Μέλι

FOOD TODAY 11/2014

Το μέλι είναι ένα φυσικό συστατικό που χρησιμοποιείται για την

γλυκύτητά του, την ενέργεια και τα δυνητικά του οφέλη στην υγεία.
Υπάρχουν εκατοντάδες διαφορετικοί τύποι μελιού, όπως από τριφύλλι,
ακακία ή από manuka, ανάλογα με τη βοτανική του προέλευση. Το
άρθρο αυτό διερευνά τον τρόπο παραγωγής του μελιού, περιγράφει τη
σύστασή του και συζητά για την έρευνα στις αναφερόμενες επιδράσεις
του στην υγεία.

Εισαγωγή
Το ταξίδι από τη μέλισσα στο βάζο ξεκινά με το νέκταρ των
λουλουδιών. Οι μέλισσες συλλέγουν το νέκταρ, κι ένζυμα στο
σάλιο τους διασπούν τη σακχαρόζη σε γλυκόζη και φρουκτόζη, οι οποίες αποθηκεύονται στις
κερήθρες, για να θρέψουν την κυψέλη κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Στην κερήθρα η περίσσεια
νερού εξατμίζεται μέσω του σταθερού αερισμού από τα φτερά των μελισσών. Το προκύπτον
παχύ, κολλώδες υγρό είναι αυτό που ξέρουμε ως μέλι (βλέπε Πίνακα 1 για τη σύσταση του
μελιού).1

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός μελιού παγκοσμίως. Οι

μεγαλύτερες αποδόσεις συναντώνται στις Ισπανία, Δανία, Ρουμανία και Ουγγαρία.² Ωστόσο,
καθώς η επιτυχημένη παραγωγή μελιού εξαρτάται από την ευημερία των μελισσών, προκαλεί
ανησυχία το γεγονός ότι η Ευρώπη βλέπει μια σημαντική μείωση στις αποικίες μελισσών (16%
μείωση μεταξύ 1985 και 2005).³

Οι μέλισσες όχι μόνο παράγουν μέλι, αλλά αναλαμβάνουν ένα σημαντικό ρόλο ως επικονιαστές
της σοδειάς. Με δεδομένο το γεγονός ότι το 84% των καλλιεργειών της ΕΕ εξαρτάται από τον
επικονιασμό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέπτυξε μια στρατηγική για την υγεία των μελισσών.4
Πολλαπλοί παράγοντες συμβάλλουν στη μείωση των μελισσών, ένας από αυτούς μπορεί να είναι
τα φυτοφάρμακα, τα οποία παρακίνησαν την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) να
εκδώσει οδηγία για την αξιολόγηση των πιθανών κινδύνων των φυτοφαρμάκων στις μέλισσες.5

Σύσταση
Η εποχή, οι περιβαλλοντικές συνθήκες, οι τεχνικές κατεργασίας και οι ποικιλίες του νέκταρ των
λουλουδιών μπορούν όλα να επηρεάσουν τη σύσταση του μελιού, αλλά ουσιαστικά τα κύρια
διατροφικά συστατικά είναι οι υδατάνθρακες (απλά σάκχαρα: φρουκτόζη και γλυκόζη). Εκτός
από νερό, το μέλι περιέχει μικρές ποσότητες πρωτεϊνών, βιταμινών, μετάλλων, ιχνοστοιχείων,
ενζύμων και πολυφαινολών, συμπεριλαμβανομένων των φλαβονοειδών από τη γύρη, τα οποία
μπορούν να βοηθήσουν στην ταυτοποίηση της πηγής του μελιού.6

Πίνακας 1. Διατροφική σύσταση του μελιού*7

 Ανά 100 g Ανά μερίδα 20 g
Ενέργεια 288 kcal/1229 kJ 58 kcal/246 kJ
Λιπίδια (g) 0 0
Υδατάνθρακες (g) 76,4 15,3
- φρουκτόζη (g) 41,8 8,4
- γλυκόζη (g) 34,6 6,9
Πρωτεΐνες (g) 0,4 0,08
Άλλα συστατικά
Νερό (g) 17,5 3,5
*με βάση ανάλυση 8 δειγμάτων διάφορων ειδών.

Το μέλι είναι συνήθως ένα ομοιογενές υγρό που περιέχει ανεπαίσθητα μικρούς κρυστάλλους.
Ωστόσο, παράγοντες όπως η πηγή, η χαμηλή θερμοκρασία αποθήκευσης, η μεγαλύτερη
περίοδος αποθήκευσης και η υψηλότερη περιεκτικότητα σε γλυκόζη, μπορούν όλα να
οδηγήσουν σε κρυστάλλωση: μεγαλύτεροι κρύσταλλοι σχηματίζονται και η υφή γίνεται
τραγανή. Προς στιγμή, η διεργασία μπορεί να αντιστραφεί με ήπια θέρμανση. Όμως, η
θέρμανση και το φιλτράρισμα του μελιού (για καθαρισμό) μπορεί να επιδράσουν αρνητικά στις
ιδιότητές του, για παράδειγμα σκουραίνοντας το χρώμα, καταστρέφοντας ένζυμα και
απομακρύνοντας φλαβονοειδή.

Μέλι και υγεία

Το μέλι έχει χρησιμοποιηθεί για χιλιετίες στην παραδοσιακή ιατρική για τις δυνητικές
αντιβακτηριακές, αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές του ιδιότητές. Το ιατρικού τύπου μέλι
χρησιμοποιείται τοπικά στην επίδεση πληγών. Η χαμηλή περιεκτικότητα του μελιού σε υγρασία,
το υπεροξείδιο του υδρογόνου και η οξύτητα (μέσο pH 3,9) είναι αφιλόξενα για τα βακτήρια και
δίνουν στο μέλι τις αντιβακτηριακές ιδιότητές του.6 Ωστόσο, το μέλι μπορεί να περιέχει σπόρια
του Clostridium botulinum, το οποίο μπορεί να προκαλέσει σοβαρή μόλυνση στα βρέφη, για
αυτό και συστήνεται η αποφυγή κατανάλωσης μελιού από παιδιά ηλικίας μικρότερης των 12
μηνών.8 Οι αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες πιστεύεται ότι οφείλονται σε αντιοξειδωτικές ουσίες,
συμπεριλαμβανομένης της χρυσίνης (τύπος φλαβονοειδούς), της βιταμίνης C και της καταλάσης
(ένα ένζυμο).9 Οι ιδιότητες του μελιού εξαρτώνται πιθανώς από την πηγή προέλευσης, τη
σύσταση και τη δόση.6

Το μέλι έχει γλυκαιμικό δείκτη (GI) γύρω στο 55, οπότε κατηγοριοποιείται μεταξύ των
τροφίμων με χαμηλό και μέτριο GI, τα οποία οδηγούν σε χαμηλότερη αύξηση της γλυκόζης στο
αίμα σε σύγκριση με τα τρόφιμα υψηλού GI. Μια δίαιτα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη μπορεί να
είναι ωφέλιμη για διάφορες μεταβολικές καταστάσεις, όπως σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2.12,13
Η απόκριση της γλυκόζης του αίματος επηρεάζεται από τις διαιτητικές ίνες, τα λιπίδια και τις
πρωτεΐνες (που μειώνουν το GI), τις μεθόδους μαγειρέματος και επεξεργασίας και τν συνολική
ποσότητα υδατανθράκων που καταναλώνονται.

Τα νεότερα στοιχεία που δείχνουν ότι το μέλι μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα ορμονών στο
έντερο και να προάγει τον κορεσμό θα πρέπει να επιβεβαιωθούν από μεγαλύτερες κλινικές
δοκιμές, αλλά υποδεικνύουν ίσως κάποιο ρόλο για το μέλι στη διαχείριση του σωματικού
βάρους.9,10 Επίσης, από ερευνητικά στοιχεία φαίνεται ότι η καθημερινή κατανάλωση μελιού
μπορεί να έχει ευεργετική επίδραση στα λιπίδια του αίματος, χωρίς αύξηση του σωματικού
βάρους, σε σύγκριση με ισοδύναμες ποσότητες σακχαρόζης. Ωστόσο, η μελέτη αυτή εξέτασε
μόνο 70 g μελιού την ημέρα, ποσότητα ισοδύναμη με 3,5 μερίδες (~200 kcal).11 Πολλές άλλες
μελέτες για τις ιδιότητες του μελιού στην υγεία, βασίζονται επίσης σε σχετικά υψηλές
προσλήψεις.6 Η αύξηση της διαιτητικής πρόσληψης από οποιαδήποτε πηγή ενέργειας πάνω από
τις ενεργειακές ανάγκες θα οδηγήσει τελικά σε αύξηση βάρους, εκτός αν εξισορροπείται από
αύξηση της σωματικής δραστηριότητας.

Ενώ το μέλι φαίνεται να προσφέρει ορισμένα οφέλη στην υγεία, υπάρχει ανάγκη για
περισσότερα ερευνητικά δεδομένα στον άνθρωπο.

Αναφορές

1. National Honey Board (2014). How honey is made.

2. European Commission (2011) Honey.
3. Potts SG, Roberts SPM, Dean R, et al. (2010). Declines of managed honey bees and
beekeepers in Europe. Journal of Apicultural Research 49 (1):15-22
4. Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2010). Η υγεία των μελισσών.
5. European Food Safety Authority (EFSA) (2013). Guidance on the risk assessment of
plant protection products on bees (Apis mellifera, bombus spp. and solitary bees). Parma,
Italy: EFSA.
6. Bogdanov S, Jurendic T, Sieber R, et al. (2008). Honey for nutrition and health: a review.
Journal of the American College of Nutrition 27:677-689.
7. McCance RA & Widdowson EM (2010). The composition of foods (pp. 334-335) 6th Ed.
Cambridge, England: Food Standards Agency.
8. Scientific committee on veterinary measures relating to public health (2002). Opinion of
the scientific committee on veterinary measures relating to public health on honey and
microbiological hazards. Brussels: European Commission.
9. Ruxton C (2013). Honey: Natural, healthier sweetness. Network Health Dietitian 81:25-
26.
10. Larson-Meyer DE et al. (2010). Effect of honey versus sucrose on appetite, appetite-
regulating hormones, and postmeal thermogenesis. Journal of the American College of
Nutrition 29:482-93.
11. Vaghoobi N, Al-Waili N, Ghayour –Mobarhan M, et al. (2008). Natural honey and
cardiovascular risk factors; effects on blood glucose, cholesterol, triacylglycerole, CrP
and body weight compared with sucrose. Scientific World Journal 20:463-9.
12. Brand-Miller J, McMillan-Price J, Steinbeck K, et al. (2009). Dietary Glycemic Index:
Health Implications. Journal of the American College of Nutrition 28:446S-449S.
13. Schwingshack L & Hoffman G (2013). Long-term effects of low glycemic index/load vs.
high glycemic index/load diets on parameters of obesity and obesity-associated risks: A
systematic review and meta-analysis. Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Health
23(8):699-706.