Sunteți pe pagina 1din 74

Calculs de primitives Pascal Lain

Calculs de primitives

Exercice 1.
Calculer
1.

1 ( ) = cos 3 ()
0
2.

2 ( ) = sin3 ()
0
3.

3 ( ) = cos 4 ()
0
4.

4 ( ) = sin4 ()
0
5.

5 () = cos 2 () sin2 ()
0
6.

6 ( ) = cos 2 () sin3 ()
0
7.

7 ( ) = cos() sin4 ()
0
Allez : Correction exercice 1

Exercice 2.
Calculer

2
= cos 3 () sin2 ()
0
Allez : Correction exercice 2

Exercice 3.
1.

1 ( ) = ch3 ()
0
2.

2 ( ) = sh3 ()
0
3.

3 ( ) = ch4 ()
0
4.

1
Calculs de primitives Pascal Lain

4 ( ) = sh4 ()
0
5.

5 () = ch2 () sh2 ()
0
6.

6 ( ) = ch2 () sh3 ()
0
7.

7 ( ) = ch() sh4 ()
0
Allez : Correction exercice 3

Exercice 4.
Calculer les primitives suivantes :
1.
1 ( ) = (cos() cos(2 ) + sin( ) sin(2 ))
2.
2 ( ) = cos( ) sin4 ()
3.
3 ( ) = cos 6 ( )
4.
4 ( ) = sin4 ( )
5.
5 ( ) = sin3 ( ) cos 2 ( )
6.
6 ( ) = ch2 ( ) sh2 ( )
7.
7 ( ) = sh( ) ch3 ( )
8.
8 ( ) = ch( ) sh3 ()
Allez : Correction exercice 4

Exercice 5.
1.

1 ( ) = cos()
0
2.

2 ( ) = sin()
0
3.

2
Calculs de primitives Pascal Lain

3 ( ) = cos(2)
0
4.

4 ( ) = sin(2)
0
5.


5 ( ) = 2 cos ( )
0 4
6.


6 ( ) = 2 cos ( + )
0 4
7.


7 ( ) = cos (2 + )
0 3
8.


( )
8 = cos (2 )
0 3
Allez : Correction exercice 5

Exercice 6.
1.

1 ( ) =
0
2.

2 ( ) = 2
0
3.

3 ( ) = 3
0
4.

4 ( ) = ln()
1
5.

5 ( ) = 2 ln()
1
6.

6 ( ) = 3 ln()
1
7.

7 ( ) = sin()
0
8.

8 ( ) = 2 sin()
0
9.

3
Calculs de primitives Pascal Lain

9 ( ) = 3 sin()
0
10.

10( ) = cos()
0
11.

11 ( ) = 2 cos()
0
12.

12 ( ) = 3 cos()
0
13.

13 ( ) = arcsin()
0
14.

14 ( ) = arcsin()
0
15.

15 ( ) = arctan()
0
Allez : Correction exercice 6

Exercice 7.
1.
1 ( ) = cos( )
2.
ln( )
2 ( ) = , 1

3.
3 ( ) = arctan( )
4.
4 ( ) = ( 2 + + 1)
Allez : Correction exercice 7

Exercice 8.
Calculer
1.

1 ( ) =
( 1)
2.

2 ( ) =
1 2
3.

3 ( ) =
( 2 1)
4
Calculs de primitives Pascal Lain

4.
3
4 ( ) =
2 + 4
5.

5 ( ) =
2 +4
6.
2
6 ( ) = 2
+3
7.
1
7 ( ) =
2 ( 2 1)
8.
1
8 ( ) =
( 2 1)2
9.
1
9 ( ) =
( 2 1)2
10.
1
10 ( ) =
2 ( 2 1)2
11.
+1
11( ) =
( 2 + 1)2
12.
2 + 3
12 ( ) =
( 2)( + 5)
13.

13 ( ) =
( 1)( + 1)( + 3)
14.

14 ( ) =
4 2 2
15.

15 ( ) =
( + 2)( 2 + 2 + 5)
16.
16
16 ( ) =
2 ( 2 + 2)3
17.
4 + 1
17 ( ) =
( 1)3
18.
1
18 ( ) =
( 2 + 1)2
19.
Trouver une primitive de

5
Calculs de primitives Pascal Lain



2 + 2 + 4

Allez : Correction exercice 8

Exercice 9.
1. Calculer
+ 1
( ) =
2 + 2 + 5
2. Calculer
ln( 2 + 2 + 5)
( ) =
( 1)2

Allez : Correction exercice 9

Exercice 10.
1. Dcomposer en lments simple
2 + 1
( ) =
2 ( + 1)
2. Calculer
1
( ) = ln( 2 + )
2
A laide dune intgration par partie
Allez : Correction exercice 10

Exercice 11.

Calculer les primitives suivantes :


1.

1 ( ) =
2 +5
2.

2 ( ) =
2 5
3.
3 ( ) = sin( )
4.
4 ( ) = tan3 ( )
5.
1
5 ( ) =
tan3 ( )
6.
2 + 3
6 ( ) = , 1
( 2 + 3 + 7)
7.
ln( )
7 ( ) =

8.
6
Calculs de primitives Pascal Lain

ch( )
8 ( ) =
sh5 ( )
Allez : Correction exercice 11

Exercice 12.
Calculer
1.

1 ( ) = 0
2 + 2
2.

2 ( ) =
(1 + 2 )2
3.
3
3 ( ) =
2 4
4.
4
4 ( ) =
( 2)2
5.

5 ( ) =
2 + + 1
6.

6 () =
2 + 2 1
7.
(3 + 1)
7 () =
( 2 2 + 10)2
8.
(3 + 1)
8 () =
2 2 + 10
9.

9 () =
3 + 1
10.
3 + 2
10 ( ) =
( + 1)3
11.
+1
11 ( ) =
( 2)2
Allez : Correction exercice 12

Exercice 13.
Calculer les intgrales de fractions rationnelles suivantes.
1.
1

1 = 2
0 +2
2.
1
2
2 = 2
1
1
2
3.
7
Calculs de primitives Pascal Lain
3(
2 + 1)
3 =
2 2 + 3
4.
2

4 =
0 4 + 16
5.
1
5 + 6
5 =
0 ( 2 4)( + 2)
6.
3 1
6 =
1 2 ( 2
+ 1)

Allez : Correction exercice 13

Exercice 14.
Calculer les primitives suivantes :
1.
cos 3 ( )
1 ( ) =
sin5 ( )
2.
sin3 ( )
2 ( ) =
1 + cos( )
3.

3 ( ) =
cos 4 ( ) + sin4 ( )
4.
cos( ) 2
4 ( ) =
sin( )
Allez : Correction exercice 14

Exercice 15.

3
=
cos( ) sin( )
6
Allez : Correction exercice 15

Exercice 16.

2 cos 3 ()
=
sin4 ()
6
Allez : Correction exercice 16

Exercice 17.
1. Dterminer une primitive de la fonction dfinie par :
1
( ) =
sin(2)
8
Calculs de primitives Pascal Lain

2. A laide du changement de variable = 2, calculer



( ) =
sin( )
Allez : Correction exercice 17

Exercice 18.

Calculer sur ] 2 , 2 [
2
( ) =
1 + tan( )
Allez : Correction exercice 18

Exercice 19.
Calculer
1
( ) =
1 + ch()
Allez : Correction exercice 19

Exercice 20.
Dterminer une primitive sur de la fonction dfinie par :
1 + sh( )
( ) =
1 + ch()
Allez : Correction exercice 20

Exercice 21.


(ch( ) + 1)2
Allez : Correction exercice 21

Exercice 22.
Calculer pour > 0
ch( ) sh( )
( ) =
ch( ) 1
Allez : Correction exercice 22

Exercice 23.
Calculer
2 ch( ) + sh( )

2 ch( )
Allez : Correction exercice 23

Exercice 24.
1. Dcomposer en lment simple la fraction
1
() =
( 1)2
2. Calculer

( ) = 2
ch() sh3 ()
9
Calculs de primitives Pascal Lain

A laide du changement de variable = ch2 ()


Allez : Correction exercice 24

Exercice 25.
Calculer
( ) = (3 2 2) ln( 2 + 1)
Allez : Correction exercice 25

Exercice 26.
A laide dune intgration par partie calculer les intgrales suivantes
a.

1 = ln()
1
b.

2
2 = sin()
0
c.
3
3 = 3 2 ln( 2 + 1)
0
Allez : Correction exercice 26

Exercice 27.
1. Calculer
2

( 2 1)2
2. Calculer sur ]1, +[
2
( ) = ln( )
( 2 1)2
Allez : Correction exercice 27

Exercice 28.
Calculer
1
arctan( )
( + 1)2
Allez : Correction exercice 28

Exercice 29.
Calculer
1.
1 6
1 ( ) = 3 ; = 2 +
2 + + 2 +
Avec ]2, +[
2.
1 1
2 ( ) = ; = th()
(( 1)2 4)2 2
Avec ] 1,3[
3.
10
Calculs de primitives Pascal Lain

3 ( ) = (arcsin())2
4.
4 ( ) = 2 1 + 3
Allez : Correction exercice 29

Exercice 30.
1. Calculer
2
( ) = 2
2 1
2. En dduire
( ) = + 1

A laide du changement de variable = + 1


Allez : Correction exercice 30

Exercice 31.
Calculer les primitives suivantes sur lintervalle :
1. =]1, +[

1 ( ) =
+ 1
2. = +

2 ( ) =
2 + + 1
3. =

3 ( ) =
9 + 4 2
12 1+2
4. = ] , 2 [
2
+1
4 ( ) =
4 2 + 4 + 1
1 5
5. = ] 2 , 2[
8 3
5 ( ) =
12 4 2 5
6. = ]1, +[
6 ( ) = 2 1
7. = ]1,4[

7 ( ) =
2 5 + 4
8. =] 1,1[
1 1
8 ( ) =
1 1+
Allez : Correction exercice 31

Exercice 32.
11
Calculs de primitives Pascal Lain

Calculer

( ) =
1 + 1
Allez : Correction exercice 32

Exercice 33.
1. Calculer

( ) =
2 (
1)
2. Calculer
1
( ) =
2
( + 1) ( + 1 + 1)


A laide du changement de variable = +1
Allez : Correction exercice 33

Exercice 34.
1.

1 ( ) = ( 2 + 1) arctan()
0
2.

2 ( ) = ( + 1) arcsin()
0
Allez : Correction exercice 34

CORRECTION

Correction exercice 1.
1. On peut mettre cos 3 () sous la forme (sin()) cos() car la puissance de cos est impaire.

1 ( ) = cos 3 () = cos 2 () cos() = (1 sin2 ()) cos()
0 0 0
On pose = sin() = cos()
= 0 = sin(0) = 0
= = sin( )
sin() sin()
2)
3 sin3 ( )
1 ( ) = (1 = [ ] = sin( )
0 3 0 3

2. On peut mettre sin3 () sous la forme (cos()) sin() car la puissance de sin est impaire.


2 ( ) = sin () = sin () sin() = (1 cos 2 ())( sin())
3 2
0 0 0
On pose = cos() = sin()
= 0 = cos(0) = 1
12
Calculs de primitives Pascal Lain

= = cos( )
cos() cos()
2)
3 cos 3 ( ) 1
2 ( ) = (1 = [ ] = (cos( ) ) + (1 )
1 3 1 3 3
cos 3 ( ) 2
= cos( ) + +
3 3
3. Ici les puissances de sin et cos sont paires (respectivement 0 et 4) on doit linariser cos 4 ()
4
+ 4 + 4 2 + 6 + 4 2 + 4 4 + 4 + 4( 2 + 2 ) + 6
(cos( ))4
=( ) = =
2 16 16
2 cos(4) + 4 2 cos(2) + 6 cos(4) + 4 cos(2) + 3
= =
16 8

1 1 1 4
3 ( ) = (cos(4) + 4 cos(2) + 3) = [ sin(4) + sin(2) + 3]
8 0 8 4 2 0
1 1 4 1 1 3
= ( sin(4 ) + sin(2 ) + 3) = sin(4 ) + sin(2 ) +
8 4 2 32 4 8

4. Ici les puissances de sin et cos sont paires (respectivement 4 et 0) on doit linariser sin4 ()
4
4 4 2 + 6 4 2 + 4 4 + 4 4( 2 + 2 ) + 6
(sin( ))4
=( ) = =
2 16 16
2 cos(4) 4 2 cos(2) + 6 cos(4) 4 cos(2) + 3
= =
16 8

1 1 1 4
4 ( ) = (cos(4) 4 cos(2) + 3) = [ sin(4) sin(2) + 3]
8 0 8 4 2 0
1 1 4 1 1 3
= ( sin(4 ) sin(2 ) + 3) = sin(4 ) sin(2 ) +
8 4 2 32 4 8

5. Ici les puissances de sin et cos sont paires (respectivement 2 et 2) on doit linariser cos 2 () sin2 ()
2 2
2 2
+ 2 + 2 + 2 2 2 + 2
cos () sin () = ( ) ( ) =( )( )
2 2 4 4
4 2 2 + 1 + 2 2 4 + 2 2 + 1 2 2 + 4 4 + 4 2
= =
16 16
2 cos(4) 2 1 1
= = cos(4) +
16 8 8

1 1 1 1
5 () = ( cos(4) + 1) = [ sin(4) + ] = sin(4 )
8 0 8 4 0 32 8

6. On peut mettre cos 2 () sin3 () sous la forme (cos()) sin() car la puissance de sin est impaire.

6 ( ) = cos 2 () sin3 () = cos 2 () sin2 () ( sin())
0 0

= cos 2 () (1 cos 2 ())( sin())
0
On pose = cos() = sin()
= 0 = cos(0) = 1
= = cos( )

13
Calculs de primitives Pascal Lain

cos() cos() cos()


2( 2) 4
5 3
2)
6 ( ) = 1 = ( = [ ]
1 1 5 3 1
5( 3(
cos ) cos ) 1 1 cos 5 ( ) cos 3 ( ) 2
= (
) = +
5 3 5 3 5 3 15

7. cos() sin4 () est sous la forme (sin()) cos() car la puissance de cos est impaire.

On pose = sin() = cos()


= 0 = sin(0) = 0
= = sin( )
sin() sin()
4
5 sin5 ( )
7 ( ) = = [ ] =
0 5 0 5
Allez : Exercice 1

Correction exercice 2.

2
= cos 2 () sin2 () cos()
0
On pose = sin(), = cos()
= 0 = sin(0) = 0

= = sin ( ) = 1
2 2
1 1 1
2 2 2 4
3 5 1 1 2
= (1 ) = ( ) = [ ] = =
0 0 3 5 0 3 5 15
Allez : Exercice 2

Correction exercice 3.
1. On peut toujours poser = mais parfois, il y a plus simple.

1 ( ) = ch3 () = ch2 () ch()
0 0
On pose = sh() = ch() , ch2 () = 1 + sh2 () = 1 + 2
= 0 = sh(0) = 0
= = sh( )
sh() sh()
2)
u3 sh3 ( )
1 ( ) = (1 + = [ + ] = sh( ) +
0 3 0 3
Allez : Exercice 3

2. On peut toujours poser = mais parfois, il y a plus simple.



2 ( ) = sh3 () = sh2 () sh()
0 0
On pose = ch() = sh() , sh ) = ch ) 1 = 2 1
2( 2(

= 0 = ch(0) = 1
= = ch( )
ch() ch()
2
3 ch3 ( ) 1 ch3 ( ) 2
2 ( ) = ( 1) = [ ] = ch( ) ( 1) = ch( ) +
1 3 1
3 3 3 3

14
Calculs de primitives Pascal Lain

Allez : Exercice 3

3. Ici les puissances de sh et ch sont paires (respectivement 0 et 4) on pose



= = ln() =

4 4 2 2 4
+ + 4 + 6 + 4 + 1 4 1 2 3 1 2 1 4
( ) = = + + + +
2 16 16 4 8 4 16
= 0 = 0 = 1
= =

1 1 3 1 1
3 = ( 4 + 2 + + 2 + 4 )
( )
1 16 4 8 4 16

1 3 1 3 1 1 1
= + + + 3 + 5
16 1 4 1 8 1 4 1 16 1

1 4 1 2 3 1 2 1 4
= [ ] + [ ] + [ln()]1 + [ ] + [ ]
16 4 1 4 2 1 8 4 2 1 16 4 1
1 4 1 3 1 1
= ( 1) + ( 2 1) + (ln( ) ln(1)) ( 2 1) ( 4 1)
64 8 8 8 64
1 4 1 3 sh ( 4 ) sh( 2 ) 3
= ( 4 ) + ( 2 2 ) + = + +
64 8 8 32 4 8
Autre mthode
4
+ 4 + 4 2 + 6 + 4 2 + 4 4 + 4 + 4( 2 + 2 ) + 6
( ) = =
2 16 16
2 ch(4) + 4 ch(2) + 6 1 1 3
= = ch(4) + ch(2) +
16 8 4 8

1 1 3 1 sh(4) 1 sh(2) 3
3 ( ) = ch(4) + ch(2) + = [ ] + [ ] +
8 0 4 0 8 0 8 4 0 4 2 0 8
1 1 3
= sh(4 ) + sh(2 ) +
32 8 8
Allez : Exercice 3

4. Ici les puissances de sh et ch sont paires (respectivement 4 et 0) on pose



= = ln() =

4 4 2 2 4
+ 4 + 6 4 + 1 4 1 2 3 1 2 1 4
( ) = = + +
2 16 16 4 8 4 16
= 0 = 0 = 1
= =

1 1 3 1 1 4
4 ( ) = ( 4 2 + 2 + )
1 16 4 8 4 16

1 3 1 3 1 1 1 5
= + 3 +
16 1 4 1 8 1 4 1 16 1

1 4 1 2 3 1 2 1 4
= [ ] [ ] + [ln()]1 [ ] + [ ]
16 4 1 4 2 1 8 4 2 1 16 4 1

15
Calculs de primitives Pascal Lain

1 4 1 3 1 1
= ( 1) ( 2 1) + (ln( ) ln(1)) + ( 2 1) ( 4 1)
64 8 8 8 64
1 4 1 3 sh ( 4 ) sh( 2 ) 3
= ( 4 ) ( 2 2 ) + = +
64 8 8 32 4 8
Autre mthode
4
4 4 2 + 6 4 2 + 4 4 + 4 4( 2 + 2 ) + 6
( ) = =
2 16 16
2 ch(4) 4 ch(2) + 6 1 1 3
= = ch(4) + ch(2) +
16 8 4 8

1 1 3 1 sh(4) 1 sh(2) 3
4 ( ) = ch(4) ch(2) + = [ ] [ ] +
8 0 4 0 8 0 8 4 0 4 2 0 8
1 1 3
= sh(4 ) sh(2 ) +
32 8 8
Allez : Exercice 3

5. Ici les puissances de sh et ch sont paires (respectivement 2 et 2) on pose



= = ln() =

2 2 2 2
+ + 2 2 4 2 + 4
( ) ( ) = (( )( )) = ( ) =
2 2 2 2 4 16
= 0 = 0 = 1
= =

1 4 4
1 3
2 5
1 4 4
5 () = ( 2 + ) = ( + ) = [ 2 ln() ]
16 1 16 1 16 4 4 1
1 4
4 1 1 1 4 4 sh(4 )
= ( 2 ln( ) ) ( 2 ln(1) ) = =
16 4 4 16 4 4 64 8 32 8
Autre mthode
2 2
+ 4 2 + 4 2 ch(4) 2 1 1
( ) ( ) = = = ch(4)
2 2 16 16 8 8

1 1 sh(4) sh(4 )
5 ( ) = (ch(4) 1) = [ ] =
8 0 8 4 0
32 8
Allez : Exercice 3

6. On peut mettre ch2 () sh3 () sous la forme (ch()) sh() car la puissance de sh est impaire.

6 ( ) = ch () sh () = ch () sh () sh() = ch2 () (ch2 () 1) sh()
2 3 2 2
0 0 0
On pose = ch() = sh()
= 0 = ch(0) = 1
= = ch( )
ch() ch() ch()
2( 2 4 2)
5 3 ch5 ( ) ch3 ( ) 1 1
6 ( ) = 1) = ( = [ ] = ( )
1 1 5 3 1 5 3 5 3
5( 3(
ch ) ch ) 2
= +
5 3 15
Allez : Exercice 3

16
Calculs de primitives Pascal Lain

7. ch() sh4() est de la forme (sh()) ch()


On pose = sh() = ch()
= 0 = sh(0) = 0
= = sh( )
sh()
sh5 ( )
7 ( ) = 4 =
0 5
Allez : Exercice 3

Correction exercice 4.
1. Avec la formule daddition
cos() cos() sin() sin() = cos( + )
cos( ) cos(2 ) + sin( ) sin(2 ) = cos( 2 ) = cos( ) = cos( )
1 ( ) = cos( ) = sin( ) +
Allez : Exercice 4

2. La puissance en cos( ) est impaire et celle en sin( ) est paire, on peut mettre cos() en facteur.
On pose = sin( ), = cos( )
1 1
2 ( ) = 4 = 5 + = sin5 () +
5 5
Allez : Exercice 4

3. La puissance en cos( ) est paire et la puissance en sin( ) est paire (en fait elle est nulle), il faut
linariser.
6
6( )
+
cos = ( )
2
1 6 5 4 2 3 3 2 4
= (( ) + 6( ) ( ) + 15( ) ( ) + 20( ) ( ) + 15( ) ( )
64
5 6
+ 6( )( ) + ( ) )
1 6
= ( + 6 4 + 15 2 + 20 + 15 2 + 6 4 + 6 )
64
1 6
= ( + 6 + 6( 4 + 4 ) + 15( 2 + 2 ) + 20)
64
1
= (2 cos(6 ) + 6 2 cos(4 ) + 15 cos(2 ) + 20)
64
1 3 15 5
= cos(6 ) + cos(4 ) + cos(2 ) +
32 16 32 16
Par consquent :
1 3 15 5
3 ( ) = sin(6 ) + sin(4 ) + sin(2 ) + +
32 6 16 4 32 2 16
1 3 15 5
= sin(6 ) + sin(4 ) + sin(2 ) + +
192 64 64 16
Allez : Exercice 4

4. La puissance en cos( ) est paire et la puissance en sin( ) est paire, il faut linariser.

17
Calculs de primitives Pascal Lain
4
4(
1 4
sin ) = ( ) = ( + 4 2 + 6 + 4 2 + 4 )
2 16
1 4 1
= ( + 4 ) + 4( 2 + 2 + 6) = (2 cos(4 ) + 4 3 cos(2 ) + 6)
16 16
1 3 3
= cos(4 ) + cos(2 ) +
8 4 8
Par consquent :
1 3 3 1 3 3
4 ( ) = sin(4 ) + sin(2 ) + += sin(4 ) + sin(2 ) + +
84 42 8 32 8 8
Allez : Exercice 4

5. La puissance en cos( ) est paire et celle en sin( ) est impaire, on peut mettre sin() en facteur.
5 ( ) = sin3 ( ) cos 2 ( ) = sin2 ( ) cos 2 ( ) sin( ) = (1 cos 2 ( )) cos 2 ( ) sin( )

= (cos 2 ( ) cos 4 ( )) sin( )


On pose = cos( ) donc = sin( )
1 1 1 1
5 ( ) = ( 2 t4 )() = ( 2 4 ) = ( 3 5 ) + = cos 3 ( ) + cos 5 ( ) +
3 5 3 5
3 2
+
En fait rien nempche de linariser sin3 ( ) cos 2 ( ) = ( ) ( ) =
2 2
Mais la premire mthode est bien plus simple.
Allez : Exercice 4

6. La puissance de ch( ) est paire et la puissance de sh( ) est paire, il faut poser =
2
2 2
+ 2 2 + 1 2
ch () sh () = ( ) ( ) = (( )( )) = ( 2 )2
2 2 2 2 16
1 4 1 4 1 1 4
= ( 2 + 4 ) = +
16 16 8 16
Par consquent :
1 1 1 4 1 4 1
6 ( ) = ch2 () sh2 () = ( 4 + ) = 4 +
16 8 16 64 8 64
1
= sh(4 ) +
32 8
Allez : Exercice 4

7. La puissance de sh( ) est impaire, il peut poser = ch( ) donc = sh( )


4 ch4 ( )
7 ( ) = sh( ) ch3 () = 3 = + = +
4 4
On peut aussi poser = mais la premire mthode est bien plus simple.
Autre mthode (moins bonne), la puissance de ch( ) est impaire on peut poser = sh( ) donc =
ch( )
7 ( ) = sh( ) ch3 () = sh( ) ch2 () ch() = sh( ) (1 + sh2 ( ))ch()
2 4 ch2 ( ) ch4 ( )
= (1 + 2 ) = ( + 3 ) = + + = + +
2 4 2 4
Allez : Exercice 4

8. La puissance de ch( ) est impaire, il peut poser = sh( ) donc = ch()


3 3
4 sh4 ( )
8 ( ) = ch( ) sh () = = + = +
4 4

18
Calculs de primitives Pascal Lain

Autre mthode (moins bonne)


La puissance de sh( ) est impaire, on peut poser = ch( ) donc = sh( )
8 ( ) = ch( ) sh3 () = ch( ) sh2 () sh( ) = ch( ) (ch2 ( ) 1) sh( )
4 ch4 ( )
= ( 2 1) = ( 3 ) = + = ch( ) +
4 4
Allez : Exercice 4

Correction exercice 5.
1.

1 ( ) = 0 cos()
( ) = ( ) =
() = cos() () = sin()

1 ( ) = 0 cos() = [ cos()]0 0 ( sin())

1 ( ) = cos() = [ cos()]0 + sin()
0 0
Il faut refaire une autre intgration par partie

0 sin()
( ) = ( ) =
() = sin() () = cos()

0 sin() = [ sin()]0 0 cos()

sin() = [ sin()]0 cos() = [ sin()]0 1 ()
0 0
Ce que lon remplace dans


1 ( ) = cos() = [
cos()]0 + sin() = [ cos()]0 + [ sin()]0 1 ( )
0 0
21 ( ) = [ cos()]0 + [ sin()]0 = cos( ) 1 + sin( )
1 1 1
1 ( ) = cos( ) + sin( )
2 2 2
Remarque :
Lors de la seconde intgration par partie il faut continuer intgrer sinon on retombe sur la mme
intgrale.
On aurait aussi pu driver lors de la premire intgration par partie et bien sr dans la seconde aussi.
Allez : Exercice 5

2.
Premire mthode :
On fait exactement pareil.
Deuxime mthode :
On utilise le rsultat ci-dessus

2 ( ) = sin() = [ sin()]0 1 ()
0
Puis
1 1
1 ( ) = cos( ) + sin( ) +
2 2

19
Calculs de primitives Pascal Lain

1 1 1 1
2 ( ) = sin( ) ( cos( ) + sin( )) + = cos( ) + sin( ) +
2 2 2 2
Troisime mthode :

1 ( ) + 2 ( ) = cos() + sin() = (cos() + sin()) =
0 0 0 0

1 (1+) 1 (1+) 1 0 1 1
= (1+) = [ ] = =
0 1+ 0 1+ 1+ 2 2

1
= (1 )(cos( ) + sin( )) +
2 2 2
1
= (cos( ) + sin( ) + ( cos( ) + sin( )) +
2 2 2
1 () est la partie relle et 2 () est la partie imaginaire
1
1 ( ) = (cos( ) + sin( ))
2 2

1
2 ( ) = ( cos( ) + sin( )) +
2 2
On a en mme temps 1 () et 2 ().
Allez : Exercice 5

3. Le plus simple serait de calculer 3 ( ) + 4 () comme dans lexercice ci-dessus


Pour changer, on va faire une intgration par parties en drivant lexponentielle et en intgrant le
cos(2)

3 ( ) = 0 cos(2)
() = cos(2) 1
() = 2 sin(2)
() = () =
1 1
3 ( ) = 0 cos(2) = [2 sin(2)] 0 ( ) 2 sin(2)
0


1 1
( ) ( ) (
3 = cos 2 = [ sin 2 )] + sin(2)
0 2 0 2 0
On refait une intgration par parties

0 sin(2)
() = sin(2) 1
() = 2 cos(2)
() = () =
1 1
0 sin(2) ) = [ ( 2 cos(2))] 0 ( ) ( 2 cos(2))
0

1 1
sin(2) ) = [ ( cos(2))] cos(2)
0 2 0 2 0
Ce que lon remplace dans


1 1
3 ( ) = cos(2) = [ sin(2)] + sin(2)
0 2 0 2 0

1 1 1 1
= [ sin(2)] + ([ ( cos(2))] cos(2) )
2 0 2 2 0 2 0
1 1 1 1
= sin(2 ) cos(2 ) + 3 ()
2 4 4 4
Donc

20
Calculs de primitives Pascal Lain

1 1 1 1
(1 + ) 3 ( ) = sin(2 ) cos(2 ) +
4 2 4 4
Puis
4 1 1 1 2 1 1
3 ( ) = ( sin(2 ) cos(2 ) + ) = sin(2 ) cos(2 ) +
5 2 4 4 5 5 5
Allez : Exercice 5

4. On reprend lgalit ci-dessus




1 1 1 1
3 ( ) = cos(2) = [ sin(2)] + sin(2) = sin(2 ) + 4 ()
0 2 0 2 0 2 2
Par consquent
2 1
4 ( ) = 23 ( ) sin(2 ) = 2 ( sin(2 ) cos(2 )) sin(2 )
5 5
1 2
= sin(2 ) cos(2 )
5 5
Et on rajoute comme dhabitude une constante
1 2
4 ( ) = sin(2 ) cos(2 ) +
5 5
Allez : Exercice 5

5.

5 ( ) = 0 2 cos ( 4 )

() = cos ( 4 ) () = sin ( 4 )
() = 2 () = 2 2

5 ( ) = 0 2 cos ( 4 ) = [ 2 sin ( 4 )] 0 2 2 sin ( 4 )
0


5 ( ) = 2 cos ( ) = [ 2 sin ( )] 2 2 sin ( )
0 4 4 0 0 4
On fait une seconde intgration par partie

0 2 sin ( 4 )

() = sin ( 4 ) () = cos ( 4 )
() = 2 () = 2 2

0 2 sin ( 4 ) = [ 2 ( cos ( 4 )] 0 2 ( cos ( 4 ))
0


2 sin ( ) = [ 2 ( cos ( )] + 2 cos ( )
0 4 4 0 0 4

= 2 2 cos ( ) + cos ( ) + 25 ()
4 4
Ce que lon remplace dans


5 ( ) = cos ( ) = [ sin ( )] 2 2 sin ( ) = 5 ( )
2 2
0 4 4 0 0 4

= [ 2 sin ( )] 2 (2 2 cos ( ) + cos ( ) + 25 ( ))
4 0 4 4
Donc

55 ( ) = 2 sin ( ) sin ( ) 2 cos ( ) + 4 2 cos ( )
4 4 4 4
21
Calculs de primitives Pascal Lain

2
= + 2 sin ( ) + 4 2 cos ( )
2 4 4
Et enfin
1 4
5 ( ) = 2 sin ( ) + 2 cos ( )
5 4 5 4
Allez : Exercice 5

6. On fait le changement de variable = = =


=0=0
= =


6 = cos ( + ) = 2 cos ( ) = 5 ( )
( ) 2 ( )
0 4 0 4
1 2 4 2
= ( sin ( ) + cos ( )) +
5 4 5 4
1 2 4 2
= sin ( + ) cos ( + ) +
5 4 5 4
Allez : Exercice 5

7. On peut faire des intgrations par parties ou utiliser les rsultats prcdents en utilisant la formule
cos( + ) = cos() cos() sin() sin()


7 ( ) = (cos(2) cos ( ) sin(2) sin ( ))
0 3 3
1 3
= cos ( ) cos(2) sin ( ) sin(2) = 3 ( ) ( )
3 0 3 0 2 2 4
1 2 1 3 1 2
= ( sin(2 ) cos(2 )) ( sin(2 ) cos(2 ))
2 5 5 2 5 5
2 3 (1 + 23)
= sin(2 ) + cos(2 )
10 10
Allez : Exercice 5

8. On fait le changement de variable = = =


=0=0
= =


8 ( ) = cos (2 ) () = cos(2 + ) = 7 ( )
0 3 0 3
2 3 (1 + 23)
= ( sin(2 ) + cos(2 ))
10 10
2 3 (1 + 23)
= sin(2 ) cos(2 )
10 10
Allez : Exercice 5

Correction exercice 6.
1.

1 ( ) = 0
( ) = ( ) =
( ) = ( ) = 1
22
Calculs de primitives Pascal Lain

1 ( ) = 0 = [ ]0 0 1

1 ( ) = = [ ]0 = [ ]0 = + 1
0 0
Allez : Exercice 6

2.

2 ( ) = 0 2
( ) = ( ) =
( ) = 2 () = 2

2 ( ) = 0 2 = [ 2 ]0 0 2

2 ( ) = = 2 [ 2 ]0 2 = 2 21 ( ) = 2 2( 1) 2
0 0
2
= ( 2 + 2) 2
Allez : Exercice 6

3.

3 ( ) = 0 3
( ) = ( ) =
( ) = 3 () = 3 2

3 ( ) = 0 3 = [ 3 ]0 0 3 2


3 ( ) = 3 = [ 3 ]0 32 () = 3 3( 2 2 + 2) + 6
0
= ( 3 3 2 + 6 6) + 6
Allez : Exercice 6

4.

4 ( ) = 1 ln()
( ) = ( ) =
2
2
1
() = ln() (
) =
2
2 1
4 ( ) = 1 ln() = [ 2 ln()] 1 2
1


2 1 2 1 2 2 1
4 ( ) = ln() = [ ln()] = ln( ) [ ] = ln( ) ( 2 1)
1 2 1
2 1 2 2 2 1 2 4
Allez : Exercice 6

5.

5 ( ) = 1 2 ln()
( ) = 2 ( ) =
3
3
1
() = ln() (
) =

23
Calculs de primitives Pascal Lain


7 ( ) = 0 sin()
() = sin() () = cos()
( ) = ( ) = 1

7 ( ) = 0 sin() = [ ( cos()]0 0 1 ( cos())
3
3 1
5 ( ) = 1 2 ln() = [ 3 ln()]
1 3
3
2
1 2
3 1 3 3 1
( )
5 = ( )
ln = [ (
ln )] ( )
= ln [ ] = ln( ) ( 3 1)
1 3 1
3 1 3 3 3 1 3 9
Allez : Exercice 6
6.

6 ( ) = 1 3 ln()
( ) = 3 ( ) =
4
4
1
() = ln() (
) =
4
4 1
6 ( ) = 1 3 ln() = [ 4 ln()] 1 4
1


4 1 4 1 4 4 1
6 ( ) = ln() = [ ln()] 3 = ln( ) [ ] = ln( ) ( 4 1)
3
1 4 1
4 1 4 4 4 1 4 16
Allez : Exercice 6

7.

7 ( ) = sin() = [( cos()]0 + cos() = cos( ) + [sin()]0
0 0
= cos( ) + sin( )
Allez : Exercice 6

8.

8 ( ) = 0 2 sin()
() = sin() () = cos()
( ) = 2 () = 2
2
8 ( ) = 0 sin() = [ 2 ( cos())]0 0 2 ( cos())


8 ( ) = 2 sin() = [ 2 ( cos())]0 + 2 cos()
0 0
Il faut faire une seconde intgration par parties.


0 cos()
() = cos() () = sin()
( ) = ( ) = 1

0 cos() = [ sin()]0 0 1 sin()

cos() = [ sin()]0 sin() = sin( ) [ cos()]0 = sin( ) + cos( ) 1
0 0

24
Calculs de primitives Pascal Lain

Ce que lon remplace dans



8 ( ) = 2 sin() = [ 2 ( cos()]0 + 2 cos()
0 0
= 2 cos( ) + 2( sin( ) + cos( ) 1) = ( 2 + 2) cos( ) + 2 sin( ) 2
Allez : Exercice 6

9.

9 ( ) = 0 3 sin()
() = sin() () = cos()
( ) = 3 () = 3 2

9 ( ) = 0 3 sin() = [ 3 ( cos())]0 0 3 2 ( cos())


9 ( ) = 3 sin() = [ 3 ( cos())]0 + 3 2 cos()
0 0
Il faut faire une seconde intgration par parties.


0 2 cos()
() = cos() () = sin()
( ) = 2 () = 2

0 2 cos() = [ 2 sin()]0 0 2 sin()


2 cos() = [ 2 sin()]0 2 sin() = 2 sin( ) 27 ( )
0 0
= sin( ) 2( cos( ) + sin( )) = ( 2 2) sin( ) + 2 cos( )
2

Ce que lon remplace dans



9 ( ) = cos( ) + 3 2 cos() = 3 cos( ) + 3(( 2 2) sin( ) + 2 cos( ))
3
0
= ( 3 + 6 ) cos( ) + (3 2 6) sin( )
Allez : Exercice 6

10. On peut faire une intgration par parties mais on va voir une autre technique qui permet de calculer
10 () et 7 () en mme temps.

10 ( ) + 7 = cos() + sin() = (cos() + sin()) =
0 0 0 0
Et on fait une intgration par parties.


10 ( ) + 7 = 0
1
() = () = =
( ) = ( ) = 1

10 ( ) + 7 = 0 = [ ]0 0 1 ( )

25
Calculs de primitives Pascal Lain

1
10 ( ) + 7 = = [ ]0 + = + [ ] = + ( 1)
0 0 0

= + 1 = (cos( ) + sin( )) + cos( ) + sin( ) 1
= cos( ) + sin( ) + cos( ) + sin( ) 1
= ( sin( ) + cos( ) 1) + ( cos( ) + sin( ))
10 ( ) = sin( ) + cos( ) 1
7 ( ) = cos( ) + sin( )
Allez : Exercice 6

11. On peut faire deux intgrations par parties ou calculer 11 ( ) + 8 (), nous allons voir une autre
technique.

On pose = 2 = 2 =

=0=
2

= =
2


2 2 2
2
2
11 ( ) = ( ) cos ( ) = ( + ) sin()
2 2 4
2 2

0 2
2
2 2
= ( + ) sin() (2 + ) sin() = 1 ( )
4 0 4
2
O


2 2
( ) = (2 + ) sin()
0 4

0 2
2
2
2
2
1 = ( + ) sin = ( + ) sin() = (0)
( )
4 0 4
2
Et


2 2
( ) = (2 + ) sin()
0 4


2
2 2 2
2
= sin() sin() + sin()
0 0 4 0

2
= 8 ( ) 7 ( ) + [ cos()]02
2 2 4
2
= ( ( ) + 1) cos ( ) + 2 ( ) sin ( )
2 2 2 2
2
( ( ) cos ( ) + sin ( )) + ( cos ( ) + 1)
2 2 2 4 2
2
= (1 ( ) + 2 ) sin( ) + ( 2 ) cos( ) ( ( ) sin( ) + cos( ))
2 2
2
+ ( sin( ) + 1)
4
2 2 2
= ( 2 ) cos( ) + (1 ( ) + 2 + ( ) ) sin( ) +
2 2 4 4
2

= 2 cos( ) + (1 2 ) sin( ) +
4
26
Calculs de primitives Pascal Lain

2
Comme (0) = 4
11 ( ) = 2 cos( ) + (1 2 ) sin( )
Franchement cest plus compliqu que de faire deux intgrations par parties, ctait juste pour varier les
plaisirs.
Allez : Exercice 6

12. Toutes les mthodes dcrites ci-dessus fonctionnent, voyons une autre faon de faire :
On cherche une primitive de la forme
12( ) = ( 3 + 2 + + ) cos( ) + ( 3 + 2 + + ) sin( ) +
O , , , , et sont des constantes relles.
En faisant le changement de variables = on constate que 12 est une fonction paire, on peut alors
amliorer la forme de la primitive
12 ( ) = ( 2 + ) cos( ) + ( 3 + ) sin( ) +
On drive
( )
12 = 2 cos( ) ( 2 + ) sin( ) + (3 2 + ) sin( ) + ( 3 + ) cos( )
= (2 + 3 + ) cos( ) + (( 2 + ) + 3 2 + ) sin( )
= ( 3 + ( + 2) ) cos( ) + ((3 ) 2 + ) sin( )
= 1 = 1 = 1
3 3
( ) + ( + 2) =
+ 2 = 0
= 2 = 6
12 = 3 cos( ) { { { {
(3 ) 2 + = 0 3 = 0 = 3 = 3

= 0 = =6
2 3
12 ( ) = (3 + 6) cos( ) + ( + 6 ) sin( ) +
0
Comme 12 (0) = 0 3 cos() = 0, et que
12 ( ) = (302 + 6) cos(0) + (03 + 6 0) sin(0) + = 6 +
cela entraine que = 6 et
12( ) = (3 2 + 6) cos( ) + ( 3 + 6 ) sin( ) 6
Allez : Exercice 6

13. Il faut faire une intgration par parties mais il ny a quune fonction, alors on crit 13 () de la faon
suivante :

13( ) = 1 arcsin()
0

13 ( ) = 0 1 arcsin()
( ) = 1 ( ) =
1
() = arcsin() () = 1 2

13 ( ) = 0 1 arcsin() = [ arcsin()]0 0
1 2



13 ( ) = 1 arcsin() = [ arcsin()]0
0 0 1 2
1 1
1
0 peut se calculer directement en remarquant que 1 2 = (1 2 )2 = 2 ()(()) 2
1 2
avec () = 1 2
Donc

1 1 1
= [(())2 ] = (( ))2 + ((0))2 = 1 2 + 1
0 1 2 0
27
Calculs de primitives Pascal Lain

Sinon on pose = sin() = arcsin() = cos()


1 2 = 1 sin2 () = cos 2 () = |cos()|

Mais 1 1 donc 1 1 donc on peut prendre 2 et alors cos() 0.
2
= 0 = arcsin(0) = 0
= = arcsin( )
arcsin() arcsin()
sin()
= cos() = sin() = [ cos()]arcsin()
0
0 1
2
0 cos ( ) 0

= cos(arcsin( )) + cos(0) = 1 2 + 1
Encore une autre mthode, on fait le changement de variable = 2 parce que lon a remarqu quau
1
numrateur le tait, une constante multiplicative prs, la drive de et que 1 2 ne dpend que
de = 2 .
= 2
=0=0
= = 2
2 2 2
1 1 1 1 1 1
= = (1 ) 2 = [2(1 )2] = (1 2 )2 + 1
0 1
2 2 0 1 2 0 2 0


13 ( ) = [ arcsin()]0 0 = arcsin( ) + 1 2 1
1 2
Allez : Exercice 6

14.

14 ( ) = 0 arcsin()
( ) = ( ) =
2
2
1
() = arcsin() (
) = 1 2
2
2
14 ( ) = 0 arcsin() = [ arcsin()] 2
2 0 0 1 2

2 1 2
14 ( ) = arcsin() = [ arcsin()]
0 2 0
2 0 1 2
2
Pour le calcul de 0
1 2
On pose = sin() = arcsin() = cos()
1 2 = 1 sin2 () = cos 2 () = |cos()|

Mais 1 1 donc 1 1 donc on peut prendre 2 et alors cos() 0.
2
= 0 = arcsin(0) = 0
= = arcsin( )
arcsin() arcsin()
2 sin2 ()
= cos() = sin2 ()
0 1
2
0 cos ( ) 0
Il faut linariser sin2 () ou ce qui revient au mme utiliser la formule
1 cos(2)
sin2 () =
2

28
Calculs de primitives Pascal Lain

arcsin() arcsin()
2 1 cos(2) 1 1
= = [ sin(2)]
0 1
2
0 2 2 2 0
1 1
= arcsin( ) sin(2 arcsin(2))
2 4
1 1 1 1
= arcsin( ) 2 sin(arcsin( )) cos(arcsin( )) = arcsin( ) 1 2
2 4 2 2
Par consquent

2 1 2
14 ( ) = arcsin() = [ arcsin()]
0 2 0
2 0 1 2

2 1 1 1 2 2 1 1
= arcsin( ) ( arcsin( ) 1 2 ) = arcsin( ) + 1 2
2 2 2 2 4 4
Allez : Exercice 6

15. Pour faire une intgration par parties on crit 15 () sous la forme

15 ( ) = 1 arctan()
0

15 ( ) = 0 1 arctan()
( ) = 1 ( ) =
1
() = arctan() () = 1+ 2

15 ( ) = 0 1 arctan() = [arctan()]0 0
1+ 2

1 2
15 ( ) = 1 arctan() = [ arctan()]0 2
= arctan ( )
0 0 1+ 2 0 1 + 2
1 1
= arctan( ) [ln(1 + 2 )]0 = arctan( ) ln(1 + 2 )
2 2
Allez : Exercice 6

Correction exercice 7.
1. Pour 1 on peut faire deux intgrations par parties

cos( )
( ) = ( ) =
( ) = cos() ( ) = sin()
1 ( ) = [ cos( )] ( sin( ))

1 ( ) = cos( ) + sin( )

sin( )
( ) = ( ) =
( ) = sin( ) ( ) = cos()
sin( ) = [ sin( )] cos( )

sin( ) = sin( ) cos( )


Donc

29
Calculs de primitives Pascal Lain

1 ( ) = cos( ) + ( sin( ) cos( ) ) 1 ( ) = (cos( ) + sin( )) 1 ( )


1 1
21 ( ) = (cos( ) + sin( )) 1 ( ) = ( cos( ) + sin( ))
2 2
Il ne reste plus qu rajouter une constante
1 1
1 ( ) = ( cos( ) + sin( )) +
2 2
Deuxime mthode
1 ( ) = cos( ) = ( ) = ( ) = ( (1+) )
1 (1+)
= ( (1+) ) = ( )+
1+
1
= ( (cos( ) + sin( ))) +
2

= (cos( ) cos( ) + sin( ) + sin( )) + = (cos( ) + sin( )) +
2 2
Allez : Exercice 7

2. A laide dune intgration par partie

ln()
= ln( )

( ) = 1 1
( ) = +1 +1 = 1 1
1

( ) = ln() 1
( ) =

ln() 1 1
2 ( ) = [ (1)1] 1
ln( ) 1 ln( ) 1
2 ( ) = 1 1 = +
( 1) 1 ( 1) 1 1
ln( ) 1 1
= + +1 +
( 1) 1 1 + 1
ln( ) 1 1 +1
ln( ) 1
= + + = +
( 1) 1 1 + 1 ( 1) 1 ( 1)2 1
Allez : Exercice 7

3. A laide dune intgration par partie

arctan( )
( ) = ( ) =
2
2
( ) = arctan() ( 1
) = 1+2
2 1 2
3 ( ) = [ 2 arctan( )]
2 1+ 2
2 1 2 2 1 2 + 1 1
3 ( ) = arctan( ) = arctan ( )
2 2 1 + 2 2 2 1 + 2
2 1 2 + 1 1 2 1 1
(
= arctan ) ( + ) = arctan ( ) (1 )
2 2 1 + 2 1 + 2 2 2 1 + 2
2 1 1
= arctan( ) ( arctan( )) + = ( 2 1) arctan( ) +
2 2 2 2
Allez : Exercice 7

30
Calculs de primitives Pascal Lain

4. On cherche une primitive de la forme


4 ( ) = ( 2 + + ) +
( )
4 = (2 + ) + ( 2 + + ) = ( 2 + (2 + ) + + )

( 2 + + 1) = ( 2 + (2 + ) + + ) 2 + + 1 = 2 + (2 + ) + +
=1 =1
{2 + = 1 { = 1
+ =1 =2
Donc
4 ( ) = ( 2 + 2) +
On aurait pu faire aussi deux intgrations par partie.
Allez : Exercice 7

Correction exercice 8.
1.
1
= +
( 1) 1
On multiplie par , puis = 0
1
=[ ] = 1
1 =0
On multiplie par 1, puis = 1
1
=[ ] =1
=1
1 1 1
= +
( 1) 1
1 1 1
1 ( ) = = ( + ) = ln| | + ln| 1| + = ln | |+
( 1) 1
Allez : Exercice 8

2.
1 1 1
= = = +
1 2 ( 1)( + 1) ( 1)( + 1) 1 + 1
On multiplie par 1, puis = 1
1 1
= [ ] =
+ 1 =1 2
On multiplie par + 1, puis = 1
1 1
= [ ] =
1 =1 2
1 1
2
2 ( ) = = ( + 2 ) = 1 ( ln| 1| + ln| + 1|) + = 1 ln | + 1| +
1 2 1 +1 2 2 1

Remarque :
2 ( ) = argth( ) +
A condition que lon cherche une intgrale sur lintervalle ] 1,1[, sinon cest faux.
On peut ventuellement dcomposer de la faon suivante :
1 1
1 1 2
= = + = + 2
1 2 (1 )( + 1) 1 + 1 1 + 1
Mais alors il faut faire attention

31
Calculs de primitives Pascal Lain


= ln|1 | + = ln| 1| +
1
Allez : Exercice 8

3.
Premire mthode
1 1
= = + +
( 2 1) ( 1)( + 1) 1 + 1
On multiplie par , puis = 0
1
=[ ] = 1
( 1)( + 1) =0
On multiplie par 1, puis = 1
1 1
=[ ] =
( + 1) =1 2
On multiplie par + 1, puis = 1
1 1
=[ ] =
( 1) =1 2
1 1
1 2 1 1
3 ( ) = = ( + + 2 ) = ln| | + ln| 1| + ln| + 1| +
( 1)
2 1 +1 2 2

| 2 1|
= ln +
| |
Deuxime mthode

3 ( ) = =
( 2 1) 2 ( 2 1)
On pose = 2 = 2
1 1 1 1 1 2 1
3 ( ) = 2 2 = = 1 () = ln | | + = ln | 2 | +
( 1) 2 ( 1) 2 2 2
Allez : Exercice 8

4. Il faut faire une division euclidienne


3 = 3 + 4 4 = ( 2 + 4) 4
Donc
3 4
=
2 + 4 2 + 4
4 2 2
4 ( ) = ( 2 ) = ( 2 2 ) = 2 ln( 2 + 4) +
+4 +4 2
Remarque :
La valeur absolu dans le logarithme est inutile puisque 2 + 4 > 0.
Allez : Exercice 8

5.
1 2 1
5 ( ) = = 2 = ln( 2 + 4) +
2 +4 2 +4 2
Allez : Exercice 8

32
Calculs de primitives Pascal Lain

6. Il faudrait faire une division mais


2 2 + 3 3 3
= = 1
2 + 3 2 + 3 2 + 3
2
3
6 ( ) = 2 = 6 ( ) = (1 2 ) = 3 2
+3 +3 2 + (3)
1
= 3 arctan ( ) + = 3 arctan ( )+
3 3 3
Allez : Exercice 8

7.
1 1
= = + + +
2 ( 2 1) 2 ( 1)( + 1) 2 1 + 1
2
On multiplie par , puis = 0
1
=[ ] = 1
( 1)( + 1) =0
On multiplie par 1, puis = 1
1 1
=[ ] =
2 ( + 1) =1 2
On multiplie par + 1, puis = 1
1 1
=[ ] =
2 ( 1) =1 2
On multiplie par , puis +
0= ++ =0
1 1
1 1 1 2
= = + 2 +
2 ( 2 1) 2 ( 1)( + 1) 2 1 + 1
1 1
1 1 2 1 1
7 ( ) = 2 2 = ( 2 + 2 + ) = 2 +
( 1) 1 +1 2 1 2 +1
1 1 1 1 1
= [ 1 ] + ln| 1| ln| + 1| + = + ln | |+
2 2 2 +1
Allez : Exercice 8

8.
1 1
= = + + + +
( 2 1) 2 ( 1) ( + 1)
2 2 1 ( 1) 2 + 1 ( + 1)2
Cela risque dtre long, rusons :
1
8 ( ) = = 2 2
( 1)
2 2 ( 1)2
On pose = 2 = 2
1
8 ( ) =
2 ( 1)2
1
= + +
( 1) 2 1 ( 1)2
Cest dj beaucoup mieux
On multiplie par , puis = 0

33
Calculs de primitives Pascal Lain

1
=[ ] =1
( 1)2 =0
On multiplie par ( 1)2 , puis = 1
1
=[ ] =1
=1
On multiplie par , puis +
0 = + = 1
1 1 1 1
= +
( 1) 2 1 ( 1)2
1 1 1 1 1 1 1
8 ( ) = ( + ) = ln|| ln| 1| + ( 1)2
2 1 ( 1) 2 2 2 2
2
1 1 1 1 1
= ln | | + [( 1)1 ] + = ln | 2 |+ 2 +
2 1 2 2 1 2 1
Allez : Exercice 8

9.
1 1
= = + + +
( 2 1)2 ( 1)2 ( + 1)2 1 ( 1)2 + 1 ( + 1)2
On multiplie par ( 1)2 , puis = 1
1 1
=[ ] =
( + 1)2 =1 4
On multiplie par ( + 1)2 , puis = 1
1 1
=[ ] =
( + 1) =1 4
2

=0
1
1 = + + + + =
2
On multiplie par , puis +
0= +
On en dduit aisment que :
1 1
= =
4 4
1 1 1 1 1 1
= ( + + + )
( 1)2 ( + 1)2 4 1 ( 1)2 + 1 ( + 1)2
1 1 1 1 1 1
= ( + + + )
( 1)2 ( + 1)2 4 1 ( 1)2 + 1 ( + 1)2
1
= ( ln| 1| + ln| + 1| + (( 1)2 + ( + 1)2 ))
4
1 1
= (ln | | + [( 1)1 ( + 1)1 ]) +
4 +1
1 1 1 1 1 1 1 1 2
= ln | | ( + ) + = ln | | +
4 +1 4 1 +1 4 +1 4 ( 2 1)
1 1 1
= ln | | +
4 +1 2 ( 1)
2

Allez : Exercice 8

10.

34
Calculs de primitives Pascal Lain

1 1
= 2 = + 2+ + + +
2 ( 2
1) 2 ( 1) ( + 1)
2 2 1 ( 1) 2 + 1 ( + 1)2
L cela risque dtre long.
En effet, on peut facilement dterminer , et , ensuite en multipliant par puis faire tendre +,
on trouve une autre relation, il en manque encore 2 (car il y a 6 coefficients), mais on ne peut pas faire
= 0, ni = 1, ni = 1, mon avis = donnerait de bon rsultats mais on va tre un peu
astucieux et cela va sarranger relativement simplement.
1 2 + 2 1 2 2 1 1
= + = +
2 ( 2 1)2 2 ( 2 1)2 2 ( 2 1)2 2 ( 2 1) ( 1)2 ( + 1)2
1 1 1
10 ( ) = 2 2 = ( 2 2 + )
( 1) 2 ( 1) ( 1) ( + 1)2
2

1
= 2 2 + = 7 ( ) + 9 ()
( 1) ( 1) ( + 1)2
2

Par consquent
1 1 1 1 1 1 2
10( ) = 7 ( ) + 9 () = ( + ln | |) + ln | | +
2 +1 4 +1 4 ( 2 1)
1 1 1 1
= ln | | +
4 +1 2 ( 2 1)
Allez : Exercice 8

11.
+1 1
11 ( ) = = 2 + 2
( + 1)
2 2 ( + 1) 2 ( + 1)2
1 2 1 1
2 = 2 = 2
( + 1) 2 2 ( + 1) 2 2 +1
1
(2 +1)2 est le cas le plus compliqu des fractions rationnelles, il y a deux mthodes
Premire mthode
1 1
arctan( ) = = 1 2
2 +1 +1
Et on intgre par parties
1
1 2 +1
( ) = 1 ( ) =
1 2
( ) =
2 +1
( ) = (2 +1)2
1 (2)
2 +1 = [2 +1] 2 +1

1 2 2 + 1 1
arctan( ) = = [ ] + 2 = + 2
2 + 1 2 + 1 ( 2 + 1)2 2 + 1 ( 2 + 1)2
2 + 1 1
= 2 + 2 2 2 2
+1 ( + 1) 2 ( + 1)2
1 1
= 2 + 2 2 2 2
+1 +1 ( + 1)2
1
= 2 + 2 arctan( ) 2 2
+1 ( + 1)2
Donc
1 1 1 1
2 = + arctan ( ) = + arctan( ) +
( 2 + 1)2 2 + 1 ( 2 + 1)2 2 2 + 1 2
35
Calculs de primitives Pascal Lain

Deuxime mthode
On fait le changement de variable = tan() = (1 + tan2 ())
1 1 + tan2 () 2
1 + cos(2)
2 = = = cos () =
( + 1)2 (1 + tan2 ())2 1 + tan2 () 2
1 1 1 1 1 1 sin()
= ( + sin(2)) + = + 2 sin() cos() = + cos 2 ()
2 2 2 4 2 (
2 cos )
1 1 sin() 1 1 1 1
= + = arctan( ) +
2 2 cos() 1 + tan2 () 2 2 1 + 2
1 1 1 1 1 1 1
11 ( ) = 2 + arctan( ) + 2
+ = 2 + arctan( ) +
2 +1 2 2 1+ 2 +1 2
Allez : Exercice 8

2+3
12. A priori il faut dcomposer (2)(+5) en lments simples mais ( 2)( + 5) = 2 + 3 10
2+3 ()
Donc (2)(+5) est de la forme et alors
()
12 ( ) = ln| 2 + 3 10| +
Allez : Exercice 8

13.

= + +
( 1)( + 1)( + 3) 1 + 1 + 3
On multiplie par 1, puis = 1
1
=[ ] =
( + 1)( + 3) =1 8
On multiplie par + 1, puis = 1
1
=[ ] =
( 1)( + 3) =1 4
On multiplie par + 3, puis = 3
3
=[ ] =
( 1)( + 1) =3 8
1 1 3
8 1 1 3
13 ( ) = ( 8 + 4 + ) = ln| 1| + ln| + 1| ln| + 3| +
1 +1 +3 8 4 8

Allez : Exercice 8

14.
4 2 2 = 2 2
Ce polynme a deux racines 1 = 1 et 2 = 2 donc
4 2 2 = 2 2 = ( + 1)( 2) = ( 2 + 1)( 2 2) = ( 2 + 1)( 2)( + 2)
1 1 +
4 2
= = 2 + +
2 ( 2 + 1)( 2)( + 2) + 1 2 + 2
On multiplie par 2 + 1, puis =
1 1 1
+ = [ ] =[ 2 ] =
( 2)( + 2) = 2 = 3
1
Donc = 0 et = 3

36
Calculs de primitives Pascal Lain

On multiplie par 2, puis = 2


1 1 2
=[ ] = =
( 2 + 1)( + 2) 3 22 12
=2
On multiplie par + 2, puis = 2
1 1 2
=[ ] = =
( 2 + 1)( 2) 3 22 12
= 2
1 2 2
3 12
14 ( ) = ( 2 + 12 + )
+ 1 2 + 2

1 2 2 2 2
= arctan( ) + ln | | ln | + | +
3 12 12 12 12
2
1 2
= arctan( ) + ln | 12 | +
3 12 2
+ 12
Allez : Exercice 8

15. 2 + 2 + 5 na pas de racine relle.


1 +
= + 2
( + 2)( 2 + 2 + 5) + 2 + 2 + 5
On multiplie par = 2, puis = 2
1 1
=[ 2 ] =
+ 2 + 5 =2 5
On multiplie par , puis +
1
0=+ =
5
=0
1 1 5
= + 1 = 5 + 2 = = 0
10 2 5 2 2
1 1
1 1
15( ) = ( 5 + 2 5 ) = ln| + 2| 2
+ 2 + 2 + 5 5 5 + 2 + 5

=
2
+ 2 + 5 ( + 2)2 + 1
On pose = + 2 = 2 =
2 1 1
2 = 2 = 2 2 2 = ln( 2 + 1) 2 arctan() +
+ 2 + 5 +1 +1 +1 2
1
= ln(( + 2)2 + 1) 2 arctan( + 2) +
2
1
= ln( 2 + 2 + 5) 2 arctan( + 2) +
2
1 1 1
15 ( ) = ln| + 2| ( ln( 2 + 2 + 5) 2 arctan( + 2)) +
5 5 2
1 1 2
= ln| + 2| ln( 2 + 2 + 5) + arctan( + 2) +
5 10 5
Allez : Exercice 8

37
Calculs de primitives Pascal Lain

16. Cest trs difficile.


16 + + +
= + 2+ 2 + 2 + 2
2 ( 2
+ 2) 3 + 2 ( + 2) 2 ( + 2)3
16
est paire donc
2 ( 2 +2)3
16 + + +
= + + + +
2 ( 2
+ 2) 3 () 2 () + 2 (() + 2)
2 2 2 (()2 + 2)3
On en dduit que :
====0
16
= 2+ 2 + 2 + 2
( + 2)
2 2 3 + 2 ( + 2) 2 ( + 2)3
On multiplie par 2 puis = 0
16
=[ 2 ] =2
( + 2)3 =0
On multiplie par ( 2 + 2)3 puis = 2
16
=[ ] = 8
2 =2
On multiplie par 2 , puis 2 +
0 = + = 2
=
16 = + + + 16 = 2 2 + 8 = 4
16 2 2 4 8
= 2 2 2 2
( + 2)
2 2 3 + 2 ( + 2) 2 ( + 2)3
16 2 2 4 8
16 ( ) = 2 2 = ( )
( + 2)3 2 2 + 2 ( 2 + 2)2 ( 2 + 2)3
2 2
= arctan ( ) 4 2 8 3
2 2 2 2
4 (( ) + 1) 8 (( ) + 1)
2 2
2 2
= arctan ( ) 2 3
2 2 2 2
(( ) + 1) (( ) + 1)
2 2

Dans les deux intgrales on fait le changement de variable = 2 = 2 = 2

2
16( ) = 2 arctan ( ) 2 2 2
2 ( + 1)2 ( 2 + 1)3
Or
1 1 1
= + arctan( )
( 2 + 1)2 2 2 + 1 2
Daprs le cours, ce que lon a revu dans le calcul de 11 ().
Donc
1 1
2 = + arctan()
( + 1)2 2 2 + 1 2
1
2 = 1 2
( + 1) 2 ( + 1)2
On intgre par parties

38
Calculs de primitives Pascal Lain

1
1 ( 2 +1)2
( ) = 1 ( ) =
1 4
() = ( 2 +1)2 = ( 2 + 1)2 () = ( 2 +1)3
1 4
( 2 +1)2 = [( 2 +1)2] ( ( 2 +1)3)
1 2 2 + 1 1
= [ ] + 4 = + 4
( 2 + 1)2 ( 2 + 1)2 ( 2 + 1)3 ( 2 + 1)2 ( 2 + 1)3
2 + 1 1
= 2 + 4 4
( + 1)2 ( 2 + 1)3 ( 2 + 1)3
1 1
= 2 +4 2 4 2
( + 1) 2 ( + 1) 2 ( + 1)3
Donc
1 1
4 = 2 + 3 2
+ 1) ( 2
3 ( + 1) 2 ( + 1)2
1 1 1 1
2 = 2 +3( 2 + arctan())
( + 1) 3 4 ( + 1) 2 2 +1 2
On en dduit que
2 2 1 1
16 ( ) = arctan ( ) 22 ( 2 + arctan())
2 2 2 +1 2
1 1 1
22 ( 2 + 3( 2 + arctan())) +
4 ( + 1) 2 2 +1 2
2 2 2
= arctan ( ) 2 2 2 arctan() 2
2 2 +1 2 ( + 1)2
32 arctan() +
2 1
= 2 arctan ( ) 2 2 arctan ( ) 2
2 2 2 2
( ) +1 (( ) + 1)
2 2
2 2 2
32 arctan ( ) + = 52 arctan ( ) 2 2 +
2 2 + 2 ( + 2)2
Allez : Exercice 8

17. Attention il faut faire une division euclidienne.


( 1)3 = ( 3 3 2 + 3 1) = 4 3 3 + 3 2
4 +1 4 3 3 + 3 2
4 3 3 + 3 2 1
3 2
3 3 + + 1
+ 1 = 1 ( 4 3 3 + 3 2 ) + 3 3 3 2 + + 1
4

Donc
4 + 1 3 3 3 2 + + 1
=1+
( 1)3 ( 1)3
3 2
3 3 + + 1 3 3 3 2 + + 1
17 ( ) = (1 + ) = +
( 1)3 ( 1)3
3 3 3 2 + + 1
= + + +
( 1)3 1 ( 1)2 ( 1)3
On multiplie par , puis = 0
39
Calculs de primitives Pascal Lain

3 3 3 2 + + 1
=[ ] = 1
( 1)3 =0
On multiplie par ( 1)3 , puis = 1
1
=[ ] =1
=1
On multiplie par puis +
3 = + = 4
=2
3834+2+1 15 1
= +++ = 4 + + 1 = 8 + 4 1 = 11
21 2 2 2
3 2
3 3 + + 1 1 4 11 1
= + +
( 1) 3 1 ( 1) 2 ( 1)3
3 3 3 2 + + 1 1 4 11 1
= ( + + )
( 1) 3 1 ( 1) 2 ( 1)3
11 1 1
= ln| | 4 ln| 1| +
1 2 ( 1)2
11 1 1
17 ( ) = ln| | 4 ln| 1| +
1 2 ( 1)2
Allez : Exercice 8

18. Si on na rien vu il faut dcomposer la fraction


1 + +
= + +
( 2 + 1)2 2 + 1 ( 2 + 1)2
2 2
On multiplie par ( + 1) puis =
1 1 = 1
+ = [ ] = = {
= =0
On multiplie par puis = 0
1
=[ 2 ] =1
( + 1)2 =0
1
(2 +1)2 est impaire donc
1 1 + +
= + +
( 2 + 1)2 ( )(( )2 + 1)2 2 + 1 ( 2 + 1)2
+ + + +
= ( + + ) + +
( )2 + 1 (( )2 + 1)2 2 + 1 ( 2 + 1)2

= + 2 + 2 ==0
+ 1 ( + 1)2
Et enfin on multiplie par , puis +
0 = + = 1
1 1
= + 2 + 2
( + 1)
2 2 + 1 ( + 1)2
1 1
18 ( ) = = ( + 2 + 2 )
( + 1)
2 2 + 1 ( + 1)2
1 1 1
= ln| | ln( 2 + 1) + 2 +
2 2 +1
Mais on peut faire mieux

40
Calculs de primitives Pascal Lain

1
18 ( ) = = 2 2
( 2
+ 1) 2 ( + 1)2
On peut alors faire le changement de variable = 2 donc = 2
1
18 ( ) = 2 2 =
( + 1) 2 2 ( + 1)2
Puis on dcompose la fraction en lments simple
1
= + +
( + 1) 2 + 1 ( + 1)2
On multiplie par , puis = 0
1
=[ ] =1
( + 1)2 =0
On multiplie par ( + 1)2 puis = 1
1
=[ ] = 1
=1
On multiplie par , puis +
0 = + = 1
1 1 1 1 1 1
18 ( ) = ( + + ) = (ln|| ln| + 1| + )+
2 + 1 ( + 1) 2 2 +1
1 1 1 1 1
= (ln( 2 ) ln( 2 + 1) + 2 ) + = ln| | ln( 2 + 1) 2 +
2 +1 2 2 +1
Allez : Exercice 8
19.
Le polynme 2 + 2 + 4 nadmet pas de racines relles, cette fraction est donc un lment simple, il
faut donc mettre le dnominateur sous sa forme canonique
2 + 2 + 4 = ( + 1)2 + 3

2 =
+ 2 + 4 ( + 1)2 + 3

Puis faire le changement de variable = + 1 = 1, ce qui entraine que =


1 1 1 1
2 = 2 = 2 2 = ln( 2 + 3) 2
+ 2 + 4 +3 +3 +3 2 2 + (3)
1 1 1 1 +1
= ln( 2 + 3) arctan ( ) + = ln( 2 + 2 + 4) arctan ( )+
2 3 3 2 3 3
Allez : Exercice 8

Correction exercice 9.
1.
+ 1 + 1
=
2
+ 2 + 5 ( + 1)2 + 4
On fait le changement de variable = + 1 = 1, =
( 1) + 1 + 2 2
( ) = 2
= 2 = 2 + 2
+4 +4 +4 +4
1 2 1 +1
= ln(2 + 4) + arctan ( ) = ln( 2 + 2 + 5) + arctan ( )+
2 2 2 2 2
Allez : Exercice 9

2. On fait une intgration par partie


41
Calculs de primitives Pascal Lain

ln( 2 +2+5)
( ) =
2
1 1
( ) = (1)2
() = 1
( 2
() = ln + 2 + 5) 2+2
() = 2 +2+5
ln( 2 +2+5) 2+2
() = [ ] + (1)( 2 +2+5)
1
Il existe , et rels tels que
2 + 2 +
= +
( 1)( 2 + 2 + 5) 1 2 + 2 + 5
Je multiplie par 1, puis = 1
2 + 2 1
=[ 2 ] =
+ 2 + 5 =1 2
Je multiplie par , puis +
1
0=+ =
2
= 0,
2 1
= + = 2 + 5 =
5 5 2
2 + 2 1 1 + 1 1 + 1
= ( + 2 ) = (ln| 1| + 2 )
( 1)( + 2 + 5)
2 2 1 + 2 + 5 2 + 2 + 5
1 1 1 +1
= ln| 1| ln( 2 + 2 + 5) + arctan ( )+
2 4 2 2
Donc
ln( 2 + 2 + 5) 1 1 1 +1
( ) = + ln| 1| ln( 2 + 2 + 5) + arctan ( )+
1 2 4 2 2
Allez : Exercice 9

Correction exercice 10.


1. Il existe , et rels tels que :
2 + 1
( ) = = + 2+
2 (
+ 1) +1
On multiplie par 2 , puis = 0
2 + 1
=[ ] =1
+ 1 =0
On multiplie par + 1, puis = 1
2 + 1
=[ ] = 1
2 =1
On multiplie par , puis +
0=+ = 1
Par consquent
2 + 1 1 1 1
( ) = = + 2
2 (
+ 1) +1
2.
1
( ) = ln( 2 + )
2
1 1
( ) = 2 ( ) =
( ) = ln( 2 + ) ( ) = 2 +
2+1

1 2+1
( ) = ln( 2 + ) (2 +)
42
Calculs de primitives Pascal Lain

Donc
1 2 + 1 1 1 1 1
( ) = ln( 2 + ) + 2 = ln( 2 + ) + ( + 2 )
( + 1) +1
1 1
= ln( 2 + ) + ln| | ln| + 1| + ,

Allez : Exercice 10

Correction exercice 11.


1.
1
1 ( ) = = 2 = arctan ( ) +
2 +5 2 + (5) 5 5
Allez : Exercice 11

2.
1
2 ( ) = =
2 5 5
2
( ) 1
5

On fait le changement de variable = = 5 = 5
5
1 5
2 ( ) = = = argch() + = argch ( )+
5 2 1 2 1 5
Allez : Exercice 11

3.

On fait le changement de variable = = ln() =

3 ( ) = sin() ( ) = sin() = cos() + = cos( ) +

Autre mthode : on remarque que = , or ce terme est dans lintgrale donc
3 ( ) = sin( ) = sin( )( ) = sin() = cos() + = cos( ) +
Allez : Exercice 11


4. On pose = tan( ) = arctan() = 1+ 2
3 ( 2 + 1)
4 ( ) = 3 2
= 2
= 2
= ( )
1+ 1+ 1+ 1 + 2
2 1 1 1
= ln(1 + 2 ) + = tan2 () ln(1 + tan2 ( )) +
2 2 2 2
Autre mthode
4 ( ) = tan3 ( ) = tan( )(tan2 ( ) + 1 1)

= tan( ) (1 + tan2 ( )) tan( ) +

(
sin( )
1 2
cos ( )
= tan( ) tan ) + = tan ( ) + +
cos( ) 2 cos( )
1
= tan2 ( ) + ln|cos( )| +
2
On peut se demander si ces deux primitives sont bien gales une constante prs.
1
ln(1 + tan2 ( )) = ln ( 2 ) = ln(cos 2 ( )) = 2 ln|cos( )|
cos ( )
Donc tout va bien.
43
Calculs de primitives Pascal Lain

Allez : Exercice 11

5.
1 1 + tan2 () tan2 () 1 + tan2 () tan2 ()
5 ( ) = = =
tan3 ( ) tan3 ( ) tan3 ( ) tan3 ( )
tan ( ) 1 1 1 cos( )
= =
tan3 ( ) tan( ) 2 tan2 ( ) sin( )
1 1 sin( ) 1 1
= = ln|sin( )| +
2 tan2 ( ) sin( ) 2 tan2 ( )
Autre mthode
1 cos 3 ( ) cos( ) cos 2 () cos( ) (1 sin2 ( ))
5 ( ) = = = =
tan3 ( ) sin3 ( ) sin3 ( ) sin3 ( )
1 sin2 ( )
= cos( )
sin3 ( )
On fait alors le changement de variable = sin( ) = cos( )
1 sin2 ( ) 1 2 1 1
5 ( ) = cos ( ) = ( ) = ( ) = 3 ln|| +
sin3 ( ) 3 3
1 1 1 1 1
= 2 ln|| + = 2 ln|| + = ln|sin( )| +
2 2 2 sin ( )
2
L encore on peut se demander si ces deux primitives sont gales une constante prs.
1 cos 2 ( ) + sin2 ( ) cos 2 ( ) 1
= = +1= +1
sin ( )
2 sin ( )
2 sin ( )
2 tan2 ( )
Donc
1 1 1 1
5 ( ) = 2 ln|sin( )| + = ( 2 + 1) ln|sin( )| +
2 sin ( ) 2 tan ( )
1 1 1
= ln|sin( )| +
2 tan ( )2 2
1
On en dduit que = 2 + .
Allez : Exercice 11

6. A priori il faudrait dcomposer la fraction en lments simples mais ici cela sarrange plus simplement.
On pose = 2 + 3 + 7 = (2 + 3)
1 1 1
6 ( ) = = = +1 + = 1 +
1 1
1 1
= +
1 ( 2 + 3 + 7)1
Allez : Exercice 11

7.
ln( ) 1
7 ( ) = = ln( ) = ln( ) ln () = ln2 () +
2
Autre mthode (trs semblable)

On pose = ln( ) =
ln( ) 1 1
7 ( ) = = ln( ) = = 2 + = ln2 () +
2 2
Encore une autre mthode
On pose = ln( ) = =
ln( ) ln( )
1 2
1 2
( )
7 = = = = + = ln () +
2 2
Allez : Exercice 11
44
Calculs de primitives Pascal Lain

8. La mthode normale voudrait que lon pose = mais ici cela sarrange plus simplement.
On pose = sh( ) = ch( ) d
1 1 1 1 1
8 ( ) = 5 = 5 = 4 + = 4 + = +
4 4 4 sh4 ( )
Allez : Exercice 11

Correction exercice 12.


1. Ce nest quun rappel dun rsultat du cours :
1
1 ( ) = arctan ( ) +

Allez : Exercice 12

1
2. Pour 2 , on constate que (1+2 )2 est un lment simple, donc il ny a pas de dcomposition faire.
Premire mthode (dcrite dans le cours)
1
arctan( ) = 1 1+2
( ) = 1 ( ) =
1
( ) = 1+2 = (1 + 2 )1 ( ) = 2(1 + 2 )2
1 2
1+2 = [1+2 ] ( (1+2 )2 )
2 2 + 1 1
arctan( ) = + 2 = + 2
1 + 2 (1 + 2 )2 1 + 2 (1 + 2 )2
1 1
= + 2( )
1+ 2 1+ 2 (1 + 2 )2
1 1
= + 2 ( )
1 + 2 1 + 2 (1 + 2 ) 2
1
= + 2 (arctan() ) = + 2 arctan( ) 22 ()
1 + 2 (1 + 2 )2 1 + 2
Par consquent :
1 1
2 ( ) = arctan( ) + +
2 2 1 + 2
Deuxime mthode
On pose = tan(), alors = (1 + tan2 ())
(1 + tan2 ()) 1 2
1 + cos(2)
( )
2 = = = cos () =
(1 + tan2 ())2 1 + tan2 () 2
1 arctan( ) 1
= + sin(2) + = + sin(2 arctan( )) +
2 4 2 4
arctan( ) 2
= + sin(arctan( )) cos(arctan( )) +
2 4
arctan( ) 1 1 arctan( ) 1
= + + = + +
2 2 1+ 2 1+ 2 2 2 1 + 2
En effet :
1 1
cos 2 (arctan( )) = =
1 + tan (arctan( )) 1 + 2
2

Ensuite arctan( ) ] , [ donc cos(arctan( )) > 0 donc
2 2
1
cos(arctan( )) =
1 + 2
Puis

45
Calculs de primitives Pascal Lain


sin(arctan( )) = tan(arctan( )) cos(arctan( )) =
1 + 2
Si on trouve que
arctan( ) 1
2 ( ) = + sin(2 arctan( )) +
2 4
Cest bon.

Allez : Exercice 12

3. Il faut faire une division euclidienne : 3 = 3 4 + 4 = ( 2 4) + 4


Donc
3 4
2
=+ 2
4 4
4
Normalement il faudrait encore dcomposer 2 4 mais cette fraction est, une constante multiplicative
()
prs, de la forme .
()
4 2
3 ( ) = ( + ) = + 2 ln| 2 4| +
2 4 2
Allez : Exercice 12

4.
4
= +
( 2) 2 ( 2) 2 2
= [4 ]=2 = 8
On multiplie par , puis +
4=
8 4 1
4 ( ) = ( + ) = 8 ( 2)2 + 4
( 2) 2 2 2
8
= 8(1)( 2)1 + 4 ln| 2| + = + 4 ln| 2| +
2
Allez : Exercice 12

5.
1
2 + + 1 na pas de racines relles donc 2 ++1 est un lment simple et il faut mettre 2 + + 1
sous forme canonique.

5 ( ) = 2 =
++1 1 2 3
( + 2) + 4
1 1
On fait le changement de variable = + 2 = 2 =
2 2 2 2 + 1
5 ( ) = = = arctan ( ) + = arctan ( )+
3 2
3 3 3 3
2 + 4 3
2 + (4)
Allez : Exercice 12

6. 2 + 2 1 admet deux racines relles distinctes


2 8
1 = = 1 2
2
Et
2 = 1 + 2
2 + 2 1 = ( 1 )( 2 )

46
Calculs de primitives Pascal Lain

1 1
= = +
2 + 2 1 ( 1 )( 2 ) 1 2
1 1 1 2
=[ ] = = =
2 =1 1 2 22 4
1 1 2
=[ ] = =
1 =2 2 1 4
2 1 1 2 2 2
6 () = ( + ) = ( ln| 1 | + ln| 2 |) + = ln | |+
4 1 2 4 4 1
2 + 1 2
= ln | |+
4 + 1 + 2
Allez : Exercice 12

3+1
7. 2 2 + 10 na pas de racine relle donc ( 2 2+10)2 est un lment simple et il faut mettre 2 2 +
10 sous sa forme canonique.
(3 + 1)
7 () =
(( 1)2 + 9)2
On fait le changement de variable = 1 = + 1 =
(3( + 1) + 1) (3 + 4) 3 4
7 () = = = 2 + 2
( + 9)
2 2 ( + 9)
2 2 ( + 9) 2 ( + 9)2
3 4
1 () = 2 2 () = 2
( + 9) 2 ( + 9)2
Dans 1 on fait le changement de variable = 2 = 2
3
3 3 3 3
1 () = 2 = ( + 9 ) 2
= ( 1 )( + 9) 1
= =
( + 9)2 2 2 2( + 9) 2(2 + 9)
3 3
= =
2(( 1)2 + 9) 2( 2 2 + 10)
4 4
2 () = 2 = 2
( + 9) 2
2
92 (( ) + 1)
3

On fait le changement de variable = 3 = 3 = 3
12 4
2 () = 2 = 2
81 ( + 1) 2 27 ( + 1)2
Comme on la dj revu avec 2
1 1
2 = arctan( ) + +
( + 1) 2 2 2 1 + 2

4 1 1 2 2 3
2 () = ( arctan( ) + )+ = arctan ( ) +
27 2 21 + 2 27 3 27 2
1 + (3 )
2 2 2 1 2 1
= arctan ( ) + 2
= arctan ( )+ 2
27 3 9 9+ 27 3 9 2 + 10
Et finalement
3 2 1 2 1
7 () = + arctan ( )+ 2
2( 2 + 10) 27
2 3 9 2 + 10
2 31
2 1 18
= arctan ( ) + 29
27 3 2 + 10
Allez : Exercice 12

47
Calculs de primitives Pascal Lain

8. 2 2 + 10 na pas de racine relle donc


3 + 1
2 2 + 10
2
est un lment simple, on met 2 + 10 sous forme canonique.
3 + 1
8 () =
(( 1)2 + 9)
On pose = 1 = + 1 =
3( + 1) + 1 3 + 4 3 4
8 () = = 2 = 2 + 2
( + 9)
2 +9 +9 + 32
3 4 3 4 1
= ln(2 + 9) + arctan ( ) + = ln( 2 2 + 10) + arctan ( )+
2 3 3 2 3 3
Allez : Exercice 12

9.
1 1 +
= = + 2
3 + 1 ( + 1)( + 1) + 1 + 1
2
1 1
=[ 2 ] =
+ 1 =1 3
On multiplie par , puis +
1
0=+ =
3
= 0,
2
1= + =
3
1 1 1 1 + 2
= = ( + 2 )
+ 1 ( + 1)( + 1) 3 + 1 + 1
3 2
1 1 + 2 1 1 + 2
9 () = + 2 = ln| + 1| +
3 +1 3 +1 3 3 1 2 3
( 2) + 4
1 1
On pose = 2 = + 2 =
3
+ 2 3 1 1 3 3 2 2
= + = ln (2 + ) + arctan ( ) +
3 3 2 2
2 4 2 3 3
2 + 4 2 + 4 2 3
+ ( 4)
1 2 1
= ln( 2 + 1) + 3 arctan ( )+
2 3
Par consquent
1 1 + 2
9 () = + 2
3 +1 3 +1
1 1 1 2 1
= ln| + 1| + ( ln( 2 + 1) + 3 arctan ( )) +
3 3 2 3
1 1 3 2 1
= ln| + 1| ln( 2 + 1) + arctan ( )+
3 6 3 3
Allez : Exercice 12

10. Il faut diviser 3 + 2 par ( + 1)3 = 3 + 3 2 + 3 + 1,


3 + 2 = 1 ( 3 + 3 2 + 3 + 1) + (3 2 3 + 1)
Ce qui entraine que
3 + 2 3 2 3 + 1
= 1 +
( + 1)3 ( + 1)3
On cherche alors , et tels que :
48
Calculs de primitives Pascal Lain

3 2 3 + 1
= + +
( + 1)3 + 1 ( + 1)2 ( + 1)3
2
= [3 3 + 1]=1 = 1
On multiplie par , puis +
3 =
=0
1 = ++ = 1 = 3
3
+2 3 3 1
10 ( ) = = (1 + + )
( + 1) 3 + 1 ( + 1) 2 ( + 1)3
= 3 ln| + 1| + 3 ( + 1)2 + ( + 1)3
1
= 3 ln| + 1| + 3(( + 1)1 ) + ( ) ( + 1)2 +
2
3 1 1
= 3 ln| + 1| +
+ 1 2 ( + 1)2
Allez : Exercice 12

11.
On cherche alors , et tels que :
+1
= + +
( 2)2 2 ( 2)2
+1 3
=[ ] =
=2 2
On multiplie par , puis +
0= +
=1
1
2= + =
2
1 1
Donc = 4 et = 4

1 1 3
+1 4 4 2
11 ( ) = = ( + )
( 2)2 2 ( 2)2
1 1 3 1 3 1
= ln| | ln| 2| + ( 2)2 = ln | | +
4 4 2 4 2 2 2
Allez : Exercice 12

Correction exercice 13.


1.
1 1
1 1 1 1 1 1
1 = 2 =[ arctan ( )] = arctan ( ) arctan(0) = arctan ( )
0 2 + (2) 2 2 0 2 2 2 2 2
Allez : Exercice 13

2.
1 1
2 2
2 = 2
= 2 2
1 0 1
1
2
1
Car 12 est paire
1
Premire mthode parce que [0, 2] ] 1,1[

49
Calculs de primitives Pascal Lain

1 1

2 1
1 1 1+2
2 = 2 2
= 2[argth( )]0 = 2 argth ( ) 2 argth(0) = 2 ln ( ) = ln(3)
0 1
2 2 2 1
12
Deuxime mthode (qui marche sur nimporte quel intervalle ne contenant pas 1 et 1).
1 1
1 1 1 1 1
= = + = 2 + 2 = ( + )
1 2 (1 )(1 + ) 1 1 + 1 1 + 2 1 1 +
1 1 1
1
2 1 2 1 1 2 = [ln (
1+ 2
2 = 2 2
= 2 ( + ) = [ ln ( 1 ) + ln ( 1 + )] 0
)]
0 1 2 0 1 1+ 1 0
1
1+2
= ln ( ) ln(1) = ln(3)
1
12

Attention 1 = ln(1 ) + , il ne faut pas oublier le signe .
Allez : Exercice 13

1 13
1+ 13
1 13 1+ 13
2+1
3. 2 + 3 sannule en 2 et 2 , comme [2,3] ] 2 , 2 [ 2 +3 est dfinie et
continue sur [2,3].
2+1
A priori il faut dcomposer 2 +3 en lments simples mais il se trouve que 2 + 1 est la drive de
2 + 3, donc
9
3 = [ln| 2 + 3|]32 = ln(9) ln(3) = ln ( ) = ln(3)
3
Allez : Exercice 13

4. On pose = 2 = 2
= 0 = 0 et = 2 = 4

1 2 2 1 4 1 1 4 1 1
4 = = = [arctan ( )] = (arctan(1) arctan(0)) =
2 0 ( ) + 16 2 0 + 4
2 2 2 2 2 4 4 0 8 8 4

=
32
Allez : Exercice 13
5.
Il existe , et rels tels que
5 + 6 5 + 6
= = + +
( 2 4)( + 2) ( 2)( + 2)2 2 + 2 ( + 2)2
On multiplie par 2, puis = 2
5 + 6 10 + 6
=[ ] = =1
( + 2)2 =2 (2 + 2)2
On multiplie par + 2, puis = 2
5 + 6 10 + 6
=[ ] = =1
2 =2 2 2
On multiplie par , puis +
0 = + = 1
Par consquent
1
1 1 1 1 =1
5 = ( + + ) = [ln| 2| ln | + 2| ]
0 2 + 2 ( + 2)2 + 2 =0
1 1 1
= ln|1| ln(3) (ln|2| ln(2) ) = ln(3)
3 2 6
50
Calculs de primitives Pascal Lain

Allez : Exercice 13
6.
Il existe , , et quatre rels tels que :
1 +
= + 2+ 2
( + 1)
2 2 +1
2
On multiplie par + 1, puis =
1 1
+ = [ 2 ] = =1
= 1
Donc = 1 et = 1
On multiplie par 2 , puis = 0
1
=[ 2 ] = 1
+ 1 =0
On multiplie par , puis +
0=+
Donc = = 1, finalement
1 1 1 + 1
= 2+ 2
( + 1)
2 2 +1
3 1 3 1 1 + 1 3 1 1 1 2 1
6 = = ( 2 + 2 ) = ( 2 2 + 2 )
1 ( + 1)
2 2
1 +1 1 2 +1 +1
3
1 1
= [ln() + ln( 2 + 1) + arctan( )]
2 1
1 1 1
= ln(3) + ln(3 + 1) + arctan(3) (ln(1) + 1 ln(1 + 1) + arctan(1))
3 2 2
1 1 1 1 1 2 1
= ln(3) + ln(4) + 1 + ln(2) = ln (3 ) + 1+
2 3 2 3 2 4 2 4 3 12
1 3 1
= ln ( ) + 1+
2 2 3 12
Allez : Exercice 13

Correction exercice 14.


1.
cos 3 ( )
1 ( ) =
sin5 ( )
Daprs les rgles de Bioche
cos 3 ( ) cos 3 ( ) cos 3 ( ) cos 3 ( )
( ) = ( ) = ( ) =
sin5 ( ) ( sin( ))5 sin5 ( ) sin5 ( )
cos 3 ( + ) ( cos( ))3 cos 3 ( ) cos 3 ( )
( + ) = = =
sin5 ( + ) ( sin( ))5 sin5 ( ) sin5 ( )
Ici deux des changements de variables sont possibles, = cos( ) et = tan( ), on va essayer les deux
pour constater que = tan( ) est meilleur (ce qui est toujours le cas lorsque lon a le choix entre
cos( ) ou sin( ) et tan( ))
Changement de variable = cos( ) = sin( ).
cos 3 ( ) cos 3 ( ) cos 3 ( )
1 ( ) = = sin( ) = ( sin( ) )
sin5 ( ) sin6 ( ) (sin2 ( ))3
cos 3 ( ) 3
= ( sin( ) ) =
(1 cos 2 ( ))3 (1 2 )3
Il nest pas tout simple de dcomposer cette fraction rationnelle, on peut toutefois poser = 2 =
2
51
Calculs de primitives Pascal Lain

1 2 1 1 1+1
1 ( ) = 2 = =
2 (1 2 ) 3 2 ( 1 )3 2 (1 )3
1 1 1 1 1
= ( + ) = (1 )2 (1 )3
2 (1 ) 2 (1 ) 3 2 2
1 1 1 1
= [ (1)(1 )1 ] [ (1)(1 )2 ] +
2 2 2 2
1 1 1 1 1 1 1 1
= + = +
4 1 4 (1 ) 2 4 1 2 4 (1 2 )2
1 1 1 1 1 1 1 1
= += 2 4 +
4 1 cos () 4 (1 cos ())
2 2 2 4 sin ( ) 4 sin ( )
1 (sin2 ( ) 1) 1 1
= += +
4 sin ( )4 4 tan4 ( )

Changement de variable = tan( ) = cos2()
cos 3 ( ) cos 5 ( ) 1 1 1
1 ( ) = = = = = 5
sin ( )
5 sin ( ) cos ( )
5 2 sin ( ) cos ( )
5 2 tan () cos ( )
5 2
cos 5 ( )
1 1 1
= 5 = 4 + = +
4 4 tan4 ( )
Cest nettement plus simple.
Allez : Exercice 14

2. On applique encore les rgles de Bioche.


sin3( ) sin3 ( ) sin3 ( )
( ) = ( ) =
1 + cos( ) 1 + cos( ) 1 + cos( )
Cest le seul invariant qui fonctionne, on doit faire le changement de variable = cos( ) =
sin( )
sin2 ( ) 1 2 2 1 2
2 ( ) = ( sin( ) ) = = = ( 1) = +
1 + cos( ) 1+ 1+ 2
2( )
cos
= cos( ) +
2
Allez : Exercice 14

3.
( + )
= =
cos 4 (
+ ) + sin ( + ) ( cos( )) +( sin( ))
4 4 4 cos ( ) + sin4 ( )
4
Donc on doit faire le changement de variable = tan( )
Premire mthode

On fait apparatre = cos2()
cos 2 ( )
3 ( ) =
cos ( ) + sin ( ) cos 2 ( )
4 4
cos2()
Et la rgle de Bioche dit que cos4()+sin4() peut sexprimer en fonction de tan( )
cos 2 ( ) cos 2 ( ) 1
= =
cos 4 ( ) + sin4 ( ) cos 4 ( ) (1 + tan4 ( )) cos 2 ( ) (1 + tan4 ( ))
1
Or cos2() = 1 + tan2 ()
cos 2 ( ) 1 + tan2 ()
=
cos 4 ( ) + sin4 ( ) 1 + tan4 ( )
Donc
1 + 2
3 ( ) =
1 + 4
52
Calculs de primitives Pascal Lain

Deuxime mthode

= tan( ) = arctan() =
1 + 2
1 1
cos 2 () = cos 4
() =
1 + tan2 ( ) (1 + tan2 ( ))2
2( )
1 tan tan4 ()
sin2 () = 1 cos 2 () = 1 = sin4
() =
1 + tan2 ( ) 1 + tan2 ( ) (1 + tan2 ( ))2
Donc
1 1 (1 + 2 )2
3 ( ) = = =
cos ( ) + sin4 ( )
4 1 4 1 + 2 1 + 4 1 + 2
+
(1 + 2 )2 (1 + 2 )2
1 + 2
=
1 + 4
1+ 2
On retrouve le mme rsultat heureusement, il reste trouver une primitive de 1+ 4 et ce nest pas
simple.
1 + 2 1 + 2 1 + 2 1 + 2
= = =
1 + 4 4 + 2 2 + 1 2 2 ( 2 + 1)2 (2)2 ( 2 2 + 1)( 2 2 + 1)
+ +
= +
2 2 + 1 2 + 2 + 1
Car 2 2 + 1 et 2 + 2 + 1 sont deux polynmes sans racines relles.
Remarque :

On peut aussi rsoudre dans : 4 = 1, on trouve quatre racines complexes = ( 4 + 2 ) ,
{0,1,2,3} que lon regroupe ainsi
4 + 1 = [( 0 )( 3 )][( 1 )( 3 )]
Puisque 0 = 3 et 1 = 2
1+ 2
1+ 4 est paire, on en dduit que :
+ + + +
4 + 1 = ()4 + 1 + = +
2 2 2 2
2 + 1 + 2 + 1 + 2 + 1 2 + 1
Donc = et =
1
= 0 entraine que 1 = + par consquent = = 2.
= entraine que
1 1
+ 2 + 2 2
0= + 0= =0
2 2 2
1 + 2 1 1 1
= ( + )
1 + 4 2 2 2 + 1 2 + 2 + 1

= 2
2 2 + 1 2 1
( 2 ) + 2
2 2
On pose = = + 2 =
2

= 2 = 2 arctan(2) = 2 arctan(2 1))
2 2 + 1 1
2 + ( )
2

= 2 arctan(2 + 1))
2 + 2 + 1
En faisant pareil ou en faisant le changement de variable = .
Donc

53
Calculs de primitives Pascal Lain

1 + 2
3 ( ) = = 2 arctan(2 1)) + 2 arctan(2 + 1)) +
1 + 4
= 2 arctan(2 tan( ) 1)) + 2 arctan(2 tan( ) + 1)) +
4.
Avec les rgles de Bioche
cos( ) 2 cos( ) 2 cos( ) 2
( ) = ( ) =
sin( ) sin( ) sin( )
On fait le changement de variable = cos( )
= sin( )
Alors
cos( ) 2 cos( ) 2 cos( ) 2
4 ( ) = = ( sin( )) = ( sin( ))
sin( ) sin( ) ( sin( )) sin2 ( )
cos( ) 2 2 2
= ( sin( )) = =
1 cos 2 ( ) 1 2 2 1
2
Il faut alors dcomposer la fraction rationnelle 2 1 en lment simple
2 2
=
1 ( 1)( + 1)
2

Il existe et rels tels que


2
= +
( 1)( + 1) 1 + 1
On multiplie par 1, puis = 1
2 1
=[ ] =
+ 1 =1 2
On multiplie par + 1, puis = 1
2 3
=[ ] =
1 =1 2
Donc
1 3
cos( ) 2 2 1 3
4 ( ) = = ( + 2 ) = ln| 1| + ln| + 1| +
sin( ) 1 +1 2 2
1 3
= ln|cos( ) 1| + ln|cos( ) + 1| +
2 2
1 3
= ln(1 cos( )) + ln(cos( ) + 1) +
2 2

Allez : Exercice 14

Correction exercice 15.


1
On pose ( ) = pour appliquer les rgles de Bioches
cos() sin()
1 1 1
( ) ( ) = ( ) = ( ) =
cos( ) sin( ) cos( ) sin( ) cos( ) sin( )
On peut faire le changement de variable = cos( )
1 1
( ) ( ) = (( )) = ( )
cos( ) sin( ) cos( ) sin( )
1
=
cos( ) sin( )
On peut faire le changement de variable = sin( )
54
Calculs de primitives Pascal Lain

1 1 1
( + ) = ( + ) = =
cos( + ) sin( + ) ( cos( ))( sin( )) cos( ) sin( )
On peut faire le changement de variable = tan( )
Le meilleur est = tan( ), mais on va en faire deux histoire de comparer les diffrents changements de
variables.
On commence par = sin( ), il faut faire apparaitre la drive de sin au numrateur

3 3 cos() 3 cos()
= =
cos( ) sin( ) cos ( ) sin( )
2 (1 sin2 ( )) sin( )
6 6 6
1
= = sin ( ) =
6 6 2
3
= = sin ( ) =
3 3 2
= cos()
3
3 cos() 2
=
(1 sin ( )) sin( )
2 1 (1 2 )
6 2
Or
1 1
= = + +
(1 2 ) ( 1)( + 1) 1 + 1
On multiplie par 1, puis = 1
1 1
=[ ] =
( + 1) =1 2
On multiplie par + 1, puis = 1
1 1
=[ ] =
( 1) =1 2
On multiplie par , puis = 0
1
=[ ] =1
( 1)( + 1) =0
Par consquent
3 3 1 1 3
2 2 2 2 1 1 1 2
= = ( + + ) = [ ln | 1| ln | + 1| + ln | |]
1 (1 2 ) 1 1 +1 2 2 1
2 2 2

3 3 1
2 2 2 1
= [ln | |] = ln || || ln || || = ln(3) ln (
) = 2 ln(3)
1 2 1 3 1 3
2 1 1
4 4
Pour le changement de variable = cos( ) cest quasiment pareil, il faut faire apparaitre la drive de
cos au numrateur, on passe
Changement de variable = tan( ), il faut faire apparaitre la drive de tan au numrateur

= = (1 + tan2 ( ))
cos 2 ( )

55
Calculs de primitives Pascal Lain

3 3 cos( ) 3 cos( ) 3 1
= = =
cos( ) sin( ) cos 2 ( ) sin( ) sin( ) cos 2 ( ) sin( ) cos 2 ( )
6 6 6 6
cos( )

3 1
=
tan( ) cos 2 ( )
6
1
sin (6)
= = tan( ) = tan ( ) = 2 = 1
6 6 = 3 3
cos (6)
2
3
sin (3)
= = tan( ) = tan ( ) = 2
3 3 = 1 = 3
cos (3)
2

3 3 1 3 1 1
= = = [ln()]13 = ln(3) ln ( )
cos( ) sin( ) tan( ) cos ( )
2 1 3
6 6 3
3
= ln(3) + ln(3) = 2 ln(3)
Cest effectivement plus simple.
Allez : Exercice 15

Correction exercice 16.


cos 3 () cos 3 () cos 3 ()
( ) =
sin4 () sin4 () sin4 ()
cos 3 ( ) ( cos())3 cos 3 ()
( ) = ( ) =
sin4 ( ) (sin())4 sin4 ()
cos 3 ( + ) ( cos())3 cos 3 () cos 3 () cos 3 ()
(
+ = ) = =
sin4 ( + ) ( sin())4 sin4 () sin4 () sin4 ()
On fait le changement de variable = sin() = cos()

2 cos 3 () 2 cos 2 () 21 sin2 ()
= = cos() = cos()
sin4 () sin4 () sin4 ()
6 6 6
1
= = sin ( ) =
6 6 2

= = sin ( ) = 1
2 2
1
1
1 x2 1
1 1 1
4 2
1 3 1
1 11
= ( )
= ( 4 2 ) = [ + ]1 = [ 3 + ]1
1 4 1 1 3 3
2 2 2 2 2
3
1 1 2 7 4
= + ( + 2) = 1 =
3 1 3 3 3
Allez : Exercice 16

Correction exercice 17.


1. Avec les rgles de Bioche
1 1
( + ) ( + ) = = = ()
sin(2( + )) sin(2)
On peut faire le changement de variable = tan()

56
Calculs de primitives Pascal Lain


=
cos 2 ()
1 1 cos() 1 1 1
= = =
sin(2) 2 sin() cos() 2 sin() cos () 2 tan() cos 2 ()
2

Donc
1 1 1 1 1 1
() = = = ln|| + = ln|tan()|
2 tan() cos () 2
2 2 2
On a pris = 0 car une demande une primitive de .

2. = 2 et = 2
1 1 1
( ) = = 2 = 2 ln|tan()| + = ln |tan ( )| +
sin( ) sin(2) 2 2
Allez : Exercice 17

Correction exercice 18.


2
On pose ( ) = 1+tan()
2 2
( )( ) = ( ) = ()
1 + tan( ) 1 tan( )
2 2
( ) ( ) = ( ) = ()
1 + tan( ) 1 tan( )
2 2
( + ) ( + ) = = = ( )
1 + tan( + ) 1 + tan( )
On fait le changement de variable = tan( ), = (1 + tan2 ( ))
2 2
( ) = (1 + tan2 ( )) =
(1 + tan( ))(1 + tan ( ))
2 (1 + )(1 + 2 )
Il existe , et rels tels que
2 +
= +
(1 + )(1 + ) 1 + 1 + 2
2

On multiplie par + 1, puis = 1


2
=[ ] =1
1 + 2 =1
On multiplie par 2 + 1, puis =
2 2 2 (1 )
+ = [ ] = = =1
1 + = 1 + 2
Donc = 1 et = 1
1 + 1 1
( ) = ( + 2
) = ln| + 1| 2 +
1+ 1+ +1 1 + 2
1
= ln| + 1| ln( 2 + 1) + arctan() +
2
1
= ln|tan( ) + 1| ln(tan2 ( ) + 1) + arctan(tan( )) +
2
1 1 sin( )
= ln|tan( ) + 1| ln ( 2 ) + + = ln | + 1| + ln|cos( )| + +
2 cos ( ) cos( )
= ln|sin( ) + cos( )| + +
Allez : Exercice 18

57
Calculs de primitives Pascal Lain

Correction exercice 19.



On pose = donc = ln( ) et =
Dautre part
1
+ + 2 + 1 2 + 2 + 1 ( + 1)2
1 + ch() = 1 + =1+ =1+ = =
2 2 2 2 2
Donc
2 1 2
( ) = = 2 = 2 ( + 1)2 = 2( + 1)1 + = +
( + 1)
2 ( + 1) 2 +1
2
= +
+1
Allez : Exercice 19

Correction exercice 20.


1 + sh( )
( ) =
1 + ch()

On fait le changement de variable = , soit = ln(), =
1
2
1 + 1+ 1 2 2
1 + sh( ) 2 = 2 = 2 + 1 = + 2 1
=
1 2
+ 1 + + 1 2 + + 1
1 + ch() 2 ( + 1)2
1+ 2 2
1 + sh( ) 2 + 2 1
( ) = =
1 + ch() ( + 1)2
2 +21
On dcompose en lments simples, il existe , et tels que :
(1)2
2 + 2 1
= + +
( + 1) 2 ( + 1) 2 +1
2 +21
Je multiplie par , puis = 0, = [ ]
(+1)2 =0
= 1
2 +21
Je multiplie par ( + 1)2 , puis = 1, = [ ] =2
=1
Je multiplie par , puis , 1 = + , donc = 2.
1 2 2 2
( ) = ( + + ) = ln| | + 2 ln| + 1| +
( + 1)2 + 1 +1
2
() = + 2 ln| + 1| +
+1
Allez : Exercice 20

Correction exercice 21.



On pose = = ln() =

+ 2 + 1 2 + 1 2 + 1 + 2 ( + 1)2
ch( ) + 1 = +1= + 1 = + 1 = =
2 2 2 2 2

58
Calculs de primitives Pascal Lain
2
2 4 +11
= ( ) = = 4
(ch( ) + 1)2 ( + 1)2 ( + 1)4 ( + 1)4
1 1
= 4( ) = 4 (( + 1)3 ( + 1)4 )
( + 1)3 ( + 1)4
1 1 2 4
= 4 [ ( + 1)2 + ( + 1)3 ] + = + +
2 3 ( + 1) 2 3( + 1)3
2 4 6( + 1) + 4 3 + 5
= + + = + = 2 +
( + 1)2 3( + 1)3 3( + 1)3 3( + 1)3
Allez : Exercice 21

Correction exercice 22.



On pose = = ln() donc =
1
+ + 2 + 1
ch( ) = = =
2 2 2
1
2 1
sh( ) = = =
2 2 2
2 + 1 2 1 1
ch( ) sh( ) 2 1
= 22 = 2 =
ch( ) 1 +1 + 1 2 ( 1)2
1
2 2
2
( ) =
( 1)2
Il existe , et rels tels que :
2
= + +
( 1) 2 1 ( 1)2
Je multiplie par , puis = 0
2
=[ ] =2
( 1)2 =0
Je multiplie par ( 1)2 , puis = 1
2
=[ ] =2
=0
Je multiplie par , puis +
0 = + = 2
1 1 1 1
( ) = 2 ( + ) = 2 (ln|| ln| + 1| )+
1 ( 1) 2 1
1 2
= 2 (ln( ) ln( + 1) ) + = 2 2 ln( + 1) + ,
1 1

Allez : Exercice 22

Correction exercice 23.


Il sagit dune fraction rationnelle de fonctions hyperboliques, on peut faire le changement de variable

= , donc = ln() et =
+ 1
2 ch( ) + sh( ) 2 2 + 2 2 2 2 1
= = = =
2 ch( ) + + + 1 2 + 1
2 2
59
Calculs de primitives Pascal Lain

2 ch( ) + sh( ) 2 1 2 1
= 2 = 2
2 ch( ) +1 ( + 1)
Il existe , et rels tels que
2 1 +
= + 2
( + 1) + 1
2

2 1
=[ 2 ] = 1
+ 1 =0
2 1 2 1
+ = [ ] = = 2+
=
= 1 et = 2. Par consquent
2 1 1 + 2
= + 2
( + 1)
2 +1
( )
2 ch + sh ( ) 1 + 2 1 2 1
= ( + 2 ) = ln|| + 2 + 2 2
2 ch( ) +1 2 +1 +1
1
= ln|| + ln( 2 + 1) + 2 arctan() +
2
1
= ln( ) + ln( 2 + 1) + 2 arctan( ) +
2
1
= + ln( 2 + 1) + 2 arctan( ) +
2
Autre mthode
2 ch( ) + sh( ) 1 1 1 sh( )
= +
2 ch( ) ch( ) 2 2 ch( )
Donc
2 ch( ) + sh( ) 1 1 1 sh( )
= ( + )
2 ch( ) ch( ) 2 2 ch( )
Comme
1
2
= 2 = 2 = 2 arctan() + = 2 arctan( )
ch( ) +1 +1
2
2 ch( ) + sh( ) 1
= 2 arctan( ) + ln(ch( ) +
2 ch( ) 2 2
Allez : Exercice 23

Correction exercice 24.


1. Il existe , et rels tels que :
1
() = = + +
( 1) 2 1 ( 1)2
On multiplie par , puis = 0
1
=[ ] =1
( 1)2 =0
On multiplie par ( 1)2 , puis = 1
1
=[ ] =1
=1
On multiplie par , puis +
0 = + = 1

60
Calculs de primitives Pascal Lain

1 1 1 1
( ) = = +
( 1) 2 1 ( 1)2

2. = 2 ch() sh()

ch() sh() ch() sh() ch() sh()


( ) = 2 = 2 2 = 2 2 = 2 2
ch() sh ()
3 ch () sh ()
4 ch () sh ()
4 ch () (sh2 ())2
2 ch() sh() 1 1 1
= 2 = = ( + )
ch () (ch () 1)
2 2 ( 1) 2 1 ( 1)2
1 1
= ln| | ln| 1| + = ln(ch()) ln(ch(t) 1) + ,
1 ch() 1

Allez : Exercice 24

Correction exercice 25.


A laide dune intgration par partie
(2 1) ln( 2 + 1)
() = 3 2 2 ( ) = 3 2
() = ln( 2 + 1) 2
() = 2 +1
2
( ) = [( 3 2 ) ln( 2 + 1)] ( 3 2 ) 2 +1
4 3
( ) = [( 3 2 ) ln( 2 + 1)] 2
2 + 1
Il faut diviser 4 3 par 2 + 1
4 3 2 + 1
4 + 2 2 1
3 2
3
2
+
2 1
+1
3 2 +1
= ( 2 + 1)( 2 1) + + 1
4 3
= 2
1 +
2 + 1 2 + 1
+1
( ) = ( 3 2 ) ln( 2 + 1) 2 ( 2 1 + 2 )
+1
3 2 1
= ( 3 2 ) ln( 2 + 1) 2 ( + ) 2 ( 2 + 2 )
3 2 +1 +1
2
= ( 3 2 ) ln( 2 + 1) 3 + 2 2 ln( 2 + 1) 2 arctan() +
3
2
= ( 3 2 1) ln( 2 + 1) 3 + 2 2 2 arctan() +
3
Allez : Exercice 25

Correction exercice 26.


a.

1 = 1 ln()

61
Calculs de primitives Pascal Lain

( ) = ( ) =
2
2
1
() = ln() ( ) =

2 1 2
1 = [ 2 ln()]
1

Donc

2 12 2 2 2 1 2 2 2 + 1 2 + 1
1 = ln() ln(1) [ ] = = =
2 2 4 1 2 4 4 4
b.

2 = 02 sin()
() = sin() () = cos()
( ) = ( ) = 1

2 = [ cos()]02 + 02 cos()

Donc


2 = cos ( ) + 0 cos(0) + [sin()]02 = sin ( ) = 1
2 2 2
c.

3
0 3 2 ln( 2 + 1)
( ) = 3 2 ( ) = 3
( ) = ln( 2 + 1) 2
( ) = 2 +1
3 3 2 4
0 3 2 ln( 2 + 1) = [ 3 ln( 2 + 1)]0 3 0 2 +1

2 4
Il faut alors dcomposer 2 +1 en lments simples, pour cela il faut faire une division euclidienne de
2 4 par 2 + 1
2 4 2 + 1
2 4 + 2 2 2 2 2
2 2
2 2 2
2
Donc
2 4 = ( 2 + 1)(2 2 2) + 2
Ce qui entraine que
2 4 2
2
= 2 2 2 + 2
+1 +1
Par consquent

62
Calculs de primitives Pascal Lain

3 3 2
3 = 3 2 ln( 2 + 1) = [ 3 ln( 2 + 1)]0 3 (2 2 2 + )
0 0 2 +1
3
3 2 2 3
= (3) [ (
ln ((3) + 1) 2 + 2 arctan )]
3 0
2 3
= 33 ln(4) ( (3) 23 + 2 arctan(3))
3
2
= 63 ln(2) (23 23 + 2 ) = 63 ln(2)
3 3
Allez : Exercice 26

Correction exercice 27.


2 ()
1. ( 2 1)2
est de la forme 2 , cela serait maladroit de dcomposer cette fraction en lments simple
(())
(mais cest possible)
2 1
2 = 2 ( 2 1)2 = ( 2 1)1 + = 2 +
( 1) 2 1

2.
2 1 1
( ) = ln( ) = [ 2 ln( )]
( 2 1) 2 1 ( 2 1)
1 1
= 2 ln( ) +
1 ( 1)( + 1)
1
= + +
( 1)( + 1) 1 + 1
Je multiplie par , puis = 0
1
=[ ] = 1
( 1)( + 1) =0
Je multiplie par 1, puis = 1
1 1
=[ ] =
( + 1) =0 2
Je multiplie par + 1, puis = 1
1 1
=[ ] =
( 1) =0 2
1 1
1 1 2
= + + 2
( )(
1 +1 ) 1 +1
1 1
1 1 2
( ) = 2 ln( ) + ( + + 2 )
1 1 +1
1 1 1
= ln ( ) ln| | + ln | 1| + ln| + 1| +
2 1 2 2
1 1 1
= 2 ln( ) ln( ) + ln( 1) + ln( + 1) +
1 2 2
2
2 1
= 2 ln( ) + ln( 2 1) +
1 2
Allez : Exercice 27

Correction exercice 28.


63
Calculs de primitives Pascal Lain
1
(+1)2 arctan( )
1 1
( ) = (+1)2 = ( + 1)2 ( ) = ( + 1)1 = +1
1
( ) = arctan( ) ( ) = 2 +1
1 1 1 1
(+1)2 arctan( ) = [ +1 arctan( )] +1 2 +1

1 1 1 1
arctan ( ) = [ arctan ( )] +
( + 1)2 +1 + 1 2 + 1
Or il existe , et rels tels que
1 1 +
2 = + 2
+1 +1 +1 +1
On multiplie par + 1 , puis = 1
1 1
=[ 2 ] =
+ 1 =1 2
2
On multiplie par + 1, puis =
1 1 1
+ = [ ] = =
+ 1 = 1 + 2
1 1
Donc = 2 et = 2.
Par consquent
1 1 1 1 + 1
arctan ( ) = arctan ( ) + ( + )
( + 1)2 +1 2 + 1 2 + 1
1 1 1 1
= arctan( ) + ln| + 1| + ( 2 + 2 )
+1 2 2 +1 +1
1 1 1 1
= arctan( ) + ln| + 1| + ( ln( 2 + 1) + arctan( )) +
+1 2 2 2
1 1 1 1
= arctan( ) + ln| + 1| ln( 2 + 1) + arctan( ) +
+1 2 4 2
Allez : Exercice 28

Correction exercice 29.


1. Dans cet exemple il ne faut pas calculer , mais il faut trouver en fonction de :
6
= 2 + 6 = 2 + = 6 2 = 6 5
Dautre part
3
1 1 1 1
2 + = (2 + )3 = ( 6 )3 = 2 2 + = (2 + )2 = ( 6 )2 = 3
1 1 5
6 3
( )
1 = = 3 6 =
3
2 + + 2 + + 2 +1
La division euclidienne de 3 par + 1 donne 3 = ( + 1)( 2 + 1) 1
( + 1)( 2 + 1) 1 1
1 ( ) = 6 = 6 ( 2 + 1 )
+1 +1
= 2 3 3 2 + 6 ln| + 1| +
6 3 6 2 6
= 22 + 32 + + 6 ln| 2 + + 1| +
3 6
= 22 + 32 + + 6 ln| 2 + + 1| +
Allez : Exercice 29

2.
1
= th() = 2 th() + 1 = 2(1 th2 ())
2

64
Calculs de primitives Pascal Lain

1 1 2(1 th2 ())


2 ( ) = = 2 ( 1 th ( )) =
(( 1)2 4)2 ((2 th())2 4)2 16(th2 () 1)2
1 1 th2 () 1 1 1
= = = ch2 ()
8 (1 th ())
2 2 8 1 th ()
2 8
sh2() ch2()sh2() 1
Car 1 th2 () = 1 ch2() = ch2()
= ch2()
2
1 + 1 1 2 2
2 ( ) = ( ) = ( 2 + 2 + 2 ) = ( + 2 )+
8 2 32 32 2 2
1
Il reste remplacer par sa valeur en fonction de , soit = argth ( )
2
1 1
Pour ] 1,3[, ] 1,1[ et si on pose =
2 2
1
1 1+ 1 1+ 2 1 +1
= argth() = ln ( ) = ln ( ) = ln ( )
2 1 2 1 2 3
1 2
Donc
+1 1 3
2 = 2 = 2
=
3 +1
Finalement
1 +1 1 +1 1 3
2 ( ) = + ln ( ) +
64 3 32 3 64 + 1
1 ( + 1)2 (3 )2 1 +1
= + ln ( )+
64 (3 )( + 1) 32 3
1 8 8 1 +1
= + ln ( )+
64 (3 )( + 1) 32 3
1 1 1 +1
= + ln ( )+
8 (3 )( + 1) 32 3
Remarque :
1 1
On aurait pu dcomposer la fraction rationnelle ((1)24)2 = (3)2 (+1)2 en lments simples.
Allez : Exercice 29

3. On pose = arcsin( ) = sin() = cos()


3 ( ) = 2 cos()
A laide dune intgration
3 ( ) = 2 cos()
() = cos() () = sin()
( ) = 2 () = 2
3 ( ) = [ 2 sin()] 2 sin()
3 ( ) = 2 sin() 2 sin()
A laide dune deuxime intgration par partie

sin()
() = sin() () = cos()
( ) = ( ) = 1
sin() = [cos()] ( cos())
sin() = [cos()] ( cos()) = cos() + sin() +
Donc
3 ( ) = 2 sin() 2( cos() + sin()) + = ( 2 2) sin() + 2 cos() +
65
Calculs de primitives Pascal Lain

= ((arcsin( ))2 2) + 2 arcsin( ) cos(arcsin( )) +


= ((arcsin( ))2 2) + 2 arcsin( ) 1 x 2 +
Allez : Exercice 29

4.
1
4 ( ) = 2 1 + 3 = 1 + 3 (3 2 )
3
On pose = 1 + 3 = 3 2
1 1 1 1 2 3 2 3 2
4 ( ) = = 2 = 2 + = (1 + 3 )2 + = (1 + 3 )1 + 3 +
3 3 3 3 9 9
Allez : Exercice 29

Correction exercice 30.


1. On dcompose en lments simple
2 2 2 1 + 1 2 2 1 1
= 2 = 2+ 2 =2+ =2+
2
1 2
1 1 ( 1)( + 1) 1 +1
1 1
() = (2 + ) = 2 + ln| 1| ln| + 1| +
1 +1
2.
= + 1 2 = + 1 = 2 1 = ln( 2 1)
Ce qui entraine que
2
= 2
1
Par consquent
2 2
( )
= 2 = 2 = 2 + ln| 1| ln| + 1| +
1 2 1
= 2 + 1 + ln| + 1 1| ln| + 1 + 1| +

Allez : Exercice 30

Correction exercice 31.


1. On pose = 1 2 = 1 = 2 + 1 = 2
2
1 ( ) = = 2 = 2 2 = 2
+ 1 +1+ ++1 1 2 3
( + 2) + 4
1 1
On pose = + 2 = 2 =
1
2 2 1
1 ( ) = 2 2 = + 2
3
3 2+ 3
2 + ( 2 ) 4 2 + ( 2 )

3 2 2 2 2 1
= ln (2 + ) + arctan ( ) + = ln( 2 + + 1) + arctan ( )+
4 3 3 3 3
2 2 1 1
= ln( 1 + 1 + 1) + arctan ( )+
3 3
2 2 1 1
= ln( + 1) + arctan ( )+
3 3
Allez : Exercice 31

66
Calculs de primitives Pascal Lain

2.

2 ( ) = = =
2 + + 1 1 2 3
( + 2) + 4 3 4 1 2
4 (3 ( + 2) + 1)

2
=
3
2 + 1 2
( ) +1
3
2+1 31 3
On pose = 3 = 2 + 1 = =
3 2 2
3
2 ( ) =
2 2 = 2

3 3 1 2 (3 1) 2 + 1
+ 1
2
On pose alors = sh = ch , donc sh2() + 1 = ch()
( ) ( )
ch()
2 ( ) = 2 = 2
(3 sh() 1) ch() 3 sh() 1

On pose = = ln( ) =
2
2 ( ) = 2 = 2 = 2
3 sh() 1 ( ) 3 ( 2 1) 2
3 2
1
2 4
= 2 = 4 =
3( 1) 2
2 3 2 3 3 2 2 1
2
3
2 4 16 4 2
2 1 a deux racines relles : = 3 + 4 = = ( 3)
3
3
2 4
+
3 3 1 3
1 = = 3 2 = =
2 3 3
2 3
2 1 = ( 3) ( )
3 3
1 1
= = +
2 3
2 1 ( 3) ( ) 3 3
3 3 3

1 3 3
=[ ] = =
3 23 2
3
=3
1 3
=[ ] =
3 =
1 2
3

67
Calculs de primitives Pascal Lain

3 3
4 2 2 ) = 2 (ln| 3| ln | 3|) +
2 ( ) = (
3 3 3 3
3

3 3
= 2 (ln| 3| ln | |) + = 2 ln | |+
3 3
3
2+1
Or = sh() = argsh() = ln( + 2 + 1) et =
3
2
2 + 1 2 + 1 2 + 1 4 2 + 4 + 4
= argsh() = ln ( + ( ) + 1) = ln ( + )
3 3 3 3

2 2 + + 1 + 2 + 1
= ln ( )
3
Donc
2 2 + + 1 + 2 + 1
=
3
2 2 + + 1 + 2 + 1 3 2 2 + + 1 + 2 2
3 = =
3 3 3
3 2 2 + + 1 + 2 + 1 1 2
2 + + 1 + 2
= =
{ 3 3 3 3
Finalement
2 2 + + 1 + 2 2
3 2 2 + + 1 + 2 2
2 ( ) = 2 ln || || + = 2 ln | |+
2 2 + + 1 + 2 2 2 + + 1 + 2
3
Allez : Exercice 31

3.

3 ( ) = =
9 + 4 2 2
2
9 (1 + (
3) )
2 3 3
On pose = = 2 = 2
3
3
3 3 3 3 2 2
3 ( ) = 2 = = 1 + 2 + = 1 + ( ) +
31 + 2 2 4 1 + 2 4 4 3
3 1 1
= 9 + 4 2 + = 9 + 4 2 +
4 3 8
Allez : Exercice 31

4. Sur , 4 2 + 4 + 1 > 0

68
Calculs de primitives Pascal Lain

+1 +1 +1
4 ( ) = = =
4 2 + 4 + 1 4 ( 2 1) 1 3 2
4 4 (( ) )
2 4
+1 +1 +1
= = =
2
3 4 ( 1) 4 1 2
2 1 2
2 3 (1 ( ) ) 31 ( )
3 2 3
21 3+1 3
On pose = 3 = 2 1 = =
3 2 2
3 + 1
1 + 1 3 1 3 + 3 3 1 3
4 ( ) = 2 = = +
3 1 2 2 4 1 2 4 1 2 4 1 2

3 3 3 2 1 2 3 2 1
= 1 + arcsin() + =
2 1 ( ) + arcsin ( )+
4 4 4 3 4 3
1 3 2 1
= 4 2 + 4 + 1 + arcsin ( )+
4 4 3
Allez : Exercice 31

5. Sur , 4 2 + 12 5 > 0
8 3 8 3 8 3
5 ( ) = = =
4 2 + 12 5 5 2
4 ( 2 3 + 4) 3
4 (( ) 1)
2
8 3 8 3 1 8 3
= = =
2 2 2
4 4 ( 3) 3 2
1 ( 3)
2 4 (1 ( ) ) 2
2
3 3
On pose = 2 = + 2 =
3
1 8 ( + 2) 3 8 + 9 1
5 ( ) = = = 8 + 9
2 1 2 1 2 1 2 1 2
3 2 3
2 ( )
= 8 1 + 9 arcsin + = 8 1 ( ) + 9 arcsin ( ) +
2 2

5 3
= 84 ( 2 + 3 ) + 9 arcsin ( ) +
4 2
3
= 84 2 + 12 5 + 9 arcsin ( ) +
2
Allez : Exercice 31

6. On pose = ch() = sh() avec 0, 2 1 = ch2 () 1 = sh2() = sh()

69
Calculs de primitives Pascal Lain
2
2 2 + 2
2
6 ( ) = 2
1 = sh() sh() = sh () = ( ) =
2 4
1 1 1 1
= ( 2 2 + 2 ) = ( 2 2 2 ) +
4 8 2 2
1 2argch() 1 1 2argch()
= argch() + +
16 4 16
Mais on peut trouver une forme plus agrable
1 1 2 1 1 2 1 1
( 2 2 ) = ( 2 ) = ( + )( )
8 2 2 16 4 16
1 1 1 1 1 1
= 2 ch() 2 sh() = ch() sh() = ch() ch2 () 1
16 4 4 4 4 4
1 1
= 2 1 argch( )
4 4
Donc
1 1
6 ( ) = 2 1 argch( ) +
4 4
Allez : Exercice 31

7. On pose = = 2 = 2
2 3
7 ( ) = 2 = 4 =
5 + 4 5 2 + 4 4 5 2 + 4
4 5 2 + 4 = ( 2 4)( 2 1) = ( 2)( + 2)( 1)( + 1)
3 3
= = + + +
4 5 2 + 4 ( 2)( + 2)( 1)( + 1) 2 + 2 1 + 1
3 8 2
=[ ] = =
( + 2)( 1)( + 1) =2 4 1 3 3
3 8 2
=[ ] = =
( 2)( 1)( + 1) =2 4 (3) (1) 3
3 1 1
=[ ] = =
( 2)( + 2)( + 1) =1 (1) 3 2 6
3 1 1
=[ ] = =
( 2)( + 2)( 1) =1 (3) 1 (2) 6
2 2 1 1
3 3 3 3 6
= = + 6
4 5 2 + 4 ( 2)( + 2)( 1)( + 1) 2 + 2 1 + 1
2 2 1 1
7 ( ) = ( 3 3 + 6 6 )
2 +2 1 +1
2 2 1 1
= ln| 2| ln| + 2| + ln| 1| ln| + 1| +
3 3 6 6
2 | 2| 1 | 1| 2 2 1 1
= ln ( ) + ln ( ) + = ln | | + ln ln | |+
3 | + 2| 6 | + 1| 3 + 2 6 + 1
Allez : Exercice 31

1
8. On pose = 1+

70
Calculs de primitives Pascal Lain

1 1
= 2 = 2 (1 + ) = 1 2 + 2 = 1 2 + = 1 2
1+ 1+

2 2
1 2
( + 1) = 1 = 2
+1
Donc
2(2 + 1) 2 (1 2 ) 4
= = 2
( + 1)
2 2 ( + 1)2
Dautre part
1 2 2 + 1 (1 2 ) 22
1 =1 2 = = 2
+1 2 + 1 +1
Par consquent
1 1 1 4
8 () = = 2 2 = 2 2 = 2 arctan() +
1 1+ 2 ( + 1) 2 +1
2 + 1
1
= 2 arctan ( )+
1+

Allez : Exercice 31

Correction exercice 32.


On pose
= 1 2 = 1 = 1 2 = 2
2 +11 1
( ) = = 2 = 2 = 2 (1 )
1+ 1+ +1 +1
= 2 + 2 ln( + 1) + = 21 + 2 ln(1 + 1) +
Allez : Exercice 32

Correction exercice 33.


1. Il existe , et rels tels que
1
= + +
2 ( 1) 2 1
On multiplie par 2 , puis = 0
1
=[ ] = 1
1 =0
On multiplie par 1, puis = 1
1
=[ ] =1
2 =1
On multiplie par , puis +
0 = + = 1
Par consquent
1 1 1 1
= ( + 2+ ) = ln| | + ln| 1| +
2 (
1) 1
2.

71
Calculs de primitives Pascal Lain


= 2 = 2 ( + 1) = 2 + 2 = 2 = 2 ( 2 1) = 2
+1 +1
2
= 2
1
On en dduit que
2 ( 2 1) ( 2 )(2 ) 2 3 + 2 + 2 3 2
= = = 2
( 1)
2 2 ( 1)
2 2 ( 1)2
1 1 2 1
= =
2 2 2 2
2 ( + 1) ( 2 )
(
( + 1) ( + 1 + 1) 2 1 2 1 + 1) ( 2)
2 1
( 2 1)2 ( 2 1)2 ( 2 1)2
= 2 = = 3
( 2 ) 3 (1 ) ( 1)
Par consquent
1 ( 2 1)2 2 1 1
( ) = 3 = =
2 ( 1) ( 2 1)2 2 ( 1) 2 ( 1)
1 +1
= ln| | + ln| 1| + = ln | |+ ln | 1| +
+1 +1

Allez : Exercice 33

Correction exercice 34.


1.


1 ( ) = 0 ( 2 + 1) arctan()
( ) = 2 + 1 ( ) =
3
+
3
1
() = arctan() () = 1+ 2
3
3
1 ( ) = 0 ( 2 + 1) arctan() = [( 3 + t) arctan()] 3 +
0 0 1+ 2

3

3 +
1 ( ) = ( 2 + 1) arctan() = [( + ) arctan()] 3 2

0 3 0 0 1 +
3 1 3 + 3
= ( + ) arctan( ) 2
3 3 0 +1
3 +
est une fraction rationnelle, il faut la dcomposer en lment simple, pour cela on commence par
2 +1
faire une division euclidienne

3 + 3 2 + 1
3 +
2
3 2
Donc + 3 = ( + 1) + 2, do lon dduit que
3 + 3 ( 2 + 1) + 2 2
= = +
2 + 1 2 + 1 2 + 1
Par consquent
72
Calculs de primitives Pascal Lain

3
+ 3 2 2 2
2
2 = ( + 2 ) = [ + ln( + 1)] = + ln( 2 + 1)
0 + 1 0 + 1 2 0
2
3 2
1 ( ) = ( + ) arctan( ) ln( 2 + 1)
3 2
Allez : Exercice 34

2.

2 ( ) = ( + 1) arcsin()
0


0 ( + 1) arcsin()
( ) = + 1 ( ) =
2
+
2
1
() = arcsin() () = 1 2
2
2 2 +
0 ( + 1) arcsin() = [( 2 + ) arcsin()] 0 1
0 2

2

2 +

2 ( ) = ( + 1) arcsin() = [( + ) arcsin()] 2
0 2 0 0 1 2
2

2 +
= ( + ) arcsin 2
( )
2 0 1
2

On fait le changement de variable = sin() = arcsin()


= 0 = arcsin(0) = 0
= = arcsin( )
= cos()
2 2( )
sin sin2 () sin2 ()
+ + sin( ) + sin ( ) + sin()
2 = 2 = 2 = 2
1 2 1 sin2 () cos 2() |cos()|

Mais comme = arcsin() [ 2 , 2 ], cos() > 0 et alors |cos()| = cos()
2 sin2 ()
+ arcsin() + sin() arcsin()
sin2 ()
2 = 2 cos() = ( + sin())
0 1
2
0 cos() 0 2
1 arcsin() 2 arcsin()
= sin () + sin()
2 0 0
1cos(2)
Pour la premire intgrale il faut utiliser la formule sin2 () = 2
2

2 + 1 arcsin() 1 cos(2)
= + [ cos()]arcsin()
0
0 1
2 2 0 2

73
Calculs de primitives Pascal Lain

arcsin()
1 1
= [ sin(2)] cos(arcsin( )) + 1
4 2 0
1 1
= (arcsin() sin(2 arcsin( ))) cos(arcsin( )) + 1
4 2
1 1
= (arcsin() 2 sin(arcsin( )) cos(arcsin( ))) 1 2 + 1
4 2
1 1
= arcsin( ) 1 2 1 2 + 1
4 4
1 1
= arcsin( ) 1 2 1 2 + 1
4 4
Car
cos(arcsin( )) = 1 2
sin(2) = 2 sin() cos()
arcsin(sin( )) =
Finalement
2 1 1
2 = ( + ) arcsin( ) arcsin( ) + 1 2 + 1 2 1
( )
2 4 4
Allez : Exercice 34

74

S-ar putea să vă placă și