Univerzitet u Sarajevu

Medicinski fakultet

Katedra za javnozdravstvene matine oblasti i preventivnu medicinu

Uvod u medicinu i povjest (historija) medicine

-Vjebe -

Student: Asistent:

Emina Kuki Dr. Vanesa krijelj

 Ambroise Par

Ambroaz Pare (fr. Ambroise Par oko 1510 20. decembar 1590) je bio francuski
ljekar, anatom, hirurg, inovator, jedan od pionira hirurgije, koji je do svoje trinaeste
godine bio nepismen i kome su kasnije zabranjivane i spaljivane knjige. Pare je autor
brojnih objavljenih naunih radova, inicijator uvoenja arterijske ligature krvnih
sudova u leenju rana i lini lekar francuskih kraljeva.
Ambroaz Pare je roen oko 1510 u Lavalu, pokrajini Majen u Francuskoj u eri u kojoj
su ljekari smatrali da je bavljenje hirurgijom prljav posao, ispod njihovog
dostojanstva, i zato su preputali tzv berberima -hirurzima da se bave tim zanatom.
Njegov otac je bio berberin Konta od Lavala. Njegov stariji brat je bio berberin-hirurg,
kod koga je moda Pare zapoeo egrtovanje i karijeru.
Od 1532 do 1537 Pare je radio kao hirurga u bolnicio Hotel Die u Parizu kao kliniki
asistent izuavajui anatomiju i hirurgiju. Za ovaj dio ivota, Pare je izjavio; da je taj
period bio od najvee vanosti za njegovu buduu karijeru.
Godine 1537 kako nije bio u stanju da plati za licencu, Pare se pridruio vojsci
komandanta Rene de Montejana, kao vojni hirurg u francuskoj ekspediciji od 1537 u
Torinu. Pare je nakon stupanja u vojsku proveo narednih trideset godina lijeei
vojnike u brojnim ratovima koje je u 16. vijeku vodila francuska vojska i postao jedan
od najpoznatijih vojnih hirurga Francuske. Nakon smrti Montejana 1539, Pare se
vratio u Pariz sada u mogunosti da plati takse za licencu kako bi bio prihvaeni u
drutvo barbra-hirurga. Pre nego to je okonao karijeru hirurga, radio je i kao hirurg
etvorice uzastopnih kraljeva Francuske. On je kao ljekar, prisustvovao traginoj
smrti Anrija II koji je ubijen u vitekoj borbi sa Kontom Montgomerijem, nakon koje je
Francuska podjeljena u graanskom ratu.
Upotreba artiljerije i musketa mijenja prirodu rana u 16. vijeku. Umjesto "istih"
rezova nanijetih maem ili noem, nastajale su obimne rane, pokidanih tkiva i
polomljenih kostiju (to je zahtijevalo i nove naine zbrinjavanja). Mnogi hirurzi toga
vremena primjenjivali su drastine metode hirurkog lijeenja koje su ukljuivale
kastraciju u operaciji kile, zatvaranje velikih arterija toplom pegleom u toku
amputacije udova, lijeenje rana vrelim uljem i mastima itd.
Ambroaz Pare koji je svakodnevno gledao pa i sam primenjivao tadanji nain
lijeenja, koji je bio vrlo depresivan i najee poguban jer se sastojao od
kauterizacija rana, putanje krvi, nasilnog preznojavanja, primjene sredstava za
izazivanje povraanja itd, u njemu je razvilo da uvede bitne novine u hirurkom i
drugom lijeenju.
Tokom opsade Torina 1537., ponestalo mu je vrelog ulja, te je umjesto toga
upotrijebio mjeavinu umanca, ulja rue i terpentina. Dan nakon je uoio kako
vojnici nisu osjeali bol niti su imali upale ili otoke na mjestima ranjavanja. Nakon
toga on odbacuje kauterizaciju rana (metodu spaljivanja usijanim gvoem ili vrelim
uljem, koja se primjenjivala jer se pretpostavljalo da su takve rane otrovane barutom),
i uvodi stavljanje obloga na rane, koje su se sastojale od te mjeavine. Prvi poinje
da primenjuje ligaturu (podvezivanje) krvnih sudova kod amputacija udova. Zato je
vrlo brzo postao omiljen kod ranjenika ije je lijeenje do tada bilo vrlo neprijatno, sa
tekim invaliditetom i najee pogubno.
Pare je bio i inovator, spreman da odstupi od dotadanje prakse. On se zalagao za
primjenu masae a uveo je implantaciju zubnog zlata i srebra, primjenu proteza
(vjetakih udova i vjetakih oiju). On je popularizovao utege za kile, prvi uoio da
sifilis izaziva aneurizmu aorte. Ljekari su dugo godina unazad znali o
postamputacionom fantomskom bolu, ali je tu pojavu prvi opisao Pare, i naveo
pretpostavku da bol najverovatnije nastaje u mozgu.
Pere je dao doprinos unaprijeenju akuerstva uvoenjem metoda; okretanja fetusa
u materici u povoljan poloaj za roenje i izazivanju prijevremenog poroaja u
sluajevima krvarenja u materici.
Pare je objavio veliki broj knjiga iz raznih oblasti medicine, a njegovi hirurki radovi su
imali veliki uticaj na dalji razvoj hirurgije. Pare je meu prvim djelima objavio 1545
sopstvena hirurka iskustva, u kojima je opisao metode lijeenja rana uzrokovanih
vatrenim orujem. Zbirka Pareovih djela, koja su odvojeno objavljena tokom njegovog
ivota, na osnovu sopstvenih iskustava u lijeenju vojnika na bojnom polju,
objavljena su u Parizu 1575. Ona su kasnije esto pretampavana, a neka izdanja
pojavila su se na njemako, holandskom i engleskom jeziku. Zbog stalnog irenja
znanja meu hirurzima svoga vremena i neprekidnog zalaganja da se hirurki rad
podigne na nivo profesionalizma, Pare se smatra "ocem moderne hirurgije."