Acerca de este libro

Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanteras de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en lnea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos aos como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio pblico. El que un libro sea de
dominio pblico significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el perodo legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio pblico en unos pases y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio pblico son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histrico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difcil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras seales en los mrgenes que estn presentes en el volumen original aparecern tambin en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.
Normas de uso
Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio pblico a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio pblico son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones tcnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:
+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseado la Bsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No enve solicitudes automatizadas Por favor, no enve solicitudes automatizadas de ningn tipo al sistema de Google. Si est llevando a
cabo una investigacin sobre traduccin automtica, reconocimiento ptico de caracteres u otros campos para los que resulte til disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio pblico con estos
propsitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribucin La filigrana de Google que ver en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Bsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Mantngase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No d por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio pblico para los usuarios de
los Estados Unidos, lo ser tambin para los usuarios de otros pases. La legislacin sobre derechos de autor vara de un pas a otro, y no
podemos facilitar informacin sobre si est permitido un uso especfico de algn libro. Por favor, no suponga que la aparicin de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infraccin de los derechos de
autor puede ser muy grave.
Acerca de la Bsqueda de libros de Google
El objetivo de Google consiste en organizar informacin procedente de todo el mundo y hacerla accesible y til de forma universal. El programa de
Bsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podr realizar bsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la pgina http://books.google.com

.
_
f

_
_. .7 .

..

'eX

DE V CH ERM

"i. ' '

/, iff-; ,I
l

tl

\.
u

Epifcopi Lugdunenlis

\ _ D

V AN D 1.
1 paraenetica
ad Valeriaiium cognatum.
A c an t
VITA D.PAVL1N1N0LAN`I

vaat MvNol coNTrMPToRIs.'

q

i El? libri? Sldcfiiani

' " t-v-

"v_ al' Cvdil-ck'tllwly

A N v I AE ,
EX OYEICINA PLANTINIANA

Apud Baitha'rcm Moi-:tum 18;

loannis More@ , attentamente-1.

. D . t.

In.

1- |

:l: :

I.'

u
9
l.

l.

.s `

. Nv

4
`

a
J

t.

5,55)

. Il . .

..

'AdmodqudQ Domino -

Hr:
' i, D-.B-R

VILLARIBABBATI
j YD

tibi, admodum
'/yflR" DOMINE,y

` ' , magnum
, decu's , feu pic--l
tatm ,fcu-dohinam', Rili
ciue elcgantiam {pecs : 'quil
cdi fulribus hominibus, l
* 2.

ii

fi humanos affcs Jinfinicias , nonvadmodumrgrata

tra'a't; coftalcmfcmatia-i

rum Pondcrc, c diccndi a

mnita'tc rem profe

quitur ,. vt quis vgl -pro
mulidc'm Pagcl iujs
pcriu' , non :

aHrmarc :1qu quin rc

12:
totius'libclli
fanuramms.
- [
l
. Ptoducit illc7`duo fculi

; ;
qu
oend-
.'
'. :

meritl

quon ngniy(fqumlufg ~ 1
iQmitQUJafcantqmpuL 1

113. En {-; vr' ijf,

'

ad

-ad oinncm mandi confm

-Ptum cxcmplo fuo multis

11'; ita nullum mihi

dubium cPc, quin V C
cognati fuiV A L

: N 1 animum illeccbro
f5 hac incfaritc
culi vanittibs ad veras du

raturafciuc fpiritus delicias

auocant.
'
Nccc'undum mihi memo
rias pcr cxteras, vt cx Ordi
ne vco vviros Principes ,
qui fprctis fculi honori

bus, parcnrcl defpc `

,opib'us Proculcatis , ad
religiof Paupcrtatis
lia conuolarunt, in m

* 5

Pro

producam : vna , vna V i Li ria i cui nunc tot obi*

ni votis postulatus pra:es,
non vnam turmam suggerere potest. Dabo prima aliquot capita.
Nonne Carolvs Abbas vin. pud vos fanctitate
viguit , qui cm illustri inter
suos loco natus esset , Comitis Seyneisis frter, relicto
militari baltheo, D. Bernardi se zona cinxt ? qui cm
inuitus ad Prefectura dignitatem raperetur, non ant pacato animo fuit, qum
rursus pristinae

paci quie^

tique redderetur.

Huius illud

udsacr apophthegma ceebratur. Cm enim quoiam viro nbili rogaretur,

2[u ipe in farculo opiparis
conuuiis aflietus, nunc terrui fabarum pisorumque cibo, eque malc condtovitam toleraretj go, inquir,r/4
grava piperis cibis noflris mifceo ,
quibtu eos faporatos reddo : primum estjabor manuttm^ dterum>
long* rvigdia ; ertium -3 quodftporatiores cibi apttdnos alij exfetndinonfnt.
Quid dicam de Conrado ix. Abbateeiusdstirpis & animiqui cm parentem

Seynensem Comitem
* 4

ha

haberet,& opulento S*Larri*

berti apud Eburoaes benefU
cio frueretur,nihil antiquius
habuit , qum vt Villakm pauperpriuatuscjueviueret. Et licet inuitus ad honorum apiccs raptus fuerit,
(postquam CleroLeodienum quidam frustra eum f->.
bi epicopum designassent )
Vt & Clareualli & Cistertio
ummo cum imperic> prefuerit , & i Cardinalis Pontifcio destinatus et ;eum
tamen honorem omti ope
niuque declinauit: & qum
gr principem tum inter
suos tum in Clero perbnam
usti

listinueritjCxtrema hafcmcfitmndi verba declararunt:

Vt inam in banc boram in V I LL A R I fub disciplina

(vixiffem

regulari , ty cttm culirne hebdomadart ibtdfutettas nbluiffem!

G valtervs quoq; domo Traiectinus , prosapi
nobilis , sxcui fastu preto,
VlLLARiAMad humilita*
tis asyium se recepit , vbi
ade virtutibus inclaruit , vt
in decimurn ordine Abbatem electus sit. Cuius illud
cclebre scitum: yjbilitaad
timorem D conciliandurn conducit-, vti ^eiprafintia 3 ac ittgis
Mort memork.
* S

Non

Nnne apud vos Franco,

nobili Arkennensium Equitum gcnre ortus,domi miJitia:q; clarus, Villriam
sufanctitateillustrauit? Hic
cm Cruci nomen dediflet,
vtroque filio comitatus in
Syriam abiit , & re sortiter
contra Soldanum gest,cm
vterquefilius generos fanguinem pro fde Catholic
asserend propagdaq; profudiset , ipse in patriam rc
duit , monasticen in Villaxisi cnobio amplexus est,
vtamq; ibide sanct exegir.
Iam ver G o b e R T v s
Asperi montis in LotBarin
gi

gia Comes,belliartibus clarus, cm & Pahestinam tyrannide Friderici Iriip. vincli casser , & sepulcrum Domini, fanctiq; Iacobi in Gallaeci tumulum religiosinuifTet , curarum faeculi pes
tai fus, ad tranquillam VilL ARii stationem sc recepitjpretiosam secum gem-imam deferens , illibatam tot
inter opes, tot inter mundi
blandimenta castitat. Tantoille animi ardore nocturms vigiliis intererat , vt i
quando somnus eimolestus
esset, pipere dentcs, linguam
labiaque perfricaret , vt e>
*

# 6

acr

acriraoni exciratus oranem

bcordiam excuteret.
Mitt nunc reliquos fanctitate confpicuos 3 vtraque
cuculi feu facerdotis feu laici nobiles , quosmagno nu
mcro vna ViLLARlA nu
suo fouit, & ad Ordinis dc
us in imitationem produxit; qui lucem quoque toti
orbi dabunt , vbi Sanctorum Belgicorum Historiam,
quasnunc fub manibus est,
in apertum produxero.
Intere aureolhunc E vCHERii Iibellum,quemille
de Ctemp.tu mundi in cognati Valeriani gratiam fcri
psir,

)ft, PTl VA defero,nonvC

R-cligiosi vestri mund'umdiCcant contemnere,quem iam
peditnis sybstratum habent;
ed. vt homines saeculi fastu.
turgidi , opibus inflati, dircant ceruices ponere , aurum calcare>& ad Religionis portum enauigare.
Et vtvtramque hc paginam facerem , ne sa:culum
tantm, sed cReligio suum
eruditorem haberet, D.EvCHERII libclIoDE CONTEMPTV MVNDI adnexui
D. P a vlini Vitam ; qui
formam& verimundi con
templons ( quod Eucherius
* 7

non

non filuit) 8: perfei

giofi

qu cum Hierony

mus hortatu quoque fno

' duxit) numeris omnibus ex.
PreHit. Ita enim cum affa

tur, cm rudimenta vera: re

nimm. ligionis Poneret:

Danique

.
ad P
Matth. x9.

aliill. " tu audita' /nfenti Salman

`
Sifv perfm
dfi? ,wade
verf. 1.o.
@g wende omnia quie babe: , (d
da pauperibw, zy :

'
5 fverlm

fvert

in
quem',

expeditior y [ fcand [
14m 14:06. Tunicam

anima 5 pleno gloria

ffu [/: appet ,q jdpur m4
(9' candido , /2:

-rem te 0 [ ( apcrilzul f
_lorthrr.

Nec abs rc Paulinum Re

ligiolis vclh'is propono,qu

tute ipl tam egregi qu

zelo qu `gapribus
ris. ( cnim dicarn de
fan ill , quam col
ligendis ornanclifquc San
iorum Reliquiis tam
_ limpendisNonita nupcr

Anruerpia HATHABR'AN
D V M Bcncditini Grdins

`Abbatcih 5 nouum ab ipli

bofpitcm Parronurn
.que fufccpit , cuius {
lum rcligios in D.. S A I. VA@

T 0 1 S illatum-fl'.

Qum

_v-m--va--r- _ .w

vcr alt pcori

tuo [ falutaris Paulini
I inclufria, qui bafilicas,quas

Nola: Fundilcu cxruxir,

variis vctcrfi
Raincnto Pituris ornauit',
fatis nunc S. SALVATO
RIS teinplum loquitur , fa
tis monacriiplilm mon
Pcrat , quod variis Sano- _ `
rum hiforiis conu'cPcitum
dum populus vider , non

lumina
tamm
, fcclic
men-_
tcs
Pitur
dmincln-
tur ac recreantur; Hrcuc il
lud inum quod Pauli
nus olim cxpcrtum [cri
bic: . fm
z.'

- ; Paulina

Hg'orias aorm Nm"

fifbrepit' ,
Exempl induapi. ---

quidem laicorum

, iam vetu'sverbum
tinuir , qqu vri Pauiino,
ita Magno-fquoqu'e >Grego
iio Piaeuie : @ad legentsbuqmbly Rg;

1,], hoc idioti: .

Hurd pre/ht cememibua: quid in '

ips'etiam ignominie: vident, quid

[ ; in ila/k' [ qui

litem: . funde gg pm- cipu : [1ro [ ;

t'ura afl.
'

Et ne quid Religiofis Ve
Eris VILLARIENSIBV'S ad
Per

perfcion confcqucndam

dci-it, habituri quoquc nunc

funt 'dmodum Rd Pater
nitatis cxcmpl-ar
. Ita cnim hc, Ante

urpi SiSA'LvA'roRis domi'V

ciliu'm qu~ cxplo quai mo
nirionibus cxcitafii , vt b0
nus nominis chtri odor rad
lures cinanarit. Hinc tc Rc

ligioiviLLARiENsEs o
culis, hinc Screniliimus Bel
- ngiczrslhzincepsAils
Tv s a
nimo defignauit, qu VIL
LARI tot Rellantibus Ab

'batum meritis nobili , no..

uum nunc fidus orircfe. Lu
ccbis merito lucebis exem

P10;

plo 5 8c generofa foboles 1a~

diis veflris'illufraga crefcet
irl 'dies luce merito'i'um , (10

nec in omnem tandem xter

nitatem lucean vt ara ma
tutina, 8: Iuitia: Solcm
fon amine cingane uiterno.
Antuerpia: , ex Domo Pro

Vfee, Anno M. D C. .
I. Oobris.
Admadum _R0 Pfi

aa'a'ifimui
Heribertus Ref-vveydu
i

Societacis I s v.

v- I .
BREVICVLVM'
~ ex- Adonis Martyroilogio,

,ATALis Simba
. , 'i ;f` .rij
Lugduncn/: epi
,

deifw'm dm
{ 'vin'. qui ex nobililimo Se.

natarum ordine an' religiofam 'vi-f

haitumue conuerfuJ ,
in agro operfluuium Drum

intra [pe/mm
conclu/iu Chri/20 , ieiu
(9j / '.

Defunio Pantifce Lug

du

]? , 'vnucr Ecck
fi: antqu
rwatm , y
abfcrationibm , quiI

ciufdcm. Eccleeifiwrc 4:
bent [ibi ? rDomino red
uelari tuin/ain puero : in
fai/24 Angell rDomini, :

quit , Senator quidam Eutheria:

We", [ uuium Drum-l

/ n , qui
8:59 qu fof/ide _, fb-

cutwc'Daminum: d bum:

duccndnm : g' ? .
carl/imn, =

- Dsa-elew a. Quadcm {
fMoriba; dilucul : ,
m'patwt' Dra", cun' ji'itriln/fh

[
condocat,gratias
; Clerici?
ad prxfktum
:1_
.
locum Archia'ideono , qui. time Ec
cleie -: _, inumerunt
feut o Dor/:inn renda-'1

profiter
8742.
- Cumue
quam
illi venant,
Archidiaconua
z` bl
retuli/fet
_ rem,3

cpit cum iuramento ]: 'im--zA

luntari de non'iiorum,n
eo niflligatmvluccretuf;
iturum. Curmue diu repete
ret, Archidiacoua cm'omuro;`

{ eduxit 3

iuxt.

quodipf 'vin'umpor

duxit Lugdunumuempari ml . `
, wnoue confen/ Clarin 9A
populi eigen: ,
Pon

Ponti'cali cathedr/lemnter col

locauit.

Huiua ? Galia in,w'o b4,

itu Deo/ruem , fps/:mmm eizu
ingr-{gf} , omne illic
- inua'io exegit. Dua
i12/3mmlia , 'vnd
frtia , altera vocaatur ,
Virginitat gratin' gnorum

gloria .

. Martyrologium Romanum
xvi. Kal. Decembris.
Lvg d v n i nataltsS. EvcheR. 1 1 epifcpi ejr tonfej[oris)'vu
ri adrnirandafidei & doffrinx , qui
ex nobilifiimo Senatorum ordinc ad
reitgiofam visant habitumj{ onuersu, dia intraseftafpelunta [ponte
contlusus 3 in orationibus & ieunih Christ oferuiuit -, deinde
apudprfatant vrbem in Pontifieali
cathedra,reuelante Angelo,soUmniter tollotatmcjl.

D.E VCHERII
Epicopi Lugdunensis
D E
CONTEMPTV
M V N

D I

Epistola paranetica
ad Valerianum cognatum.
ene alligantur vinculo sanguinis , qui vinculo consociantur amoris. Sic & nobis qaoq; admodum gloriaripro hoc iplb Dci munere licet,
quos perinde charitas vt propinquitas nectit , coarctantque in vnum affectum duae neceffitudiries : quarum alteram parentibus carnis nostrae acccpimus, alteram nobis sumpsimus.
Gemin hoc vinculum , quo confderantibus nos hinc genere hinc dilectione connectimur,haec me paul laA
tis

ft- D. EVCHERII EPISTOLA

tisad te cxarare compulit, vt comjtmmecu- mendarem animo tuo causam animx
r* chri- tax, veramque illam bearitudinem, &
stiHMpra- jeternarmm rerum capaccm , opus nJeJ'">tx profconis aflererem. Nam cm
te xqu ac me diligam, necefle est , vt
summum bonum allequi te tamquam
me alcerum cupiam.
Etquidema profeslone virae nbe pioetiam non abhorres ingenio,
qui ea qux sacrae Institutiones docenr,
KaturAse prxuenisti in plurimis praxoqua moUx Vak- rum felicitate : vt mihi videaris quarrumus, dam religionis officia, quasi perprotiidam occupafle naturam , Domini ac
Dei nostri iam in hoc erga te indulgentia : cuius gratia est , qud^diuina
in ce doctrina bona suapro parte inuenire pocest , pro parte conferre.
Quamuis autem in maximos saeculi
Maaribus apices,patre soceroque elatus, illustritllufiris. bus cx ytroque titulis ambiaris ; ego
tamen long superioris in te honoris
fastigiaconcupisco : teque non ad terrenarum, sed ad cadestium ; nec ad seculi, sed adseculoruivi dignitatem voCerta a- co. Certa quippe & inobliterabilis
ten.itatis
gloria est , xternitate gloriari.
&Uri*"
Loquar

t> E CONTEMPTV MVNDI. J

Loquarergoapudtenon sapientiam i.Cor.j,ij
huius sxcii , scd illam sapientiam arcanam, absconditam , quam praedestiaauit Deus ante fecula in gloriam nostram. Loquar tecum multo studio tui,
mei admodum parum prouidus ; qui
plus in te quid velim , qum in me
quid poffim, consideraui.
Primum instituti atq; in lucem editi pr;mum
hoiTiinisofnciest, mi Valeriane cha- hominh
rifime, proprium cognoscere aucto- officiunt,
rem, coguitumq; sufcipere,vitamque, D.ei
id est,diuinum donum in diuinum offcium cultumque conferre ; vt, quod
Dei munere sumpsit , Dei deuotione
consummetur ; atque id quod abeodem indignus cepit , eidem subiectus
impendat. Sana quippe opinione agimur , vt eductos nos sicut ab ipso , ita
ipfi arbitremur. Vnde ille plan magnifieeque perspicit Creatoris nostri
n effingendo homine sententia, quisquisitaintelligit,qud nos &ipse&
sibi fecit.
Optimum deinde est,curam princi- Secundum,
palem animae impendere, vt quae vtili- AnmttH.
tare prior est, non sit consideratione raposteiior. Primas apud nos curas, quae
A 2
prima

4 D. EVCHEMI EPISTOLA
prima habentur,obtineant ; summafq;
sibi solicitudinis partes salus , qua;
summaest, vendicet. Haec nos occu
pee in praesidium ac tutelam sui , iam
non plan prima,sed sola.Omnia vincat eo studio, quo pr3ecedit omnia.
Viraqui
Snmmam debemus obseruantiam
ctrmtKA. Deo , animae deinde maximam : atque
itatamenistud est, vtcm vtrumque
praecipuum sit , obseruari alterum sine
altero nequaquam pol videatur. lta
quisquis Deo satisrecerit , animaenecefl'e est iam conuluerit:& rursus,qui
animaeconsuluerit.neceTe est Deo iam
satisfecerit. Sic de summo apud nos
vtroq; res transigitur vtili coacta compendio,vt,siquis vnum sedul impleuerir, vtrumque contulerit : quia ineffabili benignitate diuina, ipsavtilitas
fit Dei sacrificium.
Kenmtur Multus corpori curation vsus imaniint qu* penditur, multum huic operae in fpem
ttr*hh
ms^x datur. Numquid medicinam
r a tn. anjma non meretur ; t fi varja corpo
ri auxilia studio tuendae sanitatis adhibentur , sas non est tamen anima velut
exclusam iacere, & quasi neglectam
morbis fuis intabefeere, atque vnam
pro

DE CONTEMPTV MVNDI. $
propriis remediis exulare ; im ver
plura anima? conferenda sunt , oprpori tanta praestantur. Nam fi rect . .
.
quidam , carnem hancamulam,ani- m;M CM9
mam ver dominam efl dixerunt ; ancilU.
non oportcc posteriore loco nos do
minam ponere , ac famulam iniquo
iure praererre.Merit poscit studia maiora pars melior, quia omni nobis cura
illuc resoiciendum est , vbi substntiae
nostrae abundantior dignitas constitit.
Congruum non est in hoc honore nostrae olicitudinis eam nos subiicere
peiori. Caro siquidem procliuisin vi- Gen.8.n.
tia,ad terramnos tamquam in origi
nem suam reuocat : hxc ver veniens
Patre luminum , sicut ferri ignibus Iac.i, 17.
mos est , in superiora nititur. Haec in
nobis imago Dei , hoc pretiosum est
diuini muneris pignus. Hanc omni
ope, hanc summis viribus meamur:
hanc si regimus & conseruamus , Dei Anm
depositum tnemur. Quis extruendi , Deidep.
nisi cmfundamentaiecerisdocus est?-''"'w'
Superaedificare ceteras vtilitaces destinanti salus fundamentum est. Cete- Salus omrum , qtiomodo quispiam sequentta niumfunaddat, si nec prima poslcderit? YnA&Aamnt*m'
A }

suc-

6 D. EVCHERII EPISTOLA
fuccedentium augebitur incrementis,
si aeterior deficiatur exordiis ? Quomodo intrel putet beatitudini, cm
desit etiam saluti ? Indigens vit,vnde
abundare felici vita potest Aut quid
prodest , si adiiciat cibis , non habens
vndc consulendumcstanimae ? dequa
& Dominus noster Icsus Christus ait :
Mauh. 1 6, Qusd enim prodej homini , fi munum
y.4.
-vniuerfum lucretur , anima verbfua detrimentum fatiatur Proinde non po
test vllacompendij causa consisere , si
constet animai intemenire dispdium.
Vbi salutis damnum est, illic vtique
Saus lu- >am lucrum ruillum est. Quo enim lutrum vt- crum capiatur , nisi capiendi sedes inrjtm.
concufl seruetur? Atque idcire ad
illud lucrum verum , ad illud sanctum
expetendumque commereium , dum
Gai. (, 10. tempus est , properemus.
jleurmtM Parerepossuntaeternam vitam pauci
paruocom- dies : qui tamen dies , etiamsi iljisam
fttrathr. atque incontaminatam vitae beatitudinem poffiderent , tamen quia pauci essent, paruo stimdi erant. Nihil enim
est magnum re , quod paruum tempore:nec longis dilatatur gaudiis, quidquidarcto fine concluditur. Breuem

DE CONTEMPTV MVNDt. 7
vtilitatem saeculi istius breuiahabent
commoda. Rcct ergo eti bono breuis vitx , perpetuae tuae commoduni
prxponendum videretur ; quia illa ef
fet temporalis , .haec aeterna felicitas ;
quia fragile esset , breuibus bonis perfruijtutum, gaudere perpetuis.
Nunc ver aeterna vita beatiflma est. Aetemum
Nam quid felicius auerna vita dici po- t'^fomno
test?Haec ver breuis itabreuiffima,vt^^ren"
aerumnosiffima: qux vndique cireumstantium dolorum vrgetur incommodis, Sc deficientibus fatigatur malis ,
d accidenti iactatur iniuriis. Qmd
enimtam infidum, tam varium,tarr>
calamitosum , qum vitae istius cursus
est ? quae plena laboris est, plena solicitudinis, plena curarum , ipsor quoque plena discriminum; & per ancipites distracta casus fltcorporis vexationibus inquieta,animi angoribus anxia,
periculorum turbinibus incerta. Q^ae
vtique vtilitas , quae ratio non expeti
bona aeterna , scqui temporaria etiam
mala
Nnne vides , vt etiam in hac vita Ctmmeaquisque prouidus , locum aut agrum, tmuerniin quo diutis se commoraturum pu-

8 D. EV CHERI I EPISTOLA
tar,copiosis in vsum sareiat impendiis;
& vbi paruo quis erit rempore , pama
prouidet; vbi maiore, maioraprocutat? Nobis quoque,quia inprsentiarumbreuimum angustiis coarctantibus tpus cst,in futuro siecula erunt,
competentibus copiis vitam exatigeamus eternam, competentibus instruamns exiguam : ne prouisione peruera
impendamus breui tpori curam maximam , & maximo tempori curam
breuem.
Sm* ur- Arque haud scio ad hanc beatiS*lliciut, mam vitquod compellere nos ocys
temporari* aut efKcacis debear, an ipsa futurae
m*U ex- vitae commoda qnx promittuntur ; an
lurbunt. praEsentjS vjtae incommoda , quae videtur. Inde nos illa blandiffim prouocant , hinc ista vehementer exrutbant. Proinde cum in meliorem partem eriam peffimasuFragentur , si bo
nis non illicimur , malis exrrudamur.
Ad inciramentum meliorum , optima
dererioribus concinunt , & in eamdem
vrilirarem diuersa concurrunt. Nam
dum alia nos inuirant , alia fugant j in
tnelius vtrque nos solicitant.
Nam si hominum quispiam clarus
ac

- D CONTEMPTV MVNDI. 9
ac locuples in locum liberornm te adoptaturus acciret, ires peroppositas rerum difficukates, & per quamuis longi recessus iter vectatus accurreres.
Deus vniuersitatis rerumque Domi- Adoptia
nus te. in adoptionem vocat , illud ( si Dtiexfevelis)' tibi blandum
filii
'
.
nomen imparr
Rom.8,15
tiens, quo Deum notrum , vnicumGal4 ' suum nuncupatj& nonaccensus rape- Eph.i,.
ris non properus vrgeris , ne conditionem tantam celeri occuru mors festina praeripiat ?
Atquead hanc obtinendam tu non facilite*
inuias terrae solitudines,nec longinqui in>{etruh
maris incerta penetrabis. Cm volueris, haec adoptio tui tecum est. Numquidnam segnes ac desidesnos res ista
nabebit idcire, quia tam prompta
qum maxima? Qu duris conditionem hanc dilfimulatores experientur:
tant enim nolentibus perniciosior,
quant est volentibus promptior.
Cert cupiditas vitae est istud , quod Omtibm
nos delectations rei praescntis inn- tauttfitm
xuit. Ergo amantes vitam hortamur
advitam. Vera ratio estpersuadendi,
cm id poscitur, vt impetremus vobis quodconcupiscitis. Pro vita,quam
A 5
dili-

IO D. VCHER1I EPISTOLA
i.Cor-5. diligitis,legatione apud vos fgimur ;
v.io.
& hanc, quam omnes exiguam amatis,
Epn,, io. insinuamus, vt ametis aeternam.Quam
quo pacto amemus nefcio, fi non hanc
quam amamus , esse qum speciofiflmam cupimus. Itaque istud , quod &
cm arctum sit,placet; placeat magis si
potest esse perpetuum : & , quod apud
nos pretium haber, cm finem habear,
ltnobis supra pretium , si potest efl
lnesine. Rectum sit proinde, minorem vitam prospexisse maiori,vt ad alteram nobis , led pet hanc transitus
construatur : quam vtique non conuenit socae commodis obliquis interuenireconsiliis. Non seopponat vt obsit,
vt noceat : absurdum quippe atq; contrarium est , vt vitae detrimentum afferat amor vit*.
Xgregium
Igitur siue vitam hanc contemnenAikmm*. dam putas , siue complectendam , in
Vtroqu facilis negotij mea causa est.
Nam si spernitur , vna est spernendi
ratio , vt melior appetatur : & si diligitur , tant magis est diligenda , quae
maior estEgo tam desiderauerim, vt hanc pro
experimentis sui habeas, vt molestiflitnara

DE CONTKFT7 MVH1I- II
mam atque incertis fatigationibus inquietam,sicuti est,iudices; eamq; cum
occupationibus spernas ac relpuas.
Abrumpatur illa interminabilis kcularium negotiorum catena , & ille de
neceffitatibus multis vnas per totam
vitamlabor. Dirumpamusinanica- v,t* kte
rarum vincula,quorum succedentibus *rumnt*
sibi nexibus implicaris,in quibus scmperoccupatio nofha quasi 'ncipit.Remoueantur illaeram vacui qum cohxrentes sibi cause; in quibu$,quoad
viuitur,studium mortali,dum subin- Kegui*
de negotiis inchoatur, numquam fini- /"S'***
tur. Quarum rerum infatigabilis intentoiam breuem & arctam per se vitam,hanc etiam arctiflmam reddit.Pet
quae etiam nunc vana gaudia , nunc acerbi mrores, nunc anxia vota , nunc
suspecti metus vehiunt. Abiiciantur
postrem illa omnia , quae praesentetft
hanc vitam facunt breuem occupationi,longam dolori. Repudiemus mundi parum fidi vitam vtrobique suspectam , apud quam perinde alta atque
humilia parum tutasunt. Obteruntur
humilitate depresa, nutant celsa fastigio. Pone quem volueris statum , non
A 6
apud

. B- VCHERU EPIST01A
apud infima istic, non apud summa
requiescitur. Grauemturbinis sortem
vtraque conditio non effugit. Subiacet
contumeliae minor,maior inuidix.
-Duo mm- Duae res prxcipuae sunt,vt arbitror,
di vincula, qax maxim homines in negotiis efifes >
culi vinctos tenent,& eblandttis cnsihonor.
jjuJ capCOS illecebroso amore constringuntjOpum voluptas , & honornm dignitasrquarum priornon voluptas, scd
cgestas ; sequens non dignitas , sed vanitas nuncupanda est.Hc vtraq; alternis nodis irretitis greTum impediunt,
fallax complexacollegium: hxc pesti
fer pectoribus humanis blanda dcsideriis vitia inspirant ; defatigatasque
mentes mortalium facili iucunditatc
sollicitant.
"opes ph~
Nam quid istis opibus ( vt de his
r2ei-primm dicam) perniciosius ,qu'erahtfi*.
r njsi cum iniustitia congeruntur
Tali administratoreres istacapitur,tali
i.Tira.. cuftocje serUatur. %jdix emm (inquit)
v'10'
omnium malorum cupiditas. Ade quadam societas est paen etiam nominis
rititco
c^l,a^us bis rebus , vitiis & diuitiis.
natadini- Numquidnam non opes istae quaedam
tik.
materia contumeliarum sunt Vnde
etiam

DE COHTEMPTV M V N D I. 1}
etiam quidam nostrorum ait : Quid e- Diutumm altudfunt dimti& , nifpignorumiu- iurU firU ? Numquid non velut exposita im- &"ora.
probis praemia, factiosonun oculos animoque prouocant; proscriptioneq;
ipas quodammod ostentant & inuitant?
'*
Sedfac, vt istanon accidant.num-F^f"quid qu poil nos errantes fugienteq;
commigrent,certi efle poflumusJT'^e- V&lm. 38.
sauri%at, inquit , " ignorat cus congre- V*
get ea.
Sed sac , vt veniat heres ex voto , Dilapnumquid nonsaep censum heres 'm-A*tus.
tercipit ; opeque coagestas aut filius
malc educaius, au r gner m ale electus
absumit ? Quid diuitiae istae in se voluptatis habent , qu'arum est Sc misera
posseflo , & incertatransmiflo?
Qu deuius ac praeceps hominum Te fttts
amor raperis ? Scis ea quae tibi obue- qum osts
nruntdiligere ,& ipsum rediligerene-*'''2*
scis. Foris est quodamas, extrate est
quod concupiseis. Reuertere potis
in te, vtsis tibi tucharior qam tua.
Cert l ad te quispiam rerum haud ignarus accdat , malis ipsum te amet,
qum ista quae tecum sunt : idque eliA 7
gCS?

14 B. tVCHERU EPISTOIA
ges , vt ille vitx tuae potis qum opibus tuis affectum suum conferat. Vis
hunc homni fidem seruare,non rebus.
- Quod tibi tribuere velis alium , ipse
hoc tibi, qui es tibi fidiflmus , tribue.
Nos,nos potis amemus,qum nostra.
Et ha:c quidem aduersus facukates di
cta sint.
Honor MInhonoribus ver huius mundi, vt
gnu &in- cetera taceam , quae aestimari dignitas
digniscom- potest rerum, cm ad hanc promisseu
munis.
cum bonis mali ambitione cscendant:
& non vnius meriti viros vnus honor
ambiat , dignosq; & indignos non iam
discernat dignitas, ed confundat ? ita,
quae meliores ^Pterioribus praeferre
debebat, aequare cpit ; nouoque mo
do, optimi ac peflnii viri nusquam fel minus diserimen est , qum in ho
nore. Nnne honor maior est , huiumodi honore inhonorum esse malle ;
ac suis magis moribus, qum promicuis honoribus aestimari ?
C*iucut
Atque haec ipssa ( vtcumque se hatfi.
bent ) qum transsuolantia , qum cadueasunt? Vidimus nuper viros ho
nore conspicuos celsarum dignitatum
infedisse fastigiis , & diffu vfquequa

*E CONTEMPTV M V N D I. 1$
quaque censu per orbem patrimonia
tetendiie. Cupiditates succeffibus vi- '
cerant , rebus vota rranseenderant.Sed
pruatas tant felicitates reuoluo.Reges ipsimagqo sublimes imperio,auro
gemmisque fulerunt ; borum tegmina(mirum dictu) texris rrradiabt metallis , diadema distinctis intermicabat ardoribus ; splendebat instructa
alatinis aula culdbus , auratique traibus tecta rutilabant ; eorum voluntatesiura hominum, eorum verba le
ges appellabantur. Quis supra homi
num verticem potest temporaria felicitate confugere ? Ecce eorum ill
ambitus nusquam est ; affluentiffimae
quoqueopes abierunt; transierunt ipsi Sap.j,?.
rantarum opum domini. Recentium
inclytorumque regnorum apud nos
iam quxdam fabula est. Omnia illa
qiKC hc erant magna , mod iam nulla sunt.
Nihil,vt puto, im vt cert scio, ex Sola fiitm
illis opibus j honoribus, regns secum mntn etabstulerunt, nisi ( si qua in his fuit) fi-*"'
dei pietatilque substamiam. Solahxc
illos , ceterarum rerum egenos , sola
prosequitur ; haec abeuntes inseparabilis

1(5 D. EVCHER1I EPISTOLAi

bilis & quasi sida comitatur. Ma nunc
ope aluntutj in illis nunc diuitiis , in
illis tantm honoribus acquiescunt.
H*cbonanunc inbeneficiis habent.
Quapropter si honorib:
Vert- ests,
ibuq;
-verihono- capimur , veris opibus , veris honoriresquircn' ijlls excitemur. Optimus quisque in
caelestes honores, in clestes opes, terrenos honores,terrenas opes transfert}
illuc vtique,vbi honorum ac malorum
summa & inconfusa discretio est ; vbi,
quod semel adipiscimur, semper tenemus; vbi, si locus obtinendi vllus fuerit,amittendi nullus erit.
m. Sedquandodefragilitemporalim
bonorum pofleffione diximus,aliquid
etiam nobisdeipsius breuis vitae conditione dicendum est. Quid istud quaeMtrs frt fo > quid istud est ? Nihil ita quotide
oculshu- homines vt mortem vident, nihil ita
hnda.
obliuicuntur vt mortem. Agityrhumanum genus rapid in occalum mortalitate,omnisque posteritas succedentium iaeculorum lege decurrit. Patres
nostri praeterierutit^nos abibimus,posteri sequentur. Velut ex alto vndarum
iactus , aliis atque aliis superuenientibus,in huons extrema seanguntur j ita
in

DE CONTEMPTV MVNDI. 17
in termimim mortis succidux allidunturaetates. HaecnOs consideratio diebus ac noctibus , hxc nos conditionis
nostrae memoriacireumstrepat. Debitum virx sineni iam iamq;affuturum
putemus, quinobis tt magisappropinquabit, quant magis distulit. Vicinum speremus diem , longinquum
esse nefmus. Pr<paremus,vt criptum j^a[ac j,t
est, adexitum viasnoftras.
Si cogitamus ista, si ista medita- MonUmemur, n timebimus mortem timendo. itmaiiBeati qui vos iam reconciliastis Chri- ^rtm f"'
sto. Non magnus mortis istos timor -'
infestat,qui iam dissolui optant, & esse PhiLi, xj,
cum Christo : qui summum vitae istius
diem iam parati , iam quieti in silentio
expectant. Non enim multum refert
quando finit temporariam,qui transeunt in aeternam.
Ad negligentiam vitae non nos neg- M*hrum
ligentium turba persuadeat , nec ad turba nt
damnum propriae salutis alienis duca-'*^murerroribus.Quidnobisinillo Dei
iudicio proderit multitudo? vbi singuli iudicabuntur vbi sola examinatio
nieritorum, actus quemque non populus absoluet Cessent , cessent solatia

l8 D. EVCHERII EPISTOLA
tia malesuada discriminis. Nimirum
prxstat vitam propgaTe cum paucioribus, qum perdidill cum pluribus.*
Atque ade non nos ad incuriam peccatorum sola peccantium numerositas
pertrahat} neque hoc,quod sibi alij parum conlilunt,quaedam nobis efficiatur auctoritas. Ob'ecro te, delictum
alienum semper vt opprobrium respice, numquam vt exemplum.
Sonorum
Qud si libet oculos ad exempla
exempla
conferre , in illam potis intende partmhanda. tem , qua licet panciores sint , tamea
sunt in sua parte copiosi: illa , inquam
respice,in qua sunt,qui spienter intclligunt,quapropter nati sint ; & vtique,
dum aduiuunt,vitae sux causam aguntj
qui vtiti opere insignes , atque egregia
virtute praestantes , praesentem vitam
excolunt, futuram serunt. Nec solm
copiosa horum exempla, verm etiam
magna non desunt.
In hts et
Nam qux mundi nobilitas , qui ho* magni nores.qua: dignitas.quae sapientia,qua;
infaulo facundia, qux literae n se iam ad hanc
viri.
cadestis regni militiam contulerunt?
Mauh. 1 1 . Quae. fnblimitas non iam se ad istud lev'3'0ue cleste iugum cum deditionesubmit-

DE COMTEMPT V M V N D T. 19
mittit ? Et san supra omnem errorem
atq; ignoranti est, dilmulare quemque negoti saliuis fuae. Poslem etiam,
nisi longum esset , inultos ex innumeris nominatim retexere , quanti in faeculo illustrium virorum hanc arctiorem diuini cultus obseruantiam vitamque sectati sunt : quorum tamen
exempla, e cuncta-penitus omittam ,
curfim pauca subnectam
Clemens vetusta prosapia Senato- cemtns
rum , atque etiam ex stirpe Caesarum , Komanm.
omni cientia refertus,omniumque liberalium artium peritifimus , ad hanc
iustorum viam transiit ; itaque etiam
in ea cxcellenter effloruit,vt Principi quoque Apostolorum successor extiterir.
Gregorius Ponto cerdos,Philo- Cregorius
sophia primus apud mundum & elo- Thaum*quentia prxstans -t sed poste maior tHrM'
praestantiorque virtutibus , ade vt
( sicut de hoc historiae nostrx fides loquitur ) inter reliqua admirabilium
signa meritorum , precibus huius at
que orationibus mons referatur recefsifle, lacus exaruifle.
Alius item Sanctus , atque eiusdem
nomi-

10 D. EVCHERII EPISTOLA.
Grtgtrim nominis Gregorius , aequ literis ac
NaQanze- Philossophiae deditus , cilellem hanc
Cuius etiam,
quod ad rem pertinet , nequaquam flendum videtur,qud}asilium studiis
pris secularibus familiarem sibi , &
Rhetorices adhuc profesloni vacantem , auditorium eius ingressus, manu
hunc apprehensum fchola*abduxit ,
dicens : Omkte ista, &da falus* operat. Et poste vterque memorabilis
sacerdos , reliquit vterque in Ecclesiae
nostrae libris ingenij sui prxclara monumenta.
TauIhm
Paulinus quoque Nolanus episcoNoImhm, pus j peculiare & beatum Galliaeno*
stra exemplum , ingenti quondam diuitiarum censu, vberrimo eloquentias
fonte, ita in sententiam nostrampropositumque migrauit , vt etiam cun\ ctas admodum mundi partes eloquio
operibuque resperserit.
Hihrtu
Hilarius nuper,& in Iralia nunc an& etro- tistes Petronius , ambo ex illa pleniflmm:
ma,vt aiunt,mundana potestatis fede,
vnus in religionis,alius in sacerdotij
nomen ascendit.
Et quando clarilfmos facundia,Firtnia-

DECONTEMPTV M V N D ! 21
munum,Minurim, Cyprianum, Hilarium , loannem; Ambrosmm, ex illo
volumine numerositatis euoluam? Dixerant,credo, & hi sibi , quod quidam
nostrorum air, cm se seculo in hanc
btatiorem vita hoc velut stimulo concitaret ; dixerant credo : Qmd hoteft Aug. lis,. 8.
Surgunt indoffi,& c&lumrapmnt,& ns Cons. c.mm doirinis noftris ecce vbiin carne volusamur & fangttife Dxetant istud , Mauh. ir.
Sc icire ipsi pole vim intulerunt v.i*.
rolatisex parte, quos maiorfidei "EtUm nenostrae senior habuit, seculi philoso- gumbis in
- phia, eloquentia , honoribuque per- 'xem^>
l functos , ad ipsos iam Reges , & illud-'*''*'
caput mundi veniam. Neque nunc
commemorandos putabo omnes superiores illos Religioni deuotos,& regia;
digniratis viros ; solm mihi insignes^"
Dauid pietate, Iosias Hde , Ezechias
humilitatc, ex memoria venerandorumpromentur Annalium. Nonnulli
quoque ex recentioribus extiterunt,
atque hac nostra rempestate principes,
qui ad agnitionem veri Regis propis
accefleruntjsummumque illumdominorum Dominum summa cordis con
tri-

11 D. EVCHERn EMSTOtA
tritione confcffi sunt. Attcntam diuinaE
maiestati reuerentiam etiam vterqne
*' '.
sexusexaulaexhibuit. Hipotisidov nci, vt arbitrer ,ad xmulandum pro-ponantur, quorum exempta cmha- *
'.'-beant de futuris salutem , habent Se
-,
^raesen^ibus auctoritatem.
htmus.- Cernis, vt etiam dies atque anni &
qtque ifjevaiikk hae ornamentacEli, Deiverf'i9-exem_b\\m mandatumque infatigabili ob? V" ^'"^Xeruatione conferuent : praeceptorum'*y. * ^jGMeis cutodiantirremiiia iege fa:
^ nnilWm?Numquid nos (quorum ista
J^J^#fabricatasunt,quorum luminifou^f^gelta sunt ) cadcstium mandatoinjrJn nescij , nec diuinae voluntatis
' , praeceptum Dci urda aure
fbimus ? Ethis quidem prasdictis
iadminiculis,quid in Ixculaobjrent,semel iusl'um est; nobis ver
^minibusdiuinae Legis itertur
Ad haec salrem , quod homi>si attributum est, voluntati Auis parere , prxceptisque eius vacare^icat ; quia omneistud cm praebet
p. ^inisterium, praestatexemplum.
rt
im^^^1
tamen . " clui at^ Auctorem suu m
gre
s. iqgffc' nqlunt, num ideire Dominum
su u ra

DE C8NTEMTV MVNDI. 2 $
suum viure poffint? Autqu suppetir vt fugiant , qui Oeo se auertunt?
Audiant , sancte Dauid , audiant te dicentcm : Quo ibo spiri.'u tuo , & fa-.V&lcietpM quh fugiam Si afcendero inta- ?'6'
l*m,tK illtc es ;fi defcender ad mfernum, . - .
ad- s. Si fampfero penn&s mews diluculo,
r habitauero in extremis maris ; etiam
ibi manus tua deducet me,& tenebit me
dexteratua. Ergoilli (velint, nolint)se
Domino vniuersitatis etfi voluntate.. ! > . auferunt,iure non subtrahunt.Illi qai--*
dem afFectu absunt , sed ille dominatu
adest. Ita ( quod improuidum & irt^.
consultiffimum est: ) errantes clausi vi- .
uuntextra considerationem Domini,
& intra potestatem. Et, si vnufquisque;; \
de fuga%Tiulum minaci indaginesectatur , cumq; declinantem se iuris sui
aslertor insequitur ; cur non de semetipso caelesti Domino ius sum reddit,
seruitutiq; quamprimm se in famulatum eius voluntaria oblatione dedir, \
aequus vtique tam sibi , qum in se
arbker

Cur in prarscntium rerum oblecta- Ntn- f*m

bili defigimur aspcctu cur iis tantr tcH:" '
lioet incubarequae cernimus Nnm-^,^^.
cj[uid itnum.

14 D- VCHERII EHSTOt A
quid luminibus istis tantm viuimuj,
aut solos in vsum gestamus oculos? Viuimus quoque & auribus, vt poffimus
inhiar promills. Magni nos per hanc
quoque corporis partem affectus rrahunt. Qux spondentur , qax praedicantur , feruentibus votis , instantibus
desideriis expectemus. Fidem promisforum fidelis ille,ille Auctor inculcar.
Ambiamus ad optima quae pollicetur.
Exvisibi- Quamquam n ipsis quoque oculis
hbusaAin- ben ^ vtjl1er vti yolumus , per istos
Autortm e"am infuturum cupidirate magna ex
tfcenden- pane raptamur;si admirationem,quam
dum.
ex mundi contemplacione capimus,
retorqueamus in ipsum tant machi
nae Auctorem:aut si cogitemus,quantus in posterum splendor lucis poflt
luminibus occurrere,cm se nunc tantus insinuee; qum magnificasulgebit
perpetuis forma rebus, cm'sit nunc
tam peciosaperituris.NonergooporOfficiame-^ |n jeteriorem nos partem officia
feranda.

lollicitare membrorum : commode

potis in vtramque temperentur vitam , sicque custodiant temporariae
vsum , vt xternx non abiieiant ministerium.
Qu_d

DECONTEMPTVMVNDI. *5
Qjjd si nos ista auocatio atque amoriuuat,& ipsum fensum oblectatio lnT>e*omsollicitt,est plan hic amor fummae''*
voluptaris ; est non solm quod amari
efFusiffimposit, sed & quod maxime
debeat,iucdum,praeclarum, vnicum,
xternum bonum ; Deus inquam noster , etii poffis tam magno qum pio
igneflagrare, siinlocum anteriorum
cupiditatum pretiosarursum desideria
sucedunt. 5i te in aliquo capiebat tam
magnificae rei dignitas , nihil illo magnificentius: si te aliquid velut aptumgloriae accommodatumque rapiebat ,
nihil illo gloriosius : si ad splendida
fulgentium rerum ducebaris visu, illo
nihil clarius : si ad speciosa trahebaris
intuitu, illo nihil pulchrius: si in ali
quo te amplecti putabas veriratem , il
lo nihil verius : si in quoquam suspiciendam largitatem credebas,illo nihil
munificentius. Miraris quod purum
est atque simplex nihil illa bonitate
sincerms. Sollicitaris affluentium re
rum copia ? nihil illa abundanua copiosius. Diligis aliquid tamquam fidum? nihil huius firmius est fide. Amas aliquid vt commodum nihil cB
modius

26 D. avenant! ErisToLA
modius huius iplius amore. :

aliquid , quod te vel {eueritaris vel

iucunditatis [pecie trahat? non ma.
gnitudine illa , dignatione illakquid
quam` aut terribilius , aut bindiiis .

f '

Requiriturin aducrlis benigitis, in.

ptlbezisfuauitas E vnic'zim ellex illo
aut
in laetisItaque
audiuin
, tlerillimum
irrinltis
folamen.
ratione,f
, te illuml , iniquo habeas omnia,

amarepra: omnibus. D_iuitia:,& quae

cum ue illall_`unt"quaev te nunc am
nitati us fuis'A obtinenr , non folm
intra iplumr; fed etiam ab ipfo ha

- bentur.
Mal haenus amorifparfus
_
di

"5 ' uinis deincepreddatur_oxcubiis. Va

t' ga adhut allelrtibus> fuis ih facros re
"~

ducatur vliis iam calla Charitas; \di

letftionemqppinioiibus deuiam ,co-_
hibito
errore-,._caliigansdirige
in
Deum
am reinconfertuumatque
;i quia

8: quidquid nunc amas , fuum .

'

Suu'm, 'inquatm linnn . Elfzcnim

tantus ille , vt' qui non mantjum ,
iniqu quidem ,v fed ramen mn ni
li eius quidquam amare pollini
Sed ramen conlideret velim :foire:

infinis,

'
s.

DECONTEMPTV MVNDI. 17
iustus,aequmnesit diligere opus,Qpi* Opere sut
ficc neglectoj derelictoque omnium optfexprtCreatorererum, in rem huius cupidi-^'
tatibus-tiis passim atque indifferentes
incurrerejcm vtiqueDeum oportuisset illiere adamorem sui,vel per hune
ipsum affectum suorum* operum. Et
nunc homo aduersus indignorum tantm figmentorum desideria atque offi
cia conuertitur, animique incongru
diffidentibus appetitor artis, desertor
artificis, complectitur speciem , cuius
non miratur Auctorem.
Et quid de illa tam magna multitit- iftjyi pMr
dine dulcedinis su diximus? Aut quid illi refen
de tanta & tam ineffabilis boni suaui- derepoflk-,
tate,sancto ac profundo charitatis eius mUS'
thesauro elocuti sumus ? ut quando in
quoquam de illo quisquam valet rei
ipsius fando consequi dignitat? Amare ergo eum iam non voluptarium tantm , sed etiam necessarium esse ducamus. Jmpium quippeest , hunc non
diligere, cui rependeren queas,etiam
cm d.Uexeris. Iniustifimum elt , vt ei
quaepoIs,tribuere nohs , cui etiam si
velis.repensare non possis. Quidenim PLii 5,}
retribuemus Domino , pro omnwus qu*
B
retri-

1% D. E V C H E R. 1 1 E P I S T O L A
retribuitnobis Quid retribuemus vcl
pro hoc tantm , qud per fidem homini salutem dedit , statuitq; vt qum
facillimum factu eTet , per quod
fpem orbi terrae ac vitam mortalibu
propagaret
Et, vt ad ista descendam,iila aliqudo exrerna omnia , idest, nationes 3c
F.cmtmt regna, putfne ob aliud in ditionem ac
< rl cefsit jus ceHfc Romanum, & ob aliud maimferio, vt nam partem eneris humani invnum
Jit ro}*- tran"(lc popuIum,nisi vt raciluis,tamvaretur. quammedicamemum per corpus vn,
ita per vnam gentem fides infusapenetraret; &, vt capiti ingesta, velociter fe
permembradiffunderet? /Uioquinon
ita cucurritintcr crebras& discrepantes ritibus linguique gentes, nec
tam long per nouorum mper gra. Rcm.15. duum obiecta transict. Deniq; beay.19.
ttisPauluspcrhceumdem populum
di sterminans fidem, scribit se ab Ieroolymis vsquead Illyricum Euangelio
Christi cuncta replese. Quando autem istud inter nationes aut multitudineinnumeras , aut immanitate barbaras extirisit? Inde est, qud nunc tejrrasolisortu& occasu, ab Aquilotie
&

DE CONIEMPTT MVNDI. 2
& mari Christum resonat; qud ad viram omniairiundi latera concurrunt,
dum fidem Thrax,ndem Libys, fidem
SyruSjfidcm receptat Hispanus. Ma- Non ttm
gnum ergo ex hoc diuinae pietatis ar- r Chrieummm est, qud sub Caesare Octa-/"*
uio, cum vtiq; Romana polleiio ver-* J.

r
.11. ptrto <*ncem tenuitjtunc e Deus terris ddit. tui.
Itaque, vttuaapudteproferam , cm *
ab orcu Regni huius centesimus Sc
octogesimusquintus fcr supra mill- Ann.Chrimum vertatur annus, quidquid velst
subilladominatione Regum vetusta,
vel sub illa deind gemina administratione Consulum Romano accessic Imperio, omnia Christi aduentu
praeparata , &c dirTundendae fidei proui sa, pot est (si quis idoneusest aflertor) ostendere.
Nos ad proposirum reuertemur.
IS^olite, inquit, ddigtre mundum, netjue i.Iol*,i j
ta c/ua nmundo funt ; quia omnia hxc
conspectui nostro insidiosis coloribus
lenocinantur. Vis illa oculorum attri- cinutHr.
buta lumini,non applicetur errori ; &
cm virae vsibuspateat, non admittat
causas max.Carnis defideria,vt egre- i.Pctt ix.
gi Apoltolus ait , militant adnerfus
B 3
ani-

$0 D. EVCHRI EPISTOLA
animam ; omniique illis in perniciem
nostram clademque procinctus est.
Peruigilem , cm insurgunt aduersus
nos , stationem tenent, externor pla
n hostium more; dum sibi tantum viriumacquirunt, quantum nobis subtrahunr.
Ita ego hactenus de inextricabilibus
. seculi insidiantis illecebris ;.de hono/ibus opibuque rmocinatus sum ,
Qui mm t-nquam si iucundus blandimentis
euAndw as mun^us vigeret. Quidquidest,
illarum rerum facies adumbratis qudam nitoribus expolita,iam obsoleuit,
omnique fucatus splendor intereidit.
Vix iam hoc habet mundus , vt fallat.
Periit imago illa rerum ad decipidum
vsque decora. Pris nos seducere vcro cogitabarfulgore, non poterat; prop iam non valet & ipssa nos fal ostratione corrumpere. Solidis bonis carebat,ecce deficit etiam caducis. Non
hune aut ad tempus speciosa ornant,
aut in posterum mansura confirmant.
Nisi nosmetipsi decipimus.pn mun
dus decipere nos non potest.
Sed quid diffimulamus ea expromere,quae fortiora unt? Difipatas lo
quimur

DE CONTEMPTV MVND. 31
quimur opes mundi , cm iam ipse Qun &
mnndusin fincmsuum vergens , spa- ipse mmtiisaeatur extremis? Quantoistud ma- *f
lus Sc grauius est,quod iam ple non in r
longumerit? Quid commemoramus
attriramctusremacsupellectilem?Nec
, imm;rit in defectum viribus a?uo
coniimpris vrgetur, adminiculique
suis deiituitur , cm iam in senium
nutanti oneri succumbat. Postrema Mundi 14
mundi jetas referta est malis,tamquam guorts.
morbis senectus. Visa sunt,videnturque iamdudum ista cano feculo, fames,pestilentia,vastitas,bella,tenores.
Hi sunt in vltimis iam annis languoie$
ii. Hinckp illa caeli cernuntur si
gna , motufque tenarum , permutatx
temporum vices , monstrofie animantium feeunditates ; quae omnia adhue
procedentis prodigia sunt temporis,
sed iam deficientis . Atque hoc non infirmitatis nostrae verbis , sedetiam Apostolicae auctoritatis confirmatureloquiis. Illic enim legitur: In nos fines 1. Cor, 10.
f&culorumdeneneriit. Quodcm iam- v.n.
dudum dictum fit , quid cunctamur,
quidexpectamus? Vrget nos dies illc
iam non noster tantm, sed & seculi.
B 4
Om-

31 D. VCHERII EPISTOLA
Omnis horaillud debitae resolutioiis
admonet tempus instare , cm ancipiti
periculo finis alternus & discrinen
geminumvnam omnibus mortemminatur.Incumbitmihimiscro iam radi mortalitas,tamquam mihi non :uffciar ad rerrorem mea. Quid palpamus metus nostros Securitati lecus
non est, quando terminus in nos impendet indifFerenter,fingulorura hinc,
hinc omnium.
Miserrim*
. cst jn fa
nQn .
A{_
qxoruauU
>- .. 6 .
r , .
.
imdit. cam aeculi exitu, cd vel in hoc rerum
eius defectu hominum miseranda cditio j qui sibi nec futuror fpem gaudiorum reponr,cm iucunditate prsentium non fruantur. Voluptatein vitx breuioris non capiunt, perpetuae
sperare non poflmt. Bonis temporalibusnon vtuntur, non vtentur aettrnis. Hcrei parum,iiHc spei nih.il. Dolendus prorus atque miferandus hominis status iste est,nisi forte faciat de
acerbiflma conditione congruam necefltatem; ni ob hoc ipsum ad potiora vtilitatis uae remedia fecorrigat,
contendatque ad ilia falubrioris vota
onsilij ; praesertim cm ita dilacerata
prx-

DE CON.IMPIV MVHDI. 5}
praesentis temports res su, vt qui vnius
futuii saeculi cmodum perdit, vtriusque perdiderit.
Difeendaestomnis animi intentio sPe usHrt
va tpem rutun.Quamlpm vtplemus tr^tm^M
afc manifestais csequaris,aperire eam
etiani sub alituius exempli conditione
non abnuam. Sicuialiquis quinq; hodieexxredenarios offerat,quingentos
ver aureos in crastinum pondeat;
optionemqlieorFeratjVtrm aesad prsens sumere,an aurum mallet in posterumjdubimne est,quin propter grdiaillamunera cnm parua mora? Tu
quoque breuis huins^ atque a-ternae
vitae conditione perspecta, noneligas
capere vilia,cm sperare pofls pretiosa. Non est ranti sumpsifl parua,quti est exlpectaic quae magna t. Qud
si omne hoc fragile quod in mundo
est, & videmus & capimus ; spei ver
sperando inditum nomen est ; manifestum est nequaquam in hoc saeculo
spem pofideri , in quo his,quae intuemur,& fruimur . Spesenim qu& vi- Rom.3,4
- dctnr , non el Jpes : nom quis quod vi
det qnid fferat Ergo quxcumqi illa
fpes rebus misceturhumanis,quxrenB s
da

54 O. VCHERII PISTOLA
da est in futurum : alioquin nec spes
appellari potest,si non speratur. Itaque
manifestiorem in futurum rem spei
sequimur, quam pem rei in prgsentibus experimur.
futur
Ecce ea quae nobis in ipfos oculdtnagu -rumadmouentur obtutu?, non absow-'er"w'/' lut quafi oppreffis visibus intuemur:
mult vercertis in ea quae eminus
offeruntur, velut expeditis luminibus
intendimus : itafer euenifle de praesentibus futuriqne non est ambigendum. Nam pnesentia tamquam in oculos ingesta,non rect cernuntur : sutu
ra tamquam ab oculis reducta, manifestiffim perspiciuntur.
loru eerNeque hanc fiduciam futurorum
Jponsor incertoauctorepraesumimus, sed Do~Chri(tui. mino nostro Iei Christo verissimo
sponsore veritatis , quiiustis intermiriabile regnum,& ampla beatiflimae xternitatis praemia pollicetur ; qui etiam
per ineffabile sacramentum assumptae
carnis idem homo & Deus reconciiiauit hominem Deo , ac magno abfconditoque mysterio paffionis mundum
crimine absoluit. Itaque manifestatus
est in carne,iustincatus est spiritu , ap.
paruit

DE CONTEMPTV MVND J f
paruit Angelis , praedicatus est gentibus,creditus estin mundo , afliimptus
est in gloria. Propter qaod Deus eum Philip. 1,9
exahaust , vtomnia confiteantur nunc
in clo,& in terra,in mari,& in abyffis,
quia Dominus Iesus in gloria est, Rex
8c Deus ante fecula.*
Qurn tu , repudiatis illis Philosophorum praeceptis , quorum lectioni
operam ac ingenium accommodas, ad
imbibenda Christiani dogmatis studia animum adiieis? Illic quoque quo
facundia tua atque ingenium exerceatur,inuenies ; breuique tibi liquebit ,
cjuant haeenostra, id est pietatis veritatique praecepta , illis Philosophorum praeceptis praeferri debeat. In illis ^e.r?c.^'
namque corum prxceptis vel adum-*^ fa.
brata virtus, vel falsa sapientia : in hxs f0phorum
veto consummata iustitia, solida vc-falf.
tas contine'tur. Vndelicetdicere, Phi
losophie alios nomen vsurpafle, nos
vitam. Etenim qualia ab his dari possunt praecepta viuendi? Causam nesciunt. Ignorantes enimDeum,&statim ab exordio iustitiae declinantes,csequenti in cetera feruntur errore. Sic
fitposte,vt studiorum talium finis sit
B 6
vani-

______

__

36 D. EYCHKIt.II EPISTOLA
i
vanitas. Si qui apud illos honestiora
definiunt , huic iatantiae deseruiunt,
.|
huic laborant. Ita apud eos non est
vacua vitiis abstinentia vitiorum. Hi
Philip- j. iraque sunr,sicut scriptum est , qui ter- * *
renasapiunt. Vnde manifest ostendi, tur,veram eos iufttiam,veram sapientiam non videre . Annealiquis ex illa Aristippi schola vericatem videbir,
qui ingenio suo suibus at pecore ninildiffert, cm beatimdinem incorIbidem. poris voluptate constituat cui Deus
venter eft.&gloria in^udendu eius Hic
honestum iustumque prxcipiet , apud
quem prodigus, impudicus, adulter
philosophatur . Sed alius aduersus
Philosophos dicendi locus reseruetur; ego ad hxc veniam , propter qu*
tectim loquor.
Omitteiam illas,quibus oblectaris,
maxime generales corum sententias ,
breuiter exomni disputationis genere
Cbriffia- collectas,arque ad studiate nostrorum
ntPhiloso- & scriptaconuerte : ibituoptim pepkiAfr*- ctUS tuum multifarh instructione satiabis: ibi ad inculcandam fidem , non
his quidem verbis , sed tamen ista dicenturtibi: Ycrbum Dei qui non cre
dit,

DE CONTEMPTV MVNDI. J7
dit, non intelligit . Ibi tu admonebcre: Dominum,quia Dominum vocas,
metue; quia patrem ,dilige. Ibi tu veras hostias disces,audiendo: Acceptissima Deo acrificiasuntiustitia & misericordia. Ibitibiistud infnuabitur :
Si amas te,proximumdilie; quianihil magis commodis tuis dabis, qum
quod contuleris alienis. Ibi tibi prxcipietur: NullamcTecausam tam dignam puces, qua tibi iusta fiat mors hominis. Illic aduersus illicita moneberis : Libidin.i resiste tamquam hosti acerbiflmo , qui insultare victis etiam
contumelia corporis gaudeat. Illic, ne
concupiscaSjistud edoceberis : Melius
est nolle quat non habeas, qum habere quae velis. Illic,ne irafcaris,hoc ingeretur: Qui prouoeatus irasciturjtc
solm non iralcitui , cm non prouocatur. Ibi etiam de inimicis audies :
Amato non amantem , quia amantem
vix vllus non amat. Illic fxpis id tibi
iterabitur : Thesaurum is ben recondk,qui indigentibus diuidit : perdere
ni m iam non poterit, quod largiendo
collocauit. Illic etiam reliciota suadebersjcm dieetur: Fidelium coniuB 7
giorum

?8 D. EVCHER.II EPISTOLA
giorum fructus est continentia. Ibi ta
discernenda cognosces , cm audies :
Mala seculi huius iustis iniustique
communia sunt. Ibi tibi istud audiendum oFeretur: Maior aegritudo est
languere animam vitiis, qum corpus
morbis. Ibi tibi ad commendandam
pacem istud prontiabitur: Impatientibus similitudo morum causa discordiae. Ibi ne quaris malos , istud au
dies r Prudentem & sapiens informat
& stultus ; ille quid imitandum sit docet, istequid vitandum . Illic & ista
proferentur: Multa prosunt nescientibus,ide non minor est Dei in operto*
qum in aperto benignitas. lllic admoneberis: Gratias Deo non ma'gis in
prosperis agas qum in aduersis ; & ,
cm prospera sint, te non meri}isse fatearis. Illic tibi etiam remotiora patefient,cm ista praedicabuntur : Fatum
non efle, interrogent gentes vel leges
suas, quae vtique non puniunt nisi factorum voluntatem . Illic audies ad
custodiendam puritatem 8c ista praxipi: Si vis esse verax,suspicax noneris :
non enim suspicamur, nisi quod nescimus. Ibi de sublimioribus quoque
istud

HECOMIEMPTV MVNDI. 39
istudaudics:Deo mente defixus, passionibuscm titillatur, cxlo in terra
deuolukur. Ibi tibi & hxc memorabuntur: Cumhcmali interdumbonacapiantjboni malis afflictentur , qui
fururum Deiiudicium non credunt,
iniquum (quod absit) Deum iudicant.
Illic tibi suggeretur etiam in secretis
ruis : Qnod velis homines nescire , ne
feceris; quod Deum , ne cogitaueris .
Ibi tibi contra omnem fraudem dicetur: Infeiicius est decipere qum decipi. Illic & aduerssus iactantiam conrammantia tibi hic praeciprentur : Vanitatem tant magis iuge.quant me*
Jior efieieris : cetera enim vida crecunt vitiis,vanitas virtutibus. Etista
quidem pauca de studiis carptim ac
breuiter pnlibata sunt.
Qud si ad fontes ipsos Sacri elo- SfaiUm
7r>n- - r u- *
s*(r* Scrt~
quij tcrutatoracceileris, ibi tu non ex* \tiafmu
teriora magis qum interiora mirabere. Ira Scriptura dum intrinsecus ra
diat, velurpretiosima quaeque gem
ma in profundum fulgorem considerantium demittitoculos. Hoc tucaliganrem mentis aciem nequaquam reFugus insuesce ; hoc interno ac salubri
cibo

4 D. EVCHERI1 EPISTOIA
cibo dice animae famem pascere.
Pcr opus miserants Domini id fore
non difidimus , vt nostrorum appetens & diflmulator tuorum , inania
fastidias & solida cpncupiscas. Imprudentifimum est,cm pro nobis fcr tam multa Deus ftcerir, nihilnofmetipssos fecie pro nobis: cumque ille in operibus suis ad commoda humana respexerit , hominem nollc sibi
consulere. Consulimus ver, si nos in
Qui. vera Deicub affectumq; reddimus. Vera
beatitude- quippe beatitudo est,fxculi beatitudinem Ipernere , neglectisque terrenis in
diuina flagrare. Proinde iam nunc omnia dicta factaque tua ad Dcum vel
propter Deum dirige. Obtine, vtribi
comes semper sit illa,&tibi custos erit.
Tam sida est innocentia. Magnum est,
virtntem sequi , nosque ei aliquid pro
virili portione conferre. Nec pauendumest,nese abhis, quae vsu inoleuerunt , animus per meliorem vitam
non vatcat absoluere. Idem ille , cui
sanandos nos tuendoque ofFerimus ,
vires praestat astectui.
Vndeautem, vtvelaestimationecprehcndere valcat quisquam futurorum

DE CONTEMPTV MVNDI. 41
rum remunerationem bonorum? Ecce
hc diuina, vtcernimus, munifieentia
cunctis promiscuum vsum chariflmae
lucis induisit. Datur pio & impio cmunem pectare olem ^omnibus creaturafamulatum suum benignis seruat
oficiis; bonorum malorumque totius
mundi indiscreu pofleiio est . Cm Quant
hc igitur tam praeclara Deus iustis pa- >* remuriter & iniustis tiibuat,qualia suntpu, "era,>0tanda quae iustis reseruat? Consideremus,qui tanta dedit, quanta restituet
qui tam magnus est in donis, qum
magnuserit inpraemiis? Si tam inaestimabilis est munerantis benignitas,qu
illa remunerantu? Ineffabilia sunt quae
prparauit Deus his qui diligunt eum.
rect plane atque manifcst:quia ver
immensumest,qum magna rependet
bonis,quitam magna largitur ingratis.
Cireumfer oculos, & de pelago negotiorum tuorum velut in quemdam
profeonis nostra?ponum prospice,
proramqueconuene. Vnns hic portus Rclighporest,in quem nos ab omni fluctuantis tussolusk.
saeculi iactatione'referamur; quem inter irruentes mundi turbines fell pettruus.Huc cunctis conugier.dum est,
qui

' '

41 D. EVCH.EP.DECONTEMP. MVNDf.
qui frementis seculi tempestace veXjintur: hc statio fidiflma, c quies
certa : hc lat recellus exclu si s fluctibus lilet: hc blanda tranquillitas serenum renidet. Hue cm fueris delatus,
Cruxsa- tuto nauis tua post inanes labores , hc
lusis an- ad Crucis anchoram fundata retincchora.
bitur.
Sed iam prolixior scriptorum pa
gina modum poscit . Vim caelestiumpraeceptorum arct breuiterque colle
ctant in summam accipe ad Dei honorem. Haee sunt mandata omnia:ignosce, meque agnosce.

VITA

DIVI

PAVLINI

EPISC.

NOLAtyl

ex criptis eius , & veterum de

eo Elogiis conciiinata.

BENEVOLO LECTORI
HERIBERTVS ROS YVEYDVS.
Vt i Rom hant Vitam ah amieo
Socio continnatam ateepi , tx
tetum tommunieo. Volutt nempe Me
latere mags qutm inclarefcere. Isa
cim faulino coloremfuum dat , ab
eodem talotem hune traxit . Nec s
rneumfuitfidem violare, qua me obJlritfum volutt. Modo Paulinusin
publicum vtilisfit ,fat fruJuum ad
se rediijse xjlimat ,Ji tonfeientiam
tejlem folam babeat. Eueherio autem hunesubneffo ; qiibd ille Paulinum,vti Valeriano cognato[no contemptummundi persuaderet , vclut
'viuumexemplarproponat.

4
V

TA

DIVI PAVLINI
EPISC.

NOLANI.

PRIMA

PARS.

gudis fuerit in vitafetulari.

vo sinesanctus Athahaus
Magni Antonij claudit , eo
nobis cxordio licet Paulini
Magni ( hac enim praefarione cftgrms clt) Nolani Episcopi inchoarc Vitam . Saluator noster Iefus Athnasiut
Cbrijtus,inqnkilc, glorificantes feglo- inVi.taAnrjcat, & feruientibns fibimet , non d-toniJ' c-6t'
unt regna ctlontm , fed etiam hic in iffis
nonttttmfecretU latere cupientibus.fama
nbuit noblitatem : fciltcet , vt & iffi
r/tanfur lande meritorum , & ceterieoumproHocenturexemplis. lixc in Paunum aptiffimc tum ex ea parre coneniunt, qud egregi Christo Iesti
1c seruiuir , & illustrem nomini eius
laudeni
\

46
D I V I PAVtINI
laudem peperit ; tum exaltera, qud
clcmentissimus Dominus ipsum obcuritatis Euangelicae peramantem ,
magnific glorio'um non modo inter
superos , ed etiam inter mortales fecit. Hxc vtraquepars ex ipsius explicatione Vitae patebit, quae tripartita
fuit; primm , in statu populari atque
communi ; tum in Monaico; postrem in Episcopali : accedit quarta- de
eius Scriptis.
Craius *- )imidium ferme attatis, hoc est, ad
taus Pau....
<
/*
lifli
annum cireiter duodequadragehmum,
humanae reipublicae vixit : ex eo tempore ad annum septimum supra septuagefi nuim , hoc est , ad extremum
vque spiritum,religioni &c sanctitati;
per gradus ita proficiens , vt ex magno
Senatore maior Monachus, indemaximus plan Episcopus fuerit; quo
moderatior & infra merita videri titulus potest, si Magnum semel dixe*
rimus.
Humana
Humanae vitae ornamenta, qucumtauliniie que caderein hominem possunt, cu""<mulat poledit. Nobiliflmus idem
& locupletissimus.oris specie liberali,
corporepaul infirmiore, sedhabili
ad

V I T A.
47
ad muniaanimi; ingenio praestanti,naturacumprimis bona beneficaque , &
moribus luaiuffimis. Ad haecliberali
omni doctrinaexcultus , ac facultatibus,qua'gratiam maxim Sc admirationem popularem conciliant, Potica
& Oratoria excellns. Denique summos honores , celeberrimam famam ,
araorem omnium & fauorem adeptus
est.Qux constat c tandem solm mignifecisse, vt haberet quod pro Christodespiceret, quodque nomini eius
velut sacticio csecraret. Hanc enim
vnam talia amandi caum esse docet
Nazianzenus,& ipsemet Paulinus elejanter his verbis exponit : Ergo nthil Pauha.enhuncmundum inferentibu*
, Jsubftan-^
',.
-, Seuerum.
tam rerum temporaltum , quaji tonjue x -Hxa.(,7
'ellta apponit ; nonvt fareina impediat,
hos expeduos nafciiubet , fed vt mateam nobis virtusis ad merita parieuda
-opotiat; &fit vnde documentum noftr&
Deum (id eft, verum Tatrem ac Doinum) fidci atque putatis edamus , fi
ppetan t nobis chara vel dulcia; qux,
xferentes Deum , magnoprtmio neglinus. Edem pertinent, cjuae, dum
elhiatn laudat, ac studtum pariter
opusi

$8
DIVI PAVtINI
opuq; suum,minimc id quidcm agens
cntienqucjCommendat, de nobilitate
Paulinus ita di lTerit : Perjpicuum est id quoque ad
epist. 10. operis fui eloriam Dominum contulifft ,
ad Seucru. r , J A
. ,
._
f
f/to maqti confunderetur me mundm ,
qui talibus titulgloriatur^ vt,quo vanit.i; hominum ad contemptum Dei vtitur,
ista potisad contemptum mundi vteretur:finul& maior[alutaris exempli autlont&i (qu scilicetin illustriore personaclaris emicaret) humiliandis fuperborum oculis proderetur.
Patri &
Patriamhabuitgentiumprincipeni
Cema.
Romam; Patiicium & Conssulare genus; neceffitudines quoque & affinitates ampliffimas. Nam & Seniorem
Paulin.e- Melaniam,quam Conulibus auisnoput. io.ad bilem,terrenx se nobilitatis despicienScuerum. tja nobiliorem fecisse ait, sanguine sibi propinquam suisse fignificat. Sunt
Baronius qui
ad Aniciam gentem referant,
Tom. 4. qUd inter Aniciorum monumcnta
Anno 3,4. aliqui paulini iegantur. Qapd ita fi est,
sacrum quoddam generi stemma accessericqud prima illa gens inter Romana fastigia ad Christum euecta, caelesti eius apice humanam excelsitatem
exaggeraric
Tontius

V I T a.
49
Tontim haud dubi praenomen ha- Prtnmeiu
buit,quo fep modo ab Ausonio nuntwpatur: item Mtropius alicubi tum
in editis praelo , tum in exaratis maflu Jibris inscribitur , & apud quof-"
ftam Eusropius. Itaque tota appellathtJMeropius Pontint <ssnieiwsPauliniu erit.
Natus est in Aquitanis , seu Burdi- Loetun*gal,e,vbi domum habuifl ex Ausonio '"m*.
constat, & disert Vranius tradit : qui
prebyter ipsius Paulini cm fuisset,
eius poste virae summam , aut potis
mortemin literas misit: seu HebromagijVtaliis videtur,quam &patriam Paulinus
ipse Paulinus appellat. Paternum id epist.5.ad
oppidum erat haud Burdigal procul, Scucnun,
impositum amni Garumnae. Quippe
ea rempestate ciuium Romanor haud
pauci,quibus in prouinciis latifundia noffiderent,in iis c domicilia collocaiant. Inde factum opinor,vt Paulinus
iquitanus patria censeretur; eoque
eluti fuo ciue non iniuria Gaili sem
er gloriati sunt, hodieque gloriantur.
)uamquam apudS.Ambrosiumdurn
gimas irascriptum , Paulmumjplen- Ambr.pi<regeneris in panibus AquitanU nulli stoi. 3*.
C
ficun-

$0
D I V I PAV1 I N I
fecundum, minim putamus comparari cum Aquitana nobilirate , sed blm
delignari 'locum , vbi Paulinus degebat,& vcndiderat facultates: & fortase,vt ingens Scriptor virque optimus
Baronius suspicatur Caesar Cardinalis Baronius,
Tom. 4. verborun>series librariis immutata
Aiujo3?4. eft-jCm scribere debuifl'ent, Paultnum
jplndoregener nultiecundumjm parti
bia Acjuitani&vmditisfacultatib-if , 8c
qux sequuntur . Hic enim splendor
erat generis Paulini , nonquinulli Aquitanorum , sed qui vix vlli omnium
cederet Romanorum . Quod & ex
Prudentio constat,'qui aduerfus Symmachum scribens, dum Romanam,
quxadChristum transierat, nobilftatem recensee :
Pmd.lib.i. Non Paultnor*m,nqnit, non Bajfoctu Symrum dnbitamt
Promptafides darefe Christo,ftirpemque fuperbam
Gentis patrieia venturo attollerefkclo.
Dimiit.
Patrimonium ei peramplum,ingentiaque praedia fuise, cm alij testantur
omnss , mm satis ostendit Aulbnius ,
duin Paulinum ab seceu Hispanico
reuocanSjinter alia ingeric :
Ne

V I T A.
$1
Ne raptam sparsamq; domum , lace- Ausonitis
rataqne centum
epift. xj.
Per dominos veterU Taulini regn*
fleamw.
Qui dus ex regnis qutumuis mnltm
Potica demat hyperbole, plurimum
tamen emper in patrimonio reliquum
fiet. Nec solmin Aquitania Hebromagum,& alias possiones , itemqu
Narbonae alias, ed & in Italia Fundis,
& apud Nolam habuit: vnde etiam

Romana stirps affirmatur.

Saeculo aureo cm iuxt virrutes Iitemterxque , prxsertim sacrai , plurimum fore natus'
colerentur,subannum salutis humanae
trecentesimum quinquagefimum tertium ortus est,vt fplendidissimo feculo & hoc lumen accederet ; vicissimq;
ipsi copia foret ex aliena luce multipli-*
candae suae. Ita actum est, vt ad excolenda magnarum laudum semina, acre
iudicium , solers ac ferax ingenium ,
bonam atque tractabilem mtem, quas
natura excellens indiderat, egregium
magistrum n incisceretur. Decius Ma- Auenlm
gnus Ausonius is fuit , Poticis idem Galluseius
& Oratoriis virtutibus inclytus inter mal'fier'
eius aeui primos.. Is cm sua fponte ,
C z
tu m

52.

orvr rAvLiNr

tum Paulini docilirate ac moribus , ad

hate veteri parentum inter fe ue

necefsirudine 8c charitare compul us,

ira inliiruendum regendumque nobi

lem puerum fulcepit, vr fedulitate in
dullriaque praeceproris, humanitare
partis ae pierate docuerit formatith e:

nec alirer polled, quam lilium conliie

uerir nominare-Paulinus feq ui manum
ngentis , auid in Ftudia rapt., nulla.

non Scriptorum monumenta terere ;

parcis ramen Hilloricos verfabat :

in Oraroribus ac Porisrotns erar. De

nique ita profecit,vt in vrraque facul
rare,liue Oratoria liuc Potica, vel ad
quarir docentis gloriam vel etiarn
luperarit.
:

De Potica excellentia tellimonium

E: qniiamdudunn tibi palma Poetica

fx' Auloni) in promptuell:

io.

Paulin,

/ 4139140 palme
furet.

Cedinxw ingenio, quantum precedi

eno:

A/firgi't Mue noraCamna ma.

@ppc ell nemo qui nefciar , victori

bus lacror cerraminum praemia fuif

V ! T A.
5J
se palmas : quibus si taeniae quaedam ac
vittae,quae prim ex phylira, deinde ex
materia pretiosiore neri cceptae, additae
eflent , decus simul & auctoritas accedebat. Id genus taeniis lemniici erat
nomen. Inde clariores lemniscatae palmae, qum purae. Porr Domitianus
Rom 32 certamen inter Oratores quoque & Potas instituit. Ergo seu ver
proprieq; palmam lemnisseatam ex tali
quopiam certamine inter Potas retulerit Paulinus , feu ( quod libentis
credideriin ) per colorem sic nominet
Ausonius, intelligereest quantum adeflt Paulino ex Posi eelebritatis, qui
Ausonio per id tempus summo vate
rnaior haberetur. Neque enim id per
aslentationem ab magistro, aut per paternam in alumnum indulgentiam ,
ium ver dilum existimabit, qui iporum inter se ingenia stylumq; componat. HauddubiPaulinilenior, ac
suauior,itemque magnificentior naturaac vena erat; cui , vt idem testis est
Ausonius , mellcaquadam ineratmedu- Aufonius
latio; vegeta &fublimisalacrtAi ,fcap- epistol.i 9.
fetentt snmma , vt non decideret. Nec 2anli,
ver Potae florentis facuitas existiC }
man*

54
DIVI PAV1INI
manda est cx his quae extant carminibus, ex Enangelica simphcitate conditis postabdicatas Musas : sed cogitan
dum , haec ipsa cm tamen talia fint ,
profect dum ferueretambitio,dum
placendi studium , & cupido famae sti
mulaient , atque exacuerent curam ;
dum omnia Po'tarum myrothecia
scrutaretur ; mulq e hinc alti vigor
ingenij dictiontm attolleret, inde'nobilitas morum ac lenitas tempeiaret,
extitifle aliquid vald persectum,quod
merit & doctis & multitudini perplaceret.
GhtMtnt
Qid autem soluta numeris oratioOrator. ne posset , instar omnium sancti Hieronymi elogium est. Ingens ille Doctor , qui toti erat miraculo orbi terrarum ;ita Paulinum admirabatur, vt,
cm ehumeraflet Scriptorum EccleBx Latinorum prima lumina, Tertulliauum, Lactantium, Victorinum, Hilarium , Cyprianum ; neque eos , qui
tu m viuebant florebantque,excepi(lt;
ostendifletque, singulis ad perfectionem aliquid decile, vnura statuat Pau
linum , in quo nihil desideretur : praedicensfore, siinterior accedjret diuinaiuit

V I T A.
5J
riarum scientia literarum , vt Scriptores cm Latinos omnes , tum etiam
Grxcos,non ita olim praegrederetur.
Jnterque cetera, Ost miht liceretjnqvt, Hieion.
iftiusmodiingenium,non per Aonios mon- cpist- 1
tes & Heliconis vertices , vt Po'ta ca- ^ Paulir
nunt,fedper Sion, & Itabyrium , & Sina
excelfa ducere ^fe contingeret docere quA
didici,& quasi per manui mjferia tradere Scripturarum ; nafceretur nobis aliquid,quod doila Gracia non haberet. Et
mox : Si quasi extrema manus operitto
inducereutr, nihil pulckriut,nihil dotlitu,
tithtl dulcius , nihilque Latinius tuis haberemus voluminibus. Addit: Magnum
habes ingenium,&infinitamfermonisfupeletlilem;' facile loqueris,& pure; faciitafque ipf&puritas mixta prnden*
tia est. Capite quippe fano , omnesfenfut
vigent. Huic prudent& eloquentiafi
accederet velftudium , vel intelligentt
Scripturarum,viderem te breui arcem tenere nojirorum. Haec scripsit ille,qum
acris iudicij, tam liberi oris Doto^de
Paulino , haud'longo tempore postquam is totutn se ad pietatem contulisser,etiamnuffi tyrone sacris in disciplinis : proptere subiicit: QustaltahaC 4
bes

]6
D I V I P A V L I N I
bes ruiimmta , qualu exereitatus miles
tris Sed Paulinus prae animi submiflone, vt suo tradetut loco , etiam illum inChristianasapientiaposthabut
principatum.
Qtmm
Interim tamen,antequam se absconiriuiosus. ditae mundo ambitioni , humilitatis
Cruciqueobsequiis penits manciparet, cm talia haberet ingenij, doctri
ne , ac linguae ornamenta, quae natalium splendore illo, ac diuitiaritm co
pia long clariora advulgus & mirabiliora efficiebantur;haud mirum est
fama clarisima, sigratia maxima , 8c
honoribus quoque ummis floreret: Sc
rit Consul. Consulatum,eumque ordinarium,qui
primus ab Imperio gradus honoris
censcbatur , in flore iuuenta , ante Ausonium , long aetate praeeuntem, consequeretur. Non inficiatur Paulinus
hanc honorum suorum festinationem:
sed vndecumq; profectus & abiiciendi sese materiam solitus rapere,id quo
que ad eleuandam sut ab seculo recessus admirationem refert, tamquam saPanlinus turatus abierit , & honorata frimis
epist. i. ad<*nnispersoa , vt ad Seuerum scribit ,
Seucriim. maturare Jil/t potnerit grcutitmem. Au
sonius

v i t A.
57
bnius ver diserte pranui (Te fbiPaulinum honoribus profitetur , dum ,
qnare contra temporis morem , eius
nomen in epistola praeposuerit suo, his
verbis excusat :
Paulino Ausonius. Aetrumjufuajtt ,Aufnius
vt elfes
epilt.io.ad
Tu prtor,& nomen prgrederere meu:
Quamquttm & Fajtorum titulo prior,
& tifa Rom*.
Tnecefsit noftrum fella curnlis cburCererm Ausonius idem ita prxfe- Quomode
rebat sibi Paulirmm , vt pariter ab P^f1
prouectum videri vellet, seque vete- ni9
rnm eius honorum largitorem appellet. Ausoniut
Quae nequaqnam crediderim ea so-epist.14.ad
lm causa dici , qud honoribus d i- Pauluiuajgnum , praeceptis &institutione reddideritjvdrm etiam, qud Valentiniano seniore ad docendos eius liberos
Gratianum & Valentinianum in aulam accitus, eaque re gratiam PrinciEum meritus , Paulinum maxim hauerit,quem & charitatis studio, & ad
suarum incrementarerum proueheret.
Matrimonium quoque Paulino fc- Thrasia
lix contigitjlocuples femina, & sapis, F4ul,ni
mireque consentiens, & (quae- prima ctmtt*'
C s

glo-

58
EIVIPAVLINI
gloriacst ) apprim religio. Nomca
ei Therasia. Vna fecundipas defuit ad
cumnlum terrent felicitatis: sed ide
fortase defuit, vt de sterilitate corporum, fecunditas augeretur animorum;
& inde felicitatis aeterhae cumulus nasceretur , vnde' manca erat humana.
Paulin.in Quippe Po'^ longa vota , soboles tanPanegyr. dem virilis cm agitantibus in Hipade Celsoin nia obtigisset,ea vitalis non fuit.Itaque
"e".
sub octauum ab ortu diem- raptaCommf/tntem. PIutl > admonuit lcilicet parentes , umulque viam expediuit, vt meliorem
fect factorum progeniem, & minim
AmbroH eaducam meritorum pofteritatem deepihjo. ^ derarent,quemadmodum sanctusAmad Sabmu. u r
brouus interpietatur.
Paulini inCeterm vniuersa haec Paulini degentumtm- cora consummabat , & iucundiilma
Znignnm! <Fadam luce grariaque respergebat ac
publicabat mira viri suauitas , lenitas,
& benefcentia. Quae tanta erat , vt, si
quid nancisceretur quod gratum speraret amicis fore, mallet iis gratificari,
qum genio indulgere suo. Inde illa
Aunij exfrequenti experimento graAusonius ta exclamatio : Quid ausem tam amaPaulln'3^ ^S ' tam<ie kvjpiud, qnm quodtu, vt

i tr i 't a.
59
me participes , deliciai tuas in ipfa primitiarumtwuhate defrand<u G melle dulcior, gratin. vetinjatefeftiuior.-0 ab om
nibus patrio ftrin<rcnd(& complexu !
Ergo vir ade' mirabilis , pcrindeq; Eiusdem
amabilis , non est tardum coniicere , celebntas:
quamis aTectatorum tu ibis coleretur;
quantum apud proceres exiltimationis, apud mulritudin fauoris ac plausus haberet. Decus patfiae y curiae lu- '
men , idem fenatus columen censebatur. Atqui taliafortunae, vt vulgus nominat, id est, humana piosperitat
blandimenta , qu maiora ac pluraerant,e pluribus atq; tenacioribusPaulinum bi deuinctnm carenis seculi
vanitas detinebat. Nimirum vtChnsti gloriatanto feret illustrior, eiusclemque vis gratiae potennor appareret, cm tamus Senator vniuersa illa
prodetrimentoduceret, & arbitraretur vr stereora, qu ip'um lucrifaceret
- Christum.
Iuuat inuestig3re quibus adiumentis& machmis diuina gratia vsa sit ad
areis eius expugnarionem, vtque uperbiae apparatum tantum Crucis humilirati subiiceret.Sed pris indicabo,
C 6
qui

60
DIVI. PAVIIIII
quibus in Iqcs, qui bu (que muneribus
egerit , antequam in recessu Nolano
conquiefceret.
Pueritiam haud dubi, itemq; adolescentiam , in studiis liberalibus traSumm* duxit Burdigalae. Ibienim Grammativita. Pau- ces aque Rnetorces cholam Ausohm ante nms rexit.Quo translato in aulam Auo mam a[\i Paulinus ad agendas causas in
ton strepitum, & cunae lucem proces
sif; tum ad honores euectus , aHquamdiu Romae vixit. Inde per annos fer
quindecim peregrinatus est: per Italiam,Galliam, Hisspaniam, terra marique ; partim publicis rebus , partim
( nisi me coniectara fallit ) domesticis
occupatus.Quos intererrores Mediolani fuit per idem tempus,quo sanctus
Augustmus ibidem &c Alipius versabantur: & cognitus Alipioest , quamuisipse Alipium ignorant. Sic enim
fieri videmns, vt magnae personae pro' p omnibus notae sint , nec ita multos
norint.Eodem temporis tractu,pietate
sensim in animum admissa, Burdigalae
baptizatus , Bareinone Sacerdos creatus est,inde Nolam dem migrauit, vt
iper singula enucleatis exponemus.
Pri-

V t t A.
Cl
Prima secundm Deum conuersio- Connersia.
nis Paulini gloria sanctiffimo Presbyietero Felici deberi videtur. Huius inui- trJrtc,~
cti Confeflbris, autpotis Martyris,^"^" *
vt Paulinus 3c ancta Ecclesia appellat,^ nam quamquam non est mortnus
in tormentis , ad mortem tamen pro
Christoest rortus^ latiffimnomen ceiebrabatur. Ad eius venerandum cor
pus magna prodig3 & plan enidentia
patrabantur.Torquebantur grauiflm
mali daemones,& spectacula miraedebant in iis , quorum corpora obsedissent . Quas ob res vndique Nolam ad
sancti Felicis sepulchrum concurrebatur. Adiit & Paulinus eopportunis,
qud parernos cire fundos poffidebat. Animnm sibi iuuenis beatus Mar
tyr itadeuinxit, vt statueret quietam
apud eum sanctamque vitam exigere.
Sub annum haec aetatis septimum ac
vigesimum apud se decreuit , tribus
lultris antequam redemum ipsapraestaret. Inde primo Natali , quem iter
Nolam ex Hispania parans , condidir,
sanctum rogat Patronum , vt consulat
lam defiderii immenso temporefejfis,. paui;nog
sospitemque ad sese producat. Et se- Natal. i.

C 7
quen-

' 6
I V I PAVLINI
.
quenti Nataliiampra'sensitacecinit :
Idem
O pater , domine mdignu licet optime
Natal- z.
feruss,
Tandem exoratum est , inter tfta limina
nobis
Ts^atalem celebrare tuum.Tri* tempore longo
a. .:
Lustra cucurrerunt ,ex quo [olemnibus
istis
Corkm vota tibi,coramea corda dicaui.
Ergo iamdudum etiam ante Baptimum csilia perfectae vitx coquebat:
& protinus addit , ex quo rempore illam sibi vitam ad sancti Felicis agendam proposuerit, perpetu ipsum, si
bi inter varios terrae & maris lahores
adfuiFe.Itaque sancto Feliciimprimis
debetur snctus Paulinus. Tanti interest caditum aliquem Patronum adsciscere, quem prxcipuo cultu & constanti pietate venereris , cui te totum
dedices, cuius omni tempore opem
implores.
'
luuitconIntet mortales , adiumento fuise
iux The- Therasiam coniugem , gloriosa Ausorafia,
nij contumelia docet , dum Paulinuru
arpens tamqu par in amicitia constantem , causam in eam velut abducen

V I T A.
6}
centem confert , Tanaquilem appellans, qua? sapientia & religionum peritia sese prxferret imperitaretque viro,
&c ob eam rem timeretur Paulino.
Sic enim latrat :
Siprodi,Pauline,times,noftr<tji vereris Aufonius
Orimen amicitia , Tanaqusl tua nefciat epist.i4.ad
iftud.
Paulinum.
Et san diuina matronae sapientia ,
& virilis constantiainde fit manifesta,
qud in pauperem ac duram vitam vi
ro cert conssenlt:& quidquid siue dotalium , siu* aliarum habuit facultatum, vendidit, 6c inegcntes consilio
Christi preti erogauit. Ad haec abundabat illa auas magnis quibufdam&
illustribus cro sapientia mm sanctitate Episcopis. Ambrosius Mediolani,
Turone Manions, Burdigalae Delphinus, alibique aliae Euangelicae lucernae
ardentes lucentesque iipra candelabrum posi[x,long latequefundebant
cadeste lumen : & Paulinus , quantum
argumentari licet, talium semper virorum consuetudinem adamsuit. Enimuer ingens z sanctitatem est gradus ,
vfu delectari & familiarirate Sanctorrum/Ergo trium maxime , quos no-.

6if
oivi p a v r i n i
minaui sanctiffimoru& Antistit Paulinus exemplis, consuetudine , studioque profecit.
tJ> san&ui Ambrosius iam senior videns praeAmbrosius claram iuuenis indolem, uauiffim du
pit 45 Cd I'gebat.Itaque ipsemet Paulinus ad AAlipium. AipiuiT' cribit , Ambrojj diUEtione fe
femper adfidem nmritum ejse.
-sanBu
DesanctoTuronensi Martino,ilIud
Martinus, estconiecturae , qudoculum cjuoque
lib e v!ta ESrum ei anauit./><#/wi'r> (nquit
S. Martini Scuerus ) vrmagnipostmodumfusurtu
cap.ii.
exempli , cm oculumgraniter dolere caepijfet , & iampupillam euit crajfior nubes
superdutta texijset , oculumeiAarnHS
feniculo contigit,priftmamue tifmtatem fublato omni dolore restituit. Quis
ver dubitet,quin prclara sanctiMartini Eugelicae perrectionis documen
ta multm valuerint ad illustrandos ci
oculos mentis , cui tantm peniculi
contactus valuit ad corporis lumen
redintegrandum
& sanBus Sed maxime omnium ad rem tanDelfhin$t4. dem repnescntandam & redigendam
inopus,sanctus Delphtnus valuit,
quo & sacro Baptismateexpiatusest.
Proetur haec Paulinus in epistola ad
euni

V I T A6$
eum scripta.dumait: Meminerimus te pauiinus
non solm patrem , fed & Petrum nobis epist. 1 6.
effefattum : quia tu mifisti hamum ad me a<* Delpkiprofundis & amans huiusfiecultfluffibus num *'
extrahendum,vt capturajklusis efficerer;
&,cu viuebam , natura morerer , & cui
mortuus eram, viuerem Domino.
Mos crat iis temporibus.differre in
multam aetatem genitabile lauacrum.
Qvure &: Paulinus non ante annum Qu0to ttacirciter dnodequadragcsim nouage - r *nno b*~
nitus origine est Delphino B urdigalae : quam ob causam illftm patrem appellat : simulque Petrum vocat , qud
anctis eius cohortationibus ad curam
salutis perductus sit,tamquam picatore hamo vitali captus.
De auate Baptisini constat ex pri
mae ad sanctum Augustinum epistolae
verbis: Rege ergo paruulum in terra re- Paulin.eptantem , & tuis grefsibus ingredidoce.
a<*
JVolo enim in me corforalis ortusmagis
qum Jpiritalis exortus atatem confideres-.quippe atat mihifecundumcarnem ea
tam eft,<juasuit Me ab Apoftolis in porta
Spectofa verbi poteftate Janatus ( id est Actr.c.4.
annorum amplis qtiadraginta) m nataiil- us ausem anima , ilhus adhuc mihi
tem-

66
IV I P A V L I N I
tempi<s mfontU eft , qu& mtentatis ChrJto vulntribus tmmolata digno fanguine
Jlgusviitmam pr&cucurrtt,& 'Dominicam auspicata i fasstonem ('ici est bimatus Innocentium. ) Non cnim paschalis agnus significatur anniculus,
sed infantia Innocentium : qtue pnlchr dicitur intentatis Christo vulneribusimmolata , quJ in vnoquoque
eorum Christ u m matare ipsum Herodianis carnificibus destinatum erat.
Arque ideire Agni immaculati Christi victimam fie immolata infantia di
gno sanguine prxcucurrir, & Domini
cam auspicata , atque exona est paflonem ; qud iam tum necem in infants
buspati Christus inciperet, ad quam
quidem natus erat. Sed cm haud dum
tpus adeflTet interitu, vicariossibiillos subiecit. Ergo si quadragenarius
Etate corporis, bimus ferm erat natalibus animae , constat su b annum octauum atque trigefmum in meliorem
vitamexortum.
tm
$a\y idem quo renatus est tempus
TtgtMo (<u0^ & diuus Augustinus feceratj,
ckismi. nec Pai,ci eatempestate factitabant) ad
monasticam diciplinam fe-stinauit . Solebant

, 7 l T Ai
6y
lebant quippe nonnulli,exac"tamChristianae legis innocentiam considerat!teSjContenti Catcchumenorum ordine
reseruare in tempus illud Baptismum,
quo se magis idoneos ad eam prxstndam arbitrarentur ; indigniffimum ratijobligare Dco fidem,ac saliere ; cm
tantum flagitium ilt dictum homini
violare sacramentum. Simulergoper
vitales vndas renaci animum inducebant , &adconseruandam cxlestis originis dignitatem , idque pra?standum
quod in diuina ablutione spoponderant, hoc est , vt satanre & mundo , &
pompis eorum renuntiarent ( quod in
populari deprauatione peraegr fieri
videbant posse ) seueriorem disciplinam capeebant.
Non me fugit, viros perdoctos, na- Baronius
taies aniniae interpretari susceptionemTom-4"
Monachismi , & ponere baptizatum ^aao~}?*
multant fuisse. Ceterm , nisi magnopere fallor , Paulinus idem satis
hEcduo ad Alipium distinct memorat. Verbalunttalia: Seddeme , ne quid Paulinus
ignores ,fcias antiquissimum pcccatorem, e^| '* **
non itaolim de ttnebris (?- vmbramors2^^ ^(
edatum -, svirttum aur&vit<ilishaujjfe. y l.
Ba-

luc 9 Si.
& j -

Stnsim *d
ferfectiontm pogreditHt.

68
BI VI , A V L I N I
Baptismum manifest describir. Ncc
enim ade affirmat potuiTet deMonachismo pronuntiare, pereum se spiritum aura vitalis haujjfe. Nam vt religiosae profeffionis aflumptio soleat
comparari Baptismo ,modestia tamcn
non fertjVt quifquam de se pratdicet
perinde atque per Baptismum per eam
renatum, & inde natales animae numeret. Quod e minS Pauhn conuehiebat , quia quo tempore ad Alipium
ca scripsit,necdum facultates vendiderat:nec vlla se intra coenobij septa sub
alieno imperio victurus abdiderat.
Denique rudimentum tentabatpotis
ineundx militiae , qum militiam erat
aggressus. Protinus autem vbi dixit de
seiritu aurae vitalis non itaolim hausto,hocest,de Baptismo suscepto, sub: <^cltook,nposu*Jfe inarutromanum, & crmem Dorrnntftsulijse; quam
vt in finem ptrferre valeamus , orationibtu tui adiuuemur. Qua? plan perfectionis Euangelicae institutum demonstrant.
Ceterm ad hunc celsislmum consummatae sapientiae vertieem , ne quid
_er inconsulmm ardorem alimeret,
*
;
quod

V I T A.
f
quod insuetum opprimeret , nequaquam repente transiliit : sedpaulatim
ensimque tentando se , praeparandoque , quasi per gradus aseendit. Idipfemet quo candore solet orationis & animi profitetur:sed ira, vt inde quoque
Seuerum sibi praeponat , quem in medio sxculiaestu, abruptispotis vinculis qum solinis , ad Christumait miraculo maiore conuersum. Denique , Paulinus
inquit, vt a calumnis & perevrinattous- ^Plst 1 '
ota rec/ntem capere vijhjum , nec rebut
publics occupatHt , & sari ftrepitu retnettu,ruris ot'mm & ecclefi& cultumplacita in fecretis domeftki* trane/uillitate
celebraui : vtpaulatim fubduElo f&cularibtu turbis ammo,pr&ceptifdue c&lettibus aecommodato , procliuis ad contemftnm mundi, comitatumjue Chriji, iam
qnafidefinitima huicprpofto via demtgranerim.

S E-

70

DIVI FAY11K!

SECVN DA

PARS.

Quals mon&thus Paulinus fuerit.

r c o su b idem tempus ex
aqua renatus & spiritu, &
amore succensus perfe ct a;
-35^ virtutis , cogitare secessum
ccepir. Obruli: se, fortalfe inuitatus ab
eo & allectus,socim conlij eiusdem
Sulpicius Seuerus; quamquam maluit
poste vel sanctum Martinum lequi,
vel familiam ipse suam ducere. Sed an
te omnes secuta ill Therasia estTconAugust.e- iux, noniam dux admollitudmem (iuuat
pistol. 31. Augustini ad Paulinum , & huius ad
Paulinus
epist. 3 1 .ad Aprum verbis vti ) vel auaritiam viro
Aprum j. fuo ,fedad continentiam &sortitudinem
redux in ofsa viriy#':quam exinde cha
ntas Chnsti tanto il li firmioribus ,
qiunto castioribus nexibus copularet :
vt eflent iidem coniuges qui fuerant ,
sed non ita coniuges vti fuerant: eTent
ipsi.nec ipsi; npe qui sicut Christum,
itasethetipsos iam secundm carnem
non nouent. Cum Therasia igitur,iam
non carnis tam conssorte qum fpiritus,

SeceJit in
Hifianitir
cum The
Titjia.

V ITA.
71
tus , n Hispaniam seceflt ; eam videlicet ob causam , vt egresllts de domo &
cognatione paterna , procul ab amicis
ac notis,ad Domini seruitutem se comparaiet.Homini enim neceflkudimbus
tam multis implicito,inter uositaculto , cuiusgratiam ita certatim omnes
ambirent.omnino neceTaria fuga erat.
Sed hc animaduertendum , bis in
Hispania videri fuil: prininv, negotiorum causa, cm varia loca inter
pelagi ac viae labores perugatus , filium Couipluti suscepit,& amisit , vti
supr memoiauimus. Deinde , ad ponda virae Monasticae rudimenta- Nam
vt ob negotia profectis, vbi films mortuus est , monasticae vitae consilium ste
terit , non admodum probabile putarim : sed enim tum euenifle crediderim , quodGregoiius Turonensis nar- Grcgorius
rat, vt, dum sacras Iatebras captat,con- Turon
quireretur suis , qu le abdidit 4f G'"a '
ignorantibus : & , vt humuem alpe-^ IO?
ramque vitam instituerat, pro honmlo
plebe haberetur ab iis apud quos degebat , donec agnosceretur casu , &
proderetur negotiatore. Nam , postquam Nolam seceflit , non ita videtur
No-

7t
DIVI P A V t I N I
Nolanos,quibus iampridem erat cognitus , latere potuifle.
QuitmoIn Occidente rari tum erant, practus in Pau sertjm nobilitatc , qui rebus abdicalimcouer- xx^omnibis t ad atrentiorem Religio**

'

nis cultum prorssus ab humano vsu secederent : quin adc id qui facerent ,
pro socordibus & emotae mentis hominibus , & Bellerophonteo vitio laRutilius borantibus ( sicenim Rutilius eius CxItincr.l.r. eujj p0j;ta describit ) despectui atque
irrisuierant. Cumque multi Senaiorum ac Procerum adhuc iuperstitiones Ethnicas obtinerent , hi maxime
Christianae perfectionis studiosos inscctabantur , cum ipus vituperatione
disciplinae,qu talem sectam,velut humanx societati publicaeque rei perniciosam , edidiflet. kaque sanctus Ambrosius, vbi Paulini confilium ( literis
opinor eiusdem ) cert cognouit , qui
parati clamores eflent,postquam res in
publicam emanaifet notitiam, in hune
Ambr epi- modum
Sabinum describit : Paulistol . j o. ad num fplendore gner-k in partibus AquiSabinum. tania nuUifecundum , venditisfactltatibus, tamfats quam etiamconiugalibtu, in
hosfe indusjfecuhus adfidem eomperi,vt
ea

V l T A.
7$
M ' pauperts conferat,qn& redegit in pecuniam y&ipfe pauper ex diuitefailw ,
tamquam deoneratus grauifareina , domui,patri, cognationi quoque valedicat,
cjub impenfis Deoferuiat. Elegijfe fecretum affirmatur Nolana vrbts,vbi tumultumfugitans &uum exigat.Aiatrona q(to
que vtrtusi & ftudio eius proxime accedtt,neque propojto viri discrepat. Denique tranfcriptus in aliorum iura fuis
pradiis virum fequitur : '& exiguo illic
coniugis contenta cefpite ,flabiturf religionis & charitatis diustiis. Soboles eis
nulla^&ideo meritorumpofteritas deside
rata. Hac vbi audierintproceres viri,qn&
loquentur Ex illafamilia, iliaprofipia,
illa indole,tanta pr&ditum eloquentia mi
grajse Senatu, inte reeptamfamilia nobtlisfuccejfionem3ferrihocnonpofse. Et,
cm ipficapita &fupereiliafua rodant,fi
quando Ifidis fufcipiunt fiera ; fi forte
Christianus vir attentior(acrofnc<e religioni,veftemmusaueritjndignumfucinus
appeliant. Equidem doleo tantam ejfein
mendacio obfiruantiam, in veritate negligentiam,vt confundanmrp lerique aeten
tions ad ficrofintlam religionem videri,
non considerantes vocem dicentis: Qui me
D
con

74
D I T I' P A V- L I K I
Mat. 10,3 5 consufusfuertt coxam homwbus, confundar & ego eum coram Patre meo , qui el
in ca/is. Hactenus S. Ambrosius. At
Paulinus haEC reposita sibi ludibiia sa
ris gnarus,ita non expauit,itanonerubuit uangelium,vt hicmaxm constantia & libertate miificus fit ; & credere liceat, obidin primis meritum,
tantam illi viciflm ab indulgentiflmo
Domino repensant etiam inter homines famaecelebritatem.
- Antealios oblatrauit famulo Christi 4 perque omnia ingenij artificia eius
rentauit constantiamDecius Aufbnius.
Hispanicum enim secestim c peraegr tuliflet , ac spoliari se veteri disciTaulin pulojiamque tam claro charoque ami(onstXtU. co , nee minus opulento perdoleret;
yewero^-nonaliis liper alias interpellare literis
pugnatur ce{fM veterum honorum & patrimoab Aufo
ri. cn^
J
nij- - damna
proponens mon proditae
men amicitiae obiectare dubitat, non
sanctx ^coningi Therasiae pareitj non
mordere acris, & tamqaam leuiter
nmutatum mcqsare ipurn veretur,
occinens inter alta :
Aufbnus - Vertili Tartine tuos dnlciffim
cpist.ij.ad
mare^
,
Paulin,
-v-V"
Cl
' rgo

V I T A.
75
rgo meum patri&que decus , columenque Senat us,
BilbiUs , aut h&rensfcopulis Calagurris
habebit
Hc trabeam,Pauline,tuam Latiamque
curulem
Constituis patriosque iflicfeptlib ho
nores
Quae diuersis annis carmina, feu potis incantamenta mifl , fecit Deus
(scilicet famuli sui interim vel tamari
ns, vel loca routantis trquillitati consulens) vt ser admodum eodem tempore omnia redderentur,quarto anno,
ex quo nihil ab eo literarum acceperat.
Testatur id illud Paulini exordium,
dum ad literas simul onines responsum meditatur :
Quarta redit duris h&eiam meJsoribtuVaaYmas
&ftas,
epiJK r. a
t toues cano b rumagelu riguit,
Auon.
x quo nulla tuo mihi Utera venit ab ore.
Tu m fallaces blanditias & dolosas Sed liberquerelas nobilis tyro veterana firmita- riml chr
teconfutat. Non ire insicias seomnia-^*""""':
illi debere: colui semper,culturum--^^rJ^
quepierate etiam mansura post mor- verbit.
tem. Cetermsi quid in alumno efet
D z
quod

j6
d)vi P A V t I N I
quod Christus amaret,laetari & ipsum
oportcre, ad quem , vt ad magistrnm ,
pars laudis &pramiij pertineret. Incolere sola loca vsirat esse Philosophis,
Sc Potis,& tandis Anachoretis ;quarc vitio sibi ne verteret : quamquam
ipse vota potivfs qum rem Monachorum haberet. Atque vtinam concederetur ver sub nomine Christi probra
perferre! Quippe menti , quam Numen firmarit, nequaquam teneram e
firontem ; & laudem hc contemptam
redire Christo iudice. Non igitur Belerophontis insaniam sibi , nec Tanaquilem , sed Lucretiam coningem ese.
Non oblitum se patrij cadi ; cun , qui
Dcumvnum colit.ille ver sit caeli memor:neque impium poTedici, cm
perinde sit,ChristianumeTe,& pium ;
eontraque , non Christianum , & im
pium. Cm autem immutatum seaudit, non statim prosilke ad morsus debere,sed peruestigare, quae mutatio sit,
cm quaedam crimine vacet. Qud
peruerm deprehenderit , tum succensendum , enitendumque vt in re
ctum statum reponat lapsum amicum :
sin autem cognouerit deuouisse Deo

V i T A.'
77
pium pectus^eiderrique credidifle contirmanti,:Eterna parari premia prxsntibus damnis empta,
Non reor,inquit, id ftnoJcdisflicuijse Panlimi
parenti,
epift.4.;
Mentis vt errorem credat , sic viuere Au^on'
Chrifto,
Vt Chrtflasfanxit. Iuum hoc , nec p<enitet hmus
rroris;ftultus diuerfafequentibus ejse
JVii moror,&terr,omea ditfetttentia Regi
Sit fapiens.
Illum setimere indicem : suprems illius tubae cieriterrore.Id prouidere,ne
imparatum mors opprimat: sed vt eam
securo liccat animo expectare. Deniq;
pneclaramChristi conreffion ita claud i t , & quasi trabali clauo figi t :
St placet boc,gratart tuifpe diuite amici: Patilimi
Si contra est , Christo tmtm mcHnque ibidem.
probari.
Sed illud ex diuno iambico de gra- sfficM
tia Christi totum immutante hominem Christi
ostendit,qum ipsum sibi Paulinumr*"'4Hic ergo rwstru vt fuumpracordiis

D 3

H*bi-

78

DIVIPAVLINI
Habitumq'ue menti; {

.Exlmurz't quad :
Ca "valu/nari: 'vice :

/ iurc domini vendica;

Et corda , ' , ' .
Se , , credi , legi ,
.Se 'vult 'diligi.

e/Eua quo: manet 'afina labor

Praz/nth tramite,

e/Iboletfutura Dea ! :
Quia, gum 'videmurfperncrc ,
Non profuma bint aut vile: ,
Sed 'vt magi: hnrm, manet

ali: Cbrjio Dea ,

plum pramir dans.
i
c omnia, Paulinus qum pra
ans [ Monachus , plan demon
vif- Pcrant.Nam prima virtus Monachi cH,
nu - vt fankus Hieronymus docet, homi

5' num indicia contemnere. Ergo qui ra

huma' lia fundamenta pofuit , facilcm totius
molis imationem prber. Enimuc

S.Heron. r virupcrant linguas, non ipfe mo

ePIR-16 d conantia 8: xquimte ammx fum

ma vicit ; fed ctiam, vt fortis idem dux

ac fapiens magier , ad eamde alios
pugnam egregi confirmauit c erudi
ut 5 nec alia. neruos argumenta tm

'r A.

79

auit. Teilimonio quae in co ge

nere cxtant epilolx : ad Se
uerum,prima adAprum.Qqarum fpe- puh-,- e
eimen hue affetti , Scad Paulini noti- hun: egre
tiamc ad imitationem,vt in re, in qua Si '
fumma fer-m religiouis vettitur, in- PM
terefl: fum arbitratus. Vetat S euerum

veldifputare cum iis, qui confilia per..

fetionis Chrillianze reprehendant , vl:A

uae non ratione humana defendenda

lint , nitantur diuina.

Aprum admouet , Atalia odia 86 conni

ria viuendo melius qum loquendo u:

uinci. Siflultum,-inquit,purunr efe quod Paulinus
gerimuf,grurulure len', quid gjm; Cpd

) ' -: Cbni ; @we- seucmnh

mlmereguoniiulm elegr'tDeu: i.Cor.x 27
canfundurjzpientiu:

jlulmm :fl Dei , fupz'entlw loominz'bm.

'ue/le -2 , idcm ]! -10:35
quod Pa? Chri/lum ipfum negare; qui lcz
erulvefcentex nomenf: com boe mun
do , /: unicam comm Putre ]!
terr/hor. Tu igtur qui labora; ( mfcri
bus) rationem pro uc tuofulo redden,
qudfucie: ,ff non perfufrir homlm'our,
non ad dijmrionemfuumd ad deru
tecum de opere Der
f

D 4,

ran

So
nivrrAerNI
tantibur? [am erubefcef ,iamrjue Pallebif,
caupeioru adfertor : : gru
du titubabu in via Domini, ' de celo n

tcrram relabruz/i qua odr/raz'olcruis.

Et mox : Vtinam, mifafer, digna' habea
mur qui maledicamur, notemur, "

AH'. 5, 4x atque interfoiamur in

n
fe Cbrzfl, dum non ipf avoida
, ft/u
riu: in nobis. Tum demumfuper
V-'
a
balz'fum ambularcmu: ,
orc'lm-arcmm Caput ): antiguo'.

Sed dbuc amico (quod poilu :fl )

, 6 brio : lau
dasfz'mum in nomine
-
trimm' ' tribu/ari , quod ofi 'ori/iur, ro

cu

Se
191301 rubd

.n Hate 6c Iimilia his plura ad

um.illa ad Aprum : beatainiu

liter: cum Cbrz'o . Magi: :

" l' time .f ej? amor fallu, quibuJ/ne Cbri

flo pletur. Etinfr: No: :guur tarea
mmi Afr,loquenrer ad Dominum lemo

EXO_,4. bumilwati: , - parienxm : ' tune

v.i4.
ip/ qui [ e?? , pugnabz't pro nobis ,
' pincet in nobis. In /!) autom
quidfacere olebeamu, Propbeta no: docet,

Pllm. 34. droom: Ego autom cum wibo' mole/l ont,

'-15-

inducbam me humo/abano

eium'o animum meam: 'u/a'elz'cem/t obtrf

v 1 .

8I

: noftras , en pflz qnd oommouen

mr, bnmzlitatz's [ deruamns; tanto

eine magos confundantur comm Domino,

in nnnqu fnperbio :rimane per
manentes,qnam mags nojvfglorinmnr,

in quo confundnntnr in nobis. Proinde L Cof'

jin/:iles inde - operations ; ? z
! odio lz/e! vinendo v, s* '
): qnm loqnendo arguimusrqum Pfalm. 49
refzoo'erfermones mos Pa/equi odelw'zfs'- VJ?A
Phnom; ' quiinpientem argmt (_i/r te'- '97'
nesfcrip ) fnm'ebi conmmelmrn._`$i

behoben/nz [items/iene Ornrores

Pientz'nrn [ham Philo/phi , fbz :

jone regna _[m :4 nobis

glorin,@",zoffl'/]o, ? regnnm /; LCor 1,11
nobis innlrm'd /161125, I'gor'u
nobis wrm: in cnrnz's , nobis alo''
gloria in frucis/Enndozlo , quo mibionun- 631.21;
dus ooozdimr ego mnndo,w , Rom. 6, 4.

non nuten infn egofed in me Cbrzns cui C0149

/!!! , quo nunc abfondi
mur nonnds oon/is , 'ut confuom'
eiufdefn plo quando bo
rum que: nunc nobis : memor, dz'

cer : Ho' fiom quorum vitam [ Sap. 5,42

1 : infnnimn , repumnfone
inter hos { @bus cx vcrbis ap
D 5

parer,

81.
ntvirAthux
parct,qu pleno loquetetur ex peore.
' - Mult autem magis(qu fcilicct re
imf "- rum telimonium maius ) ex fatis,
3W

quibus Verba. comitabantur, apparet

, qum vet fantus Hieronymus cam

prx cetetis Paulino laudem tribuat, 'or
Iuhnum- feruemi/ma dn' Prefbjterum appel

ler. Er iunior Pauliuus ,is qui Vitam

Vm mai Martini heroico verfu condi

Martini. dit , inignis Hdei gloria mobilita

tum aflirmet,dum in fecundo volumi
ne canit:
`

. ' _Q2u ' Paulino mili: medicina

.

fulutem

Reddrdimnonisfidei lut
/12.

Non enim fine Hdei feruore fummo

tanta confiantia elle potuit 3 quod ipfe
Paulinus Paulinus ququ declarat,cm /
"Pill-61d mentogrunumnupz': (de quafrnineo
Sanctum mul) conterutur ,accendi mugiL' tum

n 'vim/imm exaltan'. @amab

delvemu: qua/i noflm in hoc
rer'onderet uduerj: fermonibu: contri
, nurdefcamus ad fdcm; : i12/bf,
qui nox;th minimo: loomim ,frillcet
Maf-13,31 /314121: ,quod minimum [-

num conunrur , . Et ad
Aprum:
1

>v

83

Aprum : es? quam former :

n Cbrio , cui iam afl epm-wad
pro pan'. @in videtur cun- APW
tarum abdicario rerum, 85 {

vir iufceprio artributadei ptrecipua

ratione olim fuiiie , Se opus fidei , vel
Fides uuncupata . Gregorius quidem :
Turoneniis conuerlionem Paulini ita
defcribir, tamquam auditis Euangelij C Gloria
verbis, ad ea vertenda in opus ftatim

aggreffus (itzquod nihil (vt reor) aliud cap' m7'

figuicat , qum Euangelicas voces ,

quibus Chriliianorum aures afiidu

perfonantfed fierili ignauoque eo

rum virium figniiicatu , prompta efii

cacique fide in Paulini mentem peni

ts defcendilie. Haulit igitur primo

Euangelium toto peiote. Er quia (vr "
mentir
dulcillimis
formons
eius fotmulis
(/dimmi/apar
:fermo wir: Pidz'dr
e/eculum , 8 tbefauru: peoru 8c 3 3.
publioatur eloquz'o5inde eli, qud diuina
Chrifti placita atque decreta,de perfe
ta 8c ad fummum perduta vittute

ade vbique magifico ore fundirliinc

lumino. {iue otaculailla, de Euangelica

motte,

- Vitayriorpereat, : futu'a.
6

t:

84
ivi U viihi
Et:
Adoriamur ne moriamur.
Letalem vitam vttali morte tegamus.
Pauinus De cordis humilitate : Humtlis corde
epist.i.ad cor Chrtftt est. De condonandis inj^"""m iuriis : Vtcem iniuria reddere, humaadSeue-"*' ua v^*o eft > M inimicum etiam diligenim.
Te, vinditta cxlestis est. De Euangdica paupertate, NthiLhabemus nist Chriftum ; & vide st nihil habeamus , qui
omnia habentem habemus - & alia paCfim horum similia; semper in eo fixus , fequendum Chrtstum , eique viChrsto
uendum , lege qua docuit & sanxit,
feruitn^ forma qnam pnttulit . Quae qtiidem
vu?t 'ff'^Christianis omnibus ante alias curas,
bife'ruir!' 'mo ^o'a Cl,ra c^c deberet. l^jtm fi
mundana fapientia ita fuis geriatur erLco.
roribus ("inquit sanctus Leo ) vt quem
fibi qutfque ducem elegerit , et us opmiones ,& mores ,atque omnia institusa feftetar-, quA nobts erit cammunio nominis Christiani , nifi vt et insteparabiliIoan 14. ter vniamur , qui est ( vt tpe infinuaGregorius^ -fj ^ ^ verita f tf. vita ? Qd tgiC yrno. rur aliud oportet facere ( vt hoc quomon 'de que ex Nyflno adiiciam ) qui maPer'eftio. gK0 Chrtstt cognomtne dignus efseus est,
forma ^ nfi vt 0mu*afua tum cogitattftum dila
. tum

tumfaEla diligenter explores , & , vtrrni

torumfngula ad Chrtftum tendant,an ab
Mofint altena , diiudicet Hoc itaque faciebat vbique sanctus Paulinus , vr ,
quoniam Christi se dedicarat seruitio,
ad eius leges ac nutus totum sese componeret. Contr qum plerique peruersissim faciunt , non mod exitiali
sed& pudendo flagitio; quiitavitam
ac mores temperan: suos , tamquam
non Christum , sed mundum & fatanam , produceac Deo sequantur -, &
inde nomen accepill contenti, hinc leges accipiant.
Sed ad narrationis ordinem reuertamur. Ex datis inuicem Ansonij Paulinique epistolis, prxcipueque ex il la , cuius initium est, Quarta redit duris Paalin. ehaciammesoribus astas, apert constat,
ai
quatuor ferme in Hnpania annoslaulinum fuifl totum Deo deditum , cxlestique militiae su* tyrocinia, maximo ardore & attentisima cura pontem. Ibi ver dum agit plerumq; Barcinone , quamquam solitudinem latebraq; pias amaret, tamen abfcondi n
potuit ciuitas supra montem excelsifimae virtutis posita. Omnium in se ocuD 7
los

Taulttus
ad Saurdotium
populo ad
*&'tur.

85
Divr pavini
^os EaangeJicae splendore lucis caerItaque duw populus miratur aequ
eum ac veneratur,itacharirateexarit,
vtad Sacerdotium pia vi compulerit.
Vigebxcismos ea tempestate, nescias

reiigiosior an violentior , vt quorum

sanctimoniam long eminere supra
communem modum animaduertert,
quoique vehementer amarent,eos populi cogerent in facram militiam dare
nomen. Ita Mediolanisanctus Ambrofus cooptatus Episcopas: ita Pinianus
vt prebyter crearetur, Hippone contentio tumultuosa extitit, quatS. Augustinonegotij san multum molestixque conciuit: ita frater S.Hieronymi
S. Hicron. Paulinianus cprehensus, & ore comepistol. 60. preTo ab Epiphanio iniriatus: ita Ma8c seq.
ximum Palatinum Sacerdotio ciuicus
Sidon.I.4. amor (vt Sidoniusloquitur) 'lligauit:
epist.i4. ita demum noster Paulinus, per vim
ioflammatae subito plebis , ab Episcopaulinus po Lampio sacratus est die natali DoepiA. 6. ad mini , biennio ferme post BaptiSeueruim fum*
Porr cogendus fuit, non qud
diuinis ministeriis mentem alienam
gereret, sed ob causam duplicem. Pri: mm,

V I T A.
87
mm, qud Monasticam meditretur Quant*
humilitatem,&obscurum seceffumjvt
Saqui elegerat abiectus este in domoDei. c^ot,Hm
Deinde, qirdsi tandem ad Sacerdo-^"
tium animum appelleret , cm indi- rit.
gnum se augusta mnneris sanctitate Psal.8$.
duceret,nihilque eximij & extra leges
ferre polset, per gradus paulatim euehi, perque longam seruitutem se reddere digniorem vellet. Quae omnia
Seuero familiariter exponit his verbis:
JSsos modo in Baremonenfi (vt ante fcri- Pauin.epferam) ctuitatc consifiimus. Poft Mas /A Vfj^'6'**
teras, <fuibus refcrpfifli die Domini, que |jem
tiafci carne dignatus tft , repentina ( vt ftranguiipfe teftis el) vi multttudims, fsd credo te muhituipjtus ordinaoqe correptu , & Presbyte- . S ^at>^
ratu initiattu fum ; fateor,inmti*s , non Amni^.
faftidio loci [nam testor ipfum , quia ab
dditui nomine & ojfieio optau facram incipereferuituscm) fedvt alidestinatus,
alibi (vt fcis) mente compojtus & fixns,
nouum inperatumque placitum dwin*.
volnntatis expaui.
Ceterm,quia Monasticar vitae consilium fixum haerebat pectori , tametsi
tandem se consecrari permisit, excepit tamen diserte ne dicesi certac
alli-

88
DIVIPAVLIN
Piulin. e- alligaremr , in facerdotmm tanttm rDo^\\\o\.6.3.Amius , nonettam m locum Ecclesu dediQuo ver scn animi, quanta submiflone , qua teuerentia diuinifimo
iugo colla subdiderit.idipse itaperIbidcm. sequitur: Data igitur ceruice m tugum
Chrijli, video maioramemeritis & fenfibtu opera tratlare : iamne areants dr
penetraltbus Dei fummireceptum& infertum communicare calelia , & Deo
propius aimotum in jpiritu ipso Chrifti ,
dr corpore drJplendore verfari. Vix adhue mtellelnm facra molis capio men
tis anguftus , & onus munerts mei, consciusinfrmitatis,horrefco. Sed is,qtifapientitm paruulis dedit., ex ore tnfanPsal. i8,8. tiumatque lalentium perfich laudemfi&8'*'
bi , potens e in me etiamopussnt*m perficere , & munus ortiare , vt fe dignum
faciat,qnem ab indigna vocaust*
Creatus Sacerdos iam totus erat in
Statutt
intim cum Deo coniunserevendert tur : eamque obrem , vtlee facuita
is dare tibus & ceteris humanis bonis, velut
panstribus peccatorum materia & ummo bono
distrahentibus , liberaret. Quod ( vt
alia ) lucundum fuerit -ex gtauillmo
eius

V I T A.
$)
eiqs dulcimoque sermone didicifle.
Sicenimad Augustinum loquitur: In- paujjn c.
teremede pertcults vit& iftius & pro- pift.41. ad
fundo peccatorum euadere nitentera, ora- August.i.
ttonibus tuis tamquam tabulafusttne ; vt
dehocmundo , quasi de naufiagio nudus
euadam. Idcireo enimme leuarefarcinis
cjr vestimentis oneratibus exuere curaui ,
vt vndofum hoc, quod inter nos & Deum
feccatis mterlatrantibusseparat, prtsen
tis vits.falum , omni amittu carnis , & Mat. ,54,
cura dietfequentts , tubente & adiuuante
Chrifto, expeditus enatem. Neque id me t. Cor. 1 0.
perfecijfeglorioryquod etsigloriaripojfem, 1 7in Domtnogloriarer , cuius est perficere, Rom-7 Ig
quod nobis adiacet velle. Sed concupiscit ps 1 1 g. 10
adhuc anima mea defiderare iudicia "Do- 1 G*lU*m
mini.
"f'dV*
Tali cm meditaretur , vt eadem *P*. ?n'
primo quoque tempore in rem conter yran. De
ret, in Galliam , vtarbitror , remeauit. mortePaiHtc ( vt loquitur Vranius ) aperuit
borrea fua paupenbus , apothecas suas
aduementibus patefecit. I^jtmparumei
trot proximos alere , ntfi etiam vndique
uoearet qms pafeeret atque vesttret.
Quam multos inique opprejfos erexit
quam multos capuuos redemiP? quam
mtfl-

pO
DIVI P A V l I W I
multospro mre aliena manpatos , perfaluso re, creditorum ferustuse Iiberauit
quam aliis pr&tere multis &s altenum
diffolut, vna negotiatione creduores iuxt ac dtbitores exhilarans,fbt<jue obftrin
gens ; hos a miferia eximens, Misfua reftttuens.
MeMoUn
Rebus in Gallia compositis.vel poabit.
tis Domino restitutis,Italiam ingressus,Mediolanum ad sanctum Ambrofium accefit ; quo ita exceptus est aPaulin.e- manter & honorific , vtdesuo Clero
pist. 4j. ad qUOnjam aliter tenere non poterat)etsi diuersis locis degeret, censeri volueBaronius rit ; minim aliena coniectura putanTom. 4. tium id factum, qud iiium sibi AmAnno j54. Drosius scnecjute iam graui destinaret
& cuperet successorem.
Homam
Mediolano Romam venit. Hcvevenit , & r diuersis acceprus est animorum stuvexatur. diis , honore ac veneratione ingenti
populo.ab nonnuUis clero, & PonPaulinus tifice ipso haud sine specic quadam liScueram uoris , aut cert parum considerati zeli. Siricius erat Pontifex , parum ea re
( vtdictur mitiflm ) fonunatus ,
Baro*ius qud apudeum sanctus quoque HieTom. 4. ronymuf, vt Baronius Cardinalis obAnnqjjH. "
seruat,

V
I T A.
91
ruar, offendit. Vehementerincubuerat, vt graflantem per ca tempora pra-.
uum morem elideret, quo laici homincs,aut etiam Neophyti raptim in Sa
cerdoces consecrabantur ; & certa ltatuerat interualla,per qiue sensim ad sacrae militiae Ordines ascenderetur. Ergo, dum Roma vniuersa in Paulinum
conuertitur , & quem iam suspexerat
Consulem, iam Prefbyterum], ac prop Monachum admiratur ; Siricius
(quantum coniici licet) siuit emanare
sermonem,eius seconsuetudin nolle;
cilicet,ne ref>entinam hominis concrationem probare, & latas ab se ipmet eneruare leges videretur. Nihil paulmns
vltr gestum satis ostendunt illa Pau- epist. 1 . ad
lini ad Seuerum verba, Qui nos odijfe , Scuetum,
C" A confortiofanUitasfuafegregare dicuntur . Idipsum tamen in magnum
diuinae gloriae cedebat impedimtum,
& Dominical gratiae detrimentim faciebat , cm ab scquendis Paulini vestigiis non paucos rnmor ille.de alieno
Pontificis animo retardaret: cm quidem e dignior omni venia Paulinus
ct,qud nihil per contumaciam cmiusset, sed inflammate vim multitudinis

91
DIVI PAVtINI
dinis declinare non potuiflr. Ceterum c maturis flius pacis in sui
Felicis optat um sinum abdidit se; vt
inuidia, qux conspectu & praesentia
i alebatur, subducto fomite , quodeuenit, extingueretur. Qnd si quid obtrectat'ionum in paucis clero resedir,
earum vix fama tennis in Campaniam
Ibidem. apirabat: vt non secs atque aura frigida, velimportunum vacuiculicis murmur (sic enim cas Paulinus appellat)
Eccli.i8. ab auribusfpinarum fepe munis excluv.i8.
deretur. Nam, quod ad mepertinet, inPfLii?,"? qUit> cum ipsts^uoque c/ui oderuntpacem meam , mente paeificus [um ; fiquit
r.Cor.ii. enim fuit contentiofuS ejfe ,hoc confuetuv.itf.
domstranon-iyifit*
Recedit
Amno in agro ad quingentos ab
NoUm ad vrbeNolapaslusossa B. Felicis Maftyns quietcebant , hodieque eruantur. In eum veluti portum vbi Paulig w- nus aib saeculi aestu sesiam ratem inuet*m hictu- ^t
fperem equidem consequi
fittuent.
I* ..
y
v .
.Z1
1
, polie dicendo , vt repirant , qmbus
garudiis exundarir, vt amantitfimo se
Patrono totum dicarit permieritque ,
ac totum in omftem ancticatis praestantiam efuderit. Iam regnare , iam
. '
terre

VIT A.
9}
rerrenis omnibus eminere; antcomnia
persoluere , quod votiuo nuper car
mine illo receperat :
'Pande viasfaciles,da currere moUibus Paulinus
vndis\
Natal- i.
Et famulis famulos pupp furgere S-Fcllisventos :
Jn/jue tuoplacidus nobtsfit liminepertus.
Illic dulce iugum, leueonus, blandumque jremus
Seruium fub te domino : etfi iustus
intquis
'
Non egeasferuis-^tamen &fdtit-i^,&j^' -/
amabis
'
, * ^
Qualefcumq-, tiltCbrifto donape dt*^
catos :
^^^^
'*!-*L
Et foribus feruiretms] tua UminTy
mane

Munditie curare fines , & Hoftewi" '

ctjjim
fxcubiis feruare piis$ & munere itf
*
Claudere promeritam defejfo corpore \
*,
vttam.
Hocfideliobsequio caelesti Patron jgtf fins
famulans,totus ab illopendere, om- ms.ttUci.
nia in illo sita habcre , accepta omnia
illi

94
D I V I PAVLINI
illi ferre , maxime in sanctitatc pro
fectum. QufE quasi cliuino instinctus
afflatu vennstilmacum sanctitatedescribens canit:
Paulinus
Tupater,&patria, & domus, &fubNatal.4.
jtantianobis,
Ingremium translata tuum cunabula
nostra,
Et tuui eft nobis nido sinus ; hoc bene
foti
Crefcimus , in; aliam nusantes corpora formam,
Terrena exuimurftirpe j &fubeuntibus alis
Dertimur in volucres diuini femine
verbi.
Nihil dubitabat amari se Martyre,
saltem vt dominus amore dignatur catellum.
Paulinus
Cm, inquit, mihi vita , domus , res ,
Natalis 9.
gratia,gloria, panis
Sit Felix dmanre Deo.
Summum quoque erga sanctum Patronum sancti clientis studium verba
Paulin.e- a( Seuerum illa declarant : Habes erpistol. 9.adgo libelles me ducs, vnum verjbus N'aSeuerum. talitium de mea solemni ad Domin&dium
meum cantilena : cui corfore a Jpiritu
quo-

VIT A. J
95
quotidie , lingua austm quotannis penjta
dnlciffimum volutitarut.fermtus tributum, m diefefto confcratiOnts eius immo
lant Chrifto hoftiam laudis , & reddens p 99i
uljfimo vota mea.
Tanta Paulini erga beatum Con- ... .
relprem & Martyrem pietas , jncly-^fg nddidit
rum iam lat per terras Felicis Nola- frimm
ninomen multis modis clarius fecit : carminiprimm canmnibus,quxtotum sparfebantur perorbem terrarum: ex quius & nos totam Martyris vitam , &
sacra certamina , & gesta ad sepulchr eius prodigiahabemus.Etnaud
dubi plura scriplt qum extent, cm
Natales ad nos peruenerint tantm decem : ac certum videatur , Paulino ,
qui nouum quotannis quasi votiuum
oluebai , spatio ferme quinque & triginta annorum , quibus apud sancti
1-elicis vixit, conditos multo plures.
Deinde xdifcatis excultisque Basilicis, Secundb,
& sacra pictura veteri ac nouo Te- Safihcastamento ornaris. Qux sacra magnincentia mire vaiiut oc ad rrequentandas aduenarum cateruas , & ad sacrum
Natalem Martyris religios coldum.
Hac enim salutari industria visum est
Pau-

$6
DIVI PAVLlNt
Paulino capi pofle detinerique hominum lumina ac mentes ; & comefltiones sensim tolli , quaz ex ethnica
superstitione paffim inter Christianos
retinebantur ; nec mortalium , pra-sertim rusticorum , eradi moribus poterant. Addiderat picturx citulos , c
rationem consilij sicexplicat.
Paulinus
Vt dum pitta vicijfm
Nata',5.
Oftendunt releguntque fibt , vel tar
dits efc&
Sint memores , dumgrata oculis ieiunapafcunt.
sitqueitafe melior ftupefaEtis inf
rat vftff,
Dumfallitpiiurafamem: fanctafque
Ugenti
Historias , caftrum'operuvt fubrepit
honejiat ,
Exemplis induapiis;potatnr hianti
Sobrietas, nimi] fubeunt obliuia vint.
Ttrt.uu- Mult autem maxim illustrauit sanBortatt ctiflmum Sacerdotem domicilio sao,
institutoque vitae mirabili , & sapien
ce/a. tja^ g^. ceterarum virtutum ornamentis. Accurrebatur enim remotiffimis
oris non tam Felicis, qum Paulini visendi cupidine . Sanctus Episcopus
Nice-

v r t a.
97
Nicetas , scmel atque iterm vsque ab
Dacis ea causa venit: quem&Natali
nono Paulinus miris laudibus secun
do venientem excipit , nec minoribus
ante triennium erat prosutusabeuntem Sapphico propemptico. S.Auguftinus,cm permolela incidiflt causa
inter Bonifacium presbyterum suum,
&c eius accusatorem , neque constare
veritas poTet, illo negante, hoc vrgen^
te crimen ; pro more eius aetatis , quo
finiri taies controuersiae iureiurando
ad Martyr scpulchra concepto solebant, vtrumque Nolam ad sanctum
Felicem misit : & afFerens causam, cur
Martyribus ,ad quorum monumenta in eo genere miracula edebantur ,
Felicem prxcipu delegistet, Multis , Augusta.
inquit, tiotijfima est fan&itas loci, z>&epist. 137.
Felicis Nolenjts corsm condimm est, qua
volui vt pergerent,quia inde nobiffacilius
fideliufquefcribipotest , qmdqmd in eorum aliquo diuinitusfuerit fropalatum.
Quaorationeamicitiam, pietatem, fidemque Paulini designat , quem Augustinus qum maxime diligebat , ac
mirabatur. Ita clientis existimatio &C
sema, quod optatiSmum PaulinoacE
cide-

98
DI VI MTIIK1
cidebat,amplificandis Patroni honoribus Sccultui dilatdo proficiebat.Inde
factum non mod vt Nola ciuibus augeretur, sed & ad ipsum sepulchrum ,
vbi principio pauper congestus erat
tumulus, iampecies vrbis extaret.
Paulinus
Verm non multis pst tempori
Natal. 6. bus , qum ad sanctum Felicem Paulinus venerat , tamquam noui aedificij
fundameatis patentia solidandis , in
Vt*mor- grauem morbum implicitus est. Vobum indu fuir mirus rerum arbiter ac temperarejcit.
ior Dcus per vexationem illam , non
mod exercitation qustuosam athletaesuo, sed & multiplex solarium afferre; 8c ante omnia , acceptam Rom
contumeliam resareire ; mroremq;
Paulini abstergere , verentis ne opus
inde diuinum impediretur . Solutus
est igiLir tali solicitudine per eam occasionem. Nam cognitus cire morbus,accolarum animos erga virum Dei
nudauit. Narrat rem ipse Seuero , vt
gloria Deo sit , & cognoscatur summae
Paulinus eius bonitatis opus. siderant ,inquit^
epist. 1. zd pueri tui qum ajjdaa nos quam fedula
Seuerum. olicitorum fratrum monachorum , antiJitfifft, clericorttm , atque etiam ipfirum

"

y i t a.
99
ftpt s&cularwm officia , toto Mo noftro agritudinis tempore celebrauerint. Qnod
apud vnammitatem tuam , de Dominica
tamen gratta {cuius hoc qnoque opus &
munus est) gloriarilicet ; nemo propemo- .
dum tota Campania Epi/coporum non vifitare nosfas exiftimauitfiai. Et,quos in
firmtas vtl necessitas alina deuinxerat ,
miffis vice fua clericis & literis adfuerunt. Afri quoque ad nos Epifcopi reuifendosprima asiate miferunt.
Porr quod postremum dixit de A- Africar
frorum legatione Episcoporum,ita res Epifcopi
habuit. Iampridem (vti supr est in- ^*ulmum
dicatum ) Paulinum Alipius , quam-^*MBf'
quam ignotus, norat Mediolani. Is
ianl Epicdpus tam inlgnem viri mutationem vt audiuit ( nam celerrira
fama longiffim peruagara est) salutandum libi per literas oEcio Christiano putauit : donoque misit ancti
Augustiniquinque libros contra Ma- Augustine
nichaeos. Horum lectione voluminum & taulini
ita captusestPaulinus, vt non modo
gratias Alipio summas egerit, sed Scthar,tas'
vltr ad Augustinum, eius plenas laudibus iliaque modestia literas destina
nt, missopuero , perquemalios quoE z
. que

tOO
DIVI PAVLIM
que insignes Africx viros salutaret .
Quje literae vbi perlatae sunt in Afri
cam, & sapientiae viri sanctitatique
pecimen praebuerunt, mirum qunv
cupid lectaf vulgatxq; sunt,& adtiersiisipsum Panlinum qum incredibilia coneitarunt Africanorum studia
Sacerdotum & Monachorum . Ante
JtHgustin omnes ipsorum inter se Paulini & Aude Psulini gustini , vt Dauidis & Ionathae conliuerit *-glutiriataesuntanima% Qiiae necfideicittm. J{US defcribi , nec dulcis quopiam
pofunt , qum ipsa Augustini , id est:,
illa veritatis lingua & charitatis exequatur : qui san & prxcipuo studio
accurall descrptionemvidetur : eir
que mellis sui quasi medullam IargiAugute- ter inspersifle. Sicexorditur: Obone
pistol. %. vir, S bonefrater, latebas animant mtam:
adPauim. ^eidica Vttoleret)quiaadhuc latesocitlos meos, & vix obtemperat, imm non ob
temperat. Deinde interpositadissputatiuncula de dolore, qnd eum de fcie
ignoraret, subiicit : Quomodo ergo non
doleam, qHodnondumfaciem tnamnoui ,
hoc el , domum animx tut, , quAm ficut
meam nous Legienim literas tM fiuentet las & ftel, praferentes fimplicitatemt
i
cordif

V I T A.
-lOt
cordis tui, in qmt quarts Dominum , fen- Sup.i.
tiens de Mo in bomtate , & ajferens et claritatem & honorem. Legeruntfratres ,
&- gaudent infattgabiliter -& ineffabiliter tam vberibus & tam excellentibus donis Dei, bonis tuis- Quotquot eas legerut,
rapiunt ; quia rapiuntur , cm legunt .
Qukmfuauis odor Chrifti,& qumfra.
grat ex eisl Dici non potest,Ma litera- cum
te offrunt vt videaris , quantum nos ex
citent vt qu&raris : nam &perfpicabilem
faciunt & deftderabilem. Quantbenim
pr&fentiam tuam nobis quodammodb ex
hibent , tantb abfentiam nosferre non jnunt.. Amant te omnes in eit-, & amari
abs te cupiunt. Laudatur & benedicitur
Deus , cuius gratia tutalises. Ibiexcitatur Christus , vt ventos & maria tibi
flacare tendentiadstabilitatemfuam di
gnetur. Ibiconiux excitatur,non duxad
mollitiem viro fuo , fed ad fortitudinem
redux inojfa virifui: quam in tuam vnitatem redalam & redditam, inj^iritualibus tibi tantbfirmioribus quanto calioribus nexibus copulatam, ojpciis veftr<e
sanSfitati debitit in te,vno orefalusamm.
Ibi cedri Libani ad terram depoJt& , & in
0trca fabricam compagine chaitatisjreE }
El*t

IO.
BIVI PAVUNI
Ba , mundi hu.uu fiuBui impusribiliter
stcant. Ibigloria,vt acquiratur , contemnitur; & mundiu , vt obuneatur , relinquitur. Ibiparuulijue etiamgrandiufPsal.i3$. culifly Tabylonis eliduntur ad petram,
vitia fcilicet confufonU fuperbiaque feularis. Hdc atque huiufmodi fuauijfma & facratijfima JpeBacula litent tua
prabent legentibus, litera illa , literafidei
ionfittajiterteJpei bona , litera pura charitatis . Quomodo nobls anhelant ftm
tuam, & defiderium defeBumque anims
tua in atria Domini Quid amorisfanBijfimi Jpirant Quantam opulentiam
finceri cordis exaluant ? Quas aguttt
gratias Deo Quis impetrant a Deo ?
Blandioresfunt, an ardentiores luminofores , nfecundiores ? Quid enim est ,
quod ita nos mulcent , ita accendunt , ita
compluunt,& itaferenaftnt ? Quid est,
quaso te,aus quid tibi pro eis rependant ,
itifi quia totus fum tuusineo, cuiusto
tus es tu ? Siparum e, plus certe non
habeo.
Ergo literis hifce Paulini,cm tanta
aduerlis eumexcitata essent studia,alterx superuenerunt ab eodem Iiterae ,
necpietateprioLibus nec charitate abfimiles:
-

V I T A.
105similes: & interim Augustnus Valerio cooptatus adutor , & creatus est
copiscopns. Tum omnes simul, Valerius & Augustinus Hipponenses,
Alipius Tagastcnsis , Profuturus Calamiensis , & Seuerus Mileuitanus Episcopi , literis fuis Paulinum officioflm reuiserunt. Commendarat eidem prioribus Augustinus literis Romanianum , & eius fllium Licentium,
Alipij patruum illum, hunc patrue1em, vt vtrumque, ac prxsertim Li
centium , |ad perfectionisstudia conareturadducere. Venerant ambo Rojnam ex Africa , Sc Nol# Paulinum
salutarant. Is ergo cultor Christiani
officij diligentiffimus, postridie qum
literas ab Episcopis Afris accepit, scripsit ad vtrumque lxtitia gestkns , ac
prxcipu gratulans de Augustini Epicopatu: & Licentium non modo pro- pauj;n; 4<j
saad Christianas virtutes & seculi su- Licentium
am , scd & carmine adhortatur,qud
electari iunen posi cognrat. de
charitas in allicicdis ad pietatem mortalibussolersest: & ad cuiufq; segustum accommodat , vt escam vitalem
bona illecebra capti hauriant . Quae
E 4
om-

104
DIVI PAVtINI
omnia Cardinalis Baronius gesta ponit anno salutis c c c. x c v. quo ma
xime anno etiam in Oriente Paulini
nomen inclamit.
Decefrat eius initio anni senior
TanegyriTheodosius
Augustus : quem cm
lui de
Ethnici
Scriptores
indign criminaTheedosio
rentur , Paulinus Endelechij Sancti
admonitu, aijjicitia sibi coniunctif
mi viri , .defendendtim ex meritis suis
ornandumque .suscepit; eo maxim
Paulinus consilio, vtin Theodofio non tam Imperatoretn qukm Chrifti jeruw;non dominandifuperhia,fed humilitate famulandi
fotenttm ; nec regno, fed fide principem ,
vt ipsemec loquitur , fr&dicaret : vel ,
ennad vt plan simpliciterque Gennadius , vc
Catal. illu -demonstraret^psumChristianum Imstr. vir. peratorem de Tyrannis fide magis &
c.48.
oratione quam armis victoriam reportaTe. Et san Theodofij fidem magni
fiee sanctus Ambrosius in Oratione de
eius obitu prdicat. Idemque olim in
Promio libri primi ad Gratianum
Ambr.U.i cripsserat. Tetis, inquit, me fidei li
ad Gtat. bellam, fanle Imperator , profeurtu ad
prdium. T^oftienimfidemagis Imperatoris, qukm virtute militum quartfile
re vi-

. ,:
V I T A.
ta f
re viSloriam. Eam laudationem Paulinus per Vigilantium , qui tum monachus specie laudandus ,poste haereticus teterrimu^ fuit , ad sanctum Hieronymum milt in Palaestinam , adiect epistol , in qua & Vigilantium
commendabat , & praecepta vitae lbi
degendae polcebat ; santi Hieronymi
felicitatem extollens , qudin Christi
vestigiis sibi domicilium delegifl'et. Ad
quam epistolam dum repondet san'
ctus Hieronymus, & praecepta Mona- Hieron.
sticae vitae quidam dedit ; luadens vt e$'* j"
prope vrbes niagis & in solitudine,a auu
qum in frequentia & in ipssa Ierossolyma habitaret.Non enim Ierossolymis
fuiTc, sed Ierossolymis ben vixifl
laudandum efle. Et de Theodosij defensione ita pronuntiat: Librum tunm,
quem pro Theodofio Trincipe prudenttr
vrnateque compofitum tranfnijtfli, libenter legi : &pr&cipu mihi m eofubdiuist
placntt:cumque tn primis partibiu vincat
altos, in pAnultimis teipfum saperas. SeA
ipfumgenus eloquif preffum est & nitidum: &, cum Tulliana luceat purtate ,
crebrum est infententi : iacet enim, (vt
ait quidam) oratio, in qua tantm verba
E 5
laii'

"

lo6
D IV I P A V L I M I
laudantur . Pratere magna eft rerum
confequentia; & alterum pendes ex al
tera. Quidqmd ajsumpferis,velfinisJuperiorum , vel initium sequentium est .
Felix Theodojus,qui tait Cbrifti Orafore defenditur. Illuftrafti purpuras ein4y
&- vtilitatem legum fusurisfitculis confecrasti. His acrem cohortationem ad
colenda studia Scripturarum , quam
nossuprposuimus, adiecit. Neque
eo abstinuit : Nobilem te Ecclejia h*->
beat , vtpris Senatushabuit.
Quantum
jta cum celebraretur Paulini noulrarit men' ^^C1^e quid est cogitatione aseonsilia
fojuij quantum Religioni fuo facto
Zugdica. splendoris, quantum auctoritatis consiliis Euangelicis compararit . Existimare tamen licet , cm serui homines,
si fideles modestique sint , doctrinatn
Ad Tir. Sahiatoris nostri Dei, vt sanctus Pau**
lus loquitur, ornent, quantum eius
loci Senator eo vitx genere exornaret.
Ex ipsa Vrbe ummus Pontifex Anaitasius , cm Siricio succeflisset , ex his
quae adorndum homin pertinerenr,
nihil reliquum fecit.Narratur idepiPanEnns stola ad Delphinum sceunda: Sciat veaS'nef h neratio tlM> T*f**i* vrbis Anastasium
* '
aman

V 1 T A.
I07
amatijsmum ejse humilttatU nostr& : nam
vbiprimumpotestatem charitatis fu& nobis offerend& habere epit , nonsolitm fus
cipere eam a nobis,fed ingerere nobis fus*
Jma ajfeione properant . Nam breui
fost ordinationemfuam epistolas de nominenostro plenas & religions, & pietatis ,
& pacis , ad Episcopos Qampanis- mifit ;
quibus & fuum declararet affeElum , &
aliis benignitatisfua pr&beret exemplum.
Deinde nofipfos T^om&jmsolemni confuetudme ad beatorumApostolorum N'atalem vcniffemus , tam blande quam honorifice excepit. Poste quoq; interpojtto
tempore etiam ad Natalem fuum , quod
confacerdoubusfuis tantm deftrrefilet,
inuitare dignatus est. Eadem benignitate Venerius, qui post Simplicianum ,
anno salutis cccc. Mediolanensses in
duit infulas , simul primm est consccratus, Paulinum sibi salutandum putauit. Nec ver laudatores modo clariffimos viros , sed etiam imitatores
habuit, imprimique ipsum Seuerum,
cuius ad interiorem sapientiam transtum modesta interpretatione Paulinus anteponit suo. Tufrater dileftijft- Pauniw
wf.inquit, ad Dominum miraculo w4-^Plst-T ^
E 6
tore

I8
6 I V I A V L I N I
tore conuersus es , quia Mate florentior ,
laudibus abundantior , oneribus patrimo nj leuior,fubftantiafocultatum non egen tior,& inipfoadhuc munditheatro,ideftt
fort celebritate dmersans , & facundi nomnis palmam tenens repentino impett*
difcuflfti feruile peccatiiugum, &letalia camis &fanguinis vincula rupifti,
Qtint*
VaUiisse mutum , opinor, Paulini
vis &ce- exemplum ad Pammachium quoque
uulini
txemtU.

Po" ODltum vxons , ex nobyi Patruio

nobliorem in Monachum commutaqdum. Itaque cm cadestis philophiaper hpminum florm ac senatorium apicem itaiam vulgaretur , merit sanctus Hieronymus ad cumdem
Pammachium gramlans scribit: No^
Hieron. flris temporibiM B^oma pojfidet , quod
adPmach mun^us ante nefe*u^- Tune rarifapien' tes , poternes , nobiles , Chrijiani: nunc
multi Aonachifapientes , patentes, nobi
les. Vermquodinfrdicit,j2s//><tritij generis primas interprimes Afonafhos ejfe caepisti,mhiloGck Paulini gloriae , tamquam velnon Patritio ipse
genere , vel non prior Pammachio ad
Monachismum acenderit ; sed id tantmsignificat, qui fuerat inter primos
Patri-

V I T A.
IO^
Patritios.iam intet primos Monachos
numerari. Quam gloriam etiam inter
homines efl maiorem , qam profa
nus ante splendor esset , egregi ibi
dem docet: <tyntee}uam,inc\Mx, Chrifto Ibidem.
tota mente feruiret, notus erat in Senatu,
fidmultiali] habebant infulas Proconfulares : totus orbis t>uiufcemodi honoribus
plenus e : frimas erat,fed interprimost
nScomnes Qorili Ecclef& Pammachium
ioquuntur. tjfytiratur orbis pauperem ,
cjuem hucufque diktem nefeiebat. Quare
concludit : 'Plus ergo accipimus , quam
dedimus. Paraa dimifimus , & grandi**
fojfidemu: centuplicato faenore Chrifti
promiffk redduntur. Quae in Paulinum
rect conueniunt , tant etiam magis,
quant is plura ad Christum attuiit
mentis & oris ornamenta , temporeque etiam & animi ardore proceffif.
Vsque e valebat exemplum eius , Ctltbr*vt sanctus Augustinus magnopere o- turfanFaret, vt corm sespectandum Afris f? A*V*~
prxberet. Non impudenter,mquit, g Augustin.
rogo vos,& poftulo, &flagtto, vt in Afri- epist. 34.
cammaiore tdium hominum fiti , quam *d Paulistecitatis Habilitte laborantem veniredi- num*
gnemini, Sctt Deus, quia non solnmpro 7
pter

1IO
DIVI PAVLINI
pter defiderium meum, neque solumproptereos, qui velpernos veftrum propofitum , vel vnde cumque famapr&dicante
didicerunt ;fed etiam propter ceteros, qui
partim non audutnt , partim audita non
credunt, tamen pojfunt comperta diligerem
vos iftis terris etiam corporahter adcjfe
cupimHt. Hune ergo KJhrifti gloriam &
oculis mflrorum hominum cupimus admouert , in vno coniugio propdfta vtrique
fexuicalcandafaperbia , non dejperand<e
Augustin. perfettionis exempla. Et ad Licentium
epist. 39. suum scribens, Vae in Campaniam,madLiccnt. quit >dtfce Paulinunuegregium & fanutn Deiferuum, quamgrandemfaftum
saculi buius taniogenerofiore, quanti) humiliore ceruice incunttanter excujferit,vt
eamfubderet Christi iugo,ftcusfubdidit:
& nunc tllo moderatore itineris fuiquietus &modeftus exultat. Vade,disce quibtt opibus ingenij facrifcia la'udis etoffe
ras , refundens tilt qusdquidboni accepit
ex illo, ne amietat omnia ,finonineo reponat k quohtcfunt. Idem presbyte rum
uum nomine item Panlinum, cm ad
hunc nostrum peruenisset , iubet Deo
gratias agere , qud talem magistrum
excipiendis rudimtis eius ac nutrien

V I T. A.
III
disdediTet. EtPaillinum nostrum sic Augustin.
aFatur; Nonenim vberiorefruftu legit
$?.
vel audit me docentem , ac differentem,*^ Paulm*
vel qusbuflibet exhortationibus accendentcm,qum infpicit te viuentem.
Sanctus Hieronymus dum ttlia- * S. Hitrtnum ad perfectionem hortatur , cla- t9VM
ros viri natales , &amplam rem , munimenta kculi oppido firma , hac eadem machina quatit. Neceft, quod ex- Hicron.
cufes nobilitatem ,&- diuitiarum ponde- cp^- 34ra; rejpicefantlum virum Pammachium, ad Iuliatl*
& feruentiffima fidei Paulinum presbyterum^ qui non solm diuitias , fedfeipfos Domino obtulerunt : qui contra diaboli tergiuerfaonem nequaquam pellem
fro pelle , fed carnes , &oJfa , & animas
fuas Domino confecrarunt: qui te <fr exeplo & eloquio , id efi opere & Imguapoffuntadmaiora perducere. Nobilis es &
tlli : fed in Chrifio nobiliores . Diues &
honoratu & illi : tmo ex diuitibus &
henoratis pauperes & inglorij, & idcirte ditiores & magis inclyt,quiapro Christo pauperes & inhonorati. Apud eumdem Hieronyroum Auctor epistolae
tertiae Volumine nono , xqualis illorum temporum Scriptor non indoctus,

IIX
D I V I PAVLINI
.us>virnmjngularem (sic enim nomApud Hic- na0 Ttudmmm , qui Senatum , honoronymum res, diuitias relinquendo, instar Abraepirt. 3 . ad slaE sepulchrum sibi comparaflet , in
fjjiasniJ quovncum sua matrefamilias mortuus saxulo, ab operibus mundialibus
quiescebat, imitandum proponic filiabus Geruntij , quas ad negligendam
hereditatem , &simile sibiparandura
quietis sepulchrum hortatur.
k S. %uPaucis pst temporibus sanctus Ett-
cheri,
cherius , dum honestamenta cadesti
philosophiae conquireret, vt ad cam
abinanibus cursValerianumtraduceret propinquum iium , in prima acie
collocat Paulinum , quem peculiare
acbeatum suae Galliae exemplum vocat. Ade quisquis saeculo bellum per
eatcmporamoueret, tamquam sagitIsau^9,i- tam electam , cui nullum impenetrabile pectus obsisteret , Paulinum
pharetra diuina promebat.
Sed prxstatcognoscere quanta grauitatc , quantaque magnificentia ille
S. Mar- adc mirificae sanctitatis Antistes , cutino.
ius pro oraculo nutus erant,Turonens Martinus non modo lacessere , qui
seadirent, auctoritate atque admira
tione

V 1 T A,
II?
tionc Pauli ni consuesset, verm etiam
beatum praesens existimaret seculum ,
cui taie pectaculum contigisset . Ser- Seueras
me antcm illius, inquit Scutixxsjionalius S"lplt'j^t
apud nos fuit , quam mundihuius illece-Y1^'
bras &- jcHltonerarehnquenda,vt Dominum Usam liberi exfeditiquefequeremur : praslantijfimumque nobis prafentium temporum iluftris viri Taulinij
cuius fupra mentionem fecimus , exem
plumingerebat , quifummts opibus abielis ChrtftumJecusus , filus pane his temporibus Euangelica pr&czpta complejfet.
Jllum nobis fequendum , iilum clamabat
imitandum: beatunique ejfe prafeus ftculum tant& fidei virtusifque documento, cm fecundmfentenuamDominidiues & poffdens multa , vendendo omnia
& dando pauperibus, quod eratfatlu impoflibile ,possibilefecijfet exemplo.
Ita sanctus Paulinus virtutis Apostolicaf dignitatem, humanis vitiis*bcuram , Senatorial claritate lucis ape- Son* boni
ruit: abiectam vulg Euangelica mar-'*w^/,''garitam tamquam lutp extraxit , sor
ties abstersit , horrorem excuflt, cle
ste pretium eins & fulgorem blandilmum publicauit. Notos arq; pectantes

I4
O I V I fATLIKI
tes feriebat noui operis magnitudo oculis mribusq;subiecta : famapercellebat ignotos,ad quos latiffim per alia
atq; alia sapientum ora peruulgabatur.
nde fiebat , vt vberrimam Deo gratiamConsularis Monachus merererur,
non pro iis tantm quae ipse faciebat ;
sed& pro iis, quae facere imitatores
eius & asseche conabantunneq; Deum
vna solm mente lingaque vna , scd
mille ac long pluribus collaudarer ;
idque non in angulo tantm Nolano,
sed per cunctam Italiam,& Galliam,&
Daciam , & Africam , & Pabestinam ,
& alias terrarum remotiflmas oras.
Quin etiam eminens virtus in admirationem sui , & Christi Dei praedica
tionem vt auctoris arq; magistri, barbaros quoque & Christianae religionis
Chrysost. hostes alliciebat. Quae cm S.Chry fo,Homil.i j. omus cuiufuis illustris exempli bona
mGcn. sapfcnterenumerer,tant cumulatiora
Paulino redibant, quant plus gerebat
exemplum eius & maiestatis & ponderis : quod ipssasimul Therasiae nctitas ad feminarum fingulare incitamentum , & in tali coniugio tanta perfectionis consensio ructuosis pariter

VM TA.
II J
ter ac fpeciosis aciebat. Sed tamen ad
hxc omnia , & adoperum vocalifim
tubam adiieiebat Paulinus oris quoque voees ac sty li,cm scrmonibus ardentifimis praesentes, tum acerrimis
epistolis & lucubrationibus aliis ad
perfectionem absentes instigans ; co
minus iuxt atque eminus , ore manuque potens,quans facta sermone, rmonem factis, vtrifquediuitemcontumaciam mundi , atque superbas diuitias in obsequium paupettatis & humilitatis Christi captiuans. Ceterm ,
quos amat Pater caelestis , numquam
cis res ita secundas facit, quin probandx virtutis durandaeque ad patienti
incudem relinquat materiam.
Inter eos plaulus Paulinus non Eth- S'mul tanicos modobtrectatores habuit, non m,m eJ'*m
modo 'pluminter amicos pnmu cha- rts^*t%ur,
rissimumque magistrum Ausonium , ttC defticivti supr est demon stratum : nec so- tur.
lm Romae inuidorum maleuolentia
pulsatus est,scd etiam derelictus suis.
Nam , vt commereia seculi ferme re
ac spe conscruntur & continentur, vbi
quis ad Christi paupertatem transit,
nimirum velut iam fruge cassum putamen,

Il
IV! f^VUNI
men , aut superuacaneum cadauer , amici plerumque & propinqui & clicnPaulinus tes abiiciunt. Ita Paulinus eueniTe tcepist.i.ad statur sibi ,dum Seuerumjtacompel^
Scuemm. lat : Pr&terek peto , quiafummum animi
tui ius habere me confido,vt,fi neceffefuerit deficientibus k me &libertis,<&feruis,
trfratribus , tuam curam impendas , r
ordinare digneris , qualiter ad nos vinum
vetus , qHo'd Narbone adhuc nos habere
P&I13 3 credimus ,peruehatur. Netimeof frater
8c Si, L fantte damnum,jnos feceris etiampecw
Matth. 1 o. nu debitores. Omnes enim noftri nobis
* 3 *
declinauerunt :fimul impij faisi ftnt,&
epist'cad *mm'c* hominis domestici 6m. Et alibi:
Seuerum.
mihi nunc confanguineagermanitas
vbiamicitia vtus ? vbipristina contubernia? Euanpticoramittis omnibus. Sed
taliahumilitatis assccla; prolucronumerabantur.
ReformAt laudes reformidabat , auersabadat laudes, tur,ferre non poterat,quibus & sua ag*
grauari peccata dicebat. Vnde querimoniae illae ad Seuerum : Quid igitur
Paulinus mifenfaciemus , hinc eamrationem &
S euenun. Pae"am debitun, quod honores accipiamus
immerites : & , qui auditores tantm legisfumus, k faloribusprtdicemur? Qt*o
magis

- V t A.
117
magis fcilicet exprobretnr nobs condem- Rom.t, 1 j
nanda torporignauu. & : Te multa di- ac- i, 1Jletlio vfque ad mendaaj peccatum tra- jJy^^^j
bit. Vide ne contra eim ( id est charita- scueriun.
tis ) regulam videaris operari malumproximis , quibusfareinavfpeccatorum pon
dere indebit& tandis accumulai. Quo loco notare commodum est, sanctorum
inter se qum conueniat scnsus. Magnus enim Gregorius eamdem sentcntiam , & fortaslis lectione Paulini admonitus , ka exprellt ad Anastalum:
Quod vero me os 'Domini,quod lucernam Gregorius
dicitts,qudmultisprodeJseperhibetis,hoclib.i. Reg.
quoque ad iniquitatum mearum cumu- caP- 7lum ac cedit,vt, cum vindicari in me iniquitus debuit , laudes pro vindila recipiam.
Ergo Paulinus , ne commendatione & laudahominum/qua se rebaturindignum , tor" fiv*
apudDeum condemnaretur, ita laudatores auerssabatur , vt incastigatos
nequaquam dimitteret. Exemplo est
libertas,qua Seuerum hominemsanctum, qud interdum abripi se charitatis aestulongis sineret, non semel
reptefeendit. Prter vsitatumeatempcstate moiem ( deinde enim vrbanis
qum .

Il8
IIVI PAVtINI
qum veris reccptus est) in titulo
litcrarum Seuerus seruum se adscripscrat. Paulinus nouam Praefationem
Paulinus haudquaquam tacitam prtermilit. In
epist. i . ad EpiftoU titulo, inquit, imttari pr&ftanScaetum. tem ^n ommym
fraternitatem wam
timui : quia tusius credidi ver fcribere.
Caue ergopofth&cferuus Chrisli in libertatem vocatus,hominis, &fratris,& con
seriti inserions feruum tefcribere : quia
peccatum adulationis est magis,qum.humilitatis iufttfcatio. Aliotempore Se
uerus idem postulauit , vt imaginem
fui pictam ad se Paulinus mitteret. Is
ver n leuiter ad eam postulationem
excanduit : atque non animum , sed
verba imitans eoum , qui dixerunt
Actor. z. olim Apostolo : Aulu liter& te ad inT-*4;
faniamperduxerunt. Seuere,mi Seuere ,
witl adinclui,:' mu^ta te charitas pane delirum
Seuerum. facif. & cireamenon&tatesedfenfuparuulum tuum , tamquam anus cirea s
rum nepotem , nimiapietate (quod tamen
paceprudentia tu dixerim)stultus efficei. Cor. 15. r>f- t subdit: Qualem cupis, vt mittav**7'
mus imaginem tibi, terreni hominis , an
c&lejis Scio, quia tuiUam incorruptibilemfpeciem cencupifeis, quam inteRex
,
edestis

V I T A.
H9
i&leftis adamauit. Et mox : Quomodo tibi autbo me fingere , cm cdestis imagi
ner inficiari prober corruptione terrena?
Vtrimque me conclndit pudor : erubefco
pingere quodfi*m, non audeopingere cjod
nonfur. Ita sagax modestiae custos in
de Ltfcdes excludebat, hinc abiiciendi
scse atque depiciendi causas venabatur.
Faciebat vbique hoc Paulinus , vt vndique
ex laudibus suis non elatior , sed vilior captat hubi fieret. Itaq; cm accepilr, vn se tMttii
cumTanctoMarrino ad Baptisterium mMtrim Seuero pictum.factumque doluifer,
tandem excusat ea ratione , vtpeccator Paulinus
( sese intelligebat ) iufto compofitus ma- cpist.n. ad
gisfirdeat,&peccatore coliatomagis iu- SeuerumJius (hoc est Martinus) eluceat. Dcnique, quia subscribendos etiam pi
ctural versus postularat Seuerus , Hac
tantmgratia paruitibi, inquit, vt con
flits tui ratio proderetur , qua falubriter
fiOHorumhominHminformattoni ftudens ,
Muersas longefbi imagines propofuisses ,
vt emergentes facro fonte , & vitandum &fequendum pariter confpicarentur. Prxtere , quod anctiffimi vii
docent , ad humilitatis nostrx custo
diam

110
B I VI PAVtINI
diam aspicienda in aliis quae cos at
tollere , in nobis ver qux nos deprimere poffint, id ade olerter in loco
ac scit facit Paulinus , vt appareat ctiam humilitarem ingcniosani efljprsertimdum Seuerum sibi praeferens ,
hiraculo dicit maiore conuerum , 8c
Paulinus inter cetera etiam illa numerat : Aiihi
epist. i. ad AtM prouettior , primis anms honorata
Seuerum. pers<nia,corpf*s infirmius. Quae omuia
cm ex afliietudine & imbecillitate
magis arduam virtutis viam reddert,
eoque iust ad laudem amplirlcdam
pertinerent ; ille tamen ad minuendam
refert. Addit deinde etiam, Seuerum
cneribuspatrimonij fuiJseJeuierem : tamquam Paulino optandum magis fuerit iisreleuari. Et quoniam haud omnino poTeffiones idem Seuerus abdicarat , extollit eius cnstantiam in cu
ris quidem retinendis , fructibus autem in Dei obsequium conferendis. Ita
demum amatores veri modestie, ocu
los remouent ab alienis vitiis , & conerunt in virtutes : in se autem non , fi
quid insit boni & laudabilis, sed quidquid vile ac vituperandum est , intuentur.
*
Exea-

V I T .Ai
121
Ex eadem submiffione suique exi- Magnfacit v
stimatione infima, oriebantur enco- omnium ermia , quibus humilis corde , hoc est#*-fe 1ut'
cbrChristi Paulinus, quialiquo CrgayfoJ**
se officio fungerentur , depraedicat*
Censcbar enim cunctis se bonis indignum , potiuque ab omnibus proculcari debere . Inde beneuolentiam
suspicit, ac virtutem eor , qud ade
se ( vt persuasum habebat) abiectum
& despectum non exhorterent . Im
mensis laudibus Victorem effert, Monachum quidem pium, at vnum vulgo.quisibi quaedam ex charitate ministeria adhibere voluisset. Quare in- Paulinut
gemit : Seruiuit ergo mihi,feruiuit , - pist- } . ai
quam : & va misero mihi , qud fdiffus Seucrum'
fum. Seruiuit (frpeccatori, qui nonferuiebat peccato. Sed hme mihi leuamena*
liquod tanti fondms fpero (discamufr
Religion" , quo sint animo excipienda
fratrum oblequia) quod fanttt fratris
famulatum nonfuperbi* vendicaui , sed
Tontestand&charittis more, & fide capierd& bcnediStionis admis. Additj quia
idem & pedes lauare sibi voluit, semel
tantm Apostolico exemplo ceffisse,
qud in Victore Christum veneratus
F . optaret,

in.
DiviPAvLiNi
, inrmiram remedium

lior [ conferma am'ngeree. Ceterm ,

non hac folm vocis praeconio remu
nerari obfcquia fatis habeBat,f`ed mu
tuum manu [ua repdebat famulatum,

dolens qud bonus Vior feruilium

pracreptor operum , vix aquam mini

rari Paulino fuis manibus ineret.

@od ramen fe nominatim vfurpach

teiatur , vt fanum Martinum imita
-,
retur , qui adeunti fe Seuero (vt id
Stuer- Sul- ipfe autor ) manus :ibliii[I`et. (

lfsfaf pe inter cetera charitatis ofiicia iis tein

HMmini poribus faniviridc fuis quempiam
aim@

mimi-bant cum literis inuicem {alu

. Hos , vt adueniebant, incredi

bili charitate excipiebat 8c

mis tingebat amplexibus Paulinus:
cofdem fuse menful `adhibebat, omni
l
pbfequio deinerebatur. Cardarnatem
Plmusad quemdam, hominem (, pro

,_ p` fcurrem, 86 mal fobrium,cuia v1

tro citroque commeans in Gal iamc
Italiam, ea charitatis pignora San

tos deferebat , ira commendauitc

( dedolauit,vt 86 libertate dona.
tus , 6: in Clerum afeitus [it exorcia,
demum inde coliaudat,qud pro
\

E"E


wrmearns?
nly.:

v 1 A.
'
l 23
p quotidianus conuiua elfe non
ugent.
Ex eadem (uae vilitatis opinione fie- ?!
` bat, vt monita ac prcepta` degend gf;:'i_
ab
vit
Augu
paflim
Pcino
exquiteret
, Delphino,
ab Hieronymo,
ab Aman- ROL
Paulin. e.

do,aliis; itemque omni'um precariones Pi-44,17"

profe line vlla intermiiiione Hagitarct. & "4'
Nec diferepabat al dikis fatifque Vili .
cxternus apparatus. Omnia irnplicia, : 'Uli'
vilia, fpirantia humilitatem etant. Su- "

argenteam principio, in.

ligneam mutauit ac Btilern.:1de ieu
tell buxeam ad Seuerum mittens, ait:
Mimu: te/limonialem diuitiarum `.no- Paulin.e-`

jlrarum foute/lam buxeam 5 apopbore- Piol- had

tum 'voti aecipies, babiturue Scum'

exemplo, necdum mili argento .

8: petit (ibi mitti tilia, qua: amare fe

dicit, quodfecundum .Adam cognata no
bisnt, Domini tbe/aurum in talibus LCDI-1.7
'va/s commt'um babeamiu.
Menfa potr qualis efl`et,apparet ex men/fa

co , quod mod dicere de Cardamate mm vili,

inlitueramus , quem inde miratur , lm".

ud menfula [ modutn non -

diebat: Cumq'ue rarisac minuti: calici- Paulinus

bio: alpergeretnr , quibus labra [-243!

`

F 2

Amand. 5.
\

114
nlvii'AerNt
'wx fingere), nibil de 'vucui ve'ntri: ,uur
jicci gutturi: querebutur. Et ali

Paulinus bi: Ajdnue men/file purticep:

gq : ad itu /ad menfierum nejlrignnnri: uru
P m' 3 uit, w nec necpoculu nojlru *vi*
.

Itaquc continntia Se frugalitas viti

1"l'l'f''Conlularis iam etat huiulnodi , vt

"ML" mirabilcs ellen: , qui de vulgo Mona
chorum pati eam pollent. Verumta
men,quod mortales maxim miraban

Paulinus tur, 8c ali:th etiam nobiles (vt qui

demSeuerusde le prolitebatut) imi

d scm" tari le negabant poile, fuinmaerat ex

l
diiu'tiis perampl'is inauiras. itaqu_e me
rit illum lantus Auguliinus cum ea
Algll`tir} Prfatione nominat , : noer
l" :de ' ex opulenti/mo diuite voluntutepunp er
Dci .

.
_
. .
,
' /
fimue. Hortu

lum colcbat initio: cuius caufa per io

cum Seucrus , Hebromagum relilam

cum distiller, relpdit Paulinus:

non bortnli cure/u , 'vt/Eri

sucmm. b1:,reliquiime: , fed Purudi/. /
zum prumlimu: putrimonio,t putrie;
quiu illic mugi: domiu 'veru , 'ubi eterna :

bi ): putriu , 'obi originqu ]? terru,

@principii/i: bubitutio. ]? credi:

propitio

.4.'

iz;

propizio Cbriio , profiter-'uom /nil 1.14

[Hamm-,in , omniaJo/fiolemu: ; nunc in

/jvinarum ' la humo, ne
horen/i quidem glebula : terre [imm
renee. Sed ira nul/u: peccato
pului: barerer. En qum perfeta

.nuditas Paulini , qum limo terra. fo

luta mens .

Exitimabat tamen nihil magnum 3" 1mb.'

ab fe vacuitate illa perfelcurn . Rudi- 'Tgfnlm

menta hc ducebat militi : fan-

us Hieronymus vocat. .In hunc mo- .

dum dilfercbat : nobis bona 'oel S-_Hefon

oneraappota remittentibu: ex- ?" 54"

ciderunt.- , que obi/bum non intulera- cpm. L.

mu: in bunc mundum,nee : au- scat-rum.
ferre nobifcum, qua/ mutuata reddidi
mur: nec 'vt cutema carne : ,
jid 'vt vefiemyofuimue. Nunc : ]1..$7
'vt quei/ere [une , dependamu:
, boc e, cor, (fr animum@- no
ra exbibente: in loo/ham . Tem- Komm;
poralium, que infacqu babentur , bono

rum : dijiraiio, non /:

) [ ingreui; nec 'vt meta,

nua eji. Non enim athleta tum , _Tinl

cum exuitur: qui ideaudatu-r, 'vt inei

piat , cum [ eertauerit co

F 5;

116`n1vt

PAVLxNx

ronandus. Etwatator amnem interpo

zum ftperaturus exuitur.- nec ramen hoc
tanto apparatu , qud je diffe/iauerit,

t'ranfnatabit , ni/ totius corpori: mfu , 6*

omniumfita mobilitare membrorum , '
propulfu pedum , remigio bracbiorum,
lateris illapfie , torrenti: {/

dat' laborem natationi: exbauriat. H is

cogitationibus continenter [efe ad ce r

tamen extimulabat. Alis vet , cm

repoiit apud Deum mercedis ampli

paulnus tudinem intuebatur, exclamabat :
cpii. 1 :..ad nti/eri bomines. largiri no: aliqnid credi
*SCUCIUUL mu:.negotiamur, ' liberale: babemur,
pxlr qui ! canuincimur : ' qui

1), 4 tanto auariores cupidtms terra

fed nego- fneratoribus, quanto amp/ius }? caleflia

de terreni: , ' beata de : geni/

q'ue rebus emere 5 quam terrena terre
nis ' labentibu: lapfura mercari, 6
minum quam bominemfnerari. Nec
minore admiratione illa interdum ad
debat :

led'

Et res magna putatur

Mercaripropriam de re pereuntefa
lutem?

Perpetuis mutare caduca 5 ' vendere

terram,
Calnm

v t 'r A.

n.7

Culum emere? Ecce Dem , quunto me

}: emit
Marre ?pu`u:, deielu: imagine
ferui,

Vi vile: : pretiof Sanguine fer

nox.
.
Ceterm, ex obedientia , quam ip

fe conlilio Euangelico exhibuetat , 8c

beni nitatis diuinat coulicletatione, il

la li eli l'eruo extitit precaudi liducia,

quam ( Augullinus commemo
rat. Namq; lub annum lalutis ccccx.
Nolam Gotthi cm cepillent , vallzev
tentque, 8c Paulinus ab eis teneretur ,

c in corde [ (inqui: Augullinus) 'vt

ub eo poeu eognouimu:, precubutur: Do- l._t. de Ci-l
mine, non excrueierpropter uurum ' ur-
gewinnt/bi enirnfunt omniu meu, .

Ibi enim bubebut / , 'vbi tbe'fun- .

912,47: ille monuerut,'qui loue mulu mundo e#

venturuprudixerur. Et auditas credere

par ell: pias preces. Nam quamquam
fortalle vexatus vit Dei, tamen in vrbe

reli'tus eli. In tanta ver mendicitate

num quam buceellam omittcbat {

cum incndicis diuidere , non rar`o le

mins egentibus. Nec diferepabat fi

delis conlerua , lub lugo meliore iam
\ F 4 coniux.

M.8
divi PAVIINI
Therasit coniux. Fuit tamen.cm roganti men
nimUsoli- diCo iufl dare stipem , renuntiauit
tudme Paulino, vnicum domi panem esse :
perimants. ^ ^m Ipsum dare cm ille iufisset ,
praerer morem suum nimim prouida,
non dedit; argumentames vero simile
est) in pari neceitate digniorem efl
qui vesceretur illo Paulinum , ac proindeei scruandum. Sed breui didicit ,
fdes Paulini quant esset locupletior,
Jium timida fax cura; solicitudo. Aduerunt subinde viri , qui se missos ab
suis aiebant dominis , vt ad Paulinum
vini triticique annonam deferrent :
ideoq; moratos, qud tempestas vnam
nauium onustam tritico demerfflet.
Gregorios Quae audien s Paulinus , ad Therafiam
Tutonens. conuersus, fntelligejn<\iit,teillip,
Conscss' ^tr* vnum Panem fuijfefuratam, & ideo
cap 107 h*tu nauem ejfc demersam.
Paulinus
Sed qui,quibus nihil debebar, ade
qukm ejset erat benignus; procliue [intellect u est ,
gratus.
qum eflet gratus & effusus in eos ,
quibus debere aliquid videretur.<3u
prolixe Ausonio,qum honorific de
sert omnia Qum pi ab se crimen
impiet.atis , temer ab illo obiectum
rpellit?
TtCtM

V I T A. ^
t%f
Tietat abejfe (hristiano qui pofest
Paulin. eNamqHt argumentum musuum est pisto'-i- **
Pietatis,ejfe Christianum: &tmpi]i Auson*
Non ejfe Christofubditum.
Plane cm tentre di/cimus, poffitm tibi
Non exhibere , id est Patri
Cui cunttafanfta iurajhara nomma
Debere me voluit Deus
Tbi difciplinam, dignitatem,literast
Lingu&,toge,fam* deus,
Prouelusstltusjnstitusus debo ,
Patrone, pr&ceptor, pater.
Delphinum ver , quo & Christianis fuerat vndis aspersus, & ad pietatem incensus,itadatis cm ad ipsum
tum ad Amandum literis affatur,commendat , rogat permistis quibusdam
cui%sancta ingenuitate quasi blanditiis , vtobfruantis nihil fieri , nihil
suauis aut amabilis queat. Cmen- S "?
darat eidem Delphine* atque Amando ajjDclphi.
prebyterum scnem &inopem, cui per 11111114.
iniuriam domus erepta erat. Valuit
.
commendatio ; scd operaepretium est
cognoscere,quanta vi benencium praedicet Paulinus eorum, quibus est invpetratum, vt domum non suam,quam- N
que iure debebant, redderenr. PraipF S
sts

150
a vi PAvtiNi
Paulinns fisfratribus noftris , quos ante rogari poepist.ij.ad pojceramus, nune vnanimitatem veftram
Anund- . petimus ( Amandum & Delphinum alloquitur) vt eos vitra solimm affettum
diligaus : &,fi forte ipfi Burdigalam,vt
salenttVenerint, pr&fentibus etiani de noftrorum fenfuum ac vifeerum ajfeliotie reddatis. Aus fi tarda fuerit eorum
copia , cm primafuerit occafo,dignemini eisgratulationem debitam, & meritam
benedittionem operisfui mittere;vt fciant
& intelligant , quam acceptum Deo faerificium dederint , Sec. Nam etfidcbitumfecermt agnofeendo iuSitiam , vt alienum reddi iuberent-.tamen oratialargiter habenda digni funt pro ipso bono
voluntatis affeElu , quopotuerunt tranf
Eeclt.ji. gredi ,& nonfunt tranfgrejfi. Hicviev.to*
licet Dei mt)s est,^,vtait ChrysostoChrvst mus noftramfalusem , hoc eft , vtfaim
Hom.i. in effe velimus,emit inobis- Ita Deum Sancpistol. ad ctiimitantur,in beneficie numerantes,
xpae
fj qUis ipsorum monitu culpis abstincat , cm rever beneficium incomparabile is qui monetur monitore
accipiat.
Qum r
Sed Paulinus vt benignus in calai demens- mitasos, ita clcmens in teos, cm que
affectum

V I T A.
I Jt
affectum iniuria defendendum suscipiebat , ita succurlum innocenti volebat,vt nocenti conccderetur . Itaque
epistolae ad Macarium ea est clauula : Hoc moderamme intcruenire debe- paulin.ems,8cc. vt pari labore defendus e^stf-pist. j.ad
cufes optimo Senatori, id est , Chriiiano Macarium
viro rentitfuum,tta vtpradoni ipfi fufficiat impunitatis lucrum, nobisab ipso
Dei munera recipere consentis.
_ .
Sanctorumamicitiasno cetera mo- **- J
... .
. /. , ./r
i
JlctOjUS.
d obseruanua, sedmiliJtandis quoq;
munufculis diligentes colebaf, praecipu sacri pani$,qu3E Eulogiae dicebantur : cm tamen ab se panem mitt diceret , quem accipientis dignatio Eu- Quant lelogiam saceret.
"* <"">Agnoscereerat Paulini probum in- n'bus ex'~
genium & candidilmam animam et-^'^i^j
iam inco,qud, qui bonitatis speciem cpistola i.
prseferrenr,facil bonos existimabat. b Idem eItaq; &*Vigilantium,&bRuffinum, gj^3*1
& c Pelagium, & d Iulianum,antequam c AiguTc
in apertum fallaciae eorum & haeresespist.ioo.ad
proerrentur,namicis simpliciter nu- Paulin.
nierauit &commendauit, vt S.Hiero- d In 5"}^*
nymus'eum Vigilantio loquens,qud , s'^ero
primo non eum detexerit, excuser iis epist.75.ad
F 6
ver- Vigilant.

IJI
IVI PAVLINI
verbis: Qjfid tibifactam Credidifanbli
frefbyteri Paulini eptftolis, & illiusfuper
nomme tuo credidi non errare iudicium.
Igitur alienos mores de fais aestimans,
qualem se quisq; ferret,talem habebat.
g^tmliNequaquam tamen si quae minus
htr in ad- probanda in familiarium quopiam vimontndts Jeret , per inCHriam aut aflntationem
Paulin. e- diflmulabat : sed verum s amicum
pisti8.ad prxstans (amicus enimbonns , vtidem
Victri. ait, medicina cordis eft) operamdabat,
vt libera cos modestaquc admonitione
fnaret. Docenthoc omnesad Aunium versus,doct multae ad Seuerum
epistolx , & ille praeter alios nobis.
ant productosdocus quinta : quoniamnullum facicbat finem Paulinus
Seuerum ad sese vocandi, idemq; paupertatis studio ade selc nudabat , vt
nihil ad varietates ac necessitates temporum ireseruaret , Seuerus ioco haud
dubi scripseratad id redigdum inopiae, vt tandem ad se illum inuitare delneret. At Paulinus ne iocis quidem
locumefle ratus, vbi de sanctissimis
Panlinu Christi conliis ageretur, QHomodo
cpist. 5 . ad cotMenit, inquit, vt idem tu paupertatem,
Seuerum. ^fMff te a(imrari profiteris , borrere fa
tearis

y i t A.
13?
ttaris Si credas hanc mihi donatam ejse
virtutem, quam te velle nec pojfe ajfequi
confiteris, vthabens vium & vejhmen- r.Tim.6,*
tum hoc contentas fim , nihil vitra diem Mat.5, 34.
cogitem ; cur vel me inopi& necejfuatesu- .
perandumpusas , vt te, quem non defiderare non pojsum , inuitare desijlam f aut
te taminfirmum , diffidentemque Chrtfto
prodis , vt timeas ad huiusmodi , qualem
pr&dicas , amtcum ventre , si in veritate
sequeris illum , qui dixit : Toile crucem
tuam,&vcni<fequereme Quomodoalt- Luc.j.zj.
ter pusas Christum fequendum , nifilege
qua docuit, &forma quam pratu/it qui
cm in fua venijset , recltnandi tamen capitis locuminterfuanon habuit. Etpost Mat.8, i.
venustissimam & grauiffimam iepre- hensionem ubdit tandem: Opto iguur
vt tua. pous comttatis hic iocus, quam infirmitatis fides fuerit. Ad cxtrcmum
dignam fide sua auream clan sulam ap
point : Tu , fi hoc bonum ( id est , pro
Christo mifl omnia secifle) ita credit
vtpntdicas; & in eo me ejse credis , vt te
credere fcribis ; &fegnius me defideras ;
iam non in me peccatoremfemper,&fimperindignum confpciu tuo ,fed in Dominum ipsum commtttis-Jipusas tum demit
F 7
deft-

1^4
DIVI PAVtlNI
Psal.t5, 5. defusptram nabis vu& mortalis limeniam,cm nobis cespert'Detis cffe poffefjoSrnnm*
Ex his quae hactenus memorata ft,
virtHtum incipit elucere species ac forma PauliTttuhmtr- rj Monachi in omnes partes absoluta ,
froximos. * quodammodo exomnilatere conquadrata. Ante omnia inerat ei ardentissima rides , vt non irdis auribus 6c
torpido corde Christi voces audiret;
sedpro nrma acciperet ( vtisunt) &
certa lege viuendi. Ex viuida acrique
fde ceterae virtutes, velut ex radice, vitalem succum vigoremque trahebant ;
atquenominatim illa Monachi prima
virtuSjOpinionum saeculi & rumufculorum generosadespectio ; fidensque,
libera,, demum inconfjsibilis cunctis
locis professio Euangelicae fanctitatrs.
Inerat summa nuditas rerum omnium
humanarum, summa abiectio &c contemptio sui. Ad haec benignitas in egtes & calamitosos nullis cireumfcripra
terminis : in benemerentes grati amini
memoria constans , aperta , mtmifica :
aduerssus amicos obseruantia liberalis:
prona in meliorem partem existimatio:
fmplex , vbi res posceret , admonitio ;

quae res qualis erga se,qualis erga pro

ximos

V I T A.
I?5
ximoseTtjostendunt. Superestvt erga nctaatq; diuina quemadmodum
l gereret, adumbremus.
Quibus etiamnum inter viuos prx- luatis trcipua cum Diuinitate coniunctioeTe*/'1^"
videretur,eos submiffione incredibili, vlH0S'
& omni oflcij genere venerabatur .
Diuum Martinum non ipse modo co- paulin.
luit, scd & adhuc superstitis vitam epiit.io.ad
Seuero scriptam in publicam notitiam Scuerum.
protulit . Nicetam ver qua pietatis
auttatc, qua orationis magnificen- &<jc Rcjj.
tia celebrat ? Immortalitati memoriae ta Niccur.
illumtranTcripsit. At Victricij, postc Rothomagensis Episeopi , quem
Martyrem viuum appellat, haud mi
nus eloquemer qum sanct descript
certamen vna Paulini epistola ab obliuionis interim vindicauit: Quamnar- Paulin. erationemvbi ita conclufit, Dubitemus
l8-a<1
cn r
J
r Vlctnc. I.
ttMmnumanperfectusjts, qui de perseiionc cpti &, fi legitime coronandus
jsagonedecurfo., cm cufrere ctrperis k
corona? dols qud eius rui conspectu
nonliceat, aequ dulciter ac religios
illa suspirat: Quis daret nobispennasfic- P^4,7.
utcolumb&, & volaremus ad te, &re- V***tnfiquiefceremHs in confyettHfanftitatts tua, f^^f
corm

TJ<5
S IVI P A V I N I
coram in ore tuo Chriftum Deum admi
rantes atque venerantes. T.erg eremus capillispedes illius in tais pedibus , &lacrymi rigaremtu\<& in illis cicatricibus mis,
quasi Dominicapftjsienis imprejsa vestigia
lamberemus. id autem , qi*od exhibere
corm Victricio cupiebat, tempsincidit vtseni cuidam bno, quem Victorem nominat , cumulat praestaret:
cuius mirabilem ex naufragio liberationem epiflrola ad Macarium describens, cm ci Dominum ipsum apparui inmai , &incredibili benignitate sinum ad reqniecendum praebuis,
se, & aurem ad excitandum vellicae
Paulin.e- dixiflet , Fateor tibi ajfelionem meam ,
*y\R.6.z 'm<^xt,d(tmnimium taminjtgnta in noMacai. J}rt temporis homine Deigefta admiror &
. diligo *p&re in ipfumfenem fuijse crude- y lem. Nam tamajsidue aurem ipjusrel tralaui,vt pmedetriuerim . Voluijfem
_ <juocf,vel vnius partem aurif abscindere,
-* nifi m illo vulneris , qu& mihipignoris res
ftiJT't- tc pierate Paulmos in iomines Deo charos etiamnum mortalirate
cireumdatos ferebarur : Christum in
corum pectoribus , velut in thesauris
pretiosis,s<:d adhuc fictilibus agnosce

V
I T A.
IJ7
bat: desiderabat absentes , prxscntibus
fruebatur : captabat occaones prxclaraeorum facta virtuteq; vulgandi.
Ita praner iam dictos Victricium atq;

celehrar
Uudes ham>n*
*?" /r"

sencm Victorapi, maioris Melaniae,pau]' e.

quam Origenis deprauatam erroribus pistol. 10.
ignorabat (resipuie ad extremum bo- Seuenaconiecturacst) studiospersequitur rum*
laudes. Ita ex Alipio rogauk , vt ad se Paulin. escriberet genus ac vitam tuam. Quod pistol;
cm Aueustinus facturum se cumula- ad Alipiii.
tius pro eo repondiflet, argumenta- epist.31,
tur acut Baronius, non mod id prse- Baron.
stitum ab Augustino , & Paulino ce- Tom. j.
Iebratas Alipij res , scd mult magis Anno ****
ab eodem expetitam vi tac historiam ipsius Augustini; ex eoque factum , vt is
formam excogitaret,qua modeste eam
& vtiliter explicaret in Confessionum
libris. Quod si ita sir, haud fan mediocriter hoc vno notnine posteritas
debet Paulino.
Ille ver Sanctis iam clo receptis Qt*!"
arque Bearis quod eenus obJjMUij pii- s* Bt*tcs'
que cultus non adhibebat Wrelicem CtUbrM
uiumvt coluerit, vt ornarit, vtcelebrarit , memoratum est satis . Haud
ambigam mukorum ab eo perscriptas
Histo-

1$8
D I V I PAVIINI
Historas. cert de ArelatensisGenesij
martyrio quae extat breuis narratio ,
nomine Paulini Nolani inscribitur, &
stylus omnino consentit.
Teregn*.
Age,aduersus ApoUplorum princiuont us,
petrum
Paulum quanta pieras
'

erat , cm quotannis ad sacra eorum

corpora corm venerda ipsorum naPaulin.e- tali-die Romam adirer, nec viae retarSeuerom ^atus "aoore , nec grauiore iam ferme
Si ep.is. ad Per idtempus Romano obaestum cxDeiphin. lo deterritus? Quod officium ita con
stantes tenebat , vt solemnem morem,
& annuum sibi illud votum atqile itet
Padn. c- vocet. Interdum tamen prauienil napist 44. ad talem Apostolorum,ex epistola illa paAugast. 4. ter^ qUamti sanctum Augustinum reuersus iam ex peregrinatione Romana Idibus Maij dedit . Romae porr
quid gereret , quemadmodum accipePaulin.e- retur, epistola ad Seuerum tertiadecipist. 13. ad ma coniieiendum proponit. ExpedieSuerum. |>at fe. celerrim. Tempus ante meri-

'

diem in aeris , quorum cura venerat ,

per ApJRolorum & Martyrum sacras
memorias conssumebat : deinde vt ad
hospitium rediiTet, innumeris frequentationibus,quas partim amiciria ,
partim

V I T A.
I3J>
parti m religio contrahebat, sicerat oc" cupatu$,vix vt vespera solueret ctus.
Idem in conquirendis , colendis , colligevUi
decorandis cm umptu tum aurea sua ortumdif
lingua Bcatorum sacris reliquiis,multus erat , quarum ab sancto Ambrofio
quasdam accepit. Nec solm ad san^ii Felicis , quem semper Patronum &
dominum , & Dominaedium suum , M^f?
tamquam dominum aedium gaudens zxtrtitappellat, magnificas basilicas , e8dis Eafii~
Fundis .a:dem saeram extruxit , haud
minsea re benignus in homines, qu
pius in Deum. Per occasionem paternae in eo tractu pollffionis , familiari
tes vsus oppido erat. Ergo vel ad pi- VsaXm.
inquit, quasi cinica charitatis, vel pist.n.ad
admemoriam prtteriti patrimoni] , bafi- Seuerum,
licam dare in tpfo oppido , quoniam & itidigebat , ruinofem & paruam habens ,
voti fuit.
Ceterm crosanctas Crucis Do- Cultus limini reliquias & religione, vtdebuit,"' Crttcit
summa est venexatus, & vnus omnium Dommtmaxime earum gloriam posteritati fuis
literis patesecit. Miserai per Melaniam
illi Ioannes Episcopus lerosolyrnitanus fragmen salutari pignore. Paulinus

14
BI VI MV1INI
linus opportunitate vsus , &vulgauit
historiam repert Crucis ( quat nunc
legitur in epistola vndecima ad Seuerum) Scsingu lare illud eiusdem nihil
imminutae,quantumuis ex ea demeretur , miraculum prodidit: vt ex quo
tempore inuenta erat , tnnumeris p<zne
quotidie hominum votis lignu ftum commodans,detrimenta nonfentiret , & quasi
intahpermaneret quotidie diuiduafu
mennbus,& tota venerantibus. Vnde intelligere est quo pacto vitalis trunci ttaperomn Chriftianumorbem prof&^n ?" P2^3" coP'a spargique potuerit. Mi,

Scucr

t ^ nomine Therasiae (quam conferuam in Domino appellare conssueuit )

ad Seuerum & Baslulam socrum eias
magnum in modico munus, & in segment
p&nc atomo astuU breuis , munimentum
prafentis , rpignus atemafalusis. Ita
describit partem ex donata fibi particula nctae Crucis. Misit autem aureolo inclusam tubello , addita interpretatione.expreflam tali paratu form
ipsorum. Quippe ipsos aurum igni
tum efl, qui intra se haberent regnum
Dei,hocest,fidem Crucis. Exeius ver portiunculae , quam sibi reseruauerar,

V T A.
141
rat , posseflone cultuque multiplicem
san fructum percepit cm alis , tum
maxim, cm incendium ingens ot- paulinus
templ,vtcontrestobiecta,restinxir. Natal. 10.
Dcfcribitur res Natali decimo, & miraclutn duplex notatur. Pro foribus
extructe ornataeque ab se sancti Felicis basilicae, stabant tuguriaduo ex rudi materia , qux loci deformabant faciem, &adeunti populo velut offendiculu m occurrebant. O bstinarant ani
mes nequaqucedere loco, qui tugucia incoiebanc Modestiflmo viro graue erat lite ius perssequi, & vel vincere
per ctentionem. Hxc ita cm eflent ,
dicular inalteramsub primam quietem illapssa in fnum scintilla, repen
te magnum incendium suscitat. Ad
,clamoresgemitumque viciniae excitatus Paulinus, videt omnia itaferuere
igni, vt ipsam quoq; ardere basilicam
opinaretur.Trepidi suarum quique rerum , aquam certatim, & quxeumque
apta opprimendae pesti suggerere : id
nequidquam sudabatnr : irritabatur
maum remediis: victrix flamma,quidquid ingestum eTet, in alimenta verte bat. Paulinus non ad mortalis aquae ,

141
DIV PAVLINI
scd ad misericordiae diuinae fontes accurrit. Fcstinat precatumad S. Felicis
corpus, & ad alia monumenta SanctotrtatU rum- Indedomum rapidus fiduciaque
pgnimtBi- plenuseuolatjReliquias sanctae Crucis
Crucis iu aiumit , manuque tenens pro pectore
Paultni qUa( scutum,quo tcgeret se,& hostem
wmu.
vmbone elideret, aduersus furentes fa
ces consistit. Ecce autem continu vis
Crucis ignem
Paulinus
Terruit,inq; loco,de quofurrexeratjpfbt
Natal. io. Vtcireumfeptaprafcripto limiteflamma
Sidere , & extingui fremitu morientc
cogit;
Et cinere exortam , cineri remeare procellam.
Quanta Crucis virtus, vtfenatura relinquat
Omnia ligna vorans ligna Crucis vritur
ignis.
t^ulta manus crebris tune ia incen
dia vajis
isfsfergens , largis cupiebat vinctre
lymphis :
Scd liect exhaustif penfarent fontibus
imbres ,
Vi maiore tamen , lajfis jpargentibui ,
\
muent

i
Vice-

VIT A.
14}
Vicerat ignis aquant. Nos ligne- extinxmus ignem.
Quamjne aqua non poterat , vicitbreuis (tftulaflammam.
Mirabiliter cxtincto igni cm plurima putaivntur cremata tccta , postridie vbi diluxit, vnum dumraxat duobus rugutiis absumptum viderunt ;
uod mauu & labore fuerat demolienuit , nisi occupasse* flamma, &opexis compendium fecisset. Tum ver
animaduersa re dominas , & cognita
-caelesti pna,reliquum tugifriutn ipsemec euertit, &niora importuna sancti
Felicis basilicam liberauit.
Hune nobis , inquit Paulinus , fine lite
videns cejjjfe triumphum,
Se tantm mifer accusat , quemgrttia
nulU
Manferit obsc<juij , &- maneat confujtt
peen*.
Jgitur non minore prodigio fact" est ,
vc obstinati hominis pectus malo perdomaretur, qum vt vitalis obiect^u ligni vorax flamma momento conside
rer. Vrroque Paulini fides , modestia,
pi e tas, tamquam suffragio diuino probata est.

144
B IV I AVIIHI
chartas
De cuius erga Deum charitate , &
Pxuliniin praecipuo quodam erga Christum DoEcum.
rninum studio, superuacaneum est nominatim dicere ; cm quae extant eius
cripta idloquantur vnum , quae nS. August. ctus Augustinus vr dicit fragrare
pist.io.* odore (ncerijfmo Qirili. Edem , quae
hactenus narrata sunt, referantur ; 8e
quaegeffit Episcopus,vel vno opere atis ostendant.

V o tempore, quaque ratione creatus Episcopus sit,

plan est incompert.Haud
[pro dubio posuerim , vti
Paulinus ^arcinone persubitam vim & multiepist tf.ad tuc^ule strangu lante prebyter conscSeucrum, cratus est , ita Nohesimul primna de&ep.tj.ad ceffit Antistes , communi studio &arAmand. 4. jore ciuinm inEpiscopalem sedem adactum fuisse. Qux extant eius Opera,
vestigium talis munerisvix vllumofruiu,siue qudpleraque ante Episco

V r t A.
14J
scopatum scripta sint,siue qnd mallet
vbique se peccatorem, se tenuem ingenio,corcle craTum,ore ieiunum pronteri,a]iterquedeprimere ,qum fixarum quidquam laudum attingere. Ve- De eur*
rumtamen grauiBmi molem oneris **f***n
3u vera amplaque existimatione pon'mti~
eraret , & ben ferre suarum omni
conniu virium conaremr, documento
sunt, quae sacerdotio minore , quamS|uam nulli addictus pascendo gregi ,
iiscepto cogitabat , & cum Amando
' communicata legimus. Quod minifte- paui;n.crium, inquit , vt ben miniftrem , &gra- pist. 1$. ad
dum bonkm mihi acquiram , & fciam Amand. 4.
qualiter oporteat me in domo Dei confier- Rom. 10.
fari, & trattare myfterium pietatis , tu y. n.
domine venerabilis &fiater & domine in
Chrifio nobis ora Dominuminomni bono
diuitem, vt abundemus fide , & ferme- t'^0I-i,7ne,&fcientia,& omnifoltcittfdine. Qua:
postrema verba totam continent perrcti Praesulis formam.Nam si ad anctitatem vitae , quae fide significatur , per
quam velut idoneus sequester, acceptus Deo, venerandus populo sit , eloquentia acceiTerit ad exhortandum , &c
cientia ad rect docendum, & impenG
fa


146
i vi PAMmi
sa ac solicita cura ad ceterum ministerium ; nihil profect reliquum fiet,
quod ad explendas sacri pastoris par
tes deideretur. Hxcautem si Paulinus
pastorali liber sacramento versabat ,
quanto impenls lam obligata fide ,
vajue pro hereditare Dei & SanguineChristi sactus.ilia meditabatur,quse
paul infr in epistolaeadem adiun
Paulin. c- git ? fgitur quia- fatti fumus de holibus
pift. 15. ad cistes,de Itngmquis proximi,de ouibuspaAiiwnd 4- fores , & pojti fumus in fundamento
Ha Z'17' tsfpoftolorum & cI'rophetarum , eruFC.iij,l'i.d*te
confirmate manus ad dificandi
Mat.i 1^42 feientiam, vt ad lapidem, quifactus est in
capus anguli , difcam partetemvtrumque
Eph.2, n -connetere ;&in templum fanttum atque
in habitaculum Dei, corpora & cordafide
i-Pet.
mundata conftruere ; per arma typoftoli
. Cor. io, 4 potentia Deo omnem elationem extolltem
se aduerfusfeientian Dei capuam ducere\omnem intellelum ad obediendU ChriMat j 10 ftoperducere;uangelicamfecurim arboLiioe 5 ,9. rMm radicibus admouere ; rgladiofpiri
Eph., 17. tusjd et,verbo Dei, interficerepeccatores
P. 100,8. terra , &feuso Catholics Fidei omnia iaculacandentia neqmjfimi extingiuere
2.Tim.4,7 certamne dectrtato curfuque decurfo,fide
fer

V r T A.
147
ferftett<t,miniftcrio impieto,expeftare illud,
quod Dominus in illa die iuftus iudex reddet omnibusr, qui diligunt aduentufn eius.
Haec habemus tamquam lineament
Episcopi Paulini ab ipsomet nobis adumbrata.
Sed & accuratae ade ad absentes Sc gut- pr.
ad alienos exhortationes, qum ad pr- dfu Ao
sentes atque ad suos edocendos conor- ctflti
tandosque sedulus &acer esset, haud*"reV2wobscure declarat, ac nominatim ostendunt, qumille creber misericordiam
in egentesjlibertatem confitendi Christi,& humanorum despicientiam iudiciorum, cxlitum cultum , sacrosanctae
Eucharistiae venerationem ( uauitas
enim Sc amplitudo , qua de adorando
hoc mysterio loquitur , praecipuum erga illud animi studium palm sacit.nec
san mirum , qui vias scrutabatur omnes sanctitatis , in vena potifimm &
capite inhaesi.)denique magnificentimas Christi, laudes , immensoque
thesauros charitatis eius & gloriae,
quanta grauitate ac maiestatetractaret.
Constat affiduum in decantdis Deo AstAuat
laudibus noctes ac dies cum Mona- c*neni*s
\ chis, quos principio sibi adiunxit, &
**
y
G 1
Cle- ' '
1

148
D I V I PAVLINI
Clero fuo fuisse : ade vt ne moribundus quidevn consuerudincm intermierit , matutinam plmodiam , anhelo licet , tamen bcto spiritu , iullis in
temporeexcitariomnibus,ad seque acciri,peregerir.
DisciplinaEt quamuis nihil eo fieri mansuc*mans,be~ tius,nihil beneficentius pollt , tamen
nignus ta- accepimus disciplina tenacem ita fuis.
mm.
fe^ vt jn qUOS oponcret , tela etiam a
crae censura? foiriter cxpediret. Qu.o in
ordine sub decessum vira fiium , quicumque fuerunt , rdconciliari pius pater volait; sperans, opinor, pro sua humilitate e pacatiorem Dominum ibi
suturant , qu benignior se pnebuis
t ipse conseruis. Dem constat.ade
mirabilem viri sanctitatem fui, vt
ve-nerationi barbaris qupque populis ,
&alienis Christo,Iudaeisatq< Ethnicis eflt.
Vtmius
Sed iam qualem Vranius , tameti
qualem E-pus nimi bxeui summa, describat ,
pifcopum Auctoris stylo prodamus. Non enim
^nlinum
'lltere^ ocu'a" testisetiam verba
Apud Sur! nofl'e. Cm autcr* adfummum SacerdoTom. 3. tjgracia** froueUus eft, inquit, noluitfe
11 Iumj. t.'<tm exnbere Epifcopat , qui ab aliejtw
time-

V I T A.
49
timeretur \sed talem fe reddiditsacerdotcm .qui ab omnibus amaretur.Numquam
fie iratus eft , vt non in ira mifericordit
mtmor effet. Neque enimpoterat vir Ule
irafci,qui contumelias deficiebat, & odia
vitabat. Numquam in iudiciofine miferisordiafedit. Et insr: yere tlis erat , vt
ab omnibus amaretur. Vixit enim cunttis
in exemplum acquirend& falusis, & in
resrigerium consolationis.Neque enimso
litu hac mea vo.x est: teftes etiam barbant
nationes funt^ad quasfama domini Paulini perpsenerat. Nec immtrito ab omnibus
dmabatur , qui aderat omnibus. Quem
enim iaccntem non fua dextera erexu t
quem interpellantemfe nonpia voce consolatus efErat enim pius,mifericors,humilis ,benignus , nullumfl>ernens,nullum
desficiens. Omnibus tribuebat , omnibus
indulgebat. ^inimabat trepidos,mitigabat
violetos: hos verbi, illos adificabat exemplo: alios epiftolis, aliosfumptibus adiuuabaf.ntsllas opes,huilas diuitias ,nifiqua
Sanlisfuis Cnrilus promiferat, mtrabatur. tynrum atque argentum & cetera
fie definiebat, vteafibi ad largiendum li
beralitas , non ad retinendum cupiditas
vendicaret. Et, vt breuiter dicam , omnta
G }
bona

150
ivi pa vimi
bena mfe habuit , quia Chriftum amantt.
Hab uit enim fidem, manfuetudinem, cu*r#m proximorum , iugem pro miferis solicitndinem,compajswnempro infirmis,nihil
alifid rejpiciens utfi pacem & charitatem.
soitu namq; meditabatur,vt omnes emundaret. Dentque qms Iseus eft in orbe terrarum,qu&solitudo , qu& maria ,qua fanEli
Paulmi beneficia non fenferunt Omnes
mm agnofcere cupiebant,omnes videre defiderabant. Quis ad illamnon l<tt*uad
uenit aus qui* ab Mo non desiaeraturns
abfcejfit Nam qui corpore eum videre
"vonpoterant ,faltem eptftolas eius contin-,
gere cupiebant. Eratenimfuauis, blandus
in literis , dulcis Cr benfuauis in verjbus. Quidplura Vix qu&cumque de Mo
dicuntur, admitteret credulitas fidei, ntfi
Taulinivi-'ProPeerent sua f*&B. mendacium. Hatst olim h- ctenus Vranius ca quat.viderat pertin Gre- secutus, Que maxim suspicor Ro*mf< lem manam PoftmoduniEcclesiam in G remus tm Sor'J Magni sacris Vigiliis , ob simiPauLDiac. litudinem sapientiae Sc sanctitatis , reProm. citare solitam. Docet enim Paulus
in Yitam Diaconus in Promio ab se scriptae
MainP^ VitE sancti Doctoris, Romanos diu
0 ' caruisie Lectioaibus , qui sancti Gregorij
!

V I TA.
151
gorij res continerent , & de Pauino ciuitatis Nolanae Praesule substitui eas consueuiTe. Nec est gloria modica Paulini , vitam eius tamquam
pro forma habitam vitae Maghi Gregorij. Haud dubi'inclyta fama viri, quoe tam long lateque ex Monachi
secretoant peruagabatur , aliquant
facta est Pontificalis adiectione claritatis illustrior; e magis, qud perid
tempus florebat inter primas vrbium
Nola , & cathedram quoque satis opulentam habebat. Ita sapiens Dominus
bonum ruum , qui fuerat fidelis in
modico , supra multa constituit. Nam
quidquid pecuniae , quidquid honorum est profanorum , compararione
cadestium exile ac vile est,cm pretium
illis humana fer xstimatio faciat, his
Christi Sanguis. Exaltatus est igitur,
qui sese demiserat : & fideli erogatori
facultas erogandi ubministrata nou3
est,si non amplior , cert sanctior ,' eademque perpetua;addito etiam ex munere Pastoris incitamento:vt qnod voluntare faciebat,iam quadam necefitatcpraestaret.
Et ille sacras facultates ita non reG 4
pudc

1J1
DIVI P A V L I N I
TMcultM spuit nec contempsit , vt inde ostendat
bn fans sanctus Prosper sine persection imTfasfjut pedimento ab Episcopis pofideri. Sic
linus.
enim disputat : Santu Paultnta -(vt
Prosper 1. z ipfi melis noftis ) ingentia pntdia 3 qu&
De vit. c-jneruntfua,vendrapauperibtu erogauit:
templ. c.y.j^j c^m ^0^efaBus ejfet Epifcopat,non
contempsit Ecclesi&facultates,fedfidelijjtme disfenfinit. Qjtofacio satU oftendit ,
& propria debere propter perfeBionem
contemni,&sineimpedimento perfettionis
foffe qu&funt communia Ecclesi<epoJf;den'.Mox cm idem factum sancto Hilario quoque docuiflet , subdit : Qnod
"jtiqae hommes tamfacuarium qum dtuinarnm literarumfine ambiguitate do
tijfimi,fifeirent res Eccleja debere contemni , num^mm eas debuerant , qui Jta
reliqHerant , retinere. Rednuitigitur&
custodiuit bona Ecclesiae Paulinus, sed
ad erogandum, non ad fruendum ; fide
ministri, non poTcbris arbitrio: ade
intereapauper, vt & scipsum , quod
mox subiieiemus , demum tradiderit :
& morientis thesanri fuerint aes alienum in pauperum vestimenta contractum,nulla reliqua re vnde diblueretur. Qnibus virtutibus quantum aacto

V I T A.
I55
ctoritatis veterano Episcopo accessis- Quanta
set, docetepistolalmperatoris Hono- txistim*riLper quam illum in Vrbem ad Con- tio
.J.'.r ^
, m giaiu. pei> frer*tertm,
apud lmcilmmvocat.
Quod, cum
turbatione Ecclesia? , schismatilque & Mtios
magni discrimine cogeretur , dilatum
proptere dicit, qud absente illo propter inualetudinem,existimatum sit ninil poil desiniri.E st aut: epistola talis:
S. AC VEN ERABILI PATR1.
PAVLINO EP1SCOPO.
Tantumfuit apud nos certa sententia, Baronius
nihil ab hisfacerdotibus, qui ad Synodum Tom. 5.
conuenerant, fosfe definiri , cum beatitude/ 911110 4ltua de corporis tmtqualitate causata , ttineris nonpotuit inturiafuftinere. Et propter abfentiamfantli viri,non quidem obtentura,intrim tamen vitiagratulantur,
cmpraua & vetus ambitio & cum benediloviro sanHique vit* dm velit habere
certamen, vtcontrah&c Apoftolic& institusionisbona ,depr*fumptisper vim pa
rietibus existimet confidendum.O vert digna caufa , quam non nijt coron& tu& beat*
vita designat ! Dilatum itaque iudicium
nuntiamus , vt diuinapracept* exveneratwnis tu& orepromantur, quieafecusus
implejii ; necpotcji aiius eorumprAcepto. .
G 5
rum

154
D I V I PAVtINl
rum lator exiftere , qnam qui dignus
tsfpoflolicif disciplims tft approbatus .
Specialiser itaque domine fanile , merita
venerabilis Pater , iuftus Deifamutus ,
diuinum opus , contempto labore , tributumhocnobis visitationis tua. (Jiitadicendum est) mmus indulge , vtpoftpofitis emmbtu , quantum temperantia hts &
tranquillisasfuffragantur , Synodoprofitturus , Jue intermijjone etiam defideriis
nostris , & benedittioni quam cupimus , te
prftare digner.
Traditem- ^c* mikricordia erga calamitosos
xiafua & ^ mira Pictas <3u demum euaserir, vt
seipfam ad cm omnia impendiflt, ad extremum
redimtndoi etiam sese , boni pastoris formam cuctftiuos. mujat^ explens , super impenderit ,
narrat ita Magnus Gregorius, vtapicem castiffimae narrationis religio it
Grcgor. loco mouere.Cwwfruientium Fmdalolib. 3. Dia- rumtempore fuijfet Jtalia in Campant*
log. c. i. partibus depopulata, multique ejfent de
bac terra in Africanam regienem tradnSi,vir Domini Faulinus cunSta , qu<t ad
Epifcopi vfum habere potuit , captiuis indigentibusque largitus est. Cumque iam
nihil omusno fuperejfet , quod petcntibus
dare potuijfet , quodam diequxdam vi-

V I T Ar
j'5
dua aduenit ,qua k %Jgis Vandalorum
generofuumfilium in captiuitatemfuijse
dulum perhibuit , atque k viro Dei eius
pretiumpoftulauit ; fiforte illius dominus
hoc dignaretur accipere &hunc concederet ad propria remeare. Sed vir Dei magnopere petentifemina quid dare potuiffet
inquirens , nihil apudfe aliud nijifeinuenit : petentique femim refpondit, dicens :
JWulier, quodpojfim dare non habeo - fe
memetipfum toe;feruum me iuris tui ejfe
proftere ; atque vtfilium tuum recipias,
me vice illius in feruitium trade. Quod
Ma ex ore tanti viri audiens , irrifionem
potis credidit ,qukm compaffionem. At
tlle,vt erat vir eloquentifimus,atque apprime exterioribu* quoqueftudiis eruditus , dubitanti feminetcitiusperfuafit, vt
audita crederet , & pro receptione filij
fus, inferuitium Episcopum tradere non
dubitaret. Perrexere igitur vtrique in
jfricam. Prcedente ausem Kjgisgenero , qui eiuifilium habebat, vidua roga
turafe obtulit ; acprispetiit ,vt eiusfi
lium donare debuiffet. Quodcmbarbarw vir typhofuperbu turgidus , gaudis
transitant profperitati inflatus , nonsolmfactre,fed etiam audire defpicerety
-Q 6
vidua

I56
DIVI PAVLINI
vidua fubtunxit , dictns : Ecce hune hominempro eo vicariumprxbeo , folammodo pietatem in me exhibe , mihique vnicnmfilinm redde.Cumq , Me venufti vultus hominem conjpexijfet , quam artenu
nojfet inquifuit. Cus vir Dei Taulinus
refpondit,dicens: Artem quidem aliquam
nefeio, fed hort bere excolere fiio. Quod
virgentilis vald libenter accep<it , ctm in
musrtendis oltnbus quia peritus effet audiuit. Sufcepit itacjueferuum, & rogant
Aiiieitur vidut reddiditfihum. Quo accepto , vitxcohnA ua ab A(ricana regione difcessit; Pauhorto*
Unuf vero excolendi horti fufcepit curant.
Cumque idem Regis gner crebr ingrederetur hortum , fuumque hortulamm qu&iam requireret , & faptentem
vald hominem videret , amicos caepttfxmiltares deferere , &fepiscum fuohortulano colloqui, atque etusfermousbus deieVtari. CuiPaulinus quotidieadmenfam
olera virentefque herbas deferre confuenerat , & acceptopane ad curam honi remeare.
Trtdicit
Cumque hoc diusis ageret , quadam
Regis mer- die fuo domino fecum fecretis loquemi
tm.
ait . yid qffjd
, tf. Vandalorum regnum qualittr difponi debeat prouide ,
quia

V 1 T A.
157
quia Rex citis dr fub omni celerttate est
moruurus. Quod lle audiens , quia ab co
dem Regcpr* ceteris diltgebatur , et mini
me tacuit ; fed quid a fuo hortulano , fafiente fcilicet viro agnouiffet , indicauit.
Quod dum Rex audijfet , illico refpondit :
Ego vellem hune , de quo loquers , hominem videre. Ctri gner eius , venerabilis
Paulmi temporalis domintu , refpondit,
dicens : Vtrentes herb<u mUfi ad praudium deferre confueuit : has itaque ad
menfam eum desortare facto , vt quisfit
qui mihi h&c locusus est, agnofeas. Faiiumqug ei. Et um Rex ad prandendum difeubuit, Paulinus exfuo' opere olera qpi&que & virentia delaturus aduenit.
Cumque hune Rex subito confpexijfet, intremust ; atque accerfto eius dominoJbi
per filiam propinquo,eifecretU,quodpris
abfcenderat, indicauit, dicens : V'.rum est
quod audifli: nam noe hac in fomnio ,fedentes in tribunalibus contra me indices
vidi;inter quos ifte etiamfmulfedebat; &
fiagellum quod aliquando acceperam , eorummihiiudicio tollebatur. Sed percunilare quisnamfit. nam ego hune tanti me
riti virum,piopularm, vt confpicitur3 ejfe
nonfufpicor.
G 7
Tune

I58
DIVI PAVLIN
Tune Regis gner fecreto Paulinunt
tu Ut, & quisnam effet inquifiuit. Cui vir
Vomintrejpondit: Seruus tusufu/n,quem
profilto vidua vicariumfufcepifti. Cumque injanter tlle requirent, vtnonquis
effet, fed qms in terrafua fuiffet , indicaret,atque hoc ab eo iteratione frequentis
inquijuionis exigeret; vir Domini couftritlusmagns comurationibus , iam non va~
lens negareyuid effet, Epifcopumfefuijse
teftatusel. Quod poffejsor eiusaudiens,
vald pertimuit ,atque humiliter obtulit,
dicens:Pete quod vis,quatenus ad terram
tuam a me cumwagno munere reuertaris.
Liheratur Cui vir Domius Paulinus ait : P'num el,
vn cum quod mihi impendere beneficiumpotes ,vt
cfipuuts omnes ciuitatis mea captiuos relaxes . Qui
~ cuntti protinus in Africana regione requifiti,cum onuftisfrumento nauibus,pro
venerandi viri Paulini fatisfaiione , in
tius cotnitatu laxatifunt.
Poftnonvtultos vero diesVandalorutn
Rex occubuit, &flagellum, quod adfuam
perniciem , dispensante Deo ,profidelium
difciplina tenuerat-Amifit. Sicquefattum
est, vt omnipotentis Dei famulus Pauli*
nus vera pntdiceret : & , qui fe inferuitiumsilum tradiderat , cum multis fer
Httid

V I T A.
IJ9
uitio adlibertatemrediret. Illum videlicetPhilip. *.
imitatus , qui formamferui affumpstt , ne
nos ejfemus ferui peccati. cusus fequens
vesttgia Paulinus , ad tempus voluntari
firuus faElus estsolus,vt ejfet folmodum
liber cummultis. Haec sanctus Gregoriusrqnibus illud dumtaxat lacis addi- Fujc^r/t
derim:haud temer Paulinum barbaro confident*
satrapae profeilum horti colendi scien-/<< de 'tiam sibi e'e. Nam delectatum No\xm cb***,
tali culmra.tum ex apposito supr Sul-I^^
pitij ioco apparet, tum ex srequti eiusepjst. 5. ad
mentione colendornm agrorum,vndeScuerum.
docet qua ratione suus cuique colendus sit animus. Quo de genere admonitio commodiffima est iila ad Aprum:
Jgitur cm in agro es,& rus tuumfpeElas ^pamijuBj
te quoqueipsum Chrijii agrum este cogita: cpirt.30.ad
& m tefaus in agrum tuum rejptce. Qua- Ajwunp 1
lemagrituijpeciem fieri a villico tuo po
stulas, talem Deo Domino cordis tui redde
culturam , er intellige quidquid in agr
tuo tibi difpliceat ausplaceat, idem in ani
ma tua placere Christo aus dijplicere.
Reuersum ab seruitate in patriam ,
cum refertis annona nauibus3& liberatorumturbaciuium, adhscimmortali illa fulgentetn corona, & rara'gloria
triura-

6o
DIVI PAVLINI
triumphantem , qud seipsumpopularis sui vicarium prxbuiil'et , pcomptum est cogitationi subiicere , quo ci
lles accolxque studio , qua gratulatione,quo lacrymis plausu misto susceperint. Ille ver vti amantiffimus pater
dulciflmos filios amplexari omnes,affari suauiter , exosculari , adhortari ad
agendas Deogratias,ad conseruandam
pietatem , ad omne officij Christiani
decus:pristinum simul benign faciendi morem repetere, & augere: quoque
propisad aetatem extremam accederet.hocpromptkna cunctis ad frueru
dum suaprxbere bona ; instar pomiferae arboris,qux graues fructibus ramos,qu propis ad maturitatem prouenit, e pronis , velutad legendum
inuitans , incuruat & ofserr. Nec sua
modo prxbere , sed &c quidquid ( vel
mendicorum causa sesemendicum faciens ) vndiq; pofletipse corradere,yl
ad eum iam pro nota misericordia tamquam ad benignitatis publicx prxsulem,& inopum annonx curatorem,vlTaulims tr submitteretur. Denique nihil duUcitt"tm bitare,cm omnia defecilnt , nomina
ftr'i (tuf*. *cere,de fide securus, vt qui prxde fiJ
debat

V I T A.
I<l
debat Deo ; cuius arca sumptu locupletatur ; eique patct Sc exuberat maximjCjui creberrim & plurim sumpsserit. Itaque vbi (iecedenti dies appetiir, nihil repositum inuentum est , vena horrea , celx exhaustae, loculi inanes , nuda plan domus. At animam
magnam iam penits fdes ac beata
pes, iam charitas, iam gaudia cxli , &
immortales diuitix,& Deisingularia
dona complerant.
Sanctiffimi Antistitis migrationem Stnciissim
mirabilem Vranius , cui priscnti da- compartum est interefle.nobiscum hac deseri- tar A*
.
.
.
.
mortem.
pnooe communicauit : Ante triauumy^^
quam de hoe mundo ad ctleste habitacu- mortePauIum vocaretur,cuniam defainte eitu om- Km apud
nes defperaffent,& dmadeum Epifcopt
vifitandistudio conuenijfent , id est, fan- j^jm^j
Bpu Symmachus, & "Beneditlus Hyacinthimujta in eorum aduentu recreants atque refetltu est, vt oblita omni carnali infirmitate, totum eis atque Angelicum ex
hiberet ajfeElum. Et quafi profelurus adUominum iubet sibi ante eSlulumsuwn
fiera myfleria exhiberi. Sctlicet vt vnk
cwn fanais Epifcopis oblato Sacrificio animamfnam Domino commendaret-.fimul
etiam

162

nrvxrAleNr

: ,quoi pro diipiiua Eccle/u/ficu

/4071 mini/ierq extorre; {

, 44 pat-em prih'nuf
.

Et :um 1540 omnia [ /

[ arq; perfe'a ordine celerujjer, jubi
t clara voce { cpit, 'vbi ef

[ frutresfui. ex circum
un libmqui , quod france/kof,
id e, Epifcopox, qui func uderunt , quu
.Apparent reretyzit i/Zi.'Ecce hifumfrutre: tui. e/t
ei SS .14 ille: S4 ego nuncfrutre: mea: Iemuurium
nuariu: atque Murtinum dico , qui modo mecum

Html- [/44144 continuo 44 : /

]: dixeru't. E quibu; Iunuarim , Epi/co
ymmul Marry r, N 'urb/lf
illuratEccleumJl/urtinw autem,'vir
per omnia Apoolicua , cuiue Vim ab

legitur , Gulliurum Epi/cepu; fuit.

Et hu di'hls , exten/: 44 calum munibuc

, , laune Pfizlmum Domino decunmuir: Le

uaui ocu/a: 44 monte: , 'wide 'venice
uuxiliuru mibi: uuxilium 4 Domi

no, quifecu celum ' zermm.

Deinde colie'u : commonitu: ]?
fluido Pobumiane prexoytero , qud

vtimemi: quie paupcribu: [

i 03414, quudmgimu ; debcrenmr.

.03%

v x 'r A.

x 6;

_Quad cum ; Paulinut, le

@l-

niterfiibriden: uit: Securm eo , cre Fide:

de miki, quin non deerit qui debitum puu

predit'io
S. Paulini.

perunifoluun. Et ecce non longe interpo

.

wa.

[ ingreditur quidam prerbjter de

Lucnmn purtiu: , miiu flin

'o Epi/copo Exuperuntio,/iue viro clu

rdjmoatre eiu: V eiper ipfiim
wf-n v-,gq

nuntium munerugrntiu quinquugintu fa

lido: mirunt. _Quoi cum uccepietm

Elu: Paulinu: , benedixit Dominuru , di
cem: Gratien ugo tilri, Domine,qui non de- Pfal. 9, 1 x.

relinqui: fperuntes in te. rDe bis

quinquagintu lidi: i'pr presbytero, qui
eo: exhiuerut, miami/ua duo: dedit, reli

quat negotiatorilzu: , qui /

puuperiut dederunt,reddi .
Inter luc , cum iam nox dieifuc

, 'quue ad medium pau/um

quieti concefs'it donec crude/fente dolore,
qui [1 ein: nimiux inerut,grafrnretur .~

excitant: , multifq'ue ex fuperflua

rc/oiutrorum fuionilvurfatigutui, 'quue
d quintam hamm [ atque 4n
loelum 1: duxit.
Deinde editen/.ente luce
fuum vir ntfiu: . buque, utfole
lmt, excitati: ommur, : ex

more

164

vivirAthNr

rel mori- more ' ordine eelebrauit. Fabia autem

Mdm f- die,Pre.tb}terie,' Diaeonibutiatque om

zgs' nibu: Clerici: exemple Dominica yacen

bereditariamyradieauit. /21323414
diam.

tem hit tatitut quue ad 've/'erampcrdu

loam 1- rauit. Deinde qua/i ex /ltmno ,

luternaria deuotionu tem/2u: agrio/Een: ,
Pfahl 3 r. : manibu: , lenta licei voce , }

lucernam Cbrio meo , desantauit Do

mino.
Tune deindefaflo aliquamdiujilentio,
circa boram quartam , omnibux qui

. aderantflieit wgilantibut, fubit tam

Hf i (im ingenti cellula eiu: eoncua ed

m'" 'ut bi qui lelulo eiu: , extern'

ti atque turbatid orationemfe ,

nibil tamen fientibut bi: , qui pro foribu:

con/ifiebant. Neque enimpublieu: ille,[Ed
priuatut in cellula fuerat terramotux.

Nam ille fufceptut manibut

Angeliei: debitum Deo /jtiritum exbalauit. H lliuS
M/ifm

terraemotus uitminit etiam loco fu pra

" citato fantus Grcgo rius, ad hanc Vra

nij , vt reot, narrationem refpiciens.

Subiicit autem Vranius: Vidimus, fili

diari/lime, 'vidimut ( inter [
iigultu: vidigauflemtft) /: quo
I'ai 57.

modo tallitur ? nemo /119: : }

v x .

i 65

"viri iu/li tolluntnr , d* nemo confidenze.

Neque 'zi/li Cbriiiznerum incredibile 4:

bet Ivideri , in trau/im fan'i Paulini

'vnus angulu: [/ terreniqu con

cie/fu: ]? obitu arbi:

ingemuir. Etjime quie` [ocu: ]? in arbe ter- ,
reirum tum : uur ubdiru: , quern .
tran/imi domini Paulini non commoue
ret .Puur qui: briimu religioni; im alie
@ , qui uuditu morte ein: non
a.
._

s*A
x1

Plunxerit Fleuie plane Eede/iu , quo

tez/em Sucerdotem ); feel exulmt [74
ruiifu , quod rulem 547251474 fufeepit.
PlunguntpopuliJd letantur 1145446:
mun: : ]43444 lo
ca Saniarumd que quotidie eno/ure cu

)debugcum dicerer : @um umubilia/unt Pfalm. 8 3 .

tabernacqu 144 Domine Dau: virtuzum!

Concupiuit, (- elefecit 441244 in .uri/:

luie. Hc Vtanius , qui :
infignem exornationem addit: Dem'que
nenfalum Chri/bium' ,eoi 14441 ur- , .

que Pagani injetu,fcii.: etiiim veibu: ,

44 domini Pauline : conuen erunt: " 1.

ereptumjbi putronurg difenforem , tuto

wm omnes nobifeum 'oocehplnnxe- fm
runt.

Porr vbi ad beata cali gaudio. felix

ani

r66

carpark

orvIpAvtrNr

animas cuolanit, ita niueo cidore vul

tus 86 omne corpus fanti viti affe

Zmu an hun , 11: : inter /ngultur la

r'

benedicerent, inquit idem Vra

nius, Dominum Deum , qui edu
cit Saniosio: in magnificentia , fut oen
dut/eruit , quid hec egloriu omnibu:

Sdnc'litfis. Eumclem polic etiam

Paruille lanto Ioanni Neapolitano E

pifcopomarrat his verhis : Q/fnte diem

tertium,qui`zm de bac mundo[[ [oun
ne: ud Dominum commigruret , /]?

Plumb 'uidienc'um Paulini? angelica dignita

beam, te iitq; cru/:tum , totum niueum,
loanniEpi'- tntumdereum,utq; odore umro/io rem
fwlrv NM- dentem,fuuum candidiimum mel
Pl'mm

lut in manu tenent', uc dicentemfi: Fru

ter [/215111015 ? Solue vincule:

tediorum - , ci' iam ud no: fomi.
45: enim efc4,quum in manu teneo,apud

/2:12 ununduc Et cum becdixi'et ,

- ]? " immi/it in a: eius
purtemfuui illiue , : dulcedinem '

odorem itafuniouloqnnet concupijf f

; in ipfu ':]1[
fit , ul: ein: } nullo modo /.
.Et hoc non diri . Num

excitith femm die , id

v r r A..
167
Feria , [ confrutudnem [imm
: amm: : , atquepapcribm

tribunas, [ Dominican 0:1:

mainf'xm vero Feria vacant:

Sabato / hara dici [um ad
:cele/iam praccj/'t , ' nfen/ tribunali,
ex more populum []: ;
q'ue popula edit , @j
omtionefirimm cxhalunit.
: Paulinus anno
lutis humanas 0 l. decimo
Kalendaslulias.QO die memoria. cius
facris Romanze Ecclcfla'. Faftis cum
rdaro elogio indica. cft in hc ver
:l : 1 Nalam Campam' 'yr/mn m;-

rali: bem / Epipri d' (bn rif; s. Pau/mi

qui ex nobilszz'moa ' opulentzima zua " Mf
c'fpro Cbno pauper " ; 20:23

0,

quodfperemr,fr`1pfmpro rcdxmena'o 'w- _ ,umm-j

duflo ,quem ]: , }: dc
uaam ,mp/imam in : abduxc
rantnfruimzem dedit.
Claruir aurcm non folm crudirio

nc & copiofa vitae fanitate [ed etiam

potentiaaducrfus dmoncszcuius pr~
claras landes fanci AmbrousJ-Iicro
nymus, Auguinusc Gregorius {cri

ptis fuis celcbarunc. Eius corpus Ro

mam

I<8
DIV.I PAVUH1
tnam transtatum,inEcclesia sancti Bartholomxi in Insula vn cum corpore
eiudem Apotoli honorific aeruatur. Adpotentiam aduersus dxmones
hc descriptam pertinere crediderim
multaex iis , qaae Paulinus ipse narrat
ad sancti Felicis gesta corpus.Namque
mosest Sanctorum,inSanctos alios ab
se laudes auertere : vt sanctus Benedictus Mauri super aquas incefl'um, oblequio tribuebat discipuli ; is in merita
rererebat Magistri.

QVARTA

PARS.

De Operihus pinfti Panlini.

Oper/tFAH
Uni cur
tum pauc*

floNVMENTA Paulini a\ piehtiae pro viri raagnirudi'\ ne, san modica extr. Cau*
fe^-v-^^frjsa du plex videtur.Primm,
qud multainterierunt : deinde,qud
ad scribendnm ex instituto contempatone posteritatis animum ipse non
appulit.Interierequscripsitante progressum ad vitam seueriorem , naud
dubi nec numero pauca,& genere nobilia,

V I T A.
169
bilia,cm tantam Oratoriae & Poticac
mul*
facultatis gloriam adeptus eslet. Nc-taPer"'
queenim is erat,qui ea aetate scriben- tm'
do abstineret. Quod significat Ausonius , dum interrupta secum literarum c*rmin
& carminum dolet commereia ; dum perUre.
priuatim literas quasdam commendat,
quas oppid qum literatas appellatjSc dtRcgim.
po'ma depraedicat , quo tres de Regi- Aawnius
bus Suetonij libros in conlpendium p^jj'jJ^J
redegerat tanta elegantia ,solus vt videretur affecusas (quod contra naturam eft)
breuitas vt obfcura non effet. Alia ver Secunii, u.
epistola de Po'mate alio idem Auso- l^"""nius : Illud de epijlolarum tuarum erudi- Cpitf "i"^j
ttone,de Pomatisiucunditate,de inucntio- Paulinum.
ne & continuationejuro omnia, nulli vmquim imitabile fusurum , etfi fateatar
imitandum. Haec itaque Pomata nulli
imitabilia perierunt. Scri psit etiPau, Uymlinus statim,opinor, vt sanctitatem pe- pjlin
nits intrauit , aliquot Hymnos, quos epist.4j.aj
laudatos abAlipio significat idem,dum Alipium.
ex eo quaerit, quem nam suis Hymnis
viderit. Pransre mult pluresqum
W4.
extent condidisie ncti Felicis Natales, ''.
apud me indubitatum est , vt supr
quoq; notaui, cmquotannis votiuum
H

velut

170
DIVI P X y l I M X
veluti munus persolueret, & totannos
ibi vixerit. Etquidem Dungalus(quod
nuper animaduerti ) in Auctario Patrum editus , in libr aduersus Claudium Taurinensem, quindecim enumerat : & prxclara etiam quxdam ex
ijs,qna; non exilant fragmenta profere,
quae nos addenda recenti Plantinianae
Paulini editioni curauimus.
Trust- fer- At soKitx orationis Operibus,ante
itre.
omnia intereidit Liber pro Theodo^rip nu.
cuiusdesiderium doctis viris intodj:, dtBus. lerabilius reddit magnirica illa sancti
Hieronymi approbatio . Alipij res ,
Snm , Hi- vti sapr diximus , sancto Augustino
fi.r t^iv. jnjfls aj Paulinum (sicut receperat) &
traditas ab eo memorix , simile vero
est : neque enim probabile quidquam
succurrit , vnde consilium beneuoientiae plenum, & honestatis impeditum
immutatmve sir. At eamquoquelu' jti cwbrationem desideramus. Vti sancti
i'ZU.
Genesij res,eius, qui apud Arelarenfes
martyrium fecit , ne paulatim interciderent, ipse literis illigauit ;ita nihil
apud me dubij est, quin eodem studio
u*ri,Ex- historias id genus alias scriptitarit. De
Gazopbylacio nonepistola, ed cohor
tatio

V I T A.
171
tatio est popnlaris. De eo genere certum haberi debet multa elaborasse,
quae xa vetustas, & publicae calamitates , & hominum incuria aboleuerint.
Nam qui tarrt benignus erat in pascendis corporibus , iniurium sit fuspicari
fuisse in pafcendis animis negligentem , praescrtim postquam creatus est
Pastor. Scripfisse etiam contra Ethni- . - .
;
.
.1
r -r
-n de
i ^
Suinta Cent
corum
impietatem
, ignihcant
nia
S. Augustini epistola , Aduerfus Paga- Augustin.
nos te scribert didici ex fiatribui.fi ^/WeP^*'*de tuo pettore meremur,indijserenter mitte,vt legamus: nam peBus tuum taie Domini oraculumeft, mex eo nobis tam placita & aduerfus loquacijfmas qu&ftiones
explicatijftma dari reSfonfprtfumamue.
Fortasse tum cribebat ad Iouium ea
quae extant oratione tum soluta tum
vincta.Iam epistolarum ingentem nu-<jff.
.
merum excidisse, satis liquet exepisto-JW.
lis quae supersunt eius , & aliorum
eiufdemtemporis.
^ r
In summa,Operibus cuiuque gene- nimomi
ris nos carere multis , quae tererentur<fcp*to*
sua aetate , docet sanctus Eucherius il- operibus,
lustri illo praeconio \ Taulintu quoque ^^f16"
NolanuBpifcopus , peculiart & beatum ^tt.ay"i.
H z
Gallixlema.

171
DIVI PAVLINI
GUit noftra exemplum, ingenti quondam
diuitiarum cenfU , vberrsmo eloquenti&
fonte , ita in fententiam noftram propojtumque migrauit,vt etiam cunchts admodum mundi partes eloquio operibupjue
referferit.
Germ*iij
Gennadius ver hune Operum ci us
index co indicem tct: Paulinus Nola Campant*
rumdem. Episcopus compofuit vers* breuia , fed
multa : & ad Celfum quemdam epitaphij
vice consolatorium libellam super morte
ChriftianiQr baptizatHnfanti JpeChriftiana munitum : & ad Seuerum plures
epiftola:ad Theodofikm Imperatorem an
te Eptfcopatum profit Panegyricumsuper
viiori* Tyrannorum , eh maxime , qubd
fde & orationeplus quam armis vicerit.
Fecit & Sacramentarium , ef- Hymna-rium. Adsororem quoque epiftolas multM
de contemptumundi dedit, & dediuerjis
eaufis difpusatione diuerfiz traiatHs edidit. Prcipuas tamen omnium Opufculorum eitu , est ltber de Paenitenna , &- de
Landegnerali omnutm Aartyrum. Cta
rait temporibus Honorij & Ualentiniani,
non folm eruditione (fr fanilitate ziita,
fed& potentia aduerfasdamones. Hc
Gennadius : qui aptis dixiler , Eptta
phinm

V I T A.
17 J
phium de Celso puero , & Panegyricum
pro Theodojo Imperatore fcriptes.
Suspicati surit quidam , inter sancti DeepjltAugustini epistolas duodequadragesi- Us ad Lamam.quae ad Laetum inscribitur , &
^*
1 ~ /
1 .
Arment* quadragelimam quintamad Armenta- rium & Paulinam , itemque inter epi
stolas S.Hieronymi quartamdecimam
de Institutione matrisfamiliasad Celantiam,nostri Paulini efle.Nulla nobis
satis videtur, quamuis auctorem praeferanteloquentemacpium. Minus ta- _ ..a
nien deea,quae ad Celantiam elt , du- taM(i Ct.
sentimus. Habet enim multas Pauli- Ummm.
niani styli notas , & quasdam familiares ei tiguras. Qud autem compositio minus interdum adstricta sit , de
industria fortafle, cm ex instituto&
prxcepta ducendae vitae , & ad matronam criberet , suam illam implexam
concinnitatem remiferit. Deniquedigna nobis visa est vsum spectantibus,
quae in Opera eius inscreretur.
Exstantetinomine Paulini adRuffinum epistolae duae Operibus eiuspraefixa?,quas passus sum Paulinianisaddi;
quamqu stylus magisaffectatus quopiam ad similitudinem Paulini , quim
H 3
genui

174
DIVI PAVLIKI
genuinus ipsiusmct Paulini videatur.
7>tiisqut
Marianus Victorius inter epistolas
'smJrm incerti Auctoris.qaas sancto HieroT*ulinot- nymo fals adscriptasin Operum iliribuutHr- ius Tomum nonum reiecit , plurimas
censer stylm Paulini redolere, & nominarim quartam ad Marcellam de tolerandis aduersis;quintam ad Virginem
in cxilium miflam;vigesimani tertiam,
in qua redarguitur quidam,qud Leuiram lapsum consolatus non sit;& vigesimam quartam ad militem,vt adChristi militiam transeat. Harc postrema extra controuersiam est, iamque diu inter
Paulini epistolas editalegebatur.Ccterarum quarta maxim accedere ad dictonem Paulini videtur,proptereaque
& illam inter Opera eius edi curauU
mus: aliis,quamquam non prorsus in
dignas Paulino , tamenqud eius elle
non censebamus , operae non duximus
volumen onerare.
DtS.Hier.
Quo loco & illud monuerim,epistolam ancti Hieronymi de sacn ScriScrifturt- PtlUE uons , plane viden ad noitrum
librts.
Paulinum datam , quamuis maximus
Baronius Scriptor ob eam coniecturam neger,
Tom.4. qud& aliquantum discrepetab epiAnn-Hstola

V I T A.
175
stola de profe ffione Monachi ad enmdem ant scripta , & nullam illius faciat memionem. Quam coniecturam
inscriptio primm refellit ad hoc tempus doctis recepta : deinde, qud ad
Monachum scribitur,qui patrimonium
de Euangelij consilio vendebat , erogabatue : cuius moruni honestas , contemptus seculi, fidesamicitiae, Christ
atuor laudatur : prxtere qud inseribitur ad homnem eloquentem cuius
prudentiam & eloquij venustatem ipsa
eius ad Hieronymum epistola prauuliflt ; qui multum proficere in diuinis
literis poflet. Denique,qui non modo
literas suauifimas , sed & munuscula
mieras, qui mos erat perpetuus Paulini Nolani. Atque haec omnia ira in.eum
cadunt, vt in neminem aptis. Nec
ver inter priores literas atque posteriores discrepantia maior, qum conuenieniia est. Haud enim obscure inuitarat ad se epistola quoque priore
Paulinum Hieronymus ; quem vbi artificiosa insinuatione nihil pellectum
vidit , tum scilicet ad apertam commonitionem proceflt. Quodverad
extremam epistolam de patrimonio
H 4
haud

Ij6 DIV PAVLINI

haud Ient diuidendo monet , non idcire , qud in ea re lentior Paulinus
f'uifl'et , memorat ; scd qud ad con
dendas Fundis & Nolae basilicas cm
aliquid reseruaTet, minus sincera fortasse rei fama ad Hieronymum in Bethlemium scceTum penetrarat.
car maQuarat aliquis , quid ita tantae vir
gn oper* expectationis & facultatis,magna O pePaulinus ra niolitus non sit; vel cert cur lingua;
nonlcnfje. praeciaras opes , & rarum illud lumen
ingenij non ad illustranda ex instituto
diuina monumenta contulerif.itemque
quid sitjqud tam facil quae condidifse scimuj , effluxerint. Respondeo ,
vtriusq; causam rei eamdem esse,mirabilem viri humilitat , & contemptum
fui, vt magna ex parte quadret in eum
Sjuod de ancto Pamphilo Martyre
criptab Euscbio refertsanfcus HieHieron. e- ronymus : Et ipfe quidem propry optris
pist. 7.ad nthil ommno fcripjt,exceptis eptftol,quas
Pammach. a amicos fort mittebat: in tantumsehum? M arccll
- militate deiecerat. Vnerum ausem traftattu Scriptorum legebat JtudiosiJfm,&
in eorum meditatione iugiter verfabatur.
Cert Paulinus non mod veterumssed
tempore eodem florentium Doctoium
scripta

V I T A.
177
fcripta cupidifim perlegebat,maxim
autem sancti Augustine Ipse ver per- ^mt-t
magni fiebatnon ab aliis modo, sed fieret ^
ctiam ab ipso sancto Augustino, qui & s. Augnconsulebat eumdem in rebus obscu-/'""rioribus quibusdam , & consultus ab
eo , profitebatur seproficere per illius
interrogationes ,de quibus aiebat, Cum AugufKn.
interrogando difusas , (fr qu&ris acriter, epist.59.
& doces humilites- cuius etiam peiw,
vt paul ant demonstratum efk,oraculum Domini appellabat. At Paulinus latendi cnpidus , necse idoneum ducens
<jui sacramenta Christiana Do^oris
auctoritate tractaret, Opusculis leuioris operae contentus erat.Desiderio,qui pauinus
explicationem postularat verborum , epist. j j.
quibus Patriarcha Iacob filiis benedi- adDcside
xit,ingenu respondet, tantorum no- "um;
' minufh & mysterioru m pondera se nef&'T'/*
digito quidem ausum tangere. Legi ctrttj '
emm, inquit, In maleuolam ammamnon Sap.i}4.
intrabit fipientia : & ideb maliti& me<t
confcius,non potni diuinx- reuelationis ha
bite fiduciam, ctm prudentu lucem tencbroso corde non caperem.
Quo loco subit nostrorum calamitas
temporum,m leuimi & nequiflmi
H j
homi

178
DIVI PVLINI
hominum non attingere mod caelestium areana literarum audeant , sed c
bi vnis, contra sancta vcterum Doctorum oracula , contraque firmamentum& columnam veriratis Ecclesiam,
credita & patefata, corde impio 5c ore
polluto iactent. At Paulinus non ab
impia solm arrogantia , sed curiositatequoque-,neque id mod, scd &
reconditiorum ferm inquisitione rerum , quarum tenuia vestigia diuini
prodiderunt codices ( quamuis sant
eas Doctores pi scrutarentur ) abstinendum bi putabat,cura prop omni
ad actionem ab cognitione traducta.
Itaque sancto ipsi Augustino ita responst' ' d ^et:
Vero
r^Hrre^onem car"
AugustV "*
f&c*lo Beatorum sutura Jt aclio
noftra , m me interrogare dignatus es. -At
ego de prtfentivit& meA fiatu & medicwn & magiftrum fpiritualcm conjlo, -vt
doceas mefacere voluntatem Dei, tuifue
vestigm ambulare poji ChrstuM\ & mortemlflam Euangelicam prtiisemori,qu
carnalem rcsolutionemvoluntario prtueniamus excejfuyion obitu fedfententi re
cedentes ab huius f&culi vita , qut tota
tentationum plena ; vel, vttu aliquando
ad
#*>.

--;

V I T A.
179
ad me locusus es, tota tentasio est. Nec tamenposte omittit ad propositam quaestionem pi docteque, quod succurrebat,afferre. Et Augustmus adsensum
accommodans se modestifimi viri,epistola sequenti multas ci dubitationes,
quce non tam ad scientiam qum ad
conscientiam pertinerent, & ad docendum totam vitam tcntationem efle
proponit , initio ex ca ducto. Omnis Au8 1 ^
quaftio , qud agentes qu&rente[que con- p^ulin.
turbot hommes , qualis ego um , illa est, Gjutstio
quonam modo viuendum fit, vclinter eos, confidertnvel proptereos ,qus nondum viueremocur*'-'~
.

'1
~, - rtbus mriendo nouerunt , non rejolstttone corports, mrfun.
fed quodam fe corporalibus iUecebris
ituertentes mentis afsel. Plerumque enim
vdetur nobis, quod nifieis aliquantulm
congruamus, ad e* ipf , vnde ex trahi illos
cupimus,nihil cum eis falubriter agere poterimus.Quod ciim facimus,talinm deleRatio fubrepit & nobis--. vt ftp etiam loqui vanadelettet ,auremque frebere loquentibus^non arrider tantm ,fed etiam
rifit vinci, ac solui. Ita fuluereis quibusdam , vel etiam uteis afseftibus nostrar
animas aggravantes , laboriofius & pigris leuamuf ad Deum , vtvtmmus
H 6

l8o
DIV PAVUKI
Eumgtlicam v^tam ,moriendo Euanjreli
tam mortcm. fum vellem ad hanc, &
subicctas id genus quaestiones , c ad
cam quam cpistola sexagesimaquinta
de agnoscenda Dei voluntate eidem
propossuit, extarentPaulini responsiones! haberent profect solatij mult ac
lucis,qui idem ad celorem sapientiam
iter per casdem difficultates carpunt.
Indetamenelucet,illae sanctifimac Sc
eruditi flmaj animae , quas aureo inter
nodo Christi charitas copularat,
quibus officiis , quibus negotiis commercia literarum necterentjqumaccurat in expoliendis sese ad religionem puriffimam , qum submiss Sc
candide communicantes inuicem anw
morum statum , petenteque Sc confe
rentes opem, inisterent:.
AuguRn
Porr Augustinus vt Paulino moetd Pauli- rem gereret,qui sciscitatus erat, ecquid
num liber prodeflet apud Sanctorum humari
de Cur* corporajibrum edidit,qui extat deCutuis
ra gerenda Pro mortuis. Ad eumdem est
Etpifrfa par libro san ponderosaepistola adpar libro uerus Pelagianos : cuius idem in libro
contra Ve- de Bono perTeuerantiae , & Prosper adUgttmos. Uersus Gollatorem meminere. Hanc
a u te m

V I T A.
l8l
autcm fcripsitproptere,qudNola;
audieratelse Pelagianos ade pertinaces , vt citis ipsum Pelagium , si Catholicis Cquod simulauerat) confentiret,qum haustam iam animo eius ha>
resim deserturos ferrent. Ergo qu
munitior Paulinus ad expugnandam
hominum pertinaciam, & recLrguendos errores fieret, Augustinus (si quid
poet) adminiculi suggerendum putawir, vt ipsemet sub finem testatur, cm
se quoque Paulini epistolis iuuari in
eam facultatem diceret : profertqueex
octaua ad Seuerumepistolalocum illum,in quo Paulinus Seuero de postiilata ab se picta imagine fui respondens, qum vitiata natura sit, & quantopere diuina gratia egeat, profitetur.
Vnde duo constantrpnmum, qum epistolae Paulini spargerentur.cm & fa
miliariser datae in Galliam,vel in Africam difFerrentur. Quamobrem etiam
Vranius seriptum reliquit , cm omnescuperent virum Dei tantum videre , quibus hoc potiri non dabatur,
saltem cupiifle aliquid eius epistolarum nancisci. Deinde,qum sine causa
illa sancti Augustini contra Pelagianos
. .i
H 7
epi

l8
D I V I PAVLINI
epiitola ad Bonifacium inscribatur.
T*Hims
^e<* at^ Pau^ni vt Opera redeamus,
qum mg. 's lla vsque adc negligcbat, vt paucaUgensfcri- rum quae supersunt (( tamen illae ipsae
ftorum
supersunt)epistolar,Sancto & Amansusrun. (j0,
collegerint^raecipu gratia debeatur. Quod ita prxter opinionem
Paulini est factum, vt is eos sic alloquatur in epistola, quam nunc primm
Flantinianx edicioni insseri curauimus.
Paulinus Ltgimus,inquit, in tergo epiftoU annotacpist.iS.ad tionem epiftoLirnm,quas meas ejseindicaSanctum fjj.
ver,e prop omnium mearum cpi& Aman- * ,
- f '
'
dum.
stolarum tta tmmtmor tram , vtmeas ejje
non cognofcerem , nifi veftris Uitris credidiffem. V~nde mains accepi documtntum
charitatis vestra , quia plus mt vobis,
quam mihi notum tffe perjpexi. Itaq; cm
vir totus ad agendum conuersus, ade
prop contemptim scrtptitaret,& cripta negligeret, haud mirum est, si partus vcut patente desetti prxmortui
laus pro- sint,magna ln nostra iactuta.
fria tins
Porto Sctiptorum Paulini ea proOferum pria laus est , ancti Augustini mdicio,
* fit- vt(taui fragrarent odore Christi. ApoiliadPauiin1 na"S autem Sidonius , dum alias aliis
Sidon.1.4. Scriptoribus laudes Attb\xu,Paulinuj,
epist. }
inquit,

V I T A.
l8$
inquit , prouocat . Quod de singulari
acrimonia interpretor , vique suauiffima, qualegentes ad obsequiumChristi,&exactam conlliorumeius custodiam prouocat,allicit,atque incendie.
Ad extremum,memini( illud oportet, luecipsaquaehabemus ,multeTe
inferioraplauibili illo virieloquentissimi ingenio & ore. Quiaper id tempus,qui seri dedicabant animum pietati , religiosum quoddam non ceterarum modo rerum, sed etiam eloquentiae temperamentumaTumebant.Quod Augustin.
de sancto Cypriano nominatim an- ^yj^"
ctus Augustinus .scriptum reliquit . capntI'
Praitere in tanta profanarum literarum eruditione omnino mirum est,
qum pare illa Paulinus.qum considerat vtatur. Ade iam nihil se nisi Mirusconcum Paulo Christum, & hune Cruci- umftor
fixum , scire arbitrabatur. Quinetiam,

quatenns in ilhs versandum sit litteris,

& quatenusearumope vtendum, pulchr docet , &obseruatu dignum est in
epistola ad louium ,quem traducere ad
Christum studebar.

HERI-

1*4
HERIBERTI ROS-WEYDI
Societate I E s v
I N
D. E VCHERII
D

CONTEMPTV MVNDI
Epistolam Parazneticam
N OTATIVNCVL^E.
PlG. I.

vcHKRir.] Illustre eius elogium, quod in Ttbulis Ecclefi*jtici emeruit , initia dedi. Prsciar
de eo Claudianu Mamercws epifcoftes Vitnnenfis tbro t. de Sta
tu mime-, cap.io. Haudquaquam Euchenum
praTtricrirr , mihimet viucntcm , doctrn 8c
prsesentancis corm difputationibus cognitum;
nonporr nuntiisaut lcctione compcrtum-- qui
seilicet viridis acui , maturus animi , terrx dcspuens, catli appetens,humilis spiritu ,arduus mccito, acperinde ingenij subtilifmus, scienti.x
plenas , eloquij profluus , magnorum fui seculi
Pontificum bng mazimus , editis in rem fidei
multiiugisvariorum Operum voluminibus , ad
populum quoquc his upet animae statu multa
nobiliter concionatus est.
Ds

H. R. INKVCH. NOTAE.
I85
Decontemptv m v n d i.] Ita li- PiCl ]
helium hune infcriptumfuiJfe,testaturGennadius
de lluiribut Ecclefitt Scriptoribusc.LXii 1. Eucherius Lugdunenis Ecclesiae presbyter scripsit
ad Valcrianum propinquum luumde contemPTV MVNDI ET SAECVLARIS PHlLOSOPHi ae Epistolam vnam cholafiico sermonc&
rationabili. Non recte libellus hic in poftremit
tditione Colovienfi Bibliothect Patruminfcrtptus
est De vita solitaria. Aiut enm illt
ucherif libellm Hlario (qui poftfuit tpifcopia
jrel/ttenfis) non Valeriane inferiptus. De que
ita ifidorus de Ecclefiaflicis icriptoribut c.xv.
B.Euchcrius Francis episcopus.elegans sententiis,ornatus in verbis, edidit ad Hilarium Arclatensem antistitem.ercmi deserta petentcm,Ynum
Opusculum de laude ciusdem eremi, luculentissim &dulci sermone dictatum.
Valerianvm.] 6)uis Valerianut hic fui- Pag.I
ritjmihi incompeitum. An Valerianus kictpfus
est , cuius Homilias nuper vulgauit Sirmendus
nofierEdem cirt ttate -vixit.Csecusus igitur
fuerit Euchtrins quod eptabat. Nam die reliSto
ftculo religiofam vitam amplextu eft.vt colligere est ex eius epiftola ad Monachos, quitus videtur prifuiffe, antequam ad Cemeliensem , quod
Vediantiorum in Alpibus maritimis oppi eff,
tpifeopatum raperetur. Valeriani quoque memoriain epiftola epifeoperum Qalluad Leonctn
tapam.^ * epiftola Leonis x 1 1 .ad eofdem.
Illud certius este frifeum Valeriantttn virum prtfeorium , cuiut meminit Sidoniu*
Apcllinaru lib v. epift. x. qui cm Prtfe&us
effet pruorio Galliarum , Vragmatiutn , cut b
iloquentiam in matrimoni* filiam iunxerM,
'm

l8 HU1BERTI ROS-VVEYDI
in adsejsorem thtt. Hune (Pragma.tiu.rn) quoque , manente sententi , Galliis pst prarfectus , P ri feus Valerianusconchis fvris tribunalibusque sociauit: iudicium anticjuum perseucrantim cenens , vt cm seientiae obtentu iunxerat
sobolem,iungeret& dignitatem. Equidem VaUranus hic{quod nonfilu Eucberius.egrcgi que.
que iuxt ac gner eius eloquent fuit. Sidonius
ibidem:Hanc ( Pragmatium) olim pererantem S
Rhetorica sedilia plausibili oratione frangtem,
socer cloquens vitro infamiliam patruam adsciuit. Valerianus hic in fumilittm Auiti Imp.
sdscitus. Sidonius Carmine ix. ad eumdetn:
Prise, decus semper nostrum,cui principe
Auito
Cognatum sociat purpura ccIsa genus.
Labitur Smart ad Sidmit lib.v. epistolam Xvhi Prifcum hune Valerianum sentit historiant
scripjjse, quamlaudet Euagrius & lornandesin
hiHori Gothorum. Meminit quidem Ptisci hi
storia Euagrius lib.i.cap. xv 1 1 .> /. v. . xx i v.
& lomandes de rebus Geticit ; /td hune eumdem
tffe cum Prisco Valeriano, qu'u iurecensere potefi > Priscus Me, qui historiant Auih firipjit.
Puntes fuit. Suidas : ng>*o. Tlat'mn a-tlptrif
ypis sr T f i>riT pticgS- E^x^/e
S-CQ/LCUI TiucUTIX& > 5 A"t?X, C* /S'jSAo x
t. ftA/Ti -n p rirtyo<k in-trchi. Priscus. Panites Sophista,qui fuit temporibus Theodosij iunioris. Scripit historia Byzanticam & Aualicara
libris Kdeclamationes rhetoricas & epistolas. jt
Priscus Valerianus Gallus.B.Eucherijcognatus.
Hec omnino certum , an Priscus Valerianus hie
quidpiamscripserit. Nam quod Erasmus ad hant
tfislolam txistimauit td innui ab Encherit
pag.

INEVCHERIVK NOTAE. IS7

pag .19 . Vt nia apud te profer,'/W concludit.
Hoc enim Eucherius Valeriane dicere potuit.etfi
nhil scrifferit, qud videret eum s&culartbus
titteris deditum : quafidicat , vtnihtlex Sacris
littris , sedex historia frefond Romanorum , in
qua maxime verjaris, priseram.
DlVITIAE FIGNORA INI VRIAE. ] P>"*- * A0,XUI
clarasacrt PhilojophUfententia, quam .sicular'u non pgnorauit.Hieron.in sam. txxxm. _
De iniquo Mammooa veta est & Philosophi
quxdam fententia: Omnis diues aut iniquus.aut
iniqui hercs est. idem repetit epistol CL. ad
Hedibtam qutfl. 1 &in cap. yi.leremia.
Ardoki bvs.] lnomnibtu , quai vidi.edi- Pag.XT.
onibui erat arboribus. Non dubium,quin ardorcs legendum. Intelligit gemmas diadematum,
quorum laui.ardor. Silius Italiens lib.XY.
Ardebat gemma Garamantide &erula vestis,
Vc cm tparsa micant stellarum lutnina cxlo,
Et gemmis gale,clypeumq> accenderat auto.
Claudiantts lib. 1 1 . contra Buffinum:
& ardentes ambirenttenipora gemmt.
Vdesis Plinium lib.xxxvii.cap.v il. De gem
mis ardentibus.
Hilarivs.] Erafmu iam olim Notulasin Pag. XX.
aureolamhanc Epistola scribens,fubstitutndum
hccensebat Euagrium, qud mox Htlarjno.
men sequeretur. Sednon aduertit posteriori leco
agi de Hilario TtSauienfiepiscopo.hicverdt
Hilario Lirinenfi monacho ,pst epifeopo Arelatenfi ; de quo ita frosper lib 11. cap. ix. de Vita
contemplatiu: Quid Hilarius Nnnc &ipfe
omnia bona sua aut pareil tibus teliquit,aut vendita pauperibus erogaait ? Is cm merito persectionis fuse ficrec episcopus Arclatcnsis, quod

188 H. R. IN EVCHERIVM NOTAE.

illatunc habcb.it Ecclcsia, non solum poslcdit,
sed etiam acceptis fidelium numeiosis ftcreditatibus ampliauit. Huiui Vita nuper proditt in
Chrenologi Lirinenfi,auctore Honorate Mass<lienfi antistite.
Exftat h: au Hilarij Oratio funebrit in Honoratum Arelatensem episcopum , cui ipst suc
cessif : qui vna eximiam viri eloquenuam fat u
predit.
Ncc turbare debet , qud Eucheriut agens de
Vlario & Petronio ajferat, Vnus in Religionis,
alus in Saceidotij nomcn acendit. Kam etfi
vurquefuerit epi]copus,cum tavion htcfcriberet
^uchcnut.anno videlicet V C.oo .clxxxv. vt
ipfe ait, qui ef annus Cbrifii 455. r.onum Hi
larit epijcopu erat ,fed perjtuerabat innitM
mon asti en-, Puronius vere ad Benoniatfefilium
nM emcltn anno 430.

/PPRO-

APPROBATIO.
Sanctvs Eucherius de Contempla mundi,
Sc Vita S. Paulini verum mundi contetnptum spitant , ille praecepris , hic exemplo.
Quare vtiliter imprimentur. Quod cenfeo,
xxv c i i.Septemb. m.dcxx.
Egertui SpitholditU S.T.Ll
Canonicus & tUbtmu
jLntucrfienfis.
SV.MMA PRIVILEGII.'
ALBERTI C^ISABEILAE CLARA!
E v g e n i ae, Archiducum AuslrU.Ducusn Burgundi&,Brabanti&,&c. Serenijfimorum
Eelgici Frincipum Priuilegio causum eft; nequis , D.Evcherii Lugdunensis Episcopi de
Contemptu mundi Epiftolam paracnericam ad
Valerianum cognatum, & Vitam D.Pavlini
Nolani Episcopi, ex Operibuscius & Veterum
de eo elogiis concinnaram , priser Balthetfaris
Moreti voluntatemintra fexennium imprimat,
aus alibi excusat in Inferior'u Germani&ditiones importet , venaifzie habeat Qui secs f*xit, etnfiscatione libr-erum, &. alta graui pnA
mulBabitur, vti latius pmet in liueris datif
BruxeU*,xxiii.Maij , m.dcxx.
Signat.
DeVVitte.

A N T V R P I AE,
EX OFFICINA PLANTINIANA
BALTHASARIS .

M. DC. XXI.

q e; i.

SSSSSSSSSSSSS HE

lllllilrliglglilii.uumlr'

i l i

k.kl{ol-Burhbinder

i
.ih

#fr "inf"

"

eine
Pe Q

9
\l:erwrstadl,amarn,.

*Y

. '. l l