Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
Teresa Amado
AMADIS
Quimera
(144c 40-43)
Galaor
137c
ser dichoso
y al covarde desdichado.
Galaor produz o primeiro efeito possvel de cmico (sem contar com o que
pode ter resultado das imagens vistas) por acumulao de exemplos e
analogias. A resposta de Florestam pode ser ao mesmo tempo elogiosa e
irnica:
. Habla bien y muy profundo.
Galaor declara que partir para a Turquia, Florestam adnde Dios quisiere,
mas no romance quem vai ao Oriente: Vicente usa elementos soltos e
combina-os doutra maneira.
A ltima fala de Amadis faz a inflexo, explicando qual para si o mbil da
aventura. Comea a utilizar o cdigo da mstica corts do amor, que poucas
vezes evitar ser pardico, e a personagem assim definida que regressar
cena. Tipicamente, atribui recordao da amada o poder de lhe garantir a
vitria em combate. Flagrante delito anti-corts: publicar o nome dela. Os
sentidos diversos dos comentrios astrolgicos de Gil Vicente nos seus autos
no permitem decidir se a aluso lua a propsito da beleza de Oriana
convicta ou irnica; o contexto em que surge favorece, no entanto, a segunda
hiptese.
. No me convida la gana
de la fama aunque es harto
sino que sirvo a Oriana
hermosura soberana
en cuyo nombre maparto,
en dos partes y no en una,
la del alma doy a ella
la del cuerpo a la fortuna
y a la luna
porque la hizo tan bella
137d
si el peligro me convida
que de las guerras rehuya
dir oh esclarecida
cun segura est la vida
que se defende por tuya
voyme a la Gran Bretaa
al muy sobervio Dardn
que ni Francia ni Alemaa
ni caballeros dEspaa
ningunos vida le han
138a
l me tiene amenazado
solo de locura vana
mas el triste est engaado
que acordarme de Oriana
tengo mi juego ganado.
A corte entra, talvez com as figuras enunciadas na primeira rubrica: rei
Lisuarte, rainha Brisena, Oriana, Mablia, Corisanda, Dinamarca, dom
Dorim. A rainha no fala mas verosmil a sua presena. As outras
personagens, que reaparecero em agrupamentos diversos e separados, ficam
desde agora conhecidas do pblico.
O rei, preocupado com uma guerra iminente, conversa com Dorim, que rene
funes de conselheiro real e mensageiro da princesa, representante do
conjunto dos servos da corte. Haver ainda um correo, um enano e um
ermito.
D. Dorim
Lisuarte
D. Dorim
138b
y armas y caballeros
(pues que queris la verdad).
Lisuarte
Oriana fala pela primeira vez, dissimulando (para o pai e o resto da corte):
Lisuarte
. En cuanto se platicar
en cosas que no entiendo
que tengo destar haciendo?
voyme al tanque del pomar
por ver cuantos pexes tengo.
. No holgis de or nombrar
aquel tan buen caballero
9
138c
Oriana
138d
139a
Oriana
Correo
Mablia
Oriana
139b
139c
139d
. Yo seor no s latn.
. Ni yo oso a hablar romance.
Amadis
140a
13
Amadis
Mabilia
Amadis
Mabilia
Amadis
140b
. No s el desventurado
de qu sirve aventurarse,
ni a si mismo amarse
el que vive desamado
y no puede remediarse.
140c
14
Ela protesta, tenta manter distncia, exercer autoridade. Como ele continua,
indiferente, vai-se embora zangada.
Oriana
Amadis
15
140d
Amadis
Mabilia
Amadis
Mabilia
141a
16
141b
pero si yo le ofend
contra m misma pequ
si lo reprend no err
si me fui, bien lo sent
y con lgrimas pagu.
mas l habl amores tales
y palabras tan odiosas
que pasaban de coriosas
y los odos reales
no han de or todas cosas.
O auto vai a meio. Conhecidos os sentimentos das personagens e as relaes
entre elas, e sabido que Oriana quer forar Amadis a no querer o que ambos
querem, agora que qualquer coisa vai acontecer. O episdio escolhido pelo
poeta o mais trgico e o mais famoso do romance entre os que se motivam
na histria destes amores. To famoso que Montalvo (cf. 297-299), talvez
confrontado com diferentes verses e obrigado a justificar a sua opo, cria
aqui o nico caso de discusso de alternativas no percurso narrativo,
atribuindo uma delas ao infante D. Afonso de Portugal, partidrio da
satisfao do desejo da donzela Briolanja e, portanto, da infidelidade de
Amadis. O auto desinteressa-se dessa peripcia e concentra-se nas
consequncias funestas que atravs dum intermedirio, inocente no romance
mas no no teatro, se originaram a (cf. Montalvo: 291-293, 347-361, 367-374, 376-379, 386-399).
Depois da graa bem-humorada e inofensiva do correio, outro o efeito de
cmico produzido pelo ridculo, vaidoso, interesseiro e malvolo ano, ele
mesmo agora objecto de riso. O homem de corpo disforme que se vinga dos
que o tm perfeito pela crueldade teve uma tradio antiga na narrativa e no
teatro, de que a outra face a aliana entre a fealdade do corpo e a da alma.
Gil Vicente torna-o ao mesmo tempo risvel __ e s por isso aproximvel da
Maimonda de Duardos, mas no tanto como pretenderiam Freire (301) e
Waldron (48). Personagem chave no auto apesar da sua curta apario, entra
na mesma fico dos factos mas tem composio independente do romance.
. Todo el hombre gentil dispuesto
como yo, Dios sea loado
ha de ser tan confiado
que amores ni nada desto
no lo tenga en un cornado,
ni princesa ni infanta,
porque la gran prefecin
que est en mi disposicin
que sea una dama santa,
me tern santa aficin
17
141c
si alguin me perguntare
a qu vengo o de qu parte
cierto es que vengo a buscar
la corte del rey Lisuarte
adonde espero medrar,
porque andando con mi seor
Amads por essas tierras
tan poco con Galaor
cada vez medro peor
con sus peligrosas guerras
O ano monologa. Oriana e Mablia reconhecem-no de longe, aproximam-se,
Oriana pede notcias de Amadis. A resposta contm as nicas aluses a
Briolanja. possvel que, como Waldron sugere (21-22), Vicente brinque
com a polmica acerca da virtude do heri, prevendo opinies divergentes da
verso de Montalvo entre a assistncia. A malcia do ano pode, nesse caso,
ter assumido um sentido diferente.
Oriana
Enano
Oriana
Enano
. (...)
Amads ad qued?
. Con la hermosa infanta nia
que hizo reina en Sobradisa
de la cual se enamor
y an trae su devisa.
(...)
ella qued muy llorosa
y a l sospirar le vi.
. Cmo se llama ella? di.
. Briolanja la hermosa
nia hecha de un rob.
141d
142a
mas ay de m
que creo que ser ans
el enano dice verd
porque nunca ausencia vi
que el amor turase all.
exemplo es verdadero
que ausencia aparta amor
oh traidor caballero
caballero traidor
quin supiera esto primero
Continua por mais duas estrofes, em que acaba resolvendo escrever-lhe a
acus-lo e declarar no querer mais v-lo, e incumbe Dorim de levar a carta.
A entrada, omissa, do mensageiro, deveu fazer-se antes da ltima estrofe,
precedida dum gesto que presumivelmente o chamou. Foi necessria uma
pausa com alguma durao para a escrita de esta carta, anunciada no
primeiro verso da estrofe anterior, y ans le escribir.
Oriana tem um antecedente na Liberata da Comdia sobre a devisa da cidade
de Coimbra: todava \ seguir la tema ma \ no me quiero condenar \ ni
pensar \ neste hombre hora ni da \ bien mirado \ es tan dulce y bien hablado
19
\ que lo sea norabuena \ que esta lena \ despus da luengo cuidado \ (...) y si
afloja \ cya ser la congoja? \ qu gracia si fuese ma \ como
marrepentera \ si me deja y se enoja (110d-111a, 111c).
Representa-se como Dorim deu a carta a Amadis. De acordo com o romance
e com o recado dado por Oriana, deve passar-se na nsola Firme: mudana
total de cenrio, antes da qual no teria sido despropositado um intervalo, se
existiu. De qualquer maneira, claro que comea a segunda parte do auto. A
introduo compe-se da entrega da carta, monlogo (o segundo) de Amadis
e comentrio de Dorim, sempre corteso.
Amadis
. Oh Amads destruido
desamado qu har
pues que serviendo gan
con que perd lo servido
sin perder nunca la fe
142b
142c
Amadis
Ermito
142d
. Muy espantado me vo
destas cosas como van
y ans las contar yo,
y bien s que amargarn
a quien la carta escrebi.
(...)
. Muy ajeno de placeres
yo me pasmo de mil suertes
cun fuertes son los poderes
que Dios dio a las mujeres
sobre los hombres ms fuertes.
oh Amads que os hecistes
esfuerzo de los esfuerzos
cuntas glorias merecistes
y el amor a quien servistes
os paga con los desiertos
143a
143b
143c
143d
Os ltimos versos ditos por Dorim, que sair em seguida, despedido por
Oriana, chamam de novo o riso que, consoante a imagem vista de Amadis
ermito e a evocao feita, podia j ter voltado antes.
D. Dorim
. (...)
y dej el mundo luego
y fuse hacer ermitao
con lgrimas sin sosiego
diciendo oh mundo dengao
ardido seas en fuego
24
en hbito de burel
pide por esos casales
no parece ms aqul
que yo al ngel Gabriel,
tales fueron sus pesares
(...)
si Amads virades vos
de lloros tan amarillo
llamado Beltenebrs
pedir por amor de Dios
no podirades sofrillo.
144a
Amadis
Ermito
144b
Amadis
. (...)
tal msica Dios les di
y mi tristeza es de suerte
que me libran de la muerte
que mi vida me busc
estando salva en la corte,
que cuando mis pensamientos
ahogan mi corazn
tocando sus instrumentos
y cantando una cancin
adormecen mis tormentos.
144c
Amadis
Corisanda
Amadis
Corisanda
Amadis
. Llmome Beltenebrs.
. Pues ans me salve Dios
que Amads os parecis
pero no debis ser vos.
. No s de tal hombre parte.
. Conocis vos, padre, alguin
en la corte de Lisuarte?
. Mablia conoc bien
y Urganda y otras de arte.
. Los hijos del rey Perin
de Gaula, adnde estn?
. A la Gran Bretaa son
26
144d
Corisanda
Amadis
145a
145b
28
29
30
Referncias
1562
Isabel ALMEIDA
1991 Duardos.Vicente
Lisboa: Quimera
Maria Joo AMARAL
1991 Rubena. Vicente
Lisboa: Quimera
Albin Eduard BEAU
1959 Estudos I
Coimbra: Acta Universitatis Conimbrigensis
Anselmo Braamcamp FREIRE
1919 Vida e Obras de Gil Vicente Trovador, Mestre da Balana
1944 2. edio
Lisboa: Ocidente
J. HUIZINGA
1924 The Waning of the Middle Ages
1985 O Declnio da Idade Mdia (traduo portuguesa) 2. edio
Lisboa: Ulisseia
Garci Rodrguez de MONTALVO
1508 Amads de Gaula
Zaragoza
1991 Edio de Victoria Cirlot e Jos Enrique Ruiz Domnec
Barcelona: Planeta
T. P. WALDRON
1959 Gil Vicente. Tragicomedia de Amads de Gaula
Manchester University Press
31