Sunteți pe pagina 1din 80

Lahsen Oulhadj

2
3

À ma femme, Fatiha.
À ma fille, Anilla.
4

Préface :

Si l’on s’y intéresse, même de très loin, il est très facile de remarquer que la musique
amazighe est jalonnée de talents pour le moins exceptionnels. Et c’est le moins qu’on
puisse dire. Si le légendaire Lhajj Belaid -dans le cas du Souss bien naturellement- était
l’un deux, l’on peut aussi dire, naturellement, la même chose de Boubaker Anchad. Sans
vouloir faire dans l’hyperbole béate, l’on peut facilement dire que c’était un artiste
absolument extraordinaire, admirable et définitivement phénoménal.

Mort depuis belle lurette, son répertoire que nous avons pu glaner, même si peu nous est
parvenu, est d’une fraîcheur à toute épreuve. Mais c’est assez suffisant pour nous donner
une vue d’ensemble sur l’envergure artistique de la personne. En fait, Anchad était et
reste encore l’une des figures de proue de tirrouysa. Non seulement par la thématique de
ses chansons, ses compositions originales, sa voix d’une sensibilité à fleur de peau, mais
aussi par ses innovations instrumentales.

Icône

Il faut savoir qu’il a été, à titre d’exemple, le premier à introduire le violon dans l’art de
tirrouysa, marquant ainsi l’ouverture de cette musique on ne peut plus traditionnelle sur
des influences venues d’ailleurs. Pour peu que l’on y prête attentivement l’oreille, je peux
vous affirmer que l’on peut aisément se rendre compte que le résultat est pour le moins
heureux. Et ce, pour le plus grand bonheur des aficionados de tirrouysa.

Pour autant, à ma connaissance, seul un autre Boubaker, qui ne manque nullement de


talent, Azâri pour être plus précis, a marché sur ses traces pour que cette expérience pour
le moins originale ne fasse pas de sitôt long feu. Excepté donc la parenthèse d’Anchad et
d’Azâri, le ribab, cette vielle monocorde que les Touarègues plus au sud appellent
l’imzad, a vite fait de renouer avec son règne absolu et total sur tirrouysa. Et ce, jusqu’au
jour d’aujourd’hui.

Quitte à ce qu’on me reproche mon tropisme « achtoukien », c’est Anchad qui a eu l’heur
et même l’honneur de placer Achtouken sur le palmarès des régions du pays chleuh,
productrices de la musique de tirrouysa de haut vol. En tous les cas, avec Lhoucine Janti
et Sâid Achtouk, notre artiste est l’un des éléments essentiels du fameux trio de l’école
d’Achtouken de tirrouysa, connu et reconnu par tous les mélomanes de cette musique, si
emblématique de ce peuple chleuh qui va de Marrakech jusqu’aux confins sahariens.

Qui plus est, ce serait vraiment inique de ne pas reconnaître et même admettre que c’est
Anchad qui a posé les premiers jalons pour que les deux autres deviennent ce qu’ils sont
devenus : des incontournables de tirrouysa. L’on peut même dire que le plus jeune
d’entre eux, à savoir Sâid Achtouk, est le digne et légitime dépositaire de l’héritage
artistique et musical d’Anchad. En fait, il est l’un des rares à l’imiter jusqu’à la perfection
avec, en plus, ces uniques trémolos dans la voix que seul Anchad pouvait produire.
5

Errance

Il est né vers la toute fin du 19 e siècle1, dans une famille de la faction d’Inchaden, dans le
lieu-dit, Lqqsebt n Ait Lâsri, non loin de la ville actuelle de Belfaâ, à Achtouken, en plein
milieu du Souss. Apprenant les rudiments de l’Islam et du Coran à la mosquée du village
où son père officiait, il est vite confronté, subitement et brutalement, aux incertitudes de
la vie après le décès pour le moins inattendu de celui-ci.

N’ayant plus les moyens de subsistance, il a été obligé de devenir berger. Il faut dire que
c’était la seule occupation accessible à un orphelin sans ressources dans la campagne du
Souss à cette époque-là. Sinon, pour tuer le temps, et pallier aux affres de la solitude- le
métier de berger est solitaire et surtout très ennuyeux-, il apprenait assidûment à jouer de
la flûte de sa propre fabrication. Et bien sûr, à force de la pratiquer, il a fini très vite par
en connaître tous les secrets et toutes les subtilités.

Chemin faisant, lors d’une tournée dans sa région de la fameuse troupe légendaire des
acrobates de Tarwa n Sidi Hmad ou Moussa2 (littéralement les descendants de Sidi Hmad
Ou Moussa), le petit Boubaker Anchad a décidé, sur un coup de tête, de l’intégrer
immédiatement et ainsi s’offrir la possibilité inespérée, pour l’orphelin qu’il était, de
découvrir d’autres contrées lointaines et pourquoi pas s’offrir d’autres possibilités
professionnelles. N’a-t-il pas dit dans l’une de ses chansons ces magnifiques vers ?

Is d, a ccahwa nu, γik-ad a yyi trit?


Mon désir veut-il que je reste toujours ainsi ?
A bedda neg ahiyyaḍ, nesiyyḥ!
Être un homme errant qui vague continuellement!

Il faut rappeler ici que cette troupe avait une aura absolument phénoménale. Elle exerçait
un attrait absolument irrésistible sur les jeunes soussis de l’époque en mal d’horizon
d’avenir. C’était le cas de mon grand-père paternel qui l’avait rejoint autour de l’âge de
dix ans. D’ailleurs, il l’avait même accompagnée pour aller visiter les lieux saints de
l’Islam en Arabie et s’acquitter, malgré son très jeune âge, de son devoir religieux en
effectuant le pèlerinage rituel. D’où justement mon nom de famille.

Cependant, ce que peu savent, c’est que l’engagement dans la troupe n’est pas de courte
durée. Il peut s’étendre parfois sur des années pour ne pas dire des décennies. Pire, il y en
a qui ne reviennent même plus. Parce qu’ils sont morts de maladie ou de faim ou
simplement ils ont décidé de s’établir ailleurs.

1 Ahmed Boulkhers affirme, après de nombreuses recherches, dans son mémoire de fin d’étude : La poésie de Boubaker Anchad :
étude et analyse, Université d’Ibn Zohr, Agadir, 1991, que sa naissance serait plutôt vers 1895. Pas plus, pas moins.
2 Cette troupe est connue dans toute l’Afrique du Nord et même en Europe et au Moyen-Orient. Elle avait d’ailleurs effectué pluiseurs

tournées en Europe vers la fin du 19 e siècle. Pour plus de détails, il faut juste cliquer sur ce lien et lire ce très intéressant article en
angalis de Harry Stroomer : http://www.berberemultimedia.fr/bibliotheque/ouvrages_2005/Stroomer_EDB19-20.pdf
6

Pour couronner le tout, il faut rappeler que pendant toute la vie de notre défunt artiste, les
troubles politiques et sociaux étaient légion. Jugez-en : après la mort de Moulay Hassan,
trois rois lui ont succédé : Moulay Abdelaziz, Moulay Hafid et Moulay Mohamed ben
Youssef. Il faut leur ajouter un autre roi que les Soussis ont choisi, Hmad El-Hiba en
signe de protestation contre les Alaouites qui ont paraphé le traité du protectorat français
sur le pays. Avec son lot de massacres qui ont emporté la vie de plusieurs centaines de
milliers d’innocentes personnes. Surtout dans les régions amazighes, qui étaient
extrêmement jalouses de leurs autonomies politiques.

Vu toutes ces circonstances pour le moins difficiles et même tragiques, je vous laisse
donc imaginer l’angoisse et l’inquiétude de la mère du jeune Boubaker qui devait se dire
qu’elle est vraiment vouée aux gémonies par l’implacable destin. Après le mari qui
décéda subitement, devait-elle se dire, c’est son fils unique qui a pris le large sans jamais
donner signe de vie. Même le plus petit.

Initiation

En fait, après un passage qui n’a pas duré longtemps à Mogador, la troupe de Tarwa n
Hmad Ou Moussa a fini par s’établir à la célèbre place de Marrakech, Jamaâ El-fna. Mais
notre jeune Boubaker n’a pas tardé à la quitter. Et ce, pour se joindre à une troupe de
rways locaux sous la direction d’un certain Hmad n Tmjjoudt 3 qui était, semble-t-il, une
célébrité à l’époque. Si original que cela puisse être, il avait un ribab pourvu de deux
cordes : une pour les rythmes aclḥi –c’est pour le chant-et l’autre pour les rythmes
agnaw4- c’est pour la danse.

Selon donc toute vraisemblance, notre jeune Boubaker a finalement trouvé sa vocation. Il
devait être rays, un vrai rays. Il fallait donc commencer par le commencement : être
choriste et danseur. Ce qui dure aussi longtemps que l’apprenant possède une voix aiguë.
Mais une fois adulte, il prend un instrument à corde ou il fait de la percussion. Tel est,
normalement, le parcours classique de tout jeune rays. Sauf que la mère, dans le cas de
notre artiste, est venue s’en mêler.

En fait, sans jamais perdre l’espoir de le retrouver un jour, comme toute mère
affectueuse, elle n’avait de cesse de remuer ciel et terre pour savoir ce qu’il a advenu de
son fils chéri. Jusqu’au jour où elle a été informée qu’il était bel et bien à Marrakech. Elle
a alors décidé de tout faire pour le ramener, coûte que coûte, au bercail. En faisant,
mlagré les risques d’une telle entreprise, le voyage en compagnie de caravaniers qui
faisaient la route entre Achtouken et Marrakech pour aller le chercher elle-même, en
personne. C’est vous dire. Voici l’une des jérémiades poétiques que notre chanteur
adresse à sa propre mère lors de ses errances :

Immi nu wa(y) immi, taḥnint, nega γmk-ad,


Ma très chère mère, c’est ainsi que je suis
Zund tazzwit lli f iḍeṛ umdlu d us ̣mmiḍ

3 Ahmed Boulkhers, La poésie de Boubaker Anchad : étude et analyse, Université d’Ibn Zohr, Agadir, 1991, p. 22.
4
Ibid., p. 22.
7

Tel une abeille prise dans le brouillard et le froid


Ur as isrig lliḥ nn-tnesa γar ajddig
Seules les fleurs l’ont poussée à passer la nuit dehors
A γww-ad s γww-ad ay-lliḥ tnt nn-issumm d-yyiḍ,
Elle survole l’une et l’autre jusqu’à très tard la nuit

À son retour au bercail, il a décidé d’aller travailler à Masst, à quelques encablures du


domicile maternel. Et ce, pour apprendre le métier de confectionneur de nattes. Mais
comme le hasard arrange bien les choses, il s’est trouvé que les gens qui devaient tout lui
apprendre sur cette profession, étaient aussi de grands amateurs de musique. Ainsi, le
jeune Boubaker avait tout le loisir d’apprendre tous les instruments dont le loutar, le
ribab et même le violon.

Apprenant par cœur, en même temps, le répertoire poétique classique du Souss dont bien
naturellement les fameux poèmes de Sidi Hmmou 5, il s’est essayé au chant. Avec sa belle
voix suave, il a vite eu des admirateurs. Et beaucoup l’encourageaient à embrasser
incessamment sous peu l’art de tirrouysa. Ce qu’il n’a pas hésité à faire. Avec beaucoup
d’entrain.

À son retour à Inchaden, il a décidé par voie de conséquence de former son propre groupe
musical6. Les premiers éléments qui l’ont intégrée étaient : Lhoucine Oubacha, Moulay
Moh Louafi d’Aglou et Boubaker Oubouslam7. Vu l’immense talent du jeune Boubaker,
le succès a été immédiat et même permanent. Et ce, jusqu’à son décès. En fait, tous les
récits s’accordent à dire qu’il est mort alors qu’il n’avait pas cinquante ans. La raison?
Certains parlent d’un empoisonnement 8. Mais rien ne peut le corroborer.

Toujours est-il qu’Anchad a toujours chanté la mort. Comme s’il avait eu une sorte de
pressentiment qu’elle allait l’emporter alors qu’était encore en pleine forme. Voyons ce
qu’il nous dit dans l’un de ses poèmes :

Lmutt labudd nns ih is ̣s ̣fa yan lxateṛ


̣ nns
La mort est inéluctable si on se la coule douce
Lmutt labudd nns wakk-wakk akal iqql sinḥ
La mort est inéluctable ; un jour, on sera tous sous terre!
Succès

Comme tant d’autres ménestrels avant lui et même après lui, Anchad a tout chanté. Même
si peu de son œuvre nous est parvenus. En fait, il a peu enregistré. Sauf quelques disques
que des propriétaires privés gardent précieusement et jalousement. N’eût été l’évolution
technique, surtout avec l’apparition d’Internet et des MP3, il est certain que notre
troubadour des temps modernes serait oublié depuis belle lurette.

5 L’influence de ce poète sur Anchad est majeure. Pour peu qu’on connaisse un peu les poémes de Sidi Hmmou, il faut juste survoler
un tant soi peu les chansons d’Anchad pour s’en convaincre.
6 Il paraît que Boubaker a intégré pendant un certain temps, la troupe de feu Lhajj Belâid. Mais malheureusement nous n’avons aucun

témoignage sérieux pour confirmer ce fait. Toujours est-il que les deux ont enregistré pendant la même période, à savoir les années 30
du siècle passé.
77 Ahmed Boulkhers, op. cit.,p. 29 .
8

C’est ainsi que j’ai pu le découvrir de vive voix. Mais pas seulement. Avant cela, les
reprises de son répertoire par d’autres artistes a été aussi une occasion pour le connaître.
D’ailleurs, si ma mémoire est encore bonne, la première fois que je l’ai écouté était grâce
un jeune chanteur, dont je ne me rappelle pas le nom, qui a eu l’intelligence d’utiliser les
instruments modernes, au milieu des années 80 du siècle passé.

Mais malheureusement j’ai perdu cette cassette même si j’ai toujours pris soin d’elle. La
deuxième fois, c’était grâce à un travail fait par rays Lhoucine Amntag pendant les
années 90 du même siècle. Là aussi, la cassette est perdue depuis. Il faut dire que mon
«nomadisme» permanent n’aide surtout pas. Ce qui est regrettable, car ces deux artistes,
malgré ce qu’on peut dire de leurs reprises, m’ont, réellement, incité à chercher à le
connaître davantage. Viennent, enfin, les reprises excellentissimes de chanteurs tels Id
Hmmou, Larbi Imghran et Chouhad…

Pour ce qui est de l’œuvre d’Anchad à proprement parler, même si notre jugement peut
être injuste dans la mesure où l’a pas en totalité sous la main, l’on peut dire que ses
sources d’inspiration sont essentiellement le patrimoine culturel soussi. Juste pour vous
donner un exemple : l’histoire, entre autre, de la chanson d’amḥdạ ṛ est connue depuis
bien longtemps. Mais la particularité de notre artiste est d’avoir réussi, magnifiquement
bien, à la mettre en musique.

Quant à la thématique de ses chansons, elle traite de tous les sujets traditionnels fort
connus chez tous les rways : la mère, l’amour, la mort, la brièveté de la vie, la critique
sociale, la religion… Mais ce qui détonne, véritablement, dans le cas d’Anchad, c’est
qu’il ne chante pas seulement les femmes, mais il sait aussi, et de quelle manière, leur
parler dans une poésie absolument touchante, émouvante et foncièrement belles. Pour
vous donner une idée, contentons-nous juste de ces magnifiques vers :
Udm n Ṛebbi, ya lalla, mad tgit is d lmlek?
Mon Dieu, ma dame, est-ce un ange que vous êtes?
Is d is immussa lfnaṛ? Is d lmnzel a(y) infeln?
Est-ce lumière a bougé? Est-ce le temps a changé?
Is d amhmaz a ismussu ugllid ḥ uḍaṛ
Est-ce l’éperon que fait bouger le roi dans son pied?
Lliḥ kullu tiwit iz ̣eṛi n benadem s darunt?
Lorsque vous attirez à ce point le regard de tout le monde?

Sinon, il serait vraiment fastidieux, et je pense que vous en conviendrez, d’évoquer, ici,
toutes les caractéristiques de la poésie anchadienne. Surtout qu’il y a beaucoup à dire à ce
sujet. Mais en guise de conclusion, et c’est ma conviction personnelle, même si parfois
les paroles de ses chansons sont oubliées, je dirais que la principale originalité d’Anchad
reste, encore et toujours, ses compositions musicales pour le moins uniques, car très
recherchées et très travaillées. Il faut dire que c’est la première chose qui attire chez lui.
En plus de sa voix pour le moins douce, chaleureuse et incomparable.
9

La transcription utilisée dans ce livre :

Latin Arabe tifinagh latin Arabe Tifinagh


a ‫ا‬ ⴰ n ‫ن‬ ⵏ
b ‫ب‬ ⴱ q ‫ق‬ ⵇ
c ‫ش‬ ⵛ r (le r roulé) ‫ر‬ ⵔ
d ‫د‬ ⴷ r ̣ )le r ‫(الراءَالغليضة ) َر‬ ⵕ
emphatique)
ḍَ (leَ d ‫ض‬ ⴹ s ‫س‬ ⵙ
emphatique)
f ‫ف‬ ⴼ s ̣(le s ‫ص‬ ⵚ
emphatique)
g ‫ﮔ‬ ⴳ t ‫ت‬ ⵜ
γ (le r ‫غ‬ ⵖ ṭ (le t ‫ط‬ ⵟ
grasseyé) emphatique)
h ‫ھ‬ ⵀ ɛ ‫ع‬ ⵄ
ḥَ (le h expiré) ‫ح‬ ⵃ x ‫خ‬ ⵅ
i َِ ⵉ z ‫ز‬ ⵣ
J ‫ج‬ ⵊ z ̣ (le z ‫(الزاءَالغليضة ) ﮊ‬ ⵥ
emphatique)
J ̣ )le j̣ َ‫الجيم‬ ⵋ w ‫و‬ ⵡ
emphatique) ‫الغليضة‬
k ‫ك‬ ⴽ y ‫ي‬ ⵢ
l ‫ل‬ ⵍ u ‫و‬ ⵓ
m ‫م‬ ⵎ ʷ َِ ⵯ
10

1-Amḥḍaṛ(1)9

Lqqis ̣t n yan umḥdạ ṛ, ur igi lkdub


Immut baba-s, meqqar d immi-s iga lγrib
Idda s timzgida nnes, nettat, aḥ ann-izug
Ar yaqqera ay-lliḥ is ̣s ̣ḥa, is ̣s ̣ḥa-nn lkutub
Idda s timzgida nnes, is ̣s ̣ḥa-nn lkutub
Ifat ma fat, idda s γ-illi kullu neqqʷs ̣aḍ
A laxbaṛ n baba-s d immi-s, lkemen ten id
Baba-s d immi-s llan-nn ḥ ugʷnes akkʷ n lɛdab!
Ikker ya(n) wass, Rakeb-nnaṛ imi lɛdab
Yufa-nn Xazin-unnaṛ gaweren ḥ imi n lɛdab
Amḥdạ ṛ, meskin, a isaweln, inna asen d:
«Ssalam-uɛalaykum a Xazin-unnaṛ»
Xazin-unnaṛ a isaweln, inna asen d:
«Σliku-usselam!», inna as: «a xuya, a(y) amḥdạ ṛ-ad,
Ma k id yiwin?», inna as: « a(y) amḥdạ ṛ s γ-id?
Ur aḥ yumeṛ Bab inu s yan iγeran a t neḥṛeg
Keyyin tgit lɛalim n s ̣s ̣aḥt, tssift akkʷ lkutub
Sat tusutin ḥ ljdud nnek, a(y) amḥdạ ṛ
Sat tusutuin ur rad ḥṛegent, a(y) amḥdạ ṛ»
Amḥdạ ṛ, meskin, a isaweln inna(y) asen d:
«Wa laxbaṛ n lwaldin a(y) aḥ d-igan aḍaṛ s γ-id
Baba d immi llan-nn ḥ ugʷnes akkʷ n lɛdab»
Xazin-unnaṛ a isaweln inna(y) asen d:
«Ara, fek yyi s ̣s ̣ifat nnesen, a xuya, nawi ten id!»
Amḥdạ ṛ, meskin, a isaweln inna(y) asen d:
«Baba iga aws ̣ṭani, ilan amkka n lujah10
Imma tga tws ̣ṭanit, igan mṛbaɛ-lgedd11»

9 Il s’agit de la version originale. Si vous voulez l’écouter, vous pouvez cliquer sur ce lien : http://www.amayno.ma/bobakr-
anchad/bobakr-anchad-video_e07516e8f.html. De plus, cette chanson, dont le titre est Sṣ abiy,̣ appartient au patrimoine poétique
amazighe. Plusieurs amazighisants occidentaux l’ont déjà étudiée. En fait, Il en existe plusieurs versions plus ou moins variées.
Mohamed El-Medlaoui, dans son excellent livre en arabe, Rafԑ al-h ̣ijab ԑan maγmuz al-ttaqafati wa al-adab, en a fait cette
transcription que je vous rapporte :
Ad ԑawedax lqqist, i Ṛebbi kmmel yyi tt id!
Lqqist n yat temγart, a xuti, d yan urgaz
Ila ten s nnikaḥ, a(y) is ̣ḥan yudda lfṛeḍ
Arun yan ufrux, inca t Ṛebbi zund lbaz
Asin t ay-lliγ a isawal, ar ittelԑԑab
A tis sat ljnnat ukan ḥ ittenzzah
Ur nn-yufi willi urunin, a wa, iqqneḍ…

10 Je n’ai absolument aucune idée du sens de ce mot. Mais André Basset en fait cette traduction « large de figure ». D’ailleurs c’est
consultable sur Internet en cliquant le plus simplement du monde sur ce lien :
http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k5838813m/f39.item.zoom
11

***

Amḥdạ ṛ, meskin, a isaweln inna(y) asen d:


«Baba iga aws ̣ṭani, ilan amkka n lujah
Imma tga tws ̣ṭanit, igan mṛbaɛ-lgedd»
A iftu Xazin, ifek i tillas n uḍʷggig
A iftu Xazin, ifek i lbḥuṛ n lɛdab
Ar ten isiggil ay-lliḥ ten yufa, yiwi ten id
«A is d a(y) amḥdạ ṛ ayt darun ay-ad?»
Amḥdạ ṛ, meskin, a ismummin. inna(y) asen d
Amḥdạ ṛ, meskin, ismuqqel yiwi-d ankkid
Ismuqqel-nn umḥdạ ṛ, yawi-d ankkid:
«Uhuy a Xazin ur d ayt darneḥ ay-ad!»
Baba-s d immi-s, wa msakin, nnan asen d:
«Uhuy a(y) iwi, hati nekknin nit ay-ad
Manikk aḥ ttissent, a(y) iwi, ay-lliḥ akkʷ neḥṛeg!
Addumeḥ akkʷ i takat zund ssmeḥ n lktub
Neγiḥ gim, a ddunit, bla n cceṛɛ, ur nezug
Ukereḥ gim, a ddunit, bla n ccṛeɛ, ur netub
Lfayda, taγarast-ad, Ṛebbi yumeṛ tt id
Xayra a madden, yan dar ur lmal, itub
Lfayda, taγarast-ad, Ṛebbi yumeṛ tt id
Iga(y) aḥ gisnt, umeneḥ s-rek, a Xleq-lɛibad,
Ur nez ̣eḍaṛ a nini γʷziḥ ula nniḥ netub
Walaynni a Sidi, s ̣s ̣ayṛa n Ṛebbi as nezzugʷaz
Ṭṭaɛt n Ṛebbi d tinnek, a nnabi Muḥmmad,
A Lislam, z ̣z ̣al at f nnabi Muḥmmad!
Wanna fell-ak iz ̣z ̣uln, a nnabi Muḥmmad,
Meqqar gan aṛumi zrin bla yan lḥsab»

11 Pour cette autre expression, André Basset, dans le même document, en donne cette traduction : « ma mère a la taille carrée».
12

3-Amḥḍaṛ (2)12

Lqqis ̣t n yan umḥdạ ṛ ur tgi lkdub


Immut baba-s meqqar d immi-s iga lγrib
Idda s timzgida nnes, nettat, aḥ ann-izug
Ar yaqqera ay-lliḥ is ̣s ̣ḥa, is ̣s ̣ḥa-nn lkutub
Idda s timzgida nnes is ̣s ̣ḥa-nn lkutub
Ifat ma fat, idda s γ-illi kullu neqqʷs ̣ad
Wa laxbaṛ n baba-s d immi-s lkemen ten id
Baba-s d immi-s llan-nn ḥ ugʷnes akkʷ n lɛdab
Ikk ar ya(n) wass, Rakeb-nnaṛ imi lɛdab
Yufa-nn Xazin-unnaṛ giweren ḥ imi n lɛdab
Amḥdạ ṛ, meskin, a isaweln inna(y) asen d:
«Ssalam-uɛalaykum a Xazin-unnaṛ»
Xazin-unnaṛ a isaweln inna(y) asen d:
«Σliku-ussalam», inna(y) as, a xuya, a(y) amḥdạ ṛ-ad:
«Ma k id yiwin, inna(y) as, a(y) amḥdạ ṛ s γ-id?
Ur aḥ yumeṛ Baba nu s yan iγeran a t neḥṛeg
Keyyin tgit lɛalim n s ̣s ̣aḥt, tssift akkʷ lkutub
Sat tusutin ḥ ljdud nnek, a(y) amḥdạ ṛ
Sat tusutuin ur rad ḥṛegent, a(y) amḥdạ ṛ»
Amḥdạ ṛ, meskin, a isaweln inna(y) asen d: «
Wa laxbaṛ n lwaldin a(y) aḥ d-igan aḍaṛ s γ-id
Baba d immi llan-nn ḥ ugʷnes akkʷ n lɛdab»
Xazin-unnaṛ a isaweln inna iasen d:
«Ara, fek yyi s ̣s ̣ifat nnesen, a xuya, nawi ten id!»
Amḥdạ ṛ, meskin, a isaweln inna(y) asen d:
«Baba iga aws ̣ṭani ilan amkka n lujah
Imma tga tws ̣ṭanit igan mṛbaɛ-lgedd»
*
Amḥdạ ṛ, meskin, a isaweln inna(y) asen d:
«Baba iga aws ̣ṭani ilan amkka n lujah
Imma tga tws ̣ṭanit igan mṛbaɛ-lgadd»
A iftu Xazin, ifek i tillas n unḍʷggig13
A iftu Xazin ifek i lbḥuṛ n lɛdab

12 C’est la version interprétée par rays Lahsen Id Hmmou. Vous pouvez l’écouter sur ce lien : http://amargtop.com/fr/Amarg-
Aqdim/at_246_sousslive-Amarg-Aqdim-bobakr-anchad-lkist-n-yan-omhdar.htm. Et c’est la 3e chanson.
Par ailleurs, comme vous allez le remarquer, je donne plusieurs versions d’une même chanson. Car, pour moi, elles se valent toutes.
Dans la mesure où la chanson des rways n’a jamais vraiment une forme fixe. Elle change au grè des circonnstances. De plus, il faut
savoir que vraiment peu de ce qu’a produit feu Anchad nous est parvenu. En fait, les gens s’en rappellent encore par mémoire. Il est
donc tout à fait normal qu’il existe plusieurs variantes d’une même chanson.
13 Ce mot veut dire normalement étincelle. Mais son sens ici, c’est le feu.
13

Ar ten isiggil ay-lliḥ ten yufa, yiwi ten id


«Is d a(y) amḥdạ ṛ ayt darun ay-ad?»
Amḥdạ ṛ, meskin, a ismummin inna(y) asen d
Amḥdạ ṛ, meskin, ismuqqel-nn yiwi-d ankkid
Ismuqqel-nn umḥdạ ṛ yawi-d ankkid:
«Uhuy a Xazin ur d ayt darneḥ ay-ad»
Baba-s d immi-s, wa msakin, nnan asen d:
«Uhuy a(y) iwi, hati nekknin nit ay-ad
Manikk aḥ ttissent, a(y) iwi) lliḥ akkʷ neḥṛeg!
Addumeḥ akkʷ i takat zund ssmeḥ n lktub
Neγiḥ gim, a ddunit, bla n cceṛɛ ur nezug
Ukereḥ gim, a ddunit, bla n ccṛeɛ ur netub
Lfayda, taγarast-ad, Ṛebbi yumeṛ ten id
Xayra a medden yan dar ur lmal itub
Lfayda, taγarast-ad, Ṛebbi yumeṛ tt id
Iga(y) aḥ gisnt. umeneḥ s-rek, a Xleq-lɛibad,
Ur nez ̣eḍaṛ a nini ɛs ̣iḥ ula nniḥ netub
Walaynni a Sidi, s ̣s ̣ayṛa n Ṛebbi af nezzugʷaz
Ṭṭaɛt n Ṛebbi d tinnek, a nnabi Muḥmmad,
A Lislam, z ̣z ̣al at f nnabi Muḥmmad!
Wanna fell-ak iz ̣z ̣uln, a nnabi Muḥmmad,
Meqqar gan aṛumi zrin bla yan lɛdab14»

14 Boubaker Anchad emploie plutôt le mot : lḥsab.


14

4-Tazzwit (1)15

Aḥhị ntt a(y) immi, taḥnint, nega γik-ad!


Zund tazzwit lli f iḍeṛ umdlu d us ̣mmiḍ,
Ur as isrig ay-lliḥ tnt nn tnsa γar ajddi
A γww-ad s γww-ad ay-lliḥ tnt nn-issumm d-yyiḍ
Allah t a(y) ihwawiyen!
*
A lacyax n Tammaẓt, ayt Sidi Σiyyad
Ad nn ur tili taγawsa nu dar lmkṛuh
Ad yyi nn-tili dar uḥbib nawi tt id
Allah t a(y) ihwawiyen
*
A war aytma-s, ajj at awal i wiyyaḍ!
A yan dar gʷma-s iḥdụ t ddunit ay-ad
Allah t a(y) ihwawiyen

15 Il s’agit de la version originale de la chanson, interprétée bien sûr par feu Anchad lui-même. J’en ai une copie sous format MP3.
15

5-Tazzwit (2)16

Immi nu wa(y) immi, taḥnint, nega γmk-ad,


Allah t a(y) ihwawiyen17
*
Immi nu wa(y) immi, taḥnint, nega γmk-ad
Zund tazzwit lli f iḍeṛ umdlu d us ̣mmiḍ
Ur as isrig lliḥ nn-tnesa γar ajddig
A γww-ad s γww-ad ay-lliḥ tnt nn-issumm d-yyiḍ,
Allah t a(y) ihwawiyen
A lacyax n Tammaz ̣t, Ayt Sidi Ɛiyyad
A nn ur tili tγawsa nu dar lmkṛuh
A yyi inn-tili dar uḥbib nawi tnt d,
Allah t a(y) ihwawiyen
War aytma-s, ajj at awal i wiyyaḍ
Wa yan dar gʷma-s iḥdụ t, ddunit ay-ad,
Allah t a(y) ihwawiyen
Alalaladi
Wa yan dar gʷm-as

16 Cette version de la chanson a été interprétée par rays Lahsen Id Hmmou dans une compilation, très bien faite, de chansons des
rways, produite par le Ministère de la culture du Maroc.
17 Ces deux vers sont le refrain.
16

6-Tazzwit (3)18

Inna nu wa(y) inna, taḥnint, nega γik-ad


Zund tazzwit lli f iḍeṛ umdlu d us ̣mmiḍ
Ur as isrig lli γ nn-tnsa γar ajddig
Γww-ad s γww-ad ay-lliγ tt inn issumm yyiḍ
Inna nu wa(y) inna, giḥ zund lbaz abukaḍ
Ur a sul nekkat amya, ijla (a) ḥ lḥṛeb
Ad awen neγer a lacyax n Tammaz ̣t, Ayt Sidi Ɛiyyad
Ad yyi ur tili tγawsa nu dar lmkṛuh
Ad yyi inn-tili dar uḥbib nawi tt id
Inna nu wa(y) inna, taḥnint, nega zund lbaz abukaḍ
Ur a sul nekkat amya, ijla (a) ḥ lḥṛeb

18 J’ai entendu cette version chez le groupe Oudaden.


17

7-Tazzwit (4)19

Aḥhị ntt a(y) immi, taḥnint, nega γemk-ad


Zund tazzwit lli f iḍeṛ umdlu d us ̣mmiḍ,
Allah t a(y) ihwawiyen
Γar ar tnt ittawi ṛrj̣ ạ s dar ujddig
A γww-ad s γww-ad ay-lliḥ tent nn-issumm d-yyiḍ
Allah t a(y) ihwawiyen
Aḥhị nt a(y) immi, giḥ zund lbaz bukaḍ,
Ur aḥ sul ikkat amya, ijla (y) as lḥṛeb
Allah t a(y) ihwawiyen
Aḥhị nt a(y) immi, neg γmk-ad
Wa zund ingbi iṛuḥn ḥ dar umz ̣luḍ
Allah t a(y) ihwawiyen
Ig t ḥ lbit ur izzgirn yili iggig
A ḍaleb i Ṛebbi iḥnna, ar issflid
Allah t a(y) ihwawiyen
A ḍaleb i Ṛebbi iḥnna, ar issflid
Ad nn ur tili taγawsa nu dar lmkṛuh
Allah t a(y) ihwawiyen
A yyi nn-tili dar uḥbib inu nawi tt id
A yyi nn tili dar laḥbab inu nawi tt id
Allah t a(y) ihwawiyen
A war ayt-ma-s ajj at awal i wiyyaḍ
A yan dar gʷma-s iḥdụ t ddunit ay-ad
Allah t a(y) ihwawiyen

19 Cette version de la chanson a été interprétée par le groupe Imghrane. Si vous voulez l’écouter, aller sur ce lien :
http://amargzik.net/fr/Larbi-Imghran/a_70_Larbi-Imghran-2008-aghani-bobker-Anchad.htm
18

8-Tazzwit (5)20

Immi nu wa(y) immi, taḥnint,


Nega γmk-ad n tzzwit
Lli f iḍeṛ umdlu d us ̣mmi ḍ
Ur as ifrek ay-lliḥ nn-tnesa γar ajddig21
A γww-ad s γww-ad ay-lliḥ tnt inn-issumm d-yyiḍ,
Allah t a(y) ihwawiyen
Allah t a(y) ihwawiyen
A lacyax n tmazirt, Ayt Sidi Ɛiyyad
A nn ur tili tγawsa nu dar lmkṛuh
A yyi inn-tili dar uḥbib nawi tnt d,
Allah t a(y) ihwawiyen
War ayt-ma-s, ajj at awal i wiyyaḍ!
A yan dar gʷma-s iḥdụ t, ddunit ay-ad,
Allah t a(y) ihwawiyen
Alalaladi

20 Cette version est prise du livre de Mohamed Oualkache, Tirruysa, Ed. Agadir Médias, Agadir, 2012.
21 Dans le recueil de poèmes du fameux Ahmed Amzal, j’ai relevé plutôt ceci :
Aḥh ̣ inu a(y) immi nega ɣik-ad!
N tezzwit lli f iḍeṛ umdlu d us ̣mmiḍ
Ur as ifrik lliɣ nn-tenesa ɣar ajddig
Γww-ad s ɣww-ad ay-lliɣ tt inn issumm d-yyiḍ
19

9-Tazzwit(6)22

Immi nu wa(y) immi, taḥnint,


Nega γik-ad n tzzwit
Lli f iḍeṛ umdlu d us ̣mmi ḍ
Ur as isreg ay-lliḥ nn-tnesa γar ajddig
A γww-ad s γww-ad ay-lliḥ tnt inn-issumm d-yyiḍ,
Allah t a(y) ihwawiyen
Allah t a(y) ihwawiyen
Aḥhị nt a(y) immi
Giḥ zund lbaz abukaḍ
Ur ar sul nekka t amya
Ijla (y) aḥ lḥṛeb
Aḥhị nt a(y) immi
Giḥ zund alili n uggug
Meqqar nit iluḥ lxluf, iluḥ ajddig
Ur nn gis lγṛeḍ, kra iran a t ikrez
Allah t a(y) ihwawiyen!
A lacyax n Tammaz ̣t, Ayt Sidi Ɛiyyad
A nn ur tili tγawsa nu dar lmkṛuh
A yyi inn-tili dar uḥbib nu nawi tnt d,
A(y) amzil issen ad γʷin igilem s zzreb!
Ad ur tettut uzzal, utt winnu ḥ iggi lqqleb!
Allah t a(y) ihwawiyen!

22Cette version a été merveilleusement interprétée par feu Mohamed Albensir. Vous pouvez la visionner et l’écouter en même temp s
en cliquant sur ce lien : http://www.youtube.com/watch?v=YY0jm8YZzhA
20

10-Tazzwit(7)23

Alala lalayda lalay


A laxbaṛ n yimmi, kkiḥ awen xir-llah!
I Ṛebba ayt a(y) aḍu d-iγlin ḥ Suss, awi ten d!
Iga umarg ḥ ul inw aγad, ar yyi iḥhṛ g̣
Immi wa immi inu, γʷriḥ as, ur yyi tsffled
Taggugt, a(y) immi, ma f ra nsmummuy?
Allah, allah t a(y) ihwawiyen!
*
Alala lalali
Aḥhị nt a(y) immi, taḥnint, nega γmk-ad,
Zund tazzwit lli f iḍr ̣ umdlu d us ̣mmiḍ
Allah t a(y) ihwawiyen!
*
Aḥhị nt a(y) immi, taḥnint, nuḥl γmk-ad!
Ittaḥl uγrrabu ḥ gar lmnzl ḥ d-yyiḍ
Iḥ d-ira afasi, gis rriḥ az ̣lmaḍ
Allah t a(y) ihwawiyen!
*
Aḥhị nt a(y) immi, taḥnint, nuḥl γmk-ad!
Ittaḥl unfrad iḥ fellas iγab ujjig
Iqqawl am, a taddart ; lqqul ur as ibidd
Iγama-nn gim ucawwur, lɛaqql dar imz ̣laḍ24
Allah t a(y) ihwawiyen!
*
Aḥhị nt a(y) immi, taḥnint, nuḥl γmk-ad!
Ittaḥl wayyis iḥ ur illi lbaṛuḍ
Laḥ imnayen, laḥ ayt lhawa d imurig
Allah t a(y) ihwawiyen!
*
Lqqiṣt inu zund tazzwit nn-yuf uṣmmiḍ25
Aḥhị nt a(y) immi, taḥnint, nuḥl γmk-ad!
Zund tazzwit lli f iḍr ̣ umdlu d us ̣mmiḍ
Ar ukan ttmuttuy, ajjig-ad s ujjig-ad
Ur d tfaqq ay-lliḥ tt inn ukan issumm d-yyiḍ
*

23 Ici, il s’agit de la version d’Ali Chouhad que vous pouvez écouter aisément en vous procurant l’album qu’il a consacré à Boubaker
Anchad.
24 Malheureusement il n’est pas très clair ce qu’il chante ici.

25 Idem.
21

A laxbaṛ n yimmi, kkiḥ awen xir-llah!


I Ṛebba ayt a(y) aḍu d-iγlin ḥ Suss, awi ten d!
Iga umarg ḥ ul inw aγad26, ar yyi iḥhṛ g̣
Immi wa immi inu, γʷriḥ as, ur yyi tsffled
Taggugt, a(y) immi, ma f ra nesmummuy?
Allah, allah t a(y) ihwawiyen!

26À un moment, Ali Chouhad dit plutôt azrg, mais c’est une erreur. C’est plutôt aγad par la logique des choses et surtout le sens
général du vers.
22

11-Udad (1)27

Σla-Ṛebbi a(y) aḥbib, amez ̣ at lxaṭeṛ!


Hann a ṭṭumuε a k id ur izaḥem!
Ad ak fiḥ d laman ar γʷiḥ udad
Ar γʷiḥ udad, nekref t imalass
Asiḥ-d ajnwi, ggereḥ as ur ifresn
Asiḥ-d aburi bu-tillwaḥ, iriḥ a t uteḥ
Yall gignḥ, igllin, yat tiṭṭt nnes
Neduhda γ akud-ann, ur liḥ lεaqql
Irur udad, ijaṛ̣ ifen a mu yiwn
Ar staraḥ ijaṛ
̣ ifen, ur nexaleḍ
Az ̣umeḥ ay-lliḥ yyi tfel tafukt
Hak ya lmtred ifulkin, iqqimn!
Ili udi n ljdid, ilin tifyyi nnes
Nessired afuss a gis necc tiremt inu
Iwajeb yyi lmtred lli nu inna(y) anḥ:
«Wa εla-Ṛebbi a ḍdị f, amez ̣ afuss nnek!
Ṛmḍan ay-ad, tiwwutci ur lkiment»
Newajeb i lmtred lli nu, nniḥ asen:
«Ini εs ̣iḥ, netub ; inna cciḥ, neγrem t»
Lmitel wuḥbib ka f ak nit nesawel
Imma udad ullah ayni t γʷin ifassen!
*
Σla-Ṛebbi a(y) aḥbib, amez ̣ at lxat ̣eṛ!
Hann a ṭṭumuε a k id ur izaḥem!

27 Il s’agit ici d’une version originale que vous pouvez écouter sur ce site : http://www.imurig.net/fr/artists/anchad-boubakr &
https://www.youtube.com/watch?v=fn6C4FJh-gE
23

12-Udad (2)28

Σla-Ṛebbi a(y) aḥbib, amez ̣ at lxat ̣eṛ!


Hann a ṭṭumuε k inn ur ur izaḥem!
Ad ak fiḥ d laman ar γʷiḥ udad
Ar γʷiḥ udad nekref t imalass
Asiḥ-d ajnwi, ggereḥ asen ur ifresen
Asiḥ-d aburi bu-tillwaḥ, a t uteḥ
Yall gignḥ, igllin, yat tiṭṭt nnes
Neduhdu γ akud-ann ur liḥ lεaqql
Irur udad, ijaṛifen a mu yiwn
Ar nestara ḥ ijaṛifen ur nexaleḍ
Az ̣umeḥ ay-lliḥ yyi tfel tafukt
Had ya(n) lmtred ifulkin, iqqimn
Ili udi n ljdid, ilin tifeyyi nnes
Nessired afuss a gis necc tiremt inu
Iwajeb yyi lmtred lli nu inna(y) anḥ:
«Wa εla-Ṛebbi a ḍdị f amez ̣ lxat ̣eṛ!
Ṛmḍan ay-ad, tiwwutci ur lkiment»
Newajeb i lmtred lli nu, nniḥ asen:
«Ini εs ̣iḥ, netub ; inna cciḥ, neγrem t»
Lmitel wuḥbib ka f nit ak nesawel
Imma udad ullah ayni t γʷin ifassen!
Σla-Ṛebbi a(y) aḥbib, amez ̣ at lxat ̣eṛ!

28Cette version a été interprétée par le groupe Imghrane. Si vous voulez l’écouter, aller sur ce lien : http://amargzik.net/fr/Larbi-
Imghran/a_70_Larbi-Imghran-2008-aghani-bobker-Anchad.htm
24

13-Udad (3)29

Σla-Ṛebbi a(y) aḥbib amez ̣ at lxat ̣eṛ!


Imma ṭṭumuε gik ur izaḥem!
Ad ak fiḥ d laman ar γʷiḥ udad
Ar γʷiḥ udad nekref t imalass
Asiḥ-d ajnwi, ggereḥ asen ur ifresen
Asiḥ-d aburi bu-tillwaḥ a t uteḥ
Yall gignḥ, igllin, yat tiṭṭt nnes
Neduhda γ akud-ann ur liḥ lεaqql
Irur udad, ijaṛifen a mu yiwn
Ar staraḥ ijaṛifen, ur nexaleḍ
Az ̣umeḥ ay-lliḥ yyi tfel tafukt
Hak ya(n) lmtred ifulkin, iqqimn
Ili udi n ljdid, ilin tifeyyi nnes
Nessired afuss a gis necc tiremt inu
Iwajeb yyi lmtred lli nu inna(y) anḥ:
«A εla-Ṛebbi a ḍdị f amez ̣ afuss nnek!
Ṛmḍan ay-ad, tiwwutci ur lkiment»
Newajeb i lmtred lli nu, nniḥ asen:
«Ini εs ̣iḥ, netub ; inna cciḥ, neγrem t»
Lmitel n uḥbib ka f ak nit nesawel
Imma udad ullah ayni t γʷin ifassen!
*
Σla-Ṛebbi a(y) aḥbib amez ̣ at lxaṭeṛ!
Imma a ṭṭumuε ad gik ur izaḥem!

29 C’est la version interprétée par rays Lahsen Id Hmmou. Vous pouvez l’écouter ici :
http://amargtop.com/fr/%D8%A3%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83-
%D8%A3%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85/at_246_%D8%A3%D9%85%D8%A7%D9%8A%D9%86%D9%88-
%D8%A3%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83-%D8%A3%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85-
%D8%A8%D9%88%D8%A8%D9%83%D8%B1-%D8%A3%D9%86%D8%B4%D8%A7%D8%AF.htm
25

14-Adllal d urkkab (1)30

Ijaḥed udllal arkkab is as d-is mmaγn


Awa s wawal, inna udllal a(y) ihnnan d nekkin
«A(y) amkuf, a walli ittεibn lbnat ur-ta tz ̣eṛit
Iḥ ireγa ccmeε, ar ttnbbalen zzfuf (??) ittbayan31
Iḥ a yalla ul n tccumεit, ar ak d-isskʷtay
Iz ̣eṛi n lbent tamzwarut ḥ waḍan d lfṛeḥ
Iḥ a ttwlwal, iḥ a tsmussu kra ḥ ihwawiyen
Udm n Ṛebbi ya lalla, mad tgit is d lmlek?
Is d is immussa lfnaṛ? Is d lmnzel a(y) infeln?
Is d amhmaz a ismussu ugllid ḥ uḍaṛ
Lliḥ kullu tiwit iz ̣eṛi n benadem s darunt? »
*
Laydalal laydalal
*
Iwajeb as, nettan, urkkab iyk is as d-nnan:
«A(y) amkuf, a walli ittεibin isan ur gik ẓẓin
Ur-ta tz ̣eṛit lxubcat nnek ḥ nger ccbaṛat
Ur a(y) aḥ k issiwid lḥess n tarrs ̣as ̣in d lbaṛuḍ
A t inn ukan iγʷi yan ur t ijjnjem wawal »

30Il s’agit d’une version originale transcrite à partir de la voix de Boubaker Anchad. Vous pouvez l’écouter ici :
http://www.imurig.net/fr/artists/anchad-boubakr & https://www.youtube.com/watch?v=oDVCGiUATf4 &
https://www.youtube.com/watch?v=fn6C4FJh-gE
Par ailleurs, cette chanson est marquée par l’influence, du moins au niveau de la structure, du fameux Sidi Hmmou. Lisons ce qu’il dit
dans l’une de ses œuvres que vous pouvez consulter, directement, dans le livre de Omar Amarir, page 107, en cliquant sur ce lien :
https://fr.scribd.com/document/155794191/%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B9%D8%B1 -
%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%8A%D8%BA%D9%8A-
%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%A8-%D8%A5%D9%84%D9%89-
%D8%B3%D9%8A%D8%AF%D9%8A-%D8%AD%D9%85%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8-
%D8%B9%D9%85%D8%B1-%D8%A3%D9%85%D8%B1%D9%8A%D8%B1
Aγaras n Ṛebbi d win lhawa mjaḥaden
Inna as win Ṛebbi : «Nekkin ur a ttajaḥad iγ
Ukan negʷmr lawqqat nnk, neg u ṭṭaɛt
Iγ mmutγ inna Ṛebbi nu zzriγ isen »
Ou encore à la page 96, du même livre d’Omar Amarir :
Larzaqq zwarn talalit maxx a tthwwalt ?
A(y) amkuf, ur illi mad ur ittyuran γ lluḥ

31 Ce vers m’est totalement incompréhensible.


26

15-Adllal d urkkab (2)32

Ijaḥed urkkab adllal ilkem t, is d-is immaγ


Γar ar sawalen, mjaḥaden, yan ijaweb i yan
Azenen s lεulama wawal, aran tabratin
Kullu γ inna ḥ nn illa bu-lhawa uznen s-res
Inna(y) as udllal, ur tt inn izzri yan γik-lli tt
Ira ḥ ddunit, skeren i lγreḍ mek-d ran
Sawel a walli innan amnay izzri tt inn!
Ijaweb urkkab i udllal is as d-nnan:
«Ur izzri ddunit amr yan isslεabn ayyis
Iga(y) as ticikert ula tarigt ula lljam nnes
Iga(y) asen tawnza n lḥrir ar s-is ittbnγal
Yan mu d ur ifel baba-s lmukḥelt nγedd ayyis
Hann ur igi ccajiε ula ifel t id wayyaḍ!
Zund γww-ann ur ak izri ḥ nger taccbaṛin
Argaz igan lḥuṛr ̣ ar ak nit ittbayan
Lmukḥelt d lqqurṭas d wayyis aḥ ṭṭehllan»
Sawel at a yan adllal izzri tt inn!
Ijaweb udllal i urkkab is as d-nnan:
«A(y) amkuf33 lli ittεibn lbnat ur-ta tz ̣eṛit
Iḥ a yalla ul n tccumεit ar ak d-isskʷtay
Iz ̣eṛi n lbent tamzwarut ḥ waṭṭan d lfṛeḥ
Iḥ a ttwlwal, a nn-tsmussu kra ḥ ihwawiyen
Udm n Ṛebbi a lalla, mad tgit is d lmlek?
Is d is immussa lfnaṛ? Is d lmnzel a infeln?
Is d amhmaz a ismussu ugllid ḥ uḍaṛ?
Lliḥ kullu tiwit iz ̣eṛi n benadem s darunt »
Sawel at a walli innan amnay izzri tt inn!
Ijaweb urkkab i udllal is as d-nnan:
«Taccajiεt af ixleqq Ṛebbi irgazen d isan
Ur ijjenjem awal men-dun irgazen d isan
Ur a izggur i lḥerkat a bla lmukḥelt nγedd isan
A(y) amkuf, a walli ittεibin isan ur gik z ̣z ̣in34
Ur-ta tz ̣eṛit lxumcat nnek ḥ nger ccbaṛat
Ur a kʷn issiwid lḥess n tarrs ̣as ̣in d lbaṛuḍ
Argaz d lmukḥelt d wayyis aḥ ṭṭehllan»
Sawel at a yan innan adllal izzri tt inn!
Ijaweb udllal i urkkab is as d-nnan:
«A(y) amkuf lli ittεibn zzin ur-ta tz ̣eṛit
Iggi n lεin n Mast lli d-ismun tirbatin
Ur tugʷr yat yat, tagadda zund titbirin

32 Cette version de la chanson est celle interprétée par le groupe Imghrane. Si vous voulez l’écouter, aller sur ce lien :
http://amargzik.net/fr/Larbi-Imghran/a_70_Larbi-Imghran-2008-aghani-bobker-Anchad.htm
33 Larbi Imghrane emploie ici plutôt le mot anguf. Ce qui veut dire la même chose.

34 Ici aussi Larbi Imghrane dit plutôt zzin. Ce qui est bien naturellement une erreur.
27

Iḥ ifrttel waddal ibayyen-d udm zund ayyur


Zund lmri, zund ayyur iḥ a isufu ḥ igʷnan»
Sawel at a walli innan amnay izzri tt inn!
28

16-Adllal d urkkab(3)35

Ijaḥed udllal arkkab irgem t, is d-is mmaγn


Wa s wawal, inna udllal a ihnnan d nekkin
«A(y) amkuf, a walli ittεibn lbnat ur-ta tz ̣eṛit
Iḥ ireγa ccmeε ar ittnbbal i ssfuf isha yan
Iḥ a yalla ul n tccumεit ar ak d-isskʷtay
Iz ̣eṛi n lbent tamzwarut36 ḥ waṭṭan37 d lfṛeḥ
Iḥ a ttwlwal, iḥ a tsmussu kra ḥ ihwawiyen
Udm n Ṛebbi ya lalla, mad tgit is d lmlek?
Is d amhmaz a ismussu ugllid ḥ uḍaṛ?
Is d is immussa lfnaṛ?38 Is d lmnzel a infeln?
Lliḥ kullu tiwit iz ̣eṛi n benadem s darunt »
Ijaweb i urkkab k is as d-nnan:
«A(y) amkuf lli ittεibn isan ur gik ẓẓin
Ur ta tz ̣eṛit lxumcat nnes ḥ nger ccbaṛat
Ur aḥ k issiwid lḥess n taṛṛs ̣as ̣in d lbaṛuḍ
Yan t inn ukan iruran is d-ijjnjem awal »

35 C’est la version de rays Lahsen Id Hmmou.


36 Rays Lahsen Id Hmmou avait dit ceci : lbaz amzwaru. C’est bien évidemment une erreur.
37 Ici aussi, il a commis une autre erreur. Ce n’est pas aḍan, comme il l’a chanté.

38 Ici, Id Hmmou disait ceci : is d lfnaṛ ad immuddan. Ce qui est bien naturellement une erreur.
29

17-Adllal d urkkab (4)39

Ijaḥed udllal arkkab, ilkem t id, is d-is inna


Amr s wawal, mjaḥaden, yan ijaweb i yan
Aznen s lɛulama n wawal, s ̣s ̣afḍen tibratin
Kullu inna ḥ nn-illa bu-lhawa uznen s-is
Inna(y) as udllal: «ur tt inn-izzri yan γik-lli
Zzriγ ddunit, skereḥ i lγreḍ mek-da ran»
Sawel at a walli innan: «amnay izzri tt inn»
Ijaweb urkkab i udllal is as d-nnan:
«Ur a nn-izzray ddunit ibra yan isslɛaben ayyis
Ig as ticikert, ura tarigt, ura lljam nnes
Ig asen tawnza n lḥrir ma s a ittbnγal
A yan mi d ur ifel baba-s lmukḥelt niγedd ayyis
Hann ur igi ccajiɛ, ura ifel t id wayyaḍ
Zund γww-ann, ur ak zrin ḥ nger taccbaṛin
Argaz igan lḥuṛr,̣ ar ak nit ittbayan
Lmukḥelt n lqurṭas d wayyis aḥ a ṭṭehllan »
Sawel at a yan innan: «adllal izzri tt inn».
Ijaweb udllal i urkkab is as d-nnan:
«A(y) amkuf lli ittɛibn lbnat, ur-ta tz ̣eṛit
Iḥ ireγa ccemɛ, ar tnffaln (??)
Iḥ a yalla ul n taccumɛit, ar ak d-issʷktay
Iz ̣eṛi n lbent amzwaru ḥ waḍan d lfṛeḥ
Iḥ a ttwalwal, iḥ a tsmussu kra ḥ ihwawiyen
Udm n Ṛebbi, ya lalla ma tgit? Is d lmlek?
Is d is immussa lfnaṛ? Is d lmnzel a infeln?
Is d amhmaz a ismussu ugllid γ uḍaṛ
Lliḥ kullu tiwit iz ̣eṛi i benadem s darun
Wanna nn fell-awent iluḥn allen , iḥṛeg ul nnes »
Sawel at a walli innan: «Amnay izzri tt inn»
Ijaweb urkkab i udllal is as d-nnan:
«Taccajiɛt af ixleqq Ṛebbi irgazen d isan
Ur ijjnjim awal men-dun irgazen d isan
Ur a izggur i lḥrekt bla lmukḥelt nγedd isan
A(y) amkuf, a walli ittɛiben isan, ur gik zzin
Ur-ta tz ̣eṛit lxucat-ann ḥ ccbaṛat
Ur a ten issiwid lḥess n tarrs ̣as ̣in d lbaṛuḍ
Inna s k inn ukan irur, a(y) ixf, ijjenjem awal
Argaz, lmukḥelt d wayyis nnes aḥ ṭṭehllan»
Sawel at a yan innan: «adllal izzri tt inn»
Ijaweb udllal i urkkab is as d-nnan:

39Cette reprise que j’avais transcrite il y a plus d’une dizaine d’années a été interprétée par Lhoucine Amntag. Malheureusement, j’ai
perdu depuis ce précieux album. Par ailleurs, il faut juste rappeler, et cela s’appliqur aussi à Ali Chouhad dans quelques regrises, que
notre rays a quand même pris beaucopu de liberté avec le texte original de Bubaker Anchad. À moins qu’il ait des enrgistrements ou
des informateurs que l’on ne connait pas. En tous les cas, la chanson de tirrouysa est ainsi : elle n’est jamais fixe.
30

«A(y) amkuf lli ittɛibn lbnat ur-ta tz ̣eṛit


Iggi n lɛin n Masst lli d-ismun tirbatin
Yat ur tugʷr yat, yat tgadda zund titbirin
Iḥ iffrtel waddal, ibbayyen-d udm zund ayyur
Zund lmri, zund ayyur iḥ a isufu ḥ ignwan
A(y) amkuf lli ittɛibn lbnat ur-ta tz ̣eṛit
Taslit iḥ a tnt ssngafent Tirgitin
Ur illi lltam, ura taγneburt, ur iḥbi yan
Zzin, γik-lli f t id ixleqq Ṛebbi as a t tz ̣eṛrạ t
A zzin n Iḥaḥan, irwas faruz iḥ gis illa
Uslal n tamment, idel s lḥrir niγedd lmlef
Azzar i Tḥaḥatin, tuxʷsin i istt Baɛmṛan
Irden i Intuggʷa; Iḥaḥan, las ̣l n tajdɛin
Ayt Baɛmṛan i lbaṛuḍ, ura taccbaṛin
Id bu-tuggʷas n lḥrir, id bu-jjenjem awal
Glleb a ṛrạ mi tastta! Glleb a lluleb imicc!
Iglleb umdlu ḥ ignwan, gllebent tizzwa rric
Glleb a lalla talmrit a tz ̣eṛt udm nnunt
Zund aɛbruq n ljdid iḥ t yusi udllal
Tayri n zzin n Iḥaḥan, iḥ ak tlul ḥ lxleqq
Ar ittɛṛag zund iḥ iswa lɛenbeṛ ḥ watay
Is d a tasa nu tḥmelt bahra ya(n) ugʷilal?
Yan bu-tuxʷsin isufun zund ljuhṛ n Ccam
Baṛk Llah! irwas kra n ircil n Ugafay
Baṛk Llah! irwas kra n lluban n Ugʷlmim
Baṛk Llah! irwas kra n lmcmac n Beni Mellal
Is d a tasa nu, tḥmelt zzin γik-lli
Iḥmel ttajr timuzunin ka s a ttjmɛan?
Is d a tasa nu tḥmelt bahra ya(n) ugʷilal?
Yan bu-tuxʷsin isufun zund ljuhṛ n Ccam»
31

18-Adllal d urkkab (5)40

Ijaḥed udllal41 arkkab, ifrtigen42 as mmaγen


Awa s wawal, inna udllal a(y) iḥnnan d nekkin
A(y) anguf, a walli ittεibn lbnat ur-ta tz ̣eṛit
Iḥ yalla43 ccmeε, ar ittnbbal i cchut, neḍfeṛ tnt
Iḥ a yalla ul n tccumεit ar ak d-isskʷtay
Iz ̣eṛi n lbaz amzwaru ḥ waḍan44 d lfṛeḥ
Iḥ a ttwlwal, iḥ a tsmussu kra ḥ ihwawiyen
Udm n Ṛebbi, ya lalla, ma tgit is d lmlek?
Is d is immussa lfnaṛ? Is d lmnzel a infeln?
Is d amhmaz a ismussu ugllid ḥ uḍaṛ?
Lliḥ kullu tiwit lɛaqqel n medden s darun
Iwajeb as, nettan, urkkab k is as d-nnan:
«A(y) anguf, a walli ittεibin isan ur gik z ̣z ̣in
Ur-ta tz ̣eṛit lxumcat nnek ḥ nger ccbaṛat
Ur a k issiwid lḥess n taṛṛs ̣as ̣in d lbaṛuḍ»45
**
Ijaḥed udllal arkkab, ifrtigen as mmaγen
Awa s wawal, inna udllal a iḥnnan d nekkin
A(y) anguf, a walli ittεibn lbnat ur-ta tz ̣eṛit
Iḥ ireγa ccmeε, ar ittnbbal i cchut, neḍfeṛ tnt
Iḥ a ttwlwal, iḥ a tsmussu kra ḥ ihwawiyen
*
Udm n Ṛebbi, ya lalla, ma tgit is d lmlek?
Lliḥ kullu tiwit lɛaqql n medden s darun46
*
Iḥ ireγa ccmeε, ar ittnbbal i cchut, neḍfeṛ tnt
Iḥ a ttwlwal, iḥ a tsmussu kra ḥ ihwawiyen
Iḥ a yalla ul n tccumεit ar ak d-isskʷtay
Iz ̣eṛi n lbaz amzwaru ḥ waḍan47 d lfṛeḥ
*
Lliḥ kullu tiwit lɛaqqel n medden s darun
Is d is immussa lfnaṛ? Is d lmnzel a infeln?
Is d amhmaz a ismussu ugllid ḥ uḍaṛ?
*
Iwajeb as, nettan, urkkab k is as d-nnan:

40 Cette version est celle d’Ali Chouhad. Vous pouvez l’écouter en cliquant sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=qkVEpwvOZE4&list=PLbb9wDgacbw__LSJY0QrPC3ejdG2Tq9dz&index=3
Comme vous pouvez remarquer aisément, le texte est entièrement écrit selon l’accent amazigh d’Achtouken. Même si bien
évidemment Ali Chouhad ne l’a pas chanté de cette manière.
42 J’ai beau cherché le sens de ce mot utilisé par Chouhad, mais en vain. Je pense sincèrement que ce soit un régionalisme propre aux

gens d’Isaffen, sa tribu d’origine.


43Ici, c’est plutôt iḥ irγa.

44 À mon point de vue, c’est plutôt at ̣t ̣an.

45 Au début de la chanson, Ali Chouhad n’a fait que réciter la totalité de cette partie.

46 Ces deux vers sont le refrain.

47 À mon point de vue, c’est plutôt at ̣t ̣an.


32

«A(y) anguf, a walli ittεibin isan ur gik z ̣z ̣in


Ur-ta tz ̣eṛit lxumcat nnek ḥ nger ccbaṛat
Ur a k issiwid lḥess n taṛṛs ̣as ̣in d lbaṛuḍ»
*
Ihnna lḥal, ihnna zzman
Aynna iggru-d ur ixʷcin
Iḥ kʷnt iḍfaṛ lγṛeḍ, a tayri,
Iḥ kʷnt iḍfaṛ lγṛeḍ, a luqqt,
Kullu ma ilan atig neṭṭaf t
Ur yyi t ikkes us ̣mmiḍ, ur (??)
33

19-Awal uḥbib (1)48

Adalalay
Bismi-llah a rasul ullah riḥ ad saweleḥ
Awal zund tamment a yimim ḥ imi nu ku yan
Bismi-llah ad d-iεdel Ṛebbi zznad n uburi nu!
Ad s-res uteḥ lucaṛt ger medden a(y) ann ḥ lliḥ
Lεaqql inu as a kkateḥ lucaṛt ar izzga allen
A lwali Mulay Bṛahim, jara-d fell-aḥ!49
Γik-ad d-ijara wasif n Suss kigan d aman
Ur iḥtajja wasif aman ingi nit
Ur iḥtajja ulili tiḍaf ur gis iddεa yan
Ur iḥtajja yan ukan ifulkin lḥzumat50
Ur iḥtajja yan ilan lεaqql ad d-is ttaḥeleḥ51
Bab n s ̣s ̣wab d ladab, ad t izziyyen Ṛebbi igllin!52
Ur iḥtajja mad as immaln s ̣s ̣wab aḥ d-nekren
A kull-ci ar inzza ḥ ssuqq, a lεaqql, i bla keyyin
Lεaqql a immnεan iḥ ak idrus ur d lmal
Imma lmal illa s uṛṭṭal iḥ yad iεdem yan
Iḥ iεdem yan ur a ittasi lhemm i tgallit
Inna ḥ t id ukan tγʷit ikk-nn smmus-d-mraw53
A kull-ci ḥ ddunit usin iḍbiben ddwa nnun54
A tayri d lmutt d lmuḥibba ur illi ddwa nnun
Iḍfuṛ tn wawal iga lbḥuṛ ; ur t id igli ccuf55
Ur imkin lεilm ad tḥuddut ḥ nnaḍem n ccix
Ur imkin aman a ten tḥuddut ḥ taḍdạ ngiwin
Ur imkin ifrig nnun a(y) urti ad njemn
A ka iṣbeṛ yan imma γay-ad s ittz ̣alla yan ...56

48 Il s’agit de la version originale. Si vous voulez l’écouter, il faut juste cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=CU7ZAZPxDsY & https://www.youtube.com/watch?v=fn6C4FJh-gE . Par ailleurs, il faut juste
préciser que pratiquement tous les vers qui composent cette chanson sont l’oeuvre de Sidi Hmmou.
49 Dans le mémoire qu’a consacré Ahmed Boulkhres, il rapporte plutôt ces deux vers ainsi :

A lwali Mulay Brahim, jara-d fell-aḥ!


Ɣik-ad d-ijara wasif n Suss kigan d aman
50 Ibid.,

Ur iḥtajja yan ukan ifulkin kigan d lḥzumat


51 Ibid.,

Ur iḥtajja yan ilan lεaqql ad d-is ttaḥeleḥ


52 Ibid.,

Bab n s ̣s ̣wab d ladab ad t iɛawn Ṛebbi igllin!


53 Ibid.,

Inna ḥ t id ukan teɣʷit iggall smmus d mraw


54 Ibid.,

A kull-ci ḥ ddunit ufiḥ awen ddwa nnun


55 Ibid.,

Iggut wawal iga lbḥur ; ur ten igli ccuf


56 Ibid.,

A ka is ̣ber yan imma ɣay-d n ddunit u Llah ar aḥ ssṛmint


34

20-Awal uḥbib (2)57

Bismi-llah a rasul-ullah riḥ ad saweleḥ


Awal zund tamment a yimim ḥ imi nu
Bismi-llah ad d-iεdel Ṛebbi zznad n uburi nu
Ad s-res uteḥ lucaṛt ger medden ay-ad ḥ lliḥ
Lεaqql inu as a kkateḥ lucaṛt ar izzga allen
Ur iḥtajja ulili tiḍaf ur gis iddεa yan
Ur iḥtajja yan ifulkin lḥzumat
Ur iḥtajja yan ilan lεaqql ad d-ids aḥeleḥ
Bab n s ̣s ̣wab d ladab, ad t izziyyen Ṛebbi, igllin!
Ur iḥtajja mad as immaln s ̣s ̣wab aḥ d-nekren
A kul-ci ar inezza ḥ ssuqq a lεaqql bla keyyin
Lεaqql ad immnεan iḥ ak idrus ur d lmal
Imma lmal illa s uṛṭṭal iḥ yad iεdem yan
Iḥ iεdem yan ur a ittasi lhemm i tgallit
Inna ḥ tt inn tufa ittγʷi-nn ikk-nn smmus-d-mraw
A kul-ci ḥ ddunit usin iḍbiben ddwa nnun
A tayri d lmutt d lmuḥibba ur illi ddwa nnun
A(y) atbir lli f a nesmummuy, rar at d, keyyin, lεaqql!
Tlla lixert, zayd at ar dar Ṛebbi!
Γ-inn aḥ ra(y) ak nn-udduḥ lḥqquq ar-d ufun
Imma ini d ddunit tkabert fell-a gisnt
Ur aḥ tneγit ura tḥyit aḥ meqqar d awal
Ur ad d sul nettafa ḥ imi nnun mad d-idk necrek
Lliḥ tkabert, allah, a flan, ajj awal!
Wa nez ̣eḍaṛ ad naz ̣um awal nnek γik-ad yaz ̣um
Ufgan ayyur n ṛmḍan a wa mad yyi tnnit?
Ajj lmaḥabba ad tili d ujmil n ger at-neḥ
A k ihdu Ṛebbi eg εla-xir nger yyi dik!
Ur rḍiḥ ad aḥ issflid unwwac nebḍa dik ifṛeḥ
Keyyin tgʷnt ukan, a winu, iggʷz ak iṭṭes ̣ nnun
Tini gʷneḥ, nekkin, yawi yyi k id yan lmlek ar darneḥ
Lεaqql inu tiwit t ur yyi tfelt abla ṛrụ ḥ
Lεaqql inu zund aγanim ingabal d rriḥ
Ar t ittawi waḍu s ignwan yaḍu-d s akal
Issngi umṭṭa nu lεyun, iḥyu lacjaṛat
Iqquren ismmγi kʷnt, a tuga f isli ibalan
Uḍeneḥ yat tasa nu tjder zund gis izri ssif
Igan win lγazawat, tnnrit, a lmuḥibbt, aṭṭan
Ma igan aṭṭan ittbbin ixsan imdullun?
Eg tifṛz ̣iz ̣in i tasa, eg imndel i ul
D uḥbib iḥ ak ur inna riḥ k ura nebrra k
D uḥbib iḥ ak ur inna riḥ k ura nebrra k
57C’est la version reprise par Larbi Imghrane. Si vous voulez l’écouter, vous pouvez cliquer sur ce lien : http://amargzik.net/fr/Larbi-
Imghran/a_70_Larbi-Imghran-2008-aghani-bobker-Anchad.htm
35

21-Awal uḥbib(3)58

Ur nn s-ik, a winu, qqdemeḥ ibla udm n Ṛebbi


D udm n ṭṭleba d lɛulama, willi fhemnin
A(y) atbir lli f a nesmummuy rara-d keyyin lɛaqqel
Ini tlla lixert, zayd at ar dar Ṛebbi!
Γ-inn aḥ rad ak nn udduḥ lḥqquq ar-d ufun
Imma ini d ddunit tkabert fell-a gisnt
Ur aḥ tnγit ula tḥyit aḥ meqqar d awal
Ur ad sul nettafa ḥ imi nnun mad d-idk necrek
Lliḥ tkabert, allah, a flan, ajj awal!
Wa nez ̣eḍaṛ ad naz ̣um awal nnek
Γik-ad yaz ̣um ufgan ayyur n ṛmḍan, aywa mad yyi tnnit?
Is d lmuḥibba ad tili d ujmil n ger at-neḥ
Ad k ihdu Ṛebbi, eg εla-xir nger yyi dik ur ṛdị ḥ
A(y) aḥ issfled unwwac nebḍa dik ifṛeḥ
Ini tgʷnt ukan, a winu, iggʷz ak iṭṭes ̣ nnun
Ini gʷneḥ, nekkin, yawi k id yan lmlek ar darneḥ
Lεaqql inu tiwit t ur yyi tfelt ibla ṛrụ ḥ
Iḥ k id kʷtiḥ ar allaḥ, iḥ k nettu ṣbeṛeḥ ak
Lεaqql inu zund aγanim ingabal d rriḥ
Ad t yawi waḍu s ignwan yawi t s akal
Is ur d iḥ z ̣z ̣ullan midden takkʷz ̣in izri wass
Is ur d iḥ illa ccib ḥ tamart is izri yan
Is ur d iḥ immudda win n yan ar yakka s ̣s ̣daqat
Ar ittṭalab Ṛebbi d igʷrramen ad as d-urrin
Aḥbib igan amγdar as k mttleḥ d ufullus
A skʷrkez ur ixas ̣s ̣a lqllet mad grrun
Ad yyi ur tluḥt a Sidi Ṛebbi tayri nu f ginnus59
Iḥ t usiḥ iga ginnus, kiḥ ten nesres ginnus
Wa zund ya(n) yufan amsmaṛ n tsila jlun as
A wa ur yad-lli yufa yat, ur as ijla yat
Mttleḥ tayninna s lbaz, awiḥ tt ar is gʷmmereḥ
Yamez ̣ yyi tt uswwan, icc yyi tt inn ḥ ddu ujaṛif
Ad aḥ ixlef Ṛebbi takrrayt ar yyi sgalent tiṭṭt
Ttaḍeneḥ tasa nu, ttyawjṛaḥ, aḍbib-ann d-iwiḥ inna:
«Smammi f Ṛebbi, nekki, ur yyi trit ad k dawaḥ»
Issngi umṭṭa nu lεyun neḥyu lacjaṛat
Lli qqurnin, nesmmγi tuga f isli lli ibalan
Ur yaγ yat tasa nu60 tjder zund gis izri ssif
Igan win lγazawt tnnrit, a lmuḥibbt, aṭṭan
Ma igan aṭṭan ittbbin ixsan imdullun?

58 C’est la version chantée par rays Lahsen Id Hmmou. Vous pouvez l’éctouer sur ce lien : http://amargtop.com/fr/Amarg-
Aqdim/at_246_sousslive-Amarg-Aqdim-bobakr-anchad-lkist-n-yan-omhdar.htm C’est la 4e chanson dans la liste.
59 Les quatre vers qui suivent sont ceux de Sidi Hmmou.

60 Je pense que c’est plutôt : uḍneḥ yat tasa nu.


36

Eg tifṛz ̣iz ̣in i tasa, eg asen s ̣ḍis ̣ lmwas


D uḥbib iḥ ak ur inna riḥ k ura ugʷiḥ kʷn
*
I Ṛebba a lɛalim ad tnaḍeṛt lkutub!
Ma igna ccṛeɛ n yan?
37

22-Awal uḥbib (4)61

Bismi-llah a k iεdel Ṛebbi zznad n uburi nu!


Ad s-res uteḥ lucaṛt ger medden a(y) ann ḥ lliḥ
Lεaqql inu as a kkateḥ lucaṛt ar izzga allen
Ur iḥtajja ulili tiḍaf ur gis iddεa yan
Ur iḥtajja yan ukan ifulkin lḥzumat
Ur iḥtajja yan ilan lεaqql ad d-is aḥeleḥ
Bab n s ̣s ̣wab d ladab ad t izziyyen Ṛebbi igllin
Ur iḥtajja mad as immaln s ̣s ̣wab aḥ d nekren
A kull-ci ar inezza ḥ ssuqq, a lεaqql, bla keyyin
Lεaqql a immnεan iḥ ak idrus ur d lmal
Imma lmal illa s uṛṭṭal iḥ yad iεdem yan
Iḥ iεdem yan ur a ittasi lhemm i tgallit
Inna ḥ t id ukan tγʷit eg-nn smmus d mraw
A kull-ci ḥ ddunit usin iḍbiben ddwa nnun
A tayri d lmutt d lmuḥibba ur illi ddwa nnun
A(y) atbir lli f ar nesmummuy,
Rar at d, keyyin, lεaqql!
Tlla lixert zayd at ar dar Ṛebbi
Γ-inn aḥ rad ak nn udduḥ lḥqquq ar-d ufun
Imma ini d ddunit tkabert fell-a gisnt
Ur aḥ tnγit ura tḥyit aḥ meqqar d awal
Ur ad sul nettafa ḥ imi nnun mad d-idk necrek
Lliḥ tkabert, allah, a flan, ajj awal!
Wa nez ̣eḍaṛ a naz ̣um awal nnek
Γik-ad yaz ̣um ufgan ayyur n ṛmḍan aywa mad yyi tnnit?
Ajj lmaḥabba ad tili d ujmil n ger at-neḥ
Ad k ihdu Ṛebbi, eg εla-xir nger yyi dik!
Ur rḍiḥ ad aḥ issflid unwwac nebḍa dik ifṛeḥ
Keyyin tgʷnt ukan, a winu, iggʷz ak iṭṭes ̣ nnun
Ini gʷneḥ, nekkin, yawi yyi k id yan lmlek ar darneḥ
Lεaqql inu tiwit t ur yyi tfelt abla ṛrụ ḥ
Lεaqql inu zund aγanim ingabal d rriḥ
Ar d-ittawi waḍu s ignwan yaḍu-d s akal
Issngi umṭṭa nu lεyun iḥyu lacjaṛat
Iqquren ismmγi kʷnt, a tuga f uslili (??)
Uḍeneḥ yat tasa nu tjder zund gis izri ssif
Igan win lγazawt tnnrit, a lmuḥibbt, aṭṭan
Ma igan aṭṭan ittbbin ixsan imdullu ten?
Eg tifṛz ̣iz ̣in i tasa, eg imndel i wul
D uḥbib iḥ ak ur inna riḥ k ura nebrra k

61Cette version a été interprétée par le groupe Imghrane. Vous pouvez écouter la chanson sur ce lien : http://amargzik.net/fr/Larbi-
Imghran/a_70_Larbi-Imghran-2008-aghani-bobker-Anchad.htm
38

23-awal uḥbib (5)62

Walaydalal alayladaylala ayla a lalaydalalay


Ur nn s-ik, a winu, qqdemeḥ ibla udm n Ṛebbi
D udm n ṭṭleba d lɛulama, willi fhemnin
A(y) atbir lli f a nesmummuy rara-d, keyyin, lɛaqqel
Ini tlla lixert, zayd at ar dar Ṛebbi!
Γ-inn kaḥ near a gis udduḥ lḥqquq ar-d ufun
Imma ini d ddunit tkabert fell-a gisnt
Ur aḥ tnγit ula tḥyit anḥ meqqar d awal
Ur ad sul nettafa ḥ imi nnun mad d-idk necrek
Lliḥ tkabert, a Llah, a flan, ajj awal!
Wa nez ̣eḍaṛ a naz ̣um awal nnek γik-ad yaz ̣um
Ufgan ayyur n ṛmḍan, aywa mad yyi tnnit?
Is d lmuḥibba ad tili d ujmil n ger-at-neḥ
Ad k ihdu Ṛebbi, eg εla-xir nger yyi dik ur ṛdị ḥ
A(y) aḥ issfled unwwac nebḍa dik ifṛeḥ
Ini tgʷnt ukan, a winu, iggʷz ak iṭṭes ̣ nnun
Ini gʷneḥ, nekkin, yawi k id yan lmlek ar darneḥ
Lεaqql inu tiwit t, ur yyi tfelt ibla ṛrụ ḥ
Iḥ k id kʷtiḥ ar allaḥ, iḥ k nettu ṣbeṛeḥ ak
Lεaqql inu zund aγanim ingabal d rriḥ
Issngi umṭṭa nu lɛyun, iḥyu lacjaṛ iqqurn
Issmγi kʷnt a tuga f isli lli ibalan
Uḍeneḥ yat tasa nu tjder zund gis izri ssif
Igan win lγazawat, tnnrit, a lmuḥibbt, aṭṭan
Ma igan aṭṭan ittbbin ixsan imdullun?
Eg tifṛz ̣iz ̣in i tasa, eg imndel i ul
D uḥbib iḥ ak ur inna riḥ k ura nebrra k

62 Vous pouvez écouter cette version d’Ali Chouhad en cliquant ici :


https://www.youtube.com/watch?v=U7LvqiFTqa0&feature=share
Il faut reconnaître que l’interprétation d’Ali Chouhad est pour le moins excellente. Non seulement en raison à la voix grave de notre
chanteur, qui se rapproche si étonnamment de celle de Boubaker Anchad, mais aussi par l’utilisation du violon, qui était son
instrument de choix.
39

24-Ar yalla usγar(1)63

Ar yalla usγar, inna: «Wayli, tjṛa gitnḥ!»


Lliḥ t akkʷ iḥṛeg nnaṛ
Lacjaṛ ar allan, amareg gan akkʷ taγuyyit
Kullu inna ḥ llan
Lacj̣̣aṛ lli d-ṛbban aḥ asen ur ibidd lxir
Wakk-wakk ccṛeɛ immut!
Ma ḥ immaln ddunit is ṛmint lliḥ nn-ufiḥ
Lḥya ur yad llin
Yan igan arra n lḥlal ur intel γ inna ḥ llan
Ks ̣uḍen a ten yadder yan
Ya(n) ur ittas ̣ln ur ra k intel γ inna ḥ llan
Acku awal iggut as
Aḥhị ntt a(y) inna ḥnna, nekkin ixʷlan,
Usiḥ imurig, ssmeḥ n umlmad ṛmin
Ar iṛmi s ̣s ̣kkʷaṛ atay
Ar iṛmi lbrrad lkas
Iṛmi uḥbib meqqar
Ma ira lhṛrạ b lqqurṭas?
Ma ira umlmad ayyis?
Ma ira umz ̣luḍ atay?
Ma ira bab n zzin lkiber?
Xʷlan, ur akkʷ issin (i)
Is tṛmit, a ddunit,

63 Cette chanson a été transcrite à partir de l’interprétation de Larbi Imghrane. Vous pouvez l’écouter sur ce lien :
http://amargzik.net/fr/Larbi-Imghran/a_70_Larbi-Imghran-2008-aghani-bobker-Anchad.htm
40

25-Ar yalla usγar(2)64

Ar yalla usγar, inna : « wakk-wakk tjṛa ginḥ!»


Lliḥ t iḥṛeg nnaṛ
Cciɛr ar allan, amareg gan kullu taγuyyit
Lacjaṛ lli d-ṛbban aḥ asen ur iffuγ lxir
A wakk-wakk, ccṛeɛ immut
Timitar n ddunit is ṛmint lliḥ nn-nufa
Lḥya ur yad llin
Ya(n) igan arraw n lḥlal ur intel
Inna ḥ llan iks ̣uḍn ad ten yadera yan
Yan ittas ̣eln ur ak intel inna ḥ llan
Ya(n) ur ittas ̣eln ur ak intel ḥ llan
Acku awal iggut as
A Laṭif, ma tta γik-ad ur illi luqqr
Ixas ̣s ̣a (y) aḥ lbaṛuḍ iqqurn a t neseγ
Bu-ssiɛr ur iḥtajja timitar

64Cette version a été citée par El-Hanafi Taira dans l’un des rares articles écrits sur Boubaker Anchad. Cliquez sur ce lien si vous
voulez le lire : http://www.tairahanafi.com/archives/539
41

26-Lmutt labddd nnes(1)65

Lmutt labdda nnes, iḥ ka isss ̣fa yan lxat ̣eṛ nnes!
Lmutt labdda nnes, wakk-wakk a(y) akal iqqel s-inḥ
Ddunit tzri ; yan daḥ innan uhuy, yaggʷi-nn
Ad d-ikk f lqqubur a iz ̣eṛ ma kullu ccan ikallen
Yan mu tzri ssaεt nnes, a ma mi tlkem tinnes
Ad asen tzri acku tawala ka s llant
Iḥ imda lajal, xrrefen ussan, ittma lɛmmeṛ
Ma ḥ issugʷr yan yallan ula yan ifṛeḥn?
(??) lɛdur i yan mu kmmelen lyyam nnes
Iqqan-d a yan ifulkin ad ak icib ixf!
Ikkes awen Ṛebbi tuxʷsin nnek, ibdu ḥ lεyub nnek

65 Vous pouvez écouter cette version en cliquant sur ce site : http://www.imurig.net/fr/artists/anchad-boubakr Même si la qualité de
l’enregistrement est très mauvaise, j’ai pu quand même deviner toutes les paroles.
42

27-Lmutt labdda nnes(2)66

Lmutt labdda nnes, iḥ ka isss ̣fa yan lxat ̣eṛ nnes!
Lmutt labdda nnes, iḥ ka isss ̣fa yan lxat ̣eṛ nnes!
Lmutt labdda nnes, wakk-wakk a(y) akal iqqel s-inḥ
Ddunit tzri ; yan daḥ innan uhuy, izayd
Ad d-ikk f lqqubur a iz ̣eṛ ma kullu ccan ikallen
Yan mi tzri ssaεt nnes, a ma mi tlkem tinnes
Ra asen tzri acku tawala ka s llant
Kemmelen lɛdur i yan mu kmmelen lyyam nnes
Iḥ imda lajal, xrrefen ussan, ittmu lɛmmeṛ
Ma ḥ issugʷr yan yallan ula yan ifṛeḥn?
Iqqan-d a yan ifulkin rad ak icib ixf!
Ikkes ak Ṛebbi tuxʷsin nnek, ibdu ḥ lεib nnek

66Cette version est interprétée par le groupe Imghrane. Si vous voulez l’écouter, aller sur ce lien : http://amargzik.net/fr/Larbi-
Imghran/a_70_Larbi-Imghran-2008-aghani-bobker-Anchad.htm
43

28-Lmutt labdda nnes (3)67

Lmutt labdda nnes, iḥ ka isss ̣fa yan lxat ̣eṛ nnes!
Lmutt labdda nnes, wakk-wakk a(y) akal iqqel s-inḥ!
*
Lmutt labdda nnes, iḥ ka isss ̣fa yan lxat ̣eṛ nnes!
Lmutt labdda nnes, wakk-wakk a(y) akal iqqel s-renḥ
Ddunit tzri yan daḥ innan uhuy, izayd
Ikk f lqqubur a iz ̣eṛ ma kullu ccan68 ikallen
Tṛmi, tzri ssaεt nnes a ma mi tlkem tinnes
Ad asen tzri acku tawala ka s llant
Kemmelen lɛdur i yan mu kmmelen lyyam nnes
Imda lajal, xrrefen ussan, ittmu lɛmmeṛ
Ma ḥ issugʷr yan yallan ula yan ifṛeḥn!
Hann a yan ifulkin rad ak icib ixf!
Ikkes ak Ṛebbi tuxʷsin nnek, ibdu ḥ lεib nnek

67 C’est ainsi que les paroles de cette chanson chantée par rays Lahsen Id Hmmou. Si vous voulez l’écouter, aller sur ce site :
http://amargtop.com/fr/Amarg-Aqdim/at_246_Amarg-Aqdim-bobakr-anchad-lkist-n-yan-omhdar-amaynou.htm
68 Dans un vers bien connu d’Izenzaren Chamkh, ils ont plutôt employé le mot : iḥban.
44

29-Lmutt labdda nnes (4)69

Lmutt labdda nnes, iḥ ka isss ̣fa yan lxat ̣eṛ nnes!
Lmutt labdda nnes, wakk-wakk a(y) akal iqqel s-inḥ!
*
Lmutt labdda nnes, iḥ ka isss ̣fa yan lxat ̣eṛ nnes!
Lmutt labdda nnes, wakk-wakk a(y) akal iqqel s-inḥ
Ddunit tzri yan daḥ innan uhuy, yaggʷ-inn
Ad d-ikk f lqqubur a iz ̣eṛ ma kullu ccan ikallen
Yan mu tzri ssaεt nnes a mi tlkem tinnes
Ad as nit z ̣eriḥ acku tawala ka s llant
Iḥ itmma lajal, xrrefen ussan, ittmu lɛmmeṛ
Ma ḥ issugʷr yan yallan ura yan ifṛeḥn!
Ur immken lɛdur i yan mu kmmelen ussan nnes
Meqqar d a yan ifulkin ad awen icib ixf
Ikkes awen Ṛebbi tuxʷsin nnek, ibdu ḥ lεib nnek

69 Celle-ci est la version chantée merveuillement bien par Ali Faiq avec le défunt groupe Amarg Fusion. Mais si vous voulez écouter la
version originale, allez sur ce lien : http://www.imurig.net/fr/artists/anchad-boubakr Comme vous pouvez le constater,
l’enregistrement est de très mauvaise qualité.
45

30-Ccahwa (1)70

Is d a ccahwa γik-a a yyi trit?


A bedda neg ahiyyaḍ, nesiyyeḥ
Wa bedda neg ahiyyaḍ, nesiyyeḥ
Unniḥ-nn lbḥer yusi-d kullu ṛrạ ṛz ̣a (??)
Afuss i lmencaṛ, asγar ibrred71
Unniḥ itbiren ḥ umalu zuzwan
Ihnna, iraḥa yan mu ttgʷraden
I Ṛebba a lmutt ttajil ar kiḥ!
Nebḍa d aḥbib ula ddrrit72
Ullah ur ak ittujal acku
A tusi-d ladn n bab lamṛ
Ar unniḥ yan ujjig ifulkin
Inawa-d yan a t id issutel
I tasa nnes a tjji ḥ umareg
Ullah wa ḥeqq i Ṛebbi ar nn-z ̣eṛiḥ
Yan uz ̣nkʷḍ, a xuti, iγleb udm nnes
Ayyur iḥ d-illa f iz ̣ilalen
Ayyur iḥ d-illa f iz ̣ilalen
*
A ccahwa γik-ad a yyi trit73
Lliḥ yyi tsngarat d lɛaqqel

70 Il s’agit encore fois ici de la version originale. Vous pouvez l’écouter sur ce site : http://www.imurig.net/fr/artists/anchad-boubakr
71 Dans le mémoire qu’a consacré Ahmed Boulkhres à Anchad, il rapporte ce vers ainsi :
Immussa lmncaṛ asγar ibrred
72 Ibid.,

Nefel-d aḥbib ula ddrrit


73 Ibid.,

Is d a ccahwa γik-ad a yyi terit


46

31-Ccahwa (2)74

Is d a ccahwa γik-a a yyi trit?


Wa bedda neg ahiyyaḍ, nesiyyeḥ
Wa bedda neg ahiyyaḍ, nesiyyeḥ
Unniḥ-nn lbḥer yusi-d kullu rrasa (??)
Axuti i lmencar, asγar ibrred
Unniḥ itbiren ḥ umalu zuzwan
Ihnna, iraḥa yan mu ttgʷraden
I Ṛebba a lmutt ttajil ar kiḥ!
Nez ̣eṛra k aḥbib ula ddrrit
Ullah ur ak ittujal acku
A tusi zzmam n bab lamṛ
Ar unniḥ yan ujjig ifulkin
Inawa-d yan a t id issutel
I tasa nnes a tjji ḥ umareg
Ullah wa ḥeqq Ṛebbi ar nn-z ̣eṛiḥ!
Yan uz ̣nkʷḍ, a xuti, iγleb udm nnes
Ayyur iḥ d-illa f iz ̣ilalen
Ayyur iḥ d-illa f iz ̣ilalen
*
Is d a ccahwa γik-ad a yyi trit?
Lliḥ yyi tsngarat d lɛaqqel

74 C’est la version de rays Lahsen Id Hmmou.


47

32-Winu, (1)75

Ur nn s-ik qqdemeḥ, a winu, abla udm n Ṛebbi


D udm n ṭṭleba d lɛulama willi fhemnin
A(y) atbir lli f ar nesmummuy rara-d keyyin lɛaqqel
Ini tlla lixert zayd at d ar dar Ṛebbi
Γ-inn ka s rad nn ak gis nuddu lḥqquq ar-d ufun
Imma iyni ddunit tkabert aḥ gis
Ur aḥ tneγit ur aḥ tḥyut meqqar d nemum
Ur a k sul nettafa ḥimi nnun, mad dik necrek?
Llih tkabert a flan ajj awal
Nez ̣eḍaṛ a naz ̣um awal γmek-ad yaz ̣um
Ufgan ayyur n ṛmdan aywa mad yyi tnnit?
Ini is d lmuḥibba ad tili d ujmil n ger at neḥ
Ad k ihdu Ṛebbi eg εla xir ḥ nger d-idk
Ad aḥ isflid unwwac, nebḍa dik, ifṛeḥ
Keyyin tgʷnt ukan, a winu, iggʷz ak iṭṭes ̣ nnun
Ini gʷneḥ nekkin yawi k id yan lmlek ar darneḥ
Lɛaqqel inu zund aγanim ingabal d rriḥ
A t yawi waḍu s ignwan yaḍu-d s akal
Keyyin tgʷunt ukan, a winu, iggʷz ak iṭṭes ̣ nnun
Ini gʷneḥ nekkin yawi k id yan lmlek ar darneḥ
Lɛaqqel inu tiwi t, ur yyi tfelt abla ṛrụ ḥ
Is ur d iḥ z ̣z ̣ullan medden takʷz ̣in izri wass?
Is ur d iḥ illa ccib ḥ tamart is izri yan?
*
Ini d-uckiḥ nekki ixf inu ka yuḥeln
A ffuγ a lxuf lqqleb nneḥ ula tasa nneḥ!
Afella nnek a labṛuj nḥ tama n usulil
Aḥ ann isrus lbaz lfṛac i warraw nnes
Ur (…) ura iz ̣eṛi hann γay-lli tunnit
Iqqanḍaṛen a iswa dar willi t yurunun
A tamment hann illa gim ukan usafar
Macc id bab n taddart iḥ a ttmḥnnun
Walli igan amaḍun rad as feken imikk
Ur akkʷ iγʷla watig nnes i walli t iran
Is ukan ran lḥaja ur-ta ikkan afus
Walli iran atig nnes ra ten sufun
A walaynni turri-d a lɛaqqel tinit aḥ

75 Si vous voulez écouter une partie de la chanson, vous pouvez le faire en cliquant sur ce lien :
www.dailymotion.com/video/xfgktv_artiste-ali-faiq-amarg-imimn_music?start=1
48

A(y) amareg n lḥbab ur tusin iṛaman


Ura dreken as isrdan tasa ka ḥ llan
49

33-Winu, (2)76

Iԑum wayyur ignwan, iԑum wakal lbuḥuṛ


Neԑum fell-ak, a winu, ddunit fad d-idk nemun
Wayyeh awddi ma fell-ak necca d lԑdawat!
A cciḥ fell-ak, a winu, tukkimt, necca iḍmcan
Ur aḥ tneγit, ura tḥyit anḥ mqqar d awal
Ur a tz ̣eṛrạ ḥ ḥ imi nnun, ikun mad d-idun necrek?
Ur a nn s-ik, a winu, qqddemeḥ i bla(y) udm n Ṛebbi
D udm n ṭṭleba lԑulama d willi fhemnin!
Iḥ d-iqqan ad dik bḍuḥ a ur nessugʷt awal
Ar anḥ ittmnad unwwac nebḍa dik ur ṛdị ḥ
A k feleḥ, a winu, tnnra taḍs ̣a n midden aṭṭan
Aywa a ṭṭiṛ, amen s Ṛebbi ṣaḥeb at id bu-rric!
Imma adlal innuḍan ḥ tukʷayt nettan d lmswak
Aywa qqneḍ at, ittut lḥukem i ccahwa nnun!
Yukk-yukk a taγuyyit mqqurn mla tg lḥaqq!
A sar huzziḥ lԑṛec-lԑaḍim winu jlan aḥ
Mladd ya(n) ssuqq a(y) illan ur sar iqqʷḍa yan
Mladd ya(n) wangu ka(y) illan ineγ fad ku-yan
Mladd ya(y) uḥbib ka(y) illan ineγ lḥubb ku-yan
I wa sslam-ԑlikum a sin itbiren zdinin!
A(y) id bu-taccrbilin, rric ka f a tgʷmmerem
A kʷn ig Ṛebbi ḥ lḥijab, ig yyi nn darun!
Ad nesmed lγṛeḍ i ccahawa nu imma thul aḥ
A baṛk-llah a(y) udm zund iḥ ibri yan lmlef f lqqiyyas
Amggṛeḍ a(y) s neḥaseb iγil, tuxʷsin amud n wakal,
Lԑs ̣eṛt a tg imikk

76 Cette version a été interprétée magnifiquement bien par feu Sâid Achtouk.
50

34- Zzin(1)77

Aylala lalallallaydalala78
A fell-ak sllemeḥ, a zzin, ar saweleḥ
Tggul lmuḥibba yan ḥ lliḥ!
A sar a t nezziwiz, nesak t asawen
A nit negʷin inna(y) aḥ uḍaṛ, ṛwaḥ ayt!
Ad d-nez ̣uṛ f lmuḥibba, tasa tuḍen
Amddakʷl n yan d uduku n uḍaṛ nnes
Amddakʷl n yan zund lmus ̣ḥaf a iga
A t ukan γuccun tagat ad ten ikkatn
A xuti, ignwan ma jju ten ittsswwaqn?
Yan iγdern laḥbab a ten ittsswwaqqn
Yan iγdern iγder γar agayyu nnes
Imma larzaqq ur ten id yiwi, ur ten inn yiwi
Awal iεdeln ur t iga Llah-ihnni kʷn
Atay iεdeln ur t id iwi iγarasen

77 Il s’agit de la version originale que je possède sous format MP3.


78 C’est le refrain.
51

35-Zzin (2)79

Aylala lalallallaydalala
A fell-ak sllemeḥ, a zzin, ar saweleḥ
Tggul lmuḥibba yan ḥ lliḥ80
A sar k tzziwiz, tsak k asawen
A nit negʷn inna(y) aḥ uḍaṛ ṛwaḥ ayt
Ad d-nez ̣ur f lmuḥibba, tasa tuḍen
Amddakʷl n yan zund lmus ̣ḥaf a iga
Amddakʷl n yan d uduku n uḍaṛ nnes
Amddakʷl n yan zund lmus ̣ḥaf a iga
A t ukan γuccun tagat ad ten ikkatn
A xuti, ignwan ma jju ten ittsswwaqn?
Yan iγdern laḥbab a ten ittsswwaqqn
Yan iγdern iγder γar agayyu nnes
Imma larzaqq ur ten id yiwi, ur t innyiwi
Awal iεdeln ur t iga Llah-ihnni kʷn
Atay iεdeln ur t id iwi iγarasen

79C’est la version interprétée par rays Lahsen Id Hmmou. Si vous voulez écoutez la chanson, allez sur ce lien :
http://amargtop.com/fr/%D8%A3%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83-
%D8%A3%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85/at_246_%D8%A3%D9%85%D8%A7%D9%8A%D9%86%D9%88 -
%D8%A3%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83-%D8%A3%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85-
%D8%A8%D9%88%D8%A8%D9%83%D8%B1-%D8%A3%D9%86%D8%B4%D8%A7%D8%AF.htm
80 C’est plutôt teggul lmuḥibba f yan ḥ llantt
52

36-Zzin (3)81

Aylala
A fell-ak sllemeḥ, a zzin, ar saweleḥ
Tggul lmaḥabba f yan ḥ llant
A sar k tzziwiz, tsak t asawen
A nit negʷn inna(y) aḥ udar ṛwaḥ ayt
Ad d-nez ̣ur s lmaḥabba, tasa tuḍen
Amddakʷl n yan zund lmus ̣ḥaf a iga
Amddakʷl n yan d uduku wuḍaṛ nnes
Amddakʷl n yan zund lmus ̣ḥaf a iga
A t ukan γuccun tagat a ten ikkatn
Aggugen ignwan ma ten jju ittsswwaqn?
A yan iγdern laḥbab a ten ittsswwaqqn
A yan iγdern iγder γar agayyu nnes
Amma larzaqq ur ten id yiwi, ur ten yiwi
Awal iεdeln ur t iga llah-ihnni kʷn
Atay iεdeln ur t id iwi iγarasen

81 Cette version de la chanson a été interprétée par le groupe Imghrane. Si vous voulez l’écouter, cliquez sur ce lien :
http://amargzik.net/fr/Larbi-Imghran/a_70_Larbi-Imghran-2008-aghani-bobker-Anchad.htm Par ailleurs, il semblerait que cette
chanson ne soit pas vraiment la propriété d’Anchad. Selon une confidence faite à Abdallah Amnnou par Ahmed Amntag, elle serait
plutôt celle d’un obscur rays du nom de Belhous Achtouk.
53

37-Atay (1)82

Ara mad riḥ atay iḥ ur yujad


Umddakʷl a yili ḥ tama n wafud83
*
Ara mad riḥ atay iḥ ur yujad
Umddakʷl a yili ḥ tama n wafud!
Wa laman d lhawa d lḥya wanna ḥ llan
Meqqar ixʷcen labudd a ten a tasa tirit
Γʷderen irgazen nnabi, γʷderent tmγarin
Faṭima ura Xadija wala ssna (??) Mryam
Ikun iḥ d-is mmaggaren ma s ra ttinin?
Ḥ lfrayeḍ wala luḍu wala a wa taz ̣allit
Ur ak intil lḥubb n tiṭṭt nna k iran
Ur ak intil ccuf n tanna k ur urin
A tasa nnek a nn-ttaggʷat yan trit ira k
Iqqur uz ̣ṛu macc rad ak mleḥ asafar nnes
A t iḥṛeg yan ig ljir yasi ten s lluḥ
Iqqur iḍni n uzzal, tnnru ten takat
Iqqur ixf wuḥbib, innra t lmal n yan
A wanna iran udad iḍfuṛ t s lḥilat
A t ur iḍfeṛ s zzreb ifek t i talatin
A egi-d anz ̣aṛ, a tagut, ma s a issa wakal
A yili uzaγar ad daḥ ɛicen lmsakin
A ya(n) wajdaɛ illa ḥ uskref ur is iliqq
Iga win ugllid igan lḥmeṛ isalun
Isalu ukan i wazzar γik-lli salun
Igldan d lqqyyud i sskakin ar akal
Ad ak ifsi Ṛebbi a bi-icukak, a(y) ayyis!
Ad tlkemt ma k ijjnjamn a k ur icc lxuf
Is d is ur-ta illa ḥ imnayen mad tṛdị t?
A(y) ayyis mad lla zzin fell-ak ura ccuf
Ura ssayra tlla giwen ula lγirat
A walak, yan lɛib issḥacan i ku yan
A laluf n umhmaz is nṭṭṛec (??)iḥnnun
Iγir ujdaɛ ar-iḍ isli-d aman iɛum
Ad issired amhmaz ḥ lγirat n imakeren

82 Il s’agit d’une version originale. Vous pouvez l’écouter en cliquant sur ce lien : http://www.amayno.ma/bobakr-anchad/bobakr-
anchad-video_e07516e8f.html & https://www.youtube.com/watch?v=weGdblb8CQc
83 Ces deux vers sont le refrain.
54

38-Atay (2)84

Ara mad riḥ atay iḥ ur yujad


Umddakʷl ad yili ḥ tama n wafud
*
Ara mad riḥ atay iḥ ur yujad
Umddakʷl a yili ḥ tama n wafud!
Wa laman d lhawa d lḥya wanna ḥ llan
Meqqar ixʷcen labudd a tasa a ten tirit
Ur ak intil lḥubb n tiṭṭt nna k iran
Ur ak intil ccuf n tanna k ur urin
A tasa nnek a nn-ttaggʷat yan trit ira k
Imma yan tugʷit iga muḥal a k irin
Iqqur uz ̣ṛu macc rad ak meleḥ asafar nnes
A t iḥṛeg yan ig ljir yasi ten s lluḥ
Iqqur iz ̣mi85 n uzzal tnnru ten takat
Iqqur ixf wuḥbib innra t lmal n yan
A wanna iran udad iḍfuṛ t s lḥilat
A t ur iḍfeṛ s zzreb ifek t i talatin
Eg(i)-d anz ̣aṛ, a tagut, ma s a issa wakal!
A yili uzaγar ad daḥ ɛicen lmsakin
A yan ujdaɛ illa ḥ uskref ur is iliqq
Iga win ugllid igan lḥmer isalun
Isalu ukan i wazzar γik-lli salun
Igldan d lqqyyud i sskakin ar akal
Ad ak ifsi Ṛebbi a bi-icukak, a(y) ayyis!
Ad tlkemt ma k ijjnjamn86 a k ur icc lxuf
Is d is ur-ta illa ḥ imnayen mad tṛdị t?
A(y) ayyis mad lla zzin fell-ak ura ccuf
Ura ssayra tlla giwen ura akkʷ lγirat
A kʷn us ̣s ̣uḥ, tini giwen ma ittus ̣s ̣u yan
Lɛdu aqqdim ur a gisen ittili laman
A yan iskern lɛib iḥ t ittu ka t iqqrem
Aḥhṛ ạ m a benadem zud lbḥer tillas ukan
Iḥ ira kra a k inked, ifek awen tt i wawal
Icreḍa-k baba-k ad d-iḥyu meqqar immut
Ar ak iskar s ̣s ̣abat wala ḥ lγllat87
A taγawsa nnes ka gik ran ini tt ufan
Ini tt ur yufi kṛehun k wala awal nnun
A qqʷneḍ a ul inu mad d tjmaɛat ur llin!
A yan ur tγdert iγder k, iqlla laman

84 Il s’agit de la reprise du groupe Imghrane. Si vous voulez l’écouter, allez sur ce lien! http://amargzik.net/fr/Larbi-
Imghran/a_70_Larbi-Imghran-2008-aghani-bobker-Anchad.htm
85 Anchad disait plutôt iḍni.

86 Normalement, c’est issnjamn. Mais on va garder la prononciation habituelle.

87 C’est pluôt mu laḥ lɣllat


55

Immut lḥya ittiyigis fell-asen laman


Ullah ar-d nettlɛab acku nella fell-am
A ddunit. Lixert, Ṛebbi ila(y) asent asafar
A taz ̣ult iḥ tt iga ufuss i yan i tiṭṭt
Iḥ idda ar k s-is ibukeḍ ur sul llan
Iqqenɛu i tmmara d as isker ufuss nnes
*
Ihnna zzman, ihnna lḥal
Aynna ira iggru-d ur ixʷcin
*
Ihnna zzman, ihnna zzman
Ihnna zzman, ihnna zzman
56

39-Igider (1)88

A lalaylay
Ur nesameḥ i yan k, a zzin, ittγyyarn
Ura yan k ikkatn iḥ a s-rek sawalen
Ar ufiḥ-d igider, igllin, tiwwutc!
Iwa adereḥ-d i bu-zznad a t uteḥ isawel,
Inna: «Ma trit, a benadem, laṛwaḥ inw?»
Isawel-d s-i igider, nekkin, nniḥ asen:
«Ur akkʷ iḍlim a(y) igider yan kʷn yuten
Agʷnes n tasa nnek aḥ llan isafaren»
Isawel-d igider, igllin, inna(y) aḥ:
«Isafaren llan gigi, macc walayn
Ar nettiks ̣uḍ a k nedawa tfelt aḥ»
A ccix, a wali-Llah, a(y) Imi lftayḥ89!
A Sidi Ḥmad u Musa d igʷrramen!
A mu yaqqra yan mu gguten inwwacen
A yyi kʷn issugʷt Ṛebbi, ya(y) inwwacen!
Aynna skereḥ n ddnub ukan tasim ten

88 Il s’agit de la version originale de la chanson que je possède sous format MP3.


89 Il s’agit du sanctuaire d’un marabout qui se trouve dans la faction d’Ait Iâzza, dans la confédération tribale d’Achtouken.
57

40-Igider (2)90

I Ṛebba a lɛalim ad tnaḍeṛt lkutub


Ma igan ccṛeɛ n yan?
Ur nesameḥ i yan k, a zzin, ittγyyarn
Ura yan k ikkatn iḥ a s-rek sawaleḥ
Ufiḥ-d igider, igllin, tiwwutc91
Iwa adereḥ-d i bu-zznad a t uteḥ isawel,
Inna: «Ma trit, a benadem, laṛwaḥ inu?»
Saweleḥ s igider, nekkin, nniḥ asen:
«Ur akkʷ iḍlim a(y) igider yan ra k ineγ
Agʷnes n tasa nnek aḥ llan isafaren»
Isawel-d igider, igllin, inna(y) aḥ:
«Isafaren llan gigi macc walayn
Ar nettiks ̣uḍ a k nedawa tfelt anḥ»
A yyi kʷn issugʷt Ṛebbi, a(y) inwwacen!
Aynna skereḥ n ddnub ukan tasim ten

90 Cette version a été chantée par le groupe Imghrane. Si vous voulez l’écouter, allez sur ce lien : http://amargzik.net/fr/Larbi-
Imghran/a_70_Larbi-Imghran-2008-aghani-bobker-Anchad.htm
91 Dans le livre d’Ahmed Amzal, Amanar, le mot utilisé ici est plutôt asakʷm. En tous les cas, voici la version qu’il a lui-même

rapportée :
Ufiḥ-d lbaz, igllin, ɣ usakʷm
Nerar fell-as zznadat a t utteɣ, isawel
Inna: «Ma terit, a benadem, larwaḥ inu?»
Nerar as d lwijab inu nniɣ asen :
«Ur akkʷ iḍlim a(y) igider yan ra k ineɣ
Agwnes n tasa nnek aɣ llan isafaren»
Isawel-d igider, igllin, inna aḥ:
«Isafaren llan g-igi macc walayn
Ar nettiks ̣uḍ a k nedawa tefelt anɣ»
58

41-Igider (3)92

Ur nesameḥ i yan k, a zzin, ittγyyarn


Ura yan k ikkatn iḥ a s-rek sawaln
Ar ufiḥ-d igider, igllin, tiwwutc
Iwa adereḥ-d i bu-zznad a t uteḥ isawel,
Inna: «Ma trit a benadem laṛwaḥ inu?»
Nesawel s-i igider nekkin nniḥ asen:
«Ur akkʷ iḍlim a(y) igider yan kʷn yuttn
Agʷnes n tasa nnek aḥ llan isafaren»
Isawel-d igider, igllin, inna(y) aḥ:
«Isafaren llan gigi macc walayn
Ar nettiks ̣uḍ a k nedawa tfelt aḥ»
A ccix, Mulay Brahim93, Imi Lftayeḥ94
A Sidi Ḥmad u Musa, bi-igʷrramen
A mu yaqqera yan mu gguten inwwacen
Ad yyi kʷn issugʷt Ṛebbi, a(y) inwwacen!
Aynna skereḥ n ddnub ukan tasim ten

92 Cette version est celle de rays Lahsen Id Hmmou. Bien évidemment, si vous voulez l’éctouer aller sur ce lien :
http://amargtop.com/fr/Amarg-Aqdim/at_246_Amarg-Aqdim-bobakr-anchad-lkist-n-yan-omhdar-amaynou.htm
93 Il s’agit du sanctuaire d’un saint dans le Haut-Atlas, pas très loin de la ville de Marrakech.

94 C’est le sanctuaire d’un saint se trouvant à Ait Iâzza dans la grande confédération tribale d’Achtouken.
59

42-Tteslim (1)95

Neḍaleb ak a mad d-ismun Ṛebbi, tteslim


A sllemeḥ, sllemen iḍaṛrẹ n, isllem wakal
A fadd a(y) imurig ad ak d-ṛz ̣emeḥ aγaras
A(y) imi nu iḥ a ttnnḍamt, ara lus ̣iyyat
A tnt amez ̣en willi daḥ lanin lɛaqqul
Imma γay-d n tarrahust ur aqqʷayen yat
A kʷn us ̣s ̣uḥ, yili gigun ma ittus ̣s ̣u yan
A lɛdu aqqdim ur a gis ittili laman
A yan iskern lɛib iḥ t ittu ka t iqqrem
Aḥhṛ ạ m a benadem zud lbḥeṛ tillas ukan
Ajjig ur ili, tuga ur a tnt ismmγay
Iḥ ira kra a k ikkned ifek awen tt i wawal
Icṛeḍ ak baba-k ad d-iḥyu meqqar immut
Ar ak iskar s ̣s ̣abat mu laḥ lγllat
A taγawsa nnes ka gik ran ini tt ufan
Ini tt ur yufi kṛehun k wala awal nnun
A qqneḍ, a ul inu, mad d a tjmɛat ur llin!96
A yan ur tγdert iγder k, iqlla laman
Immut lḥya, ittiyigis fell-asen laman
Ullah ar-d nettlɛab acku nella fell-am
A ddunit. Lixert, Ṛebbi ila(y) asent asafar
A taz ̣ult iḥ tt iga ufuss n yan i tiṭṭt
Iḥ idda ar kiḥ is ibukeḍ a ur sul allan97
Iqqenɛa i tmmara d as isker ufuss nnes
Iḥ iḍuṛdẹ ṛ yan iggʷis t walli t iwalan98
*
Ihnna lḥal, ihnna zzman
Aynna ira iggru-d ur ixʷcin

95 C’est ainsi qu’elle est la version orignale telle qu’elle a été interprétée par Boubaker Anchad. Si vous voulez l’éctouter, cliquez sur
ce lien : http://asklu.magicrpm.com/279943/boubaker-anchad/ ou dans ce site : http://www.imurig.net/fr/artists/anchad-boubakr &
https://www.youtube.com/watch?v=ry5NmZVjIIs
96 Dans le mémoire qu’a consacré Ahmed Boulkhres à Anchad, il rapporte ce vers ainsi :

A qqneḍ, a ixf inu, mad d a tejmɛat ur llin!

97 Ibid.,
Iḥ idda ar kiḥ is issibukeḍ a ur sul allan
98 Ibid.,
Iḥ iḍuṛdẹ ṛ yan iggʷis s walli t iwalan
60

43-Tteslim (2)99

A lilaw…
Neḍaleb ak a mad d-ismun Ṛebbi, tteslim
A sllemeḥ, sllemen iḍaṛrẹ n, isllem wakal
A fad a(y) imurig ad ak d-ṛz ̣emeḥ aγaras
A(y) imi nu iḥ a ttnnḍamt, ara lus ̣iyyat!
A tnt amez ̣en willi daḥ lanin lɛuqqul
Imma γay-d n tarrahust ur a aqqʷayen yat
A k us ̣s ̣uḥ tili gigun ma ittus ̣s ̣u yan
Lɛdu aqqdim ur a gisen ittili laman
A yan iskern lɛib iḥ t ittu ka t iqqrem
Aḥhṛ ạ m a benadem zud lbḥeṛ tillas ukan
Ajjig ur tili, tuga ur a tnt ismmγay
Iḥ ira kra a k ikkʷned ifek awen tt i wawal
Icṛeḍ ak baba-k ad d-iḥyu meqqar immut
Ar ak iskar s ̣s ̣abat ula ḥ lγllat100
A taγawsa nnes ka gik ran ini tt ufan
Ini tt ur yufi kṛehun k wala awal nnun
A qqneḍ, a ul inu, mad d a tjmaɛat ur llin!
A yan ur tγdert iγder kʷn, iqlla laman
Immut lḥya, ittiyigis fell-asen laman
Ullah ar-d nettlɛab acku nella fell-am
A ddunit. Lixert, Ṛebbi ila(y) asent asafar
A taz ̣ult iḥ tt iga ufuss n yan i tiṭṭt
Iḥ idda ar kiḥ is ibukeḍ a ur sul llan
Iqqenɛa i tmmara d as isker ufuss nnes
Iḥ iḍdụ ṛdẹ ṛ yan iggʷis t willi t walan
Ikun a ljent iḥ yyi d ur yaγ s tz ̣allit
Is iɛuwwel utwwab 101 nnem ad ṛz ̣emen i yan
Igan ahwawi ḥ iggi n wakal ur issin
Mani s imdi lḥsab a is ̣ṛrẹ f ma nn-iwin
Ljent ur tlli s igiwer ula taz ̣allit
Ur tlli bla iḥ yad irḍa Mulana yan
Ukan ifek asen ḥ ljent mani ḥ a ttilin
Ullah ar d nettlɛab acku nella fell-am
A ddunit. Lixert, Ṛebbi ila(y) asent asafar
Ttṛez ̣a liman102 mladd ixsan iqqen ten yan
Alla(h)-iɛawen ar-d nuddu sslam lli fell-aḥ
A Ɛli u Lḥusyan, a zzin, iḥ k inn ukan z ̣eṛiḥ

99 C’est la version interprétée par rays Lahsen Id Hmmou. Vous pouvez l’écouter sur ce lienhttp://amargtop.com/fr/Amarg-
Aqdim/at_246_sousslive-Amarg-Aqdim-bobakr-anchad-lkist-n-yan-omhdar.htm &
https://www.youtube.com/watch?v=nRWghEQH9Dc . C’est la deuxième chanson pour être plus précis.
100 C’est plutôt : ar ak iskar s ̣s ̣abat mu laḥ lɣllat

101 Beaucoup de chanteurs disent abwwab. Ce qui est bien évidemment une grossière erreur. C’est plutôt atwwab qui est un mot on ne

peut plus amazigh.


102 Anchad disait plutôt ceci : ṛez ̣an aman
61

A nniḥ is d agllid, neknu ixf ar akal


Ad ak izayd Ṛebbi lxir a sselṭan nneḥ!
Nekki ṭṭaɛt n Ṛebbi d tinnek aḥ ukan lliḥ
Ad ak izayd Ṛebbi tagldit a Sidi sselṭan!
Isul ak tifyyi d ixsan a f lɛmmeṛ103
A tiddi n lɛud lbenz, asγar nnek a rriḥan
Ṛez ̣an iman104 mladd ixsan iqqen ten yan
Neslla i tasa nu zund tṛez ̣it aγanim
Neslla i ul inu zund yutt ufuss anas
Mlad tiṛez ̣i n lluz, a ul inu, kad tṛez ̣it
Tṛez ̣it tiṛez ̣i n lgrgaɛ mu qquren waman
A tṛez ̣amtt, a tasa, ḥ lfs ̣ul105 mmnɛanin
Iwiḥ aḍbib ar iggi nnes ur yyi tt iqqin
Iwiḥ aḍbib a yyi d dark ikk a(y) amaḍun
Imil ikḍu uḍbib immet, inker umaḍun
A man acfiɛ a k iga umaḍun a wayyaḍ?
Islla ukan umaḍun wa a lla(h)-ɛawnkum
A yall ixf, ar isiggil ma(y) asen t ittinin
Ullah ar d nettlɛab acku nella fell-am
A ddunit. Lixert, Ṛebbi ila(y) asent asafar
Idda ww-ad laḥ xtt-ad as kullu tns ̣ṛrạ f
Lqqis ̣t n ṭṭumuɛ ad ak ten kullu fasreḥ
A wanna dar ismgan iri tiwwiwin
A wanna dar illa walf iri telt-alaf
A wanna dar tasrdunt irin akiṭaṛ
A wanna dar ṭṭamubil iri ṭṭiyyarat
Lγreḍ n ddunit a gisen ifel yan ukan
A ṭṭemeɛ ur t d-itḥuddi abla malik-lmutt
Idda ww-ad laḥ xtt-ad as kullu tns ̣ṛrạ f
Lmutt ur tga askkṛeḍ a γwalli yyi tt iran
A tiwi nnbi Muḥmmad a rrasul, a(y) acfiɛ
A riḍayt n lwalidayen inu, γit aḥ!
*
Ihnna lḥal, ihnna zzman
Aynna ira iggru-d ur ixʷcin
Ihnna zzman, ihnna zzman

103 Ce vers m’est incomprétensible.


104 Là, Anchad a plutôt employé le mot aman.
105 Le sens de ce mot m’est inconnnu.
62

44-Tteslim (3)106

Neḍaleb ak a mad ismun Ṛebbi tteslim


Isllem aḥ isllem uḍaṛ isllem wakal
A fad imurig ad ad ak ṛz ̣emeḥ aγaras
Imi nu ara tanḍdạ mt, ara lus ̣iyyat
Ad tnt amez ̣en willi daḥ lanin lɛuqqul
Imma γay-d n tarrahust ur aqqʷayen yat
Lɛdu aqqdim ur a gisen ittili laman
A yan iskern lɛib iḥ t ittu ka t iqqrem
Aḥhṛ ạ m a benadem zud lbḥer tillas ukan
Ur jju gis tuga ur a tnt ismmγay
Iḥ ira kra a k ikned ifek awen tt i wawal
Icrreḍa-k baba-k ad d-iḥyu meqqar immut
Ar ak iskar s ̣s ̣abat mu laḥ lγllat
A taγawsa nnes ka gik ran ini tufan
Ini tt ur yufi kṛehun k wala awal nnun
Qqneḍ a ul inu mad d tjmaɛat ur llin
A yan ur tγdert iγder k, iqlla laman
Immut lḥya ittiyigis fell-asen laman
Ullah ar-d nettlɛab acku nela fell-am
A ddunit. Lixert, Ṛebbi ila(y) asent asafar
A taz ̣ult iḥ tt iga ufuss i yan i ittu tt
Iḥ idda ar k s-is ibukeḍ ur sul llan
A qqenɛa i tmmara d as walli tt iwalan
*
Ihnna lḥal, ihnna zzman
Aynna iggru-d ur ixʷcin

106 Cette version est prise du livre de Mohamed Oualkache, Tirruysa, Ed. Agadir Médias, 2012.
63

45-Ljent (1)107

Ikun a ljent iḥ yyi d ur yaγ s tz ̣allit


Is iɛuwwel utwwab nnem ad ṛz ̣emen i yan
Igan ahwawi ḥ iggi n wakal ur issin
Mani s imdi lḥsab, a is ̣ṛef mani iwin
Ljent ur tlli s igiwer ula taz ̣allit
Ur illi bla iḥ yad iṛdạ Mulana yan
Ukan ifek asen ḥ ljent mani ḥ ttilin
U LLah ar d nettlɛab acku nella fell-am a
Ddunit. Lixert, Ṛebbi ila(y) asent asafar
Ṛez ̣an igʷdar mladd ixsan iqqen ten yan108
Lus ̣iyyt n zzin iḥ k inn-z ̣eṛiḥ ukan109
Nniḥ is d agllid, nknu i ixf ar akal
Ad ak izayd Ṛebbi tagldit a Sidi sselṭan!110
Nekki ṭṭaɛt n Ṛebbi d tinnek aḥ ukan lliḥ
Ad ak izayd Ṛebbi tagldit a Sidi sselṭan!
Iṛz ̣a liman, mladd ixsan iqqen ten yan
Neslla i ul inu zun yutt t ufuss anas111
Mtad tiṛez ̣i n lluz ; ul inu ka tz ̣eṛit!
Tṛez ̣it tiṛez ̣i n lgrgaɛ mu qquren waman
A tṛez ̣amtt a tasa ḥ lqqful mmnɛanin112
Iwiḥ aḍbib ar iggi nnes ur yyi t iqqen
Iwiḥ aḍbib a yyi d dark ikk a(y) amaḍun
Imikk ikḍu uḍbib immet, inker umaḍun
Imil ikḍu uḍbib immet, inker umaḍun
Man acfiɛ a k iga umaḍun a wayyaḍ!
Islla ukan umaḍun, a llah iɛawn kem
A yall ixf, ar isiggil ma(y) as ittinin

107 Cette version est prise du livre de Mohamed Oualkache, Tirruysa, op. cit, 2012.
108 Dans le mémoire qu’a consacré Ahmed Boulkhres, il rapporte plutôt ce vers ainsi :
Iṛez ̣a liman, mladd ixsan iqqen ten yan
109 Ibid.,

Σli u Lḥusayn, zzin iḥ k inn ukan z ̣eṛiḥ


110 Ibid.,

Ad ak izayd Ṛebbi lxir a s ̣s ̣elt ̣an nneḥ!


111 Ibid.,

Neslla i tasa nu zund teṛez ̣it aγanim


112 Ibid.,

A teṛez ̣amt a tasa ḥ lfs ̣ul mmnɛanin


64

46-Ljent (2)113

Ikun a ljent iḥ yyi d ur yaγ s taz ̣allit,


Is iɛuwwel utwwab nnem ad ṛz ̣emen i yan
Igan ahwawi ḥ iggi n wakal ur issin
Mani s imdi lḥsab a is ̣ṛrẹ f ma nn-iwin
Ljent ur tlli s igiwer ula taz ̣allit
Ur tlli bla iḥ yad irḍa Mulana yan
Ukan ifeka (y) as ḥ ljent mani ḥ ttilin
Ullah ar d nettlɛab acku nella fell-am
A ddunit. Lixert, Ṛebbi ila(y) awent asafar!
Ṛez ̣an igʷdar mladd ixsan iqqen ten yan
Ɛli u Lḥusayn, zzin, iḥ k inn ukan z ̣eṛiḥ
Nniḥ is d agllid neknu ixf ar akal
Ad ak izayd Ṛebbi lxir, a sselṭan nneḥ!
Nekki ṭṭaɛt n Ṛebbi d tinnes aḥ ukan lliḥ
Ad ak izayd Ṛebbi tagldit a Sidi sselṭan!
Ṛez ̣an aman mladd ixsan iqqen ten yan
Neslla i tasa nu zund tṛez ̣it aγalim
Neslla i ul inu zund yutt ufuss anas
Mtadd tiṛez ̣i n lluz a ul inu kad tṛez ̣it
Tṛez ̣it tiṛez ̣i n lgrgaɛ mu qquren waman
A tṛez ̣amtt a tasa ḥ lfs ̣ul mmnɛanin
Iwiḥ aḍbib ar iggi nnes ur yyi t iqqin
Iwiḥ aḍbib a yyi d dark ikk a(y) amaḍun
Imil ikḍu uḍbib immet, inker umaḍun
A man acfiɛ a k iga umaḍun a wayyaḍ!
Islla ukan umaḍun, alla(h)-iɛawn kum
Yall ixf ar isiggil ma(y) asen ittinin
*
Alala ma k ijlan?

113 C’est la version originale de Boubaker Anchad. Si vous voulez l’écouter, cliquez sur ce lien :
http://www.imurig.net/fr/artists/anchad-boubakr
65

̣
47-Aḥbbud114

Bismi-llah urraḥman a k a Ṛebbi zzureḥ


Ikkes anḥ uḥbbuḍ luqqr, ikkes anḥ lɛaraḍ
Ikkes anḥ tamart, ur tt nela a lḥbab115
Ur nessin gʷma ula xali ula amddakʷl
Ula aḍdj̣ aṛ inu ; aḥlig inu af a ttazzaleḥ
Inna ḥ nufa ḍdṛ ebt ra tnt nutt nezmzzel ten
Iga benadem zund aṛam inddern ḥ tagant
Ur issen bab nnes ula amksa ula ayt lmuḍeɛ
Wanna d ka immaggar ṛez ̣emn imi iri a t ibbi
Ini ukan «ad anḥ iɛfu Ṛebbi», tqqent imi nnek!
Afulki iffuγ anḥ kem a ddunit, nekki qqenḍeḥ
Wanna d tmḥubbit ya(n) wass nγ sin ifel kʷn116
Amnḍrạ ḥ ddunit, i sul illa yan iṭṭafn
Yan uḥbib igan amεnawi, yili s lεaqql nnes

114 Cette chanson que je ne connaissais pas a été citée par Taira El-Hanafai dans le même article cité précédemment:
http://www.tairahanafi.com/archives/539 Mais si vous voulez l’écouter, cliquez sur ce lien :
http://www.youtube.com/watch?v=Rg_3w9zqykI. Elle a été aussi citée par par le A. El-Mountassir dans son livre, Amarg, publié chez
L’Harmattan en 2004.
115 Ces trois premiers vers ont été repris par un autre Boubaker tout aussi doué. Il s’agit bien naturellement de Boubaker Azâri dans sa

fameuse chanson : wacc aḥbbuḍd


116 Ici Hassane Idbasaïd dit plutôt ceci :

Yan d temḥubbit ya(n) wass nɣ sin inakeṛ kʷen


Amnḍrạ ḥ ddunit, i sul illa
Uḥbib igan amhawi ilin s lɛaqqel nnes?
66

48-Bu-salm117

Ahayli, waylayalla layda lalalay


A bismi-llah iga s ̣s ̣awab nebda s-isen
Yan uqqs ̣iḍ ra t nḍemeḥ nega as bu-salm
Ṣs ̣if-ad ḥaqqan mecaraken t ihwawiyen
Ku yan d aynna gis neḍemen ig bu-salm (i)
*
Ahayli, waylaylla layda layl
A tayri, talli f a ittus ̣s ̣u igʷilalen
Llah ayni ad d-is ur tbḍut ar d nes ̣ṛrẹ f
Imma a gʷma nu ddunit iqqan aḥ d ad nemmet
Yaggug yan trit a tasa nu, thwwelmt
Mamnek rad skereḥ a ten z ̣eṛeḥ ad thnnamt!
Nessṛmi s ̣beṛ f lḥubb n winu, ḥrẹ gn ul inu
A hlli a smammiḥ imma zzin yaggug fell-anḥ!
Yak ur d a tammara, kemmi, a mu nega winnem?
*
Ahayli, waylaylla layda layl
Ad am nn-geḥ afus, a zzin, a namez ̣ lxatem
Ur akkʷ nez ̣eḍaṛ ad dik sllemeḥ is d a k uteḥ
Urri-d ka darneḥ ra awen namez ̣ lxaṭeṛ
Inna igan lɛib nnun, nekkin, nebrra ten
Ad anḥ ur tbadelm, tettum ajmil inu!
Yan ismuddun awal ur iga abla a t nefel
Gar ajmuɛ ur igi yan a t ig ḥ imi nnes
*
Ahayli, waylaylla layda layl
Yan ismuddun awal ur iga abla a t nefel
Gar ajmuɛ ur igi yan a t ig ḥ imi nnes
Gguten willi kullu sngaran ibalisen
Gar afgan inna ḥ akkʷ illa llah ihnni ten
Gar ajdaɛ ra k id iluḥ, iṛez ̣ imikk nnek
Gar asγar meqqar ixlef iqqan-d a t nekkes
Ur igi abla a t inn neg i takat, ijder, laḥ t
***
I Ṛebbi a lbaz, ader-d i laryac nnek!

117 Cette chanson a été reprise par le chanteur tiznitois : Karim Anarouz. Vous pouvez la visionner ou l’écouter dans cette vidéo :
www.youtube.com/watch?v=X1fXJ03EApg&feature=youtu.be
Il faut juste rappeler ici que je possède la version originale de cette même chanson que vous pouvez consulter en cliquant sur ce lien :
,
https://soundcloud.com/lahsen-oulhadj/boubakr-anchad?utm_source=soundcloud&utm_campaign=share&utm_medium=facebook
Comme vous pouvez le constater, l’enregistrement est tellement mauvais qu’il est impossible de comprendre ce que chante Boubaker
Anchad. L’on va donc se contenter pour l’instant de l’interprétation de Karim Anarouz qui est, au demeurant, pas trop mal. Je dirais
même qu’elle est excellente. Par contre, si quelqu’un possède un eregistrement plsu clair, je suis toujours preneur.
67

A gik ur yili lkiber, sawel sinḥ!


*
U man a tgit, a udad, nera a k nit nessen?
Sameḥ at aḥ ur ujudaḥ i tγresi nnek
Nemaṭel i kabab ur riḥ tasa nnek
Ass nna gʷmereḥ ur a d-iwen ttmiqqireḥ
Ur kʷn kkeseḥ a laz ̣ inu ḥ tmkilt
Meqqar gisnt udi ra asent nesameḥ
*
I Ṛebbi a iz ̣knʷaḍ ḥada at afaten!
Imma azaγar izm a gis ittḥrrakn
Meqqar akkʷ gis ajjig, iluḥ tayyawt
A kʷn ur tawi ccahawa s tama nnes!
*
I Ṛebbi a lbaz, ader-d i laryac nnek!
A gik ur yili lkiber sawel s-inḥ!
Ur nessen ma tta azmez-ad tlkem luqqt!
Lxir iggut i benadem laḥ lxat ̣eṛ
Wanna d a tjmmɛat ḥ medden s a smummuyn
Ar ak ittzayad lhemm nnes i winnek
*
Iga(y) anḥ akkʷ Ilahi ḥ ṛrḥ ẹ mt nnes
Medden ka ur urin ad ilin ḥ ṛrạ ḥt
Ur nessen ma s a nesiggil a t nelkem
Ḥaqqan afgan ira ad lkemen tafukt
68

̣
49-Tiznkʷad ̣
118

Iḥ lli iga yan az ̣nkʷḍ, ar ismmxtir


Ar inna ḥ yufa tuga, ilkem tnti, iccen tnt
Walli igʷmern ar iḍ ineγ uccen, ma tnγit?
Ut az ̣nkʷḍ nḥ udad nḥ tut lbaz lḥuṛr(̣ i)!
Ur a ttajjamt yan a(y) itub, a tiz ̣nkʷaḍ,
A tbḍamt aḥ d baba ula immi γik-ad
A ttun itbiren tamunt iḥ iz ̣eṛan lbaz
Tbḍamt aḥ d baba ula immi γik-ad
A ttun id bu-yiḥya taccṛafin n Lguz119
Iḥ innukma lqqleb, lxla aḥ yalla yan
Iḥ innukma uḥbib, isnaqqes ̣ yan aḍaṛ
Lγṛeḍ a(y) iliqqn da gisen ukan ifel yan
*
Idalalaylaladaylaladalal
Alaladaylaladalala120
*
Lγreḍ a(y) iliqqn da gisen ukan ifel yan
Imma ccahwa, Agllid ur a tnt akkʷ ikmmil121
Meqqar ibna zzawit ibnu miyya n lbṛej
Meqqar isker tawayya ula miyya n ismg
Meqqar isker miyyat-alef n tili ḥ Lḥuz
Meqqar iseγa miyya n wajdaԑ igan lz ̣ṛeg
A(y) is ̣ḥan d lmufid, a(y) isllek yan ukan!
*
Idalalaylaladaylaladalal
Alaladaylaladalala

118 Si vous voulez écouter cette chanson, cliquez sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?v=Emdxu1LCqEo&feature=em-
upload_owner-smbtn
119 Je ne connais pas du tout le sens de ce mot.

120 C’est le refrain.

121 Selon Rachid Ramzi, qui connaît bien le repertoire d’Anchad, il m’avait dit que ce passage a été supprimé dans la chanson

originale.
69

50-Tayyuga (1)122

A yan dar tayyuga d imassen


Ullah ur sar ikkrez inna ira123
Ullah ar yuf, a uldi, yan ka
Ittbuwwahn, ifek awen tt a ddunit a
Ifek awen tt a ddunit-ad
Iffeγ ṛrụ ḥ ixsan, Llah isamḥ!
A(y) immi ḥnna mad riḥ bendam!
Wanna mu ur saswa d lԑaqqel inu
Lԑaqqel ibḍa t Ṛebbi mkda ira
Illa ma tunnit ifawn, kra illas124
Lԑaqqel imun-d tillas ka ijlan125
A tasa, wa benti, ḥnnu ukan!
Imma tarwa n medden d ar ffalen
Wa Sidi Ḥmad u Musa keyyin a igan
Lԑin aqqdim lliḥ ad d-nettagʷm
A yyi gik ur iγres Mulana ṛṛja! ̣
126

Amin incaԑllah, wa idum ṛrḍ ạ !127

122 Vous pouvez trouver cette chanson dans ce lien avec une traduction en français et en japonais. Vous n’avez qu’à cliquer sur c e
lien : www.aa.tufs.ac.jp/~odaj/berberes/Boubakr_Anshad_98521.pdf
123 Refrain.

124 Dans le mémoire qu’a consacré Ahmed Boulkhres, il rapporte plutôt ces deux vers ainsi :

Illa mad nit ifawn kra illas


125 Avant ce vers, Ahmed, Boulkres rapporte cet autre vers :

Lɛaqql imun d tifawt kad ittehnnan


126 Ibid.,

A yyi giwen ur ixs ̣s ̣i walu n ṛr ̣jạ

127 Ici il ajoute deux autres vers.


Amin incaɛ-llah a(y) imun lhna
Ɣres yyi s tagut nγ lqqbelt
Lliḥ yyi tegit d umagus ijṛeḥn
70

51-Tayyuga (2)128

Bu-tayyuga d imassen
U Llah ur sar ikkrez inna ira!
U Llah ar yuf, a uldi, yan ka!
Ittbwwahn, ifek awent a ddunit sar
Iffeγ ṛrụ ḥ ixsan, Llah isameḥ!
Unniḥ lbḥeṛ yusi-d kullu (…)129
Afus i lmncaṛ asγar ifred
Unniḥ itbiren ḥ umalu zuzwan
(…)130
Ar unniḥ yan ujjig ifulkin
Inawa t yan a t id issutel
Wi tasa nnes a tjji ḥ umarg
U Llah, wa ḥeqq-Ṛebbi ar nn-z ̣eṛiḥ
Ya(n) uz ̣nkʷḍ, a xuti, iγleb udm nnes
Ayyur iḥ d-ikka f iz ̣ilalen
Imma ccahwa γid (…)
Wa tasa neg ahiyyaḍ, nesiyyeḥ
(…)131

128 Il s’agit de la version originale que je possède sous format MP3.


129 Il est impossible de savoir ce que Boubaker Anchad chante ici.
130 Idem.

131 Idem.
71

52-Lfayda ḥ ddunit132

Ay-lli z ̣eṛiḥ wad anḥ iran ar as ttrwaleḥ


A giḥ iz ̣eṛa d-x nttan wad riḥ ar yyi ttrwaln
Amarg, amddakʷl n udm Ṛebbi, sqqsa ginḥ
Ijṛrẹ b yyi d Ṛebbi, a gar tasa, ar yyi tssiḥilt
Ma f ur nesγer, d-x nekkin, tasa nu f usmmun inu!
Drraḥ133 yan isγern ixf nnes, a cciki, ur t myareḥ
Ddunit tga bdda tuknit, tili ixf iqqurn
Σmmeṛen ten madden, yan mnnaw ukan a s ifaqqen
Lfayda ḥ ddunit, yan trit ur a k ittiri
Ula iga k d yat acku keyyin a t issmγurn
Ufiḥ yan ddwa isggʷra-ad, riḥ a(y) awen t nemel
Wanna trit agʷin a tmunm, fel t ar kʷn yiri
Ikka tt inn iḥ z ̣eṛan isan amawal, ttḥiyyaṛen
Imma yan wass z ̣eṛiḥ ayyis ay-lliḥ ukʷin ayda n medden
Tettma lmaḥabba ḥ medden, itmma gisn ula ssiɛr
Ikcem lγucc atay, ikcem s ̣s ̣kkʷaṛ, ikcem amarg
Ikcem lmuḥibbin ur sul qqnɛan i tamunt
Lfayda ḥ ddunit, yan trit ur a k ittiri
Ula iga k d yat, iḥgeṛ k lliḥ a t tssimγurt
Lɛaqql iḥ isdullan yan ur ili isafaren
Llah laḥdd, a tayri nu, ma f yyi tzzimz ̣it?
Ar sγʷaynt ad d-neknu ixf inu i walli t ittalln
Ar ittɛdal awal ar tt isxser zun iḥ ṛeẓiḥ
Wanna d-ibna Ṛebbi s lḥnant, yusi takufant
Lfayda ḥ ddunit, yan trit ur a k ittiri
Ula iga k d yat acku keyyin a t issmγurn134
**
Lliḥ z ̣eṛiḥ wad anḥ iran ar as ttrwaleḥ
Lliḥ iz ̣eṛan d-x nttan wad riḥ ar yyi ttrwaln
Amarg, amddakʷl n udm Ṛebbi, kʷti anḥ
Ijṛrẹ b yyi d Ṛebbi, a gar tasa, ma f yyi tssiḥilt!
Ur nesγer, d-x nekkin, tasa nu f usmmun inu
Drraḥ yan isγern ixf nnes, a cciki, ur t myareḥ

132 Vous pouvez écouter cette chanson, interprétée par la très belle voix d’Ali Chouhad, en cliquand sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=Lgdj0Ri718c
133 Le sens de ce mot m’est inconnu.

134 Jusqu’à ce vers, Chouhad en a fait une interpretation a capella.


72

Lfayda ḥ ddunit, yan trit ur a k ittiri


Ula iga k d yat acku keyyin a t issmγurn
*
Lfayda ḥ ddunit, yan trit ur a k ittiri
Ula iga k d yat acku keyyin a t issmγurn 135
*
Ufiḥ yan ddwa isggʷra-(y)ad, riḥ a(y) awen t nemel
Wanna trit agʷin a tmunm, fel t ar kʷn yiri
Ikka tt inn iḥ z ̣eṛan isan amawal, ttḥiyyaṛen
Imma yan wass z ̣eṛiḥ ayyis ay-lliḥ ukʷin ayda n medden
Lfayda ḥ ddunit, yan trit ur a k ittiri
Ula iga k d yat acku keyyin a t issmγurn
*
Tettma lmaḥabba ḥ medden, itmma gisn ula ssiɛr
Ikcem lγucc atay, ikcem s ̣s ̣kkʷaṛ, ikcem amarg
Ikcem lmuḥibbin, ur sul qqnɛan i tamunt
Lfayda ḥ ddunit, yan trit ur a k ittiri
Ula iga k d yat, acku keyyin a t issimγurn
*
Lɛaqql iḥ isdullan yan ur ili isafaren
Llah laḥdd, a tayri nu, ma f yyi tzzimz ̣iyt?
Ar ittɛdal awal ar tt isxser zun iḥ ṛeẓiḥ
Wanna d-ibna Ṛebbi s lḥnant, yusi takufant
Lfayda ḥ ddunit, yan trit ur a k ittiri
Ula iga k d yat acku keyyin a t issmγurn
**

135 Ces deux vers sont le refrain.


73

53-Timimin136

Iḥ d, a ccahwa nu, tugʷit ula yyi ttuqqrt


Ad ur nezzri s lmizan ma f nettnḥiccim
Ad d-urriḥ s lmufid, a nesala taz ̣allit
Yak ayyis inu tmḍit kullu timimin?
Wa yat taḍfi kullu giwen illan a(y) aman
Is ukan kkuz ̣(…) ar kʷn issiwid
Giḥ i ccahwa i ismg ur yyi tsker manmk
Is a tnt iktay Ṛebbi d anḥ ixleqqn ya wass
Wida hrecenin ḥ medden ffeγen t i, walakin
Ula tid ɛdelnin, iggut ma yyi ixas ̣s ̣an
Takʷmmact ur tt ugʷiḥ, micc ur as ufiḥ
Iqqur yyi nn lɛaqql ḥ itran ḥhṛ a (y) azal
Mkann iqqur lγṛeḍ isaffen ḥ lwaɛin (??)
Iγar lyṛeḍ i tuga ḥ maṛṣ tawi sis
A ṛrj̣ ạ a ixlf ujjig nnes a iḥyu wakal
Awiḥ, a ṛṛja,̣ s tmazirt inu a tnt lkemeḥ
Atbir zi ignna aḥ ilul, aḥ ittmtat
Amud n lmaḥabba ḥ ixsan nna ḥ llan
Ur igi aɛdaw, ur igi ṣṣḍiq; awi fell-as
Imurig d-x nettan iggut ma iskar i yan
A labudd ad d giwnt ibayyn a tasa nnaḥ
A fiss, a bi-lillah, ixf inu a mi t nniḥ!
Giḥ-nn ixf inu zund ifrawen n uγanim
Anniḥ-nn ad ukan iddan ar ten issusun
Giḥ-nn ixf inu zund az ̣ṛu lli n lucaṛat
Ut at kullu a mad it ̣tfn ̣ ma s aḥ ikkat
Aynna ira Ṛebbi ginḥ ura nekkʷnin nera t
Ffuγ, a tayri nu, γid ḥ luleḥ, tuqqrt aḥ!
Ur a k iḥgeṛ ḥ medden γar aytma-k ukan
Lɛud-lqqmaṛi γid aḥ t ismmγi wakal
Aγrum ad d sisen ssrγan willi t ittafan
Lɛnbeṛ, d-ḥ nettan, lberr ka ḥ ila ttaman
Imma ḥ lbḥeṛ, ma mi igan, ur ten issen yat
Aynna is nn-ittaggug uγrum as ittimim
Aynna is nn-ittaggug uḥbib as ittrwus

136Vous pouvez écouter cette chanson en cliquant sur ce lien :


https://www.youtube.com/watch?v=xI7hxjsmK18&list=PLbb9wDgacbw__LSJY0QrPC3ejdG2Tq9dz&index=2
74

Ayyur n d-yyiḍ n tuz ̣z ̣umt n wayyur n ṣṣif


Aynna s nn-ittaggug usfiw i fertllis (??)
75

54-Tayri137

Alalaylaladalaylali
Is d a tayri labudd a nḥrim?
Ad am nsnil Ṛebbi d nniyt
Gan icahman ccṛuḍ n tayri
A γaynn af tent d-iffuγ lɛaqql
Nekki, ḥmdeḥ i Ṛebbi da yyi iran
Iga yyi lɛaqql inu d usufγ
A ra s nsduqqur azal iḥman
Izmzl t waḍu ḥ ijaṛifen
̣
*
Is d a tayri labudd a nḥrim?
Ad am nsnil Ṛebbi d nniyt138
*
Nekki, ḥmdeḥ i Ṛebbi da yyi iran
Iga yyi lɛaqql inu d usufγ
A ra s nsduqqur, azal iḥman,
Izmzl t waḍu ḥ ijaṛifen
̣
Nekki, ḥmdeḥ i Ṛebbi da yyi iran
Ikres i ccbab inu ḥ ifilwi
Ajjig n lmaḥabba d laysmin
A riḥ tent tet ̣t ̣afen iɛccaqqen
*
Ikres i ccbab inu ḥ ifilw
Ajjig n lḥubb d laysmin
A riḥ tent tet ̣t ̣afen iɛccaqqen
Ḥaqqan is d Ṛebbi ad aḥ idɛan
Kullu ma ibayynn iḥ ussusm
Yan icahman ccṛuḍ n tayri
A wa yann af tent d–iffaγ lɛaqql
*
Yan icahman ccṛuḍ n tayri
A wa yann af tent d–iffaγ lɛaqql
Isiyyaγen, a id bab lamwal,
Yan daḥ iskern kra ziyyn t
Γ ass-ad ur γar issaγ ulawen
Ar a issilwiγ xtid a qqurnin

137 Cette chanson est une reprise d’Ali Chouhad.


138 Il s’agit du refrain.
76

*
Γ ass-lli ḥ ikcem ṭṭmɛ ijaṛifen
̣
Γ ass-lli ikcem ṭṭmɛ iγariwen
A talla ṛṛbaɛiyya ḥ ifassen
A ṛṛiḥan laṣili d lyasmin
Wa laman ur ti gis nγin acku
Wanna d-nekkes, nekk, ad igan lxyar
Wa zud tazzwit, ajjig n maṛṣ
Ur a sul ttmuddut ….139
*
A ṛṛiḥan laṣili d lyasmin
Wa laman ur ti gis nγin acku
Wanna d-nekkes, nekk, ad igan lxyar

139 La fin de ce vers n’est pas très claire.


77

55-A yyih a wa yyih!140

A yyih a wa yyih, bismi–Llah-uṛrạ ḥman ad sawleḥ (a)


A yyih a wa yyi, wa la la ida la la la la
A yyih a wa yyi, a laḥbab, dduɛa f Ṛebbi iḥ nemmut !
Mqqar nit kkan idraren ger-at-neḥ
Wanna iran lḥubb inu a dids nmun
Wanna ten ur irin, nekkʷni Llah ihnni t!
A(y) aḥbib inu, eg at ḥ lqqelb nnun!
Mqqar fellak nγayb is ng winnun
A(y) aḥbib t ̣t ̣mɛ a ur ili ger-at-neḥ!
Ṭt ̣umuɛ dar lbiɛucra aḥ itabayan
Imma lmuḥibba, ini ifγ akkʷ nger-at-un
A yyih a wa yyih, wa la la ida la la la la
A yyih a wa yyih, tasa nu, a ur tallamt iqqan d lḥaqq ̣
Iḥ ur illi ḥ ddunit, ili ḥ lixert
A(y) aḥbib, Ṛebbi a kʷn id felli idawmn
Anniḥ ya utbir umlil igʷn ukan
Ṣs ̣aḥt ur t lin, ur t icca ibla rric
Ziγd ans ̣ḥab nnes a t ihwwuln ( i)
A yyih a wa yyih, wa la la ida la

140 Cette chanson a été reprise par Lhoucine Amntag.


78

Bibliographie:

Livres:
Omar Amarir, Al-cciâr al-amazighi al-mansub ila Sidi Ḥammu al-Ṭalib, Casablanca, Ed.
Province, 1987.
Ahmed Amzal, Amanar, Imprimerie centrale, Rabat, 1968.
Abdallah El-Mountassir, Amarg, Chants et poésie amazighs, Ed. L’Harmattan, Paris,
2004.
Mohamed El-Medlaoui, Rafԑ al-ḥijab ԑan maγmuz al-ttaqafati wa al-adab, Ed.
KawtarPrint, Rabat, 2012.
Mohamed Oualkache, Tirruysa, Ed. Agadir Médias, Agadir, 2012.
Mémoires de recherche:
Ahmed Boulkhers, La poésie de Boubaker Anchad : étude et analyse, Université d’Ibn
Zohr, Agadir, 1991.
Articles :
El-Hanfi Taira, Rays Boubabker Anchad, http://www.tairahanafi.com/archives/539
Anthologie des rwayes, publication du Ministère de la culture du Maroc,
« http://www.maisondesculturesdumonde.org/sites/default/files/albums/booklet260023.p
df »
René Basset, Le poème çabi en chelha,
« http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k5838813m/f10.item.zoom »
Harry Stroomer, Sidi Hmad u Musa of Tazrwalt, «
http://www.berberemultimedia.fr/bibliotheque/ouvrages_2005/Stroomer_EDB19-20.pdf
»
Sites Internet :
www.youtube.com
www.dailymotion.comm
www.amayno.com
www.amargtop.com
www.imurig.net
www.amargzik.com
www.gallica.bnf.fr
www.fr.scribd.com
www.soundcloud.com
79

Sommaire:

____________________________________________________________________________ 1
Préface : _____________________________________________________________________ 4
La transcription utilisée dans ce livre : ______________________________________________ 9
1-Amḥḍaṛ(1) _________________________________________________________________ 10
3-Amḥḍaṛ (2) ________________________________________________________________ 12
4-Tazzwit (1) _________________________________________________________________ 14
5-Tazzwit (2) _________________________________________________________________ 15
6-Tazzwit (3) _________________________________________________________________ 16
7-Tazzwit (4) _________________________________________________________________ 17
8-Tazzwit (5) _________________________________________________________________ 18
9-Tazzwit(6) _________________________________________________________________ 19
10-Tazzwit(7) ________________________________________________________________ 20
11-Udad (1) _________________________________________________________________ 22
12-Udad (2) _________________________________________________________________ 23
13-Udad (3) _________________________________________________________________ 24
14-Adllal d urkkab (1) _________________________________________________________ 25
15-Adllal d urkkab (2) _________________________________________________________ 26
16-Adllal d urkkab(3) __________________________________________________________ 28
17-Adllal d urkkab (4) _________________________________________________________ 29
18-Adllal d urkkab (5) _________________________________________________________ 31
19-Awal uḥbib (1) _____________________________________________________________ 33
20-Awal uḥbib (2) _____________________________________________________________ 34
21-Awal uḥbib(3) _____________________________________________________________ 35
22-Awal uḥbib (4) _____________________________________________________________ 37
23-awal uḥbib (5) _____________________________________________________________ 38
24-Ar yalla usγar(1) ___________________________________________________________ 39
25-Ar yalla usγar(2) ___________________________________________________________ 40
26-Lmutt labddd nnes(1) _______________________________________________________ 41
27-Lmutt labdda nnes(2) _______________________________________________________ 42
28-Lmutt labdda nnes (3) _______________________________________________________ 43
29-Lmutt labdda nnes (4) _______________________________________________________ 44
30-Ccahwa (1) _______________________________________________________________ 45
31-Ccahwa (2) _______________________________________________________________ 46
32-Winu, (1) _________________________________________________________________ 47
33-Winu, (2) _________________________________________________________________ 49
34- Zzin(1) __________________________________________________________________ 50
35-Zzin (2) __________________________________________________________________ 51
36-Zzin (3) __________________________________________________________________ 52
80

37-Atay (1) __________________________________________________________________ 53


38-Atay (2) __________________________________________________________________ 54
39-Igider (1) _________________________________________________________________ 56
40-Igider (2) _________________________________________________________________ 57
41-Igider (3) _________________________________________________________________ 58
42-Tteslim (1) ________________________________________________________________ 59
43-Tteslim (2) ________________________________________________________________ 60
44-Tteslim (3) ________________________________________________________________ 62
45-Ljent (1) __________________________________________________________________ 63
46-Ljent (2) __________________________________________________________________ 64
47-Aḥbbuḍ __________________________________________________________________ 65
48-Bu-salm __________________________________________________________________ 66
49-Tiz ̣nkʷaḍ__________________________________________________________________ 68
50-Tayyuga (1) _______________________________________________________________ 69
51-Tayyuga (2) _______________________________________________________________ 70
52-Lfayda ḥ ddunit ____________________________________________________________ 71
53-Timimin __________________________________________________________________ 73
54-Tayri ____________________________________________________________________ 75
55-A yyih a wa yyih! ___________________________________________________________ 77
Bibliographie: ________________________________________________________________ 78
Sommaire:___________________________________________________________________ 79

S-ar putea să vă placă și