Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
Advrbis,adjectius,interjeccions.............................................................................................................................................................4
ADJECTIUSQUALIFICATIUS..........................................................................................................................................................................................................................................4
ADVRBIS:Tablusinoptic..........................................................................................................................................................................................................................................5
EMPLECDUNSADVRBISDELC...............................................................................................................................................................................................................................6
Articles....................................................................................................................................................................................................7
ARTICLESGASCONS......................................................................................................................................................................................................................................................7
ARTICLESPARTITIUSEINDEFINITS...............................................................................................................................................................................................................................8
CONTRACCIONSD'ARTICLESDEFINITS.........................................................................................................................................................................................................................9
Conjoncionsdesubordinacionepronomsrelatius.................................................................................................................................10
CONJONCIONSDESUBORDINACION.........................................................................................................................................................................................................................10
RELATIUS....................................................................................................................................................................................................................................................................11
Determinantsepronoms.......................................................................................................................................................................12
AQUETHoAQUESTE?................................................................................................................................................................................................................................................12
ADVRBISdeLCeDEMONSTRATIUS:....................................................................................................................................................................................................................13
LosGRATSd'ENLUENHAMENT...................................................................................................................................................................................................................................13
INDEFINITS:adjectius................................................................................................................................................................................................................................................14
INDEFINITS:pronoms................................................................................................................................................................................................................................................15
INDEFINITS:exemplesd'emplecs..............................................................................................................................................................................................................................16
INTERROGATIUS:Advrbisadjectiuspronoms........................................................................................................................................................................................................17
MOTSINTERROGATIUS..............................................................................................................................................................................................................................................18
NUMERAUS................................................................................................................................................................................................................................................................19
PRONOMSEADJECTIUSPOSSESSIUS.........................................................................................................................................................................................................................20
Enonciatius............................................................................................................................................................................................21
OCCITANSUDGASCON:LOSENONCIATIUS.............................................................................................................................................................................................................21
ENONCIATIU"BE"......................................................................................................................................................................................................................................................22
ENONCIATIU"E".........................................................................................................................................................................................................................................................23
LOMOT"JA".............................................................................................................................................................................................................................................................24
FREQUNCIADELENONCIATIU.................................................................................................................................................................................................................................25
Expressionsdelasnunciascirconstanciaus..........................................................................................................................................26
L'ANTERIORITAT.........................................................................................................................................................................................................................................................26
L'ENCAUSA.................................................................................................................................................................................................................................................................27
LoMOVIMENT:l'originaelobut..............................................................................................................................................................................................................................28
L'OPOSICION..............................................................................................................................................................................................................................................................29
LoTEMPS...................................................................................................................................................................................................................................................................30
TORNSADVERSATIUS:conjoncionseadvrbis.........................................................................................................................................................................................................31
Morfologia.............................................................................................................................................................................................32
ACCENTTONIC...........................................................................................................................................................................................................................................................32
TRESAUPERSONADEUSINGULAR:DESINNCIA......................................................................................................................................................................................................33
PONTSMORFOLOGICS:deufrancsal'occitan........................................................................................................................................................................................................34
PONTSMORFOLOGICS:deufrancsal'occitan(seguida)........................................................................................................................................................................................35
SUFIXES(1).................................................................................................................................................................................................................................................................36
SUFIXES(2).................................................................................................................................................................................................................................................................37
Ortografia..............................................................................................................................................................................................38
LOSSONS[e]o[]FRANCS:....................................................................................................................................................................................................................................38
LOGENREDEUSNOMS..............................................................................................................................................................................................................................................39
QUEoQU.................................................................................................................................................................................................................................................................40
LAPREPOSICION"DE"(1).........................................................................................................................................................................................................................................41
Preposicions..........................................................................................................................................................................................41
LAPREPAUSICION"DE"(2).......................................................................................................................................................................................................................................42
PREPOSICIONS(elocucionsprepositivas)desenslocatiu.........................................................................................................................................................................................43
Pronomspersonaus...............................................................................................................................................................................44
PRONOMSPERSONAUS.............................................................................................................................................................................................................................................44
CONTRACCIONS,ELISIONS:ARTICLESEPRONOMS..................................................................................................................................................................................................45
EMPLECSPARTICULARSdeusPRONOMSPERSONAUS..............................................................................................................................................................................................46
LO/AC/NE...............................................................................................................................................................................................................................................................47
PLAAEORDIDEUSPRONOMSPERSONAUSREGIMES............................................................................................................................................................................................48
COMPARATIUSESUPERLATIUS.................................................................................................................................................................................................................................49
Sintaxa..................................................................................................................................................................................................49
LACONSTRUCCIONPREPOSICIONAU:COMPLEMENTDEUVRB............................................................................................................................................................................50
EXPRESSIONSEPITETICAS..........................................................................................................................................................................................................................................51
LANEGACION.............................................................................................................................................................................................................................................................52
QUAN.........................................................................................................................................................................................................................................................................53
REGIMEDIRCTE........................................................................................................................................................................................................................................................54
SUBJCTEDELACONJONCTIVAOBJCTE..................................................................................................................................................................................................................55
Vrbs.....................................................................................................................................................................................................56
LASPCTEENOCCITAN.............................................................................................................................................................................................................................................56
CONJUGASONS:Tablusinoptic...............................................................................................................................................................................................................................57
CONJUGASON:ESTAR;AVER....................................................................................................................................................................................................................................58
CAUSIDADEL'AUXILIAR:estaroaver.......................................................................................................................................................................................................................59
LOSMIEISAUXILIARS.................................................................................................................................................................................................................................................60
PARTICIPISPASSATS:acrds.....................................................................................................................................................................................................................................61
L'IMPERATIU..............................................................................................................................................................................................................................................................62
LOSEMPLECSDELINFINITIU.....................................................................................................................................................................................................................................63
L'EMPLECDEUSUBJONCTIU......................................................................................................................................................................................................................................64
LOSUBJONCTIUTL'EXPRESSIONDEL'IPOTSI........................................................................................................................................................................................................65
VOLER:CONJUGASON...............................................................................................................................................................................................................................................66
Advrbis,adjectius,interjeccions
ADJECTIUS QUALIFICATIUS
Ladjectiuqualificatiuoccitanquept,comenfrancs,estaremplegatcom "QuaquethpraubeCarcusaneposcaguarirviste."(Narioo)
epitt.Lafrmasimpladel'epittqu'ei,acps,remplaadaperlotorn
"Quacabavaualongavitadespravas(...)"(Camelat)
partitiu:"de"+article+adjectiu.
"Aqueraqueserdelaspeludas."(Lalanne)
Comenfrancs,queptestar,quanvienaprsunvrb"d'estat",atribut "Locaperanquevadmutcomunpeish."(Batcave)
deusubjcte,...
"Totplancomptat,nrapasgranlorisc."(Destandau)
...atributdeucomplementdobjctedircte,(hrameisoventquen
francs)...
"Sevoletzlosoparhit,htzlove!"(Casabone)
"Acquevoilascausasclaras."(Bouzet)
...oestarenaposicion,acps,plansegur,dabuafonccionqui'srapressa
deladel'advrbi.
"Qu'imetausstersdesombrequicrotzi,mormcs,.."(J.L.Lavit)
''Solquevaucercarl'arrua''(Dauger)
Quept(abthscps)tanbenestarsubstantivat(hradecategoriasde
lexmasque'npdenestarenoccitan)...
"Pelutcontrepelut,quebarranlohenut."(Devinalhapopulara:l'uelh)
"...lagrantaolapetita?"(Cantapopulara)
...oenqrafrancamentemplegatcomadvrbi,quiconstitueishuntorn "Carnavalqu'avsoliersdepaprtdanarleugr."(Cantapopulara)
hrafrequentenlenganosta.
"Quel'agradavaenqrabthdrindelger."(Peyroutet)
L'adjectiuque'strbaprofrequentamentdensuntornadverbiau,loquau "...vestitdemagre"(Expressionantifrasticapopulara:grs)
comprentanben"de",eloparticipepassatd'unvrbtransitiudircte.
"Defrescn'ripasrasat"(Lafore)
Ques'emplega,enfin,mieiadverbializat,dablapreposicion"de",en
"Aquerabestitaqu'eidebonreconisher."(Menjt).
companhiad'uninfinitiu,densuntornadjectivauhraidiomatic:"de"+
"Quensecondquinrandemaishantvver,tdeth,losviatges."(Landy)
adj.+infinitiu.
MANIRA
Quin,atau,adaisa,amalaisa,en(de)balas,envaganaut,quinquesia,plan,mau,tanben,tanpauc,adarron,aplaser,
chicachic,drin(s)adrin(s),chicachic,atr,amassa(s),amiejas,enpermras,endarrras,adebonas,etc...
(+advrbisen"...ament",+adjectiusemplegatscomadvrbis).
AFIRMACION
DOBTE
NEGACION
c,qui(quec),quequi!,cben,cplan,cbenplan!si,mesc!,etc...
Non,nani,ne,lhu,dilhu,autanplan,tanplan,ampar,etc...
Desegur,segur,solide,bensi,behida,ahida,etc...
Briga,guaire,pas,nat,jamei,enlc,veta,cap,arren,arrens,hautobaish,abansa,etc...
QUANTITAT
Drin,pro,hra,pauc,pc,autan(t),tan(t),quant,briga,
Mei(mes),mensh(mens),quasi,desobras,
Todi,totescs,unsarrt,unhish,unahoalh,etc...
LC
TEMPS
On(t),d'on(t),(en)ton(t),ac,aqu,aquiu,acer,aciu,aulhors,
Laguens,dehens,deguens,dehra,lahra,en,enl,
Luenh,prs,prisha,enlc,pertot,adespart,desss,devath,arron,
Capvath,capss,caparren,capavant,etc...
Quand,ara,adara,bitara,totara,ads,bthlu,uei,ier,delier,doman,deldoman,domanpassat,abansdelier,
aprsdeldoman,bthtempsa,ierser,iermatin,iervrspe,auser,augan,l'anpassat,auganpassat,despuish,
desempuish,acps,abthscps,d'autescps,dequanenquan,detempsenquand,apausas,sovent,tostemps,jamei,
enqra,entretant,al'entant,longtemps,lu,viste,permr,detira,ded'ra,etc...
"Quecorrescalrenvath."(Narioo)
"Pendenttresdiasquecaminpenascapss."(I.D.)
"QuisapsenesonpasperParsendavant?"(Casabona)
"Uahemnaeungojatetquensepassnauras."(Menjt)
Aquestesadvrbisquindicanlavetzlosensdunmovimentoua
direccion,quipartensiadeusubjcteparlant,siadeulcexprimit.
"Quepartpeuspratsenl."(Bouzet)
"Quesenvacaminendavant."(Bouzet)
Losadvrbesutilizatsdensaquethcasqueson:enhra,enl,en,
envath,capvath,capss,endavant,etc.
"QuespassejaperPauenhra."(Bouzet)
"Quenadavaarriucapss."(I.D.)
"En"e"enl"quesondehitlosequivalentsde"prs"e"
luenh"densloscomparrsodenslexpressiondeladirecciondun
moviment:enlqu'exprimeishunmovimentd'enluenhament,en
unmovimentderapressament.
"Onvasgojat,hten,estangatdrin"(Camelat)
"Ueiquepujarammeienl."(A.Pic)
"Nos,hasmen,onestiravamalendarrr."(Manciet)
"Locreatorquivedal'endavant,detantluenhenlquesia,..."(Lalanne)
Losdusmotsmentavuts,preceditsdelapreposicion"de",quedan
lindicadunpuntdedepart,edunsens(rapressament/
enluenhament).
"Daraenl,nestparir,matineser."(Blad)
"Nonveiarrendacenl."(Bouzet)
"DaquiuenlquepasscenEspanha."(Fontan)
Queiatauquelasexpressionsfrancesas"dornavant"o"depuislors "Nonbeuripasmeidunpassacthperdiadaraenl."(Lalanne)
",quespdenarrevirar,segonlocontxte,per"daraenl"oper
"Despuishen,nons'aprchanpasmei"(Despourrins)
"despuishen".
"D'araenl,n'estparirmatineser."(Blad)
Articles
ARTICLES GASCONS
MASCULINS
singular
DEFENITS
plurau
singular
INDEFENITS
plurau
FEMININS
Montanha
Plana
Montanha
eth(ethpair)
er(erostau)
lo(losom)
l'(l'esparvr)
era(eramair)
'ra('racasa)
eths(ethsamics)
los(loscans)
eras(erasmontanhas)
'ras('rasrbas)
un(unchin)
/(mis)
uns(unscassos)
de(degranssaunejaires)
Plana
la(lanueit)
l'(l'iranha)
las(laspalomas)
ua(uaprua)
/(aulhas)
uas(uasbarricas)
de(debrasflors)
Articles
"Quesibarravanfrinstas,quesitrucavancadiras."(Camelat)
"Quesemblaqu'annciecatastrfas."(Gonzalez)
"Etantquiharamatau,noncromparampastrras!"(Cantapop.)
"Lacantanacvu(...)pas,meslascantasquesondepgas."(Hustach)
Siaquethnomeiacompanhatd'unadjectiuepittqui'uprecedeish,
l'occitanqu'emplegalapreposicion"de".
"Amassasqueharatz,pensidebrascausas."(AlCartero)
"Nosquev'aufrimdersas..."(Cantapop.:lastorsdeMarmandas)
Densaquestasituacion,totun,quesermeiemplegatenqralotorn
"Quedemoridabungostdemalenconiademaudefinir."(Landy)
dit"genitiu",quihicaenevidncialaqualitatexprimidaperl'adjectiu,per "Queiran()figurasdelasmitologicas."(Landy)
uatracadesubstantivaciondel'adjectiu.
"Quensepassnaurasdablibesmissausdeusdaurats."(Menjt).
Acpsque'strbal'articleindfinit"un,ua",emplegatauplurau,
gnraumentdabuavalorexclamativa;qu'eiaquuadiferenanotadera
dablofrancs,peuquau"uns"nonptestarquepronom.
"Aucapd'uassegondasques'entennpas"(Narioo/Tasis)
"Qu'orbivaunsgransuelhsshensvderarren."(Hustach)
"Locrque'ubalhavaunsgranstrucs"(I.D.)
Divrsasfrmasd'adjectiusindefenitsquepdenserviraexprimirnuncias
determinantashrtprchasdel'articleindefenit,enparticular"mantun(s)
/mantua(s)","daubun(s)/daubua(s)","quauques","sengle(s)/
sengla(s)",etc.
"Desempuishunsquantsdias"(Lalanne)
"Que'shiquaharlassenglasborroletasdetrra."(Lalana)
"Daubunspotas,edeusmgers,n'acanpascelat."(Palay)
"D'ethsdequianpaur,bthunquese'nsauva."(Arreprorti)
L'article(abthscps)qu'eiometutabans:
"casa","caa","missa","vrespr","noste","vste","lor",etc.
"hami","set","paur","mau",etc.
eaprs:
"tots","bth"(indefenit)equauquasexpressionsadverbiausdetemps.
"Autestament,ttotpotatge,tmissaspassal'eretatge."(Mascaraux)
"Totslosquin'ranpaspartitsqu'avnhuejuttcasa."(Gonzalez)
"Peirotonse'nvatcaa,totsoletshenscompanhon."(Cantapop.)
"Etotsdus,harditsques'escapan..."(Baradat)
"Tvrespr,bthcrostetalhat."(Mascaraux)
Articles
PLANA
MONTANHA
FEMININ
Pluriel
Singulier
Pluriel
+
Lo
Los
La
Las
de
deu(prsdeupont)
deus(lavotzdeusamics)
/
/
a
au(aumarcat)
aus(quepensiausamics)
/
/
sus
suu(suucamin)
suus(suusprats)
/
/
(en)t
entau(entautribalh)
entaus(entausmainats)
/
/
per
peu(peubsc)
peus(peuscamps)
/
/
del
dela'u(del'ucasau)
del'us(del'usarbos)
/
/
darrr
darr'u(darr'upleish)
darr'us(darr'usarbos)
/
/
dinca
dincau(dincauportau)
dincaus(dincausestudis)
/
/
+
eth
eths
era
eras
de
a
sus
(en)t
deth(ethsomdethtucon)
ath(athsomderapica)
/
tath(aqu'eitathvesin)
per
peth(pethcaminnau)
del
darrr
dinca
delath(delathriu)
darrth(darrthcemitri)
dincath[vder"ath"]
en
enth(enthcerser)
deths(ethsarrdersdethsmainats) dera(locapderaprada)
aths(pensiathsmensamics)
ara(arafindethmonde)
/
/
taths(qu'atguarditathshilhs)
tara(qu'acahittara
mair)
Peths
pera
(ethisardquepassapeths
(passarperavath
arralhrs)
d'Aspa)
delaths(delathsostaus)
del'ra(del'racassora)
darrths(darrthsavets)
darr'ra(darr'racasa)
dincaths(dincathssons20ans)
dincara[vder"ara"]
enths(quesonenthsprats)
ena(enahorrra)
deras(lacolorderashuelhas)
aras(qu'ivistarasvesias)
/
taras(quetornartarasvrenhas)
peras
(qu'estemportatperasaigas)
del'ras(del'rastojas)
darr'ras(darr'rastaulas)
dincaras
(dincaraspurmrasrasdethdia)
enas(queiacethsenasseuvas)
Conjoncionsdesubordinacionepronomsrelatius
CONJONCIONS DE SUBORDINACION
"QUE"
"DE"
+
"QUE"
"QUI"
"Quecalerquemen'anssi."(Bouzet).
"QUE"que'strba,totsoloenualocucion,t
"Per'morquesemblaqu'annciecatastrfas."(Gonzals)
introdusiruaproposicioncompletiva,opositiva,
"Maugratquelocurjogussedabadrea..."(JanPalay)
ipotetica,finau,...
"Que'mpassavadavantsensequese'nmenshidsse."(Camelat)
...odensloscomparrs(superioritatoinferioritat). "Qu'ameid'uelhquedevente."(Expressionpopulara)
"Hautobaishquedeuavervintotrentaansdemenshquetu!"(Baradat)
EnGasconha,hrasovent,qu'anvadungost
especiauperlomot"DE".Quesemblaque,dens
lalengaactuau,chicachic,"DEQUE"prengala
plaade"QUE".Lomot"DE",engenerau,qu'ei
hrasoventemplegatd'uafaionexpletivaenlos
paransdehrtagasconitat(montanha,etc.).
"Qu'ralomedishbrabantdequeiavvintans."(Peyroutet)
"Quedisvanausainatsdequelopetitquraarribat."(Palay)
"Qu'avemaprsdeques'ramortal'espitau."(Palay)
"Que'vsvlidserdequenonvienipassopar."(Casabona)
"...amaugratdequesiad'unnaturaucranhent,..."(Menjt)
"...permordequevolvaanartaucinem."(Lavit)
"QUI"queptremplaar"QUE"denslas
proposicionscirconstenciausdetemps,delc,de
mda...
...edensloscomparrsbastitsdabunvrb
personau.
"Qu'escrivvadesempuishquiradrlle."(Landy)
"Qu'eiatauqui'sh."(Bouzet)
"Qu'eiper'morquin'ashitd'autas..."(Bouzet)
"Vos,aulhr,tantquivolhatz!"(Courriades)
"Detantreligiosamentquilacantavam,que'ndemoravanmuts."
(Lapassade)
"N'eipasatauquimentra..."(Bouzet)
Conjoncionsdesubordinacionepronomsrelatius
RELATIUS
QUI
QUE
QueilorelatiuoccitanprincipauenGasconha.Qualo
medishrtlecomenfrancs,mesquept,enmei
d'aquer,prnerenmantunsendretslaplaadequasitots
losautesrelatius(fr."que","dont","o",etc.).mtrba
acps"dequi".
EnGasconha,questrba,meiquemeidecapacapvath,
lhupermorlorisquedeconfusiondablenociatiu"que"
neipastantgran,vistqu'aquesten'eipasguaireemplegat
uncppassadaslaslanas.Aulhors,questrbapertot.(A
cps"deque")
"...uapensionquilahasvverequinevolpasprder."(Peyroutet))
"Queiquipoderplanhar?"(Baradat)
"Neipasatauquimentraeneipasatauquimsrt."(Bouzet)
"Lalengadequiparliqueiualengaqui..."(D.Grosclaude)
"Davantlasflorsquesedraubivan,lamainada..."(Belloc)
"Destriaveambpronpenaunrabiqueborrejava,..."(dArbaud)
"Apivalqueiadasvoluresquevinguren..."(A.Viaut)
"L'amor!Qu'eilogranmotquem'iatendvi"(Sabalot)
DONT
Queireale,equasidamentemplegatsonquedenslalenga
"Ethpasdedontsoi...."(Ph.DeGrda)
literria.QueiatotunendretsdeGasconhaonei
"...jodontmaperavanlomaquinaire..."(Manciet)
quasidamentlosolrelatiuemplegat(cf.l'autorManciet).(A
"losdontcridvancontralatelefoniashenshiu."(I.D.)
cps"dedont")
ONT
(ON)
Quesrencontrabthlutostempsausenslocatiu.Ques
"...descobris(...)onladaunaaesconutlashardaselolin."(Ader)
ptortografiar"on","ont",o"onte",segonlosendrets. "..quexplicaunpaucdontvenlovineconsifogutfait."(Baccou)
QUAN
"Quan"(o"dequan")qu'a,acps,fonciondepronom
relatiuenoccitan,quiptsusprner,mesquieimei
logic,suuplansemantic,qu'unsemplecstemporausdeu
"o"francs.
"B'eihastiaulodiaquanmancalos!"(Baradat)
"Lasechiera,()se'nptparlar,masnonmsl'ivernquanpleu!"
(Chapduelh)
"Deutempsdequanguardavilobestiar"(Menjt)
LO
QUAU
"Loquau"eloscompausats"deusquaus","ausquaus",
"alaquau",(etc),quexisteishenmesquesonprorealese
sentitscomhrapesucs;que'strbanessenciaumentdens
lolengatgejuridicoliterri(txtesanciansmeiquemei).
"...totasfranquesaslasquausAlionor,reina,adethsavautrejat..."(Jean
shenstrra,reidAnglatrra,1199)
"Loquaualocausitdeprnerlobestiar...."(CoutumedeSoule,1760)
"..sonfautulhdacajoanglsdeuquaueitantfir"(Javaloys,1997)
Determinantsepronoms
AQUETH o AQUESTE ?
REMARCAPREALABLA:
"Aqueth/aquera"ques'emplegannaucpssusdetz;quesonlosdemonstratiusmeicorrents,equecorresponenaufrancs"ce,cette,
celuil,cellel".
Aquethoaquestequesemplegan:
Tlaproximitatimediata,...
"Meslamairqu'espudaqueraequ'adoraquesta."(Lalanne)
Tdesignarl'unitatdetempsencorsol'unitatdelconsetrban
(Mesbrigaquanl'unitatdetempseipassadaoaviner:quecau
lavetz"aqueth/aquera"),...
"Quel'aursatauaquesteabr."(Camelat)
"DaquethtempsSaliasnrapas()quisvedadara."(AlCartero)
"Ev'aparlat,lovstehilh,delapeishenad'aquesteprat?"(Courriades)
Entdesignar,enlorecit,lacausaolapersonadequisortimde
parlar,...
"L'utisques'anplantarpeumenshaduspamsendavantdel'estrangr.
Aquestequesaludequepart."(S.Palay)
"l'mi.Aquestequ'estcrmortd'aqueratrebucada."(Badiole)
Ttornardser,tostempsenlorecit,lasparaulasdequauqu'arrens
mei,...
"Preganlocavalir()enaquestafaion:"Snher,"(Ader)
Entdesignarlacausaquieial'endretoneilolocutor,...
"susaquestatrraontotprtaavver."(Dauger)
Entdesignarunevenimentauquauassistimoparticipam.
"Ladrga?Nipensarspasmeiquantagidataquestaleon!"Eque
gahlobarrt..."(Gonzalez)
"Aquestasconsideracions,quelasmehiadara,per'moradaqueth
momentnepodpaspensaradautacausaqu'adera."(Gonzals)
Determinantsepronoms
ADVRBIS de LC e DEMONSTRATIUS :
Los GRATS d'ENLUENHAMENT
Advrbisdelc
Quaneihraprs
Quaneiproprs
Quaneiplanluenh
Ac,Aqu,(Aciu)
Aquiu(Aqu)
Acer,Aciu
DemonstratiusM.
Aqueste,s
Aqueth,s
Aceth,s
DemonstratiusF.
Aquesta,s
Aquera,s
Acera,s
DemonstratiusN.
(sonquepronoms)
A,s
Aqu
Acer
Determinantsepronoms
INDEFINITS : adjectius
QUANTITAT
HRTA
bth(s),bra(s)
quants(quantes),
quanta(quantas)
mant(s),manta(s)
(vx)
mantun(s),
ADJECTIUS
mantua(s)
tant,tanta
tants(tantes),tantas
unsquants,
uasquantas
trp(s),trpa(s)
QUANTITAT
PETITA
quauque(s)
certan(s),
certanas(s)
uns,uas
dus,duas
QUANTITAT
NULLA
nat(s),nada(s)
cap
TOTALITAT
IDENTITAT,
INDETERMINACION
tots(es,is),totas medish,medisha
(madeish,a)
quau(s)quesia(n)
tau(s)
DISTRIBUCION
ALTERITAT
tot
cada
aut(aute,auti),auta/(s)
quin(s)quesia(n)
sengles,senglas
daubun(s),
daubuas(s)
Determinantsepronoms
INDEFINITS : pronoms
QUANTITAT
HRTA
Mantun/mantua
Mantuns/mantuas
PRONOMS
unsquants,
uasquantas
bthun,braua
QUANTITAT
PETITA
un(s),ua(s)
dus,duas
QUANTITAT
NULLA
arren
quauquarren
arrens
quauquarrens degun(digun)
quaucom
cap
quicom
quants(quantes),
quauqu'un(s),
nat,nada
quanta(quantas)
ua(s)quauques
nats,nadas
uns,uas
tant,tanta
certan,certana
tants(tantes),tantas certans,certanas
hra(s)
dequen'ia(qui)
TOTALITAT
tot,tota
tots,totas
quiquesia
quauquesia
ququesia
IDENTITAT,
DISTRIBUCION
ALTERITAT
INDETERMINACION
lomedish,lamedisha
aut(aute,auti),auta/(s)
losmedishs
cadun,cadua
lasmedishas
sengles,senglas
Tau
taus
m
(l)un,(l)ua
(los)uns,(las)uas
Determinantsepronoms
Pronoms
"Quecredetzquen'iaimattandasetandas?"(Camelat)
"Mantunsnonl'avernplorada."(Berelh)
"Dejquet'aimamantun."(Peyret)
"Lamuladeupapaquen'avenviatunsquantesdecaptla
fortuna."(Menjot)
Quantitatgrana
"decantar,dedanar,de'sdarbrascarssas"(Sabalot)
"Que'usitandescpsparlatdenosauts."(Menjt)
"sonquelosplecsdescobrtsunsquantesansa."(Narioo)
"mantunsmovimentseassociacions"(Landy)
Quantitatpetita
"Quauquessegondas,qu'espinlosdus."(Peyroutet)
"harguardarlameabotigaperquauqueagent"(Narioo)
"Quese'ncliquuapintadegaletenduasalenadas."(Lalanne) "Que'nconeishiquauqu'unsqui'spassejanperPau."(Sabalot)
Quantitatnulla
"Nadaarreaccionenlc."(Lavit)
"Natminonguardadenslamaison."(Couture)
"Arrensnonpoderjameidiscutir"(Narioo)
"Aquiparlafrancsnatn'esencasderespner."(I.Salles)
"D'abrdnonvedpasarren."(Peyrotet)
"Degunn'atavist."(Palay)
Totalitat
"Lodesastrucquiguastatotslosahars."(Camelat)
"Demoratz!N'eipastotaqu!"(Narioo)
Identitat
"Lascassorasaubscqu'anlomedishorgulh."(AlCartero)
"Lasmisras,ac,sonttotslasmedishas."(Sabalot)
Indeterminacion
"Taudit,tauhit."(Lalanne)(meiluadverbiau)
"Tauquis'raalogatdabrichaertra."(Lalanne)
"Laliteraturapodvaparisherpretencistausuns..."
(Landy)
Distribucion
"Qu'ipan,que'nsharamsenglasrstas."(Mespls)
"Quauqu'arrenstotdiaque'smoreish."(AlCartero)"
"Aqu,cadunquegasconatotlojorn."(I.Salles)
"Cadunlaleishaedesempara..."(Garos)
Alteritat
"Que'scardabl'esperde'sreharuaautaanada."(J.Palay)
"Meslasaulhasqu'eiunauteahar!"(Courriades)
"D'autsques'acandecapIvan."(Camelat)
"L'autequesen'anar..."(Cassagnau)
Determinantsepronoms
INTERROGATIUS : Advrbis-adjectius-pronoms
"Quin"queserveishtdemandarladescripcionolaclassificaciond'un
objctementavutshensprodeprecision,etanbenlamanira.Avistazv'i:
queptestaradjectiu,pronom,oadvrbi(fr."comment").
"QuinaimpressionepoddeisharendeMistral..."(Pic)
"Dehra,jo,edequindret?"(Narioo)
"Quinsesortd'aquera,l'animauenflocat?"(Lalana)
"Quau"([Kaw]o[Kwaw]),queserveishtdemandaruacausidaenterduso "Quavetzenlasvstasmanslaclaudeusdusmistris.
mantunsobjctespossibles.(Enlengadc:"Qual").Quaneipronom,que's Quausdusmistris?"(Tasis/Narioo)
basteishdabl'article(Loquau,laquau).
"Qualeslococuth,tuoieu?"(Bodon)
Lopronomfrancs"quoi"ques'arreviraenoccitanper"qu",qui's
destrigadeu"que"(enonciatiu,relatiu,oconjonccion)perlosonaccent
agut.Qu'eiethquiaservitacompausarlomot"perqu".
"Entquev'esganurratzcomhtz?"(Courriades)
"Necomprenipasaquposcaservir"(Gonzals)
"Perqulohromentevadjauneaumesdegarba?"(Lapassade)
"Qui"qu'eireservatalaspersonas,equeptavermantuasfoncions
sintaxicas(al'encontredequil'apareishquaneipronomrelatiu:qu'ei,
lavetz,meilusubjcte).
"Eperqupas?Dequilafauta?"(AlCartero)
"Quiparlaregularamentd'aquethors?"(Anaramaupatac)
"Dequiparlavas,ads?"(Bouzet)
"Quantde"queserveishademandaruaprecisiondequantitat.Quept
tanbenservirasolicitarunnombre,mesque'shicalavetzmeiluauplurau
("Quantes,quantas"oenmontanha"quandes,quandas").
"Quantasdit?Vintotrenta?"(Baradat)
"Quecredetzdilhuquin'iaimadasquandasequandas?(Camelat)
"MonDiu,quantespicsajodats!"(Dastros)
Determinantsepronoms
MOTS INTERROGATIUS
Masculinsingular
Femininsingular
Adjectius
Femininplurau
Quin,
On,
Quan,
Quant,
Perqu
Advrbis
Pronoms
Masculinplurau
Qui,
Que,
Qu,tqu,dabqu,etc.
Quau
Quau,
Quin
Quau,
Quina
Quaus,los/lasquaus,
dablos/lasquaus
Quaus,
Quins
Quaus,
Quinas
Determinantsepronoms
NUMERAUS
Losnumerauscardinausenoccitangasconqueson:un,dus,tres,quate,
cinc,sheis,set,ueit,nau,dtz,onze,dotze,tretze,quatorze,quinze,
setze,dtzeset,dtzeueit,dtzenauNotemuasformulacionscom
tressheistdserdtzeueit.
"Entraversantnaulanas,lonl,.."(Cantatradicionau)
"Uncpqueiavtrescrabetasquisenanavanbrostar.."(Lalana)
"LodtzdeGarba,qu'apassat."(Camelat)
"Lamainadaquen'anavasuustressheisans,.."(AlCartero)
Que'scauavisardequeuneua,(quesonlavetzmeiluarticles)que
pdenestarhicatsauplurau.
"Suslaplaa,quet'iavunscassos!"(EntenutaGer)
"Queiapausasd'uasvrespadas."(Pagalhs)
Quecauremarcarenqraquedusques'accrdaaufeminineque,
donc,queptprnerlafrmaduas.
"Duasdoncd'aquerasvagadjass'rananadaspassejar."(Daretche)
"Ense'ntornant,alasduasras,.."(Camelat)
Lasdetzeasque'sdisan:vint,trenta,quaranta,cincanta,shishanta,
setanta,ueitanta,navanta,meslastresdarrrasque'spdentanben
dsershishantadtz,quatevint,quatevintdtz.
"Atrentaans,sedaedentela,hautmaritquecaupagar!"(cantapop.)
"Aquarantasonmaduras,mesno'nvlenpasestar.."(I.D.)
"Aueitanta,queuelhviranetopinsquese'nvanhar.."(I.D.)
Losautescardinausqueson:cent(oacpscincvints),milaomil.
"Quatemiladuscentsquarantadus,becrei."(Baradat)
Nomscollectiusquepdenestartiratsdeuscardinaus,enparticular:un
mila,unmilr,unmilerat,uncent,uavinte(n)a,unvintenat,(etc.)
"Nonsiquinnsiramescaduts,undotzenatdesvagats,..."(Camelat)
"Uncentomei"(Palay)
Losordinausque'sfrmandablosufix"au".("ima"=francisme).
"Mesalaueitauannada,dequvverquemanc."(Cantapopulara)
Determinantsepronoms
PERSONASDEUPLURAU
1
2
3
1
2
3
MASC.
SING.
Lomen
Mon
Loton
Ton
Loson
Son
Lonoste
Noste
Lovste
Vste
Lolor
Lor,lur,
son.
FEMIN.
SING.
Lamea
Ma
Latoa
Ta
Lasoa
Sa
Lanosta
Nosta
Lavsta
Vsta
Lalor,
(Laloa)
Lor
MASC.
PLUR.
Losmens
Mons
Lostons
Tons
Lossons
Sons
Losnostes
Nostes
Losvstes
Vstes
Loslors
Lors,lurs
(Lossons)
(Sons)
FEMIN.
PLUR.
Lasmeas
Mas
Lastoas
Tas
Lassoas
Sas
Lasnostas
Nostas
Lasvstas
Vstas
Laslors
(Lasloas)
Lors
(Loas)
Enonciatius
OCCITAN-SUD-GASCON : LOS ENONCIATIUS
QUE
Perlasfrasasdeclarativas.
"Quemenrianatpassejar..."(Larrca)
E
Densl'interrogacion,quanserindircta.
Tdexprimirlosohet.
Densuaproposicionincisa.
Tremplaarl'enonciatiu"que"quanloson
emplecesertrppesuc.
Tintrodusiruaproposicioncondicionau.
"Empreneslhuperuapga?"(Lux)
"...quanuabandadecanseplavnaumieideuquilhr."(Lalana)
"E'spodossenharentner!"(Gonzals)
"Ve'uteculher!"e'mhas.
"Loquided'rae'slhva,quegahalalbe."(Arrepror)
"Em'avossenescotat,ne'ssernpasperdut."(Bianchi/Roumieu)
BE
Frasasexclamativas.
Aquestavalorqu'eiutilisadadensd'autasfrasas:
"Be"qu'alavetzlavalord'unadvrbid'intensitat.
"Beihastiaulodiaquanmancalos!"(Baradat)
"Quvs,cirespon,becauarribi?"(Palai)
"Loschivausdeladusaurengadabesonpenalizats."(Bec)
JA
Tl'insistncia,lorenforamentd'uaafirmaciono
d'uaquestion(acpsreprsenfin).
"J'avetzganhat,ja!"(Bouzet)
"tanben,jal'avemsubernomat"l'arrebohic".(Lalanne)
NON...,NE...
Perlafrmanegativa:queremplaalo"que"
afirmatiu,equ'eidoncvist,enoccitan,comun
enonciatiunegatiu.
"MesnonsabpasonraMesplda."(Lapassada)
"Nonn'ianat,non,quit'ajastantaimada."(Despourrins)
,(A,CI,CE)
Denslasproposicionsincisas,esonqueaquiu.
"Quelatoafidelitatesiaprovedida,ciresponlojutge."(Badiole)
"Quavemafenirlapartida,ceudigeth."(Lalana)
Meiquemeienmontanha(mespassonque),dabua
nunciad'aflaquiment,d'insinuacionodepolitssa,
comuainterrogacionindirctaquivienershens
proposicionprincipau(odabuaproposicionprincipau
josentenudaperlasituacion).
"Sepodervderaladauna?"(EntenutaLuz)
(=quevolersabersepodervderaladauna)
"Seplau?S'arraja?"(Daug)(=Quevoisaberseplau)
"Sisersd'aquethsquianvenuttrpded'ra?"(Courriades)
"S'asacabatdeharlotumahs?"(Narioo)
SE,SI
Enonciatius
ENONCIATIU "BE"
L'enonciatiu"be"qu'a,comrtleessenciau,d'introdusirlasfrasas
exclamativas.
"Besoncausasholejadissas!"(Camelat)
"Besonluenh,HieronimusBoschelosonrtdeusdelcias!"(Dendaletche)
"Be"ques'elidaen"b'"davantvocala,sonquelopronomelidat"'u".
"B'asdonclamemriaaflaquida,praubaMaria!"(Lux)
"Aqub'es,atotpensar,sonpaismaurecompensar."(P.deGarros)
"Be"que'spttrobar(chicfrequentament)emplegatcomadvrbienun "Beberidia!"(PaluLaboureu)
gropnominau.
"D'ethsdequianpaur,bed'unquese'nsauva."(Arreprorti)
Densuafrasadeclarativa,queptestaremplegattdexprimirua
insistncia,laquaue'sptrnderenfrancsperunadvrbid'intensitat
("bien","vraiment",etc.).
"Sonstritsbe'ssoncalhatsentl'eternitat."(Bec)
"Quatemiladuscentquarantadus,becrei."(Baradat)
"Mesbeptsdserausnhercomissaridequet'anescrivut"(Narioo/Tasis)
"Besapaumenshqu'arrivasebel'asescrivut?"(Camelat)
Emplegatdensuafrasainterrogativa,quelibalhauanuncia
"Mesbe'mdeisharatzpartiranueit?"(Bouzet)
d'incredulitat,d'estonament,d'incertitud,dedemandadeconfirmacion
"LoBonDiube'mperdonar?"(Palay)
(Cflostornsfrancsdeutipe"c'estbiencommeaqu'onlemet?").
"B'eial'avocatdel'atharcomprner?"(Palay)
L'enonciatiu"be"quehpensaracpsal'advrbi"ben"quiptestar
vistcomhantpartidadelassoasconotacionse,lhu,lasoaorigina.
"B'acsabes,Ciprin."(Navarrot)
"B'acvedes?quehdansarlapala."(Berelh)
"Sinondan,bes'accauplanprner."(Bouzet)
Enonciatius
ENONCIATIU "E"
L'enonciatiu"e"ques'emplegaentdessepararlosubjctedeuvrbde
subordinadasconjonctivas,emeiacpsentreconjonciondesubordinacion
evrb
"Quanloperreces'aprssa,que'shicanahugerentotssens."(Baradat)
"Taucomlosporiquetsesguenlagaria,..."(Navarrot)
"Pendentquies'espedolhavaeeishugavalovisatge,..."(Berelh)
...denslasrelativas,tdanonciarlovrbquandaquesteeidesseparatdeu
subjcteperuncomplementcirconstenciau,
"Loquided'rae'slhvaquegahalalbe."(Arrepror)
"...uncastanhgigantdontlasarramase'scrascalhantotasmassa."
(Casabonne)
...entadexprimirlosoheitolacondicion,...
El'avossisabut,no'sserpaspassatatau!
Epodosseplver!
Edemorssesaumenshdabnosauts!
...entbastirl'interrogacion,...
Ecredes,tu,quevatornarlu?
Quinatracad'arriueprefraspescar?
Entenesquetamaireditz?
...tdexprimiruanunciad'incredulitat,...
"Nonmes,e'mparlasd'unabrutit!"(Lux)
...eacpstintrodusirproposicions"incisas"(comlo"ce")...
Escota,e'mdiglosegond,...
"Quhsaquiu?"e'mcridlopair.
otintrodusirlovrbaprsuaincision.
"Lobren,atr,eiserpassat."(Dauger)
Enonciatius
"JapensassePalayed'autssonavejats"(Camelat)
"Quesemblavaestranhamentquauqu'unquijaconeishvi."(Bec)
"Gem'acsemblava!"(Bouzet)
"Tanben,gel'avemsubernomatl'arrebohic."(Lalanne)
Qu'apareishsoventquesiatornatprnerenfindefrasa.
"J'avetzganhat,ja!"(Bouzet)
Emplegatdestacatdevantunauteenonciatiu,qu'eil'equivalentd'uas
expressionsadverbiausd'afirmacionfrancesascom"ouida!,certes!,
biensr!,etc.".
"Ja,qu'itanbenboncap!"(AlCartero)
"Ja,pcs,quesoitrpvielh!"(AlCartero)
"Ja,quecompreni."(Bouzet)
Queptaverunrtled'interjeccion,tostempsdablamedishavalor
d'ahortimentdel'expression,d'insistncia,d'afirmaciondel'evidncia;
qu'eilavetzutilizatentreverguetas(incision)odabunpuntd'exclamacion.
"Qu'eiqui'ugahaaucomte?Ja!betremola!"(Camelat)
"Quesabem,ja,quinsecomplladivinauparaula"(Grang)
"Ja!b'tzbraves,vos!Ja!B'tzaunstes,vos!"(Courriades)
"Lanueit,lolop,l'ors,ja!totloherumi!"(Salanoubat)
"Queiadecopat?Quen'ia,ja!"(Courriades)
Entl'idarmeidepuishena,qu'eisoventemplegatduscpsdeseguida.
"Ja,ja,quecompreni."(Bouzet)
"Ja,ja,cridmossurBodian,aqunonptdemorardincadoman."
(Berelh)
Acps,equ'eilhulasoaorigina,qu'eiunavrbi(=dej).
"Lomotrajaemplegatenlatindespuishl'atgemiejancr."(Eygun)
Lalocucionconjonctiva"jaque"qu'introduseishuncomplementde
consequncia,o,meisovent,(acpsdabsia),uncomplementde
concessionod'oposicion.
"Lavaishraqu'raluhita,jaquelavielhadaunaevivvasola."(Bec)
"Jaquelosgendreselasbrasmairsendesacrdsianproreales."(Palay)
"Jasiaquetotane."(Palay)
"Ojaque",enfin,qu'alosensde"moinsque".
"Nonm'estariojaqueplvia."(Palay)
Enonciatius
FREQUNCIA DE LENONCIATIU
"Qu'avemespuditlaposoariad'aquethspoliticians."(Badiolle)
L'occitandelaGasconhadecapssque'sreconeish,enterautaspartcularitats,
"Unmatin,densunarrabar,lomstequetrob..."(Dardy)
alapresnciafrequentadel'enonciatiu("que"lomeisovent,mes
"rajasobrenuech(...)quicomm'empenhiamelevar."(Eirion)
tanben"e","be","ja","ce",etc.)davantlosvrbsconjugats.
"Bedeversensajar,Elna,solide!"(Baradat)
Mesl'emplecdeusenonciatiusaquestes,quque'ndisenlos"faussapients",
n'eipasjameiobligatri,elosmeigransescrivansdenostequ'ansovent
produsitfrasasdenslasquausese'npassavan,cadacpqui'usagradavao
qui'usrendvapossiblesunsefitsinteressants;lalengapopularatanben.
"Aimavalacompanhiadeusvielhs."(Lapassade)
"Pensiquequi!"(expr.Pop.)
"Caudserqu'rauncantadordeusmgers."(Badiolle)
"Aqun'empachavapas,v'atpensatz,qu'estossinplasentas."(Palay)
"Aquethpasaungranpipques'apraloVesuvi."(Dauger)
Aquernonpertcapassonquelo"que",mestanben,perexemple,lo"e",
notadamentdenslalengadetotdia,odavantvocala.
"Asaprsquil'eiarribat,auCarcusan?"(Narioo)
"Vsquet'acdigui?"(Palay)
"Ascrompataumensl'aut,Los?"(Lux)
Lo"e"queptestartiratquanserenposicionpstpreposicionau
(remplaamentdeu"que")oincisa(="ce").
"QuanJaneLostornn,decapamieidia,..."(Palay)
"Dequinacolorlavs?"(Lux)
Plansegur,ecomarrivatantsoventenfrancs,lonon(o"ne")negatiuqu'ei
frequentamentdesbrombat.
"Voipasquesialodit!"(PeyroutetaSirs)
"Vsuncpdeman?"(Expressionfrequenta)
Raperem,peraulhors,quel'absnciad'enonciatiuqu'eilamarcaabituaude
l'imperatiu.
"!Cara'tAnslme,quet'acprei!"(MJEtcheverry)
"Sen'eitempsenqra,avisat'i."(Despourrin)
Enonciatius
Expressionsdelasnunciascirconstanciaus
L'ANTERIORITAT
Lanterioritatqueiexprimidaenoccitandenslassubordinadasconjonctivas
perlopassatanteriortuaaccionpassada,perlosubjonctiucompausatt
uaaccionfutura.
Quanlograncltestcavat,lmiquelescondabbrancasehuelhas.
Uncpquiajasfenitaquethtribalhquemvienersvder.
Auntanluquiavdit,lomondequetornncomenardeparlar.
Quesipttanbenemplegarlaslocucionsconjonctivas"abansque...",
"purmrque",etc.,seguidadeusubjonctiupresentoimperfitsegonlo
tempsdeuvrbprincipau.(Cf.:concordnciadeustemps)
Quavvaprometutquachasoreabansquelanueitecadosse.
Queuvoivderpurmrquenonsenane.
Enatendentquesenansse,quesaucupdundorsirenretard.
Otanbenutilisar"aprs"seguitdelinfinitiu(loquaueptestarprecedit
delaprepausicion"de").
Aprsavercrompatlavacaquepartn.
"uarapurmrdepartir."(Dauger)
Lotornexprimintlanterioritatqueptestarparticipiau.Queiintrodusit
perlaslocucions"uncp","tanlu",etc.(+participepassat),
emplegadasaprsoavantlogropnominau"subjctepassiu".
Uncpestudiadalaleon,lomainatquesgahausdevers.
Laleonuncpestudiada,
Uncplaleonestudiada,
Aquethtornqueptestarenqrameiarredusit,enoncomportarque
participepassategropnominauo"uncp"egropnominau.
"Uncpal'arruadeToledaquesoisauvat."(Dauger)
"Passadauapausta,latropadeussenhorsque'ssedvan."(Menjt)
Enfin,loccitanquepossedeishtanbenuntorn(conjonctiuperlosuns
relatiuperlosautes),hraparticulartdexprimirlanterioritat,quis
basteishdablomot"qui",reprenentloparticipepassat.
Minjadaquiestlacca,lomainatquendemanduaauta.
Arribatsquiestn,quesvolnrepausar.
Sopatquiavn,quesenannaulieit.
Expressionsdelasnunciascirconstanciaus
L'ENCAUSA
TORNPREPOSICIONAU:
peramorde,permorde,pramorde,empermorde,percausade,encausade,grciasa,etc.
SN
"permorde"+SN[=(det)+subst.(+Prop.Sub.Rel.]
Adjectiuoparticipe
...permordelarribadaaPau
...permordeuviatgequisacabava
...permordeuralentimentfinau
"permorde"+GropInfinitiu[=Inf.(+complements)]
...permordenestaralafindeuviatge
TORNCONJONCTIU:
peramorque,permorque,pramorque,empermorque,percausaque,puishque,com,vistque,nonpasque,etc
"permorque"+SV[identitatdesubjcteprinc./sub.]
"permorque"+SN+"e"+SV
"permor"+SN+"que"+SV
"permor"+SN+SV[meilunrdgascon]
...permorquenraaucapdeuviatge
...permorqueloviatgeesacabava
...permorloviatgequesacabava
permorloviatgesacabava
Expressionsdelasnunciascirconstanciaus
"Daquiuenl,quepasscenEspanha."(Fontan)
"Deumatinenlquespiavalocu."(Peyrotet)
"...quemarchdeucentreenl..."(Javaloys)
Lomovimentinvrsequeiobtiengutenremplaarlomotenl"per
"en"(efitderapressament)."En"com"enl"quepdenestar
remplaatsperestant."
"Despuishen,bergereta,..."(Cantapopulara)
"Bavplavuthradaquethtempsen"(Tasis/Narioo).
"Quelascalparlar(...)delongamanen."(Camelat)
Quenotaramquelaprepausicion"ent"(ot"),emplegadasola,
quintroduseishlobut"entantquetau,mestanbenlobutdun
desplaament.
"Natvestittlasvelar,natperhumquilasamague."(SallesL.)
"Jome'nvauentumarcatcromparuapiocta."(Cantapop.)
"Peirotonsenvatcaatotsolet"(Ibid.)
"Ent..."(o"t")quept,ethtanben,formarualocuciondabla
prepausicion"de";laditalocucionquexprimeishlavetzalencploriginae
lobutdundesplaament."De....a"quetraduseishunpuntdevistaobjectiu,
e"de...en"quebalhauanunciadinterioritataladusaupartidade
lexpression.
"DePeiranraentAuloron
Quenonseihituatauaccion
EdAulorontPeiranra..."(Mariablanca)
"Dejameientostemps
edivrnenprimtemps."(Nadau)
Quesiptenqratrobarlexpression"de(odespuish)...dinca...",
("de...jusqu'..."francs),taulccomtautemps.
"Desempuishlomatincinqrasdincauserastras."(Sabalt)
"Despuish1858dincal'annadaontsemor"(SallesLoustau)
Expressionsdelasnunciascirconstanciaus
L'OPOSICION
Loposicionquesexprimeishenoccitandablajudademantunsuts
preposicionaus("per","maugrat","(a)maugratde","enlcde","luenh
de","endespieitde",etc),quipden,acps,estarempruntatsal'expression
d'autascirconstncias,comlotemps,etc.("mentre",...).
"Endespieitdelatoasapienamajora,que'ttrompas."(Lalanne)
"PerestardePars,quesembladeupas."(Cantapopulara)
"Amaugratdeuseveniments,tots(...)quedemorn."(Landy)
"Qu'acharammentredetu."(Palay)
Aquestaspreposicionsquespdenbastirdirectamentdablinfinitiu,com
mantuasnunciascirconstenciausenoccitan.
Nonsieipasescadutamaugratdaverhittotquipodva.
Maugratdetirartostempsendavant,nonlipaspodutjuntar.
Lasconjoncionsolocucionsconjonctivasexprimintlaconcessionqueson
numerosas:"(a)maugratque","jaque","enqraque","alavetzque",
"pertant...que","tot...que","entertantque","tantqui",etc.
"Lodiaqueslhevdrin,jaquarrosilhsse..."(Camelat)
Pertanthrtquesiasquetrobarsmeihrtquetu.
Ethqualopeurosmentrequelosonfrairquelanegre.
"EntertantqueJulia()sadromiva,"(SuberAlbert)
Loposicion(tanbenaperada"concession")queisoventahortidadens
lexpressionperlemplecdeusubjonctiu,presentoimperfit.
"Quacharibadoncquemencste."(Palay)
"Maugratquenavossidesssquelapelhadeutribalh,que
mescapi."(Camelat)
Autetornhraemplegattlexpressiondelaconcession,lemplecdeu
condicionauodeufutursimpleaprs"quan".
Nonlaubedirpas,quanserlorei.
Nonlaubediripas,quanserrei.
QuesipttanbentrobaracpsuntornimitatdeudeC.C.detemps(valorde
complit),ebastitsdabaquethstempse"qui".
Acabatquiestlotribalh,quesenandromir."(Temps)
Ahumquiserhitloviatge,narribarpasprolu.
Expressionsdelasnunciascirconstanciaus
Lo TEMPS
UTS
EXEMPLES
Losemantismelexicau
Quepreveduabaishahrtadelaborsa.
Lafrmadeuvrb
Quacantat,quecantaequecantar.
Ladvrbidetemps
"Quevsvolemaimartostemps,tostemps."(Canticatradicionau)
"Jameinavaudittaucausa!"(Badiole)
"comaunpaprdempuishlongtempsplegat."(Bec)
Logropnominau
"Quraestatescapitatentantdelarevolucion."(Fontan)
"Cadadia,enjogantdeutamborin,quecantava."(Badiole)
"Alanuitcasuda,al'raonlanuitaacabatdecaarlojorn,"(Belloc)
Locomplement Logropinfinitiu
circonstenciau
"..toristasquivlenvderlocastthabansd'anartLorda."(Baradat)
"MonDiub'svadudabradespuisharribaraciu."(M.Oriona)
Laproposicionsubordinadaconjonctiva; "Quansialotempsdamor,niaurpasmeinadamisria."(Nadau)
(avis'squel'equivalentdeufutur
"Najatzpasbevutniminjatarrenquanarribetzac."(Arnaudin)
francs,eilosubjonctiupresenten
"Ara,tantpertantse'sditzqueiabalenquauquelc,queven'arriba..."(Camelat)
occitan).
Expressionsdelasnunciascirconstanciaus
"Pausiquauquasquestions,mesloviatjadordemormut."(Belly)
"meslomalandrralavertatquorbivalocamin..."(Berelh)
"Praube,mesvaishraneta"(Reprovr)
"Qu'espran(),meslapertadeHustaishno'sptreparar."(Camelat)
"Aquerapartena(),unica,aquela,denssafrescor"(Bec)
Lalocucionadverbiau"aquela"qu'eiutilizadasuslaquasi
"Cheminiasflambavan.aquela,laReinanonvedpasadegun."
totalitatdelaznaoccitana.Enznagascona,que'strbameique (Blad)
meiacapvath(Gironda)edensloGrs.
"Nemenaaval'auclquesevesipasaquela."(Bodon)
"aquela,beiarrivaram!"(Palay)
"Sabiquestzlafamilhad'Abraham,epr'aqucercatzamefarmorir."
(Cubaynes)
"Peraqu",acpselidaten"pr'aqu"quevuhautobaish
"Unjorn,pr'aqu,sepassetunafarquevirtmalperel."(Besson)
dserlamedishacausa,enqraqu'acaparrrd'Occitnia,eposca
"Pr'aqu,veiratz,()haritrucardemanslopobledeGasconha."
prnerunsensdrindiferent.
(Massartic)
"peraqu,sisdecidat,lomilherqueidenfinirlu."(Palay)
L'expressionmeiespandidaensudGasconhaqu'eil'advrbi
"totun",enqrademedishasignificacion,eformatdeus
l'indefenit"tot"e"un".
"totun,nibrigadahidadepartir."(Casebonne)
"Etotunquenavom,(),quiescrivnungasconfloish."(Pic)
"Lorenom,totun,delasau()quepassavalastermirasdeupas."(Al
cartero)
"Ueitotunque'mmeritaviunveiredevin!"(Courriades)
L'advrbi"pasmens"quepoderestarpanoccitan(Nordoccitan, "Maiai,pasmens,n'rapasgaire."(Vernet)
Lengadc,Provena),mesquesemblanonpasestarhrautilizat "Pasmensseicontrel'interdicciondefumar."(Chapduelh)
susloparangascon.
"raplanmalaut,pasmenssen'estirat."(Alibert)
Morfologia
ACCENT TONIC
Losmotsacabatsperuavocalaoperuavocalaseguidade"s"queson
Uaprua;lavesia;qu'eiboa;lamontanhapirenenca;qu'eipartida;
naturaumentaccentuatsal'avantdarrrasillabaen'anpasbesonh
quedesparla;quecantas;lasvesias;quesonpartidas.
nattitolet.
Quans'itrbaexcepcions,lapartidaaccentuadadeumotquedeu
portaruntitoletperescriut.
Lascincia;l'nsia;l'istria.
Qu'eifrancs;losPagalhs;quecantars;
LoMasssseptentrionau;quedromlongtemps.
N.B.:Quanunmotacabatperuavocala(ovocala+"s"),e
naturaumentaccentuat,eprtatotunun"titolet"qu'eiemper'mor
decambiarloprononciard'uavocala.(Tot"titolet"qu'eitostemps
suslapartidaaccentuadadeumot.)
Quetrbas;ques'apra;dilhu;
Locs;lop;quept;
Ladarrra;uaarrosla;uaarrsa.
Losmotsacabatsperautacausaquenonpasvocala(ovocala+"s"),
quesonnaturaumentaccentuatsaladarrrasillaba,shensnat
besonhdetitolet.
Quecaucantar;lopinan;lomilharon;
Qu'eipartit;quecantam;quecantatz;
Quesonamassaders;loparlarpopular;unbocin.
Tlasexcepcions,lapartidaaccentuadadeumotqueprtauntitolet. Entner;arrder;escner;
N.B.:Quanunmotacabatperuaconsonanta(sauv"s"aprsvocala)e
Loleurr;lojoenr;unhigur;
prtauntitolet,qu'eisusladarrrasillaba,esonquetcambiarlo
Unlagt;lomilhc;loditp.
prononciard'uavocala.
Entusvrbsalatresaupersonadeuplurau,lascausasqueson
inversadas,per'morquesegueishortograficamentlatresaupersona
deusingular.
Quecantan(quecanta);quesegueishen(quesegueish)
Quebatn(quebat);queseguirn(queseguir).
Morfologia
Quecanta;Quins'apra?;Locanqueminja.
''Lotempsquepassa,quepassa.''(M.Amont)
Losincoatiusdeugropen"ir"queprenenlosufixcaracteristic:''eish"
(SuddeGasconha),''ish",o"s"(Lengadc,etc).
"Lohatquesegueishlobriu."(Nadau)
"L'ostauquesentishabohit."(Bec);
"Sevests."(Bodon)
Losvrbsd'aquethgrop,quansonnonincoatius,comlosdeugroptresau,
nonprenenpasnadadesinnciaadaquestafrma.Laconsonantaquivad
finauque'spteishordir(gc,dt,bpetc.)
''Baptistaquedrom''(Nadau)
''Segtoncamin.''(cantatrad.)
''Creish,petitNerac!''(DuBartas)
''Quesapqu'mlopthrservir".(Ader)
Tdaquestadarrratracadevrbs,laconsonantafinauqueptconguer
Qu'escriu(escrver);queviu(vver);queplau(plver).
alteracions.Perexemplelo"b"elo"v"que'svocalisanen"u"[W].Mes Quebeu(bver);qu'aperceu(apercber);quereceu(recber).
queiaexcepcions(bp,etc.).
Quesap(saber,quesabers)
Lo"l"enposicionfinau,ethtanben,que'svocalisaen"u"([W]),comdens Quevu(voler,quevol);quecau(caler,quecal);quevau(valer,
hrad'autesmots(mal>mau;fil>hiu;etc.)
qu'avalut).
Tostempstusvrbsen"er"een"ir",lo"s"deuradicauquevad"tz"a
latresaupersonadeusingular.
"Quetalhaequecotz."(cantapopulara).
"N'mpasd'ac,ciditzerarigla."(PhiladlfadeGrda)
Morfologia
Occitan
Remarcas
"f"
femme,fve,enfer,fraise
"h"
hemna,hava,in.hrn,ahraga
"fr"o"ahr"(ahraga)
"(h)r"(hreisho)
"fl"o"ehl"o"es.hl"(es.hlama)
"ch"
Michel,vache,chou,achever
[k]
Miquu,vaca,caulet,acabar
"unchai","chivau","chivalir"=
gallicismes.
""
Pr,bl,ilachant,libert
"at"
Prat,blat,quacantat,libertat
"e"(fm.)
Fe,sale,musque,dore
"ada"
Hada,salada,muscada,daurada
"u,ue"
barbue,su,chevelu,crue
"ut,uda"
barbuda,savut,pelut,cruda
"i,ie"
parti,uncri,choisie,ilsemarie
"it,ida"
partit,uncrit,causida,quesmarida
"mb"
Palombe,combe,Novembre
"m"
Paloma,coma,Noveme
"nd"
Grande,entendre,ronde
"n"
Grana,entner,redona
Fenomnnongeneralisat
Pregonda(profonde),blonda(blonde),las
andadas(lesvagues)
ide,chemine:oideia,chemineia
"e"(masc.)o"u"
ex.:lolicu,Amadu,lomusu,lospirenus
Excepcions:"uatortuga,ualeituga,uavorruga"
Amic,hormiga,unplec,uapiga,quesliga
Morfologia
Occitan
"eau"
Peau,beau,chteau,veau
"th"
Pth,bth,castth,vetth
vocala+"n"+vocala
vocala+vocala
Lua,esquia,lasoa,haria
Lune,chine,lasienne,farine
Remarcas
"eau""u"
denslosmotsquivienendeufrancscom
buru,tablu,ridu,etc.
Mes"leau"="laiga"
Cosia(cousine)#cosina(cuisine)
"r"
(posttonicepostconsonatic)
chvre,chambre,recouvrer,pauvre
"r"
craba,crampa,crubar,praube
"stspsk(sc),"etc.
sculpter,spcial,strile,ski
"estespesc(esqu)",etc.
esculptar,especiau,estrla,esqu
"ier,re"
premier,prunier,barrire,dernire
"r,ra"
purmr,prur,barrra,darrra
Densla"PenaSarrira"(vathdAussau)lo"i"
quehpartidadelarradic("sarri":lisard)
"^"
bton,tre,fentre,htellerie
"s"
baston,estar,frinsta,ostaleria
"ostau"#"htel"("ostau"="maison")
"tr"(posttonic)
matre,autre,quatre,battre
Diftong
Craie,lue,crue,soie,pie
Pasgeneralizat:
Quentra(ilentre),locindre(lezona),magre
(maigre),contra(contre)
Losmotsvienutsdelanglstanben:
Unestp,haresprt,etc.
"t"
mste,aute,quate,bter
"tr"tonicopretonicquesguarda:
latrencada,tres,traucar,trucar
Conservaciondelaconsonanta
Creda,legida,cruda,seda,piga
"soit"o"sia","rue"o"rua"
Morfologia
SUFIXES (1)
Quauquessufixesoccitansquesonhrtfrequentseque'scomprtandenslalengacorrentad'uafaionlibra,comsiranmotscomplets.
Quepermetaquerde'shargarmotsnavthssegonlosbesonhs.
Losdiminutius"t","et","in","on",qu'estauvianlamgerpart
deusemplecsdel'adjectiu"petit".
"Qu'avjumpat,totpetitts,lostresausthsdelacovada."(I.Salles)
"Aupraubequebalhavaunsoriquet"(Lalana)
Lofrequentatiu"ej",plaatdensunvrbabansladesinncia,que
permetde'nmodularlasignificacion.
"Loschivausapapuishatsdefloretasvermelhasqu'eslambrequejavan."
(Lalana)
"Shenscinquantejar,losduscompairs..."(Lalana)
"der/dera",ethtanbenembeudatsusunvrb,queremplaaungrop
nominauomei,uaproposicionrelativa.
"Labelacopaderafloreishhensl'airecaut."(Pagalhs)
Loslegumisquesonamassaders.
Losufixeparticipiau"ut/uda"queserveishthargaradjectiusexprimint "Sidenauuelhsriuelherut,..."(SuberAlbert)
uaparticularitatfisica.
"En'questepascaut,nesonpasestomacutscompernoste."(Dauger)
"ami"o"um(i)"qu'eiuncollectiupejoratiuchicfrequentmesplanviu "Dinsl'entremesclumdeusroseus,..."(d'Arbaud)
denslalengapopularaoliteraria.
Uera!Dabaqueraploja,l'escargolhumiqu'eidesortida.
Losufixesubstantivau"r"quepermetdeformarnomsabstractesa
partird'adjectius.Losnomsatauobtiengutsqu'exprimeishenhrtsovent
uaqualitat,undefaut,etc.
"Comautempsdeujoenr,gojasepastoretas..."(Salanovat)
"Comtaureshusquitumandabunbrugletdesauvatgr..."(Peirotet)
"Ara,aulcdeuhemnr,qu'aimimeilabotelha..."(JanPalai)
Morfologia
SUFIXES (2)
Losnomsabstractesque'sbasteishendabnumerssufixesdont
"ana/ancia","r","at","ud","ia","or",etc.
Laviolncia,lopraubr,labeutat.
Laneuritud,lavalentia,ladolor.
Loscolectius"ami"(o"am"),"umi"(o"um"),e"alha",qu'an Loherumi,losauvatjumi,l'entremesclumi,l'aujami.
aumedishtempsuavalorpejorativa,alavetzque"et/eda"queson
Laregentalha,lamonardalha,laporalha,lacanalha.
especialisatsentausvegetaus.
Uapineda,Sauceda,lofaget,Castanheda,Cassoret.
Lossufixes"tor/dor",o"aire"quesonsufixes"actors"tdesignar
misouts."r"(enqraeth)qu'eiemplegatentusnomsd'arbosede
mestiers.
Uncaador,"loprestidor"(J.deBerelh),undalhaire.
Unpomr,unmesplr,unprur,unesquilhotr.
Unteishenr,unaulhr,l'arqur,lohustr,lobor.
"ari",deformacionsapienta,qu'eitanbenutilisatentquauquesnoms
demestirs,otunsadjectius.
Loveterinari,losecretarienp,unapoticari.
Ordenari,segondari,volentari,etc.
Entausadjectius,"der"(enonpas"dr"aquestecp),queptexprimirla Loslegumisquesonamassaders,quesonminjaders.
possibilitat;entusnoms,quedesignal'instrument.
Unbohader,lolavader,unhosser,lotrepader.
"c",o"enc"quesonadjectivausequemarcanlaqualitat,la
possibilitat,l'aptitudol'originageografica.
Pirenenc,mainadenc,calorenc,eslenc.
Trufandc,dorc,luc,arrebohic,solc.
Ortografia
"at"
Qu'aavanatdenslopratentotalibertat.
"s"
Ilssesonttrompstellementilstaientaffols.
"ats"
Que'ssontrompatsdetantquiranesvarjats.
"e"
Lefacteurfaitsatourne,etill'abienttacheve.
"ada"
Lofactorquehlaviradaequel'abatluacabada.
"es"
Deuxfessontpasses.
"adas"
Duashadasquesonpassadas.
"er"
Ilfautpasserpariciettournerdroite.
"ar"
Quecaupassarperaceviraramandreta.
"ais"
Jemedemandaissij'avaisledroit.
"avi","ivi","vi"
Que'mdemandavis'avvilodret.
"ais"
Chaquefoisquetumentais,tupartaisettupleurais.
"avas","ivas","vas"
Totcpquimentivas,quepartivasequeploravas.
"ait"
Ilarrivait,ilchoisissaitetilenprenaitune.
"ava","iva","va"
Qu'arribava,quecausiva,eque'nprenvaua.
"aient"
Ilsneregardaientmmepascequ'ilsfaisaient.
"avan","ivan","van"
N'espiavansonquepasquihasvan.
"ez"
Estcequevouspensezmoi?
"atz"
Epensatzajo?
"ai"
Jeferaicommetuvoudras.Ilaccepta,alorsjesautaidejoie.
"i"(passatsimplegrop1,futur)
Queharicomvlhas.Qu'accept,lavetzque'nsautidegai.
"ais","ais","ait"
Jeledisais,maistoituprtendaisqu'ilcomprenait.
GROP3:imperfitabracat(quevienva>quevien)
"","s",""
Qu'acdis,mestu,quepretendsqu'accompren.
Ortografia
logla
ungorlup
logreish
lohum
unimatge
lojoenr,lomaishantr,etc.
lolessiu,losarquius
unlimac
unencontre,unrescontre
unli
unpersec,unesquilht
loprefaci
lopt
unrecrc
unsautaprat
losaverans
lahavla
ualbe,lapedescaua
lalit
lalenha
uamandra
lasmamors
laparpalhla
lasau
lasanc
uasrp
lassobras
uaungla
lavath
uavop
larcamina
lamanca
Ortografia
QUE o QU
Lomotgramaticauprononciat[ke]enoccitanqueptaverduasortografias
diferntasemantuasnaturasgramaticaus.
Quvsque'tdigui?Quecauquetotaquesiahit.
Quequequejaper'mordelapurquelobachelieratel'inspira.
Enpurmrlc,escriut"que",lomotqueptestarenonciatiutlasfrasas
afirmativasenGasconhadecapss.
"Aquestedissabteserqu'ralahstaannaudeuvilatge."(Gonzalez)
"Quesernpublicadasleisdelasnavas."(Terensiacus)
"Que"quepttanben,comenfrancs,estarpronomrelatiu.Mesaucontre
dequi'spassaenfrancs,queptlavetzautantplanestarsubjctecom
complement.
QueplavlodiaqueloJoanarribalor.
L'arriuquepassaacerqu'eilaLesa
Qu'eilavetzquecrompil'ostauquevedes.
Autanaturaquelomot"que"eptenqraaver:ladeconjonccionde
subordinacion,od'elementd'ualocucionconjonctiva.
"Ques'enseguishquen'iapasarrenal'interior."(P.Bec)
"qu'avatraattrralimonosatquepugehaut"(Lapassada)
Enfin,ques'escriu"qu"quandeiemplegatcompronomrelatiuequivalent
deufrancs"quoi".
"Equesabdequparlava,loBaptiste..."(Peirotet)
"dequminjar,dequns'esgajar,dequDiuaimar."(DeBordeu)
Qu'a,plansegur,lamedishaortografiaquande'strbaenposiciondepronom "Quvoletz?responPeir."(Boisgontier/Darrigrand)
interrogatiu.
"Etotaaquestacerisa,qu'nvashar?"(Peirotet)
Preposicions
Queserveishtindicarlolcd'origina...
...otanbenlaprovenncia,...
...lapossession,...
...locontiengut,...
"MarianadelaCstaqu'rauagojatatotachina..."(Berelh)
"raavienguda,enquauquessauts,delasplanasdeSennaar."(De
Bordeu).
"L'escuradanem'avpaspermetutdevderlacaradeuviatjador."
(Belly)
Labotelhadevinqu'eibthluvueita
...acps,lotemps.
N'aimapasana'idenueit.
Qu'introduseishacpsl'infinitiu,...
Ecredesde'mharpur?
...tostempslocomplementdeterminatiu,...
"Catarinetadeupeurosqueminjalasopadecaulet."(Narioo)
...locomplementdedestinaciond'unobjcte,...
Lamaquinadelavarqu'eicopada.
...locomplementdemestior.
Aquethpiterauqu'eidecoraudecasso.
Qu'eiutilisadatuspredicatsverbaus,...
Qu'eideduharqu'aquethcampsiademaulaurar.
...tustornscom"fairel'idiot"enFrancs.
Quehsdeupc!Nonhciaspasdeuhu!
Que'sptemplegardablomot"shens",...
Espiasevs,messhensdetocar!
...dabmantuaslocucionsadverbiaus,...
Detiradeposd'aviadadehiud'abrdd'raded'radesegur
(etc.)
...sovent,abanslopronom"qui",...
Lodequicanta,sonmauencanta.
...tdser"(ilyenaun)quiest"(+adj.),...
Quen'iaundemalaut
...abanslaconjonccion"que",...
Quem'avditdequepassreier.
dab"enl","en"tmarcarl'origina,shensdesplaament.(Fr.
"depuis")
D'acenlque'svdenlasmontanhas.
Delafacdescinciasenqu'ideuaverunquilomtre.
Preposicions
EnGascon,lamatria,laqualitat,l'objcte,que'sbasteishendabla
preposicion"de".(Francs:"en")
Untdepira.
Uatauladecasso.
Lomercatdeubestiar.
Lamaquinadelavarlavaishra.
Complementsd'adjectiu
Lotorn"aisita"+vrb,(o"mauaisita"+vrb)n'eipasemplegaten
Aququ'eidebondser.
Gascon.Qu'aimanmeidedser"demau"+verbal'infinitiu,(o"debon"+
Aquethdeverqu'eidemauhar.
verbal'infinitiu).
Adjectiusepittsoatributs
L'adjectiuGasconque'sbasteishdab"de"+singular,quanlonom
qualificateipartitiu,edab"de"+pluraus'aquethnomeipreceditd'un
articleindefenit.
Qu'avemmilhcdeuberi.
Quevoibveraigadelafresca.
Ques'assedsusuacadiradelasbaishas.
Aquethcepqu'eideusmaishants.
Arreviradade"Ill'est"
Alaquestion:"Eideusbons,aquethcep?",qu'eilogicderespner"c,
quen'ei!"
L'adjectiuatributque'srend,enGascon,perlopronom"en"(Francs:
"le")
Eideuberis,lotondessenh?
Senonn'ei,que'unevoiharvder.
sfatigat?
cben,que'nsoi!
Preposicions
+a
+t
+en(hens)
+cap
+vant(bans)
+vath
+
+l
+jos
+sus
+arrr
+davant
+darrr
+desss
+devath
+en
+enl
+enss
+envath
+capa
+arron
+endesss
+endevath
+endavant
+endarrr
ESTACAMENT/BUT
ORIGINA
INTERIORITAT
DIRECCION
PASSATGE
a/t
de
en
cap
per
thens,ten
abans
[avath](onomast.)
[asss](onomast.)
adarrr
audavant
audarrr
audesss
audevath
aden
adenl
adenss
adenvath
adarron
adendesss
adendevath
adendavant
adendarrr
dens,dehens
decap
devant
devath
de
del
dejs
desss
darrr
deudavant
deudarrr
deudesss
deudevath
de...en
de...enl
decapa
d'endesss
d'endevath
ent
[encap](gr.nom.)
[envant](subst.)
envath
en
enl
enss
endavant
endarrr
endesss
endevath
capa
capt
capen,caphens
capvath
capss
caparrr
capabans
capen
capenl
capenss
capenvath
capendesss
capendevath
capendavant
capendarrr
[percap](gr.nom.)
per(reale)
perl(reale)
perss
perdavant
perdarrr
perdesss
perdevath
peren
perenl
perenss
perenvath
perendesss
perendevath
perendavant
perendarrr
Pronomspersonaus
PRONOMS PERSONAUS
1
jo
2
tu
D
I
me
te
R
I
D
m'
'm
t'
't
R
PRONOMS
TONICS
PRONOMS
ATNS
FORMAS
"PLEAS"
O
"ABSOLUDAS"
PRONOMS
ATNS
FORMAS
"ASSILLABICAS
"
O
"CONJUNTAS"
SINGULAR
3
M
eth
si
1
F
N
era [demonstratius]
si
lo
lo
li
(li)
la
at,ac
lo
li
(li)
ne,(en)
i
se
l'
'u
s','s
M
nos
nosauts
nosautes
nosautis
nosatis
2
F
nos
nosautas
nos
nse
n'
'n
D:Objctedircte;I:Objcteindirecte;R:Reflexiu
PLURAU
M
vos
vosauts
vosautes
vosautis
vosatis
3
F
vos
vosautas
vos
ve
(vse*)
ns'
v'
'ns
'vs
M
F
eths eras
si
si
los
N
/
las
at,ac
lor, los
ne,(en)
i
se
'us
'n
n'
's,s'
Pronomspersonaus
L'miqu'avl'espadaalaman.
L'iranjaqu'eil'especialitatdel'Espanha.
Noncaupasmesclaraquestaselisionsdablascontraccionsquel'articleept "Comlaflortrencadapeudalhaire."(Badila)
conishersen'ipaselision.
"Espaurit,quecridadecaptucu."(Lalana)
Enoccitan,lascontraccionsde"lo"ede"los"(articles)dablas
preposicions"a"e"de"quesonobligatris.(Cf.:enfrancs).
"Sedutauportalr,(...)quesvedquanradrlle."(Lapassade).
"aquethplojadsquipleadehangalosclotsdeuscamins."(Baradat)
D'autascontraccionsd'articlesquesontanbenpossibles,dablas
prepausicions"per","sus","(en)t",mesnonsonpasobligatris.
"Quenevavalotrancsuucamind'ontpassava."(Joantausin)
"L'amnaques'esliuptupaisd'acer."(Badila)
Qu'existeishenqrad'autaspossibilitatsd'estacamentdel'articlemasculin Qu'eipassatdarr'ucasau.
dabuaspreposicionsodabsubstantius.Mesesonaquervertaderament
Loventqu'emprtaloscrumsdel'ussoms.
contraccions,.ouafrmad'elision?
"Mossu'ucuratdeucasteransapjogardelaguitarr."(Can.pop.)
Quand"lo"e"los"anlafonciongramaticaudepronom,ques'avisaramde Loreiqueprometde'usdeisharenpatz.
ques'elidanshensjameis'estacarsancramentaumotqui'usprecedeish. Loreiqueprometdedeish'usenpatz.
Pronomspersonaus
"Que'uborrivalocafdenslacaishla."(Landy)
"Que'tvasbarrarlomolinperundia"(Menjt)
"Lavotzque'us'estranglenlocth."(Palay)
Acps,nonserveishpasquesonquetl'expressivitat,enuntornhratipic.
"Quev'avermiatlocarrsautantplanquenatpostilhon."(Palay)
"Quecaldrinvderquinv'atormeligavalapaisana
arrebohica."(Lalanne)
Lopersonaureflexiuqu'eitanbenutilizat(dabuafrequnciahrahrta),td
exprimirla"possessionaflaquida"ouafrmad'apropriacionmentau(datiu
etic).
"LoconventdelasOrfalinasquesem'apitdavantdeusuelhs."
(Menjt)
"Quelass'aveslhevadasausongrat."(Palay)
"Aqun'empachavapas,v'atpensatz,qu'estossinplasentas()"(Palay)
Lopronom"at"/"ac"ques'emplegahraregularament(emplecdit
"expletiu")quandlocomplementd'objctedirctedeuvrbeilopronom
indfinit"tot",comtl'anonciarpurmrquelovrbarribe.
"Qu'acescotavatot"(Landy).
"mesquatitotencr."(Cantapopulara).
"Qu'raMadamaquiathasanartotpeudehenseperdehra."
(Palay)
"Martaquel'atperdonavatot."(Peyroutet)
Lopronom"atn"qu'eiemplegatdavantlovrb,enplaadeupronom
tonicaprsuapreposicion.Aquestapreposicionqueptvderatauuatraca
d'advrbi.
Quelamepausnauras.(quelapausnaurasdejo).
"Quelacorrntotsdavant."(Cantapopulara).
"Quecorrescalrenvath."(Narioo).
Pronomspersonaus
LO / AC / NE
"Queloreprochavandecpsd'stermeipreocupat..."(Bec)
Lopronomcomplement"lo"ques'emplegatremplaarungropnominau
"...equelogitatrra."(Arnaudin)[uncrabt]
designantuapersona,unanimau,uacausadeterminada.
"Quandlosepeln,soitornatal'ostauvielh."(Manciet)
"Lo"que'sptelidaren"l'"oen"'u".Aqueth"u",prononciat[w],que
representalo"l",enonpaslo"o".(Enposicionpsttonica,lo"l"que's
cambiasoventen[w]anoste).
"QuemespresasChuquetaene'uconeishespasmei!"(AlCartero)
"Quesel'amassaese'ucargasusl'esquia."(Arnaudin)
Queptestarl'equivalentd'undemonstratiufrancs(expressionsdeutipe "Losquis'ranhitsvder..."(JanPalai)
" celui qui "), e aver la fonccion de C.O.D. masculin, o de C.O.I. deus dus " de paur deus crits qui'u hasoren a casa." (Camelat) [N.B.:que s'ageish
genres.
d'uahemna]
"Ditzloplanfrancamentdepartir."(AlCartero)
" Ac " (o " at ") qu'ei un pronom neutre qui remplaa grops nominaus "B'atvedes?quehdanarlapala."(Berelh)
abstractes,proposicions,etc.
"Quandacaghit..."(Darrigrand/Boisgontier)
Que li coneguem emplecs expletius, mei que mei t anonciar lo pronom "Comnonivedpasplan,qu'attrobavatotmau."(Berelh)
"tot"enposiciondeC.O.D.
"Adaraqu'acavvatotprst."(Landy)
Lo mot "ac" que cambia sovent de prononciacion segon la rgla aperada "Apuish,mainada,quet'acveirs."(Gastellu)>[...tabbei'ras]
"assimilacionconsonantica."
"Qu'acrepti,nesoipasjo."(Bouzet)>[karre'pHti]
Quecaunotarenfinqueloccitanconeishuatresaufaiondarrevirarlo
pronom"le"francs:qu'eilo"ne"quistrbaquasitostempst
remplaarunatribut.(Cf.lotorn"deus"+adj.Plurau)
"cquensoi,equenvoiestar!"(Casaboune)
"Sesoicraba?cbenquensoi!"(Jctradicionau)
"Que'nsoibthdrin"(Navarrot)
Pronomspersonaus
"L'Aussauquiespiatotaquethmondeequisen'arrid."(Baradat)
"Que'svu(...)aucupardelaplanetasancra."(ReiBthvder)
Mesal'imperatiu,aquethpronomquepassadarr'uvrbe,(qui
constitueishlomedishtorncomenfrancs).
"Gahat'i!"(Bouzet)
"Cara't,mainada,queveirs..."(GastelluSabalot)
"Uncp,mespasdus,raprate'n."(Lux)
Quands'ageishdel'infinitiu,aquethpronomregimeque'spttrobarsia "Que'updesparlar,loshebitejarparaulasamistosas..."(Bec)
plaatabanslovrb(comdenslamgerpartdelasautasescadenas),sia "Jovolguardarlame."(Lespy)
aprs,(comal'imperatiu).
"Queparlandeleish'smorir"(Navarrot)
Medishacausadabunmieiauxiliarseguitdel'infinitiu:pronomsregimes "Belassesabernvirarsesoninocents."(Narioo/Tasis)
abansoaprs,jameiaumieicomenfrancs.
"Pedron'avpasvolutacompanh'm."(Gonzals)
Que'spttrobarenqralopronomregimeaprslovrbequandaqueste "Quesegotivalocap,esmudintseperbrapausa."(Camelat)
eiaugerondiu.
"Jacolet:(arrestantlo)Pasatau,gojat!pasatau!"(Bouzet)
Aquestatracadepronomsquepdenestaremplegatsdincatresoquate
denslomedishtrdefrasa.Lavetz,lalorplaarespectivaqu'aubedeish
preferenciaumentadaquesteordi:
1) Lo(s),la(s)2)se3)te,ve4)me,nse5)ne6)ac7)i.
(Ques'ipdentrobarexcepcions)
"Ense'ntornant,alasduasras,..."(Camelat)
"Vstem'anar!"(Expr.pop.tcaarunmainatquihpuishu)
"Nonsiquinns'iramescaduts..."(Camelat)
"Acqu'eilamaisondeprtaten'i."(Expr.pop.)
"Denegasegausas!Quem'acanditanueit."(Casabona)
Sintaxa
COMPARATIUS E SUPERLATIUS
Locomparatiud'egalitatques'exprimeishenoccitanperlas
"Losuelhssonautantestomagatsdequevesencomlasaurelhasde
locucions:tant...com,oautant...com.Acps,questrbaqueenlc quientenen."(Dauger)
decom(lengaliterria).
"Qu'ran,()autantespauritscomlosautes."(Gonzalez)
Locomparatiudesuperioritatqu'utilizalaslocucions:mei...que,o
mei...quenonpas.(N.B.:Enlcdemeiquesditzmesdecapalas
montanhas,maienccentrau).
"Quemvaupodersuenharacmeiplanquanoste!"(Berelh)
"Quaimimeimonberrettotespelatquenonpaslomeibthchapu
bordat"(Despourrins)
"Qu'imeidechegrinquenonpasset."(Menjt)
Locomparatiud'inferioritatque'sbasteishdabmensh
(omens)...que(oquenonpas).
"Quesonmensnombrsquenosautes".(SallesLoustau)
"Quesoimenshhrtqueth"(Courriades).
Mesaquethcomparatiud'inferioritatqu'eihrachicemplegat:Lo
mondequ'aimanmeilocomparatiud'egalitatnegatiu.
"Nonsonpastantnombrscomnosautes".(SallesLoustau).
"Nonsoipasautantrichecomtu."(Courriades)
Losuperlatiuqu'alaparticularitatde'spassardel'articledefinit
quandaquesteeiestatdejemplegatdavantlosubstantiu.
"Qu'eilavacameimagradelabrda."(Bouzet)
"quemaim'estonavaesqueconeissil'ra."(Gairal)
"Estarubrts(),milher:suscitarcreacions!"(Landy)
Queiacomparatiusdesuperioritat(osuperlatius)ditssintetics:
"Queharnprderlatramontanaaugncercabelh."(Lalanne)
gncer(meiberi),sordeish(meimau),meninomendre(meipetit),
"Lostrobadorsandatalahemnalaplaamger".(Bayrou)
mielhor(meibon),milher(meiplan),mger(meigran).
"Gleisas,delasgranasodelasmendras,quen'ia."(Dauger)
Sintaxa
Losvrbsdepercepcioncom"sentir","sper",etc.,quanuncomplement
dobjctebastitdablaprepausicion"a".
"QuesentaucarbonbrutlatealaigadeColonha."(Javaloys)
"Lostauquesentishencaraabohit."(Bec)
Laprepausicion"a"quintroduseishtanbenlinfinitiucomplementsdeusvrbs "QuientenutaparlardeuFLNC,solide"(Gonzalez)
depercepcionodemoviment.
"Lanostaistria,nonlavupasvderacostejarlasoa."(Lavit)
Quetrobamlamedishaconstrucciondensloscomplementsdobjctesnominaus "LosgendarmasquetrobnaPaulsolaalacosina."(Peirotet).
pertocantlaspersonasdefenidas.
"Quesuspectatzquauquarrensespeciaument?"(I.D.)
Locomplementdelcdundesplaamentquesbasteishdab"t"o
"ent".
"Peirotonsenvatcaatotsoletshenscompanhon."(Canta
tradicionau)
"Tonvas,tuquinepdenmasedar,t'onvas,t'onvas?"(Nadau)
UnsvrbsquisbasteishendabunC.O.D.enfrancsquevlenlaprepausicion" Quecredeslhudestarmalin?
de"enoccitan.
Quempensavidacavertotpergut
Losvrbsdestatquepdenaverperatributmantuasexpressionsinfinitivas
introdusidasper"de".
Aquethcampqueidemaulaurarquaneitrpeishuc.
Queidevergonhahar!
Sintaxa
EXPRESSIONS EPITETICAS
L'adjectiu(qualificatiu,possessiu,demonstratiu,)que'splaameique Uahemnabra,etc.
meiaprslonom,quanserdabunarticledefinit.
"Lahadatoa,hu!n'rabrigavagamonda."(Salanoubat)
Lasexpressionsdabunnomprpideutipe"Pierrelegrand",etc.,
denslalengasustiengudaqu'aubedeishentanbenadaquerargla.
LoGuilhmpesqur,laGuilhmbranr,...
LoJoanpc,loJoanpetit,
Aquestetornqu'eisoventplanemplegatdenslaterminologia
naturalista.
LoBernatpudent,loGuilhmpesqur
"Ladaunabra()quesortivad'estarmalauta"(Daretche)
Quefoncionatanbenadabunparticipisubstantivat
"Locurelobeneditpauruc"(Arnaudin)
quanserdabuacomplementacionadverbiau.
"Lomaridatdenau."(Arnaudin)
Meslotornmeicomunquecambial'epittensubstantiu,eque
l'utilizacomgropnominaucomplement.
"Unreiveuseavuamainadetadelasmeiesberidas."(Dardy)
"LedefuntX.",totun,ques'arreviraper"lodefuntX"o"lodefunt
deuX",meslamgerpartdeutempsper"LopraubeX"
"Lodefuntdetonpairn'apasjamesminjatnatgatesquiru."(Ducos)
"Comhaslodefunttonpair,lopraubemi!"(Courriades)
Sintaxa
LA NEGACION
L'enonciatiusNON(oNE)introduseishentostempslasproposicions "Noncreipasquet'agiescrivutdespuish"(Camelat)
negativas.QuesonregularamentseguitsdeumotPAS.Que'shican "Nevoipasquesialodit."(Peyroutet)
enplaadeuQUEafirmatiu,enonpasdabeth.
"H'tendavant,en'ajaspaspaur!"(Courriades)
Denslaspregriasodenslosordisadocitsperlapolitessa,lomot
PASnons'emplegapas.
"Nonpartiatzenqra..."(Bouzet)
"Nepensesalasnostasisturas."(Gonzalez)
PASnons'emplegapastanpcencasd'expressiondeudobteo
d'incertitud.Medishacausaquanlosemantismedeuvrb
principaueienoposiciondablosoncomplement.
Senonvolsminjar,qu'accaldser.
"Mantunnonl'averplorada.."(Berelh)
"Nonpodoiresistiralaprusra"(Bec)
Queptestardeishatquanlafrasaecontienunauteterma
negatiu,meiquemeidenslalengaliterria,entaleugerir
l'expression
"Jameinons'estangaaquethplojads"(Baradat)
"Arrensnonm'anditaqu."(Bouzet)
"Losvielhsnedrmenguaire."(Belloc)
...meslomeisoventquedemora,quanserencompanhiade
mantunsmotsnegatius.
"Nidemoravapasqueguairearrendecapenss."(AlCartero)
"Nonm'estonapaslavetzbriga."(AlCartero)
Lasproposicionsnegativasquepdenestarintrodusidasperlomot
"Qu'acsapmesquenonacvudser."(Bouzet)
QUE,tinsistir,meslavetzlotermePASqu'eitostempsabsent.
"Curis,quene'nsoibriga."(Lalanne)
Meseivertaderamentlavetzl'enonciatiu?
"mesquenonvolentnerarren."(Palay)
Sintaxa
QUAN
Quansiarei,...(+futur)
Quandilseraroi,...
Quanserrei,...(+conditionnel)
Mmes'iltaitroi,...
Quanserrei,...(+prsent)
Bienqu'ilsoitroi,...
Quanrarei,...(+tempsdupass)
Quandiltaitroi,...
(Vrbdecl.aupassat+)Quanestorerei,...(+conditionnel)
(...)quandilseraitroi,...
Quanestrei,...
Quandilfutroi,...
Quaneiestatrei,...
Quandilatroi,...
Sintaxa
REGIME DIRCTE
Logropnominauregime(1)dircteexprimintuapersonaque's
construseishdablaprepausicion"a";medisharcausa,lomeisovent,
devantuninfinitiu.
(1)Regime=complementd'objcte
"Nonmancpasd'anarvderaMossurd'Arista."(Palay)
"Deventotssonsmisajudarausenhor."(FrsdeBearn)
"Aperatzavstepair."(Courriades).
"Ac,qu'acveiahar."(Dauger).
Que'spassalamedishacausadablospronomsodenslostermisd'un
comparr.
Que'usenviiapisher,al'uncomal'aut.
"Adaraqu'eifenit.Quet'aimiatu."(Peyroutet)
Lotornemplegatqu'eitanbenataudevantunanimaudesignatperunnom
prpi.
Qu'itrobataPiguetadenslomilhc.
Qu'ienviataPigoncercarlasaulhas.
Densl'expression:"l'un/l'aute",laprepausicion"a"que'stornatrobar
devantlosegondtermi,dabunvrbreciprc.
Aimatzvelosunsausauts.
Loscabelhsdemilhcque'stocavanlosunsausauts.
Mes,"a"nons'emplegapasquanloregimeeiexprimitdabunnom
collectiu.
Queconvidaramlosvesinselafamilha.
Quevolrecberlosjoensmeiluquelosvielhs.
Quecaunotarquelaconjonctivaobjcte,enprincipiintrodusidaper
"que",pttanbenestarcomenadaper"deque".
"Quesoihracontentdequesitzvengut"(Narioo/Tasis)
"Mesbeptsdser()dequet'anescrivut"(Narioo/Tasis)
Sintaxa
"Loserjantbepugt'anarvders'avmditlavertat."(Caseboune)
"Be'spensams'aquethldparaneserlonostecemitri."(i.d.)
"Qu'mrelhevats,per'morquetotalacompanhiaquese'nva."(i.d.)
Mesqu'arribaprosovent,quanaquethsubjcteerecu
"Quevuanarvderlohromentsemadura."(Bouzet)
l'essenciaudelatransistivitatdeuvrbprincipau,quesiadestacat "Escotal'airequinboha."(Camelat)
endavantdeurstedelasubordinada.
"LagentcredlaLeontinaqu'rauabrocha."(Lapassade)
Aquethtornquehdeusubjctedelasubordinadauatracade
complementd'objctedeuvrbprincipau,quisobradela
subordinadaestantcomuaprecisionhornidaenmei.
"Qu'atenlocochrquevolhapartir."(Dauger)
"Qu'aimilosueusquesianplancueits."(M.Grosclaude)
"Quecaulosparentsquesapian..."(G.Narioo)
Aquestebiaisdebastirlafrasacomplexaque'spttrobardab
mantuasconjonccions,emeidensuasrelativas.
"Quedemandalodarrrtrinquanse'nva."
"Quevolersaberlotonpairqupensavertaderament."(Gonzals)
G.Nariooquesemblapensarqu'aquestarenviadadela
"Noncalerpaslosmisque'sdesbrombssinlorespctedelanatura."
conjonccioneviendequeloqueenonciatiudeladebutaeser
(G.Narioo)
trpprssinon.Mesque'spttrobartanbenshensl'enonciatiu
"Quesabaquethvolumtotsolquevalhramei"(Narioo/Tasis)
que(vderacdevath).
Acps,lelementconjonctiuqueptdesaparishertotaument,
notadamententenleugerirl'expression.
"Abanslavoladaagitocatlosu,loshialatsque'sbarravan."(Lapassada)
Acps,tintrodusirlaconjonctivaobjcte,lalocuciondequept
remplaarlaconjonccionsimplaque.
"Mesbeptsdser()dequet'anescrivut"(Narioo/Tasis)
"Quesoihracontentdequesitzvengut"(Narioo/Tasis)
Vrbs
LASPCTE EN OCCITAN
Enoccitan,lacategoriadel'"aspcte"ques'exprimeishmeiquemeidablo
caractrsimpleocompausatdeusvrbsemplegats(acabat/pasacabat).
"Quedecidiide'upausarlaquestionquiavpreparat."(Gonzals).
"Qu'aubriilaprtaapuishaversoat."(I.D.)
L'aspcteduratiuqu'eirendutperlostempssimplescostumrs(present,
imperfit,futursimple,etc.)
"N'idemoravapasguairearrendecapenss."(AlCartero)
"Uavielhaeldabrochadeuparanqu'arngahrald."(I.D.)
odabunstornsbastitsdabl'ajudadeuvrbestarcomestara,estarau[+
infinitiu],estarau[+vrbdabsufix'ader'],estarsuurapde,estaren[+
substantiuen'atge'],estarde[+substantiuen'ra'],etc.
"Losmisquesonaudalhar."(Palay)
"Lovailetqu'eiaulaurader."(I.D.)
"Lajgaqu'eienporiatge."(I.D.)
L'aspcteterminatiuque'sptrnder,comenfrancsperl'utilizaciondeu
vrbviner,mestanbenperladeuvrbsortiracpsahortitper(tot)juste,
perladetornaroenqraperexpressionscomtotescssi.
"Totescssiarriba."(Palay)
"Quesorteishitotjustedevderlonotari."(I.D.)
"Mesqueviendeme'nbalharunsegon."(Camelat)
L'aspcteingressiu,quimarcaladebutad'uaacion,que'sptbastirdabuns
tornsperifrasticscomhic'sa,comenarde,gaharlo(+infinitiu),etc.
"Detantquiavpaur,quegahlocrrer."
"Que'mcomenasd'ahartar!"(EntenutaAubertin)
Hornimtfenirquel'aspctefuturimmediatqu'eiexprimitenoccitanperlos "Quevuhrld."(EntenutenvathdeVartges)
mieiauxiliarsanarovoler,odabestarsuupuntde,etc.
"Densmiejaralofactorvapassar."(Bc)
Vrbs
Vrbes
deu
1rgrop
PRESENT
Radicau+
R+
(R+)
(R+)
Incoatius
R+
au
2 grop
FUTUR
Infinitiu+
i
as
a
am
atz
an
eish+i
eish+es
i
eish+
as
im
itz
Infinitiushensla"r"+"v"+a
eish+en
am
Non
incoatius R+
(R+)
au
2 grop (R+)
i
es
im
itz
en
R+
(R+)
(R+)
i
es
em
etz
en
Vrbes
deu
3augrop
IMPERFIT
Infinitiushensla"r"+"v"+
i
s
Infinitiu+
am
atz
an
atz
n
PRETERIT
Radicau+
i
s
R+
m
tz
n
R+
ii
s
im
itz
n
oi
s
R+
om
otz
n
R = radicau ; R = l'accentuacion tonica que's h suu radicau ;Acentuacion tonica sus las terminasons en gras e soslinhadas.
CONDICIONAU
Infinitiu+
SUBJ.PRST
Radicau+
R+
(R+)
(R+)
s
Infinitiu+
em
etz
n
i
es
e
em
etz
en
(R+ esqu )+ i
as
(R+esc+) a
(R+esc+) am
(R+esc+) atz
(R+esc+) an
i
ias
R+
ia
(R+) iam
(R+) iatz
ian
SUBJ.IMPERF
R+[vocaladeupreterit]+
ss+
I
es
R+[vocaladeupassat
simple]+ss+e
em
etz
en
Vrbs
ESTAR
(STER)
AVER
PRESENT
IMPERFIT
FUTUR
Quesoi(si)
Qus
Quei(es)
Qum
Qutz
Queson
Qui
Quas
Qua
Quavem(am)
Quavetz(atz)
Qu'an
Quri
Quras
Qura
Quram
Quratz
Quran
Quavvi(av)
Quavvas(avs)
Quavva(av)
Quavvam(avm)
Quavvatz(avtz)
Quavvan(avn)
Queseri
Quesers
Queser
Queseram
Queseratz
Quesern
Quaveri(auri)
Quavers(aurs)
Quaver(aur)
Quaveram(auram)
Quaveratz(auratz)
Quavern(aurn)
SUBJONCTIU
PRETERIT
Questoi
Quests
Quest
Questom
Questotz
Questn
Quavoi
Quavs
Quav
Quavom
Quavotz
Quavn
CONDICIONAU
Queser
Quesers
Queser
Queserem
Queseretz
Quesern
Quaver(aur)
Quavers(aurs)
Quaver(aur)
Quaverem(aurem)
Quaveretz(auretz)
Quavern(aurn)
PRESENT IMPERFIT
Quesii
Quesias
Quesia
Quesam
Quesatz
Quesian
Quagi
Quajas
Quaja
Quajam
Quajatz
Quajan
Questossi
Questosses
Questosse
Questssem
Questssetz
Questossen
Quavossi
Quavossses
Quavosse
Quavssem
Quavssetz
Quavossen
Vrbs
"Qu'raestatendebatles."(Peyroutet)
Qu'eiemplegattconjugarlosvrbsdecontiengutpassiu.
Latrraqu'eilaurada.
Queserveishentusvrbsreflexiusopronominausemplegatsshens
objcte,...
"CarlesValhsques'eimortanueit."(Narioo/Tasis)
"Que'msoifotuthenslovarat."(Nadau)
...eentausvrbsd'estacionodemovimentquicontienendenslalor
significacionua"limitainterioradetension"(Cf:Guillaume).
Quesoientrat.
Quesonarribats.
Avisatzv'i:"Estar"queptestaremplegatdabunmieiauxiliaractiu,silo Quesoivolutpartir.
vrbfinaual'infinitiues'atvu.(Vdertabludeusmieiauxiliars)
Eths,quesonpoduttornarprolu,mespasjo.
AVER
"Aver"qu'eilosonprpiauxiliar.
Quasavutpaur,non?
Qu'eiemplegattlamgerpartdeusvrbsactius
Qu'aurstrobatmeidecepsdel'autapartdeubsc.
Qu'eicausitquanloreflexiuserveishtdexprimirlapossessiondel'objcte Et'asminjatlapoma?(=Asminjatlatoapoma?)
dirctedeuvrb.
Quem'ipresloparaploja.(=Qu'ipreslomenparaploja.)
"Aver"qu'eitanbencausitentusvrbsd'estacionodemovimentshens
"limitainterioradetension"
Qu'avcorrutpendenttresras
Qu'aatendutdincadara
Avisatzv'i:"Aver"queptestaremplegatdabunmieiauxiliarqui's
"Quesmorduncautehredperaveranatcrrerluenh()"(Berelh)
conjugad'ordenaridab"estar":quesufeishquelovrbfinaual'infinitiue "Asanatvder,aMossurLassra?"(Peyroutet)
s'atvolha.(Vdertablu).
"Qu'ianatvisitarlagleisadeCastanhda"(Gonzalez)
Vrbs
Preteritperifrastic:lovrbanaraupresent,
seguitd'uninfinitiu,quedal'equivalentd'un
perfitnarratiudrindramatizat.
"Que'tvavder(...)uamenadecuca."(Bec)
"Vaentneruncrabtquebicharrava."(Arnaudin)
"Ecpsec(),que'tvauvderunescarglh."(Gonzales)
VOLERoANAR
Aspcte:lofuturimmediat,(normaument:
anar+infinitiu)queptestarrendutper
l'emplecdeuvrbvoler.
"Qu'atvoiharquanvolhatz."(J.Palay)
"Quevunevar."(EntenutaLuz)
"Que'vsvoiescrverdePompei."(Dauger)
PENSAR,CRDER,
MANCAR
Pensar,mancarecrder(+infinitiu)queson
losquivalentsdeu"faillir"francs.
"Unbarrictmanqutpicar,calguttrescolarlovin."(Bacou)
"Ques'apensatcoparlacama."(Palay).
HAR
(infinitiu+)
Tdinstitirsusloprocsexprimitperunvrb,
ques'iemplegalovrbhar,conjugataprs
l'infinitiud'aquethvrb.
"Comptarlasgotasquehas,()meslodemonque'utien."(Menjt)
"Gatquisorigatasorigarquehar."(Lalanne)
"Equinarrderquehasm!"(Palay)
TORNAR
(+infinitiu)
Conjugateseguitdel'infinitiudeuvrb,tornar
qu'exprimeishlarepeticiondeusonprocs
(=francs"re").
"Que'vsvautornarparlardeucurdeSeron."(J.Palay)
"Quedesapareishejameinonl'antornadavder."(Camelat)
Vrbs
"Sonstritsbe'ssoncalhatsentl'eternitat"(Bec)
"Laprtaqu'eiclavada,lacautraqu'eivueita"(Berelh)
Aquesteacrdique'shtanbendabunmieiauxiliar.
"Jameilasoamolhrn'ravoludapujar".(Camelat)
"Quelasavernpodudasvder".(Bouzet)
Dabaver,shensobjctedircte,no'shpasl'acrdidablosubjcte.
(Medishacausacomenfrancs.)
"[Arantxa]qu'avparlatdoament"(Gonzals).
"Adaralascausasqu'ancambiat."(Tasis/Narioo).
Dabavereunregimplaataprslotxt,lamgerpartdeutempslalenga
modernanonhpasl'acrdi.
"Qu'ashitprodeholiastque'tconeishintots"(AlCartero).
"Qu'igahatlacorruda"(Camelat).
Mestdinsistir,lalengaliterriaquehtotunl'acrdi,dablocomplement
d'objcte.
"Ques'avcrompadauaaulhada"(Camelat).
"Qu'avhitslossonscinqansdeservici..."(Camelat)
Seloregimdircteeiplaatabanslovrb,l'acrdique'sh,amenshque
sageishcadeque,qui,ne,oquant.Totun,lacrdquestornaharaprslemplec
delaprepausicion"de",frequentamentemplegadaabansloparticipi(densun
tornproidiomatic).
"Mantunnonl'averplorada"(Berelh)
"Canonscomaquera,quenientenutdautas."(Darrigrand).
"Lopaucdetrraquavemdelaurada"(Piat)
"Totaslaspegussasquins'adit."(Bouzet)
Vrbs
L'IMPERATIU
Loslingistasquedisenl'imperatiuqu'eiunmdedel'accion,enon
pasdelaparaula(enl'emplegant,lomondequ'ageishenmeique
nonparlan).Qu'empruntalassoasfrmas,segonloscas,siaa
l'indicatiu,siaausubjonctiu.
"Tornahicartotenplaa!"(Lux)
"Hu!Becut!Desvelha't!"(Cassagnau)
"Espiatztanben,vosautes!"(Schetober)
"BeviamuncpalasantatdeunosteJan!"(Etcheverry)
L'imperatiun'apasquesonquetrespersonas(2sg,1pl,2pl).Lo
purmrgropqu'empruntala1rapersonadeuplurauausubjonctiu,
elasduasautasal'indicatiu.
"Quesonsoventatau,lossords,(...).Haut!Cridem!"(Courriades)
"Etornatzdetira!"(Baradat)
"Non,non,demora!"(Narioo)
Perlogrop2au,enrglagenerau,totaslasfrmasafirmativasque
pdenestarconsideradascomvienentdel'indicatiu(causeish,
causim,causitz)
"Cobritzvedeplanl'esquiau!"(Garric/Narioo)
"Arnaut,esclareishm'aqu!"(Camelat)
"Qu'mjoensenqra(...):Partim!"(Camelat)
Lasfrmasdel'imperatiudeugrop3au,quevienenlomeisoventde
l'indicatiu(planh,planhem,planhetz),mesqueiasoventexcepcions
(vediam,beviam,digatz,spias...)
"Quinapacincia!Aten!"(Lux)
"Tienetzvedeplan,quevamtirarcamin!"(Garric)
"Fotmelocampd'ac,eviste,abansque'tcopilomus!"(Etcheverry)
"Beviamalacuevanavra...!"(Navarrot)
L'imperatiunegatiu,comenespanhu,qu'empruntatostempslas
frmassoasausubjonctiu.Quancorresponauainterdiccionhrta,
queprenlasegondapartidadelanegacion,...
"Nonv'esmalicietzpas,maman!"(Courriades)
"N'agispaspur!N'acbalharipasauvesin".(Cassagnau)
"Anem,Jausp,ne'thasquispaspregar!"(Sautier)
...mesquancorresponauademandaoauapregria(imperatiu
adoit),enonpasaunordi,lomot"pas"quedesapareish.
"Nonvienishicarlotonnasdebohondenslosaharsdeusautes."
(Etcheverry)
"Nont'estoness'abansdeguaireese'nvedacdecrudas!"(Camelat)
"Nonpartiatzenqra..."(Bouzet)
Vrbs
"quebrocavanentderasenesperarlosopar"(Palay).
"loslorsmainats,enaprnerlobiarns,.."(Narioo).
"Enharanar"(Expr.pop.,responsaalaquestion"Quinva?")
Lexpressiondetemps(simultaneitat)rendudaenfrancsper"tout
en"+infinitiuquedaenc:enbth+infinitiu,oentot+infinitiu.
"Qu'entenvalasmairsbatalarentotvigilar"(Javaloyes).
"entotespiarlobalcondeuSentPair."(Menjt)
"Enbthlevaruataaaquiu,"(Bec)
"Facile,difficile"quesrendanenoccitanperdebonhar,demau
har.
"Aquethstxtesqueson,qumei,deboncomprner."(Gonzalez).
"Aquethcampqueidemaulaurar.".
Lotorninfinitiuqueiutilizathrasoventenoccitantrnderuns
complementsciconstenciaus:lobut(comenfrancs),
"Tcrompn,mondequenicorrdelaslanas,.."(Alcartero).
"Tnonpasdeishartotasolaaquerajoenessa"(Berelh).
mestanbend'uafaionquin'eipasbrigapossiblaenfrancs
corrcte,tl'expressiondeutemps
"Totdiaqueivandesempuishs'estartuatlodrlle."(Menjot)
"Mondiu,bsvadudabradespuisharribaraciu"(Oriona)
odeloposicion.
"Amaugratdaverhittotquical"(Exp.Pers.)
"PerestardePars,quesembladeupas"(Cantapop.)
Queptenqra,plansegur,exprimirlencausa,
"Quese'nvaaplaserpermordaverlotemps."(Nadau).
"Pr'amorlomonded'estarpeuscamps"(Menjt)
olamanira.
"qu'esperavalosonmsteshensdelairar"(Landy)
"Quepassavadiassancrsshensde'smudar."(Menjt)
Vrbs
Qu'eilomeiadretquiagirencontrat,elosolquiposcavncer...
Ques'emplegadensdecompletivasquisegueishenunsvrbsexprimintua "Quen'ratotfir,dequeviengossedeParis..."(Menjot)
granasubjectivitat(desir,ordi,cranhta,...)
"Nonvolpasentnerparlardequlaseprengosse"(Peyroutet)
...densloscasd'ordis,depregrias(shenslasegondapartidadela
negacion),densl'imperatiunegatiu,
"Nondiscutiammeidetotaquer."(Bouzet)
"Nepensesalasnostasisturas."(Gonzalez)
"Htendavant,menica,en'ajaspaur!"(Courriades)
"Quansialotempsd'amor,lossoldatsserntrobadors."(Pagalhs)
denslascirconstenciausdetemps(odevalortemporau),enplaadeu
"Nonmavernpascomvolhan."(Bouzet)
futurdel'indicatiufrancs,edelamedishafaionquiachnloscastilhans.
"quanagisapariatlatoaamnadablamea."(Lalanne)
Denslaprincipala,ques'emplegalosubjonctiupresentaprsunfutroun "Quaneicontentlopble,quecauquedance."(Menjot)
present(ind.)denslasubordinada
"Sitamiadeviestar,cauquelatonhasaute!"(Cantapopular.)
...elosubjonctiuimperfitdenstotautecas.
"Quiquestossequelaverpodutharquivolosse."(Gonzalez)
"Que'us'avhicatal'endstatquanestssevielha."(Peyroutet)
Losubjonctiuimperfitqueptexprimirl'ipotsaolosohet.
"Enqra,n'avossenhitquede'upanarlovin,"(Menjt)
Vrbs
ESTAR
Condicionau
SubjonctiuImperfit
Condicionau
Avossi
qu'aver
Estossi
queser
Avosses
qu'avers
Estosses
quesers
Avosse
qu'aver
Estosse
queser
Avssem
qu'averem
Estssem
queseretz
Avssetz
qu'averetz
Estssetz
queserem
Avossen
qu'avern
Estossen
quesern
Vrbs
VOLER : CONJUGASON
Present
quevoi
Imperfit
quevolvi/quevol
Futur
quevoleri
Preterit
quevoloi
Condicionau
quevoler
quevs
quevolvas/quevols
quevolers
quevols
quevolers
quevu
quevolva/quevol
quevoler
quevol
quevoler
quevolem
quevolvam/quevolm
quevoleram
quevolom
quevolerem
quevoletz
quevolvatz/quevoltz
quevoleratz
quevolotz
quevoleretz
quevlen
quevolvan/quevoln
quevolern
quevoln
quevolern
SUBJONCTIU
Present
Imperfit
Futur
deupassat
Imperatiu
Participis
quevolhi
quevolossi
quevolori
volha
volent
quevolhas
quevolosses
quevolores
volham
volut/uda
quevolha
quevolosse
quevolore
volhatz
quevolham
quevolossem
quevolrem
quevolhatz
quevolossetz
quevolretz
quevolhan
quevolossen
quevoloren