Sunteți pe pagina 1din 3

Anemia da Doena Renal Crnica

Hugo Abensur

DIRETRIZES de eritropoetina e da presena de um estoque de ferro no


organismo. Portanto, nas situaes de deficincia de ferro a
A presena de anemia dever ser investigada em todo reposio de ferro torna-se imperiosa. Os critrios para re-
paciente com depurao de creatinina estimada menor posio de ferro so: saturao de transferrina < 20% e /ou
que 60mL/min/1,73m2 de superfcie corprea. (A) ferritina srica < 100ng/mL. O ferro pode ser reposto ini-
cialmente por via oral, porm muitos pacientes tero que
Justificativa: Anemia uma complicao freqen- receber ferro por via endovenosa, pois o ferro por via oral
temente encontrada nos pacientes portadores de DRC e pode ocasionar intolerncia gstrica e nem sempre absor-
est relacionada com a intensidade da insuficincia renal vido em quantidade suficiente para repor de maneira ade-
1,2. (Nivel I) quada os estoques de ferro do paciente. No Brasil dispomos
de uma nica preparao de ferro endovenoso que o Sa-
Pesquisar as causas da anemia em todos os pacientes carato de Hidrxido de Ferro III (Noripurum). As ampolas
com DRC. (B) de 5 mL contm 100 mg de ferro elementar. No existe
uma rotina bem definida de reposio de ferro EV em pa-
Justificativa: A anemia presente nos pacientes cientes com doena renal crnica no dialtica. Geralmente
portadores de doena renal crnica pode ser conseqente os pacientes recebem 1 ou 2 ampolas por semana por um
diversas causas, sendo a deficincia relativa de eritropoe- perodo de 1 a 2 meses, sendo necessria a monitorizao
tina o fator mais comum 3,4. peridica dos nveis de saturao de transferrina e /ou
Alm da deficincia de eritropoetina outras situa- ferritina. O ferro pode ser administrado por injeo lenta ou
es podem contribuir para o advento de anemia em pa- em infuso diludo exclusivamente em soro fisiolgico. O
cientes portadores de doena renal crnica, como: defi- emprego de ferro endovenoso bem tolerado, porm
cincia de ferro, deficincia de cido flico e vitamina recomendado que seja feito com superviso mdica ou de
B12; perdas sangneas, hemlise e inflamao. Estas si- enfermagem. Muitas vezes verificada a correo da ane-
tuaes, principalmente a deficincia de ferro que a si- mia apenas com a reposio de ferro, prescindindo,
tuao mais comum (52%), devem ser pesquisadas antes portanto do emprego de eritropoetina6 (nvel 2).
da introduo da terapia de reposio de eritropoetina5 (n-
vel 3). Iniciar tratamento com eritropoetina nos pacientes por -
Os seguintes exames podero fazer parte de uma tadores de doena renal crnica que permanecem an -
investigao sumria de causa de anemia nesta populao micos somente aps correo e/ou excluir outras causas
de pacientes: de anemia. (A)
ndices hematimtricos
contagem de reticulcitos Justificativa: Existem evidncias demonstrando
ferro srico que o emprego de eritropoetina melhora significantemen-
saturao de transferrina te a qualidade de vida de pacientes com doena renal cr-
ferritina srica nica no perodo pr-dialtico 7,8 (nvel 2).
pesquisa de sangue oculto nas fezes A Epo foi inicialmente empregada em pacientes
com IRC terminal em programa de dilise e demonstrou-
A reposio de ferro dever ser feita nos pacientes com se bastante eficiente e segura nesta situao. Quanto ao
deficincia de ferro previamente terapia com eritropoe - emprego no perodo de tratamento conservador houve
tina. (A) uma preocupao inicial, baseado em alguns trabalhos,
realizados em animais de experimentao, que evidencia-
Justificativa: A produo de glbulos vermelhos ram que a Epo poderia acelerar a progresso da IRC .
depende, entre outros fatores, de uma quantidade adequada Vrios estudos9-11 realizados em pacientes portado-
J Bras Nefrol Volume XXVI - n 3 - Supl. 1 - Agosto de 2004 27

res de IRC em tratamento conservador mostraram que o em uma a 2 injees por semana. Apenas a eritropoetina
emprego de Epo em pacientes com IRC pr-dialtica efi- distribuda pela Jansen-Cilag (Eprex) no recomendada
caz na correo da anemia e no acelera a perda de fun- em bula por via subcutnea, devido ao advento de alguns
o renal residual e em alguns12,13 deles observou-se in- casos de aplasia pura de srie vermelha, ocasionada por
clusive desacelerao da progresso para IRC terminal. anticorpos neutralizantes anti-eritropoetina, atribudos pelo
Porm, na maioria deles houve necessidade, em cerca de fabricante como conseqncia do emprego subcutneo da
30 a 40% dos pacientes, de introduo ou de aumento da medicao. Esta dose inicial dever ser ajustada de acordo
medicao hipotensora. com a variao dos nveis de hematcrito e hemoglobina.
No momento ainda no esto definidos os nveis
de hematcrito para iniciar tratamento com eritropoetina Alerta: Introduzir eritropoetina apenas nos pa-
nesta populao de pacientes. Como opinio do grupo de cientes com nveis controlados de presso arterial e man-
elaborao destas diretrizes, sugerimos iniciar o emprego ter os pacientes com a presso arterial adequada em vi-
de eritropoetina quando o hematcrito for menor que gncia do tratamento com eritropoetina. (A)
30%, valor geralmente verificado quando a depurao de
creatinina em torno 20 ml/min. Mais importante do que Justificativa: Desde os trabalhos iniciais com o
o valor numrico do hematcrito repercusso da anemia emprego de eritropoetina, verificou-se que a eritropoeti-
no estado clnico geral do paciente. Da mesma forma, os na piora os nveis de presso arterial 8,16 (nvel 2), inclusi-
nveis alvos de hematcrito e hemoglobina ainda no ve foi demonstrado um efeito vasoconstritor direto da me-
esto definidos para esta populao, portanto recomenda- dicao. Portanto, ateno especial deve ser dada a este
mos manter os nveis designados para pacientes em pro- aspecto, sobretudo para que no ocorra acelerao da pro-
grama de dilise: hematcrito de 33 a 36% e hemoglobina gresso da doena renal.
de 11 a 12 g/dL14.
A eritropoetina pode ser administrada por via endo- Alerta: A correo da anemia com eritropoetina
venosa (sem diluir, 1 a 2 minutos) ou subcutnea. A via nos pacientes com DRC e anemia falciforme dever ser
subcutnea a via preferencial para uma maior eficincia da feita com cautela, objetivando nveis de HB no su-
medicao15. A dose inicial de 80-160 U/kg/sem, dividida periores a 9 g/dL para evitar crises de falcizao17 (D).

REFERNCIAS

1. Coresh J, Wei GL, MacQuillan G,Brancati FL, Levey AS, effect of i.v. iron alone or in combination with low-dose ery-
Jones C, Klag MJ: Prevalence of high blood pressure and thropoietin in the rapid correction of anemia of chronic renal
elevated serumcreatinine level in United states: Findings from failure in the predialysis period. Clin Nephrol. 55(3):212-9,
the third National Health and Nutrition Examination Survey 2001.
(1988-1994). Arch Intern Med 161:1207-1216, 2001 (I)
7. Revicki DA, Brown RE, Feeny DH, Henry D, Teehan BP,
2. Levin A, Thompson CR, Ethier J, Carlisle EJ, Tobe Djurdjev Rudnick MR, Benz R. Health-related quality of life associated
O: Left ventricular mass index increase in early renal disease: with recombinant human erythropoietin therapy for predialysis
Impact of decline in hemoglobin. Am J Kidney Dis 34:125- chronic renal disease patients. Am J Kidney Dis 25(4):548-
134, 1999 (I) 54, 1995.
3. McGonigle RJ, Wallin JD, Shadduck RK, Fisher JW: Erythro- 8. The US Recombinant Human Erythropoietin Predialysis
poietin deficiency na inhibition of erythropoiesis in renal insuf- Study Group. Double-blind, placebo-controlled study of the
ficiency. Kidney Int 25:437-444, 1984. therapeutic use of recombinant human erythropoietin for ane-
4. Radtke HW, Claussner A, Erbes PM, Scheuermann EH, mia associated with chronic renal failure in predialysis
Schoeppe W, Koch KM: Serum erythropoietin concentration patients. Am J Kidney Dis 18(1):50-9,1991.
in chronic renal failure: Relatioship to degree of anemia and 9. Frenken LAM e cols. Efficacy and Tolerance of Treatment
excretory renal function. Blood 54:877-884, 1979. with Recombinant-Human Erythropoietin in Chronic Renal
5. Hutchinson FN, Jones WJ. A cost-effectiveness analysis of Failure (Pre-Dialysis) Patients. Nephrol Dial Transplant 4:
anemia screening before erythropoietin in patients with end- 782-86, 1989.
stage renal disease: Am J Kidney Dis 29(5):651-7, 1997. 10. Austrian Multicenter Study Group. Effectiveness and Safety
6. Silverberg DS, Blum M, Agbaria Z, Deutsch V, Irony M, of Recombinant human Erythropoietin in Predialysis Patients.
Schwartz D, Baruch R, Yachnin T, Steinbruch S, Iaina A: The Nephron 61:399-403, 1992.
28 Anemia da DRC

11. Roth D e cols. Effects of r-HuEpo on renal function in chron- 30:4(3):S194-S240, 1997.
ic renal failure pre-dialysis patients. Am J Kid Dis 24:777-
784, 1994. 15. Besarab A, Reyes CM, Hornberger J. Meta-analysis of sub-
cutaneous versus intravenous epoetin in maintenance treat-
12. Schrer e cols. Treatment of renal anemia by subcutaneous ment of anemia in hemodialysis patients. Am J Kidney Dis
erythropoietin in children with preterminal chronic renal fail- 40(3):439-46, 2002.
ure. Acta Paediatr 82: 953-8, 1993
16. Canadian Erythropoietin Study Group. Effect of recombinant
13. Kuriyama S e cols. Reversal of Anemia by Erythropoietin human erythropoietin therapy on blood pressure in hemodialysis
Therapy Retards the Progression of Chronic Renal Failure, patients. Am J Nephrol 11(1):23-6, 1991.
Especially in Nondiabetic Patients. Nephron 77: 176-185, 19
17. van Ypersele de Strihou C. Should anaemia in subtypes of
14. NKF-DOQI Clinical Paractice Guidelines for The Treatment of CRF patients be anaged differently? Nephrol Dial Trans-
Anemia of Chronic Renal Failure. Am J Kidney Dis plant. 14 Suppl 2:37-45, 1999.

S-ar putea să vă placă și