សកលវិទយល័យភូមិនទភនំេពញ

ROYAL UNIVERSITY OF PHNOM PENH

ករសិកសេរបៀបេធៀបអកខរវិធីែខមរតមរយៈេសៀវេភ
េវយយករណ៍ែខមរកនងអំ
ុ ឡងទសវតសឆ
ុ ន ំ៤០ដល់៨០
A Comparative Study of Khmer Alphabet Rules Mentioned in
Grammar Books Published Between the 1940s and 1980s.

របយករណ៍រសវរជវ

់ េំ ពញលកខ
សរមបប ់ រសក
ខ ណឌបញចបក ិ សថនកបរ
់បរញ
ិ ញ បរតជនខ
់ ស
ព ់ភសវ ិ
ភសវទយ

គង់ សុខេហង

វិចក
ឆិ ២០១៣
 សកលវិទយល័យភូមិនទភនំេពញ
ROYAL UNIVERSITY OF PHNOM PENH

ករសិកសេរបៀបេធៀបអកខរវិធីែខមរតមរយៈេសៀវេភ
េវយយករណ៍ែខមរកនងអំ
ុ ឡងទសវតសឆ
ុ ន ំ៤០ដល់៨០
A Comparative Study of Khmer Alphabet Rules Mentioned in
Grammar Books Published Between the 1940s and 1980s.

របយករណ៍រសវរជវ

់ េំ ពញលកខ
សរមបប ់ រសក
ខ ណឌបញចបក ិ សថនកបរ
់បរញ
ិ ញ បរតជនខ
់ ស
ព ់ភសវ ិ
ភសវទយ

គង់ សុខេហង

គណៈកមមករវយតៃមល៖ សរសតចរយ ចន់ វឌឍន

សរសតចរយ ប៊ី សុខគង់

វិចក
ឆិ ២០១៣
 មូលន័យសេងខប

របយករណ៍រសវរជវេនះ និ យយអំពីករសិកសេរបៀបេធៀបអកខរវ ិធី ែខមរ តមរយៈេសៀវ-

េភេវយយករណ៍ែខមរ កនុងអំឡុងទសវតសឆនំ៤០ ដល់ ៨០ េដយយកេសៀវេភេវយយករណ៍ែខមរចំ នួន

៨កបលជេគល រួមមន៖ ភសែខមរ (េអៀវ េក ស ១៩៤៧) េវយយករណ៍ែខមរ (ពូ វ អ៊ុម ១៩៥០)

េខមរេវយយករណ៍ (រ៉ យ ប៊ុ ក ១៩៥៥) េវយយករណ៍ែខមរទំ េន ប (េសៀន ខ័នឌី ១៩៥៦) េវយយករណ៍

ពិ េសស (អ៊ុ យ ជួ ន ១៩៥៦) េវយយករណ៍ែខមរ (ញិក នូ វ ១៩៥៩) វចននុ រកមែខមរ (ជួន ណត

១៩៦៧ ដកយកែតែផនកអកខរវ ិធី ) និងេវយយករណ៍ែខមរ របស់រកសួងអប់ រ ំ ឆនំ១៩៨២-១៩៨៦។

េនកនុងរបយករណ៍រសវរជវេនះមនបងហញពី លទធផលៃនករសិកសអំពីអកខរវ ិធី ែដលរួម

ូ ំង៨។ មួ យវ ិញេទៀត ខលឹមសរសំខន់

មនករសិកសអំ ពីរសៈ ពយញជនៈ និងវណណ យុតិ ត ៃនេសៀវេភគំ រទ
ិ គរបស់ េសមរ េទេល ករ
ចុ ងេរកយកនុងរបយករណ៍ រសវរជវេនះបនបងហញផងែដរអំ ពីករវភ

សិកសអកខរវ ិធី ែខមររបស់អនកនិ ពនធេវយយករណ៍េនកនុងគំ រត

ូ ង រពមទំងបងហញពីករេធវវ ិចរណកមមជ

ទសសនៈផទល់ខួនរបស់
ល េសមរអំពីករសិកសអកខរវ ិធី េដយពនយល់យ៉ងចបស់លស់េទេលករសិកស

អំ ពីរសៈ ពយញជនៈ និ ងវណណ យុតិ ត េនកនុងរកបខណឌេវយយករណ៍របៃពណី និ ងកនុងរកបខណឌភស

វ ិទយ។

i
 ABSTRACT

This research report shows the comparison of “Khmer Alphabet Rules” (The
comparison of learning method of vowels, consonants and diacritics in Khmer language)
based on Khmer Grammar Book during 40s to 80s which includes eight Khmer Grammar
books such as Pheasa Khmer “Khmer Language” (Eav Keus 1947), Veyyeakar Khmer
“Khmer grammar” (Pov Oum 1950), Khemara Veyyeakar “Khmer grammar” (Ray Buk 1955)
Veyyeakar Khmer Tomneup “Modern Khmer Grammar” (Sean Khandy 1956) Veyyeakar
Pises “Special Grammar” (Uy Chourn 1956) Veyyeakar Khmer “Khmer grammar” (Nhek
Nov 1959) Khmer Dictionary (Chuon Nat 1967, Akkharavithi part) and Khmer Grammar
Book of Ministry of Education (1982-1986).
This research report has shown the study result of Akkharavithi which is the study of
vowels, consonants and diacritics in the eight sample books.
Additionally, the research also showed the researcher's analysis and personal opinion
of the studies of the eight sample books with clearly explanation of vowels, consonants and
diacritics under the rule of traditional grammar and linguistics.

ii
 លិខិតដឹកន ំកររសវរជវរបស់សរសតចរយដឹកន ំ

កមមវ ិធី ថនក់ បរ ិញញបរតជន់ខពស់ែផនក ភសវិទយ

េឈមះេបកខជន ៖ គង់ សុខេហង

ចំ ណងេជងរបយករណ៍រសវរជវ៖ «ករសិកសេរបៀបេធៀបអកខរវិធីែខមរ តមរយៈេសៀវេភ

េវយយករណ៍ែខមរ កនងអំ
ុ ឡងទសវតសឆ
ុ ន ំ៤០ ដល់ ៨០»

សូមបញជ ក់ ថ កររសវរជវែដលជរបយករណ៍រសវរជវសរមប់ បំេពញលកខខណឌយកសញញ

បរតថនក់ បរ ិញញបរតជន់ ខពស់ែដលមនចំ ណងេជ ងដូ ចខងេលេនះ រតូវបនេធវេដយេបកខជនែដល

មនេឈមះខងេល េរកមករដឹ កនំរបស់ខំុញផទល់។ ខលឹមសររបយករណ៍រសវរជវេនះពុំ ទន់ មន

េនកនុងករសរេសរយកសញញបរតករមិ តណមួ យេឡ យ។ កនុងករេរៀបចំ របយករណ៍រសវរជវ

េនះ ខញំុបនដឹ កនំនូវែផនកខងេរកមេនះ៖ ....................................................................................

................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

ហតថេលខសរសតចរយដឹកនំ៖ ...................................

បណឌិត វងស េមង

កលបរ ិេចឆទ៖..............................................................

iii
 លិខិតរបស់េបកខជន

ខញំុបទ គង់ សុខេហង សូមបញជ ក់ ថ របយករណ៍រសវរជវែដលមនចំ ណងេជងថ «ករ

សិកសេរបៀបេធៀបអកខរវិធីែខមរ តមរយៈេសៀវេភេវយយករណ៍ែខមរ កនងអំ
ុ ឡងទសវតស
ុ
ឆន ំ៤០ ដល់ ៨០»

សរមប់ បំេពញលកខខណឌយកសញញបរតថនក់ បរ ិញញបរតជន់ ខពស់ភសវ ិទយ េនសកលវ ិទយល័យ

ភូ មិនទភំ នេពញ គឺ ជសនៃដរបស់ ខំុញបទទំងរសុង។ សនៃដេនះពុំ ទន់ រតូវបនេរប របស់ េដ មបីបំេពញ

លកខខណឌសិកសសរមប់ យកសញញបរតេនសកលវ ិទយល័យេនះ ឬសកលវទ

ិ យល័យណ ឬវទ
ិ យ

សថនថនក់ េសមណមួ យេនេឡយេទ។

ពុំ ម នេសចកដី ដ ករសង់ ឬខលឹ ម សរអវី មួ យ រតូ វ បនេរប កុន ងអតថ ប ទរសវរជវេនះេដយគម នករ

អនុ ញញតពី អនកនិ ពនធ ឬចុ ះបញជីឯកសរេយងេឡយ។

ហតថេលខេបកខជន៖ ......................

កលបរ ិេចឆទ៖.................................

ហតថេលខសរសតចរយដឹកនំ៖ ...................................

បណឌិត វងស េមង

កលបរ ិេចឆទ៖..............................................................

iv
 េសចកតីែថលងអំណរគុណ

ខញំុបទ គង់ សុខេហង ជនិ សសិតថនក់ បរ ិញញបរតជន់ខពស់ភសវ ិទយ ជំនន់ ទី៧ ៃន

សកលវ ិទយល័យភូ មិនភ

ទ ំ នេពញ៖
សូមេគរពែថលងអំណរគុណយ៉ងរជលេរជចំេពះ
េលកឪពុក ែវ៉ន គង់ អនកមតយ ឡយ េអៀត ែដលបនបេងកតរូបខញំុ និ ងពយយមចិ ញចឹម

បី បច់ ែថរកសកូន ផតល់នូវលទធភពរគប់ ែបបយ៉ ងឲយកូ នបនេរៀនសូរតេចះដឹ ងនឹ ងេគ ជពិ េសសស

បនចូ លរួមបេរម ជតិ មតុភូមិរហូតដល់សពវៃថងេនះ។ ភរ ិយ ម៉ក សុវ

ី េអង ែដលបនផតល់

ឱកសែចករ ំែលកេពលេវលដ៏ មមញឹកកនុងជី វភពរបចំៃថង ឲយខញំុបទបនសិកសបនតរហូតដល់ចប់។

េលករសីសរសតចរយ សំរ ិត សុទធ របធនេដប៉ តឺ ម៉ង់ភសវ ិទយ ែដលបនខិតខំបនតដំេណរករ

ដឹ កនំែផនកភសវ ិទយេនះឲយមននិ រនតរភព។ េលកបណិ ឌ ត សរសតចយទំងអស់ រួមមន៖ សរសត-

ចរយបណិ ឌ តសភចរយ រពុំ ម៉ល ់ សរសតចរយបណិ ឌ ត ហ៊ន សុខុម សរសតចរយបណិ ឌ ត

ច័នទ សំណពវ សរសតចរយបណិ ឌ ត េន ស៊ន

ុ សរសតចរយបណិ ឌ ត វងស េមង សរសតចរយបណិ ឌ ត

ែប៉ន េសដឋរ ិន សរសតចរយបណិ ឌ ត អ៊ក

ុ ឌីវង
៉ ់ សរសតចរយបណិ ឌ ត ហសង់ មីែសលហវល
ី ព
ី ី

សរសតចរយ សឹង ផុស សរសតចរយ អុក ចួន សរសតចរយ វង់ សុធរ៉ សរសតចរយ

ឆន់ គឹមេសឿន ែដលបនខិតខំខនះែខនងបងហត់ បេរងៀនខញំុបទេដយអស់ពីចិតព

ត ី េថលម េដមបីឲយខញំុបទ

កលយជធនធនមនុ សសជំនន់ េរកយ។ ជពិ េសសសរសតចរយបណិ ឌ ត វងស េមង ែដលជ

សរសតចរយដឹកនំ បនខិតខំចំណយេពលេវលដ៏ មមញឹកជួ យែកលមអរបយករណ៍រសវរជវ

េនះឲយេចញជរូបរងេឡងចប់ ជសថពរ។

v
 មតិក

មូលន័យសេងខប ................................................................................................................ i
ABSTRACT....................................................................................................................... ii
លិខត
ិ ដឹកន ំកររសវរជវរបស់សរសតចរយដឹកន....................................................
ំ iii
លិខត
ិ របស់េបកខជន ........................................................................................................ iv
េសចកតីែថលងអំណរគុណ.................................................................................................... v
មតិក ............................................................................................................................. vi

ជំពូក១៖ េសចកតីេផដម
១.១. លំនំបញហ ៃនកររសវរជវ .........................................................................................១

១.២. ចំ េណទបញហ ៃនកររសវរជវ ....................................................................................១

១.៣. េគលបំណងៃនកររសវរជវ.................................................................................... ២

១.៤. វ ិសលភពនិងែដនកំ ណត់ៃនកររសវរជវ ................................................................ ៣

១.៥. រចនសមព័នៃធ នកររសវរជវ ....................................................................................... ៣

ជំពូក២៖ កររ ំលឹករទឹស ី ត

២.១. បញញ តិម
ត ូ លដឋនទក់ទងនឹ ងរបធនបទ .........................................................................៥

២.១.១. របវតតិេវយយករណ៍ែខមរ..............................................................................................៥

២.១.២. និ យមន័ យ ............................................................................................................ ៦

២.១.២.១. េវយយករណ៍ .......................................................................................................៦

២.១.២.២. េរបៀបេធៀប ....................................................................................................... ៧

២.១.២.៣. អកសរឬអកខរៈ ..................................................................................................... ៧

២.១.២.៤. ពយញជនៈ..............................................................................................................៨

២.១.២.៥. រសៈ ..................................................................................................................៩

២.១.២.៦. វណណ យុតិ ត ............................................................................................................៩

២.១.២.៧. ខណឌសញញ ........................................................................................................៩

២.២. រទឹ សីែត ដលេរបរបស់កុនងករសិកស ........................................................................... ១០

២.២.១. រទឹ សីប

ត ណិ ឌ ត ច័ នទ សំណពវ .................................................................................... ១០

ត សវ ិទយេរបៀបេធៀប ................................................................................. ១០
២.២.២. រទឹ សីភ

២.២.២.១. តមអ័កសសមកល........................................................................................... ១១

២.២.២.២. តមអ័កសរបតិកល .......................................................................................... ១១

vi
២.២.៣. ករសិកសអកខរវ ិធីតមភសបលី (សេមតច ជួ ន ណត).......................................... ១១

២.២.៣.១. ចំនួនអកខរៈ ...................................................................................................... ១២

២.២.៣.២. ឋនៃនអកខរៈ ................................................................................................... ១២

២.២.៣.៣. សូរៃនអកខរៈ .................................................................................................... ១២

២.២.៣.៤. របេភទសូរៃនអកខរៈ .......................................................................................... ១២

ជំពូក៣៖ វិធស
ី រសតរសវរជវ
៣.១. គេរមងវ ិភគ ......................................................................................................... ១៣

៣.២. របេភទនិងរបភពទិន័ នយ .......................................................................................... ១៣

៣.៣. ដំេណរករេរជ សេរ សសំណកគំ រូ........................................................................... ១៣

៣.៤. វ ិធីសរសតរសវរជវ ................................................................................................ ១៤

ជំពូក៤៖ លទធផលៃនករសិកសរសវរជវ
៤.១. រសៈ........................................................................................................................ ១៥

៤.១.១. ចំនួនសញញរសៈ................................................................................................... ១៥

៤.១.២. សូររសៈ .............................................................................................................. ១៥

៤.២. ពយញជនៈ .................................................................................................................. ១៦

៤.២.១. ចំ នួនសញញពយញជនៈ ............................................................................................. ១៦

៤.២.២. សូរពយញជនៈ ......................................................................................................... ១៦

៤.៣. វណណ យុតិ ត ............................................................................................................... ១៧

៤.៣.១. ចំនួនវណណ យុតិ ត .................................................................................................... ១៧

៤.៣.២. មុ ខងរៃនវណណ យុតិ ត ............................................................................................. ២២

៤.៣.៣. មុខងរខណឌសញញ ............................................................................................. ២៤

ជំពូក៥៖ វិភគេលលទធផលៃនករសិកសរសវរជវ
៥.១. វ ិភគេលរសៈ ......................................................................................................... ៣២

៥.២. វ ិភគេលពយញជនៈ .................................................................................................... ៣៤

៥.៣. វ ិភគេលវណណ យុតិ ត .................................................................................................. ៣៥

ជំពូក៦៖ េសចកតីសននិដឋននិងករផតលអ
់ នុសសន៍
៦.១. សននិដឋន ................................................................................................................. ៤១

៦.២. ករផតល់អនុ សសន៍ ................................................................................................. ៤២

ឯកសរេយង ................................................................................................................ ៤៣

vii
 ជំពូក១
េសចកតីេផដម

១.១. លំន ំបញហ ៃនកររសវរជវ

រហូតមកដល់េពលេនះ អនករសវរជវភសវ ិទយបនរកេឃញថ ភសេនេលពិភពេលក

មនរបមណជង៦០០០ភស ែដលេនមនមនុសសេរបរបស់របស់របចំៃថងេនេឡយ (Austin,

2008)។ កនុងេនះ ភសែខមរជភសមួ យែដលមនរបវតតិយូរលង់មកេហយ គឺ តំណលគននឹ ង

កំ េណតជនជតិ ែខមរែដរ។

េដយមូ លេហតុ ថ ភសេនះជភសដ៏ ចំណស់មួយកនុងចំ េណមភសដៃទេទៀតកនុង

រកុមភសមន-ែខមរ កនុងអមបូរអូ រសតូអសុី េទបេធវឱយភសេនះមនភពសមបូរែបបយ៉ ងេរចន។ តម

ន រសវរជវសំខន់ ៗ ជពិ េសសរទឹសីេត លក W. Schmitd (ប៊ី សុខគង់, ២០០២) សតី

ទសសនៈរបស់អក

ពីអតថិភពៃនអមបូរភសមន-ែខមរ កនុងមហអមបូរភសអូ រសតូអសុី (អសុីខងតបូង) េគអចកំ ណត់

បនថ ភសែខមរគឺ ជភសេមមួ យដូចភសមនែដរ េហយែដលបនបនតអតថិភពជភសផលូវករ

េនកនុងរដឋមួយ និ ងជរគមភសេនកនុងរបេទសដៃទមួ យចំ នួនេទៀត។

ប៉ុ ែនត ធមមតវតថុអវីកុងេលកែដលេក

ន តេឡងេហយរតូវមនបទបញញតិ ត ចបប់ វ ិធន រេបៀបែបប

ែផនដូចជភស អកសរជតិ មនុ សស សតវ អសងហរ ិម សងហរ ិម របេទសជតិជេដ ម។ ភសអកសរ

ជតិ រតូវមនបទបញញតិ ត ចបប់ វ ិធន េដមបីនឹងេធវភស អកសរជតិ េនះឲយមនរេបៀបេរៀបរយ រតឹ ម

រតូវតមកបួនខនត ងយនឹងសមគល់ ចំ ណំ ងយនឹងសិកសេរៀនសូរត ជេហតុ េធវភសនិងអកសរ

ជតិ េនះឲយមនតៃមលកុងេលក។
ន េរពះេហតុ ដូេចនះេហយបនជអនករបជញបណិ ឌ តទំងឡយមន

បំ ណងចង់ ឲយអនកសរេសរនិ ងនិ យយេទតមកបួនខនត សរេសរអកសរេទតមអកខរវ ិរុទធ រចនភស

អកសរេនះេទតមសម័ យនិ យម ែកែរបភស អកសរតមករវ ិវតតរបស់សងគម ឲយចូ លកនុងចំ េណម

នឹ ងេគបន។ អរស័យេហតុ ខងេលេនះ បនជអនករបជញបណិ ឌ តខងអកសរសរសតបនខិ តខំសថបន

នូ វវ ិជជមួ យេហថ «េវយយករណ៍»(រ៉ យ ប៊ុក ១៩៥៥)។

១.២. ចំេណទបញហ ៃនកររសវរជវ

េវយយករណ៍េនះរែមងមនករែរបរបួលវ ិវតតេទតមសម័ យកលរបស់សងគមមនុ សសពី សម័ យ

មួ យេទសម័ យមួ យ។ និយយែបបេនះេរពះថភសជរបស់សងគមមនុ សស េប សងគមមនករែរប

របួលភសក៏ មនករែរបរបួលឯកបួនខនតេវយយករណ៍ក៏ វ ិវតតេទតមេនះែដរ។ េដយែឡក ចំ េពះ

របេទសកមពុជេយង របត់របវតតិសរសតបនផលស់បូតរជបនតបនទប់ និងមនសរងគមជេរច នេលក

1
េរចនស។ កនុងេនះវ ិស័យអកសរសរសតជតិ ក៏មនករែរបរបួលជបនតបនទប់។ េយងសេងកតេឃញ

អកសរែខមរែដលបុ ពប
វ ុ រសបនចរ ឹកទុកេនេលផទំងសិលចប់ តំងពី សម័ យបុ េរអងគរ សម័ យអងគរ និង

េរកយអងគរមនករវ ិវតតជហូរែហ។ ប៉ុែនត សម័ យកលទំងេនះ េយងពុំ េឃញមនករចងរកងជ

កបួនខនតេវយយករណ៍ចបស់លស់អី វេទ។ លុះមកដល់សតវតសទី ២០ កនុងកំឡុងព.ស. ២៤៨៨

(របែហលគ.ស. ១៩៤៥?) េទបមនករចងរកងេបះពុ មផ

ព សយេសៀវេភេវយយករណ៍ែខមររបស់េលក

ពូ វ អ៊ុម េដយរកុមវ ិទយសរសតរកសួងសិកសធិ ករ(ពូ វ អ៊ុ ម ១៩៥០)។ បនទប់ មកេទៀត េលកេអៀវ

េក ស ក៏ បននិពនធចងរកងេសៀវេភភសែខមរេនឆនំ១៩៤៧ េហយក៏ មនករែតងនិ ពនធកបួនខនត

េវយយករណ៍ែខមរជហូរែហមក មនេលកេសៀន ខ័ នឌី , រ៉ យ ប៊ុក, អ៊ុ យ ជួ ន, សេមតចរពះ

សងឃរជជួ ន ណត, ឃួន សុខមភូ, េកង វ៉ ន់សក់ , និងរកសួងអប់រ ំកនុងកំ ឡុងទសវតសឆនំ៨០។ លុះត

ពី េនះមកេទៀត េយងពុំ េឃញមនករនិពនធចងរកងជកបួនេវយយករណ៍ជថមីេទៀតេឡយ។

ប៉ុ ែនតអី វែដលគួ រឲយកត់ សមគល់េនះគឺ េសមរពិនិតយេឃញថ កនុងចំ េណមេសៀវេភេវយយករណ៍

ែខមររបស់អនកនិពនធដូចបនេរៀបរប់ ខងេលេនះ មនអេនលខលះមិ នមនករឯកភពគនេទ តួយ៉ងដូ ច

ជករកំ ណត់ ចំនួនរសៈ វណណ យុតិ ត ខណឌសញញមិនរតូវគន ក៏ ដូចជកំណត់តួអកសរ «អ» ថជពយញជនៈ

ឬអត់ ជេដ ម។ អនកខលះថរសៈមន២០តួ អនកខលះថរសៈមន២១តួ ឯអនកខលះេទៀតថរសៈមនែត១៧

តួ េទ។ ចំែណកវណណ យុតិ ត េសៀវេភខលះថមន៩យ៉ ង ខលះថមន១១ ខលះថមន១៥ ខលះថមន១៦

ខលះថមន១៩ ខលះថ២១ និ ងេសៀវេភខលះេទៀតថមន៣០យ៉ ង។ ដូ េចនះ េដមបីចង់ឲយរជបចបស់ពី

ដំ េណរវ ិវតតន៍ៃនកបួនខនតេវយយករណ៍ែខមរ(អកខរវ ិធី )តំងពី សម័ យេលក ពូវ អ៊ុម រហូតដល់សម័ យ

ទសវតសឆនំ៨០ មនលកខណៈខុ សែបលកគនយ៉ ងណៗេនះ េសមរក៏សេរមចចិតេត រជ សេរ សយករបធន

បទ «ករសិកសេរបៀបេធៀបអកខរវ ិធី ែខមរ តមរយៈេសៀវេភេវយយករណ៍ែខមរ កនុងអំ ឡុងទសវតសឆនំ៤០

ដល់៨០» េនះមកេធវករសិកសរសវរជវ េដ មបីបនជគនលឹះដល់អនកសិកសភសវ ិទយជំ នន់

េរកយ។

១.៣. េគលបំណងៃនកររសវរជវ

កនុងករសិកសរសវរជវអំ ពី «ករសិកសេរបៀបេធៀបអកខរវ ិធី ែខមរ តមរយៈេសៀវេភេវយយករណ៍

ែខមរ កនុងអំ ឡុងទសវតសឆនំ៤០ដល់៨០» េនះ េសមរមនបំ ណងចង់រកឲយេឃញពី ភពខុ សគនៃនករ

សិកសអកខរវ ិធី ែខមរ តមរយៈេសៀវេភេវយយករណ៍ែខមរ ចប់ តំងពី ឆនំ១៩៤៥ ែដលែខមរេយងចប់ េផតម

មនេសៀវេភេវយយករណ៍ ដំ បូងរហូ តដល់ឆនំ១៩៨៦ ែដលរកសួ ងអប់ រប

ំ នេបះពុ មពផសយេសៀវ-

េភេវយយករណ៍ថនក់ ទី៨ចុងេរកយេគ សរមប់ សិកសេនតមសលេរៀនរបស់រដឋ។

របយករណ៍រសវរជវេនះនឹ ងផតល់សរៈសំខន់កុនងករចូ លរួមចំ ែណកអភិ វឌឍអកសរសរសត

2
ែខមរ ជពិ េសសែផនកករសិកសភសវ ិទយ។ មយ៉ ងវ ិញេទៀត របយករណ៍រសវរជវេនះក៏អចបំផុស

សមរតីដល់អនកសិកសរគប់សថប័ នឲយងកមកចប់អរមមណ៍េលវ ិស័យអកសរសរសតែខមរ ជពិ េសស

ករេរបរបស់េវយយករណ៍បនរតឹមរតូវតមកបួនខនត េពលគឺ និយយបនរតឹមរតូវ សរេសរបន

រតឹមរតូវ។ល។ េទះបី ជរបយករណ៍រសវរជវេនះលអកី ត មិនលអកី ដ ក៏ េសមរខិ តខំេទតមលទធភព

េដមបីបនជទុនសរមប់អក
ន រសវរជវជំ នន់ េរកយបនតេទៀត។

១.៤. វិសលភពនិងែដនកំណត់ៃនកររសវរជវ

កនុងករសិកសរសវរជវអំពី «ករសិកសេរបៀបេធៀបអកខរវ ិធីែខមរ» េនះ េសមរេផតតសំខន់ េទ

េលេសៀវេភេវយយករណ៍ែខមរ កនុងអំ ឡុងទសវតសឆនំ៤០ដល់ឆនំ៨០ េហយសិកសែតេទេលគំរច

ូ ំនួន៨

(របំបី) ៃនេសៀវេភេវយយករណ៍ែតប៉ុ េណណះ ែដលរួមមន៖

- ភសែខមរ (េអៀវ េក ស ១៩៤៧)

- េវយយករណ៍ែខមរ (ពូ វ អ៊ុម ១៩៥០)

- េខមរេវយយករណ៍ (រ៉ យ ប៊ុក ១៩៥៥)

- េវយយករណ៍ែខមរទំ េនប (េសៀន ខ័ នឌី ១៩៥៦)

- េវយយករណ៍ពិ េសស (អ៊ុយ ជួ ន ១៩៥៦)

- េវយយករណ៍ែខមរ (ញិក នូ វ ១៩៥៩)

- វចននុរកមែខមរ (ជួ ន ណត ១៩៦៧ ដកយកែតែផនកអកខរវ ិធី)

- េវយយករណ៍ែខមរ (រកសួងអប់រ ំ ១៩៨២-១៩៨៦)

េហយមយ៉ ងវ ិញេទៀត ចំេពះអកខរៈែដលេសមរេលកយកមកសិកសេនះ មិនបនេផតតជ

សំខន់ េទេលករវ ិភគអំពីសូរវ ិទយេទ គឺ េសមរសិកសរតឹមែតចំនួននិងសញញៃនតួ អកខរៈ េពលគឺ ចំនួន

និ ងសញញៃនរសៈ ពយញជនៈ និ ងវណណ យុតិែត តប៉ុ េណណះ។

១.៥. រចនសមព័នធៃនកររសវរជវ
ករសិកសរសវរជវេនះែចកេចញជ៦ជំ ពូកដូចខងេរកម៖

ជំ ពូក១៖ េសចកតីេផតម បងហញពី លំនំបញហ ចំេណទបញហ េគលបំណងវ ិសលភពនិង

ែដនកំ ណត់ និ ងរចនសមព័នធៃនកររសវរជវ។

ជំ ពូក២៖ កររ ំលឹករទឹ សី ត បងហញពី និយមន័ យៃនបញញ តិម

ត ូ លដឋនទក់ ទងនឹងរបធនបទ

(បងហញពី អកខរវ ិធី និ ងរបវតតិេវយយករណ៍ែខមរ) និងបងហញពី រទឹ សីម

ត ួ យចំនួនែដលយកមកេរប របស់

កនុងករសិកស។

ជំ ពូក៣៖ វ ិធីសរសតរសវរជវ និ យយពីគេរមងវ ិភគ របេភទនិ ងរបភពទិននន័យ ដំ េណរ

ករេរជ សេរ សសំណកគំ រូ និ ងវ ិធីសរសតរសវរជវ។

3
 ជំ ពូក៤៖ លទធផលៃនកររសវរជវ គឺបងហញអំ ពីទិននន័យ និ ងរេបៀបៃនករសិកសអកខរវ ិធី

តមរយៈេសៀវេភសំណកគំរទ
ូ ំងរបំបី េដយែចកេចញជបួនែផនក គឺ រសៈ ពយញជនៈ វណណ យុតិ ត និ ង

ខណណ សញញ។

ជំ ពូក៥៖ វ ិភគេលលទធផលៃនកររសវរជវ គឺ វ ិភគេទេលរសៈ វ ិភគេលពយញជនៈ និង

វ ិភគេលវណណ យុតិ។
ត

ជំ ពូក៦៖ េសចកតីសននិដឋននិងករផតល់អនុ សសន៍ គឺបងហញពី ករសននិដឋនេទេលលទធ-

ផលៃនករសិកសរសវរជវ រពមទំងេលកអនុ សសន៍ សរមប់ែកលមអ។

4
 ជំពូក២
កររ ំលឹករទឹស ី ត

២.១. បញញ តតិមល

ូ ដឋនទក់ទងនឹងរបធនបទ

២.១.១. របវតតិេវយយករណ៍ែខមរ

េយងតមេសៀវេភេខមរេវយយករណ៍របស់េលក រ៉ យ ប៊ុក (១៩៥៥) បនបងហញថ ករ

សិកសអំ ពីកបួនខនតេវយយករណ៍ គឺ េធវតំងពីបុរណកលខងបូ ព៌ទវីបនិ ងបសចិមទវីប។ កររសវរជវ

ៃនបណិ ឌ តេវយយករណសរសតហិណូឌ ែដលមនបណិ ឌ តបនិនីជរបធន កនុងសតវតសទី៤មុ នគ.ស.

មនកិ តិ តសពទលបីលបញអសចរយពន់ េពក។

េវយយករណ៍សរសតខងបសចិមរបេទសគឺ ជនជតិ រកិចជអនកបេងកត។ ពួ កបណិ ឌ តេវយយករណ៍

សរសតេនទីរកុងអេលកសង់ រឌី សុទធែតពួកបណិ ឌ តអកសរសរសត មនបំ ណងចង់រចនកពយនិ ទន

ធ អ ត។ ពួ កេនះបនកំ ណត់ នូវវ ិធនករខលះៃនេវយយករណ៍។

បណិ ឌ ត អូែមរ(Homère)ឲយបនបរ ិសុទស

មនពួកបណិ ឌ តេវយយករណ៍េនទី រកុងែប៉ រកម(របេទសអសុីមីេណរ)ជបចចមិ រតពួកអេលកសង់-

រដំង បនទទួ លពីបណិ ឌ តេនះនូ វបញជីរយពកយែដលេគមិនេរប។ ពួ កបណិ ឌ តេនះយល់ថរតូវទុក

ពកយែដលមនន័ យផទុយអេហតុ កវ ិជជ(anomalie)សភពខុ សពី ធមមត ជបទបញញ តិ តចបប់ ភស, អនក

ែដលយល់ផុទយពី េនះគឺ ជពួ កេហតុកវ ិជជ(analogy)។ េលក ដឺនិស ដឺ រសតស់ (សតវតសទី ១មុ នគ.ស.)

បននិ ពនធនូវេសៀវេភមួ យេឈមះថ «តរមេវយយករណ៍» ែដលមនអនុ ភពផសយអសចរយ េហយ

េវយយករណ៍េនះេគចត់ ទុកជកបួនសវ័យរជកនុងេពលេនះ។ កនុងសតវតសទី ២ៃនរគិ សស

ត ករជ េលក

អប៉ូ លូនីយស ឌិ សូល

ក បននិពនធេដយជក់ លក់នូវតរមរូបសរសត (morphology)។ ពួករម
ូ ៉ ុ ំងបន

ខំពយយមសិកសេវយយករណ៍យ៉ ងសវហប់ ែតមិ នសូវបនផល។ ពួកេនះបនែរបនូវអវសនសពទ

ភសរកិចជភសឡតំង។ េនមធយមយុគ គមនកររ ីកចេរម នខងករសិកសេវយយករណ៍េទ។

េនសតវតសទី ១៦ និ ងេដមសតវតសទី១៧ ពួកបណិ ឌ តខងេវយយករណ៍បរំង គឺ មនែតពួកេចះ

ភសសរសតសុទធៗ មិនដឹ ងនូ វរបវតតិភសសរសត េហយេរចនរបកន់នូវទសសនវ ិជជហួសេហតុ ។

ករេរៀបចំែបងែចកពកយខងភសបរំងេនះេក តេឡងេដយភគេរច នចំ េពះករពយយមៃនពួ ក

បណិ ឌ តេនះបនជមនពកយផទុយ ពកយសុខុម។ តំងពី េក តេសៀវេភេវយយករណ៍ប៉ូ ររ៉វ យ៉ ល់(១៦៦០)

មនេគនិពនធេសៀវេភេវយយករណ៍ជេរចន។ អនកនិពនធបនខំ ែសវងរកេគលករណ៍ជសមូ ហភព

រវងរគប់ ភសទំងអស់។ ចំេពះអនកនិ ពនធេវយយករណ៍ មនេលក បូេហស េលកកុ ងឌី យ៉ក់

េលក ឌុ យម៉ រេសស៍ េលក េដសទតត

ុ ដឺរតសុី។ ចុងសតវតសទី១៨ មនរពឹតិក
ត រណ៍សំខន់កុនងរបវតតិ-

សរសត គឺ កររកេឃញភសសំរសកឹត។ េរកយមក «េវយយករណ៍ទូ េទ» នឹងបត់ េហយេលច

េចញនូវ «េវយយករណ៍តមរបវតតិសរសតនិងេរបៀបេធៀប» វ ិញ។ រេបៀបៃនករពិេសធរតូវរេបៀប

5
សំែដងេហតុផលមនអនុភពជលំដប់ តេទមនភសវិទូ បីនក់ យ៉ងចំណនជងេគ រតង់ េរប

តរមសំែដងេហតុ ផល គឺេលក ប៉ូ បប (គ.ស.១៨៣៣) កនុងេសៀវេភ «េវយយករណ៍េរបៀបេធៀប

ចំ េពះភសឥណឌ -ែសរម៉ និ ក» េលក សកុប រគី មយ (គ.ស.១៨១៩) កនុងេសៀវេភ«េវយយ-ករណ៍

អលលឺម៉ង់» េលក េរហវេដរ ិក ឌី េយ(គ.ស.១៨៣៦) កនុងេសៀវេភ «េវយយករណ៍េរបៀបេធៀប

ូ ៉ ៉ ន» ែតករែសវងរកែបបេនះ ចូ លេទកនុងវ ិជជមួ យែដលេហថភសសរសត។

ភសរម

ចំ ែណកឯរបវតតិៃនេវយយករណ៍ែខមរ េគពិ បកនឹ ងរសវរជវរករបភពេដមណស់ េរពះ

េវយយករណ៍ែខមរមនបចច័យទក់ ទងនឹងេវយយករណ៍បលីសំរសកឹត។ ឯេវយយករណ៍បលីសំរសកឹត

របែហលជមនបណិ ឌ តបននិពនធតំងពី សម័ យអងគរធំ េរពះមនសិលចរ ឹកជភសសំរសកឹត។

ប៉ុ ែនតេរកយមក មនេសៀវេភកចចយនូបមភកៈរបស់សេមតចរពះសងឃរជ ជួន ណត, េវយយករណ៍

សំរសកឹត របស់រពះេពធិ វងស ហួត តត, េសៀវេភេវយយករណ៍បឋរបស់េលកអចរយ អ៊ុ ក ជ,

េវយយករណ៍ែខមរថនក់មចឆិមដឋននិងឧតតមដឋនរបស់េលក ពូ វ អ៊ុ ម ។ល។

២.១.២. និយមន័យ
២.១.២.១. េវយយករណ៍

ពកយ «េវយយករណ៍» រតូវនឹ ងភសបរំងថ «grammaire» និ ងភសអង់េគលសថ

«grammar» រតូវបនេគឲយន័ យរសេដៀងៗគនជេរចន។ េសៀវេភវចននុ រកមែខមររបស់ពុទធសសន-

បណិ ឌ តយបនពនយល់ន័យៃនេវយយករណ៍ថ «េវយយករណ៍» មកពី ពកយបលីថ «េវយយករណ»

និ ងសំរសកឹតថ «ៃវយ-ករណ ឬ វយករណ» ែដលមនន័ យថ ករេធវឲយជក់ ចបស់, ឲយរបកដ; ករ

ពនយល់; ពកយអធិ បបយ; ពកយេដះរសយ; ពកយរយ; ទំ នយ; េឈមះអងគៃនពុ ទភ

ធ សិត (បលី

ភស ឮ) មួ យយ៉ ងជពកយរយ (មិ នែមនគថ, បលី ជពកយរយេនះេហេវយយករណបឋវ ិញ

ក៏បន); គមពីររបប់េគលរបស់ភស, មូ លរបស់ភស។

េរកពីនិយមន័ យេនកនុងេសៀវេភវចននុរកមែខមរ េយងេឃញមនករឲយន័ យែបលកពី គន

បនតិចបនតួចេផសងេទៀតដូចជ អនកេវយយករណ៍បុ រណែខមរថ «េវយយករណ៍» គឺ ជករេធវឲយជក់

ចបស់ ឲយរបកដ, ករពនយល់...(អ៊ុ យ ជួន ១៩៥៦)។ «េវយយករណ៍» ជកបួនបេរងៀនអកខរវ ិធីេដមបី

េពល, សរេសរឲយបនរតឹមរតូវតមចបប់អកសរសរសត(េសៀន ខ័នឌី ១៩៥៦)។ «េវយយករណ៍» ជ

កបួនបេរងៀនវ ិធីអកខរៈេដ មបីនិយយរតឹ មរតូវ សរេសររតឹ មរតូវកនុងភសែខមរ(ពូវ អ៊ុ ម ១៩៥០)។

ចំ ែណកអនកភសវ ិទយវ ិញបនឲយនិ យមន័ យ «េវយយករណ៍» ថជភសវ ិទយអនុ វតត

ចំ េពះភសណមួ យេដមបីពនយល់និងចងរកងកបួនវ ិធី រទរទង់ ភស េហយនឹ ងេរប ភសឲយបន

រតឹមរតូវ (េកង វ៉ ន់សក់ ១៩៦៦)។ កនុងន័ យេនះ េលកេកង វ៉ ន់សក់ (១៩៦៦)បនផតល់និយម-

ន័ យឲយពកយសំខន់ បីយ៉ងគឺ ៖ េវយយករណ៍ជវ ិទយអនុ វតតចំេពះភសណមួ យែដលជកបួនវ ិធី ។

6
េវយយករណ៍សរសតជករមងកបួនវ ិធី ផទល់របស់ភស េហយនឹងកបួនវ ិធី របស់អក
ន េវយយករណ៍។

េវយយករណ៍វ ិទយជមុខវ ិទយែដលសិកសវ ិនិ ច័ ឆយអំ ពីេវយយករណ៍េដ មបីចងរកងកបួនវ ិធី រទរទង់ ភស

និ ងេរបភសឲយបនសមេហតុសមផល។ រ ីឯេនកនុងវចននុ រកមេអឡិចរតូនិច អុ កសហវត (Oxford

Advanced Learner’s Dictionary) បនពនយល់ថ េវយយករណ៍គឺ ជកបួនកនុងភសមួ យសរមប់ ករ

ផលស់បូតរទរមង់ៃនពកយ និងករចងសមព័នៃធ នពកយេនកនុងលបះ (Grammar is the rules in a

language for changing the form of words and joining them into sentences)។ ដូ ចគនេនះែដរ

វចននុរកមេអឡិចរតូចនិច អិនកត (Encarta Dictionary) ក៏ បនឲយនិ យមន័ យេវយយករណ៍ថ

េវយយករណ៍គឺ ជ របព័នធៃនកបួនខនតរបស់ពកយែដលរតូវបនដក់ ចងសមព័នធគនជលបះ ឬជកបួន

សរមប់ករនិ យយឬសរេសរភសមួ យជក់លក់ ឬករវ ិភគពីកបួនខនតៃនទិដឋភពជក់ លក់មួយ

ៃនភស (the system of rules by which words are formed and put together to make

sentences or the rules for speaking or writing a particular language, or an analysis of the

rules of a particular aspect of language.)។

២.១.២.២. េរបៀបេធៀប

េយងតមេសៀវេភវចននុ រកមែខមររបស់ពុទស
ធ សនបណិ ឌ តយ (១៩៦៧) បនពនយល់ថ៖

«េរបៀប» (កិ .) េធៀប, របដូ ច ។ េរបៀបេធៀប េធៀបរបដូច, របដូចេដយេធៀបគន ។ េរបៀបផទឹម ផទឹម

របដូ ចគន ។ េរបៀបរបយ ែដលែផសផសំរបដូចគន : និយយេរបៀបរបយ; សមដីេរបៀបរបយ។ ពកយ

េរបៀប ពកយរបដូច។ ចញ់េរបៀបេគ ចញ់េគេដយករេរបៀបផទឹម គឺេបេរបៀបផទឹមនឹ ងេគេឃញថ

អន់ជងេគ េដយកលឧបយណមួ យ, ចញ់កលឧបយេគ។ មនេរបៀបេលេគ មនតែមលេលេគ

េដយករេរបៀបផទឹម គឺេបេរបៀបផទឹមនឹ ងេគ េឃញថរគន់េប ជងេគ ។ រ ីឯ «េធៀប» (កិ.) ផគូរបស់

េរចនមុ ខប៉ ន់េម លឲយដឹងថខងណលអ-អរកក់ ឬខងណតិ ច-េរចនជងគនជេដ ម : េធៀបគន

េម លេទ េឃញថរបស់អនករគន់ េបជងរបស់ខំុញ។ េរបជមួ យនឹ ងពកយ េរបៀប ក៏មន : េរបៀបេធៀប

គឺរបដូចេដយេធៀបគនេមល។

២.១.២.៣. អកសរឬអកខរៈ

វចននុរកមែខមរ(១៩៦៧)ឲយនិ យមន័ យអកសរឬអកខរៈថ ជសនមគំ នូសមនតួរងេផសងៗ

សរមប់េរបសរេសរកត់រតពកយសមដីនិងេសចកដីទំងពួង។ អកសរែចកជពី រពួ កគឺ ពយញជនៈនិ ងរសៈ ។

េលក រ៉ យ ប៊ុ ក(១៩៥៥) ឲយនិ យមន័ យថ អកសរគឺ ជសនមគំ នូសមនតួរងេផសងៗ

សរមប់េរបសរេសរកត់រតពកយសមដីនិងេសចកដីទំងពួង េរបមិនេចះអស់។ អកសរមនពីរយ៉ ងគឺ

ពយញជនៈ និងរសៈ ។

7
 េលក េសៀន ខ័នឌី (១៩៥៦) និងេលក អ៊ុ យ ជួន(១៩៥៦) ឲយនិ យមន័ យដូ ចគនថ អកសរ

គឺ ជសូរសំេឡងែដលលន់ ឮរបកដេឡងមួ យ(ស័ព)ទ សនមគំនូសជតួរងែដលលមមកំ ណត់ចំណំ

បនតមរសួលមួ យ(តួអកសរ)។

តមនិ យមន័ យខងេលេនះ េគបនែបងែចកអកខរៈជពី រគឺរសៈនិងពយញជនៈ។ ចំ ែណក

េលកបណិ ឌ ត ច័នទ សំណពវ(២០១៣) បនែបងែចកអកខរៈឬអកសរជបី គឺ រសៈ ពយញជនៈ និងវណណ -

យុតិ ត។

ដូ េចនះ ករសិកសអំពីអកខរវ ិធី េនះ គឺ េយងសិកសទំងរសៈផង ពយញជនៈផង និ ងវណណ យុតិ ត

ផង។ ប៉ុ ែនតេដយេសមរេឃញមនភពមិ នចបស់លស់កុនងករែបងែចកវណណ យុតិ តនិងខណឌសញញៃន

េសៀវេភសិកសគំ រេូ នះ េទបេសមរបែនថមខណឌសញញមួយេទៀតមកសិកសផងែដរ។

២.១.២.៤. ពយញជ នៈ

ពយញជនៈគឺ ជេរគឿងសមគល់ អករៈសែមតងឲយេឃញចបស់(េអៀវ េក ស ១៩៤៧)។

ពយញជនៈគឺ ជតួអកសរែដលសរមប់ផសំជមួ យនឹ ងរសៈ, លុះែតមនរសៈផសំផង េទ បេកត

ចបស់របកដជសមដីេឡងបន(វចននុ រកមែខមរ ១៩៦៧) ។

ពយញជនៈគឺ ជតួអកសរែដលសរមប់ផសំជមួ យនឹ ងរសៈឲយេក តជសំដីេឡងបន (ញិក នូ វ

១៩៥៩)។

ពយញជនៈគឺអកសរេធវឲយរបកដ(េសៀន ខ័នឌី ១៩៥៦)។

ពយញជនៈគឺអកសរេធវនូវេសចកតីឲយរបកដ(អ៊ុ យ ជួ ន ១៩៥៦)។

ពយញជនៈ គឺ ជសូរសំេឡងែដលេក តមកពីដំេណរខយល់តមបំពង់សំេឡង បនលឺេឡងេដយ

មនទំនប់របកបេដយភពពុំចបស់លស់(រកសួងអប់ រ ំ, ១៩៨០)។

ចំ ែណកេលកបណិ ឌ ត េន ស៊ុន បនឲយនិ យមន័យថ ពយញជនៈគឺ ជសូរៃនករបនលឺ មន

របទះនឹ ងឧបសគគឬទំ នប់ (ទំងអស់កី ត ខលះកតី) ែដលេក តេឡងកនុងចំ ណុចមួ យឬេរចនៃនរបដប់បនលឺ។

វតតមនៃនឧបសគគឬទំនប់ េទេលដំេណរខយល់បងកឲយមនជសូរពយញជនៈ (បុិ ញ េសឿន, រ ំពញករទឹ សី ត

ននទក់ ទងនឹងសូរ សទទត និ ងរគមភស, ទសសនវដតីសងគមសរសត មនុ សសសរសត ឆនំទី៤៣

េលខ៨២, ២០១៣)។

េលក បុិ ញ េសឿន(២០១៣)បនេធវករសំេយគពយញជនៈកនុងរកបខណឌេវយយករណ៍និ ង

ភសវ ិទយថ ជឯកតពីររបស់ភស(សញញភសនិ ងសូរសពទភស) ែដលេធវឲយេសចកតីរបកដ

េឡង េហយផសំជមួ យឯកតៃដគូ របស់វគឺ រសៈ កនុងបុពវេហតុ បេងកតជែខសសមតីេឡង េហយេធវឲយ

ឯកតជៃដគូ (រសៈ)មនលកខណៈសរមបតមអនុភពខលួនវ។

8
២.១.២.៥. រសៈ

រសៈគឺ ជសូរសំេឡង(េអៀវ េក ស ១៩៤៧)។

រសៈគឺ ជអកសរែដលអចបេញចញសំេឡងខលួនឯងបនផង អចនំពយញជនៈឲយេចញសំេឡង

បន មនសូរឮតមរ ំពងរបស់ពយញជនៈ(រ៉ យ ប៊ុ ក ១៩៥៥, វចននុ រកមែខមរ ១៩៦៧)។

រសៈគឺ ជអកសរែដលអចបេញចញសំេឡងខលួនឯងបនផង អចនំពយញជនៈឲយេចញសំេឡង

បនផង មនសូរឮតមរ ំពងរបស់ពយញជនៈផង(េសៀន ខ័ នឌី ១៩៥៦, អ៊ុ យ ជួ ន ១៩៥៦)។

រសៈគឺ ជគំនូសែដលអចបេញចញសំេឡងខលួនឯងបនផង អចនំពយញជនៈឲយេចញសំេឡង

បនផង មនសូរលន់ ឮតមរ ំពងរបស់ពយញជនៈផង(ញិក នូ វ ១៩៥៩)។

រសៈគឺ ជសូរសំេឡងែដលេកតមកពីដំេណរខយល់តមបំពង់ សំេឡង បនលឺេឡងេដយគមន

ទំ នប់ របកបេដយភពចបស់លស់(រកសួងអប់ រ ំ, ១៩៨០)។

២.១.២.៦. វណណយុតតិ
វណណ យុតិគ
ត ឺ ជេរគឿងរបដប់សរមប់ េរបផសំជមួ យនឹងអកសរ(រ៉ យ ប៊ុក ១៩៥៥, វចននុរកម

ែខមរ ១៩៦៧)។

វណណ យុតិគ
ត ឺ ជេរគឿងរបដប់សរមប់ េរបផសំជមួ យនឹងអកសរ េដមបីនឹងបំេពញកនុងករេរប កុំ

ឲយខវះខត(អ៊ុ យ ជួន ១៩៥៦)។

វណណ យុតិគ
ត ឺ ជេរគឿងេរបជមួ យនឹ ងអកសរ េដមបីសរមួលកនុងករេរប សំេឡងេទតមេសចកតី

រតូវករ(ញិក នូវ ១៩៥៩)។

វណណ យុតិគ
ត ឺ ជសញញទំងឡយែដលេគបែនថមេលតួអកខរេដ មបីលំេអៀងសូរសពទពីលំនំ

េដម ឬេធវលកខខណឌេសចកតីឲយមនសងកត់ ចបស់លស់(េសៀន ខ័នឌី ១៩៥៦)។

វណណ យុតិគ
ត ឺ ជសញញែដលបែនថមេលតួអកខរៈេដមបីនឹងលំេអៀងសពទែវងជខលី ឬលំេអៀងសពទ

ឲយែបលកពី សពទេដ ម ឬកត់ពកយកនុងរបេយគជសងកត់ េដ មបីឲយលះេសចកតី (ពូ វ អ៊ុ ម ១៩៥០)។

វណណ យុតិ តជសញញសរមប់ែកលំេអៀងរសៈនិ ងពយញជនៈឲយែបរេទតមរតូវករ (េអៀវ េក ស

១៩៤៧)។
២.១.២.៧. ខណឌសញញ
ខណឌសញញគឺ ជសញញេផសងៗែដលេរប សរមប់ កត់ ែចកករសរេសរជវគគ ជអេនល ជរប-

េយគ ជវកយ(េអៀវ េក ស ១៩៤៧)។

ខណឌសញញគឺ ជពួកវណណ យុតិ តែដលេរប ខណឌេសចកតីជសងកត់ (េសៀន ខ័ នឌី ១៩៥៦)។

ចំ ែណកេសៀវេភវចននុរកមែខមររបស់ពុទធសសនបណិ ឌ ត(១៩៦៧) បនឲយន័យថ ខណឌ

សញញជសញញមនរូបយ៉ ងេនះ (។) សរមប់េរបរង

ំ ឃល ឬសងកត់ៃនេសចកដីមួយៗឲយដច់រសឡះ

េដយែឡកពីគន។

9
២.២. រទឹសែី ត ដលេរបរបស់កងករសិ
នុ កស

២.២.១. រទឹសប
ី ត ណឌិត ច័នទ សំណពវ

េលកបណិ ឌ ត ច័ នទ សំណពវ(២០១៣) បនែបងែចកអកសរ(អកខរៈ)ជបីគឺ រសៈ ពយញជនៈ និ ង

វណណ យុតិ។
ត េហយេនកនុងករសិកសអំពីអកខរៈេនះ េគរតូវឈរេលេគលករណ៍បី យ៉ង គឺទី១ សញញ

ទី ២ េឈមះ និ ងទី ៣ សូរ។

េលកបណិ ឌ តបនមនរបសសន៍ ទក់ទងនឹងអកខរៈេនះថ កនុងករសិកសអំពីរសៈឬពយញជនៈ

េគរតូវែបងែចកឲយចបស់រវងករសិកសកនុងរកបខណឌេវយយករណ៍របៃពណី និ ងករសិកសវ ិភគកនុង

រកបខណឌសូរវ ិទយ។ ទក់ទងនឹ ងបញហ រសៈ និងពយញជនៈេនះ េលកបណិ ឌ ត ច័ នទ សំណពវ បន

M M
ពនយល់េទៀតថ «◌ុ ◌ំ ◌ា ◌ះ» គឺ ជរសៈពិតរបកដេនកនុងរកបខណឌេវយយករណ៍របៃពណី ប៉ុ ែនតវ

មិ នែមនជរសៈេទេនកនុងរកបខណឌសូរវ ិទយ។ រ ីឯអកសរ អ េលកបណិ ឌ តអះអងជដច់ ខតគឺ ជ

ពយញជនៈ ពុំែមនជរសៈេទ េរពះគត់ បនពិេសធអនអកសរ អ េនះជមួ យម៉ សុីនវ ិភគ អស់ជ

េរចនដងេរចនសរ កលេលកេនសិកសេនរបេទសបរំង។ ជលទធផល គឺរលកសញញៃនម៉ សុីន

បងហញថ អ គឺ ជពយញជនៈពិ តរបកដ។ ជទឡីក

ហ រណ៍មួ យេទៀត េលកបណិ ឌ តពនយល់ថ តមរយៈ
សូរ អ ៃនករបេញចញសំេឡងរបស់កូនែខមរ បងហូរេឡងេដយមនទំនប់ គឺ អ ជពយញជនៈចេនលះែខស

សំេឡង (coup de glotte)។ ជឧទហរណ៍ គត់ ថ កនុងករអនពកយ អូន គត់ ឮសូរ [ Ọ:n] ពុំ ែមន

[Ọ:n] េទ។

២.២.២. រទឹសភ
ី ត សវិទយេរបៀបេធៀប

ត សវ ិទយេរបៀបេធៀប(theoretical and Comparative Linguistics) ខិតខំ ែសវងរកលកខណៈ

រទឹ សីភ

ែដលេលចេឡងកនុងភសពី រ និងលកខណៈែដលមិនេលចេឡងេនកនុងភសទំងពី រេនះ។ រជុង

មួ យៃនករេរបៀបេធៀបដ៏ចបស់ជក់ ែសតងមួ យក៏បងហញផងែដរនូ វលកខណៈពិ េសសៃនភសនី មួយៗ

េរចនជងករដក់ ភសមួយឲយេនដច់ែតឯង(Sten Vikner 2006)។ េនកនុងរទឹសីៃត នករសិកសភស

វ ិទយេរបៀបេធៀប េគែបងែចកេចញជពី រែបបគឺ េរបៀបេធៀបតមអ័ កសសមកលនិ ងតមអ័ កសរបតិ- -

កល។

២.២.២.១. តមអ័កសសមកល

កនុងករសិកសភសវ ិទយអ័កសសមកល(Synchronic Linguistics)ែដលតមឯកសរ Dictionary

of Linguistic and Phonetics បនេលកេឡងថ ភសវ ិទយអ័កសសមកលជវ ិធី សរសតមួយែដល

ត ួ យកនុងេពលេវលណមួ យ ែដលវ ិធីសរសតមួយេរៀបរប់ពី

ភសរតូវបនេគសិកសកនុងចំ ណុចរទឹ សីម

លកខណៈៃនភសេដយមិនយកចិ តទ
ត ុកដក់ េទេលករែរបរបួលៃនសម័ យកល។ ឧទហរណ៍ ករ

10
សិកសភសអង់ េគលស េនសតវតសទី១៦ ឬេនសម័យទំេន ប(David Crystal,2008:469)។ េយងអច

និ យយបនថករសិកសតមែបបសមកលគឺ ជករសិកសពី ករវ ិវតតភសែដលមិ នគិ តេទដល់

អតីតកល េហយក៏ មិនគិ តថភសេកតេឡងខងមុខនឹងមនលកខណៈយ៉ ងណេនះេទ។ េគ

បនកំ ណត់ ពកយសពទៃនភសែដលេកតេឡងកនុងដំ ណក់ កលែតមួ យជមួយគន (បុិ ញ េសឿន,

ភសវ ិទយ ទសសនវដតីសងគមសរសត មនុ សសសរសត េលខ៨១, ២០១២)។ ដូ ចេនះសមកលភស

េគកំ ណត់យកករសិកសេរបៀបេធៀបភសណមួ យកនុងរយៈេពលសម័ យកលែតមួ យរួមគនឬែដល

សថិតកនុងជំ នន់ រម
ួ គនេនះឯង។ សមកលភសបញជ ក់ ពីអី វែដលមនេពលេវលជមួ យគន សមគល់

របព័ នល
ធ កខណៈទំ នក់ទំនងគន។ សមកលភសមិននិ យយពី ករផលស់បូតរភសេទ ែតេគនិ យយ

ពីទិដឋភពេនកនុងភសជំនន់ រម
ួ គន។ ពកយេនកនុងដំ ណក់ កលជមួ យគន ែតមនករេរប របស់

ខុ សៗគន (បុិ ញ េសឿន, ភសវ ិទយ ទសសនវដតីសងគមសរសត មនុ សសសរសត េលខ៨១, ២០១២)។

២.២.២.២. តមអ័កសរបតិកល

កនុងករសិកសភសវ ិទយអ័កសរបតិ កល(Diachronic Linguistics)ែដលតមឯកសរ Dictionary

of Linguistic and Phonetics បនេលកេឡងថ ភសវ ិទយអ័កសរបតិ កល អចេហមយ៉ ងេទៀតថ

Linguistic Diachronic ឬ Historical of Linguistic ភសវ ិទយរតូវបនេធវករសិកសពីទសសនៈមួ យៃន

ករអភិវឌឍជលកខណៈរបវតតិ ឧទហរណ៍ករែរបរបួលៃនភសអង់េគលសែដលសិកសេនកនុងចេនលះ

េពល រវងសម័ យបុ រណ និ ងសម័ យទំ េនបអចរតូវបនេគេរៀបរប់េនកនុងទិ ដឋភពៃនសទទវ ិទយ

ទិ ដឋភពេវយយករណ៍ និ ងទិ ដឋភពន័ យ(David Crystal, 2008:142)។

ចំ េពះវ ិធី សរសតទំងពីរេនះ េយងេផតតេទេលវ ិធីសរសតទី១ គឺ ករសិកសេរបៀបេធៀបភស

វ ិទយតមអ័ កសសមកល េពលគឺ ករេរបៀបេធៀបភសែដលសថិតេនកនុងជំ នន់ ជមួ យគន។

២.២.៣. ករសិកសអកខរវិធីតមភសបលី (សេមតច ជួន ណត)

េយងតមេសៀវេភអកខរវ ិធី សេងខបរបស់សេមតច ជួន ណត ែដលនិពនធេឡងកនុងឆនំ១៩៥៤

េបះពុ មេព ដយេរងពុ មពហងសរ ី បនពិ ពណ៌នអំពីអកខរវ ិធីកុនងភសបលីដូចតេទ៖

២.២.៣.១. ចំនួនអកខរៈ

កបួនសិកសអំពីអកខរៈកនុងភសបលីរបស់សេមតចរពះសងឃរជ ជួ ន ណត បនបងហញថ

អកខរៈសរមប់េរប កុងភសបលី
ន មន៤១តួ ែចកជ៖

ក. រសៈ មន៨តួ ៖ អ អ ឥ ឦ ឧ ឩ ឯ ឱ។

ខ. ពយញជនៈ មន៣៣តួ ៖ ក ខ គ ឃ ង ច ឆ ជ ឈ ញ ដ ឋ ឌ ឍ ណ ត ថ ទ ធ ន ប ផ ព ភ ម យ

រ ល វ ស ហ ឡ ◌ំ។

11
២.២.៣.២. ឋនៃនអកខរៈ(ទីបនលឺ)
ក. កណឋជៈ៖ សំេឡងេក តកនុងក មន៨តួ ៖ អ អ ក ខ គ ឃ ង ហ

ខ. តលុជៈ៖ សំេឡងេក តរតង់ពិដនគឺ រកអូ មមត់ មន៨តួ ៖ ឥ ឦ ច ឆ ជ ឈ ញ យ

ធ ៈ៖ មនសំេឡងេក តនកបល មន៧តួ ៖ ដ ឋ ឌ ឍ ណ រ ឡ

គ. មុទជ

ឃ. ទនតជៈ៖ មនសំេឡងេក តរតង់ របទល់េធមញ មន៧តួ ៖ ត ថ ទ ធ ន ល ស

ង. ឱដឋជៈ៖ មនសំេឡងេក តរតង់ របទល់បបូរមត់ មន៧តួ ៖ ឧ ឩ ប ផ ព ភ ម

ច. នសិកជជៈ៖ មនសំេឡងេក តកនុងរចមុ ះគឺ មនែតនិគគហិត ◌ំ

អកខរៈខងេលេនះមនសំេឡងេកតកនុងឋនែតមួ យេហថ ឯកដឋនជៈ។ អកខរៈេរកពី េនះ

ជទវិដឋនជៈ (មនសំេឡងេក តកនុងឋនពី រ)។ ឯ និ ង ឱ ជសំយុតតសរៈ(រសៈផសំ)។ ឯ ជកណឋ-

តលុជៈ (មនសំេឡងេកតកនុង «កនិ ងពិ ដន») តបិត ឯ េកតពី អ និង ឥ; ឱ ជកេណឋ ដឋជៈ (មន

សំេឡងេក តកនុង «កនិងរបទល់បបូ រមត់ ») តបិត ឱ េក តពី អ និង ឧ ។ ង ញ ណ ន ម ទំង៥តួ េនះ

េហថវគគនតៈ(ពយញជនៈបំ ផុតវគគ) ជសកដឋន-នសិកជៈ (មនសំេឡងេក តកនុងឋនរបស់ខួននិ

ល ងរច-

មុ ះ)។ វ ជទេនតដឋជៈ(មនសំេឡងេក តរតង់ របទល់េធមញនិងបបូ រមត់ )។ ហ តមឋនេដមរបស់ខួន

ល

ជកណឋជៈ ប៉ុែនតេបផសំជមួយនឹ ងពយញជនៈ៨តួ គឺ ញ ណ(

ណ(ន) ម យ ល វ ឡ ដូចជ តណហ មយហំ ជីវហ...
ក៏ កលយេទជឧរជៈ (មនសំេឡងេក តកនុងរទូង) េទវ ិញ េរពះេហតុ េនះ អកសរ ហ េនះជួនណជ

កណឋជៈ ជួនណជឧរជៈ។

២.២.៣.៣. សូរៃនអកខរៈ

សូរអកខរៈែចកជសូរអេឃសៈមន១១តួ ៖ កខ ចឆ ដឋ តថ បផ ស។ សូរេឃសៈ

មន២១តួ ៖ គឃង ជឈញ ឌឍណ ទធន ពភម យរលវ ហឡ។

២.២.៣.៤. របេភទសូរៃនអកខរៈ(អកខរបបេភទ)

ក. ពយញជនៈសិថិល(សំេឡងធូរ) មន១០តួ ៖ គក ចជ ដឌ តទ បព ។

ខ. ពយញជនៈធនិ
នៈធនិត(សំេឡងតឹង) មន១០តួ ៖ ខឃ ឆឈ ឋឍ ថធ ផភ។

រសៈែវង) មន៥តួ ៖ អ ឦ ឩ ឯ ឱ ។
គ. សូរទីឃៈ (រសៈែវង)

រសសៈ(រសៈខលី) មន៣តួ ៖ អ ឥ ឧ ។
ឃ. សូររសសៈ(

12
 ជំពូក៣
វិធីសរសតរសវរជវ

៣.១. គេរមងវិភគ

កនុងកររសវរជវេនះ េសមរនឹ ងេធវករវ ិភគែសវងយល់ពីលកខណៈដូ ចគន និ ងលកខណៈខុ សគន

ៃនករសិកសអំពីអកខរវ ិធី ៃនេសៀវេភេវយយករណ៍ែខមរេនកនុងេសៀវេភៃនគំ រខ

ូ ងេល រពមទំងែសវង

រកភពរបកដនិ យមមួ យៃនបញហ អកខរវ ិធី ែខមរ។ ដំ បូង េសមរបនរសវរជវអំពីអកខរវ ិធី តមេសៀវេភ

េវយយករណ៍ែខមរននតំងពី ទសវតសទី៤០ដល់៨០។ បនទប់ មកេទៀត េសមរបនរសង់ែផនកអកខរវ ិធី

ពី កុងេសៀវេភេវយយករណ
ន ៍ ទំងេនះមកេរបៀបេធៀបគន េដមបីរកឲយេឃញពី រេបៀបសិកសអកខរវ ិធី

និ ងភពដូចគននិ ងខុ សគនរបស់វ។ េសមរបនែបងែចកខលឹមសរៃនករវ ិភគជបី ែផនកគឺ ែផនករសៈ

ែផនកពយញជនៈ និ ងែផនកវណណ យុតិ ត។ ជចុងេរកយ េសមរេធវករវ ិភគ និងវយតៃមលេទេលលទធផលៃន

កររសវរជវ រួចសននិដឋនេដយទញតមលកខណៈវ ិនិ ច័ ឆយចបស់លស់មួយ។

៣.២. របេភទនិងរបភពទិនន័យ
របភពនិ ងរបេភទទិនន
ន ័ យែដលេយងេរប ជចមបងកនុងករសិកសរសវរជវេនះគឺបនមកពី

វចននុរកមែខមរ(១៩៦៧) និ ងេសៀវេភេវយយករណ៍ែខមរមួ យចំនួនដូចជ េសៀវេភភសែខមរ (េអៀវ

េក ស ១៩៤៧) េសៀវេភេវយយករណ៍ែខមរ (ពូវ អ៊ុម ១៩៥០) េសៀវេភេខមរេវយយករណ៍ (រ៉ យ ប៊ុក

១៩៥៥) េសៀវេភេវយយករណ៍ែខមរទំ េនប (េសៀន ខ័នឌី ១៩៥៦) េសៀវេភេវយយករណ៍ពិ េសស

(អ៊ុ យ ជួន ១៩៥៦) េសៀវេភេវយយករណ៍ែខមរ (ញិក នូ វ ១៩៥៩) និងេសៀវេភេវយយករណ៍ែខមរ

(រកសួងអប់រ ំ ១៩៨២-១៩៨៦) េដយសិកសផគូផគងជមួ យនឹងេសៀវេភអកខរវ ិធី បលីសេងខប របស់

សេមតចរពះសងឃរជ ជួន ណត(១៩៥៤)។

៣.៣. ដំេណរករេរជសេរ សសំណកគំរ ូ

កនុងកររសវរជវរបធនបទេនះ េសមរបនែបងែចកដំ េណរករៃនកររបមូលទិ នន

ន ័ យជ

ដំ ណក់ កលដូចតេទ៖ ដំ ណក់ កលទី ១ េសមរបនពិ ភកសជមួ យសរសតចរយដឹកនំ េដមបីកំណត់

របធនបទ និងេធវគេរមងឆអឹងៃនរបធនបទ។ ដំ ណក់ កលទី ២ បនទប់ពីបនព័ត៌មនទក់

ទងនឹ ងរបធនបទេហយ េសមរបនេដ ររកឯកសរែដលទក់ ទងនឹងរបធនបទ និ ងឯកសរពក់ព័នធ

ន ័ យអកខរវ ិធីពីកុងឯកសរគំ
នន។ ដំណក់ កលទី៣ េសមរបនេធវកររសង់ទិនន ន រត
ូ ង។ ដំណក់

កលទី ៤ េសមរបនសិកសវ ិភគេទេលខឹម

ល សរៃនអកខរវ ិធីកុនងេសៀវេភេវយយករណ៍នី មួយៗយ៉ ង

យកចិតតទុកដក់ ជទីបំផុត។ និ ងដំ ណក់ កលចុងេរកយ េសមរបនេធវករសននិដឋនរកភពរបកដ

និ យមមួ យេទតមវ ិចរណកមមរបស់ខួន។

ល

13
៣.៤. វិធីសរសតរសវរជវ
ករសិកសពី របធនបទករសិកសេរបៀបេធៀបអកខរវ ិធី ែខមរតមរយៈេសៀវេភេវយយករណ៍ែខមរ

កនុងអំ ឡុងទសវតសឆនំ៤០ ដល់ ៨០េនះ េសមរបនេរប របស់វ ិធី សរសតែបបគុណវ ិស័យ រួមផសំជមួ យ

នឹ ងវ ិធីសរសតែបបភសវ ិទយេរបៀបេធៀប េដ មបីវ ិភគេទេលខឹ លមសរៃនលទធផលៃនកររសវរជវ

យ៉ ងលអិតលអន់េនរគប់ ែផនកទំងអស់។

14
 ជំពូក៤
លទធផលៃនករសិកសរសវរជវ

េរកយពី បនេធវកររសវរជវេលរបធនបទ «ករេរបៀបេធៀបអកខរវ ិធី ែខមរ តមរយៈេសៀវ-

េភេវយយករណ៍ែខមរ កនុងអំឡុងទសវតសឆនំ៤០ ដល់ ៨០» រួចមក េសមរបនរកេឃញនូ វលទធផលដូ ច

ខងេរកម៖

៤.១. រសៈ
៤.១.១. ចំនួនសញញ រសៈ
កនុងចំ េណមេសៀវេភេវយយករណ៍គំរែូ ដលេយងសិកសរសវរជវេនះ េឃញមនករកំណត់

ចំ នួនរសៈពុំ ដូចគនេទ។ េសមរបនរកេឃញមនភពខុ សគនពី ររកុម គឺរកុមេលក េអៀវ េក ស, ពូ វ

អ៊ុ ម, រ៉ យ ប៊ុក, េសៀន ខ័នឌី , អ៊ុ យ ជួន, ញិក នូ វ, និងសេមតច ជួ ន ណត ថរសៈនិ សស័យមន២១តួ

M
េដយរប់ ទំង រសៈកប់ តួ [អ] ផង រួមមន៖ I ◌ា ◌ិ ◌ី ◌ឹ ◌ឺ ◌ុ ◌ូ ◌ួ េ◌ េ◌ឿ េ◌ៀ េ◌ ែ◌ ៃ◌ េ◌ េ◌ ◌ុ ◌ំ

M
◌ា ◌ះ។ ប៉ុ ែនត េលក េអៀវ េក ស និ ងេសៀន ខ័ នឌី ពុំ បនកំ ណត់ រប
ូ រងរសៈ [អ] េឡយ គឺ រសៈ[អ]

គមនរូបេទ មនែតេលក ពូ វ អ៊ុ ម, រ៉ យ ប៊ុ ក, អ៊ុ យ ជួ ន, ញិក នូ វ, និងសេមតច ជួន ណត បន

កំ ណត់ សញញ[អ] រពមគនដូ ចេនះ« I »។ រ ីឯមួ យរកុមេទៀត គឺ មនែតរកុមអនកនិ ពនធេសៀវេភរកសួង

អប់រ ំែតមួ យប៉ុ េណណះែដលថរសៈនិ សស័យមន១៦តួ គឺ៖ «◌ា ◌ិ ◌ី ◌ឹ ◌ឺ ◌ុ ◌ូ ◌ួ េ◌ េ◌ឿ េ◌ៀ េ◌ ែ◌ ៃ◌ េ◌

M M
េ◌» និងរតូវជ១៧ េប រប់ទំងរសៈកប់តួផង។ រកសួងអប់ រ ំពុំ បនរប់ ថ «◌ុ ◌ំ ◌ា ◌ះ» ជតួ រសៈេទ

ែតជតួរសៈរបកបនឹ ងពយញជនៈ។ ចំែណករសៈេពញតួ េយងេឃញមនករឯកភពគនទំងអស់មន

១៥តួ គឺ៖ «អ អ ឥ ឦ ឧ ឩ ឫ ឬ ឭ ឮ ឯ ឰ ឱ ឳ ឪ »។

៤.១.២. សូររសៈ

េលក េអៀវ េក ស, រ៉ យ ប៊ុក, េសៀន ខ័នឌី, អ៊ុ យ ជួ ន បនែបងែចកសូររសៈជពីររកុមគឺរកុម

សូររសៈែវងនិងរកុមសូររសៈខលី។ ប៉ុ ែនតអី វែដលគួ រកត់ សមគល់គឺករកំ ណត់ ចំនួនសូររសៈមិ នរសបគន

រួមមន េលក េអៀវ េក ស, េលក េសៀន ខ័នឌី ថសូររសៈខលីមន១០តួ (អិ អី អឹ អុ ៃអ េអ អុំ អំ អំ

អះ) និ ងសូររសៈែវង មន១១តួ (អ អ អឺ អូ អួ េអ េអឿ េអៀ េអ ែអ េអ ) េលក រ៉ យ ប៊ុក រសៈខលីមន

M M
៧តួ (I ◌ិ ◌ឹ ◌ុ ◌ុ ◌ំ ◌ា) រសៈែវងមន១៤តួ (◌ា ◌ី ◌ឺ ◌ូ ◌ួ េ◌ េ◌ឿ េ◌ៀ េ◌ ែ◌ ៃ◌ េ◌ េ◌ ◌ះ) ។ ចំ ែណក

េលក អ៊ុ យ ជួន រសៈខលីមន៤តួ (I ◌ិ ◌ឹ ◌ុ) និ ងរសៈែវងមន១៣តួ(◌ា ◌ី ◌ឺ ◌ូ ◌ួ េ◌ េ◌ឿ េ◌ៀ េ◌ ែ◌ ៃ◌

េ◌ េ◌ ។ សេមតច ជួន ណត េនកនុងវចននុ រកមែខមរបនកំ ណត់រសៈែវងមន១៣តួដូចេលក

េសៀន ខ័នឌី ែដរ ចំែណកឯរសៈខលីក៏មន៤តួ ដូចេលក េសៀន ខ័ នឌី ែដរ ប៉ុ ែនតខុសគនរតង់ សូររសៈ។

សូររសៈខលីរបស់សេមតច ជួន ណត គឺ អិ អឹ អុ អះ ។ រ ីឯេលក ពូវ អ៊ុម, ញិក នូ វ ពុំ បនសិកសអំ ពី

សូររសៈេឡយ។ េដយែឡក អនកនិពនធៃនរកសួងអប់ រ ំបនកំ ណត់ សូររសៈជ៣៧សូរ(អ អ់ អ អ

15
អិ អី អឹ អឺ អុ អូ អួ េអ េអឿ េអៀ េអ ែអ ៃអ េអ េអ អ៊ អ៊់ អ៊ អ៊់ អុិ អុី អុឹ អុឺ អ៊ុ អ៊ូ េអុ
េអ៊ ែអ៊ ែអ៊ ៃអ៊ េអ៊ េអ៊ អ៊័ ) េហយែបងែចកសូររសៈទំងេនះជបួ នបែញចកេផសងគន រួមមន
បែញចកអ-អ៊ បែញចកែវង-ខលី បែញចកេទល-ផសំ និងបែញចកតមទីបនលឺ។ សូររសៈពួ កអមន១៦សូរ(អ

អ់ អ អ់ អិ អី អឹ អឺ អុ អូ េអ េអ ែអ ៃអ េអ េអ ) សូររសៈពួកអ៊ មន១៨សូរ(អ៊ អ៊់ អ៊ អ៊់ អុិ អុី អុឹ

អុឺ អ៊ុ អ៊ូ េអុ េអ៊ ែអ៊ ែអ៊ ៃអ៊ េអ៊ េអ៊ អ៊័ ) សូររសៈពួ កអ-អ៊ មន៣សូរ (អួ េអឿ េអៀ ) សូររសៈែវង
២១សូរ(អ អ អឺ អូ េអ េអ ែអ េអ អ៊ អ៊ អុី អុឺ អ៊ូ េអុ េអ៊ ែអ៊ េអ៊ អ៊័ អួ េអឿ េអៀ ) សូររសៈខលី១៦សូរ(អ់

អ់ អិ អី អឹ អុ ៃអ េអ អ៊់ អ៊់ អុិ អុឹ អ៊ុ ែអ៊់ ៃអ៊ េអ៊ ) សូររសៈេទល២៣សូរ(អ អ់ អ អ់ អិ អឹ អឺ អុ អូ

េអ អ៊ អ៊់ អុិ អុី អុឹ អុឺ អ៊ុ អ៊ូ េអុ េអ៊ ែអ៊ ែអ៊់ េអ៊) សូររសៈផសំ១៤សូរ(អី េអ ែអ ៃអ េអ េអ អ៊ អ៊់ ៃអ៊ េអ៊
អ៊័ អួ េអឿ េអៀ ) សូររសៈមុខ៨សូរ(អុិ អុី អិ េអ េអ៊ ែអ៊ ែអ៊់ អ់ ) សូររសៈកណត ល៤សូរ(អឹ អឺ អុឹ អុឺ )

និ ងសូររសៈេរកយ១១សូរ(អ អ់ អ់ អុ អូ អ៊ អ៊់ អ៊ុ អ៊ូ េអុ េអ៊ )។

៤.២. ពយញជ នៈ
៤.២.១. ចំនន
ួ សញញ ពយញជ នៈ

េយងេឃញថកនុងចំ េណមេសៀវេភេវយយករណ៍ែខមរកនុងគំ រត
ូ ងខងេលេនះបនកំ ណត់

ចំ នួនពយញជនៈែខមរមន៣៣តួ ដូចគន ប៉ុ ែនតមនបញហ េនរតង់ពយញជនៈទី ៣៣ែដលមនបញហ មិនរសប

គនពី ររកុម គឺ េលក េអៀវ េក ស, ញិក នូវ និងអនកនិ ពនធៃនរកសួងអប់រ ំបនរប់េឈមះពយញជនៈទី ៣៣

ថ«អ» គឺ «ក ខគឃង ចឆជឈញ ដឋឌឍណ តថទធន បផពភម យរលវសហឡអ» ។ ឯមួ យ

រកុមេទៀត មនេលក ពូវ អ៊ុ ម, រ៉ យ ប៊ុក, េសៀន ខ័ នឌី , អ៊ុ យ ជួ ន, និ ងសេមតច ជួ ន ណត បនរប់

ថេឈមះ ពយញជនៈទី៣៣ថ «◌ំ»(អនថ អ័ ង) គឺ «កខគឃង ចឆជឈញ ដឋឌឍណ តថទធន

បផពភម យរលវសហឡ ◌ំ » ។

៤.២.២. សូរពយញជ នៈ

ករសិកសអំពីសូរពយញជនៈេនកនុងេសៀវេភេវយយករណ៍គំ រស
ូ ិកសេនះ េសមរបនរកេឃញ

មនបែមលកគនពីររកុម គឺមួយរកុមបនេធវករែបងែចកសូរពយញជនៈែខមរជសូរអេឃសៈ និ ងសូរ

េឃសៈដូ ចេទនឹ ងសូរពយញជនៈកនុងភសបលី សំរសកឹតែដរ។ រកុមេនះមនេលកេលក េអៀវ េក ស,

ពូ វ អ៊ុម, រ៉ យ ប៊ុ ក, េសៀន ខ័ នឌី , អ៊ុ យ ជួន និ ងសេមតច ជួ ន ណត។ ប៉ុ ែនតេលក េអៀវ េក ស ថ

ពយញជនៈអេឃសៈមន១៥តួ គឺ ក ខ ច ឆ ដ ឋ ណ ត ថ ប ផ ស ហ ឡ អ, ពយញជនៈេឃសៈមន

១៨តួ គឺ គ ឃ ង ជ ឈ ញ ឌ ធ ទ ធ ន ព ភ ម យ រ ល វ, ឯេលក ពូវ អ៊ុ ម, េសៀន ខ័ នឌី ថ

ពយញជនៈអេឃសៈមន១៤តួ គឺកខ ចឆ ដឋ តថ បផ សហឡអ, ពយញជនៈេឃសៈមន១៩តួគឺ គឃង

ជឈញ ឌឍណ ទធន ពភម យរលវ ។ ចំែណកឯេលកអ៊ុ យ ជួន និងសេមតច ជួន ណត

ថពយញជនៈអេឃសៈមន១១តួ គឺកខ ចឆ ដឋ តថ ស, ពយញជនៈេឃសៈមន២១តួគឺ គឃង ជឈញ

16
ឌឍណ ទធន ពភម យរលវហឡ ។

ចំ ែណកមួ យរកុមេទៀតបនេធវករែបងែចកសូរពយញជនៈែខមរជសូរពយញជនៈខយល់ អ និ ង

សូរពយញជនៈខយល់ អ៊ ។ រកុមេនះមនេលក ញិក នូ វ និងរកសួងអប់រ ំ។ ប៉ុ ែនតេលក ញិក នូ វ បន

ែចកសូរពយញជនៈខយល់ អ មន១៤តួគឺ ក ខ ច ឆ ដ ឋ ណ ត ថ ប ផ ស ហ ឡ និ ងពយញជនៈខយល់ អ៊

មន១៨តួគឺ គ ឃ ង ជ ឈ ញ ឌ ឍ ទ ធ ន ព ភ ម យ រ ល វ ។ ចំែណករកសួងអប់រ ំបនែចកសូរ

ពយញជនៈពួក អ មន១៥តួគឺ ក ខ ច ឆ ដ ឋ ណ ត ថ ប ផ ស ហ ឡ អ និ ងពយញជនៈពួកអ៊ មន១៨តួ

ដូ ចេលក ញិក នូ វ ែដរ។

កនុងករសិកសអំពីសូរពយញជនៈេនះ េលក េអៀវ េកស, រ៉ យ ប៊ុក, េសៀន ខ័នឌី, អ៊ុ យ ជួន

បនែចកទី បនលឺ(ឋនៃនអកខរៈ)របស់ពយញជនៈដូ ចគនគឺ ១.កណឋជៈ(េកតកនុងក) មន៧តួ ៖ ក ខ គ ឃ ង

ហ អ។ ២.តលុជៈ(េក តេនរកអូមមត់ )មន៦តួ ៖ ច ឆ ជ ឈ ញ យ។ ៣.មុ ទជ

ធ ៈ( េកតកនុងកបល)

មន៧តួ ៖ ដ ឋ ឌ ឍ ណ រ ឡ។ ៤.ទនតជៈ(េកតរតង់របទល់េធមញ)មន៧តួ ៖ ត ថ ទ ធ ន ល ស។

៥.ឱដឋជៈ(េកតរតង់ បបូ រមត់ )មន៦តួ ៖ ប ផ ព ភ ម វ។ និ ងទី៦. នសិកជជៈ(េក តេនតមឋនខង

េលផង និ ងរចមុ ះផង) គឺ ង ញ ណ ន ម (ទីបំផុតៃនវគគ) និងនិ គគហិត (◌ំ) ែដលបេញចញសំេឡងដូច

[ម]។ ចំ ែណករកសួងអប់ រ ំបនសិកសអំពីសូរពយញជនៈជបែញចកតមលកខណៈបនលឺ បែញចកតម

លកខណៈខយល់ និ ងបែញចកតមលកខណៈឮ។ បែញចកតមលកខណៈបនលឺមន៖ ពយញជនៈបបូ រមត់ (ប ប៊

ផ ភ ប៉ ព ម៉ ម) ពយញជនៈេធមញមុខ(វ ៉ វ) ពយញជនៈរកអូ មមុ ខ(រ ៉ រ) ពយញជនៈគនលក់ រកអូម(ដ ឌ ថ ធ ឋ

ឍ ណ ន ស ស៊ ត ទ ឡ ល) ពយញជនៈរកអូ មកណត ល(ច ជ ញ៉ ញ យ៉ យ) ពយញជនៈរកអូមេរកយ

(ក គ ខ ឃ ង៉ ង) ពយញជនៈេដមមត់ (ហ ហ៊) និងពយញជនៈចេនលះែខសសំេឡង(អ អ៊ ) ។ បែញចកតម

លកខណៈខយល់មន ពយញជនៈខយល់សះទ (ក ខ គ ឃ ច ឆ ជ ឈ ដ ឋ ឌ ឍ ត ថ ទ ធ ប ប៉ ប៊ ផ ព ភ

អ អ៊ ) ពយញជនៈខយល់រចមុះ(ង ង៉ ញ ញ៉ ណ ន ម ម៉) និ ងពយញជនៈខយល់បងហូររតដុ ស(យ យ៉ រ ៉ រ ល ឡ

វ វ ៉ ស ស៊ ហ ហ៊)។ បែញចកតមលកខណៈឮ មនពយញជនៈឮ(ដ ឌ ប ប៊ ង ង៉ ញ ញ៉ ណ ន ម ម៉ យ
យ៉ រ ៉ រ ល ឡ វ វ ៉) និងពយញជនៈថលង់ (ក គ ខ ឃ ច ជ ឆ ឈ ត ទ ឋ ឍ ថ ធ ប៉ ព ផ ភ ស ស៊ ហ ហ៊
អ អ៊)។

៤.៣. វណណយុតតិ

៤.៣.១. ចំនួនវណណយុតតិ

េនកនុងេសៀវេភគំ រទ
ូ ំងរបំបីខងេល ករកំណត់ចំនួនវណណ យុតិម
ត ិនដូចគនេឡយ៖

• េលក េអៀវ េក ស៖ វណណ យុតិ តមនចំ នួន៩គឺ ៖

១.មូ សិកទនត (◌៉) ២. រតី សពទ (◌៊)

៣. រសសសញញ (◌់) ៤. សំេយគ (◌័)

17
 ៥. របទ (◌៌) ៦. ទណឌឃត (◌៍)

៧. យុគលពិ នុទ (◌ៈ) ៨. េលខេទ (ៗ)

៩. េលខអសត (◌៏)។

និ ងខណឌសញញមន១៩៖

១. ែភនកមន់ (
) ២. េគមូ រត (៚)

៣. លបះ (។) ៤. លបះចប់ (៕)

៥. េបយយល (។ល។) ៦. កកបទ (+)

៧. ឃនប ({) ៨. វង់រកចក (( ))

៩. រជជុសញញ ( _ ) ១០. សហសញញ (−)

១១. ន័ យសញញ (−−−) ១២. ចំ ណុច (.)

១៣. េកបៀស (,) ១៤. ចំ ណុចេកបៀស (;)

១៥. ចំ ណុចរយ (...) ១៦. បុ ចឆសញញ (?)

១៧. ឧទនសញញ (!) ១៨. ចំ ណុចពី រ (៖)

១៩. អញញ របកស (« »)។

• េលក ពូ វ អ៊ុម៖ វណណ យុតិម

ត នចំនួន១៥គឺ ៖

១.បនតក់ (◌់) ២.មូ សិកទនត (◌៉)

៣.រតីសពទ (◌៊) ៤. សំេយគសញញ (◌័)

៥. របទ (◌៌) ៦. េលខអសត (◌៏)

៧. ទណឌឃត (◌៍) ៨. វ ិសជជនី (◌ះ)

៩. កុកកដេនរត (
) ១០. កកបទ (+)

១១. វង់ រកចក (( )) ១២. អពភនរត ៈ (« »)

១៣. ល (។ល។) ១៤. េគមូ រត (៚)

១៥. លបះ (។)។

• េលក រ៉ យ ប៊ុ ក៖ វណណ យុតិ តមន២១គឺ ៖

១.វ ិសជជនី(◌ះ) ២.មូ សិកទនត(◌៉)

៣.រតី សពទ(◌៊) ៤. ទណឌឃត (◌៍)

៥. របទ (◌៌) ៦. រសសសញញ (◌់)

៧. សំេយគសញញ (◌័) ៨. អេមណិ ឌ តសញញ (ៗ)

៩. េលខអសត (◌៏) ១០. កកបទ (+)

១១. កុ កដ
ក េនរត (
) ១២. លបះ (។)

18
 ១៣. បរ ិេយសន (មនរូប៣៖ ៕ ។៚ ៕៚)

១៤. េគមូ រត (៚) ១៥. រ៉ ត់ឬគប (})

១៦. រជជុសញញ (−) ១៧. មចឆណឌសញញ (...)

១៨. េបយយល (។ល។) ១៩. យុគលៈពិនុទ (◌ៈ)

២០. អពភនរត សញញ (« ») ២១. វង់រកចក (( ))

និ ងវណណ យុតិ តបរំង៖ «, ; . ? ! »។

• េលក េសៀន ខ័នឌី ៖ បនែចកវណណ យុតិ តជពី ររបេភទេផសងគន គឺ វណណ យុតិ តធមមតនិ ង

ខណឌសញញ។

វណណ យុតិធ
ត មមតមន១១យ៉ ងគឺ ៖

១. រសសសញញឬបនតក់ (◌់) ២. មូ សិកទនតឬេធមញកណុត រ (◌៉)

៣. រតី សពទ (◌៊) ៤. សំេយគសញញ (◌័)

៥. របទឬេរផៈ (◌៌) ៦. ទណឌឃតឬបដិ េសធ (◌៍)

៧. េលខេទឬអេមណិ ឌ តសញញ (ៗ) ៨. េលខអសត (◌៏)

៩. វ ិសជជនីឬរះមុខ (◌ះ) ១០. កកបទឬេជ ងែកអក (+)

១១. យុគលៈពិនុទ (◌ៈ)។

និ ងខណឌសញញមន២០យ៉ ងទំងខណឌសញញខចីពីអឺរប
ុ ៉ គឺ ៖

១. កុកកដេនរតឬែភនកមន់ (
) ២. លបះឬខណឌ (។)

៣. លបះចប់ លបះបរ ិេយសន ឬបរ ិេយសន (៕)

៤. េគមូ រត (៚) ៥. រ៉ ត់ ឬគប ឬឃនប ({)

៦. រជជុសញញ (−) ៧. យតិភ័ងគ (-)

៨. មចឆណឌសញញ ឬពងរតី ឬចំ ណុចរយ (...)

៩. េបយយល (។េប។) ឬ (។ល។)

ខណឌសញញខចីពីអឺរប
ុ៉ ៖

១០. ចំ ណុច (.) ១១. ចុ លភ

ល គឬេកបៀស (,)

១២. ចំ ណុចពី រ (៖) ឬ(:) ១៣. មហភគ ឬចំ ណុចេកបៀស (;)

១៤. បុ ចន
ឆ សញញ (?) ១៥. អរ ិយសញញ ឬវ ិមហសញញ ឬសំេវគសញញ (!)

១៦. អគតសញញ (<) ១៧. គតសញញ (>)

១៨. វ ិឡរសញញេប កបិទ ឬអពភនរត ៈ ឬអញញ របកស (« »)

១៩. នខសញញ ឬវង់ រកចក ( ) ២០. សហសញញ (-)។

• េលក អ៊ុ យ ជួ ន៖ វណណ យុតិ តមន៣០គឺ ៖

19
 ១. វ ិសជជនី(◌ះ) ២. មូ សិកទនត (◌៉)

៣. រតីសពទ (◌៊) ៤. ទណឌឃត (◌៍)

៥. របទ (◌៌) ៦. រសសសញញ (◌់)

៧. សំេយគសញញ (◌័) ៨. េលខេទ (ៗ)

៩. េលខអសត (◌៏) ១០. កកបទ (+)

១១. កុ កដ
ក េនរត (
) ១២. លបះឬខណឌ (។)

១៣. លបះបរ ិេយសនឬខណឌបរ ិេយសន មនបី ែបប(៕ ៚ ៕៚)

១៤. េគមូ រត (៚) ១៥. រ៉ ត់ឬគប (})

១៦. រជជុសញញ (−) ១៧. យតិ ភ័ងឬ

គ សហសញញ (-)

១៨. មចឆណឌសញញ (...) ១៩. េបយយល (។េប។) ឬ (។ល។)

២0. យុគលពិនុឬេទវ
ទ ភគ (:) ២១. នខសញញ ( )

២២. ចុ លព
ល ភ គ (,) ២៣. មហពភគ (;)

២៤. បុចឆនសញញ (?) ២៥. ឧទនសញញ (!)

២៦. អពភនរត សញញឬអញញ របកស (« ») ២៧. គតសញញ (>)

២៨. អគតសញញ (<) ២៩. ទសសនសញញ (=)

៣០. សញញេលខគុ ណ (x)។

• េលក ញិក នូ វ៖ វណណ យុតិម

ត ន១៦គឺ ៖

១. វ ិសជជនីឬរះមុខ(◌ះ) ២.យុគលពិ នុឬចុ

ទ ចពី រ (:)

៣. បនតក់ (◌់) ៤. មូ សិកទនត(េធមញកណុត រ) (◌៉)

៥. រតី សពទ (◌៊) ៦. ទណឌឃតឬបដិ េសធ (◌៍)

៧. របទឬេរផះ (◌៌) ៨. សំេយគសញញ (◌័)

៩. កកបទឬេជងែកអក (+) ១០. េលខអសត (◌៏)

១១. កុ កដ
ក េនរតឬែភនកមន់ (
) ១២. លបះឬកបិលលបះ (។)

១៣. រ៉ ត់ឬគប (}) ១៤. េលខេទឬអេមណិ ឌ តសញញ (ៗ)

១៥. េបយយលៈ (។េប។) ឬ (។ល។)

១៦. បរ ិេយសនឬលបះចប់ (៕ )

និ ងសញញសកល៩៖

១. កណតក់ សញញ (,) ២. វង់ រកចក ( )

៣. បុចឆនសញញ (?) ៤. ឧទនសញញ (!)

៥. ឯកពិនុទ (.) ៦. តុ លយភព (=)

20
 ៧. រជជុសញញ (−) ៨. មចឆណឌសញញ (...)

៩. អពភនតរសញញ (« »)។

• សេមតច ជួន ណត៖ វណណ យុតិស

ត រមប់ េរបកុនងភសែខមរមន១៩យ៉ ងគឺ ៖

១.វ ិសជ៌នី ឬវ ិសគ៌ ៈ ឬរះមុខ(◌ះ) ២.មូ សិកទនត ឬេធមញកណុត រ( ◌៉ )

៣.រតីសពទ(◌៊) ៤.ទណឌឃត ឬបដិ េសធ(◌៍)

៥.របទ ឬេរផៈ(◌៌) ៦.រសសសញញ ឬបនតក់(◌់)

៧.សំេយគសញញ(◌័) ៨.េលខេទ ឬអេមណិ ឌ តសញញ (ៗ)

៩.េលខអសត(◌៏) ១០.កកបទ ឬេជ ងែកអក(+)

១១.កុកុដេនរត
ក ឬែភនកមន់(
) ១២.របះ(។)

១៣. របះចប់ ឬរបះបរ ិេយសន(៕) ១៤.េគមូ រត(៚)

១៥.រ៉ ត់ ឬគប( } ) ១៦.រជជុសញញ(-)

១៧.មចឆណឌសញញ ឬពងរតី(...) ១៨.េបយយល(។ េប ។) ឬ (។ល។)

១៩-.យុគលពិ នុ(◌ៈ)។
ទ

និ ងវណណ យុតិអ
ត ឺ រប
ុ៉ ៖ . , ; : ? ! = < > “ ” ( ) ។

• រកសួងអប់ រ ំ៖ សញញពិ េសសមន២៨យ៉ ង(រួមបញូច លគនទំងថនក់ទី៥ និងទី៦) គឺ ៖

១.បនតក់(◌់) ២.េធមញកណុត រឬសញញ«អ»(◌៉)

៣.សក់ ក ឬសញញអ៊ ឬរតីសពទ(◌៊)

៤.ដំ េល(◌ំ) ៥. រះមុខ(◌ះ)

៦.របទ(◌៌) ៧.ចុចពីរ(:)

៨.េលខរបំបីឬអសត(◌៏) ៩.សញញផទួនឬេលខេទ(ៗ)

១០. បដិ េសធ(◌៍) ១១.ផត់េល(◌័)

១២.គូ សមួ យឬគំ នូសមួ យ(−) ១៣.ចុចមួ យឬចំ ណុចមួ យ(.)

១៤.ដំពីរ (៖) ១៥.េកបៀសេបកបិទ(« »)

១៦.ចុចរយឬចំ ណុចរយ(...) ១៧.វង់ រកចក(( ))

១៨.វង់ រកចករជុងឬតេងកៀប([ ]) ១៩.េជងែកអក(+)

២០.ឃនបឬរបំង({ }) ២១. េទជ(>)

២២.មកពី (<) ២៣.គូ សពី រ (=)

២៤.លក់ (។ល។) ឬ(-ល-) ២៥.សញញសួរ(?)

២៦.សញញឧទន(!) ២៧.ខណឌ(។)

២៨.ខណឌចប់ (៕)។

21
៤.៣.២. មុខងរវណណយុតតិ

៤.៣.២.១. រសសសញញ ឬបនតក់ ( ◌់ )

សញញេនះសរមប់េរបដក់ែថមេលតួរបកបៃនពកយែដលេក តេឡងពីរសៈ “អ
អ” និ ងរសៈ “អ
អ”

េហយកត់សពទែវងឲយេទជខលី ែដលរតូវអនេលឿនរហ័ស។ េគេរបវសរមប់ េលអកសរ៩តួ ៖ ក ង ច

ញ ត ន ប ម ល ស ។ ឧទហរណ៍៖ កត(សពទែវង) > កត់ (សពទខី ល ) ចប(សពទែវង) > ចប់ (សពទខី)ល

កក (សពទែវង) > កក់ (សពទខី ល ) កង (សពទែវង) > កង់ (សពទខី ល )។

៤.៣.២.២. មូសក
ិ ទនតឬេធមញកណុត រ (◌៉)

ជសញញេរបសរមប់សមលប់ បំ ែបរសំេឡងពយញជនៈ៩តួ ែដលមនសូរ [អ៊] ឲយេទជសូរ

[អ] គឺ ង, ញ, ន, ប, ម, យ, រ, ល, វ ឲយេទជសូរ [អ] វ ិញ ង៉, ញ៉, ន៉ , ប៉, ម៉ , យ៉, រ ៉, ល៉, វ ៉។ ែបលកែតតួ

«ប» មួ យែដលមនសូរ [អ] រសប់ ប៉ុ ែនតរគន់ ែតលេមអៀងសូរពី [ប] េទ [ប៉ ] ប៉ុ េណណះ។ ឧទហរណ៍៖

ែង៉ត, ែញ៉ងញ៉ង, ប៉ ប៉ច់ប៉េប៉ ច, ែម៉, យ៉ ប់, េរឿងរ៉ វ, ែវ ៉នត...។

៤.៣.២.៣. រតីសព
័ ទ ( ◌៊ )

ជសញញសរមប់ដក់ េលពយញជនៈ៤តួ ជសូរ [អ]៖ ប, ស, ហ, អ ឲយេទជសូរ [អ៊ ] វ ិញ៖

ប៊, ស៊, ហ៊, អ៊ ។ ឧទហរណ៍ ៖ ប៊ូ ល, ស៊ុប, ហ៊ន, អ៊ូ...។

៤.៣.២.៤. សំេយគសញញ ឬសញញ ផត់េល ( ◌័ )

េគេរបវណណ យុតិេត នះសរមប់លេមអៀងសពទរបស់ពកយកលយមកពីភសបលី ឬសំរសកឹត

ដូ ចជ៖ ភយ > ភ័ យ, ជយ > ជ័ យ, នយ > ន័ យ, អរសយ > អរស័យ, អលយ > អល័យ ។

សញញេនះក៏េរបេលពកយែខមរខលះែដលមនសំេឡងេសទររសៈ [អ] និ ងរសៈ [អ] េដ មបីឲយ

មនសូរសំេឡងមួ យរតូវចំនឹងសំេឡងពិ តៃនពកយេនះ គឺ ៖ ញ័រ, ជ័ រ, ទំព័រ, ខទ័រ ភជ័រ...។

និ ងសរមប់េរបសរមួលសំេឡងកលយពី ពកយបរេទសខលះៗដូ ចជ៖ ដុកទ័ រ, ប៉ សទ័រ, អំង

េហសនី ញ័រ, កុំ ពយូទ័រ, រតក់ទ័រ, កុងទ័រ...។

៤.៣.២.៥. របទ ( ˘µ )

វណណ យុតិេត នះជតំ ណងអកសរ “ រ ” ែដលេគកត់យកកបលខងេលរបស់វមករកសទុ ក

េធវជសញញរបទ(◌៌)។ េគេរបវណណ យុតិេត នះ សរមប់ដក់ េលពកយែដលកលយមកពីភសសំរសកឹត

េដមបីសរមួលសំេឡងអនតមែបបសំេឡងែខមរ។ េគកត់សមគល់ថ ពកយបលីណែដលសរេសរ

តរមួតេនះ កលណេយងសរេសរជពកយសំរសកឹតកលយែខមរ េគរតូវដក់(◌៌)របទេនះជំនួសវ ិញ។

ឧទហរណ៍៖ ធម៌ ពណ៌ បូព៌ មគ៌ បរ ិបូ ណ៌ ទុ គ៌ត មត៌ ក ទុគ៌ម ទុ យ៌ស បព៌ត...។

22
៤.៣.២.៦. ទណឌឃតឬបដិេសធ (◌៍)

េគេរបទណឌឃត េដមបីដក់េលអកសរពយញជនៈណែដលេគមិ នអន ប៉ុ ែនតេគរតូវែតរកស

ទុ កពយញជនៈ េនះជចំបច់ កនុងន័ យរកសអកខរវ ិរុទរធ បស់ពកយ និងជេរគឿងសមគល់ជតិ សពទរបស់

ពកយ។ ឧទហរណ៍៖ ទូ រទសសន៍ របេយជន៍ គមនគមន៍ រពឹតិ តករណ៍ ពកយេពចន៍ េវយយករណ៍

រត័ យរតន៍ និរនតរ ៍ អភិ វឌឈន៍ េរចន៍ ទសសន៍ ទយ ករណ៍ ឧទហរណ៍ របណិប័ តន៍ រពហមណ៍...។
េគេរចនេរបទណឌឃតេលពកយកលយពី បលីនិងសំរសកឹត។ សញញេនះក៏យកមកេរបចំេពះពកយខចីពី

បរេទសខលះ សរមប់រកសលំនំអកខរវ ិរុទេធ ដ មរបស់ពកយទំងេនះដូចជ សុីម៉ងត៍, េអដស៍, អល់

ែប៊ រត៍...។

៤.៣.២.៧. អសត ( ◌៏ )

វណណ យុតិេត នះ គឺ មនរទង់ទយជេលខ៨ ប៉ុ ែនតបរងួញឲយតូ ច េដ មបីងយយកមកដក់េល

ពយញជនៈ ក ដ ន ហ ែដលជនិ បតសពទ។ ឧទហរណ៍៖ ខញំុក៏េទ អនកក៏េទ, េទះបីយ៉ងណក៏

េដយ ...។ ឱហន៏ នុ៎ ះហន៏ ។

៤.៣.២.៨. វិសជ៌នឬ
ី រះមុខ ( ◌ះ )

េគេរបសញញេនះសរមប់របកបជំ នួសខយល់ “ហ” ជពកយកត់ កំបុតខលី េហយអនេដយ

េបកចំ ហមត់ដូចជ តិ ះ រ ិះ ចុ ះ ចេងកះ(ចងកឹះ) េឈមះ ទះ េដះដូ រ េលតេផលះ។ល។ វមនសូរ

សំេឡងរសេដៀងនឹ ងពកយែដលរបកបនឹ ងពយញជនៈ ស ែដរ។ ឧទហរណ៍៖ ឈនះ សំពះ ច៎ះ ខទិះ ជិ ះ

យីះ អំ ណឹះ ខទុះ រេទះ ែរចះ េគះ...។

៤.៣.២.៩. យុគលពិនុឬចុ
ទ ចពីរ (◌ៈ)

េគេរបវណណ យុតិេត នះសរមប់ ដក់េនចុងពកយមនកំ េណតពី បលីឬសំរសកឹត ែដលមន

សូរ [អៈ] ឬ [អ៊ ៈ] ដូ ចជ៖ េលភៈ េមហៈ េទសៈ រយៈ ខណៈ វណណ ៈ ទសសនៈ ភរៈ គណៈ...។

៤.៣.២.១០. កកបទឬេជងែកអក (+)

េគេរបវណណ យុតិេត នះសរមប់ដក់ េលពកយឧទនសពទខី លៗមួ យចំ នួនែដលមនសូរេសៀង

បងអូសឬតអូញថងូរ ដូចជពកយ ច៎ ះ! ប៎ ទ! ណ៎ ! ហន៎ នុ៎ះ ណ៎ះ អូ៎ អហ៎... ។

៤.៣.២.១១. េលខេទឬអេមណឌិតសញញ (ៗ)

េលខេទគឺ េលខពី រ ប៉ុ ែនតរប

ូ ែបលកេផសងបនតិចេដ មបីមិនឲយរចឡំគន។ សញញេនះេរប ែតកនុង

ភសែខមរ សរមប់ សរេសរពកយែដលរតូវអនផទួនគនពី រដង គឺ ថដែដលៗផទួនគន។ ឧទហរណ៍៖

មុឺ ងៗ តក់ៗ េង៉តង៉តៗ...។

23
៤.៣.៣. មុខងរខណឌសញញ

៤.៣.៣.១. កុកដេនរតឬែភន
កុ កមន់ (
)

វ វ ីនិ ពនធែខមរធលប់េរបសញញេនះសរមប់ចប់ េផតមសរេសរអតថបទឬេសចកតីេរឿងអវីមួយ

បុ ពក

េដមបីកំណត់ទុកជចំ ណុចចប់េផតម។ ែតេពលបចចុបបននេនះ អនកនិ ពនធ កវ ីែលងេរបសញញេនះ

េហយ។ ជពិ េសសេនេពលចប់ េផតមសរេសរកំណពយេនះ កវ ីបុ រណេយងេរច នេរបសញញ(៙)

ដូ េចនះ។

ឧទហរណ៍

៙ដងេនះរពះមកុដដ៏ភិរមយ របេសរដ៏ឧតតម របៃពរូពិនមហកសរត។

បិ ទបំងនូវជញជ ំងជុំ ជិត សតមភទវរដ៏ពិចិរត រកលតបៈដុងេដម។

សញញេនះជគូ គននឹងសញញេគមូ រត(៚)េនខងចុងលបះ។

៤.៣.៣.២. ខណឌឬរបះ (។)

េគេរបសញញខណឌេនះសរមប់រង
ំ របេយគ ឬសងកត់ៃនេសចកតីនីមួយៗឲយដច់រសឡះពី

គន។ កលណរបេយគមួយចប់េសចកតីេហយ េគរតូវដក់សញញ “។” េនះ មុ ននឹ ងបនតេទរបេយគ

មួ យេទៀត។ ខណឌេធវឲយេគងយយល់ អចែញកេសចកតីពីរបេយគមួ យេទរបេយគមួ យមិនឲយ

រចឡំន័យ នំរចបូករបបល់។

ប៉ុ ែនតកលណេគរតូវបតូរគំនិតចូ លេទវគគឬកថខណឌថមីេនះ េគរតូវដក់សញញខណឌេទ

ចុ ងបញចប់របេយគ រួចេហយរតូវចប់សរេសរេដយចុ ះេទបនទត់ថី មជមួ យនឹងករេចលលំហបនតិច

ែដលេគែតងនិ យមេហថ ខណឌ ចុ ះបនទត់ឬេចលបនទត់និងចប់េដ មបនទត់ (េនះជកររបប់

ដំ ណឹងរបស់អក
ន េហសរេសរតមសូរត)។

ឧទហរណ៍

កលពី េរពងនយមនរកេព មួយេឈមះ “សុពណ៌កលី”។ វមនខលួនធំ មហិម មនឫទធនុ

ភពពូ ែកណស់ ឥតមនរកេព ណរបលងឫទធិឈនះេឡយ។

សញញលបះេនះមនេរប េទៀតកនុងករកត់ រតៃថងែខែផនកខងចនទគតិ ។

ឧ. ភនំេពញ, ៃថងទី១᧿៥ ឆនំេថះ រតី ស័ក ព.ស. ២៥៥៥។

(េលខខងេដ មលបះជេលខៃថង, េលខខងចុ ងលបះជេលខែខ, េលខខងេរកមលបះ

ជេលខសរមប់ របប់រេនច, េលខខងេលលបះជេលខសរមប់របប់ េខនត)។

24
 ឧទហរណ៍ខងេលេនះរតូវអនថ ៖ ភនំេពញ ៃថងអទិ តយ ១៥េរច ែខេចរត ឆនំេថះ រតី-

ស័ក ពុទធសករជ២៥៥៥។

៤.៣.៣.៣. ខណឌចប់ឬលបះបរ ិេយសន( ៕ )

ជសញញសរមប់ដក់ បញចប់អតថបទឬេរឿងមួ យែតរតឹមេនះ ពុំមនតេសចកតីឬេរឿងរ៉ វេទ

មុ ខេទៀតេឡយ។

ឧទហរណ៍

ពកយចស់ពកយពី េរពង េទសខលួនឯងេម លពុំ យល់........អស់អថ៌ឱវទនេរសច

របករេមល៉ះឯងេហង៕

៤.៣.៣.៤. េគមូរត (៚)

គឺជសញញយកតមរូបសណឋ នដនទឹកេនមេគែដលេនមផង េដរផង បណត លឲយ

មនរងកងិកក
ង ់ែបបេនះ េហយែខមរបុ រណក៏ សនមតយកមកេធវជសញញខណឌបញចប់ ែដលេហតម

ពកយបលីថ “េគមូ រត” គឺ េនមេគដូ េចនះេទ។ ចស់បុរណេលកេរបខណឌបរ ិេយសន ឬ

បរ ិយន ឬេគមូ រតេនះ សរមប់បញជ ក់េសចកតីនិយយពីេរឿងរ៉ វអវីមួយឬអតថបទបទបទបលីគថ

ណមួ យ។

ឧទហរណ៍

ៃហមហជនសបបុរស េទះរសីរបុសកបកិ រ ិយ គួ រគិ តយករបជញ ចងចំចបប់

ជគនលង។ល។ ឲយបនសុខទំងបី សុខេលកិ យសុខសួគ៌ សុខដល់និពវនណ ចបប់ ធម៌

ថសុខេរសចេហង ។៚

៤.៣.៣.៥. រ៉ត់ឬឃនប ( } ឬ { ....} )

ក. េនកនុងមុ ខវ ិជជពី ជគណិត រេបៀបេរបឃនបឬរ៉ ត់មនន័ យដូ ចគននឹ ងករេរបតេងកៀបឬ

វង់រកចកែដរ។ េគែតងែតេរបរ៉ត់មួយសរមប់ េបក( { ) និ ងរ៉ ត់មួយេទៀតសរមប់បិទ ( } ) គឺែបប

េនះ {.....} ។

ខ. រ៉ ត់េប កនិងរ៉ ត់បិទេនះ េរបសរមប់ គបពកយពី រឬេរច នជករសមគល់ថ ពកយទំង

េនះមនមុ ខងររួមដូ ចគន មិ នបច់សរេសរដែដលេរច នដងនំខតេពល។ ឧទហរណ៍ ៖

- របំដល់អំបុក

- របំសរគ មនរបភពមកពី េខតតកំពង់សឺ ព

- របំគងសួយ

25
៤.៣.៣.៦. រជជុសញញ ឬសហសញញ (-)

ជសញញបនទត់េផដកខលីសរមប់េរបរបស់បនេរច នយ៉ ងេនកនុងករសរេសរអតថបទឬែតង

និ ពនធជេដ ម ។

ក. សរមប់បំែបកពយងគៃនពកយមួ យកុំឲយអនរចឡំជរបកប នំឲយខុ សពកយដូ ចជ៖ ទូ ក-ង,

កុ ក-ស, សមបុរ-ស,ែខស-ក...។

ខ. សរមប់តភជប់ ពកយមួ យែដលសរេសរមិ នទន់ចប់េនចុងទំ ព័រ េហយរតូវរតឡប់មក

សរេសរេនេដមបនទត់វ ិញ។

ឧ. ....សិសសនុ សិសសទំងអស់រតូវចូ លរួមេធវពលកមមសមអតទី ធលសលេរៀន។

គ. សរមប់ភជប់ពកយមួ យែដលដច់ គនេដមបីតរមូវចប់ចុងចួ នកនុងកំ ណពយ។

តបិតសីលជយន នំរប
ូ រួចបន េវៀរចកចតុរ-

បយបបបនដល់ មណឌលសួគ៌- ល័យលុះមរណ

និ ពវនេសដឋី។

ឃ. សរមប់ បញជ ក់អំពីករផលស់បូតរឃលសនទនៃនតួ ពីរឬេរចននក់

- ឯងបនចូ លេរៀនេហយេន?

- េនេទ។

- ចុ ះបអូនឯង?

- បអូនខញំុក៏ពុំទន់ បនចូ លេរៀនែដរ។

ង. សរមប់សមគល់នូវករេរៀបរប់ ជលំដប់ លំេដយអំ ពីគំនិតឬចំ ណុចែបលកៗ។

ឧ. រងកយមនុ សសមន៖ កបល-ដងខលួន-ៃដ-េជង...

៤.៣.៣.៧. េកបៀសឬកណដកសញញ (,)

សញញេនះេរបសរមប់ ែញកពកយកនុងរបេយគឲយដច់ពីគន េទះពកយេរៀបរប់េនះជ

នមកតី ជគុ ណនមកតី ជកិ រ ិយសពទកី ត។ គួ រកត់សមគល់ថករេរបេកបៀសកនុងករសរេសររបស់ែខមរ

េយង ក៏របហក់របែហលនឹ ងករេរបេកបៀសរបស់េលកខងលិចែដរ។

ក. ករេរបេកបៀសកនុងករពិ ពណ៌នេរៀបរប់ជំពូកនម

ខ. ករពិ ពណ៌នេរៀបរប់អសធរណនម

26
 គ. ករពិ ពណ៌នេរៀបរប់គុណនម

ឃ. ករពិ ពណ៌នេរៀបរប់កិរ ិយសពទ

ឧទហរណ៍

o ទង់ ជតិ មន៣ពណ៌៖ េខៀវ, ស, រកហម។

o សមភរៈសិកសមនដូចជ៖ ប៊ិ ច, េសៀវេភ, បនទត់ ...។

៤.៣.៣.៨. ចំណុចេកបៀស ( ; )

សញញេនះេរបសរមប់ ែញកេសចកតីជភគ ែតភគេនះធំ ជងភគែដលែញកេដយដក

ឃល ឬេដយេកបៀស ប៉ុ ែនតតូចជងភគែដលែញកេដយខណឌឬលបះ។

ឧទហរណ៍

រូបទង់ ជតិ ទំងមូ លជតំណងេករមត៌ កជតិ ែដលេពរេពញជ័ យជំនះ;; ជតំណងៃន

េសចកតីថំុកេថកងរុងេរឿង, េសចកតីៃថលថូនរ...។

៤.៣.៣.៩. ទវិពន
ិ ទុេលខ ឬចំណុចពីរគូស ឬដំពីរ ( ៖ )

ជសញញសរមប់ េរប េនចេនលះសេងកតេសចកតីកុងលបះ។

ន

េរប សរមប់ ៖

 បងហញករពរងីកេសចកតី

ឧ. កមមមនពី រយ៉ ង៖ កុ សលកមម និងអកុ សលកមម។

 បងហញសរមង់េសចកតី

ឧ. អតថបទេនះសរេសរជអទិ៍៖ កនុងមួ យជី វ ិតរស់របស់មនុ សសគមនអវីរបេសរជងេសចកតី

លអ និ ងភពេសមះរតង់ចំេពះគនេនះេទ។

 បងហញសមត
ញសមតីផទល់ឬកថផទល់(របស់អក
ន និយយ)
យ)

ឧ. សុខនិ យយទំងេរតកអរ៖ “ម៉ ក់កូនរបឡងជប់ េហយ”។

 បងហញេសចកតីពនយល់

ឧ. ៃរពេឈ មនរបេយជន៍ ជេរច នដូចជ៖

 ករពរទឹកជំ នន់

27
  ករពរខយល់ពយុះ...។

៤.៣.៣.១០. បុចឆនសញញ (?)

ជសញញេរបសរមប់ដក់ពីខងេរកយពកយ, ឃល, លបះ េចទសួរជនិ ច។

ច េនកនុងពកយ,

លបះ, ឃល, របេយគែដលេចទសួរ េគែតងេរបជចំបច់ នូវពកយ ឬរូបមនតេផសងមនជអទិ៍៖ េត,

េរពះអវ
េរពះអវី, េហតុអវ
អី,វ ដូចេមតច, (ក៏, ឬ, បនជ...) យ៉ ងេម៉
ងេម៉ចក៏...,
..., អវីេទ,
េទេទ, សអីេគ,
គ, អងកល់, កលណ
កលណ, ...
។ល។ ពកយសរមប់ សួរអចេនេដ មឃលឬេនចុងឃលក៏បន។ ជួ នកលេគមិ នចំបច់ េរបពកយសួរ

េគរគន់ែតដក់ បុចន
ឆ សញញេទក៏បនែដរ។

-លបះ, ឃល, ពកយសំណួរខលីៗ៖ ឃលនអវី? េម៉ចក៏យំ? េទសល? េដ រ? ជិ ះកង់?

៤.៣.៣.១១. ឧទនសញញ (!)

សញញបេងគលបញឈរែដលមនចំ ណុច (!) មួ យេនពី េរកមេនះ េគេរបសរមប់ដក់េនពី

េរកយពកយ ឃល លបះ ភញក់េផអ

េផអល តក់សល
សត
ុ ល េសងច ភ័យ អសនន ខលច បញជ ដច់ខត
ខត ែប
ែបបន់
បន់ អធិដឋន
សែរមកជយេឃស
សែរមកជយេឃស គំរមកំ
មកំែហង។
ហង ជួ នកលេគក៏ េរបឧទនសញញជមួ យនឹងឃល កំហង
ឹ បេនទស ឬ
េជរផងែដរ។
េជរផងែដរ

ឧទហរណ៍

- យី! សអតណស់េត !

- េអ ! បនឯងមកជករលអេហយ។

- ហុឹះ ! ឯងេនះេចលេមសៀតណស់។

- ឈប់ ! ឈប់ ភលមេទ !

៤.៣.៣.១២. អញញ របកស ឬវិឡរសញញ ឬអពភនតរសញញ ( “...” ) ឬ («...»)

ជសញញឃនបមយ៉ ងែដលេនខងេដមមនរងេកងខវឹកកួ ចពី រេឡងេទេល ឯខងចុ ងជ

សញញខវឹកពី ររងេកងកួចទមលក់ចុះេរកម។ េគេរបសញញេនះសរមប់ ៖

ក. គប ឬកត់រតដករសង់េសចកតីសំខន់របស់ជនណមនក់ ទុ កជេសចកតីពិេសសេដយែឡកជ

កររ ំេលចឬបញជ ក់ឲយែបលកពីន័យរបស់បរ ិបទ។

ខ. ដករសង់ គំនិត, សមតីរបស់តួអងគណមួ យកនុងេរឿង។

គ. ដករសង់ តួអងគណមួ យ ែដលមនកិតិ តសពទលបីលបញ។

ឃ. ដករសង់េសចកតីឬអតថន័យមនលកខណៈេលចេធល។

28
 ឧទហរណ៍

- េលក េកង វ៉ ន់សក់ បនឲយនិ យមន័ យអកសរសិលប៍ថ “ជវ ិទយសយង់ែដលេចទ

និ ងេដះរសយបញហ មនុសស េទតមសងគមនីមួយៗេដយសិលប៍វ ិធី ”។

- “អតតហិ អតតេន នេថ” ជពុ ទធភសិត។

៤.៣.៣.១៣. មចឆណឌសញញ ឬពងរតី ឬ ចំណុចរយ (...)

សញញែដលមនចំ ណុចបី បនតបនទប់ ជប់ គនេនះសរមប់ សមគល់របេយគណមួ យែដល

េនមនេសចកតីបនតេទៀត ប៉ុ ែនតអនកសរេសរបនផអកបញឈប់ែលងពណ៌ន េដយដក់ សញញពងរតី

េនះរបប់ជដំ ណឹង។ រេបៀបេរបពងរតីមនែបបែផនែបលកៗដូ ចតេទ៖

ក. ជសញញកត់ពកយសមត
ពកយសមតីគូ
ពកយ គស ូ នទនមនក់ ែដលកំ
ែដលកំពុងនិយយឲយ
យឲយដច់
ឲយដច់កណ
កណត លឃ
លឃល។

ឧ. កុំ អលសិន! ឯេនះខងេឆវង ខញំុេម លេឃញ…។ ឯណ? ខញំុេម លមិនចបស់េសះ!

(បងហញសមតីមិនទន់ចប់ េហយរតូវមនក់ េទៀតនិ យយកត់ )

ខ. ដក់េនខងេដមឬខងចុងកថខណឌ េដមបីបញជ ក់ថ មនសមតីឬេសចកតីេផសងេទៀត

ផសងេទៀត ប៉ុែនតេគ
មិនេលកយកមករបប់

ឧ. កលេដមេឡយ មនបងបអូនពី រនក់ មនក់ េឈមះពញជ័ យ និងមនក់េទៀតេឈមះពញ

សួស។ ពួ កគត់ មនទី លំេនែប៉ កខងនិ រតី ភំ នរបសិទ។

ធ ពួ កគត់ របកបរបរដំរតសក់លក់ ។ [...]

គ. ដក់េនខងចុង បងហញសមតីឬេសចកតីែដលេនមនបនតេទៀត ឬដក់េនកែនលងចេនលះែដល

រតូវបំេពញឬបរងគប់

ឧ. េនកនុងបណណល័យ មនេសៀវេភអនេរចនណស់ ដូចជេរឿងនិ ទន របេលមេលក

គណិតវ ិទយ អង់េគលស…។

ឃ. ដក់មិនចំេពះទីកែនលងណមួយេទ េដយេគចង់បករសយករភ័យខលច តក់សត

ល ់ ញប់ញរ័

រនធត់…េទតមសថនភពតរមូវ

ឧ. ែម៉!...មកេហយ!...សទុងៗេនះ…។ កុំ មត់!...កុំ មត់!...(មតយេឆលយកត់េដយយកៃដខទប់

មត់ កូន)។

ង. សរមប់របប់អំពីពកយ ឃលែដលរលុបបត់ មនេសចកតីមិនចបស់លស់ ដកយកេចញពី

សិលចរ ឹកជេដម

៤.៣.៣.១៤. វង់រកចកឬនខសញញ ()

29
 េគេរបសញញវង់រកចកសរមប់ ៖

ក. បញជ ក់សូ
សរូ បញជ ក់ន័យ ឬពនយល់េសចកតីរបស់ពកយែដលេនខងេដមៃនវង់រកចក

ឧ. េយងរតូវរបតិបតតិតមពុ េទធវទ(ដំ បូនមនរបស់រពះពុ ទ)ធ េដ មបីរស់េនមនេសចកតីសុខ។

ខ. របប់ពីរបភពពកយនិងគបពកយែដលសរេសរជអកសរកត់

ឧ១. េទសកល (េទស-កល) ន. (ប. េទស + កល) កលសម័ យរបស់របេទស កលែដល

និ យមេទតមរបេទស...។

ឧ២. បរ ិសុទធ (ប.) គុ . ែដលសអត ឥតេសហមង។

គ. របប់ពីរបភពៃនអតថបទដករសង់

ឧ. រមឹគទំងឡយមិនែដលេបលចូ លមត់ សីហៈែដលកំពុងេដកលក់េឡយ។

(រសីហិេតបេទស)

៤.៣.៣.១៥. វង់តេងកៀប [ ]

សញញ េនះសរមប់ េរប ដូ ចគននឹ ង វង់ រកចកែដរ ប៉ុ ែនតេគេរច ន ចំ េពះែតេសចកតី រតង់ ណ

ែដលេគមនវង់រកចករួចមកេហយ ឬសរមប់េរប រង
ំ េលខមតិ កជេដម។

ក. អមេសចកតីែដលេរប វង់រកចករួចេហយ

ឧ. [េរឿងទុំ ទវមនចំនួន១០៥០លបះ(ភិ កុខ េសម)]

ខ. បញជ ក់ ពីករដករសង់ វគគណមួ យៃនអតថបទ

ឧ. [...] រមសូរក៏ យកែកវមួ យេទ...។

គ. អមសញញសូរវ ិទយអនតរជតិ ឬសញញសូរភសជតិ

ឧ. សបបយ [ស័ប-បយ] ឬ [sab-ba:j]

ឃ. េនកនុងមុ ខវ ិជជគណិតវ ិទយឬមុ ខវ ិជជដៃទេទៀត(រូប-គី មី)

ឧ. [AB] = [AC]

៤.៣.៣.១៦. េបយយលៈ (។ល។) ឬ(។េប។)

េគេរបសរមប់បំរបួញេសចកតីឯណនីមួយឬករេរៀបរប់ែដលែវងឲយេនខលី េដយគិ តថ

អនកអនក៏ ដឹងថ េនមនពកយនិងេសចកតីអី វខលះេទៀត។

30
 ឧ. េរកពី េទសលេរៀន ខញំុបនជួ យេធវករពុកែម៉ខំុញជេរច នដូចជ៖ េម លបអូន, ដក់ចំណី

សតវ, េបកេខអវ ។ល។

៤.៣.៣.១៧. អទិសេងកត ( . )

ជចំ ណុចមួ យែដលដក់ ពីមុខអកសរែដលេគសរេសរកត់ដូចជ៖

- ស.រ.អ. (សហរដឋអេមរ ិក)

- អ.ស.ប. (អងគករសហរបជជតិ)

- គ.ជ.ប. (គណៈកមមធិ ករជតិេរៀបចំ ករេបះេឆនត)

- កិ . (កិ រ ិយសពទ)

- ប. (បលី)

- ស.វ. (សតវតស)

ជួ នកលេគេរបអទិ សេងកតេដ មបីដក់ពីមុខេលខេរៀងមតិ កែដលេរៀបរប់ចំណងេជ ងរង

ដូ ចជ៖

១. នម ២. កិ រ ិយ ៣. គុ ណនម...

31
 ជំពូក៥
វិភគេលលទធផលៃនករសិកសរសវរជវ

េរកយពី បនសិកសេរបៀបេធៀបអកខរវ ិធី តមរយៈេសៀវេភេវយយករណ៍ែខមរ កនុងអំ ឡុង

ទសវតសឆនំ៤០ដល់៨០រួចមក េសមរសូមេធវករវ ិភគេលលទធៃនករសិកសរសវរជវដូ ចខងេរកម

ប៉ុ ែនតសូមបញជ ក់ ថ ករវ ិភគេនះេយងមិនវ ិភគេផដតេទេលែផនកសូររសៈនិងសូរពយញជនៈេនះេទ

បនេសចកតី េយងវ ិភគែតេទេលភពមិ នរសបគនៃនករកំ ណត់ ចំនួនរសៈ ករកំ ណត់ ថ អ ជរសៈ

ឬជពយញជនៈ និ ងភពរចបូករចបល់ៃនវណណ យុតិន

ត ិ ងខណឌសញញែតប៉ុ េណណះ។

៥.១. វិភគេលរសៈ
រហូតមកដល់បចចុបបននេនះ ករកំ ណត់ចំនួនរសៈកនុងភសែខមរ េនែតមនបញហ ចរមូងចរមស

ជេរចនរវងអនកេវយយករណ៍របៃពណី និងអនកភសវ ិទយ។ បញហ របឈមទំងអស់េនះបណត ល

មកពី ពួកេគមនក់ ៗឈរេលេគលករណ៍េរៀងៗខលួន អនកខលះយកសូរជមូ លដឋន អនកខលះយកសញញជ

មូ លដឋន។

េដយែឡក ចំេពះបញហ រសៈេនកនុងេសៀវេភេវយយករណ៍ៃនសំណកគំ រែូ ដលេសមរេលកយក

មកសិកសេនះក៏ មនបញហ មិ នរសបគនេទេលចំនួនរសៈេនះែដរ។ េលក េអៀវ េក ស, រ៉ យ ប៊ុក,

អ៊ុ យ ចួ ន, ញិក នូ វ, និ ងសេមតចរពះសងឃរជ ជួ ន ណត សុទែធ តបនសរេសរថ រសៈមនចំ នួន២១

តួ េដយរប់ ចប់ ពី អ ដល់ អះ េហយសនមតរពមគនេទេលសញញរសៈ [អ] ដូ េចនះ «I» ប៉ុែនតពួកគត់ពុំ

បនពនយល់ឲយចបស់ពីមូលេហតុ ែដលនំឲយគត់អះអងដូចេនះេឡយ។ អវីែដលេលក េអៀវ េក ស

បនពនយល់េនះគឺ គត់ ថរសៈ អ គមនរូបេទ គឺអកសរ អ ចត់ ចូលកនុងជំពូកពយញជនៈ អចរបកបនឹង

រសៈបនដូចពយញជនៈឯេទៀត េហយពយញជនៈទំងឡយរែមងមនរសៈ អ កនុងខលួនជដរប។ ចំ ែណក

េលក េសៀន ខ័នឌី បនកំ ណត់ចំនួនរសៈនិ សស័យថមន២០តួ (ពី អ ដល់ អះ ) េដយគមនរសៈ អ

េទ។ គត់ ថ រសៈ អ គមនរូបរងេទ េហយពយញជនៈទំងឡយរែមងមនរសៈ អ ជដរបដូចែដល

េលក េអៀវ េក ស បនេលកេឡងែដរ។ រតង់ចំណុចេនះ េសមរមិនគំរទនឹងទសសនៈរបស់េលក

េអៀវ េក ស និង េសៀន ខ័នឌី េឡយ។ េដយេហតុថ ពយញជ នៈ គឺ ពយញជ នៈ មិនអចមនរសៈេនកនុង

េនះដូ ចេលក េអៀវ េក ស និ ង េសៀន ខ័ នឌី ថេនះេទ។ េប េយងនិ យយពី ពយញជ នៈ គឺ មនន័ យថ

គមនរសៈេនកនុងេនះេទ។ ផទុយេទវ ិញ េប មនរសៈេនផសំជមួ យពយញជនៈ(ព+ស) លុះរតែតេយង

និ យយពី ពយងគឬពកយ។ ដូ េចនះ េលក េអៀវ េក ស និ ង េសៀន ខ័នឌី ពុំ បនែចកភពេដយែឡកគន

រវងរសៈ ពយញជនៈ និងពយងគឬពកយេឡយ។

ចំ ែណក េលក ពូ វ អ៊ុម បនសរេសរេនកនុងេសៀវេភេវយយករណ៍ែខមររបស់គត់ ែដល

េបះពុ មផ
ព សយេដយបណណគរគីម េសង ឆនំ១៩៥៥ រតង់ ទំព័រទី ១ថ រសៈនិ សស័យមន២០តួ ប៉ុ ែនត

32
េបរប់ រសៈែដលគត់ សរេសរេរៀងគនតំងពី អ ដល់ អះ េឃញថមនដល់េទ២១តួ ដូចករណី
េលក េអៀវ េក ស េលក អ៊ុ យ ជួន ជេដមែដរ េហយេលក ពូវ អ៊ុម ក៏ សនមតរសៈ អ ដូចេនះ «I»

ែដរ។ រតង់របករេនះ េយងអចវយតៃមលថ េលក ពូ វ អ៊ុម ពុំ មនលកខណៈរបកដនិ យមេទេល

ករសិកសអំពីរសៈឲយបនចបស់លស់េនេឡយេទ មតងគត់ ថរសៈមន២០តួ លុះដល់សរេសរ

េរៀបរប់ តមលំដប់ រសៈ ែបរជមន២១តួ េដយរប់ទំងតួ អ ផង។

រ ីឯេលក ញិក នូ វ ក៏ពុំមនភពរបកដនិ យមចបស់លស់េលខួនឯងែដរ

ល េរពះគត់ សរេសរ

ថរសៈមន២១តួ (ពី អ ដល់ អះ ) ប៉ុ ែនតគត់ែបរជេធវកំណត់ចំណំដក់ ជេលខេយង េដយសរេសរ

ថ «ធមមជតិ េឈមះថរសៈ រតូវបេញច ញសំេឡងតមទំេនងខលួន គមនសូរសំេឡងែដលរបកបេដយ

ពយញជ នៈ និ គគហិត ឬវ ិសជ៌នីេសះេទ េប តមេគលេនះ អុំ អំ អំ អះ មិនគួរចត់ ជរសៈ េរពះរបកប

េដយនិ គគហិត និងវ ិសជ៌ នី ែតកនុងទីេនះ គង់ េហថរសៈេទតមទមលប់ កុងបចច
ន ុបបនន។» រតង់ េនះស
បញជ ក់ ថ េលក ញិក នូវ ពុំចបស់លស់ថខលួនគត់ កំពុងសិកសអំពីអីឲ
វ យរបកដេឡយ េរពះថ

េប សិនជគត់ សិកសអំ ពីរសៈនិ សស័យរតឹ មរកបខណឌេវយយករណ៍របៃពណី េនះសញញ «◌ុ ◌ំ ◌ា ◌ះ»M M

របកដណស់គឺជរសៈ េរពះតមនិ យមន័ យ រសៈនិ សស័យគឺរសៈែដលអរស័យេទនឹងពយញជនៈ

M M
អចនំពយញជនៈឲយេចញសំេឡងបន។ េយងពុំ អចសរេសរ «◌ុ ◌ំ ◌ា ◌ះ» ដូេចនះែតឯកឯងេដយមិ ន

អរស័យតួ ពយញជនៈេកតេទ គឺ វរតូវករផសំជមួ យពយញជនៈ ឧទរហណ៍ កុំ កំ កំ កះ ជេដ ម។ ប៉ុ ែនតេប

គត់ ចង់ អះអងែបបេនះ លុះរតែតគត់ សិកសអំពីសូររសៈ តបិតអី ែផអកតមករសិកសអំពីសូរវ ិទយ

M M
«◌ុ ◌ំ ◌ា» ពុំ ែមនជរសៈែមន េរពះវបងហូរេឡងេដយមនខយល់ [ម][m] ឯ «◌ះ» មនខយល់ [ហ] [h]

M M
េនខងចុង ែដលវផទុយពីលកខខណឌរបស់រសៈ។ តមសូរវ ិទយ «◌ុ ◌ំ ◌ា ◌ះ» េយងអចសរេសរជ

«អុម អ់ម អ់ ម អ់ ហ» ឬកត់ សូរជសញញអនតរជតិ [ m] [ m] [am] [ah] ។

េដយែឡក េសៀវេភេវយយករណ៍របស់រកសួងអប់រ ំបនសរេសរែបលកពីេគថ រសៈមន១៧តួ

េដយែចកជរសៈកប់តួមួយ(អ) និ ងរសៈនិ សស័យ១៦ គឺ ◌ា(អ) ដល់ េ◌(េអ)។ ចំែណកឯរសៈ «◌ុ M

M
◌ំ ◌ា ◌ះ» ពុំ ែមនជតួ រសៈ ែតជតួ រសៈរបកបនឹងពយញជនៈ។ រតង់ចំណុចេនះ អនកនិ ពនធេសៀវេភ

េវយយករណ៍របស់រកសួងអប់រ ំក៏ពុំបនែបងែចកឲយដច់ ណត់ រវងករសិកសអំ ពីរសៈនិងសូររសៈ

កនុងភសែខមរឲយចបស់លស់ែដរ េរពះមតងគត់ និយយពី រសៈ មតងគត់ និយយពី សូររសៈ ែដលនំ

ឲយសិកសមនករភន់រចឡំ និ ងបករសយេរៀងៗខលួន។

តមវ ិចរណកមមរបស់េសមរេដយែផអកតមរទឹ សីរត បស់បណិ ឌ ត ច័នទ សំណពវ េនកនុងរកបខណឌ

ៃនករសិកសរសវរជវេនះ េសមរសូមវ ិភគេទេលករសិកសអំពីរសៈេនះជពីរេផសងគនគឺ ៖ េប េយង

សិកសអំ ពីរសៈនិ សស័យេនកនុងរកបខណឌៃនេវយយករណ៍ េយងមិនរតូវវ ិភគេទេលបញហ សូរេទ មន

ន័ យថេយងរគន់ ែតសិកសេផតតេទេលសញញ(រូប)របស់វែតប៉ុ េណណះ េរពះតមន័ យជតិ សពទ

របស់ពកយ រសៈនិ សស័យ គឺ ជរសៈែដលពឹ ងអរស័យេលតួពយញជនៈ េទះបីជវមនរូបរងែបបណ

33
សូរែបបណក៏ េដយ។ កនុងន័ យេនះ េបតមសំេណរែដលមនកនុងភសែខមរ េហយែដលេយងធលប់

បនសរេសររគប់ ៗគនមក េឃញថរសៈនិ សស័យែខមរមនេរច នជង២១ ដូ ចែដលមនេនកនុងេសៀវ-

េភេវយយករណ៍ែខមរៃនសំណកគំ រេូ នះេទេទៀត េពលគឺ រសៈនិ សស័យមនរហូតដល់២៧(ឬ២៨ទំង

M M
រសៈកប់តួ) រួមមន៖ ◌ា ◌ិ ◌ី ◌ឹ ◌ឺ ◌ុ ◌ូ ◌ួ េ◌ េ◌ឿ េ◌ៀ េ◌ ែ◌ ៃ◌ េ◌ េ◌ ◌ុ ◌ំ ◌ា ◌ះ ◌ុ H េ◌H ◌ិH េ◌H ◌ឹH
េ◌ H ែ◌H ។ ចំេពះរសៈ «◌ិH ◌ឹH េ◌H ែ◌H »ដូចមនកនុងពកយ ជិះ ចងកឹះ េរបះ ែរចះ ជេដម។
ផទុយេទវ ិញ េប េយងសិកសអំពីរសៈកនុងរកបខណឌសូរវ ិទយ េទ បេយងគបបីវ ិភគេទេលសូរ

M M
របស់រសៈ។ េប តមករសិកសអំ ពីសូរវ ិទយ ចំ េពះរសៈ «◌ុ ◌ំ ◌ា ◌ះ» ែដលេលក ញិក នូវ និ យយ

ទំងសទក់ េសទរ េហយនិ ងអនកនិ ពនធៃនរកសួងអប់ រ ំបនអះអងថមិនែមនជរសៈេនះជកររតឹមរតូវ

ណស់េហយ េរពះដូ ចែដលេសមរបនពនយល់ខងេលរច

ួ េហយថ «◌ុ ◌ំ ◌ា ◌ះ» មនសូរពយញជនៈ M M
េនជមួ យផង េពលគឺវមនសូររសៈផសំជមួ យនឹងពយញជនៈ [ m] [ m] [am] [ah] ។ ប៉ុ ែនតគួរកត់

M M
ន និ ពនធៃនរកសួងអប់ រ ំដករសៈ«◌ុ ◌ំ ◌ា ◌ះ»េចញ ក៏ រតូវដករសៈ «◌ី» និ ង «ៃ◌» េចញ
សមគល់ថ េប អក

ផងែដរ េរពះេប េយងសិកសអំ ពីសូរៃន «អី » និង «ៃអ» តមរកបខណឌសូរវ ិទយ វក៏មិនែមនជរសៈ

ែដរ គឺ វជសូររសៈផសំនឹងពយញជនៈ េរពះមនសូរ [យ] េនខងចុ ង បនេសចកតីថ «អី» ផសំេឡង

េដយរសៈ [អិ] និ ងពយញជនៈ [យ] (អី = អិ + យ [ j] ), «ៃអ» ផសំេឡងេដយសូររសៈ [អ់ ] និង

ពយញជនៈ [យ] (ៃអ = អ់ + យ [aj] )។

៥.២. វិភគេលពយញជ នៈ
េនកនុងលទធផលៃនកររសវរជវខងេល េយងេឃញថពយញជនៈែខមរមនចំនួន៣៣តួ ប៉ុ ែនត

អនកនិ ពនធេសៀវេភេវយយករណ៍ៃនសំណកគំ រែូ ដលេសមរេលកយកមកសិកស ពុំ មនឯកភពគនេទ

េលតួពយញជនៈទី៣៣។ េលក ពូវ អ៊ុម, រ៉ យ ប៊ុក, េសៀន ខ័ នឌី , អ៊ុ យ ជួន, និ ងសេមតច ជួ ន ណត

បនរប់ េឈមះពយញជនៈទី៣៣ថ «◌ំ» (អនថ [អ័ ង] [a ] ) ដូ ចេទនឹងពយញជនៈកនុងភសបលី

េទវ ិញ។ ចំ ណុចេនះសបញជ ក់ ថ រកុមអនកនិ ពនធទំងេនះបនសិកសអកខរៈែខមរេដយយកតមលំនំ

ភសបលី។ រ ីឯមួ យរកុមេទៀត មនេលក េអៀវ េក ស, ញិក នូ វ និងអនកនិពនធៃនរកសួងអប់រ ំបន

រប់េឈមះពយញជនៈទី ៣៣ថ «អ» េហយេសៀវេភេវយយករណ៍របស់រកសួងអប់ រ ំែដលេនះបន

ពនយល់ថ «អ» ជពយញជនៈចេនលះែខសសំេឡង ែដលរតូវនឹ ងភសបរំងថ coup de glotte េហយ

តងេដយសញញ [ ] េនកនុងសញញសូរវ ិទយអនតរជតិ។ គួ ររ ំលឹកផងែដរថ េនកនុងលំដប់ ៃនរសៈែខមរ

;
ក៏ មនសញញ «◌ំ» ដូចេនះែដរ េហយេគអនថ [អម] [ m] ។ ករណីេនះបងហញថពយញជនៈនិងរសៈ

មនរូបរងដូចគន។ ប៉ុែនតជសតយនុ ម័ត ពុំ ែដលមនេទ រសៈនិងពយញជនៈមនរូបែតមួ យដូចគន។

ប៉ុ ែនតអី វែដលគួ រឲយេងឿងឆងល់េនះគឺ ថ េលក ពូ វ អ៊ុម ែបរជសរេសរេនរតង់ចំណុចពយញជនៈ

អេឃសៈ មនអកសរ «អ» េទវ ិញ។ បនេសចកតីថេលក ពូ វ អ៊ុ ម ពុំ មនលកខណៈរបកដនិ យមេទ

34
េលករវ ិនិច័ ឆយតួ ពយញជនៈែខមរទី ៣៣េនះេឡយ មតងគត់ ថ «◌ំ» មតងគត់ ថ «អ»។

េរកពីអនកនិពនធកុនងសំណកគំរទ
ូ ំងេនះ េយងេឃញមនេលក េកង វ៉ ន់សក់ (១៩៦៦) ក៏

ដូ ចជេលក េន ស៊ុន(២០១២) ក៏ បនអះអងដូ ចគនថ អ មិ នែមនជពយញជនៈែដរ វគឺ ជរសៈ។

េដយែឡក េលកបណិ ឌ ត ច័នទ សំណពវ(២០១៣) បនអះអងផទុយពី េនះេទវ ិញ េដយេលក

បនពនយល់យ៉ងមុឺ ងម៉ ត់ថ អ ដច់ ខតគឺ ជពយញជនៈ េរពះថ េពលែដលកូ នែខមរអនសូរ អ

របកដជមនឮសូរ coup de glotte (ពយញជនៈចេនលះែខសសំេឡង) ជដរប េហយេលកបនបរ ិយយ

បែនថមេទៀតថ កលេលកេរៀនេនរបេទសបរំង េលកបនពិេសធអនអកសរ អ េនះជមួ យ

ម៉ សុីនអស់ជេរចនដង។ ជលទធផលគឺ រលកសញញៃនម៉ សុីនបងហញថ អ គឺ ជពយញជនៈពិត

របកដ។

ដូ េចនះតមករវ ិភគខងេលេនះ េសមរសូមគំរទថពយញជនៈទី៣៣របស់ែខមរគឺ «អ» ឬថ «អ»

គឺ ជពយញជនៈ មិនែមនជរសៈេឡយ ដូ ចែដលេលក េអៀវ េក ស, ញិក នូវ, អនកនិ ពនធៃនរកសួងអប់រ ំ,

ក៏ ដូចេលកបណិ ឌ ត ច័នទ សំណពវ បនពនយល់។ េសមរអះអងគំរទដូចេនះ េដយេហតុ ថ េនកនុង

របព័ នស
ធ ំេណរែខមរ «អ» រតូវបនេគយកមកេរប របស់យ៉ងេរចនសនធឹកសនធប់ ទំងជតួ ពយញជនៈ

េដមពយងគកី ត ជេជងពយញជនៈកតី មនដូ ចជ៖ អង់ អច អូ ន អំណច អំ េណយ អរងឹង អរងកង អំបុក

អំ េបះ អុ ក អុំទូក សអី សអតសអំ លអង លអី កអុក កអម មអម ឆអប េឆអះ ។ល។ មយ៉ ងេទៀតេនកនុងទរមង់
ពយងគែខមរ មនែតទរមង់ ពស ពសព ពពស និ ង ពពសព គឺ គមនទរមង់ ស និង សព ដូចកនុងភស

បរេទសេឡយ។ ឧទហរណ៍េគពុំ អចកត់ សូរៃនពកយ អូ ន េដយ [Ọ:n] បនេទ ែតេគរតូវកត់សូរ

េដយ [ Ọ:n] ដូ េចនះេទវ ិញ។

ជសននិដឋន នំឲយេសមរគំរទរកុមែដលថពយញជនៈទី៣៣ែខមរគឺ «អ» ែដលនំឲយេយងបន

ពយញជនៈែខមរមន៖ កខគឃង ចឆជឈញ ដឋឌឍណ តថទធន បផពភម យរលវសហឡអ ។

៥.៣. វិភគេលវណណយុតតិ
េយងតមនិ យមន័ យៃនវណណ យុតិ តកុងជំ
ន ពូកខងេល េយងេឃញមនករឱយនិយមន័ យរសបគន

ែដលេសមរសូមសំេយគេឡងវ ិញថ វណណ យុតិគ

ត ឺ ជេរគឿងរបដប់សរមប់េរបផសំជមួ យនឹ ងអកសរ

េដមបីសរមួលកនុងករេរបសំេឡងេទតមេសចកតីរតូវករ ឬេដ មបីឱយលំេអៀងពី សពទេដម។ ប៉ុ ែនត

េលក ពូវ អ៊ុ ម និ ង េសៀន ខ័ នឌី បនបែនថមនិ យមន័ យេលសពី េនះបនតិចេទៀតថ «និងកត់ពកយ

កនុងរបេយគជសងកត់េដមបីឲយលះេសចកតី។» កនុងន័យេនះេសមរពុំឯកភពតមេលក ពូ វ អ៊ុ ម និង

េសៀន ខ័ នឌី េទ េរពះតមសពទេដម «វណណ » ែរបថ «អកសរ» «យុតិ»ត ែរបថ «របកប» ដូចេនះ

«វណណ យុតិ ត» ែរបថ អកសរសរមប់ របកបសូរ ឬសរមប់ សរមបសរមួលសូររបស់ពកយ។ េលក េកង

វ៉ ន់សក់ (១៩៦៦) បនឲយេឈមះសញញេនះថ «សញញសពទ» េហយេលកបនឲយនិ យមន័ យថ ជ

សញញពយងគេរប សរមប់បញជ ក់ ន័យ េហយនិងសូរសំេឡងរបស់ពកយ េដយេធវឲយពកយកលយមកពី

35
បរេទស មនលកខណៈជែខមរេទវ ិញ។

សញញវណណ យុតិ តេនះ ពុំ ែមនមនតួ នទី កត់ ពកយ របេយគ ជសងកត់ េដមបីឲយលះេសចកតី

េនះេទ។ បនេសចកតីថវណណ យុតិ តបនចូ លរួមេធវអនតរកមមជមួ យនឹ ងពយញជនៈៃនពយងគឬពកយ ែដល

េធវឱយពយងគឬពកយេនះមនករែរបរបួលសូរខុ សពីសូរេដម។ ឧទហរណ៍ កក អនថ [ka: ] េប

េយងែថមវណណ យុតិ ត «បនតក់(◌់)» េទេលពកយ កក េយងនឹងបនពកយថមីមួយគឺ កក់ អនថ [ka ]

មនន័ យថវណណ យុតិ ត «បនតក់(◌់)» មនមុខងរេធវសូរែវងឱយមកជសូរខលី។ ឧទហរណ៍ទី ២៖ សុខ

អនថ [sỌk] េប េយងែថមវណណ យុតិ ត «យុគលពិនុទ(◌ៈ)» េទេលពកយ សុខ េយងនឹ ងបនពកយថមីមួយ

គឺ សុខៈ អនថ [sỌkha ] ។ មនន័ យថវណណ យុតិ ត «យុគលពិ នុ(◌ៈ)»

ទ មនមុខងរេធវសូរពយញជនៈ

ចុ ងពយងគឱយមនសំេឡង [អៈ] ឬ [អ៊ ៈ] សរមប់សមគល់ពកយកមចីបលីសំរសកឹត គឺ សុខ([sỌk])

សុខៈ ([sỌkha ] ) ។ ឧទហរណ៍ទី៣៖ ពកយ វ ិនយ(ប.) អនថ [vinaja] អលយ(ប.) អនថ

[a:laja] េបេយងែថមវណណ យុតិ ត «សំេយគសញញ(◌័)» េទេលពកយ វ ិនយ អលយ េយងបន វ ិន័ យ
អល័យ អនថ [vinei] [a:lai] ។ មនន័ យថវណណ យុតិ ត «សំេយគសញញ (◌័)» មនមុខងរ

បំ របួញសពទកុនងភសបលី សំរសកឹតមកជភសែខមរ មនសូរ ៃអ[ai] ឬ ៃអ៊[ei] កលណវ

របកបជមួ យនឹង «យ» ឬមនសូរ អ័ រ[oa:] កលណវរបកបជមួ យនឹង «រ» ដូ ចកនុងពកយែខមរ «ញ័រ

ជ័ រ ខទ័រ...» ឬមនសូរេផសងៗជេរច នេទៀត ដូចជ «[a ] [ah] [ap] [aŋ] ...។ល។» អរស័យេទតម

អនតរកមមរបស់វជមួ យពយញជនៈខងចុ ង។

េនកនុងេសៀវេភេវយយករណ៍ែដលជគំ រស
ូ ិកសរបស់េសមរទំងរបំបី គឺ ភសែខមរ(េអៀវ េក ស)

េវយយករណ៍ែខមរ(ពូ វ អ៊ុ ម) េខមរេវយយករណ៍(រ៉ យ ប៊ុ ក) េវយយករណ៍ែខមរទំ េន ប(េសៀន ខ័នឌី )

េវយយករណ៍ពិ េសស(អ៊ុ យ ជួ ន) េវយយករណ៍ែខមរ(ញិក នូ វ) វចននុរកមែខមរ(ជួន ណត) និង

េវយយករណ៍ែខមរ (រកសួងអប់រ ំ) គឺ មនែតេលក េអៀវ េក ស និងេលក េសៀន ខ័ នឌី េទែដលបន

ែបងែចកសញញវណណ យុតិប
ត នរតឹមរតូវេទតមអតថន័យៃនពកយេនះ។ ចំែណកឯេលក ពូ វ អ៊ុម, រ៉ យ

ប៊ុ ក, អ៊ុ យ ជួន, ញិក នូ វ, សេមតចសងឃ ជួន ណត និ ងរកសួងអប់ រ ំ ពុំ បនេធវបំែណងែចក និងែញក

ត ិ ងខណឌសញញេឡយ។ មយ៉ ងេទៀតរកសួងអប់រ ំក៏ពុំបនេរប ពកយថ វណណ យុតិ ត

ឲយដច់រវងវណណ យុតិន

ឬ ខណឌសញញ អវីេទ ែតែបរជេរប ពកយថ សញញពិ េសស េទវ ិញ។

េលក េអៀវ េក ស ថវណណ យុតិ តមន៩គឺ ១.មូ សិកទនត (◌៉) ២.រតី សពទ(◌៊) ៣.រសសសញញ(◌់)

៤.សំេយគ(◌័) ៥. របទ(◌៌) ៦. ទណឌឃត(◌៍) ៧.យុគលពិនុ(◌ៈ)

ទ ៨. េលខេទ (ៗ) ៩. េលខអសត
(◌៏)។ េឃញថរតឹ មរតូវ ែតេនខវះពីរេទៀតគឺ វ ិសជជនីឬរះមុខ(◌ះ) និងេជងែកអក(+) (េលកែបរជយក
េជងែកអក េទដក់កុនងខណឌសញញេទវ ិញ)។
ត ន១៥គឺ ៖ ១.បនតក់ (◌់)
េលក ពូ វ អ៊ុម ថវណណ យុតិម ២.មូ សិកទនត(◌៉) ៣.រតីសពទ(◌៊) ៤.សំ-
េយគសញញ(◌័) ៥.របទ(◌៌) ៦.េលខអសត(◌៏) ៧.ទណឌឃត(◌៍) ៨.វិសជជនី(◌ះ) ៩.កុកដ
ក េនរត(
)

36
១០.កកបទ(+) ១១.វង់ រកចក(( )) ១២.អពភនរត ៈ(« ») ១៣.ល(។ល។) ១៤.េគមូរត (៚) ១៥.លបះ
(។)។ កនុងចំ េណម១៥េនះ មនវណណ យុតិ តពិតរបដកែតរបំបីេទ គឺ ១.បនតក់ (◌់) ២.មូ សិកទនត(◌៉)៣.រតី
សពទ(◌៊) ៤.សំ-េយគសញញ(◌័) ៥.របទ(◌៌) ៦.េលខអសត(◌៏) ៧.ទណឌឃត(◌៍) ៨.វ ិសជជនី(◌ះ)។
ចំ ែណកឯរបំពីរេទៀតមន ១.កុ កដ
ក េនរត(
) ២.កកបទ(+) ៣.វង់ រកចក(( )) ៤.អពភនតរៈ(« ») ៥.ល
(។ល។) ៦.េគមូរត (៚) ៧.លបះ(។) ជខណឌសញញ។
េលក រ៉ យ ប៊ុក ថវណណ យុតិ តមន២១គឺ ៖ ១.វ ិសជជនី(◌ះ) ២.មូ សិកទនត(◌៉) ៣.រតី សពទ(◌៊) ៤.

ទណឌឃត(◌៍) ៥.របទ(◌៌) ៦.រសសសញញ(◌់) ៧.សំេយគសញញ(◌័) ៨.អេមណិ ឌ តសញញ(ៗ) ៩. េលខ

អសត(◌៏) ១០.កកបទ(+) ១១.កុកដ
ក េនរត(
) ១២.លបះ(។) ១៣.បរ ិេយសន(មនរូប៣៖ ៕ ។៚
៕៚) ១៤.េគមូ រត(៚) ១៥.រ៉ ត់ឬគប(}) ១៦.រជជុសញញ(−) ១៧.មចឆណឌសញញ(...) ១៨.េបយយល
(។ល។) ១៩.យុគលៈពិនុ(◌ៈ)
ទ ២០.អពភនរត សញញ(« ») ២១.វង់ រកចក(( ))។ កនុងចំ េណម២១េនះ
មនវណណ យុតិ តពិតរបកដែត១១េទគឺ ៖ ១.វ ិសជជនី(◌ះ) ២.មូ សិកទនត(◌៉) ៣.រតី-សពទ(◌៊) ៤.ទណឌឃត

(◌៍) ៥.របទ(◌៌) ៦.រសសសញញ(◌់) ៧.សំេយគសញញ(◌័) ៨.អេមណិ ឌ តសញញ (ៗ) ៩.េលខអសត(◌៏)

១០.កកបទ (+) និង ១១.យុគលៈពិនុទ(◌ៈ)។ ចំែណកឯ១០េទៀតគឺ ១.កុកដ
ក េនរត(
) ២.លបះ(។)
៣.បរ ិេយសន(មនរូប៣៖ ៕ ។៚ ៕៚) ៤.េគមូ រត(៚) ៥.រ៉ ត់ឬគប(}) ៦.រជជុសញញ(−)
៧.មចឆណឌសញញ(...) ៨.េបយយល (។ល។) ៩.អពភនតរសញញ(« ») ១០.វង់ រកចក(( )) ជខណឌសញញ។
េលក េសៀន ខ័ នឌី ថវណណ យុតិ តមន១១យ៉ ងគឺ ៖ ១.រសសសញញឬបនតក់ (◌់) ២.មូ សិកទនត

ឬេធមញកណុត រ(◌៉) ៣.រតី សពទ(◌៊) ៤.សំេយគសញញ(◌័) ៥.របទឬេរផៈ(◌៌) ៦.ទណឌឃតឬបដិ េសធ

(◌៍) ៧.េលខេទឬអេមណិ ឌ តសញញ(ៗ) ៨.េលខអសត(◌៏) ៩.វ ិសជជនីឬរះមុខ(◌ះ) ១០. កកបទឬ
េជងែកអក(+) ១១.យុគលៈពិ នុ(◌ៈ)។
ទ េឃញថរតឹ មរតូវទំង១១។

េលក អ៊ុ យ ជួន ថវណណ យុតិ តជ៣០គឺ ៖ ១.វ ិសជជនី(◌ះ) ២.មូ សិកទនត(◌៉) ៣.រតី សពទ(◌៊) ៤.

ទណឌឃត(◌៍) ៥.របទ(◌៌) ៦.រសសសញញ(◌់) ៧.សំេយគសញញ(◌័) ៨.េលខេទ (ៗ) ៩.េលខអសត(◌៏)

១០.កកបទ(+) ១១.កុកដ
ក េនរត(
) ១២.លបះឬខណឌ(។) ១៣.លបះបរ ិេយសនឬខណឌបរ ិេយ
សន មនបីែបប(៕ ៚ ៕៚) ១៤.េគមូរត (៚) ១៥.រ៉ ត់ឬគប(}) ១៦.រជជុសញញ(−) ១៧.យតិភ័ងគ
ឬសហសញញ(-) ១៨.មចឆណឌសញញ(...) ១៩.េបយយល(។េប។) ឬ (។ល។) ២0.យុគល
ពិ នុឬេទវ
ទ ភគ(:) ២១.នខសញញ(( )) ២២.ចុ លព
ល ភ គ(,) ២៣.មហពភគ(;) ២៤.បុចន
ឆ សញញ(?)
២៥.ឧទនសញញ(!) ២៦.អពភនតរសញញឬអញញ របកស(« ») ២៧.គតសញញ(>) ២៨.អគតសញញ(<)
២៩.ទសសនសញញ(=) ៣០.សញញេលខគុ ណ(x)។ កនុងចំេណម៣០េនះ មនវណណ យុតិ តពិតរបកដែត
១១េទគឺ ៖ ១.វ ិសជជនី(◌ះ) ២.មូ សិកទនត(◌៉) ៣.រតីសពទ(◌៊) ៤.ទណឌឃត(◌៍) ៥.របទ(◌៌) ៦.រសស-

សញញ(◌់) ៧.សំេយគសញញ(◌័) ៨.េលខេទ (ៗ) ៩.េលខអសត (◌៏) ១០.កកបទ(+) និ ង១១.យុគល

ពិ នុឬេទវ
ទ ភគ (:)។ ចំែណកឯ១៩េទៀត មន៖ ១.កុកកដេនរត(
) ២.លបះឬខណឌ(។) ៣.លបះបរ ិេយ

37
សនឬខណឌបរ ិេយសន មនបី ែបប(៕ ៚ ៕៚) ៤.េគមូ រត (៚) ៥.រ៉ ត់ ឬគប(}) ៦.រជជុសញញ(−)
៧.យតិភ័ងឬ
គ សហសញញ(-) ៨.មចឆណឌសញញ(...) ៩.េបយយល(។េប។) ឬ (។ល។) ១០.នខសញញ( )
១១.ចុ លព
ល ភ គ(,) ១២.មហពភគ(;) ១៣.បុ ចន
ឆ សញញ(?) ១៤.ឧទនសញញ(!) ១៥.អពភនតរសញញ ឬ
អញញ របកស(« ») ១៦.គតសញញ(>) ១៧.អគតសញញ(<) ១៨.ទសសនសញញ(=) ១៩.សញញេលខ
គុ ណ(x) ជខណឌសញញ។
េលក ញិក នូវ ថវណណ យុតិ តជ១៦គឺ ៖ ១.វ ិសជជនីឬរះមុខ(◌ះ) ២.យុគលពិ នុឬចុ
ទ ចពី រ(:) ៣.
បនតក់(◌់) ៤.មូ សិកទនត(េធមញកណុត រ)(◌៉) ៥.រតី សពទ(◌៊) ៦.ទណឌឃតឬបដិេសធ(◌៍) ៧.របទឬេរផះ(◌៌)
៨.សំេយគសញញ(◌័) ៩.កកបទឬេជ ងែកអក(+) ១០.េលខអសត(◌៏) ១១.កុកដ
ក េនរតឬែភនកមន់(
)
១២.លបះឬកបិលលបះ(។) ១៣.រ៉ ត់ឬគប(}) ១៤.េលខេទឬអេមណិ ឌ តសញញ(ៗ) ១៥.េបយយលៈ
(។េប។) ឬ (។ល។) ១៦.បរ ិេយសនឬលបះចប់ (៕) កនុងចំ េណម១៦េនះ មនវណណ យុតិព
ត ិត

របកដែត១០េទគឺ ៖ ១.វ ិសជជនីឬរះមុ ខ(◌ះ) ២.យុគលពិ នុឬចុ

ទ ចពី រ(:) ៣.បនតក់(◌់) ៤.មូ សិកទនត
(េធមញកណុត រ)(◌៉) ៥.រតីសពទ(◌៊) ៦.ទណឌឃតឬបដិេសធ(◌៍) ៧.របទឬេរផះ (◌៌) ៨.សំេយគ
សញញ(◌័) ៩.កកបទឬេជងែកអក(+) និង១០.េលខអសត(◌៏) េនខវះសញញ េលខេទ(ៗ) មួ យេទៀត។
ចំ ែណកឯរបំមួយេទៀត គឺ ១.កុកដ
ក េនរតឬែភនកមន់(
) ២.លបះឬកបិលលបះ(។) ៣.រ៉ ត់ឬគប(})
៤.េលខេទឬអេមណិ ឌ តសញញ(ៗ) ៥.េបយយលៈ(។េប។) ឬ (។ល។) ៦.បរ ិេយសនឬលបះចប់(៕)
ជខណឌសញញ។

សេមតចសងឃ ជួ ន ណត ថវណណ យុតិ តជ១៩គឺ ៖ ១.វ ិសជ៌ នី ឬវ ិសគ៌ ៈ ឬរះមុ ខ(◌ះ) ២.មូ សិក

ទនត ឬេធមញកណុត រ( ◌៉ ) ៣.រតីសពទ(◌៊) ៤.ទណឌឃត ឬបដិ េសធ(◌៍) ៥.របទ ឬេរផៈ(◌៌) ៦.រសសសញញ

ឬបនតក់(◌់) ៧.សំេយគសញញ(◌័) ៨.េលខេទ ឬអេមណិ ឌ តសញញ (ៗ) ៩.េលខអសត(◌៏) ១០.កក
បទ ឬេជងែកអក(+) ១១.កុ កុដេនរត
ក ឬែភនកមន់(៙) ១២.របះ(។) ១៣. របះចប់ ឬរបះបរ ិេយសន
(៕) ១៤.េគមូ រត(៚) ១៥.រ៉ ត់ ឬគប( } ) ១៦.រជជុសញញ(-) ១៧.មចឆណឌសញញ ឬពងរតី(...)
១៨.េបយយល(។ េប ។) ឬ (។ល។) ១៩.យុគលពិនុ(◌ៈ)
ទ ។ កនុងចំ េណម១៩េនះ មនវណណ យុតិព
ត ិត

របកដែត១១េទគឺ ៖ ១.វ ិសជ៌ នី ឬវ ិសគ៌ ៈ ឬរះមុខ(◌ះ) ២.មូ សិកទនត ឬេធមញកណុត រ( ◌៉ ) ៣.រតីសពទ(◌៊)

៤.ទណឌឃត ឬបដិេសធ(◌៍) ៥.របទ ឬេរផៈ(◌៌) ៦.រសសសញញ ឬបនតក់(◌់) ៧.សំេយគសញញ(◌័)

៨.េលខេទ ឬអេមណិ ឌ តសញញ (ៗ) ៩.េលខអសត(◌៏) ១០.កកបទ ឬេជងែកអក(+) ១១.យុគលពិ នុទ
(◌ៈ) ។ ចំ ែណកឯរបំបីេទៀត គឺ ៖ ១.កុ កុដេនរតឬែភន
ក កមន់ (៙) ២.របះ(។) ៣. របះចប់ ឬរបះ
បរ ិេយសន(៕) ៤.េគមូរត(៚) ៥.រ៉ ត់ ឬគប( } ) ៦.រជជុសញញ(-) ៧.មចឆណឌសញញ ឬពងរតី(...)
៨.េបយយល(។ េប ។) ឬ (។ល។) ជខណឌសញញ។
រកសួងអប់ រ ំថសញញពិ េសសមន២៨(ថនក់ទី៥និងទី៦)គឺ ៖ ១.បនតក់(◌់) ២.េធមញកណុត រ ឬ

សញញ«អ»(◌៉) ៣.សក់ ក ឬសញញអ៊ ឬរតីសពទ(◌៊) ៤.ដំេល(◌ំ) ៥. រះមុខ(◌ះ) ៦.របទ(◌៌) ៧.ចុ ចពី រ(:)

38
៨.េលខរបំបីឬអសត(◌៏) ៩.សញញផទួនឬេលខេទ(ៗ) ១០. បដិ េសធ(◌៍) ១១.ផត់ េល(◌័) ១២.គូ ស
មួ យឬគំ នូសមួ យ(−) ១៣.ចុ ចមួ យឬចំ ណុចមួ យ(.) ១៤.ដំពីរ (៖) ១៥.េកបៀសេប កបិ ទ(« ») ១៦.ចុច
រយឬចំ ណុចរយ(...) ១៧.វង់រកចក(( )) ១៨.វង់ រកចករជុងឬតេងកៀប([ ]) ១៩.េជងែកអក(+)
២០.ឃនបឬរបំង({ }) ២១. េទជ(>) ២២.មកពី (<) ២៣.គូ សពីរ (=) ២៤.លក់ (។ល។) ឬ(-ល-)
២៥.សញញសួរ(?) ២៦.សញញឧទន(!) ២៧.ខណឌ(។) ២៨.ខណឌចប់ (៕)។ កនុងចំេណម២៨េនះ មន
ត ិ តរបកដែត១១េទគឺ ៖ ១.បនតក់(◌់) ២.េធមញកណុត រ ឬសញញ«អ»(◌៉) ៣.សក់ក ឬសញញអ៊
វណណ យុតិព

ឬរតីសពទ(◌៊) ៤.ដំេល(◌ំ) ៥. រះមុ ខ(◌ះ) ៦.របទ(◌៌) ៧.ចុចពី រ(:) ៨.េលខរបំបីឬអសត(◌៏) ៩.សញញ

ផទួនឬេលខេទ(ៗ) ១០. បដិេសធ(◌៍) ១១.ផត់ េល(◌័)។ ចំ ែណកឯ១៧េទៀតគឺ ៖ ១.គូ សមួ យឬ
គំ នូសមួ យ(−) ២.ចុ ចមួ យឬចំ ណុចមួ យ(.) ៣.ដំ ពីរ (៖) ៤.េកបៀសេបកបិទ(« ») ៥.ចុចរយឬ
ចំ ណុចរយ(...) ៦.វង់ រកចក(( )) ៧.វង់ រកចករជុងឬតេងកៀប([ ]) ៨.េជងែកអក(+) ៩.ឃនបឬរបំង
({ }) ១០. េទជ(>) ១១.មកពី(<) ១២.គូ សពី រ (=) ១៣.លក់ (។ល។) ឬ(-ល-) ១៤.សញញសួរ(?)
១៥.សញញឧទន(!) ១៦.ខណឌ(។) ១៧.ខណឌចប់ (៕) ជខណឌសញញ។
ដូ េចនះេយងតមករវ ិភគខងេលបងហញថ ករកំ ណត់ សញញវណណ យុតិ តេនកនុងេសៀវេភ

េវយយករណ៍ែខមរកនុងសំណកគំ រខ
ូ ងេលេនះពុំ មនលកខណៈរតឹមរតូវចបស់លស់េឡយ េរពះអនក

និ ពនធេសៀវេភទំងេនះបនយកខណឌសញញមកេធវជវណណ យុតិ ត េធវឱយអនកសិកសមនករភន់ រចឡំ

រចបូ ករចបល់តៗគន។ បនេសចកតីថខណឌសញញពុំ ែមនជវណណ យុតិ តេទ េរពះវពុំបនចូ លរួមេធវអនតរ-

កមមេលសូររបស់ពយងគឬពកយេឡយ េពលគឺ េទះមនខណឌសញញឬគមនខណឌសញញ ក៏ សូររបស់

ពយងគឬពកយគមនអវីែរបរបួលែដរ។ ឧទហរណ៍ ពកយ កក ([ka: ] ) េប េយងែថមខណឌសញញ

«ដំពីរ(៖)» េទេល កក េនះេយងបន កក៖ ែដលពកយេនះេនែតអនថ កក ([ka: ] ) ដែដល។

ឧទហរណ៍មួ យេទៀត ពកយ សុខ([s k]) េបេយងែថមខណឌសញញ «ចំ ណុចរយ(...)» េទេលពកយ

សុខ េនះេយងបន «សុខ...» ែដលពកយេនះេនែតអនថ សុខ( [s k] ) ដែដល។ល។

តមវ ិចរណកមមរបស់េសមរ សញញទំងឡយែដលអចចត់ទុកជវណណ យុតិប
ត នមនចំ នួន

១១ ដូចជ៖

១.រសសសញញឬបនតក់ (◌់) ២.មូ សិកទនតឬេធមញកណុត រ (◌៉)

៣.រតី សពទ (◌៊) ៤.សំេយគសញញ (◌័)

៥.របទឬេរផៈ (◌៌) ៦.ទណឌឃតឬបដិ េសធ (◌៍)

៧.េលខេទឬអេមណិ ឌ តសញញ (ៗ) ៨. េលខអសត (◌៏)

៩.វ ិសជជនីឬរះមុខ (◌ះ) ១០.កកបទឬេជងែកអក (+)

១១.យុគលៈពិ នុទ (◌ៈ)។
ចំ ែណកឯសញញេផសងេទៀត ដូចជ៖

39
 ១. កុកកដេនរតឬែភនកមន់ (
)
២. លបះឬខណឌ ( ។ )
៣. លបះចប់ ឬលបះបរ ិេយសន ឬបរ ិេយសន ( ៕ )
៤. េគមូ រត ( ៚ )
៥. រ៉ ត់ ឬគប ឬឃនប ( { )
៦. រជជុសញញ ( − )
៧. យតិភ័ងគ ( - )
៨. មចឆណឌសញញ ឬពងរតី ឬចំ ណុចរយ ( ... )
៩. េបយយល ( ។េប។ ) ឬ ( ។ល។ )
១០. ចំ ណុច ( . )
១១. ចំ ណុចពី រ ( : )
១២. ចុ លភ
ល គឬេកបៀស ( , )
១៣. មហភគ ឬចំ ណុចេកបៀស ( ; )
១៤. ទវិពនទុេលខ ឬចំ ណុចពី រគូ ស ឬដំ ពីរ ( ៖ )
១៥. បុ ចន
ឆ សញញ ឬសញញសួរ ( ? )
១៦. អរ ិយសញញ ឬវ ិមហសញញ ឬសំេវគសញញ ឬសញញឧទន ( ! )
១៧. អគតសញញ ឬសញញមកពី ( < )
១៨. គតសញញ ឬសញញេទជ ( > )
១៩. វ ិឡរសញញេប កបិទ ឬអពភនរត ៈ ឬអញញ របកស ( « » )
២០. នខសញញ ឬវង់ រកចក ( () )
២១. សហសញញ ( - )
មិ នអចចត់ ថជសញញវណណ យុតិ តេទ េរពះវពុំ មនលទធភពេធវឲយអកសរែរបរបួលសូរខុ សពី
សូ រេដ ម ប៉ុ ែនត សញញទំ ង េនះទំ នក់ ទំនងជសមព័នធ េនកនុងលបះែដលេគឲយេឈមះថខណឌសញញ
ែដលេគេរប សរមប់ កត់ែចកករសរេសរជវគគ ជអេនល ជរបេយគ ឬជវកយ។ សញញទំងេនះ
េលកបណិ ឌ ត ច័នទ សំណពវ(២០១០) ឲយេឈមះថ «វណណ វទ» េហយេលកពនយល់ថ ជរបេភទ
មួ យៃនសិបបសញញ េហយមនលកខណៈខុ សពីវណណ យុតិ ត េរពះវណណ យុតិម
ត នតួ នទី កុងកររបកប
ន
សូរ ឯវណណ វទគមនតួ នទីកុនងកររបកបសូរេទ ែតមនវ ិសលកមមកុងែផន
ន កវទកមម។ ឯេលកបណិ ឌ ត
េកង វ៉ ន់សក់ (១៩៦៦) ឲយេឈមះថ «សញញសមព័ន»ធ េហយេលកឲយនិ យមន័ យថ ជសញញ
សរមប់សមគល់ន័យ េសចកតី បំ ណង េហយនិ ងរូបរងលកខណៈរបស់ឃលរបេយគ។

40
 ជំពូក៦
េសចកតីសននិដឋននិងករផតលអ
់ នុសសន៍

៦.១. សននិដឋន
េរកយពី បនសិកសរសវរជវ និងវ ិភគេទេលលទធផលៃនកររសវរជវតមរយៈរបធន

បទខងេលរច
ួ មក េសមរអចេធវេសចកតីសននិដឋនបនថ ករសិកសអំពីអកខរៈេនកនុងេសៀវេភ

េវយយករណ៍ែខមរ ែដលអនកេវយយករណ៍បនចងរកងទុ កនលងមកេនះ គឺ ជករសិកស េចះចំ និងចមលង

តៗគនពី មួយេទមួ យ េដយពួ កគត់ មិនបនពនយល់បករសយឲយចបស់លស់ និងេលកអំ ណះ

អំ ណងមកពនយល់ឲយបនសុីជេរមេនះេទ។ មយ៉ ងេទៀតអនកនិពនធេសៀវេភេវយយករណ៍ែខមរភគ

េរចនសុទែធ តទទួ លឥទធិពលពី ភសបលីសំរសកឹតែដលមនវតតមនេនេលទឹកដី ែខមរអស់រប់សតវតស

ែដលជេហតុ េធវឲយពួកគត់ េនមនជប់ ឈមជ័ របលីមកពនយល់លយឡំកុងអកសរសរសត

ន ែខមរ ដូច

ករណីរប់ពយញជនៈែខមរថ «...ស ហ ឡ ◌ំ ជេដ ម»។ ជងេនះេទេទៀត ពួ កអនកេវយយករណ៍ែខមរពី

ជំ នន់មុនរបែហលជពុំ ទន់មនចំ េណះដឹងែផនកភសវ ិទយចបស់លស់េនេឡយ េទ បពួ កគត់ ពុំ

បនែបងែចកអំពីរេបៀបេរៀនអកខរៈ(រសៈ ពយញជនៈ វណណ យុតិ ត) រួមទំងខណឌសញញឲយមនលកខណៈ

របកដនិ យម ចបស់លស់េទតមកបួនខនតែដលមនឯកភពគនមួ យសរមប់ កូនែខមរសិកសេឡយ

េពលគឺ មនក់ ថែបបេនះ មនក់ េទៀតថែបបេនះ េទតមករយល់េឃញេរៀងៗខលួន។ របសិនេបពួក

ិ យ
គត់យល់ ចបស់ អំ ពី ចំ េណះដឹ ង ែផន ក ភសវ ទ េមល៉ះ សមពួ ក គត់ មិ ន រចឡំ ប ល់ រ វងរសៈ សូ រ

រសៈ ពយញជនៈ សូរពយញជនៈ វណណ យុតិ ត និងខណឌសញញេនះេទ។

ជករសននិដឋន តមករសិកសរបស់េសមរដូចែដលបនបងហញជូ នេនកនុងជំពូកមុន គឺ េន

កនុងរបព័ នៃធ នអកខរវ ិធី ែខមរមន៖ ១. «អ» គឺ ជសញញពយញជនៈ មិ នែមនរសៈ, ២. សញញរសៈនិ សស័យ

មនចំនួន២៧ ឬ២៨ េបរប់ ទំងរសៈកប់ តួ, ៣. វណណ យុតិ តមនចំ នួន១១តួ ។

តមករេរបៀបេធៀបៃនករសិកសេលរបធនបទេនះ បនផតល់ជមូ លដឋនមួ យែផនកដល់អក

ន

សិកសឲយយល់ចបស់លស់ និ ងេចះែបងែចកបនដច់ រសឡះរវងករសិកសអកខរៈតមេវយយករណ៍

របៃពណី និងករសិកសអំពីសូរអកខរៈតមែបបភសវ ិទយ។ ជពិ េសស របយករណ៍រសវរជវេនះ

បនពនយល់ែវកែញកយ៉ ងចបស់អំពីអី វេទែដលជរសៈ ពយញជនៈ វណណ យុតិ ត និ ងខណឌសញញ រពម

ទំងផតល់វ ិចរណកមមយ៉ងពិ សតរសរមប់អនកសិកសរសវរជវបនត។

ដូ េចនះ ករសិកសអំ ពីរបធនបទ ករសិកសេរបៀបេធៀបអកខរវ ិធី តមរយៈេសៀវេភេវយយ-

ករណ៍ែខមរ កនុងអំ ឡុងទសវតសទី ៤០ដល់៨០ បនជរបេយជន៍ យ៉ងខលំងដល់ករសិកស រសវរជវ

េលែផនកេវយយករណ៍ ក៏ ដូចជភសវ ិទយដល់អក

ន សិកសជំ នន់េរកយ ឲយមនមូ លដឋនចបស់លស់

41
និ ងចូ លរួមកសងឯកសរឲយមនភពសមបូរែបប កនុងន័ យេលកសទួយអកសរសរសតជតិ ឲយរ ីកចេរមន

ដូ ចអរ ិយរបេទស។
៦.២. ករផតលអ
់ នុសសន៍
េសមរសូមបញជ ក់ ថ រល់របកគំ េហញែដលបនមកពី ករសិកសរសវរជវេនះ រគន់ ែតជ

គំ និតអតតេនម័តរបស់េសមរែតប៉ុ េណណះ វពុំ ែមនជកបួនចបប់ដ៏រតឹមរតូវមួ យសរមប់ ឲយអន ចត់

ទុ កជឯកសរផលូវករេនះេទ េហយក៏មិនឲយេជឿងប់ងល់េនះែដរ។ ដូ េចនះ េដ មបីចូលរួមចំ ែណក

េលកកមពស់វ ិស័យអកសរសរសតជតិ េសមរសូមសំណូមពរឲយអនកសិកសជំ នន់ េរកយខិ តខំ រសវរជវ

ជបនតេទៀត េដមបីឲយរបយករណ៍េនះកន់ ែតមនភពសុរកឹតេទវេឡង ែដលអចបនជ

ូ ។ េហយមយ៉ ងវ ិញេទៀត ក៏ សូមសំណូមពរដល់អនកែដលមនតួ នទី

របេយជន៍ ដល់កូនែខមររគប់ រប

ទទួ លខុ សរតូវេលករសិកសកបួនខនតេវយយករណ៍ែខមរ ជពិ េសសគឺ រកសួងអប់ រ ំ គួ រែតសហករ

ឲយបនសុីជំេរជមួ យអនកឯកេទសភសវ ិទយ េដមបីេរៀបចំកបួនខនតេវយយករណ៍ែខមរេយងឲយមន

ភពលអរបេសរជងមុន កនុងន័ យេលកកមពស់វ ិស័យអកសរសរសតជតិេយងទំងអស់គន។

42
 ឯកសរពិេរគះ

េសៀវេភេវយយករណ៍

េកង វ៉ ន់សក់ (១៩៦៦) េវយយករណ៍ែខមរសេងខប ភនំេពញ។

រកសួងអប់ រ ំ (១៩៨៣) េវយយករណ៍ែខមរ ថនក់ ទី៥ ភនំេពញ : រគឹ ះសថនេបះពុមផ

ព សយអប់រ ំ។

(១៩៨២) េវយយករណ៍ែខមរ ថនក់ ទី៦ ភនំេពញ : រគឹ ះសថនេបះពុមផ

ព សយអប់រ ំ។

(១៩៨២) េវយយករណ៍ែខមរ ថនក់ ទី៧ ភនំេពញ : រគឹ ះសថនេបះពុមផ

ព សយអប់រ ំ។

(១៩៨៦) េវយយករណ៍ែខមរ ថនក់ ទី៨ ភនំេពញ : រគឹ ះសថនេបះពុមផ

ព សយអប់រ ំ។

ជួ ន ណត (១៩៥៤) អកខរវ ិធី សេងខប ភនំេពញ : េរងពុមុពហងសរ ី។

ញិក នូវ (១៩៥៩) េវយយករណ៍ែខមរ ភនំេពញ : បណណគរៃរតរតន៍។

ពូ វ អ៊ុ ម (១៩៥៥) េវយយករណ៍ែខមរ ភនំេពញ : បណណគរគី ម េសង។

រ៉ យ ប៊ុក (១៩៥៥) េខមរេវយយករណ៍ ភនំេពញ : បណណគរគីម គី ។

េសៀន ខ័នឌី (១៩៥៧) េវយយករណ៍ែខមរទំ េន ប ភនំេពញ : បណណគរតិច ហុង (េបះពុ មពេលកទី ២)។

អ៊ុ យ ជួន (១៩៥៨) េវយយករណ៍ពិ េសស ភនំេពញ : បណណគរគីម គី។

េសៀវេភេផសងៗ សរណ និងនិេកខបបទ

ឃួន សុខមភូ (១៩៧២) ទរមង់ សូរវ ិទយែខមរ ភនំេពញ។

ច័ នទ សំណពវ (២០១០) យុគលពិនុទឬចុចពីរ ភនំេពញ : រជបណិ ឌ តសភកមពុជ។

នួ ន ប៊ុត (១៩៥៥) វ ិធីេរប វណណ យុតិ ត និ ងខណឌសញញ ភនំេពញ។

េន ស៊ុន (២០១២) លកខណៈៃនភសែខមរ ឯកសរបេរងៀនបរ ិញញបរតជន់ខស

ព ់ភសវ ិទយ ភនំេពញ។

ប៊ី សុខគង់ (២០០២) របេភទពកយកនុងភសែខមរទំ េនប បរ ិញញបរតជន់ ខពស់ភសវ ិទយជំ នន់ទី១ ៃន

រជបណិ ឌ តយសភកមពុជ ភនំេពញ។

េអៀវ េក ស (១៩៩៥) ភសែខមរ ភនំេពញ : ពុ ទធសសនបណិ ឌ តយ។

ទសសនវដដី
បុិ ញ េសឿន (២០១២) ភសវ ិទយ និ ងករេរបៀបេធៀបធតុ េលចេធលមួ យចំនួន កនុងទសសនវដតីសងគម

សរសត មនុ សសសរសត ឆនំទី៤២ េលខ៨០ ភនំេពញ : សកលវ ិទយល័យភូ មិនភ

ទ ំ នេពញ។

43
 (២០១២) ភសវ ិទយ កនុងទសសនវដតីសងគមសរសត មនុ សសសរសត ឆនំទី៤២ េលខ៨១

ភនំេពញ : សកលវ ិទយល័យភូ មិនទភំេន ពញ។

ត នទក់ ទងនឹងសូរ សទទត និ ងរគមភស កនុងទសសនវដតី

(២០១២) រ ំលឹករទឹ សីន

សងគមសរសត មនុ សសសរសត ឆនំទី៤៣ េលខ៨២ ភនំេពញ : សកលវ ិទយល័យភូមិនភ

ទ ំ នេពញ។

វចននុរកម

វ ិទយសថនពុទធសសនបណិ ឌ តយ (១៩៦៧) វចននុ រកមែខមរ េបះពុមពរគទី៥ ភនំេពញ។

វចននុរកមេអឡិចរតូនិច

Oxford Advanced Learner’s Dictionary 8th Edition.

Encarta Dictionary 2009.

ឯកសរជភសបរេទស

Chrystal, D. (2008). Dictionary of Linguistics and Phonetics. New York: Blackwell Publishing.
Schendi, H. (2000). Historical Linguistics. London: Oxford University Press.
Jacob, J. (1993). Cambodian Linguistics Literature and History. London: University of London.
Anttila, R. (1989). Historical and Comparative Linguistics. California: University of California.

េវបសយ

http://grammar.about.com/od/basicsentencegrammar/a/grammarintro.htm

44