mile

Zola

SULUYORUM
J'accuse, mile Zola
2007, Can Sanat Yaynlar Ltd. ti.
Tm haklar sakldr. Tantm iin yaplacak ksa alntlar dnda yayncnn yazl izni olmakszn
hibir yolla oaltlamaz.

1. basm: 2007
4. basm: Ocak 2014, stanbul
Bu kitabn 4. basks 1 000 adet yaplmtr.

Yayna hazrlayan: Aya Sezen

Kapak tasarm: Utku Lomlu / Lom Tasarm (www.lom.com.tr)

Kapak bask: Azra Matbaas
Litros Yolu 2. Matbaaclar Sitesi D Blok 3. Kat No: 3-2
Topkap-Zeytinburnu, stanbul
Sertifika No: 27857

bask ve cilt: zal Matbaas

Davutpaa Cad. Eminta Kzm Dinol San. Sit. No: 81/39
Topkap, stanbul
Sertifika No: 26699
ISBN 978-975-07-0849-7

CAN SANAT YAYINLARI

YAPIM, DAITIM, TCARET VE SANAY LTD. T.
Hayriye Caddesi No: 2, 34430 Galatasaray, stanbul
Telefon: (0212) 252 56 75 / 252 59 88 / 252 59 89
Faks: (0212) 252 72 33
www.canyayinlari.com
yayinevi@canyayinlari.com
Sertifika No: 10758
 mile Zola

SULUYORUM
Franszca aslndan eviren
Tahsin Ycel
Emile Zolann Can Yaynlarndaki dier kitaplar:

Nana, 1984
Germinal, 2011
MLE ZOLA, 1840ta Pariste dodu. eitli dergilere makaleler veriyor, ykler yazyordu.
Kendi yaamndan yola karak yazd, irkinliklerin aka anlatld ilk roman La Confession de
Claude (Claud un tiraflar), yalnzca halkn dikkatini ekmekle kalmad, polisin ve Hachettein
tepkisiyle karlat. Bunun zerine yaynevinden ayrlarak serbest gazetecilikle geinmeye balad.
1867de Thrse Raquini yaymladktan sonra, Balzacn nsanlk Komedyasna benzer bir dizi
roman yazmay kararlatrd. Bu diziden 1877de kan Meyhane, Zolann en ok satan yazarlar
arasna girmesini salad. Dizinin en nl romanlar ise, Nana ile Germinal oldu. Edebiyatta
doalcln kurucusu olarak kabul edilen Zola, 1902de evinde karbonmonoksit gazndan
zehirlenerek ld.

TAHSN YCEL, 1933te dodu. Galatasaray Lisesi ve Edebiyat Fakltesi Fransz Dili ve
Edebiyat Blmn bitirdi. rencilik yllarnda Varlk Yaynlarnda evirmenlik ve yaz ileri
mdrl yapt. yk derlemeleri, romanlar, bilimsel aratrmalar ve kurumsal yazlarnn yan
sra Balzac, Flaubert, Daudet, Gide, Simenon, Jean Girau-doux, Proust, Camus, Sartre, Malraux,
Saint-Exupry gibi yazarlarn eserlerini dilimize kazandran Ycel, 1984te Azra Erhat eviri stn
Hizmet dlne deer grld, 1997de Fransz Hkmeti tarafndan Palmes Acadmiques Nian,
Commandeur derecesi verildi.
 Sunu

Herkesin bildii gibi, Dreyfus olay XIX. yzyl sonlarnda, Fransada, Yahudi kkenli bir subayn,
Alfred Dreyfusn, haksz yere casuslukla sulanarak yzeysel bir yarglama sonunda zindana
gnderilmesiyle balar, yargya ve yargy getiren soruturma ve belgelere ilikin tartmalarla da
srer. Ama yalnzca bir hukuk, yalnzca bir ayrmclk olay deildir. Bata ordu ve yarg olmak
zere, lkenin tm kurumlarn temellerinden sarsan byk bir toplum olaydr. Neredeyse tm
bireyleri konumunu belirlemek zorunda brakm, etkilerini hukuktan yazna varncaya kadar her
alanda, hem de yllar boyunca srdrmtr. Tek bir rnekle yetinmek gerekirse, dnemin nl
romancs Anatole France, ann sorunlarna fazla ilgi gstermeyen, ar sanat tutkunu bir
yazardr; ancak, Dreyfus olaynn patlamasndan hemen sonra, gerei ve adaleti savunanlara katlr.
Sonradan LHistoire contemporaine (ada Tarih) adn verdii drtlnn 1896 ve 1897 yllarnda
yaymlanan ilk iki cildi eski ynelimlerini yanstrken, 1899 ve 1901 yllarnda yaymlanan son iki
ciltte, yaptn ar sanat yanls kahraman M. Bergeret, kendini bir Dreyfs olarak toplumsal
savamn iinde bulur. Dnemin pek ok dnr, pek ok yazan da ayn dnm geirir.
rneklerine hemen her toplumda ve olduka sk rastladmz bu yarg yanlln bu kadar
nemli klan nedir? Bu kk kitapta evirisini sunduumuz unutulmaz yaz, byk romanc mile
Zolann 13 Ocak 1898 Perembe gn L'Aurore gazetesinde yaymlad Suluyorum!..
Cumhurbakanna Mektupu bunu ok gzel aklar. Bununla birlikte, olayn yaand ortamda
yazldndan, Zolann and kimi adlarn, gndermede bulunduu kimi oluntularn bugnn
okuruna fazla bir ey sylemeyecei, dolaysyla bu benzersiz yaznn anlalmasn zorlatraca da
bir gerek. Bu nedenle, hem olayn hem yaznn gereince deerlendirilebilmesi iin, Dreyfus
sorununun ortaya kna, gelimesine ve sonulanmasna ilikin birtakm bilgiler vermeyi gerekli
bulduk. Bylece, Suluyorumu ncesi ve Sonras adl iki kk blm arasnda sunmak istedik.
Ama sylemek bile fazla, Suluyorum, benzerine az rastlanr bir aydn bakaldrsnn somut ve
grkemli rnei olarak tek bana da okunabilir.

TAHSN YCEL
Yzba Alfred Dreyfus'n Sava Kurulu'nun soruturmas
devam ederken ekilen fotoraf. 22 Aralk 1894.
 ncesi

Olay; hem Paristeki Alman Bykeliliinde hizmeti hem Fransz haber alma rgtnde gizli
ajan olarak alan Madam Bastiann yrtlm olarak Alman askerlik ataesi Yarbay Maximilien von
Schwarzkoppenin p sepetinden alp getirdii ne srlen bir mektupla balar. Bu mektup Fransz
ordusundaki yeni dzenlemelere ilikin bilgiler ierir. Bir tr dkm oluturduundan olacak,
mektup deil de bordereau (bordro) diye adlandrlr. Paralar bir araya gelip okunduktan ve
deiik ellerden getikten sonra, 27 Eyll 1894te Sava Bakan General Mercier nin nne gelir.
Ortak kan ancak bakanlkta grevli bir subayn elinden km olabileceidir. Kuku duyulan drt
subay arasndan, mesleinde ok baarl ama Yahudi kkenli yzba Alfred Dreyfus ne karlr.
Suluyorumda Zolann sk sk and Binba Du Paty de Clam, konuyu aratrmakla grevlendirilir.
Binba yazbilgisi tutkunudur, iki de uzman grevlendirir. Bunlardan biri Yahudi kartdr,
mektuptaki yaznn Dreyfusn elinden ktn kesinler. Dreyfus neyle suland bile sylenmeden
tutuklanr. Bu arada, sac basn saldrya geer: yalnzca hain Dreyfus deil, tm Yahudileri,
Fransadaki tm Yahudi topluluunu sular, kitleleri kkrtr. Asker Mahkeme de yumruunu
indirmekte gecikmez: 22 Aralk 1894te, kamuya kapal olarak yaplan bir duruma sonunda,
Dreyfus'n rtbesinin geri alnmasna ve yaam boyu srgn edilmesine karar verir. 5 Ocak 1895te,
l cole Militairein avlusunda, bir tr kar-trenle, sulunun rtbeleri sklp klc krldktan
sonra, Yok olsun Yahudiler! haykrlar arasnda, eytan Adas'na gtrlmek zere gemiye
bindirilir.
Yzba Alfred Dreyfus, Asker Okul'un Avlusunda
rtbesi sklp klc krlrken.
Frderic de Huenen'in deseni.
12 Ocak 1895
 Bu srada, ei Lucie ve kardei Mathieu dnda, Alfred Dreyfusn yazgsyla ilgilenen tek kii
yoktur.
Ancak drst bir subay, Georges Picquart, Dreyfusn eytan Adasna gnderilmesinde nemli
bir pay bulunan Albay Jean Sandherr in yerine atandktan sonra, belgelerini dzene sokmaya
alrken, Binba Esterhazyden verdii ilk bilgiler konusunda daha geni bilgi isteyen ve yine
Madam Bastian araclyla Schwarzkoppenin p sepetinden gelen bir yaz bulur. Bu yazy Yahudi
kart uzmana gsterip nl mektuptaki yaz olduu yantn aldktan sonra bir aratrma yaptrtr:
grne gre, sulu Esterhazydir, zel yaam ve kiilii de kukular dorulamaktadr. Picquart,
komutanlarna bavurur; onlar da bu iin stne gitmemesi konusunda uyarrlar kendisini, Bir
Yahudi, eytan Adasnda kalm, kalmam, bundan sana ne? derler. Ama Picquart bu gizi kendine
saklayamayacak kadar ar bulmaktadr.
Yava yava evrede de kukular balar. Yargnn eksik yapld konusunda yazlara rastlanr. Tm
Yahudi toplumunun bu iten uzak durmaya zen gstermesine karn, bu konuda en byk adm gene
Yahudi kkenli bir gazeteci, Bernard Lazare atar. Bir gazete; Dreyfusn yaam boyu srgne
gnderilmesine neden olan mektubu yaymlar. Yaznn Esterhazynin yazs olduunda birok kii
birleir. Schwarzkoppen de stlerine bilgileri Esterhazyden aldn sylemitir. Tm bunlara karn,
ynetim yargnn kurallarna gre yapldn kesinlemekte dayatr. Picquart da grevinden alnarak
Tunusa gnderilir. Sonra, izinli olarak Parise dnd bir srada, bildiklerini, aralarnda kalmak
kouluyla bir avukat dostuna aklar. Ama dostu sznde durmaz: hemen gidip days Auguste
Scheurer-Kestner e aktarr. Scheurer-Kestner, Senatonun bakan yardmcsdr. Bakanlarla,
cumhurbakanyla grr, milletvekillerine, Senato yelerine bavurur ama neredeyse hi kimse
desteklemez kendisini. "Ordunun onuru, ulusun kar sz konusudur.
Sava Kurulu'nun tutuklama karar Dreyfus'n yzne okunurken.
Gennaro dAmatonun izimi. 29 Aralk 1894
 Bu arada, basnda Dreyfus kart yazlar birbirini izlerken, gerek sulunun Esterhazy olduu
konusunda tanklklar gittike oalr. yle ki kendisini yarg nne karmak kanlmaz olur.
karlr da: 10 Ocak 1898de, dakika iinde, oybirliiyle aklanr. te bundan sonra, 13 Ocak
1898de byk romanc Emile Zolann Suluyorum'u yaymlanr.

TAHSN YCEL
 Suluyorum!..

Cumhurbakanna Mektup
SAYIN FLIX FAURE
Cumhurbakan
Sayn Bakan,

Bir gn bana gstermi olduunuz iyi kabulden dolay duyduum minnet duygular iinde, hakl
nnz konusunda kayglanmama ve size imdiye kadar ylesine parlak olan yldznzn, lekelerin
en utan vericisi ve en silinmezinin tehdidi altnda bulunduunu sylememe izin verir misiniz?

Aalk karalamalardan sapasalam ktnz, gnlleri fethettiniz. Rusyayla balamn Fransa

iin oluturduu ulusal enlikle gelen saygnlnzla l l parlyorsunuz, imdi de byk emek,
gerek ve zgrlk yzylmz talandracak olan grkemli Evrensel Sergimizi amaya
hazrlanmaktasnz. Ama u iren Dreyfus olay, adnz -bakanlnz diyecektim- zerinde ne
korkun bir amur lekesi! Bir sava kurulu1 emir zerine, bir Esterhazyyi aklamay gze ald, her
trl geree, her trl adalete son bir tokat daha atld. Bitti artk, Fransann yananda byle bir
leke var, tarih byle bir cinayetin sizin bakanlk dneminizde ilenebildiini yazacak.

Onlar gze aldklarna gre, ben de gze alacam. Gerei syleyeceim, nk kendisine kurala
uygun biimde bavurulan adaletin bunu eksiksiz olarak yapmamas durumunda, syleyeceime sz
verdim. Benim grevim konumak, su orta olmak istemiyorum. Yoksa gecelerim orada,
ikencelerin en korkuncu iinde, ilemedii bir suun cezasn ekmekte olan susuzun hayaletiyle
dolup taacak.

Bu gerei namuslu insan bakaldrmn tm gcyle size haykracam, Sayn Bakan. Sizin
onurunuza saygm nedeniyle bu gerei bilmediinize inandm. Ayrca, ortala ktlk saan gerek
sulu ynn size, lkenin en yksek yneticisine deil de kime bildirecektim?

* * *

nce Dreyfusn yarglanmasna ve cezalandrlmasna ilikin gerek.

Her eyi uursuz bir adam, o zaman daha basit bir binba olan Albay Du Paty de Clam
ynlendirdi, her eyi o yapt. Dreyfus olay tmyle odur, onu ancak edimleri ve sorumluluklar
drst bir soruturmayla aklkla belirlendii zaman tanyacaz. nsanlarn en bulank, en kark
kafals olarak belirir, romans entrikalarla doludur beyninin ii, inanlmaz tefrika roman
yntemlerine, alnt belgelere, imzasz mektuplara, ssz yerlerde bulumalara, geceleri su kantlar
getirip gt-ren gizemli kadnlara baylr. Dreyfuse bordro"yu2 syleyip yazdrmay tasarlam
olan odur; onu tmyle aynalarla kapl bir odada incelemeyi dleyen odur; Binba Forzinettinin,
elinde ksk bir lamba, yzne birdenbire bir k dalgas yanstmak, bylece, uyann heyecan
iinde suunu ortaya karmak amacyla uyuyan sann hcresine alnmak isteyen kii diye anlatt
da odur. Her eyi sylemem de gerekmez, aransn, bulunacaktr. Ben yalnzca, Dreyfus olayn, yarg
subay olarak soruturmakla grevli Binba Du Paty de Clamn tarihler ve sorumluluklar sras
iinde, ilenmi olan bu tyler rpertici yarg yanllnn ilk sulusu olduunu bildiriyorum.

Bordro bir sredir, daha sonra fel geiren ve len Soruturma Brosu Mdr Albay Sandherr in
elinde bulunuyordu. Birtakm szmalar olmutu, bugn de olduu gibi kimi ktlar kayboluyordu;
bordroyu kimin yazd da aratrlmaktayd, bu srada yava yava bu kiinin ancak bir kurmay
subay ve bir topu olabilecei konusunda bir nyarg olutu: Bordronun ne yzeysel bir anlayla
incelendiini gsteren apak bir ifte yanltr bu, nk akllca bir aratrma burada ancak bir
birlik subaynn sz konusu olabileceini kantlar.

Bylece, evin iinde aratrmalar yaplmaya, yazlar incelenmeye balad; bir aile ii, brolarn
kendi iinde, yakalanp kap dar edilecek bir hain sz konusuydu sanki. Bir lde bilinen yky
burada yeniden anlatmak istemiyorum, ancak daha ilk kuku Dreyfusn zerine der dmez,
Binba Du Paty de Clam sahneye girer. Bu andan sonra, Dreyfus bulgulam olan odur, olay onun
kiisel olay olur. Haini artmak, eksiksiz itiraflara yneltmek savndadr. Sava bakan, akl dzeyi
olduka dk General Mercier de vardr iin iinde; kurmay bakan, kendini kilise tutkusuna
brakm grnen General Boisdeffre de vardr; kurmay bakan yardmcs, vicdan pek ok eyle
badaabilmi olan General Gonse da vardr. Ama, iin zne baklrsa, balangta yalnzca Binba
Du Paty de Clam vardr, tekilerin hepsini o ynlendirir, hipnotizmayla uyutur onlar, nk
spiritizmayla, gizilcilikle urar, ruhlarla konuur. Zavall Dreyfuse uygulad deneylere, onu
drmek istedii tuzaklara, lgnca soruturmalara, canavarca dleyimlere, btn bir ikence
lgnlna hibir zaman inanlmayacaktr.

Evet! Bu ilk olay, gerek ayrntlaryla bilenler iin, bir karabasandr! Binba Du Paty de Clam,
Dreyfus tutuklar, hcreye kapatr. Madam Dreyfuse koar, onu korkutur, konuacak olursa,
kocasnn mahvolacan syler ona. Bu srada, zavall adam san ban yolmakta, susuzluunu
haykrmaktadr. Soruturma ite bu biimde, bir XV. yzyl gncesinde olduu gibi, gizem iinde,
yabanl k yollar kartrlarak yaplmtr. Btn bunlar da tek ve ocuksu bir su kantna,
dmana verildii sylenen u nl srlarn hemen hepsi de deersiz olduundan, yalnzca baya bir
ihanet deil, ayn zamanda sahteciliklerin en yzsz olan bu sama bordroya dayandrlmtr.
Bunda srar ediyorsam, ileride gerek cinayetin, Fransay hasta eden tyler rpertici adaletsizliin
kaca yumurta burada olduu iindir. Hukuk yanllnn nasl olanakl olabildiine, Binba Du
Paty de Clamn evirdii dolaplardan nasl doabildiine, General Mercier nin, General Boisdeffre
ve General Gonseun buna nasl aldandklarna, yava yava sorumluluklarn nasl bu yanla
baladklarna, daha sonra da bunu tartmay bile gerektirmeyen, kutsal bir gerek olarak
benimsetmek zorunda olduklarna nasl inandklarna parmanzla dokunmanz salamak isterdim.
Balangta, tek kusurlar savsaklama ve kafaszlktr. Olsa olsa, ortamn dinsel tutkularna ve birlik
ruhunun nyarglarna boyun edikleri sezilir. Samaln yaplmasna ses karmamlardr.
 Ama ite Dreyfus, Sava Kurulunun nndedir. En sk kapal oturum istenir. Bir hain, Alman
imparatorunu Notre-Damea kadar gtrmek zere snr dmana am olsayd, bu denli sk
sessizlik ve gizlilik nlemleri alnmazd. Ulus akna dnd, insanlar birbirlerine fsltyla korkun
olaylar, Tarihi fkeye boan korkun ihanetler anlatyor ve elbette, ulus ban eiyor. Yeterince ar
ceza yoktur, o da kitlesel yozlamaya katlacak, sulunun alaklk kayasnn stnde kalmasn,
pimanln iini kemirip durmasn isteyecektir. Bu gizli oturumun arkasna zenle gmlmek
zorunda kalnan bu sylenmesi olanaksz, bu Avrupay alevler iinde brakabilecek lde tehlikeli
eyler doru mudur gerekten? Hayr! Binba Du Paty de Clamn romans ve lgnca
dlemlerinden baka bir ey olmamtr btn bunlarn gerisinde. Btn bunlar, yalnzca tefrika
romanlarn en tuhafn gizlemek iin yaplmtr. Bunu anlamak iin Sava Kurulu nnde okunan
sulama belgesini dikkatle okumak yeterlidir.

Ah! Bu sulama belgesinin hilii! Bir insann bu sulamaya dayanlarak cezalandrlabilmesi bir
hakszlk mucizesidir. Drst insanlar bunu okumaya aryorum, bakalm orada, eytan Adasnda
ekilen lsz cezay dnnce, yrekleri fkeyle hoplamadan ve bakaldrlarn haykrmadan
okuyabilecekler mi? Dreyfus birka dil bilir, su; evinde kendisini zor duruma drecek hibir kt
bulunamamtr, su; baz baz ilk memleketine gider, su; alkandr, her eyi bilmek ister, su;
armaz, su; arr, su. Sonra kaleme alnrken yaplan bnlkler, hibir dayana bulunmayan
kesin savlar! Bize on drt ana sulama maddesinden sz etmilerdi; sonuta, tek bir sulama maddesi
buluruz, o da bordrodur; stelik, bu konuda uzmanlarn kendi aralarnda uzlaamadklarn grrz.
Varmaya kalkt sonu istenen ynde deil diye M. Gobert askerce paylanmtr. Dreyfus
tanklklaryla ezmeye gelmi olan yirmi subaydan da sz ediliyordu. imdilik onlarn
sorgulanmalar konusunda hibir ey bilmiyoruz ama tmnn onu sulamam olduu kesin; ayrca,
hepsinin sava brolarndan olmas dikkat ekici. Bir aile durumasdr bu, kendi aralarndadrlar,
unu akldan karmamak gerekir: genelkurmay davay istemi, onu yarglamt, imdi bir kez daha
yarglad.

Ksacas, kala kala bordro kalyordu, onun zerinde de uzmanlar anlamaya varamamlard.
Anlatldna gre, kurul odasnda, yarglar aklama karar vereceklerdi. Ve, o anda, sann
cezalandrlmasn hakl karma yolundaki umutsuz inat, bugn gizli, altndan kalklmaz bir
belgenin, her eyi hakl karan, grnmez ve anlalmaz Tanr gibi nnde eilmemiz gereken bir
belgenin varlndan sz edilmesi ok iyi anlalyor. Ben bu belgenin varln yadsyorum, tm
gcmle yadsyorum! Gln bir belge, evet, belki de kk kadnlarn sz konusu edildii, bir de
ok fazla ey istemeye balayan D... adnda birinden, hi kukusuz kars iin yeterince para
denmediini dnen bir adamdan sz edilen belge. Ama ulusal savunmay ilgilendiren, ertesi gn
sava ilan edilmeden ortaya karlamayacak bir belgeye gelince, hayr, hayr! Bu bir yalan; stelik,
kendileri bile inanmadan, cezasn grmeden yalan syledikleri iin daha da iren ve yz kzartc.
Fransay ayaa kaldryorlar, onun hakl heyecannn arkasna gizleniyorlar, yrekleri bulandran
azlar kapatyorlar, kafalar saptryorlar. Ben bundan daha ar bir yurttalk suu bilmiyorum.

Sayn Bakan, ite bir hukuk yanllnn nasl ilendiini aklayan olaylar; trel kantlar da
Dreyfusn servet durumu, neden yokluu, srekli susuz olduunu haykrmas da sonuta onu
Binba Du Paty de Clamn olaanst dlemlerinin, iinde bulunduu kilise ortamnn, amzn
yz karas pis Yahudi avnn bir kurban olduunu ortaya koyuyor.

* * *

imdi Esterhazy olayna geliyoruz. yl geti, nice bilinler derinden derine bulanm durumda,
kayglanyor, aratryor, sonuta Dreyfusn susuz olduuna inanyorlar.

M. Scheurer-Kestner in kukularnn ve daha sonra vard kannn tarihesini yapacak deilim.

Ama, o kendi aratrmalarn yaparken, genelkurmayn kendi iinde ok nemli eyler olmaktayd.
Albay Sandherr lmt, istihbarat ubesinin ba olarak yerini Yarbay Picquart almt. Bir gn,
Yarbay Picquart bu unvanla grevlerini yaparken, yabanc bir devletin ajanndan Binba
Esterhazyye gnderilmi bir telgraf mektubu buldu elinde. Kesinlikle bir soruturma amas
gerekiyordu. Gerek u ki, hibir zaman stlerinin istenci dnda davranmad. Bylece, kukularn
aama srasna uygun olarak stlerine, General Gonsea, sonra General Boisdeffree, sonra da sava
bakan olarak General Mercier nin yerini alm olan General Billotya iletti. ylesine ok sz
edilmi olan nl Picquart dosyas yalnzca General Billot dosyas olarak, bir astn bakan iin
hazrlad dosya olarak kald. Bu dosyann hl Sava Bakanlnda bulunmas gerekir.
Aratrmalar 1896 Maysndan ayn yln Eyll ayna kadar srd ve yksek sesle kesinlemek gerekir
ki, General Gonse, Esterhazynin sululuuna inanmt, General Boisdeffre ve General Billot nl
bordrodaki yaznn Esterhazynin elyazs olduundan kuku duymuyorlard. Yarbay Picquartn
soruturmas bu kesin saptamayla sonulanmt. Ama heyecan ok yksekti, nk Esterhazynin
cezalandrlmas ister istemez Dreyfus davasnn yeniden gzden geirilmesine yol aacakt; bu da
genelkurmayn ne pahasna olursa olsun istemedii bir eydi.

Burada bunalm dolu bir dakika yaanm olmal. Dnn ki General Billot hibir kirli ie
bulamamt, tertemiz gelmiti greve, gerei ortaya koyabilirdi. Hi kukusuz kamuoyunun
verecei tepkinin deheti iinde, gene hi kukusuz tm genelkurmay, General Boisdeffrei, General
Gonseu, daha alt dzeydeki grevlileri ele vermek korkusu iinde, bunu gze alamad. Sonras,
vicdanyla ordunun kar olduunu sand ey arasnda bir atma dakikas olarak kald. Bu dakika
getikten sonra, ok ge olmutu bile. Balanmt artk, ie bulamt. Bu andan sonra, sorumluluu
yalnzca arlat, bakalarnn suunu kendi stne ald, dierleri kadar sulu o da, hatta onlardan
daha sulu nk adaleti yerine getirmek elindeydi ama hibir ey yapmad. Bunu anlyor musunuz!
Bir yldr General Billot, General Boisdeffre ve General Gonse Dreyfusn susuz olduunu
biliyorlar ve bu tyler rpertici eyi kendilerine saklyorlar. stelik bu insanlar uyuyabiliyorlar,
eleri ve ocuklar var, onlar seviyorlar!

Albay Picquart namuslu bir insan olarak grevini yerine getirmiti. Adalet adna, stlerine srar
ediyordu. Hatta yalvaryordu onlara, gittike younlaan, gerek renildii zaman patlayacak olan
korkun kasrga karsnda, gecikmelerinin siyasal adan ne kadar kt olduunu sylyordu. Daha
sonra, M. Scheurer-Kestner de ayn eyleri syledi General Billotya, olay yurtseverlik duygusuyla
ele almasn, kitlesel bir ykm olacak lde arlamasna izin vermemesini rica etti. Hayr! Su
ilenmiti, genelkurmay suunu aklayamazd artk. Yarbay Picquart greve yolland, gittike daha
ok uzaklatrld, ta Tunusa kadar gnderildi, hatta orada bir gn, Marki de Mores'in de ld
yrelerde hi kukusuz ldrlmesiyle sonulanacak bir grevle grevlendirilerek yiitlii
dllendirilmek istendi. Gzden dm deildi, General Gonse kendisiyle dosta bir mektuplama
srdrmekteydi. Ne var ki, renilmeleri iyi olmayacak srlar vard.

Pariste ise, gerek kar konulmaz bir biimde gn yzne kyordu, biz de beklenen kasrgann
nasl koptuunu biliyoruz. M. Scheurer-Kestner in adalet bakanna davann yeniden grlmesi
konusunda bir dileke sunmak zere olduu srada, M. Mathieu Dreyfus Binba Esterhazynin
bordronun gerek hazrlaycs olduunu aklad. Binba Esterhazy ite bu srada ortaya kt.
Tanklklar kendisinin nce lgna dnm olduunu, kendini ldrmeye ya da kamaya hazr
olduunu gsterir. Sonra, birdenbire yiitleiverir, tutumunun sertlii tm Parisi artr. nk bir
yardm gelmitir, kendisini dmanlarnn evirdii dolaplar konusunda uyaran bir imzasz mektup
alm, gizemli bir kadn, genelkurmaydan alnm ve kendisini kurtaracak olan bir belgeyi vermek
iin geceleyin rahatn bile bozmutur. Geni imgeleminin yntemlerini bildiim iin, ben bu iin
iinde de Yarbay Du Paty de Clamn parman grmekten kendimi alamyorum. Yapt, yani
Dreyfusn sululuu tehlikedeydi, hi kukusuz yaptn savunmak istedi. Davann yeniden
grlmesi mi? Byle bir ey, eytan Adasnda son bulan lgn m lgn, trajik mi trajik tefrika
romann ykl demek olurdu! Buna izin veremezdi. Bundan byle, dello Yarbay Picquartla
Yarbay Du Paty de Clam arasnda geecek, birinin yz ak, tekininki maskeli olacaktr. Yaknda
her ikisini de sivil mahkemenin nnde greceiz. Gerekte, genelkurmay hep kendini savunmakta,
irenlii her saat biraz daha artan suunu aklamak istememektedir.

nsanlar aknlk iinde Binba Esterhazynin koruyucularnn kimler olduunu sordular kendi
kendilerine. nce, karanlkta, her eyi dzenleyen her eyi ynlendiren Yarbay Du Paty de Clamdr.
Sonra da General de Boisdeffredir, General Gonsetur, General Billotnun kendisidir, genelkurmay
daireleri halkn horgrs altnda yklmadan Dreyfusn susuzluunun tannmasna izin
veremeyeceklerine gre, binbay aklamak zorundadrlar. Bu inanlmaz durumun gzel sonucu da,
bu iin iindeki drst insann, grevini yapm tek kii olan Yarbay Picquartn kurban olaca, onun
aalanaca, onun cezalandrlacadr. Ey adalet, ne korkun bir umutsuzlukla sklyor insann
yrei! Sahtecinin o olduunu, Ezterhazyyi mahvetmek iin telgraf kartn onun rettiini
sylemeye kadar gtryorlar ii. Ama Tanrm, neden? Hangi amala? Bir gereke gsterin. O da
Yahudilerden mi para ald? yknn gzel yan da adamn Yahudi kart olmas. Evet! Bu utan
verici gsteriyi izliyoruz, borlar ve sular altnda ezilmi kiiler susuz ilan ediliyor; buna karlk,
onurun ta kendisi, yaam lekesiz bir adam cezalandrlyor. Bir toplum bu noktaya geldii zaman,
artk rmeye balam demektir.

te Esterhazy olay, Sayn Bakan: aklanmaya allan bir sulu. Neredeyse iki aydan beri, kirli ii
saati saatine izleyebiliyoruz. Ksa kesiyorum nk burada sz konusu olan, yakc sayfalar gnn
birinde uzun uzun yazlacak tarihin zeti yalnzca. te bylece General de Pellieuxnn, sonra da
Binba Ravarynin namussuzlarn yzleri deimi, namuslu kiilerin kirletilmi olarak ktklar
aalk bir soruturmay yrttklerini grdk. Sonra, Sava Kurulu toplantya arld.

* * *
 Bir Sava Kurulunun baka bir Sava Kurulunun yaptn bozaca nasl umulabildi?

Yarg seiminin her zaman olanakl olduundan sz bile etmiyorum. Askerlerin kannda bulunan
stn disiplin dncesi, doruluk yetkesini saptrmaya yetmez mi? Disiplin demek boyun eme
demektir. Byk nder, Sava Bakanl, ulusal temsilcilerin alklar arasnda, yarglanm konunun
kesin yetkesini herkesin nnde ortaya koyduu zaman, bir Sava Kurulunun bunu kesin bir biimde
yalanlamasn m bekliyorsunuz? Aama dzenine gre, buna olanak yoktur. General Billot
demeciyle yarglar etkiledi, onlar da atee gitmeleri gerektii gibi, kar dnceler gelitirmeden
yargladlar. Krslerine kafalarnda getirdikleri nceden olumu kanlar uydu kesinlikle: Bir
Sava Kurulu Dreyfusn ihanet suuyla hkm giymesine karar verdi, yleyse suludur; biz de
Sava Kurulu olarak onu susuz ilan edemeyiz; yleyse Esterhazynin sululuunu kabul etmenin
Dreyfusn susuzluunu ilan etmek olacan biliyoruz. Hibir ey onlar buradan karamazd.

Sava Kurullarmzn zerinde her zaman arln duyuracak, bundan byle tm kararlarn
kukuyla lekeleyecek olan ok haksz bir karar verdiler. lk kurul aklszca karar vermi olabilir,
kincisi ister istemez suludur. zr, bir kez daha sylyorum, en yksek nderin konumu olmas,
verilmi kararn daha aadakilerin tersini syleyemeyecekleri biimde kutsal ve insanlardan stn
olduunu bildirmi olmasdr. Ordunun onurundan sz ediliyor bize, onu sevmemiz, ona sayg
gstermemiz isteniyor. Evet hi kukusuz, ilk tehditte ayaa kalkacak, Fransz topran savunacak
olan ordu tm halktr, ona ancak sevgi ve sayg duyarz. Ama sz konusu o deil, biz de, adalet
gereksinimimiz iinde onun saygn kalmasn istiyoruz. Belki de yarn bizim elimize verecekleri kl
sz konusu, o efendi sz konusu. Klcn kabzasn, o tanry dindarca pmeye gelince, hayr!

Ayrca, kantlamtm: Dreyfus olay genelkurmay dairelerinin olayyd, genelkurmaydaki

arkadalarnca ihbar edilen bir genelkurmay subay, genelkurmay komutanlarnn basks altnda
hkm giymiti. Bir kez daha sylyorum, tm genelkurmay sulu durumuna dmeden susuz
olarak dnemez. Bu nedenle de tm daireler, usa gelebilecek tm yollarla, basn kampanyalaryla,
bildirilerle, etkilerle, Dreyfus ikinci bir kez mahvetmek iin Esterhazyyi korudular. Ah! General
Billotnun ken-disinin de onlar adlandrd gibi bu Cizvit yuvasna cumhuriyet hkmeti yle bir
sprge vurmalyd ki! Her eyi tmyle gzden geirip tmyle yenilemeyi gze alacak gerekten
gl, bilge ve yurtsever bakanlk nerede? Ulusal savunmann hangi ellerde bulunduunu, yurdun
yazgsnn kararlatrld bu kutsal snan nasl bir aalk entrika, dedikodu ve hrszlk yuvas
olduunu bildiklerinden, olas bir sava karsnda endie iinde titreyen yle ok insan tanyorum ki!
Dreyfus olaynn, talihsiz bir insann, bir pis Yahudinin kurban ediliinin, bu kuruma tuttuu
korkun k karsnda dehete dyor insan. Ah! Birka rtbelinin, Devletin gvenliini
saygszca bahane ederek, izmeleriyle ulusun stne basarak gerek ve adalet ln grtlana
tkamalar, btn bu lgnlklar ve samalklar, lgnca dlemler, yoz polis uygulamalar,
engizisyon ve zorba uygulamalar!

Srtn ahlaksz basna dayamak, Parisin tm ipsizlerince savunulmaya boyun emek de bir su;
ite ipsizler takm, hukukun ve yaln gerein bozgunu iinde, hayaszca utkuya ulayor. O tm
dnya nnde yanl zorla benimsetmek gibi dncesizce bir komplo tezghlarken, kendisini zgr
ve drst uluslarn banda yiit bir ordu olarak grmek isteyenleri Fransay bulandrmakla
sulam olmak da bir su. Kamuoyunu saptrmak, yoldan karlm olan kamuoyunu, onu
sabuklamaya gtrecek lde bir lm grevinde kullanmak da bir su. inden atamamas
durumunda insan haklarnn savunucusu byk ve zgrlk Fransann lmesine yol aacak iren
Yahudi dmanlnn arkasna snarak kkleri ve alakgnllleri zehirlemek, tutuculuk ve
hogrszlk tutkularn azdrmak da bir su. Kin yolunda yurttal smrmek de bir su, son
olarak; tm bilim gerek ve adalet an oluturma yolunda i bandayken, klc ada Tanr
yapmak da bir sutur.

ylesine tutkuyla istediimiz bu gerei, bu adaleti byle tokatlanm, daha da aalanm, daha
da karartlm grmek ne byk bir ac! M. Scheurer-Kestner in ruhunda bir k olmas
gerektiini sanyorum; inanyorum ki sonunda bir pimanlk, Senatodaki sorgu gnnde devrimci
bir biimde davranmam, yani her eyi yerle bir etmek zere tm torbay boaltmam olmann
pimanln duyacaktr. Byk bir drst adam, hayat boyunca onurlu oldu, kendisine gn gibi
ortada grndnde gerein kendi kendine yettiine inand. ok yaknda gne parlayacana
gre, ne diye her eyi altst etsindi? te bu gvenli inan yznden ylesine ac bir biimde
cezalandrld. Yce bir onur duygusuyla General Gonseun mektuplarn yaymlamak istememi
olan Yarbay Picquart iin de ayn ey geerli. Kendisi disipline saygl kalrken, stlerinin kendisini
amura bulad, davasnn soruturmasn, hem de en beklenmedik en aalayc biimde, onlarn
yapt dnlrse, bu kayglar onu daha da onurlandrr. eytan bildiini yaparken, iki kurban, iki
iyi insan, iki ar yrek ii Tanrya brakt. Yarbay Picquart konusunda, u yz kzartc iin
yapldn da grdk: Bir Fransz mahkemesi bir muhbirin bir tana herkesin nnde saldrmasna,
onu ilenen tm hatalardan sulamasna izin verdikten sonra, bu tank yzlemek ve kendini
savunmak zere salona alnd zaman, kapal oturuma geti. Aka sylyorum ki, bu da fazladan
bir sutur ve bu su evrensel bilinci ayaklandracaktr. Gerekten de, asker mahkemelerin ok tuhaf
bir adalet anlay var.

te basit gerek bu Sayn Bakan ve tyler rpertici, bakanlk dneminizde bir leke olarak
kalacak. Bu ite hibir yetkiniz bulunmadn, Anayasann ve evrenizin tutsa olduunuzu
sanyorum. Gene de insani bir greviniz yok deil, bu grevi dnecek ve yerine getireceksiniz.
Ayrca, utku konusunda en kk bir umutsuzlua kapldm iin sylemiyorum bunu. En iddetli
kesinlikle yineliyorum: Gerek su yzne kyor ve hibir ey onu durduramayacak. Olay ancak
bugn balyor, nk konumlar ancak bugn ak olarak ortaya kt: bir yanda, n parlamasn
istemeyen sulular; br yanda, n parlamas iin canlarn verecek dorucular. Gerek topran
altna kapatld zaman, orada yle bir toplanr yle bir patlama gc kazanr ki, patlad gn her
eyi kendisiyle birlikte havaya uurur. leride, ykmlarn en gmbrtlsnn hazrlanp
hazrlanmadn greceiz.

* * *

Ama bu mektup ok uzun oldu, Sayn Bakan, bitirme zaman geldi.

Yarbay Du Paty de Clam balangta belki de bilinsiz olarak (buna inanmak isterim) yarg
yanlnn eytans iisi olmakla, daha sonra da, yldan beri, uursuz yaptn en tuhaf ve en
etrefil dolaplar evirerek savunmu olmakla suluyorum.

General Mercier yi, en azndan dncesizlik yznden, yzyln en byk hakszlklarndan birine
su orta olmakla suluyorum.

General Billotyu Dreyfusn susuzluunun kesin kantlarn elinde bulundurduu halde bunlar
hasralt ettii, siyasal bir amala ve g durumdaki genelkurmay kurtarmak amacyla insanla ve
adalete kar su ilemi olmakla suluyorum.

General de Boisdeffrele General Gonseu, birinci olarak hi kukusuz kilise tutkusuyla, ikinci
olarak da Sava Bakanl dairelerini kutsal ve dokunulmaz yasalar sandukasna dntren birlik
duygusu nedeniyle, ayn sua ortak olmakla suluyorum.

General de Pellieux ile Binba Ravaryyi haince, yani korkun derecede yanl bir soruturma
yapmakla suluyorum; hele kincisinin raporu budalaca bir gzpekliin lmsz ant olarak
kyor karmza.

yaz uzmann; Belhomme, Varinard ve Couard beyleri, bir hekim incelemesi sonunda grme
ve yarglama ilevlerinde bir rahatszlk olduu bildirilmedii srece, aldatc ve hileli raporlar
dzenlemi olmakla suluyorum.

Sava Bakanl dairelerini, zellikle L'clair ve L'cho de Paris gazetelerinde, kamuoyunu

yanltmak ve kendi kusurlarn rtmek amacyla iren bir kampanya yrtm olmakla suluyorum.
Son olarak, ilk Sava Kurulunu bir san gizli kalm bir belgeye dayanarak cezalandrmas
nedeniyle hukuku inemi olmakla, ikinci Sava Kurulunuysa, bu yasad emir zerine, bir suluyu
bile bile aklayarak yarg suu ilemekle suluyorum.

Bu sulamalar yneltirken, kendimi hakaret sularn cezalandran 29 Temmuz 1881 tarihli basn
yasasnn 30 ve 31inci maddelerinin kapsamna soktuumu biliyorum. Bu tehlikeye isteyerek
atlyorum.

Suladm insanlara gelince: onlar tanmyorum, hibir zaman grmedim, kendilerine ne hncm
var ne de kinim. Benim iin nemsiz varlklar, toplumsal ktlk ruhlarndan baka bir ey deiller.
Burada yerine getirdiim edimse, gerein ve adaletin patlamasn abuklatrmak iin bavurduum
devrimsel bir yol yalnzca.

Benim tek bir tutkum var, ylesine ok ac ekmi ve mutluluu hak etmi olan insanlk adna, k
tutkusu. Ateli kar km ruhumun lndan baka bir ey deil. Beni ar ceza mahkemesine
karmay gze alsnlar ve soruturma gn nda, apak yaplsn.

Bekliyorum.
Derin sayglarmn kabuln dilerim, Sayn Bakan.

MILE ZOLA
 Sonras

Grld gibi, Suluyorum bir drstlk, bir uygarlk, bir cmertlik ve gzpeklik rnei, kendi
tr iinde bir bayapt. mile Zolaya da bylesi yakr. ann romancsdr, yaptlarnda hep
ann ve iinde yaad toplumun byk sorunlarn, byk olgularn, byk sylenlerini ele
almtr. Toplumunu altst eden bir olaya, bylesine arpc bir biimde, bylesine yiite katlmakla
da yalnzca byk bir romanc deil, ayn zamanda gerek bir aydn olduunu gsterir. zellikle
XVIII. yzylda, Fransann ok byk aydnlar olmutur ama aydn kavram daha yenidir: bizim
aydn szcmzn karl olan intellectuel szc Suluyorumun yaymland sralarda
Dreyfus kart tutucu yazarlarca aalayc bir szck olarak Dreyfsler iin kullanlm, onlarsa
bu szc bir tr meydan okumayla olumlu bir terim olarak benimsemilerdir. Bu bakmdan, bir
anlamda, Zolann ilk aydn olduu da sylenebilir. Ne var ki, Suluyorum yaymland zaman,
kkrtlm kalabalklar Zola'nn doruunda bulunan nnden ve saygnlndan ancak rahatsz
olurlar. Dalga dalga sokaklara dklp Yok olsun Zola! diye haykrr, ak mektubunun bulunduu
Aurore gazetelerini toplayp yakarlar. Sonra sac basnda youn saldrlar balar. Zolann talyan
kkeni bile bir aalama nedeni olur. Bir gazeteci, Bainville, Yar-talyan, eyrek Yunan, eyrek
Fransz, -drt kez krma, hi de gzel bir insanlk rnei deil! diye yazar.
Ne olursa olsun, olay yanstp yorumlayan pek ok yap-tn en yenilerinden biri olan LAffaire
Dreyfusn3 yazar Pierre-Robert Leclercqin belirttii gibi, gerek durum daha yeni ortaya
kmtr: savam ordunun onurunu koruma gerekesiyle yanln rtbas edilmesini ve bireylere
yaplan hakszl ho grenlerle gerekten ve adaletten yana olanlar arasndadr. Zolann ardndan,
gerekten ve adaletten yana olan baka aydnlar da seslerini ykseltmeye balarlar. Romanc Anatole
Francetan ozan Mallarmye, ressam Monetden matematiki Poincareye kadar birok yazar,
ressam ve bilimadam, Blum ve Clemenceau gibi kimi nl politikaclar, davann yeniden
grlmesini isteyen bir dilekeye imza koyar, dilekelerini de Aydnlar Bildirisi diye adlandrrlar.
Bu arada, bir nsan Haklar Birlii oluturulur. Dreyfus olayn ok uzun bir sre Yahudilerin
karmamas gereken bir i olarak grm olan Yahudi topluluu da aydnlarn savamn bir
lde desteklemeye ynelir. Bu arada, Yaasn Fransa, yok olsun Yahudiler! haykrlar arasnda,
kimi Yahudi yazarlar ilk kez Yahudilerin ulus bilincinden sz etmeye balarlar.
Siyasal erke ve ordu yetkililerine gelince, Zolay yarg nne karmak isterler; ancak,
durumlarn bsbtn gletirmekten korktuklarndan, davay yazarn Esterhazyye ilikin
tmcesiyle snrl tutarak, Dreyfus olayn konu dnda brakmak isterler. Gene de olayn arl hep
duyulur. Getirilen tanklar Esterhazynin susuz olduunu kantlamaya alrlar. Zola, nemli bir
tana sorduu tek bir soruyla, bir gizli dosyann varln, dolaysyla gerein gizlenmeye
alldn ortaya koyar. Buna karn, 23 ubat 1898de, Dreyfus kartlarnn Yok olsun Zola!
Yaasn Ordu! Yok olsun Yahudiler! Yaasn jri! haykrlar arasnda, karar okunur: 3000 frank
para ve bir yl hapis cezas. Ama Fransa artk ikiye blnmtr. Leclercqin yazd gibi, insanlar
artk sac ya da solcu, kilise yanls ya da sosyalist deil, Dreyfus yanls ya da Dreyfus kartdr.
Zola ya onaylanr ya aalanr. Klalarda kitaplar yaklr. Tam olaylar yatrken, 2 Nisan 1898de
Yargtay, Zolaya ilikin karar bozar. Dreyfus kartlar Yargtay sulamaktan da ekinmezler:
Yahudilere satlm, orduya amur sratmtr.
 Tartmalar srerken, drstlyle nl bir milletvekili, Godefroy Cavaignac, Sava Bakanlna
getirilir. O da Dreyfusn sululuuna inanmaktadr. Yeni bir aratrma yaptrtarak kesin sonuca
ulap Ulusal Mecliste parlak bir konuma yaparak olay noktalamak ister. Yzba Cuignetyi de
yeni soruturmay yapmakla grevlendirir. Ama biraz ivecen davranarak konumasn dosyadaki
belgelere dayandrr. Dayand belgelerin en belirleyicisi de Yarbay Henrynin dzenlemi olduu
bir sahte belgedir. Bu belgeyi akladktan sonra, ne pahasna olursa olsun, hakszl gizleyecek bir
insan olmadn syler. ylesine cokulu bir biimde alklanr ki, pek ok kii Dreyfusn
kurtuluundan umudu keser.
Ama bu kez de solun nl politikacs, felsefeci ve tarihi Jean Jaurs kar ortaya, gazetesi La
Petite Republiquete, Kantlar bal altnda bir dizi yazda, Cavaignacn kantlarn rtmeye
giriir. Yarbay Picquart da babakana yazd bir mektupta, bakann dayand belgenin sahte
olduunu bildirir. Bu arada, Yzba Esterhazynin yeeni Christian Esterhazy, kendisini dolandrm
olan amcasndan almak dncesiyle Zolann avukatna gider, Tunusta bulunduu srada
Picquarta yollanan telgraflardan birinin amcasnn sevgilisi Marguerite Paysten gittiini bildirir.
Yazlar karlatrlr. Dolandrlm yeenin sav doru kar. Cavaignacn direnmesine karn,
Yzba Esterhazy de sevgilisi de tutuklanr. Durumun dzelmesi beklenirken, 18 Temmuz 1898de,
Zolann yarglanmasna yeniden balanr, avukatnn durumaya gerek olmad konusundaki
savlarnn benimsenmemesi zerine Zola, sank srasndan kalkar, hibir ey sylemeden duruma
salonundan kp gider. Dostlarna, tutuklanmas durumunda, Dreyfus savunamayacan, bu
nedenle Fransa dna kmak zorunda olduunu bildirir. Sonra da ngilterenin yolunu tutar.
Ancak, tm basklara tm aldatmacalara tm saptrmalara karn, drst insanlar tkenmez. Sava
bakannn Dreyfus olayn yeniden aratrmakla grevlendirdii Yzba Cuignet de bunlardan
biridir. Bakan, konumasn yapp sorunu kapattn dnrken, o aratrmasn hep srdrmtr.
Sonunda, bu konumada balca su kant olarak kullanlan mektubun yazl olduu kdn izgileri
arasnda bir renk farkll bulunduunu grr, bu gzlemden yola karak, Yarbay Henrynin Alman
asker ataesi Schwarzkoppen'in p sepetinden geldiini syledii mektubun; iki ayr mektubun
paralar yan yana getirilerek oluturulmu olduunu anlar. Soluu Bakan Cavaignacn zel kalem
mdr General Roger nin odasnda alr. Birlikte bakana karlar. 30 Austosta, General Boisdeffre
ve General Gonseun nnde, Cavaignac, Yarbay Henryyi sorguya eker. Yarbay Henry nce
gerei yadsr ama biraz sktrlnca gerei (ya da gerein bir blmn) aklamak zorunda
kalr: Bu ii Dreyfusn srgne gnderilmesini gvenceye almak amacyla, Fransann ve ordunun
kar iin, yalnz bana yapmtr.
Yarbay Henry hemen o gn tutuklanr. Ertesi gn, Cavaignac, Boisdeffre ve Gonse grevlerinden
ekilirler. Henry kapatld hcrede usturayla grtlan keserek kendini ldrr ya da kendini
ldrm gibi gsterilir. Buna karlk, Dreyfus kart basn, Yarbay Henrynin sahteciliini gklere
karr, bir yurtseverlik ve kahramanlk rnei olarak niteler. Sa kesimin nl yazar Charles
Maurras herkesi evinin bakesine Yarbay Henrynin bir resmini asmaya arr. Yllanm Yahudi
kart Eduard Drumontun Henrynin dul ei ve ksz olu iin bir yardm kampanyas ama nerisi
cokuyla karlanr, ok da baarl olur. Gene de, yeni bilgilerin nda Dreyfus sulu bulan
kararn yeniden ele alnmas kanlmaz grnr. Dnemin Dreyfus kart Babakan Charles Dupuy
byle bir sonucun alnmasn zorlatrmak iin bu tr kararlarn Yargtay Genel Kurulunca
alnmasn ngren bir yasa kartr. Ancak, engelleme bu kez sonusuz kalr: Yargtay, Asker
Mahkemenin Dreyfus grevden alp mr boyu srgne gnderen karar kaldrr, dosyay Rennes
Asker Mahkemesine gnderir.
Dreyfus yanllar savan kazanldn dnrler. Ancak, gerek ortada olmakla birlikte, ordunun
ve banaz kalabalklarn basks hep srmektedir. Mercier, Billot, Boisdeffre ve Gonse gibi
generaller bata olmak zere, genelkurmayn hibir tan sann susuz olduunu sylemeye
yanamaz. Bylece, 9 Eyll 1899da, ikiye kar drt oyla ve hafifletici koullar gz nne alnarak
Alfred Dreyfus, on yl hapis cezasna arptrlr. Ayn gn, kararn dzeltilmesi iin Yargtaya
gnderilecek dilekeyi imzalar. Ama bir de balanma olasl vardr. Dileke bu olasl ortadan
kaldracana gre, kimi dostlar gnderilmesine kar karlar. Onlarn dedii olur. Babakan
Waldeck-Rousseau balamadan yanadr, Cumhurbakan mile Loubet bunu zamansz bulur.
Sonunda, sorun bir hekim raporuyla zlr ve 19 Eyll 1899'da cumhurbakan balama kararn
imzalar: Alfred Dreyfus artk zgrdr.
 Ama olay kapanmamtr.
1900 ylnda bir genel af karlr, bylece Zolann yeniden yarglanmas nlenmitir ama
Esterhazy, Mercier, Du Paty de Clam gibi sulular da yakay syrmlardr. Zola, yeni
cumhurbakanna Suluyorum bal altnda bir ak mektup yazar: Gerei gmmeniz bouna,
topran altnda yol alyor; bir gn, her yandan fkracak, bitkileri olarak alacaktr, diye
seslenir. 1903 ylnda Jean Jaures, Ulusal Mecliste Rennes durumasn tartmaya aar, yeni bir
aratrma karar alnmasn salar. Yeni aratrma Dreyfus dosyasndaki sahte belgelerin
sanldndan ok daha fazla olduunu ortaya koyar: Fransa ordusunun onuru sahte belgeye bir trl
doymamtr. 12 Temmuz 1906da Yargtay, Rennes Asker Mahkemesinin kararn kaldrr. 21
Temmuz 1906da, Alfred Dreyfus bir svari blnn komutandr, birliinin nnde Lgion d
honneur nianyla onurlandrlr. Olay bitmi gibi grnr.
Ama insanlk tarihinde yerini hep koruyacak, insanlar gerei bilip de gizleyenler karsnda
Fransann en byk romanclarndan birinin kopard, stelik bu insanlar uyuyabiliyorlar, eleri
ve ocuklar var, onlar seviyorlar!" ln her okuyularnda yrekleri szlayacak, kendi
kendilerinden, kendi trlerinden utanacak, gerek adalet zlemini bir kez daha duyacaklar.

TAHSN YCEL
[]

1. O dnemde askeri mahkemelere Sava Kurulu (Conseil de guerre) ad verilmekteydi.

(.N.)
[]

2. Gerekte sz konusu olan bir mektuptur ama hep bordro (bordereau) olarak geer.
(.N.)
[]

3. Editions du Rocher, 1995. (.N.)