Sunteți pe pagina 1din 11

17/3/2017 Elprocesodeinvestigacin

Elprocesodeinvestigacin:susfuncionesysuspartes

PorLic.AlinaPlom

Acercadelainvestigacincientfica

Lainvestigacincientficaesuntipomsdeinvestigacin,sloquesigueprocedimientosrigurososyes
cuidadosamenterealizada.Enotrostrminosessistemtica,controladaycrtica.Sistemticaycontroladaquieredecir
quehayunadisciplinaconstanteparahacerinvestigacincientficayquenosedejanloshechosalacasualidad.
Crtica,implicaquesejuzgaconstantementedemaneraobjetivayseeliminanlaspreferenciaspersonalesylosjuicios
devalor.(1)

Comotodaactividadhumana,eltrabajodeloscientficosestenmarcadoporlasnecesidadeseideasdesutiempoy
espaciocircundante.Esdecir,elcientficonoesunenteabstractoysutareaesdelyparal,sinoqueesunser
socialporloqueesimportantedefiniralacienciacomounaactividadsocial.
Porlotantolainvestigacinpuederealizardostareasfundamentalesparalasociedadenquesedesarrolla:a)
producirconocimientoyteoras,queesloqueconocemoscomoinvestigacinbsicayb)resolverproblemas
prcticos,msconocidacomoinvestigacinaplicada.Pormediodeestosdostiposdeinvestigacinlahumanidadha
idoevolucionando,distancindosedeloquealgunosautoreshandenominado"conocimientovulgar".(2)

Noobstante,elconocimientononosllegacomoalgodado,ocomounactonicodondedeprontopasamosdeno
sabersobre"algo"asabersobre"esealgo",oenotraspalabras,comounpasoautomticodelaignoranciaala
sabidura,sinocomoun"proceso"medianteelcualseconstruyeyseobtienelainvestigacincientfica.

Elprocesodeinvestigacin.

Lainvestigacincientficaesunproceso,trminoquesignificadinmico,cambianteycontinuo.Esteprocesoest
compuestoporunaseriedeetapas,lascualessederivanunasdeotras.Porelloalllevaracabounestudioo
investigacin,nopodemosomitiretapas.SegnHernndezSampieri,FernndezColladoyBaptistaLucio,quienes
dudandeesterequisitopuedenpagardistintosprecios:quelainvestigacinresultantenoseavlidaoconfiableo,que
nocumplaconlospropsitosporloscualesserealiz,porloquedejadesercientfica.

Todaslaspublicacionesquepodemosencontrarsobreelprocesodeinvestigacincientficoaplicadoadiversas
camposdelconocimientoabarcan,prcticamente,lasmismasetapas.Avecesdifierenenelordenenalgunoscasos,
enlacantidadenotrosatravsdelaagrupacinodesagregacindealgunasdeellas,enelmododenombrarlas,en
elnfasispuestoencadauna,peroenesenciasonlomismo.

Entoncesantelapregunta"Culeselobjetivodeconstruirunproyectodeinvestigacin,enelquequedeclaramente
definidoelprocesoyeldiseoquellevaremosadelante?",yacasitenemosesbozadalarespuesta.Comoseala
Borsotti,elobjetivoesdemostrarlaimportancia,pertinencia,utilidadyfactibilidaddesuejecucin.(3)Conla
aplicacindelprocesodeinvestigacincientficasegenerannuevosconocimientos,losculesasuvezproducen
nuevasideaseinterrogantesparainvestigar,yesascmoavanzanlacienciaylatecnologa.

Esimportantedestacarquelasetapasdeunprocesooloscomponentesdeunproyectodeinvestigacinnose
delineandeunavezyparasiempre,aunqueporcuestionesanalticashayaquepresentarlossecuencialmente.La
prcticanosenseaqueinvestigaresunatareacasi"artesanal"(4)enlaqueesprecisounirelpensamientoriguroso
conlaimaginacin.Lonormalesquehayaquereformularcontinuamentelosdistintoscomponentesparaqueel
proyectologrelacoherencianecesaria.Elcarcterdinmicodelainvestigacinnopermiteconcebiralprocesocomo
teniendounprincipioyfindefinitivos,sinomasbiencomountrabajocontinuo,deidasyvenidas.

Todainvestigacinseoriginaenunaidea,unproblemaosituacinproblemtica,perocomolassituaciones
problemticassondiversasydediversandole,noexisteunesquemanicoparaformularlosproyectossobrelos
cualeselinvestigadorseproponerealizarunainvestigacinempricasobreellas.

Existeunagranvariedaddefuentesquepuedengenerarideasdeinvestigacin,entrelosculespodemosmencionar
lasexperienciasindividuales,lalecturadelibros,revistas,peridicos.Teorasyadesarrolladas,descubrimientos
productosdeinvestigaciones,conversacionespersonales,observacionesdehechos,creenciaseincluso
presentimientostambinsonfuentesdeideas.

Lamayoradelasideasinicialessonvagasyrequierenanalizarsecuidadosamenteparaqueseantransformadasen
planteamientosmsprecisosyestructurados.(5)Enestemomentoestamosenladefinicindelreatemtica,que
http://www.fhumyar.unr.edu.ar/escuelas/3/materiales%20de%20catedras/trabajo%20de%20campo/alina.htm 1/11
17/3/2017 Elprocesodeinvestigacin

implicalaseleccindeuncampodetrabajo,delaespecialidadoproblemticadondenossituamos.Paranombrar
algunasdeellas:lasrelacionesenlaescuela,lasmigracionesinternas,laspartculassubatmicas,lasenfermedades
contagiosas,lainflacin,etc.

Laformulacindelproblemaeselhechomsimportanteenlatareadelinvestigadorporqueimplicaunaseriede
decisionespreviasdelamayorimportancia,quegeneralmenteserealizandemaneraimplcitaynosiemprede
manerarealmenteconscienteporpartedeaquel.Enausenciadeunproblema,nohayverdaderabsquedade
conocimientos,nohaycreacin,aunquepuedanhacersevaliososaportespedaggicosoprcticos:sinohayalgode
algnmododesconocido,omalconocido,nohayenverdad,autnticanecesidaddeinvestigar,deobtenernuevo
conocimiento.Deestamanera,"Plantearoformularelproblemanoessinoafinaryestructurarmasformalmentela
ideadelainvestigacin."(6)

Lasrazonesparaefectuarlaspreguntasalarealidad,desdeunaparticularvisindelasociedad,puedenserde
diversandole:

intelectuales:porelsimpledeseodesaberoconocer,

prcticasopolticas:estosignificasaberparaactuarconocerunprocesoosituacinparamantenerloopara
cambiarlo.

Convieneadvertirquelosproblemasdeconocimientonodebenconfundirseconlosproblemasdelavidaprctica,
aunqueambospuedanestarestrechamenteligados.Porejemplo,noesunproblemadeinvestigacinreducirlos
accidentesdetrnsito,peroencambiosiloesresponderalapregunta:Culessonlascausasqueprovocanlos
accidentesdetrnsito?.Basndoseenlarespuestapodrresolverseelproblemaprctico.

Enprimertrminocorrespondeentonces,describirlasituacinproblemtica.Deestadescripcindebedesprenderse
queesnecesariooconvenienteproducirnuevoconocimientosobreella.Esimportantesealarqueunproblemade
conocimientoseplateaopresentacuandoalcanzamosaprecisarqueesloqueNOsabemosdentrodeunrea
temticadeterminada,cuandoestablecemosunaespeciedefronteraentreloconocidoylonoconocido,ynos
decidimosaindagarsobreestoltimo.

Ladescripcindelasituacinincluyelasproposicionesquesurgendelaobservacindelasituacin,delaslecturas
dereferencia,delasobtenidasenelprocesodefamiliarizacinconellasatravsdeentrevistas,delasnoticiasque
aparezcanenlosmedios,etc.(7)

Lapreguntaquehacemosantelarealidad,desdenuestroparadigmaparticular,vaadeterminartodaobuenapartede
nuestrainvestigacin.Esteeselmomentoeminentementevalorativodelprocesodeinvestigacinenelqueentranen
juegotodosloselementosdelparadigmadelinvestigador.Larespuestadeesteinterrogantebsicosepodrobtener
slodespusdehaberhechalainvestigacin.Dichodeotromodo,"elobjetivofundamentaldelainvestigacines
resolverprecisamentedichoproblemadeconocimiento(encontrarlarespuesta)ysuxitodebermedirseentonces
antesquenadaporlaclaridad,pertinenciayprecisindedicharespuesta".(8)

Estapreguntadebeserprecisadayacotada,esdecirquelamismadebesersiempreacotadaeneltiempoyenel
espacio.Unproblemacorrectamenteplanteado,temporalyespacialmente,estparcialmenteresuelto,amayor
exactitudcorrespondenmsposibilidadesdeobtenerunasolucinsatisfactoria.Elproblemadebehistorizarse,
concretizarse,particularizarse,especificarse.Esloquedebeaparecercomodimensintemporal,quesegnBorsotti
noeseltiempoquellevarrealizarlainvestigacin,sinoeltiempopropiodelobjetodeestudio.Segnsteautor
puedeser:(9)

transversalosincrnico,enestecasohayqueconstrurlodetalmaneradeincorporarlesuespecificidadhistrica,

longitudinalodiacrnico,esdecirtieneunaduracinprolongadaeneltiempo(meses,aos,etc)

Unavezquetenemoslarealidadtransformadaenproblema,esdecirquetenemosyaformuladalapreguntao
preguntascuyasrespuestassernbuscadasenlainvestigacin,hayqueseguiralgunospasos:

Repasoexhaustivodelaliteraturaexistente,paraasconocerelestadoactualdelosconocimientossobreeltema,
estoquieredecirlanecesidaddeconocerlosantecedentes.Sedebenseleccionarlostrabajosqueseconsideran
pertinentessobreeltemayanalizarloselementosqueayudenalpropiotrabajo.

Vercmodefinenlosinvestigadoressuspropiostrminos,paraaspoderreconocerlosparadigamasenlosquese
insertan.

http://www.fhumyar.unr.edu.ar/escuelas/3/materiales%20de%20catedras/trabajo%20de%20campo/alina.htm 2/11
17/3/2017 Elprocesodeinvestigacin

Verificarsidosomsinvestigacionesestnusandolosmismostrminosparadefinirlasmismascosas,obiensi
usandiferentestrminosparaunmismoelementoobiensiusanlosmismostrminosparadefinirelementosdistintos.

Qutipodeperiodizacinestnusandoylasrazonesparausarunauotraperiodizacin.

Siseproponennuevosproblemasainvestigar.

Sinoseusarondatosqueahoraestndisponibles,ynoloestabanenelmomentoderealizarseesainvestigacin.

Siesposibleseraimportantetambinrealizarobservacindirectasobreelproblemayhablarconpersonasquehan
trabajadosobreeltema.

Enestemomentodebeestarseencondicionesdeformularelmarcotericodenuestrainvestigacin,elculse
corresponderconlaparticularvisindelasociedadquetengaelinvestigador.Aquesdondehayquesustentar
tericamenteelestudio.

Elmarcotericoeslaelaboracintericadelasituacinproblemtica.Ningnhechoofenmenopuedeabordarsesin
unaadecuadaconceptualizacin.Elinvestigadorqueseplanteaunproblemanolohaceenelvaco,comosino
tuvieselamenorideaacercadelmismo,sinoquepartedealgunasideasoafirmacionesprevias.Puedepartirsede
establecerculessonlasdisciplinasoreasdisciplinariasqueseocupandelasituacinproblemtica,afinde
avanzarenelprocesodeponerlaenconexinconlosdesarrollosconceptualespertinentesdesdeelpuntodevista
queinteresaalinvestigador.
Asseestarencondicionesderesearlasprincipalescorrientestericasrelativasalasituacinproblemtica.Es,
muchasveces,enelpropioprocesodeinvestigacindondeserefinanlosconceptosexistentes,amedidaquese
penetrayconocemsprofundamentelascaractersticasdelobjetodeestudio.

Enesteprocesoseirconstruyendoeseobjetoyubicandolasituacinproblemticaenelsistemadeproblemasylos
supuestospropiosyajenos.Elmarcoterico,tambinllamadomarcodereferenciaomarcoconceptualesteltimoes
mslimitado,tienenprecisamenteestepropsito:daralainvestigacinunsistemacoordinadoycoherentede
conceptosyproposicionesquepermitanabordarelproblema,esdecir,tratadeintegraralproblemaenunmbito
dondestecobresentido.(10)Unaimportantefuncindelmarcotericoesqueconducealestablecimientode
hiptesisoafirmacionesquemstardehabrndesometerseapruebaenlarealidad.

Elmarcotericocomprendelaelaboracindedosetapas:a)larevisindelaliteraturacorrespondienteyb)la
adopcindeunateoraodesarrollodeunaperspectivaterica.

Laliteraturarevisadapuederevelar:(11)

queexisteunateoracompletamentedesarrollada,conabundanteevidenciaempricayqueseaplicaanuestro
problemadeinvestigacin

quehayvariasteorasqueseaplicananuestroproblemadeinvestigacin

quehaypiezasytrozosdeteorasconapoyoempricomoderadoolimitado,quesugierenvariablespotencialmente
importantesyqueseaplicananuestroproblemadeinvestigacin

quesolamenteexistenguasannoestudiadaseideasvagamenterelacionadasconelproblemadeinvestigacin

Encadacasovaralaestrategiaquehabremosdeutilizarparaconstruirnuestromarcoterico,yaquepodemos
adoptarunateoraodesarrollarunaperspectivaterica.Loimportanteesexplicarclaramentelateoraylaformaen
queseaplicaanuestroproblemadeinvestigacin.

Ensntesis,lafuncindelmarcotericoeseldesituarnuestroproblemadentrodeunconjuntodeconocimientosque
permitanorientarnuestrabsquedaynosofrezcanunaconceptualizacinadecuadadelostrminosqueutilizamos.
(12)

Unavezdefinidostericamenteydemaneraimplcitanuestrosconceptosonoobservables,debemosreducirel
problematericoatrminosconcretosyexplcitos.Estaactividadseconocecomooperacionalizacin,esdecir,tornar
objetivablesuobservables,yenloposible,mensurables,nuestrostrminostericos.Unavezqueestndeterminados
losconceptosonoobservablesconquesetrabajar,sedebeiniciarlatareadereemplazarlosvlidamentepor
http://www.fhumyar.unr.edu.ar/escuelas/3/materiales%20de%20catedras/trabajo%20de%20campo/alina.htm 3/11
17/3/2017 Elprocesodeinvestigacin

indicadoresuobservables.
Paraesosernecesarioprestaratencinaculdellosaspectosdelconceptoreemplazaelindicadoryalacantidad
deindicadoresquesonnecesariosparaqueelreemplazoseavlidoyjustificado.(13)Palabrassumamentesencillas
puedenocultarunamultiplicidaddesignificadosposiblesquecontribuyanaoscureceryenalgunoscasosa
imposibilitarlasolucindelproblema.Operacionalizacin,porlotanto,esdefinirunconceptoporlasacciones
necesariasparaobservarloomedirlo.

Acontinuacindebellevarseacabolaexplicitacindelosobjetivosdelainvestigacin.Enestemomentoseexpresa
eltipodeconocimientoquesepretendelograrconlainvestigacindescriptivo,explicativo,diagnstico,exploratorio,
proyectivo,correlacional,etc..Existeunaestrecharelacinentrelosobjetivosylaspreguntas,yaqueaquellosse
correspondenconstasosederivandeellas.Losobjetivosgeneralesnodebieransermasdedos.Losobjetivos
especficossonaquellosquedebenlograrseparaalcanzarlosobjetivosgenerales.(14)

Puedenserobjetivosgenerales:

cuantificar:establecerlacantidaddeelementosquetienenunapropiedaddada.

describir:determinarciertaspropiedadesdeunobjetooelgradotipoderelacinentreobjetos.

explicar:establecerporquunobjetoesocmoessiunobjetoincideenotroycunto,etc.

diagnosticar:determinarlascaractersticasdeunasituacinysusposiblescausas.

evaluar:determinar,segncriteriosestablecidos,enqumedidasehanlogradociertosresultadosometasenel
desarrollodeciertosprocesos.

explorar:indagarsiexistenpropiedadesenlosobjetosnopuestasderelievehastaahora,oconceptosquese
consideraninsuficientesensuintencinoextensinrespectodeloquesucede.

correlacionar:vercmoserelacionanovinculandiversosfenmenosentresosinoserelacionan.

Ustedespuedenpreguntarculdeestosestudioseselmejor.Larespuestaessimple:ninguno.Todosestostiposde
investigacinsonigualmentevlidoseimportantes.Todoselloshancontribuidoalavancedelasdistintasciencias.
Cadaunotienesurazndeser.Lainvestigacindebehacerse"alamedida"delproblemaqueseformule,esdecir,no
decimosapriori"voyallevaracabounestudioexploratorioodescriptivo",sinoqueprimeroplanteamoselproblemay
revisamoslaliteraturay,despus,analizamossilainvestigacinvaaserdeunaclaseuotra.(15)

Losobjetivosespecficosdebendesprendersedelosobjetivosgeneralesyestarenconsonanciaconaquellos.Delos
objetivosespecficossedesprendernlastcnicasqueutilizaremospararecolectarlosdatosquecontribuyanadar
respuestasalaspreguntasqueoriginaronlainvestigacin.

Formuladonuestromarcotericoynuestrosobjetivosdeinvestigacincabeconstituirlashiptesis.Unahiptesises
unaafirmacinconjetural,unaproposicintentativa,acercadelarelacinentredosomsfenmenosovariables
observadas.Lafuncindelahiptesisenlainvestigacinessugerirexplicacionesaciertoshechosyorientarla
investigacindeotros.Sonlosinstrumentosatravsdeloscualeselcientficotrabajaconlateoraporlotantosonel
puenteentrelateoraylainvestigacin.

"Lashiptesisindicanloqueestamosbuscandootratandodeprobarypuedendefinirsecomoexplicacionestentativas
delfenmenoinvestigadoformuladasamaneradeproposiciones."(16)

Lashiptesisdebencumplirciertosrequisitos:

serconceptualmenteclaras

serespecficas

estarrelacionadasconelcuerpoterico

tenerreferentesempricos.

Sirvenademsdeguapara:

laclasededatosquedebenserrecogidosparapoderresponderalapreguntaquedioorigenalainvestigacin

http://www.fhumyar.unr.edu.ar/escuelas/3/materiales%20de%20catedras/trabajo%20de%20campo/alina.htm 4/11
17/3/2017 Elprocesodeinvestigacin

laformaenquedebeorganizarsemseficientementeelanlisis.

Lashiptesisnosiempresonverdaderas,puedenonoserlo,puedencomprobarseconloshechosono.Son
explicacionestentativas,noloshechosens.Porloquealformularlaselinvestigadornopuedeasegurarquevayana
sercomprobadas.Hayinvestigacionesquenopuedenformularhiptesisporqueelfenmenoaestudiares
desconocidoosecarecedelainformacinnecesariaparaformularlas,peroestoslopuedeocurrirenlosestudios
exploratoriosyenalgunosestudiosdescriptivos.

Lasvariablespuedenserdefinidascomotodorasgo,cualidadocaractersticacuyamagnitudpuedevariarenlos
casosindividuales.Esunconcepto,contenidoenelproblemaoenlashiptesis,quepuedeasumirdosomsgrados
ovaloresyestavariacinenlosvaloreslashacesusceptiblesdemedicin.Seclasificanen:

independiente:eslacausasupuestadelavariabledependienteoefecto,eselantecedente.

dependiente:eselefectooconsecuente,eslaqueseexplicaporlaindependiente.

Lasvariablesadquierenvalorparalainvestigacincientficacuandopuedenserrelacionadasconotras,esdecir,
formarpartedeunahiptesisounateora.Perolasvariablesnecesitanseroperacionalizadas,comomencionbamos
utsupra,esdecir,debenserencontradossuscorrelatosempricosquepermitandarcuentadesucomportamiento
efectivo.Estoshechosquesecorrespondenconlasvariablesqueansiguensiendoconceptostericossonlos
indicadores.Estossonlasexpresionesconcretas,prcticasymediblesdelasvariables.

EnestemomentopodemosdecirquehemosrealizadolasoperacionesdeCierredecampodeunainvestigacin.

Eldiseodelainvestigacin.

Unavezquehemosformuladolaspreguntas,esdecirelproblemaaresolver,construidoelobjetodeestudio,las
hiptesis,losobjetivos,losconceptosqueseintegranenunmarcotericoylosindicadoresquelosreemplazan,se
debenestablecerlametodologaylastcnicasadecuadasparaproducirlainformacinnecesariaparadarrespuestas
alaspreguntas.Esdecir,elinvestigadordebeconcebirlamaneraprcticayconcretaderesponderalaspreguntasde
lainvestigacin.

Undiseoes,entoncesunplanoestrategiaparaproducirinformacinvlidayconfiable,porloqueesfundamental
recurriralatcnicamasapropiadaydisearlosinstrumentosderecoleccindedatoscorrespondientes.Cadatcnica
implicalanecesidadderealizardiversasactividadesquerequierentiempoyrecursos,avecessenecesitaentrenar
personasparagarantizarquelaobtencindelainformacinseaconfiableyhomognea.Sieldiseoestbien
concebido,elproductofinaldeunestudiotendrmayoresposibilidadesdeservlido.Laprecisindelainformacin
obtenidapuedevariarenfuncindeldiseoodelaestrategiaseleccionada.

ComosealaBriones,"sielproverbioafirmaqueelbuenplanteamientodelproblemaeslamitaddesusolucin,
tambinconvienetenerpresentequeelmtodoylastcnicasquetienenqueverconesasolucinconstituyenla
segundacondicinbsicay,queelinvestigadordebeconocerlaentodossusalcancesylimitaciones."(17)

Enesteplanoyaestamoseneltrabajodecampopropiamentedicho.

Enlaconstruccindelosinstrumentosotcnicasdebeponerseespecialatencinaqueproveanlainformacin
necesaria,peronomsquelanecesaria.Lastcnicassonlaobservacin,laentrevista,loscuestionarios,loscensos,
lashistoriasdevida,etc.Sonlosinstrumentosderecoleccindedatos.

Medianteunaadecuadaconstruccindelosinstrumentosderecoleccin,lainvestigacinalcanzaentoncesla
necesariacorrespondenciaentreteorayhechos,msan,podramosdecirquegraciasaellosambostrminos
efectivamentesevinculan.Sienunainvestigacinlosinstrumentossondefectuosos,seproducirninevitablemente
algunasdificultades.
Porejemplo,losdatosrecogidosnoservirnparasatisfacerlosinterrogantesiniciales,obiennosepodrnobtenerlos
datosquenecesitamos,ovendrnfalseados,distorsionados,porqueelinstrumentonoseadecuaalhechoenestudio.
Enamboscasos,habrhabido,seguramente,unoomserroresenlasetapasanterioresdelprocesode
investigacin,loquehacenecesariovolveralinvestigadorunospasosatrsyrevisarlasdistintastareasrealizadas,
hastaalcanzarunamejoraproximacinalproblema.(18)

Tambinesimportantetenerenclaroculesvanasernuestrasfuentesdeinformacin,esdecirtenerencuentade
dndeobtenerlainformacinmsvlidayconfiablerespectodelobjetodeestudioodesusdiferentesaspectos.
Tambin,yenelmismosentidohayquetenerencuentaquinpuedeproporcionarlainformacinvlidayconfiable,es
decirnuestraunidadinformante.
Entrevistaraalguienparadeterminardondepuedeencontrarseunafuentedeinformacinnoconviertealentrevistado
http://www.fhumyar.unr.edu.ar/escuelas/3/materiales%20de%20catedras/trabajo%20de%20campo/alina.htm 5/11
17/3/2017 Elprocesodeinvestigacin

enunaunidadinformante.As,unfuncionariopuedeindicardondeseencuentraunafuentedeinformacinregistros,
memorias,etc.deundeterminadoorganismounidadinformante,peronoporesoserunaunidadinformante.(19)

Finalmente,entodoproyectodeinvestigacinhayquedejartrescosasexplicitadas.Elcronogramaqueconsisteenla
estimacindeltiempoquedemandarcadaunadelasactividades.Elpresupuesto,yaquelarealizacindecada
actividadexigecontarcondistintostiposderecursospersonas,infraestructura,equipamiento,bibliografa,trasladodel
investigador,etc.ycadaunodeellosimplicacostos.Porltimo,debedejarseconstanciadelabibliografaconsultada
enlaelaboracindelproyecto.Sepuedeclasificarlabibliografaencitadayconsultadaytambinpuedeclasificarse
teniendoencuentalasfuentesdeinformacin:primarias,secundarias.(20)

Enlaciencia,lapublicidaddelosresultadosesunacondicinimportante,paraponeralalcancedelacomunidad
cientficaydelpblicoengenerallosavancesencadaramadelsaber.Estoselograatravsdelapublicacin
ordenadadeinformesquepermitancomprenderlanaturalezayobjetivosdelainvestigacin,comodelas
conclusionesalasquesehaarribado.Laredaccindelinformefinaleselinstrumentoquesatisfaceestacondicin,
comoparteconstitutivaeimportantedeltrabajocientficoensimismoynoslocomounameraformalidad.


CITASBIBLIOGRFICAS

HernndezSampieri,R.,FernndezCollado,C.YBaptistaLucio,P.:Metodologadelainvestigacin.McGrawHill.
Mxico.2000.SegundaEdicin.

PorejemploMarioBungeen:Bunge,M.:Laciencia,sumtodoysufilosofa.BuenosAires.SigloXX.1972.

Borsotti,C.:Esquemaparalaformulacindeunproyectodeinvestigacin.UniversidadNacionaldeLujn.
DepartamentodeEducacin.Mimeo.

ParaampliarestaideapuedeverseWrightMills:Laimaginacinsociolgica.FondodeCulturaEconmica.Mxico.
1967.

HernndezSampieri,R.,FernndezCollado,C.YBaptistaLucio,P.:op.cit.Pg.2.

HernndezSampieri,R.,FernndezCollado,C.YBaptistaLucio,P.:op.cit.Pg.10.

Borsotti,C.:op.cit.

Sabino,C.:ElprocesodeInvestigacin.LumenHumanitas.Argentina.1996.Pg.48.

Borsotti,C.:op.cit.

Sabino,C.:op.cit.

HernndezSampieri,R.,FernndezCollado,C.YBaptistaLucio,P.:op.cit.

Sabino,C.:op.cit.

Borsotti,C.:op.cit.

Borsotti,C.:op.cit.

HernndezSampieri,R.,FernndezCollado,C.YBaptistaLucio,P.:op.cit.

HernndezSampieri,R.,FernndezCollado,C.YBaptistaLucio,P.:op.cit.Pg.74.

Briones,G.:MtodosytcnicasdeinvestigacinenCienciasSociales.Trillas.Mxico.1985.Pg.22.

Sabino,C.:op.cit.

Borsotti,C.:op.cit.

Borsotti,C.:op.cit.

http://www.fhumyar.unr.edu.ar/escuelas/3/materiales%20de%20catedras/trabajo%20de%20campo/alina.htm 6/11
17/3/2017 Elprocesodeinvestigacin

REFERENCIASBIBLIOGRFICAS

HernndezSampieri,R.,FernndezCollado,C.YBaptistaLucio,P.:Metodologadelainvestigacin.McGrawHill.
Mxico.2000.SegundaEdicin.

Bunge,M.:Laciencia,sumtodoysufilosofa.BuenosAires.SigloXX.1972.

Borsotti,C.:Esquemaparalaformulacindeunproyectodeinvestigacin.UniversidadNacionaldeLujn.
DepartamentodeEducacin.Mimeo.

Mills,Wright:Laimaginacinsociolgica.FondodeCulturaEconmica.Mxico.1967.

Sabino,Carlos:ElprocesodeInvestigacin.LumenHumanitas.Argentina.1996.

Briones,G.:MtodosytcnicasdeinvestigacinenCienciasSociales

http://www.fhumyar.unr.edu.ar/escuelas/3/materiales%20de%20catedras/trabajo%20de%20campo/alina.htm 7/11
17/3/2017 Elprocesodeinvestigacin

http://www.fhumyar.unr.edu.ar/escuelas/3/materiales%20de%20catedras/trabajo%20de%20campo/alina.htm 8/11
17/3/2017 Elprocesodeinvestigacin

http://www.fhumyar.unr.edu.ar/escuelas/3/materiales%20de%20catedras/trabajo%20de%20campo/alina.htm 9/11
17/3/2017 Elprocesodeinvestigacin

http://www.fhumyar.unr.edu.ar/escuelas/3/materiales%20de%20catedras/trabajo%20de%20campo/alina.htm 10/11
17/3/2017 Elprocesodeinvestigacin

http://www.fhumyar.unr.edu.ar/escuelas/3/materiales%20de%20catedras/trabajo%20de%20campo/alina.htm 11/11

S-ar putea să vă placă și