36 ~ processo judicial BJO - problema (Vd. IJOGBON) ‘EJO - oito (numeral) EKAAARO ~bom dia (Vd. KARO, © KO-ARO, EKARO) EKAABO 0! - sejam bem vindos! EKAASALE, EKAALE — boa noite (entre 18 ¢ 19) (Vd. 0 DARO, O KG-ALI EKAASAN — boa tarde (Vd. EKUUROLE) EKA IGI- galho de érvore EKAN - pingo EKANA - unha (Vd. EEKANNA, 180) EKAN-06 —pingo de chuva EKARO — bom dia (Vd. KARO 0, © KO-ARO, E KAARO) EKE - mentira, falsidade (Vd. SEKE, IRO NI, OKOBO) KI pessoa mentirosa,fraudulenta, falsa EKE™- bochecha EKBsf —segundo (nsimero ordinal) EKE,1 ~ Cargo honorifico circunscrito as mulheres que servem os drisa sem, entretanto, serem por eles possuidos. £0 equivalentefeminino de ogi Também seria interessante abordara etimologia da palavra "Ekéai", Em Yoruba 6 Ekéji (Aquele (a) que esté em segundo luge). EKEJi ORISA —“proximo aos deuses” EKEWA -déeimo EKINI - primeiro (nimero ordinal) (Va, AKOKO) EKIN -umou outro EKITI ~tribo que forma uma fonfederagio a nordeste de Ode de Jebu ‘EKO - comida feita com milho branco ou de galinha; acassé (milho braneo mofdo ecozido) a vapor. EKO- Lagos. Capital da Nigéria EKO -ligdo, aula, educagéo EKO WARA - quejjo EKU - rato, pred (Vd. EKUTE) btpvidademacumbsiro.blogspot.com 2008/1 fcioro-yorube-portugues-Sa-exhiml 27186 2aoaza16 “Tudo de Bom | Dicionéro Yoruse Portugues - Sa. ed. EKO, EKUN ~ espada (Vad. IDA) EKU-EMO - porquinho da india, preé EKON ~ tigre, leoa, leopardo EKUN- joctho (Va, ORUNKUN) EKGN ~choro EKUNWO —um panhado EKURA - tubarfio BKUTI rato, pre (Vd. EKU) EKUUROLE— boa tarde (entre 17 € 18 h) (Vd. EKAASAN) ELEBO - aquele que faz o sacrifici. BLEDA ou ELEEDA - criador, orixa, guia, eriador da pessoa (qualificagao para Olorun Da ~cessara chuva “ile que controla a chuva’) ELEDE - porco (Vd. AKO ELEDE) ELEDE EGAN — javali (Vd IMADO) ELEEBO Aquele em nome do qual se fazo sacrifcfo ow oferenda, ELEBEME — dono da vida (atribuindo-se Olorun) BA — deus félico (falo = pénis) ou ELEGBARA que significa “ele ‘que agarra” (eni + gba e bara de Obara “deus da friego") ELEGBARS - Bsi, Elégba ou ainda Légba, seriam os nomes pelos quais| &conhecido este poderoso Orix4, o primeiro eriado por Obatalé e Oduduwa, tendo Ogun como irmio mais novo, ELEGBOGI ~ médico (Vd. ONISEGUN) ELEGEDE — abébora ELEGUGU - jacaré, erocodilo (Vd. ONT, ALEGBA, ALEGUGU) 10 ~ falador ELEKE ~ mentiroso, falso (Vd., IRO NI, EKE, OKOBO, SEKE) ELEKO - sociedade secreta E MAX - titulo de um sacerdote no culto de Oxalé. ELEMI ~ um homem vivo (Vd. TIVE, ALAYE) (qualificagio para Olorun ‘que quer dizer um homem vivo literalmente “Ele que possi respiraglo ENA -aranha ELENGA - gafanhoto (Vd. ESUFS) BLE OWO - juros ELERAN —agougueiro ELERE - bailarino ELERE-1JE—atleta ELERI- testemunha ELERIN - um dos Obé da esquerda de "Xango. E :RO, ELELO ~ engenheiro ELERO ~ pacificador (Vd. LAJA) ELERU - cinza (Vd. ERD) ELERUPE ELESE-lacaio ELESS! ELIS ~ pessoa que adora Exu ELETULOJU — fet terrestre ELIKAN -ninguém que esti aos pés, seguidor EYI — este (a), esse (a), isto (Vd. EYA) ELIPA UM ~ forgar, imprimir forga ELO ~ moinho, vaso (Va. OLO) ELO ~ quanto (Vd. MELO?) ELOMIRAN - um outro htpvidademacumbsiro.blogspt.com 20081" Icloro- yoruba prtugues-Se-ex ml 2aoaza16 “Tudo de Bom: Diclonio Yoruba Pores - Sa BLO NI- quanto? (Vd. ELO, MELO?) ~ anil ELU-estranho OBO — farinha (Va. GARI, IYEFUN) ELUSU— esposa de Olokun também chamada de Olukun-st EMI-eu (Vd. MI, MO) EMI - eu sou (Vd. Ni) EME espirito EMI vida, alma humana (Va. IRIN) EMI WA —estou presente EMU- vinho de palmeira ENT —uma pessoa ou um quem (Vd. ENTTH) ENI—Nome dado a esteira de palha utlizada pelos neéifitos, sobretudo durante o periodo de reclusio, Eempregada como "mes “tapete” em distintos Ritos, No candomblé é usual a expresso "irmaos-

S-ar putea să vă placă și