489 observari, quamvis ‘primitiva in Jerosolymis Ec- A Clesin multas legis exremonias, etiam juxia lilteram, observabat,, Judaizantibus quoque eis qui ex genti bes vocati ad Adem fuerant, donec dilatata longe Iateque per orbem, etiam sacerdotes ac doctores camperat habere de gentibus, qui nullam Judaice ebservationis coram haberent, sed tantum simplici- tale Christiana apostolicis et evangelicis gaaderent avecultare decretis; cui videlicet ecclesiastice di- spositioni pulcherrime figura filiorum concinit Abrahm ; prius mamque quam natus esset Issac, ‘Abraham et Sara ad Ismael quasi ad unicum filium adgandebant, ut pote qui nihil adhue superbiz vel Jevitatis in mente aut moribus ostendebat, quia ante Iacarnationem Dominicam a¢ revelationem gratiz, » etinm spiritales quique in lege Ietabantur ipsam B Jegemn a populo devotione cordis sincera jaxta litte- ram custodiri, Et merito; neque enim populus idem contra gratiam repugnabat, aut legem Evangelio preferebat; sed ea que sola acceperat praecepta Jost'tiz Gdeti mente sectabatur. Sed ot nato Isaac 2e needum ablactato, vileseere quidem compit * amor tris ejus tractabant, quia, revelata jam grat eli, et predicantibus Christum apostolis, letabatur eclesia eredentium , letabantur ipsi doctores de collata sibi promissione regai Dei, nec tamen obser vantiam circumeisionis et hostiarum feriarumque Jegaliom quasi supervacuam confestim respuere eer- tabant. Neque enim valebant ea qua Deo esse eonstituta noverant, repente quasi noxia repellere, marime cum inter Lujusmodi consvetudines tenera adbuc et quasi lactons sanct Ecclesia nutriretur infantia, Ablaciato autem Isaae, vidit Sara luden- tem ancilla filium, et ejiciendum ease cum matre decrevit, quia postquam convaluit in fide Christi Ecclesia de gentibus, venerunt » quidem de Judza quasi vere ancillz Alii, et necdum spirite gratiz liberi facti Christo, docentes fratres 2¢ jceates : (Qeia nisi circumcidamini secundam morem Megsi, eatei fieri non potestis (Act. x¥, 1), quod Ludi c IN PENTATEUCHUM COMMENTARII, — GENESIS. 190 magis ct vanitatis quam evangelicm erat veritatis ; imo persecatio erat non minima eos qui manifestats Jam lueis dono fruebantur, in umbras Sgurarum Voluisse reducere; unde mox gratia mater per apo- stoloram concilium boe dogma cum suis. auctoribus ejiciendum esse decernebat. ‘Non enim hares erit, inquions, (illus ancille cum lio © meo Isaac. Quod Apostolus posuit cum liber, quia nulla ratione eum praeconibus veritatis, qui nos per gratiam Domini Jesu salvari debere Pradicant, suscipiendi sunt falsi doctores, qui ita demum nobis bane gratiam prodesse confirmaut, sb circuineisione juxta legis rilum consecremut ; quin potius ab hareditate gratize, que est in Christo, in eternum permanebunt exsories, qui ejusdem gratiz virtulem negant, aut se sine gratia de operi- bus extollunt, Sunt et bodie nonnulli in Ecclesia novi quidem testament sacramentis imbuti, sod er intentionem animl carnalis ad vetus testamen- tum atque ad Oguram Agar et Ismael pertinentes ; non quod vere veteris testamenti mandata secten- tur, ex quibus Domninus ait: Si vis venire ad vitam, serva mandata (Maith. x1x, 17), sed quia tomporalia 4 Domino beneficia negleetis wternis. requirunt que vetus Scriptura juxte literam intellecta non- hunquam sonare videtur magis amplectentes, quod ait per Prophetam Dominus : Si volueritis et audieri- tis me, bona terrae comedetis (Isai. 11, 49), qnam quod ait per seipsum : Beati pauperes, quia vestrum est regaum Dei (Matth. v) ; de quibus dicit Apostol Ornes enim sua querunt, non que sunt Jesu Christi (Phil. 1, 21), qui sive in actibos nequam inter bo- nos catholicos ad mortem usque perdurent, sive propter haereses et aperia schismata sacerdotall Judicio de Ecclesia anquam ancillz Alii per Saram liberam expellanvar, nibilominus omnes in judicio futuro, qui non antea se correxerunt, ab hatreditate benedictionis alieni redduntur et extorres: Omnis ‘enim qui facit peccatum, serous est peccati; serous ax~ tem non manetin domo in aternum; filias manet in alernum. Si ergo fillus, inquit, vos liberaverit, vere Uiberi ertis (Joan, vin, 34). © Al. deest meo. 4 Al. deest sunt. IN PENTATEUCHUM COMMENTARII. EXPOSITIO IN PRIMUM LIBRUM MOSIS, " Qui dicitur Aebraice Benesrra, Grace autem Genesis. CAPUT PRIMUM In principio crearit Deus carlum et terram. Utique ‘on in principio temporis, Deus enim fecit tempora. EA ideo sntequam Deus faceret tempora, non erant 1D tempora. Non ergo possumus dicere quomodo Deus nondum aliquid fecerat. Principiom igiter Christos est, qui in Evangelio dicit : Ego sum princtpium, qué et loquar vobis, Propterea autem commemoratio391 BEA VENERADILIS OPERUM PARS {1, — EXEGETICA GENUINA. 198 Filii ble non ita fr, quia Verbum est, sed tantum A psi continetar, ut dicit ‘quia principiam est, Exordium quippe creature: in- sinuatur adhue imperfect. Fit autem filii comme moratio, quia verhum est, in eo quod scriptum est, dizit Deus, Fiat : quia perfectio creaturze ibi insinua- tur, Quod ergo dictum est: In principio creavit Deus caelum et terran, materiam totius creature ostendit, rationalis et corporalis, id est, angelorum et hujus mundi, Utrumque igitur fecit Deus, materiam et formam ; sicut vox et verbum simul fit, quamvis vox rior sit origine. Denique Scriptura ait : Qui fecisti mundum de materia edt materia facta est de nihilo, mundi vero species de informi materia. Proinde duas restante omnem diem et ante omne tempus condidit Deus, angelicam videlivet creatu- et informem materiam : quamvis enim omnia Hit Salomon, vivit in mis formatam spe- Haque non omnia sed quiedam ex nihilo, quaedam ex aliquo, condidit Deus. De nihito mundum, et a gel0s, et animam ; ex aliquo, hominem et pecora, et exteras creaturas, Hee juxta historiam. Spiritualiter autem in boc principio Christo fecit Deus coe'um et terram, id est spirituales et qui cwlestia meditantar, et carnales qui terrena sapiunt. Sciendum est autem vocatur, ut imponun- tur. Paulisper ad exordium redeamus. Alii personam, locum et tempus hujus sententie inquirunt, et ita dicunt quod spiritus per Mosen primo hanc locutus sit, Prophetize autem genera tria sunt. Prophetia de praeterito, ut in principio creavit Deus carlum et terram, et reliqua. De praesenti, ut sedens Christus ad dezie- ram Dei Pairis. Dicitur de futuro, Inde venturus est iudicare vivos et mortuos, et reliqua. Jn principio Alii ducunt hoe principium ad principian reationis omnium, dum nibil ante hae duo creatum est ; vel in prineipio temporis, quia tempus, donee cccelum et terra facta sunt , non reputabatur ; vel in Principio prineipatus, dum ccstum et terra in omni- bus principatum tenent : sed, sicut supra diximus, ‘magis hoc de Filio sentieadum est, multis confirman- tibus testimoniis,e quibus hoc est secundum Apo- siolum : Quoniem ex ip ‘sunt omnia. Et Propheta dicit: In initio terram tu fundasti, Domine, et opera manuum twarum sunt cali. Soannes quoque ex persona Christi dicit, Eyo sum alpha et omega. Et, In principio erat Verbun. Malta quoque testimonia de hac dictione dicta sunt in Scripturis, que est, In principio, et reliqua. E qui- Dus est in propheta: Conteram caput illias in mari primo usque secundo, De hac etiam alius propheta Gicit: Congregans sicut in utre aquas maris, Es alibi : In capite libri scriptum est de me, De hac et Salomon dixit, Omnes torrentes in mare, wague ab eis. Et bie commemorandum est quod dicitur, Ego sum primus 4 novissinus. Utromque hoc’ in lege et in Apocaly- Apocalypsie Jesu Christi, quam et Deus dedit ei. Creavit, quasi diceret, macbi- navit. Proprie enim creare absque materia dicitar ; facere auem, de materia. flic primo Deus inseri- ptione reperitur a Moyse dictus, sed a serpente prius ictus est, ut, Scit enim Deus, et reliqua. Coetum dicitur e0 quod celat arcana ; vel a celsitudine, vel a exlatura, Terra autem , eo quod teritur. Quomodo autem ewlam et terram creavit, alius demonstrat dicens : In principio creavit Deus calum et terram, fanquam duplicem domum interjecto firmamento. EL alibi, Extendens coelum sicut pellem. Et, Exten- dens eclum sicut vestimentum, quasi cameram, De terra autem dicitue quia fundata sit, ut, Fundesti terram. Et in hoe ccelum et terra differentiam ha- Bent, cum alterum extenditur, alierum vero fun- datur, Et hae alibi mutato ordine seripta reperimus, ut, In initio terram tu fundasti, Domine, et opera manu tuarum sunt coli, Ex quo intelligitur quia eperiuntur: ut est, Cali enarrant gloriom Dei; et, Qui fecit caetos in intellectu; et, Benedicite Dew cacti Dominum; et, Laudate eum cetli celorum. Crlum bie syneedochice dicitur, id est, pars pro toto, Coal hie proprie dicuntur, quia multi sunt ; ut, Scindivur auricolor cc septemplicis ther, quorum hee sunt oomina, acr, ther, olympus, spatiom igneum, firmamentum, ecelum angeloram, et coolum Trinitatis. Hieronymus autem primo dieit coelum Tri secundo angelorum, tertio firma- mentum. Hui¢ autem sententiz, quae est, In princi pio creavit Deus eaelum et terram, contrarium hoc vi dewwr quod dicitur, Quando feci carlum et terram, laudaveruint me angeli. Sed tamen non estcontrarium, quia simol facta sunt omnia. Coelum autem et terra initium habent, et fnew apud nos : apud Deam sine initio habentur, id est, in prasentia ipsius, more hominis aream facientis, Mult autem hareses in hae sententia precaventur. Quia ebant cw- Jum et terram sine principio fuisse, et non Deum ; sed deos illa fecisse, et Deum antea non fuisse : et hzreses in hoc versiculo solvuntur. Hieronymas ve- 10, de quibus hoe volumen si revelat, dicens : Vide~ licet manifestisima est Genesis, in qua de creatura mundi, de exordio generis humani, de divisione terra, de confusione linguarum, genteque usque Agyptam scribitur Hebrworum. Alii autem dicunt, in 00 quod dicit, ecelum et terram, animam et corpus, vel No- ‘Yum et Vetus Testamentum spiritualiter posse in- Terra autem erat inanis et vacua, ot tenebrae super abyssum. Quibus verbis videtur significare informi- tate materie corporalis. Terra enimet aqua ope- rantibus tractabiliora sunt cateris. Abyssus illa ni- mirum est, in qua diabolus et angeli ejus, qui in Evangelio designantur, cum dicitur: Et rogabane illum demonia, ne juberet ea ire in abyssum. Inavie autem erat terra, quando non fuit qui habitaret, et18 IN PENTATEUCHUM COMMENTARI. — GENESIS. 198 Deomposita, nondum a mari distincta. Spiritualiter A revocando creatoram , conversio illus facta esse , aulem terra, id est caro nostra, erat inanis et vacua, alque illuminata intelligatur. Disit Deus, Fiat (uz, prius quam doctring acciperet formam. E¢ tenebre id est, credulitatis illuminatio in nobis appareat. saper abyssum : quia ignorantiae profunda obscuritate jicunt, illud quod disit, Fiat luz, ad lucem caro nosira tegebatur. pallidam pertinere, et verbum Dizit ad Filium, et EvSpiritus Dei ferebatur auper aguas. Soperfere- fiat; Deus vero , ad Pairem. Aliter per lucem Testa- ‘ator utique Spiritus Dei non corporalibus locis, sed mentum Novum, vel sensus spiritualis intelligi 3 quia subjacebat voluntati quia tenebris, id est a Veteri Testamento, vel a lit- Ceenoris quidquid formandum perficiendumque in- tera dividitur. Aliter per lucem anima ostenditar, narerat. Mic sane commemorata est Tri que carne prasiantior est. Per tenebras autem, ente Scriptura : In principio, id est, in Filio fecit caro cum suis vitiis, ut Apostolus ait, Scio quod Deas, id est, Deus Pater. Quod autem non statim non est bonum in carne men. post commemorationem Patris et Filii Spiritus san- it Deus lucem , quia esset bona, Id est, bene ‘us ponitur, sed interponuntur terra, et tenebre, ei abyssus, et aqua, Spiritus Dei domina i Biormatz rei ab informi. Appellatio autem diei et alia quibus superferreiur ; non loco, sed potestate : tinctionis insinuatio est. Non autem dici- qua subjacerent voluntati Creatoris. Non autem tenebras : quia tenebr# nulla creatur aqua sic appellata est loco oc, ut hee a nobis in- est, sed absentia lucis tenebrar nominantur. Quod telligatar, quam videmus et tangimus. Quomodo nee autem dicitur, Vocavit lucem diem, et tenebras voca- terra, qualis ista que jam videri et tractari potest, sit noctem, qua lingua vocavit ? Vocavit autem di- sed canliet terrm nomine universa creatura sigoill- Quia sic distinsit omnia, fecit et condidit Deus. deo autem et nomina accipere. Vespers: bilium rerum hive appellata sunt, pro= autem in toto illo triduo, antequam luminaria essent, Pler infrmitatem parvulorum, qui invisibitia com- i operis terminus mon absurde fortasse Prebendere non possunt. Non absurde autem aqua intelligitur. Mane autem future operationis signili- dicta est ista materia informis cui superferebatur catio. Dies unus. Fortassis hic diei nomen totius Spiritus Dei, quia omnia qua in terra nascuntur, temporis nomen est, et omnia volumina szecalorum tive animalia, sive arbores, hhoe vocabulo ineludit, Ideoque non dictus dies primus, sed dies unus. Allegorice autem Divisit Jatur exper aguas. Utique super cor nostrum uidum © Dene inter lucem et tencbras, hoc est, inter peceatn- @ttenebrosum superferebatur Spiritus Dei. Cujus res recedentes a veritate, et justos manentes in fiata_ omnes vivificamur, et in quo subsistentes re- eadem luce. Quod non dicitur fecisse tenebras , quiescimus. Ideo quod superferebatur Spiritus Dei, _ostendit se non operatorem esse malorum, sed ordi~ ‘et pon inferunt vel sufferunt, heresim praxeavet, ne natorem meritorum. Vespera peccatum rationalis ‘B00 Deus major omnibus creaturis diceretur. Spiri-, creaturse, mane renovatio illius signifleatur. ‘aaliter terra Ecclesia intelligh potest, qua erat inanis, Et dizit Deus : Fiat firmamentum in medio aqua id est sine operibus bonis ; et vacua, id est sine prie- rum. Utrum nune illud ccelum flat, quod excedit miis. Per tenebras, tenebrae ignorantiz et peceati. omnia aeris spatia, et in quo constiluantur quarto die er faciem abyssi, multitudo hominum : et per Spi- Juminaria, an ipse aer vocetor firmamentum, meri Fitum Dei, spiritos prophetiz, qui superferebatur su- quaeri potest. Multi enim asserunt aquarum natu- per aguas, hoc est prophetas. Hoc quoque quod ram super siJereum coelum esse non posse, co dicit, Spiritus Dei superferebasur super aquas, Ogurat quod sie habeant ordinatum pondus suum, ut vel Spiritom sanctum descensurum super Christun de super terram fluitent, vel in aere terris proximo qua baptismi in specie columbe. Hae quoque p vaporaliter circumferantur. Quidam his consentiens, ‘seateatia in principio usque super aquas, tres leges ostendit hunc aerem coelum appellari, sicut com- Sigoilicat, id est, nature, et liters, et Novi Testa- moni sermone dicimus serenum ewlam, nebulosum meati. ceelum. Et Scriptura aves ceeli vocat, cum aves in Disit Dens , Fiat lux : et facta est lux. Quomodo acre manifestum sit vola ‘irmamentum vero ap- dixit Deus, per quam vocem, aut cui dixit ante pellari, quia intervallum illius dividit inter quos- ‘omne tempus? Dixit autem Verbo sibi coxterno et dam vapores aquarum, et istas aquas visibiles que incommutabili, non corporali sono vocis , sed inter- in terra fluitant. Nos vero quomodo, vel que aqua ibi ais zternisque rationibus, Spirivualis autem facta sint, esse has super summuam ecelum minime dubi« est lux, cum diit, Fiat luz, id est angeli et virtutes temus. Major est quippe Scriptura hujus auctoritas caxlestes, de quibus dicitur, Prior omnivm create est quam omnis humani ingenii eapacitas, Cum sciamus sapientia. Hac autem ipsa spiritualis creatura ee- autem quod non toties dixit Dominus, flat illa vel Jum appellata eat, cum dictum est : Jn principio lla ereatura, quoties in hoc libro reperitnr, disit ereavit Domins colum et terram. Ut quod disit Deas, Fiat. Unum quippe genvit Verbum im quo Deus, Fiat (uz, et facta ext lux ; eamdem ad se dixit omuia antequam esseut, Sed Scriptura quastBEDA VENERABILIS OPERUM PARS II. — EXEGETICA GENUINA. parvalls loquitur, dum insinvat uniuscujusque gene- A gregari? Sed jam sopradictum est nomine aquaram ris wternam rationem verbo creatam Dei. Cum au- tem audivimus dizit Deus, Fiat, inteUigimus quod in verbo erat ‘ut ‘fleret, Com vero audivimus, et sic factum, intelligimas factam creaturam , et non ex- ceséisse termiuos prascriptos in verbo Dei. Com ‘vero audivimus, Et vidit Deus quia bonum est, intel- ligkmus in benignitate spiritus placuisse ut maneret facturm quod placebat ut fleret. Cum autem addidit, Et fecit Deus, et eur in creatione lucis non dictum ‘est, Et fecit Deus? Quia primo die que facta est lux, conditie spititalis creatura: intimatur. In qua na- tura intelliguntur sancti angeli et virtutes. Et pro- plerea non repetuot, quia non primo recognovit creatura spiritalis, conformationem cognovit; hoc est, illustratione veritatis, ad quam conversa for- B inteltigitur wala est. Gaetera vero ita ercantur, ut privs flant in ‘eoguitione rationalis ereaturz , ac deinde in genere suo. Et ideo dicitur, factum est ita, hoc est in co- gnitione spiritalis creature, 2¢ deinde repetitur, Ee fecit Dews, hoc est, in suo genere. Disserere avtem de coeli figura, utrum dosuper operiat terram, an ¢ circumdet velut sphiera, ad opus hoe non portinet. Allegorice autem , Fecit Deus firmamentum in medio aguarum et divisit inter aquam et aquam, id est soliditatem sanctarum Scripturarum, Et per hoc firmamentuin aquas, virtules ccelestes, de quibus dicitur : Aquee que super, usque Domini, quia Scriptura non indigent semper Deum videntes. Et hoe posuit firmamentum super inferiores popu: los, qui Scripture intelligentiam habent. Non in- congrue quoque et homo noster interior cceluin ap- pellatur, sicut in Evangelio : Fiat voluntas tua, sicut in carlo et in terra. Quod firmamentum appellatur pro- pler eternitatem , quodque debet discernere inter spiritalia et earnalia , quasi inter aquam et aquam. Alii dicunt etiam firmamentum pro omnibus coelis dici. In medio aquarum, qui super firmamentam aque sunt, ut angelis divinitate temperent, ut angeli sustinerent vultum Dei, ut Origenes dicit. Aliter pet firmamentum Ecclesia in medio aquarum, id est, inter duas leges intelligitur ; vel inter sanctam doctrioam et hieresim , quaz aquas ab aquis dividit, id est, Novum a Veteri, vel sanclam doctrinam ab heresi. Duis Vetus et hzereses sub Ecclesia sunt. Novun autem et sancta doctrina super Ecclesiam sunt. Vocavitque fir- mamentum calum , id est, Ecclesiam a celsitadine. Per firmamentum quoque sensus prudentix perfe- clus demonstratur : qui et ipse sensus a celsitudine coelum dicitur. U1 dividat aquas ab aquis, id est, actualem et theoricam discernat, Actualem sub se, theoricam vero supra se. Ext factum et vespere est mane dies secundus. Ita ze que repetuntur , sicut superiys intelligenda sunt, Disit vero Deus : Congregentur aque quae sub calo sunt, et reliqua. Quidam dicunt, Si totum plenum ait aquis, quomodo potuerant aque in uaum con- ‘materiam appellatam, unde erat Deus omnia for- maturus. psa autem congregatio aquaram in waam ipsa'confirmatio est in illam formam quam videmos, Appareat arida, ut illa mataries aeciperet visibilem formam, quam once babet terra quam videmse, Allegorice aotem collegit in unum aquas Iuferiores hoc est infldeles homines, qui tempestate cogitatio- num carnalium quatiuntur. Segregavit ab illis eri- dam, populum scilicet fontem vite sitientem. Possu- mus quoque aquas istas peccata intelligere, quae sub ecelo sunt, hoe est, subjacent rationi nostra. Qua si separata fuerint, tone arida nostra non erit arida, sed fractifera. Congregatio aquaram maria dicuntur, Id est, pro magnitudine ; quia mare quasi magoun ideirco congregatio aquarum maria appellatur, quia ‘omnis aqua magna apud Hebrzos mare vocatur. Congregentur aquee in locum suum, id est, peceatores et haretici in infernum, q ne pee> eatoruin maria dieuntur. Et appareat arida, hoe est, Beclesia. Bi dixit Deus : Germinet terra herbam pabuli, et eliqua usque dies tertius. Quoniam distineta est ereatura herbarum atque lignorum a specie terra et aque seorsum, De iillis dicitur, ut ezirent de terra seorsum illis reddita et solida. Et factum est sie, Et vidit Deus quia boua sunt; tamen quia fsa radicibas connectuntur terris, ad eumdem diem voluit perti- ere. Hie autem solent haeretici dicere : Si Deus it nasci herlas et flgna, qui jussit spinosa vel infruetuosa figna? Certe ante peccatum homivis non est seripum quod terra protulerit illa vene= nosa vel infructuosa, Ergo maledicta terra per pec- catum hominis, spinas et iribulos germinat. Non at ipsam poenam sentiret terra germinans propler cri- men bomanum , sed ut in hoe semper haberent bo- mines penam; berbe aulem venenosm ad posnam id exercitationem mortalium create sunt. Spiri- taliter autem, postquam eoercet Deus superbos intra fines debitos, gezminat poputus fidelis fructus di- ‘Yersos bonoram operum secundum genus. Diligens proximum subsidiis carnalibus, habens in se semen Secunduin similitudinem , ex sua infirmitate compa- gue usque sub firmamento, id est, yp tiatur Infrmis , producens liguum forte robore , fructiferum, beneficum. Potest et unusquisque in se germinare berbas utiles et ligna fructifera, cum virtutes varias habuerit, Et disit Deus : Fiant dvo luminaria in firmamento ceeli, ut luceant super terram, et reliqua usque dies quartus. Quid sibi volt quod prius terra germinaret quam in ccelo flerent luminaria? Supra dictum est quia luels nomine spiritualis creatura dicta est prima die formari. Ac die secunda pars mundi sublimior, id est ccplum formatur. Tertia die terra cum herbis et lignis, quia etsi moventur ligua et herb per incrementum , radicibus tamen fixe sunt ae per hoc non terra prius recepit ormamen= um , sed colcm. Prima enim dies deputatur spiri197 ‘wali creature, secunda et tertia mundo isti visibil propier duo inaxima elementa, id est caslum et ter Fam ; quarta vero die in coelo luminaria; et sicut prius ccelum faetum, ita prius ornatur. Mud autem quod dictum est, wl sint in signa, ein tempora, et in dies, et annos, quam obscure positum quarta die tempora ccepisse, quasi superius triduum sine tem- ore poluerit pertransire. Aut quasi potuisset esse tempus ante sidera, cum hore, et anni, et menses, sideribus distinguantur. Sed supra dixi- mes quia noctem propter consummatum opus, et diem propter aliud opus inchoandum vocet = ineertum est utrum ad omnia sidera pertinet quod ictum est : Sint in signa, et tempora, et in dies, et in eanos : a0 signa et tempora ad cziera, dies vero et IN PENTATEUCHUM COMMENTARI. — GENESIS. Ami 498 re majus , et reliqua, Hoe limioare quatuor re- bus majus dicitur quam luna, id est, maguitudine , in excessu longum, nee non splendore et tempore. dicuntur , quorum si ut alius tractavit de Apostoli testimonio , quo dicitur, Non angeli mini- stri gunt? Sidera autem non videri a nobis dicuntur, sed eorum splendor, solisque positio in modum ta- bulz dicitur. Luna autem non crescere noc minul , sed in modum sphere semialba verti, velut supe riug diximus, a sole aecensa, ot post decrescens , donec iterum accendatur. Et dividant diem et no- elem, id est, sancti doctores dividant quaecunque superius per diem et nocjem significata dixium Et disit Deus : Educant aque reptilia animarum ‘anni ad solem tantum, Multi autem qualis luna sit B vivarum et volatilia sub firmamento cali, et reliqua facta loquacissime inquiruot, utrum plena, an prima ereata sit, quod ad hoc opuscolum non pertinet. Spiritualiter autem Gunt in firmamenio luminaria , seilieet saneti doctores in Scriptura proficientes , et loferioribus lumen scientia demonsirantes. Di sitas autem siderum di est gratiarum. Pose Somes quoque et de nobis ipsis babere luminaria. Suadeainus nos effici colum, habebimus in nobis Iumiuaria, Christum et Ecclesiam illius. Ipse est eaim lox mundi, qui et Ecclosiam illuminat, sicat Jana de sole dicitur percipere lumen, ut per ipsum possit illuminari,, sie Ecclesia suscepto Christi tur maine illuminat ignoranti tenebris excmeatos. Dividant autem ista sidera inter diem et noctem, id est, doctores dividunt inter lucem perfectorum, et teoebras pravorum ; ut sint in sigoa, virtutum 6 Beet, sint etiam in tempora et in annos. Vivont aie propriis temporibus , et transeunt : Verbuss exiem Domini manet in orernum. Et unusquisque nostra ‘dividit inter vitia et virtutes per illumina- tionem Christi et Ecelesiz,, ot variarum gratiaram , ‘velat stellarum, Luminare autem majus in princi- pinm Dei. Si enim eceperimus proficere per Eecle- siz illominationem , qua parvulos nutrit, velut luna temperat noctem, et filii Dei voeari meruimus, tone a Christo illominabimur quidem, id est, per- feetos illuminat. Alii dicunt solem nomen sortiri e0 quod solus lucet io die, vel de solempitate lucis ; Jana vero lucescendo,vel quasi lux nata. Sol denatura angeloram factus este dicitur, luna autem de luce Pallida, et stella. Siderom vero beneficia synt ut feceant, et ab ipsis anime animalium creantor. Animz autem hominum a divioitate uteunque pro- ereantor. Et ideo de his dicitur : Noané anima ho- jaum ascendunt in coslumn? De illis vero dicitor, Noane avimz jumentorum deseendunt deorsum ? Uéeireo autem luminaria in firmanvento eceli p osita ‘Sunt, quia alii eceliilla sustivere non potuerunt , ut Siot in signa, id est navigatfonibus, vel vindiciw, icta significant aliquid, Es in tempore, id est Grenli , vel borologii. He in dies , id est, ad osten- deadom tongitadioem vel brevitatem Et in omen, id ext, ut dicitur annus solis vel lun. Le- usque diet quintus, Nunc in inferiore parte mundi illa qua spirita vite moventur unt, et proximum @x aquis producunt , quia aeris qualitate proximum ¢lementum est, Huic autem coelo in quo sunt lumi- naria ita vicinus est,, ut ipse casli nomen acceperit, Et hic aer non solum colum , sed etiam ceeli dicuntur et terre; nec aliud significatur quam illa que singulariter dicitur terra. Dicimus enim orbem lerrarum,, et orbem terre. Quando autem dicuntor cali ecolorum, intelliguntur ceeli siderei istorum aerum, tanquam superiores inferiorum. Hos autem aereos ccelos in diluvio perisse, in quadam epistola, que Petri esse dicitur; legimus : quod nescio quem- amodom possit intelligi, nisi in aquarum natura pinguiore bujus aeris qualitale conversa. Alioquia non perierant, sed sublimius erecti sunt, cum lo- cum illorum aqua occupavit, Sed facilius illos secundum Epistole auctoritatem perisse credimus, Queritar quare volatilin qu in aere volitent , aqua producant? Sed sciendum est aerem nebulo- sum et humidum cum aquis deputari. Concrescit enim, et crassus eflcitur exhalationibus maris et terre, et pinguescit quodammodo, ut volatus avium portare possit. Et Ideo per noctes etiaia se- renas rorat ; cojus gutte roris mane in berbis inve- niontur. Non arbitrandum est aulem in bac Serie Piura praetermissum esse aerem, cum quatuor ele- mentis constat imundus, id est colo, aere, aqua, perma. Sed summa pars aeris, que non recipit ‘exhalationes humidas, ccnlo deputatur. Ima auiew pars acris, in qua ventus et pluvia cunt, eam terra deputator, quae pars videlicet nom nisi ex aqui cipit animalia, Etideo scriptum est : Producant agus reptilia et aves, non in irmamento cali, sicut Tuminaria, sed sub firmamento , id est, in sere, ut qua vaporaliter extentz avibus , volatlibus flusz auimalibas depatentur. Reptilia animarum vivarum , quasi diceret, in animabus vivis, Dracones etiam sine pedibus, et in speluncis requlescere, et in aerem sustolli perbibentur. Aer autem a confinio Juminosi coell, usque ad aqoarum fide et usque ad terram perveait.(Qui commotus ventis,et vebementins oncitatus, etiam ignes et tonitrea, et comdrabit nebe-199 lhivem, ot conturbolentins coogelantibus densioribus niubibas, grandinem : et distentus serenum facit, ‘ocealtis imperiis et opere Dei. Allegorice autem pro- ducunt aque reptilia animarum vivarum , homines acilicet renovatos in vitam per baptismi sacramentum, Facta sunt et volatilia sanctze anime ad superna vo- antes. Possamuset aliter locum istom intelligere, si mens nostra illuminata fuetit a sole nostro Christo. ‘Jabetur postmodum ex his quae in ea sunt aquis pro~ ducere reptilia et id est cogitationes bon: vel malas proferre in medium, ut discretio at bo- norum a malis, qu utique utreque ex corde proce dunt, quasi ex aguis ut cogitationes qua reptant super terram a nol cogitationes, velut vol lare. Ut reptitia multiplicentur in aquis, id est in szcularibus : volatilia super terram, sub se utique habentes terrena, producant aque reptilia. Omne quod super ventrem repit, vel cujus pedes breves ‘sunt, reptile est. Et omne quod volat volatile dici- tur, excepto corpore diaboli , quod non necessaric sed. plage peccati factum est. Crescie , in effusione et multiplicami ‘aguas maris, vivendo in intelligi possunt, qui reptilia et volatilia producunt, fd est, peccatores et sanctos. Per cete etiam grandis, magna peccata, quae Deus creare dicitur, sed dimit tendo, et non volendo. Sed si per reptilia pecea- tores intelliguntur, quomodo boni Domino viden- tur? Certe quia per ipsos sancti probantur. Bene- dizique iltis, id est sanctis doctoribus , qui jubentur rescere in lege natura, et multiplicare in lege Iit- tera. Aquas vero replere, id est in lege Novi Testa- meati : avesque muultiplicare, Id est sanctos in bonis operibus vel praemiis super terram , Id est Eccle- sian, vel terram m , quibus Deus benedi plere vero aquas maris, id est, animas charitate, 'ducat terraanimam vivam secundum vel exercemur , aut terremu nee nocemar, ee adjuvamur : de ul mur. Usurpa. ergo al superfiua, In omnibus tamen measuram et nume- rum, et ordinem vide, et artificem quere. Conse- quens autem ut alteram pariem, que proprie terra dicitur, ornaret animalibus, sive jumentis, ut equi et boves, et oves, et caters, sive reptilibus, at sunt qua sunt alia; sive bestiis, ut sunt ungulis szvit, non incongrve bestia dicitur. Quari- tur autem cur sola animalia aquarum benedici me- uerunt, sicot homines, et fortasse in no creatorae Benere dicendum fuit, ut in ceteris consequentor antelligeretur qa generationibus crescunt. Neces- ‘sarium autem {uit hoe in bomine repetere, ne quis- BEDA VENERABILIS OPERUM PARS Il. — EXEGETICA GENUINA. lam, et conspirat pluviam, et congelantibus nebulis A quam diceret, in officio gigne em, sicut est in libidine, sive i. De generationibus quoque perniciosorum quar solet animalium, virum post peceatum primi hominis ad vindictam ereata i essent innoxia, non nisi postea peceatoribus nocere Potuerunt, vel coeperunt. Neque hoe mirum, quando quidem temporibus hojus vitz laboriosz nemo tan Justus est, qui perfectum se audeat dieere. Ad pa- iendum igitur, vel ad exercendum probandumque ‘nos, creata sunt. Potueruut ergo iste etiam creala nibil nocere, si causa non exstitisset ponieudorom Yel probandorum hominum. Si autem dieataliquit Cur sibi invicem nocent ? et dicimus, quia fortune alia aliis data sunt, ut illis vescerentur. Secandam B mysticos intellectus producit terra animam viram, quoniam saneta Ecclesia abstinens ab operibus more wis, viva virtulum germina parturit, secundum ge= bus scilicet suum, id est, vitam imitando sanclorem. Produeit quoque bestias, homines in potentia rerum, sive ferocitate superbize : producit et pecora, fideles simpliciter viventes. Serpentes quoque innoxios, sanctos scilicet vires, astutim vivacitate bonum a malo discernentes. Prudentes enim, inquit, sical ser pentes. Nec mirum si Ecclesia, id est terra, dicator producere animam vivam, viventes scilicet Deo, et Destias, et pecora, et serpenten, cum juxta Evange- Jiu ex omni genere piscium congregat, Sicut aulem ‘superius diximus, per aves et animantia, ex aqui producta, omnes animi nostri motus posse intelli qul producuntur de profundo cordis, velut ex aquis; sic possumus per animantia ex terra producta, ex!¢ rioris hominis nostri motus intelligere, in quibes ‘volatile indieatur. Scio enim quod non inhabi- tat in me, boc est in carne mea, bonum. Nanc 20- tem videamus illa quae sequuntur. Et dizit Deus : Faciamus hominem ad imoginen & similitudinem nostram, et reliqua usque dies sesies. ‘Com in als operibus Deus Fiat, hie Faciamus ho sminem, insinvans ploralitatem personaram, proplet Patrem, et Filium, et Spiritum sanctur 4 tamen divinitatis unitatem intefigendam statim adsnonet dicens, Et fecit Deus hominem ; et quod dicitur, Ad imaginem Dei, non quasi Pater ad imaginem Fill, ut Filius, ad imaginem Patris; alioquin non vere dictum est ad imaginem nostram, sed ita dictum et ad imaginem Dei tanquam diceretur, Fecit Deus ho- ‘minem ad imaginem suem : homo autem ad imagine Dei factus dicitur secundum interiorem hominem, ubi est ratio et intellectas ; non propter corpus, se! illam potestatem Dei, qua omnibus animantibus it erat. Ideo autem hic non dicitur, Et factem est sed tantum, Et fecit Deus hominem, quia et Ds creatora intellectualis est, sicut illa lux qua prim facta est. Quod vero in creaturis irrationalibus & ctum cst sic, significatur in ereatura spiritsll {9 verbi Dei eognitio; ac deinde, Et fecit Deus, ipsiot irrationalis creaturze genus fieri demonsiratur. Noo ‘aulll autem suspicati sunt nunc interiorem bomine®os IN PENTATEUCHUM COMMENTARII, — GENESIS. 202 Soctum ; dam aritem ait postea, Et finxit Deus homis A nem de limo terra, corpus esse ficlum : nec attende- uot, masculum et feminam non nisi per corpus {Heri potuisse. Quomodo autem communiter accepe- rit homo com aliis animantibus, omnis arbor et {rectus lignoram, cum ante peceatum sit ipse im- mortalis, difficile est dicere. Nam quod dictum est, Crescite et meultiplicamini, quanquam preter concu- bitum maris et feminze non posse fleri videatur, potest tamen diei aliem modum esse potuisse in cor- poribus immortalibus, ut solo piss charitatis affect filii nascerentur, nec mortuis paremibus successuri, ace ipsi morituri, donec universa terra immortalibus bominibes impleretur. Ciborum tamen indigentiam mulles audebit dicere esse posse, nisi in mortalibus corporibus. (Quod dicit, EX sic est factum, et ceden herhas in escam hominibus et animalibus intulit, ‘pod ab ilo loco inchoaverat ubi vit, Eece dedi vobis, 1 reliqua. Quod non‘sigillatin de homine dicit, Ev dit Deus quod exset bonum, sed post hominem fa- cium datam illi potestatem vel dominandi, subin- talit de omnibus, Et vidit Deus omnia que fecit, et sccebona volde. Merito quatitur au quia preseierit Deas hominem peccaturum, nou singillatim, sed cum czteris, illum voluit dicere bonum, velut intimans quid esset foturus. Dicuntur autem singula bona, universa vero valde bona, quia et corpus, et eorpori membra etiam singula pulchra sunt: mollo tamen sent in universi corporis compage pulelriora. Alii vero inguicunt in quibus interior homo imaginem Dei et similitudioem teneat, id est, in aternitate et ia moribus, secundum Origenem. Secundum vero Faustinum, sex modis homo nosier interior ad simi. Hwwdinem Dei factus est. Immobilis enim, chus, in~ Visibilis, incorporeus, subtilis, zterus, Creavit Deus Aominem, usque illum. In hoe quidem ostenditur quod anima viri feminarque create sunt: et in hoe Pracaventur haretici, yui sic non putant. Weireo vero Adam usque ad diem sextum non est format guia donec omnia essent creata, congruum fuit il- Jom non formari, et quasi illi sua domus esset parata. Spiritualiter vero per terram Ecclesiam significare dicitor, ut superius dictum est. Per jumenta autem popolus Judaicus, et per reptilia gentilis. Per pisces tem sequitur, Masculum et feminam fecit Dens, spiritualiter in Beelesia et obedientes ostendit, quoa, sequitur, Crescite et multiplicamini, sive linguis, sive in spiritualibus intelligentis: gradibus, ut domninen- tur rotionis intellectu omnium earnalinm perturba- tionuin, Omnis autem herba, et omne lignum quod datur in escam hominibus, fideles sunt, de oblatio- nibus suis communicantes. Unde et Avostolus ait, Si nos vobis spiritualia seminavimus; ct lize sunt fruetifera ligna. Dixit Deus, Faciamus kominem, et Fetiqua. Consequenter secundum illa que superias exposuimus, talem homigem qualem deseripsimus ‘Volt principatum gerere pracdictarum bestiarum et volucrum et reliquorum, qualiter intelligi debeant, . per allegoriam exposuimns, cum diximus aquam jue beri, id est, mentem illius sensum producere, ut do= minetur illis, et non illa dominentar ei Masculum et feminam ecit los. Homo interior ex spirita et anima constat, Spiritus masculus dicitur, femina potest aui- ma nuneupari, flac si concordiam inter se_habeant, possunt generare filios sensus bonos et utiles, per quos impleant terram, eamnem scilicet. Quod sutem sequitur, Ecce dedi vobis omne fenum, de affectibus carnalibus intelligi potest. Verbi gratia : Si iracuc— dia ad correptionem utamur, que nobis cum cxteris, animalibas communis est, fructibus tern utiliter ‘veseimur. Hoc et de concupiscentia et cateris moti- bus intelligi potest. CAPUT I. Igitur perfectiaunt cali et terra, et reliqua usque iit, Creavit Deus ut faceret, Senarius numerus per- fectus est, quia partibus suis complatur. Unum enim sexta pars illius, duo tertia, tria dimidia ; si nume- Fas unum, et duo, et tria, ipsa summa sex facil. Id- cireo perfectns dicitar. Non enim ita ceteris inve- nivntur. Propterea in hoc numero perfecit Deas opera sua. Nec quisquam ita demens est, qui audeat dicere non potuisse Deum uno die euncta facere, si velit. Quod autem dicit, Requievit Deus die septimo ab ‘omnibus operibus suis, quid aliud significat, nisi re- quiem sanciam, quam nobis daturus est ab operibus nostris, si bonum fecerimus? Secundum istam figu- ram locutionis dicit Apostolus : Ipse enim Spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus. Non enim vero hzretici et philosophi szeculares, quibus homo yy Spiritas sanctus gemit, sed ipse nus gemere facit. Preent, id est Christus. Aliter si in bona partem, per pisces boni dociores : per volatilia sancti iotel- igantar, quibus dominatur homo Christus et Eecte- sia ; test hic, Dominamini, et reliqua. In eo autem quod dicit, omen: herbam, signifieat populum Judseo~ oun danduin esse apostolis in fidem, et per ligna geatiles. Spiriwvaliter autem fecit Deus bominem al imagine suam, perfecium seilicet viram, qui non ‘quemilibet sanciorum, sed ipsam veritatem imitando ‘operatur justitiam. Passus enim pro nc ‘eliquit nobis exemplum at sequ: Ipse etiam accepit potestatem piscium et volatilium, et omnium jamentorum, quia spiritualis homo diju- icat omnia, ipse autem a nemine judicatur. Quod Patnow. XCI. Pronuntiavit autem Deus, requiescens ab omnibus operibus suis septimo die, illum diem quo erat Cl stus in sepultura quieturus. Ipse quippe die sabbat Fequievit in sepulero, postquam sexta die consum- mavit opera sua. Quod ante in Evangelio dicitur, Pater meus wsgue modo operatur, et ego operor, now est contrarium huic loco, in quo Deus ab omnibus requievisse dicitur. Requievit enim Deus a condendis, generibus creaturz, quia ultra jam non condidit alia genera nova. Deinceps autem nune usque ad ultiina operatur eorumdein generum administrationem quae tune institota Vespera tinis preedemis di est, mane initium sequentis ; sicut nox non sequen- tis diei, sed praecedentis est. Et ideo sexto die com 125 qood signifcatur-initinm condenda alterius ereatu- Fa, sed quod significaretur initium manendi et quie- scendi totius quod dictum est ia illius quiete qu eoididit. EL ideo septinus dies crepit a mane, et in nullo vespero terminatur. Non improbabiliter autem ‘esperam et mane cognitionem creaturs: in remet~ ipsa, quam Yogoltionem scilicet spiritalis creatura hhabet, et laudem Conditoris propter ereaturam fa tam intelligimus. Benedizit autem diem septimum, illam utiquo diem qui vesperam non babel. Spiri- tusliter post istoruin sex dierum, opera bona, valde homo quietem sperat mentis, constitutus in spiritali paradiso, quo sigoifcatur vita beat. Iactenus opera ex dierum, secundum historiam quomodo narrata ‘sunt, et qualiter in Ecclesia intelliguntur,, explicata sunt, Deinde quid in figura seculi ciendum est. Sex diebus consummavit Deus omuia opera sua, septimo die requiesit. Sex ztatibus huma- rnusn genus in boe mundo per suecessiones tempo- rum, Dei opera insinuant : quarum prima est ab ‘Adam usque ad Noe ; secunda a Noe usque ad Abra- ham; tertia, ab Abraham usque ad David; quarta, a David usque ad transmigrationem Babylonice ; quinta deiude usque ad adventum Domi que nune agitur, quousque mandus Guiata vero intelligitur in requiem sanctorum, quae scilicet vesperam non habet, quia illam nullus termious elaudit. Pergamus ergo per has mundi atates, et carom diflerentias distinguamus. Primo enim factus seculo tanquam lux homo in paradiso, in qua ztate Alios Det in lucis nomine divisit Deus a Gliis hom ‘num, quasi a tenebris. Fitque hujus diei vespera di luvium. Secundo szculo factum est, quasi firma- mentum inter aquam et aquam, arca utique ills qua fnatavit inter ploviam et maria, Hujus vespera Gt confusio linguarum. Tertium sseculum factum est quando separavit populum suum a gentibus, per Abraham, discernens illum quasi aridam ab aquis; et profert germen herbarum atque signorum, id est sancios, et fructum sanciarum Seripturarum. Hujus ‘espera fuit peccatum in malitia possimi regis Saul. Quarium seculum capita David, quomodo consti- tait Deus luminaria in Grmamento coeli, splendorem EDA VENERABILIS OPERUM PARS Il. — EXEGETICA GENUINA. pleto, post illius vesperum factum est mane : mon A Adam, id est Christ 208 In carne de Maria virgine natus est. Et sicut io illa sexta die serpentium et ferarum genera terra produsit, ita et in hac tate ‘mundi gentes appetentes vitam eiernam Lex gevuit, Quem utique sensum vas Petro ostensum manifesiat. Et sicut in ila die crestur masculus et fermina, ita in ista seul tate manifestatur Christus et Ecclesia, De hiujus diei verpera dicitor : Putesne, Filius homi- nis veniens inveniet fidem super terran ? Post istam ‘esperar fit mane, quando ipse Dominus in elaritate Yenturus est. Tune soneti requiescunt eum Christo ab omnibus operibus. Speranda enim est, post opera bona’ valde, requies in die septimo, qui tesperum non habet. Sequitur recayitulatie condita creatura-, Jute generationes cali et terra, et reliqua, usque per fuciem terre, Nowe uno die ecelum et terram dicit esse facta, cum superius ion uno die facta esse com> memorat, sed unum diem 2 Deo factum esse cums wemorst, td est quam creaturam spiritualem dixi- mus, in coguitione facta sunt catera. Longe evim ‘liter notze sunt angelis creature Dei, aliter nobis. lis enim primordialiter, sicut pris nein per divisiones temporum, qua Deus nune osque ‘operatur, et fortasse unus iste dies omne tempus si ene intelligitur, Fecit enim Deus omno ‘tempus simul cum onnibus temporalibus creaturiss Quod autein nominate carlo et terra condidit virgal- tum agri, et tacuit extera que sunt in ccrlo et in tera, Per virgultum agri, nescentia terre compres hendit, que antequam orirentur, super terram cau- saliter ereata sunt, cum creavit Deus omnia simul, Quod autem sequitur : Noudum enim pluerat De minus super terram, et homo non erat qui operaretar terram, tanquam diceret, non sicills fecit Deus, quesa- admodum na ‘cum pluit. Alia commemoran- tur hooiines sine pluvia et sineopere humano : nue dicunt este fueta, ut pote Deus feciase intelligatnr. Quid autem significat my- tice quod, coelo nominato et terra, adjecit 1 tacull terra, nisi qui si¢ot est anima ? Dictum autem virgultum agri, propter vigorem vitz; berba, propter eamdem Fegni tanquam solis excellentiam, et tanquam lun D vitam marcescentem. Deinde quod addit, Antequam ‘speciem obtemperantem Syuagogam et stellas prin- cipes Illiug : ztatis hujus vespera {uit in peccatis, Fegum, quibus gens illa meruit eaptivari in Babylo- nism, Quinto szeculo, id est in transmigratione Ba- byloniz, facta sunt quasi animalia io aquis et vola- Lilia coeli. Quia tune Judai inter gentes tanquain in mari vivere cosperunt, nec lrabuerunt stabilem lo- ‘cum, tanquam aves volautes, Hujus diei vespera fuit multiplicatio peceatorum in populo Judzorun, qui ‘ic excarcati sunt, utetiam Dominum Jesum non pos ent agnoscere. Jam sexium szeulum fuit in adven- tum Christi, Nam sicut in ills sexta die primus ho- mo Adam de limo terra ad siwilitudinem Dei for- matus eat, sic in ista sexta ztate szeculi secundus oriretur in terra, intelligitur anima antequam peces- ret. Terrenis enim cupiditatibus sordidata, tanquam cota, vol super lerram nata esse diciwur recte. Unde et adjecit : Noxdum pluerat Dominus super terram, quasi aperte diceret : Antequam peccaret anima, niondum nubibus Seripturam pluviam doctrinz ad itrigandam animam concesseral. Quod vero subjun~ xit, Et homo non erat qui operareiur terram, quia nullus homo operatus est in virgine, de qua natus est Christus. Ipse enim lapis sine manibus de mon'e abscisous. Fons autem ascendebat, et reliqua, Hie quantum arbitror, intimantur illa quae funt in- ilo temporum ex illa prima conditione, ubi facta sunt simul omnia ; et cuepit recte ab elemen-03 , ex quo cuncla gevera nascontur, vel animalium, ‘vel herbaram atque lignoruia. Quis sit iste fons me- Filo quaritur. Si enim plana quaque irrigabat, quo= modo dicitur universain superficiem terre irrigasse? Si autem ommem terram irrigabat, erat inundatio ilavii, et nondum divisa erat (erraab aqua. Credi- bile autem est quia non dixit, unus fons, sed Fons, pro plarali numero posnisse singularem; ut sic in- {elligan fontes per omnem terram loca propria irri- wut dicta est Fana et locusta in decem pla- ‘numerus illa- ‘tum. Cum ergo alitér se habeant omninm creatura- tum rationed, verbo Dei incommutabiles, liter illa ejus opera, quibus in die septimo requievit, aliter Ista qua usque nune operatur. Horum trum hoc quod extremum posui, uteunque notum est; duo illa remota sunt a sensibus nostris. Ergo illa omnia Primitus fuerunt, non mole corporis, aut_magnitu- dine, sed vi potentize causalis. Virgu!tum autem agri ‘guid significet spirivualiter, superius expositum est, cam produceret terra herbam pabuli. Fons autem sapientia est, quae irrigat oimnem Ecclesiam. Aliter botem, terra virgo Mariaest, de qua seriptuin est, Aperiatur terra, et germinet Salvatorem; quam irri- garit Spiritas sancios, qui fontis et aquae uomine in Kvangelio significatur. Formavit igitur Deus hominem de limo terra, et ine dpirarit in facie ejus spiraculum vite, et factus ext ‘homo in animam virentem. In ipso etiam corporé ha- bet homo quamam proprietatem , quod directa sta- lara sit, ot hoe alimoneretor non sibi terrena esse sectanda, velut pecoribus. Sed quomodo enim feci ‘wiram repente in wtate perfecta , hoc -eat ‘Scat usque nwune format in uteris nsatrum? Si om- ‘hiom futurorain cause modo sunt insitz, quomodo ereavit Deus omnia simul? Non aliter Adam factus ext, cum de limo terre formatus est, sieut jam ere- iblis est, nisi perfecte tatis et virilitatis, que ‘eatin illis causis, ubi Deus hominem in sex dierum operibus fecit. Soletigitur quaeri utrum animale cor- os pries homini fOrmatum est ¢ limo terre, que vel oad habemns nunc; an spiritale, quale resurgentes habebimus? Non ubseura ast de hac re Apostoli sen- tentia, dicentis : Non prius quod spirituale, sed quod exinale, deinde quod spitituale. Hic occur ad hoc in Christo non reno- ‘Adam eramust Unde ergo pro- fertar filio redeunti stola prima, immortalita- tem reeipit, quam perdidit in Adamt Si autem non Peeeasset Adam, née corpore morereiur. Quoinodo erg0 noo inmortale, ‘State peceati? Non in pristinum corpus animale, ia ‘quo fait Adam, sed in corpus spirituale, cum erimus ‘zqeales angelis. Renovabimur autem ‘nostre, secundum imaginem illius qai creavit nos, quam peccando Adam perdidit, Reaovabimur autem tiam carne, cum corruptibile boc induerit incorrupti- bilitatem, ut sit spirituale corpus, in quod nondum mu- tamur, sed mutatas fvieset Adam, nisi mnertem cor= IN PENTATEUCHUM COMMENTARIL, — GENESIS, questio. py 205 A poris peceando meruisset. Tilud quippe secundum aliam causam, et anté peecatuin mortale, dici potuit mori; et immortal, quia potuit non mori. liad est enim non posse mori, aliud posse non mori, Secundum, quemadmodum prius homo croatus ést immortalis, quod illi_praestabatur de ligno vitze. Se+ paratus est, cum peeeassel, ut posset mori; qui nisi Peccasset, poset non mori. Mortalis ergo erat co: ditione corporis animalis, immortalis beneficio Con- ditoris, De anima autem quam Dominus insuffanda feci I confirmo, nisi quia ex Deo est; ut nor ‘antia Dei, et sit ineorporea, non sit corpus, sed spiritus, non de substantia Del genitus : nee proce dens, sed factus a Deo, Et ita sit factus, ut illius na- tura won sit alia ereatura, in quam posset convertis B Ac per hoe de nihilo, et quod sit immortalis secun- dum quemdam vite modum, quem non posit amit- tere; secundum quamdam vero mutabilitatem, qua possit vel deterior vel inferior eri, nov meritd mortalis dicitur, quon‘amn veram immortalitatem solus habet ille de quo dicivur : Qui solus habec immortali- tatem, et lucem habitat inaccessibilem. Mystice autem formavit Deus hominem de Limo terre : formatus est Christus ex semine | id secundum carnem, tanquam de timo terrae. Et inspiravit in facien ilins spiraca- (um vite, atique infusione Spiritus sancti, qui opera- tus est hominem Christum. Et factus est homo in animam viventem, ut qui perfectus erat Deus, perfe: clus crederelur et homo. Alii vero inquirunt de qua terra Adam formatus sit, si fucrat paradisus spectal utique de communi, quod demonstratur, ubi di Terra es, et in terram ibis, Et in fav iem illius ideiroo inspirare Dominum dicunt, quia pars spiri corporis eaput, quod in hominibus prino meeivur, ¢t principales habet sensus per divisiones in cerebro. Cojus prima pars, visum, suditum, gustam, odora- tumque abet; secunda vera intellectum; tertia, tactum, qui per omné corpus effunditur. Hi etiam dicunt!, Faciumus usque nostram , ad formationem anim Adam pertinere ; ad formationem vero eorpo= rum, quod dicitor, Masculam et feminam [cit illor. Quod vero dicitur hic, formavit, ad ipsius formatio- nem in membra pertinere ; spiravit vero, ad animam Indubitanter. Corpus vero Alii a corpore patris tra hit corpulentiarn et vim oceultam, hoc est peceali, ab anima vero immortalitatem et pradeutiam, Plantaverat autem Doniinus Deus poradisum volu- platis, sicat a principio, et reliqua, usque ad illum lo- cum vbi ait, In quocunque die comederis ex eo, morta morieris, Non ignoro de paradiso multos multa dixis- se, Alli enim paradisum corporaliter tantum intelli- ‘gunt, alii spiritaaliter, alii vero wtroque modo. Gon- Sequens autem est ut homo in paradiso corporatt intelligatur collocatus, et paradisus locus quidant jintelligatur, terra sciticét ubi babitaret homo, torre- ‘nus locus amcenissimus , fructuosis nemoribus oceu- patus, idemque magnus, et magno fonve fecundus. Plamtaverat ergo Dominus paradisum in delielis hod est in Eden, Quod autem sequitur, Produsit de humow7 fomue tignum, et reliqua, dem generibus sunt illa ligna instituta in paradiso, que jam terra teria die produxit causaliter , ut etiam nune per temporalia talia terra gignat. Verba autem Dei die sexto dicentis, non sonabili voce pro- lata sunt, sed sicut in verbo ejus creandi potenti, Bicit autem hominibus, quod sine tem, oralibus 6 Beus dixerit, nonnisi per temporales sonos potuit. tein sequitur, lignan lignumgue acientia boni et mali, consideran- dum est diligentins ; fortasse eniar cogat nos in alle- goriam declinare , ut_non ligna sint, sed alivd ligni nomine signiflcent. Sed cum sit Hlierusslem aterna in ceolis, ct alia Hierusalein in terra est, ergo et li- ‘guum vite, in quo erat sacramentum, et in exteris Tignis alimentum, Sacramentum autem quid aliud, nisi sapieutia? de qua dicita plectentibus illam. Lignum etiam scientie boni et mali, non est dubitandum quod esset lignum visibi- Te, in quo utique non suspicor aliquid noxiuin inesse, ‘euin fecerit Deus omnia bona valde; sed malumn est homini transgressions precepti, Oportebat autem ut humo positus sub Deo alicunde probiberewr, ut_illi promerendi Dowinum suuin virtus esset in ipsa obe~ dientia. Quatuor autem fuinina paradisi ex uno fonte procedentia, ex hoc colligimus, notissima sint, et universis fere gentibus diffamata. Credendumque est, x illo loco paradisi agnitione hominum remotissi mo, quatuor hzee fuinina emergere;; sicut fdelissima estatur Scriptura, que etiam per multum spatium ire, et post tractus regionum prosimarum alis focis erupisse, ubi tanquam in suis {ontibus noti esse per- Bibentur. Hre autem quatior lumina quatuor tules siguifleant, prudentiam, fortitudinem, vempe- rantia, justitiam, Prudentia ipsa est eonterplatio veritatis ab omni ore humano aliena : sicut Physon ris mmutatio interpretatur, quam loquens parti tmagis quam paris, quam sonat Evilath, que inter- prelatur parturiens. Habet aurum diseiplinam viven~ di, que aliena est ab omni sorde, velut aurum pu- ruin ; carbunculum, veritatem, quam nulla falsitas Vineit: sicut earbuneuli fulgor noele non vincitur ; prassinum , vilam wlernam, que viriditate lapidi ropter vigorem vite signifleatur. Fluvius autem qui circuit omnnem terram Athi que, sign wtitudinem calore actionis alserem atque impigraun. Tertius Tigris vadit contra Assyrios et significat temperantiam , qua: resistit libidi Unde plerumque in Seripturis Assyrii adversariorum loco pouuntur, Quartus non est dictus aut quam terram circumeat, Justi sas anima partes pertinet. Di ipse esse Ganges, Gyon autem Nilus. Tigris et Eu- phrates nunc eadem nomina tenent, Euphrates au- tem duvius Mesopotamix, Tigris autem hoe om nocalur propler velocitatem instar bestie nimia pernicitate discurrentis. In eo quod dicirur, PYant verat Deus paradisnm voluplatis « principio, quidain BED VENERADHAS OPERUM PARS II. — EXEGETICA GENUINA. ium est quod euin iis~ dicunt posse intelligi quod antequam ecelum et ter- ram faceret, paradisum voluptatis plantaret, quod in illo esset voluntas Dei. Quod autem dicit, Pulchrom trisu,ad animam pertinet; corpori vero, et ad vescen- dum suave. Per fluviuin vere, migeationem de pa- radiso signifleari dicunt, quod migrasset Adam in communem terram, Per fuvium, unitas Deitatls. Per quatuor capita, quatuor Evangelia, in quibus narra- tur Euphrates historialiter. Wdeireo non assignatur cuilibet regioni specialiter, quia Hebrais propinguus est, per quem signifieatur Evangelium Joaunis, per- tinet ad theoriam, ad quam Ecclesia propingua est. ‘Alia autem Evangelia suas habent proprietates. Pee lignumn vite, doctrina spiritalis potest intelligi. In paradiso, id est inEcclesia. Per Quvium, baptismun. B Ver quatuor capita, quatuor virvutes, ut praediximos, Aliter paradisus sigaiticat corpus ; tignum vit sum prudentia; et fluvius doctrinam, que dicitur hominem quatuor constantem , quasi quatuor in cae Pita, id edt, frigido et calido, humido et arido, Quod awem dicitur, Us operaretur terram, et cuslodiret ‘lam, non servili labore, sed bonesta animi volun- tate. Possumus autem intelligere, us opérareturterrem, paradisum, et eustodiret semetipsum. Custodiri non adversus improbos homines, quia nulli erant, sed fortasse adversus bestias, Sed quomodo Istud? Naw quid bestie in hominem tune szeviebant, quod wisi Peceando non fleret, Est et alius in iis verbis sen- sus, ul ipsum hominem operaretur Deus, et custodi- ret; +icut enim homo operaretur teream, non wt illam C faciat esse terram, sed ut caltam et frucinosam, sie Deus liominem quein ereavit ut hosno esset, operatut ‘ut jusius sit, Allegorice autem, plantaverat Dominus Deus paradisum, Eeclesiam utique, sicut de illa di tur, Hortus conclusus soror mea, A principio, quia Ecclesia a Christo condita est. Flumiuis de paradito Christus irrigans, de quo dicitur : Dominus Dew noster, flucius glorion usin terram sitienten. Quatuor poradisi Qumina, quatuor evangelists. Li gna fructifera, omnes saneti sunt, Lignum vitze Chr stus est; cui si porrexerit manum, vivit in seternum. Physon interpretatur os popull, sive oris mutatio. Athiopia significat tencbras sive ealiginem. Evilath dolens vel parturiens. Geon, pectus sive praepotiom Assyrios dirigentes possuinus dicere. Tigris velocitas. um calidam ferventem. D Euphrates fertilis interpretatur. Lignum scienti boni et mali proprium est volontatis art medium nostrum positun, ad dignoseendam bo- hum vel malum : de quo si quis relicta gratia Del gustaverit, morietur. Tulit Deus hominem, et rostit illum in paradise. Assuinpsit Deus carnem ; et factos est Ecclesize caput, ut operaretur et custodiret, id es ut cx omnibus ge pleret, juxta illud : Quos dedisti mihi, custodivi Dizit quoque Deys, Non est bunum erse hominer solum, et reliqua, usque, Et erant duo in carne und. Quod in ista recapitulatione omnes bestias terre, ¢ universa volulilia cli de humo fecisse Deus dictas est, terra universaliter ovm aquis appellat. Quel* IN PENTATEUCHUM COMMENTARH. — GENESIS. 210 autem dicitur, Non est bonum:homimem esse solum, A de paradiso; vel uod in eodem die quo peccavit difteile est inven modo Deus dixerit, atrum lemporaliter voeibus editis et syllabis, an ipsa ratio commemorata est que in verbo Dei principaliter erat, an forte in mente ipsius hominis, ut est illud in Psalwo, Audiam quid loguatur in me Dor us 5 au aliqua de hac re ipsi liomini de ipeo homine per angelum estfaeta rerelatio, an per corporatem crea- taram vor ipsa sonuerit, Si autem querritur ad quam res fleri oposiaerit hoc adjatoriam, nibil aliud pro- babile oceurrit quam filios procreandos. Hoe enim in prima conditione dictum erai, Masculum et feminam fecitillos, et benedizit eos dicens, Crescite, et reliqua. Nane autem videndum est quod adduete sunt ad ‘Adam omnes bestia agri, et volatilia cceli, ut illis, nomina imponeret, atque ita velut necessitas opera- B setar: oréandi enim feminam ex illius latere, cum foter ilta animatia simile adjutoriom non fuisset in- Yentoin , videtur enita mihi propter aliquam signift- eationem propheticam factum. Quare quoque ‘hoe nominantur ; sed credendum est, paul itis pivcium generibus nomina impesita, Quod autem mulier de latere viri facta, fortasse propter ipsius conjunetionis vim commendatam. Sed quare dormienti, quare 06, non caro detraeta est, quare co- sta, quare carne locus illius repletus est, non altera costa? Cur non fecit sed adiieavitt Non est utique debium bee quidem ita facta esse; sed tamen ob aliquid significandum; hoc est in Christo et in Eccle- sia, Quomodo animalia ducta sunt ad Adam queri ‘ter. Jussio Dei nou solum ad homines, nec solum ad ‘aves et pecora venit per angelicum ministerium, sed etiam ad lla quae in a sicut ad cetum qi Sletivit Jonam. Si autem donavit Deus homini man- sueia facere etiam fera animalia, quanto magis an- 241 boe possunt quod disi, Angeli autem omnino alam posgent condere vel creare nafurain. Solus enim creator est Deus, id est ipsa Trinitas. Quomodo auiem soporatus sit Adam, costaque ilius sine ullo doloris sensu a corporis compage detracta sit, hac fortasse dicuntur potuisse per angelos eri. Formare ‘elem vel zdificare costam in mulierem nullus po- tat, nisi Deus, quo universa natura subsistit. Quod- que sequitur, Os de ossibus meis, et reliqua ; eum Yerba sint primi hominis, Dominus tamen in Evan- selio Dominum dizisse dectarat, Dicit eniin : Non fe- itis quia qui fecit ab initio mascutum et feminam, fecit ios, et dixit, Propter hoe dimitet homo patrem @ matrem, et adherebit vzori; ut intelligeremus Propter exstasin, que precesserat in Adam, hoc Blom divinitus potuisse prophelare. Certe questo illa itur de ania nvulieris, utrum ex anima Adam it, pict corpus aliunde, velut et ipse ‘Adam: ant aniniz ex animabus nascantur, sicut cor- dora ex corporibus, an alio modo mittsntur a Geo, 4d opus non pertinet. Quod autem dixit, Jn quocun- que die comederis ex eo, morte morieris ; a¢ si dice ret: Morti deputatus eris, non quod in eodem die ortaxs fuistel, sed mortalis, quoniam ejectus est mortuus est, quamvis multis intervenientibus spatiis, id est nongemis et triginta annis. Adam quippe in sexta feria formatus est, in quo peceavit, et mortuus est , traditur : Cliistus vero in sexta feria nutus est et fecit vinum de aqua, et passus est, Dixit quoque Dominus Deus : Non est bonum hominem esse solum. Argountur hzretici, qui Christum solum hominem putant, non etiam Deum. Faciamus adju:orium si- rite, quia in ipso homine suscepto, Ecclesia Deo copulata est, Appellavit autem Adam nominibus suis euncta animantia, et volatitia, et bestia, signidcana quod salva: ferent in Ecclesia, et per Christum na- fen erant accepturse, quod prius non habuerunt, ut est illud, Et rocabo servos meos nowine alio. Adam vero non inveniebatur adjutor similis illius, (Quonian quanquam bonus sit quisquam, Christum tamen wquare won potest. Non enim, inquit, similis bi in diis, Lomine. Nemo enim potuit genus hominum li- berare a morte, nisi Christus. Immisit Deus sopsrem in Adam. Dormivit in cruce Christus, pungitur tatus itlius lancea, ut sscramentis qu: inde fluunt, forme- tur Ecclesia. De hac dormitione dic Ego dor- ivi, et somnum caepi, et resurrexi. Et posuit carnem pro ca. Posuit pro Ecclesia carne suam. Os de ‘ossibus meis, et caro de carne mea. Sive enim spiri- tuales et fortes, sive minus perfecti, unum corpus Christi sunt. Hee vocabirur virago, sicut a Christo Christiant nomen aceipiuat. Quamobrem relinguethomo patrem et matrem, et reliqua. Reliquit Christus Pa- trem, cum dicit : go a Patre exivi, et veni in hune mundum. Reliquit et matrem Synagogain, Veteri Te- stamento carnaliter inizerentem, quae fuit illi mater ex semine David; et adhrsit Ecclesia in pace Novi Testamenti, wt essent duo in carne una. Qui ‘cum sit Deus, particeys noster factus est, ut illius capitis corpus esse possimus. Post hee vocabitur Eva, vita sive ealami 1od nobis convenit, cala~ mitatem hic, vitam in futuro babeamus. Ali quai dicitur, Et replevit carnem pro eo, ad mi iawn Dei pertinet, pro virtute divinitatis, Costa au- tem adileatur in mulierem, de qua dicitur, Mulis rem fortem quis inveniet? Ili etiam dicunt, costam cam carne, animam eum carne siguiGcare. Muli autem a viro corpulentia, et vis occulta, et immaor- talitas, et prudentia, contigisse dieuntur. Prima autem prophetia dicitur in hoc muudo bee sententia esse, Quamobrem relinguet et reliqua, usque in carne una, CAPUT Int, Eraut autem wterque nudi, Adam aclicet et user illius, et non erubescebant, et reliqua, usque ad illum Jocum in quo ait : Ad custodiendam viam ligni vile. ‘Vere omnino nuda erant corpora duorum hominum in paradiso, nee pudebat illos. Quid enim puderet, quando nullam tegem senserunt in membris repugnantem legi mentis sux? Serpens autem iste non irrationali anima sua, sed in alieno, id est bolico spiritu, callidior omnium bestiaruin di Quid enim mirum, si instincta suo diabolus scrpen-a tem implens illo more quo vates dzmonum impleri foleat, reddiderit sapientissimun omnium bestia- ram? Nec sane debemus opinari qued serpentem sibi, per quem ‘teotaverit persuadere, diabolus ele~ gerit, sed cum esset in illo cupiditas decipiendi, per illud animal potait per quod permissus est. Queri- ‘uy autem eur tentare permisit Deus hominem, quem tentatori presciebat esse coneessurum? Non arbi ‘Arandum est autem quod hominem dejecturus iste diabolus tentare permitteretur, nisi prius preecessis- set in animam illius quedam elatio comprimenda. Non enim mihi videtur magna laudis futurum fuisse hominem, si propterea possei bene vivere qui a ne- amine male vivere suadere n et in natura pos set, et in potesiate kaberet, si vellet, non consen= tire. Si autem movetur quidam de hac primi homi- nis tentatione, quod eam Beri permiscrit Deus, quasi non videant universum genus hominum diaboli in- Sidiis sine cessatione tentari. Cur et hee permitiit Deus, an quia probatur virius? Si ergo locatus est serpens hiomini, cur asina in qua sedcbat Balaam lo- ia illud opus fuit diaboli, cum istud angelicum? Interrogat autem serpens, Cur pre- cepit vobis Dominus, et extera. Et xespondit mulier, ¢t reliqua, ut prevaricatio e:set inexcurabilis. Evi- dentior est enim transgeessio, dum prazcepta memo- ria retinemtor. Eritis sicut dii, et reliqua. Videmus his verbis superbia persuasum esse peceatum, Ad hoe enim valet quod dieum est, Eri Quod autem dicit, Nequaguam morte mo tinet ad id quod dictum est, Quia mendas ext, et pater illine. Deditviro suo, eui persuaderi non opus erat, quia itlam eo cibo non esse mortuam cerpebat. Et aperti sunt oculi amborum, quoniam se. ad invicem oncupiscendum ad pamnam peccati, carnis illius mortem acceptam. Consuerunt folia ici Qui glorianda deseruerunt, pudenda texerunt. Ad vesperum, et re Jiqua. Quia defecerunt a luce veritatis, absconderunt 4¢, et reliqua. Non miremur bare Geri, que simi sunt dementiz: per nimium podorem et timorem. Ubi es? Vox increpantis est, non ignorantis a Deo, per virum ad feminam, peceatum a diabolo per fe- sninam, ad virom pervenit. Et sicat primatim vir abet, ita prius interrogatur. Mulier quam dedisti z reliqua. Superbia nunquam dixit, Peccav Den’que,mulier non dixit, Seduxit me * : sed mulier quam ded'ati mihi, et reliqua, Mulier autem interro- Gata ait : Serpens decepit me. Et ob hoe Apostolus ait, Adam non est teductus, mulier seducta est. An Propterea mulier seducia est quia parvi intellectus essel, et ideo non tribuit ili Apostolus imaginem Dei? Sic enim ait : Vir quidem non debet velare caput suum, eum sit imago et gloria Dei. Mulier autem glo- ria viri est, Non quod mens femina: eamdem imagi- them eapere non posit, sed fortasse illa hoe adhue nondum percepit quod ab imagine Dei et a viro regente aique dispensanto fuerat paulatim percep- ura, Serpens decepit me. Quasi cujusquam suasio BEDA VENERADILIS OPERUM PARS Il, — EXEGRTICA GENUINA, A pracepto Dei debuisset anteponi. Et disit Dominus Deus eerpenti, et retiq dumm disit, Bs tu insidiaberia calcance illus. Tota ata Senlentia Ggurata eat, nec aliud illi debet seriptois fides, narrationisque verita pe illam datam fuisse dubitemus. Now est enim interrogatus ser- ens, quia non ipse ulique in sua natora focert, sed diabolus de illo per illam, et in illo fuit opers- tus, Nune ergo quod ad illum qui in serpente lo- eutus est dicitur, Nguratum est. Quia axdisti vocem smulicris tue, maledicta terra in operibus (xis. Bx oe esse in terra labores humani generis, quis ignoral? Et quia non essent labores iu terra, i felicitas qua, in paradiso fuit teneretur, non est dubitandan. Opera autem bie nou ruris cotendi, ut plerique pu- B tant, sed peceata sunt. Tunicas pelliceas. Et boc si- gnilleationis gratia factum est, sed tamen fsctum est vere, Ecce Adam [actus est quasi unus ex nobis. Verba Dei sunt bze, non tam iis insultantis, quam ce teros ne ita superbiant deterreatis. Quod non solua foerit factus qualis fleri voluit, sed nec illud quod factus fuit, conservavit. Et ordinavit Cherabin, & flammeum gladium. Moe per ecelestes utique poteti- tes etiam in paradiso factum esse credendum est. Quodque dicit, Ne forte aliguando mitat manu suam, ef assumat etiam de ligno vite, ostendit quia separari debuit a ligao vite, quia alienatus fuerat # vita, Alienatus utique inde fuit rooriturus, vel ia tanquam excommoni que nudus, et reliqua, Sciendum est, +i vestiti fui sent, dici possit, utique potest, sed innocent. Set- pens a serpendo dicitur, Idcireo vero ad mulieren diabolus loquitue, quia vidit quod mulierem seduce ret, et non virum sive quia virwin vantum ad simili- tudinem Dei formatum putavit, et nou feminam- Gur pracepit vobis Dominus, et reliqua. Hee prim interrogatio in hoc mundo fujsse dicitur. In eo ver® quod dicit, Nequaquam morte moriemini, prawn ‘mendacium siuiliter. Diabolus autem ideirco ligno scientie Loni et mali dicitur suadere, Dominus prohibuit illud. Diabolas enim sewpet contra Christi mandata suadet , qui inde etiam St tonas dicitur eontrarivs. B¢ eritis us dii, Wie primo s dividitur; et hic etiam primo idulolatria ort est, Quod mulier seducta est, et non Adam, 20° bobus tamen sentientibus paswam, assimilatur ei 2° si aliquis in conventa falleretur, alter autem rem neret domi : sed tarmen duo sentirent damnum, fa lucia tamen alteri repularetur. Eva autem in quitr que rebus peccavit: id est, in suasione, in delecs tione, consensu, elatione, id est, in scigutia; wt o Scientes bonum et malunt. In superbia, ut €b eritis sicut dii. Aperti sunt oculi, id est, ® cull Culpa eoim illerum oculos aperuit quos innoces clausit. Aperuit autem, id est, ut viderent eli quia D » Forte leqendum: Denique non disit, Muuizn sepuxit ue. Edit,m3 IN PENTATEUCHUM COMMENTARIE — GENESIS, 214. malum, Bouum avtem tantun ‘quiesn conaverunt folia ici, siguilicat quod i talitatem relinguentes; quodque ipsi consuerunt , Iaborivsam signigcat vitam, ut, In audore, ete. Quodque de ambobus dicit, Consuerunt, idolorum siguiticat cooperationem in transgressione : vel folis ‘ei amara, amaritudinem significant vindictse. Quod autem dicit folie fei, multa dicit ligna in paradiso. Qoodque Dominum deambulantem dicit, quasi insta- Dilem significat ejeciionem illorum de paradiso, et Dei aurilium ab ills fuisse ablatum. Ad axram, sine ad vesperam; ostendit quod sie venit Deus, sieut Invenit quemquam. Post meridien, id est, post im- In e0 quod dicit, \ditur quod etiam nunc illius propria voluntate, si vilam an mortem eli- genet. Vocavitque Dominus Adam , et vocavil, et non ejecit. Sie et ergo doctores decet juxta regulam facere, Recte autem convenit dici, Ubi es, dum abseondit. Ubi es, Adam ? Forsitan uno nomine ‘ocavit illos Adam, quia unum illos junxit peceatum. Boi es, Adam? Hw partes tres signifleant quod in tribus legibas peceavit. Verbum autem presens per- ‘sererantiam im vindicta significat. Sicut autem per ‘virum et mulierem et serpentem et lignum reperitur in mundo mors, sic per virum et muligcem et ser- pemtem et lignum erycis vita perdite in colo repa- talar. Prima inerepatio est in e0 quod dicit : Ubies, Adaxi? Secunda : Quis indicavit tiki? Tertia, cum ad mulierem dicit : Quare hoe fecisti ? Seeundum bane regulam doctores decet per ter increpare, Et i ediam non sic egerit peonitentiam, ejieitur de Be- sia, ut Adam de paradiso. Quia [eoisti hoc, male ictus es, et reliqua. Nuve corporalis serpens vene- num accepisse dicitur, et prius non habuisse, pro quo maledictus dicitur. Yel si ad diabolum pertinet, maledictus dicitur, quia pcenitentiam agere non po- test. Inter omnia animantia, id est, quia suam serva- ‘verunt naturom. Et bestis terra, id est, homines. Super pecius wnm gradieris, Serpens enim pedibus tote hoe ambulare dicitur, quod aflirmare non an- deo. Et (erram comedes, id est, pulvis serpenti hi- Morialiter, Donec revertaris in terram, id ost, in para- disem, in terram communem. Quia pulvis es, et janua vite increpat et maledicit. In- ‘erepat enim virum primum, et deinde mulierem. Sed hoc differentia culpz, of causa profectus facit. Ma- Jedicitar autem serpens, deindé m i autem vir, secundum ordinem culpm et delectatior is, Adam de paradiso ejicitur, ne lignum vitze com- ederet, et mortalis esset ; quia morte sanati sumas, interjectione separaiar ; ins ab illo sejungimur, Ignis etiam Cherubim ab aliis corporalis dicitur, dam corporeos ejecit, ue in paradisum roverteren- tar; quod etiam magnopere non confirmo. Spirisua- imo viderunt. Quod A liter autem hoe praeceptum Christus a et nus in illo accepimus : quia unusquisque Chi incongras gestat personam Christi dicentis: ecisti uni ex his minimis meis, mihi feciti, Dicliue ergo ill, hoc est nobis : Ex oni ligno paradisi come- des. Quod siguiicantur splritusles delicise, fruciun st spiritus, charitas, pax, et reliqua. Non ‘angamus lignam seientian boni et mali in medio paradis, id est, imus superbire de natura arbitril nostri, quae media est, ut decepti presentia boni experiamur, et mali, Serpens autem ille indicat diabolum, qui inde serpens dicitar, quod volubili versetur astutis. Per mulierem autem decepit, et non per virum, quia ‘non potest ratio nostra seduci, nisi prarcedente car- nali delectatione, Tribus autem modis peceatuin commititur : de- leetatione, suggestione, consensu. Per serpentem, ‘suggestionem accipimus ; per mulierem, animalem corporis sensum; pet virum, rotionem. Serpens sua- det, delectatio obtemperat, ratio consentit. Moraliter ‘autem serpens iste versutiam hzreticorum latentem, et nova exquirentem signifleat. Per Salomonem ex persona bereticorum dicitur : Aqua furtive dal ree sunt, et panis absconditus suavis, Sic et universi generaliter baeretict tum profitentur, promittentes oculorum aru apertionem, ne mulier fructum de ligno et com persuadent carnales ad peceandum, qivam spirituales. Dedit viro suo qui comedit. Quia post delectationem carnalis concupiscentiz. e ur ad peccandum. Conswerant folia qui szevlam amarum ampléctuntar, quoniam pro origine voluptatis carnalis sarcientur ; quique de- opti heretica pravitate , et gratia Dei nudati, men- daciorum tegmenta quasi Mei folia colligant, facien- tes sibi succinctoria pravitatis, cum de Ecclesia vot de Christo minus perfects loquuntur. Cum audissent vocem Domini deambulantis in paradiso, ad auram post meridiem, Deambulat Deus in illis, non stabat, quia in precepto illus non stabant. Et bene ad, auram ab ils avferebator tux ila latis, appropinquantibus errorum tene~ bis. Absconderunt se, et reliqua. In medio namque D ligni se abscondis, qui versus a Deo, in erroris sui alque arbitrii voluntatibus vivit. Vocavit avtem Deus Adam, et dizit, Ubi es? Ergo non desperandum est qui- buslibet peceatoribus, dum etipsi impiiad spemindul- {Gentize provocantur. Dicitur autem post hee serpent, Moledictus es inter omnia animantia terre : super pe clus tuum of venirem repes. Pectoris noming signill- ‘eatur superbia mentis, nomine autem ventsis, sigui- ficantar desideria carnis. Ant enim terrena cuplditace decipies, omnibus diebus vite tue, id est-omni tem- pore quo agis hianc potestatem. Primicitiam ponam inter te, et mulierem, et semen tuum et semen ipsius. Semen diaboli suggestio perversa est. Semen ma- lieris, id est mentis, fructus est toni operis, qui perverse suggestion! ronititur. psu caput taum con-5 BEDA VENERABILIS OPERUM PARS I. — EXEGETICA GENUINA. a6 feret, 0 illum mens in initio male suggestionis A homo. Dum aulem de nomine serino agit excludat, Hle insidiatur caleaneo illius, quia quos prima suggestione non decipit, decipere in finem teudit. Quidam hoe quad dictum Fuimicitias poxam inter te et malierem, de virgine in qua natus est Deus, intelligunt, Semen Marize virginis Christus est, se- men diaboli perversi homines. Tu illum supplanta- bis, ut moriatur ;ille te vieto resurget. Caput tuum conteret, quod est mors. In dolore ppries filios tos. ‘Yoluntas enim carnalis, cumn aliquam malam consue- tudinem vult vineere, patitur in exordio dolores, et super meliorem consuetudinem parit opus bonum, quasi filios. Conversio tua ad virum tuum, et ipse tui dominabitur. Hoc. signifieat quod carnalis voluntas, qua com dolore gignit filios, ne ecrruat oblemperet Fationi, quasi viro dominanti, Vocaturque dehine m ter eunctorum riventium, id est, recte factoruta, qui- ‘bus peccata contraria sunt, que significantur nomine mortuorum. Per sententiam autem que fertur in viram, ratio nostra arguitur ; que si a paradisi bea- itudine remota fuerit, habet maledictiones lerrenae operationis, habet dolores temporalium curarum, quasi spinas et tribulos. Sie autem dimittitur a para- diso beatitudi utin corpore isto laboret, et collocet sibi meritum re- deundi ad vitam, quae paradisi nomine signif_eatur, ‘et possit manum porrigere ad lignum vita, et vere in ternum. Manunm autem porrectio signifl- cat crucem sive cruciatum poenitentie, qua vita Tecuperatur. Accepit tunicam pelliceam, quo nomine ignificatur corporis mortalitas, Cherubim interpre- tatur plevitudo iw. Framea vero versatilis, posita ad custodiendam viam ligivitze, corporal Pong intelliguntur, Nemo enim potest pervenire ad arborem vite, nisi per bas duas res, tolerantiam molestiaruin et scientiz plenitudinem, id est, per cha= ritatein Dei et proximi. Plenitudo enim legis, charitag, CAPUT IV. Adam vero cognovit uxorem suam, quae concepit et ‘peperit Cain, et rursum peperit Abel. Cain interpreta~ tur acquisitio vel possessio, quia dixit Eva, Acqu ivi hominem per Dominum, Nativitas duoruay filio- yum Adam, similitudinem babet duorum popu- Jorun, selon tribus supra dictis linguis. Apud Hlebreos antem nominis dignitas dieitur ininat- titudine imerpretationum, ut Adam moltis inter- pretationibus interpretatur. Adan quippe bomo, humus, terrigena, terraque rubra et sanguinea, et genitor : etistz interpretationes in humo, guine, et in terra, et in ereatione retinent dignita- tem, Apud Graecos ver ett illis de Sara visum, alterum ro adderent. Latinis ‘vero dignitas est nominis ex multitudine, ut Publi Cornelius et Scipio Afrieanus. Idcirco vero nomen Adam quatuor litters seribi convenit, quia quatuor substantiis, id est, bumido et arido, ealido et frie gido. Et quia in quatuor mundi partibus dominavarus esset, et quia secundus in Adam significari, id est Christus, qui in quatuor Evangeliis enuntiator, et per quatuor leges. Una vero de his duplicate signifeat mnulationein Adam de paradiso in terram comma nem, et a terra communi ad paradisum. Adain pri- ‘mus et novus convenientiam habent in quatuor lilte- ris et in quatuor legibus : differentiam vero in ¢0 quod dicit Apostolus, primus Adam in animam vi- ventem, novissimus Adam in spiritam viventew. Primi fitere mutantur, seeundi vero non mutantur ‘quod signifieat primi mutationem , et secundi immo- bilitatem., ut est tetragrammaton, id est nonien Do- mini seriptum quatuor fitteris Hebraicis, id est iol, Nomen autem quod seriptam est bis © Gualuor literis in lamina aurea, dicere non possumus usque ad di j. Hae quatuor litter nominis Adam propria habent nomina in partium nominibes, | id est anatole, disis, arctus, mesimbria, id =f oriens, occidens, septentrio, meridies. Kt be pro- prietas signiticat dominaturum Adam in quatuor su- pra dicts partibus mundi. In eo quod hoe nomen ab A incipit, significatur quod inter angelos primatom Et Adam ille secundus, qui jwxta Apostolum primo nominavit, et cxteras interrogationes. Quarun tantum solutiones ponimus, dicentes, quod Devs , dicendo: Faciamus hominem idinem nostram: Adam autem eprobatur, Abel autem sacrlicium ex ovibus et )nominavit cuncia animantia, dicente spiritu pet earumdem adipe suscipitur; ita Novi Testamenti fides ex innocentize gratia Dominum Inudaus, Vete- ris Testamenti terrenis opibus anteponitur. Unde aulem scivit Cain quia ad munera Abel respiceret Deus, et ad sua non respiceret? nisi quia vera est ‘Theodotionis interpretatio, qua dicit, Inflammavit Deus super Abel, et sacrificium illus. Super Cain vero ‘non inflaumavit, utique per ignem, Ignem autem ad sacrilicium devoranduin solitum venire de caelo, ut im dedica.ione templi sub Salomone, et in monte Carmelo sub Elia legimus. Paulisper ad exordium Fedeamus, et interrogemus hoe nomen, quod est Aiam, quomodo in tribus linguis vocetur. Voeatur autem Hebraice Adam, Greece anthropos, Latine Moysen : Et addusit en ad Adam, ut videret quid voca- ret illa, Et in his supradictis signifleatur dominatio Dovini super Adam, et Adam dominatio in cunctis animantibus. Adam proprie nominatur a Domino di- cente: Faciamus hominem; vel appellative ut alii, sed facilius est proprie diei tune in comparatione auinantium. Hae vero litter in tribus linguls ita vocantur, aleph, alfa, a, daleth, della, a, mem, mi, 1m. E quibus spud Hebrieos mem, mutat litters: fig ram, cum in principio et fine dictionis ponitur. Cow cepit in utero, et peperit, id est foras. Couceptio ab aliquibus assimilatur, si non peceasset Adam, coope ius hominisa7 Aicit, Cognorit xzorem suam, agogem Judaoram, que concepit in lege natu- Fe, et peperit in lege litterm, vel in lege litters concepit , et in Novo peperit. Non incongrue per Cain populus Judaicus significatur, pro quo Synagoga gratias agit, sicut Eva pro isto, et pro bonis terra Domino serviebat, ut est, Qua bona sunt terre man- databitis, sieut bie agricola fulsse seribitur. Morali« ter vero per Adam, sensis perfectus , et per Evam ‘are, Per Cain vero seusus mali, per Abel boni, qui exteros sensus custodiunt, ut hie ovium pastor Post multos dies, id est, donee haberet quod offer- ret, et hie ostenditur quod Deus ab homine non exigit quod non habet, Disit autem Devs ad Cain : Si racte offeras, et recte non dividas, peccasti. Quia etsi Jeini molia recto fecerunt, in eo tamen infideli rei sant, quia Christo veniente tempus Novi Testa- enti a tempore Veleris non distinserunt. Quia si obtemperasset Cain Deo, adjutus intelligentia gratte, dominaretur ipse peccato suo, et non occideret fra- trem innocentem. Sic et Judei, in quorum figura Rerebantur he, quieseerent a sua perturbatione , tempos salatis et remissionis peceatoruin cognoscen- (es : audirent Christum dicentem se non venisse Yocare justos, sed peccatores, ut converterentur 2 peecato suo, ¢t in confessione salvarentur. Nunc a tenn ignorantes Dei justitiam, et suam quicrentes #1 were, justitiz Dei non sunt subjecti. Et exarsernnt 4a iracundia contra Christuro , cujus videntes opera seeepta Deo esse, doluerunt. Occiditur Abel junior a ¢ tre majore, occiditur Christus caput populi mino- ig a popato Judzorum. Nonne si bene egeris recipi 4 est abundantiam vel Ignem, Si autem male, usque edheret peceatum tuum in foribus : signum mendaci- tatis intelligitar. In eo vero quod dicit, sed aub te erit, Pewnitentiam committit : appetitus iltius, id est pec~ t tw dominaberis illius : ac si aperte diceret : bene vel male egeris. Quod ur foras, in dolo loqui: tar, quodque de illo Spiritas dicit, Cum surresit Cain, Aignificat cum odio vel diabolo suggerente. Ubi est Abel froter tuus? Non tanquain ignarus, cum a Deo diseat, interrogat, sed tanquam judex ream quem Pevist, Usque nunc eum interrogamus Jud:ros de Christo, nescire se Christom respondedt. Essent au- D gendum, atyue cum diabolo vel cum odio Christ tem quodammodo Christi eustodes, si Christianam custodirent fide. Dicit Deus ad Cain, Quid fecisti? voz sanguinis fra- tris tai clamat ad me de terra. vor diviva Judzos. Habet enim magnam vocem s21 isis Christi in terra, cum eo accepto ab omnibus fralibus respondetur, Amen. Hee est vox clara, qoam sanguis ipse exprimit ex ore fidelium. In co quod dicit, Frater tuws, commeinorat eogitationem oram, ut peenitentia compangerentur. Maledicius rig enper terram. lNta quam Deus dedit semini Abra- the, in qua Christi sanguinem fuderunt. Vel corte a terra, id est ab Ecclesia, que aperuit os suum in confessione peccatorum : xecipere sanguinem Christi, IN PENTATEUCHUM COMMENTARIIL. — GENESIS, ‘id est Christum et Syn- A qui effusus est in remissionem onium peceatoram 2s de manu perseeutoris, nolentis esse sub gratia, sod sub maledieto. Quicunque enim ex operibus legis ‘sunt, sub maledieto sunt. Cum operatus fueris, non dabitur wibi fructus. In terra enim , quam Christus Portavit, id est, in carne ejus operati sunt salutem ostram, erucifigendo Christum, suam autem perdi- tionem. Unde resurgens, tis a quibus cracifixus est ‘on apparuit, Historialiter vero Cain maledictus est mendicitate. In eo vero quod dicit, Maledicta terra, et reliqua, usque De manu tua, potest intelligi quia sanguis justorum fructus terrae diminuit!, non autem sauguis vindicte secundum legen. Vagus et profugus, sive, ut Septuaginta transtulerunt, gemens et tremens, Ecee quis non videat quomodo sit vagus et profugus Populus Israel, in gentibus geruens amisso regno, et (remens timore sub Christianis innumerabilibus. Weoque respondit Cain dicens : Major eat inigquitas mea, quam ut veniam merear, et reliqua. Vere Juda ‘vagus et profugus gemit et tremit, ne regno etiam terreno perdito , ista visibili morte oceidatur. Hane icit maiorem causam quam illam quod Judzis terra Rostra non dat fructum suum, absconsusque a facie Dei, iratum habet Deum. Cain vero seplem peccara Feputantur. Primum , quod mate divisit, ut est, Ad Cain vero et ad munera ejus non respesit. Secundum ‘vero, quod inviderat, ut, fratusque est Cain, Tertiom quod tristis fuit, ut, Concidit eultus ejus. Quartura , homicidium, wt, Interfecit eum. Quintum mendacium, ut, Qui respondit, Nescio, Sextum , quod posniten- iam non egerat, ut, Quid fecisti, usque ad me. Se= ptimum quod seipsam desperavit, ut, major ext ini- quitas mea quam ut veniam merear. Quod autem dicit, Neguaquem ita fet, sic inteligendum, quasidixisset, Non sicut dicis, Ompes occidunt te, sed unus. Quod- que sequitur, Poswit Deus in siguum, sic istud in illo intelligendum est, quod dicit, Nequaguam ita fet. Hae vero qua inter Abel et Cain acta sunt , possunt ¢tiam moraliter ad sensum bonum malumque refer i, ut per effusionem sanguinis Abel sensus boni a malo aversi intelligan'ur; et sieut superius dictum est ad Christum et ad populum Judseorum, quia aunbo Aili Synagoge sunt. Qui etiam Christum foras dusit, id est extra civitatem Jerusalem ad crucifi- hoe opus consurrexit, Nunguid custos sum? Nunquid ego sum rabti, siguilicare putatur. Omnis qui occides Cain, septuplum punietur, Sive, ut Sevtua transtulerunt, septem vindictas essolvet, Disseramus primum juxta historiam, quid signilleat , Omnis qui ‘occiderit Cain, sepluplum punietur. Certe noluit Deus illius compendio mortis Gini enim illud desiderasse Cain , cum dicit : Omnis qui invenerit me, occidet me; et quodammodo loquitur at Illam Deus : Non ut tu zestimas, norieris, et mortem pro remedio aocipies : vives usque ad septinam ge- erationem , et conscientiz igni torqueberis. Aut quicun,ue te occiderit, aut in septima generatione , ‘aut magno cruciatu te liberabit, Non quod ipse quia9 ‘oceiierit Cain septem ultion sed qued septem crucistibus illum absol Cain tanto tempore concurrerunt, aut in septina eneratione oocidendus sit, Adam guippe genuit Cain, Gain genuit Enoch, Enoch genuit Gaidad, Gaidad ge nut Malaleel, Malatee! yeauit Mathusatem, Mathusa- fem genuit Lamech, qui septimus ab Adam non sponte oecidit Cain, Juvenein autem occidisse se dicit, non ‘quia juvenis eset, sed vagus ot instabilis erat. Spi Fitualitor autem quis non videt quod omnis qui per. dalorit genus impium carnaliun Jud:vorum, septem Vindictas exsolvet? id est, auferet ab illis septem Vindicias, quibus alligati sunt propter reatum occisi Christi in hoc tempore quod septenario dierum nu- mero volvitur. Posuit Deus Cain in signum , ut nom inter fceret illum omnis qui invenisset. Gens enim Iu- da sive paganis regibus, sive Christianis, non aunisi siguum Legis et cireumelsionis cam ipso signo invenit non occidit, Exivit ergo a ie Dei, et habitavit in-terra Naid. Naid in ebro Nod dicitur, quod interpretatur commotio, vel insla~ Dilis; et non tam nomen lock, quam instabilitas Cain, sive Judzorum designatur. Hlabitant-enim profugi in commotione et in perturbation carnali contra ju- cunditatem Dei, hoc est contra Eden, Gognovit autem Cain uzorem suam , et concepit, e& peperit Enoch, et edifcavit civitatem. Impiorum pro- genies iu ipsa mundi origine civitatem construxit, ‘quia omnes impii in bac vita fundatt sunt, ubi babent thesauros; sancti vero hospites sunt et pe Unde et Abel tanquom peregrinus populus Christia- ‘nus, in terra non condidit civitatem ; superna ett enim civitas justorum. Iste enim interpretatur pos- seasio vel dedicatio, in cujus nomine condita. est civitas, id est Jerusalem terrestris, ubi nibil plus quam quod cernitur speratur, Et notandum quod in Progenie Seth nulla progenita feiwina memoratur, sed in progenie Cain, Carnales enim maritorum atque ‘ominarucn copjunctione proveniunt. Alii dieunt, in (€0 quod dicit, Cognovit Cain uzorem suam , ‘quod vindicta desineret, si Cain uxorem non acce- Bisset, Vocavitque nomen illius, usque Enoch. Hie Primo in Scripturis eivitas ex nomine hominis vo~ ‘cata, et per hoc etiam designari idololatria potest. us subjiciendus BEDA VENBRABILIS OPERUM PARS H. — EXEGETICA GENUINA. » A suis duabus Ecclesi 2m, ignifcat. Per Jubal popolan Jd est, in hojus seculi. Per Jubal populus Christianus in gentibus, canens cithara, id est, historia et organo, id est sen- su, Tubaleain primus faber ferri, et sxrarius. U quemque sanctum significat sui corporis et anime custodem, Dizityue Lamech uzoribus sule, et reliqua , vsque, De Lemech vero sepiuagies septies. Seeundum bislo- iam dictum est quod ab Adam usque ad Christum, septuaginta et sepiem generationes sunt, quibus pee- Chri, ne soluium est, Dicunt quidam , septuaginta 2 recepiz sunt in diluvio de genere Lamech , et in hoe numero de Lamech factam vindietam. ‘quidem et in populo Judzorum , propter interfecio- nem Christi septuagiata vindietze sunt statute, juxta illud, Non solum septies, sed. septuayics septan, oi, peenituert, fratriremittendum ad indulgentiam Chris, Alii Cain septempliciter peccasse dicunt , et ob hoe seplempliciter puniendum pro pecealis, que env meravimus antea. Idcireo autem non suut similes Vindictm in Adam et in Cain Lamechque, quia qui posterius peccaverunt majorem Dei notitiam habse- unt, etiam per praxcedenies vindietas , quas pris accidisse scierunt. Sie enim nunc in tribus legibos indieta observatur, Dicitur quoque quod Lamech, ‘indicia etiam adullerii causa addita sit, Quando s- tein Lamech Christum significa, o catum Lamech, id est totius mundi, sang effu bus, id est Ecclesiis nuotiatur, quibus imperat ot ‘suum sermonem auseultent. Quodque dicit, Ju vax ignificat diabolum propter siviam in morte est, non sine dolore. Aliter occisio Cain, sensos oni occisionem, vel populi Cristiani demonstrat, quando per Lamech hzxreticus demonsiratur. Cognovit quoque adhuc Adam uxorem suam, ¢ pé- perit lium, et vocavit nomen illins Seth, Ex Sab natus est filius, quem vocavit Enos. Seth interpretatar resurrectio, qui est Christas, Enos autem interpte- tatur homo, qui ccepit invocare vormen Domini. Quid hoe intelligitur, nisi quia in confessione vivit omois Per Cain malus sensus,, vel intelligitur unusquisque D homo, qui est flius resurrectionis, quandiu peresri- Peceator. Qui coguoseit uxorem suam, id est earnem Subditam peceatis, quae concepit in cogitatione , et Peperit in malo opere peceatum. Qaodque sequitur, eedifcavit, significat malum sensum vel peccatorem * peccatum stotim non relinquere, sed augere. Hojus sutem genealogia commemoratur, ut veritas genera- tionés Cain ot Lamech nuntiaretur. Cain autem prae- ‘Aigarat populum hareticorum, alios hereticos gene- Tantem, Lamech autem primus duas uxores accepit, rel, Primus adulterium perpetravit, Jubal Primus wdifcans domus, at alii, vel primus ex custo- Gientibus pecora. Jubal primus citharista fait. Per Lamech autem populum bareticorum cam duabus Ee- lesiis twereseos, vel in bonam parteu Christum com natur in terris? sive Enos coapit invocare nomen Domini, ut Uebrai arbitrantur, quod tune primum idulum fabricatum est in similitudinem mominis Do- mini. Enoch septimus ab Adam, qui transtatus es, et placuit Deo, septimam requiem si transferiur omnis homo, qui sexto die, id est sea late szeuli, per Christi adventum formatur. Quod autem per Seth ab Adam usque ad Noe denarius ov merus insinvatur, complemantum mandatoram ic Ecclesia operibus figuratum. Quod vero progenies ex Adam per Cain undenario numero Gnitur, (a gressio mandatorum est, sive pecealum. Si enis dantur Lamech, qui est septimus ab Adarn, tres Bit et una fllit, complectitur undenarius mumerus. Undeboa evipsa iia Lamech Noema, 1d est voluntas inter- tur. Iste empit invocare nomen Domini. Alii icant in hoe lntelligendum esse quod alivd nomen de daodeeim nominibus Bomini, quibus apud He- besos vocatur, primo Enos reperisset, quod est tet. Spiritaaliter per Adam et uxorem, Christus et Syna- fog significantar; unde natus est filius, Wd est popu- les gentiam in fidem, qui recte Seth nominatur, id eat positus in veritate. Quod autem dicit, Semen ‘lind pro Abel, significat bows Novi Testamenti, pro Patriarchis, et {prophetis, et martyribus, qui ocelsi set a mala parte populi Judzorum. Enos autem suecessores populi Christiani signifleat, qui nomen Domini invocant. Moraliter vero per Adam etuxorem sua sanctus quisque ot caro demonstratur. Per Glin, sensus perfectus. Per semen‘aliud pro Abel, B CapITA V— vil. Hic est liber, ueque Adam. floc signiticat dictionem igeliste, dicentis : Liber generationis Jeau Christi avparuit, ete. Hoe verbum proprio de Deo et angelo sive diabolo dicitur: ef genuit, usyne suam, id est quia Adam ad imaginem et similitadmem Dei factus est, homines autem ad similitudinem Adz fa sunt. Vocartique nomen illius Seth. In noe ostenditar quod spiritus seientia et prophetize invoes am suorum non sit raptus ab Adam, Per annos Adam 939 virtutes et tres leges ¢antur, vel spes, fider, charitas, vel tempus: ta Christi. Per hane genealogiam slg sancios doctores, qui et ipsi alios generant. Quod autem anni fliorum Adim decreseunt, significat quod minuendi essent anni generis post se. Es ambulavit Bnoch cum Domino. Id est, in conver satione ; ambulavitqne cum Domino, id est in ascen- sione, Ogaram Christi tenens. Bt vocavit namen illins Noe. 1 hac mvoeatione prescientia est Lamech, dicentis : Iste nos consol ter, wque manuum nostrarus Noe interpretstar consolatio vel consolator, quia homines in diebus ‘Noe consolati sunt, dum a peceato exstineti sunt in dilavio. Alter Noe requies interpretatur, quia re- quiem in arca omnibus animantibus presitit. Noe equies interpretatur, quia in illius tempore omnia atimenta requieverunt per diluvium, et ideo requies. Quod autem dicit, Erunt dies ilora.n centum vigi annoram, boc est, habebunt centum viginti aunos ad agendum ponitentiam, non constitutum tempus hu- mana vite. Arca autem, quantum ex his qua dist buuotur apparel, quatuor angulis, ex uno con irene, eisdem paulatim usque ad summum in angu- stum attractis, in spatium unius cubiti fuit collects. Sie enim refertur quod in fundamentis illius tree enti eubiti-in longitudine, in latitudine vero quine qvaginta sunt positi, triginta autem in altitudine, sed colleeta in cacumen angastom, ita at cubitum sit itudinis et longitudinis illius. Mabitationes autem in a ad boc factze tidentur ut per singulas mausio- Doni seusus pro b \r IN PENTATEUCHUM COMMENTARII, — GENESIS. 22 A nes diverse animanum vel bestiarum genera faciliue ‘secerni poseent, Tradunt autem Hebrai quod Moy- $8, qui, ut de illo Seriptora dicit, owni sapientia Agyptiorum eruditus fuit, seeundum autem goow triam, quam precipue Agyplii colunt , eubjioran ‘numeruin in toe loco posuit. Apud geometras enim secundum illam rationem qua: apd illos virtus vo- catur, ex solide et ex quadrato, vel in sex eubitos num depuatur. Noe autem per omnia signiticat Christum. Noe aviem requies imerpretatur. Et Do- minus dicit in Evangelio : Discite a me quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus testris, Noe solus justus, Christus solus sine peccaio est. Cui sepiem anime bomines donantur, id est perfecti komines, per septiformem gratiam. Noe per aquam et lignum liberat suos, Curistus per cracem et beptismum liberat Christianos. Arca construitur de ligais non putrescentibus, Beclesia instruitur bo- minibus in sempiternum victuris. Area eniun inte Ecelesiam signiticat, qu natat in Quetibus mundi hhujus, Quod autem dicitur esse de ligais quadratis, stabilitatem vitw justorum siguificat. lutus et forit id eet sive aby his qui intus sunt, sive ab his qui forte Sunt, wunguam dissolrantur. Coofettur sane populas hhie qui salvatur in Ecclesia illis hominibus sive ani~ walibus qui salvati sunt in area, Quorum quia_non own est omaium meritum non unain babent in area mansionem. Licet enim in Ecclesia ommes fa- tra unam (idem comtinentur, atque uno baptiswate diluaotur,non tamea idem ormnibus profectus eat. De quibus dicivur : Homines et jumenia sa:cabis, Domine, Multiudo irrationabitinm jumentoram, vel etige bestiarumm, in inferivribus locis habetur. Ii autem qui per rationabilem scicntiam vivent, qui sunt valde pauci. Mulii enim sunt rocati, pauci vero elecit. Non conveniuot in Noe verba Lamech patris sui, dicen lus’: Late consolatur ab operibiis et laboribus manwum no- strarum in terra cui maledizit Dominus; séd in Chr stuan cunveniunt verba bare. Quod autem trecentorum, cubjtorumn erat langitudo arer, centensriuw ovmerus significat esse peifectum et plenum, Et sicut in Evangetio legimus, ubi dicit : Quia habens quis cen tum ones, ex quibus cum periisset une, relictis none ginta novem in montibus, descendit quaerere tllam que D perierat, Hike vero centenarius totius creature ratic nabilis numerus, quando nion ex semetipso subsi sed ex trinitate, deseendit, et lougitudinom vite, lwve est immortalitatis gratiam, ex Paire per Filium et Spirltum sanctum suscepit. Meireo pouitur tripli- catus, ut qui per iznorantiam ex centenario numero lapsi sumus, per agnitionem tri restitenmur in trecentes. Latitudo qu fenet, qui numerus remissioni et indulgentie conse- eratus est. Secundum legem enim quinquagesimo auno remissio fait, Spiritualiter ergo Noe-Christos in” carne sua, id est in Ecclesia sua, hune quinguage= narium numerun collocavit. Nisi enicm rewissionemn pecealoruin donasset credentibus, non fuisset per orlem (errarum Ecclesie fatitudo diffusa. Trigintasa3 autem abitudinis ‘steramentum. Quod autem ibi centeni, hne hie dent ticati faciunt. Ad waum autem totius onstructionis namerum summa vocatir, quia unus Deus Pater, ex quo omnia, et unas Dominus, et una Ecclesia: des, et unum baptisma. Multa de his por tium in Seripturis invenies. Triginta annerom Jo- seph educitur de carcere. Triginta annorum refertur Jesus, cum venit ad baptismum. Quinquagesimum diem et festum in novaram frugum consecratione Feperimus, et de Madianitarum spoliis Domino quin- quogesima pars debebatur, Cum trecentis viris Abra- ham vicit Sodomitas, et Gedeon oum trecentis viris Jingua aquain lambentibus superat. Quod autem ad ditur, Ili fuit a latere, sacramentum remissionis Peciatorum est, quod de Christi latere emanavit, Quod jurta Septuaginta interiora arcze bicamerata aut ticamerata distingountur, quia Ecclesia con- ‘Rregat_moltitadinem bipartiiam, propter circumel- sionem et preputium, Aut tripartitam, propter tres filios Noe, quorum progenie repletus est universus orbis. Quod autem septena sunt munda, et bina im- jaunda animalia inveniuntus, non quia pauciores Gali sont quam boni, sed quia servant unitatem Spiritus septiformis, mali autem in binario numero ‘ad schismata faciles distribanntur. Quod autem oc tavus ipse Noe, quia in Christo spes resurrectionis nostra apparuit, qui oclava die post sabbatum re~ surrexit. Prreter ateam vero nulla caro salvatur quia preter Ecclesie unitalem aqua baptismi, quam- vis cadem sit, non solum non valet, sed etiam valet ad pernicien. Quadraginta autem dies et quadra- lata noctes, in quibus diluvium pluit, decem pra cepta evangelico numero sociata demonstrat. Quod ‘autem quindecim cubitis supercrevit sititudinem montium ; sseramento enim quietis et resurrectionis transcendit Ecclesia altitudinem. Per singolos luousquisque sdvertere szeramentum. Quod autem dle corvo dicitur, quod non est reversus ad Noo, aut aquis utique interemptus est, aut alicui mortuo ea la qua foris ‘sunt in hoc mundo intentos. Quod columba missa, non inventa requie reversa est, ostendit per Novum ) Ecclesia, qua usque nunc ‘Testamentum requiem sanctis in hoe mundo non ‘esse promissam. Quod autem olive: fructuosum sur- culum retulit, significat nonnullos etiam extra Ec- Posteriori tempore in ore columber, tanquam osculo pacis, ad unitatem posse perduci. ‘Quod autem post alios septem dies dimissa, non est ‘roversa, significat nem szeculi, quando erit requies ton adhiue it + quo in hoe tempore ila porspicua eontemplatione incomautabil (alis oullis uiinistris corporalibus egeamus. BED VENERABILIS OPERUM PARS Il. — EXEGETICA GENUINA. imerus simile ut coc continet A contesimo et uno anno vite Nov, id est peractis sexcentis annis, aperitur aree tectum? Finita quippe setia mundi wtste revelabitur abseonditum sacr- ‘mentum alque promissum. Cur vicesimo et septine die seeundi mensis dicitur sicea errs, tanquam f- nita esset jam baptizandi necessitas, in numero die- Tum quinquagesimo et seplimo? Ipse est enim dies secundi mensis vicesianus septimns, qu! nomerus ex la conjunctione spiritus et corporis septies ociona- Fiam habet, uno addito propter Frinitatis vincolum. Divisi auiem aream intrant Noo et Mii ilivs, et waoe ilius, et uxores filiorum ikius; conjuncti autem egred-untur ex area. Sie autem ponit illius, et Gli illius, et uxores Gliorw continentiara necessariam in area, quasi in Eoclesia: et propier creationem fitiorum extra arcam, quia ‘cum salvati per arcam spiritualem resursexerias, » sieut Petro dicitur, Occide et mar- duca; quod abjecto sanguine jubentur manducare, v¢ Vita pristina quasi soffocata in conscientia teneatur, sed habeant tauyuam effusionem per confessivaea, Quod vero posuit Deus testamentusn inter se et ho- mines, arcum scilicet in nubibus, me perdat illes dilaviumn, IHi enim we pereant diluvio, qui in pror et in diviai Scripturis, tanquam in Dei breviter tangamus que in hac expositione praler- #4 sunt. Sem, Cham et Japhet Hebralce dicuntar, quorum interpretatio, positio caltida, latitudo Latine ‘souat, propter scieatiam, sicut vocati sunt. Quique etiam in area cum Noe tres populos eum Christo ia Ecclesia, hoc est legis, nature ot litters, que et Evangelium significare dicuntur. In eo autem quod Videntes flit Dei, semen Seth signidcat, Seth qui- dem semen non incongrue Filius Dei dicitur, quia pro Abel natus est, ad cujus munera Dominus re- spexit. Per filias vero hominum fiir serminis Cain intelliguntur, quarum copulatio cum semine Selb, sa diluvii super terram, quod etiam Judzeis frequeates accidit. Vindieta causa uxoram gentilium signifieatec Dei, id est bonz co- gilationes, malas acciperent cogitationes, que per fitias hominaw ostenduntur. Palchrae diewntur, id eat delectabiles. Dixitque Deus, Non permanebit sp ritus meus in homine, id est epititus vivificationis, quia caro ¢ candum facilis, Aliter per spiritam rilus ire intelligitur, quasi dixisset Quia fragilem Labent materiam homines, non in perpetuum irasca® illis, a alibi de hoe dictum est, Non illos reservabe peccala etn magnitudine peocati nati sunt. Quod que dicit, Visi famosi, sie intelligendum a qual Ainisset superbi vel fortes, Dominus auiem hic PO25 here icitur, sed more hominum. Et be prima A peenitentia Domini in Seripturis invenitur de eres tone hominis, quod hominem fecisset in terra, et hoe istoriatter. Vel quod illom fecisset in orbi proficicbat, sed pejas ac pejus poceavit. Et pracasens in futuram, id est ne aude- Feat amplius peceata. Vel quia homines cum Gi- eantibus vivere non possunt, ab homine usque ad jamenta, in quo aibil dimidium retiquit, et per lire 2 corporisque possunt intelligi. Noo vero i ratiam coram Dowino dicitur, non quia ipsias bonitas Dominum preevenit, sed justus in alio- ram comparatiohe fuit. Nemo enim naturaliter bo- us, nisi solus Beus. Non vero justus aique perfectus, Hd est, ore et opere, ut de Domino canitur : Justus Dowinus wnibus viis suis, et sanctus in omnibus B eperibus suis, Corrupta est terra, id est, fractus illius corrupti sunt iniquitate, Onunis quippe, usque viam saam, id est waturam suai, Bitumen et pix idem dicontar. Bitumen autem luum est. Cubitum aute: dicitar sex palwwi, a pollice usque in extremum di- itu; sed tamen superivs dictum est quod Agy- ptioruin cubitis Moyses arcam mensus est, e quibus uous sox de Romanis cubitis tenet. Fenestram, id est obliquam, ut putatur, ut plaviam et ventum i ware non sineret, et lux tamen per illam intraret. Copnaculs, et irisiega, et mansiuneulz, idem sunt, Ponamque fedus meum, id est, tibi ero cooperator. Bina immonda in arcam causa creationis tantum in troducuntur. Seplena de mundis, causa oblationi quod dicit, Fac ibi arcam, consilium Patris potest Fateliigi ad Filium de assumptione carnis. De lignis levigatis , id est de Judzis lege fabricatis. Noe com Gliis suis in supremo loco, id est Christus cum apo- stolis sais; aves vero in secundo loco, id est sanc Pecora in tertio, id es, innocentes. Bestia in quarto, id est mundiales. Per quintum autem locum cum stercoribus, inferuus designatur. Aliter per hae quingue ascensiones Eeclesix ostenduntur, id est ‘eatechumeni, baptizati, conjugati, penitentes, san- aii, Per bitumen patientia ot continentia corporis et anima designatur; de mensura arc abunde dictum 1. Quoa autem numerus major mundorum anima- livia quam immundorum, significat plures esse cum py Christo in Ecclesia, et in futuro. mundos quam mmandos. Pluvia post septem dies plavia volunta post veterem legen potest intelligi, de qua dicitur : Plaviam voluntarian dabis Deus hereditali tua. Su- per terram, id est, fecit Noe omnia : boc est in Og ram Christi obedientis Patri asque ad mortem, et ‘aniuseujusque sancti. Quod dicit, Propter aguas tes, ostendit quod per baptismum vel causa perse- cationis in Ecclesia itur. Quod autem dicit, seplem Gebus, baptisnoum post Vetus Testamentum osien- it, vel judicium post praesens szcalum. Ruptar sunt ‘omnes ebyssi magne, id est testimonia Veteris Test2- meati versa sunt in sensum splrilualem. Quodque Gixit, Inctasit illum Dominus, ostendit Christua IN PENTATEUCHUM COMMENTARIL. — GBNESIS: 226 suam eystodire Eeclesiam-a persequentibas, Yper- iso, dum in terra eat, cepto paradiso, dum a Cherabim custodiebantur. wutemd dicit, Omnem carnem consemptam , 08 preecavet, existimmantes alios diluvi ovasisse, ut de Maihusala dictum est. Et eduait + itum, il est ventum; et imminutee sunt aqua, id et, hhzreses et persecutiones. Per cataractas cali, 6: perhos ostendit. Quodque dicit, Euntes'et redeuntes, Signilicat vindictas in persecutores et “hareses, in hareticos revertentes. Gorous dimissus, et non ree veraus, figuram peccatoris vel diaboli tenet, ad re= gnuin Dei non revertentis. Columba vero Adam si- gnificat ad paradisum revertentem per Christum vel unumquemque justum ad Ecclesiam : evjus pes, id est sensus, in hoc mando non requiescit. Intulit in arcam, id est Christus, auxilio suo ad Eeclesiam ve- ientes. Ramus oliva in ore columba, confessionem Trinitatis significat in ore uniuscujasque sancti. Cum virentibus foliis, id est operibus pertectis. Aliter Spiritus sanctus per columbam designator in do- trina spirituali pacem portans cessantibus hiere- sibos vel persecutionibus super terram, id est Ee- lesia. Per alios septem dies Nowum Testamentum post Vetus ostendit. Noe egrediens de arca cum tuxore sua signifieat Christm Eeclesiam suam post persecutiones ad ecelum duceniem. Allare vero a Noe edificatum, Ecclesiam Novi Testamenti osten- dit; in qua tam de gentibus quam de Judes hoto- causta oflerautor, id est, corpora et anim in odo- rein Domino suavitatis, Non maledicam terre, id eat in vindieta historialiter, vel Ecclcsize in novum pro- Pler peccatores, Sementis et messis, id est doctrine et Scripture. Per frigus et asiatem, castitatem et fidem significat, hiems etiam castitatem signifleat, Per noclem et diem, Vetus et Novum Testamentum, Aliter si in malam partem per sementem et messem, doctores et Seriptoras hzzreseos ostendit. Per frigus et sistem, infidelitatem et voluntatem. Per noctem et diem, luereses in utroque Testamento. CAPOT IX. Benedizit Deus Noe, usque ad, Omnia tibi dedi. 1d est, Pater Christo cum apostolis suis. K¢ terror ve- ster ac tremor sit : boe pro oblatione dicitur , vel quasi. bee consolatio datur post vindiclam. Omnes pisces maris manibus vestris traditi sunt , id est sub ore ad manducanduin; et ome quod movetur, us- que cibum. Wie prima caro manducati imperatur, Quod carnem cum sanguine non comedetis, 1d est, licet de corpore diseeruatur, tamen non docet de a Quicungue fuderit humavum sanguinem, usque il- ‘Arcuaqus mens in nubibus, et videbo illom. Hie ar- in signum datur quad non veniret dilavium. Iterum quod Deus in illorum cor- dibus timorem senserat dilavii; qui ideireo non ia ed in coelum ponitur, ut videatur ab ompibas.a BEDA VENERABILIS UPERUM PARS Il. — EXEGETICA GENUINA. ‘Arcus autem duos colores babet, id est aque et ig- A est splendorem suum juxta erucem, quarem facies ris, quae isto signifeantnr. Areas vero ante dilavium tion fuit, sed. post diluvlum Noe dliisque ill Signum securitati aptiscaum, signum securitatis est Ecclesiae Christt 2 vindieta, Etenim bomines in baptismom per aquam et ignem Spiritus sancti salvantur, Aliter arcus tres colores habere dicitur, id est, hyacinthinam, et oni- dis, et publoum, id est, scandalum peenitentiz, et ‘vita sctualis, et ardor spiritualis in ratione bupti«m!. Aliter per arcum spiritaatis docirina intelligiur. Ft per colorem aquae, Vetus Testamentum. Et per co- lorem ignis, Notum, et sensus spiriwualis. Moraliter favtem si quis inundantibas malis convertere #¢ po- est a rebus flaxibms et cadveis, et audire verbum Dei, et prareepia ccelestis, hie intra cor suum arcam salutis edificat, et bibliothecam intra se divini conferat verbis Longitudinem inte, et latitudinem, et altitndinem, et fidem, et charitatem, et spem collotat. Fidem trini- tas, et longitudinem vite, et limmortalitatem osten~ dit, latitadinem charitatis indulgentize et benignitatis fundst affectum, altitudinem spei ad coslestia erexit, Summam vero arcuum suorum refert ad unum. Scit enim quia omnes quidem currunt, sed unus accipit, Dravium , acilieet qui cogitationuim varietate non fuerit multiplex ; sed hane bibliothecam non ex agrestibus et {mpolitis, sed ex quadratis constiraxit lignis, id est non ex szecularium auctorum, sed ex proplitisis et apostolicis volominibus. Ipsi enim sunt qui, resecatis universis vitlis et excsts, quadra- tam continent vitam, ex omnique parte libratam, Nam auetores szecutarium voluminum possuat qui- em dici figna excelsa, non possunt tamen quadreca ici, quod in ilis nequaquata vita, sed sermo colll- brat, Facile atiem in illo canacela et trittega, hoe est narrationes historicas. Disce igitur et mysteriam ma- {gnuin quod in. Christo et in Eeslena completer. rens, ore confessionem preteree int foris opera habens in area. Ergo ad divinorum li. brorum, sive animam fidelem introducere debes ani- malia munda et immunda. Sed munda quidem aol- malia facile possimus dicere, quod memoria, erudi- tio, intelleetus, examinatio, et judieium illorum que legimus, alinque his similia fotelligant. De immun- ‘ero pronuntiare diflicilé est. Puto tamen quod coneupiscentia et ira, quando ines', omnis anima necessaria ista. Secundum hoc ergo, quod neque posteritatis suecessio, sive conenpiscentia reparatur, neque emendatio uta sine ira potest neque disciplina consiare, necestarie conservanda dicantur. Capitque Noe vir, et reliqua. Id est Christus exer- cere Ecclesiam doctrina Novi Testamenti, quam etiam vineamn plantavit. Bibit vinum, id est, comple- ‘it opere qua docuit, ut dicitur, Quer cwpit Jesus facere et docere, Sem autem et Japheth solem et u- nam significant, palliven imponontes humeris exis, id avers sunt, Id est sua aversione in tenebras. Bw gilens autem Noe, Christura resurgentem ex passione. Cum didicisset quod filins ewes minor. Per Glivm mie horem populus Jndeorum designatur. Maledictus Cham : vindietam super Judwos preefigurare videtor. quod esset servus Sem et Ja- pheth ; per quod intelligitor matim partem Jodeo rum curvandam esse ed bonam partem Judzoram et Populi gentium. Etenim Cham pupulum Judzorum, et Sein bonam partem populi Judsorum, et Japheth Populum gentium: Dilatet Dens Japheth, usque SemiE.enim Japhet ‘istorialiter Europam hal rit, et oceidentalem plas ‘gam Asize obtinuit. Jam vero illud quad post dile- B vium de vinea quam plantavit inebriatus est Noe, et ‘nudatus est in domo sua, cui non appareat ad Chris stum pertinere? Dum passus est; nudatus, dum ere eifixus ést in domo sua, id eat in gente sua. Tune enim nudata mortalitas earnis ilivs : quam muditatem; id est passionem, videns Cham derisit, id ext Judri. Sem vero et Japheth, tanquam duo populi ex eircum- Gisione et prieputio, vestimentum posuerunt super dorsa sua, et intrantes oversi operuerunt nudilatem per tris, Quodam enim modo passiouem tegimnus, id est, sacramento honoramus, illiusque mysterii rationem reddentes, detractionem Judeoram operimes. Dursi autem memoriam preteritorum slouem Christi transactam celebrat Geclesia, nea rospectat futuram. Medins axtem Cham, id eet Ju dai, Heo mediue, quia nee prinatum ayostolorom tenait, nee in uttimis gentibus eredidit, Nuntant foras fratribus suis ; per illum quippe manifestum et quod erat in prophétia secretuin, Benedictus Dominus Deus Sem; sit Cham seroma illias. Quid enim aliud est populus Judzoram, visi quidam servus populi Christiani, tajulens tegem et Prophelas, ut nos honoremus per sacramentum quod iti nuntiont per litteram? Sem antem major nate, ct interpreiatur, ipse est ex quo prophets et apostoli (generati sont. Japhet autem, id est, latitudo, gentiom ‘est pater : et videmas jurte prophetiam Noe, in 2 bernaculo Sem Japhet habitare, hoe est, in domo Legis et prophetarum Ecclesiain potius dificare. pp Chara quippe interpretatur calidus, non solum Je dzos, sed etiam hazreticos significat ; passionemt quippe Clu qua illivs hominis noditate signil- cata est, annuntiant bene prophetando, et male agendo exhonorant. Peccante autem Clam, poster {as illus damnatur, quia reprobi hie quidem delin« quunt, sed in futoro damnationem excipiunt. Sed ot Judai in posieros damnationem transmiseranl, di centes : Sanguis eius super nos, et super five nostro. CAPUT X. De Japhet nati sunt Alii xv, de Cham xix, De Seat xxvn: simol txm, de quidus ort sunt gente? Lxxn : inter quas misit Dominus diseipulos Lx# De Japhet, Gomer, id est Galate; Magog, id est Scy~ thee; Matham, Medi; Jaban, tones, qui et GreciiIN PENTATEUCHUM COMMENTARII. — GENESIS. Fabal, teri, qui et Hlispani, et a quibus Celtiberi ; A domum fortis nisi fortem pring alliga-erit, Quodque Mosoch, Cappaduees. Unde apud illos orbs Mazech tyrastrates, quorum vocabulum non satis mutatum eat. De Chain, Ghus et Mesraim, et Futh, et Chanan, Chas bodie, que ab Hebreis Bthiopia nuncupatur. Mesraim, Agyptus ; Fuih, Libyes, a quo et Mauri- ani Quvius Fath diciur, omnisque circa illam re- 0, Futhensis. Porro Chanan obtiovit terram quam Judi deinceps possoderunt, De terra illa egressus tat Assur, ef eedificavit Niniven, et plateas civitulis ; ui de hac terra Assyriorum pullulavit imperium, quia ex nomine Nini filii Beni, Ninum condiderunt whem magnam, quam Hebrei appellant Niniven. De Sem, Cham, et Assur, et Arfaxat, et Lydiy et Aram, Hi ab Euphrate favio partem Asize, usque ad Jodieum cceanum tenent. Hela, a quo Helamite, princeps Persidis. De Assur dictum est quod N arbew condidi. Arfaxat autem, a quo Chaldzi. Lys qo Lydia. Aram, a quo Syri, quoram metropolis, Damascus est. Heber, a quo Hebrai. Vaticiniun quodainmodo nomen filio suo Falech poswit, intecpretatur divisio, 0 quod in diebus (fur divisee sunt, Primos post diluvium Nemroth ty+ rannider arripsit, et edifleande turris auctor exsti- Ut, qui pro illo quod ultra naturam suam cooli alta Pevetrare contendit, non incongrue diabolo compa- Fatue, ex ejus persona dieitur : Ascendam super allf tudinem nubium, et ero similis Altisimo. Quod autem icitur, Venaior aximaram terrigenarum : deceptor, et cepiens hominum genns ad mortem, capUr XI. ‘Tarris autem, superbia hujas mundi, vel impia dogmata bereticorum qui posiquam moti sunt ab oriente, id est a vero lumine recesserunt, venerunt a terram Senar, quod interpretatur exoussio den- tiem, vel fetor iMlorum. Statimque adversus Deum perversorum superbie, quae turrem sedifleant GToqali inter se diversitatibus errorum, quasi per Gasonantiam tinguze, quos Trinitas damnat, in qua Bendunt, dam dicit : Venite, et confundemus gees illorem. In sola antem domo Heber, quae antea eit lingua, remansit, Nune quoque in sola Ecclesia tas est confessionis. Babel autem, que et Baby- Jon, interpretatur confusio, eo quod ibi confuse sunt linge. Erat autem: eivitas regni Nemroth, quem prineipem turris sedificandze Josephus afflrmat. Ue- ‘rai autem confusionem Babel vocant. Mertnus ext axtem Aram ante Thare patrem suum, ‘in terra nativitatis sue, in Ur Chaldeorum. Traduut Hebei quod Aram iu ignem missus sdorare neluerit, quem Chaldxi colueruat uailio liberawus, de idololatriz. igne profugerit : et foe esse quod mune dicitur, mortuum ante conspe- tam Thare patris sui in Ur Chaldaeoram, id est, in ime Chaldorom. Ur enim interpretator ‘quod videlicet ignem adorare nolens, igne consum- Mas sit. Quod autem dicitur, De terra illa egresses Assaz, Chrisium Sigurat egredientem » mundo, qui fortis et vincens est, ut dicitur : Nemo potest intrare Bad ausilium, ut est, quando curam ger dicit, Adificavit Niniven, adifleatam s Domino Ee- Clesiam siguifieat, De quo dicitur, ASdificans Jern= salem Dominus, Resen quod dicitur inser Niniven et Chale, id est, inter dias leges, ob his divisse suut tusque post diluviumn, id est, a Christo et Ecclesia illius post baptismam: quodque dicivur, Krat terra abit, anitatem in gentilitate signiticat. Usque ad Noe et filion illus, id est, usque ad Ci legibus, vel cum fide Trinitatis. ldcireo dicuntur rom ardifteare, quia diluvium timuerunt, ut ali ‘ut memoriam haberent, antequam dividerentur in terras, quod Scriptara confirmat. Deacendit autem Dominus videre civitatem et turrim, Dominus descendere dicitur tam ad sindictam, quam is, humant Presiat, Per civitatem et turrein, Ecclesiam harreti= corum designat. In eo quod dicit, Alii Adam, pecea- twin Adam commemoravit. Atque its divisit illos, id est, quia won facere fecerunt, sed tamen perdere woluit eos, P CaPUT Xu. Loguiter ad Abraham Deus : Exide terra (ua, et de cognatione twa, et de domo patris twi. Christus Felicta terra sna, et cognatione sua, et domo patris, ‘ui, populo scilicet Judzeorum, spud exteros locuple- tatur, in populo gentium preepollens. Ad illius quo- que exempluin nobis exeundum est de terra nostra, id est de faculiatibus hujus mundi. Et de cognatione oetra, de conversatione et moribas, vitiiaque prio- Fibus, quae nobis a nativitate velut consanguinitate cojuneta sunt. Et de domo patris nostri, id est, de ‘omni memoria mundi hujus velut gentilitate, ut re- ountiantes possimus dilatari in populum Dei, ot terram coelestis repromissionis cum advenerit tem- pas, introdn quod iillam possideret semen illius : Benedicentur omnes gentcs. (Quod autem dicit, Faciam tin gentem maynam, virtules ostendit, ut di= citur : Magna gens est numerxs virtutum. Quodque dicitar, Eyredere de terra tna, de lege natura: posse intelligi dicunt. De cognatione vero, Ue lege litteraz. De domo patris, de lege Novi Testamenti. In terram, destin ceelum, Instabilitas Abrahe instabi- fitatem sive inconstantiam gentis suz signideat et exprimit. Gens autem Abrabze major erat de insta- Dilltate sua, quam quando habitavit in terra sua. Ita et Ecclesia itinere de carnalihabitatione et resur- Tectione majora premia habebit. Et Abraham eaput dei in Aguram Christi sive Petri, supradicium te- stimonium in voluminibus Salomonis figura. In prin- cipio enim doctrinam in secundo doctrinam viri, in tettio doctrinam mititis : etewim doctrina parvuli est egredi de gemtilitate, et doctrina viri, egredi de peceatis suis. Doctrina militis, egredi me- moria mundi hujus, Abram autem hic primitus dictus est, id est excelsus, Dende Abraham, id est pater excelsos. Abraham vero pater multaruin, id31 ‘cum haberet ium; tertio, eum lsaac haberet. Et quando mutaitur nomina, mutantur et opera. Bt idcireo Abraham his tribus nominibus vocatus est, quia tria supradieta doctrina sustinuit. Benedictus, id est abundantia, Israel historlaliter. Reclesia au- tem virtutibus coell. Bt benedicam tii, id est akun- dantia benedicentibus, ut Joseph et Pharaoni Zgy- po evenit. Quodque dicit, Maledicam maledicent ‘ones tribus terra, id est quod omnes optassent fei fat gens Abrahse, vel maxime in Christo implevit, qui in virtutibus benedictus est. Iltique benedicenti- ‘bus benedicetur, id est angelis, vel fidelibus sancte benedicentibus. Maledicentibuague malediceiur, id est, tut Christus et Satbiel, ut de modis, vel vitiis, aut ereticis adversantibus sanctis maledizit, Quando- que ad Saram dicitur : Jn te benedicentur omnes tri- bus terre, significatur quod multis in exemplis justo- rum benedicantur. Egressus est Abraham, id est in figura Christi, obedientis Patri usque ad mortem, vel ‘cujusque sancti. Quodque dicltur ; Pertranstvit Abra~ ‘ham usque ad locum Sichem, Christum ostendit per patriarchs et prophelas, ad Ecclesiam, vel omaem justum, Usgue ad convaliem illusirem, id est Eccle- siam in humilitate sitam, qua illustris est, ut alibi dicitur, In omnem terram exivit sonus corum, et in (ines orbis terrae verba eoram, Chanangus aulem, tune mundiales geotilesque significantur. Apparuiique Dominus Abraham, et dist illi: Se- ‘ini tuo dabo terram hanc. Moc verbum non frequen- ter, nisi de tribus personis dicitur, id est, de Deo, angelo vel diabolo. Quodque dicit, Apparuit Do. inus Abraham, significat Deum Patrem Christo op- parere, vel unicuique justo in Ecclesia. Quodque dicit, Semini two, semen Christum spiritualiter gniflcat. Terram hanc, id est prasentem, vel regoum ‘omnibus sanctis, Abrahain ediGicans aliare, Kecle- slam Dei Patris in humilitate edificat, Sed in omni hus his Abrahaim personam Christi vel uniuscujus- que sancti tenet. Tabermaculumque illius inter duas elvitates, Ecclesiam inter duas leges ; hujusque se- cundum altare Ecelesiam novam signitical. AZgyptus signidcat mundum, in quem Christus descendit. Sa- ral vero avimam sancti, vel sapientiam ostendit doctoris. Agyplii autem haereticos significant, de sapientia doctoris male zstimantes. Consiliam autem ‘Abraba ct Sarai signifleat quod unusquisque sanctus invocat animam suam, vel doctor sapientiam, cujus causa sanatur. Sicut hie dicitur : Ut bene sit miki, aque ob gratiam (ui. Principes autem Pharaoni nun- antes, demones vel heretics demonstrant, vo- lentes sapientiam a doctore, vel animam sanctam, separare, et Sathieli cor Pharaonis ostenduntur, In ovibus aviem, vel bobus vel in exteris qua hie commemorantur, sensus im: nifestus est. Flagellavit autem Dominus Pharaonem imitate, vel serilitate uzorem illins. EX hoc signi fleat quod Christus Magellat bereticos retinentes DED.E VRNERADILIS OPERUM PARS Il. — EXEGETICA GENUINA. - ‘est gentium. Primo, cam non haberet filium ; secundo, A animam sapientiamque oa ive Ecclesiam, et Qagellati dimistuntur, ut hie dicitur. Ecce conjax tua, accipé illam, Pharao autem intellexit, id est vel natora, aut per visionem. Abrabam et uxor illius Christom et Ecclesiam significant, et Loth populum sanctum, Ascendentes de Aigypto, id est de mundo. In sequen- libus autem sensus mai est. Erataulem Abra- ham septuaginta et quingxe annorum, cum egrederetur de Carran. nde insolubilis queestio nascitur. Si enim Thare pater Abraham, cum adbuc esset in terra Chaldzorum, sepiuaginta annoram genuit Abraham, et postea in terra, hoc est in Carram, ducentesimo quinto anno zlatis su mortaus est, quomodo aune ost mortem Thar Abrabam exiens de Garra ‘sepluaginta quingue annorum fuisse inemoratur cum 4 nativilate Abraham usque ad mortem patris illius centum triginta quingue anni fuisse doceamiur? Vera eat igitur Hebreorum traditio, quam supra diximes quod egressus sit Thare cum filig.suis dé Ur Chal- dzorum, et quod Abrabam Babylonio vallatus incen- dio, quia idola adorare nolait, Dei sit auxilio libera- tas. Dicuut itaque illi dies vitae tempusque ztatis re- Putari, ex quo confessus est Dominum, spernens idola Chaldzorum, Potest autem feri ut quia Scri- plura reliq ‘ante paucos annos Thare de Chaldea profectus venerit in Cerra, qua morte obie- vel certe post persecutionem in Carram venerit, et ibi diutius sit moratus. CAPUT Xu. Reverso Igitur Abraham ex A®gypto, unde vene- ral, tune Loth frater illius in terram Sodomorum, salva charitate discessit, vilans discordiam; quia divites foeti erant valde, et pastores eorum rixaban- tur. Quod autem dicitur, Et introduzerunt in domum Pharaonis, potest excusari Sara, quo juxta librum Esther, quazcunque mulierum placuisset regi apud ve- teres, sex mensibus ungebatur oleo myrteo myrrhato et sex mensibus variis pigmentis ornata, une de- mum ingrediebatur ad regem. Et fleri potest ut dum per anoum illum ad regem praparabatur introitus, Pharao sit percussus a Domino, illa intacta perman- serit. Alii vero dicunt per greges Loth varias virtates designari populi sancti, et quando diceret, Non potuit illos capere terra, Loth videtur personam et populum bereticorum desigoare, quem cum populo Christiano Ecclesia non capit. Chananarus autem et Phereseous , demones vel pevcata, vel vitia designant. In ill terra in illo populo bzreticoram. Ex sanctorum persona dicitur, Recedeame, obsecro, wtriusque populi docto- ribus inter-se rixantibus. Et hoc significat quod pec- catoribus dicitur, 11¢ maledicti in ignem eternum, Quodque dicit, Si ad sinistram, infidclitatem vel ia infernum significat, Dexteram vero, prosperitatem mundialem. Et quando duo hee Abrabam elegit, dextera plaga dem vel regaum sanctorum sigoifeat, Ainistra vero confractionem voluntatis. In hoc loco Jordanus docirinam bzreticorum ostendit, ‘versa terra irrigabator, id est Quminibu: quvemadmodum paradisus Domini, quia sic sua Eecle-cS iN PENTATEUCHUM COMMENTARI. — GENESIS, ah sia bereticis videtur. Venientibus, 1d est, terminis. A faturum in populo geatium, quam Leviticum, quod Jo his que seqauntur, sensus manifestus est. Popu- Jas goidem hereticorum inSodomis, id est, in pecea- tis habitat, Christo vero dam Ecclesia dicitur : Le- sate cexlos in ceelum, oe est, 2 mundo; ul, Ad te levavi oculos mieos, qui habitas in colis. Per quaivor partes, quaiuor Evangelia Ogerantur. Cuigue omnis terra datur, wt alibi : Postula a me, et dabo tibi gentes ‘tereditatem tuam, ct possessionem tuam terminos ter- ‘ie, uague in semipiternum, id est, pro longitudine tem- porum. (iis hic sequentur Christo conveniunt spiri- ‘waliter cum Ecclesia sua. : CAPUT XIV. Ee percasserunt Ephraim in Astaroth Carnaim, et Sesion cum illis. Eteuim Susio terribiles et horrendi ‘sea, quax hodie sic voeatur. Significat autem , quod quatuor reges qui venerunt de Babylonia, inter- fecerunt gigantes, et robusios quoque Arabiz:, Astaroth, Carnaim, terram gigantum qoamdam i ‘sapercilio Sodomoram, Ex percusserunt omnem regionem Amalecitaruen , et Amorrheum sedentem in Asalowhamar. ioe oppidum ‘ext.quod nunc vocatur Engadui, balsami et palmarum fertile. Asalonthamar autem interpretatur urbs Pal- marem : Thamar quippe palma dicitur. Quattor ‘reges quinque superaverunt : possunt quippe con Fias virtules signidcare, hzresim scilicet, gentit tem, bypoerisim, avaritiam, qua est idolorum ser~ ‘tos = quae reges muncupantar, quia in multo vim ¢ Fegoi exercent. Quingue autem reges qui superaniur ‘ab his, quingue sensus corporis possunt intelligi, quia et ipsi reges, quia ex bis homo noster exterior re- gir, Terga verterunt. Donec Abraham pater excelsus, vietis quetuor regibus supradictis, spolia revocet. Et Leth propinquum declinantur, utique a malo ex eo- rum potestate eripiat. Quod autem recedere quinque reges 2 quatuor dicuntur, signifieat quod illos maxime Persequitur coniraria potestate, quos ante ini servi- tutem retinuit. Quod aulem in trecentis decem et ‘ecto pater ille excelaus , ratiovie Dominica dicimus Pater noster, significat quod per electos qui im persecutions virtutum constituti sunt, fundati fide Trinitatis, et habentes plenitudinem Decalogi, sux post se, Christum osten cetava die, que sabbatum sequitur, cum Christo resurgentes: Revertenti igitur Abraham occurrit Melchisedech , vroferens panem et vinum: sacerdos Dei summi bene- iit Abraham, Hune Melchisedech Paulus sine patre, sine matre commemorans, figuraliter refert ad Chiri- ui sive patre in terra, sine matre io ccelo erat, et sacerdus in sternum, qui et Melcbisedech, fd est, rex jostas, ut alibi, Justus Dominus in omxi- us viis suis. Utique per wysterium, ut non pecudum Vietimas, sed oblationem panis et vini, id est curpo- tis et sanguinis in sacrificio oferamus, ” Dedit vero Abraham decimbs Melchisedech post be~ ‘edictionem, Spiritualiter seieus sacerdotium melius Parson. XCI rpretatur. Raphaim, boc est, gigantes, in civitate B ostendit de ipso erat in Israel nasciturum. Nomen autens Melchisedech, rex pacis vel rex justitiseinterpretatar, qui bene refertur ad Christan. Orietur enim inquit, in diebus ejus justia et obundantia pacis. Melchise- dech, de quo Hebra:i astimant quod ipse sit Sem fillus Noes et supputantes annos illius, usque ad Isaac illum vixisse ostendunt. Omnis primogeuitus donee sacerdotio fungitur Aaron, fuit pontifex. Porro Salem, id est Jerusalem, que prius Salem nuncupata est, Per Salem Ecclesia designatur, cui Christus rex et, proferens corpus et sanguinen! suum , sacerdos tentis , a quo sacerdote Abralam ictus est, id est, populus Clristianus. Quod Ji- cit, Hostes in manibus ejus, darmones et hereticos polestate Christiani. Per decimas vero qu Abrabain dooat, bovas operationes quas supra dietus populus per decem sensus et decein verba legis Christo offert, ostendit. Rex Sodomorum dia- bolum significat invidentem Christo multis animabus. Quodque dict, Lero menus meas, genus jurandi est. Et quod sequi silo sub tegminis usque que tua sunt, Chi \dicat non accipere quidquam ox parie diaboli in suam Eeclesiam. Qua comederant Juvenes, id est apostoli, et doctores, et successores eorum. Et partibus sirorum, usque Mambre, In hac ictione tres populi leges, vel uviversi qui eredant in Triuitate ostendunur. capur Xv. Noli timere, Abraham. Hoe doctori , eb j principi dicitur. eo autem quod mihi lex Moysi? ostendit, quia de bonis terra tan- tam fuit. Petitio vero Alii est, ubi dicitu ‘abague liberis, Post hoe fit ‘seminis, dum esset de potestate sullicitu Ostendit enim ilti Dens stellas cali; dicens :, Sic erit semen (uum, Id est, Christiana gens, eui in fide paler est, quae resurrectionis lumine coruscat, Monuiravit ot arenam, dicens : Sic erit in multitue dine armen ur, Hoe est, erit quidem copioss gens Judeorum, sed sterilis et infecunds, velut arena, Quod petivit signoi, non quasi dubitans an fleret, sed quomodo futurum esset exquireus. Quod auten Abraham hon suum tempus exquirit, sod familie sollicitum de aposto- lis suis. Sicut etiam Moyses de populo suo, sic et hhoni principes do suis ecclesiis pravident. Quodque dicitur, Jltico serme Domini ad illum factus, genus misericordiz: ostenditer. Cui Dominus : Sume, inguit, niki vactam trlennem, et capram triennem, ot orietem trium atinorum, turturem et columbam, et reliqua. Per yaceain triennem signifieata est plebs, posita sub jugo legis. Per capram triennem, eadem plebs, pec- catris. Per arietem trium anoorum, eadem plete regnatura : quae animali to, et it, Quid dabieDeo. quorum tas temporalis ideo tacetur, zlerna meditantes transgressi sunt temporalia dosideria, Sed quid est quod animatia tria dividuntur adversumn so invieem partibus constituti, nisi quod yopulo et nunc inter se ur? Porro aves idcireo inter se non dividuntar quia spirituales individui sunt, schisma non cogitant: sive a lurbis se removent, sive intra illas conversan- tur, utontur ut columiba, utraque tamen avis simplex 4 innocens. Volucres descendentes super cadavera divisa, spi- ritus immand! sunt, pastum quemdam de carnalium divisione querentes. Abigebat illos Abraham ficat Israel spe, propter merita justorum liberandos. Girea solis oecasum pavor irruit in Abraham : signifieat ¢irca sseculi finem magnam perturbationem in Anti- ehristo sanctis fuluram. Cum sol occubuisset, facta eat caligo, et apparuit clibanus et lampas transiens inter dtivisa ila : quia post illom mundi finem segregat judicium Dei reprobos ab electis. A/figunt illos qua- dtringentis annis : non quod sub AXgyptiis quadringen- tis annis servierunt, sed quod ab eo tempore quo hhec Abralie promituntur, iste numerus impletos est. Possumus autem per vaecam trieanem, et tem, et capram, et turlurem , et columbam, univer- 3 intelligeré animas qu:e crediture erunt. Trivm annorum esse dicuntur, qaia in Trinitatis erunt my- ‘sterium crediture. Et qu ancia Ecclesia non solum carnales , sed etiam spiritales inveniuntor , tdeo por auimalia et aves Ecclesia significatur. Ca “vera usque in finem parabolz in supradictuut sensum ‘conveniunt. Moraliter quoque vaccam proposuimus: intelligere pro virtute, eapram pro substantia corpo- ‘orem pro spiriluali dono. Cam turture et co- Jumba, id est, castitate et inuoceatia. Trina omuia dicuntur, quasi confessione terua munita , quia ani- matia in duas partes dividit, Et nos cernamus quid pracpositi, quid subjecti agere debeant, ut omnia nosira cum ordine Gant. Aves autem non dividit. Non enin debemus illo modo dividere, ut aliud in publico, aliud coram Deo, ealem ratione et inno- ccoutia non dividamus. Descenderunt super cadavera volucres, et abigabat eos Abraham, Volucres refugos dicit, qui semper volumt contaminare vietimas Tri- nitati a te oblatas , quia propter principales sensus non permittit ut confundatur talis divisio. Dum oc- cubuisset sol, facta est catigo. Decumbente enim ra- tione meatis, totum pectus nosirum tenebris ocea- patur, ut now videamus qua nobis desunt. Clibanus fusnigans, et lampas ignis transiens inter divisiones idias. Cum enim iatellexerit se homo peccatorum te nebris involutum , tune pectue illies quasi fornax eswans famos ignor poral , et postea lam- aden: divini luminis meretur habere. Pepigit Dominus cum Abraham (aedus. In boc lex circumcisionis designari dicitur. Quodque a fuvio Asgypti veque ad Guvium magnum, a lege Veteris Testamenti, usque ad Novem spiritualiter tur. Por Chananseos et Jebuszeos vilia ‘des VENERABILIS OPERUM PANS (1. — EXEGETICA GENUINA. 0 A CAPUT XVI. Per Sarai usorem Abratiam, Ecclesia synagogs. Eutune Abrahain, id est, Christus, non genut libero, quia tune pauci fideles fuerunt. Ancilla autem Egy- lin Ecelesiam mundialem ex gentibus ost Ingredere ad ancitlam meam, si forte saliem ex jam fiios. Woe a Patre Filio Christo dict, qui Gilios etiam ex gentibus voluit Christum sexi pere, Cumgue ilte acquiesceret deprecanti, et reliqus. Hic maxime impletur interpretatio nominis, quod est Sara, quod est princeps mea. Post decem annos, id esl, post verba legis, quod ancilla pastquam concepera, despexerit dominam suam, significat despectain Sym- ‘agogim ab Ecclesia gentium, postquam crediderat, Etenim collocatio Syuagoga Judzoruin et Ecclesia B gentium non erat, donec ancilla peperit, id est, donee Adem haberet Ecclesia gentium. Quod autem dicit, Ancilla twa in mans tua, Ecclesia gentium aseribit sub potestate fidelium Judzorum , id est, apostolo. rum, Quod autem dieit , Utere ea ut fibet, hoe pra figurat, Cum autem venerit plenitudo gentiuo, sic omnis Israel satous erit. Quod autem Agar fagam ini, pri- mitiva Ecclesia intelligitur a Synagoga afflicts Dei consensu. Angelus outem illam inveniens jusia fonten. Christus invenit jaxta baptisinum. In ine, id est, in undo. Quod dicit, Recerlere ad dominam txem, pacein a Christo cominendatam intelligimus, ut es: Qui facit utraque unwin, Et humciliare sub manibes psius; ita Christus docet humititatem Beclesiam gentium. Eeclesie primitive pra multitutine, id et € credentivin, Ecce tu concepisti, et paries, id est, Be- i it in baptismo, et peperit in fe et opere. Ismael autem auditio dei est. Populus cre- dentinm, qui ferus homo dicitur, id es, contra de- ones et hwereticos. Et e regione unieersoram fratren suorune figet tabernacula , id est Ecclesiam, juxta po- polos mnundiales. Voeasit nomen illius id in adorundo, tu Deus qui vidisti me, id est, in persecotione. Quod ‘autem se dicit vidisse posteriora videmts, ostendit quia hic Ecelesia per speculum vide. Patenm antem videntis, id est, populi gentium : videncia, id est, Dei vel augell. Inter Cades et Barad , id est, inter doar leges, baptisinum. CAPUT XVII. Dp _ Feedus mesm inter me et te. Legem inter Chrisiam Ecelesiamque demonstrat, qua multiplicator multi tudine populi fldelium; per pactum vero circa sionis, populi carnales. Reges ex te egredientur , id est, apostoli a Christo. Quod autem dieit fasdere sem piterno, in novo vel in futuro impletur. Jn possessio nem celernam, id est, in caslo. Hoe est pactum quod observabis, id e jis populo carnalt t spirituali, if est, Novum Testamentam populo spi ritoali, Post hee oceepit signum clreumeisio Cirenmeidetur ex vobis omne masculinam, infers eto dierum cireumetdetur, et reliqua. Qaid autem ignifieat cireumeisio, wisi renovatan naturam pet baptismum , post exspotintioncm veteris hominis? EL qui octavus dies, nisi Novum Testanveatwm, i21 IN PENTATEUCHUM COMMENTARII. — GENESIS. 8 quo per resurrectionem Salvatoris octava die, et post sabbatum factum renovamur, et circumcisi uni- versis vitiis novi homines efficiamur, Christusque bebdomada completa post sabbatum resurrexerit ? Quod vero non solum filios, sed servos et veroaculos emptitios circumcidi preecepit, ad omnem gratiam redemptionis pertinere teatatur. Ibi pareatum mu- tantur nomina, wt omoia resonent novitatem, Nam ‘Abram interpretatur pater excelsus. Abraham pater moltarum, id est, gentium; quo nomine nuntiabatur quod multe genies fidei illius sequerentur vesti Quod aviem sequitur : Qui non circumcidetur o¢ dic, peribit anima illa , quia pactum meum irritum fe it, significat quod parvuli non secuvdum opus, sed secundum originem, in primo homine pactum diss paveraot. Cireumeidimas itaque cor npsteum cum cogitationes abdicamus; et ita labiis et auribus de- us stulta et superfiua declinemus. Dicunt aulem Hebrai quod ex nomine ‘400 Deus apud e0s tetragrammaton ¢ litteram addi- derit Abraha et Sarrze nominibus. Dicebantur enim primum Abram, qui interpretatur pater excelsus, et pestea Abrahara, idest, muliarum gentium, Nam quod sequitur geotium, non habetur in nomine, sed subauditar. Nec mirandum, quod apud Grarcos et os a littera videatar addita, et nos ¢ litieram in Bebreo additam dixerimus. Idioma enim lingua llius.est per ¢ quidem seribere, sed a legerc; sieut ‘econtrario a litteram pro ¢ spe pronuntiant : errant ‘enim qui putant Saram primuin per unum r seriptum fuisse, et postea illi alterum r additum. Sarti i Primom vocata est. Sublato ergo, id est, addita e, ‘qoz per a legitur, et vocatnr Sarra. Sarrai interpre fatur princeps mea domus, Sarra princeps. Idcireo astem ad Abrahaim circumcisio commendata est, ut sab lege esset, sicut et Adam , ne de ligno mandu- caret; ut probaretur, si compleret hoc an non. Id- ¢ireo vero octava die cireameiduntur, quia mtas non poluit ante sustinere. Circumeisione octo vitioram edreumcisionem, significans in nova teneritate. Causa ante pudicitie hoc membrum cireumciditur , vel gain in illo voluptas sit, ut in nobis similiter cir eumeidatur, Circumeisio vero in una parte corporis aur, e0 quod corpus et infernum sigaificat, in qui- bes stercora et quisquilize Sunt; non in superiore, quem eeelum et animam signilicat, in quibus non est taalum, sed ome bonum, He autem lex Abrabe non donaretur, si Adam custodisset legem sibi da- ‘tm. Tres autem differentia inter ipsos Judzos et gentes dicuntur, id est, lex, et oblationes, et vesti- ments, Isaac autem per Abrabam centenarium et Serrain nonagenariam ortus, Christm signiticat aascitaram inter centesimam perfectionem, et n0- ‘vem ordines angelorum. Et sicut Isaac per prophe- liam naschr, sic ot Christus per patriarehas et pro- Phetas prophetatur. Quod auiem dicit, Duodecim aces generabit, am historialiter potest @Piritaaliter, duodecim apostolos tempore isto, id Gat, lege litter; in anno altero, hoe est in novo. a CAPUT XVII, Pout hee apparuerunt Abraher tres viri, et reliqua, Notandum quod Abrabam triplicem Oguram Habeat :, primam Salvatoris, quando exivit de terra sua; se- cundam Patris, cum immolavit filium; tertiam in hoc loco sanctorum qui adventum Domini euin gt dio susceperunt. Tabernaculum, Abraha ipsa Jeru~ salem, bi pro tempore apostoli fuerunt, ubi primum Dominus a credentibus acceptus est. In tribus viris _, ui venerunt, illius pronuntiatur adventus. Cum quo duo augoli comitabantur , quos plerique Moysen et Eliam putant: unum per legem adventum Domini predicantem , alinm in fine mundi, antequam Chri- stus veniat, venturum, Denique et in monte cum ille ‘sunt, Quod autem tres viros videns, unum ad oravit, Dominus Salvatorem significat, eujus adventa praatolatus erat. Unde Dominus dicit : Abraham ex- sultasit videre diem meum, et vidit, et gavisus ext. Tune enim mysterium futarum aspexit, unde et pedes iNlorum lavit, ut in extremo tempore lavari purificas tione monstraret. Pedes enim extrema significant. Et in convivium vitulum proeparasit saginatum. Iste autem vitulus saginatus, Domini Jesu corpus ost. Ipse viulus pro redeunte filio oceiditur. Batyram pinguissimum Evangeliorum’ est documentum. Lac quippe, juxta Apostolum, prises legis habet Oguram. Vitulum autem cum lacie et butyro Abraham edendum apposuit, quia nec corpus Domini sine lacte legis, sine bulyro Evangelil esse potest. Tr ¢ {es filios Noe significant nus ortum est, qui diving Trinita aqua baptismatis per Eeclesiam, eujus imago Serra uit, conspergendi essent, et in unum paneurtorpo- ris Domini redigendi. Subcineritios autem, ut per Poenitentiam preeteritorum delictorum Spiritus sancti vapore decocti, esca beneplacita Deo efflciantar. Sub arhore sedisse itlos dicit, passionis dominiez falt sigaum, cujus ipsi sunt predicatores. Potest quoque intelligi Abraham rationalis esse sensus in bomine ; Sarra autem caro intelligi. Cum enim ambo recepe- rant Deum, portant enim pascua diversa virtatum. Mambre autem, hoc est Hebton. Mambre autem vor cabatur uaus amicorum Abraham, Hi astem dicunt per banc vallem humilitatem ostendi. Per bumilite- D tem enim Dominus ad unumquemque venit. Per ostium vero fidem, et fervorem diei, calorem Ade Et tres viros, tres leges. In quarum tamen una roa- xime Dominum sdorat popules Christianas. Histo- rialiter autem perfectionem Abraber ostendit, quod ad illum tres viri in fervore diei veneruat. Ideireo enim specialiter Dominus ad illum veait, quia homo tonc non fuit melior illo, ut indicaretur el de vindi- cla civitatum, et quod Sarre Glius esset. Loth autem in hoc imperfectior carnitur , quod ad illum duo, et ad vosperum veolunt. Per tria sata, spes, fides, cha- Fitas demonstrantur : vel eogitatio, et verbum , at ‘opas, que commiscentur in Ade, Subcineritiue humi- itatem ostendit. Per pusrum, cajus fils dater , populas Judworum significatar. Ke cazit illum, id est289 Chiistum in passione. Tulit quogue, id est, popalus ‘perfectus. Quazrendom est autem quomodo comedisse Aicuntur : quod alii sic intelligunt quod historialiter mandueaverunt dum corpora aeceperunt, vel ille cibus.pauperibus Dei potestate oblatus est. Circa tempus hoc veniam: non de temporibus hocsignificans, ‘mqualitate adventas sui, quando per Fitium pro- missus nasciturus erat felis populus. Ipsa est enim Sarra steriis , cui dicitur : Letare, terilis, que non peris. Risus autem Sarrx non est dubilatio, sed frophetia, sive quod risus est futurus incredulis, Christo, sive quod omnes inimicos suos in judicio esset risurus. Unde et Isase risus interpretatur. (Quod autem dicit, Non possum celare, sic intelligendum sel, Nolo. Quodque dicit, Vita comitante, more loquitur hom moram, id est, pro mequitia eorum, size auditus est ab hominibus et angetis, Descendam, ii eat, ad dictam : Et videbo, id est, in misericordia. Post | promissionem vertitur in cinerem Sodoma et Gu morth w 2 Quinguagenarium numerum Propter peenitentiam posuit, si forte converterentur €t salvarentur. Psalmus quinquagesimus psalmus prenitentiz. est. Usque ad decem autem non perire ivitatem dieit, quasi in quolibet decem praxcepto1 custodia Christi nomen inveniatur , iste non per Denario quoque numero crucem Christi demonstrat. Nam ct quod quingue civitates confagrate sunt, illud signifleat quod omnes qui quingue sensus corporis qibldinose tractaverint, in judicio concremandi sunt, CAPUT XIX. pee -autem Lot, qui ex ill -dere; signitleat saneios, qui inter iniquos atque -pios. gemunt, quorum factis non consentiuut, et 2 quibus in fine mundi liberabuntur. Uxor aute Lot iillorum genus figuravit qui, per gration Dei vocati, respiciunt retro. Quid in sal conversa esl, exemplum portat ad condimentum fidelium, wade alii sulientur, Unde Dominus dicit: Mementote xzorie Let, ardentem: fugientis Sodomam, Segor senit, e -xequaguam ad montane ascendit : signiticat illos qui iMlicita carnis desideria dectinant, sed amen contem- plationis apicem subire nequeunt, Hoc est, quod exivit Lot de Sodomis, ad montana tumen non per- \cendio meruit eva- ‘sed colsitudo speculationis subuiliter non contiuetur. et Quodque sequitur, Nunguid non modica esi,-et vivit 1a mec, signilleat quia talis vile, nec mundi eu ris ex tola diserela, nec gaudio-talutis ziernz alie- ‘aa. Aliud autem mene Lot significat, sliud quendo fucront Miz ius cum eo, Tuac enim legein sigui- float, quam male‘intelligentes quidam, se inebriant, ‘Mtaque illegitime uiendo, infidelitatis opera parivn Bona ext enim, inqait“Apostolus, ler, si quis legitine tatnr. Doeque Alize illus, seribas ct plarisaos, ma- Je generantes camnales Glios de lege, significare pos- BEDA VENERABILIS OPERUM PARS Il. — EXEGETICA GENUINA, Dixitque Deus, elamor Sodo- B a A sunt. Alio quoque sensu Lot significat legem : nee veougruucu quod femineo genere spud nos lex de- clinatur, eum in Graco masculum geous server Usor autem lujus, ille populus, qui de Agypto i- beratus, et de persecutione Pharaonis, tanquam de Sodomitis ignibus, cursum carnales oliss Agypti cupiens, retro respexit, eecidit in deserto, Ibi ergo {ex primuin populum, tanquam retro respicienten usorem reliquit ac perdidit. Inde veniens habitat ix Segor, de qua dicit, Est parva, et abscondar in ill, ‘Tribus autem causis dicitur Lot nolle in montem ascendere : historialiter, id est, pre timore besti- Fum et serpentum, vel pro plaga quit evenit, vel pro civitate salvanda. Civitas autem a conversatio ‘maltorum dieitnr, pro €0 quod plurimorum consti cat et in unum coulineat vitas. Hi autem gui in lege contersaniur, parram habent conversationem , quandiu secundum litteram intelligunt tegem. Niki ‘grande est sabbata et neomenias, et circumcisionem earnis, et reliqua carnaliter observare. Si autem spititualiter quis cceperit, ile observantise, que erant carualitet parva, erunt magna. Ascendit post hoe in montem, et habitavit ibi in spelunca, pte et duet [lie Mins. Et tex asceniisse putanda est, e0 quod ibi ver templum a Satomone coustructum accessit of- natus. Cum facta est domus orationis, mali avlem fecerunt iliam speluncam latronum. Mabitavit ergo Lot in spelunes, et due Miz illius, quas propterea deseribit dicens, Olam et Olibam duas sorores esse ! quidam Olam Samarinm, Olibam auiein quidan Judzam. In duas ergo partes populus divisus, dust fecit filias legis, Istze carnalem cupiunt. progeniem ‘Propagare, et vires regni terrestris numerosa poste- Fitale munire, sopientes patrem, et somaum illi ite ducentes : id est, tegentes et observantes illius spl- Fitualiter sensum solum ex illo carnis intelligentiam tribuunt, Inde genverunt tales Gilios, quos nee agno- Scere pater potest. Segor autem ex illo quod dixit Lot, Nunguid non est parva, et saleabor in ille, Aerpretatur parva. Ab aliquibus quaritur quare de ecelo vindieta datur? Quia magna (uit illorum malvia, ideireo datur 2 extra consuetudinem data est, quia extra eonsuetudinem peceaverunt. Ideireo sulphureus ignis super illos venit, quia alius non D habetur ignis in quo putredo sit. Etenim suiphur ignis est alicojus ligni, cvjus natura parts ares et ob hane similitudinem etiam line ignis’ sulphur. Buo autem ignes in hoc siguilleantur, quia pecea- tum waturale fecerumt et innaturale. Duo auteid angeli qui vindicant, duarum legum typum tenent les. Lot in hoe peceato quod peceavit, excusabilis dicitur, dum non sensit. Et excusabilis, dum vinuin usque in hune modum biberat. Sie et lilix: illius excusabiles, dum causs creationis fucerunt. Et inexcusabiles sunt, duu S gor sanam, ct mundum non perditum vider propler duas civitates tant Moraliter quoque 1.01 signitleat rationales sen sup, et virilem anitum, Usor ejus, ave retro re- cIN PEATATEUCHUM COMMENTAR'. — GENESIS. 243 spicit, enrnalera concupiscentiis deditam. Olserva A Ismael, ait: Bice ancillam et flium iiins. Querren-lum autem, ne forte com effogeris Nammam mandi, et lacendia carnis evaseris, etiam cum parca Segor, ‘qui est medius quidem ot civilis profectus, super- Gessus foeris, et ad scientia’altitudinem, velut ad Insidiantur tibi doz fli ww, Et cum ancendit ad _mootem, id superbiam, major soror, et vana gloria : que id- Gicuntur quia non estrinsecus, sed de ia spelunea pectoris insidiantur_no- bis, ut de nobis dormientibus, neque sentientibus, eserare possiat filios sensus utique et actus repro- bos. Et ascendit Lot de Segor, et sedit in monte, ti- wait enim sedere in Segor. Quecritur : Cum primum pratulit Segor fugz montis, cur nunc de Segor ad montem migret (trodunt enim Mebrai quad Se frequeater terr2motn concussa sit)? Bele autem pri- mum et Salis nuncupata sit; timueritque Lot, dicons : Si cum terra urbes slarent, ipea szepe sub- versa ext, quanto magis nunc in commani ruina Vocavitque nomen illius Moab, id est, ex patre. Minor autem genuit Amon, id es! Sitios popati m CAPUT Xx. Dixit axtem Abraham Sarram sororem suam esse : certos de Deo, quod violari illum non sineret, Primum a Pharaone. Sara autem Ecclesia Deregrinatione, aique inter alienigenas poll ¢jus honor sit viro illius , si Sarram bonorabatur : evi reges munera offerunt, sicut Abimelech obtulit. Et miirum quod amari po- uit, et violari non potuit, Etenias Ecclesia Domino desu in eculio uxor, in secreto quipre spirituali, 1a humana, vel Ecclesia inhaeret verlo Dei, ut siot duo in carne una. Quod antem tune in Abime- lech prius et posterius figuratum est, hoc in terreno Fegno, cujus typum gerit Abimelech, in prioribus et posterioribus regibus adimpletum est ; qui pri Eeclesiam persequentes, illamque violare cupientes ‘bon tamen valent, ef sic postea honoraverunt, Soror autem Christi Ecclesia, non de maire : non enim de fterrena generatione, sed de ccelesti generatione Christo eommendatar, secundum quam generatio- nem spirituales sumus, Neque hane generationem de Synagoga matre Christi secunduin carnem, sed 2 Deo patre accepimus. Cujus sit autem uxor, oceul- lator : eujus sit soror, nou tacetur ; quia oecultum st et difficile ad intelligendum quomodo verbo Dei anima humana copuletur. Quod vero occulta eagn: tione fratres Christi sunt sancti, effusius ex Chri ‘erbis in Exangelio patel. CAPUT XXI. iam quod feeit Abraliam in die Pergrande con ablactationis. saa perfectionis populi Christiani figuratur. Ablactaban- tar aptem pueri illorom quinto anno, vel, ut alii, #o- qando anno. Cum vidisset Sarra Isaac ludentem cum. est cur antea Sarra voluit maritum suselpere lium de ancilla, et nune eum matte jubet expelli domo t Non zelo fecit accensa, sed mysterio compiles, Ag autem, id est, Synagoga, in servitutem genuit prio- Fem populum : Sarra, id est, Ecclesia, ‘genuit populum Chiristisnum. Panes aeiem hoe in- dicaverunt, quod vetus secerdotiam panes proposi- tionis portaret secum. Uter vero aqua: defect dicii porifleatio signatur. Defectura sive doctrina corm carnalis in pelle mortua, Id est, in carne ve- teris hominis. Quod vero erat Agar in solitadine cum filio suo, significat Synagogam eum populo si ‘expalsain de terra sua sine sacerdotio, et sacerdo- tivm errare, et viam quiz Christus est, ot B Quod filivs siti deperiit, signifleat populum aullam * hhabere spiritualem purificationem. Quod vero liam sub arbore projecit, et sic demonsirante angelo fon- - tem aspicit, signifieat quosdam ex illo populo ad um- brain ligni erucis refugium petituras,, visurosque var reseratis oculis, id est, Christe Angelus iste similitudo est Elise, per quem iste cre- divurus est, Quod autem dicitur, Faciane illum in gen- tem magnam ; quod copiosas populus Judzoram esset regnaturus in mundo, sive quod calestis re- ni gloriam consecutari essent, qui ex illis eredid ‘rant, Quod autem dicit angelum, et postea itlum do- minum vocat : filium illum fuisse eredendum est, qui per legem et prophetas somper locutus est; qui etiam est angelus magni consilii. Rersabes. puteus seplimus interpretatur, sive puteas Juramenti : sive. quod septem agnas acceperit Abimelech ab. Abraham, sive quod juraveruut ibi pactum. Sabee enim, sive juramentum, sive septem in Hebraeo significat. No tandum autem quod Isaac non ad quercum Mambre, t Bersabee usque ho- ests est Scriptura, que ym in terra Philistinorum. Alii dicuot figuram Christi tenori, ubi dicitur : Now tidebo morigntem puerum. Et in hoc signiflestar quod Judaxi Gentibus Christum teadiderant ad cracilgen: dum, et non ipsi illum crucifixerunt. Et quod dici- tur, Quid agis, Agar? et sic intelligunt quasi diceret: Quid agis in lege litterse? Et in bis omnibs Agar die oppidum est. Hujus partem wstendit fidelium Judzorum, eui dicitor , Surge, id est, it fide; Et tolle, id est, opus fidet. us, cooperation nem Ecclesize ostendit. Aperuiigue ocwlos illius, i. ‘est, sensus in fide, Uter autem impletus, vetus lex im~ + qui datur bibere populo Christiano. Quod auiem Ismael sagittarius dicitar, 1non ineongrue populo Julaico convenit, hoe eat ju- Gulando hostias legis. De convivio autem: quod frcit Abraham alibi dicitur, Fit autem convivium , cum. lacte depellivur Isaac, et fit Letitia magna patri ex- celso, Sammo autem dociori de his qui jam lacto. non in sed cibo forti, qui pro passibilitate. sume. 108 habent sensus, et diteretionem, bout ae mali. Super il in eOuriviAM oN Wo6 test, de quibus dicit Apostolu escam. Quod autem dicit, Indignata est Sarra, cum vidisset Ismael ludentem cum Isaac ; signifcat quasi caro, cujus personam geri diatur, qui est Jeaac. Etsi in delectationibus liceas hujusmodi ludus earnis cum spiritu, Sarram tamen mazime qu est virlus offendit, Duo autem Alii Abraham, unus de ancilla, et alter de libera : uter- que tamen filius Abralam, licet nom ulerque ‘iber. Propterea qui de ancilla nascitur, hares quidem non fit eum {ili liber aceipere promissio- ‘vem. Spiritualiter ergo omnes qui per fidem veniunt ad agnitionem Dei, possunt fii Abrabam dici. Sed ia bis sunt a mete futuri ju ui timet, non eat per fectus in charitate : sed perfecia dilect fimorem. Do Abimelech quoque rege Philistinorum,, moraliter possomus intelligere quod Sarram voluerit atcipere uxorem, et quomodo Abraham illam sora- ‘rem este dixerit ; vel quod compescuerit Devs Abi- melech propter illam. Puto ergo quod Sarre, quod Interpretatur princeps, signifieat virtutem animi. ‘Bae ergo virtus conjuncta est viro sapienti. Denique Dominns dicit : Queecungue diserit tibi, audi vocem illius in omnibus in quibus consilinm dederit illi. Non ‘volt ergo Abrabam virtutem uxorem suam diet. Do- nec enim virtas cum aliis participarenon potest, nec ‘uxor appellari valet. Cum vero ad_perfectum vene- rimus, ut simus idonei et alios docere, jam non virtutem ut uxorem int ed ut sororem etiam aliis volentibus copwlemus. Unde scriptum est : Dic sapientiam sororem tuam esse. Secundum hoc igitur Abraham Sarram sororem suam ese dicebat. Voluit ergot Pharso aliquando Sarram hhabere, non in corde mundo; et cordis m Potlest convenire. Longe autem Abimelech isto quam Pharao, unde videtur mibi quod Abimelech iste formam teneat studiosorum et ‘sapientium mundi, qui philosophia operam dantes, tamen non intelligunt regulam pietatis ut at ‘Senserunt amen Deum et regem omnium, isti ergo quantum ad moratem philosophiam spectat, etiam urifleato corde operam dedisse comprobantur, sed hhane non permisit Deus illos contingere. Mee enim RED, VENERABILIS OPERUM PARS II. — EXEGETICA GENUINA. Loc dedi vobis in A puto per patriarclt foras miuit B gremium eoneludamus, ¢ oy et prophetas prophetante. Unde et illic dicitur: Redde viro suo usurem, quia prophete ‘al, eb orabit pro (e, ot vives, Posten intulit : Orante aw tem Abraham, sanavit Dens Abimelech, ct reliqus. CAPUT XXII. Tenavit Deus Abraham. Hic commemorat Devs &- ium charissimum, ut augeat pondus tentationis ; et iciturilli ut vadat in terram visionis , ut dum am- olat, dumque iter agit, eogitationibus discerpatur, Pervenit ad_ locum die tertia, ut in omni fine spatio tam prolixo intueretur filium. Pater eum illo cibum ‘sumeret, puer cibaret in gremio patris , ut tentatio in omnibus eumularetur. Quod autem sequitur : Posiquam adoraverimus, revertemur ad ros. Die Abraham : vera dicis ad pueros , quod adores et re- deas cum infante, an fallis? Si verum dicis, ergo non faeis cum holocaustom, sed follis : tantam patriar~ cham non decet fallere. ie sermo? Verum, inquit, dico, et offero holocaus- tum puerum. Idcirco enim et ligna porto mecum, es ‘cum ipso pero redeo ad vos. Credo enim vere, et Ades mea est hee, quod Deo omnipotenti possibile st illum a mortuis. resuseitare. Denique quid disit Dominus ad Boysen, cum venisset ad eum locum quem demonstravit illi Deus : Solve calciamenta pe-. dum tworum , quia locus in quo stas sanctus ext. Ad Abratiam vero nihil borum dictum est, nee etiam ad Isaac filium ejus. Fortassis enim Moyses, quamvis magnum lumen Ecclesia, de A2gypto veniens, habuit, pa mortalitatis vincula pedibus suis innexa. Abra hham vero et Isaac nibil horum babuerunt. Anavit Abrabam Isaac filium suum, sed amori carnis pre- Aulit amorem Dei, Hare historice disimus : caterum, secundum sensum superius explanata sunt. Secundo autem benedicitur Abraham, per quod significatur, quia sicnt pater est ciroumeisionis, sie et eredentium ex gentibus pater est, Moraliter quoque sie potest intel- ligi, qua ideireo renovat Deus promissiunes suas ut ostendat tii, quia debes et tu renovari. Primus enim nomo de terra terrenus, secundus homo de ccelo ccs- lestis. Non permanet ille in veteribus, ne et tu vetus, homo pernianseris ;- de coela hee loquitur, ut et ta imaginem carkestis accipias : quid tibi prodest, si de ccelo hee loquitur, et tu de terra audias ? Et offer Gratia nom per Abralam, sed per Christum tradi p illum supra unum montium. Dieunt Hebrel esse bane gentibus parabatur. Sanat autem Beus Abimelech, et uxorem illius, et ancilias, quas putamus natura- Jem philosophiam, diversa et varia sectationumcom- ‘menia. Interea Abraham impartiri cupit donum cum gentibas diving virtutis, sed nondum est tempus a priore populo transire ad gentes, gratiam Dei. Se- ‘cundum hone ergo allegorize sensum, Pharao, qui in- tarpretatur exterminator, Sarram, id est, virtutem, aecipere non potnit, Manet ergo apud Abraham vir- tus, manet in cireumeisione, donee tempus veniat, ut in Christo Jesu perfecta virtus ad Ecclesiam gen- ‘tium transiret. Tune domus Abimelech et ancite illins pariunt Ecclesize Mlios. Hoe est enim tempus qpasterilispariit, et hoe orante Abraham, ocest, po- montem in quo postea templun conditwm est, hoe estin monte Moria, in quo est aurea urna Jebn~ Et abies in locum die tertia. Notandum quod «te Ger: is usque ad montem Moria iter est trium dierum, et consequenter illic dicatur die tertia pervenisse. Quan do autem Abrahain immolavit flium suum, persona Inabuit Del Patris. Per hoc quod in sen ila Abraham, figuratur quod pene Christusesset nascituras. Non enim senescitDeus, sed ius sneramentum longennum erat. Et senecta Sar- re signifleatur quod in fine teinporum ex plebe san- clarum nasceretur Christus animarum, Fertilitas au- tent illius intimat quod infecunda fuit Eeclesia snul- lis temporibus , fed mane sub gratia multee abetas vita Glios. Aliter sterilitas Sarr significat quod in A hoe mando sero faeti samus, et in Christo tanquam tw Isaac omnes nati sumus. Quze patri in fine tempo- wm Ecclesia mirabili gratia Dei, non natursli fe- eunditate procreavit. Sicut autem Abraham unum Glium saum obtulit, et sicut Isaac ips sibi ligna portavit, ita Christus in bumeris portavitlignum eru- is. Bao aulem servi illi non perducti ad locum duas plebes, jentes. legi, on jutellexeruat passionem Christi. Asiuusautemille eat insensata stultitia Judzenrum, qua portabat sacra- menta, nec intelligebat que geatabat. Quodque se quitar, Esspeciate hic cum asino , et reliqua. Post zim eniin plenitudo gentium intraverit, tune omnis lsrael salvus erit. Posiguam vero, inquit, adoraveri- mas, ac sidixerit : Posiquam adorare fecerimus, re- vertemur ad Israel. Triduum auteus illud quo per- Yeatum est ad locum immolation’s , tres wtates saundisignifeat : unam autem ante legem, secundam tab lege, lertiam sub gratia. In qua tertia ztate sa- eromentum crucis impletum est. Isaac ligatus super struem lignorum por Christus crucifiaus, su- speasus in ligao crucifigitar. Quod autem pro Isaac immolatus est aries, signifieat quod illssa divinitate neate, secundum carnei crucifizus est, sive quod idem Christus Mins natus est. Aries inmolatus cor- aubus berebat. Crux enim cornua habet, unde scri- plam est : Cornua sunt in manibus illixe. Cornubus enim aries luerens, crucifizum Dominum signitical. ¢ Vespere autem crimina humana sunt. Spinis auiem, inquit, reccatorum circumdedit me poylus hic. Alii em hune arielem cornubus obligatum, eumdem Christum senserunt, antequam immolaretur, spinis @ Jedzeis coronatum. Peracto igitur sacrificio, Deus ait bratz : In semine tuo benedicentur omnes gentes. Noe in psalmo seriptum est: Converiantur ad Dominum aiversee fines terrae. Vocavitque nomen lcci illins : Deminis videt, pro €0 quoi! videri se Dominus fecit, tique per incarna- dicunt per ignem, passionem ; per gla- idceorum odium signifieari. Et in 20 quod Pater mi: Chriatum preeiguraridicentem, ‘ste, Mora- er autem Abraham unumquemque justum sigaifi- py eat. De nocte surgentem, de infidelitate. Sternentem asinam, id est, corpus suum legi. Duo vero juvenes, Isaac vero filivs, sensum perfe- cram. Ligna vero que conciduntur, opera perfecta ; & locus Ecclesiam signifieat. Quodque dicit : Ezspe- late hic cum asino, sic intelligendum est quasi dice- ret, carnem constringite : ego ot puer, id est, sensus illus. Dizis Isaac patri suo : Ubi eat victim hoe sensus timere passiones et tormenta Quod autem dicit bis, Abrahaw, Abraka gantis est, Quodque dicit, Renedicam tibi, et multipli- cabo semen tune, sanctorum centuplum in presenti \iguifieal, of multiplicationem in futuro prsemioram, IN PENTATEUCHUM COMMENTARIL. -- GENESIS. CAPUT XIE Et abierunt Bersabee, id est, ad baptismum : et ha- B ham atiam dusit uso quod in sepulera duplici sepelitar ? nisi quin anima quae moritur mundo, ut Deo vivat, geminata requie in actione boni operiset in contern- itatis. Sepulta est autem in civitate Ar- tea, idest, quatuor , quia ibi Abraham, et tsaac, et Jacob, et ipse Adan conditus est. Potest quoque irlutem animal significare, quae saplenti viro ‘velut uxor conjungitur. Dormtitio vero Sarre virtat ‘est consuummatio atque perfectio. Qui vero consum- tutis est, semper necesse est ut in aliqua ne verselur. Et ideo dormiente Sarra, Ab Cethuraautem thy offerens interpretatur. Per exercitia enim virttum, ti bonus odor efficitur. Secundum bane ergo rationeut tot videberis uxores accepisse, quot virtu~ Lubus poles. Spelunea duplex dicitur, id est, duo se= pulcra, ut alio intercessu ; duplex est spelanca, signi- ficat duas leges intercessu litterse. Ager aulem, lati- tudinem Scriptura. CAPUT XXIV. Quid autem siti velit quod Abraham a servo suo Postulans jurejurando idem : Pone, inguit, wanums ftuam sub femore meo , et adjuro te per Deum coli? Quid vult Deus cceli ad femur Abrabae, nisi ut cogno- Scalur sacramentum ? per femur eniut genus intelli- gitur. Ergo bac fuitilla conjuratio, in qua significa- Datue de genere venturum Christom in carne. Serv autem iste senior, imaginem legis habet , per quam Ecclesia sponsa Christo despondebatur : qua: tamen Propier antiquitatem senior nuncopatur. Abiit itaque in Hesopotamiam , stetiique juzia fontem, quarens sporsam Domini sui filiv. Sic et lex, que post (idem ‘Yenitad fontem baptismatis, tbigue orane, occurritilli virgo Rebecca, id est, Ecclesia. Vidit puerum, id est, sermonem propheticum. Se inclinat , id est, suscipit fidem, Ornamenta, inaures ot armillas, quasi intel Teetum et opus. Sicque secuta puerum renit ad Teaac, id est, secuta Ecclesia verbuin propheticum, v Christum, que camelo duciwur : quia a gentlitate- in tortuosis vitiosisque conversationibus invenitur. Que Isaac visa descendit, quia cognito Domino, tilitatis vitia deserui quia caro nostra de errore prioris Inclinato autem die, ingressus est Isaac inagrum, quia in extremo yjus mundi tempore veniens Christus, ‘quasi in agrum foras ex quia cum sit in Invent autem illum est, in contemplatione ive juxta lavacrom aqua ubi_purificetur. ine copuletur sponso suo, adherens Bloria, wternitate et regno, Hebrwi dieunt quod in sanctificatione Abrabie, boe est, in cireumeisione ju- Faverit; nos autem dicimus jurasse illum in semino Abrabae, boc est in Christo. Alii autem dicunt per nutricem Nebecew disciplinam Spiritus sancti fuewr super ulnamy, id ext, in humilitate permanens, dus le- Ges ostendit. Atmille autem pondus decem siclorum Rabuerunt, id,est, decem verba legis. Domus Sarre Jn quam esivit post mortem, domus est Synagogz, ad quam Keolesia gentium ad credendam post Sy agogam venit, Dedusit lancltebeccamin abernaculum, ‘id est, Christus Ecclesiam Novi Testameati in Ecele siam apostolorum. Palea, id est, multse species do- tring Spiritus sancti, que poenitentibus dantur. Ma- ter Rebecex, gentilitas intelligitur ; pater illius Ba- twel, diabolus. CAPUT XXY. ‘Non est arbitrandum ob incontinentiom daxisse Abraham Gethuram, inaxime eum esset grandsevus, Aut propter creationem Gliorum, dum per lease pro- miasum est illi semen ut stellze corti. Sed sicut Agar et Ismael earnales Veteris Testamenti, sic et Cetbu- ra et filii_ ejus significant bretiens, qui se exist mant pertinere ad Novum Testamentum. Sed utre- que concubine di i concubinarum la ‘uxor vocatur. Una eat enim, inquit, columba mea, Ce- thura interpretatnr copulate aut victa, quam ob eau- sam suspicaninr Hebrai eamdem esse Agar, qua, Sarra mortya, de concubina transierit in uxorem. Et videtur jam depositi Abrahwe excu:ari wtas, ne senex post mortem uxoris vetulze novisarguatnr nu- ¢ Diiis lascivisse : nos quod incertum est relinquentes, hoe dicemus quod de Cethura nati sunt fii Abra- ham. Dedit ergo Abreham cuncta que posidebat Teaae Alig suo ; filis antem concubinarum largitus est mune- illos ab Isaac filio sua. Quid hoe signi- 7a, ebsepa ticarum, id est, earnalibus, sednon perveniunt ad re- gnum promissum, nec hurectici, nec Jud: Isaac enim nullus est heres, quia non {ilii carnis, sed filii promissionis deputantir in semine. Quod autem Rebeces: dicitur: Duce gentes in utero tuo sunt, duo populi in two ventre dividuntur, figuraliter fa- tum etiam Jodis non eredentibus notum est, qui liter populus Eeclesie popnlom Synagogae supers BEDA VENERADILIS OPERUM PANS I — EXEGETICA GENUINA. rari; per filium cum illa existentem, Synagogam Ju- A minor caleapeum tenni us quia mystlee minor popu- lus majorem superavit, Nain quod ipse Beau primo- Kenita propter escam fratri venumdedit, ac postmo- duin prima benedictione peomiasa privatas, significat ‘eundem populum qui primogenitus a Deo nominatus et, propter praesestis mundi tuera, non solum honorem amisisse, Prismogenita autem ipes vestis erat sscerdotalia, qua niajores natu, cum benedictione patris tduti, Yelut pontifices vietimas offerebant. floc dona ter- Feni ami cum gloria re- gi futuri. Quod autem Esau vir gnaras venandi dici tur, et home agricola, populum Jud:rorum qui venator dicitur propter ven: dam pro bonis terrse Deo tantum servivit, Jacob rere simples , id est, populus gentinm, eni crux Christi Ron reputatur in tabernaculi, id eat, Ecclesia. Quod- que dicitur, Isaac amavit Esau, ¢0 quod de vonationi- bus illius vesceretur, populum siguifleat Jndzorum, & Deo Patre amatum, quando bonus fuitin lege et in oblationibus, Jacob autem vendens pulmentum, po- polum significat Christianoram, vendentem infldeli- tatem et vanitatem prapter eceleste regnum, et een- tuplum in pracsenti comedit, id est, corpore ; bibit, ib est, anima ; abiit, id est, a facie Chu CAPUT XXVK Orta dehine famesuper terram, abiit Lsoac ad Abi- smelech regem Palestinorum in Gerara, Ibique Rebee- cam causa timoris fingit sororem ; quam rex alient- gena conjugem Isaac tune este cognovit, quando il- lum cum ea ludentem vidit. Quid sibi vellet in sacra mento Christi et Ecelesie quod tantas patriarcha cum conjuge Inderet Conjugiumque illnd cognitom, Viit profecto quigque, nevaliud errando, in Ecclesia peecel, sed secretum viri illins in Seripturis sanctis, diligenter intueatur. Et invenit ium qui Dei aqualis est Patri, paulisper abscondi osset, qui modo conjugi congruum iter aptaret. Quid. enim absurdum, imo quid non convenienter futuro rum pronuntiationi aceommodatum ? Si propheta Dei aliquo modo lusit, carnale est, ut illum caperet af- ef quomiodo poputns Judeorum major tempore ser.) fectus uxoris : cum ipsum Verbum Dei caro fectum ‘ivit minori populo Christianorum. Et in nobia quo- que daw gentes et duo populi sunt, virtutum atque ‘vitigrum ;, sed iste minor ést, ille major. Semper enim vitia numerosiora sunt virtutil Sed tamen et in nobis per gratiain Dei popula major servivit mi- ori. Servit enim caro spiritui, et vitia virtutibus, Si ‘enim tales sumus qualis Rebecca, et mereamur de Taane, id est, de verbo Dei concipere, cedent vitia virtutibus. Proces wwiem Esau primus, rufus, et to~ tus tanguam pellis hirsutus, Deinde exivit frater illius Jacob, et manus impleza erat calconeo Esau. Sed cur ‘ile Lotus rufus et bispidus?. Vere quia populus prior 1 prophetarum et Christi cruore pollutus sit a pec- ula, neqiitie existt squalorg cireumdatus. Cuius ideo est ut habitares in nob’s. Post hoc Isaae eggressus ext opus, ehcerpit fodere puteos, ques foderant pueri pairis sui Abraham ; sed invidentes ci Pales'ini, obstruxeruntillos, implentes ‘dumo, Quis est iste, nisi Salvator noster? qui dum descendit iv istum torrentem Gerara, primo omninm illos puteos fodere coxpit quos foderunt pueri sui Moyses, Davi, Salomon, et prophelie, quos ta- men terrena et sordida replevit intelligentia, et illo- ruin 08 cum purgare vellet Isaac, ut ostenderet quia quacennquo lex et prophet dixerunt, de ipso dixe- runt. Rizati sunt cum eo Phitistini, id est, Jud nia regno Dei. Bodit ergo Isaxc, imo pueri Isaee no- ‘vom, puteum. Pueri Isaac sunt, Matthavs, Marens,us IN PENTATEUCHUM COM Teens, Soannts, exterique apostoti, gut omnes Novi A Testamenti pateum foderuat, et invenerum fontem aquz salientis in vitam sternam. Sed pro bis adhuc. altereantar illi qui terrena aspiciunt, quibus dicitur: Guoxjam indignos vos judicastis gratia Bei, ibimus ad genes. Post hee tertixm puteum fodit Isaac, et oppellavit ileum Latitude, 8: Nunc dilatavit nos Dominus. Vere dilatatns est Isaac, et implevit_omnem terram scientia Trinltatis, “et in tots-orbe eclesiz letitudt- nem collocavit. Sed quid est quod puteos Abraham, quos aperuit' Isaac, sie voeavit, sicut et pater illius ? isi, quia Moyses apud nos Moyses nominatus est, 41 propeta unusquisque sue nomine. Hee mystice. Ego Dees Abraham patris tui, ac si diceret : Dum pa- tris tai Deas sum, misericors erotibi. Extendit taber- B noculune, id est, Ecclesiam : precepitque servis suis, id est, spostolis, ui foderent puteum, id est, doctri- nam apestolorum suis propriis scriptionibus. Scien- dara autem quod Abimelech, quem diximus, signi- feat philosophos et studivsos esse; quedque nonsem- per habet pacem cum Isaac, sed aliquando dissidet, aliquando pacem requirit, Nec enim pliilosophi xem- per cum verbo Dei consentiunt, nee semper contrarit enim philosophi, Deum esse qui seribunt. Nonnulli etiam hoe addide- rant quod cuneta Deus per verbum suum fecerit, vel ‘ereaverit, et quod vero verbum Dei uod cuncia moderatur et gubernat. In hoe eum lege et Exangelis consentiunt. Dissident vero a nobis, cum dicunt ‘Ades materiam coxternam esse, cum negant Deum ted provilentiam illius supra tuna- patiuen cobiberi, cum nascentes stellaram cxrsibus pendent, eum perpetuum bune mandum di- ‘cunt et null fine claudendum, Sunt et alia plurima in quibus dissident et concordant. Fiat conjur ler nos et te. Qui enim vult accedere ad legem Dei necessario dicit : Furavi, et statui eustodire judicia jestine (ue. Et per sequentia verbs remissionem peccatorum videntur poscere pro illorum satisfa- evione. Sequitur : Et fecitillis conviviam. ministeat verbum, sapientibus et insipient tor est. Cum venissent Geraris et Abimelech , Ochosath, et Phicob, locutus est illis sane, Abimelech interpret: meus rex. Ushorath interpretatur tenens. Phicol, 08 omniam. Qui tres, ut ego arbitror, figuranftenent totius philosophize; quia apad illus in tres partes di- viditur, Jin logieam, physicam, ethicam, id est, ra- tionalem, naturalem, et moratem. Ratiovalis illa est quz Deum Patrem omnium conftetur, ut est Abi: melech ; naturalis illa ent quae fixa est, et tenet ‘versa, velut nature ipsius nitens viribus, quam pro- Mietar, ut est Ochozath, qui dicitur teneus, Moralis est que in ore est omnium, et ad omnes pertinet per convivinm similtudine praceptorum, quam desigeavit Phicol, qui est os omnium. Illi ergo ‘omnes veniunt ad Isaac, idest, ad legem Dei, Adju- ant majup post consiviam; eum enim refecti,fye- MENTARII. — GENESIS Fint spiritualibos mysteris, et baptismi donum per- ceperint, promittit se Deus illis omnia debite di surum, si iti omnia dimittant, Possupt etiain bi tvs significare tres magos, qui ex Orienus partibus. ve- nerant ad Jesum, eruditi institutione majorum. Dimnisitque illoe Isaac pacifice in locum suum.” Secundum alios significat quod alibi dicitur : Unos- quisque in illo in quo vocatus est, permaneat. Ap- pellaviigue -abundontiam, id eat, quatuor flamina apostolorum. 250 CAPUT XXVII Esau vero quadragenarius duzit duas uzores, signi- fleans populum hizreticorum, qui ¥@ putat per qua- tuor ducere duas Ecelesias hereticorum, quae ambo offendum animam Issac et Rebeces, id est, Chri- stum, Eeclesizeque ejus. Quod autem dicit oculos Isaae caligasse, signifieat inspectiones divinas cul- Pas peceatorum non videre, Moraliter autem [s22g apd slienam gentem puters fodisse deseribitor, quo videlicet exemplo discimus, ut_in hae peregrinatio- nis erumna positi, eogitationum, nostrarum pro- funda penetremus. Et quousque nobis verw indul- Gemtie aque respondeant, nequaquam nosirse in- quisitionis manus ad exbauriendam cordis terram lorpescat. Quos tamen pateos Allophili insidiantes repleverunt, quia nimirum immundi spiritus, cum, nos studiose fodere conspiciuut, abjecias nobis co- gilationes tentationum dirigant. Sequitur ipsa be- iedictio in Jacob, quam Hippolytus martyr repliea~ vit, Isaae, inguit, portat i Rebecca imaginem Spi ris popali et diaboli ; Jacob imaginem Ecelesiz et sancti. Per hoe quod senuerit Isaac, consummatio mundi ostenditur. Par hoe quod oeuli Isaac caligave- int, significat fidem de mundo perisse, et religio- nis fumnen abjectum esse. Quod filius major vocatur, acceptio legis est Judsoruin ; quod escas illius at- que capturam diligit pater, howines sunt ab errore, vali, quos per doctrinam justus quisque vena- tur, Sermo de repromissione est benedietio et spes regni futuri, in quo cum Christo sancti regnaturi Rebecea gerens Spiritus sancti Qguram, qua, fuvura, noverat in Christo, In Jacob autem meditatur. Loguitur ad filium suum juniorem :Vade ad gregem, I Det affer miki duos hedos. Pretigurans carneum Sal~ ‘atoris adventum, in quo illos vel mazime liberaret, qui peccatis tenebantur obnoxii. Siquidem in wi versis Seripturis hadi pro peceatoribas aceipiuntar. Quare autem duos jubet afferri? Quia duoram signiti- atur assumptio populorum, quos,teneros @ honos, docibiles et innocentes, auimas ostendit, St Esau, fides et Scripture Hebreeorum sunt, quib Postinodam indutus ést populus gentium. Petlesqu illivs brachiis cireumdatze sunt peecata, wiri plebis, q extensione, manuem cracl secum pariter affixit. Quod Isaae querit ab Jacob cur tain cito veniret, velocem in Ecelesiam miratur credentium fidem ; quod cibi delectabiles offerunter, hottja Boo placens, salus est peccstorum; auyd31 BEDA VENERABILIS OPERUM PARS tI, — EXEGBTICA GENUINA. 358 postea sequline benedict’o, et illins odore perfrui‘ur, A pinguedinem praeiniorum coolestium extraneorum in \urtutem resurrectionis et regna aperta voce pro- futurum significat; ut dicitur, Credo videre bona Do- antiant, Taliter vero benedicitur : Eece odor fli mini in terra siventium. Abundautia frumenti, vini sicut odor agri pleni. Odores nomiuix Christi et olei, bistorialiter respicit ad trin loea in quibus sicut ager mundum implent, cujus benedietio de habitaverunt fii Israel. Abundantia frumenti, tore cali, de verborum pluvia divinorum, et de terra Chanaan, ubi aecepit Jacob benedietionem sb jedine terra, hue est congregatione populorum, Isaac; vini in Agypto, olei in terra repromis radive framentorum, Hee multivudo, quoniam —Sive hie tria coltigit de sseraniento corporis et sanguiris sui, illi promissionis, Aliter abundantia frumenti signiicat sutem serviunt ex Gentibus ad illum conversi. *buudantiam frumenti Joseph in A2gypto ; abuuda Ipsum adorant tribus populi ex circumeisione cre- jantiam manna: in eremo; abundantis dentes. Ipse est Dominus fratrum suorum, quia olei, abundantiam term repromissionis. Per abon- plebi dominatur Judaorum. Ipsum adorabunt Hii dantiam frunenti, vini et olei, optatur ut offerst matris sux, quia ipse ex illa secundum carnem Ecclesia Christo abundantiam perfectorum operam, ses. Ipsum gui muledizrit, malodiciu et: et qui eh maniata dura ac leva, quande abyndauter has benedizerit, benedictionibus replebitur. Quis nesciat ® Christus ommi sancto optat. Per fruinentum, vinum Judzos Christo maledicentes esse maledictos, et et oleum, cogitatio, verbum et opus significantur. populun Christianorum Christo benedicentem esse Frumentum enim creseit; oleum quando liquoren benedictum? Ecce alium pro alio benedixisse Isaac, profert, non crescit : sic et cogitatio crescit in ver- expavit et cognovit, nec tamen indignatar relato bum, et verbum creseit in opus, opus Aibi sacramento, sed confirmat, dicens: Benedixiilli, Sic omnia que sequuntur Jacob histo et benedictus erit. Hee est benedictio que data est niunt, et Christo a Deo Patre, et populo Christiano opulo Christianorum. Sed nec tamen majo- & Christo, et unieuique sancto, sicut superius expla- ren flium fuisse despectum putandum est, quia cum —natum est, intraverit plenitudo gentium, tune omnis Israel sal- CAPUT XXVIN. ‘vus eril. Cujus benedictionis prophetia hac est: In Jacob autem fugicns dolos frat pinguedine terra, et in rore cli erit benedictio tua: patti in pinguedine terre et fecunditate, videlicet rerum, € potentia regal, que in i relicta domo ‘adit in regionem longinquam, ut acciperet i uxorem ; et Christus abiit in gemtibus a populo, populo fu't; et in rore et patria domo, idest, Jerusalem, accipiens inde ceeli, id est, in eloquiis divinis, ipsis enim credita ¢ sibi Ecclesia, sicut seriptum est : Vocavi plebem ‘sunt eloquia Dei, ‘mean, non plebem meam. Vives gladio. Quia sanguini in initio populus ille — Pergente autem Jacob in Mesopotam mmenit lo= deditus, hae in Christo vel in prophetis exercuit, um qui rocatur Bethel et posuit sub capite illins le- Fratri tuo servies, et reliqua. Significat quod Idu- pidem magnum, Et dormiens vidit scalam subrizam ‘mai servituri sunt Judzis, et tempus esse venturum innilentem clo, et angelos Dei ascendentes et descen- tutis, Spiri- dentes. Bethel interpretatnr domus Dei, quae est seilicet po- ceclesia, ubi Jacob dormivit, hoc est, ubi Christi excuies ju- tualiter autem fratri tuo servies suinor Pulo Christiano. Tempusque ceniet, cut guun illus, et reliqua, Dum per agnitionem Adei conversus, depositurus onus e manibus excisus de monte, legis, quando jam non servus populi minoris, sed crevit in montem magnum, et implevit omnem ter- per fidem frater vocaberis. Igitur Esau post bene- ram. Quod autem unetus est, quis nesciat Cristum i invidiz. stimulis concitatus, frau- ab unelione nuncupari? cui dicitur, wnsit ce Deus (ave ve nimirum et Judaieus populus oleo lait. FL per scalam nihilominuy Christus ia- 10 praieditatus, non selun Dominum eru- it: Ege sum via, et memo potest ve- cis patibulo tradidit, verum etiam eredentes in illum per me, Erectio autem lapidis, aque ad eflusionem sanguinis persecutus. Alii au- resurrectio Christi. Non incongrue autemt juxia alle~ tem dieunt, Ecce odor filii mei, conjungi debere ad locum ubi dicit, Sensit vestimentorum illius fragran- pro diversis causis Christus intelligatur, sicut ia diam, et reliqua. Hae autem sententia tam Christo snultis locis invenimus. Angeli autem ascendentes vsque adeo proprie convenit, quam populo Chri- et descendentes predicatores sancti sunt. Ascendunt stiano, Odor autem Christi, doetrina Spiritus sancti utique, eum ad intelligendam illius eminentissimaun, per Evangelium, sive in apostolis, ut eder bonus Bei divinitatem excedunt universam creaturam, ut illom, sumus, et unicuique dociori in sua doctrina et exem- int, ut, In principio erat Verbum, et Verbum plo. Hee omnia quaz sequuntur, tam Jacob historia- erat apud Deum, et Deus erat Verbum, et per ipsum liter conveniunt, quam populo christiano; quando omnia facta sunt, et sine ipso fuctume est nihil. Beseen~ autem ex persona Christi, ad populum Christisnum, dunt autern, ut illum inveniant, ut, Pactun = mm De pinguedine terea, id est, populus Christi. Quando liere, factunt sub leye. Ula scala a terra usque ad c@- vera sancio a Christo dicitur de ginguedine terre, lum, id ost, 9,carne usque ad Christum, quia io il= IN PENTATEUCHUM COMMENTARIL. — GENESIS. tamales proficiendo , ut ascondendo spirituales A vero hae significat ad Jacob, quod a flont ad quos lacte nutrienilos spirituales descen- dunt, cum illis loqui non possunt, qua c bus, sed quasi carnalibus : ipse est sursum in cspite 800, ipse deorsum in corpore suo, quod est Ecclesia. Ipsum ergo scalam intelligimus, quia per ipsum sscenditur, ut excelsa intelligat; et ad ipsum de- seenditar, ut in membris illius parvulus nutriatur et per ipsum solum se erigunt, wt illum subli- miter exspectent, per ipsum se etiam lumilient, ne illom tiumiliter ac temporaliter enuntient. Quod autem Jacob in terra Chanaan non vidit isiam spi- jfeat unuaiquemque non vi- dere visiones spirituales, nisi deserat peccata et vi tia, ac postquam deseruerit , sine dubio videbit Quodque post sulis occasum vidit Jacob istam visio- nem, significat quia post occasnm bonitatis mun- dislis videt quisque sanctus spiritualia in Boel Jacob auten qui tulit lapidem, significat populum Christianum, Lapides autem de quibus portaiur la~ pis, id est, Christus, significat Judsos, qui dicuntor i, propter duritiam cordis eorum. Christus autem dicitar lapis propter firmitatem et stabilitatem, qui ex Jadzis carnem assumpeit. Qui etiam sub capite positar, boc est, sub principatu populi Christiani, Dormitio autem Jacob ejusdem populi mortificatio- em significat pro Christo, viliis et passionibus, {Qood autem Jacob non dormierit usque dum veniret ad lapidem, significat populum Christianum supradi- tam mortificationem non habere usque sd adven- tum Curiati, propter cujus adventum et mortificatio- nem vitiorum videt unusquisque sanctus spiritalia, sleut visionem Jacob post dormitionem vidit. Scala ‘autem quam vidit Jacob, secundum alios, duas leges siguilcare dicitur. Ligna autem, id est, gradlus seal, ordinem signilicant mandatorum ; qui etiam gradus Guindecin dicuntur, et quindecim psalmi, qui canti- cum graduum inscribuntur. Angeli autem ascendea- tes et deseendentes angeli sunt qui miivistrant bo- minibus , id est, misericordes et immisericordes Aliter per angelos ascendentes signifieantur ii q incipiunt quidem pasaitentiam, sed non perfeiunt. ‘lier per hanc scalam vita ostenditur uniuseujasque et per duo ligna, corpus et anima, Quod quedicit aacendentes et descendentes, signifieat quod spiritus aniuseujusque hominis ascendunt et descen dant inter actualem vitam et contemplativam. Ali ter. sscendunt et descendunt, de terra ascendentes iatelliguntur, ut Ellas et Bnoch; et descendentes de eto, ut daemones, qui etiam angeli dicuntor, non Nam Apostolus afgelos vocat, phiset. Vol per ascensum et descensum Jeet descensum Christi, quando relicia dextera Pi tris omnipotentis, tanquam sponsus de thalaino pro- cedens, et assumptionem earnis In mundam venit : ascensum aulem, eum mortis confractis viribus, vi- tor glorious, captivan ducens ceptivitatem, in ctum videplibus discipnlis etevatur. istorialiter terram suam iterum ascenderet, quamvis nune frateis Esau indiguationem propter benedictionem dolo ma- tris subreptam fugiens, in Mesopotamiamdescenderet. Descendit autem Jacob in Mesopotamiam, quia situ loci inferior est quam terra promissionis. Quod au- tem Deus locutus sit de scala, signifieat locutionem Dei de éuis mandatis ad homines Terram in qua dormis, tibi dabo et semini txo, Hoe historialiter impletur, et spiritualiter terra Ecclesim Christo data est, et semini illius, id est, populo Christiano, Qeeidens autem in hoe toco oecasum b mundo significat, orient bonitatem futu- ram, septentrio coufractionem voluntati«, meridies calorem fidel. Que sunt autem porize coxli, nisi mandata, sive apostoli, qui porte dicuntar ? quia per illoram docirinam intratur in credulitatem Pa- tris, et Filli, et Spiritus sancti. Oleum autem super tione, sive de divinitate, sive.de misericordia illus. CAPUT XXIX, Post hane visianem inde Jacob iter faciens, vidis coves, et pastores, et puleum aque, et lapidem magnum superpotitum, Figuraliter aulem oves justoram po- puli, pastores prophetz sunt, qui usque ad adven- tum Christi Spiritu saueto mundati, populum Israel gubernabant. Lapis puteo superpositus Hguram Do- mini praferebat; puteus Spiritus sancti, qui opertus fuit, nondum adveniente Christo, et bomine facto Verbo Dei. Aliter per puteum baptismum, per agrum hie mundus. Quod autem greges dicuntur, fldem Trinitatis , vel tres leges cum supradicto popula accumbentes, id est, in humilitate. Per pecora que ex illo aquabantur, simplices, et baptismi gratian invenientes. Per lapidem quo claudebatur os pulci, infldelitatis, qua abjecta, homines possunt ym accipere. Pastores autem in hoe luco apostoli sunt, qui Christus lapidem de puteo abstu- lit, id est, iufidelitatem de baptismo, Alter puteus, Vetus Testamentum ; tres autem greges sunt, phy- sicam, ethicam, logicam exercentes; pacora autem, populus veteris legis, sperans in bonis terrae. Lapis ero littera legie, qua celavit sensuum spiritualem, quam Christus adveniens amovit ‘Igitur Jacob pergensin Mesopotamiam, accepit won reeduas, flias Laban fratris Rebecca. Primo Liam, secundo Rachel, et ancillam Liz nomine Zelpham, ¢1 ancillam Rachel nomine Balam, ex quibus qua- wor genuit duodeeim flios. Duz uxores Jacob libe- re, possunt esse duz vitz in Christi corpore, que nobis pradicatze sunt, Una temporalis, in qua labo- ramus : alia zlerna, in qua delectationem Dei eou- . Lia enim laborans interpretatar, Bachel |. Actio orgo hujus vite, viinus ex fide, laboriosa eat, et incerta ia operibus, quod perveniat in exitu, ad uilitatem illorun quibus contwlere volumus. Ipsa est Lia prior uxor Jacob, ac por hoe infirmis oculis fuisse describitur. Cogitatio- tues enim mortatiun timid : spes vero contempla-35 tuonis Dei haliens scientiam, ipsa est Rachel, dicitur puletra specie. Mane enim amat omni specie studiosus, et propter kane servit grat Laban ‘qvippe interpretatar dealtatio. Per illam enim gra- tiam peecata que sunt ut phasnicium, ut nix deal- bantur, Ergo propter Rachel, non propter Liam ervitur, Quis enim actualem vitam propter semet- ipsam expetierit : sed tamen norte supposita, ex- ertas est fecunditatem ejus, Actualis enim vita per exempla atque doetrinam, miuling generat filios : ‘cum autem uniewique sub dealbotio i mitalo per septem mandata le septem praceptis, quasi serviens aliis septem annis: ‘ut sit pauper spiritu, miis, logens, esuriens, sitiens- que justitiom, misericors, mundo corde, paciticns. Vellet enim homo, si fieri posset, sine ulla taboris tolerantia statim ad pulchre contemplationis delicias ervenire ; sed non hoc potest esse in terra morien- ium. Unde dieitur : Non est moris in hoc loco, ut ‘minor habeatur antequam major: quia non absurde major appellatur, quia tempore prior est. Prior ‘autem est in ernditione hominis labor boui ope quam requies contemplationis. Sed et hoc scienium est, quod postquam [iam Jacob fraude deceptus pro Itachel uxorem accepit, dicitur ei a socero La- ban, ut septem dies post nuptias sororis prioris ex- pleat, et sic aceipiat Rachel, pro qua iterum septem annis allis serviturus sit. Non igitur, ut quidam male existimant, post septem annos alios Rachel accepit Uroren, sed post septem dies nuptiarum prime : nam sequitur : Et ingressus est ad Rachel, et dilerit ilam magis quam Liam, et servicit tris. Itaque amba: uxores Jacob liber : amb: quippe sunt ftize remi peceatorum, hoe est dealbatio- nis, qu est Laban : una amatur, alia toleratur. Pro fecunditate f.uctum quippe maximuin habet labor Justorum in illis quos regno Dei generant in tribuln onibus multis, Rachel clara aspectu, mente accedit Deum, et vidit in principio verbum Dei apud Deum, et volt parere et non potest : quia generationem illina (quis enarrabit ? et ideo sterilis, quia in variis. pressu- ris ton subsenit. Ipsaque interdum procreandi ch ritate inardeseit : vult enim docere quod novit, et dolet potius currere homines ad illam virtuiem, que IMlorum necessitatibus consnlit, quam ad CAPUT XXX. Zelavit Rachel sororem suam; et quia purus spiri- twaliter editus substantia: verbis carnalibus exprimi ‘non potest, Per quaslibet similitudines corporeas legit Rachel ex viro suo, et ancilla suscipere filios, quam sine filiis remanere. Bala quippe interpretatur tnveterata : de velere quippe vita carnalibus sensi- us dedita cogitamur imagines, cum aliquid de in- commutabiti substantia veritatis auditur. Suscipit de Lia et ancilla sua Glios, amore protis numerosioris. wsenimus autem Zelpham in'erpretari os hians : et LEDE VENERABILIS OPERUM PANS I. — EXEGETICA GENUINA. unde A illos significat, quoram prasdicatiane os erat, et cor now erat. Christus enim inquit : Mie popw'ns labia ‘me honorat, cor autem corum Longe est a mez et ex ‘Zelpha tamen proles suscipitur: sive, ail Apostolns, ‘occasion, sive veritete Christus annuntietur, in hee gadeo : et sunt viri quidam affectus, licet ex eve- ficio Rachel edit, eum vieum sium secum debit le cubiturum acceptis a filio Lie mandrageris malis, cum sorore enbare permittit, Seimus mandra- Goram pulchram esse, et suave olentem, sapere hic signifcari bouam famu mundialem, Unde dicit Apostolus : Oportet Keclesiom textimonium habere bonum ob his gui forie sunt, qui plerumque reddunt splendorem laudis, et odorem bone labore versantur. Propterea Liz Gilius mandragoram invenit, exiens in agrum, id est, honeste ambulansad iNlos qui foris sunt. Doctrina vero sublimior in con- temnplatione defixa, hane poputarem gloriam nonas- sequitur, wi joniuin habeat ab his, qui inter turbas populares laborant, et ita quodammodo mala mandragoriea per perveniant ad Rachel : 2¢ ipsam vero Liam per filium primogenitum, id est, per honorem fecunditatisillins. Plerique etiam booo ingenio praediti, quamvis idonei regendis popalis fuis-e possint, tamen evitant, et in doctrine otium tanguarm in speciosos Rachel ferantur ainplexus. Et quia bonum est, ut etiam axe vita paulo latins inno- fescens, popularem gloriam mereatur : injustam est autem, ut illam consequatur, si amatorem adminit- trandis ecclesiasticis curis aptum otium detinet, nec- Gubernationem communis vlilitatis impertt. Propler- cea Lia soreri sum dicit : Parum ese tibi, quod virem eam accepitti, insuper et popularem gloriam requits Proinde ot illum juste comparet, impartit Rachel v- rum sorori sux: utsi vacare scientia: diligerent, suscipiant tamen regimen propter hoc qui identi sunt: sed ut hoe suseipiant, non coguntar. toe a tem significat, quod dicitur : Cum renisset de agre Jacob, occurrit ili Lia, detinensque illum, ait : Ad me (quia mercede condusi te pro mandragora fli ‘mei : tanquam diceret : Vis conferre banam oyivio- noli fugere otiosum laborein. Have in Ecclesia geri quisquis advertit, cernit. Potest quoque Lis Le- clesiam significare. Lia enim synagoga Dei gensit populum. Et oculis quidem gravida legitur, quit jem sensum in littera videre non potuit. Ra- ior, id est, Ecelesia tempore posterior : pal- incta corpore et spiritu : qua: etiam i iritum synagogs 6 Dominus, ut sssumeret Eeclesiam, prius sibi synagogam conjunsit. Servivit Jacob pro duabus uxoribus septem annis, tempus be- jus leat : quia per septem dies tempas erolvitur, in quo Dominus formam servi accerit. factus obediens usque ad mortem ; ille pro oribus servivit, Et Dominus ait : Non venis filins hominis,peens acquisivit, Christas diversarum gemtium varie~ ‘tatem sibitnet congregavit. Ie tres virgas amputatas manibus ia alveis aquarum posuit, ut illarum con- temnplatioue multiplicarentur illi oves; et Dominus twoster in aqua baptismatis trinm personaruin no- ‘Yum proposuit populo fideli, ut quisquis pleno rorde prospexerit, efficiatur ovis Dei. Ab aliis idcirco pri- mos mensis sine mercede agi di ospitio F, quia tune in Laban quoque ad Jacob pro pu dint : Quid mercedis accipies, sive pro dilectione ‘llivs ? Quod au em Lia in nocte coujungitur Jacob, Wignificat syn>gegam Deo cunjunetam in tenebris lit- Wee; turbaque amicorum Lise signiteat trbam patriareharum et prophetarum. Rachel vero in die, id est, Ecclesia gentium in die Novi Testan jesqoe amicorum turbe significant apostolos, qui sunt amici Dei, Ecclesiz gentium, Et vocavit nomen illiws Reuben, qui doctorem perfectum siguideat in Keclesia. Videutem Glos, id est, in Eoclesi Wentem fiios hareticorum, et non permittentem ‘tabitare in Reclesia. Simeon vero significa pupulum Christianuin, qui audit legem in tompore Novi Testa- menti. Duo simul Olii Lim signiticant duos populos Eeelesizz. Ruben populum Judeorum, qui vivit per Jegeas : Simeon populum gentilem, qui audit legem ab apostolis atque doctoribus, ut alibi dicitur : Oculus sidens testimontum perhibebat mii, et auris audiens beatifcavis me, Et vocavit nomen illius Levi, qui in- terpretatur copul ‘Bom copulantem Christo omnes sanctos per doctrivam suam. Judas sero figuram Christi tenuit, Confueor tibi, Pater calli et terre; i Christianum, qui confitetur Patri, et Fi pepulam , et Spiri= tai sancto. Rachel antem quando conjunsit Balam ifieat synagogam Judzorum, sel ex parte apostolorum Ecclesiain Christo conjungentem Egressus autem Ruben invenit mandragoras. Moc ge- as ligui ab al bere tam in manibus, quam in pedibus, sive in digits, sive capite : caput tamen non habentes, id est, Christum, qui est eaput Ecclesia. Laban siguifi- at poputam imperitum, qui aibss per hzeresim, et aigras per peccatuin animas docent, quando placiti edvenerit tempus, id est, tonsurz ovium, vel divi sionis. Laban quoque, cojus figuram tenet i loco, paulo ante dictum est. Jacob sine dubio Chri- stum significat; tres autem virga, tres leges; carna- fia, exenspla patriarcharum, prophetarum et apusto- Joram; aqua posta in canalibus, per exempla supra ur, Afferte Donvino filii Dei usque arie- nnes oves diversi coloris assignan- ter Jacob, sic anime sonctorum diverse, et pro virtatibas Christo, Aliver ttes virge, Chri & Spiritum sanctum, et Mariam signilicant : J: tutem Deum Patrein; aya doctrinam Eva b IN PENTATEUCHUM COMMENTARIL. — GENESIS. io : sigoifleat populum Christia- @ Unde tes, doctores sanctos. CAPUT XXX1. Decem vicibus mutavit mercedem meam. Woe pro magoiti ur, sive pro consuetudine howi- num 1o juendi, sive pro quinque annis, quibus Jacob servivit ad Laban. tn quinqus autem anni decem vices, quia oves Mesopotamize bis anno intelliguntur. Jacob autem solus intravit ad Laban, sic et Christus singulariter ad diabolum in ‘monduin intravit; et sicut Jacob de substantia La- ban dives factus est, sic et Christus ditatus est de substantia diaboli. Quid autem signifieat hoc, quod B tem comprehendi quisivit, et non ‘cum aliud superiv etidola qua Rachel furata erat, nit? Laban diabolum significat, vit. Laban interpretatur dealbatio: cum enim sit diabolus tenebrosus, ex merito transligurat se in angeluia lucis. Huie servi- Vit Jacob, id est, ex parte reproborum Judaicus po- pulus, ex cnjus carne inearnatus Dowinus veui Potest etiam per Lalan mundus exprimi, qui farore Jacob persequitur electos quosque: qui Redemptions nostri membra sunt, opprimere conatur. Mujus fi lias, id est, mundi, sive diaboli, Jacob abstulit, cua Christas sibi Ecclesiam ex gemilitate et ex e:reumei- , quam ex domo patris estrabit, cum Obliviscere populum tuum, et domum patris tui, Quid ver0 in idolis, nisi avaritia designatu.? Apostolus : Avaritia, quoe est idolorum Laban vero veniens apud Jacob, nou inve- niens : quia, ostensis mundi thesauris, diabolus in Redemptore nostro vestigia terrenze concupiscentin ‘non invenit; sed qua non babvit actibus, illa seden- do Rachel cooperuit. Per Rachel quippe, qua ovis Dei dicitur Ecclesia s'gnificatur. Sedere autem, est humititatem poenitentia appetere, Rachel ergo se- endo operuit, quia sancta Keclesia Christum quens, terren:e concupiscentix vitium per humilita- tem ptenitemtia operuit, De hi rum dicitur : Beati quorum remisse sunt iniq et reliqua. Rachel sign iter currunt, sed bis maxime eveniunt, qui qua: cetfemsinato gressu gradientes, per blandimenta hujus resolvuntur. Unde illic ejusdem Itachelis ver- ba sunt, juxta consuetudinem feminarum : Nune ac- cidit mihi. Inierunt autem fadus inter Laban et Jacob, postquam persecutus est illum Laban. Tulitque Jacob lapidem, et eresit illum in titulurm, quem vocavit Lu- ban, Tumalus vestis, EX Jacob acervum testinonii inter Adeles, cui tam Jud:eos quam gentes, testis est lapis eminens, id est, Christus : acervus lapidum, i est, multitudo sanctorum, Omnis substantia Jacob quam tulit, populum Ch wun significat : servi autem, illos qui Chistum timent : cameli super quos ‘ponitur substantia, fortes in fide sive tortuosi sunt29 BEDA VENERABILIS OPERUM PAKS — EXEGETICA GENUINA, 200 asini vero, simplices sunt. Sicut autem Jacob omnem A beuedictus erat, et claudus; benedictus in his qui familia suam porta ad terram repromissionis populum Christianem per ripas boptismi ad nowum Testamentum, vel ad regnum eceloram. Jacob per- ‘gens ad Isaxe, sigaificat Christuin pergentem ad Pa- ‘trem in coelutn. Quodque dicitur, Noluit Jacob conf- teri socero avo, significat Christumn Iatentem a diabo- fo, ut perficeret ad quod venit; quodque sequitur, Cave ne quicquam aspere loquaris conira Jacob, si- nificat Deum Patrem non permittentem disboluin Christo nocere, et populo Christiano, Et abiges filias meas: hoe est, persona diaboli, si potuissgt ad Christus loqui. Quod autem Labon et Jacob ambo Yenerunt per Euphiratem, signifleat duos populos ve- nientes per baptisinum. Laban tamen reversus, et omnes quierant cum illo, significat illos quit bapti- amt d'gnitatem non complent, et reveriuntur ad ite terom, Mons autem, Ecclesia Novi Testamenti telligitur : convivium, caro Christi et sanguis. Et dixit Jacob fratritus suis : Colligamus lapides congregatisque lapidibus, fecarunt acervum, et vo- eavit illum Laban acervus testis, et Jacob acervus testimonif, Acervus Hebraica lingua dicitur aduero~ tes. Rursnm lingua Syrlaca acervus Gar, nominatur testimonium, sed utha. Jacob vero Galaat, Laban Gat, Seduth gentis suze sermone vocavit. Jacob in- erpretatur supplantator : Israel, princeps cum Deo : et hoe ideo, quia cum Deo praevaluit. CAPUT XXXU1. In baculo meo transiti Jordanem. Ac si dixisset In medio charitatis fui, cum non habuerim nisi baculum tantum. Per baculum autem, arma qua tutraque manu tenentur: et si ista sententia Christo referatur, baculus Christi, patris auxitium in passio- ne, et in resurrectione : qui Christus nune cum duabus turmis, id est, duobus populis egreditur per baptismum : turma autem minor esse dicitur, quam turba. Si autem ad Christum referri possit, quod dicit, Erue me de manu Esau : ex parte carnis intel- igendum est. Aliter per orationem Jacob in isto toco, oratio Christi pro suo populo ostenditur. Mu- era autem que Jacob ad Esau misit, significant fHlos quos Christus dimisit in potestatemn diabo! per ripas flaminis Euphratis sic et Chrisins portavit His transsctis, Misit Jacob nuntios ad Esau fratrem yy sum, miltht munera; et traductis oninibus per torren- tema, ipse remansit solus, Et vir luctabatur solus cum illo, pravaluitque Jacob : nec dimisit, nisi benedictio- nem extorqueret, sacrumque nomen acciperet, Vir Chiristum signifieat, evi ideo pravaluit Jacob, quia Populus Israel, cujus ille tune figu sloney‘d est, in torrente, pravaluit com infirmo in carne Christo luctamen biabuit; et tamen Jacob benedictionem ab angelo, quem supe- ravit, iimpetravit impositio, uthque benédictio Nem Israel lens Deum, vel princeps cum Deo, quod crit in Mine prie- ium Justorum ornnioin. Tetigit autem Angelus lati- tudinew femoris, et claudumn reddidit, sieque Jacob C populo persecutori, per septem hujus mu ristum ex illo populo erediderunt ; claudus in inf delibus : nam femoris verbum, latitudo generis est, ‘el niultitudo : multi quippe ex illo populo devia tes, in errores sui seminis claudicaverunt. Clandice verunt enim, inguit, a semitis suis : qui populus nos solum claudieat, sed et ultra generare Gilios noa potest, Denique quod dixit, se vidisse Deum facie ad fociem, cum superias virum secum luctari narrave- rit sign quia idem Deus homo futurus erat, qui cam Jacob populo luctaretur. Historisliter autem iste vir quiluctabatur eum Jacob, benefleium Dei ex- t sciret Jacob, quod illud non proestaret . Ipse enim magnopere fratrem suum timui ‘superare non posset, id est, voluisset. Respondet, car le exprimere : quia solito nomine utimur usque ad diem judicti, m Meronymus ait : Phanuel autem facies Dei inter pretatur. CAPOT XXXII Primi vero et secundi et navissimt in multitadine Jacob, plebes Keclesiz: significant. Servi autem et ancille primo wittuntur, conjuges signifieat. Li vero et fii illius .in seeundo loco, prenitentes continentes. Rachel et Joseph in novissimo, sanctos qui Christo prope sunt, significat, Quod antemn dona misit fratri suo, siguifleat illos quos. Chri UL superius ‘wus. Quod autem dieitur, Jacob inctinavit per septem: it in persecutionibus ideireo munera misit prius, ut placaret illum ante quam videret, atque ideo caput illi Inelinasset, @0 quod primogenitus Esau fuit, vel pro timore illiu sive ut impleretur prophetia patris sul, qua dixit : Tempus veniet, cum exeu bus tuis, et retiqua. Qu Esau, id est, diabolo, Alii autem diew cob idcirco in noete visionem vidisse, qui videre non potuisset, quom vidit in noete : ficaretur, non esse Jacob similem Moysi, qui visionem vidit in die, significat legem Novi Testa menti, Jacob autem nocte vidit, siguificat veterem legem. Sicut autem Jacob potuit videre simuilitud- them specie, quam vidit, nee mortem illi non pra uit: ostenditur, quia sic potuisse speciem Esau videre, et mo:tem illi prorbuiste. Jacob autem con- Grediens significat populun Christianum, qui Chei- sto contrariug erat ante baptismum. Percussio autem nervi gladio, coneupiseentiam peccath gladio verbi Dei pereussam. Cloudieatio autem unius pedis osten- dit, quod uno utimur spirituall pede, abjecto vitio earnis. Jacob autem in hoc loco eum duodecim fis lilius, Christum cum duodecim apostolis significa : et una filia illfus, unam sanetam Eeclesiam. CAPUT XXXIV. Sichem @lius Ewmor, Dinam fiiam J Eqressa est quippe, ut videret mulieres quam cum vidisset Sichem filius Em illusan IN PENTATEUCHUM COMMENTARIL — GENESIS. 202 mor Evci, princeps terror illius, adomavit, et rapuit, A ret Ecclesiam in tempore persecutionis Aliter per 4 dormivis cum illa, vi opprimens virginem, et com- slutinala est anima illivs cum ea, tristemque Blandi- dis deliniris, Dina quippe, ut videret mulieres regiv- nis extranea, egreditur: cum unayuseque mons negli- Bens studia sua, et actiones aliena curans, ex- tra habitum , ac extra or tur : quam Sichem princeps terra: opprimit, vi- délicet inventam in exterioribus curis, diabolus illius ad eam, 1m Sibi, per nequitiam respicit, et cognita ‘ealpa resipiscit, atque flere conatur. Corruptor au- lem apes ac sceuritotes vacuns ante oculos ponit, quateous utilitatem tristitie subtrabat. Rocte illic adjuogitur , tristemque bianditiis delinivit: modo enim aliorum facta graviora, modo ail perpetratum est, modo misericordem Deum loquitur, modo pcenitentiam pollicetur. Adhue sequens tem pas, ut dum per hoc decepta mens, ducitur ab fentione poenitentiz, suspendatur. Quatenus tune ‘bona nulla suscipial, quam tune mala nulla contri stant; et tune plenius obruitur supplici det nunc in deliciis. Cxterum, secundum supetio- rem explanationem, Dina Ecelesiam signifieat, di bolo copulatam per gentilitatem ant baptismum, sive post boptismum per erimina : quam vindicant pater et fratres ejus, id est, Christus et apos indicantes. Ecclesiam, quae est soror apostoloram. Dina autem per dolum vindieatar : sie Ecclesia a Christo super diabolum per dolum vindicatar.’ Duce autem vindiete a Si isio et occisio : sie bina fuit vindicia diabolo, id est, im prasenti et ia futuro, sic ot peccatoribus, Quod au- tem die tertia sumpta est vindiela de Sichem, siguili- cat vindictam tertia lege in diabolum et in peceato- res. Aliter Dina significat animam uniuseujusque peceatoris, vel hominis ineuntis conjugivm cum bzretico, quam vindican, Chrisgus et doctores. antem dicunt hang vindietam, hus facts esta meone et Levi, Domino non displicere : quod in hoe estenditar, quia liberati sint de manu {nimicorum seoram : sive quod legen Del, et circumeisionem vindieaverunt, eo quod vim fecit eircumcisus super iam qaz de cirenme’sione fuerat. Aliter hue Do- smino displicuit, dum Sichem et pater illius ab Jacob circameislonem acceperunt, sed tamen Simeon et Lari pro merito patris illorum sanati sunt, CAPP. XXXV, XXXVI Idols autem que Jacob sepelivit sub ligno, sigai- Scant vitia et peccata quae absconduntur sub ligno erocis. Inaures, inobedientiam : mutatio indumenti viroram propter vindictam in Sichem , significat opera mala uiutanda esse ad meliors tur: Exspoliate vos veterem hominem cum actib Dehine loquitur Deus ad Jacob, ut habltaret in Be- ‘hel : ibi euim pareret, Rachel Benjamin, mortua est. ‘Sed quid sibi wult enim, eumdem Benjamin Rachel pareret, vocavit nomen iltins, Bolores mei ni tonwa prophetans ex illa tribn Paulam, qui alli eun sumuntur, nempe eircam- C Benjamin terrestris Hierusalem Gguratur, que: in tribu Benjamin, enjus populus gravi dolore iatrem afileit, effundendo sanguinem omnium prophetarum, insuper etism in nece Christi acelamans impiis Vocibus : Sanguis ejua super nos, et super filios uo- stros, Alii dicunt, per hoe iter Jacob ad Betbel, iter Christi ad Ecelesiam Novi on inmolavit victimam usque dum venit in Beth- Jem. Quod autem dicitur transcurrere greges, per anticipationem dici putatur : eo quod grex Jacob in €0 habitavit, sive grex angelorum, qui nativitatl Domini ministrabont : Et venit Salem civitatem Sicki- morum in (erra Canaan. Quomiodo nine bic Salen Sichem civitas nuncupatur, oum Hierusalem, in qua esse quod B regnavit Melchisedee, Salem sit ante dicta? Aut tur unum urbis et loci nomen in alia atq tribu : aut certe istam Salem, quse nunc nominatur Sichem, di hic interpretari consumumatam, que perfectam ; et illam quae prieterea Hierusale dicta est, paciticam, nostroque sermone transferre. Utranque enim accentu paululum declinato hoe vo- cabulnm sonat. Tradunt enim Hebrai, quod cldudi cantis femur Jacob ibi convaluerit et sanatum sit, €1 propterea eamdem civitatem curati atque perfect ‘Yocabulum sortitam esse, Etdizit ili Deus : Jam non vocabitur nomen tuum Jacob, sed Ierael erit nomen sunim : ef vocaci: nomen iltivs Israel, Dudmn nequa- quam ili nomen impositum, sed quod imponendam erat pravdicatur. Quod it futurmin promit- titur, hieque docetur exemplo, et Jacob Glins Zore, pro eo de Rosra. Mune quidam suspicantur Jacob sessg, in Bue additum esse voluminis, contra Nebrei asserunt de Naghoris illum stirpe generatum. Inter- ea Ruben patris sui coneubinam violavit, Per Ruben opulus primogenitus Israel ex eireumcisione sigai featur : qui patris coneubinamy polla.t, id est legem Dei Veteris Testamienti sepe praxvaricando maeula- vit, Quod autem vetus lex concubina vocatur, Pau- lus dvcet, dicens: Abraham duos filios habuit, unum de ncilla, et unum de libera : hee autem sunt duo Tesia- menta, Ruben jonis Alivs, vel vi- dens flius, vel videns in medio. Dixit enim ma illius : Vidit Deus humilitatem meam. Simeou, auditio, dicente maire: Exaudivit me Dominus. Levi, Apo- stolus : Applicabitur enim (inquit) vir meus, sive mexs erit : sive quod melius, prosequetur me vir meus. Juda interpretatur confessio : dicene matre Modo confitebor Domino. Dan, judicium, dicente matre Rachel: Judicavit me Deus, Nepthalim, conversant vel dilatavit me, vel certe implicuit me, ait enim ma- ter: Comparavit me Deus sorori mee. Gad interpretatur tentatio, vel latranoulus, vel fortuna, dicente matre : In fortuna acerbata pronuntiante vita ego sum: ton ‘char, est merces :et hoe ideo, quia n suis Roben introitum, qui Rachel debebatur, 5 jure emerat ; vol certe quia dixit: Dedit miki Deds mercedem, quia dedi ancillam meam viro meo. Zabi- fon, habitaculum : Hatitarit enim (inquit) vir mene,105 Dina, interpretatar causa. Jurgii enim in Sichimis ‘cause exstitit, Joseph, augmentum : ab eo quod sibi adi mater optavit alium, Benjamin, flius desire, mutante patre nomen, quod inater Benonin, id est, it i, pro difficillimo partu voe: CAPP. XXXVIL, XXXVIIL fleat, quem pater secundum carnem natam oxteris is preetulit. ebibi dicivur ; Amavit enim eum Jacob, €0 quod 22k illum, Senescente enim mundo, fecit illi pater, varietatem populorum ex omnibus sin corpus Christi congregatam significat. llud per quod fratrom manipuli ‘ioraverunt manipulum illias, illud est quod in 10 impletur : Adorabunt eum omnes reges ter- ne, omnes gentes servient illi, Ipse est quem sol et Jona et stelle adorant. Ipsum enimn excellentia san- ‘etorum in solis nomine, Eeclesiz claritas sub ima- ine lune, et omnium populorum wumerositas in figura stellarum adorat. Unde et pater swus inerepa- vit illem dicens : Numguid ego et mater tua et fratres fui adorabinus te? Objurgatio Ista patris doritiam Populdrum Israel signilicat, qui pro eo quod ex se matum e880 coguoscunt, adorare contemnunt. Jacob Joseph filium swum, wt de fratribus solticitudine ‘gereret, Et Deus pater misit dlium suum unigenitum, ‘ut genus huimanum peceatis languidum visitaret, Misit senim, inguit, Deus flium suum in simil:tudinem car. vis peccati, ut videret ai recte esset erga fratres et oves. Et Dominus in Evangelio ait: Non sum missng nei ad oves quae perierunt domus Israelginvenit ergo de~ soph fratres suos in Dothaim, Dothaim interpretatur ‘defectio. Vere enim erant in defectione, qui de par- riekdio cogitaverunt. Qui cum vidissent exm procul, occidere illum cogitaverunt. Et Judai videntes verum Joseph, Dominum Jesum, ut illum interficerent, vonsilium statueront, dicentes : Cracifige illum. Fera pessiona devoravit eum zid est, Judaica bestia inter- fecit illum, de qua Bominus ia Evangelio ait : Kece ego mitto vos in miedio luporum. Nudaverunt Jo- saph fratres sui tunica polgmite et talari, Et Jule Christm per mortem crueis exspdliaverunt tunicam corporalem, Pulymitam autem, id est, decoratam iversitale. Kesperserunt autem tu- nicain haedi sanguine, quis falsis illum testimoniis aceusantes, per invidiam reum mortis dixerunt gant quid sit; de quo dicitur, erimen pessimum. it fratres suos de crisnine pessimo : et ita teatiunt, quod hoc de adoratione idolorum sive cri- mine Sodomorum et Gomotrheorum dictum sit. Alii etiam de tunica Joseph dicunt; quod immortal- Christi signideare possit. Sol etiam et tuna ‘cum luten suum absconderunt justa cracem Christi, sonvertentes s@ in tenebras, illum adoraverunt. Qoomode auiem historinliter adimpleta sunt, mani BEDA VENERABILIS OPERUM PARS Il. — EXEGETICA GENUINA. 26 ‘A festum est ; sed aliqua de his somiplena inter Chei- stu et Joseph referri pussunt. Joseph quidem ad- oravit pater illius, et non mater : Christam vero ‘mater sua adoravit, et non pater caolestis, Vir au- tem qui Joseph invenit in agro errantem, sermonem propheticum significat qui Christum quasi errantem tit. Errans enim vocatar, qui errantes quit. wuiem vir, id est, sermo prophelicus, Chri » signideat Judzos recessisse de loco, de legis, idola adorantes. Ruben autem qui aitebatur liberare puerum de manibus fratrum suo- Fum, significat evs qui crucém Christi noluerunt ; et in figura Pilati diciwur, quia eooperati sunt erga erucem Christi. Et Pilatus qui est in solitodine, id Best, bonis operibue, ut dicitur : Non est qui faciat tonum, won est usque ad unum. Quodque dicitur : Mavus quoque vestras servate innozias , significa, quod’ non Judzi, sed gentes suas manus servave- Funt impoilutas. Mittitur dehine in cisternam, id est, in lacun ; et Christus exspoliatis carne humana, descendit in inferouny. De cisterna quoque eleva- tus, fama est, Gentibus venditor. Et Chri- stus, posteaquam egreditur de inferno, ab omnibus Gentibus fidei commercio comparatut. Ille per Jude consiliuin triginta iF, et ie per eon= silium Jude Iscarioth triginta argenteis venundatur. Denique Jacob posteritatis sux deplorans Yispendis, quia pater lugebat filiura suuin achissum : quasi pro- pheta Gevitinteritom Judssorum, Deuiique acidit vesti- ‘meatam suum quod in passione Dowlai légins f ‘ctu a principe sacerdotum. Sed et velum templi seit som est, ut prophetia et nudaium populum suum, et divisum ostenderet regoum illius. Ayitur Jéseph de- scendit in A'gyptume; ot Christas in bane munddal. nit illum eunuchus, castus seiticot disciplinis Evan- 6elicis populus. PUR XNKIK, Erat autem pulchra facie. Erat speciosus forma Pra filiis hominum, Et muier injecit in illum oculos, ‘utadalteriumcdmmitieret. Ista mulier figura eratsyn— agg, que szpe, sicut scriptum est, mechala ext post deve alienos, Similiter volebat Christum in adul- terii sui seelere retinere, ut negaret se esse Deum, D et Phariszoruin magis et doctrinas Scribarum, quam mandala legis servare, qua illi velut maritus erat. Christus aulem non acquiescens illicit doctrina, adulterii synagogie, in adultera: mauu veste corpo- ris appreliensus carne ¢ uit se, et liber morte dle- atructa abiit in coslum, Caluwniata est ergo weretrix bi illum tenere on potwit. Denique nee Joseph caréer tetivit, nee Dominum Jesuin inferaus tem et cum jam ibivelutipuniendus descenderat, inde alios liberans, al Denique invenit duos exnuchos de domo regis. Beo- Fam populorum, hoc est, credentium vet incredulo- conclusi sub peceate, Adz transgression obnosii teuebantur : qi ideo