Spis

treci
Okadka
Karta tytuowa
Karta redakcyjna
Przedmowa
Wstp
DOROSA DZIEWCZYNKA DEFICYTY I EMOCJE
Kim jest Dorosa Dziewczynka z rodziny Dysfunkcyjnej?
Zdrowe i niezdrowe zarzdzanie emocjami
Dwa oblicza DDD
Kobieta ulega, kobieta dominujca

POCZUCIE BEZPIECZESTWA
Deficyt poczucia bezpieczestwa
Lk
Bezwarunkowe poczucie bezpieczestwa

POCZUCIE KOBIECOCI
Deficyt poczucia kobiecoci
Wstyd
Bezwarunkowe poczucie kobiecoci

POCZUCIE WASNEJ WARTOCI

Deficyt poczucia wasnej wartoci
Zo
Bezwarunkowe poczucie wasnej wartoci

POCZUCIE MIOCI
Deficyt poczucia mioci
Smutek
Mio bezwarunkowa

ROZWJ OSOBISTY A PSYCHOTERAPIA

W przedmowie...
Mity na temat psychoterapii
Psychoterapia Gestalt
Terapia uzalenie
Czy psychoterapia moe zaszkodzi?
 Wskazwki dotyczce wyboru psychoterapeuty
Rne terapeutyczne formy rozwoju osobistego

Posowie
None
 Wydawca
Renata Kuryowicz

Redaktor prowadzcy
Beata Koodziejska

Redakcja
Maria Wirchanowska

Korekta
Jadwiga Przeczek
Marzenna Kos

Copyright by Eugenia Herzyk, Warszawa 2014

Copyright by wiat Ksiki, Warszawa 2014

wiat Ksiki
Warszawa 2014

wiat Ksiki Sp. z o.o.

02-103 Warszawa, ul. Hankiewicza 2

Ksigarnia internetowa: Fabryka.pl

Skad i amanie
Akces, Warszawa

Dystrybucja
Firma Ksigarska Olesiejuk sp. z o.o., sp. k.a.
05-850 Oarw Mazowiecki, ul. Poznaska 91
email: hurt@olesiejuk.pl tel. 22 721 30 00
www.olesiejuk.pl

ISBN 978-83-7943-595-1

Skad wersji elektronicznej: pan@drewnianyrower.com


 Przedmowa

ugo nie potrafiam zrozumie, dlaczego pisanie tej ksiki przychodzio mi

D z takim trudem. Poprzedni, Naogow mio, udao mi si skoczy w trzy

miesice. Ta o dorosych dziewczynkach z rodzin dysfunkcyjnych
rodzia si w blach. Gdy zblia si termin zoenia ksiki u wydawcy, poprosiam
o wicej czasu, nie przyznajc si, e gotowy mam tylko wstp. Po kolejnym
bezowocnym dniu, kiedy to udao mi si skleci zaledwie kilka zda pierwszego
rozdziau, nie mogam w nocy zasn, sfrustrowana niepowodzeniem
i zaniepokojona cakowitym marazmem twrczym. Okoo trzeciej nad ranem
przypomniao mi si, e Janet G. Woititz w przedmowie do swojej znakomitej
ksiki Lk przed bliskoci przyznaa si przed czytelniczkami do podobnego
oporu, jaki towarzyszy jej w pisaniu. Odkrya jego przyczyn wynika on z obawy,
e tym razem, po sukcesie dwch wczeniejszych poradnikw, nie bdzie moga
swoim czytelniczkom pomc. I wwczas doznaam olnienia. Jake adekwatne do
planowanego przeze mnie poradnika dla Dorosych Dziewczynek z rodzin
Dysfunkcyjnych byo jej stwierdzenie: Uwaam, e ksika ta moe wiele
wyjani, ale nie mam pewnoci, czy was uzdrowi.

Naogowa mio zawieraa opis, czym jest uzalenienie od mioci, i wskazwki,

jak si z niego wyzwoli. Do zerwania z kadym naogiem wystarcz dwie rzeczy
uznanie, e jest si osob uzalenion, i zaprzestanie naogowych zachowa, czyli
decyzja o abstynencji. Alkoholicy, z ktrych mdroci wiele skorzystaam, wiedz
jednak, e tak naprawd przesta pi jest bardzo atwo. Trudnoci pojawiaj si
dopiero potem z utrzymaniem trzewoci. Bo to nie alkohol jest ich problemem,
ich problemem jest to, e nie radz sobie z yciem. A to, e sobie nie radz, wynika
najczciej z faktu, e wyrastali w dysfunkcyjnych domach i s emocjonalnie
niedojrzali.

Udao mi si wyzwoli z naogu mioci i rozpoczam nauk trzewego ycia.

Mam lepsz wiadomo siebie, znam swoje saboci, weszam na ciek
osobistego rozwoju. Wci jednak jestem doros dziewczynk. Nie mog si
z Wami podzieli tym, jak jest po drugiej stronie, kiedy zapenione zostan wszelkie
wyniesione z dziecistwa deficyty, ba nawet nie jestem w stanie obieca, e da si
na t drug stron przej, bo mnie tam jeszcze nie byo. Wiem jedno ju sama
wiadomo moich deficytw pomaga mi lepiej y. W chwili, kiedy to pisz,
wierz, e owa wiadomo pomoe mi take ukoczy t ksik, poradzi sobie
z lkami mojej maej, wewntrznej dziewczynki, wyzby si przekonania, e nie
bdc doskona, nie mam do tego prawa.

Eugenia Herzyk
kwiecie 2011 rok
Dokument chroniony elektronicznym znakiem wodnym

 Wstp

elem ksiki jest uwiadomienie kobietom wpywu ich dziecistwa, rodzin,

C w ktrych si wychowyway, relacji z rodzicami, innymi wanymi dla nich

osobami, rodzestwem i rwienikami na ich dorose ycie na mechanizmy
zachowa, wybory, ktrych dokonuj, i emocje, ktre im towarzysz, oraz na
sposoby radzenia sobie z nimi. Przesaniem ksiki jest take zachcenie kobiet do
wzicia odpowiedzialnoci za swoje ycie. Cho nie s one w stanie zmieni
dziecistwa ani bagau deficytw, ktre z niego wyniosy, przez swj rozwj
osobisty mog si tego bagau stopniowo pozbywa z korzyci dla siebie i swoich
bliskich. Dotyczy to szczeglnie wychowywanych przez nie dzieci, bo tylko dziki
wasnemu rozwojowi mona przerwa acuszek skutkw dysfunkcji rodzinnych,
przenoszonych z pokolenia na pokolenie.

Zainteresowanie wpywem dziecistwa na osobowo czowieka datuje si od

Freuda, ktry na przeomie XIX i XX wieku stworzy podwaliny wspczesnej
psychoterapii. Wzrost popularnoci tego tematu i odmienne do niego podejcie
zapocztkowao stworzenie ruchu DDA Dorosych Dzieci Alkoholikw (lata 70.
ubiegego wieku). W Polsce problematyk DDA upubliczni dziesi lat pniej
Jerzy Melibruda. Obecnie w orodkach leczenia uzalenie od alkoholu pomoc
terapeutyczn mog znale nie tylko naogowi alkoholicy, ale rwnie czonkowie
ich rodzin tak zwani wspuzalenieni, a wrd nich ci, ktrzy jako dzieci
wzrastali w rodzinach dotknitym problemem alkoholizmu.

Okazao si jednak, e z podobnymi problemami co DDA borykaj si take

osoby, ktre w dziecistwie dowiadczyy innych dysfunkcji ni te wynikajce
z alkoholizmu rodzica. Przemoc fizyczna lub psychiczna, naduycia seksualne, brak
wystarczajcej opieki lub nadopiekuczo, niestawianie dziecku adnych granic
albo poddawanie go surowej dyscyplinie, choroba lub mier w rodzinie, rozwd
rodzicw to tylko niektre z czynnikw wpywajcych na rozwj syndromu DDD,
czyli Dorosego Dziecka z rodziny Dysfunkcyjnej.

DDD to kto, kto wszed w ycie dorose z deficytami utrudniajcymi mu

zdrowe relacje ze sob, z innymi ludmi i ze wiatem. Uwiadomienie sobie
istnienia tych deficytw, ich nazwanie, a take zrozumienie przyczyn ich powstania
 to nieodzowne kroki na drodze do dojrzaoci. Rozwj osobisty w istocie jest
dojrzewaniem, czyli stawaniem si w peni uksztatowan, autonomiczn jednostk,
wiadom swojej wyjtkowoci, w peni wykorzystujc swj potencja i potrafic
funkcjonowa w wiecie takim, jaki on jest. Osob umiejc zadba o swoje
potrzeby, ale nierobic tego kosztem innych, a zarazem osob dbajc o potrzeby
innych, ale nie kosztem siebie.

Poniewa midzy kobiec a msk psychik wystpuj istotne rnice,

wynikajce nie tylko z przyczyn fizjologicznych, ale take z istniejcych wzorcw
kulturowych, warto przyjrze si problematyce DDD odrbnie dla obu pci. Ta
ksika powicona jest eskiej odmianie syndromu DDD czyli skierowana jest
do Dorosych Dziewczynek z domw Dysfunkcyjnych. Piszc j, korzystaam
z dowiadczenia pyncego z moich wasnych przey, a take tego, ktre zdobyam
w pracy jako terapeutka i trenerka rozwoju osobistego w ramach dziaalnoci
zaoonej przeze mnie Fundacji Kobiece Serca.
None

DOROSA DZIEWCZYNKA DEFICYTY
I EMOCJE

 Kim jest Dorosa Dziewczynka z rodziny
Dysfunkcyjnej?

lkoholizm rodzica lub rodzicw jest jedn z czstszych dysfunkcji

A rodzinnych, a zarazem dysfunkcj atwo rozpoznawaln. Rozbudowana sie

pastwowych orodkw leczenia uzalenienia od alkoholu
i wspuzalenienia, a take nagonienie spoecznych skutkw alkoholizmu
dotykajcych nie tylko osob uzalenion, lecz take czonkw jej rodziny
powoduje, e dzieci pochodzce z rodzin alkoholowych s otoczone specjaln uwag
i trosk. Ma to swoje pozytywne i negatywne skutki. Z jednej strony DDA, Dorose
Dzieci z rodzin Alkoholowych, maj dostp do bezpatnej pomocy terapeutycznej,
z drugiej jednak ich wyrnienie marginalizuje problemy innych Dorosych Dzieci,
wyrastajcych w rodzinach o odmiennych od alkoholizmu dysfunkcjach. DDD
Dorose Dziecko z rodziny Dysfunkcyjnej, ktre nie jest DDA, nie ma co liczy na
bezpatn pomoc. Ponadto wysunicie na plan pierwszy problematyki DDA stwarza
niebezpieczn puapk zaprzeczania jakimkolwiek dysfunkcjom dziecistwa u tych,
ktrych rodzic, czy rodzice alkoholikami nie byli. Czy jednak kade DDA, czy DDD
potrzebuje pomocy terapeutycznej? Dlaczego w ogle ludzie po tak pomoc si
zwracaj?

W bogatej literaturze na temat DDA mona spotka rnorakie charakterystyki

osb wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym. Podkrela si, e cigy
stres, w jakim dorastay, przy jednoczesnym braku wizi emocjonalnych z rodzicami
spowodowa wypracowanie przez nie mechanizmw przystosowawczych, sucych
przetrwaniu. Mechanizmy te zale od penionej przez dziecko roli (bohater
rodzinny, kozio ofiarny, maskotka, dziecko niewidzialne) i s przenoszone
w dorose ycie, w ktrym, mimo e znika konieczno ich stosowania,
wykorzystywane s nadal. Obnia to jako ycia, czyni podatnym na rne
emocjonalne zaburzenia i uzalenienia, uniemoliwia tworzenie zdrowych relacji.
Niektrzy specjalici podkrelaj, e aby si z tych mechanizmw wyzwoli,
konieczna jest trudna, gboka i dugoletnia psychoterapia, ktra w dodatku wcale
nie gwarantuje pozytywnych rezultatw. Nie jest to moim zdaniem prawda.

Wedug danych Pastwowej Agencji Rozwizywania Problemw Alkoholowych

(PARPA), w Polsce obecnie trzy czwarte dzieci yje w domach, w ktrych
przynajmniej jeden rodzic jest alkoholikiem. Biorc pod uwag, e rodzinne
dysfunkcje, naraajce dziecko na dugotrway stres oraz uniemoliwiajce
tworzenie wizi emocjonalnych, s efektem nie tylko alkoholizmu rodzicw, mona
wycign wniosek, e niedugo gabinety psychoterapeutyczne rozmno si jak
grzyby po deszczu, a klienci z syndromem DDA/DDD bd si do nich cisn
drzwiami i oknami. To, e tak si dotd nie dziao i dzi tak si nie dzieje, moe
wynika albo z faktu, e kiedy rodziny byy idealne, a ich dysfunkcje s zmor
naszych czasw i rezultatem upadku wartoci moralnych, albo z nieuwiadamiania
sobie przez DDA/DDD ich problemu. w brak wiadomoci jest wynikiem
typowego dla DDA/DDD mechanizmu zaprzeczania rzeczywistoci. Rozwamy
zatem obie moliwoci.

Pierwsze wytumaczenie wydaje si mao przekonujce wystarczy sign do

rde historycznych i zapozna si z drastycznymi sposobami, w jakie dzieci byy
kiedy traktowane przez dorosych. Drugie te jest wtpliwe, poniewa obecnie
DDA, a w lad za tym DDD, stay si popularnymi etykietkami, pozwalajcymi
usprawiedliwi yciowe kopoty zarwno wasne, jak i osb bliskich. Odnosz
wraenie, e rozpowszechnienie problematyki DDA/DDD wywaro odwrotny od
zamierzonego skutek. Zamiast zachci do rozwoju osobistego i wzicia
odpowiedzialnoci za wasne ycie, spowodowao, e wiele Dorosych Dzieci
utkwio w bdnym kole poczucia krzywdy i znalazo wygodn wymwk, aby nic
z tym nie robi. Nasuwa si rwnie wtpliwo skoro tak wielu ludzi jest
DDA/DDD, to dlaczego jedni radz sobie z yciem i s szczliwi, a inni nie?
Oczywicie zaley to od tego, jakie przyjmujemy kryteria radzenia sobie z yciem,
jakimi normami si kierujemy i czym dla nas jest szczcie.
Szukajc odpowiedzi, zapoznajmy si najpierw z klasycznymi objawami
wystpujcymi u osb z syndromem DDA/DDD, opisywanymi w dostpnych dotd
rdach:

niech do zmian,
trudnoci w kontaktach z innymi ludmi,
niezdolno do tworzenia trwaych zwizkw uczuciowych,
niskie poczucie wasnej wartoci,
wraenie izolacji i niedostosowania.

Jeli zatem, kobieto, jeste przebojowa i towarzyska, masz ma i dzieci,

osignite sukcesy powoduj, e czujesz si wartociowa i podasz za aktualnymi
trendami, powinna by szczliwa. Gdy natomiast wolisz spokojny tryb ycia,
jeste introwertyczk, kobiet samotn, nie masz si czym pochwali i trudno ci
znale co dla siebie w ofercie kultury masowej, to jeste z gry skazana na
nieszczcie. Ale nie martw si, wystarczy dostosowa si do obowizujcych norm
kobiety szczliwej i sprawa zaatwiona. A jeli bdziesz miaa z tym problem,
udaj si do psychologa po porad, jak to zrobi, albo na terapi (na ktrej wzmocnisz
tylko swoje przekonanie, e jest z Tob co nie tak).

Ten nieco szyderczy ton ma na celu wykazanie, e to nie bycie DDA/DDD, ale
uznanie wzorcw kulturowych za obowizujce i ch dostosowania si do nich
czsto czyni ludzi nieszczliwymi. Powoduje, e zamiast y wasnym yciem,
w zgodzie ze sob, i utosamia szczcie z poczuciem spenienia, prbuj odgrywa
role wedug napisanego przez innych scenariusza.

My, kobiety, stoimy przed szczeglnie trudnym zadaniem, bowiem scenariusz na

nasze ycie zosta utrwalony przez tysiclecia patriarchatu. Dopiero od niedawna,
majc te same prawa co mczyni, jestemy w stanie go zmienia, sign do
swojego potencjau i go realizowa, same decydowa o tym, jak wyglda nasze
ycie. Pytanie: Czy mamy odwag to zrobi? Zazwyczaj miotamy si pomidzy
dwoma ekstremami albo powielamy patriarchalny model kobiety,
podporzdkowanej mczynie opiekunki domowego ogniska, cakowicie
powicajcej si rodzinie i dzieciom, albo przejmujemy mskie scenariusze,
stajemy si kobietami niezalenymi, skupionymi na swoich karierach zawodowych,
skonnymi do podporzdkowania sobie partnera i nazywania go ojcem swoich
dzieci.

Rodzice byli dla nas pierwszymi i najwaniejszymi autorytetami. To, jakie

wzorce nam przekazali, jak nauczyli radzi sobie z trudnociami, jakie metody
wychowawcze stosowali, decyduje o tym, w jakim stopniu staymy si kobietami
dojrzaymi, w peni odpowiedzialnymi za wasne wybory i dokonujcymi ich
wiadomie. Dziecistwo to niezwykle wany dla kadego czowieka okres,
przygotowujcy go do dorosego ycia. Nasze dojrzewanie do dorosoci przebiega
kilkuetapowo. Od momentu przyjcia na wiat rozwijamy si po kolei
w nastpujcych obszarach:

poczucia bezpieczestwa,
poczucia kobiecoci,
poczucia wasnej wartoci,
poczucia mioci.
 Jako niemowlta, a potem mae dzieci nabywamy umiejtno przetrwania,
w wieku przedszkolnym i szkolnym uczymy si funkcjonowania w relacjach
z osobami tej samej i przeciwnej pci. Bdc nastolatkami, zaczynamy okrela
wasn tosamo i wreszcie, jako mode kobiety wstpujce w okres dorosoci,
otwieramy si na dowiadczanie mioci. Tak si dzieje, jeli nasz rozwj przebiega
prawidowo. Jeli nie w obszarach tych mamy deficyty.

Poniewa nie ma idealnych rodzicw, kada z nas miaa w mniejszym lub

wikszym stopniu dysfunkcyjne dziecistwo. Nie ma te idealnych warunkw,
yjemy w realnym wiecie, obfitujcym w rnorakie wydarzenia i sytuacje, na
ktre, jako dziewczynki, nie miaymy wpywu. Reakcj na nie byy nasze emocje.
Jeli miaymy moliwo wyraenia ich, jeeli rodzice je zaakceptowali i wsparli
nas w ich przeywaniu, jeli nie obarczyli nas odpowiedzialnoci za to, co czuj
otrzymaymy podstawow lekcj zdrowego radzenia sobie z emocjami. A gdy tego
zabrako, gdy nasze emocje, albo niektre z nich, spotykay si z nagan rodzicw,
karami przez nich wymierzanymi, gdy nie uzyskaymy od nich emocjonalnego
wsparcia, gdy zostaymy przez rodzicw wpdzone w poczucie winy za ich
nieszczcie, upokorzone lub zawstydzone, lub cakowicie zostawione same sobie
w trudnych dla nas chwilach, jeli nasi rodzice sami nie potrafili zdrowo zarzdza
swoimi emocjami, to w jakim obszarze jestemy niedojrzae. I na tym tak naprawd
polega istota syndromu DDA/DDD na nieradzeniu sobie z emocjami.

Dorose Dziewczynki z domw Dysfunkcyjnych nie potrafi zdrowo radzi sobie

z:

lkiem jeli maj deficyty w obszarze poczucia bezpieczestwa,

seksualnym wstydem jeli maj deficyty w obszarze poczucia kobiecoci,
zoci jeli maj deficyty w obszarze poczucia wasnej wartoci,
smutkiem jeli maj deficyty w obszarze poczucia mioci.

Brak umiejtnoci radzenia sobie z emocjami skutkuje tym, e albo zalewamy si

nimi i to one przejmuj nad nami kontrol, odbierajc moliwo racjonalnego
mylenia i wiadomego dziaania, albo blokujemy je w sobie, stosujc rne sposoby
ucieczki od nich, co uniemoliwia skuteczne komunikowanie si ze sob, z innymi
ludmi i ze wiatem.

Poniewa nie ma idealnego dziecistwa, kada z nas wyniosa z tego okresu baga
deficytw, niedojrzaoci w poszczeglnych sferach i zablokowanych emocji. Baga
ten utrudnia nam ycie. Tylko od nas jednak zaley, co z nim zrobimy czy
bdziemy go nie, cierpic, czy poszukamy tragarza, ktry nam w tym pomoe, czy
zastosujemy rodek przeciwblowy, by nie czu jego ciaru, czy te zechcemy si
go pozby. Trud rozwoju osobistego polega wanie na tym, aby ten worek bagau
rozwiza i zobaczy, co w nim jest. Powrci do swego dziecistwa, przypomnie
sobie krzywdy, ktre wiadomie czy niewiadomie nam wyrzdzono, traumatyczne
sytuacje, ktrych dowiadczyymy, poczu emocje z tym zwizane i je wyrazi.
W tym procesie potrzebujemy kogo, kto okae wspczucie i zrozumienie dla
naszych emocji, zaakceptuje je i wesprze w ich przeywaniu psychoterapeuty,
ktry sam wczeniej odkama wasne dziecistwo (pe jest dowolna, dla prostoty
uywam mskiej formy jzykowej). Potrzebujemy jak to zgrabnie uja Alice
Miller, wiatowej sawy psychoterapeutka, autorka wielu ksiek empatycznego
wiadka. Nastpny krok to przyjrzenie si, jaki wpyw na nasze ycie maj powstae
wskutek dysfunkcyjnego dziecistwa deficyty. Jakie mechanizmy przystosowawcze
stosujemy, cho dawno ju mogybymy z nich zrezygnowa. I dlaczego nie
zrezygnowaymy jakie korzyci odnosimy, uywajc ich. Szczere odpowiedzi na
te pytania ujawni nasz opr przed zmianami. Kolejny krok to dostrzeenie, e w
baga deficytw zawiera w sobie olbrzymi potencja rozwojowy, e krzywdy
i traumatyczne dowiadczenia mona przeksztaci w pikne jakoci. Gdy nam si to
uda, pozostaje ostatni etap wybaczenie tym, ktrzy nas skrzywdzili, losowi, e nas
tak srogo potraktowa, a take sobie. Nie chodzi o zanegowanie tego, co si stao,
zapomnienie o tym czy te zbagatelizowanie. Wybaczamy dla wasnego dobra po to,
aby uwolni si od naszej przeszoci, od dysfunkcji naszego dziecistwa, a tym
samym ostatecznie pozby si wyniesionych z tego okresu deficytw.

Mechanizmy przystosowawcze, ktre wyksztaciymy w dysfunkcyjnych

domach, aby przetrwa, to w istocie niezdrowe sposoby radzenia sobie z emocjami
zalewanie si nimi lub blokowanie ich. Dopki s one skuteczne w dorosym yciu,
niewiadomie je stosujemy. Impuls do tego, aby z tych mechanizmw zrezygnowa,
pojawia si wtedy, gdy przestaj one dziaa albo gdy negatywne skutki ich
stosowania staj si dla nas dotkliwe. Czsto dowiadczamy tego dopiero wwczas,
gdy dopadnie nas jaki yciowy kryzys. Problemy w zwizku lub jego rozpad,
odejcie, zdrada partnera lub jego naogi, choroba (nasza lub kogo z rodziny),
dowiadczona przemoc, utrata pracy lub stabilnoci finansowej, wypalenie
zawodowe to tylko niektre z nich. Kryzysy yciowe i zwizane z tym emocje s
olbrzymi szans, aby odkry swoje deficyty i je przepracowa, ale znw tylko
od nas zaley, czy z tej szansy skorzystamy. Takiego impulsu, takiej szansy nie maj
te Dorose Dziewczynki, ktrym wszystko si ukada, ktre wiod ustabilizowane,
na pozr szczliwe ycie. Tym bardziej trzeba docenia odwag tych, ktre
z wasnej woli zdecydoway si poda drog, jak to piknie okreli M. Scott Peck,
rzadziej wdrowan, drog osobistego rozwoju, ktra wcale nie jest atwa.

Po pomoc psychoterapeutyczn sigaj zazwyczaj kobiety przeywajce kryzys

bd jego skutki depresj, nerwice, brak rwnowagi emocjonalnej czy rne
uzalenienia. W powszechnej opinii to one wanie cierpi na syndrom DDA/DDD.
W wielu przypadkach szukanie przez nie pomocy u specjalistw jest kolejn prb
zdjcia z siebie odpowiedzialnoci za swoje ycie. Oczekuj od terapeuty rad,
wskazania waciwych wyborw, cudownego lekarstwa, ktre rozwie ich
problemy. Zadaniem dobrego psychoterapeuty jest takie poszerzenie wiadomoci
klienta, aby mg on dostrzec, e cay potencja rozwojowy tkwi w nim samym. Aby
mg pozna swoje mechanizmy przystosowawcze utrwalajce jego deficyty
i dokona wyboru, czy chce si ich pozby. Jeli tak dobry terapeuta jest po prostu
empatycznym wiadkiem towarzyszcym klientowi w tym procesie. Nieskuteczno
wielu terapii, ich dugotrwao bez widocznych skutkw, bierze si przede
wszystkim z nieuwiadomionego oporu klienta przed wziciem na siebie
odpowiedzialnoci za rozwizanie swoich problemw oraz z nieumiejtnoci
dostrzeenia tego oporu przez terapeut. A take niestety z przejcia
odpowiedzialnoci przez terapeut za rozwizanie problemu klienta lub te
z ustawienia si wobec niego w roli wszystkowiedzcego guru.
None

 Zdrowe i niezdrowe zarzdzanie emocjami

szelkie nasze problemy w dorosym yciu wcale nie s skutkiem tego, co

W nam si na bieco przytrafia, wydarze, ktre oceniamy jako dobre czy

ze, susznych czy bdnych decyzji ani losu, ktry albo jest dla nas
askawy, albo zadaje kolejne ciosy. Problemy wynikaj z tego, e nie potrafimy
sobie w zdrowy sposb radzi z emocjami. Przyjo si dzieli emocje na pozytywne
i negatywne. Przyjo si te, e szczcie polega na odczuwaniu wycznie tych
pierwszych i nieobecnoci tych drugich. Tymczasem emocje s, jakie s, kada jest
potrzebna i kada czemu suy caa sztuka polega na umiejtnoci zarzdzania
nimi. Niestety, tej sztuki zazwyczaj nie nauczono nas w dziecistwie. Rodzice,
zamiast rozwija nasz zdolno zdrowego radzenia sobie z emocjami, w procesie
wychowania czsto obdarzali nas niefortunnymi wzorcami i szkodliwymi
przekazami. W szkole wtaczano nam do gowy wiedz z rnych przedmiotw, ale
pominito t najbardziej przydatn wiedz o emocjach, czyli o czym, z czym
bdziemy miay do czynienia przez cae ycie. W konsekwencji zarzdzamy
emocjami w sposb niezdrowy albo si nimi zalewamy, albo je blokujemy,
uciekamy od nich.

Czym s emocje? Kada emocja to nasza reakcja na jaki bodziec, odpowied na

zaistnia zmian. Emocje powstaj w mzgu, a uwidaczniaj si w ciele. Bodcami
wywoujcymi emocje s midzy innymi:

sygnay przekazywane przez nasze zmysy,

sygnay z naszego ciaa,
sytuacje, przedmioty, obiekty, ktre z czym nam si kojarz,
nasze myli,
nasze potrzeby,
komunikaty sowne od innych ludzi,
zachowania innych ludzi.

Istnieje wiele teorii powstawania emocji; niektrzy badacze podkrelaj, e nasza

emocjonalno zapisana jest w genach, inni zwracaj uwag na kontekst spoeczny
i kulturowy jej ksztatowania. Pewne emocje, tak zwane pierwotne, pojawiaj si
automatycznie, inne s uwarunkowane za magazyn pamici emocjonalnej
w mzgu uwaa si jdro migdaowate. Oznacza to, e niektre reakcje emocjonalne
mog by wyuczone. Jeli kiedy jakie wydarzenie wywoao u nas silne emocje,
zostao to przez nasz mzg zapamitane i podobna sytuacja w przyszoci wywoa
podobn emocjonaln reakcj. To tak, jakbymy w duej mierze widziay
teraniejszo przez pryzmat poprzednich dowiadcze, przepuszczay aktualne
bodce przez filtr tego, co wydarzyo si wczeniej. Z jednej strony pami
emocjonalna jest dla nas korzystna, wyuczone odruchy chroni nas przed
niebezpieczestwem, z drugiej moe by wielkim obcieniem utrudniajcym
kontakt z rzeczywistoci, powodujcym nadmiern reaktywno.

Pomimo braku powszechnie obowizujcej koncepcji emocjonalnoci, na

potrzeby tego poradnika moemy przyj, e emocje s fizjologicznym
pobudzeniem naszego organizmu, na ktre nie mamy wiadomego wpywu. Jest to
zjawisko subiektywne te same bodce mog u rnych ludzi wzbudza zupenie
inne reakcje emocjonalne. Poza tym w trakcie ycia i nabywania nowych
dowiadcze, nasza wyuczona reakcja na okrelony bodziec moe si zmienia.
Cho powstawanie emocji wydaje si niezalene od naszej wiadomoci i woli, to
jednak mamy wpyw na to, co z tymi emocjami zrobimy, jak bdziemy nimi
zarzdza.

Kada emocja ma swoje natenie, na przykad lk moe by niepokojem albo

panik, wstyd zaenowaniem lub odczuciem gbokiego ponienia, zo irytacj
lub wciekoci, a smutek przygnbieniem lub rozpacz. Powyej pewnego
natenia nastpuje tak zwane zalanie emocj przestajemy mie kontrol nad
swoimi zachowaniami. Zarwno w panice, ponieniu, jak i we wciekoci czy
rozpaczy nasze zachowania staj si irracjonalne, co ma czsto fatalne konsekwencje
i dla nas samych, i dla innych ludzi. Uczc si kontaktu z wasnymi emocjami,
a w zasadzie odzyskujc go, moemy przyj umown skal emocji, powiedzmy od
zera do dziesiciu. Pytajc siebie, co czuj, nazywajc emocj, jednoczenie
ustalamy jej natenie z wykorzystaniem tej skali. Jeli przekroczy ono pi, bdzie
to dla nas informacj, e pojawio si due ryzyko zalania si emocj. Mamy
wwczas szans, by do tego nie dopuci. Jak tego dokona? Jeli moemy
odizolowa si od bodca, zrbmy to. Zmiana miejsca, ucicie rozmowy,
zakoczenie kontaktu z drug osob czy osobami, zastopowanie nakrcajcych
emocje myli to przykadowe sposoby, ktre temu su. Jeli nie mamy takiej
moliwoci, albo jest ona niewystarczajca, moemy obniy natenie emocji
dziki technikom oddechowym czy liczeniu do dziesiciu. Obnienie natenia
emocji uzyskamy te, wyraajc j. Uwalniajc swj lk, wstyd, zo czy smutek
we waciwy dla danej emocji sposb.

Obawa przed zalaniem si emocjami powoduje, e nie pozwalamy sobie ich

odczuwa i wyraa, czyli blokujemy si na nie. Blokowanie emocji moe te
wynika z wpojonych w nas ju w dziecistwie, a utrwalonych w dorosym yciu
przekona, e niektre z nich s niewaciwe, ze, wiadcz o naszej saboci,
uomnoci, spoecznym niedostosowaniu. Niestety, dopki nie damy sobie
przyzwolenia na odczuwanie emocji, nie jestemy w stanie nimi zarzdza.
A blokowanie emocji, ucieczka od nich s tak samo niezdrowe jak zalewanie si
nimi. Zablokowane emocje nie znikaj, a kumuluj si i albo trawi nas od rodka,
utrwalajc mechanizmy przystosowawcze, albo gro niekontrolowanym wybuchem.

Rwnie niezdrowym jak blokowanie mechanizmem zarzdzania emocjami jest

ucieczka od nich, niech do ich przeywania skutkujca znalezieniem sobie
jakiego zewntrznego regulatora emocji. Moe by nim jedzenie, sodycze,
papierosy, alkohol, leki przeciwdepresyjne czy uspokajajce, ogldanie telewizji,
przesiadywanie na portalach spoecznociowych w internecie, zakupy, a take dla
bardzo wielu kobiet relacja z mczyzn czy mczyznami i rne zachowania
seksualne. Cho na krtk met s one skuteczne, bo obniaj natenie niechcianej
emocji, w duszej perspektywie s bardzo szkodliwe. Mog doprowadzi do
uzalenienia, czyli pojawienia si przymusu (bez kontaktu z regulatorem emocji
kobieta nie jest w stanie funkcjonowa) i co rwnie wane w sposb istotny
zaburzaj naturaln zdolno do zdrowego radzenia sobie z emocjami. Uzalenienie
rozwija si stopniowo, od fazy ostrzegawczej, poprzez krytyczn, do chronicznej.

Co robi, aby do tego nie dopuci? Jak nauczy si w sposb zdrowy radzi sobie
z emocjami?

Pierwszym warunkiem zdrowego zarzdzania emocjami jest przyjcie ich,

danie sobie do nich prawa. Uznanie, e mamy absolutne prawo czu to, co
czujemy, czy to si innym podoba, czy nie. Odrzucenie podziau na emocje
pozytywne, ktre moemy lub powinnymy odczuwa, i negatywne, ktrych
w adnym wypadku czu nie moemy lub nie powinnymy. Otwarcie si na lk, gdy
do tej pory prbowaymy odgrywa przed sob i otoczeniem rol silnej, odwanej
i nieustraszonej. Pozwolenie sobie na seksualny wstyd, nawet gdy kojarzy si nam
z ciemnym okresem redniowiecza. Odzyskanie kontaktu ze swoj zoci, zerwanie
etykietki grzecznej dziewczynki, a potem kobiety anioa, ktra zawsze jest yczliwa
i umiechnita. Zaprzyjanienie si ze swoim smutkiem, puszczenie ez, gdy jest co
opakiwa.

Drugim warunkiem zdrowego zarzdzania emocjami jest wzicie za nie

cakowitej odpowiedzialnoci, czyli nieobwinianie nikogo ani niczego za ich
powstanie. Czyje zachowanie, sowa, sytuacja, w ktrej si znalazymy, mog
stanowi impuls do wyzwolenia emocji, ale powstaj one w mzgu, czsto
przefiltrowane przez pami naszych wczeniejszych dowiadcze. S zatem
absolutnie i cakowicie nasze. Wzicie odpowiedzialnoci za wasne emocje
oznacza, e traktujemy je jako wasne. Mwimy wwczas: czuj lk, jestem za.
Popularnie stosowane komunikaty: przestraszya mnie czy przez ciebie si
zdenerwowaam, wskazuj, e to od kogo zaley, jak si czujemy. Niestety, nie s
to wycznie komunikaty moemy rzeczywicie ywi przekonanie, e tak jest, ale
konsekwencj takiego przekonania jest pozbycie si kontroli nad swoimi emocjami.
Pewno, e to inni s winni naszego nieszczcia, cakowicie pozbawia nas
moliwoci decydowania o swoim samopoczuciu. To typowy objaw
wspuzalenienia jednego z wzorcw uzalenienia od mioci.

Trzeci warunek zarzdzania emocjami brzmi wyraanie emocji suy

wycznie nam. Wyraamy emocje po to, by si ich pozby, aby ich w sobie nie
kumulowa, a nie po to, aby co ugra, uzyska od kogo, wywoa w nim jaki stan,
zmusi do dziaania. Jeli osoba, z ktr jestemy w relacji, nie potrafi
zaakceptowa naszych emocji a tak si dzieje, gdy sama ma z tym problem albo
gdy brak jej empatii po prostu przed ni tego nie rbmy. Jeli emocje s dla nas
trudne i potrzebujemy wsparcia, znajdmy tak osob czy grup, ktra jest w stanie
zaakceptowa wszystkie nasze emocje. Wspieranie kogo w wyraaniu emocji to
towarzyszenie mu w tym, bycie przy nim, czasem zapanie za rk, przytulenie
w zalenoci od tego, czego ten kto potrzebuje. Wspieranie nie oznacza przejcia na
siebie emocji od kogo, odczuwania tego samego co on, wzicia na siebie
odpowiedzialnoci, pocieszania, uspokajania czy dodawania otuchy.

Emocja powinna by uwalniana w sposb kontrolowany, bezpieczny dla nas i dla

otoczenia. To my powinnymy decydowa, ile w danej chwili chcemy jej upuci,
starajc si, aby podczas wyraania emocji dodatkowo jej nie podkrca. Jeli nam
si to uda, po wyraeniu emocji czujemy ulg, jeli nie jestemy wyczerpane.
Przestamy wic paka, gdy mamy wraenie, e wyraziymy ju swj smutek, nie
przywoujmy kolejnych bolesnych wspomnie, gdy pacz cichnie. Gdy
zezociymy si, tupnymy nog, nie nakrcajmy si dalej, wrzeszczc na kogo.
Jeli nasze emocje byy bardzo dugo zablokowane i chcemy je uwolni, wyrazi,
dbajmy o to, aby robi to po troszeczku, tak aby dla nas byo to bezpieczne, czyli
tak, by si nimi nie zala. Nie da si wyrazi w cigu godziny emocji
skumulowanych przez lata. Kiedy usyszaam metafor, ktra dobrze to obrazuje
podziel si ni. Wyobracie sobie zamknit butelk coca-coli, ktr mocno
wstrzniecie. Gwatowne otwarcie kapsla skutkuje eksplozj i wylaniem poowy
zawartoci butelki. Aby tego unikn, delikatnie rozszczelniamy zamknicie
i w sposb kontrolowany wypuszczamy zgromadzony w butelce gaz. Po troszeczku
wanie.

Czwarty warunek zarzdzania emocjami to uznanie, e pomidzy

powstaniem emocji a dziaaniem pod jej wpywem jest miejsce na nasz wasny
wybr, ktrego konsekwencje ponosimy same. To od nas zaley, czy chcemy
wyrazi emocje przed osob, ktrej zachowanie stao si impulsem do jej powstania,
czy te zrobimy to potem, w samotnoci czy na przykad przed terapeut. To my
wybieramy, czy pod wpywem zoci zachowamy si agresywnie wobec kogo lub
siebie. To my decydujemy, czy nakrcimy swoj emocj i zalejemy si ni, czy
zablokujemy na ni albo czy wybierzemy jeden ze sposobw, aby od niej uciec.

Gdy nauczymy si zarzdza swoimi emocjami, jestemy w stanie w peni

skorzysta z ich dobrodziejstw. Emocje speniaj wane funkcje:

informacyjn przez sygnalizowanie, co jest dla nas przyjemne, nieprzyjemne

albo czy jaka nasza potrzeba zostaa zaspokojona, czy te nie,
komunikacyjn umoliwiajc nam nawizanie bliskiego kontaktu ze sob
i z innymi ludmi,
motywacyjn dla niektrych silnie motywujc do dziaania emocj jest lk,
dla innych zo.

Warto jednak pamita, e kada emocja moe by dla nas poyteczna, ale moe
nas te ogranicza. Poyteczny lk to taki, ktry chroni nas przed
niebezpieczestwem, ograniczajcy gdy nie pozwala podj jakiegokolwiek ryzyka
zmiany. Poyteczny wstyd zabezpiecza nasze ciao przed zym dotykiem,
ograniczajcy nie pozwala cieszy si cielesn bliskoci z ukochanym mczyzn.
Poyteczna zo to taka, ktra pomaga obroni swoje granice, ograniczajca gdy
odczuwamy j w sytuacjach, na ktre nie mamy wpywu. Poyteczny smutek jest
sposobem na poegnanie spraw z przeszoci, ograniczajcy to ualanie si nad sob
bez koca. Sztuka zdrowego zarzdzania emocjami polega midzy innymi na
odrnieniu tych poytecznych od ograniczajcych i nabyciu tak zwanej inteligencji
emocjonalnej pozwalajcej na wybr emocji adekwatnej do sytuacji. Cho na t
pierwotn, pojawiajc si automatycznie, nie mamy wpywu, od nas zaley, w jak
inn emocj j przeksztacimy.
Gdy uczymy si dopiero kontaktu z wasnymi emocjami (a w zasadzie
odzyskujemy kontakt z nimi utracony w dziecistwie), pomocne bdzie ledzenie
sygnaw z ciaa. Wszystkie emocje objawiaj si w ciele, aczkolwiek kada z nas
moe mie wasny jzyk emocji, sposb, w jaki ciao nas o nich informuje.
Najczstsze objawy emocji, oprcz zmian mimiki twarzy, to:

zmiana rytmu pracy serca,

zmiana rytmu oddechu,
zaczerwienienie lub zblednicie twarzy,
drenie rk, ng, rne mimowolne ruchy mini,
rytmiczne ruchy palcami lub stopami,
pocenie si,
ucisk w gardle,
sucho w gardle,
napicie karku,
zacinite szczki,
mrowienie w rnych czciach ciaa,
motyle w brzuchu,
pieczenie w odku,
nudnoci,
biegunka,
nerwowy miech, gupawka.

Warto zaprzyjani si ze swoimi emocjami. S one jak krnbrne czasami dzieci.

Kochajc je takimi, jakimi s, nie odrzucajmy ich ani nie dajmy sobie wej na
gow. Traktujmy je jak mdra matka, z pozycji obserwatorki. Nie identyfikujmy si
z nimi, postawmy im granice. Uszanujmy je, zatroszczmy si o nie i wemy za nie
odpowiedzialno. Nie wykorzystujmy otoczenia do wyraania swoich emocji, nie
traktujmy innych ludzi jak wiader, do ktrych je wylewamy. Odzyskawszy kontrol
nad swoimi emocjami, nie bdziemy si ich ani wstydzi, ani ba.

To, co tu przedstawiam, to zaledwie elementarz pracy z emocjami, zarys wiedzy

o emocjach na potrzeby tej ksiki. Zainteresowane jej poszerzaniem odsyam do
licznych lektur, z Inteligencj emocjonaln Daniela Golemana i Porozumieniem bez
przemocy Marshalla B. Rosenberga na czele, a take na rne warsztaty i treningi
ulubionego przeze mnie nurtu Gestalt.
None

 Dwa oblicza DDD

eli uznamy, e Doros Dziewczynk z domu Dysfunkcyjnego jest kada z nas,

J a tylko okolicznoci yciowe oraz obowizujce normy spoeczne decyduj, czy

nasze deficyty si ujawniaj, czy nie, moemy inaczej spojrze na ich objawy.
Skoro deficyty te s nieodcznie zwizane z przyjciem jednego z dwch sposobw
niezdrowego radzenia sobie z emocjami zalewaniem si nimi lub blokowaniem na
nie to powinny si manifestowa jako ekstremalne postawy w rnych sferach.
I tak w istocie jest. W powszechnym ujciu syndromu DDA/DDD uwypukla si
zazwyczaj tylko jedn z nich t ktra nie jest spoecznie akceptowalna, ktr
uznaje si za sabo, nieprzystosowanie lub zaburzenie zapominajc o drugiej.

Odnoszc si do klasycznych objaww u osb z syndromem DDA/DDD,

wymienionych na stronie 20, sprbujmy nazwa ich przeciwstawne ekstrema.
Niech do zmian, trzymanie si utartych schematw ma swoje przeciwiestwo
w cigym poszukiwaniu nowych bodcw i niemonoci cieszenia si tym, co
stabilne, wypracowane, trwae. Trudno w kontaktach z innymi ludmi, niezdolno
do tworzenia zwizkw moe wynika z lku przed bliskoci. Przeciwstawny lk
przed samotnoci skania do poszukiwania towarzystwa za wszelk cen,
kontynuowania niekorzystnych dla wasnego rozwoju relacji tylko dlatego, e
kobieta nie jest w stanie czu si szczliwa, gdy jest sama. Niskie poczucie wasnej
wartoci ma take swoje ekstremum arogancj i przesadne mniemanie o sobie,
czyli cechy charakterystyczne dla narcyzmu. Przeciwiestwem poczucia izolacji
i nieprzystosowania jest rezygnacja ze swojej tosamoci na rzecz bycia we
wsplnocie, przyjcie a priori jej regu i wartoci moralnych.

Sprbujmy jeszcze na paru przykadach przeledzi inne ekstremalne postawy

charakterystyczne dla Dorosych Dziewczynek.

Jak w popularnej metaforze, jedne widz szklank do poowy pust, inne do

poowy pen. Tym pierwszym wiat jawi si jako peen czyhajcych
niebezpieczestw, w ktrym nikt nie zna dnia ani godziny, swoj przyszo widz
w czarnych barwach, majc pewno, e co pokrzyuje ich plany. Dla tych drugich
wiat jest pikn bajk, s huraoptymistkami, niebiorcymi w ogle pod uwag, e
co moe im stan na przeszkodzie. Aby sobie nie popsu humoru, uciekaj od
trudnych tematw, take od ludzi borykajcych si z problemami. Wracajc do
szklanki, w rzeczywistoci ona ani nie jest w poowie pusta, ani w poowie pena.
Szklanka w poowie napeniona jest wod, a w poowie powietrzem

Nieufno w stosunku do ludzi, podejrzewanie ich o nieczyste zamiary, ch

wykorzystania ich ma swoje ekstremum w postaci atwowiernoci. atwowierne
kobiety nie chc dopuci do wiadomoci tego, e istniej ludzie, ktrzy kami
w ywe oczy, s mistrzami manipulacji i, dc do celu, potrafi krzywdzi innych.
Lkliwo, czyli unikanie dziaa zwizanych z jakkolwiek doz ryzyka, przeciwna
jest brawurze, kiedy to celowo wchodzimy w sytuacje niebezpieczne, bo uwielbiamy
zastrzyk adrenaliny, ktry si z tym wie. Dbao o wasne potrzeby moe si
przerodzi w egoizm, gdy zupenie ignorujemy potrzeby innych. Na drugim biegunie
jest niezdrowy altruizm, kiedy to zaspokajajc wycznie cudze potrzeby,
ignorujemy wasne. Seksualne zahamowania, niech do intymnych igraszek,
traktowanie popdu pciowego jako czego wstydliwego i brudnego maj swoje
ekstremum w postaci seksualnej wolnoci, by nie powiedzie rozwizoci, gdy
kobieta traktuje swoje ciao jak przedmiot, a mczyzn jak obiekty podania.
Zaniedbanie siebie, niezwracanie uwagi na swj wygld, objadanie si prowadzce
do otyoci, zaniechanie jakiejkolwiek fizycznej aktywnoci jest w kontrze do
przesadnej dbaoci o swoje ciao, ktr trzeba by nazwa torturami i ktra znajduje
wyraz w poddawaniu si operacjom plastycznym, liftingom, odsysaniu tuszczu,
przestrzeganiu rygorystycznej diety na granicy anoreksji czy codziennym katowaniu
si na siowni. Kierowanie si w yciu wycznie rozumem to przeciwiestwo
polegania w dokonywaniu wyborw wycznie na emocjach. Skupienie si jedynie
na sprawach materialnych jest tak samo ekstremalne jak koncentracja tylko na
duchowoci. Uznanie, e najwaniejsze jest to, co tu i teraz, moe doprowadzi do
braku jakichkolwiek planw yciowych i ignorowania wnioskw z wczeniejszych
dowiadcze. Zamartwianie si o jutro i rozpamitywanie przeszoci powoduje, e
nie potrafimy cieszy si dniem dzisiejszym. Mona by tylko dawc albo tylko
biorc. W gabinecie terapeuty przyj postaw uratuj mnie albo i tak nic nie
moesz dla mnie zrobi. Kobieta moe by bluszczem oplatajcym si wok
innych ludzi albo Zosi Samosi. Moe hodowa surowej dyscyplinie i by
perfekcjonistk albo folgowa sobie we wszystkim i nigdy niczego nie koczy.
Jedne Dorose Dziewczynki poszukuj autorytetw i cakowicie przyjmuj ich
prawd za swoj, inne charakteryzuje opr przed autorytetami i ignorowanie
wszystkiego, co gosz. Obok takich, ktre goni za przyjemnociami, s i inne,
cierpice na anhedoni, czyli niemoliwo odczuwania przyjemnoci.
Dogmatyczki, twardo trzymajce si norm i wartoci, s takimi samymi Dorosymi
Dziewczynkami jak oportunistki, ktre nie przestrzegaj spoecznych czy moralnych
zasad. Te, ktre uwaaj, e szczcie moe im da tylko zwizek z ukochanym
mczyzn, przyjmuj rwnie ekstremaln postaw jak zatwardziae singielki
przekonane, e wszyscy faceci to winie.

Przykady mona by mnoy w nieskoczono. Konkluzja z tej wyliczanki jest

jedna problem Dorosych Dziewczynek polega na braku rwnowagi. w brak
rwnowagi moe dotyczy jednej sfery albo wielu. W jednej sferze mona porusza
si od ekstremum do ekstremum w tym samym czasie lub w okresach ycia po
sobie nastpujcych. Im wiksze s dysfunkcje dziecistwa uniemoliwiajce
uzyskanie dojrzaoci w poszczeglnych obszarach (poczucia bezpieczestwa,
poczucia kobiecoci, poczucia wasnej wartoci i poczucia mioci), tym wiksza
jest nierwnowaga i wyraniejsza tendencja do przyjmowania ekstremalnych
postaw. Z tego te powodu Dorose Dziewczynki z rodzin Dysfunkcyjnych rzadko s
przecitne, rzadko s po prostu szczliwymi kobietami. Po jednej stronie s kobiety
sawne te, ktre odniosy sukces w biznesie, s liderkami politycznymi,
celebrytkami, pisarkami, uczonymi, podrniczkami, zdobywczyniami himalajskich
szczytw, po drugiej pogrone w cikiej depresji, cierpice na nerwice, ofiary
przemocy domowej, uzalenione od alkoholu, narkotykw czy lekw, bezrobotne,
korzystajce z opieki spoecznej. I niezalenie od tego, co si na ten temat
powszechnie sdzi, nieszczliwe i niespenione mog by i jedne, i drugie. Z tym e
to te drugie zazwyczaj trafiaj do gabinetw terapeutycznych jako klientki. Nie
przypuszczaj, e naprzeciwko nich siedzi takie samo jak one Dorose Dziecko.
I jedyna rnica polega na tym, e terapeuta ma tego wiadomo. A przynajmniej
powinien mie.
None

 Kobieta ulega, kobieta dominujca

olistyczne podejcie do czowieka oznacza traktowanie z jednakow uwag

H trzech sfer umysu, emocji i ciaa. Cho w dalszym cigu tradycyjna

medycyna, zajmujc si chorobami ciaa, najczciej abstrahuje od wpywu
na nie ludzkiej psychiki, to coraz wicej bada wykazuje, e nie jest to podejcie
waciwe. Udowodniono, e na przykad ludzie o tak zwanej osobowoci typu
A czciej choruj na serce, a o osobowoci typu C na nowotwory.

Osobowo typu A to czowiek agresywny, atwo wybuchajcy zoci,

pochonity prac zawodow lub cakowicie oddany jakiej yciowej pasji, z du
skonnoci do rywalizacji i ryzyka, poszukujcy wyzwa, niecierpliwy, yjcy
w cigym napiciu. Charakterystycznymi zachowaniami dla osobowoci typu C s
natomiast: skonno do powice, ustpowanie innym, bierno wobec trudnoci
yciowych, paczliwo, niezwyka uprzejmo i zwizane z tym nieujawnianie
swojej zoci. Zarwno jedn, jak i drug osobowo cechuje niezdolno do
zdrowego radzenia sobie ze stresem i z emocjami.

Biorc pod uwag przyjmowanie przez Dorose Dziewczynki ekstremalnych

postaw, mona si pokusi o wprowadzenie dwch kategorii DDD: kobiety ulegej,
odpowiadajcej osobowoci typu C, i kobiety dominujcej, o osobowoci typu A.
Oczywicie, ten podzia jest czysto teoretyczny, zazwyczaj Dorosa Dziewczynka ma
cechy i jednej, i drugiej. Pod pewnymi wzgldami moe by ulega, pod innymi
dominujca. Rozrnienie to jest jednak przydatne, poniewa podkrela
charakterystyczny dla DDD brak rwnowagi i pomaga rozpozna wasne
ekstremalne postawy. Generalnie rzecz ujmujc, niezdrowe radzenie sobie
z emocjami w przypadku kobiety ulegej polega na tym, e jest ona zablokowana na
zo, a zalewa si lkiem, wstydem i smutkiem. Nadmiar stresu wywouje u niej
poddanie si, zaamanie, depresj, stan wyuczonej bezradnoci. Kobieta dominujca
jest zablokowana na lk, wstyd i smutek, a zalewa si zoci. Jej organizm
z powodu nadmiernego stresu wchodzi w stan nieustannego napicia, gotowoci do
walki lub ucieczki.

K O BI E TA U L E G A
 osobowo typu C

zalewanie si lkiem, wstydem, smutkiem,

zablokowanie na zo,
nadmierny stres wywouje poddanie si.

K O BIE TA DO M INU JCA

osobowo typu A

zalewanie si zoci,
zablokowanie na lk, wstyd, smutek,
nadmierny stres wywouje nieustanne napicie.

Ludzie boj si etykietek, tak jak diagnozy gronej choroby, bo nie chc
skonfrontowa si z prawd. Ludzie kochaj etykietki, bo pomaga im to zrozumie
siebie i wiat, w ktrym yj, i daje poczucie bezpieczestwa. Wszystko ma swoje
dobre i ze strony. Wrd specjalistw, ktrzy zajmuj si pomaganiem w sprawach
zwizanych z szeroko rozumianym zdrowiem psychicznym, mona spotka dwa
skrajnie odmienne podejcia do klientw. Jedno czste u psychologw
i psychiatrw opierajce si na etykietowaniu i stawianiu diagnozy; drugie czste
u psychoterapeutw unikajce ocen i wystpowania wobec klienta w roli
wszechwiedzcego autorytetu.

Moim zamiarem i celem tej ksiki nie jest tworzenie kolejnych etykietek, nie
uzurpuj sobie te prawa do posiadania absolutnej prawdy. Zachcam wic
Czytelniczki, aby potraktoway wszystko, czym si dziel, jako pomoc w dotarciu do
wasnej prawdy. Czy zatem zidentyfikujesz si jako kobieta ulega czy dominujca,
czy w ogle okrelisz siebie jako Dorosa Dziewczynka z rodziny Dysfunkcyjnej
zaley tylko od Ciebie. W istocie nie chodzi tu o identyfikacj, wane jest, czy to, co
przeczytasz, pomoe Ci w poprawieniu jakoci Twojego ycia, w podjciu decyzji
o wasnym rozwoju, w uwolnieniu si od swoich deficytw.

W dalszych rozdziaach przedstawi, jak wyniesione z dziecistwa deficyty

w poszczeglnych obszarach przekadaj si na niezdrowe radzenie sobie z rnymi
emocjami i jakie to wywouje skutki w dorosym yciu kobiet ulegych
i dominujcych.
None

POCZUCIE BEZPIECZESTWA

 Deficyt poczucia bezpieczestwa

o naturalne, e na pocztku swojego istnienia na tym wiecie nasze

T przetrwanie jest cakowicie zalene od dorosych najczciej od rodzicw.

Poczucie bezpieczestwa rozwija si u malutkiej dziewczynki wtedy, gdy
zaspokojone s jej podstawowe potrzeby jedzenia, snu, komfortu cieplnego,
dotyku. Z czasem tych potrzeb przybywa, do czysto fizycznych dochodz potrzeby
wyszego rzdu akceptacji, wsparcia, szacunku. Aby dziecko prawidowo si
rozwijao, musi mie zapewnione bezpieczestwo nie tylko w sferze fizycznej, ale
take emocjonalnej. Oznacza to, e zaspokojone s zarwno potrzeby jego ciaa, jak
i ducha. Brak czuoci, agresja, negowanie uczu dziecka przez rodzicw,
niepewno jutra, ycie w cigym stresie bd naraanie dziecka na dowiadczenia
nieadekwatne do jego wieku uniemoliwiaj wyksztacenie poczucia
bezpieczestwa.

Malutka dziewczynka czuje si bezpiecznie wtedy, gdy znajduje oparcie

emocjonalne w rodzicach, a znajduje je, gdy rodzice sami z emocjami sobie radz.
Jeli tak si dzieje, korzy jest podwjna, bo rodzice przekazuj dziecku wzorce
zdrowego zarzdzania emocjami. Tak naprawd to nie rne stresogenne czy
traumatyczne sytuacje, takie jak alkoholizm jednego z rodzicw, ich rozwd albo
choroba dziecka, s powodem powstania deficytw w obszarze poczucia
bezpieczestwa, ale to, e dziecko nie miao blisko siebie kogo, kto przyjby bez
oceny jego emocje z tym zwizane i nauczy je, jak sobie z nimi radzi. Dotyczy to
przede wszystkim lku.

Dziewczynka, ktrej nie nauczono radzi sobie z lkiem, wyksztaca dwojakiego

rodzaju mechanizmy przystosowawcze. Albo od swojego lku si odcina, znajdujc
rne sposoby ucieczki od niego, blokuje si na, albo te zalewa si lkiem
i wchodzi w rol bezradnej istotki, ktr wiecznie trzeba si opiekowa.

Mdrzy rodzice stopniowo oswajaj dziewczynk z lkiem ani nie trzymaj jej
pod kloszem, ani nie zmuszaj do konfrontowania si z sytuacjami zbyt dla niej
trudnymi. Powoli ucz j samodzielnego zapewniania sobie poczucia
bezpieczestwa, a nie polegania w tym zakresie wycznie na nich. Zbyt wczesne
pozbawienie dziewczynki rodzicielskiej opieki ma tak samo negatywne skutki jak
roztaczanie jej w nieskoczono, nawet gdy z dziewczynki przemienia si
w kobiet. Kobieta nauczona, e jej poczucie bezpieczestwa zaley od obecnoci
bliskiej jej osoby, bdzie poszukiwaa takiego mczyzny, ktry si ni zaopiekuje.
Kobieta przedwczenie samodzielna za znakomicie moe sobie radzi w dorosym
yciu, ale w zwizkach bdzie miaa skonno do opiekowania si swoimi
partnerami.

Beztroskie dziecistwo nie istnieje. Kada z nas jako dziewczynka przeywaa

lk. Jeli nie spotka si on z akceptacj naszych opiekunw, ktrzy niezdolni byli
okaza nam empatii i wsparcia, w dorosym yciu mamy problem z radzeniem sobie
z lkiem. Mae dziecko pozostawione samo sobie w przeywaniu lku moe dozna
traumy. Poniewa jego przetrwanie cakowicie zalene jest od rodzicw, brak
wsparcia z ich strony dziecko odbiera jako sytuacj zagraajc yciu. Z drugiej
strony, gdy wobec dorastajcej dziewczynki rodzice cigle odgrywaj rol
ratownikw, uniemoliwiaj jej wzicie odpowiedzialnoci za wasne
bezpieczestwo. I tak le, i tak niedobrze.

Poczucie bezpieczestwa u dziecka w duej mierze polega take na zaspokojeniu

jego potrzeby wsplnoty i przynalenoci. Wychowywane bez dowiadczania relacji
rodzinnych z ciotkami, wujkami, dziadkami albo izolowane od rwienikw nie
zaspokaja tej potrzeby. Oczywicie chodzi tu o relacje korzystne dla rozwoju
dziecka, o rodowisko wywierajce stymulujcy wpyw, a nie bdce rdem
kolejnego lku czy traum. Jeli rodzice bez przerwy si kc, jeli czonkowie
rodziny czy grupa rwienicza przekazuj dziecku niekorzystne wzorce, poczucie
bezpieczestwa zamiast si umacnia, sabnie.

Niekorzystne warunki rozwoju poczucia bezpieczestwa dziewczynki s

przyczyn deficytw w tym obszarze. Prby ich zapenienia prowadz do
wyksztacenia si postaw sucych budowaniu warunkowego poczucia
bezpieczestwa. Nasze bezpieczestwo nie zaley od nas samych, ale od warunkw,
ktre musz by spenione. Inaczej wyglda to w przypadku kobiety ulegej, inaczej
kobiety dominujcej.

DE F ICYT PO CZU CIA BE ZPIE CZE S TWA

 kobieta ulega

opieranie swojego bezpieczestwa na relacjach z innymi ludmi,

lk przed samorealizacj poszukiwanie opiekunw i ratownikw,
niech do podejmowania jakiegokolwiek ryzyka, denie do maksymalnej stabilizacji,
cige martwienie si o jutro, brak spontanicznoci i umiejtnoci ycia dniem
dzisiejszym,
stan wyuczonej bezradnoci.

DE F ICYT PO CZU CIA BE ZPIE CZE S TWA

kobieta dominujca

opieranie swojego bezpieczestwa na dobrach materialnych i pozycji zawodowej,

lk przed ofiarowaniem si unikanie zaangaowania w relacjach,
nieustanne poszukiwanie wyzwa, wchodzenie w sytuacje wysokiego ryzyka,
nieumiejtno odraczania natychmiastowej gratyfikacji, ycie dniem dzisiejszym bez
zwracania uwagi na jutro,
permanentny stan mobilizacji do walki z problemami, niemoliwo odprenia si.

Warunek poczucia bezpieczestwa i lk przed strat

Kobieta ulega zapewnia sobie bezpieczestwo poprzez podporzdkowanie si,

wymaga, aby poczucie bezpieczestwa zapewni jej bliski czowiek, kto, na kogo
zawsze moe liczy, kto nigdy nie opuci jej w potrzebie. Wynika to z jednej strony
z niewiary we wasne siy, ale z drugiej z wygody, z unikania odpowiedzialnoci za
wasne ycie. Bardzo dugo korzysta z oparcia rodzicw, spod ich skrzyde wychodzi
wwczas, gdy znajdzie skrzyda zastpcze najczciej w osobie partnera. Oczekuje
od niego, e bdzie si on o ni troszczy, opiekowa jak za starych, dobrych,
patriarchalnych czasw. Jeli partner oczekiwa nie spenia albo gdy go zabraknie,
kobieta ulega poszukuje ludzi, na ktrych moe si zawiesi przyjaciki
zawsze gotowej j utuli, gdy bdzie jej smutno, terapeuty, ktry zniesie jej
nieustanne narzekania, wsplnoty, gdzie bdzie moga wyla swj bl
z przekonaniem, e nikt nie ma tak le jak ona. Dla kobiety ulegej inni ludzie
istniej po to, by j wspiera, za w zamian za zapewnienie jej poczucia
bezpieczestwa ona gotowa jest podporzdkowa si im cakowicie. W relacjach
zawodowych te jest podporzdkowana godzi si na wszystko, pracuje
w nadgodzinach, daje si wykorzystywa.

Wiele toksycznych relacji damsko-mskich, ale take relacji rodzic-dorose

dziecko czy te relacji przyjacielskich wynika z tego, e przynajmniej jedna ze
stron traktuje drug jako gwaranta swojego poczucia bezpieczestwa. Chodzi tu albo
o bezpieczestwo emocjonalne, albo materialne, czyli finansowe. W mojej praktyce
terapeutycznej spotkaam wiele kobiet cierpicych w zwizkach z powodu ranicych
je zachowa partnera jego przemocy, zdrad, obojtnoci kobiet, ktre nie
potrafiy odej tylko dlatego, e wizaoby si to dla nich z utrat finansowego
poczucia bezpieczestwa. Nazyway swoje cierpienia nieszczliw mioci,
obwiniay o nie partnera, nie zdajc sobie sprawy, e przyczyn jest ich lk o to, e
same nie s w stanie zadba o swoje finanse. Inne jako dorose kobiety narzekay na
fatalne relacje z rodzicami, na to, e czuj si przez nich wykorzystywane, ale nie
byy w stanie postawi wasnych granic, bo pozbawioby je to materialnego
zabezpieczenia. Towarzyskie znajomoci kobiety ulegej ktra jest zawsze
grzeczna, zawsze zgadzajca si na wszystko zazwyczaj podtrzymywane s tylko
dlatego, e stanowi dla niej gwarancj bezpieczestwa emocjonalnego. Niezalenie
od tego, czy potrzeby kobiety w tych relacjach s zaspokajane, czy nie, kobieta nie
chce zerwa tych kontaktw z obawy, e w samotnoci emocjonalnie si rozsypie.

Oczywicie kadej z nas zdarzaj si trudne sytuacje w yciu, kiedy potrzebujemy

pomocy i wsparcia. Dbajc o wasne poczucie bezpieczestwa, powinnymy ich
szuka i jak najbardziej mamy prawo o nie prosi. Problem polega na tym, e ulege
kobiety wsparciem nazywaj wzicie przez drug osob odpowiedzialnoci za ich
ycie i rozwizanie ich problemw. Te z nich, ktre s uzalenione od mioci,
czsto za jedyn osob mogc im pomc czy wesprze uwaaj swojego partnera.
To ryzykowne zaoenie, bo jeli jak to czsto bywa pozryway z powodu
swojego uzalenienia inne relacje i kontakty, w przypadku zaistnienia problemw
w zwizku nie maj si do kogo zwrci. Trudno te jednej osobie udwign ciar
nieustannego pomagania i wspierania. Paradoksalnie, kobieta ulega, opierajc swoje
poczucie bezpieczestwa na bliskich relacjach czy na partnerze, pozornie tylko
pozbywa si lku. Zawieszenie si na drugim czowieku rodzi bowiem paniczny
lk przed jego strat.

Kobieta dominujca nie opiera swojego poczucia bezpieczestwa na partnerze czy

bliskich relacjach, ale na dobrach materialnych, ktre skrztnie gromadzi. Stawia
prac i karier na czoowym miejscu i gotowa jest na wiele, aby wywalczy
i utrzyma stabiln pozycj zawodow. Zdolna jest do maksymalnego wysiku
i czsto rezygnuje z wolnego czasu i odpoczynku. Kobieta dominujca staje si
przez to znakomitym materiaem na ofiar korporacji, ktrych menederowie dobrze
zdaj sobie spraw, jak wysok cen jest w stanie zapaci za swoje poczucie
bezpieczestwa, powicajc ycie rodzinne i osobiste, wasny rozwj i zdrowie. Ju
to stanowi puapk, ale jest jeszcze gorsza to, co miao by skutecznym antidotum
na lk przed jutrem, ten lk jeszcze potguje; rosn obawy przed utrat z takim
trudem wywalczonej stabilnoci finansowej. Im wikszy wzia taka osoba kredyt,
tym bardziej boi si utraty pracy. Opieranie poczucia bezpieczestwa wycznie na
posiadanych pienidzach sprawia, e kobieta staje si ich niewolnic. Osabia to
znacznie odwag dokonywania zmian w swoim yciu, szczeglnie w sferze
zawodowej, powoduje te, e sfera osobista jest cakowicie podporzdkowana tej
pierwszej. Popularne powiedzenie mwi, e pienidze szczcia nie daj.
I rzeczywicie tak jest, gdy staj si celem, a nie rodkiem do realizacji yciowych
celw. Gdy tych celw brak, zdobywanie pienidzy staje si w istocie walk
o przetrwanie.

Kobieta ulega czsto zapomina o swoim zabezpieczeniu materialnym

i zapewnienie bezpieczestwa w tej kwestii zostawia mowi. Gdy zwizek si
rozpada, ona musi na gwat zadba o swoje finanse. Kobieta dominujca z kolei
rezygnuje ze zdrowego wsparcia bliskich, nie potrafi prosi o pomoc. W kryzysowej
sytuacji jest cakowicie osamotniona i w desperacji zabiega o zbudowanie
jakichkolwiek relacji.

Lk przed samorealizacj a lk przed ofiarowaniem si

Dla kobiety ulegej wzicie odpowiedzialnoci za wasne bezpieczestwo wydaje

si zadaniem ponad siy. wiat jawi si jej jako peen czyhajcych niebezpieczestw,
z ktrymi konfrontacja z gry skazuje j na porak. Nie czujc w sobie siy, aby
sprosta wyzwaniom, jakie niesie ycie, kobieta gotowa jest podporzdkowa si
innym ludziom, byle tylko zapewnili jej poczucie bezpieczestwa. Wchodzc
w zwizek, oczekuje takiego zapewnienia od mczyzny, swojego partnera. Jej lk
przed samorealizacj i niech do zadbania o wasne potrzeby powoduj, e szuka
opiekunw i ratownikw i przyjmuje wobec nich rol sabej, bezbronnej kobietki,
ktra sama w yciu sobie nie poradzi. Odgrywajc j, skazuje si na ich ask
i nieask. Opuszczona, zdradzona, oszukana, wyjtkowo dotkliwie przeywa
zadawane jej ciosy, bo trafiaj one w jej najczulszy punkt poczucie
bezpieczestwa.
 Kobieta dominujca bierze na siebie odpowiedzialno za swoje bezpieczestwo,
ale jest to dla niej ciar tak olbrzymi, e kada bliska relacja z drugim
czowiekiem, wymagajca okazywania mu troski, wspierania w trudnych chwilach,
wydaje si jej zagroeniem. W relacjach unika wic zaangaowania, trzyma innych
ludzi, take swoich partnerw w zwizkach, na dystans. Podejrzewajc, e kady
chce j wykorzysta, otacza si obronnym murem, nie dopuszczajc do siebie
nikogo. Dla kobiety dominujcej sposobem, aby czu si bezpiecznie w relacjach,
jest podporzdkowanie sobie drugiej osoby. Wcza ona zatem rne strategie
manipulacji, bdce tak naprawd przemoc, cho nie zawsze w peni jawn, czsto
w biaych rkawiczkach. Wymuszanie, zastraszanie, ponianie w celu wywoania
w partnerze ulegoci s jej dziaaniami inwazyjnymi, podobnie jak ch wywierania
wpywu, denie do przejcia nad nim absolutnej kontroli, pozbawienie moliwoci
wspdecydowania w rnych kwestiach lub ratowanie go, czyli wzicie za niego
odpowiedzialnoci, sprowadzenie do roli maego dziecka, ktrym si trzeba
opiekowa. Manipulacja na biedactwo to szanta emocjonalny, wymuszenie
czego na partnerze poprzez wzbudzenie w nim poczucia winy. Kobieta dominujca
moe te stosowa wyrafinowan strategi zamknicia si w sobie, zapraszajc
partnera do zabawy ja uciekam, a ty mnie go, by zmusi go do pokazania, jak
bardzo mu na niej zaley. W kadym z tych przypadkw kobieta unika budowania
prawdziwej bliskoci z partnerem, bliskoci, ktra nie jest moliwa bez otwartoci
i zaufania oraz zgody na zwizane z nimi ryzyko.

Kobieta dominujca tworzy relacje tylko wtedy, gdy daje jej to jak korzy.
Decydujc si w nie wej, nie zadaje sobie pytania: co ja mog drugiej osobie da?,
ale: co mog od niej wzi? Kobieta ulega za tak bardzo potrzebuje bliskiej relacji,
by czu si bezpiecznie, e drugiej osobie gotowa jest da z siebie wszystko,
zapominajc, e gdy to zrobi, dla niej samej nie zostanie ju nic.

Kobieta ulega poszukuje opiekunw i ratownikw, rezygnuje z samorealizacji,

bo zalewa j lk. Nie potrafic sama radzi sobie z emocjami, potrzebuje silnego
partnera, do ktrego moe si przytuli i na jego ramieniu wypaka. Gdy
mczyzna nie chce wej w t rol albo ma ju dosy, nazywa go zimnym
i nieczuym. Kobieta dominujca swoje bezpieczestwo emocjonalne zapewnia
sobie inaczej poprzez zablokowanie si na emocje. Jest chodna, zawsze
opanowana, niczego si nie boi i nigdy nie pacze. Z odraz patrzy na tych, ktrzy te
emocje wyraaj, nie potrafi czu wobec nich empatii. Jej wewntrzne dziecko
zostao przez ni zamknite w gbokiej, ciemnej piwnicy.
 Lk przed zmianami a lk przed stabilizacj

U kobiety ulegej ponadnormatywny lk, zwizany z deficytem poczucia

bezpieczestwa, objawia si jako denie do osignicia maksymalnej stabilizacji
we wszystkich sferach. Taka kobieta dobrze si czuje tylko we wasnym domu,
zapuszcza w nim korzenie, niechtnie przeprowadza si do nowego mieszkania, nie
mwic ju o innej miejscowoci czy kraju. Na wakacje jedzi zawsze tam, gdzie ju
bya, otacza si tym samym gronem znajomych, nawet jeli ich towarzystwo jest dla
niej nuce. Kurczowo trzyma si jednego miejsca pracy, nawet gdy nie spenia ono
jej oczekiwa. W nieudanym czy nawet toksycznym zwizku potrafi tkwi latami,
posiada bowiem niesychan umiejtno wypracowywania mechanizmw
przystosowawczych. Poznane, cho pene wad, jest dla niej znacznie lepsze ni
nieznane, po ktrym nie wie, czego si spodziewa. Lubi gromadzi przedmioty, bo
zawsze mog si przyda. Zamyka si na nowe dowiadczenia, bo ryzyko, ktre si
z nimi wie, napawa j panicznym lkiem. Jest mistrzyni rutyny, cile
przestrzega planu dnia, w jej mieszkaniu, szafach i szufladach oraz torebce panuje
idealny porzdek. Chodzi do tego samego fryzjera, zawsze tak samo si czesze, tak
samo ubiera.

Deficyt poczucia bezpieczestwa u kobiety dominujcej objawia si w swoim

drugim ekstremum jako lk przed stabilizacj. Nauczona w dziecistwie, e trzeba
maksymalnie korzysta z tego, co jest dzi, bo nigdy nie wiadomo, co si stanie
jutro, opanowaa t sztuk do perfekcji. Stabilizacja kojarzy si jej z marazmem,
martwot, nud i mierci w jej yciu zachodz cige zmiany. Nigdzie duej nie
zagrzeje miejsca, cigle si przeprowadza i yje na walizkach. Cay czas jest
w drodze. Uwielbia poznawa wiat, nigdy nie wraca tam, gdzie ju bya.
W relacjach damsko-mskich potrzebuje wci nowych dozna gdy wygasa
namitno i zwizek wchodzi w faz stabilizacji, nie potrafi si w nim odnale.
Znajduje sobie kochankw albo zmienia partnera. Hoduje zasadzie: lepiej grzeszy
i potem aowa, ni aowa, e si nie grzeszyo. Odwanie robi rewolucje
w sferze zawodowej czsto zmienia prac, cigle ma poczucie niespenienia.
Zwykle si spnia, jest baaganiar, lubi eksperymentowa ze swoim wygldem.

Podczas gdy kobieta ulega unika jakiegokolwiek ryzyka, kobieta dominujca

nieustannie go poszukuje. Lubi wyzwania, czsto uprawia sporty ekstremalne,
wyjtkowo pocigaj j mczyni niedostpni lubi walczy o ich wzgldy.
Nienawidzc swojego lku, bez przerwy wyzywa go na pojedynek, bo tylko
zmierzenie si z sytuacjami, w ktrych przecitny czowiek si boi, daje jej
pewno, e jest od swojego lku silniejsza.

Kobieta dominujca jest niebywale spontaniczna, poda wci nowych

dowiadcze, yje dniem dzisiejszym, nie baczc na konsekwencje, ktre mog
przyj jutro. Kobieta ulega nie potrafi cieszy si teraniejszoci, bo wci
zamartwia si o przyszo. Swoje poczucie bezpieczestwa kobieta dominujca
czerpie z udowadniania sobie, e potrafi sprosta najtrudniejszym sytuacjom, ktre
zreszt sama sobie stwarza, kobieta ulega buduje je na cigym zabezpieczaniu si
przed tym, co moe si wydarzy. Nieumiejtno odraczania natychmiastowej
gratyfikacji i poszukiwanie podniet czyni kobiet dominujc podatn na
uzalenienia od psychoaktywnych rodkw pobudzajcych czy od zachowa, ktre
to pobudzenie wywouj. Kobieta ulega w deniu do niczym niezakconej
stabilizacji moe si sta ofiar uzalenie od psychoaktywnych rodkw
uspokajajcych a take przynoszcych ulg zachowa na przykad kompulsywnego
jedzenia.

Radzenie sobie ze stresem

Zarwno kobieta ulega, jak i kobieta dominujca nie potrafi w sposb zdrowy
radzi sobie ze stresem. Sam stres, w odrnieniu od tego, co si powszechnie sdzi,
nie jest niczym zym, szkodliwe jest jedynie nieumiejtne nim zarzdzanie. Stres to
mobilizacja organizmu do rozwizania problemu, pokonania przeszkody. Jeli t
wytworzon przez nasze ciao energi przeznaczymy na dziaanie, rozadujemy j,
a potem damy czas naszemu organizmowi na odpoczynek i powrt do rwnowagi,
wwczas wszystko dzieje si w sposb naturalny i nie przynosi negatywnych
konsekwencji. Jeli jednak bodcw jest zbyt duo, jeli energi zamiast rozadowa
kumulujemy albo jeli nie dajemy sobie czasu na regeneracj si, pozostajemy
w stanie nieustannej mobilizacji. Cige napicie nie jest zdrowe dla naszego ciaa
pojawiaj si ble krgosupa, migreny, nadcinienie, w zbytnio obcionym sercu
rozwija si choroba wiecowa. To niestety dolegliwoci kobiety dominujcej, ktra
toczy permanentn walk ze swoim lkiem.

Nagromadzony stres u kobiety ulegej objawia si inaczej. Niezdolna do podjcia

dziaania, do rozwizywania swoich problemw, zalana lkami, wchodzi w stan
wyuczonej bezradnoci. Im bardziej unika tego, czego si boi, tym bardziej jej lk
ronie. Wyuczona bezradno jest charakterystyczna dla ofiar przemocy kobiet
zastraszonych przez swoich partnerw. Konsekwencje takiej postawy to popadanie
w depresj, bierno, przewiadczenie o cakowitej niemonoci zmiany swego losu.
Kobieta w stanie wyuczonej bezradnoci przypomina zagonione przez drapienika
zwierz, ktre gdy opadnie z si zatrzymuje si sparaliowane, niezdolne do
jakiegokolwiek ruchu. Z czasem mog si z tego rozwin rne choroby, zazwyczaj
powizane z obnieniem odpornoci organizmu, a take te o charakterze
autoagresywnym, kiedy to organizm atakuje sam siebie.
None

 Lk

k to emocja nieodzowna dla naszego przetrwania, stranik ycia. Lk

L informuje nas o niebezpieczestwie, ostrzega przed tym, co nie jest dla nas
dobre. Wywoujc stres, mobilizuje nasz energi, motywuje do dziaania,
pokonywania przeszkd, rozwizywania problemw. Niestety, oprcz tego
poytecznego lku istnieje te lk, ktry ogranicza nasz rozwj, jest niepotrzebnym
stymulantem albo paralizatorem.

Aby rozpozna, do ktrej kategorii naley odczuwany przez nas lk, najpierw
trzeba da sobie prawo do jego odczuwania. Zaprzyjani si z nim, przesta uwaa
za negatywn emocj. To nieprawda, e istniej ludzie, ktrzy si nie boj oprcz
bardzo wskiego marginesu psychopatw, ktrzy rzeczywicie s nieustraszeni,
wszyscy ludzie odczuwaj lk. Tyle e jedni potrafi w zdrowy sposb radzi sobie
ze swoim lkiem, a inni nie. Oczywicie podstawowe umiejtnoci zdrowego
radzenia sobie z lkiem powinnymy naby w dziecistwie. Tak si dzieje wtedy,
kiedy nasi rodzice takie umiejtnoci posiadali i nam je przekazali. Jeli za mieli
z tym trudnoci i wobec tego nie nauczyli nas zdrowo zarzdza lkiem, my, jako
Dorose Dziewczynki, moemy nauczy si tego same.

Kobieta ulega poddaje si swojemu lkowi. Jeli si czego boi, rezygnuje

z dziaania i w ten sposb utrwala swj lk. Poniewa jest to emocja, z ktr nie
potrafi sobie poradzi, unika jakichkolwiek wyzwa, czyli idzie przez ycie po linii
najmniejszego oporu. Jeli jednak na swojej drodze spotka du przeszkod, lk j
paraliuje i kobieta zostaje przed t przeszkod, niezdolna do jej pokonania. Nauka
zdrowego radzenia sobie z lkiem zaczyna si u niej od tego, e decyduje si robi
wanie to, czego si boi. U podstaw jej nadmiarowego lku tkwi bowiem
przekonanie, e sama sobie nie poradzi. Podejmujc kolejne prby dziaania, czyli
postpujc wbrew swoim dotychczasowym mechanizmom przystosowawczym,
nabiera pewnoci siebie. Jej lk maleje skoro raz ju daa sobie z czym rad, to
najprawdopodobniej podoa nastpnemu wyzwaniu. Typowym przykadem jest
wystpujcy czsto u ulegej kobiety lk przed prowadzeniem samochodu. Ona tak
gboko wierzy, e si do tego nie nadaje, e nawet gdy si przeamie i uzyska prawo
jazdy, nie siada za kierownic. I dopiero kiedy to zrobi pomimo lku jest
w stanie wyj z roli kobiety ulegej grzecznie siedzcej obok swojego rycerza
ujedajcego mechanicznego rumaka. Partnerzy ulegej kobiety zazwyczaj jej na to
nie pozwalaj, nie chcc utraci bezpiecznej pozycji dominanta.
Jeli podporzdkowujca si swemu mczynie kobieta ulega chce zrezygnowa
z wygodnej dla niej roli maej dziewczynki, powinna zmierzy si ze swoim lkiem
przed samorealizacj. Stopniowo, krok po kroku, powinna bra swoje ycie we
wasne rce i nabywa umiejtnoci pokonywania przeszkd. Co najwaniejsze
musi oswoi swoj samotno, poczu, e sama dla siebie potrafi by znakomitym
wsparciem. Podejmujc rne samodzielne dziaania bez partnera czy ma,
jakkolwiek byoby to na pocztku trudne utwierdzi si w przekonaniu, e potrafi
poradzi sobie sama. Rosnca pewno siebie pozwoli jej z wiksz otwartoci
podej do nowych dowiadcze i zachci do podejmowania ryzyka zmian.
Przestajc zamartwia si o jutro, przekieruje swoj uwag na tu i teraz, co umoliwi
jej peen kontakt z rzeczywistoci i cieszenie si kad chwil swojego ycia.

Kobieta dominujca nie poddaje si swojemu lkowi, ale bez przerwy z nim
walczy. Uznajc go za emocj z, niepotrzebn, deprecjonujc, charakterystyczn
dla ludzi sabych, zuywa mas energii na udowadnianie sobie, e jest wystarczajco
silna. Blokuje swj lk, nie pozwalajc sobie na jego odczuwanie. Najwiksze
chwile euforii przeywa po pokonaniu kolejnej przeszkody. Zwycistwo daje jej tak
due poczucie mocy, e gdy brakuje jej przeszkd, sama je sobie stawia. Jeli jednak
trafi na przeszkod, ktrej nie jest w stanie pokona, cae jej poczucie
bezpieczestwa pryska jak baka mydlana. Nauka zdrowego radzenia sobie z lkiem
u kobiety dominujcej rozpoczyna si od dopuszczenia do siebie tego lku,
odstpienia od cigego mocowania si z nim. Od pozwolenia sobie na sabo. Taka
postawa da moliwo zregenerowania si, zmniejszenia napicia. Dowiadczenie
wasnego lku moe j doprowadzi do wikszej bliskoci z innymi ludmi, ktrych
dotychczas lekcewaya. Zawieszenie broni ze swoim lkiem, porzucenie walki
z nim pozwoli te dominujcej kobiecie zapuci korzenie, poczu korzyci pynce
ze stabilizacji.

Niech do odczuwania lku, odrzucanie go powoduj, e czsto zamieniamy lk

na inn emocj. Kobieta ulega zwykle przykrywa go smutkiem lub wstydem,
kobieta dominujca zoci. Niezdrowe zarzdzanie lkiem, zalewanie si nim lub
blokowanie, powoduje te, e nie jestemy w stanie poradzi sobie ze skutkami
potraumatycznego stresu. Nieustannie wchodzimy w podobne do pierwotnej traumy
sytuacje, tak jakby los podsuwa nam kolejne okazje do uwolnienia lku
zamroonego podczas urazu. Kobieta, ktra jako dziewczynka przeya odrzucenie
przez rodzica, bdzie wiza si z mczyznami, ktrzy j odrzucaj. Ta, ktra
dowiadczaa w dziecistwie przemocy fizycznej czy psychicznej stanie si
kobiet uleg tyranizowan przez swojego partnera. Jak to u Dorosych
Dziewczynek bywa, moliwe jest te drugie ekstremum to ona, jako kobieta
dominujca, bdzie odrzuca mczyzn i tyranizowa swoich partnerw
None

 Bezwarunkowe poczucie bezpieczestwa

oczucie bezpieczestwa oparte na bliskich relacjach z innymi ludmi albo na

P zgromadzonych dobrach materialnych jest pozorne. Opieranie go na takich

podstawach nie wzmacnia go, ale osabia. Konsekwencj takiego podejcia
jest bowiem pojawienie si lku przed strat tego, co owo bezpieczestwo nam
zapewnia. Sposobem na zminimalizowanie ryzyka straty dla kobiety ulegej jest
cakowite podporzdkowanie si, a dla kobiety dominujcej przejcie nad
wszystkim kontroli.

Warunkowe poczucie bezpieczestwa jest konieczn faz rozwoju dziewczynki,

zaspokojenie jej podstawowych potrzeb przez rodzicw otwiera jej drog w wiat
dorosoci. Deficyty w tym obszarze i powizane z nimi zakcenia w zdrowym
radzeniu sobie z lkiem powoduj, e kobieta trzyma si warunkowego sposobu
budowania swojego poczucia bezpieczestwa take w yciu dorosym. Skania j to
do przywizywania si, kurczowego trzymania si swoich gwarantw
bezpieczestwa, uzalenia od nich, czyni ich niewolnic, przemienia ycie w walk
o przetrwanie, podtrzymuje niezdrowe sposoby radzenia sobie z lkiem,
a jednoczenie nie stymuluje do rozwijania bezwarunkowego poczucia
bezpieczestwa. Czym ono jest? Bezwarunkowe poczucie bezpieczestwa to
gboko tkwice w kobiecie przekonanie, pewno, e poradzi sobie niezalenie
od tego, co przyniesie jej ycie.

Bezwarunkowe poczucie bezpieczestwa opiera si na naszych wewntrznych

zasobach, wewntrznej mocy. W odrnieniu od warunkowego pozwala budowa
zaufanie do wiata i losu. wiat jest taki, jaki jest, peen za, ale take i dobra.
W naszym yciu pojawiaj si rne dowiadczenia przyjemne i bolesne. I jedne,
i drugie s nam potrzebne do rozwoju. Nie mogybymy si rozwija, gdybymy nie
przeyway trudnych chwil, nie byybymy zdolne do ksztatowania w sobie
yciowej odwagi, gdybymy nie musiay konfrontowa si z lkiem.

Wewntrzna moc decydujca o zdolnoci przetrwania zaley od naszych si

witalnych, od poziomu naszej energii. O tym, jaki on jest, w duej mierze
decydujemy same. Dostarczanie organizmowi waciwego pokarmu i pynw,
zrezygnowanie z trujcych uywek, dbao o swoje ciao, jego kondycj fizyczn,
przeznaczanie odpowiedniej iloci czasu na relaks, odpoczynek i sen, czste
przebywanie na onie przyrody, umiejtne zarzdzanie emocjami, tak aby nas nie
wyczerpyway to absolutne podstawy bezwarunkowego poczucia bezpieczestwa,
opartego na naszych wasnych zasobach.

Podstawowym bdem kobiety ulegej jest przekierowanie uwagi na zaspokajanie

potrzeb jej bliskich, od ktrych uzalenia swoje poczucie bezpieczestwa. Brak jej
zdrowego egoizmu. Nie dbajc o wasne potrzeby, wymaga opieki ze strony innych
ludzi. Bdem kobiety dominujcej jest trwonienie energii na bezustann walk
z lkiem. Ch uzyskania absolutnej kontroli nad swoim yciem, zarwno w sferze
materialnej, emocjonalnej, jak i w relacjach, apczywe jego uywanie bez dania
sobie czasu na kontemplacj, czyni z niej osob agresywn, egocentryczn
i manipulujc innymi. Z pozoru wyjtkowo przebojowa i odwana, yje
w nieustannym napiciu, ktre wynika z ukrytego gboko w jej duszy lku przed
tym, e co wymknie si spod jej kontroli. Pomidzy skrajnociami: kobiet
bluszczem a Zosi Samosi istnieje przestrze, w ktrej budujemy poczucie
bezpieczestwa z wykorzystaniem wasnych zasobw, wewntrznej mocy,
jednoczenie potrafic korzysta ze zdrowego wsparcia innych ludzi.

Bezwarunkowe poczucie bezpieczestwa zapewnia nam spokj i harmoni,

rwnoway wiele aspektw naszego ycia. Umoliwia tworzenie partnerskich
relacji, czyli takich, w ktrych kada osoba potrafi zadba o siebie, nie zawiesza
si na partnerze ani nie usiuje przej nad nim kontroli. Zdrowy stosunek do
pienidzy powoduje, e zawsze mamy ich tyle, ile nam aktualnie potrzeba.
Potrafimy zachowa kompromis pomidzy stabilizacj i zmianami, jestemy gotowe
do podejmowania ryzyka dostosowanego do naszych aktualnych moliwoci.
Koncentrujc si na tym, co jest tu i teraz, pamitamy take o jutrze, a podejmujc
spontaniczne dziaania, nie abstrahujemy od konsekwencji. yjemy w kontakcie ze
wiatem, unosimy si spokojnie w nurtach rzeki naszego losu, wierzc, e jeli tylko
nie bdziemy pyn pod prd, doniesie nas we waciwe miejsce. Majc
wiadomo wasnych zasobw, ze spokojem rozwizujemy wszelkie problemy,
pokonujemy przeszkody, ufajc, e wanie dlatego si pojawiy, abymy mogy si
czego nauczy. yciowe kryzysy przyjmujemy jako dar od losu, ktry pomaga nam
wrci do gwnego nurtu naszej rzeki.

BE ZWARU NK O WE PO CZU CIE BE ZPIE CZE S TWA

 opieranie swojego bezpieczestwa na wewntrznych zasobach, wasnej mocy,
zdolno do tworzenia partnerskich relacji, w ktrych kada osoba potrafi zadba o siebie,
ale te partnerzy daj sobie nawzajem zdrowe wsparcie,
kompromis pomidzy stabilizacj a zmianami, podejmowanie ryzyka dostosowanego do
moliwoci,
ycie dniem dzisiejszym ze wiadomoci jutra, podejmowanie spontanicznych dziaa ze
wiadomoci konsekwencji,
spokojne rozwizywanie wszelkich problemw, pokonywanie przeszkd z ufnoci, e
wanie dlatego si pojawiy, abymy mogy si czego nauczy.

None

POCZUCIE KOBIECOCI

 Deficyt poczucia kobiecoci

o okresie, kiedy malutka dziewczynka staje si na tyle samodzielna, e

P zaczyna dostrzega swoj odrbno od matki, potrafi ju sama je, sama

chodzi, dba o swoje potrzeby fizjologiczne, nastpuje kolejny etap.
Dziewczynka dokonuje odkrycia, e istniej dwa rodzaje dzieci: podobne do niej
inne dziewczynki oraz chopcy. Rnice s nie tylko anatomiczne, ale odkrycie tych
wanie wydaje si przeomowe. Chopcy nie nosz sukienek, a ich zabawkami s
samochodziki albo karabiny. Dziewczynki s nagradzane i karane za inne
zachowania ni chopcy. Dziewczynki mog si ba i paka, ale nie wolno im si
zoci. Chopcy wprost przeciwnie. Ich bojaliwo i mazgajenie si nie spotykaj
si z aprobat dorosych, twarda postawa wobec rwienikw i bycie wrd nich
liderem, a nie kozem ofiarnym tak. Uczszczajc na lekcje religii, ogldajc
obrazy w kociele, dziewczynka dowiaduje si, e najwaniejsze postaci, do ktrych
ma si modli, to mczyni. Wrd dwunastu apostow nie byo ani jednej
kobiety, anioy te s pci mskiej. Swoj spowied przed Pierwsz Komuni
odbywa przed mczyzn, od niego dostaje rozgrzeszenie, z jego rk przyjmuje
opatek. W podrcznikach szkolnych dziewczynka napotyka na zrnicowane role
przypisywane kobietom i mczyznom, a telewizyjne reklamy utwierdzaj j
w przekonaniu, e kobieta jest gorszym rodzajem czowieka i powinna suy
mczynie. Niektre Dorose Dziewczynki si z tym godz, inne postanawiaj
udowodni, e jest odwrotnie.

Oczywicie, to wszystko, co tu napisaam, jest generalizacj i uproszczeniem na

potrzeby tej ksiki. Istniej dziewczynki wychowywane po msku i chopcy,
ktrym w procesie wychowawczym wpajano kobiece wzorce. Niezwyk rol
w ksztatowaniu si tosamoci pciowej dziecka ma charakter jego relacji
z rodzicem tej samej pci i rodzicem pci przeciwnej, obserwowanie rl, jakie matka
i ojciec peni w rodzinie, a take sposobu, w jaki si do siebie odnosz.

Simone de Beauvoir, jedna z czoowych feministek ubiegego wieku, napisaa:

Nie rodzimy si kobiet, kobiet si stajemy w rodowisku kulturowym.
Podkrelia tym samym, e to nie tylko geny, cho one te, decyduj o tym, jak
uformuje si nasza pciowa tosamo. Rnice genetyczne midzy kobiet
a mczyzn uwidaczniaj si w budowie i funkcjonowaniu ciaa, odmienne
proporcje hormonw powoduj, e kobiece mzgi funkcjonuj nieco inaczej ni
mskie. Jednak sposb wychowania i wydarzenia z dziecistwa, a potem wzorce
kulturowe maj kolosalny wpyw na ugruntowanie poczucia wasnej pciowoci
kobiecoci i mskoci. A take na powstawanie deficytw w tej sferze.

O tym, jak bardzo kobiety s odcite od swojej seksualnoci (mczyni zreszt

te, cho w mniejszym stopniu o czym za chwil) wiadczy trudno w nazywaniu
narzdw pciowych. Nos, ucho, szyja, rka, palec okrelenie tych czci ciaa nie
sprawia nam problemw. Obszar midzy nogami jest pod tym wzgldem wyjtkowy.
Od medycznych, cho obco brzmicych okrele typu srom, pochwa, przez
szlachetne, przyswojone z obcych kultur, takie jak wagina czy joni, przez popularn
cipk czy dziurk, przez humorystyczne lub czue myszki, broszki i muszelki,
dochodzimy do okrele wulgarnych, z pizd i dup na czele. Bardzo czsto ju
w dziecistwie zosta nam wszczepiony toksyczny wstyd zwizany z nasz
seksualnoci. Mao ktra z nas miaa moliwo otwartego rozmawiania ze swoj
matk na te tematy, wiedz czerpaymy wic z lekcji biologii i od koleanek.
Dzisiejsze dziewczynki maj jeszcze jedno rdo wiedzy pornografi, ktr albo
same ogldaj, albo pojawiajce si w nich wzorce seksualnych zachowa s im
przekazywane przez korzystajcych z niej chopcw. Odkrywanie tajemnic naszego
budzcego si kobiecego ciaa poprzez masturbacj czy te zabawy w lekarza
z rwienikami byy zazwyczaj mocno tpione przez dorosych i naznaczone
pitnem miertelnego grzechu, z ktrego trzeba si byo spowiada w konfesjonale.
Z reguy seks w naszych rodzinnych domach by tematem tabu, jako dziewczynki
zostawaymy same ze swoimi emocjami po odkryciu, e rodzice to robi.

Traktowanie jako tabu spraw zwizanych z seksualnoci jest tak samo wanym
powodem powstania deficytw w obszarze naszej kobiecoci, jak wszelkie
naduycia seksualne, ktrych zaznay niektre z nas. Nieszanowanie fizycznych
granic dziewczynki, zy dotyk, molestowanie seksualne przez dorosych czy
rwienikw wyrzdzaj dziewczynce olbrzymi krzywd, ktra bdzie miaa
kontynuacj w jej dorosym yciu swoje ciao kobieta bdzie traktowa jak
przedmiot lub z obrzydzeniem, przestanie si z nim identyfikowa. Dotyczy to
przede wszystkim stref intymnych. Jak celnie uj to Wojciech Eichelberger
w ksice Kobieta bez winy i wstydu stanie si madonn, ladacznic albo wojujc
mieczem syren ze zronitymi w rybi ogon nogami. Do tych trzech moliwoci
dodam jeszcze jedn moe sta si kochank, oddajc swoje ciao mczynie.
Warto zaznaczy, e niektre kobiety ofiary seksualnego molestowania czsto maj
olbrzymi trudno w wyzbyciu si potraumatycznych skutkw naduy, ktrych si
wobec nich dopuszczono, gdy same czuj si winne, pamitajc, e sprawiao im to
przyjemno.

O tym, czy rozwijajca si kobieco trafia na sprzyjajce warunki, czy nie,

wiadczy choby reakcja rodzicw na nasz pierwsz miesiczk. Czy byymy na to
przygotowane? Pobiegymy poinformowa o tym matk z dum czy te
z zawstydzeniem? Jak przyj to ojciec? Czy stao si to okazj do rodzinnego
wita, czy te zostao pominite, jako nic nieznaczcy fakt? Badajc deficyty naszej
kobiecoci, moemy si te przyjrze, na ile teraz menstruacja jest czym
wstydliwym, wstrtnym czy traktowanym jak znienawidzona kobieca przypado.

Co jest powodem, e kobiety s w wikszym stopniu odcite od swojej

seksualnoci ni mczyni? Zaszoci patriarchatu deprecjonujcego kobiec
seksualno, niedojrzao w sferze seksualnej naszych rodzicw, ktrzy nie
potrafili nam przekaza zdrowych wzorcw, a take dualne uwarunkowania
wspczesnej kultury, oscylujce midzy seksualnym zniewoleniem a cakowit
swobod sprawiaj, e zdecydowanie gorzej ni mczyni jestemy w stanie
rozpozna swoje seksualne podniecenie. Odcite od swojego ciaa bdnie
odczytujemy motyle w brzuchu na widok atrakcyjnego przedstawiciela pci
przeciwnej jako zakochanie, pocztek mioci. Mamy wielk trudno w odrnianiu
sfery seksualnej od emocjonalnej, mylimy ch pjcia do ka z mczyzn
z mioci do niego na cae ycie, bo nie potrafimy odbiera sygnaw ze swojego
ciaa. A nie potrafimy, poniewa jako dziewczynkom wmwiono nam, e okolice
krocza s wstydliwe i nie wolno nam ich dotyka. Chopcy na dotykanie swojego
penisa mieli rodzicielskie przyzwolenie czynili to przecie zawsze, oddajc mocz.
Dowiadczali te polucji i erekcji i szybko odkryli, e w ten sposb ich penis
wyranie daje do zrozumienia, e odczuwaj seksualne podanie do przeciwnej
pci.

Kobieco to co wicej ni seksualno. Zawenie do postrzegania kobiecoci

jedynie przez pryzmat seksualnoci jest objawem deficytw w tym obszarze
i skutkuje tym, e czujemy si kobietami tylko wtedy, gdy jestemy atrakcyjne dla
mczyzn, gdy wzbudzamy w nich seksualne podanie. Kobieco to take kobiece
cechy, takie jak wytrzymao, empatia, kreatywno, intuicja. Ale kobieco to
rwnie seksualno odcicie si od tej sfery, deprecjonowanie jej jest
odrzuceniem czci siebie i zerwaniem kontaktu ze swoim ciaem. Istotne jest
rwnie, aby postrzega seksualno w szerszym kontekcie ni seks i erotyka.
Seksualno to energia seksualna zwizana z pci, energia, ktra jest podstaw
naszej witalnoci, chci do ycia, paliwem naszego rozwoju w rnych sferach,
zaspokajania potrzeb wyszego rzdu. To, w jakie jakoci t energi
przetransformujemy, zaley tylko od naszej wiadomoci i woli.

Rwnouprawnienie pci, rewolucja seksualna, zalew erotyki spowodoway, e

pomieszay si, jeszcze do niedawna czytelne, kobiece archetypy i role. Kobieco
zostaa rozczonkowana, a deficyty w tej sferze s tego widocznym objawem. Obok
archetypu Matki Polki czy moherowego beretu mamy wzorzec emanujcej seksem
Dody. Archetyp opiekunki domowego ogniska ciera si z wzorcem singielki,
kobiety wyzwolonej. Jako kobiety speniamy przerne role matki, ony,
kochanki, kobiety pracujcej, szefowej, przyjaciki. Mona si w tym pogubi,
szczeglnie jeli nasz partner wymaga od nas odgrywania wszystkich rl naraz albo
gdy same prbujemy to robi.

Odcicie si od swojego ciaa i swojej seksualnoci, zrnicowanie kobiecych rl,

spadek po patriarchacie w postaci wci istniejcej mskiej normatywnoci
w spoeczestwie (czowiek = mczyzna), a take, co rwnie wane, utracenie
pokoleniowego kontaktu z naszymi przodkiniami, sprzyja rozwojowi warunkowego
poczucia wasnej kobiecoci. O naszej kobiecoci decyduj zaoone przez nas,
wiadomie czy niewiadomie, okrelone kryteria. Dla jednej kobiety jest nim wygld
dostosowany do aktualnie obowizujcych norm pikna, dla drugiej okazywane jej
mskie zainteresowanie, dla trzeciej urodzenie dziecka, dla czwartej powicenie
siebie dla rodziny. Takie podejcie uniemoliwia korzystanie z wewntrznej
kobiecej mocy i wtacza w koleiny stereotypw.

W jaki sposb deficyty poczucia kobiecoci uwidaczniaj si u kobiety ulegej

oraz u kobiety dominujcej?

DE F ICYT PO CZU CIA K O BIE CO CI

kobieta ulega

madonna traktujca seks jak obowizek maeski lub kochanka oddajca swoje ciao
mczynie,
trudnoci w nawizywaniu przyjacielskich relacji z mczyznami,
przerost jakoci kobiecej energii (yin),
powicenie si wycznie dzieciom i rodzinie, zaniedbywanie kariery zawodowej i pasji.
 DE F ICYT PO CZU CIA K O BIE CO CI
kobieta dominujca

ladacznica traktujca seks przedmiotowo lub walczca syrena odcita od swojej

seksualnoci,
trudnoci w nawizywaniu przyjacielskich relacji z kobietami,
przerost jakoci mskiej energii (yang),
powicenie si wycznie karierze zawodowej i pasjom, zaniedbywanie dzieci i rodziny.

Stosunek do seksu

Kobieta ulega moe traktowa seks wycznie jako sposb na prokreacj albo
jako metod utrzymania przy sobie partnera. Zarwno madonny, jak i kochanki
skadaj w ofierze swoje ciao, przestaje ono do nich nalee. Te pierwsze nawet nie
potrafi czerpa z seksu przyjemnoci, tym drugim to si udaje, ale poprzez
zaspokajanie potrzeb mczyzny.

Kobieta dominujca te podchodzi do seksu przedmiotowo. Ladacznica uwaa

go za rdo przyjemnoci, odlotowych dozna, sposb rozadowania napicia,
utwierdzenia si w przekonaniu o swojej atrakcyjnoci dla pci przeciwnej albo
sposb na upolowanie kolejnej zdobyczy. Walczca syrena, przypominajca
wczesne feministki, nie ma zamiaru sta si obiektem mskiej chuci, seks uwaa za
wymys szatana (czyli mczyzny) i relikt patriarchalnej dominacji. Podobnie jak
dziewczynka, ktra na zo babci odmrozia sobie uszy, postanawia by kobiet
aseksualn.

Rozwizo seksualna i ozibo, zmienianie partnerw seksualnych jak

rkawiczek, zdradzanie staego partnera oraz zaprzestanie aktywnoci seksualnej
z mem po urodzeniu dziecka te ekstremalne postawy maj t sam przyczyn, a
jest ni deficyt poczucia kobiecoci. Niektre kobiety, mylc intensywno
seksualnych dozna z bliskoci, nie potrafic odrni podania seksualnego od
swoich uczu, zakochuj si atwo i szybko, a potem nie mog ukry rozczarowania,
e partner przestaje si nimi interesowa, kiedy namitno wygasa. Inne przyjmuj
typowo mski punkt widzenia, kompletnie oddzielajc seks od uczu. Kobiety
niepotrafice odczuwa z seksu przyjemnoci albo nieuprawiajce go z braku
partnera, bombardowane medialnym zalewem artykuw o seksie, czuj si
niepenowartociowe. Katoliczki musz si zmierzy z kocielnymi przekazami
dotyczcymi seksu, nietolerowaniem stosunkw pozamaeskich ani zblie
z innym ni m mczyzn, nawet gdy s w wieloletniej separacji czy po
rozwodzie.
Seks jest przeceniany jako sfera decydujca o jakoci ycia albo niedoceniany
jako wyraz czcej kobiet i mczyzn intymnej bliskoci. Seks jest towarem
konsumpcyjnej kultury albo demonem sprowadzajcym czowieka na manowce.
Wypracowanie zdrowego podejcia do seksu przez kobiet nieopierajc swojego
poczucia kobiecoci na naturalnej, wewntrznej mocy, jest zadaniem niemoliwym
do wykonania.

Relacje przyjacielskie a pe

Deficyt w obszarze kobiecoci powoduje istotne zaburzenia w budowaniu bliskich

relacji, kobieta bowiem postrzega drugiego czowieka przede wszystkim przez
pryzmat jego pci. Kobieta ulega ma due trudnoci z tworzeniem przyjacielskich
relacji z mczyznami. Pozbawiona dumy z wasnej kobiecoci uwaa mczyzn za
lepsz odmian czowieka, stawia go na piedestale i daje mu prawa, ktrych sobie
nie przyznaje. Przekonana, e to mczyzna obdarza j kobiecoci, okazujc
zainteresowanie, stara si tak postpowa, aby to zainteresowanie zdoby, czyli
dostosowa si do tego, czego mczyzna od niej oczekuje. Poniewa bycie kobiet
samotn jest dla niej najwikszym przeklestwem, bo pokazuje, e nikt jej nie chce,
a take pozbawia moliwoci udowodnienia swojej kobiecoci poprzez bycie matk,
zanim wejdzie w zwizek, kadego spotkanego mczyzn traktuje jako
potencjalnego kandydata na ma. Gdy jaki si jej owiadczy, decyduje si bez
wahania, bo sam fakt, e zostaa wybrana, uwaa za nobilitacj. Przy takim
podejciu niemoliwe jest posiadanie mczyzn przyjaci, czyli ludzi, z ktrymi
mona tylko pogada, mile spdzi czas bez snucia planw na wspln przyszo
we dwoje. I bez uprawiania seksu, bo z przyjacielem tego si nie robi. Bywa, e
kobieta ulega szybko godzi si na seks po krtkiej znajomoci z mczyzn, liczc
na to, e doceni on jej ofiar i si z ni zwie. Poza tym kobieta ulega boi si, e
jeli odmwi, mczyzna odejdzie do innej kobiety. Z kobietami takimi jak ona
ulegymi, szybko znajduje wsplny jzyk. Tematami rozmw s najczciej
mczyni, narzekanie na ich bezduszne zachowania albo wymiana opowieci o tym,
jak zostay przez nich obsypane rami. Potem, jako matki, kobiety ulege
rozmawiaj ze sob gwnie o mach albo dzieciach.

Kobieta ulega jest bierna w relacjach damsko-mskich, siedzi w swojej wiey,

wypatrujc ksicia na biaym koniu, ktry zdobdzie jej serce. Godzinami czeka na
telefon, na propozycj spotkania, a gdy to si zdarzy, czuje si hojnie obdarowana
przez swojego askawc. W zwizku poddaje si panu i wadcy, a jeli jako
przerywnik jego nieustannych burkni usyszy komplement, gotowa jest przychyli
mu nieba.

Kobieta dominujca sama siada na konia w poszukiwaniu wybranka, ktry

najczciej zamknity jest w swojej wiey. To ona si do niego dobija i swoj
kobieco potwierdza tym, e udao si jej zdoby jego serce. Bywa, e po
odniesieniu sukcesu jedzie dalej, na kolejne podboje. Z mczyznami, ktrzy jej nie
interesuj, bo nie s w jej typie, potrafi budowa przyjanie. atwo znajduje z nimi
wsplny jzyk, bywa wspania kumpel. cz j z nimi wsplne pasje albo praca
zawodowa, w ktr jest zazwyczaj mocno zaangaowana. Jej problemem s
przyjanie z kobietami nie potrafi ich tworzy, bo kobiety ulege, wiecznie
rozmawiajce o swoich mach i dzieciach, wydaj si jej nudne, a podobne do niej
kobiety dominujce traktuje jak rywalki. Kobieta dominujca nie boi si samotnoci.
Dugo pozostaje singielk, a gdy wie si z jakim mczyzn, wkada spodnie
i z determinacj peni rol eskiej odmiany pana domu. Szybko czynic
mczyzn, ktrego wybraa, pantoflarzem, dzielnie czy obowizki zawodowe
z domowymi. Na babskie pogaduchy nie ma ani ochoty, ani czasu.

Yin i yang

W filozofiach wschodnich mocno podkrela si energetyczn natur czowieka.

Mwi si przy tym o dwch rodzajach energii eskiej i mskiej, a przyjmujc
chisk nomenklatur yin i yang. Obie te energie wystpuj w obu pciach, z tym
e kobiety maj przewag yin, a mczyni yang. Oznacza to (mwic
w uproszczeniu), e w kadej kobiecie jest co z mczyzny, a w kadym
mczynie co z kobiety. Jest to zreszt w zgodzie z wiedz medyczn. Zarwno
w ciele kobiety, jak i mczyzny kr oba rodzaje hormonw eskie i mskie,
odmienne s jednak ich proporcje. Jungowska psychoanaliza podchwycia podejcie
dualnoci energii, kreujc pojcia Animy (jakoci eskiej) i Animusa (jakoci
mskiej). Dojrzaa kobieco potrzebuje i yin, i yang; i Animy, i Animusa. Deficyt
w obszarze kobiecoci to przerost jednej formy energii nad drug, zbyt duy nadmiar
energii eskiej przy niedostatku mskiej lub przerost energii mskiej i niedobr
eskiej. Ten pierwszy przypadek dotyczy kobiety ulegej, ten drugi dominujcej.

Aby lepiej to zobrazowa, spjrzmy na charakterystyk yin i yang poprzez

rne okrelenia, przymiotniki czy cechy, a take skojarzenia z natur:

yin yang

ulego dominacja
bierno aktywno
emocje rozum

wsppraca rywalizacja
jedno separacja
blisko dystans

wraliwo odporno
spokj wigor

sabo sia

stabilizacja zmienno
otwarcie si zamknicie si

powolno szybko

synteza analiza
ziemia niebo

noc dzie

ciemno jasno
woda ogie
mikko twardo

wilgotno sucho

pynno solidno

zimno ciepo

ksiyc soce

Ciekawe, e czsto podchodzimy do tych okrele wartociujco. Jasno wydaje

si nam lepsza od ciemnoci, ciepo lepsze od zimna, sia od saboci, aktywno od
biernoci czy rozum od emocji. Jeli tak si dzieje, to niestety odbieramy wiat
z mskiego punktu widzenia. Kiedy spotykamy mczyzn, dla ktrych stabilizacja,
spokj, mikko czy wraliwo s wyjtkowo pocigajce, to uwaamy ich za
zniewieciaych.

Wane, aby nie utosamia eskich jakoci yin wycznie z kobiecoci,

a mskich yang wycznie z mskoci. Dojrzaa kobieco potrzebuje obydwu
rodzajw energii, odpowiedniej ich proporcji, a nie usztywnienia si z koncentracj
tylko na jednej. Niedostatek mskiej energii u kobiety ulegej powoduje, e jej
kobieco jest zbyt agodna, zanadto powicajca si, kobiecie brak woli walki,
atwo si zaamuje i poddaje, ma skonno do depresji. Kobiecie dominujcej,
z niedoborem energii eskiej, brakuje wraliwoci, otwarcia si na innych, czuoci
i mikkoci, a take umiejtnoci przyznania si do wasnej saboci, w relacjach
rywalizuje i nie jest zdolna do kompromisu.

Cakowity brak energii mskiej moe doprowadzi kobiet do masochizmu,

czerpania przyjemnoci z odczuwania blu, natomiast brak energii eskiej do
sadyzmu, czyli czerpania przyjemnych dozna z zadawania blu innym.

yciowe priorytety

Najwikszym marzeniem kobiety ulegej jest posiadanie rodziny i dzieci.

Niestety, wynika to nie tyle z jej wiadomego wyboru yciowej drogi, ile z braku
innych pomysw na ycie, niedostatku odwagi przeamywania patriarchalnych
wzorcw, niezdolnoci wyzwolenia si z uwarunkowa systemu rodzinnego lub
spoecznego i niechci do podania wasn ciek rozwoju. Zdobywa edukacj,
nawet idzie na studia, a po nich podejmuje prac, jednak cay czas koncentruje si na
poszukiwaniach kandydata na ma. Moe by i tak, e w zampjciu upatruje
szansy wyrwania si z dysfunkcyjnego czy wrcz patologicznego domu rodzinnego.
Gdy lata pyn, a ona wci jest pann, staje si coraz bardziej nieszczliwa
i niespeniona. Jeli jednak los si do niej umiechnie i wyjdzie za m, zostaje
wspania gospodyni. Robi zakupy, gotuje, sprzta, pierze, prasuje i oczekuje
przyjcia na wiat dzieci. Gdy te si pojawi, wszystkie jej marzenia zostaj
zrealizowane, nie potrzebuje ju niczego wicej. Jest na utrzymaniu ma, przestaje
w ogle myle o swojej karierze, pasjach, powica si w caoci rodzinie,
kompletnie zapominajc o wasnym rozwoju. Gdy tak si niefortunnie zoy, e m
od niej odejdzie, jej wiat wali si w gruzy.

Najwikszym marzeniem kobiety dominujcej jest kariera zawodowa, zarabianie

duej iloci pienidzy, posiadanie wadzy lub rozwijanie swojej yciowej pasji. Nie
starcza jej czasu ani ochoty na budowanie bliskich relacji. Zaoenie rodziny
odkada na pniej. Gdy ma ju stabilne stanowisko, mieszkanie i okrg sum na
koncie, do swojej kolekcji osigni postanawia dopisa zdobycie odpowiedniego
partnera. Po wejciu w zwizek robi sobie chwilow przerw na urodzenie dziecka,
ktrego wychowaniem zajmuje si babcia lub niania. O jej dom dba gosposia. Na
ycie rodzinne, wsplne przebywanie z mem i dzieckiem, przeznacza zaledwie
okienka w swoim przepenionym terminarzu spraw zawodowych. M zreszt
szybko przestaje spenia jej oczekiwania, zwizek z nim staje si szary i nudny.
Poznaje innych, ciekawych mczyzn i nawizuje romanse zazwyczaj z kolegami
z pracy lub kim poznanym przez internet. Traci grunt pod nogami, gdy dowiaduje
si, e jej dziecko zaczo bra narkotyki, m od dawna ma kochank, zostaa
zdegradowana ze stanowiska albo zaczyna szwankowa jej zdrowie. W swoich
kopotach jest zupenie sama nie ma przyjaci, a rodzina dawno si od niej
odwrcia.

To oczywicie przerysowania, obrazy w krzywym zwierciadle jak wszystkie

opisy kobiet ulegych i dominujcych w tej ksice. Chodzi jednak o zwrcenie
uwagi, e jeli w yciu kobiety brak harmonii, jeli jaka jego sfera jest rozronita,
to w innych kobieta ponosi straty. To oczywiste, e pogodzenie rl rodzinnych
i zawodowych jest trudne, ale prawdziwie partnerski zwizek zadanie to
zdecydowanie uatwia. Poza tym, jeli kobieta poda za swoim wewntrznym
gosem, to potrafi dokonywa wiadomych wyborw. wiadomych, czyli takich,
w ktrych dostrzega zarwno korzyci, jak i straty. Dojrzaa kobieco ma jeszcze
jedn cech jest ni odpowiedzialno. Odpowiedzialno waciwie wywaona,
zarwno za siebie, jak i za bliskich, adekwatna do przyjmowanych rl.
None

 Wstyd

rne odmiany wstydu mona si wstydzi jakiego swojego zachowania,

S ktre uznaymy za naganne, niezgodne z naszym systemem wartoci, istnieje

te pojcie toksycznego wstydu, kiedy to czujemy si gorsze, nic niewarte.
Tutaj jednak bdzie mowa o wstydzie zwizanym z nasz kobiecoci, a przede
wszystkim z jej aspektem seksualnym. Podobnie jak inne emocje, seksualny wstyd
odgrywa rol poyteczn chronic nas, albo negatywn ograniczajc,
utrudniajc nam ycie, obniajc jego jako.

Poyteczny wstyd pozwala nam wyznaczy fizyczne granice, zachowa szacunek

dla swojego ciaa, traktowa je jak najcenniejszy skarb. Wstyd ten wskazuje nam, e
kto traktuje nasze ciao jak przedmiot, wykorzystuje je, deprecjonuje, gardzi nim.
Albo e robimy to my same. Ochronny wstyd rozwija si u dziewczynki wtedy, gdy
zaczyna si ona utosamia ze swoim ciaem i chce sama decydowa o tym, kto
i gdzie moe go dotkn, komu je pokaza i jakie jego partie. Dziewczynka
instynktownie okrela intymne jego czci, czyli takie, ktre szczeglnie chce
chroni przed dotykiem i wzrokiem innych. Zdrowy seksualny wstyd jej w tym
pomaga. Niestety rodzice lub inni doroli rnie na to reaguj. Uzurpujc sobie
prawo do posiadania jej ciaa, odmawiaj dziewczynce prawa do decydowania o nim,
ucz, e jej ciao do niej nie naley. Zaburzajc jej prywatno, blokuj zdrowy
wstyd. Przytulaj, gaskaj po gowie, gdy sami maj na to ochot, nie pytajc jej
o zgod. Wymiewaj, gdy chce zakry na play zaczynajce rosn piersi. Bez
pukania wchodz do azienki, gdy dziewczynka si kpie. Dopuszczaj si zego
dotyku, naruszajc granice jej miejsc intymnych. Stosuj przemoc fizyczn,
wybierajc sobie nie wiedzie dlaczego pup jako najlepsze miejsce do bicia. S
oburzeni i karz dziewczynk, gdy odkryj, e si masturbuje. Na lekcjach religii
dziewczynka dowiaduje si, e masturbacja to grzech miertelny, za ktry idzie si
do pieka. Lekarze traktuj jej ciao bezosobowo, nie zwaajc na jej wstyd czy bl,
bezceremonialnie ka rozebra si do naga w gabinecie, do ktrego co chwila kto
wchodzi. Takie dowiadczenia pozbawiaj dziewczynk szacunku dla wasnego
ciaa, przestaje ono by jej wasnoci; uwiadamiaj te, e wstyd jest czym
nagannym.

Rodzice mog te przeszkodzi w rozwoju zdrowego seksualnego wstydu

u dziewczynki, gdy sami s go pozbawieni. Chodz nago po domu czy przebieraj
si przy dziewczynce, uprawiaj w jej obecnoci seks, przekazuj jej treci
nieadekwatne do wieku. Pozbawiona zdrowego wstydu jest matka, ktra opowiada
creczce o szczegach swojego seksualnego poycia, czy ojciec bez zaenowania
ogldajcy w jej obecnoci pornografi. Dziewczynka, chonc niezdrowe wzorce od
rodzicw, zaczyna postrzega ciao jako odrbny byt, oderwany od emocji i uczu,
przedmiot, ktrego si uywa.

Istniej te rodzice zalani wstydem, dla ktrych wszystko, co pochodzi z ciaa,

jest grzeszne, brudne, ze. To ci, dla ktrych seksualno i seks s tematami tabu,
niekiedy zaniedbujcy swoj higien i wygld, niepotraficy rozmawia
z dziewczynk na te tematy. Dziewczynka, otrzymujc taki przekaz, zostaje
oderwana od swojej natury, traktuje swoje ciao ze wstrtem, pozbawia je
przyjemnoci i staje si zahamowana w sferze swojej seksualnoci.

Dorose Dziewczynki niepotrafice odczuwa zdrowego wstydu, nienauczone

odczytywania sygnaw ze swojego ciaa z podaniem seksualnym na czele cechuje
albo bezwstydno, albo nadmierna wstydliwo. Bezwstydno to pozbawienie si
jakichkolwiek fizycznych granic, za nadmierna wstydliwo to otoczenie swojego
ciaa pancerzem uniemoliwiajcym odczuwanie fizycznej przyjemnoci. W jednym
i drugim przypadku kobieta nie potrafi zarzdza swoim seksualnym podaniem,
wymyka si ono spod jej kontroli. Bezwstyd, czyli zablokowanie si na zdrowy
wstyd, powoduje, e to podanie seksualne rzdzi kobiet, a nie ona nim. Gdy
odczuwa podanie, zaspokojenie go staje si dla niej celem nadrzdnym, wic
realizuje ten cel bez zwaania na konsekwencje. Odcicie si od swojego ciaa
skutkuje tym, e kobieta nie potrafi waciwie nazwa tego, co si z ni dzieje,
a poniewa dla niej mio brzmi bardziej szlachetnie ni podanie, wydaje si
jej, e jest zakochana w obiekcie swego seksualnego zainteresowania. Intensywne
doznania towarzyszce zblieniu cielesnemu utwierdzaj j w tym faszywym
przekonaniu.

Kobieta nadmiernie wstydliwa, zablokowana na swoj seksualno pozbawia si

wewntrznej mocy. Stumione popdy, gwat na swojej naturze, niech do wasnego
ciaa powoduj, e staje si ona zgorzkniaa, wiecznie niespeniona, podatna na
depresje. Bywa, e objawia si to w postaci autoagresji, chorb narzdw pciowych,
nadmiernej otyoci lub anoreksji. Wszystkie wyparte czci naszego ja przejmuj
nad nami kontrol tak samo jest z seksualnoci. Najtragiczniejszym tego
skutkiem dla kobiety jest molestowanie seksualne swoich dzieci, co wcale nie jest
zjawiskiem tak rzadkim, jak si wydaje.

Jak przywrci w sobie zdolno do odczuwania zdrowego seksualnego wstydu?

Pozby si bezwstydnoci lub nadmiernego wstydu? Przede wszystkim przez
odzyskanie kontaktu z wasnym ciaem. Su temu rne techniki terapeutyczne, na
przykad choreoterapia, terapia tacem i ruchem. Taniec w ogle, a szczeglnie ten
improwizowany, taniec brzucha, salsa czy kobiece tace w krgu bardzo uzdrawiaj
nasz seksualno. Niezwyk moc uzdrawiajc ma te obcowanie z natur.
Kobieca energia jest bardzo zwizana z energi ziemi, z przyrod. Pywanie, masae,
aktywno fizyczna, czyli zaopiekowanie si swoim ciaem, te bardzo pomaga
wzmocni energi naszej kobiecoci.
None

 Bezwarunkowe poczucie kobiecoci

zorzec kobiecoci przekazuje dziewczynce matka. Ojciec, jako pierwszy

W mczyzna w yciu kadej dziewczynki, swoim zachowaniem powinien

wzbudzi w niej dum z tego, e jest kobiet. Rozwj naszej kobiecoci
moe by zahamowany nie tylko wskutek wadliwych przekazw od rodzicw, ale
take w wyniku wszelkich zranie, jakich dowiadczyymy w tym obszarze.
Podczas prowadzonych przeze mnie warsztatw dla Dorosych Dziewczynek
z domw Dysfunkcyjnych zapraszam uczestniczki do praktyki, inspirowanej lektur
ksiki Biegnca z wilkami Clarissy Pinkoli Estes. To paszcz ofiarny. Kobiety
wypisuj na osobnych karteczkach wszystkie zranienia swojej kobiecoci, jakich
w yciu dowiadczyy. Oprcz rnych wydarze z dziecistwa opisuj take te ze
swego dorosego ycia jak byy zdradzane, wymiewane, poniane przez
mczyzn, jak zaznaway od nich przemocy albo jak ich partnerzy odsunli si od
nich, preferujc internetowe flirty i pornografi. Potem kada z uczestniczek po
kolei ukada karteczki na rozcignitym na ziemi kawaku tkaniny symbolizujcym
ofiarny paszcz. Uczestniczenie w tej ceremonii zawsze jest dla mnie poruszajcym
przeyciem na paszczu przybywa karteczek, a w pewnym momencie zaczyna
brakowa na nie miejsca.

Jestem przekonana, e wikszo kobiet jest ogromnie poraniona w swojej

kobiecoci, nie dziwi mnie zatem, e usilnie szuka sposobw, aby si kobietami
czu. Deficyt poczucia kobiecoci jest jednym z gwnych powodw popadania
w nag mioci, emocjonalnego uzaleniania si kobiet od mczyzn. Ale, jak
pisaam wczeniej, przez to, e deficyt ten osabia nasz wewntrzn, kobiec moc,
przekada si te na inne dziedziny ycia. Wiele wspczesnych kobiet, odrzucajc
znane im wzorce kobiecoci, z ktrymi si nie utosamia, wybiera wzorce mskie.
Nie tdy droga. Kobieco zawiera w sobie zarwno energi esk, jak i msk
i warto nauczy si korzysta z obu. Bezwarunkowe poczucie kobiecoci to
dotarcie do peni swojej naturalnej, wewntrznej mocy wynikajcej z faktu, e
jestemy kobietami. Nie potrzebujemy nikogo ani niczego, aby nimi by.

O ile bezwarunkowe poczucie bezpieczestwa zapewnia nam zdolno

przetrwania i ch do ycia, o tyle rozwinicie bezwarunkowego poczucia
kobiecoci pozwala nam samym decydowa, jakie ono bdzie, wpywa na jego
jako. Z kobiecoci zwizana jest nasza seksualno, energia seksualna od naszej
woli zaley, na co j przeznaczymy. Moemy ni emanowa poprzez seks i erotyk,
moemy wykorzysta do zarabiania pienidzy, zadbania o finanse, moemy
przeksztaci w kreatywno albo przeznaczy na budowanie relacji. Energia
seksualna pozwala odczuwa rado ycia, rozwija pasje, otworzy si na
doznawanie przyjemnoci.

Bezwarunkowe poczucie kobiecoci umoliwia uwolnienie si od stereotypw

zwizanych z rolami. Dokonujc wyborw, korzystamy ze swojej wewntrznej
mocy, pytamy siebie: co jest dla mnie dobre? Mona mie wspaniae poczucie
kobiecoci, zarwno bdc singielk, samotn matk, szczliw matk,
zajmujc si domem i dziemi gospodyni, kobiet biznesu czy zdobywajc
szczyty Himalajw. Z poczuciem wewntrznej kobiecej mocy jestemy w stanie
budowa przyjanie zarwno z mczyznami, jak i kobietami. adnej pci nie
uwaamy ani za lepsz, ani za gorsz, doceniamy jednak ich odmienno i specyfik,
korzystamy zarwno z energii eskiej, jak i mskiej. Partnerskie relacje oparte s
na zaufaniu, a zaufa drugiemu czowiekowi mona tylko wtedy, gdy przestajemy
si go ba. Czujc si penowartociowymi kobietami, nie boimy si mskiej
dominacji, nie poddajemy si jej, nie obawiamy si te kobiet, przestajemy z nimi
rywalizowa. Nie potrzebujemy mskiej adoracji ani kobiecej zazdroci, by
potwierdza swoj kobieco.

Bezwarunkowe poczucie kobiecoci pozwala nam inaczej spojrze na kwestie

swojego ciaa i wygldu. Nie s ju one wyznacznikiem naszej kobiecoci, ale staj
si jej wyrazem. Akceptujemy nasze ciao takie, jakie jest, traktujemy je
z agodnoci, ale i trosk. Dbamy o nie przez zwracanie uwagi na higien, zdrowie,
kondycj, i robimy to wszystko dla siebie, a nie po to, eby nasze ciao podobao si
innym. Podobnie jest z wygldem. Dopracowujemy swj wasny styl, dobieramy
ubrania, w ktrych dobrze si czujemy, fryzur, ktra nam odpowiada, makija,
ktry traktujemy jako pikn kobiec zabaw. Nie podamy lepo za mod i nie
stroimy si tylko po to, eby zwrci na siebie uwag, sta si seksownymi laskami
dla mczyzn i obiektami zazdroci innych kobiet. Nie torturujemy swojego ciaa
poddawaniem go inwazyjnym zabiegom kosmetycznym ani te zmuszaniem si do
noszenia obcisych spodni czy wysokich obcasw. Wysokie obcasy nie do, e
katuj nam stopy, to jeszcze czyni z nas istotki wiotkie, poruszajce si z trudem,
wymagajce oparcia si na silnym, mskim ramieniu.

Kobieco to nasz potencja do rozwoju. Negowanie kobiecoci, w penym tego

sowa wymiarze, pozbawia nas mocy niezbdnej do budowania naszego poczucia
wasnej wartoci. Kobieta z dojrza kobiecoci zachowuje odpowiedni proporcj
energii eskiej i mskiej we wszystkich sferach ycia. Jest silna i odwana, ale
pozwala sobie take na sabo, jest czua i troskliwa dla innych, ale take dla siebie,
potrafi by wytrzymaa, ale umie te powiedzie do, z empati traktuje innych
ludzi, ale zdolna jest take pokaza ky, gdy kto lub co jej zagraa, umie by
agodna jak baranek oraz dzika jak wilczyca. Traktujc swoje ciao jak bezcenny
skarb, nie rozdaje go beztrosko ani nie czyni obiektem transakcji handlowych. Ale
te nie chowa go w ukrytym skarbcu, daje sobie prawo si nim cieszy oraz pozwala
dotyka tym, ktrzy traktuj je z mioci i szacunkiem tak jak ona.

BE ZWARU NK O WE PO CZU CIE K O BIE CO CI

rozrnianie pomidzy kobiecoci, seksualnoci i seksem, kontakt z wasnym ciaem,

traktowanie go z mioci i szacunkiem,
zdolno do tworzenia przyjacielskich relacji z osobami obojga pci,
obecno zarwno eskich, jak i mskich jakoci energii, z przewag tych pierwszych,
wiadomy wybr yciowej drogi, odrzucenie stereotypw kobiecych rl.

None

POCZUCIE WASNEJ WARTOCI

 Deficyt poczucia wasnej wartoci

udowanie poczucia wasnej wartoci jest cile zwizane z okrelaniem

B swojej tosamoci, z podjciem ryzyka indywidualizacji, z akceptacj swojej

odmiennoci. To ksztatowanie swojego ego. Proces ten intensyfikuje si
w wieku nastoletnim, kiedy stajemy w obliczu pierwszych yciowych decyzji
okrelajcych dalszy scenariusz na ycie wyboru szkoy, kierunku studiw,
zainteresowa. Decyzje te dotycz take ycia osobistego, odpowiedzi przez
dorastajc dziewczyn na pytania, czy i kiedy chce wej w stay zwizek, czy
i kiedy chce mie dzieci, co jest w tej chwili jej priorytetem kariera zawodowa czy
zaoenie rodziny, nauka samodzielnego ycia w pojedynk czy zbudowanie
partnerskiej relacji z mczyzn. Mdrzy rodzice nie przeszkadzaj w tym crce, nie
narzucaj swoich wzorcw i wizji, ani nie krytykuj, ani nie pochwalaj s
czujnymi obserwatorami rozwijajcej si tosamoci dziecka, a w razie koniecznoci
piesz z pomoc i wsparciem. Dzielnie znosz okres nastoletniego buntu, kiedy to
zostaj strceni przez swoj latorol z piedestau absolutnych autorytetw, uznajc
to za konieczny etap uniezaleniania si od nich dziecka, jego wchodzenia w dorose
ycie z okrelon tosamoci, ustanawiania wasnej przestrzeni. Swoim
postpowaniem w relacji z crk przekazuj jej wzorce asertywnego zachowania,
umiejtno obrony wasnych granic z szacunkiem dla granic innych ludzi. W miar
usamodzielniania si dziewczyny zdejmuj z siebie odpowiedzialno za ni, za to,
jak yciow drog wybierze. Mdrzy rodzice postpuj jak dzikie zwierzta, ktre
po okresie wyjtkowej troski o swoje mode, mogcej by wzorem dla ludzi, nagle
bezceremonialnie je od siebie odpychaj, uznajc, e zdobyy ju wystarczajc
umiejtno radzenia sobie w yciu.

Dlaczego tak si nie dzieje? Dlaczego Dorosym Dziewczynkom brak wasnej

tosamoci? Dlaczego tak wiele z nich, pomimo e dawno ju wyprowadziy si
z rodzinnego domu, czy silna emocjonalna wi z rodzicami, czasami nawet
wtedy, gdy oni ju nie yj? Powd jest prosty ci rodzice te wyrastali
w dysfunkcyjnych domach. Matka bya Doros Dziewczynk, ojciec Dorosym
Chopczykiem, obydwoje w relacjach z dziemi szukali zaspokojenia swoich
deficytw. Rodzice, ktrzy maj problem z poczuciem wasnej wartoci, do jej
budowania mog wykorzystywa swoje dzieci. Narzucajc crce wymylony przez
siebie scenariusz na ycie, pragn by z niej dumni, chc zminimalizowa ryzyko, e
bd si jej wstydzi. Czym innym jest bowiem zdrowe wychowanie, w ktrym
rodzice z troski o crk ucz j samodzielnego radzenia sobie z yciem, a czym
innym wymuszanie przyjcia przez ni ich systemu wartoci i przekona
z przewiadczeniem, e jest jedynie suszny. To drugie podejcie utrudnia
dziewczynie prowadzenie wasnych poszukiwa, suchanie swojego wewntrznego
gosu, ugruntowanie poczucia wasnej wartoci.

Kade dziecko zrby swojej samooceny ksztatuje na bazie bezwarunkowej

akceptacji ze strony rodzicw. Wszelkie etykietki, ktre zostan mu przez nich
przyklejone, niezwykle trudno usun, nawet gdy ju doronie. Te etykietki to efekt
rodzicielskiej nieumiejtnoci oddzielenia oceny zachowania dziecka od niego
samego. Gdy dziewczyna syszy: jeste beznadziejna, gupia, za, przyjmuje to jako
brak akceptacji ze strony rodzica i zaczyna czu si beznadziejna, gupia i za.
Rwnie istotny wpyw na samoocen dziecka maj komunikaty niewerbalne
emocje rodzica, czy jego zachowanie, odbierane przez ni jako odrzucenie. Stosujc
system pochwa i nagan, rodzice ucz dziecko oceniania swojej wartoci miar
osigni, utrwalaj przekonanie, ktrego wyzby si niezwykle trudno, e swoj
warto trzeba udowodni. I tak Dorose Dziewczynki przez cae ycie staraj si
udowodni innym albo sobie, e s co warte

Jak wspomniaam, okres nastoletniego buntu to znakomita okazja do nauki

asertywnoci. Gdy dziewczyna przestaje by posuszna woli rodzicw, gdy zaczyna
kwestionowa ich prawdy, mie wasne zdanie, a zaleno od nich, ktrej dotd tak
potrzebowaa, by czu si bezpiecznie, zaczyna jej przeszkadza, mdrzy rodzice
swoim postpowaniem ucz j podstawowej zasady zdrowego funkcjonowania
w relacjach. Zasada ta brzmi: Twoja wolno koczy si tam, gdzie zaczyna si
moja. Rodzicielska nadopiekuczo dotyczy to przede wszystkim matek jest
w tym okresie rwnie szkodliwa jak brak opieki, gwnie ze strony czsto
nieobecnego, zapracowanego ojca. Matki gotowe na kade skinienie dorastajcej
crki, speniajce kad jej potrzeb, nawet kosztem siebie, nie stawiaj adnych
granic i daj sobie wchodzi na gow. Niedostpni emocjonalnie ojcowie, otoczeni
szczelnym murem zamiast zdrowych granic, interesujcy si crk tylko wtedy, gdy
jest z ni jaki problem, daj jej wyranie do zrozumienia, e nie jest dla nich
wana. A taki przekaz jest zabjczy dla rozwijajcego si poczucia wartoci
dziewczynki. Jak moe by wartociowa, skoro odrzuca j wasny rodzic? Te
przykady to oczywicie due uoglnienie, istniej bowiem niedostpne
emocjonalnie matki oraz nadopiekuczy ojcowie, czsto te rodzic przejawia
jednoczenie jedn i drug cech.
 Dysfunkcje wychowawcze podczas ksztatowania tosamoci dziecka, zwizanej
z tym asertywnoci, a w konsekwencji poczucia wasnej wartoci wynikaj take
z nadmiernej surowoci albo nadmiernej pobaliwoci rodzica. Nadmierna
surowo to inwazyjne zachowania rodzica bez uszanowania granic dziecka, takie
jak bicie, wyzywanie, straszenie, wymiewanie; to wystpowanie z pozycji siy
w celu wyegzekwowania posuszestwa. Nadmierna pobaliwo to z kolei
dopuszczanie przez rodzica, aby dziecko nie szanowao jego granic, pozwalanie na
wszystko, niewyciganie konsekwencji, gdy dziecko zachowuje si inwazyjnie.

W budowaniu poczucia wasnej wartoci dziewczyny istotne znaczenie ma te to,

jak rodzice traktuj si nawzajem czy z szacunkiem, czy te w sposb naznaczony
przemoc. Gdy matka jest ulega i nie potrafi broni swoich granic lub gdy ojciec
jest pantoflarzem pozbawionym wasnego zdania, dziecko przejmuje negatywne
wzorce funkcjonowania w relacjach z bliskimi. Wane jest rwnie to, czy rodzice
potrafi by asertywni wobec innych ludzi, czy nie dziel ich na lepszych i gorszych,
czy nie brak im tolerancji, czy nie staj si wiecznymi ofiarami lub czy nie wchodz
w rol oprawcw z przekonaniem, e zawsze maj racj.

Oprcz rodzicw, ktrzy s najwaniejszymi dorosymi dla dziewczyny, wpyw

na formowanie si jej ego mog mie te nauczyciele w szkole, osoby duchowne,
babcia, dziadek, osoby cieszce si jej autorytetem. To, czy nastolatka uzyska od
nich bezwarunkow akceptacj, bdzie obdarzana szacunkiem, tolerancj dla jej
indywidualnoci, czy przeciwnie bdzie uznawana za wartociow, gdy speni
okrelone warunki, przesdza o tym, czy rozwinie si w niej prawdziwe, czy
faszywe ja. Fundamentem prawdziwego ja jest wasny system wartoci, wasne
przekonania, uznanie swojej odmiennoci za bezcenny skarb. Faszywe ja to
przejcie przez dziewczynk systemu wartoci i przekona autorytetw, lepe
podanie za wzorcami kulturowymi czy religijnymi, cakowite powicenie swojej
indywidualnoci w zamian za aprobat ludzi dla niej wanych. Budowanie
prawdziwego ja wie si z rozwijaniem zaufania do siebie, faszywe ja proces
ten utrudnia. Cenniejsze od wasnej opinii staje si dla dziewczyny to, co powiedz
o niej inni, jak j oceni i czy zdobdzie ich akceptacj.

Dziewczyna obdarzona bezwarunkow akceptacj przez najwaniejszych dla niej

dorosych, czujca ich poparcie, jest odporna na wszelkie ataki rwienikw. A ci
potrafi by bezlitoni. Znalezienie koza ofiarnego i wyywanie si na nim jest
czsto niestety niezauwaan przez nauczycieli metod rekompensowania sobie
przez dzieci wasnych kompleksw. Brak tolerancji dla jakiejkolwiek odmiennoci
zwykle wynika z silnej potrzeby bycia we wsplnocie dajcej poczucie
bezpieczestwa za cen wyrzeczenia si wasnego ja. Dziewczyna wymiewana za
swj wygld, ubir, sposb wysawiania si, pochodzca z ubogiej rodziny czy te
rodziny alkoholowej, dziewczyna, ktrej nauka idzie z trudem albo ktra nie ma
powodzenia u chopcw, moe dowiadczy traum degradujcych jej poczucie
wartoci.
Jeli wychowanie i okolicznoci, w jakich dziewczyna dorastaa, spowodoway
pojawienie si u niej toksycznego wstydu, jeli odkrywanie przez ni wasnej
indywidualnoci zostao zablokowane, jeli rodowisko, w ktrym si wychowywaa
nie byo tolerancyjne dla odmiennych postaw i pogldw, rozwija si w niej tak
zwane warunkowe poczucie wasnej wartoci. Dziewczyna, stajc si doros
kobiet, uzalenia swoj warto od czego lub kogo, od spenienia okrelonych
warunkw. Z jednej strony owo warunkowe poczucie wasnej wartoci jest
atwiejsze do osignicia, wystarczy bowiem speni okrelone kryteria. Kobieta,
ktrej wpojono, e owymi kryteriami jest zampjcie, posiadanie partnera,
rodziny i dzieci, bdzie szczliwa, gdy jej si to uda. Ta, ktr zaprogramowano na
ocen swojej wartoci poprzez pryzmat wyszego wyksztacenia i dobrze patnej
pracy, zyska wysok samoocen, gdy ten cel osignie. Warunkowe poczucie wasnej
wartoci ma jednak swoj ciemn stron mona je rwnie szybko zyska, jak
straci. Nie mamy bowiem absolutnego wpywu na to, jak uoy si nasze ycie, czy
kryteria, wedug ktrych oceniamy nasz warto, bd spenione, czy nie. Nie
jestemy w stanie przewidzie, czy nasze ycie bdzie pasmem sukcesw, czy los
uchroni nas przed porakami, katastrofami i nieoczekiwanymi wydarzeniami,
dobitnie przypominajc, e nie wszystko od nas zaley. Konsekwencj ksztatowania
warunkowego poczucia wasnej wartoci jest ryzyko jego cigej zmiennoci
tracimy je, gdy nie uda nam si speni zaoonych kryteriw. Jeli kobieta
warunkuje swoj warto tym, e jest w zwizku z mczyzn, naraa si na kiepskie
samopoczucie, dopki jest samotna. Jeli swoj warto opiera na atrakcyjnoci
fizycznej, cierpi z powodu odstpstw od ideau urody narzuconego przez kulturowe
wzorce i panicznie boi si oznak starzenia. A gdy si tak nieszczliwie stanie, e
uzaleni si od alkoholu, rkami i nogami bdzie si broni przed uznaniem tego
faktu, jeli alkoholizm stanowi dla niej kryterium deprecjonujce warto czowieka.
Warunkowe poczucie wasnej wartoci powoduje te, e wszystko, co w yciu
robimy, wszystkie decyzje, ktre podejmujemy, s mocno przez nas samych
cenzurowane. Nie zastanawiamy si, czy to jest dla nas dobre, ale jak to zostanie
ocenione przez innych najczciej najblisze nam osoby, od ktrych jestemy
emocjonalnie uzalenione przez partnera czy rodzicw. Bywa, e tej autocenzury
nawet nie jestemy wiadome. Bywa te, e w pewnym momencie zadajemy sobie
kluczowe pytanie: Czyje to jest waciwie ycie? Czy sama napisaam do niego
scenariusz i sama jestem jego reyserem, czy te odgrywam rol w jakim filmie?

Po czym kobieta moe pozna, e jej poczucie wasnej wartoci jest warunkowe,
czyli e w istocie ma deficyt w tej sferze? Tak jak w przypadku kadego deficytu,
charakterystyczne jest przyjmowanie skrajnych postaw innych dla kobiety ulegej,
innych dla dominujcej.

DE F ICYT PO CZU CIA W AS NE J WARTO CI

kobieta ulega

postawa: jestem nie OK, inni s OK,

nadwraliwo na krytyk, podejrzliwo, spiskowa teoria dziejw,
bojkotowanie sukcesw, bierno, denie do przecitnoci,
bierne zachowania w relacjach,
brak pewnoci siebie, podatno na przyjmowanie czyich racji.

DE F ICYT PO CZU CIA W AS NE J WARTO CI

kobieta dominujca

postawa: ja jestem OK, inni s nie OK,

arogancja, nieprzyjmowanie krytyki, opr przed autorytetami,
nieumiejtno godzenia si z porakami, zacito, ch bycia najlepsz,
agresywne zachowania w relacjach z ludmi,
nadmierna pewno siebie, przekonanie o wycznej susznoci swoich racji.

Porwnywanie si z innymi

Jeli w ocenie wartoci czowieka bazujemy na ustalonych przez siebie

kryteriach, to dzielimy ludzi na lepszych i gorszych od siebie. Lepsi to ci OK,
speniajcy te kryteria, ktrych nie speniamy sami, a gorsi to ci nie OK,
niespeniajcy kryteriw, ktre nam udao si speni. Gdy spotykamy na swojej
drodze tych pierwszych, czujemy si fatalnie, gdy tych drugich wspaniale. Nasza
samoocena jest chwiejna, a ycie staje si cig walk, by pokona ustawion przez
siebie poprzeczk.

Kobieta ulega zazwyczaj okrela si w relacjach z innymi ludmi jako nie OK.
Zdradzona przez partnera bdzie doszukiwa si przyczyn zdrady w atutach rywalki
(jest modsza, zgrabniejsza, mdrzejsza) i szuka winy w sobie, nie dopuszczajc do
siebie myli, e pen odpowiedzialno za to, co si stao, ponosi partner. Kobieta
ulega, ktrej m jest alkoholikiem, dugo ukrywa ten fakt przed bliskimi, ratuje
ma z rnych opresji, byle tylko nie wyszed na jaw jego alkoholizm. Porwnujc
si z kobietami, ktrych mowie nie pij, czuje si napitnowana naogiem swojego
partnera i wspwinna za to, e w niego wpad. Kobieta, ktrej nie udaje si zaj
w ci, moe si czu z tego powodu bezwartociowa i obwinia siebie za to, e nie
sprostaa oczekiwaniom swoich bliskich. Notoryczne podkrelanie w rnych
sytuacjach, e jest si nie OK, zaszczepia niezdrowe poczucie winy, obarcza
nadmiern odpowiedzialnoci w obszarach, w ktrych jestemy z niej zwolnione.

Kobieta dominujca, prbujc uniezaleni swoj samoocen od innych ludzi

albo wytumaczy jej zmienno, czsto wchodzi w system zaprzecze i dziaa
zastpczych. Tych, ktrych uwaa za lepszych i ktrym zazdroci krytykuje,
oczernia, odczuwa wobec nich niech i irytacj. Nad tymi, ktrych uwaa za
gorszych, lituje si, radzi im, co powinni zrobi, okazuje wspaniaomylno,
pomaga nie po to, by komu byo lepiej, ale po to, aby samej poczu si lepiej.

Zdradzona kobieta dominujca pogardza rywalk, wysuwajc na plan pierwszy jej

niedostatki urody lub inteligencji, a partnera nazwie wini. Jeli zdecyduje si
z nim dalej by, bdzie da zadouczynienia i zmusza go, by codziennie
posypywa sobie gow popioem. Z chci zemsty odwzajemni mu si przy
najbliszej okazji i te go zdradzi. ona alkoholika w typie kobiety dominujcej
nieustannie bdzie wszczyna awantury z powodu jego picia, ponia, obrzucajc
najgorszymi obelgami i opowiada wszystkim naokoo, jakiego ma okropnego ma.
Niespeniona w swoim macierzystwie kobieta dominujca bdzie szuka winnego
swojego nieszczcia moe by nim m, ktry niezbyt si stara lub ma jaki
defekt. Kobieta dominujca jest mistrzyni hodowania w sobie poczucia krzywdy
bdc skrzywdzon, zwalnia si z jakiejkolwiek odpowiedzialnoci za swj los.
Budujc pomnik ze swojego cierpienia, ma poczucie moralnej wyszoci nad tym,
kto j skrzywdzi. Ona jest OK, on nie.

Reakcja na krytyk
 Deficyt poczucia wasnej wartoci powoduje, e stajemy si zalene od ocen
innych ludzi, szczeglnie tych najbliszych lub dla nas wanych. Jeli mamy
skonno do perfekcjonizmu, podlegamy presji wewntrznego krytyka, ktrego
opinia determinuje nasz samoocen. Skupione na udowadnianiu innym lub sobie, e
jestemy co warte, naraamy si na ciosy negatywnych komunikatw.

Kobiety w typie ulegym s nadwraliwe na dezaprobat otoczenia, nie radz

sobie z negatywnymi opiniami na swj temat, przyjmuj zdanie innych za
obiektywn prawd. Jeli kobieta za kryterium wasnej wartoci uzna bycie
atrakcyjn dla mczyzn, z powodu jednego zdania dezawuujcego jej urod, nawet
z ust obcej osoby, pogry si w otchani rozpaczy. Gdy wyroczni jej atrakcyjnoci
jest ukochany mczyzna, dostosuje swj wygld do jego gustw, a odtrcona przez
niego moe poszukiwa obiektu zastpczego innego mczyzny, ktry bdzie j
adorowa. Ulegej kobiecie z warunkowym poczuciem wasnej wartoci bardzo
zaley, aby by chwalon, podziwian, docenian, a poniewa jest to dla niej tak
wane, cigle si stara. Jest gotowa spenia potrzeby innych, zapominajc
o wasnych, byle tylko bya akceptowana i lubiana. Sposobem kobiety ulegej na
poradzenie sobie z krytyk jest dostosowanie si do tego, czego od niej oczekuj
inni, podporzdkowanie si istniejcym wzorcom. Konsekwencj nadwraliwoci na
krytyk jest wieczna czujno, podejrzliwo, doszukiwanie si ukrytych znacze,
podtekstw, skonno do snucia spiskowych teorii. Co ten kto tak naprawd chcia
mi przekaza przez to, co powiedzia? Czy umiech, ktrym mnie obdarzy,
oznacza, e mnie lubi, czy e ze mnie szydzi? Czy to, e szef nie odpowiedzia na
moje pozdrowienie, nie oznacza czasem, e zamierza wyrzuci mnie z pracy?

Kobieta dominujca jest zamknita na jakiekolwiek informacje zwrotne od

otoczenia. Przyjmujc wynios postaw, uznajc si za wyjtkow, nie dopuszcza
do siebie, e moe popeni bd, e jej zachowanie moe by uciliwe dla innych,
e ma jakie wady. Inni ludzie s jej potrzebni tylko po to, by j podziwia, chwali
i gaska, a jeli tego nie robi tym gorzej dla nich. Poniewa za najlepsz obron
uznaje atak, sama czsto krytykuje, a jej krytyka bardziej przypomina osd ni
ocen. Gdy jej zachowanie jest negatywnie odebrane, natychmiast odparowuje cios,
skupiajc si na osdzaniu wad przeciwnika. Nie zamierza dopuci do wiadomoci
swoich sabych stron, bo one w jej odczuciu j deprecjonuj. Pozornie niewraliwa
na krytyk innych ludzi, boryka si z przeciwnikiem o wiele potniejszym, z kim,
kto towarzyszy jej zawsze i wszdzie ze swoim wewntrznym krytykiem. To on,
cigle bombardujc negatywnymi ocenami, wiecznie niezadowolony, kieruje j
w stron perfekcjonizmu. A poniewa idea jest niemoliwy do osignicia, kobieta
dominujca niezalenie od odnoszonych sukcesw i zbieranych pochwa yje
w cigej obawie, e zostanie zdemaskowana. Kto kiedy odkryje, e tak naprawd
ona nic nie potrafi, na niczym si nie zna, nic nie jest warta odkryje jej prawdziw
twarz. Nieustanna walka z wewntrznym krytykiem manifestuje si poprzez
wyjtkow niech do autorytetw. W psychologii nazywa si to projekcj. Szef,
urzdnik, policjant, wykadowca jakakolwiek osoba, wobec ktrej kobieta
dominujca musi przyj rol podleg, dziaa na ni jak pachta na byka. Taka
kobieta zawsze jest na nie, nie potrafi si podporzdkowa, traktujc a priori
autorytet jako przeciwnika, walczy z nim. Dotyczy to rwnie grupy kobiecie
dominujcej trudno jest uzna zasady jej funkcjonowania, jakikolwiek kompromis
kojarzy jej si z utrat wolnoci. Ma by tak, jak ona chce, albo wycofuje si
z grupy, osdzajc jej czonkw jako gorszych od siebie.

Osiganie celw

W jaki sposb deficyt w obszarze poczucie wasnej wartoci wpywa na

okrelanie yciowych celw i ich realizacj? I tutaj istniej ekstrema i wcale tak nie
jest, e osiganie sukcesw wiadczy o wysokiej samoocenie. Ludzie z pierwszych
stron gazet, celebryci, laureaci nagrd, ci, ktrych stawiamy za wzr determinacji
bd skutecznoci, czsto tak samo borykaj si z niskim poczuciem wasnej
wartoci jak osoby, o ktrych mwimy, e im si w yciu nie powiodo. Kobieta
moe zrealizowa wszystkie swoje cele mie uroczego partnera, gromadk dzieci,
pikny dom, wysok pozycj zawodow, satysfakcjonujce finanse, a wewntrz czu
si niepenowartociowa.

Uwaajc si za nieudacznika, kobieta ulega bojkotuje swj sukces, aby

udowodni sobie, e do niczego si nie nadaje. Zyskuje tym samym znakomite
usprawiedliwienie, by nie podejmowa w przyszoci adnych prb zmiany swojego
ycia. Woli trzyma si utartych schematw, zamkn oczy na cen, jak paci za
zachowanie status quo, unika jakichkolwiek spontanicznych dziaa, rezygnowa
z nowych dowiadcze, ktre mogyby poszerzy jej horyzonty. Niech do
odnoszenia sukcesw, bycie przecitn pozwala jej wtopi si w tum, poczu
wsplnot z kobietami takimi jak ona. Wzajemne ualanie si nad sob to
niewyczerpany temat rozmw; wygrywa ta, ktra przekona pozostae, e spotkao j
wiksze nieszczcie. Kobieta ulega wie doskonale, e czsto konsekwencj
sukcesu jest wykluczenie ze rodowiska, zna si niezdrowej zazdroci, zawici,
odrzucania tych lepszych bo sama wielokrotnie tak postpowaa. Umacnia w sobie
przekonania uzasadniajce wasn bierno: e pienidze szczcia nie daj albo e
s dzieem szatana, e mylenie o wasnych potrzebach jest godnym potpienia
egoizmem, e bogactwo zawsze wie si z nieuczciwoci, a robienie kariery przez
kobiety z niejawn prostytucj. Gdyby osigna sukces, wyszaby przed szereg
i naraziaby si na ocen tych, ktrzy na ni patrz.

Kobieta dominujca, budujc swoj warto na odnoszonych przez siebie

sukcesach, stawia sobie ambitne cele i z wielk determinacj je realizuje. Tym, co
mobilizuje j do czsto katorniczej pracy, jest lk przed porak. Poraka
oznacza dla niej katastrof, potwierdzenie braku wasnej wartoci, psychiczne
unicestwienie. Hodujc przekonaniu, e cel uwica rodki, gotowa jest powici
swoje zdrowie i autentyczne potrzeby, nie zwaa te na to, e w deniu do celu
krzywdzi innych ludzi. Po podjciu decyzji nie potrafi przyzna si przed sob, e
poniosa fiasko, i tkwi w czym, co dawno powinno by zakoczone w nieudanym
zwizku, kumulujcej dugi inwestycji, pracy, ktra nie daje jej satysfakcji. Gdy co
nie idzie po jej myli, wcieka si, ulg daje je znalezienie winnego
w ostatecznoci oskara parszywy los. Nigdy sama nie wemie odpowiedzialnoci za
konsekwencje swoich decyzji, bo uznanie, e byy bdne, jest rwnoznaczne z tym,
e ona nie jest OK. Lubi wyzwania, take w zwizkach gdy postawi sobie za cel
zdobycie jakiego mczyzny, uyje wszelkich rodkw, by dopi swego. Jeli jej
celem jest wyrwanie partnera ze szponw alkoholowego naogu, potrafi walczy jak
lwica, nie baczc na koszty wasne. Jej ycie jest cig walk o utrzymanie si na
powierzchni, nie uwiadamia jednak sobie, e dlatego tak bardzo si mczy,
poniewa pynie pod prd. Ch bycia najlepsz powoduje, e unika przedsiwzi,
w ktrych moe by tylko dobra lub przecitna. Musi byszcze, musi si wyrnia,
a jeli natrafi na lepszych od siebie i przegra rywalizacj, czuje si jak mie.

Bierne lub agresywne zachowania w relacjach z ludmi

Nieugruntowana tosamo i zwizane z tym warunkowe poczucie wasnej

wartoci s powodem trudnoci w tworzeniu zdrowych relacji z ludmi. Kobiety
ulege buduj swoj warto na powiceniu si dla innych, na tym, e czuj si im
potrzebne, na gloryfikowaniu swojego cierpienia, kobiety dominujce za na
podporzdkowywaniu sobie innych, przejmowaniu nad nimi kontroli, wzmacnianiu
przekonania o swojej mocy sprawczej i wadzy. Ulege, wskutek swojej biernoci,
staj si ofiarami, pozwalaj, by partner je wykorzystywa i atwo poddaj si jego
manipulacjom. Dominujce, poprzez swoje agresywne zachowania, szantae
emocjonalne i rne strategie manipulacji, przyjmuj rol oprawcw. Dlaczego tak
si dzieje, dlaczego kobiety z takim uporem odgrywaj te role?
 Brak wasnej tosamoci powoduje, e karmimy si tosamoci drugiej osoby, to
jej obecno powoduje, e czujemy si wartociowe. O tym, ktr rol najczciej
przyjmujemy, decyduj przekazy wyniesione z rodzinnego domu na temat tego, co
czyni czowieka wartociowym. A dokadniej co czyni kobiet wartociow.
Karmienie si tosamoci drugiej osoby oznacza, e potrzebujemy jej, aby poczu
swoj warto. Kobieta ulega potrzebuje dominujcego mczyzny, a kobieta
dominujca mczyzny ulegego. Ulega tak dugo bdzie si rozglda, a
znajdzie kogo, komu bdzie moga pomaga, powici si dla niego i przez kogo
bdzie cierpie w imi mioci. Dominujca prdzej czy pniej natknie si na
takiego, ktry si jej podporzdkuje i pozwoli przej nad sob kontrol, podda si
jednej z zastosowanych przez ni strategii manipulacji. Takie dziaanie przynosi
jednak krtkotrwae korzyci. Z czasem kobieta ulega traci szacunek dla siebie,
a kobieta dominujca szacunek dla partnera.

Kobieta ulega nastawiona jest na zaspokajanie potrzeb partnera, zapominajc

o wasnych. Kobieta dominujca skupiona jest wycznie na zaspokajaniu potrzeb
wasnych, zapominajc o potrzebach partnera. Obie niezdolne s do asertywnych
zachowa, zamiast nich stosujc zachowania bierne lub agresywne.

Jakie s konsekwencje biernego zachowania? Krtkotrwa korzyci jest wity

spokj, brak konfliktw, opinia osoby agodnej, miej, uprzejmej, grzecznej
i wspaniaomylnej. Z czasem nasza przestrze si zaciera, inni z atwoci wchodz
nam na gow. Zaczynamy dostrzega, e czsto robimy co wbrew sobie, dajemy
si zmanipulowa, znika nasza pewno siebie, wpadamy w bdne koo wyuczonej
bezradnoci. Nie potrafimy si obroni ani zerwa toksycznych relacji. Ualamy si
nad sob, szukamy wspczucia, ale czsto zamiast niego otrzymujemy lito
i pogard. Ludzie si od nas odsuwaj, nasza bierno zaczyna ich irytowa. Nie
zaznajc prawdziwego partnerstwa, zaczynamy czu si wyobcowane, nasza izolacja
ronie, postrzegamy wiat jako niebezpieczny, peen ludzi, ktrzy chc nas
wykorzysta. Usprawiedliwiamy tym swoj postaw, nasza bierno wzrasta.

Jakie s konsekwencje agresywnego zachowania? Pocztkowo korzyci

przewaaj nad stratami ludzie si nam podporzdkowuj, bo wywoujemy u nich
lk, jestemy uznawane za twarde i nieugite, w relacjach mamy poczucie kontroli.
Gdy trafimy na rwnie twardego i nieugitego przeciwnika, rozpoczyna si walka,
w ktrej sypi si pira po jakim czasie obydwoje jestemy osabieni. Stopniowo
ludzie zaczynaj si od nas odsuwa, obawiajc si naszych gwatownych reakcji,
pozostaj z nami tylko ci, ktrych udao si nam podporzdkowa i wtoczy w role
ofiar. Nie zaznajc prawdziwego partnerstwa, zaczynamy czu si wyobcowane,
nasza izolacja ronie, postrzegamy wiat jako niebezpieczny, peen ludzi, ktrzy
chc nas wykorzysta. Usprawiedliwiamy tym swoj postaw, nasza agresja wzrasta.

Efekt jest taki sam wzmocnienie przyjtego przez nas sposobu funkcjonowania
w relacjach z ludmi, utrwalenie niezdrowego mechanizmu potwierdzania swojej
wartoci.

Pewno siebie

Wydawa by si mogo, e kobieta pewna siebie, czyli taka, ktra jest cakowicie
przekonana o susznoci swoich racji, niemajca problemw z dokonywaniem
wyborw i podejmowaniem decyzji, z atwoci okrelajca swoje potrzeby, nie
przejawia deficytu poczucia wasnej wartoci. Nic bardziej bdnego. Taka jest
charakterystyka kobiety dominujcej, ktra w deficyt zaspokaja przekonaniem
o wasnej nieomylnoci, doskonaoci i wyjtkowoci oraz o posiadaniu absolutnego
wpywu na swoje ycie. Dla kobiety dominujcej uznanie, e jest tylko czowiekiem,
a nie bogiem, e nie wszystko od niej zaley, a kady moe mie swoj prawd,
niekoniecznie zgodn z jej prawd, jest zburzeniem caej misternej konstrukcji, na
ktrej buduje swoje ego. Pewno siebie zyskuje tylko dziki przejciu kontroli
i wszystkie jej dziaania zmierzaj wycznie w tym kierunku. Usiuje zdoby
kontrol nad ludmi przekonaniem ich do swoich racji i czyni to z olbrzymi
determinacj. Usiuje te przej kontrol nad losem, by ten nie pokrzyowa jej
planw. Zwraca szczegln uwag na diet, skrupulatnie poddaje si badaniom,
wykupuje ubezpieczenia od wszystkich moliwych zdarze losowych.
Z dokadnoci analityka rozwaa za i przeciw przy podejmowaniu decyzji,
konstruujc jednoczenie plan B. Oraz C, D i E Jest mistrzyni okrelania swoich
potrzeb, bo tak naprawd tylko na nich jest skupiona, i zupenie nie zauwaa potrzeb
innych ludzi. A poniewa ich nie zauwaa, to ich nie uwzgldnia, wobec czego
czsto krzywdzi swoich blinich. No c, trzeba powiedzie jasno kobieta
dominujca dlatego jest tak pewna siebie, e jest totaln egocentryczk.

C jednak zego w egocentryzmie? Nic, oprcz tego, e ogranicza on rozwj

i jest rozpaczliw prb budowania swojej tosamoci poprzez odcicie si od
wiata i ludzi. Nic tak nie poszerza wiadomoci jak wysuchanie prawdy innych, nic
tak nie pozwala ugruntowa swojej indywidualnoci jak poznanie indywidualnoci
innych, nic tak nie buduje poczucia wasnej wartoci jak pokora i akceptacja faktu,
e istniej rzeczy, na ktre nie mamy wpywu. Jeli chcemy, aby wiat krci si
wok nas, jak Soce stoimy w miejscu. Jeli godzimy si by planet satelit
Soca, krymy wok niego uwizane siami grawitacji. Ta druga metafora
dotyczy kobiety ulegej, ktra w odrnieniu od dominujcej cierpi na brak
pewnoci siebie. Bardzo atwo przejmuje racje innych, szczeglnie tych, ktrzy s
dla niej autorytetami, drcz j wtpliwoci przed dokonaniem jakiegokolwiek
wyboru, bardzo trudno jej podejmowa decyzje i woli, by kto robi to za ni, nie
potrafi okreli wasnych potrzeb, za to znakomicie odczytuje potrzeby innych ludzi.
Kobieta ulega nie buduje swojej tosamoci ona j przejmuje od uznanych przez
siebie autorytetw.

Faszywe ja tworzy si poprzez zaniechanie poszukiwa wasnej prawdy

i budowanie swojej tosamoci z cudzych autorytetw. A poniewa pierwszymi
autorytetami byli dla nas rodzice, to albo ich prawd przejymy i staymy si
kobietami ulegymi, albo cakowicie jej zaprzeczyymy, przyjmujc postaw
kobiety dominujcej. Kobieta dominujca buduje swoj tosamo na zasadzie
negacji, a tym samym wcale nie jest uwolniona od wpywu autorytetw, ktre
odrzucia; w dalszym cigu jej ja jest faszywe.

Prawdziwe ja, co prawda stumione i gboko skryte, powoduje, e niezalenie

od tego, czy jestemy kobietami ulegymi, czy dominujcymi, niezalenie od
naszych wysikw cigle czego nam brakuje, zawsze jest co nie tak. Przeraenie,
e kto mgby odkry, jakie naprawd jestemy, i pozna nasze wstydliwe
tajemnice, powoduje, e zakadamy maski, wypieramy jeszcze bardziej t cz
siebie, ktra nie pasuje do zbudowanej mozolnie na podstawie przyjtych kryteriw
ukadanki naszej osobowoci. Albo przed podjciem decyzji jestemy miotane
sprzecznymi emocjami, brak nam pewnoci, czy to, co uwaamy za czarne jest
w rzeczywistoci czarne, a to, co za biae biae, albo nie dostrzegamy odcieni
szaroci, podejmujemy gr: wszystko albo nic. Jeli dokonany wybr nie
doprowadzi do podanych rezultatw, kobieta ulega bije si motkiem po gowie
i ma poczucie, e sprawiedliwoci stao si zado. Oto jeszcze raz potwierdzio si,
e nic nie jest warta i do niczego si nie nadaje. Winna zostaa ukarana. Kobieta
dominujca bije motkiem po gowie innych, winnych jej nieszczcia,
w ostatecznoci zorzeczy na los albo Boga, gdy jest wierzca. Nie zauwaa niestety,
e to wcale nie rozwizuje jej problemu, wrcz przeciwnie stanowi wygodn od
niego ucieczk.
None

 Zo

atura wyposaya nas we wspaniae narzdzie pomagajce budowa wasn

N tosamo, wskanik pozwalajcy okreli, czy co jest zgodne, czy nie

z naszym indywidualnym systemem wartoci, prawdziwym ja, czy jakie
nasze istotne potrzeby s zaspokajane, czy nie, czujnik alarmujcy, gdy granice
naszej przestrzeni s przekraczane. Tym narzdziem, wskanikiem, czujnikiem jest
zo. Problem pojawia si wtedy, gdy go nie posiadamy lub nie potrafimy si nim
posugiwa. Albo w ogle nie odczuwamy zoci, albo wybuchamy zoci jak
wulkan siejcy wok zniszczenie. Kobiety ulege, wychowane na grzeczne
dziewczynki s odcite od swojej zoci, nie daj sobie do niej prawa, blokuj j, nie
wyraaj jej i w rezultacie kieruj zo na siebie. Ich bierno powoduje, e daj
sobie wej na gow. Kobiety dominujce wyraaj zo poprzez skierowanie jej
na innych, swoj agresj usiuj co wymusi, postawi na swoim i czsto im si to
udaje wchodz na gow innym. Maj skonno do zalewania si zoci pod jej
wpywem nie panuj nad swoimi zachowaniami.
Zo jest emocj, tak jak kada inna. Sama w sobie nie jest ani pozytywna, ani
negatywna. Podobnie jak inne emocje, jest reakcj na bodziec i spenia okrelone
zadania. Stanowi dla nas informacj, umoliwia komunikowanie si z innymi,
odgrywa te rol motywujc. W przypadku zoci informacja jest jasna czyje
zachowanie mi si nie podoba, na co si nie godz, bo jest w sprzecznoci z moim
indywidualnym systemem wartoci, jaka moja istotna potrzeba nie jest
zaspokojona. Zakomunikowanie komu, e czujemy zo, powinno by dla niego
sygnaem, gdzie przebiegaj nasze granice. Jeli druga osoba potrafi budowa
partnersk relacj, wemie to pod uwag, za jeli ma odmienn wizj relacji, opart
na chci podporzdkowania sobie nas zignoruje nasz komunikat. Zo niesie
w sobie olbrzymi dawk energii, stymuluje zatem do dziaania do nas jednak
naley wybr, czy bdzie to dziaanie konstruktywne, czy te energia ta zostanie
zmarnowana.

Dlaczego ludzie boj si zoci? Dlaczego rodzice tak czsto wpajaj swoim
crkom, e nie powinny tego robi? Boimy si tego, czym nie potrafimy zarzdza.
Gdy rodzice nie radz sobie z wasn zoci, nie dopuszczaj do tego, aby dziecko
okazywao zo. Najatwiej to osign poprzez karanie, zastraszanie czy
zawstydzanie albo w sposb dla dziecka najbardziej przeraajcy poprzez
odrzucenie go. Tumienie zoci u dziewczynki zaczyna si bardzo wczenie, gdy
jako uparta dwu- trzylatka prbuje wymusi na otoczeniu, by si jej
podporzdkowao, i trwa przez cay okres dorastania, intensyfikujc si w okresie
nastoletniego buntu, gdy dziewczyna chce sama o sobie decydowa. Jej zachowania
wywoane zoci karane s przez rodzicw klapsami, biciem, krzykami, a potem
obraaniem si, nieodzywaniem, upokarzaniem, wprowadzaniem coraz surowszej
dyscypliny. Rodzice reaguj na zo dziecka agresj. I to jest pierwszy powd
problemw ze zoci, zarwno u dziecka, jak i rodzicw. Wynika z nieumiejtnoci
odrnienia samej emocji od dziaania pod jej wpywem. Jest te drugi powd
zo powszechnie uwaana jest za emocj negatywn, ktrej trzeba unika.

To, e czujemy irytacj, gniew, wcieko, jest naturaln reakcj naszego

organizmu, jego komunikatem, informacj dla nas. Tumienie tych emocji jest
rwnie bezsensowne jak odcinanie si od poczucia godu, bdcego sygnaem
z ciaa, e chce nam si je. To, jakie dziaania podejmiemy pod wpywem
odczuwanej zoci, zaley od nas. Ale jeli w dziecistwie nie nauczono nas radzi
sobie ze zoci, czyli waciwie jej wyraa, jeli wpojono nam, e w ogle nie
moemy jej czu, moe sta si tak, e nad tymi zachowaniami tracimy kontrol
i stajemy si agresywne wobec innych albo wobec samej siebie, podejmujc rne
dziaania autodestrukcyjne. Gdy zostaymy odcite od zoci, nie potrafimy jej
przeywa, kojarzy si nam ona z czym niewaciwym, bronimy si przed
dopuszczeniem jej do siebie, a konsekwencj tego jest zamiana zoci na inn
emocj najczciej smutek. Dlatego kobiety, szczeglnie te ulege, gdy s
przekraczane ich granice, tak czsto pacz, zamiast si zoci. Pacz nie pozwala
im na skuteczn obron swoich granic, osabia, wycofuje z konfrontacji, czyni
ofiar. Smutek, ktry przykrywa zo, wywouje bezradno i apati. W ten sposb
kobiety zostaj pozbawione podstawowego narzdzia do obrony swoich granic,
umacniania swojej przestrzeni, rozwoju tosamoci i indywidualnoci oraz poczucia
wasnej wartoci. Bywa i tak, e to zo jest emocj wtrn, przykrywajc inn
emocj. Kobiety wychowywane wedug mskich wzorcw, ktrym wpajano, e
musz by silne, zostay odcite od swojego smutku i czsto zamieniaj smutek na
zo. Kobieta dominujca potrafi si zoci, ale nie umie paka. Zo moe
przykrywa u niej oprcz smutku take lk i wstyd.

Przywrcenie zdolnoci do odczuwania zoci i nauka zdrowego jej wyraania to

podstawowe kroki w rozwoju osobistym, jeli chodzi o poczucie wasnej wartoci.
Przyznanie sobie prawa do zoci wymaga wyzbycia si przekonania, e jest to
emocja niewaciwa, naganna, grzeszna, a take pozwolenie sobie na jej odczuwanie
wobec tych, ktrych kochamy. Rodzicw, partnera, dzieci, siebie. Ilekro poczujemy
zo, bdzie si nam wcza wewntrzny krytyk mwicy: nie moesz tego czu.
Sprbujmy go okiezna. Jeli tego nie zrobimy, zamiast kierowa zo na tych,
ktrzy swoim zachowaniem w taki czy inny sposb nas krzywdz lub przekraczaj
nasze granice, zaczniemy kierowa zo na obiekty zastpcze lub na siebie.

Zdrowe wyraanie zoci nie ma nic wsplnego z agresj i przemoc. To pozbycie

si, rozadowanie emocji, ktra w nas powstaa. Jak zatem w sposb zdrowy wyraa
zo? Przede wszystkim trzeba da sobie prawo do jej odczuwania. Nastpnie trzeba
przyj, e suy to wycznie nam, i nie wykorzystywa do tego celu innych ludzi,
nie krzywdzc przy tym siebie. Nie wyywajmy si na najbliszych ani na innych
osobach, nie obciajmy ich win za to, e nas zdenerwoway, ani samych siebie, e
je do tego sprowokowaymy. Emocja jest nasza i to w naszym interesie ley, by j
uwolni. Kiedy czujemy, e irytacja zamienia si we wcieko i przestajemy
panowa nad zoci po prostu przerwijmy kontakt z osob, ktrej zachowanie
wyzwala w nas to uczucie. Asertywnie potrafimy broni swoich granic tylko wtedy,
gdy nie jestemy zalane emocjami i potrafimy racjonalnie myle. Wane, eby
zrozumie, e zakomunikowanie drugiej osobie, e jestemy ze, nie jest sposobem
na wyraanie zoci, suy jedynie ochronie siebie i innych oraz naszych relacji.
Zo najlepiej wyraa w samotnoci lub z terapeut, ktry (szczeglnie wtedy,
kiedy robimy to po raz pierwszy) czuwa nad bezpieczestwem procesu. Zo niesie
w sobie olbrzymi energi i dlatego wyraajc j, naley zadba o bezpieczestwo
wasne oraz innych osb. Walenie goymi piciami w cian, cinicie cennego
przedmiotu na podog, wyrywanie sobie wosw z gowy, kopanie psa, wydzieranie
si na dziecko, uderzenie partnera nie s zdrowymi sposobami wyraania zoci. Ale
walenie piciami w poduch, rzucanie kamykw do jeziora, darcie starych gazet,
kopanie gumowej piki, krzyczenie w zamknitym samochodzie, uderzanie w bben
tak. Gabinety psychoterapeutyczne powinny by wyposaone w akcesoria suce
do wyraania zoci, a nie tylko w chusteczki higieniczne nieodzowne przy
wyraaniu smutku. Znam takie, ktre speniaj to kryterium. Przedwczesny pacz,
przed uwolnieniem dugo blokowanej zoci, nie pomoe w jej rozadowaniu.
Spowoduje, e nie wyjdziemy z roli ofiary.

No wanie. Niepozwalanie sobie na odczuwanie zoci trzyma nas w roli ofiary,

utrwala toksyczne wizy z ludmi, ktrzy nas skrzywdzili. Z rodzicami, ktrzy to
uczynili, gdy byymy maymi dziewczynkami, na czele. Dla wielu kobiet moe to
brzmie jak blunierstwo jak mona gniewa si na swoich rodzicw? Te z kobiet,
ktre mocno trzymaj si dogmatw katolickiej wiary, pamitaj o czwartym
przykazaniu: Czcij ojca swego i matk swoj. Tylko e cze, szacunek,
wdziczno za to, co rodzice nam dali, nie oznacza, e nie mamy prawa si na nich
zoci za to, co nam zabrali, albo za to, czego nie dali, cho powinni, za to, e
zostaymy przez nich zranione niewane, czy wiadomie, czy nie, albo za to, e
obarczyli nas cikim bagaem deficytw i traum. Bagaem, ktry tak bardzo nam
przeszkadza w dorosym yciu.

Od osb, ktre uwaam za autorytety w psychoterapii, syszaam, e wszystkie

problemy, z ktrymi zgasza si klient, da si sprowadzi do jednego mianownika
nieprzepracowanej relacji z matk i ojcem. Dugo nie mogam w to uwierzy, ale
teraz jestem coraz blisza przekonania, e tak w istocie jest. Okrelenie wasnej
tosamoci, stanowice nieodczny etap rozwoju kadego czowieka
i determinujce poczucie wasnej wartoci, wymaga indywidualizacji,
odseparowania si, oddzielenia od rodzicw, zerwania emocjonalnych wizw, ktre
nas z nimi cz. Wymaga zbudowania wasnej przestrzeni, postawienia granic i ich
obrony. Nie zrobimy tego, dopki nie oddzielimy si fizycznie i emocjonalnie od
rodzicw, a eby to uczyni, trzeba da sobie prawo, by si na nich zoci.

Zdolno do odczuwania zoci na rodzicw to ostateczne pozbawienie ich wadzy

nad nami, to wyrwanie si spod ich wpywu, wykasowanie ich programu, wedug
ktrego ksztatowali nasz osobowo, po to, by zrobi przestrze na swj wasny
program. Przyznanie sobie prawa do odczuwania zoci na matk i na ojca, ktrej nie
miaymy szans wyrazi jako dziewczynki, powoduje, e nasze wewntrzne
dziecko moe podj dialog z wewntrznym rodzicem gosem, ktry poprzez
przymus zabiera wolno wyboru, ktry cigle wymaga od nas, abymy
udowadniay, e jestemy wartociowe. Kobieta ulega wskutek nieuwolnienia
zablokowanej w dziecistwie zoci na rodzicw kieruje t zo na siebie. Kobieta
dominujca kieruje t zo na innych ludzi.
None

 Bezwarunkowe poczucie wasnej wartoci

ezwarunkowe poczucie wasnej wartoci osigamy wwczas, gdy

B potrafimy powiedzie o sobie: Jestem wartociowa, i postawi kropk.

Nie musimy ju wymienia swoich mocnych stron, osigni, spenionych
kryteriw, nie musimy udowadnia ani innym, ani sobie swojej wartoci. Nie
mwimy ju: Jestem wartociowa, poniewa albo: Bd wartociowa, jeli
tylko. Pikny stan bezwarunkowego poczucia wasnej wartoci jest moliwy do
uzyskania w kadej chwili naszego ycia. Dlaczego mamy z tym problem?

Na przeszkodzie stoi przede wszystkim nasze zniewolenie emocjonalne.

Wikszo ludzi zostaje zniewolonych w procesie wychowania, kiedy to nauczyli si
tak funkcjonowa, aby rodzice byli z nich zadowoleni. Wypracowane przez kobiety
mechanizmy przystosowywania si do sytuacji rodzinnej, do tego, jak rodzice
zachowywali si w relacjach z nimi, doprowadziy je do przekonania, e s
odpowiedzialne za emocje innych ludzi. Mama jest przeze mnie smutna, Tata
przeze mnie si zoci takie stwierdzenia zazwyczaj nie powstaj samoistnie
w gowie dziewczynki, ale s rezultatem komunikatw, ktre syszy od rodzicw.
Poniewa dziewczynka bardzo pragnie by przez nich akceptowana i kochana, bierze
win za emocje rodzicw na siebie i tak modyfikuje swoje zachowania, aby do tego
nie dopuci. W okresie nastoletniego buntu sytuacja moe si odwrci teraz to
rodzice albo inne osoby nauczyciele, koleanki s odpowiedzialne za jej emocje.
W ycie dorose wchodzi albo jako kobieta ulega, ktra jest przekonana, e to od
niej zaley, jak inni si czuj, albo jako kobieta dominujca, ktra obwinia za to, jak
si czuje, innych ludzi. Dzieli te emocje na pozytywne i negatywne i stan szczcia
kojarzy z odczuwaniem tych pierwszych.

Aby pozby si zniewolenia emocjonalnego, trzeba przyj podstawow prawd

za to, jak kto si czuje, jakie emocje si w nim pojawiaj, kady jest
odpowiedzialny sam. Kobieta ulega musi zrzec si odpowiedzialnoci za emocje
innych. Musi zacz stawia granice, przesta by podatna na wszelkie manipulacje
i szantae ze strony bliskich czy wanych dla niej osb, uwolni si od poczucia
winy, skoncentrowa na wasnych potrzebach i podj dziaania, aby je zaspokoi.
Kobieta dominujca powinna skupi si na wziciu odpowiedzialnoci za swoj
emocje. Przesta obwinia innych ludzi za swoj zo, swj smutek, za swoje
nieszczcie, wyzwoli si z poczucia krzywdy, zrezygnowa z manipulacji
i szantau emocjonalnego i zacz dostrzega potrzeby blinich. Pozbycie si
zniewolenia emocjonalnego nie jest zadaniem atwym i w istocie stanowi akt woli.
Korzyci jest emocjonalna wolno. Zdejmujc z siebie odpowiedzialno za
emocje innych, przestajemy uszczliwia cay wiat, zaniedbujc przy tym siebie.
Czynic si odpowiedzialnymi za wasne emocje, zyskujemy moliwo zarzdzania
nimi tylko od nas, od nikogo innego, zaley, jak si czujemy.

Emocjonalna wolno jest podstawowym kryterium zbudowania swojej

tosamoci, a przez to bezwarunkowego poczucia wasnej wartoci. To krok
w kierunku wzicia odpowiedzialnoci za wasne ycie. Jeli wolimy zajmowa si
yciem naszych bliskich ni wasnym, wzi odpowiedzialno za ich ycie, a nie za
swoje, oznacza to, e chcemy pozosta w roli kobiety ulegej. Jeli wzbraniamy si
przed wziciem odpowiedzialnoci za wasne ycie, jeli wolimy obwinia innych
ludzi, a w razie ich braku lepy los, za to, e nie jest ono takie, jakie chcemy, eby
byo, oznacza to, e naszym wyborem jest rola kobiety dominujcej. Ani w jednym,
ani w drugim przypadku nie inwestujemy w swoje prawdziwe ja, poprzestajemy na
tym faszywym. Przynosi nam to szereg korzyci, ale podstawow strat jest to, e
nasze poczucie wasnej wartoci nie zaley od nas samych.

Oswajajc si ze zoci, uczc si zdrowego ni zarzdzania wyzwalamy si

z kajdan emocjonalnego zniewolenia. Kobieta ulega, dajc sobie do niej prawo,
zyskuje dostp do wskanika informujcego j o tym, gdzie zaczyna si jej
przestrze i kiedy jej granice s przekraczane. Kobieta dominujca, biorc
odpowiedzialno za swoj zo, wyraa j w taki sposb, by respektowa
przestrze i granice innych. Po tej transformacji uzyskujemy moliwo odkrywania
naszego cudownego, prawdziwego ja, naszej yciowej przestrzeni, ktrej nic nie
zagraa, bo jest chroniona zdrowymi granicami. Ani nie chcemy by przez nikogo
wchonite, ani nikogo nie chcemy wchon nie mamy takich potrzeb, bo
najwaniejszym dla nas skarbem jest nasza osobista tosamo, nasza
indywidualno. Nikogo takiego jak my nigdy przedtem nie byo i nigdy po nas nie
bdzie. Czujemy swoj warto, pokonujemy ograniczenia szkodliwych przekona,
uwalniamy si od naciskw wewntrznego krytyka. Niczego nie musimy,
wszystko moemy. Kiekuje w nas nasionko bezwarunkowego poczucia wasnej
wartoci. Coraz czciej syszymy wewntrzny gos mwicy: Jeste kim wicej,
ni mylisz, e jeste.

Nasza wyjtkowo staje si dla nas powodem do dumy, ale innych ludzi rwnie
postrzegamy jako wyjtkowych. Kady, kto staje na naszej drodze, daje nam
niezwyk okazj lepszego poznania siebie, relacj z nim, nawet jeli bya dla nas
bolesna, traktujemy jako impuls do rozwoju. Inni ludzie s dla nas najlepszymi
nauczycielami take ci, od ktrych spotkay nas najgorsze przykroci, bo to oni
wanie pomogli nam odkry nasze deficyty. Poniewa inni ludzie nie s nam
potrzebni, bymy czuy si wartociowe, unikamy przywizania i emocjonalnego
uzalenienia, uczymy si, e wszyscy, take bliscy i ukochani, s w naszym yciu
tylko gomi. Przestajemy okrela swoj warto na podstawie odniesionych
sukcesw i spenionych kryteriw to, co nam si przydarza, jakkolwiek straszne
czy niesprawiedliwe nam si wydawao, przyjmujemy jako cenn lekcj. Cho nie na
wszystko mamy wpyw, zawsze mamy wybr, jak zareagujemy na to, co nas
spotyka. Unikamy podporzdkowania si, biernej postawy, ale nie ma w nas te
chci buntu i agresji akceptujemy innych ludzi takimi, jacy s, i rzeczywisto
tak, jaka jest. Nie uciekamy w wiat iluzji, konfrontujemy si z problemami,
zamiast zaprzecza ich istnieniu. Odzyskujemy wewntrzn rwnowag i spokj.

Bezwarunkowe poczucie wasnej wartoci powoduje, e przyjmujemy postaw

ja jestem OK, ty jeste OK. Nie dzielimy ludzi na lepszych i gorszych od siebie,
oddzielamy warto czowieka od jego sposobu na ycie, uznanych kryteriw
moralnych, religii oraz osigni. Dotyczy to rwnie nas samych poszukujemy
swojej wewntrznej prawdy, niezalenej od przekona rodziny, w ktrej
wyrosymy, i wzorcw kulturowych, potrafimy doceni swoj warto, akceptujc
wszystkie swoje sabe strony, poraki i bdy, ktre popeniymy. Nasza
ugruntowana tosamo i indywidualno powoduj, e jestemy odporne na krytyk
i wszelkie osdy. Z gotowoci suchamy tego, co mwi o nas inni ludzie, nie
biorc tego do siebie, ale uznajc ich informacje za przydatne dla naszego rozwoju.
Zaufanie do siebie i przekonanie o wasnej prawdzie powoduje, e okrelamy swoje
cele, podajc za wewntrznym gosem, i nie poszukujemy doradcw, ktrzy nam
powiedz, jak mamy y. Cechuje nas odwaga w podejmowaniu ryzyka
i wytrwao, ale z rwnym spokojem przyjmujemy sukcesy, jak i poraki nie s
one bowiem wyznacznikami naszej wartoci. Potrafimy przyzna si do bdw
i wycign z nich wnioski. Mamy wasn przestrze zapewniajc nam
samowystarczalno w zaspokajaniu potrzeb i zdrowe granice, ktre j chroni.
Unikamy postawy roszczeniowej wobec ludzi, ale te nie podlegamy naciskom ich
roszcze, w zwizkach nie stajemy si zozami, ale te nie dajemy sobie wchodzi
na gow. Rezygnujemy z poszukiwa ksicia na biaym koniu, obce s nam te
zachowania Piknej, ktrej powicenie uwolnio Besti od agresji. Kroczymy przez
ycie, pewnie stpajc po ziemi, z szacunkiem dla siebie, a take dla wszystkich
tych, ktrzy id obok nas wasn drog.
 Proces indywidualizacji i budowania tosamoci jest tak bolesny, poniewa
wymaga zmierzenia si ze swoj niechci do samorealizacji albo z przekonaniem,
e takie pragnienie maj nasi bliscy. Konieczne jest rwnie zmierzenie si
z mechanizmami przystosowawczymi, ktre wyksztaciy si w nas, gdy byymy
dziewczynkami, w odpowiedzi na zachowania naszych rodzicw. Ich
nadopiekuczo bd te narzucanie wasnych wizji naszego ycia mog stumi
w nas denie do odkrywania prawdziwego ja, zaszczepi przekonanie, e
posiadanie wasnego zdania jest niebezpieczne. Z ochot zdejmujemy wwczas
z siebie odpowiedzialno za wasne ycie, uciekamy od pyta: kim jestem? czego
naprawd chc? co lubi? Przyjmujc uleg postaw, rezygnujemy z wasnej
przestrzeni i tosamoci, nie tworzymy granic, a w relacjach chtnie dajemy si
wchon przez tosamo drugiej osoby. Jej wybory staj si naszymi,
przejmujemy jej nastawienie do wiata, pogldy i kryteria moralne. Uznajemy, e
w odrnieniu od nas ta osoba posiada wiedz, jak y i co jest w yciu wane.
Traktujc j jak lepsz od nas, zajmujemy si zaspokajaniem jej potrzeb, stajemy si
mistrzyniami w ich odgadywaniu. Kobieta ulega, dc do bezwarunkowego
poczucia wasnej wartoci, musi przej przez etap uwiadomienia sobie braku
wasnej tosamoci. Skonfrontowa si z wewntrzn pustk, poczu j, by mc j
zapenia wasnymi treciami. Przesta zajmowa si innymi, a zacz zajmowa si
sob. Nauczy si ponosi konsekwencje swoich wyborw i bdnych decyzji.
Zrezygnowa z korzyci, ktre daje bycie podporzdkowan.

Brak opieki ze strony rodzicw, pozostawienie nas samym sobie, wymaganie,

bymy to my ich wspieray, mogy spowodowa, e jako dziewczynki nauczyymy
si radzi sobie same. Wypracowaymy w sobie przekonanie, e zbudowanie
wasnej przestrzeni i zaspokojenie wasnych potrzeb wymaga odgrodzenia si
szczelnym murem od innych ludzi. Tylko w ten sposb jak nam si wydawao da
si unikn koniecznoci speniania ich oczekiwa, opiekowania si nimi,
wchonicia przez nich. Cho staymy si ju dorose, nasze denie do
samorealizacji zwizane jest z koniecznoci podporzdkowywania sobie innych,
aby przej nad nimi kontrol. Kobieta dominujca, dc do bezwarunkowego
poczucia wasnej wartoci, powinna podj ryzyko zrezygnowania ze swojego
egocentryzmu. Przyznanie innym ludziom prawa do posiadania wasnej przestrzeni
i granic i nienarzucanie im swojej woli to nieodzowne warunki, aby obdarzy ich
szacunkiem i przesta uwaa za gorszych.

BE ZWARU NK O WE PO CZU CIE W AS NE J WARTO CI



postawa: ja jestem OK, inni s OK,

odporno na krytyk, gotowo do jej suchania,
odwaga w podejmowaniu ryzyka, umiejtno przyznawania si do bdw
i przyjmowania poraek,
asertywno w relacjach z ludmi, samowystarczalno w zaspokajaniu swoich potrzeb,
pewno siebie oparta na wierze we wasn prawd, tolerancja dla prawd innych ludzi.

Bezwarunkowe poczucie wasnej wartoci to trzeci filar wewntrznej mocy.

Pierwszym jest bezwarunkowe poczucie bezpieczestwa, dajce nam kontrol nad
lkiem. Drugim bezwarunkowe poczucie kobiecoci, pozwalajce zarzdza
naszym wstydem. Bezwarunkowe poczucie wasnej wartoci umoliwia nam
radzenie sobie ze zoci. Gdy opanujemy lk, pojawia si zaufanie do wiata.
Konsekwencj oswojenia wstydu jest zaufanie do ludzi obojga pci, z ktrymi
jestemy w relacjach. Korzyci z wypracowania bezwarunkowego poczucia wasnej
wartoci i zaopiekowania si zoci jest zaufanie do siebie.

Posiadanie wewntrznej mocy powoduje, e nie musimy dostosowywa si do

wiata, nie oczekujemy te, e wiat dostosuje si do nas. Jestemy wolne od
koniecznoci bezustannego udowadniania swojej wartoci innym i sobie.
Przestajemy te zajmowa si przekonywaniem innych ludzi, e mamy racj. Im
wiksza nasza wewntrzna moc, tym bardziej jestemy odporne na krytyk,
zranienia, stosowane przez innych manipulacje. Nasza wewntrzna moc powoduje,
e nie mamy potrzeby nikogo krytykowa, rani i nikim manipulowa. Zyskujemy
za to poczucie, e jestemy na tym wiecie po co, e mamy do spenienia misj
zapisan w prawdziwym ja, a naszym zadaniem jest jedynie j odkry.

Wane, aby sobie uwiadomi, e trzeciego filaru wewntrznej mocy

bezwarunkowego poczucia wasnej wartoci nie jestemy w stanie zbudowa,
dopki nie postawimy dwch pierwszych. Deficyty trzeba uzupenia w okrelonej
kolejnoci. Jeli wystarczajco nie uzupeniymy deficytu poczucia bezpieczestwa
i deficytu poczucia kobiecoci, zajmowanie si deficytem poczucia wasnej wartoci
jest przedwczesne. Nasuwa si tu analogia z piramid potrzeb Maslova aby zaj
si potrzebami wyszego rzdu, trzeba najpierw zaspokoi te nisze (co nie znaczy
gorsze). Na dole tej piramidy s wanie potrzeby zwizane z poczuciem
bezpieczestwa, a wic jedzenia i picia, snu, dachu nad gow oraz przynalenoci
do wsplnoty. Troch wyej potrzeba bliskoci w relacjach, a jeszcze wyej
potrzeba wasnej przestrzeni i granic. Kobieta, ktra uwiadamia sobie brak
poczucia wasnej wartoci, a jest ekonomicznie zalena od ma i jest ofiar
przemocy, winna najpierw zadba o swoj niezaleno finansow i socjaln. Inna,
rwnie skarca si na zanion samoocen, ktra co prawda posiada wasne
pienidze i mieszkanie, ale w poszukiwaniu bliskoci wika si w krtkotrwae
romanse, powinna nauczy si tworzenia zdrowych relacji. Jeli na niszych
poziomach poczucia bezpieczestwa i poczucia kobiecoci nie zrezygnujemy
z wykorzystywania innych ludzi do uzupeniania swoich deficytw, to zbudowanie
bezwarunkowego poczucia wasnej wartoci bdzie po prostu niemoliwe.

Oczywicie, nasz rozwj osobisty jest wyborem, nikt nas do niego nie zmusi. Jeli
zdecydujemy si pozosta w miejscu, w ktrym aktualnie jestemy, i nie rozwija
si, bo nie chcemy zrezygnowa z pyncych z tego korzyci, bierzemy te pen
odpowiedzialno za ponoszone straty. Kada kobieta sama wybiera swoje ycie i do
jej wyboru naley podej z szacunkiem. Jeli z naszego rozwoju osobistego
czynimy cnot i umniejszamy warto tych, ktrzy w swj rozwj inwestowa nie
chc, oznacza to, e same jeszcze daleko nie zaszymy.

Kiedy jednak zdecydujemy si na podjcie trudu pracy nad sob, uzupenimy

nasze deficyty w obszarze poczucia bezpieczestwa, naszej kobiecoci i poczucia
wasnej wartoci, wwczas oparta na trzech solidnych filarach wewntrzna moc
uczyni nas gotowymi do dowiadczania prawdziwej mioci.
None

POCZUCIE MIOCI

 Deficyt poczucia mioci

io jest towarem deficytowym, a to dlatego, e zdolno do niej wymaga

M osadzenia si na trzech filarach wewntrznej mocy. Poniewa ich

zbudowanie jest trudne i wymaga wysiku, sigamy po jej substytuty,
wykorzystujc innych ludzi do uzupenienia naszych deficytw i nazywajc to
mioci. Oczekiwania wobec drugiego czowieka sprawiaj, e pojawia si tak
zwana mio warunkowa bd ci kocha pod warunkiem, e Te warunki
mog by rne. Jedna kobieta oczekuje, e stanie si dla partnera caym wiatem
albo e on si dla niej zmieni. Innej wystarcza, e partner daje jej do zrozumienia, e
jest dla niego wana niestety nie tylko poprzez sprawianie jej przyjemnoci, ale
take poprzez zadawanie cierpienia. W jej przekonaniu nie rani si kogo, kto jest
obojtny. Kobiety, ktrym mio kojarzy si z powiceniem, powiedz do swojego
ukochanego: Kocham ci, poniewa mnie potrzebujesz. Dla niektrych kobiet
warunkiem ich mioci jest to, e mczyzna zachowuje w stosunku do nich dystans,
zanadto si nie zblia. Kochaj zbudowan przez siebie iluzj ukochanego, a nie
ywego czowieka. Generalnie rzecz ujmujc, kobiety kochajce warunkowo
oczekuj od swojego partnera, e ten zapewni im szczcie, cho kada inaczej to
szczcie definiuje albo jako rodzaj upojenia, albo jako spokj, albo jako pobyt
w bajkowym wiecie fantazji.

Warto te przyjrze si warunkom, ktre musz by spenione, abymy same

czuy si kochane. Cierpimy z mioci wanie dlatego, e kochane si nie czujemy.
Oto kto zawid nasze zaufanie, zrobi nam przykro, partner nas zaniedbuje albo
co gorsza zdradza z inn kobiet. Jest wobec nas zimny, nieprzystpny, stosuje
przemoc. Jeli uwaamy, e mczyzna, z ktrym si zwiemy, jest jedynym
czowiekiem na ziemi, ktry moe nas obdarzy ask mioci, to wpadamy
w uzalenienie od niego. W momencie, gdy nas odrzuca, umacniamy swoje
przekonanie, e nie jestemy godne mioci.

Na drugim biegunie s kobiety uwaajce, e mio jest romantyczn bzdur,

a w yciu liczy si przede wszystkim przyjemno i zaspokajanie wasnych potrzeb.
W relacjach z mczyznami s dla seksu, uzyskania statusu materialnego, prestiu,
bd te tworz handlowe zwizki partnerskie. Jeli rwnowaga dawania i brania
zostaje wedug nich zakcona, wymieniaj mczyzn na nowszy model, od ktrego
mog dosta wicej. Ich przeronita mio wasna take ma warunkowy charakter.
Kochaj siebie pod warunkiem, e I te cierpi z mioci, jeli ten warunek nie
zostanie speniony. Na przykad nie sprostaj swoim wasnym oczekiwaniom
w jakiej dziedzinie.

Rnorakie przekonania i mity na temat mioci rodz si ju w dziecistwie,

a ksztatuj w dorosym yciu, pod wpywem kultury, religii i medialnych
przekazw. Kady podkada inn tre pod to sowo; sceptycy twierdz, e mio
nie istnieje, wierzcy twierdz, e prawdziwa mio ma bosk natur, romantycy
uwaaj j za kaprys Amora, tradycjonalici utosamiaj z wizami czcymi
dwoje ludzi. Mwi si o rnych rodzajach mioci matczynej, braterskiej, msko-
damskiej, a w zwizku kobiety i mczyzny o kolejnych jej fazach,
charakteryzujcych si odmienn proporcj namitnoci, intymnoci oraz
zaangaowania, tworzy si wykresy mioci. Moim zdaniem prawdziwa mio to
przede wszystkim mio bezwarunkowa.

Zdolno do bezwarunkowej mioci rozwija si u kobiety na bazie jej trzech

filarw wewntrznej mocy opartego na wasnych zasobach bezwarunkowego
poczucia bezpieczestwa, kobiecoci i wartoci. Deficyty w tych obszarach wskazuj
na rne dysfunkcje, wyniesione z dziecistwa. Te o najistotniejszym wpywie s
skutkiem zaburze w relacji dziewczynki z rodzicami. Przyczyn zaburze s
deficyty rodzicw, niewyksztacenie przez nich wewntrznej mocy i zdolnoci do
bezwarunkowej mioci. Dziewczynka z dysfunkcyjnego domu nigdy nie jest
bezwarunkowo kochana. Nic dziwnego, e brakuje jej wzorcw, wiadomoci, czym
w istocie jest ta prawdziwa mio.
Rodzice kochali nas w takim stopniu, w jakim byli zdolni do mioci. Odkrycie
wasnych deficytw w obszarze bezwarunkowej mioci, wynikajcych z tego, czego
matka i ojciec nam nie dali, w jak ograniczony sposb potrafili nas kocha, moe
by dla nas impulsem do wasnego rozwoju osobistego. Ale jeli zapragniemy za
nim i, musimy by gotowe na smutek. Na al po straconej iluzji bycia przez nich
bezwarunkowo kochan.

Rodzice, zdecydowawszy o tym, e przyszymy na ten wiat, powinni obdarzy

nas bezwarunkow mioci po prostu za to, e jestemy, a nie za to, jakie jestemy.
Dostarcza energii do wzrostu, uczy sztuki radzenia sobie z yciem, ale take
poprzez obdarowywanie nas swoj mioci rozwija nasz zdolno do kochania.
Rodzice, powoujc nas do ycia, powinni peni wobec nas rol suebn,
wychowa tak, abymy nie weszy w dorose ycie z deficytami, bymy wyksztaciy
w sobie wewntrzn moc i potrafiy obdarowywa bezwarunkow mioci innych
ludzi, a take umiay ofiarowywan nam przez nich mio przyjmowa. To oni
powinni by dla nas, a nie my dla nich. Nie dzieje si tak, gdy rodzice uzupeniaj
swoje deficyty kosztem dzieci.

Dziewczynka, zamiast by kochana bezwarunkowo, uczy si, e musi speni

okrelone warunki, aby rodzice j kochali. Uczy si te, e to jej obowizkiem jest
kocha rodzicw, a rodzice mog j kocha albo nie. Bl dziecka, ktre czuje si
niekochane przez rodzicw, odrzucone przez nich, rozwija w nim przekonanie, e
nie ma prawa istnie na tym wiecie. Formy tego odrzucenia mog by wielorakie,
nie chodzi tu tylko o fizyczn separacj dziecka z rodzicem czy te o zaniedbywanie
go negatywne konsekwencje wywouje take odrzucenie emocjonalne.

Pytanie, ktre powinna sobie postawi kada dojrzaa kobieta przed podjciem
decyzji o zajciu w ci brzmi: Dlaczego chc mie dziecko? Czy czuj si
wystarczajco bogata wewntrznie, by mc obdarowa swoje dziecko? Czy nie
kieruje mn brak pomysw na wasne ycie? Przekonanie, e jako kobieta
bezdzietna bd niepenowartociowa? Albo niespeniona? Albo odrzucona przez
swoj rodzin? Moe potrzebuj cho jednej istoty na tej ziemi, ktra bdzie mnie
bezwarunkowo kochaa? Albo takiej, ktra bdzie mnie potrzebowaa? A moe
uwaam, e dzieci s zabezpieczeniem na staro? Dostrzeenie przez kobiet, e
chce mie dziecko po co, powinno by dla niej sygnaem wiadczcym o jej
deficytach i impulsem do refleksji. Rwnie wany jest temat wiadomego ojcostwa
mczyzna, ktry chce zosta ojcem, te powinien zastanowi si nad swoj
motywacj. Jeli dziecko jest dla rodzicw po co, zawsze kochane jest
warunkowo. Wzrasta, zaspokajajc ich potrzeby, a nie korzystajc ze wsparcia
rodzicw dla wasnego rozwoju. Role si odwracaj, a konsekwencj tego jest
wychowanie dziecka z deficytami Dorosej Dziewczynki.

Ch ksztatowania dziecka wedug wasnych wyobrae, wasnych wizji, odbiera

rodzicom zdolno do kochania go. A za mao kochana przez rodzicw dziewczynka
wchodzi w dorose ycie godna mioci, poszukujc swojej drugiej powki,
mczyzny, ktry j pokocha i zaspokoi ten gd. Uzalenia si od mioci albo
wewntrzn pustk, ktr z powodu godu mioci odczuwa, zapycha prac, pasjami,
alkoholem, seksem i wpada w inne naogi. Moe te zapcha j wasnymi dziemi,
cakowicie si dla nich powicajc, stajc si nadopiekucz albo zaborcz matk.

Rodzice bezwarunkowo kochaj swoj crk, przede wszystkim ofiarowujc jej

swj czas na wsplne rozmowy i zabawy, pokazujc jej wiat, dzielc si swoj
mdroci i przekonaniami, ale nie narzucajc ich, dajc jej wolno wyboru. Nie
stosujc wobec niej adnej przemocy, ani fizycznej, ani psychicznej, nie uywaj
adnych strategii manipulacji. Akceptuj jej emocje i ucz j nimi zarzdza. Nie
robi z niej rodzinnego bohatera, koza ofiarnego czy maskotki, ani nie traktuj
jakby bya niewidzialna. Czasem, szczeglnie kiedy dziewczynka wejdzie w okres
nastoletniego buntu, pokazuj, czym jest tak zwana twarda mio kochajc, daj
do zrozumienia, e pewnych jej zachowa nie bd tolerowa, ale to nie znaczy, e
j odrzucaj, e nie akceptuj jej jako osoby.

Czy to jednak oznacza, e wiadoma swoich deficytw kobieta nie powinna

decydowa si na macierzystwo z obawy, e nie bdzie w stanie obdarzy swojego
dziecka bezwarunkow mioci? Absolutnie nie. aden czowiek nie jest idealny,
a poza tym zegar biologiczny jest nieubagany im kobieta jest starsza, tym wiksze
jest prawdopodobiestwo wad genetycznych podu czy poronienia. Wane jest moim
zdaniem, aby decydujc si na wydanie na wiat dziecka, przysza matka podja
wobec niego zobowizanie, e bdzie si rozwija. W poczuciu odpowiedzialnoci
za dziecko, w trosce o jego dobro bdzie budowa swoj wewntrzn moc, umacnia
swoj zdolno do mioci, uzupenia poprzez prac nad sob swoje deficyty, by ich
nie przenie na dziecko.

Deficyt poczucia mioci uksztatowany w dziecistwie objawia si u dorosej

kobiety zarwno w relacjach z innymi ludmi jako niezdolno do kochania oraz
bycia kochan, jak i w relacji z sam sob poprzez zaburzenia mioci wasnej.
Inaczej to wyglda u kobiety ulegej, inaczej u dominujcej.

DE F ICYT PO CZU CIA M I O CI

kobieta ulega

lk przed samotnoci, ch sklejenia si z partnerem, zatracanie siebie w mioci,

postawa wycofana: nic mi si nie naley, nadmierna gotowo do dawania, trudnoci
z braniem,
przedmiotowe traktowanie siebie, niedobr mioci wasnej,
wspczucie kojarzone ze wspodczuwaniem, czyli przeywaniem emocji innych,
szybkie wybaczanie rozumiane jako zapomnienie zaznanych krzywd, trudno
z wybaczeniem sobie,
wdziczno rozumiana jako doywotnie zobowizanie wobec obdarowujcego,
konieczno zadouczynienia.
 DE F ICYT PO CZU CIA M I O CI
kobieta dominujca

lk przed bliskoci, dystansowanie si od partnera, ch posiadania go na wasno,

postawa roszczeniowa: wszystko mi si naley, nadmierna gotowo do brania, trudnoci
z dawaniem,
przedmiotowe traktowanie innych ludzi, przerost mioci wasnej,
lito zamiast wspczucia,
szybkie wybaczanie sobie, atwe usprawiedliwianie si, niezdolno do wybaczania
innym,
wdziczno rozumiana jako doywotnie zobowizanie osoby, ktrej si co dao.

Lk przed samotnoci, lk przed bliskoci

Kobiecie ulegej, ktrej towarzyszy przeraliwy lk przed samotnoci, trudno

zrozumie zachowania kobiet dominujcych, ktre boj si bliskoci. I odwrotnie.
Jeli si spotykaj i zaczynaj wymienia dowiadczeniami, wydaje im si, e
pochodz z dwch rnych wiatw. Kobieta ulega bardzo le si czuje, gdy jest
sama. Bdc w relacji czy zwizku z mczyzn, chciaaby by z nim dwadziecia
cztery godziny na dob, wszystko robi z nim razem. Dusze rozdzielenie si
z ukochanym wprawia j w popoch nie moe sobie znale miejsca, cigle o nim
myli, czsto wysya SMS-y lub telefonuje. Nie wyobraa sobie, eby moga sama
pj do kina albo wyjecha na wakacje. W przypadku braku partnera otacza si
przyjacikami od serca. Nie znosi samotnych wieczorw, napicie towarzyszce
lkowi rozadowuje w dugich z nimi rozmowach. Kobieta dominujca, gdy jest
sama, czuje si znakomicie, napicie wywouje w niej blisko drugiej osoby. Pki
utrzymuje kogo na dystans, czuje si bezpiecznie, za pogbiajca si intymno
z mczyzn budzi w niej lk. Z innymi ludmi zreszt te, dlatego nie buduje
przyjani, tylko znajomoci. Kobieta ulega z lku przed samotnoci marzy, by
sklei si z partnerem i atwo zatraca si w mioci. Kobiet dominujc, lkajc
si bliskoci, cechuje zaborczo, objawiajca si jako pragnienie posiadania
partnera na wasno.

Postawa wycofana, postawa roszczeniowa

 Kobieta ulega, traktujc mczyzn jako antidotum na swoj infekcj wirusem
samotnoci, w relacjach jest wycofana niczego od partnera nie oczekuje, potrafi
da z siebie wszystko, byle tylko j kocha. Uwielbia za to by potrzebna, czyli
zajmowa si zaspokajaniem potrzeb ukochanego mczyzny. Kobieta dominujca,
dla ktrej samotno jest stanem oferujcym olbrzymie korzyci, przyjmuje wobec
mczyzn postaw roszczeniow. Swojemu partnerowi mwi, e bdzie go kocha,
jeli on da jej to, czego ona potrzebuje. Sama nie jest skonna da mu z siebie
niczego. O ile kobiet uleg cechuje nadmierny altruizm, o tyle dominujc
nadmierny egoizm. Ta pierwsza powica si dla innych i nie ma czasu dla siebie, ta
druga zajmuje si tylko sob i wydziela kroplomierzem czas powicony bliskim.
Ulega uwaa, e nic si jej od innych ludzi ani wiata nie naley, dominujca e
wszystko jej si naley. Ulega wiecznie daje, ale nie potrafi bra, dominujca jest
mistrzyni w braniu, z dawaniem ma problemy.

Problemy z mioci wasn

Odkd dotaro do mnie znaczenie najwaniejszego przykazania w religii

chrzecijaskiej kochaj bliniego swego jak siebie samego nie ustaj
w podziwianiu jego mdroci. Zawiera ono moim zdaniem kwintesencj zasad
funkcjonowania zdrowej relacji czy zwizku. Tak si jednak dziwnie skada, e
najczciej do naszej wiadomoci dociera tylko jedna cz tego przykazania.
Kobieta ulega jakby nie zauwaaa, e aby w ogle by zdolnym do kochania
innych, najpierw trzeba pokocha siebie. Kobiecie dominujcej natomiast umyka to,
e celem rozwijania mioci wasnej jest nabycie umiejtnoci kochania innych
ludzi.
Brak mioci wasnej, trudno z bezwarunkowym kochaniem siebie, skutkuje
tym, e traktujemy siebie przedmiotowo. W relacjach przyjmujemy postaw
sualcz, nie zwracamy uwagi na wasne potrzeby, nie dajemy sobie prawa zadbania
o ich zaspokojenie, bo le si nam to kojarzy z egoizmem. Prbujemy udawa Matk
Teres, powicenie staje si dla nas cnot, wydaje si nam, e na tym wanie
polega obdarowywanie innych mioci. Zapominamy jednak o tym, e aby dawa,
trzeba mie z czego. Jak powiada stare przysowie, z pustego i Salomon nie naleje.
Najpierw trzeba pokocha siebie, uzupeni wszystkie deficyty, ktre to utrudniaj,
wzi odpowiedzialno za swoje ycie, nauczy si by szczliw, umie zadba
o zaspokojenie swoich potrzeb, bo dopiero wtedy jestemy w ogle w stanie kocha
innych. Mwi oczywicie o mioci bezwarunkowej.

Nadmiar mioci wasnej powoduje, e rozwija si w nas egocentryzm. Kochamy

siebie, ale innych ludzi traktujemy przedmiotowo, jako narzdzia do zaspokajania
naszych potrzeb. Jeli kto jest dla nas przydatny, spenia nasze oczekiwania, lubimy
go, staje si naszym przyjacielem. Jeli nie jest naszym wrogiem. Kobieta
dominujca buduje relacje z ludmi dlatego, e daj jej jak korzy pozwalaj
czu si bezpiecznie, umacniaj jej poczucie kobiecoci, dziki nim czuje si
wartociowa. Jej relacje, wczajc w to zwizek z partnerem, oparte s na czystej
kalkulacji jeli jej si to opaca, podtrzymuje je, gdy przestaje si opaca,
odchodzi. Kobieta dominujca w ogle uznaje wyszo rozumu nad emocjami.
Uczuciowo chodna, przypomina Krlow niegu, ktra jak pamitamy
znakomicie potrafia uwodzi, ale na pewno nie umiaa kocha.

Wspodczuwanie albo lito

Wspczucie jest jedn z jakoci mioci. Jak to jednak z uczuciami bywa,

znaczenia przypisywane temu sowu s bardzo zrnicowane. Kobieta ulega nie
wspczuje, ale wspodczuwa, czyli utosamia si z emocjami innych ludzi,
przeywa je razem z nimi. Jeli komu bliskiemu jest smutno, jej te jest smutno,
rado potrafi odczuwa tylko wtedy, gdy bliska jej osoba si raduje. Nie wyobraa
sobie, by moga zachowa spokj i pogod ducha, gdy kto koo niej pacze. Ona
pacze razem z nim. Kobieta dominujca natomiast zamiast wspczucia dla kogo,
kto boryka si z trudnociami, z cierpieniem, komu jest le, odczuwa lito. Lito
nie jest wspczuciem, nie pynie z serca, litujemy si nad kim, kogo uwaamy za
gorszego od siebie. Lito zawsze ma w sobie nut pogardy.
Wspodczuwanie jest oznak zniewolenia emocjonalnego, kiedy to bierzemy na
siebie odpowiedzialno za emocje innych ludzi, ale te zrzekamy si
odpowiedzialnoci za wasne emocje. Kobieta ulega wskutek braku wasnych granic
zlewa si w jedno ze swoim ukochanym, stanowi z nim jeden organizm, czuje to
samo co on. Jego rado jest jej radoci, jego smutek jej smutkiem. Niestety, gdy
jej partner czuje zo, kobieta ulega nie przejmuje jego zoci. Ona si go boi.

Kobieta dominujca, zablokowana na wszystkie emocje oprcz zoci, zamiast

substytutu wspczucia, jakim jest lito, moe wobec osb okazujcych smutek czy
lk odczuwa irytacj lub wrcz wcieko. Emocjonalne zachowywanie si innych
jest dla niej zagraajce, bo kruszy pancerz jej racjonalnoci. Kobieta dominujca
tak naprawd boi si swojego lku lub smutku i dlatego z obrzydzeniem odrzuca lk
i smutek innych ludzi.

Puapki wybaczania
 Wybaczanie to termin, ktry jest uywany do niewaciwych celw,
niezrozumiany bd bagatelizowany. Kobieta ulega nieustannie wybacza innym,
usprawiedliwia ich ranice zachowania, bierze win na siebie. Poprzez wybaczenie
rozumie zapomnienie zaznanych krzywd, zapewnianie, e nic si nie stao. Jej
wybaczenie jest w istocie zamieceniem mieci pod dywan, niechci do konfrontacji
z trudnymi problemami. Wybaczajc, nie chce si przyzna przed sob, e jest
ofiar, bo gdyby to zrobia, musiaaby nazwa tego, kto j skrzywdzi, oprawc.
Ucieczka od rzeczywistoci w iluzj, e wszystko jest w porzdku, wydaje si jej
atwiejsz drog, bowiem w jej mniemaniu dziki wybaczeniu moe nadal kocha
tego, kto j skrzywdzi, i utrzymywa z nim relacj. Kobieta dominujca nie
wybacza innym nigdy, nosi w sercu urazy, rozdrapuje rany, rozpamituje przeszo.
Wydaje si jej, e wybaczajc, zaprzeczy temu, co si stao, wytrci sobie z rki
bro, ktra jej suy do obrony przed oprawc, a co gorsza uczyni podatn na
dalsze zranienia. Nie zakamujc, tak jak kobieta ulega, swoich krzywd, zupenie
nie zauwaa, e sama te potrafi krzywdzi innych.

Kobieta ulega jest bardzo szybko gotowa do kontynuowania relacji z oprawc,

przeyka swoje cierpienie, skada siebie w ofierze na otarzu mioci, kobieta
dominujca za zieje na oprawc zoci, czerpic z niej energi i motywacj do
dziaania.

Podobne problemy jak z wybaczaniem innym, kobiety ulege i dominujce maj

z wybaczaniem sobie. Ulega obcia si poczuciem winy i nie potrafi wybaczy
sobie tego, e kiedy postpia niezgodnie z przyjtym systemem wartoci,
dominujca natomiast, przepeniona poczuciem krzywdy, cakowicie siebie wybiela
i nie umie dostrzec wasnych bdw. Tak jak pierwsza z atwoci usprawiedliwia
innych, tak druga bez trudu usprawiedliwia siebie.

Wdziczno jako kopotliwe zobowizanie

Kolejna jako bezwarunkowej mioci wdziczno, u Dorosych Dziewczynek

ulega skrzywieniu. Jednym z obszarw, w ktrym si to objawia, jest proszenie oraz
spenianie czyich prb. Kobieta ulega o nic nie prosi, bo niczego dla siebie nie
potrzebuje. Jeli jednak kto zaoferuje jej pomoc, jest mu niezmiernie wdziczna,
rozumiejc to jako doywotnie zobowizanie wobec tej osoby. Z powodu swojej
wdzicznoci czuje si z ni zwizana koniecznoci zadouczynienia i nie jest
w stanie odmwi adnej jej probie. Dla kobiety dominujcej wyraona przez ni
proba jest w istocie daniem, poniewa nie uznaje ona niczyjego prawa do
odmowy. Gdy sama speni czyj prob albo komu pomoe, oczekuje od
obdarowanego dozgonnej wdzicznoci, czyli zadouczynienia. Gdy go nie uzyska,
nazywa t osob niewdzicznikiem. I tak z piknej cnoty wdzicznoci kobieta
ulega czyni baga, ktry wkada sobie na plecy, dominujca natomiast baga,
ktrym obcia osob przez siebie obdarowan.
None

 Smutek

ie lubimy tego uczucia, uciekamy od niego, a gdy ju nas dopadnie,

N zaywamy rodki antydepresyjne albo znieczulamy go innym niezdrowym

regulatorem emocji. Tymczasem pozwolenie sobie na smutek,
zaprzyjanienie si z nim, przyznanie sobie prawa do przeywania go daje nam
niezwyke korzyci. Najwaniejsz z nich jest zamknicie za sob przeszoci.
Dopki nie chcemy uzna straty, przyzna, e tego, co si ju stao, nie moemy
odwrci, przeszo jest w nas cigle ywa, yjemy ni, nie jestemy w stanie
otworzy si na przyszo, na nowe. Niech do przeywania alu po stracie
powoduje, e brniemy w zaprzeczenie. Tworzymy sobie iluzje zamiast przyj
rzeczywisto tak, jaka jest. Karmimy si faszywymi nadziejami, targujemy
z losem, zamieniamy smutek na frustracj i zo.
Opakanie straty naszych iluzji jest pocztkiem powrotu do rzeczywistoci. Jedn
z takich iluzji jest przekonanie, e na wszystko mamy wpyw, e jeli si tylko
mocno postaramy, ycie bdzie biego zgodnie z naszymi yczeniami. Inn e
wiat przypomina pikn bajk, w ktrej wszyscy s do siebie przyjanie nastawieni,
nikt nikogo nie chce wykorzysta, nie oszukuje, celowo nie rani, a ju na pewno nie
ci, ktrych uznaymy za swoich bliskich. Moemy te tkwi w przekonaniu, e
wszystko, co dobre, bdzie trwao wiecznie, nie przyjmowa do wiadomoci, e
w kadej sferze naszego ycia jest miejsce na pocztek, rozwj i koniec.

Smutek jest ostatnim etapem wybaczania zarwno innym ludziom, jak i sobie.
Pozwala opaka nasze krzywdy, daje moliwo wspczucia sobie, ale take
uwalnia nas od poczucia winy, przeksztacajc je we wspczucie dla innych.
Smutek jest jedynym sposobem na to, aby pogodzi si z tym, co si stao. Jeli nie
otworzymy si na smutek, nie bdziemy w stanie budowa bliskich relacji ani
z sob, ani z innymi ludmi. Z przyklejonym, sztucznym umiechem bdziemy cay
czas odgrywa role jak postaci z reklam i inwestowa w kolejny gadet, kolejny
sposb na szczcie, ktry te reklamy obiecuj. Tym gadetem moe si sta,
niestety, drugi czowiek. Cho do czego innego potrzebuj go kobieta ulega
i kobieta dominujca, w obu przypadkach relacja z nim oparta jest na oczekiwaniu,
e da on im co, czego one same da sobie nie potrafi. e uzupeni ich deficyty.

Jest te inny bodaj najwaniejszy powd, dla ktrego Dorose Dziewczynki

powinny pozwoli sobie na smutek. Jedynie poprzez wyraenie alu za utraconym
dziecistwem s w stanie ostatecznie je poegna i przesta by Dorosymi
Dziewczynkami. Moe to by zwizane z odkamaniem dziecistwa, ktre do tej
pory uwaay za szczliwe, z zobaczeniem, jakie byo naprawd, i odrzuceniem
piknej iluzji, ktr sobie wytworzyy na jego temat. Moe oznacza przecicie
emocjonalnych wizw z rodzicami, uwolnienie si od usprawiedliwiania swoich
yciowych trudnoci dysfunkcjami w relacjach z nimi, gdy byy dziemi. Moe by
rwnoznaczne z wybaczeniem wszystkim, ktrzy zrobili im w dziecistwie krzywd.
Moe te by wyraeniem zgody na wzicie cakowitej odpowiedzialnoci za swoje
ycie, postanowieniem, e skoro s dorose, same bd o nim decydowa. Smutek
ostatecznego poegnania dziecistwa jest dla wielu ludzi tak przeraajcy, e do
koca ycia mog pozosta Dorosymi Dziemi.

Smutek tymczasem jest uwalniajcy pozwala pogodzi si ze stratami i uleczy

zranienia. Ale eby si od czego uwolni, trzeba najpierw to nazwa. Nie jestemy
w stanie poegna si z czym, co pozostaje dla nas nieznane, dlatego te niektrzy
ludzie nazywaj rozwj osobisty poszerzaniem wiadomoci. Warto jednak
zachowa wobec smutku odpowiedni perspektyw smutek jest emocj, ktra
czemu suy. Jest tylko emocj, ktra, tak jak wszystkie, aby si jej pozby, musi
zosta wyraona. Jeli tak spojrzymy na smutek, atwiej nam bdzie go przeywa,
unikniemy te ryzyka zalania si nim, kiedy to cae stajemy si smutkiem,
identyfikujemy si z t emocj. To wanie obawa przed zalaniem si smutkiem, gdy
dopucimy go do gosu, jest czstym powodem niedawania sobie do niego prawa.
Drugi powd wynika z przekonania, e okazywanie smutku wiadczy o saboci.

Zalanie si smutkiem jest spowodowane nieumiejtnoci zarzdzania nim.

Rzeczywicie jest to dla nas szkodliwe, pozbawia nas energii, sprowadza na dno
rozpaczy. Jak zatem bezpiecznie wyraa smutek? Po pierwsze, zawsze paczmy
z otwartymi oczami, w przeciwnym wypadku smutek si nie uwolni, pozostanie
w naszym wntrzu, stracimy kontakt z rzeczywistoci. Po drugie, nie wstrzymujmy
oddechu, swobodnie oddychajmy podczas paczu. Po trzecie, gdy pacz ju cichnie,
nie podsycajmy go, przypominajc sobie kolejne straty. Uwalnianie smutku,
szczeglnie takiego, ktry nagromadzi si przez lata, to proces. Nie starajmy si
tego zaatwi jednorazowym paczem; trzeba to robi etapami, da sobie czas.
W okresie aoby, cho odczuwamy przygnbienie, jestemy w stanie normalnie
funkcjonowa. Ze szczegln trosk warto wwczas zadba o siebie o waciwe
odywianie, sen, kontakt z natur.
 Gdy poegnamy, opaczemy wszystkie nasze straty i zranienia zarwno
z dziecistwa, jak i z dorosego ycia, zamkniemy za sob przeszo Dorosych
Dziewczynek i staniemy si Dorosymi Kobietami.
None

 Mio bezwarunkowa

zy warto przechodzi ten cay bolesny proces? Czy nie lepiej trzyma si

C swoich mechanizmw przystosowawczych, ktre pozwalaj jako tako radzi

sobie z naszymi deficytami poczucia bezpieczestwa, kobiecoci i wasnej
wartoci, zamiast inwestowa w budowanie wewntrznej mocy? Czy celowe jest
rozdrapywanie starych, niezablinionych ran i powracanie do przeszoci? A moe
lepiej dokadnie je ukry, zabandaowa, posypa rodkiem przeciwblowym? Te
pytania czsto zadawane s przez kobiety, szczeglnie takie, ktrym rozwj osobisty
kojarzy si z osigniciem szczcia bdcego stanem wolnym od wszystkich
negatywnych emocji lku, wstydu, zoci i smutku. Kobiety oczekujce od
terapeuty cudownych mocy uzdrowicielskich albo obsadzajce go w roli ratownika,
ktry za nie rozwie problemy i uczyni proces rozwoju osobistego bezbolesnym.
W kobietach, ktre chc pozosta Dorosymi Dziewczynkami, rodzi si opr przed
trudami dojrzewania. Jest on szczeglnie zrozumiay, gdy kobiety te nie potrafi
okreli, czemu to wszystko suy.
Nagrod za ten trud jest zdolno do odczuwania bezwarunkowej mioci.

Czym jest bezwarunkowa mio? To energia wysyana z naszego serca

zarwno do drugiego czowieka, jak i do siebie, czca rne jakoci:
yczliwo, wspczucie, bezinteresowno, wdziczno i wybaczanie. Kochamy
prawdziwie drugiego czowieka takim, jaki jest, yczymy mu wszystkiego
najlepszego i dajemy mu prawo podania wasn drog. Niczego od niego nie
oczekujemy, nie stosujemy wobec niego adnych manipulacji, aby uzyska co
dla siebie.

Bezwarunkowa mio ma dwa aspekty kochania siebie i kochania innych ludzi.

S one ze sob nierozcznie zwizane, nie mona kocha siebie, nie kochajc
innych i nie mona kocha innych, nie kochajc siebie. Nasza zdolno do kochania
rozciga si na wszystkie ludzkie istoty i co bardzo wane nie zaley od tego,
czy z kim tworzymy w danym momencie relacj lub zwizek, czy te nie.
Tworzenie relacji i zwizkw nie ma nic wsplnego z mioci, to decyzja obydwu
stron, e chc utrzymywa kontakt, budowa przyja, zamieszka razem czy te
stworzy rodzin.
 Relacje i zwizki rozwijaj si w cyklach, etapami, jest w nich miejsce na
pocztek, rozwj i koniec jakiej fazy. Jest miejsce na wzajemne przyblianie si
i oddalanie, przechodzenie z jednej fazy do drugiej, na powiedzenie do widzenia,
ale i egnaj. To cigy proces, bo kady z partnerw zmienia si w czasie, a wic
zmienia si te ich wzajemna relacja. Mona kocha drugiego czowieka, ale nie
chcie by z nim w relacji lub zwizku. Niestety mona te by w relacji lub
zwizku z kim i go nie kocha.

O tym, czy chcemy budowa z kim relacj, decydujemy my same, ale eby tak
si stao, potrzebna jest take zgoda drugiej strony. Tak samo do nas naley decyzja,
czy chcemy relacj kontynuowa, czy j zerwa. Ale dajc sobie to prawo,
powinnymy da je take drugiemu czowiekowi. Jeli tak si nie dzieje, nie
potrafimy bezwarunkowo kocha. Gd mioci powoduje, e albo jako kobiety
ulege bagamy partnera, ktry si od nas oddala, aby z nami zosta, albo jako
kobiety dominujce stajemy si zaborcze i najchtniej zamknybymy go w zotej
klatce, aby mie pewno, e od nas nie odejdzie. Zdolno do bezwarunkowej
mioci powoduje, e pozbywamy si postawy wycofanej, kiedy to partner lub inni
ludzie ksztatuj nasze ycie, ale take uwalniamy si od postawy roszczeniowej,
wymagajcej, aby wiat krci si wok nas.

Rozwinicie w sobie zdolnoci do bezwarunkowej mioci niweluje nasze lki

utrudniajce tworzenie zdrowych relacji. W relacjach damsko-mskich mczyzna
przestaje by dla nas sposobem na ucieczk przed samotnoci, bo doskonale
potrafimy by szczliwe same. Potrafimy otworzy si na blisko z nim, bo nie
boimy si potencjalnych zranie i odrzucenia mamy wystarczajco mocne
struktury ochronne, wynikajce z naszej wewntrznej mocy. W naszym zwizku jest
miejsce na wspln przestrze, kiedy cieszymy si z bycia razem, ale take na
prywatne przestrzenie kadego z nas. Dajemy sobie prawo i naszemu partnerowi
te na zaszycie si od czasu do czasu w jaskini i kontemplowanie swojej
samotnoci.

Rwnowaga dawania i brania w relacjach jest warunkiem, by byy one dla nas
satysfakcjonujce. Jednak takie podejcie atwo moe doprowadzi do tego, e
bdziemy nieustannie sprawdza, czy dostajemy tyle samo, ile dajemy, moe
przemieni zwizek w transakcj handlow. Jeli kogo obdarzamy bezwarunkow
mioci, dajemy, nie oczekujc niczego w zamian. Dajemy, bo mamy z czego
dawa. Nasza wewntrzna moc czyni z nas jednostki samowystarczalne,
samodzielnie dbajce o swoje potrzeby i swoj energi. Z chci dzielimy si ni
z drugim czowiekiem, z dawania czerpiemy przyjemno. Jestemy wdziczne
partnerowi, gdy j od nas przyjmie, ale nie tracimy rwnowagi, gdy tak si nie
dzieje. Taka postawa nie ma nic wsplnego z kochaniem za bardzo, kiedy to
kobieta potrafi cakowicie zatraci si w zwizku, powici siebie na otarzu
mioci, znosi upokorzenia, przemoc, chd emocjonalny ze strony partnera. Taka
kobieta nie spenia podstawowego warunku, ktry czyniby j zdoln do
bezwarunkowej mioci nie kocha samej siebie.

Prawdziwe kochanie samej siebie te jest bezwarunkowe. Kochamy siebie tak,

jak jestemy, ze wszystkimi mocnymi i sabymi stronami. Bdc wiadome swoich
deficytw, wybieramy rozwj osobisty jako sposb na ich zniwelowanie. Nie
wykorzystujemy do tego innych ludzi, nie szukamy te na zewntrz cudownych
sposobw na szczcie. Poniewa kochamy siebie bezwarunkowo, nasz gd mioci
zostaje zaspokojony. Wwczas w relacjach damsko-mskich nie potrzebujemy ani
ebra o to, aby partner obdarzy nas mioci, ani o ni walczy. Nasz partner
przestaje by drug powk, wyjtkow osob na tym wiecie, ktra jako jedyna
jest w stanie zaspokoi nasz gd mioci, uwalniamy si te od potrzeby
nieustannego szukania tej drugiej powki, wchodzc w kolejne zwizki. Kochajc
siebie, przestajemy traktowa siebie przedmiotowo, ale take przestajemy
przedmiotowo traktowa innych ludzi.

Pikn jakoci bezwarunkowej mioci jest wspczucie. Jeli na drugiego

czowieka spojrzymy tak jak na siebie, zobaczymy w nim kogo zdolnego do rzeczy
wielkich, ale te potraficego krzywdzi innych, jeli dostrzeemy w nim, tak jak
w sobie, mae, wystraszone, poranione dziecko, to bdziemy umiay oddzieli ocen
jego zachowa od oceny jego samego. Nabierzemy umiejtnoci empatycznego
wspczucia rozumienia i akceptowania jego emocji. Oddzielimy wwczas
wyranie jego emocje od swoich, uznajc, e kady czowiek jest za swoje uczucia
odpowiedzialny sam. Czyje zachowanie moe by impulsem do ich powstania, ale
to nie oznacza, e drugi czowiek jest ich twrc. Przestajemy obwinia siebie za
emocje innych, a take innych za swoje. Majc na wzgldzie dobre samopoczucie
osoby, z ktr jestemy w relacji, staramy si, aby nasze zachowanie go nie popsuo,
ale przecie nie moemy przewidzie, czy tak si nie stanie. Wyznaczenie przez nas
granic moe w kim wzbudzi poczucie odrzucenia, nasz szczery pacz moe kogo
zirytowa, a gdy okaemy zo, ludzie, ktrzy maj problem z jej wyraaniem,
odwrc si od nas. Nasza gotowo do wspczucia nie tylko innym, ale take
sobie, pozwoli zachowa waciw rwnowag pomidzy cakowitym ignorowaniem
wpywu naszego zachowania na innych, a uznaniem, e powinnymy tak si
zachowywa, eby cay wiat wok nas by zadowolony.

Bezwarunkowa mio otwiera nam drog do wybaczania. Proces ten ostatecznie

uwalnia nas od poczucia krzywdy i poczucia winy. Aby go jednak rozpocz,
potrzebne jest wyraenie wszelkich emocji z krzywd i win zwizanych. A potem
uznanie, e wybaczenie suy nam, a nie tym, ktrym wybaczamy. Zagojenie starych
ran czyni nas mocniejszymi, bo w kadym zranieniu tkwi olbrzymi potencja do
naszego rozwoju. Cige rozdrapywanie nie pozwala ranom si zagoi, z kolei
zaniechanie ich dokadnego oczyszczenia powoduje, e si nie goj, a ropiej.
Wybaczanie jest procesem, ktry moe trwa bardzo dugo, naszym wyborem jest
jednak to, czy na ten proces si otworzymy i czy bdziemy go aktywnie wspiera.

Przepenione bezwarunkow mioci zaczynamy nie tylko rozumie, czym jest

wdziczno, ale te j odczuwa. Bo wdziczno pynie z serca, a nie z gowy.
Poniewa w bezwarunkowej mioci rwnie wana jest zdolno do dawania, jak i do
przyjmowania tego, co ofiarowuje nam wiat i inni ludzie, odczuwamy wdziczno
za wszystko, czego dowiadczamy. Nawet jeli s to trudne dowiadczenia, zawsze
mog by dla nas cenne. Stajemy si wdziczne nawet tym, ktrzy nas skrzywdzili,
bowiem dziki nim mogymy si czego nauczy. Nie mamy oporw, by prosi, bo
ze spokojem przyjmujemy, gdy kto nam odmawia. Nie utosamiamy odmowy
z odrzuceniem. Gdy nasza proba zostaje speniona, jestemy wdziczne, wysyamy
swoj energi mioci do obdarowujcego nas czowieka i czujemy si zwolnione
z jakiegokolwiek obowizku zadouczynienia, odwdziczenia si poprzez
ofiarowanie mu ekwiwalentu jego daru. Nasza wdziczno, jeli j przyjmie, bdzie
dla niego najcenniejsz rekompensat. Jeli same speniamy czyje proby, dajemy
bezinteresownie, ale z poszanowaniem siebie, swoich zasobw, swojej energii. Po
spenieniu czyjej proby nie nakadamy na t osob zobowizania, przymusu
odwdziczania si wystarcza nam jej yczliwe dzikuj. Potrafimy odmawia
probom, nawet jeli niesie to ze sob ryzyko, e zostanie le przyjte
i przestaniemy by lubiane waniejsza jest dla nas bowiem szczero w relacji ni
robienie czego wbrew sobie. Bezwarunkowa mio nie oznacza, e zawsze musimy
spenia proby naszych bliskich i zaspokaja ich oczekiwania.

Jeli chcemy wspi si na wyyny bezwarunkowej mioci, w pierwszej

kolejnoci musimy zadba o siebie, o swoj energi, zaspokojenie podstawowych
potrzeb, utrzymanie naszej wewntrznej mocy. Jeli z powodu rnych czynnikw
nasza energia si obnia, bo dopady nas choroba lub yciowy kryzys, bo poddajemy
si pogbionej terapii i inwestujemy w swj osobisty rozwj, mamy prawo do
zdrowego egoizmu i zajcia si sob. Jeli tego nie zrobimy i bdziemy dawa
innym, pomimo e nasze zasoby energetyczne s mocno uszczuplone, ryzykujemy,
e za chwil to oni bd musieli si nami opiekowa. Zdrowy egoizm w istocie jest
wyrazem bezwarunkowej mioci nie tylko do siebie, ale take do innych ludzi, bo
przestajemy by dla nich obcieniem. A jeli chcemy unikn ryzyka, e
popadniemy w egocentryzm, jeli naszym zamiarem jest osignicie wyyn
bezwarunkowej mioci, niech nasz motywacj do dbaoci o siebie bdzie to, e po
to uczymy si kocha siebie, aby suy innym.

M I O BE ZWARU NK O WA

mio rozumiana jako yczliwo, wspczucie, bezinteresowno, wdziczno

i wybaczanie,
kochanie drugiego czowieka tak jak siebie,
zdolno do dawania i przyjmowania energii mioci,
wspczucie z zachowaniem wolnoci emocjonalnej,
wybaczanie innym, ale dla siebie,
nietraktowanie wdzicznoci jako zobowizania.

Zdaj sobie spraw, e sfer zwizan z deficytami mioci bezwarunkowej

omwiam bardzo skrtowo. Pierwsze trzy: poczucie bezpieczestwa, kobiecoci
i wasnej wartoci, to obszary tak zwanego rozwoju osobistego w ujciu
psychologicznym czy psychoterapeutycznym. Ten czwarty poczucie mioci
naley do rozwoju duchowego, ktrym ani psychologia, ani psychoterapia si nie
zajmuj. Piknych ksiek na temat duchowoci jest wiele, wielu te jest mistrzw,
ktrzy mog by naszymi duchowymi przewodnikami (niekoniecznie mczyzn,
wrd nich s te kobiety, jak na przykad znana take na naszym kontynencie
hinduska Ama). Moje ulubione ksiki to Przebudzenie Anthonyego de Mello,
Droga rzadziej wdrowana M. Scotta Pecka, Wewntrzne przebudzenie Colina P.
Sissona i przeznaczona wycznie dla kobiet Biegnca z wilkami Clarissy Pinkoli
Estes.
None

ROZWJ OSOBISTY A PSYCHOTERAPIA



W przedmowie podzieliam si wtpliwociami co do skutecznoci tego

poradnika. Zreszt typowych porad w nim niewiele, ot, par sugestii dotyczcych
wyraania emocji czy te pokazanie etapw, ktre moim zdaniem trzeba pokona,
by zniwelowa swoje deficyty. To stanowczo za mao, aby kobieta ich wiadoma
moga si z nimi upora.

Napisaam te we wstpie, e celem tej ksiki jest przede wszystkim pomoc

kobietom w lepszym poznaniu siebie, w tym swoich wyniesionych z dziecistwa
deficytw i ich wpywu na dorose ycie. Zachcajc do wzicia przez nie
odpowiedzialnoci za wasny rozwj, wyraziam pogld, e cho nie s w stanie
zmieni swojego dziecistwa, mog si owych deficytw pozby. Dobrze oddaje go
popularna parafraza Sartrea, ktra w eskiej formie brzmi: Nie to jest wane, co
ze mn zrobiono, lecz to, co ja sama zrobiam z tym, co ze mn zrobiono. Jeli
jednak, Czytelniczko, odebraa to jako obietnic, e w tej ksice zamieszcz
wskazwki, jak to zrobi, przedstawi narzdzia do tego suce, dam recepty na
cudowne sposoby samodzielnego pozbycia si swoich problemw, to niestety
rozczaruj Ci. Nie uczyni tego, bowiem moim zdaniem takich skutecznych
wskazwek, takich narzdzi i cudownych recept po prostu nie ma. Jeli do uporania
si z wyniesionymi z dziecistwa deficytami, do rozwizania problemw, czy
wreszcie oglnie do rozwoju osobistego wystarczyaby lektura poradnikw,
mona by zada pytanie, dlaczego wci tak wiele jest Dorosych Dziewczynek?
Czyby do tej pory nie pojawi si mdrzec, ktry odkry cudowne antidotum na ich
bolczki w postaci wskazwek, narzdzi i recept? W swojej pokorze nie mam
zamiaru pretendowa do miana takiego mdrca. Co wicej, cho nie neguj
pomocnej roli poradnikw w wielu aspektach rozwoju osobistego, to jednak moim
zdaniem jest tylko jeden sposb pozbywania si deficytw psychoterapia.

Na temat psychoterapii naroso wiele mitw, czsto myli si psychoterapeut

z psychologiem czy psychiatr. W ramach tego poradnika zatem, zamiast podawania
wskazwek, narzdzi i recept do samodzielnego wykorzystania, podziel si swoj
wiedz i dowiadczeniem na temat znaczenia psychoterapii w rozwoju osobistym,
jej moliwoci i ogranicze, wyboru waciwego psychoterapeuty oraz rnych form
psychoterapii.

 Mity na temat psychoterapii

edug powszechnej opinii do psychoterapeuty chodz ludzie zaburzeni

W psychicznie, ludzie sabi, nieradzcy sobie z problemami. Poniewa

sabo w naszej kulturze ma wydwik mocno pejoratywny, korzystanie
z psychoterapii jest czym, czego naley si wstydzi. Tak jak swojej
nienormalnoci, bo normalni ludzie przecie do psychoterapeuty nie chodz.

Jeli jednak kto ewidentnie cierpi dokuczaj mu depresja, chwiejno

emocjonalna, niemono koncentracji, napady paniki, niekontrolowane wybuchy
agresji, przewleky stres (bo tak zazwyczaj okrelamy problemy natury psychicznej)
i mimo usilnych stara nie potrafi sobie z nimi poradzi postanawia uda si do
specjalisty. No wanie, utaro si przekonanie, e po pomoc dla naszej psychiki
sigamy w podobnych przypadkach jak po pomoc dla naszego ciaa. Zapisujemy si
na wizyt do lekarza wtedy, gdy ciao choruje i gdy choroba przeszkadza
w normalnym funkcjonowaniu. O ile jednak przypadoci ciaa nie s niczym
wstydliwym, co wicej, czsto stanowi lubiany temat rozmw, o tyle dolegliwoci
naszej psychiki lepiej ukrywa, bo gro zyskaniem etykietki czubka. Nikt zdrowy
nie idzie do lekarza, a wic przez analogi utaro si, e nikt zdrowy psychicznie nie
korzysta z usug specjalisty od psychiki. Warto tu zwrci uwag na cakowicie
odmienne zaoenia medycyny zachodniej od zaoe medycyny wschodniej, na
przykad chiskiej. Zadaniem lekarza pracujcego wedug standardw zachodnich
jest wyleczenie pacjenta z choroby. Lekarz medycyny chiskiej, hodujcy tradycji
Wschodu, stawia sobie inny cel nie dopuci do choroby. Podobnie jest
w przypadku specjalistw od psychiki mona po ich pomoc siga dopiero
w gbokim kryzysie, mona te korzysta z ich pomocy, gdy wszystko wydaje si
by w porzdku, po to tylko, by si rozwija i uodporni na potencjalne kryzysy.
Nasz rozwj osobisty jest swoist polis na ycie uatwia radzenie sobie
w trudnych sytuacjach, w kryzysach, ktrych nie jestemy w stanie przewidzie ani
si przed nimi uchroni.

Kogo uwaamy za specjalist od psychiki, kogo najczciej wybieramy, gdy

nasza determinacja wzrosa na tyle, e wreszcie decydujemy si do niego uda? Ot
z mojego rozeznania wynika jasno, e specjalista od psychiki kojarzy si nam
zwykle z psychologiem. Nie chcc deprecjonowa tego zawodu, zwracam tu jednak
uwag, e psycholog to kto, kto ukoczy studia psychologiczne, jest magistrem
nauk traktujcych o szeroko rozumianej psychice. To naukowiec znajcy teorie
i koncepcje tumaczce zachowania czowieka i jego funkcjonowanie
w spoeczestwie, potraficy wykonywa rne naukowe badania i testy zarwno
na ludziach, jak i na zwierztach, a take umiejcy okrela odstpstwa od
przyjtych norm zdrowia psychicznego. W zalenoci od ciaru gatunkowego
zwane s one zaburzeniami lub chorobami psychicznymi. Psycholog nie jest
psychoterapeut. Psycholog zatem moe nas najwyej zdiagnozowa na podstawie
choby testw osobowoci, czy te z wykorzystaniem klasyfikacji ICD-10,
stworzonej przez wiatow Organizacj Zdrowia, lub DSM-IV-TR, opracowanej
przez Amerykaskie Towarzystwo Psychiatryczne i szeroko stosowanej na caym
wiecie przez lekarzy i naukowcw rnych dyscyplin. Po okreleniu typu
zaburzenia (na przykad przystosowawcze, osobowoci, lkowe czy zaburzenia
nastroju) zostanie postawiona diagnoza, a udzielana przez psychologa porada bdzie
si opiera na naukowych podstawach. Psycholog poradzi, co powinnymy zmieni
w naszym zachowaniu czy w naszym yciu, aby nam si polepszyo, na przykad: nie
pozwoli na to, aby m nas obraa, by dla niego bardziej yczliw albo rozwie
si z mem. Zmieni prac, znale sobie przyjaci albo hobby. Dostrzec
pozytywne strony sytuacji, przesta si na wszystko zoci, pogodzi si ze strat,
pokocha siebie w caoci. Wiele z tych rad jest bardzo cennych, kopot w tym, e
zazwyczaj osoba przychodzca do psychologa dobrze wie, co powinna zrobi,
natomiast jej problemem jest to, e zrobi tego nie potrafi. Poniewa psycholog nie
moe przepisywa lekw, to gdy jego zdaniem leki s niezbdne, bo jego rady na nic
si nie zday, odsya nas do psychiatry.

Kobiety, ktre wol drog na skrty, ktrym zaley na szybkim poprawieniu

swojego nastroju, uwolnieniu si od negatywnych emocji, od razu udaj si do
psychiatry, z pominiciem psychologa, w nadziei, e dostan recept na cudowne
tabletki skutecznie leczce ich dolegliwoci. Psychiatra to lekarz, ktry ukoczy
studia medyczne, specjalizujcy si w leczeniu zaburze i chorb psychicznych.
Jako lekarz ma prawo stawia medyczne diagnozy na podstawie nabytej na studiach
wiedzy oraz przyjtych klasyfikacji i przepisywa rodki farmakologiczne.
Psychiatra, tak jak psycholog, nie jest psychoterapeut. I znw nie zamierzam
deprecjonowa umiejtnoci lekarzy psychiatrw i znaczenia niesionej przez nich
pomocy, uwaam nawet, e gdy stan psychiczny jest na tyle zy, e nie jestemy
w stanie samodzielnie funkcjonowa albo e stanowi zagroenie dla naszego ycia,
naley uda si do psychiatry i podda leczeniu farmakologicznemu, gdy ten
stwierdzi tak konieczno. Jednak jestem gboko przekonana, e zbyt czsto i zbyt
pochopnie przepisuje si leki psychoaktywne jako remedium na dolegliwoci
psychiczne. Warto wiedzie, e zaywanie wielu rodzajw lekw psychotropowych,
bdcych regulatorami emocji, prowadzi do uzalenienia. Leki te niestety
aplikowane s take bez umiaru przez lekarzy innych specjalnoci ni psychiatrzy,
bez postawienia jakiejkolwiek diagnozy psychiatrycznej.
Skoro ani psycholog, ani psychiatra nie jest psychoterapeut, to kim jest
psychoterapeuta? Psychoterapeuta to specjalista, ktry ukoczy szko lub kurs
psychoterapii, przeszed wasn terapi, pracuje pod superwizj i nauczy si
pomaga ludziom w sposb dla nich najbardziej skuteczny, a zarazem najmniej
szkodliwy. Nauczy si pomaga w rozwizywaniu problemw natury psychicznej,
pomaga w rozwoju osobistym, pomaga w poprawianiu jakoci ycia.
Psychoterapeuta nie musi mie ukoczonych studiw psychologicznych wrd
psychoterapeutw s absolwenci wielu kierunkw, a take osoby, ktre
w poprzednim okresie swojego ycia miay rnorakie zawody. Psychoterapeuta
powinien podda si wasnej terapii, aby w relacji terapeutycznej mg si skupi na
problemach klienta i uchroni si od tak zwanego przeciwprzeniesienia, kiedy to
swoje problemy rozwizuje kosztem klienta. I wreszcie psychoterapeuta powinien
pracowa pod superwizj, czyli konsultowa wszelkie trudnoci, jakie pojawiaj si
w przebiegu prowadzonej przez niego terapii, z bardziej dowiadczonym
psychoterapeut. Konkludujc psychoterapeuta to cakowicie odmienny specjalista
od psychiki ni psycholog czy psychiatra, cho wrd psychoterapeutw s take
i psycholodzy, i psychiatrzy. Przy ogromie wiedzy, ktrej dostarczaj studia
psychologiczne czy medyczne ze specjalizacj w psychiatrii, nie ucz one, jak
pomaga ludziom w rozwizywaniu ich problemw. Specjalista od pomagania, czyli
psychoterapeuta, moe towarzyszy komu w rozwoju osobistym tylko do takiego
etapu, do jakiego sam doszed, pomaga mu w takim zakresie, w jakim pomg sam
sobie. I tak jak sama wiedza na temat choroby nikogo jeszcze nie uzdrowia, tak
wiedza o psychice czowieka nie jest wystarczajca, by skutecznie pomaga.

Nie ma w naszym kraju ustawy regulujcej zasady wykonywania zawodu

psychoterapeuty (cho od dawna jest w przygotowaniu), a wynika to midzy innymi
z rnorodnoci nurtw psychoterapeutycznych. Kady z nich pomaganie ujmuje
inaczej, inne zaleca metody, na co innego kadzie nacisk, a take inaczej postrzega
relacj terapeutaklient (w niektrych nurtach nawet zamiast klient uywa si
okrelenia pacjent.) Ta rnorodno nurtw wynika z funkcjonowania w naszym
kraju (na wiecie te) wielu szk ksztaccych psychoterapeutw. Niektre
rodowiska od dawna prbuj zapanowa nad chaosem, jaki panuje w psychoterapii,
wprowadzajc na przykad jedynie suszne certyfikaty (choby certyfikat PTP
Polskiego Towarzystwa Psychologicznego) czy te kodeksy etyczne zawodu
psychoterapeuty. Absolwenci kadej ze szk psychoterapii otrzymuj certyfikat
danej placwki i wcale nie jest powszechnym trendem, szczeglnie wrd tych,
ktrzy ukoczyli renomowane szkoy, ubieganie si o certyfikat PTP. Ale nawet
w ramach jednego nurtu istnieje kilka szk i zdarza si, e jedna z nich prbuje
zyska statut tej waciwej. Nie uatwia to zadania klientom sigajcym po
psychoterapeutyczn pomoc. No bo jakimi kryteriami maj si kierowa? Czy
dugoletnia praktyka gwarantuje, e dany psychoterapeuta bdzie skuteczny? Czy
zapoznanie si z teoretycznymi zaoeniami danego nurtu wystarczy, aby mie
pewno, e bd one realizowane przez psychoterapeut w praktyce? Czy absolwent
szkoy uwaanej za renomowan jest lepszym psychoterapeut ni ten, ktry
ukoczy szko mniej znan czy powsta stosunkowo niedawno?

Brak wiedzy na temat psychoterapii, brak uregulowa prawnych, mylenie

psychoterapeuty z psychologiem i psychiatr skutkuje tym, e zazwyczaj wybr
specjalisty od psychiki jest przypadkowy. Rodz si te nadmierne oczekiwania
wobec psychoterapeuty jest on traktowany jako wszystkowiedzcy autorytet, ktry
potrafi wskaza waciwe rozwizanie problemu, kto o zdolnociach magicznych
z moc dokonywania zmian w psychice klienta lub kto oferujcy narzdzia, dziki
ktrym klient moe naprawi siebie. Co wicej, w pewnych nurtach psychoterapii
rzeczywicie psychoterapeut uwaa si za kogo, kto wie wicej od klienta, kogo,
kto ma prawo dokonywa interpretacji i diagnoz. W nurtach tych zachca si
terapeut do utrzymywania z klientem dystansu, zwracania si do niego przez
pani/pan. W innych natomiast podkrela si znaczenie relacji psychoterapeuta
klient dla skutecznoci terapii. Wedug tych zaoe im ta relacja staje si blisza,
im kontakt midzy nimi jest lepszy, tym klient wicej korzysta. Przejcie na ty
moe by potwierdzeniem tej bliskoci.
None

 Psychoterapia Gestalt

wielu nurtw psychoterapii do celw wasnego rozwoju osobistego, a take

Z praktykowanej przeze mnie pomocy psychologicznej wybraam

humanistyczny nurt Gestalt. Nie twierdz, e to jedyna skuteczna, najlepsza
czy jedyna waciwa forma psychoterapii, ale przedstawiajc Czytelniczkom swoje
uwagi na temat znaczenia psychoterapii w rozwoju osobistym, opieram si gwnie
na wasnym dowiadczeniu. Uwaam, e moe to by cenniejsze ni prezentacja
teorii zreszt caa ta ksika bazuje na tym zaoeniu. Traktuj j jako dzielenie
si swoim dowiadczeniem, swoj prawd, a nie jako przedstawienie kolejnej
hipotezy, abstrakcyjnego konstruktu nieznajdujcego potwierdzenia w praktyce.

Nurt psychoterapii Gestalt zosta stworzony w latach pidziesitych ubiegego

wieku. Jego prekursorem by Fritz Perls, w opracowaniu spjnej koncepcji
psychoterapii Gestalt brali udzia take jego wsppracownicy ona, Laura Perls,
oraz Paul Goodman. W latach osiemdziesitych Gestalt sta si jednym z najbardziej
rozpowszechnionych sposobw psychoterapii i osobistego rozwoju w Stanach
Zjednoczonych i w Niemczech, do innych krajw dociera stopniowo. Obecnie
szkoy i instytuty Gestalt funkcjonuj na prawie wszystkich kontynentach Gestalt
dotar do Australii, Ameryki aciskiej i Japonii, Kanady, Rosji i do wielu pastw
w Europie. W Polsce pierwszy gestaltowski orodek powsta w 1988 roku, aktualnie
za dziaaj trzy szkoy ksztacce psychoterapeutw Gestalt, wszystkie
zlokalizowane w Krakowie.

Co mnie tak zafascynowao w podejciu Gestalt? Przede wszystkim to, e wedug

niego najwaniejsz rzecz, jak terapeuta moe zaoferowa klientowi, jest
ch do spostrzegania, syszenia i akceptowania go takim, jakim jest, a wic bez
adnych wstpnych zaoe, oczekiwa lub ocen1. W przeciwiestwie do tych
form pomagania, w ktrych postawienie diagnozy staje si istotnym jej elementem,
terapeuta Gestalt nie usiuje odgrywa roli lekarza. Staje si towarzyszem klienta
w jego osobistym rozwoju, partnerem otwartym na dwustronn relacj.

Pena akceptacja, ktr obdarza klienta terapeuta Gestalt, to podstawa

skutecznego procesu terapeutycznego. Tak dugo jak klient uwaa, e co z nim jest
nie tak, tak dugo jak obsadza psychoterapeut w roli autorytetu, kogo lepszego od
siebie (albo gdy robi to sam psychoterapeuta), nie jest moliwe przekroczenie przez
klienta najwaniejszej bariery w rozwizaniu wasnych problemw. T barier jest
niemoc (albo niech) wzicia odpowiedzialnoci za wasne ycie i wasne wybory
i przerzucanie tej odpowiedzialnoci na terapeut. Taka postawa sprzyja szukaniu
odpowiedzi na zewntrz, a nie w sobie, wzmacnianiu mechanizmw
przystosowawczych, a nie ksztatowaniu wasnej indywidualnoci, bazowaniu na
czyim potencjale, a nie na wasnym. Jak to uj Serge Ginger, czoowy gestaltysta
francuski, Gestalt mnie przede wszystkim pobudza, bym wpierw lepiej si pozna
i zaakceptowa si takim, jaki jestem, a nie ebym chcia si zmieni, dostosowa
si do jakiego modelu odniesienia, rzeczywistego bd wyidealizowanego2.

To, e Serge Ginger sformuowa to zdanie w pierwszej osobie, podkrela

autentyczno kontaktu terapeuty Gestalt i klienta. Pracujcy w nurcie Gestalt
psychoterapeuta nie ukrywa, e spotkania z klientami su mu take do wasnego
rozwoju, do poszerzenia swojej wiadomoci. Rnica pomidzy terapeut
a klientem polega tylko na odgrywanych rolach. To terapeuta pomaga klientowi, co
oznacza, e spotkania koncentruj si wycznie na problemach klienta, to terapeuta
udziela klientowi wsparcia, to on stawia mu wyzwania. Ale wyborem klienta jest,
czy i kiedy z tego wsparcia skorzysta, czy i kiedy przyjmie te wyzwania. Innymi
sowy, klient rozwija si we wasnym tempie i poda drog, ktr sam wybiera,
a nie t, ktra zostaa mu wskazana przez terapeut.

Poniszy fragment cytowanej ju ksiki Pomoc psychologiczna w ujciu Gestalt

stanowi moim zdaniem kwintesencj gestaltowskiego nurtu psychoterapii: Terapia
Gestalt nie polega na zmienianiu ludzi czy mwieniu im, co powinni robi. Nie
chodzi nawet o zachcanie do prb zmieniania siebie. Dla podejcia Gestalt
charakterystyczne jest przekonanie, e istoty ludzkie nawet te znajdujce si
w bardzo trudnej sytuacji najlepiej bd si rozwija i bra odpowiedzialno za
wasne ycie, jeli stan si bardziej wiadome tego, kim s wraz ze swoimi
potrzebami i pragnieniami, uczuciami i mylami, sprzecznociami i konfliktami,
z tym co mwi i co robi. Tylko wtedy mog czu si odpowiedzialne za wasne
ycie i dokonywa wyborw tak, by znale najlepsze rozwizanie wasnych
problemw.

W tym kontekcie kobiety, ktre s Dorosymi Dziewczynkami (a jak pisaam

wczeniej, dotyczy to w mniejszym lub wikszym stopniu wszystkich kobiet, bo
idealne dziecistwo po prostu nie istnieje), wybierajc psychoterapi Gestalt,
wspomagaj wasne dojrzewanie. Poprzez odkrycie swoich deficytw utrudniajcych
im osignicie rwnowagi w rnych obszarach, swoich mechanizmw
przystosowawczych bdcych sposobem na ich nieodczuwanie staj przed wyborem
dalszej yciowej drogi. Dojrzewanie, rozumiane jako pozbywanie si deficytw, to
proces rozcignity na cae ycie. Psychoterapia moe go wspomc, ale nie oznacza
to, e stanowi cudowne lekarstwo na deficyty, bowiem odpowiedzialno za jej
wynik ponosi nie tylko terapeuta, ale take klient. Poza tym to klient sam powinien
okreli, kiedy chce si ni wspomc, kiedy j zakoczy lub kiedy do niej powrci
by moe ju na innym poziomie albo u innego terapeuty. Jeli uda mu si uzyska
wystarczajc wiadomo siebie, wasnych problemw i potrzeb, bdzie siga po
psychoterapeutyczn pomoc we waciwym dla siebie momencie i kontynuowa j
przez waciwy dla siebie czas.

Gestalt, jako nurt zachcajcy klienta do dokonywania wyborw, pobudza jego

rozwj. Moim zdaniem te formy psychoterapii, ktre ograniczaj wolno klienta,
ktre s autorytarne, usztywnione drobiazgowymi kontraktami, ktre prowadz do
uzalenienia si klienta od terapeuty i wskutek tego czsto trwaj latami, hamuj ten
rozwj.

Kolejnym aspektem, ktry fascynuje mnie w psychoterapii Gestalt, jest jej

holistyczne podejcie: umys, emocje i ciao s tu jednakowo wane. Std te celem
terapii jest nie tylko zrozumienie wasnych emocji, lecz take wejcie w kontakt
z nimi. Samo zrozumienie, bez odczuwania, nie wystarczy do poszerzenia
wiadomoci siebie i dokonywania wyborw. Logika, racjonalny umys s
nieodzowne w wielu dziedzinach naszego ycia, ale nasze trudnoci nie bior si
zazwyczaj z niezdolnoci do logicznego rozumowania, ale z nieumiejtnoci
zarzdzania emocjami. Umys produkuje myli, a te maj wpyw na nasze emocje.
To, co odczuwamy, generuje myli. Ciao z kolei, jego zdrowie lub choroba,
rwnowaga lub jej brak, umiejtno odczytywania sygnaw, ktre nam wysya, lub
odcicie si od nich, wpywa zarwno na nasze emocje, jak i na umys, tak jak
emocje i umys wpywaj na nasze ciao. W gestaltowskim gabinecie
terapeutycznym klient zachcany jest bardziej do dzielenia si tym, co czuje, ni
tym, co myli, do tego, eby by w kontakcie ze sob w caoci, czyli take ze
swoimi emocjami i ciaem. W terapii Gestalt tak zwana praca z ciaem jest czsto
wykorzystywana jako cenne dowiadczenie stymulujce rozwj osobisty klienta.

Zreszt priorytet dowiadczania nad analizowaniem to nastpna fascynujca mnie

cecha Gestaltu. Najwaniejsze jest to, co jest tu i teraz, czyli autentyczny kontakt
z terapeut. Nie jest on zatem, tak jak w niektrych nurtach psychoterapii, biernym
suchaczem opowieci klienta. Gestaltysta okazuje empati, daje klientowi
informacje zwrotne, dzieli si swoimi emocjami i refleksjami. Zaprasza klienta,
eby zamiast opowiada to, co si stao w przeszoci, pozwala sobie na wyraenie
emocji z tym zwizanych, ktre aktualnie odczuwa. eby zamiast snu dywagacje na
temat przyszoci, da sobie prawo do ujawnienia tego, co w zwizku z tym czuje.
Do tego, aby tak si stao, konieczne jest zbudowanie przez klienta zaufania do
terapeuty, wiara w to, e nie zostanie odrzucony, gdy odsoni si przed nim,
przekonanie, e terapeuta bdzie w stanie towarzyszy mu w emocjach i wspiera,
gdy zajdzie taka potrzeba.

W koncepcji psychoterapii Gestalt poczesne miejsce zajmuje tak zwane

domykanie figur. To rwnie mnie w tym nurcie pociga, bo moim zdaniem stanowi
skuteczn drog do uwolnienia si od skutkw przebytych traum. Niedomknite
figury to baga przeszoci, jaki za sob cigniemy, to niewyraone, zablokowane
emocje. Jeli tego bagau przeszoci poczwszy od dziecistwa chcemy si
pozby, konieczne jest otwarcie si na uwolnienie tych emocji. To domyka figury,
pozwala pogodzi si z tym, co si stao, usuwa przeszkody utrudniajce nam
dowiadczanie w peni tego, co jest tu i teraz, oraz korzystanie z wasnego
potencjau. Rola terapeuty w tym procesie jest bardzo wana przede wszystkim
dlatego, co wielokrotnie podkrelaam, e staje si on empatycznym wiadkiem. By
moe jest pierwsz osob w yciu klienta, ktra potrafi bez oceniania, bez
sztucznego pocieszania, bez udzielania rad w stylu we si w gar, bez
okazywania dezaprobaty czy jawnej agresji zaakceptowa jego emocje i po prostu
towarzyszy mu w ich wyraaniu.

1 Ch. Slills, S. Fish, Ph. Lapworth, Pomoc psychologiczna w ujciu Gestalt, Instytut Psychologii Zdrowia,
Warszawa 1999.

2 Serge Ginger, Gestalt sztuka kontaktu, Wydawnictwo Jacek Santorski, Warszawa 2004.

None

 Terapia uzalenie

oszerzanie wiadomoci, poznawanie siebie, kontakt z prawdziwym ja,

P uczenie si penej samoakceptacji, wzicie odpowiedzialnoci za wasne

wybory, uwalnianie si od przeszoci to cele, ktre Dorosa Dziewczynka
moe osign, korzystajc z psychoterapii Gestalt. W procesie tym, uczc si
zdrowego zarzdzania swoimi emocjami, ma te szans porzuci dotychczasowe,
niezdrowe sposoby, pozby si wyksztaconych w dziecistwie, a utrwalonych
w dorosym yciu mechanizmw przystosowawczych sucych przetrwaniu. Nie
dotyczy to jednak, albo dotyczy w ograniczonym stopniu, uzalenie, czyli tych
mechanizmw przystosowawczych, ktre wywouj najwicej negatywnych
skutkw.

Wedug Bogdana T. Woronowicza, wybitnego polskiego psychiatry, ktry

stworzy podwaliny systemu skutecznego leczenia alkoholizmu w naszym kraju,
tak jak na przeomie XIX i XX wieku krlowaa na wiecie era nerwic, tak na
przeomie XX i XXI stulecia zapanowaa era uzalenie. Jego zdaniem si
napdow uzalenie stao si tempo ycia, ucieczka od nieakceptowanych stanw
emocjonalnych, poszukiwanie szybkiej przyjemnoci i natychmiastowej gratyfikacji
oraz trudno w kontrolowaniu impulsw3. Alkoholizm jest najwczeniej poznanym
uzalenieniem. Jako zaburzenie psychiczne ujty jest w klasyfikacjach ICD-10
i DSM-IV razem z uzalenieniami od innych substancji psychoaktywnych. Jednak
niebezpieczestwo popadnicia w uzalenienie, ze wszystkimi tego destrukcyjnymi
konsekwencjami, jest daleko wiksze, nie dotyczy bowiem wycznie alkoholu czy
narkotykw. Uzaleni mona si take od rnych zachowa. Mechanizm
powstawania uzalenienia jest ten sam, rnica polega na tym, e czynnikiem
uzaleniajcym s substancje psychoaktywne wytwarzane przez mzg wskutek
zachowa, ktre przyjmuj charakter naogowy. Warto zgbi wiedz na temat
uzalenie, poniewa jest ona niezwykle przydatna zarwno w autodiagnozie, jak
i w skutecznym pomaganiu. Niestety i na studiach psychologicznych,
i psychiatrycznych, i w rnych szkoach psychoterapeutycznych o uzalenieniach
mwi si niewiele, co ma moim zdaniem niekorzystny wpyw na przebieg wielu
psychoterapii.

Dlaczego wiedza na temat uzalenie jest przydatna, a w zasadzie nieodzowna

w skutecznym pomaganiu? Dlatego e im bardziej ycie kobiety jest
podporzdkowane naogowi, im wicej jego obszarw obejmuj negatywne skutki
naogu, tym bardziej nieodzowne staje si poddanie przez ni terapii uzalenie.
adna psychoterapia, oprcz terapii uzalenie, nie poprawi jakoci ycia, jeli
podstawowym problemem kobiety jest jej uzalenienie.

Nawet tak przeze mnie wychwalana psychoterapia Gestalt nie jest moim zdaniem
skuteczna, jeli kobieta tkwi w czynnym uzalenieniu, jeli regulatorem jej emocji
s substancje psychoaktywne lub naogowe zachowania, a nag wszed w faz
krytyczn lub chroniczn. Jest tylko jeden sposb uwolnienia si od uzalenienia,
porzucenia niezdrowych sposobw zarzdzania emocjami abstynencja, czyli
powstrzymanie si od zaywania substancji psychoaktywnej lub od naogowych
zachowa. Bez zrobienia tego kroku wyzdrowienie jest po prostu niemoliwe
nag si rozwija, a jego negatywne skutki pogbiaj. Niestety, nie jest to takie
proste, jak si wydaje. Zazwyczaj nie wystarczy silna wola osobie uzalenionej
potrzebna jest pomoc. I cho psychoterapeuta uzalenie, tak jak psychoterapeuta
Gestalt, obdarza klienta pen akceptacj, to jednak terapia uzalenie rzdzi si
innymi ni Gestalt prawami i inne s jej cele. Terapeuta uzalenie staje si dla
klienta bardziej przewodnikiem ni towarzyszem podry.

Ze swojego dowiadczenia terapeutycznego wiem, e wiele Dorosych

Dziewczynek znajduje sobie takie sposoby niezdrowego radzenia sobie z emocjami
lub uciekania od nich, ktre z czasem doprowadzaj do rozwoju uzalenienia. Gdy
cierpienie tych kobiet narasta, nie zdaj sobie one sprawy, e jest to rezultat
kumulowania si negatywnych skutkw naogu, wchodzenia uzalenienia w kolejn,
jeszcze bardziej destrukcyjn faz. Zazwyczaj trwaj w zaprzeczeniu, nie
uwiadamiajc sobie powizania przyczynowo-skutkowego. Uzalenienie jest
chorob postpujc, w jego rozwoju wyrnia si fazy ostrzegawcz, krytyczn
i chroniczn. Poniewa istotnym warunkiem rozpoczcia terapii jest autodiagnoza,
przedstawiam najwaniejsze objawy uzalenienia:

silna potrzeba, przymus kontaktu z czynnikiem uzaleniajcym,

utrata kontroli nad czstotliwoci i dugoci tego kontaktu, a take nad
decyzj wejcia w kontakt,
podejmowanie nieudanych prb odzyskania kontroli nad kontaktem
z czynnikiem uzaleniajcym,
cierpienie po podjtych prbach przerwania lub ograniczenia kontaktu (zesp
abstynencyjny) i/lub korzystanie z innego czynnika uzaleniajcego dla
 zagodzenia objaww odstawienia,
rosnca tolerancja, czyli konieczno przyjmowania coraz wikszych dawek lub
zwikszania czstotliwoci kontaktw z czynnikiem uzaleniajcym dla
uzyskania tego samego efektu,
postpujce zaniedbywanie wanych sfer ycia (rodzina, praca,
zainteresowania, przyjemnoci), coraz silniejsze skupienie uwagi na czynniku
uzaleniajcym,
kontynuowanie kontaktw z czynnikiem uzaleniajcym pomimo widocznych
negatywnych tego skutkw.4

W fazie ostrzegawczej czynnik uzaleniajcy zaczyna peni coraz wiksz rol

w regulowaniu emocji; osoba, u ktrej rozwija si nag, siga po niego coraz
czciej. Faza krytyczna to kontynuowanie naogu pomimo strat, ktre on powoduje
co jest konsekwencj pojawienia si przymusu a take cierpie, gdy osoba
uzaleniona prbuje zerwa z naogiem. W fazie chronicznej denie do kontaktu
z czynnikiem uzaleniajcym staje si jedynym celem w yciu.

Dorose Dziewczynki najczciej wpadaj w sida nastpujcych naogw (podaj

w przypadkowej kolejnoci, nie istniej na ten temat adne statystyki):

uzalenienie od mioci czynnikiem uzaleniajcym dla kobiet

heteroseksualnych jest mczyzna lub mczyni, nie jest przy tym istotne, czy
relacja rzeczywicie istnieje, wci trwa, czy si skoczya (zainteresowane
tematem Czytelniczki odsyam do mojej ksiki Naogowa mio),
lekomania, czyli uzalenienie od lekw,
pracoholizm, czyli uzalenienie od pracy,
zaburzenia odywiania o charakterze naogowym anoreksja, bulimia,
objadanie si, uzalenienie od sodyczy,
uzalenienie od internetu i telefonu komrkowego,
uzalenienie od telewizji,
uzalenienie od zakupw,
uzalenienia zwizane z wygldem (tanoreksja uzalenienie od opalania,
uzalenienie od operacji plastycznych itp.),
seksoholizm,
alkoholizm,
narkomania.

Powszechnie stosowany w leczeniu alkoholizmu, take w Polsce, model

Minnesota, z powodzeniem adaptowany jest do terapii innych uzalenie. Jego
podstawowe zaoenia to (podaj w skrcie za: Bogdan T. Woronowicz,
Uzalenienia. Geneza, terapia, powrt do zdrowia):

traktowanie uzalenienia jako odrbnej choroby, w sposb istotny rnicej si

od innych zaburze i chorb psychicznych,
traktowanie uzalenienia jako choroby pierwotnej nie jest to przejaw innych
zaburze, po ktrych wyleczeniu uzalenienie zniknie,
traktowanie uzalenienia jako choroby przewlekej i postpujcej,
uznanie, e jednym z najwaniejszych objaww uzalenienia jest zaprzeczanie
(zaprzecza zarwno osoba uzaleniona, jak i jej otoczenie).

Gdzie ma szuka pomocy kobieta, ktra zdiagnozowaa u siebie uzalenienie

i chce si z niego wyleczy? Najbogatsz ofert pomocy i to refundowanej przez
NFZ maj alkoholiczki, zarwno dziki rozbudowanej sieci placwek leczenia
uzalenienia od alkoholu, jak i duej liczbie grup AA (Anonimowych Alkoholikw).
Chcce wyzwoli si z side naogu narkomanki te mog liczy na bezpatn
profesjonaln pomoc. Zaburzenia odywiania i lekomania leczone s w wielu
klinikach psychiatrycznych. Niestety specjalistw od terapii pozostaych uzalenie
jest w naszym kraju niewielu i s to terapie odpatne. Nie napawa to optymizmem,
tym bardziej e wedug mnie liczba Dorosych Dziewczynek uzalenionych od
mioci (a to chyba najczstszy nag, w jaki wpadaj kobiety) jest bardzo dua.
Jedynie te, ktrych partner jest alkoholikiem, mog liczy na pomoc terapeutyczn
refundowan przez NFZ w ramach leczenia tak zwanego wspuzalenienia.
Tymczasem wspuzalenienie to znacznie szerszy termin, niedotyczcy jedynie
osb bliskich alkoholikom. Wspuzalenienie to jeden z wzorcw uzalenienia od
mioci, charakteryzujcy si skupieniem na rozwizywaniu problemw partnera
i zaspokajaniu jego potrzeb. Tych wzorcw jest zdecydowanie wicej: wzorzec
mioci obsesyjnej, zaurocze i fantazjowania, wspistniejcego seksoholizmu,
wzorzec mioci ambiwalentnej.

Jednym z najwaniejszych celw psychoterapii osb uzalenionych od alkoholu

jest przekazanie im obszernej wiedzy na temat naogu. Tak wiedz, a take wiedz
na temat innych uzalenie, powinien wedug mnie dysponowa kady
psychoterapeuta i dzieli si ni z klientem w razie potrzeby. Stosujc w swojej
praktyce pomagania w przypadkach naogu mioci elementy terapii uzalenie,
znajduj jednak zbieno z nurtem Gestalt. To klient decyduje, czy chce si
swojego uzalenienia pozby, czy nie.
 Paradoksalna teoria zmiany, wykorzystywana w psychoterapii Gestalt, gosi, e
impulsem do jej pojawienia si jest zaakceptowanie tego, co jest. Najtrudniejszym
dla kadego naogowca krokiem w kierunku zdrowienia jest uznanie si za osob
uzalenion. Uzalenienie to choroba zaprzecze i dziki nim nag moe si
rozwija. Przyznanie przed sob, e jest si naogowcem, pozwala z tego
zaprzeczania wyj.

W prowadzonym przeze mnie orodku czsto dyskutuj ze wsppracujcymi ze

mn psychoterapeutkami, te gestaltystkami, na ile Gestalt moe by nurtem
pomocnym klientowi, ktry jest uzaleniony. Moim zdaniem, jeli nag,
jakikolwiek on jest, znajduje si w fazie ostrzegawczej, poszerzanie wiadomoci
i wejcie w kontakt z wasnymi emocjami moe by wystarczajce, aby klient sam
podj decyzj o zaprzestaniu niezdrowych zachowa czy te naduywaniu
substancji psychoaktywnej. Jednak gdy uzalenienie weszo w faz krytyczn lub
chroniczn, zwykle nie jest to moliwe. I cho to klient podejmuje decyzj
o rezygnacji z naogu, tak jak o wyborze swojej yciowej drogi, widz tu miejsce na
takie informacje zwrotne od psychoterapeuty, na ktre w Gestalcie raczej nie ma
miejsca. Informacje zawierajce wiedz na temat mechanizmw uzalenienia i jego
zgubnych skutkw. Widz te miejsce na brak zgody psychoterapeuty na
towarzyszenie klientowi w drodze do jego autodestrukcji.

3 Bogdan T. Woronowicz, Uzalenienia. Geneza, terapia, powrt do zdrowia, Media Rodzina,

PARPAMEDIA, 2009.

4 Na podstawie klasyfikacji ICD-10 w odniesieniu do alkoholizmu.

None

 Czy psychoterapia moe zaszkodzi?

ak, moim zdaniem moe. Tak jak moe zaszkodzi niewaciwe leczenie ciaa

T przez specjalist z zakresu medycyny. Nie naley zapomina, e najczciej

do psychoterapeuty udaj si kobiety przeywajce ciki kryzys, bezradne
i bezbronne, gotowe uwierzy we wszystko, co usysz od specjalisty, podda si
wszystkiemu, co on zaproponuje, bo nie widz wyjcia z trudnej dla siebie sytuacji.
Niestety daje to szerokie pole do manipulacji, ktr psychoterapeuci stosuj
przewanie niewiadomie.

Dorose Dziewczynki z domw Dysfunkcyjnych (Doroli Chopcy zreszt te)

czsto wybieraj zawody zwizane z pomaganiem innym ludziom sprzyja temu ich
ponadprzecitna wraliwo, umiejtno wczuwania si w potrzeby innych ludzi
i wyjtkowy rezonans na ich emocje. Predyspozycje te uksztatoway si
w dziecistwie, kiedy to dziewczynki, nie majc warunkw do budowania wasnej
tosamoci, tworzyy j na bazie czyjej akceptacji, na bazie swojego poczucia, e s
komu potrzebne. Kiedy wykorzystywane przez rodzicw do zapenienia ich
deficytw, w yciu dorosym jako kobiety ulege daj si nadal wykorzystywa
przez innych, albo jako kobiety dominujce same wykorzystuj innych.

Ciemna strona pomagania to prba podporzdkowania sobie klienta,

zdominowania go, poddania kontroli pod paszczykiem yczliwej pomocy. To
pompowanie ego terapeuty, wzmacnianie przeze swojego poczucia wasnej
wartoci dziki iluzji posiadania mocy ratowania i uzdrawiania innych. To take
wykorzystywanie osb, ktrym si pomaga, do wygodnej ucieczki przez terapeut od
pyta o sens wasnego ycia, zasanianie poczucia jego braku penieniem misji.
Psychoterapeuta, poprzez tak zwane przeciwprzeniesienia, moe kosztem klienta
rozwizywa wasne problemy. Moe nakania klienta do dokonania takich zmian
w yciu, ktrych on podj nie potrafi, albo te wskazywa mu swoje wybory jako
jedynie suszne, stawia siebie za przykad.

Alice Miller, jedna z czoowych postaci we wspczesnej psychoterapii, zwraca

uwag na t ciemn stron pomagania: Pacjent zaspokaja pragnienia terapeuty:
potwierdzenia echa, zrozumienia i powanego traktowania, przedstawiajc
materia, ktry pasuje do uzyskanego przez terapeut arsenau rodkw, do jego
koncepcji, a tym samym do jego oczekiwa. Terapeuta stosuje wic ten sam sposb
niewiadomej manipulacji, ktrej poddawany by jako dziecko. Prawdopodobnie
dawno ju przejrza wiadom manipulacj i uwolni si od niej. Nauczy si
rwnie broni i walczy o swoje pogldy. Jednak jako dziecko nie potrafi przejrze
niewiadomej manipulacji. Jest ona powietrzem, ktrym oddycha, niczego innego
nie zna, wic sdzi, e jest ona jedynym normalnym stanem istnienia. Co si dzieje,
jeli jako doroli, jako terapeuci nie potrafimy rozpozna gronych waciwoci tego
rodzaju powietrza? Zatrujemy nim innych, twierdzc, e robimy to dla ich dobra5.
Decydujce znaczenie dla skutecznoci pomagania przez terapeutw ma zatem to, by
nie robili niewiadomie tego, co kiedy uczynili im rodzice, i eby nie nazywali
tego pomaganiem. Aby tak si stao, musz w procesie wasnej terapii odkama
swoje dziecistwo, dopuci do siebie emocje z tym zwizane. A potem, pomagajc
innym, z uwag przyglda si sobie w relacji z klientami, a kiedy co ich niepokoi,
kiedy uwaaj, e jakie ich zachowania nosz znamiona stosowanej przez nich
nieuwiadomionej manipulacji, uda si na superwizj.

Na wasnej skrze zaznaam szkodliwych skutkw psychoterapii, syszaam te

o nich od wielu kobiet, z ktrymi pracowaam terapeutycznie, a take od innych
psychoterapeutek. Oczywicie, naley zwraca baczn uwag, czy posdzenie o bd
w sztuce terapeuty nie jest w istocie cakowitym zdjciem z siebie przez klienta
odpowiedzialnoci za rezultaty terapii. Ale moim zdaniem klientowi zwracajcemu
si o pomoc atwiej popeni odwrotny bd, czyli uwierzy, e to z nim jest co nie
tak, e nie do si stara, ni uzna, e psychoterapeuta nim manipuluje.

Cytowany ju Serge Ginger w ksice Gestalt sztuka kontaktu porwna

psychoterapeut do przewodnika speleologicznego, ktry towarzyszy klientowi
w wyprawie do wntrza jego jaskini, do wntrza siebie. Jako przewodnik posiad
wiedz o jaskiniach, umie posugiwa si narzdziami uatwiajcymi ich
eksploracj, ma te wystarczajce dowiadczenie jest nie tylko teoretykiem, ale
i praktykiem. Choby jednak pozna mnstwo jaski, w tym swoj wasn, jaskini
klienta odkrywa po raz pierwszy. Bdc przewodnikiem klienta, zapewnia mu
poczucie bezpieczestwa, daje narzdzia i uczy si nimi posugiwa, ale to klient,
a nie on, decyduje o programie wyprawy. O tym, jak szybko chce si porusza, jaki
etap pokona tego dnia i ktrym korytarzem i. Terapeuta jako przewodnik
zapewniajcy bezpieczestwo klientowi moe odmwi, jak to uj Serge Ginger,
wyprawy zbyt niebezpiecznej lub przedwczesnej. Moe te dawa klientowi
informacje zwrotne, dzieli si tym, co czuje i co myli na temat jego wyborw. Na
kocu ich wsplnej podry pomaga klientowi narysowa map odkrytego wsplnie
odcinka jego jaskini, sformuowa refleksje i uwiadomienia, bdce cennym dla
niego dowiadczeniem na przyszo, na kolejny etap eksploracji.

Idea psychoterapeuty przewodnika jest mi blisza ni gestaltowska koncepcja

psychoterapeuty towarzysza, szczeglnie takiego, ktry poda p kroku za
klientem. Ale nie jest to przewodnik w rozumieniu wielu terapeutw uzalenie,
ktremu klient musi si cakowicie podda.

Korzystajc z analogii zaproponowanej przez Sergea Gingera okrel, na czym

wedug mnie przede wszystkim polegaj szkodliwe dziaania psychoterapeutyczne:

terapeuta wzbudza u klienta przekonanie, e jest wszystkowiedzcy, to znaczy,

e zna rwnie jego jaskini,
terapeuta wymaga od klienta cakowitego podporzdkowania podczas wyprawy,
nie daje mu prawa do wspdecydowania o jej przebiegu,
terapeuta prowadzi klienta w obszary jaskini zbyt dla niego trudne na etapie
jego aktualnych moliwoci i umiejtnoci posugiwania si narzdziami,
terapeuta wymusza na kliencie korzystanie wycznie z jego usug, nie dajc mu
prawa wyboru innych przewodnikw,
terapeuta nie ostrzega klienta przed potencjalnym niebezpieczestwem, ktre
on, jako bardziej w speleologii dowiadczony, potrafi przewidzie,
terapeuta zachca lub przymusza klienta do pokonania kolejnego etapu
wyprawy z wasnych pobudek z chci zaliczenia jeszcze jednej jaskini,
wykazania si przed klientem swoj odwag czy te ze zniecierpliwienia
wywoanego zbyt wolnym jego zdaniem tempem,
terapeuta uzalenia klienta od siebie, wskutek czego klient jest przekonany, e
bez pomocy przewodnika nie jest w stanie penetrowa swojej jaskini.

Powysza lista nie wyczerpuje potencjalnych zagroe, jakie niesie

psychoterapia. Nie wymieniam tu bodaj najwaniejszego psychoterapeuta
opuszcza klienta i ucieka z jaskini, doprowadziwszy go do takich jej obszarw, ktre
w nim samym wzbudzaj przeraenie. Zostawia klienta samego. I cho zdarza si, e
jest to przeomowe w yciu klienta wydarzenie, bo zmuszony radzi sobie sam,
odnajduje bogactwo wasnego potencjau, dotychczas upion wewntrzn moc,
ktra pozwala mu na samodzielne znalezienie wyjcia z sytuacji, to niestety
klient taki moe na dugie lata zniechci si do psychoterapii, zaniecha szukania
innych przewodnikw, ktrzy pomog mu eksplorowa jego jaskini.
 Im wiksz wiadomo siebie i wasnych ogranicze ma psychoterapeuta, im
bardziej jest umocowany w swojej roli przewodnika i odpowiedzialnoci, ktra si
z tym wie, im bogatsze jest jego dowiadczenie zarwno w pracy z klientami,
jak i z wasnej terapii, tym ryzyko tak niefortunnego zakoczenia wyprawy jest
mniejsze.

Warto zwrci uwag na jeszcze jedno potencjalne niebezpieczestwo dla tych,

ktrzy szukaj pomocy psychologicznej. Podsycane przez nasz kultur wizje
cudownych sposobw poradzenia sobie z problemami, natychmiastowego
uwolnienia od nich, jedynie skutecznych recept na popraw jakoci ycia utrwalaj
przekonanie, e one rzeczywicie istniej. Coraz wicej rnej maci specjalistw od
pomagania oferuje drog na skrty, a proponowane przez nich metody
w rzeczywistoci zapewniaj tylko chwilowe uwolnienie si przez klientw od
dotkliwych symptomw, bez wnikania w ich przyczyny. Jak to ujmuje Alice Miller
we wspomnianej ju ksice Dramat udanego dziecka: psycholodzy, psychiatrzy,
terapeuci i doradcy s zafascynowani metodami, ktrych zakres rozciga si od
prostego warunkowania behawioralnego a do neurolingwistycznych cudw.
I znw, geneza stosowania takich sposobw pomagania tkwi, zdaniem Alice Miller,
w dziecistwie owych specjalistw od psychiki. Wychowani na grzeczne dzieci,
w ktrych stumiono ich wasne potrzeby i uczucia, niewiadomie prbuj teraz
wychowywa na grzeczne dzieci swoich klientw. Alice Miller dzieli si te
osobist refleksj, ktr uznaj take za wasn prawd: Im gbiej udaje mi si
wnikn w problem niewiadomego manipulowania dziemi przez rodzicw
i pacjentami przez terapeutw, tym waniejsze wydaje si mi rozpuszczenie
wyparcia. Nie tylko jako rodzice, lecz rwnie jako terapeuci musimy emocjonalnie
pozna nasz przeszo. Musimy si nauczy dowiadczania naszych dziecicych
uczu i obj je uwag, abymy nie manipulowali niewiadomie pacjentami za
pomoc naszych teorii i pozwolili im sta si takimi, jacy s w rzeczywistoci.

5 Alice Miller, Dramat udanego dziecka, Media Rodzina, 2007.

None

 Wskazwki dotyczce wyboru psychoterapeuty

am wiadomo, e to, co napisaam w poprzednim rozdziale, moe

M zniechci Dorose Dziewczynki do poszukiwania pomocy u specjalistw.

Moim zdaniem jednak uwiadomienie sobie, e terapeuta, czy w ogle
kada osoba pomagajca, to te czowiek, pozwala na pobudzenie odpowiedzialnoci
za wasne ycie i dokonywane wybory. A bez niej rozwj osobisty jest po prostu
niemoliwy. Tak dugo, jak tkwimy na etapie zalenoci od innych ludzi, jestemy
Dorosymi Dziewczynkami. Ale jestemy nimi rwnie wtedy, gdy uwolnione
z owej zalenoci, ktra w ekstremalnej postaci przyjmuje form uzalenienia,
przechodzimy do kolejnego etapu niezalenoci. Z kobiety ulegej stajemy si
dominujc. Nie potrafimy wwczas czerpa z bogactwa, jakie oferuj zdrowe
relacje z innymi ludmi, take relacje terapeutyczne. Ze stanu bezgranicznego
zaufania przechodzimy do nieufania nikomu. Tymczasem jeli chcemy si rozwija,
powinnymy nauczy si ufa drugiemu czowiekowi w sposb dla nas dobry, czyli
taki, w ktrym jest przestrze na zaufanie do siebie, ale take odwaga podjcia
ryzyka budowania bliskoci. Powinnymy nauczy si wspzalenoci. Dojrzao
polega midzy innymi na uznaniu, e nie z kadym czowiekiem ta blisko jest
moliwa, na przyjciu wiata takim, jaki on jest, a nie na tworzeniu sobie bajkowych
iluzji na jego temat. A poniewa jak uwaa wielu twrcw psychoterapii
i praktykujcych terapeutw, midzy innymi wysoko ceniony przeze mnie Irvin D.
Yalom o powodzeniu terapii decyduje przede wszystkim jako relacji midzy
psychoterapeut a klientem i blisko, ktra si w niej wytworzy, pierwsza moja
wskazwka dotyczca wyboru psychoterapeuty brzmi:

szukaj tak dugo, a znajdziesz waciw dla siebie osob.

Waciwy psychoterapeuta to przede wszystkim taki, w ktrego obecnoci

czujemy si dobrze, ktry wzbudza nasze zaufanie. Dajmy sobie prawo czu to, co
czujemy. Jeli spotkania z terapeut budz w nas niepokj, lk, niech, irytacj,
wstyd, jeli po wizytach u niego pojawia si smutek graniczcy z depresj, poczucie
przytoczenia czy te nieadekwatnoci nie jest to waciwy dla nas terapeuta.
Zdajmy si te na intuicj nawet jeli nie istnieje racjonalne wytumaczenie tego,
e nie mamy ochoty si z nim spotyka, a tak wanie jest, nie prbujmy si na si
przekonywa.
 Waciwy terapeuta to taki, ktry w tym momencie naszego ycia jest dla nas
najlepszym przewodnikiem. Przy wyborze terapeuty nie opierajmy si wic
wycznie na rekomendacji osb, ktre byy jego klientami i s z terapii
zadowolone. Dla nich mg to by waciwy terapeuta, dla nas nie musi. Nie
bazujmy wycznie na dowiadczeniu, renomie czy te innych czynnikach, bdcych
dla nas atrybutami dobrego terapeuty (wiek, pe, wygld, stan cywilny, posiadanie
dzieci). Cho warto zebra jak najwicej informacji o terapeucie, i tak o tym, czy
jest on dla nas waciwy, czy nie, ostatecznie przekonamy si na spotkaniu lub na
kilku wstpnych spotkaniach. Nie bjmy si zadawania mu pyta o sposb jego
pracy, obowizujce zasady, jego podejcie do nurtujcych nas spraw. Nie bjmy si
te dzieli z nim swoimi wtpliwociami i wyraa emocje, ktre si pojawiaj
w relacji z nim. W kocu nie bjmy si z nim poegna, zrezygnowa z terapii
u niego, uzna za niewaciwego dla nas terapeut.

Wiele kobiet popenia ten bd, e sztywno trzyma si pierwszego terapeuty, do

ktrego si udao. Im duej trwa terapia, tym trudniej im zrezygnowa al im
zainwestowanego czasu i pienidzy, gotowe s cakowicie obwini siebie za
bezskuteczno terapii. Obawiaj si te, e nie znajd nikogo lepszego albo chc
unikn trudu poszukiwa kolejnego terapeuty. Moim zdaniem lepiej na pocztku
z gry nastawi si na poszukiwania i konieczno sprawdzenia kilku wybranych na
wstpnych spotkaniach, ni potem tkwi w terapii, ktra jest nieskuteczna albo
wrcz szkodliwa.
Std moja druga wskazwka:
nie wahaj si zakoczy terapii, gdy czujesz, e nie jest pomocna, albo
zmieni psychoterapeuty na innego, gdy masz poczucie, e obecny nie jest dla
Ciebie waciwy.

Sposobem, ktry take moe pomc w wyborze waciwego terapeuty, jest

uczestnictwo w rnych warsztatach. Nie wszyscy psychoterapeuci prowadz takie
warsztaty, ale jeli tak jest, stanowi to dobr okazj do przyjrzenia si osobie
terapeuty, poznania go bliej, okrelenia, jak si czujemy w relacji z nim.

W stosowanej przez licznych gestaltowskich psychoterapeutw procedurze

opracowanej przez Johna Enrighta, majcej na celu zwikszenie skutecznoci
udzielanej pomocy, znajduje si punkt, w ktrym terapeuta zadaje klientowi pytanie,
czy jego zdaniem jest waciwym dla niego terapeut. Nastpnie moe wymieni
kilka powodw nasuwajcych mu co do tego ewentualne wtpliwoci. Ma to z jednej
strony zapobiec pojawieniu si u klienta oporu przed zmian. Z drugiej jednak
strony terapeuta, zniechcajc klienta do siebie, stymuluje go do dokonywania
wiadomego wyboru swojego przewodnika.

Nie wszyscy terapeuci stosuj procedur Enrighta, nie wszyscy maj odwag
niezachcania klientw, ktrzy si u nich pojawili, do korzystania z ich usug.
Dotyczy to przede wszystkim tych terapeutw, ktrzy wiadomie czy
niewiadomie na pierwszym miejscu stawiaj korzyci materialne
z wykonywanego przez siebie zawodu. Jeli tak jest, w ich interesie bdzie jak
najdusze zatrzymywanie klienta na terapii i straszenie go fatalnymi skutkami jej
przerwania. Majc na wzgldzie to, e niestety zdarzaj si takie sytuacje,
przedstawiam kolejn wskazwk:

bd wyczulona na prby terapeuty uzalenienia Ci od siebie i nie poddawaj

si im.

Jeli zauwaasz, e Twoje wizyty u terapeuty staj si coraz czstsze, jeli nie
potrafisz bez konsultacji z nim podj adnej decyzji, jeli dostrzegasz, e budzi si
w Tobie niepokj, gdy mylisz o zakoczeniu terapii warto, aby si temu
dokadnie przyjrzaa. S to bowiem symptomy uzalenienia. Jeli terapeuta radzi Ci,
co powinna zrobi, jakie wprowadzi zmiany w yciu, cho Ty wcale tego od niego
nie oczekujesz, jeli wywiera na Ciebie presj albo, przyklejajc jak etykietk,
informuje, e pozbycie si problemu bdzie wymagao kilku lat terapii uwaaj. To
objawy manipulacji.

Psychoterapia nieprowadzca do uzalenienia klienta od terapeuty to taka,

w ktrej klient decyduje, kiedy chce j zakoczy, i moe to zrobi w dowolnym
momencie. Tylko dobrowolno uczestnictwa w terapii umoliwia jej sukces.

Tym mniejsze jest ryzyko, e popadniesz w uzalenienie od terapeuty, im wiksz

masz wiadomo siebie i swoich problemw oraz wiedz na temat, czym jest
zdrowe pomaganie. Oto wskazwka, ktra z tego wynika:

zanim poddasz si indywidualnej psychoterapii oraz niezalenie od niej,

poszerzaj swoj wiadomo i wiedz przez czytanie ksiek, artykuw czy
uczestnictwo w rnych warsztatach i szkoleniach.

Tak jak wielu lekarzy nie lubi pacjentw, ktrzy przychodz z wasn diagnoz,
tak istniej psychoterapeuci niechtnie przyjmujcy klientw, ktrzy wiedz, co im
jest. Wynika to przede wszystkim z ich lku przed utrat wygodnej roli autorytetu,
upadkiem z piedestau, na ktry sami si wspili, by karmi swoje ego. Tymczasem
to klient jest najlepszym ekspertem od samego siebie, to podajc za analogi
Sergea Gingera jego jest jaskinia, do ktrej zaprasza psychoterapeut. Zaprasza
po to, by on pomg mu j eksplorowa, a nie po to, by czu si w niej gospodarzem,
uzurpujc sobie prawo wasnoci. Zachcam wic Czytelniczki do poszerzania
swojej wiadomoci poprzez lektur licznych wartociowych ksiek
psychologicznych, z jednym wszake zastrzeeniem. Starajcie si traktowa to, co
pisz ich autorzy, jako ich prawd, a nie jako prawd absolutn. Bierzcie z nich to,
co wydaje si Wam przydatne, odrzucajcie treci, z ktrymi si nie zgadzacie.
Dotyczy to take ksiki, ktr wanie czytacie

Wydaje mi si rwnie bardzo zasadne zgbianie wiedzy na temat

psychologicznej pomocy. Wwczas nie wycznie dziki temu, czym ja si z Wami
podzieliam, dostrzeecie rnice midzy psychologiem, psychiatr
a psychoterapeut. Poznacie rne nurty psychoterapii nie tylko Gestalt i terapi
uzalenie, ale take inne podejcia i sposoby pomagania. Przestan by dla Was
czarn magi takie pojcia jak psychoanaliza, terapia psychodynamiczna,
behawioralno-poznawcza, systemowa, eklektyczna, praca z procesem, analiza
transakcyjna, neurolingwistyczne programowanie czy coaching. Czytajc zawodowe
yciorysy specjalistw od pomagania, w wikszym stopniu bdziecie wiedzie,
jakich form pracy mona si spodziewa na spotkaniach z nimi. Samowiadomo
i wiedza pozwol Wam skorzysta z mojej nastpnej wskazwki:

okrel swoje oczekiwania wobec pomocy psychologicznej, zwracajc uwag na

ich konsekwencje.

Jeli masz nadmierne oczekiwania, szukasz ratownika, kogo, kto udzieli Ci rad,
co powinna zrobi w trudnej dla Ciebie sytuacji, kto rozwie za Ciebie Twoje
problemy, niewykluczone, e go znajdziesz. Tylko e cho pocztkowo odczujesz
ulg z powodu zdjcia z siebie odpowiedzialnoci za wasne ycie, z czasem
bdziesz si czua coraz bardziej bezradna, coraz bardziej zalena od swojego
terapeuty. Moesz te w ktrym momencie z przeraeniem odkry, e Twj
przewodnik wyprowadzi Ci na manowce albo e droga, ktr z nim podasz,
absolutnie nie jest Twoja. To negatywna konsekwencja Twoich oczekiwa kiedy
lepo za kim podasz, obdarzajc go bezgranicznym zaufaniem, kiedy
w terapeucie znajdujesz sobie zastpcz matk lub zastpczego ojca, pozostajesz
nadal Doros Dziewczynk, a Twoje deficyty zamiast znika, umacniaj si.

Z drugiej strony, jeli nie masz adnych oczekiwa, podchodzisz do

psychologicznej pomocy z negatywnym nastawieniem, jeste przekonana, e tak
naprawd nikt nie jest Ci w stanie pomc, jeli uwaasz wszystkich specjalistw za
nacigaczy erujcych na Twojej krzywdzie, to bardzo prawdopodobne, e Twj
opr stanie na przeszkodzie jakiejkolwiek psychoterapii. Pozostaniesz nadal
zbuntowan, niezalen Doros Dziewczynk, upatrujc rdo swoich problemw
w innych ludziach, w zrzdzeniach losu, ktry si na Ciebie uwzi, lub
w podociach wiata. Nigdy w sobie. Twoje deficyty bd si tylko umacnia, bo co
chwila bdziesz napotyka na sytuacje, ktre utwierdz Ci w tych przekonaniach.

Pomidzy uratuj mnie a nic nie moesz dla mnie zrobi jest miejsce na
komunikat pom mi. Wysany do waciwego terapeuty, ze wiadomoci
dzielenia si z nim odpowiedzialnoci za skuteczno terapii, przyczynia si do
przeprowadzania przez klienta pozytywnych zmian w yciu. Mocy leczenia jak
stwierdzia Jennifer Mackewn nie posiada ani terapeuta, ani klient. Moc tkwi
w tym, co dzieje si midzy nimi (cytat za wspominan ju ksik Pomoc
psychologiczna w ujciu Gestalt).
None

 Rne terapeutyczne formy rozwoju osobistego

ywa, e kobiety borykajce si z rnymi yciowymi trudnociami lub

B zainteresowane swoim osobistym rozwojem, kiedy zdecydoway si

skorzysta ze specjalistycznej pomocy, pytaj mnie, od czego powinny
zacz. Czy bardziej wskazana jest dla nich psychoterapia indywidualna, czy
grupowa, a moe waciwym startem jest uczestnictwo w warsztatach? Na to pytanie
nie ma jednoznacznej odpowiedzi, wszystko zaley od konkretnego przypadku.
Starajc si uatwi im dokonanie dobrego wyboru, dziel si z nimi swoj wiedz
na temat rnych terapeutycznych form rozwoju osobistego.

Psychoterapia indywidualna daje klientowi moliwo skupienia si na swoich

problemach i przepracowania ich z pomoc terapeuty. Relacja jeden na jeden
zapewnia intymno, daje szanse dowiadczenia prawdziwej bliskoci z drugim
czowiekiem terapeut. Pozwala uzyska od niego potrzebne wsparcie, skorzysta
z jego wiedzy i dowiadczenia, stymuluje do rozwoju. Podczas procesu
terapeutycznego, w ktrym spotkania odbywaj si z okrelon czstotliwoci
(zwykle godzinne spotkanie co tydzie), klient krok po kroku, w swoim tempie
zagbia si w swojej jaskini, majc terapeut za przewodnika. Do rozpoczcia tego
procesu warto wybra taki okres w naszym yciu, ktry jest w miar spokojny, kiedy
mamy wystarczajco duo energii i czasu, by skupi si na sobie. Terapia
indywidualna wydaje si te najwaciwsza w sytuacjach kryzysowych, kiedy to
klient przede wszystkim potrzebuje wyrzuci z siebie emocje, by odzyska
rwnowag. Odmian psychoterapii indywidualnej jest terapia par lub, stosowana
w nurcie systemowym, terapia rodzinna.

Psychoterapia grupowa i jej rne odmiany (treningi terapeutyczne, treningi

rozwojowe, treningi interpersonalne) cechuj si tym, e problemy poszczeglnych
uczestnikw schodz na drugi plan. Prowadzcy psychoterapeuta nie jest w stanie
zaj si nimi z tak intensywnoci jak w terapii indywidualnej, jego uwaga jest
podzielona na wszystkich uczestnikw. Korzyci z terapii grupowej jest jednak
moliwo nawizywania relacji z wieloma osobami, budowanie poczucia wsplnoty
i uzyskanie od niej zrozumienia i wsparcia. Obserwowanie siebie i swoich emocji
pojawiajcych si w rnych sytuacjach, ktre maj miejsce podczas spotka
grupowych, daje moliwo poznawania siebie, swoich ogranicze i deficytw.
Grupowe spotkania, waciwie prowadzone przez psychoterapeut, czyli tak, aby
wszyscy ich uczestnicy czuli si bezpiecznie, to szansa wyprbowania nowych
mechanizmw zachowa w relacjach z innymi, okazja do dowiadczenia, czym jest
empatia, a take prawdziwa emocjonalna blisko. Psychoterapia grupowa
prowadzona jest najczciej w zamknitej grupie, co oznacza, e skad jej
uczestnikw jest stay. Spotkania odbywaj si tak jak w terapii indywidualnej
z okrelon czstotliwoci, ale w odrnieniu od niej ich czas jest zwykle cile
oznaczony (par miesicy, rok, a nawet duej).

Warsztaty to krtka terapeutyczna forma, kilkugodzinna lub kilkudniowa. Praca

odbywa si rwnie w zamknitej grupie i jest zazwyczaj skoncentrowana na
wybranym temacie. Podczas warsztatw uczestnicy mog dowiadczy
stymulujcych rozwj wzajemnych relacji, ponadto warsztaty to wspaniay sposb
na poszerzanie wiadomoci, lepsze poznanie siebie. Dla wielu kobiet to wanie
warsztaty stay si impulsem do pogbionej pracy nad sob. Warto jednak mie na
wzgldzie, e uczestnictwo w warsztatach, nawet wielu, nie zastpi psychoterapii
indywidualnej czy grupowej.

Moc terapeutyczn maj te wszelkie grupy wsparcia, czy to moderowane przez

specjalist, czy to bazujce na innych zasadach na przykad grupy anonimowych
wsplnot, tak zwane 12-krokowe. Maj one charakter otwarty i jak wskazuje ich
nazwa su gwnie wspieraniu uczestnikw, zarwno w trudnociach, jakich
dowiadczaj, jak i w osobistym rozwoju.
Zachcam Dorose Dziewczynki do wyprbowania rnych form pomocy, do
wasnych poszukiwa, do dzielenia si swoimi odkryciami z innymi Dorosymi
Dziewczynkami. Ciesz si, e coraz wicej kobiet korzysta z dobrodziejstw
psychoterapii i wielorakich form rozwoju osobistego. Wierz, e z czasem docz
do nich, w wikszej ni dotychczas liczbie, mczyni. C, chyba nie bd mieli
innego wyboru
None

 Posowie

apisanie tej ksiki zajo mi blisko rok, z przerwami. W tym czasie

N udzielaam psychologicznej pomocy w rnej formie duej liczbie

kobiet. Prowadziam kolejne grupy terapii DDD, przeznaczonej dla
Dorosych Dziewczynek z rodzin Dysfunkcyjnych, a take kilka, zwykle
trzydniowych, warsztatw o rnej tematyce. Indywidualnie spotykaam si z okoo
trzydziestoma klientkami niektre w trakcie tego roku zakoczyy terapi, inne
rozpoczy. Odpowiedziaam na dziesitki prb o bezpatne konsultacje mailowe.
Podczas mojej terapeutycznej pracy miaam okazj zyska potwierdzenie, e to, co
napisaam w tej ksice, nie jest moj wyduman teori, ale sprawdza si
w praktyce. Jestem gboko wdziczna wszystkim kobietom, ktre mi zaufay
i zgodziy si, abym bya ich towarzyszk na pewnym etapie ich podry,
przewodniczk po ich jaskiniach. Dziki nim, ich otwarciu i zaangaowaniu w prac
nad sob, dziki naszym terapeutycznym relacjom nabyam nowych dowiadcze,
poszerzyam swoj wiadomo.
Ta ksika jest wiadectwem mojego aktualnego etapu we wasnym rozwoju. Nie
stanowi prawdy absolutnej, jest moj prawd, ktr si dziel. Jestem Ci wdziczna,
Czytelniczko, e zechciaa zada sobie trud, by j przeczyta do koca. Godzc si
na cykliczno wszystkiego, co si dzieje w moim yciu, przyjmuj ze spokojem
fakt, e po fazach pocztku, rozwoju i koca przychodzi czas na podn prni. Ja
ju w ni powoli wchodz i wierz, e za jaki czas pojawi si treci, ktrymi by
moe bd si chciaa z Tob podzieli.

Eugenia Herzyk
stycze 2012 rok