Sunteți pe pagina 1din 13

20/9/2016

EvaluacindelApegoenelAdulto:UnaRevisin

Psykhe(Santiago)

ServiciosPersonalizados

versinOnlineISSN07182228

Articulo

Psykhev.14n.1Santiagomayo2005

ArticuloenXML
http://dx.doi.org/10.4067/S071822282005000100014

Referenciasdelartculo

PSYKHE2005,Vol.14,N1,181191

Comocitaresteartculo

ARTICULO

EvaluacindelApegoenelAdulto:UnaRevisin

Traduccinautomtica
Indicadores

AdultAttachmentAssessment:AReview

CitadoporSciELO

ClaudioMartnez
InstitutoPsiquitrico"Dr.JosH.Barak"

Accesos

MaraPaSantelices
PontificiaUniversidadCatlicadeChile

Linksrelacionados
Compartir
Otros

DireccinparaCorrespondencia
RESUMEN

Otros
Permalink

Enlosltimosaossehaincrementadoelintersenelapegodeadultos,
tantodesdeunaperspectivatericacomoemprica.Partedeesteintershasidolaevaluacindelconstructo
delapegoenestasetapasdeldesarrollo.Estohageneradodostradicionesolneasdeinvestigacin,basadasen
losmodelosrepresentacionalycomportamentaldelapego,consistemasdeclasificacincategorialesy/o
dimensionalesyconinstrumentosdistintos.Atravsdeunaexhaustivarevisindelsurgimientoydesarrollode
estastradicionessedescribensuscaractersticasprincipales,susventajasydesventajas,ascomosusmbitos
deaplicabilidad.Seconcluyesobrelafaltadeunicidaddelconstructodelapegoysediscutesobreloslmitesde
sumedicinyaplicacin.
PalabrasClave:teoradelapego,apegoenadultos,evaluacin.
ABSTRACT
Inrecentyearstheinterestinthesubjectofadultattachmenthasincreased,inthetheoreticalaswellasinthe
empiricalperspective.Muchofthisinteresthasbeentheassessmentoftheconstructofattachmentinthis
phaseofdevelopment.Thisendeavorhasgeneratedtwotraditionsorlinesofresearch:oneisthetraditionof
themodelsofstateofmindandtheotheristhebehavioralapproachofattachment.Bothoftheseapproaches
havedevelopedtheirownsystemsofclassificationincategoriesordimensionsandtheirownresearch
assessmenttools.Throughanexhaustiverevisionoftheriseanddevelopmentofthesetraditions,thescopeof
thispaperistodescribethemaincharacteristicsoftheseapproaches,itsadvantagesanddisadvantages,as
wellasitsfieldofactionandapplication.Theauthorsconcludeaboutthelackofintegrationoftheconstructof
attachmentandthelimitationsofitsmeasurementandapplication.
Keywords:attachmenttheory,adultattachment,assessment.

http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S071822282005000100014&lng=es&nrm=iso&tlng=es

1/13

20/9/2016

EvaluacindelApegoenelAdulto:UnaRevisin

Sobrelabasedematerialdecasosclnicoscomopsiquiatrainfantilypsicoanalista,JohnBowlbyescribien
1940unestudiotituladoLainfluenciadelambientetempranoeneldesarrollodelaneurosisydelcarcter
neurtico(enMarrone,2001).EsteescritomostrabaporunladoelintersdeBowlbyporlainteraccinfamiliar
tempranaysurelacinconlapsicopatologa,yporotrolosprimeroscimientesdelaquesera,alapostre,una
delasteorasmsinfluyentesdefinalesdelsiglopasadoyprincipiosdelactual.Lateoradelattachmento
apegotomformaenlasegundamitaddeladcadadel50delsigloXXyfuecreciendoconlaspropias
contribucionesdesuautorymstardeconlademltiplesinvestigadoresycolaboradoresdeBowlby.
Lateoranacicomounaformadeconceptualizarlapropensindelossereshumanosparahacerfuertes
vnculosconotrossignificativos(Bowlby,1979).ParaBowlby,elcomportamientodeapegoesunsistema
motivacionalinnatoquebuscamantenerlaproximidadentreelniopequeoysuscuidadoresopadres.La
teorasubrayalaimportanciaqueelniosesientacapazdedependerdesusfigurasdeapegoytambinla
habilidaddeestasfigurasparaconteneryprotegeralnio,especialmenteenmomentosdemayornecesidad.El
sistemacomportamentaldelapegohasidohipotetizadocomofundamentalparalasobrevivenciadelnio,pues
buscalascondicionesdeseguridadconsuscuidadoresespecialmentebajocondicionesdeamenaza.
Desdesusinicios,Bowlby(1969,1979,1980,1988)propusounmodelodeldesarrolloconclarasimplicancias
paralapsicopatologa.Segnestemodelo,sobrelabasederepetidasexperienciasconsusfigurasdeapego,
losniosdesarrollanexpectativasenrelacinalanaturalezadeestasinteracciones(Fonagyetal.,1995).Estas
expectativasseconviertenenrepresentacionesmentaleso"modelosoperantes"1comolosllamBowlby(1980)
quetienenlacapacidaddeintegrarexperienciaspasadasypresentes,comotambinesquemascognitivosy
emocionalesrelacionadoscontalesexperiencias.Deestamaneralos:
modelosoperantessonunsistemainternodeexpectativasycreenciasacercadelselfydelosotros
quelespermitenalosniospredecireinterpretarlaconductadesusfigurasdeapego.Estos
modelosseintegranalaestructuradelapersonalidadyproveenunprototipoparafuturas
relacionessociales(Bowlby,1979,p.70)
Deestemodo,estosmodelosoperantesincluyendosaspectosfundamentales:unaconcepcinsobrelasfiguras
deapegoysuautoimagen.
Alrespecto,unproblemaquesehaplanteadoessiexisteunoovariosdeestosmodelosinternos.Bowlby
sostienequeencadarelacin,lapersonaconstruyeunmodelodesmismoyunmodelodeotro.Crittenden
(1999),planteaquelosmodelosinternospodransituarse,almenos,adosnivelesdiferentesdefuncionamiento
mental,porloquepodrancoexistirmsdeuno.Porsuparte,Bretherton(2000)planteaunsolomodelodes
mismoydelasfigurasdeapegoyAllenyLand(2000)sealanquedurantelainfanciacoexistendiversos
modelosinternos,peroenlaadolescenciaseproduceunajerarquizacinyunasntesisdeestosmodelos
previos.
Otroaspectodecontroversiasobrelosllamados"modelosoperantes"serefiereasuestabilidadeneltiempoy
atravsdeldesarrollo.Estosmodelosinternosseconstruyenenlosprimerosaosdevidayluegoson
susceptiblesareelaboracionesenfuncindelasinteraccionesconlasfigurasdeapego.Estoscambios
ocurrirandentrodeciertoslmites,puestoquelasrepresentacionesdelasexperienciasanterioresfiltranlas
expectativasdelindividuoeinfluyenensupercepcindeestasinteracciones(Marrone,2001).
Decualquierforma,lanocindemodelosoperantesyrepresentacionesmentalesescentralparalaevaluacin
delosllamados"patronesdeapego"oenunaconceptualizacinmsactual"estrategiascognitivas,afectivasy
comportamentales"paraenfrentarrelacionesinterpersonalessignificativas(Bretherton,1999).
MaryAinsworth,unacercanacolaboradoradeBowlby,seralaprimeraenproponerquelasdadasmadrehijo
difierenenlacalidaddesusrelacionesdeapegoyqueesposiblemediryclasificarestasdiferencias.Tambin
postulquelaconductadelamadreenlosprimerosmesesdelavidadelnioesunbuenpredictordeltipode
relacinentreambos(Ainsworth,1969).En1964,Ainsworthycolaboradoresdisearonlallamada"situacin
extraa",unprocedimientodelaboratorioparaestudiarlarelacinmadrehijoenelprimeraodevida.A
partirdeestasinvestigacionessedesarrollaronlasprimerasclasificacionesdelapegoennios,describiendo
trespatronesgeneralesdeapego(Ainsworth,Blehar,Waters&Wall,1978):
1.Seguro
2.Evitativo
3.Ambivalenteoresistente
Aestaclasificacinoriginalmstardeseagregaraungrupodeniosquenomostrabanunpatrndeconducta
tanorganizadodurantelasituacinextraayqueMainySalomon(1990)llamaran"desorganizadoso
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S071822282005000100014&lng=es&nrm=iso&tlng=es

2/13

20/9/2016

EvaluacindelApegoenelAdulto:UnaRevisin

desorientados".
MsalldelosaportesdeAinsworthconmadresybebs,Bowlbyexplcitamenteconsidersuteoracomoun
constructoaplicableatodoeldesarrollohumano,loquehizoevidentequesumedicindebatrascenderel
perododelatempranainfancia.UnodelosprimerospasosenestadireccinlodioMaryMain,quienen1984
crelaAdultAttachmentInterview(AAI)(George,Kaplan&Main,1985enCrowell&Treboux,1995),una
entrevistadestinadaaevaluarlospatronesdeapegoenadultosatravsdesus"estadosmentales"con
respectoalasrelacionestempranasconsuspadres.
Desdeesafechaalaactualidadelpanoramadelaevaluacindelapegoeneladultohavariadoyseha
diversificadoenormemente.

MedicindelApegoenAdultos
Enlosltimos10a15aoslainvestigacindelapegoenlosadultoshageneradodoslneasparalelasde
investigacin(vaseTabla1)basadasendiferentesconceptualizacionesymanerasdeevaluaresteconstructo
(Bartholomew&Shaver,1998Cassidy&Shaver,1999Shaver,Belsky&Brenann,2000).
Tabla1
Doslneasdeinvestigacin

LaprimeralneadeinvestigacinfuecomenzadaporpsiclogosdeldesarrollocomoAinsworthconsus
observacionessobrelarelacinentrepadresehijosyluegoporpsiclogosclnicos,quienesdisearon
entrevistasparaestudiarel"estadomental"o"sistemarepresentacional"delospadresconrespectoalapego
(Main,Kaplan&Cassidy,1985).Elprincipalinstrumentodemedicindel"estadomental"eslaAdultAttachment
Interview(AAI)(George,etal.,1985enCrowell&Treboux,1995),unalargaentrevistaqueevalalos
recuerdosqueunadultotienedesusrelacionesconsusfigurasdeapegoenlainfancia.LaAAIescodificadaen
trminosdelacoherenciadeldiscursoquemuestralapersonamientrasrelataexperienciasrelevantesdesu
infancia,comotambinlaestructuradesurelatoysuhabilidadparacolaborarefectivamenteconel
entrevistador(Hesse,1999).Deestacodificacinsurgeunaclasificacindelindividuoenunade4categoras
queseranequivalentesalasdescritasporAinsworth(vaseTabla2).
Tabla2
Descripcindelosestilosdeapegoenadultos(*)

http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S071822282005000100014&lng=es&nrm=iso&tlng=es

3/13

20/9/2016

EvaluacindelApegoenelAdulto:UnaRevisin

Lasegundalneadeinvestigacinenapegoadultofueiniciadaamediadosdeladcadadel80'porpsiclogos
sociales(Hazan&Shaver,1987),quienesaplicaronlasideasdeBowlbyyAinsworthalestudioderelaciones
amorosas.Estosinvestigadoresencontraronparalelosentrelascualidadesdeapegoinfantilesylospatronesde
conductaysentimientosenrelacionesdeparejadeadolescentesyadultos.Losindividuossegurossesienten
confortablesytranquilosdependiendoafectivamentedesusparejasynotienenproblemasdequeotros
dependanafectivamentedeellos.Losindividuosevitativosorechazantestiendenamostrarsepococonfortables
enrelacionescercanasyvalorizanexcesivamentesuautonoma.Finalmente,losindividuosclasificadoscomo
"preocupados"semuestraninseguros,ansiosos,lbilesyexcesivamenteapegadosensusrelacionesafectivas.
Estalneadeinvestigacinhadesarrolladomltiplescuestionariosyescalasdeautorreporteparaevaluarel
apegoenadultosysusclasificacionesincluyentantocategorascualitativassimilaresalastradicionalescomo
tambindimensionescuantitativasquesubyacenalosdiferentesestilosdeapegoenrelacionesinterpersonales
cercanas(Bartholomew&Horowitz,1991Collins&Read,1990Hazan&Shaver,1987Simpson,1990).
Asimplevistapodemosdistinguirquelasmayoresdiferenciasentreestaslneasdeinvestigacinsonlos
constructossobrelosquetrabajanylossistemasdeclasificacinalosqueaspiran.Enlaliteraturaencontramos
variadosargumentosqueapoyanlaideadequeambasformasdeevaluarelapegoadultonoestaran
relacionadas.Lasmedicionesdelapegoenrelacionesamorosasconciernenalroldelapegoenelcontextode
pareja,loqueentreotrascosasestinfluenciadoporvariablestandiversascomoelatractivosexual.Porsu
parte,lasmedicionescomolasquerealizaelAAIseconcentranprincipalmenteenlasformasenqueelestado
mentalconrespectoalapegoafectalainvestiduraparental,loquepodraestarinfluenciadoporotrasvariables
comolaviabilidaddedescendenciaolascondicionesambientalesenquelapaternidadsedesarrolla(Shaveret
al.,2000).
Porotraparte,sehavistoquealgunosaspectosimportantesdelasrelacionesdepareja,relacionadosal
gnero,comoporejemplolaconfianzaenalguiendelsexoopuesto,podranestarespecialmenteafectadospor
lahistoriapersonaldeapegoconelpadredelsexoopuesto(Collins&Read,1990),mientrasqueparaambos
sexoslaparentalidadpodraestarmsafectadaporlarelacintempranaconlamadre,dadoqueestaest
usualmentemsinvolucradaydisponibleenesafuncin(Belsky,1999Shaveretal.,2000).Adems,las
escasascomparacionesdirectasentremedicionesconelAAIyautorreportesnohanarrojadoasociaciones
estadsticamentesignificativas,particularmenteconrespectoalascategorastipolgicasdadasporambostipos
deinstrumentos.Porltimo,uncuestionamientodepesoeseldeGeorgeyWest(1999enBuchheim&Strauss,
2002),quienesplanteanquelasmedicionesbasadasenelmodelorepresentacionalsonmscercanasaloque
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S071822282005000100014&lng=es&nrm=iso&tlng=es

4/13

20/9/2016

EvaluacindelApegoenelAdulto:UnaRevisin

Bowlbyconsiderabacomo"modelooperante"queeneladultoincluira,entreotras,variablesinconscientes.En
cambio,lasmedicionesqueutilizanunmodelocomportamentalslolograrancaptarestadossuperficialesy
conscientesderelacionesinterpersonales.
Apesardeloanterior,otrasinvestigacioneshanentregadoevidenciasqueapoyanlaideadequeambostipos
demedicionesestaranrelacionadas,almenosenalgunosaspectos.Algunosdeellosmuestranquelos
autorreportessobreapegoenlasrelacionesamorosaspredicenconductasysentimientosasociadasala
parentalidad(Rholes,Simpson&Blakely,1995enShaveretal.,2000Rholes,Simpson,Blakely,Lanigan&
Allen,1997enShaveretal.,2000),yotrossobrelacapacidaddeprediccindelAAIdeconductasy
sentimientosenrelacionesdepareja(Cronwell&Waters,1997enShaveretal.,2000).
Alparecer,annoexistensuficientesevidenciasparaapoyarunauotrapostura,probablementeporqueambos
modelospodranestarntimamenteconectados.Tantolarepresentacinmentalconrespectoalapegocomolos
comportamientosdeapegoenrelacionesamorosasemergendelahistoriademltiplesrelacionesdeapegode
unapersona,comenzandoconlospadres.Ambos,elAAIcomolasmedicionesdeautorreporteserelacionancon
laseguridadylasestrategiasderegulacinemocional(tambinllamadasestrategiasdehiperactivaciny
desactivacinemocional,Dozier&Kobak,1992),yambasclasesdemedidasarrojancategoras
psicodinmicamentesimilaresalasidentificadasporAinsworthycolaboradores(1978).Asumiendoqueelgrado
deseguridaddeunapersona,sucapacidadparaenfrentarlaintimidaddelasrelacionesylasformas
caractersticasdemanejarlaansiedadsonproductodeunalargahistoriadeinteraccionesconfigurasdeapego,
esclaroquenopuedenexistirsimilitudes,entodoslosaspectos,entresuestadomentalacercadelapegoysu
estiloenlasrelacionesamorosas.Sinembargo,enambosdominioslacapacidaddedependerdelcuidadode
otroesfundamental,comotambinloesladisposicinparaqueotropuedadependerdenosotroscuandosea
necesario(Shaveretal.,2000).
Adicionalmente,estasdostradicioneshanproducidodiferentestiposdeinstrumentosdeevaluacin:Elmodelo
representacionalutilizaprincipalmenteentrevistas,siendolacitadaAdultAttachmentInterview(AAI)lams
habitualyestudiadadeellas.Porsuparte,elmodelocomportamental,utilizatpicamentecuestionariose
inventariosdeautorreporte,dondeencontramosdecenasdeelloscondiferenteniveldecalidad.Cmomtodo,
laentrevistaresultacoherenteconunmodeloquepretendeevaluarrepresentacionesapartirdelas
elaboracionesmentalesquelossujetosrealizandesusrelacionesparentales.Sinembargo,suaplicabilidaden
elcampodelainvestigacincuantitativaesmuydifcilporeltamaodelasmuestrasyporelnivelde
entrenamientonecesarioparamantenerunadecuadoniveldeconfiabilidad.Porejemplo,enelcasodelAAI,el
codificadorrequieredeunsofisticadoentrenamiento,ademsdeunprofundoconocimientodelateoradel
apego.Asuvez,elentrenamientoensuutilizacinesextremadamentecostosoyserealizaenpocaspartesdel
mundo.Porsuparte,losinstrumentosdeautorreporterepresentanunasuertedecontinuidadconlatradicinde
lapsicologasocialytodalamedicinenelmbitodelapersonalidadylasactitudes.Talesmtodos,son
rpidosybaratosdeaplicar,porloqueresultanmuyatractivosparainvestigacionescongrandesmuestras.Su
grandesventaja,esquelosnivelesdecalidadensuconstruccinnosiemprealcanzanaltaconfiabilidado
validez.Aunquecadavezexistenmsestudiossobreelpoderestadsticoyprecisindesusmediciones,delos
numerososinstrumentosqueexistensonpocoslosqueposeenestacertificacindecalidad(Fraley,Waller&
Brennan,2000).

CategorasVersusDimensiones
Otraformaenqueseexpresaestacontroversiaentremedicionesdelapegoadultoesconrespectoalsistema
declasificacin:categorialvsdimensional.
Investigacionesrecienteshanabordadoeltemadelaconvergenciaentremedicionesqueentregancategoras
generalesdeapego,comoelAAIuotroscuestionariosquearrojanunsistemaclasificatoriosimilar,versus
medicionesquecategorizanlosestilosdeapegoentornoadimensionescomunes,perocuantitativamente
diferentes(Steinetal.,2002).
Laprimeragranlimitacindelaaproximacincategorialesquediferentesmedicionesnologranacuerdosal
evaluaraunmismosujeto.Algunosestudiossugierenqueelestilodeapegonoseraunrasgo,igualmente
evidenteentodaslasrelaciones.Ancuandoelestilodeapegosearelativamenteestable,suexpresinsera
productodeunprocesointeraccionalenquelosmodelosinternosopatronesderelacininteractan
dinmicamenteconlacalidaddeunarelacinenparticular,portantolaseguridadoinseguridaddeesarelacin
esreevaluadaconstantementeencadacontexto(Kobak,1999Steinetal.,2002).Deestamanera,noparece
fcilcategorizaraunadultoenuncortetransversalsintomarencuentalosdiversosfactoresqueintervienen
enelestadomentalconrespectoalapegoqueeseindividuotienealdadehoy.Esprobablequelanaturaleza
delarelacin(pareja,padre,madre,hijos,mejoramigo,etc.)evoquediferentesestadosmentales,ascomo
tambinlosrasgosdelosparticipantesenlasrelacionesevocadasoelperododetiempoenlarelacin(Allen
etal.,2001).
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S071822282005000100014&lng=es&nrm=iso&tlng=es

5/13

20/9/2016

EvaluacindelApegoenelAdulto:UnaRevisin

Aunquetradicionalmenteseasumequelaspersonastendranunpatrndeapegopredominantequeemerge
duranteeldesarrolloypermaneceenlaadultez(Fonagy,1999),hallazgosrecientesindicanqueestepatrn
dominanteestmatizadoporcualidadesdemsdeunprototipo(Steinetal.,2002),yaqueoportunidadespara
mltiplesapegosseincrementaneneldesarrollo(Cassidy,1999).EnelestudiodeSteinetal.(2002),los
participantestenanlaopcindeelegirunestilodeapegoquemslosidentificara,sinembargoslodossujetos
de115hizosueleccindeestamanera,un70%marcloscuatroestilosyel28%tresestilos.Deestemodo,
vemosquetericamenteesdifcilsostenerqueexistendiferentesclasesdepersonas,apesarqueinstrumentos
comoelAAIplanteaunasolucindecompromisoalrespecto,cuandoincluyesubgruposensusistema
clasificatorio(Griffin&Bartholomew,1994).Almismotiempo,investigadoresqueutilizanestesistema
sostienenquepermitecapturarlaverdaderanaturalezadelfenmeno(e.g.,unpatrnderegulacinemocional
especfico)(vase,porejemplo,Weinberger&Schwartz,1990enGriffin&Bartholomew,1994).Sinembargo,la
popularidaddelmodelocategorialsebasaentreotrascosasenlaeconomadecomunicacincientficadesus
hallazgos,ascomotambinenlafacilidadqueotorgaalosanlisisestadsticos.Anas,loqueesunaventaja,
tambinpuedeserunadesventaja,yaqueestafacilidadestadsticapuedeinduciraestablecerrelaciones
causalesyevidentessesgoscognitivosypreceptalesapartirdelanaturaltendenciahumanahaciala
estereotipacin.Porltimo,elnfasisdelmodelocategorialenlavariacinentregruposynoalinteriordelos
gruposhumanosconstituyeunaevidentedesventajasisedeseautilizarestasmedicionesenelmbitoclnico
(Buchheim&Strauss,2002Griffin&Bartholomew,1994Shaver,etal.,2000).
Alpareceresnecesarioclarificarbajoquecircunstanciasenunadultopredominaunestiloglobaldeapegoosi
esunsetdeestilosderelacindependientesdeunpatrncomn.Conestonoseinvalidaelmodelocategorial,
sinoseacentalaideadecontextualizarlasmedicionesyconsiderarlainfluenciadelahistoriaderelacionesde
unindividuo,incluyendosuvidaactual.
Porsuparte,lapropuestadelosmodelosdimensionaleseslabsquedadecomponentescomunesqueengloben
lascategorastradicionalesylasdimensionencuantitativamenteydeesamaneraacercarsemsalas
observacionesdelaclnicaolapsicoterapia.
Lamayoradequienesutilizanestosmodelos,asuvezutilizanautorreportesycuestionariosintentandodar
cuentadeuncomportamientodeapegoenrelacionesdeparejayrelacionesinterpersonalesactuales.Esta
aproximacinimplica,primero,quelaspersonassonordenadascuantitativamentedeacuerdoasuposicin
dentrodeuncontinuodimensional.Segundo,estoimplicaquecadadimensintieneunefectoindependientede
otradimensin,esdecir,nohabrainteraccinentredistintasdimensiones(Griffin&Bartholomew,1994Hazan
&Shaver,1987).Lasmedicionesdimensionalesnosontancomunescomolaaproximacincategorialdentrode
lainvestigacindelapego,perohanllegadoaciertasdimensionesconsensualesentrelosdiversosestudiosde
losltimosdiezaos.Estossonla"ansiedaddeseparacin"yla"bsquedadeproximidad",dimensionesque
subyacenadiversoscuestionariosyescalasparaevaluarapegoenrelacionesdeparejayencomportamiento
interpersonal(vase,porejemplo,Bartholomew&Horowitz,1991Hazan&Shaver,1987Simpson,1990West
&Sheldon,1987).
Aligualquelosmodeloscategoriales,lasmedicionesdimensionalestienenventajasydesventajas(vaseTabla
3).Unaclaraventajaeslapocaprdidadeinformacinqueseobtienealutilizarlosinstrumentosderivadosde
estemodelo,porloquesonparticularmentetilesparatareasclnicas(Bartholomew&Shaver,1998Fraley&
Waller,1998).Enelcampodelainvestigacin,ofrecengranflexibilidadparaelanlisisdedatosutilizando
correlaciones,modelosderegresinmltipleymodelosdeecuacinestructural.Adems,sehavistoqueson
sumamenteconfiablescomomedidasyentregangransimplicidadpararesumirconpocospuntajestodoun
comportamientodeapegodeunindividuo(Bartholomew&Shaver,1998Griffin&Bartholomew,1994).
Tabla3
Ventajasydesventajasdelosmodeloscategorialydimensional*

http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S071822282005000100014&lng=es&nrm=iso&tlng=es

6/13

20/9/2016

EvaluacindelApegoenelAdulto:UnaRevisin

Porotrolado,tambintienenpotencialesdesventajas,porejemploenlaprdidadealgunas"propiedades
emergentes"quepodransurgirdelacombinacinentredimensiones.Estotendraqueverconlanaturaleza
nomotticadeestosmodelos,versusmedicionesideogrficasquedancuentadeunretratodelosindividuos
(modelocategorial).Laaproximacindimensionalestarafocalizadamsbienenlasrelacionesentrevariables
atravsdedistintosindividuos(Griffin&Bartholomew,1994).Aparentemente,estohacequelaevaluacincon
juecesexpertosseamscomplicadaalcodificardimensionesquealestablecerprototiposocategoras(Bern,
1983enGriffin&Bartholomew,1994).
Unrecienteestudioqueavalaelmodelodimensionalpostulaquelosestilos"preocupado"y"rechazante"
(dismissing)nonecesariamentereflejanladicotomaseguridadversusinseguridadenelapego.Msbien,
representarandosalternativasdeestrategiasparaenfrentarlasrelacionesinterpersonalesenlaausenciade
unahabilidadparaformarrelacionescercanasyseguras(Steinetal.,2002).Enestainvestigacin,evalanel
comportamientodecincomedidasdeapegoadulto,realizandounanlisiscorrelacionaldecomponentes
principalesentreellos,obteniendounmapeoortogonalquearrojunaaltacorrelacindedoscomponentes
(vaseFigura1).Elprimero,inseguridad(seguridadvstemor),queserelacionaconelniveldeansiedadque
experimentalapersonafrentealasrelacionesinterpersonales.Elsegundo,estrategia(rechazantevs
preocupado),queserelacionaconlasestrategiasquelosindividuosutilizanparaenfrentarlasdificultadescon
lasrelacionesinterpersonales.
Figura1.Modelodedoscomponentes(Steinetal.,2000).

Deestemodelodedoscomponentes,losautoresderivantresposiblesposicionesdelosindividuos:
1.Bajainseguridadnonecesitalaestrategiadeenfrentamiento.
2.Moderadaagraninseguridadrequieredeestrategiasespecficas(preocupadasorechazantes)parasustentar
lasrelaciones.
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S071822282005000100014&lng=es&nrm=iso&tlng=es

7/13

20/9/2016

EvaluacindelApegoenelAdulto:UnaRevisin

3.Extremainseguridad(temor)expresaunsistemadesorganizadodeapegoqueevitaunaestrategiaespecfica.
Sibienestemodeloesrelativamentereciente,vieneaapoyarconpruebasempricasotrosaportessimilares
quehanpropuestolasdimensionesdeansiedadyevitacincomolasdosdimensionesquedebierancombinarse
conlascategorastradicionalesdeapego.Unejemplodeestoeselmodelodecuatrocategorasydos
dimensionesdeBartholomewyHorowitz(1991),quienesagreganlacategora"temor"alasyaconocidasyhan
diseadovarioscuestionariosparamedirlas.

Prototipos
Unaterceraalternativaalasyamencionadas,eselmodelodeprototipos.Segnestaaproximacin,un
prototipoesunmiembroidealdeunacategora,definidoentrminosdereunirlascaractersticasmscomunes
deesacategora,perodondeningunadetalescaractersticastomadasindividualoconjuntamenteson
suficientesparadefiniraunmiembrodelgrupo(Griffin&Bartholomew,1994Pilkonis,1988).Losmiembros
delgrupodifierenenelgradodecorrespondenciaconrespectoaestemiembroejemplaroprototpico.Deunau
otramanera,estemodelointegralascategoras"prototpicas"convariacionesindividualesdeacuerdoa
dimensionescuantitativas.Lasmedicionesbasadasenestemodeloparecenserparticularmenteapropiadaspara
lainvestigacinenapego.Esmuydifcilqueadultoscorrespondanperfectamenteaalgunodelospatrones
clsicosdeapego,dadolasmltiplesinfluenciasdelpasado(e.g.,predisposicionesgenticasyexperienciasde
vida)ytambinporlasinfluenciasdeespecficasrelacionesactualesqueestnactuandosobresuorientacina
lasrelacionesdeapego.Msbien,atravsdeltiempoydelassituaciones,muchosadultosmostraranvariados
gradosdedosomspatronesdeapegoyelmodelodeprototipospermitiraevaluar,tantoelcmounindividuo
seajustaacadaprototipoenunmomentodadoytambincmoestaadaptacinpuedevariaratravsdel
tiempo(Griffin&Bartholomew,1994Lyddon&Sherry,2001).
Enlaliteraturavemoscomoalgunasaproximacionesdimensionalesempleanimplcitamenteelconceptode
prototipos.EsteeselcasodelsistemadeQsort,metodologaque,yaseautilizandomedicionesconentrevistas
(Kobak,1989enCrowell&Treboux,1995)oatravsdecuestionarios,hasidousadaproductivamenteenel
campodelapego(Kobak&Hazan,1991Kobak,1999).EnsuaplicacinconlaAAIunpuntajeQsortindividual
escomparadoconunQsortideal,generadopararepresentarunconstructoenparticular(Waters&Deane,
1985enGriffin&Bartholomew,1994).Laentrevistaescodificadautilizandounadistribucinforzadade
descripcionesendosdimensiones:seguridad/ansiedadydesactivacin/hiperactivacin.Elpuntajeindividuales
correlacionadoconunQsortprototpicoyelindividuopuedeserclasificadoenlascategorasdeseguro,
rechazanteopreocupadosegnelresultadodeestacorrelacin.
Otrocasodelaaproximacindeprototiposqueintegralasvisionescategorialydimensionaleslalneade
investigacindesarrolladaporBartholomew(1990Bartholomew&Horowitz,1991),quiencreel"modelode
cuatrocategoras",dndeexplcitamenteutilizaunavisindeprototiposparaclasificarlasorientacionesde
apegodelosindividuos.LaautorasistematizlaconcepcindeBolwbyde"modelosoperantes"definiendolas
diferenciasindividualesdelapegoadultoentrminosdelainterseccindedosdimensiones:Unmodelopositivo
delselfyunmodelopositivodelosotros.Dicotomizandocadadimensincomopositivaonegativaseforman
cuatropatronesprototpicosdeapego(vaseFigura2).Alternativamente,ladimensindemodelodelself
puedeserconceptualizadaentrminosdeansiedadenelapegoyladimensindemodelodelosotrospuede
serconceptualizadaentrminosdeevitacindelacercana.Cadacombinacinentrelosmodelosdelselfyde
otrosdefineunpatrndeapegoprototpico,esdecir,unaparticularestrategiaderegulacindelaseguridaden
lasrelacionescercanas(Bartholomew,Kwong&Hart,2001).
Figura2.
Modelodedosdimensionesycuatrocategoras(Bartholomew&Horowitz,1991).AdaptadodeBartholomew,
Kwong&Hart(2001).

http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S071822282005000100014&lng=es&nrm=iso&tlng=es

8/13

20/9/2016

EvaluacindelApegoenelAdulto:UnaRevisin

Cadaunodeloscuatropatronesdeapegoidentificadosporelmodeloesconceptualizadocomounidealterico
oprototipofrentealcuallosindividuospuedenvariarendiferentesgrados.Estemodeloreconocequemuchos
individuosexhibenelementosdemsdeunpatrnyqueparaevaluaradecuadamentelossentimientos,
expectativasycomportamientosdelaspersonasensusrelacionesdeapego,esnecesarioconsiderarperfilesa
travsdelascuatrocategorasqueplanteaelmodelo(Bartholomew&Horowitz,1991).

EvaluacindelApegoenChile
EnChilenoexisteunatradicinenmedicinoinvestigacindelapegoenadultos.Enlaescasaliteratura
nacionalsobreeltema,sloesposibleencontraralgunastesisdepregradoquehanutilizadomedidasde
apegoparaevaluarmuestrasclnicasdeadultos(Michel&Vega,2001).Entreellas,hacealgunosaossehizo
unestudiodeadaptacinyvalidacindelParentalBondingInstrument(PBI)deParker,TuplingyBrown(1979),
cuestionariodeautorreporteparaadultosquepretendeevaluarlasrelacionesconlospadresdurantela
infancia.Aunquesigueelmodelorepresentacional,ensuconstruccinutilizalasdimensionesde"cuidado"y
"sobreproteccin"paraevaluarestasrelacionesynoutilizalastradicionalesdimensionesdelapego.Apesarde
ello,esposiblecolegirclarasreferenciasalateoradeBowlbyyotorgalaposibilidaddeconvertirsus
dimensionesenlasclsicascategorasdeapego(Albala&Seplveda,1997).
Comovemos,losinvestigadoresnacionalesnocuentanconmuchasalternativasalahoradeelegirun
instrumentoadaptadoparaChilequepermitaevaluarapegoenadultos.Probablementeporestaraznse
encuentranenmarchaunaseriedeestudiosdevalidacindediversosinstrumentosqueesperanpaliaresta
escasez.EntreelloslaAdultAttachmentPrototypeRating(AAPR)deStraussyLoboDrost(2001),unaentrevista
deapegoadultobasadaenlaAAI,quecombinacaractersticasdeunaentrevistaclnicaconunsistemade
prototipos(Martnez,Nez&Tapia,2003).
Tambin,dentrodelmodelorepresentacional,peroutilizandounformatodeQsort,enlaactualidadse
encuentraendesarrollolaadaptacindel"Cartes:Modlesindividuelesderlations"(CaMir)(Pierrehumbertet
al.,1996),uninstrumentoautoadministradoqueevalaestrategiasdeapegoenadultosensusrelaciones
presentesypasadas(Santelices,2003).Porotraparte,msenlalneadeloscuestionariosdeautorreporte,se
encuentranenmarchadosestudiosdevalidacinyadaptacindeunmismoinstrumento:elRelationshipStyles
Questionnaire(RSQ)deBartholomewyHorowitz(1991).Estecuestionariopertenecealatradicinqueevalael
apegoapartirdelasrelacionesamorosasytienealabaseelmodelodecategorasydimensionesde
Bartholomew.Porltimo,recinestcomenzandoelestudiodevalidacindeuncuestionarioquesiguela
mismatradicindelRSQ,peroquehasidoconsideradocomoelmejorinstrumentoenestacategoradeacuerdo
aestndarespsicomtricosdecalidad:elExperiencesinCloseRelationships(ECRR)deFraley,Wallery
Brennan(2000).Deestamanera,enunplazonomayordeunaoseesperacontarconunabaterade
instrumentosquepermitanainvestigadoresyclnicosnacionalesrealizarinvestigacionessobreelapegoen
adultos.
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S071822282005000100014&lng=es&nrm=iso&tlng=es

9/13

20/9/2016

EvaluacindelApegoenelAdulto:UnaRevisin

Conclusin
Alolargodeestarevisinhemosvistodiversasaproximacionesalamedicindelapegoenlosadultos.Cada
unadeellasconsusventajasysusdesventajas,peroclaramentediferentesdeacuerdoalconstructoevaluado,
elmtododeevaluacin,eldominiodeinvestigacinylaclasificacinutilizada.Hastaahoranopareceexistir
evidenciaconcluyenteparaapoyarunouotromtodoounauotravisindelapego.Sinembargo,
legtimamentenospodemospreguntarsiloqueevalanunosuotrossiguesiendoloqueoriginalmente
postulabaBowlbyacercadeloqueeraelsistemadeapego.Sonsituacionessimilareslasqueseproducen
cuandounniopequeoactivasusistemadeapegofrenteaunasituacinamenazanteparaasregularsus
emocionesymanejarlaproximidadconsucuidador,conunasituacindondeunindividuoadultoseenfrentaa
uncuestionarioydebeopinarsobresusrelacionesdeparejaoconsuspares,obiencuandounapersona
respondeaunconjuntodepreguntasenunaentrevistaconotroadultoigualquel?Probablementenadiepodra
responderafirmativamenteestapregunta.Peroentonces,quesrealmenteloqueestamosmidiendocundo
decimosqueevaluamoselapegodeunadulto?eslegtimodecirqueunindividuotienetalocualtipodeapego
deacuerdoalasrepresentacionesmentalesdeloquerecuerdafueronsusrelacionesenlatempranainfancia?,
obienescorrectoclasificaraunindividuodeacuerdoaunpuntajeenunaescalaconpreguntasacercadesus
relacionesactuales?Quizsnoseaaneltiempoenquesepuedanresponderestaspreguntas,peroelinters
quetenemosenconocermsacercadeloscomportamientosrelacionalesdelaspersonasycmoestospueden
influenciarsuspatronesderelacindeparejaosusestilosdecrianza,avalaqueunopuedaseguirutilizando
estosdiferentesmodelosomtodosdeevaluacin,teniendoclaroquedetrsdecadaunodeelloshayuna
teoraquenoesunitaria,peroquesehaidoconstruyendoconmltiplesinvestigacionesempricasquele
otorgansolidezysustento.Anas,pensamosqueesimportantesubrayarquecualquierasealaeleccinque
unohagadeunmodelodeterminadoodeuninstrumentoenparticular,existacoherenciaentreestaelecciny
elfocodelainvestigacinylashiptesisplanteadas(Buchheim&Strauss,2002).Estoesespecialmente
importanteenlosestudiosdentrodelmbitoclnicoypsicoteraputico,puesaunqueaparentementelas
aproximacionesdimensionalesydeprototipospuedensermsaplicablesenestarea,ningunodelosmtodos
omodelospresentadosabarcatodoslosaspectosrelevantesquepodranestarenjuegoenesteterreno.

Notas
ClaudioMartnez,UnidaddePsicoterapiaDinmica.InstitutoPsiquitrico"Dr.JosH.Barak".Chile.
MaraPaSantelices,EscueladePsicologa.PontificiaUniversidadCatlicadeChile.Chile.
1"Internalworkingmodel",queenlaliteraturaaparecetraducidocomo"modelosinternosdetrabajo",

"modelosoperativosinternos"(Marrone,2001),"modelosinternosoperantes",obien"modelosinternos".

Referencias
Ainsworth,M.(1969).Objectrelations,dependencyandattachment:Atheoreticalreviewoftheinfantmother
relationship.ChildDevelopment,40,9691025. [Links]
Ainsworth,M.D.,Blehar,M.C.,Waters,E.&Wall,S.(1978).Patternsofattachment:Apsychologicalstudyof
thestrangesituation.Hillsdale,NJ:Erlbaum. [Links]
Albala,J.&Seplveda,P.(1997).AdaptacindelcuestionarioParentalBondingInstrument(PBI)deParker,
TuplingyBrown,paralapoblacinconsultantemayordediecisisaosdelgranSantiago.Tesisparaoptaral
gradodeLicenciadoenPsicologa,UniversidadCentral,SantiagodeChile. [Links]
Allen,J.P.&Land,D.(2000).Attachmentinadolescence.EnJ.Cassidy&P.R.Shaver(Eds.),Handbookof
attachment:Theory,researchandclinicalapplications(pp.203216).NewYork:GuilfordPress. [Links]
Allen,J.G.,Huntoon,J.,Fultz,J.,Stein,H.,Fonagy,P.&Evans,R.B.(2001).Amodelforbriefassessmentof
attachmentanditsapplicationtowomenininpatienttreatmentfortraumarelateddisorders.Journalof
PersonalityAssessment,76,421447. [Links]
Bartholomew,K.(1990).Avoidanceofintimacy:Anattachmentperspective.JournalofSocialandPersonal
Relationships,7,147178. [Links]
Bartholomew,K.&Horowitz,L.M.(1991).Attachmentstylesamongadults:Atestofafourcategorymodel.
JournalofPersonalityandSocialPsychology,61,226244. [Links]
Bartholomew,K.&Shaver,P.R.(1998).Methodsofassessingadultattachment:Dotheyconverge?EnJ.A.
Simpson&W.S.Rholes(Eds.),Attachmenttheoryandcloserelationships(pp.2545).NewYork:Guilford
Press. [Links]
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S071822282005000100014&lng=es&nrm=iso&tlng=es

10/13

20/9/2016

EvaluacindelApegoenelAdulto:UnaRevisin

Bartholomew,K.,Kwong,M.J.&Hart,S.D.(2001).Attachment.EnW.J.Livesley(Ed.),Handbookof
personalitydisorders:Theory,researchandtreatment(pp.196230).NewYork:GuilfordPress. [Links]
Belsky,J.(1999).Modernevolutionarytheoryandpatternsofattachment.EnJ.Cassidy&P.R.Shaver(Eds.),
Handbookofattachment:Theory,researchandclinicalapplications(pp.141161).NewYork:GuilfordPress.
[Links]
Bifulco,A.,Lillie,A.,Ball,B.&Moran,P.(1998).AttachmentStyleInterview(ASI):Trainingmanual.London:
RoyalHolloway,UniversityofLondon. [Links]
Bowlby,J.(1969).Elvnculoafectivo.BuenosAires:Paids. [Links]
Bowlby,J.(1979).Vnculosafectivos:Formacin,desarrolloyprdida.Madrid:Morata. [Links]
Bowlby,J.(1980).Laprdidaafectiva.BuenosAires:Paids. [Links]
Bowlby,J.(1988).Asecurebase.NewYork:BasicBooks. [Links]
Brennan,K.A.,Clark,C.L.&Shaver,P.R.(1998).Selfreportmeasurementofadultattachment:Anintegrative
overview.EnJ.A.Simpson&W.S.Rholes(Eds.),Attachmenttheoryandcloserelationships(pp.4676).New
York:GuilfordPress. [Links]
Bretherton,I.(1999).Internalworkingmodelinattachmentrelationships:Aconstructedrevisited.EnJ.Cassidy
&P.R.Shaver(Eds.),Handbookofattachment:Theory,researchandclinicalapplications(pp.89111).New
York:GuilfordPress. [Links]
Bretherton,I.(2000).Desmodalitesderelationauxmodelesinternes:Laperspectivedelatheoriede
l'attachment.EnO.Halfon,F.Anserment&B.Pierrehumbert(Eds.),Filiationspsychiques(pp.102115).Paris:
PUF. [Links]
Buchheim,A.&Strauss,B.(2002).Interviewmethodenderklinischenbindungsforschung[Elmtodode
entrevistaseninvestigacinclnicadelapego].EnB.Strauss,A.Buchheim&H.Kchele(Eds.),Klinische
bindungsforschung[Investigacinclnicaenapego](pp.2753).Stuttgart:Schattauer. [Links]
Cassidy,J.(1999).Thenatureofthechild'sties.EnJ.Cassidy&P.R.Shaver(Eds.),Handbookofattachment:
Theory,researchandclinicalapplications(pp.320).NewYork:GuilfordPress. [Links]
Cassidy,J.&Shaver,P.R.(Eds.).(1999).Handbookofattachment:Theory,researchandclinicalapplications.
NewYork:GuilfordPress. [Links]
Collins,N.L.&Read,S.J.(1990).Adultattachmentworkingmodels,andrelationshipqualityindatingcouples.
JournalofPersonalityandSocialPsychology,58,644663. [Links]
Crittenden,P.M.(1999).Attacamentoinetadulta:L'appracciodinamicaall'AdultAttachmentInterview.
Milan:RaffaelloCortinaEditore. [Links]
Crowell,J.A.&Treboux,D.(1995).Areviewofadultattachmentmeasures:Implicationsfortheoryand
research.SocialDevelopment,4,294327. [Links]
Dozier,M.&Kobak,R.R.(1992).Psychophysiologyinattachmentinterviews:Convergingevidencefor
deactivatingstrategies.ChildDevelopment,63,14731480. [Links]
Fonagy,P.,Steele,M.,Steele,H.,Leigh,T.,Kennedy,R.,Mattoon,G.&Target,M.(1995).Attachment,the
reflectiveselfandborderlinestates:ThepredictivespeciticityoftheAdultAttachmentInterviewand
pathologicalemotionaldevelopment.EnS.Goldberg,R.Muir&J.Kerr(Eds.),Attachmenttheory:Social,
developmentalandclinicalperspectives.NewYork:TheAnalyticPress. [Links]
Fonagy,P.(1999).Psychoanalysisandattachmenttheory.EnJ.Cassidy&P.R.Shaver(Eds.),Handbookof
attachment:Theory,researchandclinicalapplications(pp.595624).NewYork:GuilfordPress. [Links]
Fraley,R.C.&Waller,N.G.(1998).Adultattachmentpatterns:Atestofthetypologicalmodel.EnJ.A.Simpson
&W.S.Rholes(Eds.),Attachmenttheoryandcloserelationships(pp.77114).NewYork:GuilfordPress.
[Links]
Fraley,R.C.,Waller,N.G.&Brennan,K.A.(2000).Anitemresponsetheoryanalysisofselfreportmeasuresof
adultattachment.JournalofPersonalityandSocialPsychology,78(2),350365. [Links]
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S071822282005000100014&lng=es&nrm=iso&tlng=es

11/13

20/9/2016

EvaluacindelApegoenelAdulto:UnaRevisin

Griffin,D.&Bartholomew,K.(1994).Modelsoftheselfandother:Fundamentaldimensionsunderlying
measuresofadultattachment.JournalofPersonalityandSocialPsychology,67(3),430445. [Links]
Hazan,C.&Shaver,P.R.(1987).Romanticloveconceptualizedasanattachmentprocess.JournalofPersonality
andSocialPsychology,52,511524. [Links]
Hesse,E.(1999).Theadultattachmentinterview:Historicalandcurrentperspectives.EnJ.Cassidy&P.R.
Shaver(Eds.),Handbookofattachment:Theory,researchandclinicalapplications(pp.395433).NewYork:
GuilfordPress. [Links]
Kobak,R.R.(1999).Theemotionaldynamicsofdisruptionsinattachmentrelationships:Implicationsfortheory,
researchandclinicalintervention.EnJ.Cassidy&P.R.Shaver(Eds.),Handbookofattachment:Theory,
researchandclinicalapplications(pp.2143).NewYork:GuilfordPress. [Links]
Kobak,R.R.&Hazan,C.(1991).Attachmentinmarriage:Theeffectsofsecurityandaccuracyofworking
models.JournalofPersonalityandSocialPsychology,60,861869. [Links]
Lyddon,W.&Sherry,A.(2001).Developmentalpersonalitystyles:Anattachmenttheoryconceptualizationof
personalitydisorders.JournalofCounselingandDevelopment,79(4),405414. [Links]
Main,M.,Kaplan,N.&Cassidy,J.(1985).Securityofinfancy,childhoodandadulthood:Amovetothelevelof
representation.EnI.Bretherton&E.Waters(Eds.),Growingpointsofattachmenttheoryandresearch(pp.66
106).Chicago:UniversityofChicagoPress. [Links]
Main,M.&Solomon,J.(1990).Proceduresforidentifyinginfantsasdisorganized/disorientedduringAinsworth
StrangeSituation.EnM.Greenberg,D.Cicchetti&M.Cummings(Eds.),Attachmentinthepreschoolyears:
Theory,researchandintervention(pp.121160).Chicago:UniversityofChicagoPress. [Links]
Marrone,M.(2001).Lateoradelapego:Unenfoqueactual.Madrid:Psimtica. [Links]
Martnez,C.,Nez,C.&Tapia,P.(2003,agosto).Adaptacinyestudiodevalidezyconfiabilidaddela"Adult
AttachmentPrototypeRating(AAPR)"deStrauss&LoboDrost:Estadodeavance.Ponenciapresentadaenel
TercerEncuentroChilenodeInvestigacinEmpricaenPsicoterapia,Reaca,Chile. [Links]
Michell,C.&Vega,M.(2001).Patronesdeapegoenadultosconhistoriademaltratoenlainfancia.Tesispara
optaralTtulodePsiclogo,EscueladePsicologa,UniversidadSantoToms,Santiago,Chile. [Links]
Parker,G.,Tupling,H.&Brown,L.B.(1979).AParentalBondingInstrument.BritishJournalofMedical
Psychology,52,110. [Links]
Pierrehumbert,B.,Karmaniola,A.,Sieye,A.,Meisler,C.,Miljkovitch,R.&Halfon,O.(1996).Lesmodelsde
relations:Dveloppementd'unautoquestionnaired'attachementpouradultes.Psychiatriedel'Enfant,1,161
206. [Links]
Pilkonis,P.A.(1988).Personalityprototypesamongdepressives:Themesofdependencyandautonomy.Journal
ofPersonalityDisorders,2,144152. [Links]
Santelices,M.P.(2003).Apegoypsicopatologa:Unestudioenfuturasmadres(ProyectoDIPUC2003/15E2).
Santiago:EscueladePsicologa,PontificiaUniversidadCatlicadeChile. [Links]
Shaver,P.R.,Belsky,J.&Brennan,K.A.(2000).Theadultattachmentinterviewandselfreportsofromantic
attachment:Associationsacrossdomainsandmethods.PersonalRelationships,7,2543. [Links]
Simpson,J.A.(1990).Influenceofattachmentstylesonromanticrelationships.JournalofPersonalityand
SocialPsychology,59,971980. [Links]
Stein,H.,Koontz,A.D.,Fonagy,P.,Allen,J.G.,Fultz,J.,Brethour,J.R.,Allen,D.&Evans,R.B.(2002).Adult
attachment:Whataretheunderlyingdimensions?PsychologyandPsychotherapy:Theory,Researchand
Practice,75,7791. [Links]
Strauss,B.&LoboDrost,A.(2001).AdultAttachmentPrototypeRating(AAPR):Amethodtoassessattachment
patternsinadults.Documentonopublicado. [Links]
West,M.&Sheldon,A.(1987).Anapproachtothedelineationofadultattachment:Scaledevelopmentand
reliability.JournalofNervousandMentalDisease,175,738741.[Links]

http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S071822282005000100014&lng=es&nrm=iso&tlng=es

12/13

20/9/2016

EvaluacindelApegoenelAdulto:UnaRevisin

Correspondenciaa:LacorrespondenciarelativaaesteartculodebeserdirigidaaClaudioMartnez,Email:
claumagu@terra.cl
Fechaderecepcin:Agostode2004.
Fechadeaceptacin:Diciembrede2004.
LaelaboracindeesteartculocontconfinanciamientootorgadoporelFondoNacionaldeDesarrolloCientfico
yTecnolgico,FONDECYT,atravsdelproyectoN1040760delasegundaautora.

Todoelcontenidodeestarevista,exceptodndeestidentificado,estbajounaLicenciaCreativeCommons

Av.VicuaMackenna#4860
SantiagoChile
Tel.:(562)23544844
Fax:(562)23544844

psykhe@uc.cl

http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S071822282005000100014&lng=es&nrm=iso&tlng=es

13/13

S-ar putea să vă placă și