Sunteți pe pagina 1din 66

SOMARI

Advrbis,adjectius,interjeccions.............................................................................................................................................................4
ADJECTIUSQUALIFICATIUS..........................................................................................................................................................................................................................................4
ADVRBIS:Tablusinoptic..........................................................................................................................................................................................................................................5
EMPLECDUNSADVRBISDELC...............................................................................................................................................................................................................................6

Articles....................................................................................................................................................................................................7
ARTICLESGASCONS......................................................................................................................................................................................................................................................7
ARTICLESPARTITIUSEINDEFINITS...............................................................................................................................................................................................................................8
CONTRACCIONSD'ARTICLESDEFINITS.........................................................................................................................................................................................................................9

Conjoncionsdesubordinacionepronomsrelatius.................................................................................................................................10
CONJONCIONSDESUBORDINACION.........................................................................................................................................................................................................................10
RELATIUS....................................................................................................................................................................................................................................................................11

Determinantsepronoms.......................................................................................................................................................................12
AQUETHoAQUESTE?................................................................................................................................................................................................................................................12
ADVRBISdeLCeDEMONSTRATIUS:....................................................................................................................................................................................................................13
LosGRATSd'ENLUENHAMENT...................................................................................................................................................................................................................................13
INDEFINITS:adjectius................................................................................................................................................................................................................................................14
INDEFINITS:pronoms................................................................................................................................................................................................................................................15
INDEFINITS:exemplesd'emplecs..............................................................................................................................................................................................................................16
INTERROGATIUS:Advrbisadjectiuspronoms........................................................................................................................................................................................................17
MOTSINTERROGATIUS..............................................................................................................................................................................................................................................18
NUMERAUS................................................................................................................................................................................................................................................................19
PRONOMSEADJECTIUSPOSSESSIUS.........................................................................................................................................................................................................................20

Enonciatius............................................................................................................................................................................................21
OCCITANSUDGASCON:LOSENONCIATIUS.............................................................................................................................................................................................................21
ENONCIATIU"BE"......................................................................................................................................................................................................................................................22
ENONCIATIU"E".........................................................................................................................................................................................................................................................23

LOMOT"JA".............................................................................................................................................................................................................................................................24
FREQUNCIADELENONCIATIU.................................................................................................................................................................................................................................25

Expressionsdelasnunciascirconstanciaus..........................................................................................................................................26
L'ANTERIORITAT.........................................................................................................................................................................................................................................................26
L'ENCAUSA.................................................................................................................................................................................................................................................................27
LoMOVIMENT:l'originaelobut..............................................................................................................................................................................................................................28
L'OPOSICION..............................................................................................................................................................................................................................................................29
LoTEMPS...................................................................................................................................................................................................................................................................30
TORNSADVERSATIUS:conjoncionseadvrbis.........................................................................................................................................................................................................31

Morfologia.............................................................................................................................................................................................32
ACCENTTONIC...........................................................................................................................................................................................................................................................32
TRESAUPERSONADEUSINGULAR:DESINNCIA......................................................................................................................................................................................................33
PONTSMORFOLOGICS:deufrancsal'occitan........................................................................................................................................................................................................34
PONTSMORFOLOGICS:deufrancsal'occitan(seguida)........................................................................................................................................................................................35
SUFIXES(1).................................................................................................................................................................................................................................................................36
SUFIXES(2).................................................................................................................................................................................................................................................................37

Ortografia..............................................................................................................................................................................................38
LOSSONS[e]o[]FRANCS:....................................................................................................................................................................................................................................38
LOGENREDEUSNOMS..............................................................................................................................................................................................................................................39
QUEoQU.................................................................................................................................................................................................................................................................40
LAPREPOSICION"DE"(1).........................................................................................................................................................................................................................................41

Preposicions..........................................................................................................................................................................................41
LAPREPAUSICION"DE"(2).......................................................................................................................................................................................................................................42
PREPOSICIONS(elocucionsprepositivas)desenslocatiu.........................................................................................................................................................................................43

Pronomspersonaus...............................................................................................................................................................................44
PRONOMSPERSONAUS.............................................................................................................................................................................................................................................44
CONTRACCIONS,ELISIONS:ARTICLESEPRONOMS..................................................................................................................................................................................................45
EMPLECSPARTICULARSdeusPRONOMSPERSONAUS..............................................................................................................................................................................................46
LO/AC/NE...............................................................................................................................................................................................................................................................47

PLAAEORDIDEUSPRONOMSPERSONAUSREGIMES............................................................................................................................................................................................48
COMPARATIUSESUPERLATIUS.................................................................................................................................................................................................................................49

Sintaxa..................................................................................................................................................................................................49
LACONSTRUCCIONPREPOSICIONAU:COMPLEMENTDEUVRB............................................................................................................................................................................50
EXPRESSIONSEPITETICAS..........................................................................................................................................................................................................................................51
LANEGACION.............................................................................................................................................................................................................................................................52
QUAN.........................................................................................................................................................................................................................................................................53
REGIMEDIRCTE........................................................................................................................................................................................................................................................54
SUBJCTEDELACONJONCTIVAOBJCTE..................................................................................................................................................................................................................55

Vrbs.....................................................................................................................................................................................................56
LASPCTEENOCCITAN.............................................................................................................................................................................................................................................56
CONJUGASONS:Tablusinoptic...............................................................................................................................................................................................................................57
CONJUGASON:ESTAR;AVER....................................................................................................................................................................................................................................58
CAUSIDADEL'AUXILIAR:estaroaver.......................................................................................................................................................................................................................59
LOSMIEISAUXILIARS.................................................................................................................................................................................................................................................60
PARTICIPISPASSATS:acrds.....................................................................................................................................................................................................................................61
L'IMPERATIU..............................................................................................................................................................................................................................................................62
LOSEMPLECSDELINFINITIU.....................................................................................................................................................................................................................................63
L'EMPLECDEUSUBJONCTIU......................................................................................................................................................................................................................................64
LOSUBJONCTIUTL'EXPRESSIONDEL'IPOTSI........................................................................................................................................................................................................65
VOLER:CONJUGASON...............................................................................................................................................................................................................................................66

Advrbis,adjectius,interjeccions
ADJECTIUS QUALIFICATIUS
Ladjectiuqualificatiuoccitanquept,comenfrancs,estaremplegatcom "QuaquethpraubeCarcusaneposcaguarirviste."(Narioo)
epitt.Lafrmasimpladel'epittqu'ei,acps,remplaadaperlotorn
"Quacabavaualongavitadespravas(...)"(Camelat)
partitiu:"de"+article+adjectiu.
"Aqueraqueserdelaspeludas."(Lalanne)
Comenfrancs,queptestar,quanvienaprsunvrb"d'estat",atribut "Locaperanquevadmutcomunpeish."(Batcave)
deusubjcte,...
"Totplancomptat,nrapasgranlorisc."(Destandau)

...atributdeucomplementdobjctedircte,(hrameisoventquen
francs)...

"Sevoletzlosoparhit,htzlove!"(Casabone)
"Acquevoilascausasclaras."(Bouzet)

...oestarenaposicion,acps,plansegur,dabuafonccionqui'srapressa
deladel'advrbi.

"Qu'imetausstersdesombrequicrotzi,mormcs,.."(J.L.Lavit)
''Solquevaucercarl'arrua''(Dauger)

Quept(abthscps)tanbenestarsubstantivat(hradecategoriasde
lexmasque'npdenestarenoccitan)...

"Pelutcontrepelut,quebarranlohenut."(Devinalhapopulara:l'uelh)
"...lagrantaolapetita?"(Cantapopulara)

...oenqrafrancamentemplegatcomadvrbi,quiconstitueishuntorn "Carnavalqu'avsoliersdepaprtdanarleugr."(Cantapopulara)
hrafrequentenlenganosta.
"Quel'agradavaenqrabthdrindelger."(Peyroutet)
L'adjectiuque'strbaprofrequentamentdensuntornadverbiau,loquau "...vestitdemagre"(Expressionantifrasticapopulara:grs)
comprentanben"de",eloparticipepassatd'unvrbtransitiudircte.
"Defrescn'ripasrasat"(Lafore)
Ques'emplega,enfin,mieiadverbializat,dablapreposicion"de",en
"Aquerabestitaqu'eidebonreconisher."(Menjt).
companhiad'uninfinitiu,densuntornadjectivauhraidiomatic:"de"+
"Quensecondquinrandemaishantvver,tdeth,losviatges."(Landy)
adj.+infinitiu.

Advrbis, adjectius, interjeccions

ADVRBIS : Tablu sinoptic

MANIRA

Quin,atau,adaisa,amalaisa,en(de)balas,envaganaut,quinquesia,plan,mau,tanben,tanpauc,adarron,aplaser,
chicachic,drin(s)adrin(s),chicachic,atr,amassa(s),amiejas,enpermras,endarrras,adebonas,etc...
(+advrbisen"...ament",+adjectiusemplegatscomadvrbis).

AFIRMACION
DOBTE
NEGACION

c,qui(quec),quequi!,cben,cplan,cbenplan!si,mesc!,etc...
Non,nani,ne,lhu,dilhu,autanplan,tanplan,ampar,etc...
Desegur,segur,solide,bensi,behida,ahida,etc...
Briga,guaire,pas,nat,jamei,enlc,veta,cap,arren,arrens,hautobaish,abansa,etc...

QUANTITAT

Drin,pro,hra,pauc,pc,autan(t),tan(t),quant,briga,
Mei(mes),mensh(mens),quasi,desobras,
Todi,totescs,unsarrt,unhish,unahoalh,etc...

LC

TEMPS

On(t),d'on(t),(en)ton(t),ac,aqu,aquiu,acer,aciu,aulhors,
Laguens,dehens,deguens,dehra,lahra,en,enl,
Luenh,prs,prisha,enlc,pertot,adespart,desss,devath,arron,
Capvath,capss,caparren,capavant,etc...

Quand,ara,adara,bitara,totara,ads,bthlu,uei,ier,delier,doman,deldoman,domanpassat,abansdelier,
aprsdeldoman,bthtempsa,ierser,iermatin,iervrspe,auser,augan,l'anpassat,auganpassat,despuish,
desempuish,acps,abthscps,d'autescps,dequanenquan,detempsenquand,apausas,sovent,tostemps,jamei,
enqra,entretant,al'entant,longtemps,lu,viste,permr,detira,ded'ra,etc...

Advrbis, adjectius, interjeccions

EMPLEC DUNS ADVRBIS DE LC


Aprslosvrbsexprimintundesplaament,eseguitsdun
complementdelc,loccitanqueptemplegarunadvrbidelc
(ouaprepausicionadverbializada)enmei,enfindefrasa.Lavetz,la
partidanominaudeucomplementques'emplegashensarticle.

"Quecorrescalrenvath."(Narioo)
"Pendenttresdiasquecaminpenascapss."(I.D.)
"QuisapsenesonpasperParsendavant?"(Casabona)
"Uahemnaeungojatetquensepassnauras."(Menjt)

Aquestesadvrbisquindicanlavetzlosensdunmovimentoua
direccion,quipartensiadeusubjcteparlant,siadeulcexprimit.

"Quepartpeuspratsenl."(Bouzet)
"Quesenvacaminendavant."(Bouzet)

Losadvrbesutilizatsdensaquethcasqueson:enhra,enl,en,
envath,capvath,capss,endavant,etc.

"QuespassejaperPauenhra."(Bouzet)
"Quenadavaarriucapss."(I.D.)

"En"e"enl"quesondehitlosequivalentsde"prs"e"
luenh"densloscomparrsodenslexpressiondeladirecciondun
moviment:enlqu'exprimeishunmovimentd'enluenhament,en
unmovimentderapressament.

"Onvasgojat,hten,estangatdrin"(Camelat)
"Ueiquepujarammeienl."(A.Pic)
"Nos,hasmen,onestiravamalendarrr."(Manciet)
"Locreatorquivedal'endavant,detantluenhenlquesia,..."(Lalanne)

Losdusmotsmentavuts,preceditsdelapreposicion"de",quedan
lindicadunpuntdedepart,edunsens(rapressament/
enluenhament).

"Daraenl,nestparir,matineser."(Blad)
"Nonveiarrendacenl."(Bouzet)
"DaquiuenlquepasscenEspanha."(Fontan)

Queiatauquelasexpressionsfrancesas"dornavant"o"depuislors "Nonbeuripasmeidunpassacthperdiadaraenl."(Lalanne)
",quespdenarrevirar,segonlocontxte,per"daraenl"oper
"Despuishen,nons'aprchanpasmei"(Despourrins)
"despuishen".
"D'araenl,n'estparirmatineser."(Blad)

Articles
ARTICLES GASCONS

MASCULINS



singular
DEFENITS

plurau

singular
INDEFENITS



plurau


FEMININS



Montanha


Plana


Montanha


eth(ethpair)
er(erostau)


lo(losom)
l'(l'esparvr)


era(eramair)
'ra('racasa)


eths(ethsamics)


los(loscans)


eras(erasmontanhas)
'ras('rasrbas)



un(unchin)


/(mis)
uns(unscassos)
de(degranssaunejaires)



Plana


la(lanueit)
l'(l'iranha)


las(laspalomas)


ua(uaprua)


/(aulhas)
uas(uasbarricas)
de(debrasflors)


Articles

ARTICLES PARTITIUS E INDEFINITS


Losnomspresdensunsenspartitiuoindefenit(francs"du","dela",
"des")quesutilizanlomeisoventshensarticleenoccitandeGasconha;
totunlutilizaciondeu"de"eifrequentasustotloparanoccitan,equasi
omnipresentahradeGasconha.

"Quesibarravanfrinstas,quesitrucavancadiras."(Camelat)
"Quesemblaqu'annciecatastrfas."(Gonzalez)
"Etantquiharamatau,noncromparampastrras!"(Cantapop.)
"Lacantanacvu(...)pas,meslascantasquesondepgas."(Hustach)

Siaquethnomeiacompanhatd'unadjectiuepittqui'uprecedeish,
l'occitanqu'emplegalapreposicion"de".

"Amassasqueharatz,pensidebrascausas."(AlCartero)
"Nosquev'aufrimdersas..."(Cantapop.:lastorsdeMarmandas)

Densaquestasituacion,totun,quesermeiemplegatenqralotorn
"Quedemoridabungostdemalenconiademaudefinir."(Landy)
dit"genitiu",quihicaenevidncialaqualitatexprimidaperl'adjectiu,per "Queiran()figurasdelasmitologicas."(Landy)
uatracadesubstantivaciondel'adjectiu.
"Quensepassnaurasdablibesmissausdeusdaurats."(Menjt).
Acpsque'strbal'articleindfinit"un,ua",emplegatauplurau,
gnraumentdabuavalorexclamativa;qu'eiaquuadiferenanotadera
dablofrancs,peuquau"uns"nonptestarquepronom.

"Aucapd'uassegondasques'entennpas"(Narioo/Tasis)
"Qu'orbivaunsgransuelhsshensvderarren."(Hustach)
"Locrque'ubalhavaunsgranstrucs"(I.D.)

Divrsasfrmasd'adjectiusindefenitsquepdenserviraexprimirnuncias
determinantashrtprchasdel'articleindefenit,enparticular"mantun(s)
/mantua(s)","daubun(s)/daubua(s)","quauques","sengle(s)/
sengla(s)",etc.

"Desempuishunsquantsdias"(Lalanne)
"Que'shiquaharlassenglasborroletasdetrra."(Lalana)
"Daubunspotas,edeusmgers,n'acanpascelat."(Palay)
"D'ethsdequianpaur,bthunquese'nsauva."(Arreprorti)

L'article(abthscps)qu'eiometutabans:
"casa","caa","missa","vrespr","noste","vste","lor",etc.
"hami","set","paur","mau",etc.
eaprs:
"tots","bth"(indefenit)equauquasexpressionsadverbiausdetemps.

"Autestament,ttotpotatge,tmissaspassal'eretatge."(Mascaraux)
"Totslosquin'ranpaspartitsqu'avnhuejuttcasa."(Gonzalez)
"Peirotonse'nvatcaa,totsoletshenscompanhon."(Cantapop.)
"Etotsdus,harditsques'escapan..."(Baradat)
"Tvrespr,bthcrostetalhat."(Mascaraux)

Articles

CONTRACCIONS D'ARTICLES DEFINITS


MASCULIN
Singulier

PLANA

MONTANHA

FEMININ
Pluriel

Singulier

Pluriel

+

Lo

Los

La

Las

de

deu(prsdeupont)

deus(lavotzdeusamics)

/

/

a

au(aumarcat)

aus(quepensiausamics)

/

/

sus

suu(suucamin)

suus(suusprats)

/

/

(en)t

entau(entautribalh)

entaus(entausmainats)

/

/

per

peu(peubsc)

peus(peuscamps)

/

/

del

dela'u(del'ucasau)

del'us(del'usarbos)

/

/

darrr

darr'u(darr'upleish)

darr'us(darr'usarbos)

/

/

dinca

dincau(dincauportau)

dincaus(dincausestudis)

/

/

+

eth

eths

era

eras

de
a
sus
(en)t

deth(ethsomdethtucon)
ath(athsomderapica)
/
tath(aqu'eitathvesin)

per

peth(pethcaminnau)

del
darrr
dinca

delath(delathriu)
darrth(darrthcemitri)
dincath[vder"ath"]

en

enth(enthcerser)

deths(ethsarrdersdethsmainats) dera(locapderaprada)
aths(pensiathsmensamics)
ara(arafindethmonde)
/
/
taths(qu'atguarditathshilhs)
tara(qu'acahittara
mair)
Peths
pera
(ethisardquepassapeths
(passarperavath
arralhrs)
d'Aspa)
delaths(delathsostaus)
del'ra(del'racassora)
darrths(darrthsavets)
darr'ra(darr'racasa)
dincaths(dincathssons20ans)
dincara[vder"ara"]
enths(quesonenthsprats)

ena(enahorrra)

deras(lacolorderashuelhas)
aras(qu'ivistarasvesias)
/
taras(quetornartarasvrenhas)
peras
(qu'estemportatperasaigas)
del'ras(del'rastojas)
darr'ras(darr'rastaulas)
dincaras
(dincaraspurmrasrasdethdia)
enas(queiacethsenasseuvas)

Conjoncionsdesubordinacionepronomsrelatius
CONJONCIONS DE SUBORDINACION

"QUE"


"DE"
+
"QUE"

"QUI"

"Quecalerquemen'anssi."(Bouzet).
"QUE"que'strba,totsoloenualocucion,t
"Per'morquesemblaqu'annciecatastrfas."(Gonzals)
introdusiruaproposicioncompletiva,opositiva,
"Maugratquelocurjogussedabadrea..."(JanPalay)
ipotetica,finau,...
"Que'mpassavadavantsensequese'nmenshidsse."(Camelat)
...odensloscomparrs(superioritatoinferioritat). "Qu'ameid'uelhquedevente."(Expressionpopulara)
"Hautobaishquedeuavervintotrentaansdemenshquetu!"(Baradat)

EnGasconha,hrasovent,qu'anvadungost
especiauperlomot"DE".Quesemblaque,dens
lalengaactuau,chicachic,"DEQUE"prengala
plaade"QUE".Lomot"DE",engenerau,qu'ei
hrasoventemplegatd'uafaionexpletivaenlos
paransdehrtagasconitat(montanha,etc.).

"Qu'ralomedishbrabantdequeiavvintans."(Peyroutet)
"Quedisvanausainatsdequelopetitquraarribat."(Palay)
"Qu'avemaprsdeques'ramortal'espitau."(Palay)
"Que'vsvlidserdequenonvienipassopar."(Casabona)
"...amaugratdequesiad'unnaturaucranhent,..."(Menjt)
"...permordequevolvaanartaucinem."(Lavit)

"QUI"queptremplaar"QUE"denslas
proposicionscirconstenciausdetemps,delc,de
mda...
...edensloscomparrsbastitsdabunvrb
personau.

"Qu'escrivvadesempuishquiradrlle."(Landy)
"Qu'eiatauqui'sh."(Bouzet)
"Qu'eiper'morquin'ashitd'autas..."(Bouzet)
"Vos,aulhr,tantquivolhatz!"(Courriades)
"Detantreligiosamentquilacantavam,que'ndemoravanmuts."
(Lapassade)
"N'eipasatauquimentra..."(Bouzet)

Conjoncionsdesubordinacionepronomsrelatius

RELATIUS

QUI

QUE

QueilorelatiuoccitanprincipauenGasconha.Qualo
medishrtlecomenfrancs,mesquept,enmei
d'aquer,prnerenmantunsendretslaplaadequasitots
losautesrelatius(fr."que","dont","o",etc.).mtrba
acps"dequi".
EnGasconha,questrba,meiquemeidecapacapvath,
lhupermorlorisquedeconfusiondablenociatiu"que"
neipastantgran,vistqu'aquesten'eipasguaireemplegat
uncppassadaslaslanas.Aulhors,questrbapertot.(A
cps"deque")

"...uapensionquilahasvverequinevolpasprder."(Peyroutet))
"Queiquipoderplanhar?"(Baradat)
"Neipasatauquimentraeneipasatauquimsrt."(Bouzet)
"Lalengadequiparliqueiualengaqui..."(D.Grosclaude)
"Davantlasflorsquesedraubivan,lamainada..."(Belloc)
"Destriaveambpronpenaunrabiqueborrejava,..."(dArbaud)
"Apivalqueiadasvoluresquevinguren..."(A.Viaut)
"L'amor!Qu'eilogranmotquem'iatendvi"(Sabalot)

DONT

Queireale,equasidamentemplegatsonquedenslalenga
"Ethpasdedontsoi...."(Ph.DeGrda)
literria.QueiatotunendretsdeGasconhaonei
"...jodontmaperavanlomaquinaire..."(Manciet)
quasidamentlosolrelatiuemplegat(cf.l'autorManciet).(A
"losdontcridvancontralatelefoniashenshiu."(I.D.)
cps"dedont")

ONT
(ON)

Quesrencontrabthlutostempsausenslocatiu.Ques
"...descobris(...)onladaunaaesconutlashardaselolin."(Ader)
ptortografiar"on","ont",o"onte",segonlosendrets. "..quexplicaunpaucdontvenlovineconsifogutfait."(Baccou)

QUAN

"Quan"(o"dequan")qu'a,acps,fonciondepronom
relatiuenoccitan,quiptsusprner,mesquieimei
logic,suuplansemantic,qu'unsemplecstemporausdeu
"o"francs.

"B'eihastiaulodiaquanmancalos!"(Baradat)
"Lasechiera,()se'nptparlar,masnonmsl'ivernquanpleu!"
(Chapduelh)
"Deutempsdequanguardavilobestiar"(Menjt)

LO
QUAU

"Loquau"eloscompausats"deusquaus","ausquaus",
"alaquau",(etc),quexisteishenmesquesonprorealese
sentitscomhrapesucs;que'strbanessenciaumentdens
lolengatgejuridicoliterri(txtesanciansmeiquemei).

"...totasfranquesaslasquausAlionor,reina,adethsavautrejat..."(Jean
shenstrra,reidAnglatrra,1199)
"Loquaualocausitdeprnerlobestiar...."(CoutumedeSoule,1760)
"..sonfautulhdacajoanglsdeuquaueitantfir"(Javaloys,1997)

Determinantsepronoms
AQUETH o AQUESTE ?
REMARCAPREALABLA:
"Aqueth/aquera"ques'emplegannaucpssusdetz;quesonlosdemonstratiusmeicorrents,equecorresponenaufrancs"ce,cette,
celuil,cellel".
Aquethoaquestequesemplegan:

Tlaproximitatimediata,...

"Meslamairqu'espudaqueraequ'adoraquesta."(Lalanne)

Tdesignarl'unitatdetempsencorsol'unitatdelconsetrban
(Mesbrigaquanl'unitatdetempseipassadaoaviner:quecau
lavetz"aqueth/aquera"),...

"Quel'aursatauaquesteabr."(Camelat)
"DaquethtempsSaliasnrapas()quisvedadara."(AlCartero)
"Ev'aparlat,lovstehilh,delapeishenad'aquesteprat?"(Courriades)

Entdesignar,enlorecit,lacausaolapersonadequisortimde
parlar,...

"L'utisques'anplantarpeumenshaduspamsendavantdel'estrangr.
Aquestequesaludequepart."(S.Palay)
"l'mi.Aquestequ'estcrmortd'aqueratrebucada."(Badiole)

Ttornardser,tostempsenlorecit,lasparaulasdequauqu'arrens
mei,...

"Preganlocavalir()enaquestafaion:"Snher,"(Ader)

Entdesignarlacausaquieial'endretoneilolocutor,...

"susaquestatrraontotprtaavver."(Dauger)

Entdesignarunevenimentauquauassistimoparticipam.

"Ladrga?Nipensarspasmeiquantagidataquestaleon!"Eque
gahlobarrt..."(Gonzalez)
"Aquestasconsideracions,quelasmehiadara,per'moradaqueth
momentnepodpaspensaradautacausaqu'adera."(Gonzals)

Determinantsepronoms

ADVRBIS de LC e DEMONSTRATIUS :
Los GRATS d'ENLUENHAMENT


Advrbisdelc


Quaneihraprs



Quaneiproprs


Quaneiplanluenh


Ac,Aqu,(Aciu)


Aquiu(Aqu)



Acer,Aciu




DemonstratiusM.


Aqueste,s


Aqueth,s


Aceth,s



DemonstratiusF.


Aquesta,s



Aquera,s


Acera,s


DemonstratiusN.
(sonquepronoms)


A,s


Aqu


Acer


Determinantsepronoms

INDEFINITS : adjectius
QUANTITAT
HRTA
bth(s),bra(s)

quants(quantes),
quanta(quantas)

mant(s),manta(s)
(vx)
mantun(s),
ADJECTIUS
mantua(s)
tant,tanta
tants(tantes),tantas

unsquants,
uasquantas
trp(s),trpa(s)


QUANTITAT
PETITA
quauque(s)

certan(s),
certanas(s)

uns,uas

dus,duas

QUANTITAT
NULLA
nat(s),nada(s)

cap


TOTALITAT

IDENTITAT,
INDETERMINACION
tots(es,is),totas medish,medisha
(madeish,a)
quau(s)quesia(n) 

tau(s)

DISTRIBUCION

ALTERITAT

tot

cada


aut(aute,auti),auta/(s)

quin(s)quesia(n)


sengles,senglas



daubun(s),
daubuas(s)


Determinantsepronoms

INDEFINITS : pronoms
QUANTITAT
HRTA
Mantun/mantua
Mantuns/mantuas


PRONOMS

unsquants,
uasquantas

bthun,braua

QUANTITAT
PETITA
un(s),ua(s)
dus,duas


QUANTITAT
NULLA
arren

quauquarren
arrens
quauquarrens degun(digun)

quaucom
cap
quicom
quants(quantes),
quauqu'un(s),
nat,nada
quanta(quantas)
ua(s)quauques
nats,nadas

uns,uas
tant,tanta
certan,certana

tants(tantes),tantas certans,certanas

hra(s)
dequen'ia(qui)


TOTALITAT
tot,tota
tots,totas


quiquesia
quauquesia
ququesia



IDENTITAT,
DISTRIBUCION
ALTERITAT
INDETERMINACION
lomedish,lamedisha

aut(aute,auti),auta/(s)
losmedishs
cadun,cadua
lasmedishas


sengles,senglas
Tau
taus

m
(l)un,(l)ua
(los)uns,(las)uas

Determinantsepronoms

INDEFINITS : exemples d'emplecs


Adjectius

Pronoms
"Quecredetzquen'iaimattandasetandas?"(Camelat)
"Mantunsnonl'avernplorada."(Berelh)
"Dejquet'aimamantun."(Peyret)
"Lamuladeupapaquen'avenviatunsquantesdecaptla
fortuna."(Menjot)

Quantitatgrana

"decantar,dedanar,de'sdarbrascarssas"(Sabalot)
"Que'usitandescpsparlatdenosauts."(Menjt)
"sonquelosplecsdescobrtsunsquantesansa."(Narioo)
"mantunsmovimentseassociacions"(Landy)

Quantitatpetita

"Quauquessegondas,qu'espinlosdus."(Peyroutet)
"harguardarlameabotigaperquauqueagent"(Narioo)
"Quese'ncliquuapintadegaletenduasalenadas."(Lalanne) "Que'nconeishiquauqu'unsqui'spassejanperPau."(Sabalot)

Quantitatnulla

"Nadaarreaccionenlc."(Lavit)
"Natminonguardadenslamaison."(Couture)

"Arrensnonpoderjameidiscutir"(Narioo)
"Aquiparlafrancsnatn'esencasderespner."(I.Salles)
"D'abrdnonvedpasarren."(Peyrotet)
"Degunn'atavist."(Palay)

Totalitat

"Lodesastrucquiguastatotslosahars."(Camelat)

"Demoratz!N'eipastotaqu!"(Narioo)

Identitat

"Lascassorasaubscqu'anlomedishorgulh."(AlCartero)

"Lasmisras,ac,sonttotslasmedishas."(Sabalot)

Indeterminacion

"Taudit,tauhit."(Lalanne)(meiluadverbiau)

"Tauquis'raalogatdabrichaertra."(Lalanne)
"Laliteraturapodvaparisherpretencistausuns..."
(Landy)

Distribucion

"Qu'ipan,que'nsharamsenglasrstas."(Mespls)
"Quauqu'arrenstotdiaque'smoreish."(AlCartero)"

"Aqu,cadunquegasconatotlojorn."(I.Salles)
"Cadunlaleishaedesempara..."(Garos)

Alteritat

"Que'scardabl'esperde'sreharuaautaanada."(J.Palay)
"Meslasaulhasqu'eiunauteahar!"(Courriades)

"D'autsques'acandecapIvan."(Camelat)
"L'autequesen'anar..."(Cassagnau)

Determinantsepronoms

INTERROGATIUS : Advrbis-adjectius-pronoms
"Quin"queserveishtdemandarladescripcionolaclassificaciond'un
objctementavutshensprodeprecision,etanbenlamanira.Avistazv'i:
queptestaradjectiu,pronom,oadvrbi(fr."comment").

"QuinaimpressionepoddeisharendeMistral..."(Pic)
"Dehra,jo,edequindret?"(Narioo)
"Quinsesortd'aquera,l'animauenflocat?"(Lalana)

"Quau"([Kaw]o[Kwaw]),queserveishtdemandaruacausidaenterduso "Quavetzenlasvstasmanslaclaudeusdusmistris.
mantunsobjctespossibles.(Enlengadc:"Qual").Quaneipronom,que's Quausdusmistris?"(Tasis/Narioo)
basteishdabl'article(Loquau,laquau).
"Qualeslococuth,tuoieu?"(Bodon)

Lopronomfrancs"quoi"ques'arreviraenoccitanper"qu",qui's
destrigadeu"que"(enonciatiu,relatiu,oconjonccion)perlosonaccent
agut.Qu'eiethquiaservitacompausarlomot"perqu".

"Entquev'esganurratzcomhtz?"(Courriades)
"Necomprenipasaquposcaservir"(Gonzals)
"Perqulohromentevadjauneaumesdegarba?"(Lapassade)

"Qui"qu'eireservatalaspersonas,equeptavermantuasfoncions
sintaxicas(al'encontredequil'apareishquaneipronomrelatiu:qu'ei,
lavetz,meilusubjcte).

"Eperqupas?Dequilafauta?"(AlCartero)
"Quiparlaregularamentd'aquethors?"(Anaramaupatac)
"Dequiparlavas,ads?"(Bouzet)

"Quantde"queserveishademandaruaprecisiondequantitat.Quept
tanbenservirasolicitarunnombre,mesque'shicalavetzmeiluauplurau
("Quantes,quantas"oenmontanha"quandes,quandas").

"Quantasdit?Vintotrenta?"(Baradat)
"Quecredetzdilhuquin'iaimadasquandasequandas?(Camelat)
"MonDiu,quantespicsajodats!"(Dastros)

Determinantsepronoms

MOTS INTERROGATIUS
Masculinsingular

Femininsingular

Adjectius

Femininplurau

Quin,
On,
Quan,
Quant,
Perqu

Advrbis

Pronoms

Masculinplurau

Qui,
Que,
Qu,tqu,dabqu,etc.
Quau
Quau,
Quin

Quau,
Quina

Quaus,los/lasquaus,
dablos/lasquaus

Quaus,
Quins

Quaus,
Quinas

Determinantsepronoms

NUMERAUS
Losnumerauscardinausenoccitangasconqueson:un,dus,tres,quate,
cinc,sheis,set,ueit,nau,dtz,onze,dotze,tretze,quatorze,quinze,
setze,dtzeset,dtzeueit,dtzenauNotemuasformulacionscom
tressheistdserdtzeueit.

"Entraversantnaulanas,lonl,.."(Cantatradicionau)
"Uncpqueiavtrescrabetasquisenanavanbrostar.."(Lalana)
"LodtzdeGarba,qu'apassat."(Camelat)
"Lamainadaquen'anavasuustressheisans,.."(AlCartero)

Que'scauavisardequeuneua,(quesonlavetzmeiluarticles)que
pdenestarhicatsauplurau.

"Suslaplaa,quet'iavunscassos!"(EntenutaGer)
"Queiapausasd'uasvrespadas."(Pagalhs)

Quecauremarcarenqraquedusques'accrdaaufeminineque,
donc,queptprnerlafrmaduas.

"Duasdoncd'aquerasvagadjass'rananadaspassejar."(Daretche)
"Ense'ntornant,alasduasras,.."(Camelat)

Lasdetzeasque'sdisan:vint,trenta,quaranta,cincanta,shishanta,
setanta,ueitanta,navanta,meslastresdarrrasque'spdentanben
dsershishantadtz,quatevint,quatevintdtz.

"Atrentaans,sedaedentela,hautmaritquecaupagar!"(cantapop.)
"Aquarantasonmaduras,mesno'nvlenpasestar.."(I.D.)
"Aueitanta,queuelhviranetopinsquese'nvanhar.."(I.D.)

Losautescardinausqueson:cent(oacpscincvints),milaomil.

"Quatemiladuscentsquarantadus,becrei."(Baradat)

Nomscollectiusquepdenestartiratsdeuscardinaus,enparticular:un
mila,unmilr,unmilerat,uncent,uavinte(n)a,unvintenat,(etc.)

"Nonsiquinnsiramescaduts,undotzenatdesvagats,..."(Camelat)
"Uncentomei"(Palay)

Losordinausque'sfrmandablosufix"au".("ima"=francisme).

"Mesalaueitauannada,dequvverquemanc."(Cantapopulara)

Determinantsepronoms

PRONOMS E ADJECTIUS POSSESSIUS


PERSONASDEUSINGULAR

PERSONASDEUPLURAU

1

2

3

1

2

3


MASC.
SING.


Lomen
Mon



Loton
Ton


Loson
Son


Lonoste
Noste


Lovste
Vste


Lolor
Lor,lur,
son.


FEMIN.
SING.


Lamea
Ma


Latoa
Ta


Lasoa
Sa


Lanosta
Nosta


Lavsta
Vsta


Lalor,
(Laloa)
Lor


MASC.
PLUR.



Losmens
Mons



Lostons
Tons


Lossons
Sons


Losnostes
Nostes


Losvstes
Vstes


Loslors
Lors,lurs
(Lossons)
(Sons)


FEMIN.
PLUR.



Lasmeas
Mas


Lastoas
Tas


Lassoas
Sas


Lasnostas
Nostas


Lasvstas
Vstas


Laslors
(Lasloas)
Lors
(Loas)

Enonciatius
OCCITAN-SUD-GASCON : LOS ENONCIATIUS
QUE

Perlasfrasasdeclarativas.

"Quemenrianatpassejar..."(Larrca)

E

Densl'interrogacion,quanserindircta.
Tdexprimirlosohet.
Densuaproposicionincisa.
Tremplaarl'enonciatiu"que"quanloson
emplecesertrppesuc.
Tintrodusiruaproposicioncondicionau.

"Empreneslhuperuapga?"(Lux)
"...quanuabandadecanseplavnaumieideuquilhr."(Lalana)
"E'spodossenharentner!"(Gonzals)
"Ve'uteculher!"e'mhas.
"Loquided'rae'slhva,quegahalalbe."(Arrepror)
"Em'avossenescotat,ne'ssernpasperdut."(Bianchi/Roumieu)

BE


Frasasexclamativas.
Aquestavalorqu'eiutilisadadensd'autasfrasas:
"Be"qu'alavetzlavalord'unadvrbid'intensitat.

"Beihastiaulodiaquanmancalos!"(Baradat)
"Quvs,cirespon,becauarribi?"(Palai)
"Loschivausdeladusaurengadabesonpenalizats."(Bec)

JA

Tl'insistncia,lorenforamentd'uaafirmaciono
d'uaquestion(acpsreprsenfin).

"J'avetzganhat,ja!"(Bouzet)
"tanben,jal'avemsubernomat"l'arrebohic".(Lalanne)

NON...,NE...

Perlafrmanegativa:queremplaalo"que"
afirmatiu,equ'eidoncvist,enoccitan,comun
enonciatiunegatiu.

"MesnonsabpasonraMesplda."(Lapassada)
"Nonn'ianat,non,quit'ajastantaimada."(Despourrins)

,(A,CI,CE)

Denslasproposicionsincisas,esonqueaquiu.

"Quelatoafidelitatesiaprovedida,ciresponlojutge."(Badiole)
"Quavemafenirlapartida,ceudigeth."(Lalana)

Meiquemeienmontanha(mespassonque),dabua
nunciad'aflaquiment,d'insinuacionodepolitssa,
comuainterrogacionindirctaquivienershens
proposicionprincipau(odabuaproposicionprincipau
josentenudaperlasituacion).

"Sepodervderaladauna?"(EntenutaLuz)
(=quevolersabersepodervderaladauna)
"Seplau?S'arraja?"(Daug)(=Quevoisaberseplau)
"Sisersd'aquethsquianvenuttrpded'ra?"(Courriades)
"S'asacabatdeharlotumahs?"(Narioo)

SE,SI

Enonciatius

ENONCIATIU "BE"
L'enonciatiu"be"qu'a,comrtleessenciau,d'introdusirlasfrasas
exclamativas.

"Besoncausasholejadissas!"(Camelat)
"Besonluenh,HieronimusBoschelosonrtdeusdelcias!"(Dendaletche)

"Be"ques'elidaen"b'"davantvocala,sonquelopronomelidat"'u".

"B'asdonclamemriaaflaquida,praubaMaria!"(Lux)
"Aqub'es,atotpensar,sonpaismaurecompensar."(P.deGarros)

"Be"que'spttrobar(chicfrequentament)emplegatcomadvrbienun "Beberidia!"(PaluLaboureu)
gropnominau.
"D'ethsdequianpaur,bed'unquese'nsauva."(Arreprorti)

Densuafrasadeclarativa,queptestaremplegattdexprimirua
insistncia,laquaue'sptrnderenfrancsperunadvrbid'intensitat
("bien","vraiment",etc.).

"Sonstritsbe'ssoncalhatsentl'eternitat."(Bec)
"Quatemiladuscentquarantadus,becrei."(Baradat)
"Mesbeptsdserausnhercomissaridequet'anescrivut"(Narioo/Tasis)

"Besapaumenshqu'arrivasebel'asescrivut?"(Camelat)
Emplegatdensuafrasainterrogativa,quelibalhauanuncia
"Mesbe'mdeisharatzpartiranueit?"(Bouzet)
d'incredulitat,d'estonament,d'incertitud,dedemandadeconfirmacion
"LoBonDiube'mperdonar?"(Palay)
(Cflostornsfrancsdeutipe"c'estbiencommeaqu'onlemet?").
"B'eial'avocatdel'atharcomprner?"(Palay)

L'enonciatiu"be"quehpensaracpsal'advrbi"ben"quiptestar
vistcomhantpartidadelassoasconotacionse,lhu,lasoaorigina.

"B'acsabes,Ciprin."(Navarrot)
"B'acvedes?quehdansarlapala."(Berelh)
"Sinondan,bes'accauplanprner."(Bouzet)

Enonciatius

ENONCIATIU "E"
L'enonciatiu"e"ques'emplegaentdessepararlosubjctedeuvrbde
subordinadasconjonctivas,emeiacpsentreconjonciondesubordinacion
evrb

"Quanloperreces'aprssa,que'shicanahugerentotssens."(Baradat)
"Taucomlosporiquetsesguenlagaria,..."(Navarrot)
"Pendentquies'espedolhavaeeishugavalovisatge,..."(Berelh)

...denslasrelativas,tdanonciarlovrbquandaquesteeidesseparatdeu
subjcteperuncomplementcirconstenciau,

"Loquided'rae'slhvaquegahalalbe."(Arrepror)
"...uncastanhgigantdontlasarramase'scrascalhantotasmassa."
(Casabonne)

...entadexprimirlosoheitolacondicion,...

El'avossisabut,no'sserpaspassatatau!
Epodosseplver!
Edemorssesaumenshdabnosauts!

...entbastirl'interrogacion,...

Ecredes,tu,quevatornarlu?
Quinatracad'arriueprefraspescar?
Entenesquetamaireditz?

...tdexprimiruanunciad'incredulitat,...

"Nonmes,e'mparlasd'unabrutit!"(Lux)

...eacpstintrodusirproposicions"incisas"(comlo"ce")...

Escota,e'mdiglosegond,...
"Quhsaquiu?"e'mcridlopair.

otintrodusirlovrbaprsuaincision.

"Lobren,atr,eiserpassat."(Dauger)

Enonciatius

LO MOT " JA "


"Ja"qu'eiemplegatcoml'enonciatiudel'insistncia,delalhevadad'un
dobte,del'ahortimentd'uaafirmacion;lasoaistrialingisticaquesembla
ligadaal'advrbidej;quept,enunsendrets,averlafrma"ge".

"JapensassePalayed'autssonavejats"(Camelat)
"Quesemblavaestranhamentquauqu'unquijaconeishvi."(Bec)
"Gem'acsemblava!"(Bouzet)
"Tanben,gel'avemsubernomatl'arrebohic."(Lalanne)

Qu'apareishsoventquesiatornatprnerenfindefrasa.

"J'avetzganhat,ja!"(Bouzet)

Emplegatdestacatdevantunauteenonciatiu,qu'eil'equivalentd'uas
expressionsadverbiausd'afirmacionfrancesascom"ouida!,certes!,
biensr!,etc.".

"Ja,qu'itanbenboncap!"(AlCartero)
"Ja,pcs,quesoitrpvielh!"(AlCartero)
"Ja,quecompreni."(Bouzet)

Queptaverunrtled'interjeccion,tostempsdablamedishavalor
d'ahortimentdel'expression,d'insistncia,d'afirmaciondel'evidncia;
qu'eilavetzutilizatentreverguetas(incision)odabunpuntd'exclamacion.

"Qu'eiqui'ugahaaucomte?Ja!betremola!"(Camelat)
"Quesabem,ja,quinsecomplladivinauparaula"(Grang)
"Ja!b'tzbraves,vos!Ja!B'tzaunstes,vos!"(Courriades)
"Lanueit,lolop,l'ors,ja!totloherumi!"(Salanoubat)
"Queiadecopat?Quen'ia,ja!"(Courriades)

Entl'idarmeidepuishena,qu'eisoventemplegatduscpsdeseguida.

"Ja,ja,quecompreni."(Bouzet)
"Ja,ja,cridmossurBodian,aqunonptdemorardincadoman."
(Berelh)

Acps,equ'eilhulasoaorigina,qu'eiunavrbi(=dej).

"Lomotrajaemplegatenlatindespuishl'atgemiejancr."(Eygun)

Lalocucionconjonctiva"jaque"qu'introduseishuncomplementde
consequncia,o,meisovent,(acpsdabsia),uncomplementde
concessionod'oposicion.

"Lavaishraqu'raluhita,jaquelavielhadaunaevivvasola."(Bec)
"Jaquelosgendreselasbrasmairsendesacrdsianproreales."(Palay)
"Jasiaquetotane."(Palay)

"Ojaque",enfin,qu'alosensde"moinsque".

"Nonm'estariojaqueplvia."(Palay)

Enonciatius

FREQUNCIA DE LENONCIATIU
"Qu'avemespuditlaposoariad'aquethspoliticians."(Badiolle)
L'occitandelaGasconhadecapssque'sreconeish,enterautaspartcularitats,
"Unmatin,densunarrabar,lomstequetrob..."(Dardy)
alapresnciafrequentadel'enonciatiu("que"lomeisovent,mes
"rajasobrenuech(...)quicomm'empenhiamelevar."(Eirion)
tanben"e","be","ja","ce",etc.)davantlosvrbsconjugats.
"Bedeversensajar,Elna,solide!"(Baradat)
Mesl'emplecdeusenonciatiusaquestes,quque'ndisenlos"faussapients",
n'eipasjameiobligatri,elosmeigransescrivansdenostequ'ansovent
produsitfrasasdenslasquausese'npassavan,cadacpqui'usagradavao
qui'usrendvapossiblesunsefitsinteressants;lalengapopularatanben.

"Aimavalacompanhiadeusvielhs."(Lapassade)
"Pensiquequi!"(expr.Pop.)
"Caudserqu'rauncantadordeusmgers."(Badiolle)
"Aqun'empachavapas,v'atpensatz,qu'estossinplasentas."(Palay)
"Aquethpasaungranpipques'apraloVesuvi."(Dauger)

Aquernonpertcapassonquelo"que",mestanben,perexemple,lo"e",
notadamentdenslalengadetotdia,odavantvocala.

"Asaprsquil'eiarribat,auCarcusan?"(Narioo)
"Vsquet'acdigui?"(Palay)
"Ascrompataumensl'aut,Los?"(Lux)

Lo"e"queptestartiratquanserenposicionpstpreposicionau
(remplaamentdeu"que")oincisa(="ce").

"QuanJaneLostornn,decapamieidia,..."(Palay)
"Dequinacolorlavs?"(Lux)

Plansegur,ecomarrivatantsoventenfrancs,lonon(o"ne")negatiuqu'ei
frequentamentdesbrombat.

"Voipasquesialodit!"(PeyroutetaSirs)
"Vsuncpdeman?"(Expressionfrequenta)

Raperem,peraulhors,quel'absnciad'enonciatiuqu'eilamarcaabituaude
l'imperatiu.

"!Cara'tAnslme,quet'acprei!"(MJEtcheverry)
"Sen'eitempsenqra,avisat'i."(Despourrin)

Enonciatius

Expressionsdelasnunciascirconstanciaus
L'ANTERIORITAT
Lanterioritatqueiexprimidaenoccitandenslassubordinadasconjonctivas
perlopassatanteriortuaaccionpassada,perlosubjonctiucompausatt
uaaccionfutura.

Quanlograncltestcavat,lmiquelescondabbrancasehuelhas.
Uncpquiajasfenitaquethtribalhquemvienersvder.
Auntanluquiavdit,lomondequetornncomenardeparlar.

Quesipttanbenemplegarlaslocucionsconjonctivas"abansque...",
"purmrque",etc.,seguidadeusubjonctiupresentoimperfitsegonlo
tempsdeuvrbprincipau.(Cf.:concordnciadeustemps)

Quavvaprometutquachasoreabansquelanueitecadosse.
Queuvoivderpurmrquenonsenane.
Enatendentquesenansse,quesaucupdundorsirenretard.

Otanbenutilisar"aprs"seguitdelinfinitiu(loquaueptestarprecedit
delaprepausicion"de").

Aprsavercrompatlavacaquepartn.
"uarapurmrdepartir."(Dauger)

Lotornexprimintlanterioritatqueptestarparticipiau.Queiintrodusit
perlaslocucions"uncp","tanlu",etc.(+participepassat),
emplegadasaprsoavantlogropnominau"subjctepassiu".

Uncpestudiadalaleon,lomainatquesgahausdevers.
Laleonuncpestudiada,
Uncplaleonestudiada,

Aquethtornqueptestarenqrameiarredusit,enoncomportarque
participepassategropnominauo"uncp"egropnominau.

"Uncpal'arruadeToledaquesoisauvat."(Dauger)
"Passadauapausta,latropadeussenhorsque'ssedvan."(Menjt)

Enfin,loccitanquepossedeishtanbenuntorn(conjonctiuperlosuns
relatiuperlosautes),hraparticulartdexprimirlanterioritat,quis
basteishdablomot"qui",reprenentloparticipepassat.

Minjadaquiestlacca,lomainatquendemanduaauta.
Arribatsquiestn,quesvolnrepausar.
Sopatquiavn,quesenannaulieit.

Expressionsdelasnunciascirconstanciaus

L'ENCAUSA
TORNPREPOSICIONAU:
peramorde,permorde,pramorde,empermorde,percausade,encausade,grciasa,etc.
SN
"permorde"+SN[=(det)+subst.(+Prop.Sub.Rel.]
Adjectiuoparticipe


...permordelarribadaaPau
...permordeuviatgequisacabava
...permordeuralentimentfinau

"permorde"+GropInfinitiu[=Inf.(+complements)]

...permordenestaralafindeuviatge

TORNCONJONCTIU:
peramorque,permorque,pramorque,empermorque,percausaque,puishque,com,vistque,nonpasque,etc
"permorque"+SV[identitatdesubjcteprinc./sub.]

"permorque"+SN+"e"+SV

"permor"+SN+"que"+SV


"permor"+SN+SV[meilunrdgascon]

...permorquenraaucapdeuviatge

...permorqueloviatgeesacabava

...permorloviatgequesacabava

permorloviatgesacabava

Expressionsdelasnunciascirconstanciaus

Lo MOVIMENT : l'origina e lo but


Lexpressiondeloriginaqueshmajoritariamentdablosutspreposicionaus "DeMarselhaaTolon,bscsd'olivirsetrraroja."(Dauger)
"de","despuish","desempuish".
"Despuish,loparionnonspodconsolar."(Badila)
UntornhrautilisatenGasconhafrmadabaquestesmotsualocucion,en
hornirlocomplement"enl";laresultadaquethemplecquecomprtaua
conotacionabstractadenluenhament.

"Daquiuenl,quepasscenEspanha."(Fontan)
"Deumatinenlquespiavalocu."(Peyrotet)
"...quemarchdeucentreenl..."(Javaloys)

Lomovimentinvrsequeiobtiengutenremplaarlomotenl"per
"en"(efitderapressament)."En"com"enl"quepdenestar
remplaatsperestant."

"Despuishen,bergereta,..."(Cantapopulara)
"Bavplavuthradaquethtempsen"(Tasis/Narioo).
"Quelascalparlar(...)delongamanen."(Camelat)

Quenotaramquelaprepausicion"ent"(ot"),emplegadasola,
quintroduseishlobut"entantquetau,mestanbenlobutdun
desplaament.

"Natvestittlasvelar,natperhumquilasamague."(SallesL.)
"Jome'nvauentumarcatcromparuapiocta."(Cantapop.)
"Peirotonsenvatcaatotsolet"(Ibid.)

"Ent..."(o"t")quept,ethtanben,formarualocuciondabla
prepausicion"de";laditalocucionquexprimeishlavetzalencploriginae
lobutdundesplaament."De....a"quetraduseishunpuntdevistaobjectiu,
e"de...en"quebalhauanunciadinterioritataladusaupartidade
lexpression.

"DePeiranraentAuloron
Quenonseihituatauaccion
EdAulorontPeiranra..."(Mariablanca)
"Dejameientostemps
edivrnenprimtemps."(Nadau)

Quesiptenqratrobarlexpression"de(odespuish)...dinca...",
("de...jusqu'..."francs),taulccomtautemps.

"Desempuishlomatincinqrasdincauserastras."(Sabalt)
"Despuish1858dincal'annadaontsemor"(SallesLoustau)

Expressionsdelasnunciascirconstanciaus

L'OPOSICION
Loposicionquesexprimeishenoccitandablajudademantunsuts
preposicionaus("per","maugrat","(a)maugratde","enlcde","luenh
de","endespieitde",etc),quipden,acps,estarempruntatsal'expression
d'autascirconstncias,comlotemps,etc.("mentre",...).

"Endespieitdelatoasapienamajora,que'ttrompas."(Lalanne)
"PerestardePars,quesembladeupas."(Cantapopulara)
"Amaugratdeuseveniments,tots(...)quedemorn."(Landy)
"Qu'acharammentredetu."(Palay)

Aquestaspreposicionsquespdenbastirdirectamentdablinfinitiu,com
mantuasnunciascirconstenciausenoccitan.

Nonsieipasescadutamaugratdaverhittotquipodva.
Maugratdetirartostempsendavant,nonlipaspodutjuntar.

Lasconjoncionsolocucionsconjonctivasexprimintlaconcessionqueson
numerosas:"(a)maugratque","jaque","enqraque","alavetzque",
"pertant...que","tot...que","entertantque","tantqui",etc.

"Lodiaqueslhevdrin,jaquarrosilhsse..."(Camelat)
Pertanthrtquesiasquetrobarsmeihrtquetu.
Ethqualopeurosmentrequelosonfrairquelanegre.
"EntertantqueJulia()sadromiva,"(SuberAlbert)

Loposicion(tanbenaperada"concession")queisoventahortidadens
lexpressionperlemplecdeusubjonctiu,presentoimperfit.

"Quacharibadoncquemencste."(Palay)
"Maugratquenavossidesssquelapelhadeutribalh,que
mescapi."(Camelat)

Autetornhraemplegattlexpressiondelaconcession,lemplecdeu
condicionauodeufutursimpleaprs"quan".

Nonlaubedirpas,quanserlorei.
Nonlaubediripas,quanserrei.

QuesipttanbentrobaracpsuntornimitatdeudeC.C.detemps(valorde
complit),ebastitsdabaquethstempse"qui".

Acabatquiestlotribalh,quesenandromir."(Temps)
Ahumquiserhitloviatge,narribarpasprolu.

Expressionsdelasnunciascirconstanciaus

Lo TEMPS
UTS

EXEMPLES

Losemantismelexicau

Quepreveduabaishahrtadelaborsa.

Lafrmadeuvrb

Quacantat,quecantaequecantar.

Ladvrbidetemps

"Quevsvolemaimartostemps,tostemps."(Canticatradicionau)
"Jameinavaudittaucausa!"(Badiole)
"comaunpaprdempuishlongtempsplegat."(Bec)

Logropnominau

"Quraestatescapitatentantdelarevolucion."(Fontan)
"Cadadia,enjogantdeutamborin,quecantava."(Badiole)
"Alanuitcasuda,al'raonlanuitaacabatdecaarlojorn,"(Belloc)



Locomplement Logropinfinitiu
circonstenciau

"..toristasquivlenvderlocastthabansd'anartLorda."(Baradat)
"MonDiub'svadudabradespuisharribaraciu."(M.Oriona)

Laproposicionsubordinadaconjonctiva; "Quansialotempsdamor,niaurpasmeinadamisria."(Nadau)
(avis'squel'equivalentdeufutur
"Najatzpasbevutniminjatarrenquanarribetzac."(Arnaudin)
francs,eilosubjonctiupresenten
"Ara,tantpertantse'sditzqueiabalenquauquelc,queven'arriba..."(Camelat)
occitan).

Expressionsdelasnunciascirconstanciaus

TORNS ADVERSATIUS : conjoncions e advrbis


Lostornsdits"concessius"o"adversatius"que'spdenbastir
encdabl'ajudadedivrsuts,com,perexemplelaconjoncion
"mes".

"Pausiquauquasquestions,mesloviatjadordemormut."(Belly)
"meslomalandrralavertatquorbivalocamin..."(Berelh)
"Praube,mesvaishraneta"(Reprovr)
"Qu'espran(),meslapertadeHustaishno'sptreparar."(Camelat)

"Aquerapartena(),unica,aquela,denssafrescor"(Bec)
Lalocucionadverbiau"aquela"qu'eiutilizadasuslaquasi
"Cheminiasflambavan.aquela,laReinanonvedpasadegun."
totalitatdelaznaoccitana.Enznagascona,que'strbameique (Blad)
meiacapvath(Gironda)edensloGrs.
"Nemenaaval'auclquesevesipasaquela."(Bodon)
"aquela,beiarrivaram!"(Palay)
"Sabiquestzlafamilhad'Abraham,epr'aqucercatzamefarmorir."
(Cubaynes)
"Peraqu",acpselidaten"pr'aqu"quevuhautobaish
"Unjorn,pr'aqu,sepassetunafarquevirtmalperel."(Besson)
dserlamedishacausa,enqraqu'acaparrrd'Occitnia,eposca
"Pr'aqu,veiratz,()haritrucardemanslopobledeGasconha."
prnerunsensdrindiferent.
(Massartic)
"peraqu,sisdecidat,lomilherqueidenfinirlu."(Palay)
L'expressionmeiespandidaensudGasconhaqu'eil'advrbi
"totun",enqrademedishasignificacion,eformatdeus
l'indefenit"tot"e"un".

"totun,nibrigadahidadepartir."(Casebonne)
"Etotunquenavom,(),quiescrivnungasconfloish."(Pic)
"Lorenom,totun,delasau()quepassavalastermirasdeupas."(Al
cartero)
"Ueitotunque'mmeritaviunveiredevin!"(Courriades)

L'advrbi"pasmens"quepoderestarpanoccitan(Nordoccitan, "Maiai,pasmens,n'rapasgaire."(Vernet)
Lengadc,Provena),mesquesemblanonpasestarhrautilizat "Pasmensseicontrel'interdicciondefumar."(Chapduelh)
susloparangascon.
"raplanmalaut,pasmenssen'estirat."(Alibert)

Morfologia



































ACCENT TONIC
Losmotsacabatsperuavocalaoperuavocalaseguidade"s"queson
Uaprua;lavesia;qu'eiboa;lamontanhapirenenca;qu'eipartida;
naturaumentaccentuatsal'avantdarrrasillabaen'anpasbesonh
quedesparla;quecantas;lasvesias;quesonpartidas.
nattitolet.
Quans'itrbaexcepcions,lapartidaaccentuadadeumotquedeu
portaruntitoletperescriut.

Lascincia;l'nsia;l'istria.
Qu'eifrancs;losPagalhs;quecantars;
LoMasssseptentrionau;quedromlongtemps.

N.B.:Quanunmotacabatperuavocala(ovocala+"s"),e
naturaumentaccentuat,eprtatotunun"titolet"qu'eiemper'mor
decambiarloprononciard'uavocala.(Tot"titolet"qu'eitostemps
suslapartidaaccentuadadeumot.)

Quetrbas;ques'apra;dilhu;
Locs;lop;quept;
Ladarrra;uaarrosla;uaarrsa.

Losmotsacabatsperautacausaquenonpasvocala(ovocala+"s"),
quesonnaturaumentaccentuatsaladarrrasillaba,shensnat
besonhdetitolet.

Quecaucantar;lopinan;lomilharon;
Qu'eipartit;quecantam;quecantatz;
Quesonamassaders;loparlarpopular;unbocin.

Tlasexcepcions,lapartidaaccentuadadeumotqueprtauntitolet. Entner;arrder;escner;
N.B.:Quanunmotacabatperuaconsonanta(sauv"s"aprsvocala)e
Loleurr;lojoenr;unhigur;
prtauntitolet,qu'eisusladarrrasillaba,esonquetcambiarlo
Unlagt;lomilhc;loditp.
prononciard'uavocala.
Entusvrbsalatresaupersonadeuplurau,lascausasqueson
inversadas,per'morquesegueishortograficamentlatresaupersona
deusingular.

Quecantan(quecanta);quesegueishen(quesegueish)
Quebatn(quebat);queseguirn(queseguir).

Morfologia

TRESAU PERSONA DEU SINGULAR : DESINNCIA


Losvrbsdeugroppurmrquehnlalor3aupersonadeusingulardeu
presentdel'indicatiudabun"a"finau.

Quecanta;Quins'apra?;Locanqueminja.
''Lotempsquepassa,quepassa.''(M.Amont)

Losincoatiusdeugropen"ir"queprenenlosufixcaracteristic:''eish"
(SuddeGasconha),''ish",o"s"(Lengadc,etc).

"Lohatquesegueishlobriu."(Nadau)
"L'ostauquesentishabohit."(Bec);
"Sevests."(Bodon)

Losvrbsd'aquethgrop,quansonnonincoatius,comlosdeugroptresau,
nonprenenpasnadadesinnciaadaquestafrma.Laconsonantaquivad
finauque'spteishordir(gc,dt,bpetc.)

''Baptistaquedrom''(Nadau)
''Segtoncamin.''(cantatrad.)
''Creish,petitNerac!''(DuBartas)
''Quesapqu'mlopthrservir".(Ader)

Tdaquestadarrratracadevrbs,laconsonantafinauqueptconguer
Qu'escriu(escrver);queviu(vver);queplau(plver).
alteracions.Perexemplelo"b"elo"v"que'svocalisanen"u"[W].Mes Quebeu(bver);qu'aperceu(apercber);quereceu(recber).
queiaexcepcions(bp,etc.).
Quesap(saber,quesabers)

Lo"l"enposicionfinau,ethtanben,que'svocalisaen"u"([W]),comdens Quevu(voler,quevol);quecau(caler,quecal);quevau(valer,
hrad'autesmots(mal>mau;fil>hiu;etc.)
qu'avalut).

Tostempstusvrbsen"er"een"ir",lo"s"deuradicauquevad"tz"a
latresaupersonadeusingular.

"Quetalhaequecotz."(cantapopulara).
"N'mpasd'ac,ciditzerarigla."(PhiladlfadeGrda)

Morfologia

PONTS MORFOLOGICS : deu francs a l'occitan


Francs

Occitan

Remarcas

"f"

femme,fve,enfer,fraise

"h"

hemna,hava,in.hrn,ahraga

"fr"o"ahr"(ahraga)
"(h)r"(hreisho)
"fl"o"ehl"o"es.hl"(es.hlama)

"ch"

Michel,vache,chou,achever

[k]

Miquu,vaca,caulet,acabar

"unchai","chivau","chivalir"=
gallicismes.

""

Pr,bl,ilachant,libert

"at"

Prat,blat,quacantat,libertat

"e"(fm.)

Fe,sale,musque,dore

"ada"

Hada,salada,muscada,daurada

"u,ue"

barbue,su,chevelu,crue

"ut,uda"

barbuda,savut,pelut,cruda

"i,ie"

parti,uncri,choisie,ilsemarie

"it,ida"

partit,uncrit,causida,quesmarida

"mb"
Palombe,combe,Novembre

"m"
Paloma,coma,Noveme

"nd"

Grande,entendre,ronde

"n"

Grana,entner,redona

Fenomnnongeneralisat
Pregonda(profonde),blonda(blonde),las
andadas(lesvagues)

ide,chemine:oideia,chemineia
"e"(masc.)o"u"
ex.:lolicu,Amadu,lomusu,lospirenus
Excepcions:"uatortuga,ualeituga,uavorruga"

Amic,hormiga,unplec,uapiga,quesliga

Morfologia

PONTS MORFOLOGICS : deu francs a l'occitan (seguida)


Francs

Occitan

"eau"

Peau,beau,chteau,veau

"th"

Pth,bth,castth,vetth

vocala+"n"+vocala

vocala+vocala

Lua,esquia,lasoa,haria

Lune,chine,lasienne,farine

Remarcas
"eau""u"
denslosmotsquivienendeufrancscom
buru,tablu,ridu,etc.
Mes"leau"="laiga"
Cosia(cousine)#cosina(cuisine)


"r"
(posttonicepostconsonatic)

chvre,chambre,recouvrer,pauvre

"r"


craba,crampa,crubar,praube

"stspsk(sc),"etc.
sculpter,spcial,strile,ski

"estespesc(esqu)",etc.
esculptar,especiau,estrla,esqu

"ier,re"
premier,prunier,barrire,dernire

"r,ra"
purmr,prur,barrra,darrra

Densla"PenaSarrira"(vathdAussau)lo"i"
quehpartidadelarradic("sarri":lisard)

"^"
bton,tre,fentre,htellerie

"s"
baston,estar,frinsta,ostaleria

"ostau"#"htel"("ostau"="maison")

"tr"(posttonic)
matre,autre,quatre,battre
Diftong
Craie,lue,crue,soie,pie

Pasgeneralizat:
Quentra(ilentre),locindre(lezona),magre
(maigre),contra(contre)
Losmotsvienutsdelanglstanben:
Unestp,haresprt,etc.

"t"
mste,aute,quate,bter

"tr"tonicopretonicquesguarda:
latrencada,tres,traucar,trucar

Conservaciondelaconsonanta
Creda,legida,cruda,seda,piga

"soit"o"sia","rue"o"rua"

Morfologia

SUFIXES (1)
Quauquessufixesoccitansquesonhrtfrequentseque'scomprtandenslalengacorrentad'uafaionlibra,comsiranmotscomplets.
Quepermetaquerde'shargarmotsnavthssegonlosbesonhs.

Losdiminutius"t","et","in","on",qu'estauvianlamgerpart
deusemplecsdel'adjectiu"petit".

"Qu'avjumpat,totpetitts,lostresausthsdelacovada."(I.Salles)
"Aupraubequebalhavaunsoriquet"(Lalana)

Lofrequentatiu"ej",plaatdensunvrbabansladesinncia,que
permetde'nmodularlasignificacion.

"Loschivausapapuishatsdefloretasvermelhasqu'eslambrequejavan."
(Lalana)
"Shenscinquantejar,losduscompairs..."(Lalana)

"der/dera",ethtanbenembeudatsusunvrb,queremplaaungrop
nominauomei,uaproposicionrelativa.

"Labelacopaderafloreishhensl'airecaut."(Pagalhs)
Loslegumisquesonamassaders.

Losufixeparticipiau"ut/uda"queserveishthargaradjectiusexprimint "Sidenauuelhsriuelherut,..."(SuberAlbert)
uaparticularitatfisica.
"En'questepascaut,nesonpasestomacutscompernoste."(Dauger)

"ami"o"um(i)"qu'eiuncollectiupejoratiuchicfrequentmesplanviu "Dinsl'entremesclumdeusroseus,..."(d'Arbaud)
denslalengapopularaoliteraria.
Uera!Dabaqueraploja,l'escargolhumiqu'eidesortida.
Losufixesubstantivau"r"quepermetdeformarnomsabstractesa
partird'adjectius.Losnomsatauobtiengutsqu'exprimeishenhrtsovent
uaqualitat,undefaut,etc.

"Comautempsdeujoenr,gojasepastoretas..."(Salanovat)
"Comtaureshusquitumandabunbrugletdesauvatgr..."(Peirotet)
"Ara,aulcdeuhemnr,qu'aimimeilabotelha..."(JanPalai)

Morfologia

SUFIXES (2)
Losnomsabstractesque'sbasteishendabnumerssufixesdont
"ana/ancia","r","at","ud","ia","or",etc.

Laviolncia,lopraubr,labeutat.
Laneuritud,lavalentia,ladolor.

Loscolectius"ami"(o"am"),"umi"(o"um"),e"alha",qu'an Loherumi,losauvatjumi,l'entremesclumi,l'aujami.
aumedishtempsuavalorpejorativa,alavetzque"et/eda"queson
Laregentalha,lamonardalha,laporalha,lacanalha.
especialisatsentausvegetaus.
Uapineda,Sauceda,lofaget,Castanheda,Cassoret.
Lossufixes"tor/dor",o"aire"quesonsufixes"actors"tdesignar
misouts."r"(enqraeth)qu'eiemplegatentusnomsd'arbosede
mestiers.

Uncaador,"loprestidor"(J.deBerelh),undalhaire.
Unpomr,unmesplr,unprur,unesquilhotr.
Unteishenr,unaulhr,l'arqur,lohustr,lobor.

"ari",deformacionsapienta,qu'eitanbenutilisatentquauquesnoms
demestirs,otunsadjectius.

Loveterinari,losecretarienp,unapoticari.
Ordenari,segondari,volentari,etc.

Entausadjectius,"der"(enonpas"dr"aquestecp),queptexprimirla Loslegumisquesonamassaders,quesonminjaders.
possibilitat;entusnoms,quedesignal'instrument.
Unbohader,lolavader,unhosser,lotrepader.

"c",o"enc"quesonadjectivausequemarcanlaqualitat,la
possibilitat,l'aptitudol'originageografica.

Pirenenc,mainadenc,calorenc,eslenc.
Trufandc,dorc,luc,arrebohic,solc.

Ortografia

LOS SONS [e] o [] FRANCS :


""
Ilaavancdansleprentoutelibert.

"at"
Qu'aavanatdenslopratentotalibertat.

"s"
Ilssesonttrompstellementilstaientaffols.

"ats"
Que'ssontrompatsdetantquiranesvarjats.

"e"
Lefacteurfaitsatourne,etill'abienttacheve.

"ada"
Lofactorquehlaviradaequel'abatluacabada.

"es"
Deuxfessontpasses.

"adas"
Duashadasquesonpassadas.

"er"
Ilfautpasserpariciettournerdroite.

"ar"
Quecaupassarperaceviraramandreta.

"ais"
Jemedemandaissij'avaisledroit.

"avi","ivi","vi"
Que'mdemandavis'avvilodret.

"ais"
Chaquefoisquetumentais,tupartaisettupleurais.

"avas","ivas","vas"
Totcpquimentivas,quepartivasequeploravas.

"ait"
Ilarrivait,ilchoisissaitetilenprenaitune.

"ava","iva","va"
Qu'arribava,quecausiva,eque'nprenvaua.

"aient"
Ilsneregardaientmmepascequ'ilsfaisaient.

"avan","ivan","van"
N'espiavansonquepasquihasvan.

"ez"
Estcequevouspensezmoi?

"atz"
Epensatzajo?

"ai"
Jeferaicommetuvoudras.Ilaccepta,alorsjesautaidejoie.

"i"(passatsimplegrop1,futur)
Queharicomvlhas.Qu'accept,lavetzque'nsautidegai.

"ais","ais","ait"
Jeledisais,maistoituprtendaisqu'ilcomprenait.

GROP3:imperfitabracat(quevienva>quevien)
"","s",""
Qu'acdis,mestu,quepretendsqu'accompren.

Ortografia

LO GENRE DEUS NOMS


Qu'apareishdequanenquanquelossubstantiusoccitansn'apartenguenpasaumedishgenrecomlolorequivalentfrancs.Aquiuquauquesunsd'enter
eths.Quecauprecisarquin'ia(meu,sanc,etc)quipdenprnerlodusgenres.Densaquethcas,logenreretiengutdensaquestetabluqu'eisimplament
lomeisoventemplegat(...ce'nssembla!).

MOTS MASCULINS EN OCCITAN


unacs
unahar
laigat
unarmari,uncabinet
unarreltge
locap
uncaishau
locremalh
uncreish
unculhir
undeute
lodiscrdi
undt
unenclumi
l'espinblanc,lobrcblanc
unestudi

logla
ungorlup
logreish
lohum
unimatge
lojoenr,lomaishantr,etc.
lolessiu,losarquius
unlimac
unencontre,unrescontre
unli
unpersec,unesquilht
loprefaci
lopt
unrecrc
unsautaprat
losaverans

MOTS FEMININS EN OCCITAN


uaacorcida
uaembraqura
uaagla
uaagau
uaarca
lasavoadas
uacanau
laschifras
lascilhas,lassubercilhas
uacca
uadiocsi
l'edat
uaescoba
lafruta
lagira
lagsta


lahavla
ualbe,lapedescaua
lalit
lalenha
uamandra
lasmamors
laparpalhla
lasau
lasanc
uasrp
lassobras
uaungla
lavath
uavop
larcamina
lamanca

Ortografia

QUE o QU
Lomotgramaticauprononciat[ke]enoccitanqueptaverduasortografias
diferntasemantuasnaturasgramaticaus.

Quvsque'tdigui?Quecauquetotaquesiahit.
Quequequejaper'mordelapurquelobachelieratel'inspira.

Enpurmrlc,escriut"que",lomotqueptestarenonciatiutlasfrasas
afirmativasenGasconhadecapss.

"Aquestedissabteserqu'ralahstaannaudeuvilatge."(Gonzalez)
"Quesernpublicadasleisdelasnavas."(Terensiacus)

"Que"quepttanben,comenfrancs,estarpronomrelatiu.Mesaucontre
dequi'spassaenfrancs,queptlavetzautantplanestarsubjctecom
complement.

QueplavlodiaqueloJoanarribalor.
L'arriuquepassaacerqu'eilaLesa
Qu'eilavetzquecrompil'ostauquevedes.

Autanaturaquelomot"que"eptenqraaver:ladeconjonccionde
subordinacion,od'elementd'ualocucionconjonctiva.

"Ques'enseguishquen'iapasarrenal'interior."(P.Bec)
"qu'avatraattrralimonosatquepugehaut"(Lapassada)

Enfin,ques'escriu"qu"quandeiemplegatcompronomrelatiuequivalent
deufrancs"quoi".

"Equesabdequparlava,loBaptiste..."(Peirotet)
"dequminjar,dequns'esgajar,dequDiuaimar."(DeBordeu)

Qu'a,plansegur,lamedishaortografiaquande'strbaenposiciondepronom "Quvoletz?responPeir."(Boisgontier/Darrigrand)
interrogatiu.
"Etotaaquestacerisa,qu'nvashar?"(Peirotet)

Preposicions

LA PREPOSICION " DE " (1)




Queserveishtindicarlolcd'origina...




...otanbenlaprovenncia,...

...lapossession,...

...locontiengut,...

"MarianadelaCstaqu'rauagojatatotachina..."(Berelh)
"raavienguda,enquauquessauts,delasplanasdeSennaar."(De
Bordeu).
"L'escuradanem'avpaspermetutdevderlacaradeuviatjador."
(Belly)
 Labotelhadevinqu'eibthluvueita

...acps,lotemps.

N'aimapasana'idenueit.

Qu'introduseishacpsl'infinitiu,...

Ecredesde'mharpur?

...tostempslocomplementdeterminatiu,...

"Catarinetadeupeurosqueminjalasopadecaulet."(Narioo)

...locomplementdedestinaciond'unobjcte,...

Lamaquinadelavarqu'eicopada.

...locomplementdemestior.

Aquethpiterauqu'eidecoraudecasso.

Qu'eiutilisadatuspredicatsverbaus,...

Qu'eideduharqu'aquethcampsiademaulaurar.

...tustornscom"fairel'idiot"enFrancs.

Quehsdeupc!Nonhciaspasdeuhu!

Que'sptemplegardablomot"shens",...

Espiasevs,messhensdetocar!

...dabmantuaslocucionsadverbiaus,...

Detiradeposd'aviadadehiud'abrdd'raded'radesegur
(etc.)

...sovent,abanslopronom"qui",...

Lodequicanta,sonmauencanta.

...tdser"(ilyenaun)quiest"(+adj.),...

Quen'iaundemalaut

...abanslaconjonccion"que",...

Quem'avditdequepassreier.

dab"enl","en"tmarcarl'origina,shensdesplaament.(Fr.
"depuis")




D'acenlque'svdenlasmontanhas.
Delafacdescinciasenqu'ideuaverunquilomtre.

Preposicions

LA PREPAUSICION " DE " (2)


Complementdeterminatiudenoms

EnGascon,lamatria,laqualitat,l'objcte,que'sbasteishendabla
preposicion"de".(Francs:"en")

Untdepira.
Uatauladecasso.
Lomercatdeubestiar.
Lamaquinadelavarlavaishra.

Complementsd'adjectiu

Lotorn"aisita"+vrb,(o"mauaisita"+vrb)n'eipasemplegaten
Aququ'eidebondser.
Gascon.Qu'aimanmeidedser"demau"+verbal'infinitiu,(o"debon"+
Aquethdeverqu'eidemauhar.
verbal'infinitiu).
Adjectiusepittsoatributs

L'adjectiuGasconque'sbasteishdab"de"+singular,quanlonom
qualificateipartitiu,edab"de"+pluraus'aquethnomeipreceditd'un
articleindefenit.

Qu'avemmilhcdeuberi.
Quevoibveraigadelafresca.
Ques'assedsusuacadiradelasbaishas.
Aquethcepqu'eideusmaishants.

Arreviradade"Ill'est"

Alaquestion:"Eideusbons,aquethcep?",qu'eilogicderespner"c,
quen'ei!"
L'adjectiuatributque'srend,enGascon,perlopronom"en"(Francs:
"le")

Eideuberis,lotondessenh?
 Senonn'ei,que'unevoiharvder.
sfatigat?
cben,que'nsoi!

Preposicions

PREPOSICIONS (e locucions prepositivas) de sens locatiu

+a
+t
+en(hens)
+cap
+vant(bans)
+vath
+
+l
+jos
+sus
+arrr
+davant
+darrr
+desss
+devath
+en
+enl
+enss
+envath
+capa
+arron
+endesss
+endevath
+endavant
+endarrr

ESTACAMENT/BUT

ORIGINA

INTERIORITAT

DIRECCION

PASSATGE

a/t

de

en

cap

per



thens,ten

abans
[avath](onomast.)



[asss](onomast.)
adarrr
audavant
audarrr
audesss
audevath
aden
adenl
adenss
adenvath

adarron
adendesss
adendevath
adendavant
adendarrr



dens,dehens
decap
devant
devath
de
del
dejs
desss
darrr
deudavant
deudarrr
deudesss
deudevath
de...en
de...enl


decapa

d'endesss
d'endevath




ent

[encap](gr.nom.)
[envant](subst.)
envath
en
enl

enss

endavant
endarrr
endesss
endevath











capa
capt
capen,caphens


capvath



capss
caparrr
capabans



capen
capenl
capenss
capenvath


capendesss
capendevath
capendavant
capendarrr




[percap](gr.nom.)


per(reale)
perl(reale)

perss

perdavant
perdarrr
perdesss
perdevath
peren
perenl
perenss
perenvath


perendesss
perendevath
perendavant
perendarrr

Pronomspersonaus

PRONOMS PERSONAUS





1



jo

2



tu


D


I


me


te


R


I

D



m'
'm



t'
't


R

PRONOMS
TONICS

PRONOMS

ATNS
FORMAS

"PLEAS"
O

"ABSOLUDAS"
PRONOMS

ATNS
FORMAS
"ASSILLABICAS
"
O

"CONJUNTAS"

SINGULAR
3
M


eth

si

1

F
N




era [demonstratius]


si


lo

lo
li
(li)


la


at,ac

lo
li
(li)


ne,(en)
i

se


l'
'u


s','s


M
nos
nosauts
nosautes
nosautis
nosatis

2
F

nos
nosautas



nos
nse




n'
'n

D:Objctedircte;I:Objcteindirecte;R:Reflexiu

PLURAU
M
vos
vosauts
vosautes
vosautis
vosatis

3
F

vos
vosautas



vos
ve
(vse*)






ns'



v'


'ns



'vs


M
F




eths eras


si
si

los

N


/


las


at,ac

 
lor, los


ne,(en)
i

se




'us


'n
n'


's,s'















Pronomspersonaus

CONTRACCIONS, ELISIONS : ARTICLES E PRONOMS


Losarticlessingulars"lo"e"la"s'elidan(devantvocala),qu'eiadser
que'srestacanaumotseguintenprderlalorvocala,remplaadaperun
titolet.

L'miqu'avl'espadaalaman.
L'iranjaqu'eil'especialitatdel'Espanha.

Noncaupasmesclaraquestaselisionsdablascontraccionsquel'articleept "Comlaflortrencadapeudalhaire."(Badila)
conishersen'ipaselision.
"Espaurit,quecridadecaptucu."(Lalana)

Enoccitan,lascontraccionsde"lo"ede"los"(articles)dablas
preposicions"a"e"de"quesonobligatris.(Cf.:enfrancs).

"Sedutauportalr,(...)quesvedquanradrlle."(Lapassade).
"aquethplojadsquipleadehangalosclotsdeuscamins."(Baradat)

D'autascontraccionsd'articlesquesontanbenpossibles,dablas
prepausicions"per","sus","(en)t",mesnonsonpasobligatris.

"Quenevavalotrancsuucamind'ontpassava."(Joantausin)
"L'amnaques'esliuptupaisd'acer."(Badila)

Qu'existeishenqrad'autaspossibilitatsd'estacamentdel'articlemasculin Qu'eipassatdarr'ucasau.
dabuaspreposicionsodabsubstantius.Mesesonaquervertaderament
Loventqu'emprtaloscrumsdel'ussoms.
contraccions,.ouafrmad'elision?
"Mossu'ucuratdeucasteransapjogardelaguitarr."(Can.pop.)

Quand"lo"e"los"anlafonciongramaticaudepronom,ques'avisaramde Loreiqueprometde'usdeisharenpatz.
ques'elidanshensjameis'estacarsancramentaumotqui'usprecedeish. Loreiqueprometdedeish'usenpatz.

Pronomspersonaus

EMPLECS PARTICULARS deus PRONOMS PERSONAUS


Lopronompersonauqu'eihrtsoventemplegatmeiluquelopossessiu,
(Emplecrflexiumeiquemei),quanlapossessionn'eipasimportanta.

"Que'uborrivalocafdenslacaishla."(Landy)
"Que'tvasbarrarlomolinperundia"(Menjt)
"Lavotzque'us'estranglenlocth."(Palay)

Acps,nonserveishpasquesonquetl'expressivitat,enuntornhratipic.

"Quev'avermiatlocarrsautantplanquenatpostilhon."(Palay)
"Quecaldrinvderquinv'atormeligavalapaisana
arrebohica."(Lalanne)

Lopersonaureflexiuqu'eitanbenutilizat(dabuafrequnciahrahrta),td
exprimirla"possessionaflaquida"ouafrmad'apropriacionmentau(datiu
etic).

"LoconventdelasOrfalinasquesem'apitdavantdeusuelhs."
(Menjt)
"Quelass'aveslhevadasausongrat."(Palay)
"Aqun'empachavapas,v'atpensatz,qu'estossinplasentas()"(Palay)

Lopronom"at"/"ac"ques'emplegahraregularament(emplecdit
"expletiu")quandlocomplementd'objctedirctedeuvrbeilopronom
indfinit"tot",comtl'anonciarpurmrquelovrbarribe.

"Qu'acescotavatot"(Landy).
"mesquatitotencr."(Cantapopulara).
"Qu'raMadamaquiathasanartotpeudehenseperdehra."
(Palay)
"Martaquel'atperdonavatot."(Peyroutet)

Lopronom"atn"qu'eiemplegatdavantlovrb,enplaadeupronom
tonicaprsuapreposicion.Aquestapreposicionqueptvderatauuatraca
d'advrbi.

Quelamepausnauras.(quelapausnaurasdejo).
"Quelacorrntotsdavant."(Cantapopulara).
"Quecorrescalrenvath."(Narioo).

Pronomspersonaus

LO / AC / NE
"Queloreprochavandecpsd'stermeipreocupat..."(Bec)
Lopronomcomplement"lo"ques'emplegatremplaarungropnominau
"...equelogitatrra."(Arnaudin)[uncrabt]
designantuapersona,unanimau,uacausadeterminada.
"Quandlosepeln,soitornatal'ostauvielh."(Manciet)
"Lo"que'sptelidaren"l'"oen"'u".Aqueth"u",prononciat[w],que
representalo"l",enonpaslo"o".(Enposicionpsttonica,lo"l"que's
cambiasoventen[w]anoste).

"QuemespresasChuquetaene'uconeishespasmei!"(AlCartero)
"Quesel'amassaese'ucargasusl'esquia."(Arnaudin)

Queptestarl'equivalentd'undemonstratiufrancs(expressionsdeutipe "Losquis'ranhitsvder..."(JanPalai)
" celui qui "), e aver la fonccion de C.O.D. masculin, o de C.O.I. deus dus " de paur deus crits qui'u hasoren a casa." (Camelat) [N.B.:que s'ageish
genres.
d'uahemna]
"Ditzloplanfrancamentdepartir."(AlCartero)
" Ac " (o " at ") qu'ei un pronom neutre qui remplaa grops nominaus "B'atvedes?quehdanarlapala."(Berelh)
abstractes,proposicions,etc.
"Quandacaghit..."(Darrigrand/Boisgontier)
Que li coneguem emplecs expletius, mei que mei t anonciar lo pronom "Comnonivedpasplan,qu'attrobavatotmau."(Berelh)
"tot"enposiciondeC.O.D.
"Adaraqu'acavvatotprst."(Landy)
Lo mot "ac" que cambia sovent de prononciacion segon la rgla aperada "Apuish,mainada,quet'acveirs."(Gastellu)>[...tabbei'ras]
"assimilacionconsonantica."
"Qu'acrepti,nesoipasjo."(Bouzet)>[karre'pHti]
Quecaunotarenfinqueloccitanconeishuatresaufaiondarrevirarlo
pronom"le"francs:qu'eilo"ne"quistrbaquasitostempst
remplaarunatribut.(Cf.lotorn"deus"+adj.Plurau)

"cquensoi,equenvoiestar!"(Casaboune)
"Sesoicraba?cbenquensoi!"(Jctradicionau)
"Que'nsoibthdrin"(Navarrot)

Pronomspersonaus

PLAA E ORDI DEUS PRONOMS PERSONAUS REGIMES


Lopronomregimeoccitanque'splaaenprincipiabanslovrb,quesia
aquethpronomreflexiuonon.

"L'Aussauquiespiatotaquethmondeequisen'arrid."(Baradat)
"Que'svu(...)aucupardelaplanetasancra."(ReiBthvder)

Mesal'imperatiu,aquethpronomquepassadarr'uvrbe,(qui
constitueishlomedishtorncomenfrancs).

"Gahat'i!"(Bouzet)
"Cara't,mainada,queveirs..."(GastelluSabalot)
"Uncp,mespasdus,raprate'n."(Lux)

Quands'ageishdel'infinitiu,aquethpronomregimeque'spttrobarsia "Que'updesparlar,loshebitejarparaulasamistosas..."(Bec)
plaatabanslovrb(comdenslamgerpartdelasautasescadenas),sia "Jovolguardarlame."(Lespy)
aprs,(comal'imperatiu).
"Queparlandeleish'smorir"(Navarrot)
Medishacausadabunmieiauxiliarseguitdel'infinitiu:pronomsregimes "Belassesabernvirarsesoninocents."(Narioo/Tasis)
abansoaprs,jameiaumieicomenfrancs.
"Pedron'avpasvolutacompanh'm."(Gonzals)
Que'spttrobarenqralopronomregimeaprslovrbequandaqueste "Quesegotivalocap,esmudintseperbrapausa."(Camelat)
eiaugerondiu.
"Jacolet:(arrestantlo)Pasatau,gojat!pasatau!"(Bouzet)
Aquestatracadepronomsquepdenestaremplegatsdincatresoquate
denslomedishtrdefrasa.Lavetz,lalorplaarespectivaqu'aubedeish
preferenciaumentadaquesteordi:
1) Lo(s),la(s)2)se3)te,ve4)me,nse5)ne6)ac7)i.
(Ques'ipdentrobarexcepcions)

"Ense'ntornant,alasduasras,..."(Camelat)
"Vstem'anar!"(Expr.pop.tcaarunmainatquihpuishu)
"Nonsiquinns'iramescaduts..."(Camelat)
"Acqu'eilamaisondeprtaten'i."(Expr.pop.)
"Denegasegausas!Quem'acanditanueit."(Casabona)

Sintaxa
COMPARATIUS E SUPERLATIUS
Locomparatiud'egalitatques'exprimeishenoccitanperlas
"Losuelhssonautantestomagatsdequevesencomlasaurelhasde
locucions:tant...com,oautant...com.Acps,questrbaqueenlc quientenen."(Dauger)
decom(lengaliterria).
"Qu'ran,()autantespauritscomlosautes."(Gonzalez)

Locomparatiudesuperioritatqu'utilizalaslocucions:mei...que,o
mei...quenonpas.(N.B.:Enlcdemeiquesditzmesdecapalas
montanhas,maienccentrau).

"Quemvaupodersuenharacmeiplanquanoste!"(Berelh)
"Quaimimeimonberrettotespelatquenonpaslomeibthchapu
bordat"(Despourrins)
"Qu'imeidechegrinquenonpasset."(Menjt)

Locomparatiud'inferioritatque'sbasteishdabmensh
(omens)...que(oquenonpas).

"Quesonmensnombrsquenosautes".(SallesLoustau)
"Quesoimenshhrtqueth"(Courriades).

Mesaquethcomparatiud'inferioritatqu'eihrachicemplegat:Lo
mondequ'aimanmeilocomparatiud'egalitatnegatiu.

"Nonsonpastantnombrscomnosautes".(SallesLoustau).
"Nonsoipasautantrichecomtu."(Courriades)

Losuperlatiuqu'alaparticularitatde'spassardel'articledefinit
quandaquesteeiestatdejemplegatdavantlosubstantiu.

"Qu'eilavacameimagradelabrda."(Bouzet)
"quemaim'estonavaesqueconeissil'ra."(Gairal)

"Estarubrts(),milher:suscitarcreacions!"(Landy)
Queiacomparatiusdesuperioritat(osuperlatius)ditssintetics:
"Queharnprderlatramontanaaugncercabelh."(Lalanne)
gncer(meiberi),sordeish(meimau),meninomendre(meipetit),
"Lostrobadorsandatalahemnalaplaamger".(Bayrou)
mielhor(meibon),milher(meiplan),mger(meigran).
"Gleisas,delasgranasodelasmendras,quen'ia."(Dauger)

Sintaxa

LA CONSTRUCCION PREPOSICIONAU : COMPLEMENT DEU VRB


"quavemdaprner,dacceptardaimarqueiuadelasmei
Lexpressionfrancesa"avoir",sinonimade"devoir",quexisteishenoccitan,
granastradicionsculturausdelEurpamodrna."(F.Bayrou)
mesdablaprepausicion"de".
"Lendedia,quesavde'spresentaralagendarmaria."(Peirotet)

Losvrbsdepercepcioncom"sentir","sper",etc.,quanuncomplement
dobjctebastitdablaprepausicion"a".

"QuesentaucarbonbrutlatealaigadeColonha."(Javaloys)
"Lostauquesentishencaraabohit."(Bec)

Laprepausicion"a"quintroduseishtanbenlinfinitiucomplementsdeusvrbs "QuientenutaparlardeuFLNC,solide"(Gonzalez)
depercepcionodemoviment.
"Lanostaistria,nonlavupasvderacostejarlasoa."(Lavit)

Quetrobamlamedishaconstrucciondensloscomplementsdobjctesnominaus "LosgendarmasquetrobnaPaulsolaalacosina."(Peirotet).
pertocantlaspersonasdefenidas.
"Quesuspectatzquauquarrensespeciaument?"(I.D.)

Locomplementdelcdundesplaamentquesbasteishdab"t"o
"ent".

"Peirotonsenvatcaatotsoletshenscompanhon."(Canta
tradicionau)
"Tonvas,tuquinepdenmasedar,t'onvas,t'onvas?"(Nadau)

UnsvrbsquisbasteishendabunC.O.D.enfrancsquevlenlaprepausicion" Quecredeslhudestarmalin?
de"enoccitan.
Quempensavidacavertotpergut

Losvrbsdestatquepdenaverperatributmantuasexpressionsinfinitivas
introdusidasper"de".

Aquethcampqueidemaulaurarquaneitrpeishuc.
Queidevergonhahar!

Sintaxa

EXPRESSIONS EPITETICAS
L'adjectiu(qualificatiu,possessiu,demonstratiu,)que'splaameique Uahemnabra,etc.
meiaprslonom,quanserdabunarticledefinit.
"Lahadatoa,hu!n'rabrigavagamonda."(Salanoubat)
Lasexpressionsdabunnomprpideutipe"Pierrelegrand",etc.,
denslalengasustiengudaqu'aubedeishentanbenadaquerargla.

LoGuilhmpesqur,laGuilhmbranr,...
LoJoanpc,loJoanpetit,

Aquestetornqu'eisoventplanemplegatdenslaterminologia
naturalista.

LoBernatpudent,loGuilhmpesqur
"Ladaunabra()quesortivad'estarmalauta"(Daretche)

Quefoncionatanbenadabunparticipisubstantivat

"Locurelobeneditpauruc"(Arnaudin)

quanserdabuacomplementacionadverbiau.

"Lomaridatdenau."(Arnaudin)

Meslotornmeicomunquecambial'epittensubstantiu,eque
l'utilizacomgropnominaucomplement.

"Unreiveuseavuamainadetadelasmeiesberidas."(Dardy)

"LedefuntX.",totun,ques'arreviraper"lodefuntX"o"lodefunt
deuX",meslamgerpartdeutempsper"LopraubeX"


"Lodefuntdetonpairn'apasjamesminjatnatgatesquiru."(Ducos)
"Comhaslodefunttonpair,lopraubemi!"(Courriades)

Sintaxa

LA NEGACION
L'enonciatiusNON(oNE)introduseishentostempslasproposicions "Noncreipasquet'agiescrivutdespuish"(Camelat)
negativas.QuesonregularamentseguitsdeumotPAS.Que'shican "Nevoipasquesialodit."(Peyroutet)
enplaadeuQUEafirmatiu,enonpasdabeth.
"H'tendavant,en'ajaspaspaur!"(Courriades)
Denslaspregriasodenslosordisadocitsperlapolitessa,lomot
PASnons'emplegapas.

"Nonpartiatzenqra..."(Bouzet)
"Nepensesalasnostasisturas."(Gonzalez)

PASnons'emplegapastanpcencasd'expressiondeudobteo
d'incertitud.Medishacausaquanlosemantismedeuvrb
principaueienoposiciondablosoncomplement.

Senonvolsminjar,qu'accaldser.
"Mantunnonl'averplorada.."(Berelh)
"Nonpodoiresistiralaprusra"(Bec)

Queptestardeishatquanlafrasaecontienunauteterma
negatiu,meiquemeidenslalengaliterria,entaleugerir
l'expression

"Jameinons'estangaaquethplojads"(Baradat)
"Arrensnonm'anditaqu."(Bouzet)
"Losvielhsnedrmenguaire."(Belloc)

...meslomeisoventquedemora,quanserencompanhiade
mantunsmotsnegatius.

"Nidemoravapasqueguairearrendecapenss."(AlCartero)
"Nonm'estonapaslavetzbriga."(AlCartero)

Lasproposicionsnegativasquepdenestarintrodusidasperlomot
"Qu'acsapmesquenonacvudser."(Bouzet)
QUE,tinsistir,meslavetzlotermePASqu'eitostempsabsent.
"Curis,quene'nsoibriga."(Lalanne)
Meseivertaderamentlavetzl'enonciatiu?
"mesquenonvolentnerarren."(Palay)


Sintaxa

QUAN
Quansiarei,...(+futur)

Quandilseraroi,...

Quanserrei,...(+conditionnel)

Mmes'iltaitroi,...

Quanserrei,...(+prsent)

Bienqu'ilsoitroi,...

Quanrarei,...(+tempsdupass)

Quandiltaitroi,...

(Vrbdecl.aupassat+)Quanestorerei,...(+conditionnel)

(...)quandilseraitroi,...

Quanestrei,...

Quandilfutroi,...

Quaneiestatrei,...

Quandilatroi,...

Sintaxa

REGIME DIRCTE
Logropnominauregime(1)dircteexprimintuapersonaque's
construseishdablaprepausicion"a";medisharcausa,lomeisovent,
devantuninfinitiu.
(1)Regime=complementd'objcte

"Nonmancpasd'anarvderaMossurd'Arista."(Palay)
"Deventotssonsmisajudarausenhor."(FrsdeBearn)
"Aperatzavstepair."(Courriades).
"Ac,qu'acveiahar."(Dauger).

Que'spassalamedishacausadablospronomsodenslostermisd'un
comparr.

Que'usenviiapisher,al'uncomal'aut.
"Adaraqu'eifenit.Quet'aimiatu."(Peyroutet)

Lotornemplegatqu'eitanbenataudevantunanimaudesignatperunnom
prpi.

Qu'itrobataPiguetadenslomilhc.
Qu'ienviataPigoncercarlasaulhas.

Densl'expression:"l'un/l'aute",laprepausicion"a"que'stornatrobar
devantlosegondtermi,dabunvrbreciprc.

Aimatzvelosunsausauts.
Loscabelhsdemilhcque'stocavanlosunsausauts.

Mes,"a"nons'emplegapasquanloregimeeiexprimitdabunnom
collectiu.

Queconvidaramlosvesinselafamilha.
Quevolrecberlosjoensmeiluquelosvielhs.

Quecaunotarquelaconjonctivaobjcte,enprincipiintrodusidaper
"que",pttanbenestarcomenadaper"deque".

"Quesoihracontentdequesitzvengut"(Narioo/Tasis)
"Mesbeptsdser()dequet'anescrivut"(Narioo/Tasis)

Sintaxa

SUBJCTE DE LA CONJONCTIVA OBJCTE


Enoccitan,lasubordinadaconjonctivacomplementd'objcte
dircteque'sptbastircomenfrancs,meiquemeiquanloson
subjcten'eipasungropnominau.

"Loserjantbepugt'anarvders'avmditlavertat."(Caseboune)
"Be'spensams'aquethldparaneserlonostecemitri."(i.d.)
"Qu'mrelhevats,per'morquetotalacompanhiaquese'nva."(i.d.)

Mesqu'arribaprosovent,quanaquethsubjcteerecu
"Quevuanarvderlohromentsemadura."(Bouzet)
l'essenciaudelatransistivitatdeuvrbprincipau,quesiadestacat "Escotal'airequinboha."(Camelat)
endavantdeurstedelasubordinada.
"LagentcredlaLeontinaqu'rauabrocha."(Lapassade)
Aquethtornquehdeusubjctedelasubordinadauatracade
complementd'objctedeuvrbprincipau,quisobradela
subordinadaestantcomuaprecisionhornidaenmei.

"Qu'atenlocochrquevolhapartir."(Dauger)
"Qu'aimilosueusquesianplancueits."(M.Grosclaude)
"Quecaulosparentsquesapian..."(G.Narioo)

Aquestebiaisdebastirlafrasacomplexaque'spttrobardab
mantuasconjonccions,emeidensuasrelativas.

"Quedemandalodarrrtrinquanse'nva."
"Quevolersaberlotonpairqupensavertaderament."(Gonzals)

G.Nariooquesemblapensarqu'aquestarenviadadela
"Noncalerpaslosmisque'sdesbrombssinlorespctedelanatura."
conjonccioneviendequeloqueenonciatiudeladebutaeser
(G.Narioo)
trpprssinon.Mesque'spttrobartanbenshensl'enonciatiu
"Quesabaquethvolumtotsolquevalhramei"(Narioo/Tasis)
que(vderacdevath).
Acps,lelementconjonctiuqueptdesaparishertotaument,
notadamententenleugerirl'expression.

"Abanslavoladaagitocatlosu,loshialatsque'sbarravan."(Lapassada)

Acps,tintrodusirlaconjonctivaobjcte,lalocuciondequept
remplaarlaconjonccionsimplaque.

"Mesbeptsdser()dequet'anescrivut"(Narioo/Tasis)
"Quesoihracontentdequesitzvengut"(Narioo/Tasis)

Vrbs
LASPCTE EN OCCITAN
Enoccitan,lacategoriadel'"aspcte"ques'exprimeishmeiquemeidablo
caractrsimpleocompausatdeusvrbsemplegats(acabat/pasacabat).

"Quedecidiide'upausarlaquestionquiavpreparat."(Gonzals).
"Qu'aubriilaprtaapuishaversoat."(I.D.)

L'aspcteduratiuqu'eirendutperlostempssimplescostumrs(present,
imperfit,futursimple,etc.)

"N'idemoravapasguairearrendecapenss."(AlCartero)
"Uavielhaeldabrochadeuparanqu'arngahrald."(I.D.)

odabunstornsbastitsdabl'ajudadeuvrbestarcomestara,estarau[+
infinitiu],estarau[+vrbdabsufix'ader'],estarsuurapde,estaren[+
substantiuen'atge'],estarde[+substantiuen'ra'],etc.

"Losmisquesonaudalhar."(Palay)
"Lovailetqu'eiaulaurader."(I.D.)
"Lajgaqu'eienporiatge."(I.D.)

L'aspcteterminatiuque'sptrnder,comenfrancsperl'utilizaciondeu
vrbviner,mestanbenperladeuvrbsortiracpsahortitper(tot)juste,
perladetornaroenqraperexpressionscomtotescssi.

"Totescssiarriba."(Palay)
"Quesorteishitotjustedevderlonotari."(I.D.)
"Mesqueviendeme'nbalharunsegon."(Camelat)

L'aspcteingressiu,quimarcaladebutad'uaacion,que'sptbastirdabuns
tornsperifrasticscomhic'sa,comenarde,gaharlo(+infinitiu),etc.

"Detantquiavpaur,quegahlocrrer."
"Que'mcomenasd'ahartar!"(EntenutaAubertin)

Hornimtfenirquel'aspctefuturimmediatqu'eiexprimitenoccitanperlos "Quevuhrld."(EntenutenvathdeVartges)
mieiauxiliarsanarovoler,odabestarsuupuntde,etc.
"Densmiejaralofactorvapassar."(Bc)

Vrbs

CONJUGASONS : Tablu sinoptic




Vrbes
deu
1rgrop

PRESENT
Radicau+



R+
(R+)
(R+)



Incoatius 


R+

au
2 grop 

 



FUTUR
Infinitiu+

i
as
a
am
atz 
an


eish+i
eish+es 

i
eish+

as
im
itz
Infinitiushensla"r"+"v"+a
eish+en

am



Non
incoatius R+
(R+)

au

2 grop  (R+)



i
es

im
itz
en



R+
(R+)
(R+)


i
es

em
etz
en

Vrbes
deu
3augrop

IMPERFIT
Infinitiushensla"r"+"v"+

i

s

Infinitiu+


am

atz 
 an 

atz

n

PRETERIT
Radicau+




i
s

R+

m
tz
n







R+




ii
s

im
itz
n







oi
s

R+

om
otz
n

R = radicau ; R = l'accentuacion tonica que's h suu radicau ;Acentuacion tonica sus las terminasons en gras e soslinhadas.

CONDICIONAU
Infinitiu+

SUBJ.PRST
Radicau+



R+
(R+)
(R+)


s

Infinitiu+


em

etz

n

i
es
e
em
etz
en

(R+ esqu )+ i
 as
(R+esc+) a
(R+esc+) am
(R+esc+) atz
(R+esc+) an







i

ias
R+
ia
(R+) iam
(R+) iatz
ian

SUBJ.IMPERF
R+[vocaladeupreterit]+
ss+


I

es
R+[vocaladeupassat
simple]+ss+e

em

etz
en

Vrbs

CONJUGASON : ESTAR ; AVER


INDICATIU

ESTAR
(STER)

AVER

PRESENT

IMPERFIT

FUTUR


Quesoi(si)

Qus

Quei(es)

Qum

Qutz

Queson

Qui

Quas

Qua

Quavem(am)

Quavetz(atz)

Qu'an


Quri

Quras

Qura

Quram

Quratz

Quran

Quavvi(av)

Quavvas(avs)

Quavva(av)

Quavvam(avm)

Quavvatz(avtz)

Quavvan(avn)


Queseri

Quesers

Queser

Queseram

Queseratz

Quesern

Quaveri(auri)

Quavers(aurs)

Quaver(aur)

Quaveram(auram)

Quaveratz(auratz)

Quavern(aurn)

SUBJONCTIU
PRETERIT

Questoi

Quests

Quest

Questom

Questotz

Questn

Quavoi

Quavs

Quav

Quavom

Quavotz

Quavn

CONDICIONAU

Queser

Quesers

Queser

Queserem

Queseretz

Quesern

Quaver(aur)

Quavers(aurs)

Quaver(aur)

Quaverem(aurem)

Quaveretz(auretz)

Quavern(aurn)

PRESENT IMPERFIT

Quesii

Quesias

Quesia

Quesam

Quesatz

Quesian

Quagi

Quajas

Quaja

Quajam

Quajatz

Quajan


Questossi

Questosses

Questosse

Questssem

Questssetz

Questossen

Quavossi

Quavossses

Quavosse

Quavssem

Quavssetz

Quavossen

Vrbs

CAUSIDA DE L'AUXILIAR : estar o aver


ESTAR
"Estar"qu'eilosonprpiauxiliar.

"Qu'raestatendebatles."(Peyroutet)

Qu'eiemplegattconjugarlosvrbsdecontiengutpassiu.

Latrraqu'eilaurada.

Queserveishentusvrbsreflexiusopronominausemplegatsshens
objcte,...

"CarlesValhsques'eimortanueit."(Narioo/Tasis)
"Que'msoifotuthenslovarat."(Nadau)

...eentausvrbsd'estacionodemovimentquicontienendenslalor
significacionua"limitainterioradetension"(Cf:Guillaume).

Quesoientrat.
Quesonarribats.

Avisatzv'i:"Estar"queptestaremplegatdabunmieiauxiliaractiu,silo Quesoivolutpartir.
vrbfinaual'infinitiues'atvu.(Vdertabludeusmieiauxiliars)
Eths,quesonpoduttornarprolu,mespasjo.

AVER
"Aver"qu'eilosonprpiauxiliar.

Quasavutpaur,non?

Qu'eiemplegattlamgerpartdeusvrbsactius

Qu'aurstrobatmeidecepsdel'autapartdeubsc.

Qu'eicausitquanloreflexiuserveishtdexprimirlapossessiondel'objcte Et'asminjatlapoma?(=Asminjatlatoapoma?)
dirctedeuvrb.
Quem'ipresloparaploja.(=Qu'ipreslomenparaploja.)
"Aver"qu'eitanbencausitentusvrbsd'estacionodemovimentshens
"limitainterioradetension"

Qu'avcorrutpendenttresras
Qu'aatendutdincadara

Avisatzv'i:"Aver"queptestaremplegatdabunmieiauxiliarqui's
"Quesmorduncautehredperaveranatcrrerluenh()"(Berelh)
conjugad'ordenaridab"estar":quesufeishquelovrbfinaual'infinitiue "Asanatvder,aMossurLassra?"(Peyroutet)
s'atvolha.(Vdertablu).
"Qu'ianatvisitarlagleisadeCastanhda"(Gonzalez)

Vrbs

LOS MIEIS AUXILIARS


ANAR(present)
+infinitiu

Preteritperifrastic:lovrbanaraupresent,
seguitd'uninfinitiu,quedal'equivalentd'un
perfitnarratiudrindramatizat.

"Que'tvavder(...)uamenadecuca."(Bec)
"Vaentneruncrabtquebicharrava."(Arnaudin)
"Ecpsec(),que'tvauvderunescarglh."(Gonzales)

VOLERoANAR

Aspcte:lofuturimmediat,(normaument:
anar+infinitiu)queptestarrendutper
l'emplecdeuvrbvoler.

"Qu'atvoiharquanvolhatz."(J.Palay)
"Quevunevar."(EntenutaLuz)
"Que'vsvoiescrverdePompei."(Dauger)

PENSAR,CRDER,
MANCAR

Pensar,mancarecrder(+infinitiu)queson
losquivalentsdeu"faillir"francs.

"Unbarrictmanqutpicar,calguttrescolarlovin."(Bacou)
"Ques'apensatcoparlacama."(Palay).

HAR
(infinitiu+)

Tdinstitirsusloprocsexprimitperunvrb,
ques'iemplegalovrbhar,conjugataprs
l'infinitiud'aquethvrb.

"Comptarlasgotasquehas,()meslodemonque'utien."(Menjt)
"Gatquisorigatasorigarquehar."(Lalanne)
"Equinarrderquehasm!"(Palay)

TORNAR
(+infinitiu)

Conjugateseguitdel'infinitiudeuvrb,tornar
qu'exprimeishlarepeticiondeusonprocs
(=francs"re").

"Que'vsvautornarparlardeucurdeSeron."(J.Palay)
"Quedesapareishejameinonl'antornadavder."(Camelat)

Vrbs

PARTICIPIS PASSATS : acrds


Conjugatdabestar,loparticipipassatques'acrdadablosubjcte.

"Sonstritsbe'ssoncalhatsentl'eternitat"(Bec)
"Laprtaqu'eiclavada,lacautraqu'eivueita"(Berelh)

Aquesteacrdique'shtanbendabunmieiauxiliar.

"Jameilasoamolhrn'ravoludapujar".(Camelat)
"Quelasavernpodudasvder".(Bouzet)

Dabaver,shensobjctedircte,no'shpasl'acrdidablosubjcte.
(Medishacausacomenfrancs.)

"[Arantxa]qu'avparlatdoament"(Gonzals).
"Adaralascausasqu'ancambiat."(Tasis/Narioo).

Dabavereunregimplaataprslotxt,lamgerpartdeutempslalenga
modernanonhpasl'acrdi.

"Qu'ashitprodeholiastque'tconeishintots"(AlCartero).
"Qu'igahatlacorruda"(Camelat).

Mestdinsistir,lalengaliterriaquehtotunl'acrdi,dablocomplement
d'objcte.

"Ques'avcrompadauaaulhada"(Camelat).
"Qu'avhitslossonscinqansdeservici..."(Camelat)

Seloregimdircteeiplaatabanslovrb,l'acrdique'sh,amenshque
sageishcadeque,qui,ne,oquant.Totun,lacrdquestornaharaprslemplec
delaprepausicion"de",frequentamentemplegadaabansloparticipi(densun
tornproidiomatic).

"Mantunnonl'averplorada"(Berelh)
"Canonscomaquera,quenientenutdautas."(Darrigrand).
"Lopaucdetrraquavemdelaurada"(Piat)
"Totaslaspegussasquins'adit."(Bouzet)

Vrbs

L'IMPERATIU
Loslingistasquedisenl'imperatiuqu'eiunmdedel'accion,enon
pasdelaparaula(enl'emplegant,lomondequ'ageishenmeique
nonparlan).Qu'empruntalassoasfrmas,segonloscas,siaa
l'indicatiu,siaausubjonctiu.

"Tornahicartotenplaa!"(Lux)
"Hu!Becut!Desvelha't!"(Cassagnau)
"Espiatztanben,vosautes!"(Schetober)
"BeviamuncpalasantatdeunosteJan!"(Etcheverry)

L'imperatiun'apasquesonquetrespersonas(2sg,1pl,2pl).Lo
purmrgropqu'empruntala1rapersonadeuplurauausubjonctiu,
elasduasautasal'indicatiu.

"Quesonsoventatau,lossords,(...).Haut!Cridem!"(Courriades)
"Etornatzdetira!"(Baradat)
"Non,non,demora!"(Narioo)

Perlogrop2au,enrglagenerau,totaslasfrmasafirmativasque
pdenestarconsideradascomvienentdel'indicatiu(causeish,
causim,causitz)

"Cobritzvedeplanl'esquiau!"(Garric/Narioo)
"Arnaut,esclareishm'aqu!"(Camelat)
"Qu'mjoensenqra(...):Partim!"(Camelat)

Lasfrmasdel'imperatiudeugrop3au,quevienenlomeisoventde
l'indicatiu(planh,planhem,planhetz),mesqueiasoventexcepcions
(vediam,beviam,digatz,spias...)

"Quinapacincia!Aten!"(Lux)
"Tienetzvedeplan,quevamtirarcamin!"(Garric)
"Fotmelocampd'ac,eviste,abansque'tcopilomus!"(Etcheverry)
"Beviamalacuevanavra...!"(Navarrot)

L'imperatiunegatiu,comenespanhu,qu'empruntatostempslas
frmassoasausubjonctiu.Quancorresponauainterdiccionhrta,
queprenlasegondapartidadelanegacion,...

"Nonv'esmalicietzpas,maman!"(Courriades)
"N'agispaspur!N'acbalharipasauvesin".(Cassagnau)
"Anem,Jausp,ne'thasquispaspregar!"(Sautier)

...mesquancorresponauademandaoauapregria(imperatiu
adoit),enonpasaunordi,lomot"pas"quedesapareish.

"Nonvienishicarlotonnasdebohondenslosaharsdeusautes."
(Etcheverry)
"Nont'estoness'abansdeguaireese'nvedacdecrudas!"(Camelat)
"Nonpartiatzenqra..."(Bouzet)

Vrbs

LOS EMPLECS DE LINFINITIU


Logerondiu,enoccitanmodrne,quesptbastir(d'unbiais
concurrenciaudablotorncostumrquiutilizaloparticipipresent),
dablinfinitiu.

"quebrocavanentderasenesperarlosopar"(Palay).
"loslorsmainats,enaprnerlobiarns,.."(Narioo).
"Enharanar"(Expr.pop.,responsaalaquestion"Quinva?")

Lexpressiondetemps(simultaneitat)rendudaenfrancsper"tout
en"+infinitiuquedaenc:enbth+infinitiu,oentot+infinitiu.

"Qu'entenvalasmairsbatalarentotvigilar"(Javaloyes).
"entotespiarlobalcondeuSentPair."(Menjt)
"Enbthlevaruataaaquiu,"(Bec)

"Facile,difficile"quesrendanenoccitanperdebonhar,demau
har.

"Aquethstxtesqueson,qumei,deboncomprner."(Gonzalez).
"Aquethcampqueidemaulaurar.".

Lotorninfinitiuqueiutilizathrasoventenoccitantrnderuns
complementsciconstenciaus:lobut(comenfrancs),

"Tcrompn,mondequenicorrdelaslanas,.."(Alcartero).
"Tnonpasdeishartotasolaaquerajoenessa"(Berelh).

mestanbend'uafaionquin'eipasbrigapossiblaenfrancs
corrcte,tl'expressiondeutemps

"Totdiaqueivandesempuishs'estartuatlodrlle."(Menjot)
"Mondiu,bsvadudabradespuisharribaraciu"(Oriona)

odeloposicion.

"Amaugratdaverhittotquical"(Exp.Pers.)
"PerestardePars,quesembladeupas"(Cantapop.)

Queptenqra,plansegur,exprimirlencausa,

"Quese'nvaaplaserpermordaverlotemps."(Nadau).
"Pr'amorlomonded'estarpeuscamps"(Menjt)

olamanira.

"qu'esperavalosonmsteshensdelairar"(Landy)
"Quepassavadiassancrsshensde'smudar."(Menjt)

Vrbs

L'EMPLEC DEU SUBJONCTIU


"Qu'eitotquivolhim,"(Tasis/Narioo).
Losubjonctiuques'emplegadenslasrelativasdeterminativasexprimintun
"Quepoderspartiraumomentquicalha."(Bouzet).
futur,uaintencionouaconsequncia,...
Quevoluaautquinoncadossepasenpanatotasetmana.
...odenslasquisegueishenunsuperlatiurelatiu.

Qu'eilomeiadretquiagirencontrat,elosolquiposcavncer...

Ques'emplegadensdecompletivasquisegueishenunsvrbsexprimintua "Quen'ratotfir,dequeviengossedeParis..."(Menjot)
granasubjectivitat(desir,ordi,cranhta,...)
"Nonvolpasentnerparlardequlaseprengosse"(Peyroutet)
...densloscasd'ordis,depregrias(shenslasegondapartidadela
negacion),densl'imperatiunegatiu,

"Nondiscutiammeidetotaquer."(Bouzet)
"Nepensesalasnostasisturas."(Gonzalez)
"Htendavant,menica,en'ajaspaur!"(Courriades)

"Quansialotempsd'amor,lossoldatsserntrobadors."(Pagalhs)
denslascirconstenciausdetemps(odevalortemporau),enplaadeu
"Nonmavernpascomvolhan."(Bouzet)
futurdel'indicatiufrancs,edelamedishafaionquiachnloscastilhans.
"quanagisapariatlatoaamnadablamea."(Lalanne)
Denslaprincipala,ques'emplegalosubjonctiupresentaprsunfutroun "Quaneicontentlopble,quecauquedance."(Menjot)
present(ind.)denslasubordinada
"Sitamiadeviestar,cauquelatonhasaute!"(Cantapopular.)
...elosubjonctiuimperfitdenstotautecas.

"Quiquestossequelaverpodutharquivolosse."(Gonzalez)
"Que'us'avhicatal'endstatquanestssevielha."(Peyroutet)

Losubjonctiuimperfitqueptexprimirl'ipotsaolosohet.

"Enqra,n'avossenhitquede'upanarlovin,"(Menjt)

Vrbs

LO SUBJONCTIU T L'EXPRESSION DE L'IPOTSI


AVER
SubjonctiuImperfit

ESTAR
Condicionau

SubjonctiuImperfit

Condicionau

Avossi

qu'aver

Estossi

queser

Avosses

qu'avers

Estosses

quesers

Avosse

qu'aver

Estosse

queser

Avssem

qu'averem

Estssem

queseretz

Avssetz

qu'averetz

Estssetz

queserem

Avossen

qu'avern

Estossen

quesern

Vrbs

VOLER : CONJUGASON
Present
quevoi

Imperfit
quevolvi/quevol

Futur
quevoleri

Preterit
quevoloi

Condicionau
quevoler

quevs

quevolvas/quevols

quevolers

quevols

quevolers

quevu

quevolva/quevol

quevoler

quevol

quevoler

quevolem

quevolvam/quevolm

quevoleram

quevolom

quevolerem

quevoletz

quevolvatz/quevoltz

quevoleratz

quevolotz

quevoleretz

quevlen

quevolvan/quevoln

quevolern

quevoln

quevolern


SUBJONCTIU
Present

Imperfit

Futur
deupassat

Imperatiu

Participis

quevolhi

quevolossi

quevolori

volha

volent

quevolhas

quevolosses

quevolores

volham

volut/uda

quevolha

quevolosse

quevolore

volhatz

quevolham

quevolossem

quevolrem

quevolhatz

quevolossetz

quevolretz

quevolhan

quevolossen

quevoloren

S-ar putea să vă placă și