Rufin d'Aquilée (034.?-0410?). Tyrannii Rufini, aquileiensis presbyteri, Opera omnia [De Benedictionibus Patriarcharum libri duo.

Commentarius in Symbolum apostolorum. Historia

monachorum. Historiae ecclesiasticae libri duo. Apologiae in S. Hieronymum l.... 1849.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGLE

CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA DNIVERSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OIUNIMISS. FATRVM, DOCTORUM SGRIPTORUMQDE ECGLGSIASTICORUM

QUl

AB MYO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA

FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQUJE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICJETRADITIONISPER DUODECIMPlUOHA
ECCLESIJE S^ECULA,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS
, 1NTER SE CUHQUE NONNULLIS CODICIBUSMANUSCRIPTIS COLLATAS,
PERQUAM DILIGENTERCASTIGATA;
COHHENTARIIS
DISSERTATIONIBUS, LECTIONIBUSQUEVARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA;
OHNIBUS OPERIBUS POSTAHPLISSIMAS EDITIONES QU.ETRIBUS NOVISSIMISS.ECULISDEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS,AUCTA;
INDICIBCSPARTICULARIBUSANALYTICIS,SINGULOSSIVETOHOS,SIVEAUCTORES ALICUJUS HOHENTI
SUBSEQUENTIBUS,DONATA;
CAMTULIS1NTRA IPSUMTEXTUH RITEDISPOSITIS,NECNON ETTITULISSINCULARUM FAGINARUM HARGINEHSUPERIOnEM
DISTINGUENTIBUS
SUBJECTAHQUE MATERIAM
SIGNIFICANTIBUS,ADORNATA *,
OPERIBUS CUM DUBIIS
TUMAPOCRVPIIIS,ALIQUA VEROAUCTORITATE INORD|NEADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAUPOLLENTIBUS,
AHPLIFICATA;
DUOBUS INDICIBUSGENERALIBUSLOCUPLETATA : ALTEROSCILICET RERUM, QUOCONSULTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUEPATRUH INQUODLIBET THEHASCRIPSERIT UNOINTUITU CONSPICIATUR; ALTERO
SCRIPTURiE SACR/E, EX QUOLECTORI COMPERIRE SITOBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBUSOPERUM SUORUH LOCISSINGULOS SINGULORUU LIBRORUM
SCRIPTURJETEXTUS COHMENTATI SINT.
EDITIO
ACCURATISSIMA,C/ETERISQUEOMNIBUS FACILE ANTEPONENDA,SI PERPENDANTUR : CIIARACTERUMNITIDITAS
CIIARTIGQUALITAS, INTEGRITASTEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RKCUSORUM TUHVARIETAS I
TUMNUMERUS, FORHA VOLUHINUH PERQUAM COHHODA SIBIQUEINTOTOOPERIS IMT.URSU CONSTANTEIT
SIUILIS,PRETIIEXIGUITAS,
PR£SERTIMQUE ISTACOLLECTIO,
UNA, METIIODICA
ETCIIRONOLOGICTFT^ZTN^
SEXCENTORUH FRAGHENTORUH OPUSCULORUMQUE HACTENIIS HICILLICSPALLSORUM,/ /^V^A
PRIHUH AUTEM IN NOSTRA EX OPERIBUS
BIBLIOTIIECA, AD OMNES .ETATES, / * / CP \<5\
LOCOS,LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS,COADUNATORUM. / -— \^N'>

SERIES PRIMA,
IN QUAPRODEUNTPATRES,DOCTORES ECCLKSI^LATiN.
SCRIPTOKESQUE
A TERTULLIANOAD GREGORIUMMAGNUE
ACCDRANTE J.-P. MIGNE,
COMPUIORUll
[CURSUCll U»SDIGULOS
SCIEKTWB
KCCLESUST1CA!
RAMOS
EDITORE.

PATROLOGL-E TOMUS XXI.

RDFINI, PELAGII, COELESTII,

H-ERETICORUMQDE JULIANI ET ANIANI
TOMUSUNICUS

PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,

1N VIA DICTA D'AMBOISE,PRES LA BARRIERE D'ENFER,
011 PETIT-MONTROUGE.
18W
 TYRANNH

RUFINI

AQMLEIENSIS PRESBYTERI

OPERA OMNIA

QILE DE SUO ELUCUBRAVIT,

COIXECTA,ORDINATEDISPOSITA
, AB ALIENISSEJUNCTA, AUCTA,ET AI) MSS. CODICES
QUAMPLURIMOSNECNONVETUSTIORES , NOTISATQLIC
EDITIONESCASTIGATA
OBSERVATIONIBUSCONTINENTERILLISTRATA, ^fl!
/0-
STUDIOACLABORE l**f $F
©(Dmastacaa ^&iLiyiiasiia » fet
VERONENSIS
PRESBYTERI, ^*>ii
HOVI8BIME RECEN8UIT, CORREXIT, EDIDIT

3.-^5. SSKicjne.

ACCEDUNT

PELAGII, CCELESTII, JULIANI ET ANIANI HMIETICORUM

SCRIPTA QUJE SUPERSUNT,

IIIC TANTUMMEMORATA,ALtBl A NOBISEDITA

TOMUS UNICUS.
PRIX: 8 FRANCS.

PARISIIS VENIT, APDD EDITOREM,

IX yiA DICTA D'AMBOISE,PRES LA BARRIERED'ENFER,
ou PETlT-llONTROUGE.

1849
 ELENGHUS OPERUM

QUJE IN HOC TOMO XXI CONTINENTUR.

UUFINUS.

De Rencdiclionibus Palriarcharum libri duo. col. 295

Commentarius in syuibolum apostolorum. 3!5
IKsloria monachorunv 387
llistori.-c ecclesiaslica; libri duo. MSl
Apologisc in S. Hieronynium libri duo. 541
Apologia altcra ad Anastasium papam. G23

OPERA RUFINO ASCRIPTA.

Commcntarius in LXXV psalmos. 633
Commentarius in Osec, Joel ct Amos. 939
VitaS. Eugenias. 1105
Libelli duo dc Gde. 1123

PELAGIUS, JULIANUS, C03LESTIUS ET ANIANUS.

Horum ba^relicorum mcmoranlur lantum opcra alibi a nobis edita.

Ex lypisMIGNE,an IVii M nirouge.

 ANNODOMINICCCCX.

RUFINUS

AQUILEIENSIS PRESBYTER.

NOTITIA EX SCFKENNEMANNO

(BibliothecaPatrum Latinorumhislorico-litieraria).

§ -I. Yila. jA el amore innutritam el aniniis ofliciosissimiscon-

Cognomendiversissime scribi solet Toramis, Tur- glutinalam. Sed anlequani baptismuin Rufinussusci-
ranius, Tyraniiius. Annus nalalis ejus a Bloridello peret, hic in Oriontem profectus esl, cujus visendj
scriplus esl 543. Fontaninus, quem nos in ailum- desiderio etiam Rufinus flagrabat. Opportune igitur
branda linjns doctoris viia potissimum sequeinur a, acciilitut S. Melania, nobilis Romana, llierosolymain
nullum delinire audet, Concordiam tamen pairiam proficiscendi consiliuin cepissel, cui coniilem se
iribuit, cujus rationes non magis expcdilas esse eodem quo baptizatus erat anno Rufiiius adjunxit.
quam anni nativitatis de Rubeiscensel. Atlullaselate Roma anno 571 relicta, Alexandriani onno 572,
Aquileiam se coniulii, monaslicte vivendi regtilae in vivente adhuc Alhanasio, applicuerunt. iihic mona-
monasterio quod Alhanasii insliiutioiiihusprimordia chosjEgypii invisit Ruflnus, cujus nmitium scmel
debcbat noineii datnrtis, ibique posi aliquot lemporis iteriimque ad se in eieinum pcrlaliim Ilieronyinus i.i
spaiimn lilleris et fidei Christianse fonmilis addi- ^Egypto moranti signilic.it c. Et cum Aiiaiti, Atlia-
scemlis coiisecratum baptizatus est a Chromatio nasio morliio, duce Lucio Alexandrina*sedis inva-
presbytero, digniorem forie tunc inter Aquileicnsis sore, nefanda immanilale et omni 1'acinorunigenere
F.cclesiae presbyteros locum tenente, ministraule in ortbodoxos Alcxandriaeet per eremum ssevireni,
arcliidiacono Jovino et susceplore Eusebio diacono, B ipsuni quoquc furenlis tempcslalis calamilas feriitd.
qui antea cateehesi illum imbueratb. Inlra hoc lem- Tandcm, sex niensibus in./£gypto eiim Melaniatrans-
ptiscuni S. llieronyino,[quiei ante iier in Gallias ali- actis, cum ealem monachos confessores cxsilio
quantisper in eoclein monasterio comnioratus esse mulclatos in Palaestinamcomitatus cst, uhi IIIi qui-
videlur, ct post reditum ibidem substilit, arctam dem ciica Diocaesareamconsedcriuil. Melaniabrevi
ainicitiam conlraxit mutuse virlutis contemplaiione post anno 375, post v Cal. Apriles, tit Fontanino

" Jusl. Fonlaninus. archiep. Ancyranus, Hisloria b Ita Rubeus, cap. "2, p. 8 sqq., verba Rufini iu-
litterariaAquileiensi,quaequinque libris cnnstat, et vect. 1, n. i, apte et ritibtis Kcclesiaruinconvenien-
post moriein auctoris Romse 1742-4, publici jnris ter iiilerpretatiis cst additque, incertumesse, t/ua de
fada esl, opiime et copiosissime de liufini rebus causa Valerianusepiscopusabfueiit, sed non dnbilan-
ge-tis, scriptis eorumque codieibus Mss. et eilitis dum qnin post btipUsr.mmItu/inus ad illum adduclus
disseruit. Non pauca tainen diligentius excussit et fuerit, sacro tlirismatc ungeiidus. Secus Fontaninus,
explorala rctulil Joan. Franc. Bcrnard. Maria de baptzaium a Yaleriano ep.t susceptoiiuus baptistni
Rubeis accuratioris doclrinae laude insignis in libio Cliromalio, Jovino et Eusebio, scribit.
inscriplo : Disserlationesduw, quarumprima de Tnr- <•Ep. 1, al. 41 ; 2, al. H.
ranio seu Tyrannio Rufino monachoct presb., allera
de velustis liturgkis aliisquesacris rilibus; Veneliis, C «>Rnf. Apol. I. II, cap. 5, ubi horrendam istam
1754-4. lliruniqiie invicemnon sine inolestia contu- ortiiodoxoiuiii stragem crucniis coloribus descriliit,
limus, qux-queRubeus certius vel verisimilius expli- et ?e quoque oppressornm m passionibus socium
ca^-set, aut adoptavimus stalim, aut adnolare non fiiisse dicit.
nesleximus.
• Nounullain hac Notitiaemendarevel etiamresecarenecesse ex suo in calholica.o
habuimu;,quseScbcenemaimus
fidem odio videtur.EDIT.
expressisse
PATHOL.XXI. i
 II RUFINUS AQI ILEILNSIS PKESBYTER. 12
placel ", Hierosolymam contcndl, Hufinus autcin A Hieronyrnus n in solum tit respuere se Origenis
Alexandriam repciiii. ibiqne sex anno; in consorlio Iwreses oinnibus lestalum faceret, S. Epiphanio
el in.-iiiutione Didymi et aliortini iiinc Alexandrise (Origenis 11 Jounnis adversario) atlliacsit, sed per
floronijiim doctorum versatus esl, Origenisque iu- mouaclios etiam Bethleemiticos , quod monas-
genium adamare ccepit, tametsi non omnem ejus terii unius couditor esset Epiphanius , in paries
doctriiiam amplcxatus videri debet. Rediii Ilierosoly- ejus pertrahebatur. Rulino autem, cui per septcni
mam, sicum Fonlaiiino calculoni poncre institueris, fere annos cuui Joanne familiaris consuetudo inter-
anno377 ; hic enim sextus eurrebat a primo ejus in cesserat, quique ab eodem haud dubie presbyler
./Egyptum advcntu b, lediilqueeo aniino, ut tolum ordinatiis . rat, non temere licebat ab eo revelli. Li-
se deinceps vil;e moiinslica; traderel, cellulasqiic in- ligatum est utrinque aniniis infesiis, aliisalia suppe-
habilavii in monle Oliveti, qua: ab aliis etiam quam- lente irascendi causa. Nam Fpiphanius lanquam Ori-
plurimis inoiiachis Ircquentabaiilur. Ilierosolymis in genisiam Joannem insectari; Joannes ordinaliom;
varias adjacentes regiones ad visendos exiinios viros Pauliniani frairis Hicronymi in presbyterinn ab
cxcurrii, fortasse etiam Alcxandriani iierum cuin Epiphanio in paroscia sua facla juri suo inique de-
Melania , quani circ.i idem tcnipus /KgypUiin teien- iractum esse, urgere; Hieronymns non vanamomnino
disse constat. Dein pluns annos cuin Mclania in JBfuisse suspicionis de Origenis h;cresi in se ex fauii-
omnis generis hom.nilnis illuc piclatis causa advcn- liariiate cum Rufino aliquando subnatic caiisam sto-
tantibus liberaliler excipiendis imperdii. Jnienu machari, idque impense dolere, quod hominem anii-
Hieronymuni ipsnm ct ainicos vetcri ac diuturna ciiia sit prosecutus, qui occulte hacresibus despon-
neeessitudine copulatns miituoque allerius videndi suiii habuisset aninium. Addita est indignationi Imic
dcsiderio, diim propius invicem admovei entur, sus- fomes epislola ab Epiphanio de ordinalione alieno
pensos, mira qu.cdam casuuin ei evenluum con- loco a se facta ad Joannem Hieros. scripta, quam
nex-ii»idenlidem disiraxit, non aliter ac. si occnlta llieronymus in Eusebii Cremonensis Grsecisermonis
aliqtia vis hac ipsa divisione animorinn con- ignari gratiain inque privatos usus ul homini in ino-
junctioni prospcxisset, quani ruptain iri ipsorum nasterio suo versanti laiinam reddiderat, sed quae
congressibus pincsenlirel. Nam ciim primum in Pa- furto ablala ad Rufinum pervenerat eique occasio-
laislimm Riifiniis adventasset, adlme in eieino dc- neiii dederat in interprete si non malignitatem re-
gebat Hieronymiis, sed litteras aniicitia; veteiis, prehendere, ceile desiderare veritatein. Hieronymus
quam Aquileie olim strinxerant, lesies anno 573 autem segrius hoc pati, quod Itiifinus luvreseos ac
sestate media ab Hieronymo scripias iliidcm recepit. dogmatnm perversionis insimululus nihil respondere
Dum in ./Egypto litteris operam navarel liiilinus, ali- (G ansus sit : inlerpselein lacerurel, tle syllabis caiumnia-
quanuiii Anliochhe Hieronymiis siibslile.at, unde relur et totam defensionem sui putaret, si lacenli tle-
Constantinopolim profectus erat coipso tempoie quo tralieret. Interclusus erat ad animos reconciliandos
fortasse Rufinus ad breve tcnipus, si Rulieo assen- aditus, cum pro se quisque pceiiain ab altero posce-
seris, Palsestinani repelierat. Reverso dcnique-anno ret, ei dolum sibi a conciliaturis nieluerel. Hinc
385, post tres annos inlcgros Rom;e traductos, Ilie- Irustra a Theophilo Alex. ei Archelao Palaeslinae
ronymo, niilluni cst dubium quin llierosolymis comite pax inter eos tentala, inseditque per trien-
obviam sibi iacli pristinse pietatis ac officinrtun me- nale spalium hic rancor animis c. Quo auctore
moriam instauraverint, nunc ad breve lantum dura- landem extinctum sit diuturnum illud dissidium,
turam. haud liquet. Id constal, Hieronyiinun ac Rufinum
Priina discordioe semina inter ipsos sparsit Ater- inore solemni in Anastasi, teniplo flicrosolyinitaiio,
bius quidain, qui llierosolymam perlatus Rulinum
posl sacrilicium missse in gratiam rediisse, illumque
lanquam Origcnis commenta seelaniem carpsit, ea-
criminatione Itufmuin nullius erroris compertum agnovisse.
demque llieronyiniim laii(;uam Riifini
amicum et Ongenis laiidaloreiu traduxit. Tunc pri- Pace revocata, revertendi in Occidentem cura Ru-
mum alieuatior a Rtifinofactus esl Ilieronymus. Mox B) linum invasit. Profectus esta. 397, mense Augusto
(a. o94) uteiqiu: in causam Kpiphanii Salaminis vel Septembri. Discedentera Hieronymus pace invi-
epi-coni el Joannis llicrosolymiiani involvilur. Nam cem data et accepta prosecutus est d. Roinam non
a Anno 575 cadenti vel
r.ppeienti aut currenti ad an. 580, vel inseqnentem inceptum aut adultum
cliam an 5/4 de Rubcis cap. 7, assignat. Peiideiu niansisse slatuat. Ilinc negotii vel Melaniaevisendae
niiniriim lia < ex diveisa :iniu emortualis Albanasii causa in Palaestinam profectum
notatioue. Niniiiiim Fonlauii;us dicto toco et pecn- altcra vice in j4£gypiumrediisse ac ponit, atque inde
tandeni aliis in-
liari eliam disscriaiiouc Hisloriae Aquileiem-i lilt. suinptisaniiisaiiteaiinum585remeasseHierosolyman).
suhnexa nioileni Atlianasii au. 5<2, 11 Maii afligii, c Dc Rubeis, cap. 9, n. 6, p. 65.
tiaionii senlciiliam luitus, - Rul.ieus coiilia laudaiu; cl Perniiiltorum ea senleniia est non soluni, sed
disserl. cap. 4, u el C, iiova discussionc fact', anno cum Melania in ltaliam boc anno Rulinum rediisse :
575 ascribemlain ilotet. ita Fontaninus, Raronio et Pagioconsenliens. At plu-
'" Octennioiii, interposito aliquo
intervallo, in /Egy- riuin auctorilate, inter quos Lebrunus etiam in Viia
plo euin dcgisse, Hubeus ex Codice Guarnei iano Pauliiil, rediliim Melaniae an. 402 illigaut, quam
coiheiidit, ejiisque laliuiics ita subducit, ulpiinia plane senteoiiam argumentisiiovis asiruitde Rubei-,
vice Ale.iandiiaiu an. 575 lepeliisse ibique usque .-. 10, p. 70.
 13 NOTITIA. 14
coniinuo appulit, sed ad monasteritim Ursei Abb.tis V amicis speculatoribus, quse Rufinus procuderat,
in loco Pineii, in agro Romano devenit. lbi luin transmissa eraut, et vixdum absoluta ea et Apro-
plurimi reruin Orientaliumcuriosi et scriptorum avidi niano inscripta cuni amicis qui Hieronymi maxime
circiimsleterunt, percoiiiantur, narranii auscultant, verbis laesi erant, Rufinus communicaverat : cuin
po-iremo, ul GraecaLaiinesibi legenda reddat, llagi- duo jam illius Apologicelibri contra tria istius volu-
lant. Erat inter hos ipse abbas Urseius, cui percon- mina nondum plena, sed sumniatim laiilum accepta
lanti quamam in Oriente monachorum esset oliser- prodeunt. Ilorum exemplar Aquileiam per negotia-
valio, qua: institula servarentur, cum respondisset, lorem transeuniem perlatum biduoqm: laniuin con-
Basilii, efflagiiari se ab eo magnam ab Occidentali- cessum brevem Rulino responsionem extorsit c. Si-
bus gratiam ei habitum iri ptdlicenie sivit, ut Latini- mul imegros Apologia; libros Hieronymo legendos
tate eam donarel. Similiter Macarius,monasterii istius miitit. Reddita fuUse videntur an. 40-2.Eodem certe
monacbus, ut Fomanino visuin, seu Romae degens, anno, mense Marlio vel Aprili, tertium Apologiaeli-
ut Rubeus conlendil", Pamphili ApoIogiamOrigenis brum Hieronymiis effudit, licet pridem a Chromalio
ab eo iinpelrat, quam Romae, quo a 597 exeunte esset commonefacius ut contentioni Clirisliaiioruin
vel imunte 598 se contuleiat, trantdulii, addito de animos offendenti silentio liiieni imponeret. Quid
suo pro iide sua vindicanda libellodeAdulterationeli- B quod ad Augustinum adeo tanquam moderationis
brorum Origenis. Cumque in iamphili Apolugia Ori- suae tcslem postremam hanc Apologiam misit, Ruli-
gems liliros de Principiis iiieniidein laud.ni <bser- niaiia maledicta, quo nomine ejus Apologiam vocat,
vasset Macarius, iterum Kufiuuiii r.igavit ut Roma- in Africa sludio ipsius dudum perlata esse ralus. Ad
nis auribus aceommodarrt. Nec in lioc quidein, quae ille, « nescire se quae scripta maletlica super
quanquam prteviderel quantiun sibi .nvidiae confla- noinine ejus Africam perveue; int, contabuisse auteni
turus esset bac uhsequemli facililate, niorem <-\ge- dolore, et timore obriguisse legentem quaeillis male-
rere recusavit, sed primuin duo prio;es cdidit atque dictis respondisset: exanimatum iri si in maiiussuas
in praefatione b.uid dix rim boua lide an invidiae forte venirent, quae a Rufino lam effrenaia libidine in
declinanda: causa. Rulini aucioritalem p.ateniiil, se jacta nuntiasset.»Cum an. 4o0 Thcophilus Alexan
quod in praelatione ad linmilias duas Origenis iu drinus episcopos ad exstiipandani haresim provocas-
Canlicum canticorum lam magnificedeauctore loeu- set; Anaslasius etiam el,impulsu ejus, Mediolanenses
lus essei, ut cuivis legendi ejus desiderium com- et Aquileiensesepistopi Origenisdogmata damnarant.
moterel et pluruna se ipsum posibac lianslal iiiin At Anastasius, cui, cum ip.^eRoniain pnificisci non
promisissel. Interea evenil quod metuerat. Iugen- potuisset, brevenifideisuae ApologiamKulinus mise-
tes perlntam uibeinrumoressuborti, a:siu-ii»e plane C rat, ejtis causam a causa Origenis plane divcrsam
iii turbine.n editis duobus posterioribus bbris cessit. deprehendit, testalus id in litieris ad Joannem Ilie-
Sed quod longe pejus K ilino accidii, Pauiiiiacliitiset rosolymitanum datis; in quibus, cum aperte Orige-
Oceanus.schedas Kufini imperlectas einondumexpo- nem damnasset, Rufinum tunc dcmum se damnare
litas, ut fortt;de iiiauu cxcideiant, ad llieronymum ta- scribit, si assensuin islis quae interprelatus sit prae-
cilo aucloris nomine, ut postnioduin ille contendit, buerit, quod ad Dei, non hominum judicium censet
transmiserani. Simul novam librorum de Principiis remittendum. Nibiloniiniis in extrema epistola pro-
versioiicm a;>eo expetunt. Eodem te;nporc Kuli.iiis, cui se a communione sua habere Kufinum signi-
nuiilio de obilu mairis accepto, Aquileiam p; ofieisci (icat, et hanc ipsani epistolam cum altera, quae
instituit : ad llieionymum id perscripsit litterisque I eiiit, in rem suam interprelatus erat Hiero-
formalisa papa S;ri( io accepiis via iiiediterranei per nyinus , unde iieiiliam pro vera agnos; ere voluit
Mediolanum eo coutendit h. Aquileiaeimprimis con- Kulmus. Tandem , reducta coeli serenitate , totus
suctudine et beiievulenlia Cbromatii cpiscopi recrca- scribeudis aui de Graco traducendis libris vacavit,
tus est. Num veio ab eodem Aquileiensi Ecclesiae plurunamque pariein scriptorum inlra sepienniuin,
aggregaius sit, cuin a Joanne Hierosolymitano pre- quod adliuc Aquileiae transegit, confecil. Aquileia
v
sbyier inonaslica:prolessionis esset ordiuaius, nenio an. 40iS relicii,in inonasterium Pineli iterum con-
pro certo affirmaverit. Inlerea littene : ieroiiymi, cessit, ibiqne alierum de Benedictionibuspatriarclia-
quibus Ktilinianis respondebat, a Pammacliio et rum librmn, quem Paulino posl priinum Aquileia
Oceano inlercepUe erant ; alias, quas ad ipsos dede- ipsi iransmissiiin pollicitus erat, absolvit, Komam
ral, in quibus Rufini praefalioneni refutabat et alie- tleinde perreclurns. Ingruentibus auteai Romaebar-
numse abOrigenis dogmate testabatur, una cuin nova baris, profugo Piniani ccctui adjunclus eotleinanno
librorunidePrmcipiisversione, Homaecireumferebanl. in Siciliam iransfretavit. Ibi in conspectu vasiatae
AbAprouiano Aqtiileiamtrausmissae ad responden- cum cieteris regionibus ab Alarico Calabri;c aliquot
dum Rufinum permovent, cui responsioiii ab au. Origenis libris, liomiliis scilicet in Numeros, quas
599 ust|ue ad an. 401 insudavit. Carptim ei ab Donato alicui inscripsit, et Cantico canticorum, in
n Cap. 12, p. 84. ac integrum pene aniiiini ibi coiiunoratus,
pervenit,
b Ex calculo Riibei paulo anle Siricii obiliini, qui Aquileiam mense Augtislo vel Septembri adiil.
isecumlum llaronii seiileutiain ;ni. 3J.;, Febr.22, se- < ll;cc epistola nunc quidem intercidil. Non per
cuiiduin Pagium die 2t» Noveinb. accidit, Komam biduum exaratam esse ooiuissc Uieronvmus objecit.
i\> RUFINUS AQJUILEIENSISPRESRYTFR.
Piniani gratiam, exlremas vires insumpsit, landcin- A Yersio Josephi operum, nou Rufini, sed Ambros.i.
ntie aniniam in amicornm complexibus anno 410 Comineiiiarii in i.xxv priores Davidis psalmos.
reddiJU. — in Oscam, Joelein, Amos.
Yita sanctae Kugeniac.
i.
§ Scnpla. Libellns de Fide brevior.
Longe niaxima pars operum Rulini versionibus Libellus tle Fide fusior.
libroruni Gnccnrum Latinis conlicilur. Qu;e de stio
scripsit cxiguo nuniero constant. Utriusquc aulem III. DlIBIA.
generis elenclium , quemadmodum a Fciilauino, qui Origcnis Homili.cvn in Matthaeum.
de iis accuratius cgit, concinnatus est, dabimus. — Ilomilia i in Joannem.
1. OPERASINCKIIA. — 1. Scripta propna. Ejtisdem de Maria Magilalena.
— dc Epipbania Domini; in Lalinum con-
Dissertalio de Adulterationc librorum Origenis. versae.
Benedictionum xu patriarcharum explanalio. IV. DF.PF.RDITA.
Apologia , seu lnvcciivarum libri duo advcrsus _
Hieronyinum. Epi.lola ad Ilieronymum, in qua liujus prima Apo-
Apologiapro fide sua ad Anastasinm pontificem. logia confiitattii'.
Historia: ecdcsiasticae libri duo, scilicet x et xi Epistolae ad Aniciam Falconiam Piobam.
Librorum aliquoi e Latino in Graecum sernionem
post Historiam Euscbianain.
Historia cremitica, sive Vila» Palrum vulgo sub conversio.
Ilieronymi nnminc edila\ § 5. Editiones.
Explicatio Symboli. Iniqua platie auctoris optimi et scriptorum ejus,
2. Versa e Giwca in Latinam Linguam. maxime ex quo arte lypographica libri nmliipli-
cari et omari consiieverunt , forliini fuit. Nam in
Basilii Magni Kegula. commuiii illa , quae versus fmem saculi xv obli-
Ejusdem Homilix oclo. nebat , librorum ecclesiaslici potissimum arguineuti
Liber unus ApologiaePamphili pro Origene;in quo imprimendorum amiulatione, in qua vix p.nici loeiunt
Sententiae adversus Mailieinaiicos. insigiiiorum auctorum, quibtis non honos suus habi-
Origenis libri quatuor n-ol 'Ap%wv. lus essel, solus Kiifinuslanien cxsors et absque nni-
Ejusdem Homiliauxvn in Genesin. nere mansit. Alque ut colleetiofies laccam, quarum
— — xin in Exodum. C una demum caque et manca et supposilitiis libris in-
— — xvi iu Leviticuin. terpolata exeunte sxculo xvi facta noscitur, ne sin-
— — xxvin in Numeros. gulis libellis quidem vel hoc vcl sequentibus sasculis
— — xxvi in Jostie. opera aliqua impcnsa est. Ex quo auiem a. 1580
— — IXin Judiccs. Laurentius de la Barre optisculaquaedamRulini pro-
— — I in I librum Reguin. lulil, uno ainplius et dimidio saeculocessaium fuit,
— — iv in Cantica canticorum. donecceleber llicronymi editor DominicusVallarsius
— — Tomi XY in libros decem di- novaeet integrtc editioni niaiium admoveret, cujus
stincti in Epislolam D. Pauli ad Romanos. tomus I Yeronac 1745 prodiit, alicr vero etiain
Gregorii Nazianzeni opuscula dccem, nempe : nunc, qiiantmn qnidcm nobis comperium , desi-
Apologeliciliber unus. De Epiphaniis. De Lumi- deratur *. Minus invidias versionibus ejus Lalinis
nibus. De Fide liber unus. De NicoenaFide, Pen- scriptorum Grtecoruin adhaesit, quae et ab initio
tecosle et Spirilu sancto. De Semetipso ex Agro re- pene apud Occidentales Graeci sermonis ignaros
verso. De Diclis Hieremiae. De Reconciliatione et niagni aeslimalae sunt, et recenliori a;iate benevo-
Unilale Monachorum. De Grandinis vastatione. De leniiurcs evpertse siint Christianic sapienli;c stu-
Aiianis. D diosos. Quid quod tanla in eum insolentia u-a fuerit
Sixli PythagoraeiSentenlioe. fortuna, ut liistoria ejus eremitarumsub Ilieronymi
Evagrii C. Sentenliae ad monachos. ipsius noiiiinc vigesies ct amplius intra sxculum im-
Ejusdem Senleniiae dc Apalhia. pressa cl in complura aliarum linguaruin idiomaia
— liber ad Yirgines. translata sil. Quaecum ila sint, in rccensendis ope-
Clemenlis Roniani Recognitiones. rum Rulini ediliouibus ita pergemus, ul prir.umi quae
Eusebii Historiseecclesiastica; libri decem. colleclitinibus comprehensa fuerint vel ex propriis
Anatolii Alexandrini Canon paschalis. cjus scripiis aul perperam ei tributis cum siugnlaiini
II. SUPPOSITITIA et ALIENA. excusa, luin aliorum operibns permisla babeantur ,
dcinde Ilistoriae ecc!esiastic;e ileniqiie erciiii ic.e
Versio Origenis Homiliarum in Lucam non Ktifini, eoriimque , quae de Gncco vertit , edilioncs rcfe-
cui ascribitur, sed Hieronymi. ramus.
* Hodic etiani tomo aliero caret editio Vallarsiana. Eotr.
17 NOTITIA. 18
S*C XV. A xisse videanttir. > Rccusumest deinde cum omnibus
1468.0a;onii,in-4" (in-8°). B. Hieronymi exposicio Erasniianis non modo, sed et aliis fere oinnibus Cy-
in Symbolo apostolorum ad papam Laurentium. Im- priani editionibus veluii Romauaap. Paul. Manutiuin
pressa Oxonioeet finita anno Domint MCCCCLXVHI 17 1365, p. 581, iu qua opiime singulos articulos se-
die Decembris. Liber decanlalus propter origines paralim anle expositiouem dispositos et diverso cha-
rci typographicre in Anglia , de quo pluribus Maill. ractere expressos Fonlaninus laudal,; item in Pame-
Ann. typ. t. I, pag. 279. Specimen liuerarum sislit lianis, Oxoniensi el Baluziana denique.
Ames lypogr. Antiquities , p. 457. Middlelonusqui- 1555. Basileoc,apud Henr. Pelri, f°. Rufini Aquilei.
dcm viiiinn lypographicumsubesse et omisso allero de Benediclionibus Judae et reliquorum patriarcha-
x, 1408 pro 1478 , excustim nibil Caxloni gloriae, rum. in Orlliodoxographis Joli. Heroldi, tom. II, p.
qui primus artem lypographicam in Anglia exer- 1425. Hetoldus, ignorata Hierothei editione, vero
cuisse ferlur, deliahere debere censuit. Vid. The auclori librum suum rcsliiuit cx codice ms., quent
Subilance of his Diss. on the Origin of Printing in pluribus, quae lectunon indigna videbuutur eta Fon-
England in Two Essays on the Or. of Print., ed. 2, lanino etiam allata sunt, ita describit: t Georgius
Lonil.1776, in-8°.Sed licet assenlientes haud paucos, Pistoi ius, vir clarissimus apud Ensisheym medicus
aliamenetadversarios reperii, iuque his gravissimum B excellens, atqtie de litieraiura universali optime me-
Meermannum in Ep. ad Andr. ("oltee Ducarel. in- ritus, cum procul dubio nonnisi vel ingenii summis
serta Origg. lypogr., indeque in Suppl. lo the Ori- laboribns aut aeris impensa insani, libelluin htinc
gin uf Printing, 1781, in-8", p. 236 sqq. Rufiui Bibliotliecaesuae,(aiiqiiamthesauriimparasset,
1470.Romce,ap.Sweynh.el Pannartz, C. Exposicio qtia est in litleras bonas atque erga amicos bumani-
in Symbolum cum priore volumine Epislolarum Hie- tate, domino Henrico 1'etri, jam sacrorum auctoruiii
ronymi. As;ignatur etiam huic anno a nonnullis vel- Bibliotliecamedenti, etiam bunc libellum sponte ob-
uti Caveo, Ittigio, et aliis editio Operum Rulini Ro- tulit; qui qtiidem Komanorum majusculis lilteris,iis
m;e facta, sed hujusmodi editio mertim figmentuni quidem (quibus) Pandectas Florenlinorum scriptas
esi, a quo lectores sibi cavere debent. Auclor fuit vidimus, sine distinctione ulia, antc inille ac plus
Labbeus in JVotu'Bibl. ms. SuppL, p. 540, hanc edi- annos, scriplus erat, veuerandae antiquilalis gemma
tionein laiiquainexislenleni in Bibl. Keg. Paris.lau- II ehercle pretiosa. Hunc vero, ut solet, temporis in-
dans. Unde Maitt. Ann. 1.1, p. 298, ex eoque plures juria, incuiiaqiiebarbarorum miserelaceravit, quippa
deinceps bona fide descripscrunt. At vero iu Cata- cuin de benediciione Judae mystica tractatur senten-
logo diclae Bibl. nullum de ca vestigium rcperias tin, tres plagellaerescissaeac perdilae desiderantur ;
nec ab alio pcrilo et curioso harum lerum indagato- ^ quarta etsi supersil lacera, quo loco reponenda sit,
re usquam visa inielligitur. Facile aulem conjeceris vix polest diviuari. Erat proinde membrannla tam
Labbetim editione praecedente Symbolicuni epistolis tenera, ut leneriore :i me vidisse affirmape non au-
Rtifinianisinductum esse, ut editionem Operuin Ru- siin : quod quitlem tanto plus damni atlulit scripto.
fiui stalueret, quaepartem illorum licet mininiaiii in Eqnidcm ipsum scriptorium atramenlum acerbilala
fronte gereret; cnjus quidem opinionisastipulatorem sua plures versus erosos ac (raiisparentcs reddide-
habes Fonlaninum. Forlasse catalogus imperite con- rat, utex sligmatibus tantitm legi possenl, nisi si e
fecuis eum decepit. regione in facie allerius paginre versus versui res-
1498. Oxonii, in-8°. B. Hieronymi Exposicio in ponderet, lunc tttrinqiie major instabat labor. Ac-
Symbolo apostolorum. cedebal et hoc quod vel pluvia irrorante, qua olitn
StEC. xvi. asservabatur, bibliothecam, vel dum buc alque illuc
ad ostentationeni veteris monumenti perfertur, iu
1516. Venetiis,apud Lazarum Soardum, f°. Rufi- marginilius lotus madelaclus fuerit liber, atque meni-
nnsde Renedictionibuspatriarcharum, sub falsothulo branula tenerrima, quasi glutino concreta, quodj
Hoinilbcxvn in Genesimcum Origenis Opp. in Nov. ferriie singula folia, nonnisi lacerarenttir, disjungi
Test., fol. CIIII. Editor Conslanlius Hierotlieus jam aut aperiri possent. Sed ct boc tadii devorare volui,
prinium hoc Rufini opusculum, sed tanquam Orige- ut qualis qualis oblatus esset, a me describeretur li-
nis fettim et pessime tractainm pioduxit. ber; qui quidem linem suum non babet, pancatamen
15i 9.Basi/«c,np. Frob.,t°.Syinbolumlidei,cumOpe- deesse suspicor. Adhorlor ilaque sludiosos omties,
ribusCypriani ab Erasmo editis, qui deeo ila inepis- ut quod huicdeest scripto, quacunque occasione in
tolaad Laur. Pticciumcard. scribit: «Syinbolum fidei bibliothecis vcnari velint, ut tatidem et integer theo-
»
quod in evulgatis pariter ac descriplis vuluminibus logisque minus n ancus offerri possit.
Cypriani titulum habet, inler Opera divi Hieronymi 1569. Bas. ap. Hmr. Pelri, f. Rufini Explicalic
ferlur Rulini nonvne. » In notisvero post epislolam: benediclionis Judre et rel. Palriarch. in Moninn. Or-
i Slyliis saiis arguit boc opus non csse Cyi riani, et thotlox. Jo. Jac. Grynaci, l. II, p. 1065, Heroldi ope.
interOpera liieronymi ferlur in.scriptum Rulino. Nec la, ipso lanien non nominato.
abhorret plirasis a plirasi Ruliui; et inler hujus Opera 1570. Lugduni ap. Guilielm. [iovitlium sub scutt
magnificedeSyuibolo ineininil Gennadius, quod adeo Veneto, P. Rufini Aqnileiensis presbyleri in LXXV:
praeclare dicii esse disscrlum, ut csetcriad luinc di- Davidis Psalmos Cotninentarius ex vetustissiiiio
19 RUFINUSAQUILEIENSISPRESBYTER 20
cxemplari bibliothecse monasterii instilaf;llarbala: A auctorein liuncceCoinuieniari s persrripsi-.se, Albo-
juxta Lugdiiniimnunc primum in lucem editus; ciiin neus persuasum >ibi habiiisse videtur, dtini ad reli-
indice copiosissimo. qua, sicubi cxsient, cruenda ct proferenda lectorcs
Edilor est Anlonius Alboneus (deAlbone), ar- nota in calce libri apposita excilat. Rufini Aquil. in
chiepiscopus Lugtlun. et primas Galliarum, qui in Psalmos LXXVICommcntariosnonnihil diversos ab
prolixa, qua Pio V ponlifici librum nuncupavit, epi- edilis ex indice Bibl. sancli Germani Paris. laudat
stola (dat. Lugd. Id. Martii 1570), occasionemcom- Lalibcus Nova Bibl. Mss. libr., part. i, p. 23.
nieniariis hisce poliundi hoc modo enarrat: Est in 157(i. Ilomtv, in ced.Pop. liom., 1°.KufiniExposi-
agro Lugdiinensiinsula qinedam tpiam Barbae ap|iel- tio in Symholum cum Operibns stmcli Hicronymi a
1iiiI incolar:,docii vero Karljalam, mediuin alveum Mariauo Viclorio editis tomo IX, part. I0i.
Araris (indens, in qua pervetus ac sanctum nionaste- 1580. Parisiis, ap. Mich. Sonnium, I". Kufini
riuni exslriiclum fuit, ei magiia tolius provinciie ve- Aqnileiensis presb. Opuscula quiedam, pariim au-
neraiione cclebrattini ; sed ila superiore belf> ab tehac nitnipiam in lucem edita, pariiin nuper one
b;i'retic s disturbatuin al([iiedirutum, ut niliil in eo doclissimonini viroruni emendata et castigata; cum
nisi loci cujusdam divinioris vestigia supcre-se vi- iiidicihus, lum locorum sacrae Scripiura; explicito-
dcantiir. Itl ciiui ego inultis jam siipcrioribus annis B rirn, tuiu rcriim ac verboriim, ampli<siuiis.
aucloriiale sedis aposlolica:(uli lit) giilicrnandiiiiisu - Insun', ";" de BenediclionibusJudtv ad Panlinum
cepissem, cuni niulta in co offeudi ; ietalis anliqua; episc. Nolanum, lib. I; -8 Paulini nd Hufjnumepi-
moiiimenta, t,ni veio p a:cipue hiblio:hecaiu opu- slola; 5" llitfini ad Pttnlininn Fr. epistola; 4" c/.s-
leiitaii),(]iiamcuin stniliose lusirassem, offentlilimii- dem in Benediclivncsreliqitorumundecim pttriarclia-
mcnlarios RiifinipresliyieriAquileiensisin sepluagin- rttm, sive Ciinwientariorumin Geneseoscttp. 49, lib.
la (juiiiqiii'Davidispsalnios nolis el characlerilinsqui II ; '.o Coinmentariorumin Oseam prophelamlihri III;
Minniiamanliqiiitatem praese ferrent descriplns, et 6" ejusdem Comment. in Joel proplietam; 7" ejusdem
nicmliraiiis propeinodiiinexesis, ac ipsa veiustatc el in Aiiios; 8" Comment. in Symbolum; ''" ejusdcm
silu alirilis coiiinieinlatos; quos ciini avitle perlegis- Hisoritv ecclesiasticatlib. u. E\ quiluis n. 2, 5, 5,
sein, aliisque viris crudilislegendos traditlissem, ci'n- 6,7, nunc piimiim ex coiice ms. monasterii Monlis
sui non csseliunc tliesaiiriimdenuo defodienduin,scd Dei profcriintur. Editor Rcnalus Laureniius de ia
luci, ac aiuae exliibcnduni. Neque vem (pergit) ab Barre jani Tcrlulliano el Arnobio circa idcm tcmpus
cdendo hocoperese deierrilum esse, eo qacd e\ ami- ediio noliis cogictus in epistola niincupaioria ad
cis quidam tibservasseul plerisque ac infinilis prope Joan. a Sancto Andrea Paris. Eccles. cauiuiicimi
iocis ita cum Auyusiinoin SHIStractatibus in Psal- Z (il- bl. Jun. I-S:) de Kulinoejusque scriptis exstan-
mos consenlire,ut cwdemstepe sint sententite, eadem tilius et depcrditis quaedamdisputat, criticorum sui
verba alque udeo similes inter se periodi. Id euim in temporis stndia, qui neglecla fcre codicuin mss. in-
boc t.pcre evenisMi censet, quod I). Ambrosio in vcstigaiionc ad conjectuias omnia referrcnl, obiter
snis libris Examoion ac tle Spiritu sauclo contigii, pcistringens. Scripsit Fontaninus lib. v, cap. 17,
ut qucmadiiiodum bic iniegras ni sutiin opus ex Conimeiitaiios in LXXVPsalinos, decennio ante ab
di\o Basilioperionos transtiilit, sic ex Kulino, ve- Aiboneo editos hoc anno aptitl eumdein Michaclem
lut: alibi cx Ilieronymo el Cypriauo, in suns ille Sonniiim litulo immutato es^e recu-os et lomum II
Coiiimenlariosquamplurima derivaril. Ad haecex ip- Opcrum Kulini constiliiere; de quo nobis liaud li-
sa slyli [acilitale ac wqitabilidicendigenere elncesce- ipiet Cerle in prioii volninini: nulla ailjectorum
rc pulat Ruliiiumaucli-rcni e~se,siniulqtiecausa i|»i coinmentaiioriiniest significatio.Sed cxemplar quoil
reperla est, ctir studiosiusa primis a Barbala insulis inaiiibtis tcnemiis tiun ipsa Albonei edilione Com-
monachis hi commenlarii asservati [tterint, scilicet, inentar. anni I 70 compaciiiin esi.
quud in eos fere duntaxat Ps.ilmosille scripser.t, i/uos i7L"). Verona.... 1°. Kufini Torani Aquileiensis
sine controversiaDavidtsesse docti fere omnesasseve- presbyleri Opera qua: siipeisunt. Ad codices mss.
rtirint. Po-tremo Gelasii tesliiioniiini prolerl, tiui I) deuuo enieinlavit Dominicus Nallarsius presbyter
nonnuilasab eo Scripluras explicalttstrudiderit, qui- Vcronensis,t. 1.
bus hosce septitaginia qtiinqtie Psalmos declaralos Exliibentui'1° Liber de Benediclionibuspalriarcha-
pulat Ac aliqnandiiipro genuiuo sane Rulini fetu rum cuiii i otis ediloris ad codicem ms. Bibl. Rono-
habili sunt isli Commenlarii; non omnes lamcn fal- niensis recensitus; 2° Coinmenlariusin Symbulum
lere potueruiit. Primuin, qni illis larvain deiraxerit npos olorum ad Baluzianani edilionem exactus ;
fuisse Jnan. Loriniim Fontaninus notat, ejusque io- 5° Ilisloria monacliornmet itinra per rEgyptum, ex
cuiii ex Coniiuentariisin PsalmosLiigdiiniapud.loan. ed. Rosweydiana repra'senlata; 4° Duo Ilistoriceec-
Cardo!) 1625 cditis proferl H. Aniuiadveriit idcm clesiaslicce libri cum mss. coilicilms conipar.ui;
a nonntillisviris eximie doctis subinde pro vero citari 5° Libri apoloijeliciduo adversus Hieionymum,su'i-
Ruliiimiiin Psalmos, vcluti a Jac Usserio in llislo- jiincla Apoloyiaad Anastasium.Succedit his appea-
ria ile Scripturis ctsa ris vernaculi-, p. 67, cl Baluzio dix eubin et spuria conlinens, in tpiibus 1° Commen-
in Cyprianum. Cauerum in plnrcs adco Psalmos tarius in i.xxv priures Psalmos, cujns auctoiem Gal
a ilisl. litt. Aquil., p. 104.
i\ NOTITIA. 22
lum nec facile alium esse a Vicentio presbytero j\ Phiiippus, arcbiaier pontilicius, Xysto IV P. M., cu-
Gallo (de quo Gennad. de SS. Eccl., cap. 80) Val- jus in litteras et litteratos bomines studium ac patro-
larsius contendit. 2° In tres minores prophetas, ciniutn in epistola prrefixa mirilice exlollit, alque
Vseam,Joelem, Amos CommentariusHispani cujtis- post plurima, jussu illius typis impressa et eidem
dam scriptoris, forlasse Patili Orosii, ul Vallarsius Xyslo dicata ad Historiam se couvertisse et ab bac
Stispicalur. 3° Vitasanctw Eugeniceviryinisac marly- Kufinianaatispicatnm esse dicit. Inquibusdam exein-
ris ex Kosweydo el cum ejus notis. i" Libellus[de plaribus liujus epistolae loco alia plane ad card.
Fiile a card. Sinnondo olnn e Vaticano et a Garnerio Guil. de Esloutavilla legitur, unde hanc edilifinem
e Bellovacensicodicc sub Rtifini nomine prolatus. ilistractis slaiiin exemplaribus rectisam censuit, duas-
5* RufinipresbyteriprovinciwPalwstinmliber de Fide que adeo ejusdem typographi proposuil Fontaninus.
a Sirmondo olim vugaliS et nnnc iterum recusus, Audiltredus contra non negat consilium forte recu-
additis ex mss. codicibusvariantibus. Quibus omni- dendaa editionis Lignaniineo fuisse, sed ultra pri-
bus praetermittitur Yita Rufini a Foulauino condita, inuin voluininis quinterni inem typographum non
noniiullisque in locis a Yallarsiocorrecta et einen- piocessi:-se, idque insiitutum rursus abjeclum csse
dala. Haecde hujus ed. lomo I et unico Joan. Do- coniendit. Caetcnnnseeuiida editio, sive tota excusa,
niin. Mansius ad Fabricium «. Frustra meiitionem g sive ii.cepta ;anluni fuerii, admoduni rara et elegans
deeo vel litulum saltem in diariis eruditis et biblio- est, litte:is lainen paulo crassioribus et syllabis pro
thecarum illustrium catalogis perquisivimus. Man- sreculi more s:epe contractis, de eaque nec non aliis
sius diclo loco Cxcitalcodicem ms. daorum librorum a Joan. Phil. eNcusislibris pluribus Fontaniuus I.
Hist. eccles. Rufiuianw vetuslissiinum el a nemine I., et nuper P. Franc. Xaver. Laire, in Speciin.
hactenus collatuin, qui in Bibl. cathedralis Ecciesire p. 252, 2^-5, et \udillredi, p. 212 sq.
Lueensis exstat et Caroli Magni tempore scripius 1479. Mannuv, apudJtan. Schalium Herosfeld.n-
.•enselur,.de quo idem peculiarem alibi disserlatio- sem, 1°. Ensebii llistoria eccl., etc. Joan. Scballus
«ein perscripsitb. Geimanus, arte pariter ac Lignamin.us medicus,
CrelertimRulinilibri apologetici conlra Hierony- ulrumque et curam et tyiios novae editioni accom-
»,mn in variis hujus editionibus recusi sunt, quibus modavit, Romana editione ignorata. Fonlaninus ae-
iingulatim ostendendis otitnn perdere nqlumus. Gal- que eleganteui esse dicit ac Roinanam. Inscripta est
lice conversi exslant in Recueil de piices concernam Friderico Gonzaga, M;ntuae marcliioni. Epigramma
la Viede Rufin (Paris., 1727, in-12), qui liber jani in line operis adjecluin quinque distichis constans
supra in IMeronymonoliis laudatusest. vide aptid Fontaninum.
P 1197. Parisiis, apud Petrum Lovet, in-4*. Eusebii
I. Eusebii Hisloria eccl. a Rufino conversaet duobus Hist. eccl.. etc.
libris aucta.
S/EC xvi. 1514. Arqentinw.... in-fol. min. Eadcni
Hujus operis editionum indicem tanto majoris uti- 111mB'd;c Historia eccl. genlis Anglorum. Raris-
litatis fore confidimus, quanto minus jamjam ex usu s ma pulalur, emendata non iiem; quippe qnam de-
ille et frequenli leclione cognosci solent. Ex quo pravatisMinamet iiiemlosissimainJoan. Gravius apud
Mtiscul|_cnim et Christopborsoni versiones inva- Font niiniim exciiatus dicild.
lueruni, Ruliniana; versionis studiuni languescere Inira an. 1514et sequentem, ed." Parisik, sine
vistim et Valesianee deinde celebrilaie omnis ejus anni et lypogr. nota, in-8°. Ensebii Hist. eccl., Rti-
u«us penecessavit. Tametsi vero Rufiniana non satis fino interprete. Accuravit et ad codices mss. et va •
fidi ubii|ue et intcgra dici possil, singularia lamcn rias etld. de: uo recognovit Gaufiidus Boussardus,
ab Kuflnoinserta babet et ad crisin Graecitextus Eu- ibeol. Paris. Nuncupavit Slepbano Poucberio sena-
sebii haud exigni momenti est. tus Galliarnm prresidi ei Parisiens. posiea anlisiiti.
S.EC.xv. 147i. Sineloci et typoyraphi indicio, f°. 1525. Lugduni, apnd BenediclumBonnyn, in-8".
Eusebii Historia eccleslaslica, per Rufiniiin e Grreco Eadem ex ediiione Bou^sartli.
in Latiiiiim traducia. Maittaire, I. I, p. 35-2,et ex eo *'
Basilew, apud Join. Froben, 1°. Ilistoriaeecclesia-
Hamberger, i. III, p. 45. Fontamno haud iniiotiiit, stic;e Fusebii Pampiiili Cacsariensis libri ix, Rufino
qui seqtientem principem putatc. iiilerpicle. Kulini presbyteri Aquileiensis libri duo
1476. Romm, apud Joannem Philippum de Ligna- rccogniii ad
anliqua exemplaria Laiina |iei beattnn
mine, 1°. Liber HistoriaeecclesiasticaeEusebii C;esa- Rlienanuiii, in Aucioribus llisloriae eccl. primum Io-
riensis, quam beafjs Rufinus presbyter de Graecoin cuni gccupant.
Laiinum transtiilil. Haecinscriptio non in prima pa- I.'."..'i.Parisiis, aptid Franc. ReynauU,'m-8<>.Ea-
gina, sed post Lignaminei ad Xystiim ponilficem tiein ex Boii-sardi editione.
iiimciiL.uoriamepistolamlegitur. In (ine : Millesimo 152-!. Basilew,ap. Joan. Froben, i°. Eusebii Hisl.
cccci.xxvi, die 15 Maii P. M. Sixli quarti, anno ejus cccl lihri ix, Rnfiiiointerprele, eic.; repelitio Rhe-
quinio complelumest hoc ovus. Nunciipavit Joannes nanianae, fujus tamen praefalionessunt rejectse.

«Bibl. M. et Inf. Lal. t. VI, p. 132 sq. c Hisl. Aqui.-,lin. lib. v, cap. n,
>'In OpusculisP. Calogiera, tom. XV, 13, d Lib. v, cap. 11, n. 9. p. 356 sqq.
§
 23 RIJFINUS AQUILEIENSISPKESBYTER. 24
1.'5">. Lugduni, ttpud Bened.Bonnyn, in-8°. F.ademA tein lcodices suffragarentur, etiamsi in loca incide-
ex cditione Koussardi. ret, de quorum corrupiione vix dubitari posset.
155'). Basilew, ap. Joan. Froben, f°. Eadem cum Aspersit eliain notas, sed quas juvenibus studiosis
iisdem bistoricis Rbcn. aliquot libellis auctioribus. lanlum, non viris doctis scripsisse videri vull; in
165!. Parisiis per Galeotum a Prato, f°. Eadem quibus partim bistorica brevilcr et quae geogra-
ctini iisdem cx recognitione Rhenani impressis. phiam atiinent vel loca sanctorum et Patruni notan-
1542. Busilcw, apud Ilenric Pelri, 1°. Eadem in tur. Ultiuio loco denique et quidem in dictae disser-
lomo III Oj eiiiiii Eusebii Latine ediiorum. talionis de Rufini vitn et fide, quae cum libris ab
1514. Basil. ap. Froben, f°. Eadeni ex eil. B. Rhe- ipso Rufino ad supplendum Eusebium scriptis se-
nani intcr anciores llist. cccl. ciindum volumen constiltiit, parte lertia, de ver-
1548. Antnerpiw,ap. Jtan. Steehium, in-8°. Ea- sione Rufiuiana, videlicet l» de ejus apud majores
dem cum iisdein auctoribus Hist. eccl. tomis 11re- aucloritale, usti et pretio; 2° de Musculana ct Chri-
cusis. stophorsoniana Eusebii versionibus; 5" de Valesii
1549. Rasi.. ap. Froben, 1°. Rtilini Hislorireeccl. translatione; 4° de Rufinianaeversionis laudibus ex
libri u, cum ancloribiis Hisior. eccles., ex inler- ipso Valesio disserit, ae 5° ulriiisque Kufiniet Vale-
pret. Wolfg. Mu-culi. Similitcr in repetitis an. 1554 B ' sii versiones ad Graecum texlum invicem examinat,
et 1557, nec non ed. Henricpetrina, Bas. 1611. illamque huic superiorem censet. Quo novo tamen
1570. Busilew, ap. Henric Pelri, i". Eadem cum judicio Valesiumnon protinus conteinnil el floccifa-
bicvibus scboliis Joan. Jac. Grynsei, in tomo II co- cit; sed deteriorem ejus conditionem a codicibus
rnnidem Fuscbii Operuni, ubi lamen liber x est ex impriniis Grs:cis Eusebii ducit, quos ad unum omnes
versione Joan. Chrislophorsoiii, liber vero xi ex pro interpolatis et corruptis habet, Rufinumconlra,
Riiliuo. Eusebii temporibus lam propiuquum, vcrisimile pu-
1571. I'arisiis, ap. Xic. Chesnan,f". Rufini libri tat ex limpidioribiis fontibus bausisse. Deinde vero
duo Hislorire eccl., quibus Eusebium stipplet, cum in potioribus ipsius Rulini vestigia pressisse ab e<:-
Eusebii Ilist. eccl. ex vcrsione Christophorsoni et que subsidia petiisse juniores interpieles, addit at-
Scliol. Joan. Curlerii. que exempla, ulrumqne arguinentuni roborantia,
1580. Parisiis, ap. Mich. Sonn, ('. Kulini Hist. quinto potissiiuum paragrapho submiuistrat.
eccl. libri n, cum ejus Opusculis a Ren. Laur. de la
Barre editis. CodicesCacaarii.Omnes Vaticani. Primus, n. 1978,
S.-ECxvtii. 1740-41. Romw, typis Antonii de Ru- pergamenus , in-4% circa saeculum XIII
p scriptus,
beis, in-4».Tomi II ecclesiastica; Historire Eusebii conslabal fol. I74, solamqtaeRulini versionein conii-
Pamphili libri novem, RtifinoAqtiileieusiinterprele, nebat cuin decimo el undecimo libro ab eodem scri-
nc duo ipsius Rufini libri: opus in duas partes di- plo. Textus in columnas divisus. In niargine varise
slrilmtuni, quarum allera Eusebii,allera Kufinilibros aspersae erant annotationes.
continel, ad V iticanos mss. Codices exactos notis-
illuslratos labore ac studio F. Pelri Thomae Cac- Secundus, n. 5989,quaternis, scriptus a. I448,ct
que absolultisdie 13 Decembrisin Verona, libros lanlcui
ciari a Botionia Carmeliloe rcl. Accedit postreniae
a Rufino conversos compleclebalur. Singulis capi-
parti ejtisdcm hislorica disserlatio de vila, (ide ac tibus tituli
Etisebiana ipsa Kufini translatione et cum iudice lo- pra:fixi et inarginibus notae appiclae
crant, iis quas Rbenaniana exhibet non dissimiles.
cupletissimo. biinc poiissiiiium se secuium teslatur, quod
Per centum et sexaginta sex annos Rufiniana Eu- Atqui
accuratissime scriptus essel.
sebii translaiio prelo non tradita erat. Ilaec vero tam
comineiidati veieiibus operis fortuna iniquior Cac- Tertius, n. 564, formaemajoris, pergamenus et in
ciario visa est, quam tolerari diutius ab homine ec- duabus columnis scriptus, conslabat fol. 77. Saeculi
clcsiasiiciRhisloriae studioso fas esset. Kcnc autein videbalur xi, et optimas lecliones dedil. Fuit olim
intellexit nnn satis esse lypis ileruin describendum D reg nseSueciae.
lexlum Rlienanianum tradere, sed emaculandiini et Qtiartus, n. 565, pergamenus , constabat fol. 72,
^xpolieudum ab innumeris, qtias facile in pristina ad socc.xn. Cacciarius refert. Littene iniliales vario
speciedeiegeres, sordibus sibi sumpsil, atque ila re- omatu gaudebant. Compleciilur praeterea Recogni-
sliUttiimdemum Valesiana?versioni opponere ausiis liones Clemenlisa Rufinoversas hacepigraphe : Ruf-
esl, si jtinior ejus ac nitidior forma detraliere ali- fiui Aquiteiensisepiscopi (sic) in historinmClemenlis
quid ainatorum ilii posset. Non opus est ut nuiltis quw dicitur Itinerarium Petri seu Clementisrecogni-
declarcniusquam dexlre ipsi hoc propositum cesse- tionum.
rit, ciun satis superque viri doclrina el solertia ex Qnintus, n. 583, recenlised perpulchrocharactere
Leonis Operum ediiione constet, cui hoc labore scriptus, et miniatis (iguris operose distincius, unde
quodanimodo prclusisse vitlcri queat. Textum igitur ex peramiquo insiguiori quopiam exemplari smnp-
ad quiuqucinsignes codices mss. Vaticauos collattim luin suspicattir editor, constabat fol. 201, asserva-
cxhibiit, bis legibus sibi scriptis, ut nihil de supe- lurque in ea VaticanaeBibl. parte quam Urbinaietn
rigrum editoruin lectione iinniutaret, nisi duo sal- dicunt.
 NOTITIA. 2S
2S
seu de Vitis Patrum A ilinera et res a se visas ipsi ut slylo romano decora-
II. Rufini Hisloria eremitica,
tiber. ret, narraveril, quem fuisse vult Peiionium Bono-
niensem, cui Gennadius sciibit d sua retale vilas Pa-
Patres vel sanclos quoriim viire Rufini hoc libello truin assignalas. Tanttim aiitem abest ut ex Groceo
cnarrantur, in Nitriae eremo aliquando floruisse di- interpretalum vitas istas Rufinuinpntet,ut ejus potius
scinuis, atque ut certius, qualem volumus librum, operam Gr;ece postea versam et Palladii llistorire ob
constet, nomina singulorum et ordinem in recentis- rcrum cognalionem iinniixtam esse, ita ut ex utro-
simis editionibus obvium apposuisse plurimum ju- que auctore uinim corpus licret, non improbabililer
vabit. eredat. Causam porro ob quam llicronyini nouieii
Praemiltitiir prologus incipiens a verbis Bcnedictus libro prrefigi consueverit, minime a vero profecto
Deus, desinens : Et perfectw sapienliw palmam vel abludenlem Fonlaninus docet, Vitas Patruin aliqnas
patientiwrequirant. Capilula libri sunt 33. 1. De S. ab li<ieroiiymoconscripias, cum bisce Rulinianis,
Joanne; 2. de Ilor.; 5. de Ammone; 4. de Beno; 5. nulltim nomen praferentibus, ob argtimenti simili-
de Oxyryncbo rivilale; ^3.deTheone;7. de Apollo- ludinem compactas elfecisse dicens, ut oninia ad
n;o; 8. de Animone; 9. de Coprete presb. et Pater- Hieronynuim lanquam unieuin atictorein referren-
natio; 10. de Syro abbaie, Isaia, Paulo et Anuph.; B tur. Atque jam opportunum erit ut lectorem monea-
11. de Heleno ; 12. de Elia; 15. de Pithyrioue ; 14. mus. Vitas Palrum a Rulino sciplas nunquainseor-
de Patre Eulogio; 15.de Apellen presb. et Joanne, sini esse vulgatas, sed in codicibus mss. otnnibus
16. dePaphnutio; 17. de Monasterio abbatis Isidori; a;que ac impressis libris a prima ad novissimam
18. de Serapione presb.; 19. de Apollonio monaclio usque ediiionem cum aliis diversorum auctoruiu
et prosb.; 20. de Dioscoro presb.'; 21. de Monachis esse conjunctas, iis scilicet quae apud Rosweydutn
in Nitria commoraiitilius; 22. de loco qui dicitur seplem prioribus libris coiitprehenduntur, in edi-
Cella;25. de Ammonio ; 24. deDidymo; 25.de tionibus antecedentibus auieui varie pro cujiisque
Cronio; 26. de Origene; 27. deEnagrio; 28, 29. de concinnaioris captu dispersre snnt aut coagmentalre
duobus Macariis, ^Egyptioet Alex.; 50. de Ammone Rosweydus viginti enumerat Vitarum haruni editio
primo Nilriaemonaclio; 51, de Paulo Simplice; 52. nes, quas tamen ad tria commode genera revocan
de Piammone presb.; 55. de Joanne. Epilogus tan- posse pulal hoc modo, ut primam familiam ducat
dem De periculis itineris ad eremos. ediiiosine loco, anno et typographi nomine excusa,
Hoc ergo opusculum, quoabomni inde ;cvo niliii quam ipse reliquis omnibus velusiale aiiteponil,
pene frequentius lectitatum ac descriptum, el re- nosque suo deinde loco ad ductuni ejus cognosceu-
cenli memoria impressum est, lemporibus proxime Cdumdabimus; alteram exordialur edilio Norimber-
Riifinum altingenlibus lectores dubios de auclore gensis anni 1478, tertiam deniqire Coloniensis aiini
suo habuil, successuque temporis tanta opinionum 1548constituat. Quam viri diligentissimi descripiio-
bac de re seges succrevit, ut Rosweydus decem vel neni equidem baclentis valere putaverim, si noti
undecim enumerare posset, quibus passim ascriptus cunciis qure usquequaque exstent, sed vigiuli tanluin
fuerii, iiomina, ac verus illius auctor non nisi re- ab isto enumeratis editionibus Latinis regulam
centioruui studio agnilus sit et postliminio restilu- hancce scriptam velit. Sunt enim apnd nos editiones
lus. Quod primum a Jac. Fabro Slapulensi a factum du;c, altcra plane innoininaia, altera anni nota ca-
Rosweydus deprehendil. Nititur hoc maxime lliero- rens, quaeet inter se diversre el a prima, quam facit
liyioi teslimonio in epist. 45 ad Ctesiphonlem, quo Rosweydus, ambae differunl. Nec dubito qtiin ali-
ipso diu nimis ad eripiendum, quod Bufino debeba- quanto plures reperiri possint, qna; inter se compa-
tur, usi fuerant, ul scilicet Evagrio tribuerent; ratae oinnino iiullaiii inter antit|uissimas ediiiones
deinde ipsiusetiam Rulini in Historia eccl. , lib. xi, intercedere cognationem evincanl.
cap. 4 inniienlis se ejusmodi libro scribendo post Cselerum in ipso singularum edilionum recensu
absolutani bistoriacseriem operam daturum. Quibus morem hactenus a nobis semper conservatum, ut
posilis, mullis ct variis praeterea argumentis ex ipso D innominatas editiones post reliquas steculi xv de-
plerisquelibro petitis idem asiruxerunt Rosweydus b mum cominemorareintis, semel hoc locd desererc ac
et Fonianinus c in boc tamen inter se discrepan- reliquis eas praemittere plaeuit, tum quoniam vix
les, quod ille Rtifinum pro interprete lanlum eorum dubium esse possit quin singulaj anni 1478 vetustate
qua: Heraclides forte aut Palladius groece scripsis- superent, tum ne a secunda, quam Rosweydus facit,
scnt, habeat, idque ex parle causam pulet cur tam editionum classe initium faceremus. Deinde Rufinus
facile ignorari Rufini opera potuerit, alteram eam solus nobis curae esl, cujns quidein liber inCollec-
ralus, quod propter Origenistas nonnullos iiuniixtos tione vilarum semper emimiit et anliquitus unice
non ausus.sit proprio nomine felum suum protrudere intelligebatur, dum Viias Patrum veleres citarent,
et venditare; Fontaninus conlra expedita argu- quapropler mtilia, qure in universum editionibus,
mentatione tuealur , Rufinum ipsum scriptorem impiimis principibus quas puiat, acciiratius Loscen-
fuisse, sed noinine alterius qui in ^Egypto versatus dis,admirabili diligentiadescribendo etinter secon-
* In pra;faiionead Paradisum Heraclidis. <;Cap. 12, p. 560 sqq.
*>Prdleg>4, §10, p; 25. dDeVir. i!l.,cap. 41,
27 RUFINUS AQIJILEIENSISPRESBYTER. 28
ferendo Rosweydus explauavil, bic omissa vides, A j IIL Sine unno el loco, 1°. Absque inscripiione in-
quae bihliographis haudquaquam posthabenda sunl. cipit : Prologus infrucluosum.
S^c. xv. Sine loco et anno, f°. Inscriplio abest. Primo loco
I. Sine loco et anno, f°. Deest inscriplio. Typis exliihentiir Vila; Patrum qu;e KulinoAquileiensi tri-
plane rndibus et qui certe in ipsa t>pographire in- bmintur, dcinde sub lilulo : Exlwrlationessanetorum
fanlia impressam eain arguant, cvscriplam Ro-wey- Palrum et perfectionesmonachorum,quas de Grwco
dus tradil. Initium liliri sic liabet : lncipit prwfatio translulit Hyeronymus, Vilre eremitartim a Graeco
Ilieronymi presbyteriin primum librumde Vita sanc- anonymo scripla: interprelibus Pelagio tliacono,
torum Patrum. Deinde : BenedictusDeits, etc. Desi- Joanne subdiaconoet Paschasio diacono apud Ros-
nit loiusliber in Marinomonacbo. Conslal ommno weydiim libiis v, vi ct vn eomprehensre. In extiema
qiiinqut; libris, quorum primus Riifiui noslri post vero parte admoduin a Rosweydi textu differunt. A
prologuni Renediclusileus, etc, a Vita sancti Joltau- Paschasii prrcfationevolumen exordilur, ctii litleiis
nis abbatis incipil. Finil in scpicin pcriculis itincris. niajusculis superscriptiim < Prephalio operis. Anie
Alque h;ccest princcps ouniiiim e\ Kosweydi sen- prologum auteui inscriptio legilur : Dhi Hyeronimi
tenlia c.iiiionum, quam nisi ante anniiin1171 exi u- libellusdc VitisPalrum editusfeliciteriacipit, proxi-
sam pulai. Posteiius ex Dionysio Carthus. de qtta- muiiiqiie deinceps capul inscriptum est de sanclo
tuor novissiniis probat, <pii ar iculo -2 historiain JolianneBaptisla. Imprcssiis e-t cbaractere niinulo
Macariide crauio sacerdotis gentilis invenlo narrat, Goiliico eleganti , qualem alibi non vidimus. Ad
eani(|iie citat ex lib. iv Yitarum Palrum, t]ii;t:iu bac calcem nostri exemplaris nianus ignota ascripsit:
I rima e litione libro lv liabelur. Obiil autein Diony- Opus hoc,Neapoli a magistro Mallhia Mocavocirca
sius, Trilhemit) tesii', eo ipso anno. Allerum ex au. 1470, impressum tnuximeprobabilevideri. Certe
ins. inonasterii Cortracensis conjicit, quotl, cuni Italica est, nam familiam Cermanicarum editionum
verboteiius ciiin hac cdiiione couvenial, ita ul de- Itoudduxit.
sciiptiim ex eadem piitel, co:ii| letuin stibscriplione
signilicatur anno 1409, inensc Novembri. II.cc ergo Ulmw, ap. Joan. Zainer, sine anno , in-fol. Deest
edivio cadein forma et online teriio liiil lypis sub- inscript.o. Iinpressum e(H paginis lalis, cbaraclerc
in-issa, nulla, ut Rosweydns auimadvertit, plane ac- Gotbico adinodum luculento in charta nitidissima.
ccssione aut iiinniitalione, nisi quod summaria ca- Fxordium lit in aversa prinii lolii pagina a regislro
(luabuscolumnis impresso, per seqtienlia novem fo-
p.tum posleriores dure adjecerinl et inter.-everint,
lia inlegpra,excepta ultimi folii columna quarla, quae
quai in prima oinnino desiderantur. Fontaninus liuic "
vactia est, continuato. Textus complcl foliu 575.
prinire Rosweydi anteposnit Vlmensem apnd Joan.
Constal duabus partibus seu libris, quarum prima
Zuiner, de qua nos pluribus.
a RnlinianisVilis incipiens, quas eodem plane or-
li. Sine loco etanno, 1°. Deesl inscriplio. iniiium : dine quo supra enuincratrc sunl, exhibet, Ilierony-
lncipit proloijus. Prresio nobis est talis editio, qua- niianas sancti Hilarionis, etc, itemque feminarum,
lcin liic inniiit Kosw ydus, cuju. iiiiliuin : lneipil quas ille contexuit; denique multas alias e diversis
prologus in Yilas Patrum. Videlur sumin;e anliiiui- aucloribus Mihjnngil. Inscripta esl: Incipit prologus
latis, cliaraeleie Colhico adinodum rudi, diffluente sancliIlieronimicardinalis.presbiteri.in tibrosvilaspa-
et imctpiali,paginisseclis, sinc plagularuin ac folio- trum sanclorum.Eyiptiorum.etiameorumqueinScitliia
rum signis ct ntimeris impressa. Similiter oinnes Tliebuida.alque Mesopotamiamoratisunl : non solum
lilteiie iniliales majores et ininor. s desnnt. Prolo- quos oculisvidil. maximoquelaboreinspexit : verumct
giim sequiltir labula in libium primiim, cujusmodi quamplura a fide.diqnis retata inscripsit nolabilidili-
eliain siiigulis reliqiioruin qnaluor lihrorum pia:e- yencia. Deniquealiorum eiiam aulenlicorum libellos.
iniititiii'. ln line, i|ui in pa-iua: aveisa: t;'luniiiam jideliler e greco in latinumtranstulil: el ab aliis truns-
altcram 'l.midiam incitlit : Explicit liber quiictus de tala pro sui perfectionehuic operi inseruit. Subscrip-
I ilis sanctorum Palrum. Deo yralius. Ha:c ultitna lio sonat : Finil vila beali palris E/frem. et per conse-
vcrba lilleris Gothicis niajtisculis. i'ill'ert tamcn a quens liber primus vitaspalrum. Allera pars exordium
piioia, qoaleni Rosweydus descrip.-il, iti eo quod ducit (p. 215) a libro qui apud Kosweydum teriius
Vila Marini, tjiiam in illa post finiliimtextura libri v est ei abeo Kulinosimul ascribitur, cujus Prologus:
^eqiii notavit , laiiqiiam ipsius hiijtis libri pars, Vere m:nid<wiquis dubilel meritis slare sanctorum,
neinpe caput 9 4 in pnesenii editione compareat at- qui hoc loco loli secunda: parti pr.tftgilur. Textus
que insuper caput 95 acced.it, Vitam Euphrosiice in-criplio esl : lncipiunl adhorlationes sanctorum
liabens, qiiod incipil : Fuit vir quidam Pafuntius Palrumprofectionesquemonachorum;celcriquesubse-
nomine, etc.; desinil verbis : Glorifkantes Deum quenles libelli, quos de Grteco in Lalinum translulit
Patremet Fitiitm cjus JesttmCltrislumnna cumsancto sanclus Hieronymus cardinatis presbiler. Finitur in
Spiritu in sempiternaswcutu.Amen.Manusignota ad epistola sancti Macbarii ad monacbos, verbis : Pre-
calcem volinninis ascripsit : Excusum comperi ex slet nobis itaque dominus ut inveniat in nobistalem
collationecum antiquissimaedilioneanni 1462, circa maiuionein.qui vivit el retjnal deus in seculaseculo-
idem tempus. rum. Amen. Exlrema denique subscriplio ; i^i^j'
2d NOTITIA. 30
Vitaspalrum tancti Hieronymi cardinalis presbilcri A Sine loco et lypographi nomine, ('. Vilaspalrun).
secundum dlphttbeliordinem b:ne regislralus impres- Rosweydus laudat, et Germanicamsibi vitleri addil.
sus per loha nemZainerin oppido Ulm finiunl felici- 1485. Norimbergw,ap. Anlhon. Koburger, f*. Eac-
ler. Memorantde Bure Bibl. instr. t. i, p. . .; See- dem. Weislinger, Catal. Bibl. Ord. S. Joan. Hieros.
niiller, Bibliolh. Ingolstd. Incuiiab. typogr., fasc. 1, Argentorali, p. 110. Aliain ejusilem anni el lormae,
p. 128, n. 39. Adde Ilelmschrot, l. u,72. Servat sed locoel typographi noinine desiitutain Rosweydus
etiam Bibl. Reg. Acad. Eirallaiis autem conslabit octavo loco commemorat. Alieruier erraverb, an
quantum inter hanc et reliquas editiones discrimen uleique vera tradiderit, videant alii.
inlercedat. 15ii0. Venetiis, apud Bonel. Locatellum, in-4°.
1478. Norimbergwper Anton. Koburger. Nonas Viiaspalriitn. Haec in liltilo litteris majnsciilis inter
Mai., f". Inscriptio deest. Cliaraetere Golhicom qori Goliiicos et roiiindos mediis , (piibus, minulitiribus
paginis sectis impressum. Incipit a praelatione, quam lamen, lotuni vobi.nen exscriplum csi. In linc : Bea-
ad ed. 14S3notabimus, quae editionem innominatain tissimi Ilieronyni ead. prcsb. sancte rom. eccl. cath.
et Ulmensem langere videtur. Cf. ctiain Seemilier doctoris prwcipui Libns qui vilaspatrum inscribuntur;
Incun. Typ. Ingolst. Bibl., fasc. 2. p. 25, n. 9. Ac- diliqenler examinalis: viyilantique studio emendalis :
curatius descripsit Rosweyilus inipiimistjue *a qme B atqite per punctas et comas dislinclis: finem imposuit
de dispusilione totius volumini- per lilteras alpbabeli VeneliisRonetusLncatelluspresbyler. Iussit impensis-
ediior docet, disiincie eoiicleavit. F.xbis aulcni qu;e qite viri domini Nicholai e.r Franchrordia oriundi.
proleg. 19 de conlentis hujus editionis amotavii, Annoab incarnalionedomini noslri lesu christi. Mille-
intellexiniiisex Ulmensi aique ac Rosweydi principe simo qiiiugentesimo.OctauoIdus apritis. Incipil ab iis
esse conflaiam. Rulioi liber ut in superioribus ab qnre ^eqniinlor subscriptionein editionis 1183, nari-
inttio exliibelur. terque ac illa paginis sectis impressum est. Ulraque
1483. Norimb. per Anl. Koburger, f°. S. Hierony- ailmodum Iticulcnla.
mi cardinalis presbyteri VitrePatrnm. In fine : Anno S^EC XVI,
Chriti Nalivilalis miltesimoquadringentcsimo octua- ITiO?.Lugduni, per Nicolaum Wolff de Lulred , el
gesimotertio, Nonas vero April., ob beatorum Palrum vcnnndantura Jacobo Huguetano, in-4°. B. Ilieronymi
profectumvitam eremilicamdiligentiumyesla, quorum ViireSS. Palriim. Titulus sistit insigne bibliograpbi,
(batid immerito) memorilersunt commentlanda.Opus ligno quidem impresstim, sed quod aeris pene uxpt-
(Vitas Patrum appellalum) insigne a quamplurimis (5-:i«v et nitoiem relerl cum inscriptione : La marque
excerptumcodicibusper sacrarum Scripturarum viros de Jacques. Huguetan libraire en :-:. Hoc supra : Vi-
admodum peritissimos. In oppidi Nurinbergen per G taspairuni. Circiim latera ejusdem versiculi;
Anlhonium Koburger oppidi prwfati incolam, quam Si virtusanimirelms praestarecaducis
compte impressum, finii feliciter. Characier est me- Credi ur, excultisnil dignttmduxero libris.
Ecce parsre tibi posthac,studiosajuventus,
dius inier Gothicum et rotundnm et ad hunc prope /iire polesmodicoquos multoimpresslmasauro.
accedens. Impressum est paginis sectis. S-eqttitur Infra legilur: Venundalur lugduni ab jacobo hn-
post subscriptionem index reruin, quem pra:cedil guelano eiitsdem livitatis bbliopola el cive in vico
praelaiiiinciilasnpra in antecessti n jam laudata, qure mereuriiiliad angiportumqui in Ararin ducit. Et pari-
novam aque a superioribus editionib is, quas confu- siis in vicotmcti iacobisubdiva virgine propesanctum
sasvocat, recedentem parlitionis ratiouem explicat. benedictum.In (ine snbscriptio, quaein superioribus,
< 1ii quatuor, inquit editor anoiiymus, dislinxi partes additis : Impressum Lugduni amce.nissimaurbe, p r
divisas differentesqij : in cujus priuia cdlegi histo- magislrum Nicotaum Wol/J de Lulrea MCCCCCU mensis
rialia; in parte secunda libellos et doctrinalia; in Aprilis die v<ro xxvm. Expressa est Koburgeriana,
parle terlia de regulari cbservaniia ; el linali parie charactre Gotliico minuto, paginis seetis. Laudatatii
de laude et virtutum efficacia. Ila sane,ut pars pratlerquaii) a Rosweydo nusquam invenimus. Prae-
prima per historias, secunda per libellss et paragra- oiiniliir epistola dedicaioria Hugonis Dissuti in utro-
pbos, pars teriia per rubricas, el quaria per rubri- D que jure docioris Cabilonensis canonici, qua Joanni
carum capitula distinguatur, » eic. Cf. etiam Repe- de Ponpeto, J. U. D. Cabilonensique episcopo ac
litio ed. Koburgerianre 1478; Pray , Index lib. rar., abbatialis nionasterii S. Petri prope muros Cabilo-
Bibl.Bud., p. l, p. 506. nenses commendatario adininistratorique perpetuo,
operae suoeprelium exponit, nihil sani, nibil prorsus
Veneliis, per Octavianum Scolum Modoetiensem, a mendis tiiliin: superioribus editionibus tribuens, ut
in-4°. 15. Ilieronymi Vit.e Patrnm. Rosweydus. in sibi soli ornncm cniaculaiionein debere inleHigant.
Cai. Bibl. S. Atigeli ad Niduni Neapoli (1750, in-fol.j 1507. Lugduni, per Jannot de Campis, in-4°. E;e-
p. 152 occurrit, absqtie lypograpbi indicio. Comm«- deni, cuiu eadem Jo. Dissuti praefatione. Rosw. iu
n.orat etiam lalem fere editionem Vitarum, qure Cat. Musei Brilt. ejusdem anui et forma: ediiio sine
(!'inidia folii ultimi parte truncata erat, cl. Ilelin- loco prostat.
scbrot, p. n, p. 105 sq., quam eamdem cum hac 1508. Veneliis,per Bonnetum, in-4°. Eadein. Uu
es-e nullus dubilo, sed lectorein curiosum ad euni- (b'(ima apud Rosweydum.
deui missum facio. 1509. Lugduni, per Sleph, Balann, in-4°. Eajdeui.
31 RUFINUS AQUILEIENSISPRESBYTER. 52
1512. Lugduni, per Jacobuni Saclion, in-40. S. Ai epislolam dedicatoriain (d. Augustaexn Kal. Fcbr.
Ilieronymi in VilasPalruin celcbre opus. Rosw. 1548) ad llcnricum abbatem ccenobiiord. D. Bened.
Venetiis, apud Nicolanm de Francofurd a, in-l°. in Wiblingheii Constaiuiensis dicecesis praunisit, in
Idem opus. Rnsw. qua a plus mille erraribus ad veluslissimapariler ac
1515. Luyduni, pi-rJnc. Myl, iu-4°. S. Ilicronymi diversa exemplar.a Vitas Palrum repurgussese affir-
in Vitas Pairuin pcrcelcbre opus, oculos morlalibus niat. Quod iiiriim de iterata hac opera ejus, an de
coeliimqueapericns. cura universa imelligenriuin, novane editio sit, an
Scandcrecelsavolenssupremi sidcraca;li titulus tantum prioris nunatiis, nescire se Roswey-
Me plniiumlectotpiisqiiishaliebititer, dus faletur. Ortlo idcin est ac in superiore, et Rnfi-
Ilii' ceniet inasrnecujlum,-ubiis-elabure niani operis eadem plane ralio, onininoque nihildif-
Anti;u's; levioradi'alurastra via.
YeniintlanltirLtigdiini abs Jacobo Hugiietan in vico fcrre Fontanintis scriliit.
I59G. Compluv, apud Joan. Gralianum, in-4°. Vi-
Mercttriali ad angiporium t|tii in Ara:in ducit. In
fine: RealissimiHieronymicardinatis presbyleri, san- l;e sanclorum Patrum. R swcydus.
cte Romaneecclesic Catholice docioris pr.ecipui Li- S.cc. xvn.
bris, qui Vitaspatrnm inscribiiiilur, diiigenlcr e\atni- 1615. Antuerpiw, cx off. Planl., f°. VilaePalrum
nalis vigilaiilique studio emendatis alque per ptincta S de vita et vcrbis scniorum, sive Hisioriacereinitica;
et conunata distribulis nuper finis iinpouitur. Im- libri x auctorilms suis el nilori pristino restiluti ac
pressis Lugduni per bonesliim Jacobtim Myt. 1515, noiationibus illuslrali opera et studio Heribeiti Kos-
die vcro xvn, inense Augusii. Pray ind. libr. rar. weydi Lltrajeclini e soc. Jesu ihcologi.
Kilil. Bud. t. I, p. f.07. Totius bujiis operis ra;io ad nos haud perlieet.
1520. Luyduni, per Jacobum Mareschal, in-4°. Sufficit imlicasse qua:nain Kuiini parles in eo sint.
Idein opus. Rosw. Yitre scilicet Palrtiin eremitarum libruni secundiiin
1556. Lugduni .... S. Hicronymus de Vitis liiijus colleelioiiis constituunl. Editor atileni non
Patrmn. Cat. Bibl. Barber. verittis est loium eiiain terlium librum VerbaSenio-
1557. Lugduni, per Ai.ton. Vincentinm, in-4°. rum inscripttiin et iti sectiones 220 divisum, cujus
Idem. Rosw. prologus fere mundumqnis dubilei merilis stare s«u-
1547. Coloniw, per Gasparem Gcnnepaiuin, 1". ctoium, Kuliiiodcferre. Cujus judicii stii causam tani
Prototypon veteris Eeclcsiac, contiiiens vitas, ges a, universam slyli siniilitiidinem, quam singulorum
diciaque saiictoriiin Dci amicorum utriusque sexii-", in ulriusqiie libri prologo locorum conveiiienliam
aucloie seu rhapsodo sanclo Hieroiiymo pailtm, pr.ciendit, qure postcrior lamen vix admiitenda eiit,
'"-<
partini aliis atque aliis. sed diversiim potius auctorcm Rulini imilatoiein
Adornavil hanc ediiionem frater Tlieadoiicus prodere videtur. ln prolegomenis, ut snpia jam in-
Loher a Stratis Cartliusirc aulrc Marire in Kruxia dicaviinus, lu-ius de fal s onuiiuni hornin scriptoniin
prior ac provincialis visitator , eanique dcdicavil de Yitis Pairum el Rufiui libris disputat. Singulis
principi Oilioni S. R. V..card. episcopo Acgustano, libris notas baud vulgaris erudiiionis pluriinuinque
qiieui in epislola sua dcdicatoria (d. Rali-pona: an. criticas adjecit.
154) de opcra in liunc lihriim iinpeusa edocct se 1617. Luyduni .... in-f°. VilaePairnni; sludio
anliqitis iisque fide ditjnis mss. exemplaribusocloaul lleriberti Rosweydi. Repetitio Antucrpianae.
decemsimul collalislextttm recoynovii.se cl restituisse, Id28. Antuerpiw,ex off. Planl., f". VitaePalrum ;
deiude in ordinemcerlam, juxta scriem et ralionem studio Herib. Rnswcydi, editio secunda varie auc:a
lemporum, quo quhque Palrum huic illuxeril mundo, Ctilluslraia.
dycssisse. Cin-lai brecedilio quinqiie I bris nt prima, Riilini liber prinius a p. 415-491 exlcnditiir; se-
sed ordine multum immutaio ct qiiibusdain ex sc- cumlits, (|ui ibi tertius est, a p. 492-535.
cuiitlaeditione et aiiunde (Ulmensi puia, <jtiamigno- Versionc. Maluio in Grrccain linguam traduclani
ravit Rosweydus)additis. Rtilini liber non continuo esse llistoiiam eremiticam, haud lemere Fonianiiiiis
"
Iraitu, sed dilaceralus exhihciur, nenipe cx tiihus, asseruit. E.xstateniin etiamnunc in mss. codtl. pur.i
quibus liber primus constat, partibus, prima de san- pula haec versio, a Palladii Hisioiia Lausiaca plane
clis viris el secunda de sanclis mulicribiis permista diversa sub llieronymi niniiiie. Taiein in Bibliotli.
et conflata esl e Rufino. Reliqua vide apud Roswey- Coisliniana se ileprelicndissenotavit Monlefalconitis,
dnni. p. 198, sub litulo Hisloriw monachorumjEgypti,
1548. lbidem, apntl eumdemtypogr., f'\ Vilaesau- cujus verum auctorein ille quideni iguorabat, tit
ctoruin Patruni vetcris catbolica: ati|iie apo-t:;lic;e ante euin Joan. Meursius, qui iu prtefatione ad
Ecclesiu;dicta geslaque insignia et admiranda cxcel- Palladii Ilisloriam Latisiicain, ipiam gr.Tcevulgavit,
lenliuin aliquot Dei aiuicoruin tiiriusqiie s xu-.e. m- penes se librum esse inquit de VilisPatrum /Egupti
plcctentcs, auclore I). ilierouyino parlim, panimque a nostro baud dtibie iicquaquam divcisiun. Qu d
aliis atque aliis, quos veisa pagella nosse poeris. (]tiodColeleriusadeo in Monum.graec, t. III, p. 171,
Accepia et appiobata ab Ecclcsia catbolica anle an- pradaiionem et parlem bujas versionis ex codicibus
li: s pliis mille quinquagiiila. Colbertinis et regiis, quos laudat p. 504, edicerit,
\b eodem ediio'e preiiciscic.ti'. q:d lovani tamcn ubi in cod. Colbertino iii~> Kulifiiliistoriaiii Gr*ce
5-3 NOTITIA.
scriptam et Hieronymi presb. Dalmalaenomen prre- A t\ Retgici III, 1511, Leydw,apud Joan. Seversoen, f°,
feientem, postPalladii Lausiacam exstare annolavit? scqiiitur priores.
Fragmcnt.i etiam liujus versionis ex codd.Venetis el Germanica, sine anni el lociin.dicio, f" cum figuris.
AngiistanisKosweydus accepisse se scribit proleg. 4, Convenit fere cuin Relgica editione. Rufini Vilae a
§ 8, p. 23. folio 85 circiter ad 161 exlenduiilur.
Nec Grrecesolum versa est, sed in Syriacam et Angtica, 1495, Weslmonaslerici apud Wynkgn de
Arabicam linguam etiam transfusa, ut Fontanino Worde, P, interpretc GuilelmoCaplon, ad editioncm
Maronita quidam narrabat. Frequentissime denique Gallicam Lugduncns. 1486confecta est.
linguis recentioribus loqui docta, quarum versionum
anliquissimre sunt llalicac, plurimre Gallicae, neu Codices. Ex plurilms barum Vitarum codicibus,
Belgic;c, Germanica:et Anglicredesunl. qui Rosweydo praeslo fuerunt, Rulini librum exhi-
Italica 1,1476. Venetiis.apud Aathon. Bariholomaei, bebant :
Ms. S. Floriani, 1° in membrana ante annos 800
P, in libns vi dislincta, quorum primus Hieronymi
nomen gerens exdiversis auctoribus, sed maximam scriptns.
Ms. Ingolsladiensis collegii Soc. Jesu, f° in mem-
parlem Rufino, conslat. B brana scriptus valde vetuslus.
Italica II , 1589. Venetiis , apud Gurros ( in Ms. Audomarensisex ecclesia collegiata S. Audo-
typograph. dei Guerra), in-4°, cum liguri- ex nova mari, veliistus et maxime
perfectus. Librum Kulini
interprelalione Joan. Marei Verdizotii. — Has duas sub ipsius nomine cxbibet.
commemorat Rosweydus ; sed longc plures intra Ms. Affligeniensisex abbatiaS. Pelri apud Alostum
paucorum annorum spatium sactdo xv ltalia vidit,
1°, membrana bonaenota;.
qtiarum octo unus Francisci Car. Altcr libellus
Ms. Crisbiniensisex ntonasterio ord. S. Ben. apud
(Bibiiograph. Nachrichten Wien, 1779, in-8°) proferl,
1° in da M. Gabriel Valentiana^,P in membraua scriptus a vettisla manu.
nempe 1475, Vinctia, iinpresse Ms. Aquicinctinusex ccenobioord. S. Bened. apud
di Pielro da Trivisio, P, nitidis cbaracteribus,
Duacum, P in membiana.
columnis sectis: 2* 1477, in Vkenza, per Herm. Ms. Lwticnsis mujor ex monasterio S. Bened. sub
Liechtenslein,f°; 5° 1479, in Vinetia, per M. Nicolao S. L.unberii, P in meuibiana. Liher
4° patrociuio
Girandengo, P; 1433, in Venezia, per Bernardino secuudus bic Poslliumiano asciibitur et dicitur ad
di Pino da Como, P; 5° 1490, in Mitwio, pergli
missus.
discreti Compagni Leonurdo Pachel et Huld.rico Pbydosum Ms. Lwliensis minor, olim S. Micbaelis in Sarto,
Scinzenzetler,P, litterisGothicis minusculis, absque iC in-4° in mcmbrana.
signaturis; 6° 1493, in Vincyia, per Gioaime,f°; Ms. Bonw Spei cx abbatia ejusdem nominis ord.
7° 1499, in Mdano, pcr M. lild. Scinzenz., 1°;
Prxmouslrat. aputl Bincbiuin llannoniae oppidum,
8* 1499, in Venezia,per Cristof.^diPensa, P. in-4° obl. in membrana cliaractere bono et vetere.
Gallica I, 1486, Lugduni, laudatur in edilione Fragmenti tanium e.xtliversis l;bris et Rulino con-
Anglica niox adducenda. tinct.
Gallica II, 1494, Parisiis, ap. Joan. Dupre, f°, cum ilfs. Morelianus, P ni membrana , non valde ve-
liguris, inlerprete anonymo. Ex sectinda Latina liistus quidem, sed plurima conlinens. Rnlini librum
expressum nionet Rosweydus. Posthuniiano ut Lreliensis niajor ascribit. A liliis
Galtica III, Parisiis, absque indicio anni ct typo- D.Moreti acceperat Rosweydns.
grapbi, in-4° ctim figuris. Cum praeccdenteplane Ms. S. Jacobi in Insnla, uhi est abbatia ordin. S.
convenire ac forte ea priorem esse Rosweydiisnntai. Bened. Leodii, P in membrana an. 1512 scriptus.
GalticaIV,1605,Parisiit, apud Guitlelm.Chaudiere, Ex eidem abiatia habebat libelluin cliartaceum
in-l° cum figuris, interprete anonymo. Ex tertia in-8°, in quo Vita S. Onupbrii erat recenli maim.
Laiina expressam vult Kosweydus. Quatuor librosi Ms. Camberonensisex abbatia S. Mariaede Cambe-
tantuin cont;nei, onii-so loloquinlolibroetPaschasio. J) rone ord. S. Bernardi apud Atliiim, iu membrana,
Gailica V, 160(1, Parisiis, ap. Guil. de la Nove, P recenliore manii. Liber Rufini sub hoc littil(>ve-
in-8", interpreie Jacobo Gaultier. Continet primumi nit : Incipiunl actus SS. Patrum a Poslhumiano mo-
et secunduin librum Rosweydi collectionis ex ed. nacho editi et ad Fidosum missi.
secunda Lalina. Ms. Claiomarescanusex abbatia S. Mariaede Cla-
Gallica VI, 1657, Parisiis , apud Petrum Pelilum,p romaresco juxla Audomarum, ord. S. Bernardi, P in
in-4°, interpr. Arnoldo Andillio tomi n ed. 4. membrana characierc bono, scd non valde veteri.
Gallica VII, Fosseo interprele, laudalur a Tille- Liber Rufini nulli auctori inscriptus est.
niontio in Vita S. Apollonii, t. x, p. 56. Ms. S. MariwBibrach in Germania, f° in niem-
Bclgica I, 1490 (Zico//a;) ap. Petrum van Os, P. brana, characterc utcunque vetusto.
Cons'at tribus partibus varie dispositis et mixtis. Ms. S. Petri i:t Munster, P in membrana , rcccn-
Kidini librum totum continct. tiore charactere quaedam tantuin ex libro Riiiiui
BelgicaW, 1498, Delphis, apud Henricum Ekerl,, conlinct.
van Hombrech, f°, priori similis. Ms. S- Sepatcn Mcjor ex monastcrio S. Sepnkii,
35 RUFINUS AQUILEIENSISPRESBYTER. 36
auctor salteni Jacobus Faber Stapulensis. Creteruui
quod Cameraci cst ord. S. Bened., 1°chartaceus re- A
centiorc iitanu. Rufini liier Palladio tribiiilur ct ab hic quoqtie Ursarius pro Ursacius exscriplum est.
Grace versus dicitur. Repeiita esl, si quid judico, hrec editio, anno
Ilieronymo
Ms. S. SepulcriMajor, in-4° in membrana , maiui 1531. Coloniw,apud Eucharium,P, quam Foniani-
reccnli. Librtim Rulini Hicronymo tribuit. nus laudat.
Ms. Carltitisianorum Marire de Gratia prope 1575. Coloniw,apud GeruinumCatenium, P. Ea-
Bruxellas, P in membrana scriplus an. 1460. dem Regula, accessit Regula sancti Benedicti, Com-
Ms. liuiwmundanus ex collegio soc. Jesu Rur;e- meniario illustralae per Joannem cardinalem a Tur-
557.
miiiida;, P in inembrana , ex cd. prima videtur ex- recremata, p.
Vera ac germana prae caeteris Rufini inlerpretatio
scriplus.
Ms. Sionius monaslerii religiosoruin de Sion ord. credilur, quaelaudatur in Concordia BenedicliAnia-
S. Augusiini Corlraci, P cbarlaceiis scriplus an. neiisis, cujus codici Regularum seorsum inseriiur.
Ilinc ad membranas Colonienses,olim ex autographo
1169, haud dubie ad cd. priinain.
sancti Maiiani Trevirensis descriptas, ubi Rufiniana
III. Basitii Magni Reyula seu Instiluta monachorum.
Regulaprimo loco legebatur, ad amussim expressain
lla:c Kuiini versio, ttt ah ipso olim in Italia vul- j$, evulgavit Lucas Ilolsteniiisanno
gala eral, sancli Benedicti rjevovulgoRegula sancli 166i. Romce,ap. Vitalem Mascardum, in-4°, in
Basilii audiebai, atque liiuc tempoiis ei in sequcnti- editb ne codicis Regularuin quas SS. Palres mona-
hus siecuhs freqiicnii lectione per inonasieria versa- chis et virginibus sanctiinonialibus praescripsere.
b.itur. Al reci ntioiibus a typographia inventa l.-m- Collectaolim a sancto Benedicto Anianensi abbale,
poribus non adniodtimtypis frcqueniala cst. Primus pirte priina.
eain vulgavitJoannes Franciscus Brixianus, inona- Ex membranis Coloniensihti-descripserat et ad
chus congregationis-ancla: Justinae, anno Lticarnllolsteninm editionis causa miserat an. 1645
1500. Veneliis,apud LucamAnloniumJunlum, in- Fahitis Chisius Neriiinoruin tunc episcopus sedis
4", in libro cui titulus : Qualuor primum upprobutm apostolicrc apud Ubios Apocrisiarius, postea sum-
reliyiosisquibusquevivendi formukv.Haeceditio postea nuis poniilex Alcxandri VII nomine. Mox
renovala ent auno Pnrisiis, ap. Ludovicum Billaine, in-4*. Eadem
1519. Parisiis, apnd Joan. Pelil, in-i°, ubi tamen, editio repelita est et ntiper admodumanno
ul Fontaninus observat, qui in codicibus inss. est 1750.Augnstw Vindeticorum,sumpt. Ignatii Adami
lirseius, niendose appellalur Ursarius, forlisse Ur- et Franc. Ant. Veith, I", cum eodein codice a Ma-
sacius diccndus. Monachus Brixianus adnotavil in (J riano lirockie multis accessionibusauclo, amplifjcato
line lianc regulani in suo lonte aputl Gra:cosainplio- et in -ex tomos diviso. Tomo I, parte priuia, p. 67-
icui ct in ortiine acciiratiorem haberi, eanique se i08, liiec Ba-ilii Regula iecus.1est.
eum uliis ejusdem Busilii divcrsis truclatibus Rufiuo Practer.a de quodam con-ilio edenda: hujus Re-
intei'1rete propedieui Latinis donaturum H.Ad ma- gttbc Knliuiai.aeuna cum aliis ejusdem opeiibtis, ini-
ims nostras eM edilio operum Basilii Magni Lalina lie s;ectili xvu nescio quibus aucloribus suscepto,
ex inlerpieiaiionibus Joan. Argyropuli, -Geo. Tra- sed quod exitum non habuit, Fontaninus iu medium
pezuulii et Rapbaelis Yolatcriani , anuo profcrl veiba sequentia pracfationisin Opera sant ti
1525. 1'urisiis, upud Jott. Bad. Asccns., in-fol., Basilii Gr. Lat. Parisiis apud Mich. Sonniuin an.
parala, iu qua Rcgula de instilulioiie iiiouacliiiiiini 1017 in-folio impressa : « Exstat etiam asceticorum
Rulino inlerprele a folio 15 usqne in lincin leglui'. libroruin epitome vel certe rcgularum fusius exposi-
Fol. 155 exlrenio prrefatio Kulini in opus ipstim, taruiii, quain Latinitale donavit Rufinus Aquileien-
-
quod capitibus centuni cmistat, legitur. In line pra sis. ac librui» de Institutis monacbortim appellavit,
cedeutis opusculi subscripluin : Finis Qperum I). eaque Coloniieuna cum caeterisRulini seorsim ede-
Rasilii M. per K- Yobferianum iraduclorum. Sequi- liir, praseitim ciun ordinem Regularum non scrvel
lur Reyula cl qiurdam alia per Kufinum tran-laia. D quem iiasibi Opera pr.e se ferunt. » Idem observat
Quorum similia fere in superioribusliabentur opuseu- Frontonein Duea:um ibidem, tomo II, p. 28, col. 2,
lis. ltl qun sit refeienduiii uou video, cuiiiin ipso hoc in notis ad Reyulam[usius disputatameniendaliones
opusculo lotum volumendesinit; nisi 1'ortecx ulli i a Latinae ver-ionis Kulini ex duobus mss. codicibus
stibscnptioue diviuare aliquid audeas , quae sic so- Puteanis inseruisse. Porro aliam Basilii Regulam
nal : Explicilwstint lustitutionesmonachorumsancii esse, quam Prosper Stellarlius in libro cui litulus,
Basilii M. Ccesariensiscpiscopi.Sub cujus regula mi- Fundamina et regulw onmiumordinum, edilo Duaci
litant iinnes monachi Orientales et in Asia feru e ct pcr RaltliassaremBetlcrum, an. Ui :, in-4°, p. I58,
Gr;ecia et olini etiam CarmelilaD,ut el nuiic, non' atlnlit. D niqiie hos insuper el obiler quitlemcodices
sane in.lli:; niufatis. Epistola ad B. GregoriumNa- Foiitaninus laudavit: 5° unum pervetuslumniembra-
ziunzenuniprius inlcr transluta ub /{. Yola^errano iiaceuni liibliotliec;eSauctaeCrucis in Hierusalem ;
posita est.— lla vero ct banc Kuliniana;translatione: 2° alierum veiusiissiinum bibliothecaeSaucti Ger-
deheri existimaverii oportel editor vcl edcndorum' mani a Praiis, in quo in dticentas interrogatioocs
«•Fontan. lib. v, cap. 1, p. 207.
 NOTITIA. 58
loiidenique responsiones iisdem subjeclas Regula di- Asi A bene niemini, commemorat Foniuiinus, qui Ru-
visa sit. finum interpretem simpliciter ascriptnm habuerit,
IV. Basilii Magni homiliwseptem a Rufino conversw. codicem homiliarum in Leviticum hiblioihecae S.
Haecnon nisi a Juliano Garnerio in ed. Operum Antonii Veneliis . sed quae incendio interim absum-
In ediiione Ruaci hnmiliaein Gcnesin,Exo-
sancti Basilii, Parisiis 1722, lomo II, p. 715, ex co- pta est.
et Judices, tomo
dicibus Regio et Colberlino editre sunt. Easdem in dum, Lcviticum, Numeros, Josue,
11(1733), p. 52 usque ad 489, in Psalmos, ibid., a
codice bibliothecaeVaticanae Urbinate, n. 67, mem-
decem in Pauti Ep. ad Romanos
branaceo deprebendil Fonlaniniis loco laudato, cap. p. 654-700. Libri
tomo IV (1759) pgg. 458-689 leguntur. Praeterea
8, t. I, p. 299.
In Benedictina Operum sancti Augustini editione peculiares quasdam occurrunt editiones, quasjuxla
Fontaninum enumeratas dabimus.
post initium tomi IV exstat sancti Basilii pmfalio cid
Commentariumin Psalmos olim sancto Augustino at Conjunctim Origenis Homilias in Genesin, Ea:o-
dum , Levilicum, Numeros, Jesu Naveet UbrumJu-
tributa, quam editionis illius auclon s interpreti Ru-
fino transcribunt, quod item in codice bibliothecae dicum, divo llieronymo interprete, prinius oinniuui
edidit /Egidio Viterbiensidivinorum verborumorulo-
Thuaneaet. II, p. 456, lieri Fonlan nus observat.
ri ordinis Eremitarum, postea S. R. I'.
Hrec est prwfatio homiliwprimw sancti Basitii, a Ru- ]} excetlenti,
cardinali , nuncupalas , Aldus Manutius , Venetiis,
lino Latine translata ; qtiam pariter Tbomasius
1503, f°. Editioni operam suam commodavit mo-
ntrique Psalterioeditionis 1 et 2, p. 11 et 43 praepo-
suit. Fontan. nachiisqui nomen suiim in prajfatione reticuit, mul-
lum se debere profcssus sodali suo in coenobioPa-
V. Pamphili ApotogiaproOrigene a Rufinoconversa. tavino Sanctae
Justinae, Hieronymo a Valentis, lli-
Ex sex libris quibtis haecApologia conslabat, so- spano. Qtianquamautem universi operis interpreteut
lus primus a Rufino Latine redditus est. Reliquos, Bieronymum facit, nimirum quod in codicibus mss.
quorum qiialuor ab Eusebio et Pamphilo conjunciis unde illuderuii, pro Rulino ab librarfis Hieronymum
sludiis, scxtus ab Eusebio solo composiii eranl, nc.n scriplum reperisset, ut ejtis nomine volumen acccp-
attigit. Ftiit haecex causis una , quascum aliis noni tius evaderet, prologum tamen, quem in codieibus
gravioribus ad derogandum vero auctori librum llie- reperetat, tanquam alienum ac Ilieronymo baud di-
ronymus excogilavit, et Fonianinus severa lance ex-• gnuni pnelermisil. Haud quidem dubitare se, in-
pendit, Lib. v, cap. 5, III, p. 2'i4 sqq. Insertus estt quit, lam auctoremquam interpretem absqueprocemio
hic liber una cum Rufini Apologia in variis Origcnisi opus edidisse, verum scriptorum incuria ad nos mini-
et Hicronymi editionibtis, veluti llieronymi Marlia-(Q me pervenisse. Recusa est haec editio iterum a
naea, lomo Y, p. 219-249, Origenis Rurei, lontolY Bemardino lieualio, Venetiis, 1512, in-fol.
inter Opera ad Origenem spectantia primo Ioco, adI Ilomilias in Leviticumin libros sexdeciin digeslas
sex codices mss., i. Corbeiensem lum S. Germani ai Itufini nomine ex codice Corbeiensi primum vulga-
Pratis noni srcculi; 2. Regium, 1641, terlii deciinii vit Jodocus Ctichtoveus,Lutetiw typis Wolfgangi Ho-
sacculi; 5. Sorbonicinn; 4. S. Rhemigii Rliemen- pylii, 1514, P: Perperam Cyrillo tribuuntur in Lati-
sis; 5. S. Vitoni; 6. S. in periculo maiis, nec nmii nis Patris eju- editionibus, ex quihtis duas pra; c;i2-
eos ad quoruni fidem libri de Principiis emendalii teris appellat Fontaninus , Coloniensemper Melch.
erant, collatus praeviaque docta et ampla Aduioni- Novesianum1546, tomis duobus in-folio, accuranle
lione. Petro Canisio, faclam, in quo lomo I, p. 41, exslant;
VI. Origenis libri quatuor de Principiis et Homiliw. et Parisiensem apud Mich. Sonnium, an. 1573, P
Reperiuntur haec opuscula ex Rufini inlerprcta- ubi p. 66 reperiuntur.
lione in oinnibus Origeuis Operum editionibus. Li- Homiliarum in Numeros piologus, qui sicut reli-
broruin de Principiis prima edilio vidctur esse ea, quarum etiam prrefaliones in editionibus typis de-
quae cum variis Origenis operibus studio Constantii ; scriptis et codicibus desideralur, seorsum in quibus-
Ilierothei eanonci regtilaris Sancti Salvaloris facia, D dam codicibus reperilur, quorum complures apud
est Venetiis apud Lazarum Soardum, 1514, in-fol. Fontaninum lib. v, cap. 7, p. 286 sq., enumeratos
Hinc in Eiasmianas transiit. In novissima Ituivi ; videas. Editus auteui est ex codice Bigotiano ah
exstat loino IV. Quod Homilias attinet, hae parilerr Henrico Valesioin notis ad Historiam Eusebii lib. vi
in omnibus Operum descriplionibus cum Latinis tum^ cap. 58, ct plurihus collatis Pelro Franc. Cliilffetio
Graeceac Latine editis proslant. Ne quis atilem mi- in Paulino illusirato, parte n, cap. 25, qui lamen
retur si intelle.vcrit in anliqiiiorlbus non Rufino sed1 non Ursacio, sed Donato inscripsil. De quo errore
Hieronyiiio earuin interprelationem tribui, in omui- ejusque oc.casioneaccurale Fontaninus.
bus codicibus mss. ideic fieri discat; in quibus in- Homiliarum in librum Josue codicem ms. suono-
super prologi plerumque omnium librorum invidiae e lavit Fontaninus ex bibliotheca ms. Antonii Augu-
evitandae gratia resecti sunt, i.e Origenis eiroiumn stini edita Tarracone apml Philippum Mey, 1587,
metii, quorum suspicione Riifiuus premebatur, le- in-4°, cod. 48, hoc lemmate : OrigenisAlexandrini,
ctores ab emendo deierrereniui', ul Erasmtis iiberee qui et Adamantius, in librum Josue Homiliw xvi.
in censura homiliis in Genesin addila edisit, Unum, i( Beato llicronymo interprete, vel Rufino, ad Chronu-
59 RUFINUS AQUILEIENSISPiiESBYTLR. 40
tium. Liber 111meninrana annorum *VJU. et uiira, A bus, ex editioneJoannis Slraub et DesidcriiErasmi.
forma qtiadrati. Deniquede codicibusRufini Gregorianis mss. sin-
Homilias ;x in Judices a Riifino Iranslatas et cum giilatiin paucis cgit Fontaninus , qure repelere haud
prologo ad Apronianum direclas posl Merlini pri- pceniteat.
mani editinncm Latinam Operum Origenis(Paris. Vaticani codices , n. 4259 et 5259, exhibent opu-
1512) vulgavitCnnsiantiiisHierotheus cuni aliis Ada- scnluiiisecundiim de Natali Domini.
inantii Operibus in NovtimTestainentum , praemissa Urbinas72 Apoloyeticumuna ciim prologo crete-
ApologiaJacobi Merlinipro Origene, Venefiis,apud risqne opusculis comprehendit, non tamen de Ni-
Lnzarum Soardum, 1510, f°. Occurrunt ibi post bo- ccenaFide dequeArianis.
niilias in Lncam fol. 87, cxstantqne eiiam in codice Pnlaiinus 66 Apologeticum qtioquc cum prologo.
ms. Vaticano , Urhinate 05, fol. 54, p. 2. Fonlan. Hic libellus servatur etiam in bibl.S. Crucis in Agro
Homilias in Canlica canlicorum incerlo interpreii ScSsoriano post regulam pastoralem sancti Gregorii
ascriptas Joannes Marliamcusconjecit in lomum V cod. 109, et extat in bibl. Bodleianainter mss. Joan.
Operuiii llieronymi, p. 605. Iu quibusdam codici- Seldeni, n. 3423.
bus Hieronyino ct AtnbrosioIribiiuntur. NecEras- Codex Norvicensis, n. 9333, caHera opusculu sub
mus verum aiiciorem agnovit; sed CassiodorusDiv. B I prologo ad Apronianumcomplcclitur.
Lecl. cap. 5, Kulinum facil interpietem, el lirm.it Codex Raluzianus Rufiniana Nazianzeni Opera
codcx Petri Pilbcei, sic inscriplu- : Incipil tractalus compleclens (Cat. Bibl. Baluz. t. III, p. 24) in Re-
Oriyenisin Canlicacanticoruma liufino translalus in giain iransit.
Latiuum. CodicemRegium, n. 515, in quo aliquot Gregorii
Commentariiin Epist. Pauli ad Romanos. Kos orationes ex versione Rufini exslent, Labbeus in
Theopbilus Salodianus ordinis Fraiiuin Obscrvan- liibl. min. suppl. p. 274 laudat.
tiitin , de (iiio in scriptoribns Miuorumsilel Lucas VIII. Sixli Sententim.
Waddingus, in Fesulani monastcrii bibliotlicca llie- Enchiridium etiam vel Annulus inscribuntur. Dc
ronyini interpretis noniine a se rcpeitos lotas emi- auclore Sixtina: hujus Sentenliarum collectionisjam
sit Venetiis,npud Simonemdc Luere, 1506, I'1",niin- ab ipsa Rufini rclale conirariis opinionibusdisccpta-
cupavitque Alexandro Porlensi Yicelino , equeslris (iiin fuit, aliis elhnicum aliis Christianum censenli-
ord. viro. Recudil poslea ideiu opus Bernardinus bus. Fuerunt qui ad Sextium philosophum Sloicum
Benalins, 1512, f°, Opermnqne Origeiiianoruincol- a Sencca laudatum; alii, qui ad Pythagoraum nescio
lectioni suae dein !e iuseruit Erasmus. Prologum Ru- i|tiein relerrent; alii rursus Sixtum II ponlificem
lini ad Ileracliuin, Hieioiiymum auctoreui arbitratus C ( Rom. et martyrem auctorem ejus fecerunt. Plurima
Joannes Marlianaeusinscruit episiolis ab se novo cditoruni pars, ut alios iniuimeros scriplores taceam,
ordine digestis tomo IV, n. 107, p. 808. Coibces in hac qtiaestioneoecupata luit, nec tamen rnultum,
mss. quosdam obiter notat Foiitaniniis, p. 297. si quid video, profecit. Erat quidem saeculiimillud
post Cliristum natum seciindiimgnomographis liujiis
VII. Gregorii Nazianzcni opnsciila dccema Bttfino
generis fertile. Poliiitautein liber varie posiniodum
Lalinitalc donata. a gentilibus et Cliristianis iuterpolari. Et sane a Ku-
Ipse Kulintis in llistoiia crclcsiastica denas Gre- fino adinodum intcrpolatus est et immutattis. Quid
gorii oratiuncutas a se cmivirsas nntavit. Ilas pri- obstat igitur qiioniinus llieronymus, cui alias, ob
mus Joannes Adelphus Mulingus luci dedit Argcn- invidiam qua in Rufiniim conunovebatur, parum
linrc, 15C8, lioc titulo : Hi sunl in hoc codicclibellii cquiilcm tribuerim , vera dixerit, elbnicum prima-
x Gregorii Nazianzeni.— Ad ca'cciii : Explicil liberr rium scilicet auclorem statuens? Quid quod Galeus
B. Greyorii Naziaiizeiii, translalus aqnodum Rufino,, observaverit Rulinianaium sentenliarum codices
impressus Argenlintvpcr Joanncm Knobloucli,anno3 adeo inter se discrepare, ut ferme conslet duas Xy-
mnviii, in-4". Edilor fbrtiin dicat Gcargio Bolicm, , sii ediiiones antiquitusprotliisse? Alios eniin codices
Mnguntinrc,et Joanni Flaniingo , Boppardiensis E<-. -Dplures, alios pauciores senlentias comprehendere ;
(Icsianim presbyieris , qtiihus palam facit se Joannii alibi niiilia repeti, inlerdum ordinem immulari; alia
Francisco Pico, Mir.indula: comiti , ncce-siiudine quoque excmpiaria iton uno tenore procedere, sed
junciiim, seque scripta Riilini in lccem lcrre, ne3 duas partes consliluere , quod posierius eliam ab
landem pere-nt. Prodierunt deuide cum aliis Na- Hicronymo nolatiiin Fontaniiiusanimadvertit. Deni-
zan/eni opeiibus cx iinerprelalione Pelri Mosellani i que Galetis nnliimise codicetn nactum aflirmat, ctii
el l!ilil'aU:iPirclvhcimeri,l.ipsi.c, 1522, in-8°, Fon- ex accurata pra>diclorumcollasione non aliqua cc-
tan. Aliam cdilit.meni a F.tbriiio oliam praelcrniis- cessio fieri posscl. Prima cditio fuil Symphoriani
sam memoraiil reccntis.-im;e Nazanzeni Operum n Champerii, an. 1507. In sequenlibus , quarum bic
cdilionis coudiinrcs , nioiiaclii Bcneuiciiiii (Parisiiss indicem siatuimus , eminent editiones Hillesemii,
1778, I. I), ita iuscripiam : Gregorii Naziuuzati co- i- Galei et Siberi qu;e est novissima.
gnotneiito Theolotji ora'ioncs xxxvm, tractalus, ser- 1507. Lugduni, apud Jannot de Campis, in-i".
moncs,el librusaliquol Laline, RilibutdoPiicklicime- ;- Sixti Annulus cnm prologo ad Aproniaiiuni cmr.
io, Rufino presbylero,ct Petro Moscllanointerpreti- i- Sympboriani Champctii libro de Quadruplici VHa,
 41 NOTITIA. 42
Miratur edilor in prrefatione ad Philibertum Natu- 1A ridion ut Christianum saec. in monumentum juxla
rellum , librum eximium a nemine Gallorum ante, codicem beati Rhenani edit, observationibus illu-
quod sciret, impressum. slrat, adversus sancli Hieronymi, Gelasii, I. M. Bra -
1514. Wittenbergw, in ofjicinaGrunenbergi, in-4°. sicbellensis , ctc, censuras vindicat, concjlioquc
ldem, cum Pythagorae aureis carminibus. Romano sub auspiciis Benedicti XHI. P. R. A. R. S.
1516. Basilew, apud Joan. Frobenium, in-4°, cum MDCCXXV convocato, ad restituendam libri famam off.
aliorum quibusdam scriptis hoc titulo : JEnew Pia- offert Urbanus Godofrcdus Siberus prof. Lips.
tonici Christiani de immortalitateanimw dequecorpo- Quod si editor famam libri reparari posse pulabat,
rum resurrectione Dialogus, qui Theophrasiusinscri- demonstrando auctorem nisi primarium, potioris
bitur, AmbrosioCamaldulensiinlerprete. tamen parlis fuisse Christianum, nihil reliquisse
AthenagorasAlheniensisde Resurrectione, Marsilio ccnsebitur, quod ad banc illi gloriam vindicandam
Ficino interprete. spectare possit. Tam docte enim quam sagacitcr
Xysti Pythagorici Senlentiw, Rufxno inlerprele. fontes plerarumque senlenliarum in sacris aut anti-
Rhenanus in epistola ad Paulum Volzium, abbatem qnissituorum Chrislianorum scriptis indagavit, et ex
llugonicac curiae in Yallc Vogesina, inque altera, iis potius quam ex veterum Graecorumdoctrina de-
qua praefalur in Xystum, ait bujus sententias, ad B rivandas esse probavit. Sin in eo contineri libri exi-
antiquumexemplar, quod apud Divam Fidem Sele- slimationem censuit, ut a Sixlo II ponlifice profectus
stadii exstiterit, ab se recognitas. Utraquc edilio putaretur, nimium probasse niagis quam verum vi-
ut inler se conferantur, optat Fontaninus , p. 504. debitur. Caelerum ordo et descriptio commodissima
Discrepat imprimis quoad prologum. est et omnino ad gratiam lectorum promerendain
1518. Lovanii, in-4°. Eaedeni.Fonl. aptissima.
1520. Basilew, in-4°. Haud dubie repetitio Rhe- IX. Evagrii opuscula.
nanianae. Constat ex Hieronymi (ad Ctcsiphontem) testimo-
1522. ColoniwAgripp., in-4°. Eaedem. nio, Rulinum aliquot Evagrii opuscula Latine inter-
1541. Paiisiis, in-4°. Eaedem. pretaiuin esse, et discrtis verbis sententiarum illius
1552. Venetiis, ad signum Spei, in-12. Eaedem. versionem ei tribuit Gennadius cap. 17. Sed cum
Sine prologo, fol. 122, post indicem libelli sic in- non untis Evagrii liber hac inscriptione olim cxsta-
scripti : Dicta pretiosa sive loci communesex omnibus ret, per se quidem haud facile dirimi posset qualis
ferc doctoribus qui in sacris litteris scripserunt, per ille liberfuerit, nisi alter ejusdem Gennadii locus
Defensoremtlieologumvetustissimumexcerpli. quodammodo subvenire liuic dubitationi videretur.
1574. Coloniw, apud Maternum Cholinum, in-8°. C Is enim cap. 11 Evagrii scripta recensens quinquaginta
Sentenliae Sixti aul Xysti quaeveroe sapientiaeprse- Sententiarum librum coinmemorat, quem ego, inquit,
ceptis referlae siiut et ad ccelestemdisciplinam ani- Latinum primus feci. Nam superiorem otim transla-
inos informant, Ludovici HillesemiiAndernaci docta tum, quia vitiatum et per tempusconfusum vidi, par-
explanatione illusiratre. Sine prologo. — Prrcter lim reinterpretando, parlim emendandoauctoris veri-
commentarium legentiiim commoditali succurrit sen- tati restilui. Liber superior seu prwcedens cst liber
tentiarum distinclione per nuineros in margine in- centumSentenliarum. IIujus ergo versionis olim faclaj
dicata. Dicavit Grcgorio XIII, stimmo pontifici. et a Gennadio emendatre auclorem alium ac Rufinum
1575. Parisiis, ap. Mich. Sonnhtm. Eaedeni ex neminem fuisse, Fonlaninus contendit, lib. v, cap. 9,
llillesemii editione, sed notis omissis in Bibl. PP. § 4. Quam recte, judicent alii. Nobis quidem ha>.
Bign., t. III, p. 962. Ad eamdein eliam in reliquis Fontanini suspiciones non tantae videnlur, ut absque
Bibl. PP. editionibus 1389, 1009, 1624,1634,1044, dubio inler Ruliniana hunc Evagrii librtim, nedum
(1654), tomo VI, Coloniensi 1618, t. III et Bibl. Max. alterum et tertium cum eo referendum ccnseamus.
Lugd. 1677, 1.111descriptae sunt, in quibus omnibus Nam quod ait, Gennadium cap. 11 qusedam Evagrii
prologo carent. opuscula a se, quaedam ab alio, quemRufinum esse
^
1615. Uelmstadii, ap. Jac.Lucium, in-12.Gnomre vult, translata esse, scribere et in posleriorein clas-
sive sentenlise de moribus, non minus erudilac quam scm tres illos libellos rcjecisse, falsumest. Nec Hie-
piac.Xysti philosophi, Laurenlii Pisani etThalassii ronymus, hos Iihros, sed hujus, Evagrii libros aliquot
episcopi, nunc primum seorsim edltse studio Joannis a Rufino conversos ab Occidentalihus lectitari, scri-
a Fuchte, sine prologo quoque. bit. Inlerea dictps tres Evagrii libros, qui jamdudum
1670. Cantabrigim,ap. Joan. Hages, in-8°. Sexli periisse credebantur, in appendicecodicisRegularum
Pylhagorei sententioe e Graeco in Latinum a Rufino sancti Benedicti abbatis Anianensis, quem Holstcuius
versae, et Xysto Romauae Ecclesix cpiscopo falso publicijurisfecit ex membranisFloriacensibusRegina;
altributaj cum Opusculis mythologicis TliomseGalei, Suecofum, ntinc Vaticanis vulgatos esse, Fontaninus
,1671. oslendit. Monet autem priores duo absque distiu-
Textum desumpsit Galeus ex Bibl. PP., Rhenania- ctione sententiaruin ob simililudinem in unum co-
nam haud sibi visamfassus.Hincetiam prologus deest. alnisse ulrique una, quam subjicimus epigraphe im-
1725. Lipsiw, in offic. Weidmanniana, in-4°. S. posiia, boc pacto tamen dividenda : 1° Evagrii mo-
Sixti II philosophi poutiluis Kom. et niariyris Enchi- nachi Senlentiw. 2° Ad eos qui in ccenebiisel xenodo-
PATROI.. XXI. 2
43 RUFINUS AQUTLEIENSIS PKESBYTER. 44
chiis habitant. Quorum primus centumSentenliiscon- A ximiliani II, imperatons a sacris concionibus, qui
slans absolvitur pag. 35 ed. Paris., vcrbis : Suuvis universa quaesub nomine ClementisRomani circum-
est mel, el dittcis [ticus. Scientia autem Deidulcior fcruntur, uno volumine complexus praefalionibus,
ambobus.Alter inchoatur verbis : Audi, o monache, argumentis, notis et monilis instructa vulgavit. Pro-
sermonesPatris tui. Alque his succedit lertium opu- diit opus
sculum, Sententiwad virgines. Jam vero addit sum- 1569. Coloniw Agrippince, apud Joan. Birck-
mopere oplandum csse ut singuli seorsiin dispositi, mannum,in-i", Iioctitulo : Clementina, hoc est, B.
et sententiis per numeros ad oram distinctis cum Clementis Romani Opera, quae quidem in hunc us-
caeteris Rufini Operibus, tam alienis quam propriis que diema variis anctoribus collecta, conversa emen-
in unum corpus redactis oflicinas typographicas dataque latine exstant, omnia, cum nova prwfatione
subeant. de veris (alsisqueB. Clementisscriplis, poslremaque
X. RecognitionesClementis. eorumdem lideli emendatione ac diligenti argum n-
Variis hic liber in diversis codicibus mss. gaudet tortim difficiliumqtielocorum explanatione D. Lam-
inscriptionibus, iindc etiam in impressis diversa in- berti Gruteri Veriradii ad D. Danielem archiep.
terdum nomina. Audit igitur mox liecognilionesvel Mog., etc. Hanc editionem nonnullts rescctis deinde
"
RecognitioClemenlis,mox ClemenlisRomani Itinera- expresserunt edilores Bibliothecae PP. Lugd. (ap.
rium ad Jacobum fralrem Domini; vd llinerarium Anissonios,1677), tomo II, p. 376.
S. Clementisde faclis e.tdictis B. Petri apostoli; ilem Omniiim denique baclenus laudatorum editorum
Acta Petri apostoli, Circuitus, Periodus Petri, Cle- industriam et diligentiam vicit Joan. Bapl. Cotele-
menlisIliner. rium; Hisloria, ChronicaGesta, simpli- rius in celebratissima collectionePalrum aposlolico-
citer deniquc, Liber vel Libri Clementis;aliquoties rum, qure primum
etiam inseribimr : De vera disputalionePetri apostoli 1672. Pnrisiis, ap. Joan. te Petit, P, deindeauctior
conlra falsilatem Simonis Magi, vel De dispututione : aliquanto et commodiori habiiu, 1698, Amstelodami,
Pelri cum SimoneMago. sub nomine Anluerpiw, Iluguetanorum sumptibus;
Primus, qui typis describendum daret exstitil Ja- lertiadeniqiievice, 1724, Amslelodami,ap.Joan. Wet-
cobusFaber Slapulensis, anno sten. prodiit. Amstelodamenses ediliones curavit
1504. P«miis, ex officina Retlovisiana, impensis; Joan. Clericus.quiCotelerii epistolamnuncupatoriam
Joan. Parci, in-fol.min., in libro cui liiulus : Pttra- et prrefationeni in qua ratio operum explicatur,
disus Heraclidis, Epislola Clcmentis, Kecognilioncs 5 consullo omisit. Tilulus a Cotelerio scriptus est hoc
Petri aposloli, Complementumepislolw Clemenlis, modo :
Epistota Anacleti.Duobuset viginti annis post secutaj < C RecognitionumS. Clementisad Jacobum fralrem
est Sichardi editio Dominilibri decema RufinoTorano, Aquileiensepres-
1526. Rasilew, per Joan. Bebelium, f°. Divi Cle- ,. byteroe Grwcoin Latinum versi, cum ejusdeminter-
nienlis Recognitioniiui libri decem ad Jacobum fra- i- preiisprwfationead Gaudentiumepiscopum.
trem Doinini, RuDnoTorano Aquileiense,interprete, Coteleriustotum opns ad sex egregios codices ac-
eui accessit non posnitenda epislolarum pars vetu- ,. curatissime exegit, variantes lectiones attexuit, no-
6tissimorum episcoporum hactentis non visa, eorum „ tisque brevibus, sed bonrefrugis, Clemenlemubiopus
qui abhinc annis!200 RomanreEcclesiaeprrcfuerunt. luil, passim illustravit, libris in capita post Fabrum,
CumFabri edilionemSichardus ignorasset,tanquam n quanquam diversa ratione, distinctis.
opus novum et ab ipso demum erutum ex codicibus s Codices mss. quibus usus est in praefationehujus
duobus, Basileensi et Scbonaugiensi, edidil et Ber- r. editionis enumerantur:
nardoClesioTridentino episcopo, et postea cardinali,i, 1. Sorbonicus;i2. Thuanus; 3. Begius; 4. Petri
nuncupavil. Duo in illo reprehendit Fontaninus:: Candelerii; 5. CarmelilarumExcalcealorum.
primum.quod Recognitiones ab Ensebio suppilatas is Col<beilinum alium Nurrius in diss. de his libris p.
iradiderit; alteruin a Vossio et Barlbio quoque re- e- 224 adducit. Palatinum quoque pervetustum servant
prehensum,quod Gelasii et septuaginla episcoporum u D Plulei Vaticani. Fontaninus, p. 339.
de Clementejudicium reprehendeie non sii veritus. s. Duo insuper adjicienda sunt, de quibus itidem
Nempe Decreti Gelasiani vulgatam lectionem cum [ii Fontaninusloco stio disertius. Primo, ne quis sibi
fefellisse, huncque offensionislapidem genuinum et et imponi sinat volumine hoc titulo impresso: Clemen-
vetustissimuni Gelasium a se ediiuin sustulisse. e. tis Romaniepiscopitle rebus gestis, peregrinationibus
Ab liac deinde reliqtias editiones fluxisse observai,
i, utque concionibusS. Pelri, Epitomead JacobumHie-
veluti rosolymitanumepiscopum.Parisiis, apud Hadrianum
1547. Colonias,ex off. Melch. Novesiani,in-8°, eo-
3- Turnebum,1555, in-4°.
dem titulo, et Neque enim Recognilionescontinet, sed puram
1568. Parisiis, ap. AudoenumParvum, alias ap. j. Epitomennon ex solis tamen Recognitionibusa Rufi-
Mich.SonniumeiSebast. Nivellium,in-8", quaeeadein in no edilis, sed etiam ex Homiliiset EpistolaClementis
est, sed mutato titulo. Neminemautem in Rufinianis is ad Jacobum, nec non martyrio ejusdem et narrationc
ClenientisKecognitionihusmajorem operam posuisse -e Ephrwmi episcopiChersonesicenflatam,ut dudumCo-
Fontaiiinusccnsei, quam Lambertum Grulerum Ma- a- telerius ostendit, qui ad septem mss. codices Regios
45 PRJIFATIO. 46
istudopus collatum vulgavit, p. 749, posl Recogni- A t Ab editoribus Recognitionum appendix ista niox
tiones et Homitias. conjuncta est Epistolae, mox disjtincta ab ea. Poste-
Alicrum de quodicluri sumus, concernit Episto- rius fecit Faber. Sicbardus in prinia sua editione
lam quae Cleinentinaad Jacobum fratrem Dominidi- an. 1526, quartae ex Epistolis Cleinentis appendicem
citur, recognitionum librissubjectaiii, Rufino pariter ita inscriptam subjecerat: CempendiumFidei. In al-
interprete. Deauthentia ejus et interprele inler ip- tera ipsi Epistolae conjunxil. Eum secutus est Gru-
sos calholicaeEcclesiaedoctos primi ordinis lis pen- terus. Cotelerius, cum posl Recognitiones eamdeiu
del. Atiamen Fontaninus pro utroque fidem facere Epistolam Graece et Latine, sine ullo additamento
niiilur. Sinuil ab eo notatre suni collectiones aliqimt edidisset, postea Rufini interpretationem ad veteres
epistolarum ponlilicuin Rom. ct concilioruui, in qui- edifiones et codices mss. collatam et in capita 20
bus illa locum occupavit. Hujnsmodi sunl Epislotw distinctam exhibuit.
summorumpontif. quaean. 1591, liomw inxdibus Po- Versiones.Germanica: Recognitiones oder Histo-
puli Romani, fribus tomis distinclae prodierunt, in rie von den Reisen und Reden des Apostels Pelri
quorum primo ante onines alias brecexstat, cum ap- in zehn Biichern : Nunmehr ins Tentsche iibersetzt,
pendice spuria p. 7, cujns ad oram epigraphe : Com- mil einem Vorbericht Arnolds. Berlin, bey
Gottfried
pendiolumftdei Christianw. B I. M.
Riidiger, 1702, in-8».
Porro Labbei Concitia, ubi lomo I, p. 89, inseri-
Coniposita est ex ediliooe Gruteri, quod dolet
tur, deque additamento hrec leguntur: Hic desinit
Arnoldus, et opere pene absoluto demum a se
Epislola in quibusdam cotlicibus. Cwtera sunt vice animadversum dicit.
appendicisaddita circa annum 800, i«fvidelur. Anglica : The Recognitions of Clement : or the
Concilia Pelri Crabbe, ed. Coloniw, apud Pelr. Travels of Peter , in ten Books. Done in to English
l.
Quenlel. 1538, I, p. 14, ubi assnmento conjun- by William Whiston. With a praeface, or Prelimi-
cta est.
nary Discourse : as also tvvoAppendixes — in his
Theodorus Bibliander , libro inscripto Christiana
Primitive Cbristianity reviv'd. Vol. V. Lond. 1712,
alque catholica doclrina, Basilew ap. Jacob Parcum, in-8°.
1550, in-8°, p. 221, eamdem, Ruflnn interprete, sed
ablata appendice inseruit. Sine nomine interpretis et XI. Analolii Alexandrini, Laodicensis episc. Caxon
paschalis.
appendice dudtim inserta fuerat alteri lihro inscrip-
to : Epistolw aliquolillustres, graves el eruditw, ex- Cujus versione Latina Rufinum Eusebianam Hi-
tra Bibliorumcanonemlicel, aposlolicwtamen et piw. storiam interpolasse censent n , edidit priinus e ve-
Auyustw Vindelicorum, per Alexandrum Weyssen-. C teri codice ms. /Egidius Bucherius in Commentario
horn, 1529, in-8°. Primam inter eristolas pseudo- de Doclrina temporum, p. 439. Cf. Fontanin. IJb.
Isidori statuil Blondellus. v, cap. 15, § 1.
» Commemorat eum Eusebius Hist. lib. vn, c. 26.

AD ILLTJSTRISSIMTJM AC REVERENDISSIMUM DOM.

DANIELEM DELPHINUM

AQUILEI^E PATRIARCHAM

Quaein Rufini Operum Editionem banc novam, llluSirfssime ac Reverendiss. Patriarcba Delphine , Tua
suni ingentia merita, ita mihi ante nculos obversantur atque aniinum, ut dicenda in antecesstim ad ejus,
sive Auctoris, sive industriacetiam nosirsc commendalioueni omnia antevertant, et laudis praerogalivamsibl
jure praeripere videanttir. Etsi enim uiilii nonnihil forlasse deheat eximius iste Aqtiilejensis Ecclesiaehonor,
qtiod eum vix tandem pristina: dignitati asserere adnisus sum : plus lamen multo debere se Tibi, palam
profitetur: qui cuncta quae ad ejtis impertiendam Scriptis lucem vitamqiie conducebant, ut explorata milt
compertaque forent de omnibus ainplissimseDitionis Tu:c Bibliothecis, jussisti, et ut verbo dicam, jacenlem
filiuiii Tuum, jamque multa exeiniuiii sa:cnla Tuis una mecum inanibus excitasti. Porro ut subitiirnm feli-
cissiroe hoiniiium judicia. se speret, novo beneficio pnnsias, quod cum pergis prolixissima voluntnie prose-
47 PR^EFATIO. iS
qui ct sttitlio. Ac sane ille jamdiu olim Aqtiilejre dum viveret, cundem qtiem Episcopum, habuit columen et
thctis smiin ; natn siare gratlti adversus magnuni Hieronymum, Chromatii sanctissimi juxta ac sapientissimi
Antistitis favore ac prrcsidio frelus, facile pottiit: quo ctiam concilialore oplimo usus, litavit paci, et meri-
lis iiisignibus partain de se dequc sua Fide opinionem Clirislianse posteritati tradidit. Nunc Tua demum ope
revivisccns,Episcopuni Te suum speclal avidissimis oculis, allerum Chromatium, eandem et Ecclesire Cathe-
(Iram obtinenteni, et virtulum instantein viam, ut nihil jam quod in illo summopere demiratus est, ac sibi
sensit propilium , tu Te dc:iderct. Dcsidcret aulcm? Imo vcro aclum multo praeclarius nunc secum putet,
qiium cgrcgiis per Te atictas inciemeniis Pietatcm ac Scientiam, quae duo vere digna sunt studia sacrorum
Principc, in Ecclcsia Tua vitleat: quae tot jam clarissiinis eartim laudum exemplis lucet maxime ac splendet,
ut jam non uiiuin atijuc altcrum occurrcrc sibi vctercs amicos, Jovinum atque Eusebium, sed propemoduni
iunumercs putet; hancqiic adeo Tibi, Tua partam, Tuique Palrui immortalis opera, felicitatem percelebri
llieronyniiano clogio graliiieiur, Aquilejenses Clerici quasi Chorus Realorum habenlur (In Chronic. ad an.
578). Sic cjus, qut) iu Te adfeetus esse debcl, animum atque obsequimn reclissime interpretor : de ineau-
(em quid dieam? Ego sini bominum ingratissimiis, sin Te, per quetn maxime in liac mea adornanda Edi-
tione profeceiim, priorc loco, el quauta inaxima dcclarationc possum officii pracdicem. Desim etiam ipse
inihi, nec satis videar inlelligere, quantus hinc aestimalionis proventus scriptis ac nomini Rufini accedat,
qucin Tu 11011 solun: prrcsidio at(|iie amore Tuo complectaris, sed etiam, quum ad amplilicandam Aqtiilij-::-
sis Ecclcsia: digiiitatem ct gloriam, cnras, secundum Deum, omnes contuleris, optime illi ex hoc putes con-
Suluisse, quod partcm ejus esse gloriac nulli secundam euin censeas.
Ecce jam itaquc Tibi, llltistrissime ac Reverendissime Pransul, Rufinum Tuum, non lineamenla quidem
atque arlictrlos. t[iialis e pictorum prodiret manibus, eflingentem, sed suis loquentem verbis ac lingua, de-
que rebtis dispulaniem divinis luculentissime. Ejus Opera lantre sunt eruditionis atque doctrinae, ul aliorum
Pairuni, quos crcieris longe nobilissimos ea tulit retas, perquam sane paucis concedanl. Sunt autem plera-
que omniii iis, qu:c niaxiiiius Eccle>iaruiii Magister Hieronymus elucubravit, conjuncta propemodum atquc
illigala, vcl tnateriei qurc illis subest, vel disputationum cx utraque parte, respectu : quae inviceni dissociari
vix possunt, aut ne vix quidem. Alia ut parum ad Hieronymum spectent, ejus lamen propositi sunt atque
ingenii, ut ciipitlum eruditionis honiinem ab illis conlinuo ad se invitent, et alliciant. Sed enim prima et
tota hinc mali labes, cx quo plns tamen aliquid pretii illis accedendum videbatur. Auctor, quum favoris in
Origcnem, quod ncniini compertum non est, snspicione laboraret, abs Hieronymo, cui olim summa fuerat
amicttisu necessilate conjunctus, bonoquidcm Fidei purioris stttdio, acriter tamen nolatus, purgare se apud
quos male ea dc caussa audiret, et sccum illo in arenain dcscendere coactus est. Impar, ul nihil dissimu-
lcm, congressus Achilli. Sed et aliundc, ul vere quod res est dicam, caussa exstitit, cur Noster paullo ini-
quiore loco sit liahitus. Nempe ita comparatum est a Natura in bominuin, cujuscumque illae generis sint
dispuiationibus, ut qui caussa cadit, ejus et ingenii fcctus, et Iaudes nonnihil detrimenti accipere videantur.
Hanc prrc crcleris Presbytcr Aquilejensis fortunam subit. Ejus monimenla ingenii non perinde studiosos
olim nacta sunl, ac fuissent de iis mcrita. Sequiorc acvo qure in dies magis, et jure quidem, invaluit Hiero-
nymiani nominis gloria quasdam illis quasi tenebras offudit. Uiuim hoc scilicet, qttod ab infenso in San-
ciissitnum Doctorem parente videri potcrant. elucubrata, satis catissre erat, ul avidc mitius exquirerentur_
Hinc sensim fcrme obsolescere eximia Aquilejensis Presbyteri scripta, deque manibus lectorum prope-
modum excuti : qutene inlercidcrent (amen, eorum relicta sunt curae, qui Librariam artem profitebantur, et
Bibliothecas inslruebant. Hi autem novo illa incommodo, nequid lucris suis decederet, cuniularunt. Nain
qtiaenulli quidcm censuracobnoxia videbantur, nimirum neque Origcnianis dogmatibus favere, neque Ilie-
ronymianis instilutis, et gloriac opponi, cranlque alia ex parle, ut avide legerentur, atque aeterniim obiine-
rent, longc dignissima, ad declinandam nescio quam Rufiniani nominis nolam apud studiosorun» vulgus ,
aliis nominibus inscripscrunl. Et j.rimi qnidem subsellii Aucioribus, Cypriano puta el Augustino, quin ipsi
eliam Hieronymo, si Superis placet, adlribuerunt. Factum proinde, ut quum alia ferme situm dticerent,
alia non Rufini, scd quorum noinina pncferebanl, passim crederentur. Eliam ab invenla arle Typographica
ad baec usque lempora, ul fuerint plcraque omnia sparsim variisque in libris, atque aliis identidem titulis
in lticcni cdita, nulla unqiiam Collectione inlegra, quod aliorum lerme omnium Operibus Aucloruin usuve-
iiit, in uiiiim vcluti corpus redacta sunt. Molitusid quidem est olim, sive ante annos ferme centum et septua-
ginla vir bene de litcris dcquc Ecclesiastica cruditione mcritus Renatus Laurcntius De la Barre, qui Rufmi
Opera, ut babet in fronle libri, qiuv cxstant parlim antehac nunquam in lucem edila, pnrtim uuper ope doclis-
simorum virorum emcndata cl casiigatti, ct in duos Tomosdivisa complexus est. Complexus est autem uno ncc
rnagnae molis volumine, cnjus alteram partcm, sive Tomum manifeste supposititio iu LXXV priores Psalmos
Commcntario cqucvii, qtiem ex vetustissimo, utait, Manuscriplo exemplari Bibliothecw Monasterii lnsnlw
Barbatw, juxla Lugdv.num,Anionius de Albone Archiepiscopns Lugdunensis, ef Galliarum Primas erucrai.
Scd el priorem TOHIIMII infars.it alicnis in Csernn, Joclein et Amosuni Coninienlariis; quos si excipias, ui
par c?i.' :;ein:?!'.f'i!ii;i Kufiiij Opcrum no/inisi 'dtiof Libtos de Benedictionibus PaliiarcliartJii), totidemque
49 PR/EFATIO. M

EcclesiasticaeHistoriae, et Symboli expositionem Colleclio illa continet. De nts quos contra Ilieronymum
esl: de Apologia
scripsit, nihil quicquam : de Historia quoque Eremitica, quse Operum cjus nobilissima pars
ad Anastasium , aliisque eo spectanlibtis Opusculis, nihil. Atque haecquidem ex eorum censu, quae nos pri-
in Latinum de Gr«eco
migenia appellamus, seu quae de suo Presbyter Aquilejensis elucubravit. Nam qute
om-
transtulit, quamquam et numero plura admodum sunt, et locum inter Rufiniana expostulant sibi dari,
nino non altigit, et ne verbo quidem lenus commemoravit.
Necesse crat itaque, ut novam, atque absolulam eorum Operum Collectionem aggrederemur, tam Hiero-
terminan-
nyinianorum, ut dicebamus, respectu (quae dudum omiiia recensuimus, atque bac veluti coronide
tur) quam ipsius, coque magis, Rufini, cujus praeclarissima, atque auro conlra et gemmis sestimanda inge-
nii monimenta variis libris huc illucque dispersa, viliis omne genus obsila, aliis interdum et nominibus in-
scripta, et Auctoribus adtribula, denique suis mulctata partibus eximiis, ex hominum ferme animo excide-
rant. Ecquodnam vero illud sit, quod in hac adornanda Provincia nobis ipsi proposuimus, enucleatius di-
cendtim est.
Inilium facimus a Rufini Vita, quam V. Cl. Fonlanintts incredibili studio pcr annos plusquam viginti
elaboravil, et nobis cum Romre ageremus, maximam partem legit. Et sane ita ad perfectum unguem jani
tum elimaverat, ut quo minus publici juris fieret, nihil deesset. Sed dum in posterum differt, fato funckus
est, nec illa nisi post aliquot ab ejus morle annos in Iucem prodiit elucubratio, cum aliis breviore admo-
dum slylo exaratis lllustrium Virorum Yitis, quac Hisloriam lilerariam Aquilejensem,sic enitn liber inscribi-
tur, complectuntur. Nihil ea est certe proposito nostro consentaneum magis; nam quod maxime Editorem
decebat, parliculalim edisserere de Rufini scriptis, eorumque caussis, fortuna, Edilionibus, perquam ibi
accurale omnia Yir erudilissimus persecutus est. Neque non tamen punctum nobis nullum reliquum fecit;
sed leviora sunl, quaeejus diligentiam effugisse videntnr : et suis nos locis animadvertimus, vel notulis qui-
busdam ad libri oram Leciori ob oculos ponimus. Attamen ct peccare eum etiam alicubi, miniine dilfiten-
dum est. Ejusmodi nos duo, quae praesertim ad rectas lemporum rationes spectant in Hieronymiana, quam
nuper adornavimus, Vita Capitibtts XXIX. et XXXII. castigamus, quae heic iterum recitare, molestum esset.
Alias peccat et paulo gravius, ubi et Hieronymo contumeliam facit, quem ait S. Joanni Chrysostomo male
locutum, haereseos quoquedicam scripsisse. Ad cujus faciendam rei fidem, Norisium nostrum adducitpro-
ferentem ipsam, ut ait, Ilieronymi Epistolam ad Theophiluui (ea est in recensione nostia CXHI.)qua Constan-
tinopolitanum Anlislitem e throno dejecluin gaudet, ejusque miseriis insultat: Joannem qui dudum Constan-
tinopolitanam rexil Ecclesiam, ctc. Quarc ita in rem suam argumentalur : Sicut Hieronymum perpauci secuti
suiit, ubi a Theophilo Alexandrino deceptus, Chrysostomum virum sanctissimum pro bacretico sugillavit: ita
perpaucis suadere potuit, Rufinum b:ereseos nota intircndum. Atqui minime illa Hieronymi est Episiola ad
Theopbilum, sed (quod magis mirere) Theopbili ipsiusmet ad Hieronymtim, qtiam Latine hic quidem reddi-
dit, et cum Invectivarum libro ad eum remisit, ul versionem ipsam contumeliosi lihri excusarct. Id nos
bonis argumentis suo loco evicimus Tomo I Hieronymianorum Operum, ubi el subsequentem Epistolam, qua
cuni illa oral anlea in unum conflata, sejunximus, el suo quamque Auctori geruiano reddimus. Non itaquc de
suo Hieronymus in S. Chrysosiomum scripsit, neque se iniquiorem virlulibus ejus praebuit; adeo quod ca-
pite ab islo Fontaninus disputat, falsa raliccinatioiie laborat, et nihil est. Sed et alibi fucum sibi fieri passus
est ab recepla vulgo lectione apud Rufinum, Apologeticosecundo num. 12. ex qua solidi anni duo ejusdem
Vitaependent, quibus ignoratis , rerum quoque cjus nonnihil turbatur series. Habet ita se res. Rulinus ja-
ctantiaesugillaturus Hieronymum, qui cum solos triginta dies Alexandriaefuisset, DidymoPraeceptore ssepius
gloriatur, se ait totis sex annis ibi commoiatuin, el iterum posl inlervallum aliquod, aliis duobus. lla Guarne-
rianus, de quo postea, Codcx Ms. praeferl, ad queni nos Editioneni noslram exegiinus : ita Auctore ab ipso
sciiplum, legendumque omnino esse, recla ratio persuadet. Editi aulem ad hanc usque diem libri, quibtts
ipse lidem Fonlaninus adhibuil, incongruo sensu ac falso babent, ct iterum post intervallum, aliquot aliis die-
bus: ut non jam duos annos, sed aliquot dtimtaxat dies, ciim iterum Alexandriam advenit, Presbyter Aqui-
lejensis demortlum ibi sc dical. Sed falli vulgatos libros, et doctis viris diu nimis imposuisse, perspicuum
esl. Quid enim Rufinus poneret in latidis partem dies se aliquot Alexandriae subslitisse, cum jam sex annos
abs se ibi transactos glorietur, et diebus nimirum paucis, quos egit ibi Hieronymus, solidos annos opponi
velit, non dies? Quo autem aliis referri, nisi ad annos potest? siquidem diem antea nullum memoravit, el
respectum haberi co praenomine ad proxime superiora, neino non senlit. Aliis igitur duobus, scilicet annis,
uun diebus, scripsit: neque enim si dies dicere voluisset, addidisset atiis, sed aliquot tantum. Ex quo alterum
quoqtie manifestum est, non aliquot scriptuin ab eo fuisse, sed atiquod, et referri ad intervallum voluisse,
qiieniadmudumralio, et recta itidem Orationis series contcxtusque ostendit. Nam intervallum «Tr),wj,ut pra;-
ferunt vulgali libri, sine ulla quanti temporis significaiione, siullum cstdicere; nec adduci quis poterit,
ut credat, incuriose adeo Rufinum, atque hoc maxime locores suas enarrantem, se agere, tamque insipien-
ter de se adversus aemulumsuum loqui. Ecoulrario videsis, quam sihimet bene constet, vera demum lectione
ex Codice restituta, Alexandriwsex annis commoralus sum, et iterum post intervaltum aliguod, aliis duobus.
51 PR^FATIO. H
Nee dubites, nnm ita potuerit locus ab eo qui Codicemdescripsit, refigi ; quin potius ex eo de germana le-
clione vetustiore sumas argumentum velim. N.tm ita se libcr ab imperito Antiqitario exaratum, locisinnu-
meris prodit, ut cum ad ea reformanda verba , summi ingenii Critico opiis fuisset, bic se perquain cxigui
ostctidit, el in bis etiam qu;e neque descriptu sunt, neque inlellficluadmodiun difficilia,errores saepobbra-
rios errat, iiihilque aliud , quam quod in proposito sibi exemplari legebat, omnino rescripsit. Dicemusde
Codicisindole atque auctoritate inferius suo loco plurihus. Interim certo certius sit, non aliler scriplum a
Rulino, et duos eum revera annos Alexandriae,qtiiini eo advenit s"Ciindo,eais-e. De primo ejus incoiaiu,
quod ab anno 372. ad 577. censendus sit, nulhis unus duhitat. Aller hic itaque, qtii et biennio constat, et
post aliquod ab illo inlervaltiun, unius pula alicriusvc anni, contigit, conferendus videtur in l"80. et inse-
quentem, aut seriuspaullo si lubel, aiqtte illud quodqiie paullo serius intervalltim putare malis. Certe anie
385. quo anno, die "20.Julii Theopliilusejus Caihedrain Fcclesia: inscendit; discimus eniui ab Ilieronytno
Apologiaeltb. III. Rufinuni posttpiamTheophitusEpiscopusfacius est, Alexandriw non.(uisse. Ad hunc igitur
modiimilla est apud Fontaninum Rufiniani incolatusallero biennio lacuna explenda.
Sed aliis qui Vitam hanc eandem AquilejensisPre.-byteri,sive cx integro, sive ex parte iitecis consigna-
runl, falliei fallere saepius multo contigit. Prtctereo quain anle anuos ferme triginta Abbas Trappensis
Callica lingua duobus exiguis Tomis comprclicndil : cum eniin incobiiiiiadhuc Foiitanino, eidemque Operi
jamdudum incumbente, vulgata sil, ct pro illa qua apud vulgus Italorum utuniur Gallici libri docti indocti-
que forluna, lectores invenerit, nunquaiu ab eo lainen toto Conimenlaiio suo saltem verbo leniis laudatur;
quod indicio est, doctum virum non lanti illam aeslimasse, ut nie ria dignarclur. Re etiam vera nec me-
reri visa nobis e*t, ut quis honas horas in ejus aut lectione aut confutatione insuiuai. Praetereo item quae
de Rulino deque ejns Libris baud pauca disserit V. Cl. Bernardiis Maria de Rubeis, qtii nuper Monumenta
EcctesiwAquilejensisCommentarioIlistorko-Chronolocjico-Crilico complexus est. Cuin eniin paucis qtiibusdain
loci a Fonlanino iiissenlial, quamquamel sinuil a vcritate recedere videatur : satis b;cc tamen fuerit in
Adnotationibtis indicasse, nihilque opus est buc denuo proferri, <iuaeutramquc sciiptioneni contcndenti
fraudi esse ncqueunt. C.etcra et probe Audor EcclesiaslicasAnliquilalescumprimis novit, etprxcbira eru-
ditione ac doctrina cjus refcrtus est liber.
Sed alius e>t, qtiem prrelerire omnino non possumus, ;il ne diutius vulgo studiosonim fucuin impune
faciat. Est auteni e Carmeliiarum lamilia Frater < Pctrus Tbonias Cao iai i, tit se ipse nominai, Cleri Ro-
inani exaniinator Aposlolicns, et in Collegio Lrbano Propagandrc Fidei Leclor Theologiaepiimarius. >
Edilioni su;e, quani ante tres ferme annos adornavil IlistoriaeEcclcsiastica: ex Rufiniaua Translalione de
Gr.tcis Eusebii, additis et duobus Rufini ipsiusmet Libris, Disscrtationemsubtexuif Hisioricum,in qua de
Vila hujus et lide, nec non Translatione ipsa inquirit. Et rem quidem ab ovo exordilur, abs Ilieroiivmi,
inquain, ciiiu Rulino priina aniicitia, seriem deintle oninem Vitre ejus et morum, studiorizmque persequi-
tur. Sed iniruni dictu, t|iiaiu saepefallatur, alque in his eliam qua: ntillis Mint difficultatibus impcdila, erret
desipialque. Nos aiiquot qui prnno in oculos lectando im tirrunt errores animadverteiuus, ut ne nuincri
nostro, ea t|uae propitis ad Ruliniim pertineut expendeinli,tlcesse vidcamur : crctera uiulto libentius con-
donaturi, nec facturi dispendiuni leiiipons dispellentlis eoruin liallucinationibus,quos dcdoceri forlasse
pudeat.
i llieronymuni ait Cap. II. tunc in Dalmatiam, patrium solum, rcdire compulsum, cum ad Ruiinuin scri-
bens, Postquam, int|uit, me a tuo latere subitus turbo couculsit,etc. ( Epist. III). i Scilicel, redie ille
dicetur in palri.iiu qui se inde ait compuisiini abscedere, 1'arenlibus,Sorori, Cognatis vale dixisse (Epist.
XXII). Canliieritis in porta. Vide nos Cap. 0 Vila: Hieronymianic; neiiue enini, si plures una sententia
errores cuiiiiilanlur, singuios notare est aniinus. Incplias quoque prretereo, (piibus fere lota Capita qualuor
insequcntia consianl. Capile VII. Athanasiiniortcm , ex qua chronica noia Bufinianaepercgriiuitionis prae-
cipua: ralioiies pcndeni, anno consignat 372 tlie 2 Maii, tctamqtie adeo bisloriam illam sus deque verlit,
cuni sit jam ceilocerltus, post soliduinaiininn tlie 3 MaiiS. Episcopum falo concessisse : quemadinodiim
alii ex aliis nioniinenlis, Prdcrii Pascbali- Epistola, et llistoria Pairiarcliarum Coptitarum, nos mullo
evidentissime ex Histoiia de ipsiusmet rebus S. Athanasii Acephalaevicimus, ubi diem obiisse scribitur
Consulatu Vatentiniaui,et Valentis IV. Paclwm. VIII. Alia quae videri leviora possunt, missa facianius.
Ctpite XI. quod prioris Partis postremum cst, duo paucis verbis immania peccat. Itisloriam Eremilicam, scu
Vilas Sanciorum Palruiii scripias ait a Rtilinn, ilnni Alexaudriie tlegeret (ut seritis puta ante ann. 58..)
qtiuin Auctoreab ipso alque Opere cap l28. in fine, lum etiam lib. II EcclesiasticaeHistoriaecajiite -i facile
constet, eas non Alexandriae,sed Aquilcjre,et |.ost aiinuiu iOti. (boc est annis ut minimuin quindec.m
serius, atque ille asseril) scribere occepisse. ltem non iiniiin modo, sed duos ejusdeiti Historiae libros pro
Ruliuianis agnoscit • qu.111111 secundus licet, ait, 11011ex integro ab ip-o elucuhraius videri possit, certe
quidem cum Lalinilate donatus, lum magiia ex parte aiicius atque illustratus per Rufiniiincensendus est. 1
'Poiuit olim fere similis halliiciiiationis dari Rosweido venia ; iiuiic vero temporis duplices videre Thebas
pro germano Rufini fceui, lielum habere mauifestoalienum ac supposiiiliuin, 11011 sani esse liominis videatur.
Acceditad insciti e cuiiiulum, quod de se loqui, suaque ip«uin nariare per /Eyyptumilinera, RuGnumputa! •
53 PRiEFATIO. 54
quum et manifesto colligeresit ex tota, qure describitur rerum historia, et palmaribus arguuientis evicerii
Fonlaninus, Auctorem ex alterius persona loqui, Petronii scilicel Bononiensis, a quo rogatus est, ut Pere-
grinationes suas per jEgypii secessus literis consignaret.
Pars altera Dissertalionis et prolixior multo est, et erroribus longe pluribus scatel. Ridiculum inprimis
quod proponit sibi in lemmate demonstrandum, Rufinumet JoannemJerosol. maleaudire caspissede Oriye-
nisme : ut ejurare Origenismum coepisseeos puies, pro eo quod res erat, male audire apud alios ccepisse,
quod Origeni impensius faverenl. Porro illud, quam fidenter, ne quid plus dicam, quod germanissimum
llieronymi Librum contra Joannem Jerosolymitanum, de quo nemo unquam hominum dubitavit, si unum
Wa.-lelium excipias, ilidem Carnielitam, et pro Joanne prsesumpto Instiluti sui homine pene furentem,
falsitatis accnsare audet, ejusque Auciorem apertissimum ac nugacem Joannis inimicum,vocat! Quin pergit
eliam Capite VIII, quo lianc sibi ex integro caussam tractandam sumit, calumniari verba, eumque Pela-
giani quoque dogmaiis reum peragere, denique et probris incesseie. Olim istud Wastelii commenlum
docti quique viri samus excepere : scrinsil, et doctissimus Tillemontius, Cette opinion est si ilrange, et
commeje crois, si peu ref.ue panni tes savants, qu'on nous dispensera aisement d'en examiner les raisons,
qui seraient plus longuesu refuter qtiil ne serait difficile de le faire (ln Not. ad Vit. llier. Not. LIl). Idem
sibi dictum Cacciaritis putet: quanquam mulctasse nohilissima sui parte, iutegro inquam Libro, magnum
Ilieronymum, reclainante Orhe propemodum universo, non esse venia dignum videtur. Caeteruma nobis
pr.cclare secum aclum esistiniel, quod sex intermediis <apitibus, cuui nibil habeat, quod proprie Rufinum
spectet, nugas, ineptias, gerras, quas ibi neclit innumeras, praeterimus, utel quas iiisequentibus ad usqueXIV.
quibus totus iu eo est, ut Joannem suum abs Hieronymi et Episcoporum Cypri, atque Alexandriae accu-
satimibus subtrahat. llnum aegre ferimus sanctissimi Viri Epiphanii canis tam saepe tamque lmputlenter
insiillari.
Scd eo landem processit, cum male plerisque bonis doctisque dixisset, ut et nobis derepente dicam kn-
pingcrei. Vide, quam erudite, quibusve modis. Ait capite XV : i Hieronymumaliquando, cum se deceptum
beati senis Epiphanii simplicitate animadveriisset, hujus judicio abjecto, anno denique 390. pacem el co-
munionem cum suo Episcopo redintegrasse. » Piochronisnio unius ut minimum anni peccat in eoruin
eliain ratioinbus, qui eam pacein caeterisaltius repetunt. Sed mirum hoc niagis, qutid ad eam Epocham com-
probandant teslinionio utitur, quod aiinum quadriiigenlesinium primuin, aut secundum designat : liolbsiino
inquam illo Posttiniiauiin Severi Dialogo, ubi dicitur, Ecclcsiam loci illius (Belhleemi)HieronymusPresbyier,
tunc rexisse, qure Parochia erat Episcopi Jerosolymilani (Dial. 1. 8). Nec porro diflitetur ipse eam lempoiis
noiain, subdit enim, c ex co colligi loco, S. Doctorem, qui Epiphanio leste (Ep. 5. 1), propter verecundiamet
liumililatemnolueraltiebita nomini suo exercere officia(leg. sacriftcia) post compositum dissidium anno circiter
4C0.humeros stibmisisseoneriMonacbalis(sic vocal) ParceciaeBethleemilicae,sibihaud dubie Joannisauctorilalo
delatae. » ln quibus alierum dentio errat, quod Hieronymum ab eo demum tempore functum Presbyteri of-
ficio, et ssciis operatum putat. Tanta illi hallucinationum seges, ut semel una sententia delirasse nou satis
haheal. Haecauiem atque his similia cum hlaterasset, tpiaepersequi singillatim non tam mihi taedium quain
Leclori fuerit, snbito me suggillare, sibique plaudere, si queat, experitur. Atque hwc quidem,inquil, notata
oportuii YcroncnsiEditori Opcrum S. Ilieronymi, (est Deo gralia, quod non ita desipuerimus) qui dum eam
EpistiAum(Librum contra Joan. Jerosolymil.) rejicit in annum 599. aut 400. id esl post triennium, aut qua-
drienniumab inila solemniter concordia, reum apertissimefacit violatwfidei el amicitiw S. Doclorem.Deus
meliora ratiii, erroremqiie bostibus istum. Hominem nullis oculis, nullo corde non imitabimur : neque non
tamen feremus aequo animo tantam ejus levitatem, qui alios docuisse videri apud vulgus velit. Editor Vero-
nensis (qui non alius a me est) in Praefatione ad eum Librum bonis argumentis ad an. 399. referri illutn
ostendit, posse etiam ad 400. inilia; in Vila auteni S. Doctoris, ubi haec latius et serie continua disputantur,
ipso 3j9 adscribit, ut initis probe rationibus nullum laeiat reliquum dubio locum. Legat eruditionis homo
ctipidus caput XXIX. a numero praesertiin septimo ad duodecimum (nam si huc illa transferre velim, nimis
longum faciam, et jam non in Rufini Editionem Praefatio, sed Hieronymianaevindiciae describendaeerunt)
et nullus duhito, quin supputationi assensum etiain invitus prcebeat. Sed ut videas, quod et in veteri apud
llieronymuin Proverbio est, Cacciaiium voluntaiem habuisse nocendi, facullatem non habuisse : puta, non
evidenlissimas nos, sed levioresChronologiaenostraecanssas addere, si mavis etiam, non 399. aut 400. sed
multo serius, et ut visum quoque cst aliis doctis viris, ad tisque 406. eam eluctibrationeiii differre : ideo ne,
qtiod religioni non habet religiosus homo calumniari, reum apertissime facimus violatw fidei et amicitiw
S. Doctorem? Nonne aliam rerum seriem, rationes alias nobis institui videbat? hinc pacis percussaelempora
serius protrahi, sin plumbeus est tolus, non noverat? Novit enimvero, sed tanti haberi apud suos voluil,
txtnos castigasse videretur. Nos, salvis Rufini ac Hieronymi rebus, quorum haeccaussa dicta sunl, injuriae
concedimus.
Quaetamen hinc reliqua ejus Partis septem Capita subsequuniur (Terliam enim, ubi de HisloriaeEccle-
sia-ticaeRuliniana Versione agit, Praefationi inseqnentis Tomi reservamus) cum stomacho ita percurremus,
ut lanluin noiasse graviora contenti, tempori patcamus el stylo. Totum fere taput XVI. injuriosum Hiero-
 •5 PR.EFATIO. M
nyuio est, qui et iisdem usus fratidibus dicitur, de quibus adversarios suos accusat, et schisma Monacbo-
rtim fovisse. Prochronismo etiam pcccat. Idem vitium est duorum insequeritium, ubi et series Rufini elticu-
brationum oinnis interverlitur, cl itineris Roma Aquilejam ordo, ipsaque bistoria turbatur. Inscile illud
prae cxteris, quod putat ipsa in Urbe totos duos annos Rufinumsubstitissc. Porro nihil iis stultius verbis,
quibus Cap. XIX. exordilur, Jampridem cx Epist. HieromjmHil. (hic est contra Joan. Jerosol. Liber) miiiMS
commodesenlire ccperat Pammachius de Rufini fide. Enimvcro nou Hieronymi illam esse Epistolam, sed nu-
ijctcishominis Joanni Episcopo perquam infensi, lola passim Disserlatione, propriisque Capitulis liactenus
contendit, quod nos audacissimum cominentum cxplodimus. Memorem esse mendacem oportuit. Adversatur
jam enim ipsesibi, ct stii est laiucilo propositi oblitus. Neque vero se dicat, e.x recepta nunc vulgo inscri-
plione Operis loqui; prrcterquani quod enim alias nunquam Hieronymi, sed Auctoris incerti Epistolain eam
vocat, nisi vere csse Ilicronymianam sentiret, atque haberi nunc vellet, multo adhuc magis in rem suam de-
siperet, faccretque Lectori oiiueias. Quippe addit, f Ieclam Pammachio, adhibitamque illi tidem, dcnique et
prarjiidicium Rufinianre existimationi hinc illatum, » argumentalur. Num alius venit in mentem sibi Auctor,
quem verus Pammacbius pro vero Hieronymo baberel, ipse eiiain de nomine Hieronymum diceret, et Hie-
ronymus taineu non csset ? Sed nondum incptiarum finis. Rem enim ipsam quod speclat, etab omni veri
specie, et a scmctipso itcrtim dissentit Carnielila, qui post Tillemontium, aliosque doctos viros non diffite-
tur, illam neque perfectam ab Auctore suo fuissc, neque ad Pammachium missam, immo et suppressam
Epistolam iCap. VIII). Qu;e igitur sunt baec prrestigia ? Fuit illa Hieronymi Epistola, eademque non ejus,
SIAIiiiigaiis ct nialigni honiinis fuit : ad Pamniacbium missa, qui verus lamen Pammacbius non erat, siqtti-
dem ucc a vcro Hieronymo acccperal : eidem lecta, et in vulgus sparsa, unde Rufino conflata est invidia,
et supprossa simul scrinio, neqtie cducta unqiiam, immo ncque ab Auctore absoluta. Tanlumne ambagum
ineplissiiiiarttni duobus versiculis?
Porro cjus imperitiae, ob quatn tota Ruliniana bisloria retro sublapsa ut referatur, necesse est, untim at-
qtie alterum de reliquis postremis Capitulis exemplum addam, quibus liquido conslet, quain iile ab erudi-
tione, boiiariimque artium sludiis omnibus imparaius ad scribendum de Rufini rebus accesseril. Hunc non
fuisse ab Anastasio damnalum, cx eo colligiltir manifesto, quod usque sit, cum Sanctis Episcopis, llaliae
pracscrtini, cominiinione ac lainiliariiate usus. Nobile aiguinenlum bonus vir ille exaggerando sic dcpraval:
« Paulinuin, ait, Nolanuni Episcopum, datis ad Rufinum Litteris amoris ac benevolenlire plenis, petiisse
atquc obtinnisse cxplicationem dc Palriarcharum Benedictionibus. Rogasse eum quoque, ut pcrtransiens
Roma, Nolam se coiiventimi vellcl : quibus certe siudiosissimisverbis Presbyterum Aquilejensem non co-
luisset, si ejus condcmnatio uiiquam prodiisset; quam ittique ignorare non poterat, utpote qui sedem suaov
haberet in Provincia Suburbicaria, Romanseque dilioni subdita, » Deus bone! qtiid est desipere mentis, si
boe non est! Quo tempore illas Epislolas Paulinus scripsit, ncc Episcopum ipsc agebat, sed in Presbyteri
tanluni gradu merebatur : nec Rulir.us ulla pravi dogmatis suspicione laborabat, ut ab ejus refttgere consue-
ludine quis deberct: nec denique Anastasius Romanam adhuc Catbedrain obtinebat, ut percellere anallic-
nnatc ettm posset. Pergit tamen illc errores crrnribus cuinulare : « Et cttm, ait, Chromatio e vivis sublato,
Rufinus, Aquilcja relicla, in Monaslerium Pineti ad Classenseni urbcm se reccperit, pulasne tot Religiosos
viros proscripti Ilacretici convictum, coniubernium, nedum communionem fuisse laturos?» Inepliacineptis-
simrc, somnia. Riilinus cura in Pineti Monasterium secessit, nondum Aquilejam venerat, vixdum euim eral
ab Oiienle rcvcrsus. Chromatius in vivis adbuc ulique agebat, qui nisi posl annos ferme novem diem obiit:
Pineli denique Moiiasterium non ad Classensem urbeiii, quaa ntilla unquam fuit, sed neque Classis prope
Ravennam, verum in Agri Romani, Terracinam versus, ora niaritima stelerit. Potuisset quis data opera ad
movcndum tiinicaio popello risum plura paucioribus verbis loqui deliiamenta? Verum bis diutius immorari
nobis ct lastidio est, et pudori. Et facile tatnen Lector intelligct, si hisloricam illam Dissertationem lu-
sirare tantum oculis velit, alia cssc quamplurima, qurc qtium parum ad nos speclent, immania ejus cirata
(lissimulamiis.
Revertamurad Rufini Operum Editionem nostram, pergamnsque porro de his quaein illa adornanda prae-
slitinius, Lectorem coiniiioiicfacere. Initium ducimus a duohus de BenedictionibusPulriarcharum Libris, qui
primas inler omnes Piesbyleri Aquiiejensis Tractaliis fertint, tuni Scripturre quam explanani respectu, cuiu
temporis praerogaliva, qua cacteris priniigcniis, ut voeare placet, ejus scriptionibus antecediint. IIos autem
accepimus ex Rarreana Edilione, quae et cxleris niulto est accuratior omnibus, et ex antiiiuissimis maiui
cxaralis exeniplaribus MonasteriiMontis Dei, dicitur in Pracfalione descripla. Aliam nihilominus vetusiio-
'
rem in consilium adhibuimiis, qnrc in MonumentisSS. Patruni Orthodoxogrupltiscontinelur, et quam bonrc
fiugis saepe comperiinus. Lsi praclcrea sunuis et Codice Ms. quem e S. Salvaloris Bibliotheca, quae Bo-
iioniiu est, Cl. V. P. Ab. Trombellius descriptum diligentissime ad nos niisit. .Etatis haud ille quidem est
inulliun dissitae, neque banc ipsam, ([iiodlrei caput est, Rtifini explanationem repracsentat, sed cognomitiem
altain ab sludioso aliquo coiisarcinalam, cujus nos specimen Tomo Hieronymianoruai Operum lertio feci-
mus in Appendice. Yerum cum et iisdetn propemodum vestigiis insistat, et ab Ruliniana identidem in suam
jnterpretationem quaedam Auctor derivet, facile huic noslrae recensioni adjumenio fuii, plurimutn certe
 S7 PR^EFATIO. 5?
cjtisdemillustrationicontulit. AcceditMonimentinovitas, et rerum quaein eo continentur praecipuarumde-
leclus : neque enim antea tolum, sed priore tantum ex parte, eaque exigua in publicam lucem prodieral:
neque nos totum in nolis descripsimus, sed illa dumlaxat, quae et lectu maxime digna, et in rem nostram
recte conducere videbantur. Praeclarius, pulo, nobiscumet cum Editione noslra actum csset, si quod affe-
ctavimus diligentissime, CodicisMurbacensisiri Alsatia, et descriptarum ex eo variantium lectionumpoliri
licuisset; sed frustrali a spe sumus. Interim quod unice datum est, ingenlem illam decetn fere versuum in
• Praefationelacunam explevimtis, quam ex eo Ms. recilat Fonlaninus, et qua vitam sensumque huicmet
Operi videmurrestiiuisse. Caeterumquaede his Iibris plura vir idem Claris. disputat, in antecessumconsu-
luisse, operaepretium erit. Econlrario aut falsa, aut de nihilo ferme omnia sunt, quoede illis Cacciarius
scribit, atque illud cum primis, quod eorum elucubralionem ad annum usque quadringentesimumoctavum
differt.
SubsequiturCommentariusin SymbolumApostolorum,quo certe nihil praeclarummagis atque eruditum
tota EcclesiaslicaeAntiquitatis memoriacontinetur. Nec aliquod aliud est facile in Ss. Patruni scriptis quot
sunt, quotque fuerunt, quod srepiuseditum, recognitum,recusum, leclumque adeo luerit, el doclorum ho-
minum observalionibus studiisque magis expolitum atqtie illustralutn. Nos Balusianamnuperrimam editio-
nem (sive ejus e Parisiensibus Benedictinis, qui poslhumas Balusii curas in S. Cyprianum, cui olim brec
est elucubratio adtributa, absolvendas et vulgandas suscepil) non lam imitandam nobis utpote omniumet
recentissimamet diligentissimam,quam exornandam proposuimus. Contulimusenimverocum aliis proeterea
vulgalis antiquioribus Iibris, quos minime novit laudatus Edilor, et Barraeano prasertim codice, quem
ignorasse, aut non consuluisse,quanti illi steterit, passim ostendimus. Multa hujus atque aliorum, ut dixi-
mus, librorum ope restituimus, quae reliqua nohis fecit tot hominum caetera dociissiniorum induslria, ct
medica adbuc manu indigcbant. Porro cum animadverterinuis, Rufinum abs Cyrillo Jerosolymitano,quo,
quum ihi ageret, magistro usus est, multa fuisse mutuatum, longasque pericopasex ejus Fidei Exposilione,
quam variis Catechesious edisseruit, in Lalinum pene ad verbutn conversas in sua transtulisse, ipsas in
partes vocavimus,et singulis quibusque locis ad Graecumcxemplar, quod et laudamus ibi saepenumero,
exegimus.Ex quo non lectio dumtaxat verior prae aliis quacobtinebant, innotuit, sed et sensus penilior, et
vis propria verborum in aperlo fuit. Alia quae ad divinissimi,ut ita dixerim, Libri commendationem atque
ornatum contulimus, ex Adnotationibusdisces.
Hisioria Eremitica pone sequitur, sive Patrum Vilae,seu denique, ut placuisset Fonlanino inscriberc,
Ilisloria Monachorum,et itineraper JEyyplumS. PetroniiBononiensisnomine scripta, Hancnos ex Rosvveydi
eleganlissima.Editione accepimus,cujus etiam non indocli sane viri, caetera aulem diligenlissimiAdnota-
tiones contextui subnectimus. At vero alicubi etiam castigamus. Longius quippe aherrat a veritale, quod
alteruiu quoque Librum de Vitis Patrum Rufinosaltem, ut Interpreli posse pulat adscribi; et quod gravius
fortassis erratum videatur, hocce unico Libro, qui Rufini germanus est fcetus, suam, non alterius per
jEgyptum peregrinationem ab ipso narrari existimat. Quamobremejus et Melaniaeilinerum hisloriam ex
integro texit Praeludiiloco, atque his demum, quibus sibi inentem pracoccuparihallucinationibuspassusest,
adnolationes quoque suas identidem imbuii. Nostrartim itaque partitim fuit, Lcciorem inonere quibus opoF-
tuit locis, utne sineret fieri sibi fucum, ejusque rei brevibus caussas addere, notulis quas asterisco prae«
signatas opponimus.Alios ejus crrores cavemus alibi: puta, quod fuisse Rulinmn nonnulla a Palladio mu-
tuatum autumat, quum prorsus econtrario jam constet, ex Rufino quacdamPalladium in sua transtulisse.
Deniqueet menda aliquot lectionis sustulimus, contextumque Attctoris, quoties se occasio obtulii, fecimus
paulo meliorem.
Gradum hinc facimusad Historiam Ecclesiaslicam,non illam quidem Eusebii Caesariensis,quam Noster
de Grs:co in Latinum reftniit (neque enim Versionibusbeic locus est) sed quam de suo ipse duohus Libris
contexuit, atque Eusebianaesubjunxit. Ejus Editioneslypographicisformis expressas Fontaniiius ferme oin-
nes recenset, expenditque de mo.re copiose satis ac diligenter. Anno autem ab ejus obitu quarto suam
Romaevulgavit F. Cacciarius, de quo paulo ante dicebamus, eamque se ad VaticanosMss.codd. exegisse,
et notis illuslrasse, in fronte Operis profitetur. Jure suopostulet a ine Lector, ut qure ejus ratio sit, dicam.
Sed antequam hoc facio, quid ego in bac mea adornanda praesliterim, ut cceptopressius insistam, docebo
paucis. Barraeanumexemplar typis ante annos ferme centum septuaginta expressum, quo plttribiis locis
nullum esl magis emendatum, expoliendumusquemilii atque exornanduin proposui. Contuliautein subinde
cum aliis antiquioribuseditis libris, et pnecipiic Parisiensi anni 1523,quem Boussardussecundiscuris vulga-
vit, et bonaefrugis saepiusexpertus sum. Tum vero codicibusMss. duobus a capite, ut aiunt, ad calcemcum
edilo comparatis sum tisus, quorum, utpote diversarum genlium, explorare etiam fideni variantium inter
se invicemcontentione leciioiium, non exiguaeopis fuit. Allerum laudatus nuper Trombellius Ab. S. Salva-
toris de ejusdem CcenobiiBibliotheca, quaeBononiaeesl, stippcdilavit; allerum qui et paulo melioris est
notae,accepimus ex celeberrima Guarncriana in S. Daniclis municipio,quem contulit diligentissime, et
quanta in ejusmodi tractandis libris opus cst, sedulilate ac doctrina expeudit V. Cl. Dominicus Oiigarus,
b' PRJEFATIO. (iO
sludiorum in UtinensiSeminario Praefectus,alias nec semel infra ob ejusmodi in Rufinumnostruni collala
ex Mss. beneficia laudandus. Posscmus et Valicanos, quos Cacciarius descripsit, codices vocare in partes;
siquidem non eam inconsulto lectionem sequuii sumus, quam hic praetulisset, sed singulis quibusqueex
inlegro ad examen revocatis, saipiusquam ille in lextum receperal, repudiavimus : econtrario quae minus
Ciprobabatur, sulTecimus.
Jam itaque eam Editionem expendamus.Quinque Mss. codices, ad qtios illam exegerit, laudal Editor in
Praelationc,tres scilicet Vaticanos, duosqtie alios ex ealem Bibliotheca,unum ReginaeSuecorum, alteru.n
Urbinatem, quem in notis falso recentiorem Reyinm,seu Reginwappellat, ejusque rei culpam beic depreca-
tur. Ac sunt illi quideni recenlioris atatis omncs, et que parum Typographicaeartis inventis antecedant.
Verum illud etiam acccdit incominodi, quod ila se iis usiim fnletur, ut i sibi religioni duxerit de superiorutn
Edilornm lectione quidpiain immutare, nisi stiffragantefulednorum saltem excmplarium.> Ex hoc scilicet
lam levi consensu maluit, qnani ex probitate lectionis manifesta, contextus serie, atquealiis quibus abundat
praeceptisArsCritica,jndiciumferrc. Ars, inqtiHm,Critica,quami|uiprofitentur atqueornant,conlemlui habet,
el cavendosdocet. t Nam qtia: (iii Prwf.), ai(, sublilius aut de ratione temporum excogilarunl, aut de aliis
bujusmodircbusdisputanl, cuinut plurimumnonalii usui sint.atqtie iisinlirmandis, quaealiundecertavideren-
tur, non lam valcnl, meo quidein judicio, adjuvenum eiuditionem quamadeos imbuendos libertale opinamli
quadam, tinde rerum vel gravissimas in dubimn revocare assuescant. » Iliuc satis liqcet, quo ipse ingenio
hanc inierit provinciam : queni feceril lectionumdelectum : quae disseruerit in notis. Nempe quas oporluis-
set lecliones expendere, nt facile rcciperentur in textum, hac ferme una de caussa respuit, quod solilarire
essent, quum cconlraiio hat; ipsa essent de caussa pluris faciendae,ut faciunt revera, qui Mss. libros sciunt,
quod se ab alterius, sive loci, sive manus archetypo exceptas produnt, atque illaesunt, quas unus plane
similcs variis aiiianiicnsibus Antiquarius dictavit. Alias quas recepit, ut pote pluiium suffragiisCodicum
coituiiend.itas,si rein cxpendisset bene, non erat cur reciperel ob solam majoris numeri (ideiu, quoetanti
non esl, qtiando ita in oinnibiisCodices perpeluo consentiunt, ut unus ab alio descripti videantur, neque
adeo illa nisi unius Codicis auctoritas h;ibendasit. In caeterisquam probe operam suam locarit, ex conlen-
lione nostrae liuju^ Editionis cognosces,ne si persequi exponendo velim, nullum faciam praefandi litiem.
Adnotatiouum(eas dico, quae hanc maxime partem RufinianaeHisloriae speetant) i eo se ait (in Prwf.
Tom. 1.) ipsemel usuui genere, quo lectionem suam vindicaret ab intemperantiori Crilice; tum aulein
eorum, quoead Geographiamaltinent, non injocundas et satis uiilcs nolilias curiosae juvenluti pararei.i
Nihiltamen aliud pleraequeomues docent, quam quod sciunt passimomnes, aut peti a Lexicographispotest,
aul denique iiovamrancidis halluciualionibus maleriam pirebel.
Specimon unum aliquod siibjiciendumest, ut quod diximus, exemplo constet. Narrat Rufinus Lib. II.
Cap. XXIII. de Serapii subvcrsione, militem, correpta bipenne, percussisse Idolum, et repetitis iciibus putris
ligni fumosumyeniiimcwdisse.Adnoial bonusille vir, His verbis, fumosumgenium, etiamulitur 1heophilus de
AlcxandrinoSerapidis Temptotoquensin Episloln Synodica. Novissimusautem Editor operum S. H.eronymi
existimathtov, seu r.hiov (sic) locum (uisseubi Hospites reciperenlur.Vide, amabo Leclcr, quot nieudacia,
calumnias, ineptias verbis lam paucis cogit. Qucritur Theophilus factiosos Origenistas, mulierein et filium
ejus adolescentem, qiiornm caussa maie Isidorus audiebat, produxisse in medium, et in locoUrbis celeber-
rimo, quem m fallor, aii, Genium vucant, cotlocassc.Ilaec tota Theopbili sententia est. Falsum est itaque
primo, quod ait Cacciarius,Tlicophilum usurpaie haccverba, fumosumgenium.Falsum deinde, quod lninc
ait de Alexandrino Scrapidis teniplo loqui, quo nihil ei minus venire in meritem potuisset. Praoterquain
quod enim conceptis verbis locum Urbisceleberrimumdixit, vicum, puta, aul loriim, aut quid simile, non
teuipliiii) : Scrapium neque amplius exstabal tunc teniporis, quod ipse Theophilus ante annos ferine decem,
qiiam haecscriberet, jain subverterat, ac solo a;quaverat. Falsum tertio, quod et praecipuumcst Cacciarii
proposiiiim, geniumquod unice verbum Thcophiltisit.-urpat(eliamsi recte Scriplura habcret, quam depra-
vaiam (isiendimus)quidqtiainin significaiuloconimnneciim fumosoSerapidisgeniobabere. Jam quod mespe-
ct.it Fditorem llieronymiantim, ego cnm Epistolamillam, t|iiain et TbeopbiliSynodicam abs IlieronymoLa-
line rcdditam certis ar^umenlis ostendi, et primus ex antiquis membranis, inler quas fato proxima haetenus
latuii, eriitain, preiiosissitiinin si qtiotl aliud Anliqmtatis monimentum, literario Orbi comiiiuiii&.vi,in
Adnotationibus qtiibus cm illiisirandam suscepi, ad laudaiuin modo locum suspicalussum, Ziviov,Xenion
intelligenduni pro Genio, el videri loctiin, ubi hospiies convenircnt : plaleam videlicet, aul vicniii advena-
rum. Dernusingenio religinsi viri, quod bencficiumsingulare in bonas literas, et cum primis sacras a 110-
bis collatum cjus Ftlitione Epislohe silenlio presscrit, niahieritqiieleclorem suum ad non prhis auditum, atit
lectum alibi opus nmandare, quam illnd cum novitatis saltem laude, quaeex rei notatione oriebatur, com-
mcmorare. Quid istnc rei esl, quod indoctis vulgo conlideniissimeimponit, et mihi calunnniamaperlissimain
slruit? Falsuni ncmpe, el quarte itl quidem esi, locum dixisse me indigitari abs Tb.eopbilo, ubi hospites
reciperentur, ut Xenodochiiini scripsisse videar, quod forum, aut plateam coiivenajruni,sive ubi liospites
convenirent,dixi. Nam proprium loci nomen, sive illud ab interpreie Hieronymo(neque eniiu videtur po-
 61 PR^FATIO. 62
tuisse de celeberrimo Alexandrinivici nominedubitanler loqui AlexandriniisAntistes) sive Auciore ab hoe
ipso additumsit, quum Graecumomnino esse debuerit, Latinis eliamsi mavis literis scripium; miiiimeau-
lem Graecumsil Genium,nec Graece qiiicquam significet: jure addubitavi, quin fuissel Latini antiqiiaiii
errore depravatum, fallenle vel pronunciationis, vel nolioris vocabuli similitudine.Grrecum proinde, quod
illi proxime accederel, el cum proposita celebris loci significalione satis convenirel, erudito Lectori in
notis propostii substituendum. DixiSevtov,el coinmodeab hospitum frcqueulia desumi etymon posse, arbi-
tratus sum.Quaeilli inurenda sit nota.qui mea dicta corrumpit, ut castigasse videaiur, alii judicent. Falsum
interea est qtiintoquod ine ait scripsisse, iv<ov,seu y.hiov(sic) portenta verborum, quae ipse de cerebro suo
cudit: et quod novum, eoque valde iniqiiius adiit falsil&ti mcnieiitum, me illis existinusse, locum abs
Theophilo denolaium signiiicari. Unicum Graecuin verhum scriptum est a me, Eemov: pudoreni exuisse
omnem, necesse est, qui inibi duo illa adscribil, quibus et cori uptiora lingi si possiiu baud scio, cuin enim
nec Graecequidquamsignificent,nec Latine, aliquot etiam pravrescriplurae vitiis laborant, ut neque OEilipus
valeat interpretari. Neque non lamen absque dolo malo conficta existimei,, sed eo uiique animo, ut lliero-
nymiano Eilitori apud imperttos, et minime id, quod res est, scire cupidos, probro sint: quique ea notavit,
esse aliquis videatur.
Praetereo quae hisce mendaeiis continentur hallucinationes, alque ineplias : quarum unani modo alque
alleram si ponere ob oculos Lectori velim, niinis longum faciam.Re enim vera, quaeest hominis &.npoo-si;i«,
qui fumosogenioapud Rufinumduu; consonare boc apud Theophilum Geniumcontendit, nos laudat, qui
aliier legendum ibi, et non Genium, sed Eivjovostendimus. Si Genium ipse rcctam scripturam putabat, quid
nos eam improbautesprofert, adeoque non refutat verbo tenus, ut et consentire videalur; si nobiscum sen-
tit, ac depravatam leclionem non dilfitetur, quid ad Aucloris sui Genium Theopbili Ervtovficit? Porro,
quaelevitas mentis, ad iguoti vocahuli explicationemignotius proferre, illudque geniinum altcri pronuu-
ciare, quotl ne simile quidem sit, imo quid rei sit, nescial ? Sed referamus aliquando colluvie ex hac
pedem.
Equidem non erat Riifinianalectio tain pauci facienda, ut ctim librario apud Scriptorem alium errore
conferrelur. Nos eam iterum ad cohtextum accuratius expendimus, et multo nunc propius ad verum sectm-
dis curis accessisse videmur, quam anlea in nolis ad eum locuin exislimavinius. Prima scilicet fronte visuiii
est, Latine scribiGenium proprio vocabulo, quod perinde esset, upamxoi;lamen, ac si Deum dixisset Ruli-
nus : pulris ligni fumosumGenium(idest Deum) cwdii. Munc abs Gr;eco nomen repeiere magis placet, et
proprie uientum Idoli iutelligere, quod miles pcrcusserii. rhuov inquam Grrcce, quod est mentum, et pro
facie aliquando sumitur, nam et yhitn saepiuslegere esl plurium ntimero, genas, malas, et Lexicographis
exponitur Tzayo>v, facies, el barba. Enimvero Aucior aHte tres modo versus, maxiliwveteratorisillisam primo
bipennein tlixit, liiin iteriun iclibus repetitis caesum putris ligui fumosumyhuov. Atque ut nihil duhites,
quin faciei parlem, sive rictus Idoli significel, ex membroruin ordine narratiouem disjecti simuhcri texii,
subditque continuo, dejectam eam partem, yhnov, igni adhibitam conflagrasse: deinde reculsum ccrvicibus
caput, el depressoModio, distractum fuwbus : lum cwteru per partes membra cwsa securibus, el per singula
cutlricisAlexandriwlocaeffigiemvelernosiSenisiiiemerafimexustam.Nihilitaque alitid ibi ijuain•ysvstov scripsit,
et menium barbamque significavil,j>romineiiieiiipartem,quae dejici, capite ferme adhuc integro, polerat.
Quod Graecescripserit, uon Latine, caussas habuit, quod et Graecumyhziov plus aliquid, qtiam quod Latine
est mentutnnolet, et proprio vocabnlomaluerit appellari, quod ferme erat Idolo proprium ac peculiarc.
Erat quippe illa simulacri pars caeteris insignior omnibus, hirqtiina barba, eaque ad medium fere pectus
promissa, sed tereli, el ad cilindri inoduin, lantunique cuneaciore ad iiniini, ut videre est in cjus ridiculi
Dei, qtiiesupersunt etiamiiuin siguis, quorum unum ex aerein domestico Museonostro ob oeulos habemus.
Deniquescriptum abs RtifinoGraece illud, non Laline, ipsa Latinorum aniaiiuensium probat hallucinatio,
tjui GraecumvocabulumLalinis totidein literis reddiderunl, deque ysvsiovscripserunl Genium. Sed haec
hactcnus.
Apologeticicontra HieronymumLibri duo subsequuntur, subjuncta itidem Apologiaad Anastasitun : quos
omnesetsi in Hieronymiana eliam Colleclione Operum recensuimus, utpote qui eo maxime referebantur,
non erit, arbitror, Lectori ingiaiiim beic proprio loco exhiberi sibi iteruni novo culiu cxornatos, ul ferme
ab iis alii videantur. Quinium profeclo operac iis usque el usque expoliendis collocavimus, argumento ertint
spissaeobservationes, et notae, quas licuil olim, quum inter Hieronymiana excuderentur, ulpote peregrino
in loco, segnius curare. Neqtie vero ttinc alios quam vulgatos anlea libros consulere datuin est : iuinc me-
liorefortuna utimur, atque opis impendio plurimumex Ms. codice Guarneriaiio accepiinus. Est autem Ms.
hic liber ex cadem, quain dudum landavimiisin S. DanielismunicipioBibliotheca, olim Guarneriana, itidem
nobis a laudato ibi, ac denuo bonoris caussa nominandoCl. V. Dominico Ong.iro cominunicatus. Non esl
illc quidem aut atatis admoduni anliquae, et ad faciendamillico fidem idoneae, ant, quod magis refert, satis
probae emendationiset notae. Nihilo secius liiin profuit nobis, quam qui oplimaenolae atque cmendationis,
seialisitem veiusiissiiuaeadesse unciuampossuut, Exceptus nempc est, ul multis se indiciis prodit, ex aduiO'
*>5 PRAIFATIO. 64
dum vcleri, eoque de Aquilejensi labulario, ubi et primum Auctore ab ipso conscriptus est, et in palrium
veluti ccnsimi deinde babitus, curatusque esl diligentius. Deniqueab Anliquario exceplus cst satis imperito,
honiine aiilein mininie inalo, qui saepiusquidem errores librarios erret, et in reclain scripturam peccel, de
stio autcm nihil aut audere velit, aut sciat. Certe ad Lectionis vcritatem indagandamipso inlerdum errore
suo profuit, ejusque monitu polius quam jussu, loca nec levioris momenti, nec sane pauea restituimus.
Alioquinubi constanti rcctaqtie scriptura ab impressis variat (intilta autem variat) iidem adhiheri sibi jure
nierito poscit, et veriora adniodiiin proponi, fere certum esl. Recole quod superius ubi de Rulini Vila,
excmplum edimus ex singulari ejus lectiuno ( Lib. II, num. 1-2) , qua duobus unnisAlexandrire secundo
commoralus evincitur, qui dics ibi tantum aliquol substilisse, hactenus dictus cst. llis porro libris Apolo-
gelicis, co cliain libello una compuialo, quem scripsit ad Anasiasium, et quem itidem ad Guarnerianuni
excmplar exegimus, multisquo locis fecimus meliorem, Rufinianorum Operum, quac de suo ipse excudtt, et
primigenia nominamus, Collectio oninis absolvitur.
Gcrnianos Rufinifoetus proles snpposititia consequitur : non illa qtiidem, ut aliis passim usuvenit, ver-
nilis conditionis, et quae Presbylcruni Aquilejensemdedecoret, sed generosae indolis atque ingenii, qure et
cum gcnninis stare nec sine dignitate possit. Ex ordine locum priorem tenet Commenlariusin Sepluaginta-
quinquepriores Psalmos, de quo longuin esset aut qurc Fonlauino , aut qure nobis miilla in Adnotationibus
obscrvala sunt, liuc referre. Sed Auctorem investigarc Operis, et conjecturas proponere quas lecimus,
prrestat. In quam rem notaiu dignum cum primis, quod natione Gallum se non obscuro Auctor indicio pro-
dit. In Praefaiiunculacniin ad Psalmi XV. tilulum de Arctibus loquens, quos autiquitus, ait, quandoaliquis
de hostesuo triumpliumhabehat, faciebatsibi construi, non alios mcmorat, quam Arausiensem, quem ob ocu-
los fortassc, autccrle non longe posilum habuit. Unde, subdit, Arausicwin arcu triumpliali Massiliense
bellumscutptiimhabetnr ob signum vieloriwCwsaris. Arausicani non aliam intelligo, quaiu quae Arausio, ct
Arausicnsis, et Arausicorumcivitas dicta est, nunc OrangesGalli vocant. Id ipsum alia coinprobabit anim-
adversio. Auclor cum bonam Commentarii sui paricm ex Augustino totidem saepevcrbis describat, non
CMiitainen, (pia usus ille est, ScripturoeSacrae versionem usurpat, sed Vulgatam, quae nimirum Gallicana
atidit, el abejus Ecclesiae iisu iionicn accepit. Loca nimis multa sunt, et unoquoque propemodum Traclatu
obvia, til prolerri nuiic ad faciendum rei periculum debeant. Ea nos sub initium Operis, et ubi longiores
lacinias in sua transfert, adnotato Augustini nomine, innuirnus : postmodum adscriptis dumtaxat virgulis,
cam pericopem ab illo declaravimus mutuatam. Conjicere est itaqueoculos in librum, et mirari deeerptoris
ingenium, qui tam sibi religioni ducit, a Vulgata, Gallicana, inquam, Scriptura recedere, ut ineptire alicubi,
et a proposito in diversa abirc coactus sit. Quum enini Augustinus Versionis qua utitur verbis pressius ex-
plauatione sua adhaeret, Noster eani explanalionem describens, male cum lectione Versionissuaeaptat, et a
scopo aberrat. Non ergo temere hinc etiam arguas, fuisse ex Galliarum Ecclesia hominetn, qui ininime
licereputarei sibi, alio quam GallicanoCirculo, ut vocant, recepia scilicet apudsuosPsaltnorumVersione uti.
Porro Monachis hanc Psalterii cxplanandi operam impcndisse, atque habuiste in Fratrum conventu
scrmoiies, videtur. Niiniruin Fratres intcrdtim compellat, deque niuniis Monachoriim loquitur. In Psal-
niui:; XLI, vcrs. 10: Mayna nobis ftducia, Fralres, quia susceptornoslet est Deus. Et proxime praecedenli ad
vers. 8. de eorum vitiis, Hijpocrila', simulutoresmali, adjungentesse ficta caritate... Talesmulti inveniuntur
intra socielalemFralrum, ctc. Et paulo post, Vis scire de Frittre quale cor habct?Altende unde libeniius
loguatur, clc. Tiim, Cuslodiamus,Fratrcs, introitumnostrum, maneamusintus, ctc... notatur vagalioocutorum,
et curiositas, quod vitium vchemenlersolet noccrc Conversis. Denique, Hwc tria sludia sunt otiosorumin
Ctaustro, vayalio oculorum, superfluilasvcrborum, perversitascoyitalionum. Hwc tria vitia ejiciunt Fratrem
de Cltastro. Qtiin ipsummet vitam egisse cum Monachisdubitare non sinit locus in Psal. XLV. num. II: Ad
hnc jam reliquimusimpedimenta mundi, el curus swculi, atque ad MONASTEIUI accessimussecretum, ut liberins
vticwe possimusDeo. Etsub linein, eormn quoqueChoro, ut vocant, sive canentium stationibtis interfiiisse:
ln hoc Psalmc, quem cantatumaudivimus, cui canlandorespondimus,et sumusdicturi quw nostis. Num igilur
Monacbumagebat ipse, deque eortini nuniero untis erat Monastice vitae institutis devotus? Ntillusvidetur
dubitandi locus, sed ita lamen, ut esset practcreaPresbyteri dignitate insignitus; nam quod olim inlerdictuiii
cst, et S. Leo cavit Epist. ad MaximiimAnliochenum, Prwtcr eos, qui sunt Domini Sacerdetes, nutlus sibi
jus docendiet prwdicandi potuit vendicarc, siveilte Monachus,sive Laicusesset, qui scienlim alicujus nomine
gloriarentur. Erant idcirco antiquiius in Monasleriis, deque ipsis Monachis Presbyleri unus et alter, aut
plures qui Doctoris munere fiingerentur (Pal. Laus. cap. 118. Conlr. Jo. Jerosot.). Quinque S. Hierouymus
memorat in suo, quod CCCC.Fratiibus constasse intelligimus : Presbyterum vero tribui, et Monachumnon
auferri, ejusdem S. Patris excmplo discimus. Erat itaque Commentarii hujus Auctor ct natione Gallus, el in
Monaslcrio Presbyler : et quod ex hac ejus elucubratione manifestum est, non ineruditus, nec lcviter usu
sacrarum Literarttm exercitatus.
Vide uunc, possitne ille videri Vincentius Presbyter, quem Gennadius cap. LXXX. laudat. VincenfiM»
Prcsbyter et ipse natione Gullus, ct in divinis Scripturis exercitutus, linguam habensusu toquendi, el majore
C5 PRJTATIO. 66
leclionepolitam,commenlatusesl in Psalmos. Cujus Operis leyit aliqua Itomini Dei Cannatw, me audiente,
Sane quod
promitlenssimul, si Dominusvitam et vircs daret, se in tolo Psalterio eodemstudio taboraturum.
Presbyterum duntaxat, non eiMonachum vocat, illa est unice de eortim maxime temporum consuetudine,
hnnoris caussa appellatio : caelerum, utde Monachorum ccetu fuisse intelligas, facit Cannatae,ipsiusque
fuisse
Gcnnadii, qui eo familiariler usi sunt, Monacborummentio. Eadem haecfacit, ut non longe positum
cuiii conjicias, siquidcm el versatus cst apud eos aliquando, et meminil ipse Massiliaealque Arausiorum
civitatum, facileut videri possit ex Provincia, sive Narbonensi Gallia. Cauera probe adhuc magis conve-
niunt, etpraesertim quod imperfecti, sive nondum, et in omnes Psalmos absoluti Commcntarii Anctor
perhibelur: Nostri enim labor dimidium est Operis, solos quippe priores Psalmos LXXV. explicatione
complectitur.Deniqueet temporis ratio convenil, siquidemGennadianumVincentium inclaruisse anno 480.
comperlumhabemus (alitis enim ab eo est, cujus objectionesVincentianas S. Prospcr confutavit) el Nos-
trum per id ferme lemporis animum adpulisse ad scribendum, qiiamquam cerlo alfirmare non licet, multa
subindicant,quae toto Libri contexiu continentur. Non alius itaqtte Nostcr ab eo videttir : quod si persuasum
babes, verus denique hujus Commentarii, quem veteres chartae Rufino,recentiorcs Critici incerto Auctori
adscripserunt, Vincentius iste Auctor est. Jam vero quam in illo cxpoliendo operam collocavimus, malim
ex Adnotationibusnostris inleliigas. Unum praefabor, me quum ope AugustinianiCommenlariiex Benedic-
tinorum Editionc multa ab hoc Nostro menda sustulerim, non pauca invicem hujits ope in Augustino
emendassc, quse TWV r.mu Editorum diligentiameffugerunt.
Alter cst in tres mtnores Prophetas Oseam, Joetem et AmosumCommentarius;sed cujus mternoscere
Auctorcm, longe sit difficilius.Car minime Rufinusille sit, ct sciunt jamdiidum erudili caussas, ct Fonta-
ninus profert salis bonas : quibus si, ut esset quidem in promtu, latius edisserendis immorcmur, actum
agere videamur. Satis erit itaque, quod aliis intentalum est, quis vere Commentarii Auctor fuerit, diligen-
tius investigare, et conari proprium cjus nomen forlunamque deprehendere. Quibusautem id assequi notis
possit, experiamur.
Primo magnum Ilieronymum Auctor male habet, seque cjus laboribus iniquiorem praebet: quac liallucn
ualionis olim occasio fuit, ut pro Rufino haberetur. In Praefatione eurn ait, in Commentariis suis de
pcrquirenduconsequentia,penesquamexplanalionisdebereessc auctoritatem, contendit, non voluisseuul po-
tuissesustinerecnrarum. f/a,subdit, vel per allegoriasOrigenis, vel per fabutosasJudworum traditiones tota
ejus defluxitoralio. In Oseaecap. XI. Huncversum Hieronymus cum vellet exponere, perrexit enumerarequi
ciuitafescondidisselegerentur,elc. Talem autem explanalionis colorem, quis sine Irrisione considerel?Carpit
autem, suppresso nomine, in Joelem initio : Quidam Commentatoresetymoloyiasetiam nominumprosequuti
sunt, de his videlicetlaudum semina cotligenles,id cst, Joel, tkpxop.£vo; quwut Pueritia et Inepta sunt, ita
plus negotii videntur habere, quam commodi.Et paullo post, Quidam in his vocabulismultam esse di/feren-
tiam crediderunt,perque hoc plurimum Inutilium expendereverborum.Dcnuo infcrius, ubi de eruca, locusta,
briicho, elc. quae ex Hebraeorum traditionibus Hieronymus hostcs Reipublicaeinterpretaiur : Unde, ail,
illorumopinionem,qui hwcomniade hostibusdicta wstimanl, Refulamus.Acritis mullo cap. II. nbi de Pclro,
qui Oseaelocum ex parte laudarit, Quod, inquit, ideo breviteradmoncmus,nt illorumrepudielurAudacia, qui
Temereimperitcquecontendunt,etc. Paria bis habet et capite III. In Amos aulem capitc II. ad finem de
Judrcorumquadam aptid S. Doclorem tradilione, Quod nos, ait, uou magni ponderiswstimantes,ad alia
transeamus. Idem exemplum cst in subsequentis capitis 111. fine; ncque enim omnia, et quae videri
leviora possunt, persequi est animus. Sed parccre dintius ipsi nomini Hieronymianonon potuit, quod
adeo cap. V. ita injuriosius tractal: Hieronymusin hoc locoadeo Miseramrecepitopinionem,ut dicerei, quia
quadraginla annis, etc. Videin eum locum nos. In subscquentibussatis hahet, doclrinae ejus dicam inurerc,
quain cap. VII, dicit, Bepugnarehistoriw,et cap. IX, loci contexluRefulari.
Debinc ipse quis fucrit, et quarum gcntium, et cujus instituii, exquirendum. Ac Latinum quidem fuisse
bominem, nulli dubium esse debet. Sed item pro certo habendum, in Orientem aliquando peregrinalum,
Syriam, Palaesiinam,Locaque Sancta invisisse. Nempe GrwcosTractalores, ct quod homini Lalino plane
insolensest, Syros sibi notos jactat in Prcefalione;in Commentarioautcm ad cap. I. vers. 2. quam de spiritali
Oseaeconjugio sententiam ferrent Palaestinaatque JEgyptus, earum videlicet Regionum Ecclesiae, et qui
passim ibi Scripturas noverant, tamquamtranslatitiam, et ab eis fando auditam proponit, perque sua on.nia
argumentaedisserit. Aliaex parte, quarn inirent disputationcmSyri, el qui connttbiumillud carnaliter opinanlur
imptetum, quibusque niterentur rationibus , ita singillalimnarral, ul ab eorum ore accepisse, eorumque se
usum consuetudine, salis signilicet. Namsi de Scriptis corum proferret, non forXfis;Palreslinos,
/Egypiios,
Syros,etc. diceret, sed unumquempiam, qui eorum placita literis consignasset, de nomine laudaret ad
faciendamfidem. Adde quod Syrorum linguam intelligere potuisse , qui apud illos non esset aliquando
commoratus,minimcest verosimile.Quod si partim tamen eam calluisse videri, objeceris : non igitur inquam
sciipta eorum legit, sed ab ipsis narranlibus audivit. Nam et facilius multo cst ejusmodi scnlentias de
pliiiiuinore, ct prrcsentcma prrcsentibusdiscere, quam cx libris : et Svrorum plcrique scicbant el Grace.
67 PR.EFATIO. 68
denique Occidenlaliumnonnemo(plures enimibi vitamSanclorumLocorumreligioneagebant)Latine poteral
interprctari.
Nationein ejtis quod spectat, Hispanum pulamus : luijus enim regionisvidetur, ut inferius suo loco
declarabimus, tam inisere lamentari clades, ut non alias lainentari probabile sit, nisi patriaeterrae, quani el
reipsa dnrius cacterisVandalihabuere. Verosimiliorembanc facitconjecturamac pene certam peculiarisqtta
iilitur PsalmorumLatina versio. Quumenim hujus Libri, quem canereiomnesin sacrisccetibusconsueverant,
Vctus inlerpretatio retenta necessario sit : ex Hieronymiana tamen Recensionein Galliarum plerisque
oinnibus, et Ilaliaequamplurimisobtinebat. QuamNoster usurpat, nonsoliimab ea fere contincnter, sed ab
aliis ctianiPsalterii Editiouibiisaniiquis saepiusabbidit : nec cuin Aiigiistinianaemendatione, aut vetustiore
alia Paltnin Afiicaiioiuinleclioneco)isentit.Non alia deniquc videri propius ad verum iioLest,quam quae
IHspaniarumEcclesiis olim in usu fnit. Exemplaejus rei passim obviasunt. Insigne illud lamenex Psalmo
158 in caput Amosi IX. Si ascen.deroin cwlum, lu illic es : si desccnderoin infernumaderis. Si sumsero
pennasmeasante lucem, el habilaveroin exlremis maris : illuc manustua deduceline, et tenebitme dextera
tua. Elianisidicam, Tenebrwocctiltabuntme, noxqtiemihi consolalioerit, etc. Cujusquidemillul praecaetens
verbumoccullabunlpro vulgalo coneulcabunipensitari diligeiiliusvelim. Vide no ibi. Porro aulem ex vitae
institittoEcclesiastem se prodit, atque adeo saltem Presbyterum : quas enim parat Sacrae Seripiurae
Explanationcs,ideiiliilemse diccre ad populum, notat. In Joelis caput I. sub fuiein, ln quo, ait, sane toco
itiligensAuditorinquirat, quwin desertis pulchriludopradicelur, elc. Ei paulo posl, Quodsi beneconsideres,
noster Auditor, inessevidebispondusexemplo.Nec diflitcbor, qttod a Varrone trariuni, usurpatum Auditoris
vocabulum pro Lcelore; sed .Nostrumeo sensu obsoletiorenstim, nunquam adducar ul credam. Nam et
simpliciter adstantes alloquiiur in Amosicapul I. vers. 2. ubi de terrae motuiimcaussis loqucns, Quas nunc
tumen,inquii, VOBIS repticarenonest necesse.Sermonesiiaque hos habuit aliqna salteniex parle in Ecclesiis:
proinde, quod et nolatum superiusest, sin minus Episcopum,cerle quidem Presbylerumagebat.
Nunc tempus, quo Commentariumhunc suum scribebat, investigemus. Fouianinusex eo quod Sancti
Joannis Cbrysosfomi, ct IlieroiiymiCommentaria in MinoresProphetas memorat, nihil loquulusde Cyrillo
Alexandriiio,et Theodoriio,qui in eodem argumento versati siini, euni putal, medio saltem saeculoV, operi
manum admovisse.Sed ut fortassisa vero proximeconjecturaabsit, inlirmahaecejus est lamen, el fere falsa
laliocinatio. Licel enim ille Cyrillum de nomiite ac Theodoiitum non landet, eo facile tamen vevbo
comprchendisse potuit, quo nonnullos, ait apud Grwcosejtisntodi Interpretes exstitisse, e qitibus pauca
quwdamS. Joannis Cbrysostomilegit. Nohisex eo magis placet argumentum sumere , quod se parum
commoiltiinlliernnynii leclorem, utdixitniis, prrebel : unde colligimus, panlo post S. Doctoris morteni
sciipsisse. Post moricm, inquam, nam illutn adviventcm,quein nosceret, el qiincum nihil sibi esset, ut
carpere auderet lioino probaecaeterapietatis ac fidei, ncnio sibi in animum inducal. Paucis aiitem ab ejus
obitu annis, quum nondumita IIieronymi.ininominisfama per orbem propemodiimuniversiim,inaximevero
apud stire lingtuehomines, increbnisset, nt nefas videreiur ei dicam scribcre, facile poluil quod ab illo
diversum in literis sentirei , homo non ineruditus libere proloqui. A vignsirnoigitnr ad trigesiinuni plus
minns supra qiiadringentosannos, hujus ego Commenfarii cpociiam inalim repelere; qurc serius mullo
protrahi, quum nemo jain esset, qui nmi sibi landi duceret, gloriosiusde Ilieroiiyino praedicare,vix polesi,
aut ne vix qtiidem. Porro idem hoc lempus fere coniioinnl, quiCsecnli mala Auctor qiieritur. In Amosnm
cap. I. in fine, Quw omnia mala hosliii evemre victoria, aunttis magis cladibus quam annalibus lileris
comprobamus.Effliclimadhuc magis cap. VIII.ad vers. 10. ubi de saccoet calvitioaerumnartimnolis, Quod
totmn (fort. solct)lemporeraptivitatisoblingere,ulinamlecione tanlumindicanlenossemus; sed tam frequens
nostris tcmporibusejusmodiesl facla condilio,ut quidquamme.iiussperantiummiremuraudacium.Nimirumbaec
erat misera orbis Romani,atque Hispaiiiarumcumprimis facicsab anno circiter CCCCX.per fcrecontinuos
triginta, quibus in eas provincias, et variis hellouim cvontibiis, el repetilis subinde hostiuin barbarorum
incnrsionibus,ferro alque igne saevituinest. Legc Prospcri Chroniton , ut intelligas, quam vere cum illa
quacum llispania pra: caeteristandiu cnnflicintaest adversa fortuna, eorum narralio temporum, quae nos
huic Commenlariopostrema tribuimus, cnivenial.
His addo, fuisseetiam in Libros Salomonis ab eo Comnienlariumadornatum : ac prius eum quidcm,
quamhunc scriberet. Tcstatur boc ipse in hujus Prrcfatione,nbi, Salomonis,inquit, voluminibusedisserendis,
dispasilionumejus (Dei) gtoriamsumus, in quaitlumpossecontulitexsequuti.
.lam vero, collectis hisce omnibus in untim notis, anl ego admodum fallor, aut non alius , quam
celeberrimusPaullusOrosiushic est, iu quem grapbyceoninesconcurrunt.Knimvcrofuisseeum Presbyterum,
iieino est hominum qui nesciat. Anonymus autein MellicensisCapite LXIX. eum refert et pro Episcopo
liabitum : Orosiusvenerabilis,ut putatur, Episcopus.NalionequoqueHispantimexstitisse, vulgocompertum
est. GennadiusCap.XXXIX.OrosiusPresbyterHispanusgenere,ctc. Notissimumboc etiam, quod in Oricnleni
profectttstdini sit, atqne anno quidem CCCCXV.ut et insequenlisinitioJerosolymrefuerit: id quodAnguslin-i
ac Hiconymi de illo Kftoi6«r«t Epistolae, ipsiusinet Apologia, lota denique Pelaginna bistoria lcslatur
«9 VETUS PR.EFATIO. 70
Gennadiusiterum, Hic est Orosius,qui ab Augustinopro discendaammmratione ad Hieronymummissus, eic.
Ex quo item constat, quod illa adamussim tempeslate literarum fama inclaruerit, ad quam Commentarium
dixiiiiu*referendum. Nihil certe es: congruum magis ac verosimile, quam ut illum Orosius ah Africa atque
Augustino, ad quem remeaverat, redux deinde in patriam antc paucos annos elaborarit. Ac sane hunc de
omine Commentarium ab eo editum, modo laudatus Anonymus Mellicensis refert : Scribit inter alia
Commentariuminduodeeim Prophetarum : in eum videlicet Librum, qui ut alias ad Hieronymumostendimus,
DnodecimProphetw inscribebaiur; neqtte enim refert, quod non in omnes duodecim , sed in tres priores
dumtaxat hic superet , quin eo tamen titulo rectissime designetur. Eundem in Salomonis quoque libros
scripsisse, auctor est Trilhemius cap. XH. e quibtis unum in Canlica Canticorumrecenset. Reliquum ununi
•st, quod et creditu quidem paullo diflicilius videtur, poluisse eum scilicet magno Hieronymo, ad cujus se
pedes sedisse, et cujus eioquiumcoutra Pelagianos ab universo Occidentesicul ros in vellus exspectari, in
Apologia sua dixerat, adversari identidem, atque inurereccnsoriam notam. Yerum ejusmodi innuimus fuisse
hominis ingenium, nimio fortasse exproniium alque ardens, ut quod sentiret, liberius proloqui se posse
crederet, salva nominis Ilieronymiani celebritate, atqiie opinione, quam sane de illo optimam habebat. Re
enini vera alibi laudat, et hoc ipso, quo eum Opcre interdum suggillat, laudem illi dat oninium maximani
quod suaemetExposilionis materiem facit ipsam esse Ilieronymianam ex Hebraeotranslationem , plerisque
invisam , ct quam anlese nemo , ant pauci admodum probassenl, Yetere illa , quae jamdudum ad manus
onmium «rai, valere jussa , et vitialwetocutionisatque intercepti sensus (In Prwf.) nolata. Quod quidem
inagiiwn, atque illustre facinus adeo est cum Hieronymianaedocirinaee.xistiniationesumma conjuncium , ut
liaecdeinde vix possit aut ne vix quidem locis ei verbis, quibus ejus sententiae qurcdamrefutantur, imminui.
Fuisse aulem ejusmodi Orosium natura, ut quidquid scntiret, valde sentiret, et pro re nata animos sibi
suaieret, argumento erit sacpiuslaudata ejus Apologia, in qua Joannem Jerosolymitanum Episcopum, tantae
dignilatis hominem, favoris in Pelagianas partes insimulare nihil veretur , et tanttun non cnnviciis incessit.
Conlra non aliam Hieronymo, quam literariam dicam impingit, alque hancqnidem illo scriptionis genere,
quo nulli non licere videtur, exuere obsequium, etintervariorum placita quotl iiicongruurnputat, aut falsum,
refellere; neque ille contemtui haberi censendus cst, a quo alius seorsumsentit. Uno verbo, non haecmihi
demum tanti est caussa, cur hunc Orosio Commentarium abjudicem, cujus eum Auctorem reliquoe nol;c
omnes designant.
Atque haec, Illusirissime ac Reverendissime Palriarcha DELPIIINE ea snnt, quae ad Rufinum de Tuis
potissimum exemplaribus archctypis Mss. expoliendum, studiis meis contuli : qu;e et Tibi accepta referri
aequumest, et mihi perhonorificumproposuisse, Te judice, cujus judicio reprehendi res meas, quam aliorum
laudari malim.

©4ug ptsefatto*

ORNATISSIMO LEGTISSIMOQUE VIRO

D.JOANM A SANCTO ANDREA

PARISIENSIS ECCLESI^ECANONICO

RENATUS LAURENTIUS DE LA HARRE S.

Quanlum iis debeatur D. a Sancto Andrea, qui vetustts novitatem, novis auctorilatem, obsolelisnitorem,
obscuristucem, el (ut lotam Plinianam periodumusurpem) (astiditisdare yratiam, dubiis fidem. omnibusvero
naturam , et naturcesumomnia indefessosludio nituntur, verbis conseqnidifficitlimumsemper non modojudi-
cabam, imo coyitalionecomplecli vix arbitrabar esseejus , qui veretur reprehensionemdoclorumatque pruden-
tium. Marcus Tullius , quo tanquam parente gtoriatur Latina eloquenlia, quinlo Tusculanarum quwstionum,
inter prmcipua feticitatis 'deputavit, prmque cmterisillum diem observandumcensetaugustius, in quo dudum
ignoralum a Syracusanis, cum esse omnino negarent, septumundique, etvestitum vepribuset dumelisArchime-
dis sepulchrum delexit: tenebat enim quosdam senariolos, quos in ejus monumenloinscriptosacceperat: qui
declarabantin summosepulchrospheram esse positam eum cylindro. Ila nobilissimaGrwcimcivitas, quondam
veroetiam dociissima, sui civis unius acntissimimonumenltcnignorassel, nisi ab homine Arpin te didic\sset.
/1 YEIUS PR/LFATIO. 12
Igitorasset ctiam optimi Valis , et cujus alias Grwcwlinguw emendandwauctoritas fueral concredita, ccirmen
divinwOdisseas et Iliados : nisi LycurgusLacedwmonisex Ionia in Grmciamimportasset, el nisi poslmodum
disccrpluinPisislralus collegisset,atque ita distinxisset, qitemadmodumhoc lemporelegilur, adhibitometatore
Aristarcho. His inquam quid debeatur affirmaviladhuc ncmo, nec forlassisusquampostea affirmabil: quandiu
fucrinl , qui indc aliqui profieient: vet ob hoc rursus quod lanlis pro vigiliis, laboribus,sudoribusquibus illis
castigaliones consliterint diyna salis commendatiohuberi utta iwn possit, lantum abestut meritis par possit
referri. Habenl siquidemreliquorumsludia suas amwnitates, vurios secessus, quibus lectionistcvdiumnova de-
teclationcsublcvant. Al iili qui Herculano labore vcrsantur in veterummonumentis pervestigandisel reslituen-
dis, quidquwsohabere possunl, quod studium recreet? quid quod fastidiumexcutiat, nisi alterum faslidium?
ita ut si qua coluptascos aliqnandoperfundat ex invenlis alicujus auctoris scriptis, subindein iisdem recoyno-
scendis, sarciendisque, propter lacunas, corruptos locos, dimidialas payinas, exesos characleres,plus enascititr
mwroris,quam (uerat ante perccpliimex invenlionedclectaiionis: utnoverim egoaliquos,qui ihesaurosejusmodi
a se repertos matuerunt dc emendutionedesperanies omnino supprimerc, quam qualescunqueederein luccm :
mendaciorum nimirum quam syltabarum ditiorcs. Itaque si ex hoc toco paulisper licel evayari, prwstilissct
intcrdum eorum quwdamquu: circttmferunturnunquamexcusa , quam ila excudi ut sinl errorum mendarumque
verius, qaum doclrinwseminaria. El certe quis modttsessepotest, dum omniaprope ex conjectura persequimur:
qutvccrlitudo, cum quid m mentemalteri venirc poluit , divmatur? Quis denutinevadendilocus per syrtcsel
scopulosAporiw, cum videamus in vadis , slalivis el navatibusprincipesviras luvrerc, impingere, altercari, in
simputo maynos cicre /litclus, committere,de uugismagnas inlcrdum tragwdias : el quod irritmn omniumoperam
(acit, proficerenovis castiyalionibusquotidie novaseditioncs: videamusinsuper id yenusoccurrere rcliqua , quw
ttsi fidemelevant, nihilo lamen.minusrei non minuunl difficullalcm,quoininusmutla sint doctis perferenda, qui
auctorum castigationiel editioni invigilanl, quoties.demaximiset levibusdubilandum, cogitandum,evolvendum
si qui alii hanc eandem materiam tractaverint: quoliespassimcx conjectandisaliquandotevissimisinutta mu-
tanda, nonnulla reponcnda. Quod quanlum liabeal operw, norunt liac wlalenon pauci, sed tu imprimis(vir
ornaiissime) qui harum rerum exercitatissimus, non desinis maximo sludiorum proventu, reique literariw
accessioncproferre de lua divitc bibliolhccabonos quotidieauclores, proqueluo in Itempubiicamyralo animo
pcrquircre maqnis sumptibusundique, si qui codicesMs. habeantur castigalissimi, quibus impressi possenl
conferri, si qui rursns rcstarent cum aliquo fruclu imprimendi. Et ita quidem, ut de le teslatumjampridem
doclorumsennonibnsaudiverim, nutlum eorumqui tttncvivunl (absilverbo invidia) exislerequxfwliciuset salu-
brius Cliiromammanumndmoveritrei tibrariw: ct qui libcralius optimwnotwscriptorum (quorum modotectione
studiosi fruunlur) impressionesjuverit, auxcrit, promoverit, atque tu ipse quem a D. Optiino Maximoin luuc
calamitosa temporaobitl reservalumdicere soleo, ne titerw cbtotescerent: necc deessel,tjui honestissimashone-
slis dc rebus Typographorumconcerlationcsiilustrarcl. TeSlanturillud jampridem tot lantaquequot exierunt
volttmiiia, cum aiiqua liti prcvfalionenominis: teslabilur etiam illud inprwsentiarnmRufini nunquam antea
typis commissumopus , citjtis cum exemptarDominodc la Bigne Prwceptori meo Theologo, hujus wlatistam ob
inorum candorem, quam ob singularemejus erudilionemmerilissimo, peteadum indic.asses, ex reliquiis vencra-
bilis Mviutstcrii Monlis-Dci, faclum esl ut inler ruinas ejus dcvottv domus divinuprovidcnliasi non inlcgerub
ann s vclnslus codcx, saltem quodammodotolusab injuria invcnirelureffugisseGnoslicorumnoslrorum injurias:
advcrsusqnas atque ejusmodi yrassatorum excursiones, vindiciarum si quis sit modus , is est , accersendusa
Clialcoqraphia,quwsola inclinanlibussmculismaximo Dei beneficioad slndia jam nauscanteshominumanimos
rccreaviljucunda facililatc, scriplis contutil yraliam sua pulchriludine, el simul immorlalitatem. Quod ulintim
Dei inventum superiora tempora novissent: non ntiqne tanlam librorumel codicumquol desiderantur perdili,
jacturam bcllicisGotthorum incursionibus(ecissemus.Non illa bibliothecaPisislrati, Altuli, el Eumenis: non
illa Philadelplii Ptotomei, quw Augustoregnante, incendioassumpta est. Non itla Gordiani , tjitwplures habuit
librorum, quam quisqiutmatius auri, vet argenti thesauros, divesLXIl millibusanliquissimoritmvotuminum.
Non itla Pamphili martyris, uude Eusebiushausil suam hisloriam: non illa centuinel viginti milliumlibrornm,
quw Byzaitlii sub Zenonc Impcralore yravissimoincendiopcriit: non iila rursus Malliiw reyis Ungariw, quw
1'atrum nostrorummemoriucrudeliTurcarum impressionedissipala est. Ncc itla deniqtte VaticanaRomanorum
Ponlificum llebraicis. Crwcis, Latinis anliquissimis, necnonoptimis quibusqueauctoribuspariler ac recenliori-
bus tum mantiscripiis, luin publicalisinstruclissimasub ClemcnteVII a mililibusGermaniset Hispanisincensa,
tot libros secumabslutisset. Extarent namquealibi passim excusi codicesmaxiinacum copia, non autem sicuti
accidil, pauci iique ab imperitis notariis descripti mendosissime. Uabuissctquwvisnalio proprios scriptores,
habuisset inquilinos: nec erat quod conquererenlurviri antiquitatis amantissimi: uut cur pcroptaremusomnes
plagus orbis scrutaturi, si quid biatlm tcgerentquod luci ac mundo (orel exhibendum. Non erat quod Reverend.
inCliristo pater D. <f Albone, Lugdunensis Ecclesiw Princeps tnstraret rimas pervetusli Monastcrii Barbatm
insutw, ut CommenlariosRufini Aquilcjensisin septuayintaquinqueDavidisPsalmos requireret. Non erat quoit'
nossimililer Montis-Deireliquias ad perpetuam mcmoriamtypis tum demum commitlcremus: quoniamhabitwri
eramus omniaomniumauctorum scripta, el prwserlimnosiri Rufiniqumcunquescripsil: videlicet, in OseePro-
plictumlib. t, jit Amosalterum : m Joel unum , «Ysua ftde ad Luurenlium Episcopum lib. i de Sacrameniis:.
 73 YETUS PRJEFATIO. 7'<<

Exhorlationis ad Probamlib. i. Epislolarum ad diversos lib. u. Juxta triplicem divinmscripturw sensum tib. i
quemroyanlePaulino, EpiscopoNolano, scripsit ad eumlalino sermonede benedictioneJudm Patriarchw. Deindt
eodem Paidino afflayilunte, librum alterum ad eundem : in quo cmterasundecimPatriarcharum bencdicliones
triplici explanutioneprosequutus est. Deniqueeodemauctore haberemus,prmter ea quw restant maximam par-
tcm GrwcorumbibliothecwBasitii CmsariensisCappadocimEpiscopi, el GreyoriiNazianzeni, ClemenlisRomaniRc-
cotjnitionumlibros: Eusebii Cmsariensir,PalmslinmEcclesiaslicamhisloriam, cui addidit decimumet undecimum
librum: Xysti quoque,si non Pontificis Romani, saltem Pgthagorici cujusdam, ut contendit Hieronymus,senten-
tias: Evagrii senlenlias, Pamphyli martyris adversumMalhematicos.Josephi etiam tatinam fecithistoriam, cujus
exemplarasservalur Mediolani,in wdeS. Ambrosii,Longobardicisscriplum litteris : Origenis item non omnia,
quiaet Hieronymustranslulit quwdam, qumsuo proloyodiscernuntur. Exposuit idem Rufinus Symbotum, quod
intcr opera Ilieronymi tom. IV. Basileensiseditionis continetur, de quo Erasmus Prwfalione in Cyprianum:
Sedel oblrectalori opusculorumsuorum respondit duobusvoluminibus,arquens elconvincens, siculi refertGcn-
nadius , se Dei intuitu el Ecclesiw utilitate, auxilianteDomino, inyeniumayitavisse: itlum vero amulationis
stimuloincitatum ad obloquiumstilum vertisse. Ejusdem Rufini opusculumde depravalionetibrorum, prmcipue
Origenis,legitur ad calcemprimw partis operum Origenis: iterum tomoII. operum D. Hieronymi. Vertil quo-
que pro eodem OrigeneApologeticumPamphili martyris, quod prwftxumoperibusOrigenis invenitur. Edidil
insupersuam Apologiam, ubi contrarias sentenliasin libris Origenis ob eorum depravalionemnatas ostendit.
Prwfatio ejus in libros Origenis de Prineipiis habcbatur vulgo in 111. lomo operum D. Hieronymi
adjecta per Des. Erasmum, ul facilius intelliyerentur Apologia; D. Hieronymi. Pturima denique scri-
psit, sed multo plura transtulil. Fuit autem is Rufinus Tharmus, seu Thoranus professione Monachus,
dignitate Aquilejensis presbyler, Theodosio Imperatori valde charus, pro quo apud B. Ambrosium inter-
cessit, ut ingrediundi Mediolanensislempli fieret ilti polestas, a quo anlea exclususfuerat ob patratam cwdcm
septemmilliumhominumThessalonicm,uli referl Nicephoruslib. xn. Hislor. Ecclesiasticmcap. 40 et 41. Fuit
prwlereasocius atiquando studiorumet plane amantissimusD. llieronymi : donec de scriptis Origenis exorta
inter eos conlenlione, visusest Ilieronymo nimius admirator, et prope assertor Origenis: et proinde exislimalus
ejusdemopinionis,quod paulo acrius suam de libris mpi «p%wv,qui videbanturcontra fidem conversi, adversus
D. Hieronymum defenderet. At si nemo in hodiernumusque diem inventus est, qui libros ejusmodiOrigenis
propterea tollendosdixerit, nemoetiam, ut opinor, reperictur qui ob id rejiciendumjudicet Rufinum, quod cen-
tueril eosdemrelinendos: nisi se B. Auguslino temerarius prwferat, qui lanti fecit nostrum Rufinum, ut ex eo in
suos ille Psalmorum Commenlariosquamplurima derivarit. Fuit enim Auguslinoantiquior anno redemptionis
humanm CCCC.Sed tantm apud D. Auguslinum auctorilalis, ut ad D. Hieronymumde illo scribat non sine
pielatis ac eruditionis elogio, eumquecum suo, tum adversario, olim vero sodali amicissimotnella Scripturarum
studiose lambuisse, utrumque quidem conatus in muluam benevolentiamrevocare, sed ita causam inimicitiarum
(Hssimulans,ut neulri culpam earum affingat. Hwc porro lucutenli adeo scriptoris opera latuisse tandiu, non
tnirum debetiis esse , qui norunt ex Trithemio plures libros ab ipso conscriplos(quorum tamen maxima pars
nunc primumprodit in lucem)sepultos adhucpulveribusobtivionisdesiderari. Sed ne quisquam hocnoslrumstu-
dium exislimetideo minus, quodquwdam ipsius opuscula attciorilati Apostolicwsuspectaa nonnutlis rejicimtur :
illud unum solummodo dixerim , nihil illo Canoneomninoadversus liufinum stdtui, quodejus auctoritatemmi=
nuat, horumquelibrorum lectionemimpediat. Nam et Gelasius religiosumcitm virum appetlat (Distin. 15, can.
Sanctd Iiom.), et nonnutlasab eo scripturas explicatasfuisse tradit (quod diclum Primas Lugdunensis ad Com-
menlarios Psalmorum retulil) et hoc se nomine suspecta quwdam habere, quod a D. Hieronymo scribatur de
libero hominisarbitrio minus vere disputasse: sed ut omitlameam quam in dicendo, alque veritatemasserendo
prw se tulil tiberlalemvir sanclissimusidemque doclissimusHieronymus, ad cujus calculumnos remiltit Ge-
lasius, nihil plane in his Commenlariislam aperlum est, quam quod pro libero hotninis arbitrio, pro bonis ope-
ribus, pro mysterio Sanclissimm Trinitatis, et sacrosanctm Ecclesiw Eucharistim, pro puryatorio, pro vera
hominisjustilia , atque aliis hujusmodipermultis non semel, neque uno in loco docet. Neque veru cuiquam nova
debetesse (lametsi gravis ac molestabonis omnibus semper fial) repentina illa volunlalis inter D. Hieronymum
el Rufinumalienatio : tum quod ille zeto ardens ac erudilione fretus niliil in alienis libris non depuratum et ad
amussimelaboratum ferre polerat: hic vero sanctimoniaac multorum prmcipuorumEcclesim luminum exemplo
communitus,in Origenianislibris, sive legendis, sivcin alicnam linguam transferendisaudacler versabatur. Tum
vero maximequod ex quadam opinionumvarietate , veluti ex D. Augustinocomperimus,in hanc contentionem
inciderint, in quam forle imprudensllufinus. Siquidem Auguslinusepislola, qum esl X V. inter illas D. Hiero-
nymi, multis verbis deplorans inter Rufinum et Hieromjmumtam graves amicos, doclos, celebres,senes et mo-
nachostam amatulenlam discordiamincidisse, non sine gravi tolius Ecclesiwscandalo, ait, quod alias non nisi
pro hominiconliyissepoterat, ut ex literis Hieronymiperspexit, quantum sibi moderaretur, quantumqueleneret
uculeosindiynalionis, timore obriyuissese, dolorequecontabuisse,quia vereretur ne idem pro se Rufinus facerct.
Verum palrocinalurutrisque, quod non in dissimitigenerc inter se contenderintPaulus et Barnabas , D. etiam
Petrus et Paulus Apostoli(quorum sententiam nec sine dissidio cxceperuntinter se Auguslinusct Hieronymus)
PATROL.XXI. 3
'tS RUFINl PRESRYTERI 76
ex prophetia Jonw parum convenerant. Nota est illa tx veteri
qui pariter anicn <>bvoculam -ziigy.o).o-/.vv7t.Sog
historia inter Epiphanium ac D. Chrtjsoslomumcontroversia: ilta etiam eo modestiorquo anliquior Vkfoiis et
Irenwi, Oriyeniset Tlteophili: qutvlamen omnia non ideo summisviris eamnolam inusserant, ul si quid minus
rccte in nonnuttis, quw nonila ab universali Ecctesia in coiicitiissacrosanciistractala fuerant, et decreta, sen-
sissenl, in cwterisquoquecrrasse videantur.Sua sit erqo D. Getasioauctorilas, et sua I). tlieronymoconstetinno-
cenlia, quw lamen recle dicta Rufini non elevcnt, imo quwad veritatemut hicomnia exaclctsi (uerint inte.jra,
non minus ad benecredendumnosiwslrttanl,et ad bcneagcnduminflamment,quam qumab iis perfecta sunt, qui
speciosiusillo [orlasse, ct nmbiliosiustcgi teriquesoleant. T» verointerim, Domine,a Sanclo Andreamemineris
has tibi sacralas , bellorumcivilinm ir.anubiaslueri, el eo usquecuslodire, ul sicul es Catlwlicus,viviset vixisti
sempercatholicissimus: iia calholicw, hoc est Romanw Ecclcsiwquicquidin iis fueril probandum, tei impro-
bandumrelinquatur arbilrio. Vale. Ex tuo Musaeoloapud GervasianosIdibus Juniis MBLXXX.

TYRANNII RUFINI,

ORTU CONCORDIENSIS,

CIVITATE AQUILEIENSIS,

PKESBYTERATU HIEROSOLYMITANI,

BiU.

LIBER PRIMUS.

CAPUT I. A lo post : quw enim esl wdificalio,duos SENES infer se

hwrelicos(Origenem) diglatliari! Erravimus
L Itufim ortus, el nomims scnptura. II. Patriu. III. propler emendemur SENI.S.Inlr.i vero: ego tibi dabo
Concordiwnatus,ejus prwnomenet genns.IV. Aqui- juvenes, reniam, quod Apologiamlibrorum Ejus ( Origenis )
lejw monaclinm induii. V. Una cum Ilierontjmo
bouis arlibus ibidem instiiuilur, aduttiis iinqitur. CAXO scripseris ctipile. Anne haecde Rufinn sexage
nario dici poluissent? Fortasse tunc fueril inagno
Ministeret Suscepioresitlius bnplismi. VI. Hierony- natu, et saltem
mus ab co divulsits, in Syriam navigat.W.. Rufinus nius. Non cst septuagenarius, qualis erat Hierony-
silenduti), quod in nominis Rufini
paullo postcum Melania Hierosolymamprofecturus, scriptura notavit Caspar Rarthius ad Claudianum
Roma discedit. pag. 1075. edit. II. inque Adversariis lib. LIll. cap.
Celasius Cyzicenusperlectis NicaenaeSynodi Ca- II. simplici litera fc. in universis codicibus reperiri.
nonibus apud Riifinini)in Historia Ecclcsiastica lib. I.oquitur Barlhius de Ruftnopraefectopraetorio,quem
X. cap. VI. cundein magno illi conveutui interfuisse Claiidianus exagilat; sed haec scriptura omnibus
pro certo habuil in stia praefationead Acta Conrilii Rufinis congruit. Quare eos inepte facere putal, qtti
Nicacniaputl Labbt:uni tom. I. pag. Ili. Att|ui eo id eleinenlum geminant, quum ipsa ejus noininis
tempitre, nenipe A. D. 52'>.nonduni natum Rufinum pronunciatio aliud nihil fcrai: neque facile alioquin
adnotavil Natahs Alexander in saeculn.IV. Dissert. literam F. Lalini in talibus geminanl, nec profecto
XIII. conclus. II. Longe aliler senliens Blomlcllus iu aniiquissimis Rufini nostri codicibus geminasse
de Primatu pag. 881. liufnti ortmn illigavit A. D. noscuiitiir. Huc facit adprlme quod etiaui Graeci
54.'i. i|iii fuit a Concilio Mcaenovicesimus.llaneego ,, iiii.ini lantuin duram lileram huic iioinini ad^cribant,
Rlondelliseiileiiiiani nullo auliquiori testimonio lir- (pioriun diicltim non sine ratione in similibus latini
inaiam haud propere amplector. Nam de anuo ct scipiuntiii'.Apud EzechielcmSpanheusiuminDissert.
Consnle, quo nalus Rufinus, nusquaui aliquid pro- IX. de Pia:stantia e! usu mimismatum lomo I, pa^'.
dilum est, atleo virorum illuslrium periude ac llu- 7i2. et 715. editionis niagnas in numniis Graecis
minum, orius obscini simt, pr igressus ei exitus scripluui occnrrit POT*INOT.Ilanc eandein porro
eonspictii. Non ditt tamen a Concilio Nicaenoin |.i- scripturam ex Itufini codice vetuslissiino de Bcne-
cem ediliim , prob.ni puto ex llieronyini libro II. dictionibusPairittrcliarnmconlirmatPelrus Lambecius
ApologiaeA. D. i :(;. conscriptoe, n.i liufinum vocat in iiibliotheca Caesareatoino II. pag. 800. idque ex
senemclcanum, euudemque sugillans, quod pareitles MSS.l.bris comprobat etiain Philippus Labbeus in
tunc se invisisse tlixissel : qu<>s,in iitit, viveniesju- notis ad Rellarmini Catalogum tomoll. pag. 507.
venisdereliquit, mortuosSI.SKXdcsuteral. Stib iniiio llaec evertiinl sententiam Arnaldi Poniaci in nolis
libri III. Rufinumdicit VETCSTISSIMUM monachorum. ail Ensebii Chioiiicon pag.749. iiln Ruffmum cum
Alibi ait: de scncSKM.X t<nttacoufingis.Rn.sus p;un- gcniino F sciibeiidtim conlendit C'nsulaiur lndex
 VITA. LIB. I. CAP. I. 78
Gruleiianus XXIH. et Christophorus Cellarms in A lola 1. alias XLI. in qtia ail sibi a nvnachn Aloxan-
Orthographia , nbi nnica litera F ex lapidibus et drino in Syria: latebris delilesccnti nuiicaiiini fuisse,
nunimis atlstruitur . Rufinum noslrum /Egypli secrcla peneirasse, quiim
II. Qttoniamde patria Rupni non una circumfertur tanien idem moiiacbus Alexandri us ejus PATRIAM
senientia, ego certis Scriptorum veierum testimoniis ignoraret et NOMEN: t|tiaesane non ignorassct, si liu-
eam indicabo, uiide secus alfirmantium dicta penitus finns ileni fnisscl Alexandrinus.Monien,quod ignora-
convellenlur. Nalum in opido agri Aquilejensispro- bat, quoque Rufinus ab aliis Rulinis postca noininan-
dit Heraclides iu Paradiso, qua; est vetus interpre- dis distingiiebalur, erai Tyrunnius, til slatiin osten-
tatio Ilistoriie LausiacaePalladii, ui critici norunt. daiii.G. lasius Cyzicenusin pnvfalione:d Acia Nicae-
Ibi enim cap. XXXIII. haecde Melanialeguntur: eraf nae Synodi, linnc eundem Rufinnm nostruiu Roma-
cumea Ruftnus quidam nomine, civis llalus ex Aqui- nitm dixit, quo noinine, nl jain teligi, Latinum in-
lejensiopido. Hoc ludibrii ergo Hieronymus in Apo- telligcre voluit. Quia tamen :tb multis relro sa;culis
logia II. vocat opidulum: quod Norisius Cardinalis coiisuctudo obtinuil, ui Ruftnus Aguilcjensisdicerc-
in Hisloria Pelagiana lib. I. cap. II. interpretatus est tur, nos quoque eodem vocabulo uleinur. Rufinus
payum, sive rus et parvum caslrum : quibus l.iiiieii vero poittil etiam liiisse civis Aquilejensis,quomodo
noiiiiiiibiisres diversas signiticari jam pridem viri Jo. Jonsius in libro tle Scriptoribns Hisloriae philo-
docti observarunt. Sane opidumpro cicitate non so- sophicaecap. II. el XX. muUis probat exemplis, vi-
lum antiqui Scriptores Livitts, Plinius et Mcla; s d ros doct s bonoris caiissa in mnlias etvilales saepe-
etiam saeculoquinto, ad cujus initium Ruftnus per- mimero adscilos. Consiilatur Gabriel Naudacushanc
venit, Sidonius, et Eugippius, indiscriminatini usur- T>rem diligenter perlrat lans in Judicio, de Augusiini
parunt; nun civitas Arvernorum, opidum dicta est Niphi opusculis. Hue sane facil Cicero iu lib. II. de
a Sidonio lb. III. ep. IV. el hujus sequalisEugippius Legibus : Ego, impnt, mehercutcel illi (Caloni)et
in Vita Severini Noricorum Apostoli, urbibiii iisque omnibhsmitnicipibiisDUAS esse censeoPATRIAS; iuiam
insignibus, puta Laureacoet Patnviw id iioniinis tri- tiatitrw, (illeiam civitalis, ut ilte ( i ato ) quum esset
buil. Natus fuit ergo Rufinus in opido circa Aquile- Tusculi nuius in pupuli Romam civitutemsusceptus
jain: quod bis verbis conlirmal Hieronynuis lib. II. esl;itaque qttttm oriu Tusculumis essel, ciiiialc Ro-
ApologiaeI. PATRIA derclicla, Aquilejmliubdul. ln A- manus. habiiit alteram loci patriaa, allernm juris.
pologia 11. eum stigillans, quasi Roniaui ab Anasta- Pari ex catis-a liiifinumCon.ordiw naltiin, Aquilejm
sio Papa vocaiu.-, ire noluissel: qui inqnii, rogantetn tamen Clnisii.niis inoribiis, dociriuisque iuibuluin.ei
liomam, ul eam illuslrares prwsentiatua, OPIDCLI lui deuique tiiictiiin, neino ferme Concordiensem,c.mnes
amore contemscris.Quanquani vero a Palladio ni His- Aquilejenseindixciuni. Sie non ap'id liiuim Ceiina-
toria Lausiaca cap. cxvni. tlicilur POU^IVGJ bKKO '1T«- diiiin, setl in plerisque oiiinibus Rufini lucubratio-
)t«; i\%'Axu).Yji«; Tnf 77oiE&)f,Rufinus ab llalia, ex ci- iiiiin e.idicibus reueriUir. Atex.icius est LiiMtanoruni
vitatcAquiiejw, ct a Geimadioin Gatalogo.cap.XVII. Hagiulogns Georgius Garilosus, <]ui tom. '>.dit: xx.
Aqttilejensispresbyter, lioc non in ipsa urlie Aquileja Junii ex ccenosis lacunis ChroniciPseudodexlri liu-
n.iuin, sed in u.ouasterio educaium, et in Ecclesia finiimpatria Lusilaniuiilacere iioiivereretur, propter-
linetum, nec lameii ibi ordinatuin, denique ob v:ei- eatiuu.l in illa n.cnil.cioium oflie.na -ub A. D. Ii8
nioris urhis ceiebritalem ita dictum, signilicibat, §. 4. !:aecveiba legautur: PauUo Conc«r-diensi Lusi-
patriamque dcmum illi fuisse iu aijro Aqudejcnsi. lauo scr.liil ili.ronymus. Qtn-meiiim PuuUitset Ru-
Nee profecto opiduli noniiiie Hieronymus A (uilejam G imits uiiam caiiideiuqiie pairiam Concardiumsortiti
dixis-,et, quam eJHs sequalis Pbilosiorgius m ynam fui>seiit,opipare crwltilus Curdosnsiitrumque eliam
vocavit HistoriaeEccl. lib. XII. cap. XI. Quctliiani in stiani Lu^.ilauiam traxit, in qua l.oncordienses
fnerit isthuc opidulumjam tandeiti apcriainus ciiiu iie>cinip.:oslocaverai :' linius lib. IV. cap. XXII. Fes-
Doclore uiaximo iu epislola IV alias VI. (Nitnc V.) tivu... errc.eiii inirifi e lovii Francisctis Bivarius in
atlFlorenlium uiunachiiiiiAquilejcnsem,l.ierosolyims ingenti tiuiio.eiitiiriii ad ISe\trum illuin conlicltiiil
tunc nioraiiiem, ad quem, de Rufino loquutus, haee pag. 452. ubi eiga cos liberaiis, Pauttum ex Concor-
de grandaevoPaullo Concurdiensi siibjuiigu: scrip- dia Lusitanica ad nostram ltalicam ;r:insiis.e cotn-
sil tnilii el qmdtan DEPATRIA suprutiicti (ratris liujmi, ineiiius est. H..s uugas conicclari non vacat; nec est
Pauliiu sencx, Tcrlullmnisuum codiccm ttpud chin ojier.c pretiuiii, tpi.u.i eas lcm el itl g 'iius : lia egre-
esse, quem vehemenlerreposcit. 1'aulli cigo ci. Riiliui gic exploserit iiisj anica: historiae ab iuiposioruui
putiia i.na crat. At..;uipair<amPaulli Cuiico.dum ia- doiis leeduia; prsecarus vindex Nicolciis Anloniusin
c tliieioiiyiiitis iu C.Ualogocapile Llil. Vid<ey<.quen- i.ii.iioliieca ilispan.t veteri lih. !I:. cap. V. !j. i'io.
dam Paullum Cc.;c IIDI.E,quod OPID;:.-ituliw :,!, IA l.DiicnDupinus io i.iiiiutdlio liii.lotbecae eundem
SE.NKJI, qui se betiii Cypriamjutit grandis wtalis nolu- Pt.ullum a Concoraia nostra Hispanunt dixit, quod
rium, quum adntodumess<l adolescens,Rommvidisse uiiilc hauseril, sc ignorttre ail Tillemoniius tomo
(liceret, referreque sibi, solilumn uijUam Cyprii.itum Ml. pag. .').:. II:.ii ite:. Pseudo dextro. Sed alio abiit
absque Tertulliuniteclitne iinuin diem praleriisse. Ad Joannes Fctlus in notis ad liulini exposilionem Sym-
euiulemliuiic Patdlui.n,qui centenuriusadolescenlium boli cuin operibus Saueti Cypiiam editionis Oxo-
i)j aliena wlale meiiliebutur,Hieionymus cu ,i e;>ilo- , i.ii-ii.-.is: iinmoxToru, sive Tliora, Sabii.oiuni urbe ex-
^
la X. alias XXI. iiusil 1 ilain Sancti Paull: e mit.c, cisa, R:j:ni >.tuiii dedusit, tilique a iiiemiosisin-
vicissimsibi inilli postulaus libn s quoslam, bosqi.e .scripiionibustieceptus, in quihus lejjebalur Rufinus
inler Forlunalian- Aquilejensiscjii-copi Commenianos Toranus. Hoc postremiim, ex ipso liufini piauiomine
i)i Evaugetia. Rapbael Fabrellns In=criptionuincaj>. detorluin, Fetlus pa.riam, uon liominem . euotare
X. nuni. tjob. hanc ex pavimenlo Sancli Paulli in censuit. lnde, ut as-olel ferme in coiruptis, et alia
via Ostieusi, a Conielio Margai no niutuatam, vul- voctiin monstia prodicruni. llujiisn:odi sunl Thora-
gavit, quae in eundem Puullum nosirum pertinere nus, Toran us^ et Thermus. Ad haec T.ranius, Turra~
videtur. nius, elTa;tr:.nius, ••ingiiiacniin luec vocabula suos
HERACLI.E. UELIGIOS.4i.
SORORI. auetores b .beiit, B.irreum, Labbetiin, Caveiim, Du-
1'AVLVS. A. CONCORDIA. XVI.KAL.FEB. piiiiiin, Rosweii.lum.Palriam laiiien Aquilejam ibi-
111.Ergo nulltim dubiiim est, quin Rufinus domo dem loci, iibi Fclius i oranum iegii, staiiin legere
iuerit Concordia: quod ab bis non aiiiinadversuin, polerat. Sic etiiui proslat iu Uecogiiilionibus Cle-
qui aliud natale solum illi adstgnarunt. Siquideui iiieiilinin liufmo Toiano (pro Tyrannio) Aquilejensi
Rigberius Fr;.ncogermanus, sive is Gabriel Gcrbero- inicrprete. Ergo Aqiiileja, non 1'ora Ruiini patria.
nius, in notis ad MariumMercatoreni pag. I i-„. iiufi- Proprium el veruo uoiiieo infeiiori aclate id fnil,
num bunc nostruin cuin allero cogiionn e, uulione t|Uod tillinium,aitSirinondiisad .Sidonium.iiufinum,
Sy>o, confundcns, patria facit Atexandtinum: qucd oiiines proptio njiiiiue, ;.p,iel avernir. Ergo ou Ru-
tameii cavere poterat, inspecta unicallieroiiynii epis- finus Tyranniits. sed Ttjraunius Rufinus. appellari
70 RUFINI PRESRYTERI 30
(lebuit, quomodo reapse appellatur in libello de XII. A diversisquenaturis unum monstrumnovamquebestiam
Scriploribus ecclesiasticislsidoro ct Ildefonso sub- dicercs esse compactamjuxla iitud poeticum:
jectus cap. Y. HtijiiS lectionis vcritatcm confirmat Prima Le.o, poslrema draco, media ipsa chimmrtt.
Hicronymus initio prioris Apologbe, Painniacbio el Rulinus a Palladio e.\r/zvlo--<y-o;, nobilissimusdicitur
Marcellaeamicis inscripue, ubi in Rufiniprteiiomine cap. CXVIIl. Aune hoc ad ntores, vel polius ad genus
ila ludit: ct vestriset inultorum literis didici, objici rofcrendum? Rufinus ipsc Apologiarmn lib. II. pag.
mihi in schola TYRANMCA,lingua canunimcorum 456. moiuin sanctinioniam, de qua llieronymus in
ex inimicis ab ipso, cur Pcriurchon iibros in lulinum Cbronico illum ciim Florenlio et Bonosolaudaverat,
verterim. Diclerium erat insulsum, nisi Rnfinus alio vitw NOBiLiTATi.M appellat. Porro Concordia Rufini
nomine dicebalur Tyrannitts. Joannes Martianamsatl patria, nou fuit .Mirandulicvicinum opidtim in^Eini-
eniii locum tomo IV. pag. 549. ex mtiltis codicibus, lia, ut ex nominis siuiilitudine ccnsuit Marianus Vi-
Tqranni pro Tyrannica rcstituit: rectius fortasse Ty- ctorius in Vita Hieronymi; sed quam Venetis Pli-
riiniiii. licet vulgata lectio nobisarrideat: in qua a.cu- nius, Ptolenueus Carnis adscribit, ColoniamqueIcge
leum latitare olfecit ctiam Tillemontius toino XII. Iriunivirali deductam, et in Tribu Claudia descriptam
pag. 52. Tyraunius praenomcnex parte adstiuisit se- nuper ostendil V. C. Philippns a Turre Adriensium
c.uidum morem, a Sinnondo observaumi. Non enim antislcs in Dissertationc de Golonia Foro-Juliensi
nomen, sed praenomen ftiisse, nos docet Sidonius: pag. 34fi. Concordimfabricam sagiltariam memorat
in cujus lamcn vulgatis codicibusTuraiiniiis Rufintts Nolilia Imperii, unde ibi decuriam armamenlitriam,
pro Tyrannio perperam legitur lib. 11.episl. IX. Cen- seu corpus, fabricandis sagittis destinatiim, ex lite-
lis iiomen ptito exstitis^c in lapitb: Concordiensi, T, , ratis lapilibus 1'uissediscimus. A Theodosio Magno,
quod fractum, uti esi, vulgavit Adricnsis Episcopus et Valentiiiiauo II. Iniperatoribus in eadein Colonia
iu Disserlatione de Colonia Foro-Juliensi pag. 545. leges datac A. D. 591. prostant Codice Theodosiauo
L. fyroNNILS. L. F. lib.XL lit. XXXIX.L. XI. dc fide.lestium, ct lib.XVL
• RCNCIIO til. VII. L. IV. et V. de aposlatis. Sed proh dolor!
Concordiamisiam una ciitn linitimis urbibus, Aqui-
lITfll VIR. D. leja, Foro-Julio, et Altino A. D. 452. solo aequavit
Cetera vocabnla, t|tiibus ab lIicroiiymo/iu/i'i«sscmel loiius regionis flagellum et lerror Attila llunnornm
atque itcritm notaltir , cujusmodi siinl Grunuius, Rex, teste Paullo Diacono in Historia Miscclla lih.
Catpurnius Lanarius, et Scorp:tts, aliunde fluxerunl : XV. cap.lll. editionisGruteri inter HistoriaeAugustae
et primuni fortasse cx viiio pronunciationis, corpo- scriptores Latinos loino II. pag. 81. in iiue Operis.
ristpic crassitie; nain Rufinum desigiians in linei llanc cdilionem indico, quia id in ceteris non repe-
cpistolat;at! Minerviuiii,cur iue, inquit, lacerant uinicii ritur. Postea tamen e ruinis caput extulerunt; nain
mei, et advcrsumsilentem CRASS.E SUIISCRUNMUNT? ; l^assiodorus lib. XII. Variarmn epist. XXVI. Aqttile-
fliiarum oimicsludittm esl, immoscienliwsupercilium,, jensem, Foro Juliensem, et Concordiensemcivitates
aliena carpere, cl sic vcleriimdefendere perfidiam, nl[ adhuc stanles recenset. Ilanc lertiam, episcopio
perdant [idetu suam. Itletn senex liujini vitiiim ini illuslrem, privilegiis auxerunt Carolusct Otlo Magni,
voce, irridct bis verbis Apologiae I. lib. 1. lu qui ini aliique Imperatores. Sed celebri Colonia ob incle-
Latinis MIISSITAS, el TESTUMNUO gj-«di(tnoverispolius,, mentiam aeris in solitudincm redacta, nunc episco-
quamincetlis. Lt divitem et opipare vivcnlem paulloi> pus degit in proximo opido Portugruario, quod lio-
posl sugillans, Craesos, ait, quis spiret el Darios? iQ malinum veteres appellarunt, ex Plinio.
Litermmursupiumnon sequunlur.Sttdoris comitessunt[ IV. Quum Concordia ab Aquileja, totius lunc
cl laboris, sociwjcjuniorum, non saluritalis, conti- Yenetiaeprincipe civitate, XXXI. M. P. totidemquc
nenliw, non luxuriw. Demosthenes plus otei, quamj ab Aliino distaret, Aquilejam liufiniis se conlulit,
vini expendisse dicitur, et omncs opificcs noclurniss monasticaj vivendi regulae nomcn daturus. Istic pa-
semper vigitiis prwvenisse.Iu Apologia II.: quis taliss truin doclrina , et pietate erga Deum, in monasterio
ac lanlus esl, ul itudeat cum Crwso pugnare divitiis? ? instructus, a Sanclo Valeriano urbis episcopo salu-
Ul subilum Demaratum et Crassum non perlimescat? ? tari lavacro abluitur A. !). 571. quod ipsemet prodit
Ilabes enim per quod Danaes est victa pudicitia: quod/ in sua Apologia I. A. D. 400. conscripla, in qua,
Giezt magistri prwtutit Sanclilati; proplcr quod Judass veluli de re notissima, loquens, cgo, inquit, sicnf
tradidit Dominumsuum. Epistolam quoque de cttbi- et ipse (Hieroiiymus) el OM.NES NORUNT, «iife annos
culo frnlris Eusebii, NUMMIS ALT.EIS ab eo productam,, IKRETIIIGI.NTA IJJmoiiaslcriojam positus, per yraliam
et AURO,idesl suis suorumque viribus, oppugnalanii buplistni regeneralus, signaculumFidei consequuius
lidci veritatem, conquerilur in lib. 111.Apologiao. suui per sanctosviros Chromatium, Jovinum et Euse-
Sane Rufino batid curlam supellectilem domi fuisse,, t>ii(j)!,opinutissimoset probatissimosin ecclcsia epi-
colligi praelerea videtnr ex celiutis, quas non proprio0 scopos : quorum atler, lunc presbyter bcatmmemoritv
tantuni, sed aliorum etiam hospilio de suo constiu- Valeriani, aller Archidiaconus,aiius diaconus, siinttt-
clas habuit in monte Oliveti, ul ipse teslalur lib. II. que patcr milii el doctor sijmboli ac fidci fuit. lloc
Apologiarum. Patladius quoque in HistoriaLausiaca a Monasteiium, in quo jam positum dici liufinus, quum
cap. cxvin. scribit, Buftnum, Hierosolymaeonmisge-i- baptismi gratiam in Aquitejensi ecclesia suscepit,
neris bospites, illuc pietatis caussa adventantes, xxvn.i. D ceterorum Italia; et Occidentis veiustissinium, magni
aiinorum spaciopropriis expensisfovisse.Ilieronyniiis s Athanasii insiiiuiionibus primoidia debebat, quein
epist. XCV.alias IV. (JVMJIC CAAT.) ad ttusticuin hiss Alexawdria ab Arianis ejectum, diu Ai/uitejmsubsti-
coloribus cum jam niortuum tlepingit : TESTUDINEO o tisse aniinadvertit Norisiusin Historia Pelagiana lib.
GutNxius incedebut ad loquendum GRADU, e! per r II. cap. III. inoiiaslicamquedisciplinam ab Atbana^io
intcrvulta quwdam vix pauca rerba carpebal, xf c«m ii universaiii llaliam sttscepisse leslatur Hieronymus iu
ptttares sintjullire, non protoqui. El lamen, qnum, [, epist. XCYI.alias XVI. (Nunc CXXVU.) adPrinci-
mensa posita, tibrorum exposuissel struem. adduclo o piam. Siquidcm mottachoruin, quos fug,e el laborum
supercilio, confracfisgiienaribus, ac fiottic. rugata,t, socios babuil, juventute uiriusque sexus ad imita-
iiuobus digilulis concrepabul,hoc signo ad audiendum ii lionem acccnsa, brevi Roinae el per lialiam ncn
discipulosprovocuns. Tum nugas meras (tindere, el 31 pauca Monasteria ab episcopis conslrucia sunt, ut
adversuin singttlos declamare. Crelicum diceres esse ;e Mediolani, adiiiteiuc Ambrosio, de quo Augustinus
Lontjinum, ccnsoremqueliomanw fucundiw; uotare e Confessionumlib. Vlil. cap. VI. et Aquilejm, siiidiu
quem vettct, el de Senatu doclorum excludere. Hic k Vateriani, ubi praeler Tyrannium Hufinum, Heliodo-
bcne nummalusplus placebat in prandiis : nectnirum, i, rum etiain, Nepolianum, Florenlium, Bonosum, Ni-
si, qui mullos inescaresolitus erat, facto cuneo cir- r- celam , et Chrysogonum,spectatissimos monachos,
cumstrepentiumgarrulorum procedebal in publicum:: floruisse discimus e.v.Chrunico ct epistolis Hierony-
intusNero, foris Cato.Totns ambiguiis,ut ex contruriis,•>, miaiiis. lliuc relellitur Magdebiirgensiiiin insciiia,
81 VITA. LIB. I. CAP. I. M

qui Rufini institutum et fortasse etiam vitae mona- A j in ccctesia episcopali tunc regenerationis Sacramen-
sticae antiquitatem ignorantes, Centuria IV. cap. X. tum ah uno ejus pastore ordinario conferebatur.
Rufinutn a Tritliemio primum monachi nomine di- NequeRufinus ait, se in monasterio, sed in Aquite-
clum effutierunl. Sed nunquid Trilhemio recentior jensi ecclesia baplisma consequutuni. Quanquam
est Hieronymus, qui in Chronico anno I. Olymp. enim scribtt in priori Apologia, se in monasteriojam
CCLXXXL Abrahami 2395. Chrisii vero 578. se- positum, quando baptisina suscepit; nequaquam
cundum epocham Eusebianam, quam Ilieronymus tamen in monaslerio se illud suscepisse aflirmat.
sequitur, anno epochae nostrae Dionysianae 370. sic Immo in explicatione symboli diserlis verbis testa-
loquitur : Florentius, Bonosus, el Bufinus insignes tur : nos tamen illum ordinemsequimur,quem in Aqui-
SIONACIII Itabentur?In Apologia I. lib. I. sibi aequeac lejensi ECCLESJA lavacri gralia suscepimus. Eodem
Rulino monachi nomen tribuit : quicquid MONACHIpacto llieronymus procul a patria Stridonc se ba-
vocabulttmflagitat, noslrum ulerque complevit. Et in ptismum Romw suscepisse, prodit epist. XIV. alias
ApologiaII. credidi Chrisliano, credidi MONACIIO. LYH. etXYI. alias LYHI. (Nunc XV. et seqq.) Ed-
V. Idem Hieronymus, Aquilejensibus clericis stri- mundus Martcne lib. 1. de Antiquis Ecclcsiae ritibus
cta necessitudine conjunctissimus, in hoc eodem cap. XVI. §. 12. et Gerardus Mastrichl in Scbedia-
monasterio ab adolescentia videtur educatus : nain sniate de Susceptoribus pag. G9. unicum olim fuisse
in epist. XXXIX. alias LXIl. (iViuicLXXXIl.) sic putarunt. Sed liufinus trcs susceptores ob oculos
ad Theophilum scribit : Qui ab adotescentiain MONA- ponit, lotidem ofiiciis destinatos, catecltesi, bapli-
STERIIclausus cellulis, magis esse voluerim aliquid, smo, et confirmalioni, slalim post baptisma ab epi-
quam videri. Illi sane jamdudum cum Buftno amicitia c'R scopo conferri solitae; unde refelbtur idem Gerar-
inlercesserat, cui apud Treviros manu sua prolixum dus, qui pag. 24. catechesi et baptismo unicum
i'a/de de Synodis librum Sancli Hitarii se descripsisse susceptorem tribuit usqtte ad saeculunisextum. Ru-
testatur epist. IV.alias VI. (Nunc V.) Ad Rufinum, finus per signaculumfidei, baplismum designat, quo
postquam in /Egyptum adpulerat, scrihit epist. I. nomine utitur etiam in Hisloria lib. X. cap. 111.se-
alias XLL (Nunc III.) 0 si nunc mihi DominusJesus quere me ad dominicum, el hujus ftdei SIGNACULUM
Christus, vel Philippi ad Eunucltum, vel Abacucad aceipe. Dc hac pbrasi multa congerit Jo. Erncstus
Danielemtranslationemrepenle concederet, quam ego Grabius in nolis ad Spicilegium Sanclorum Palrum
nunc tua arctis slringerem colla complexibus! Quam tom. I. pag. 532.
iltud os, quod MECIIM vel ERRAVIT ALIQUANDO, vel SA- VI. Hieronymus jam Romae Christi lavacro ante
TUIT!Hacc inanifesto, innuunt, utrunquc ab adole- Rufinum regeneralus, Aquilejam repetierat, consor-
scenlia, studiis siinul operam dedisse. Ipsis addi tio Valeriani, et aliorum fruiturus, ad quos postea
potest/Jojjosus,de quo Hieronymus ad Rufmum epist. inlimae necessitudinis testcs literas dedit. In mona-
I. alias XLl. (IYMJIC ///.) Ecce puer honestis smculi slerio aliquandiu cum Rulino adbuc catechunieno
NontscuMartibus inslitutus. Hoc ipsum Rufinus magis ibidein moratus, improviso rerum eventti illinc dis-
confirrnat Apologia II. antequam eonverteretur(Hiero- cedere cogitur, quemadmodum ex cremo ad liufi-
nymus) MECUM paritcr et lileras Grwcas et linyuam num scribens, lesiatur liis verbis episl. I. alias XLI.
penitus ignorabai. Convcrsionem suam llieronymus (iVuiic///.) : Me a TUOLATERF. subilus TURr.oCON-
ad Rhenisemibarbarasripas accidisse testalur epist. I. VULSIT,poslqttam glulino caritalis hmrentem IMPIA
alias XLI. Monaslerium ergo Aquilejense, ex Rufini DISTRAXIT AVULSIO : itiiic-enim-yiolenta quadam, no-
verbis, A. D. 570. jam stabal : quo tempore alibi in C bisque ignola, persecutione in eum cxcitata, Aqwkja
Ilalia nullnin stetisse legimus, nisi fortasse Vercellis, recedens, in Orientem migravit, profeclusque in
ubi Sanctus EusebiusexOrienlereversus A. D. 302. Thraciam, Pontum, Biihyniam, Galatiam, Cappado-
nionasticam vitam instiluit. Lucas Holstenius in ciam, et Ciliciam, taiidem in Syriam descendii, ubi
praefatione ad Codicem Regnlarnm cap. II. Italos ad vixit in solitudine monachus. H;ec ejus navigationis
mouasticam vivendi normam traductos ait a vila periodus una cum Evagrio Anliocheno, lnnocentio,
Sancli Antonii, quam ab Athanasio, Romam primuin et Ilyla, Melaniw famuio. Tunc Evagrium ex Italia
advenlante, vulgatam putavit. Sed Athanasius eam ad se literas attulisse testatur Basilius Cappadox in
Gra:ce scripsit A. D. 565. auctoribus monacliis Italis, episl. vm. ad Eusehiuni Samosatenum. Sed ipsum
a quibus ejusmodi institutum, in Occidente janidu- llieronytuum suam percgrinationem Rufino, post-
dum coli cocptum, sanctus Pater insinuat initio ope- quam ab ejus laicre discesserat, nunciantem, prao-
ris, gratulatus, apud eos PLURIMA esse MONASTERIA, stat audireepist. I. alias XLI. (JVuuc///.).: Tandem
et MONACIIORUM quoque nomencelebre. llanc Alhanasii in incerto pereyrinalionis erranli quum me Thracia,
vitam per tabellarios in Oecidenlem perlaiain, Eva- Ponlus, atque Bilhynia, tolumqueGalaliw el Cappa-
grius presbyter, qui cum Eusebio Vercellensi in lia- dociw iter, el fervidoCilicumlerra (regissetwslu, Sy-
liam venerat, latinain fecit A. D. 570. nuncupavitque ria mihi velut (idissimusnaufrago porlus occurril; ubi
lnnocenlio, cum quo et Hieronymo lunc in Orienteni ego quicquid morborumesse polerat experlus ex duo-
rediit, mortuo jain Eusebio. Haccadnotavit peramicus bus oculis unum perdidi. Innocenlium enim, partem
noster Reriiardtts a Montefalconisin Vila, Athanasii animw mew, repenlinus febrium ardor abstraxit. Nunc
Operibus pr;eposita pag. 84. inque prscfatione ad 1«HJioet tolo Evagrio NOSTRO fruor : cui cgo semper in-
Yitam Sancti Anlonii pag. 791. Ad h;cc ex verbis firmus, ad luborem cumulus, accessi. ERATnobiscum
superius allatis palam est, Rufinum adultum sacro et Hylas, Sanciw Mclanim famulus, qui puritate mo-
fonte Aquilejw lincliim, cl quidem a Valeriano me- rum maculam servilutis ablueral, el hic necdum obdu-
tropolita, ministiantibus Cltromaiiopresbytero, Jo- clam rescidit cicalricem. Vcrumquia de DORMIENTIRUS
viiio Archidiacono, et Eusebio Diacono : quos tres conlristari Aposloii voce prohibcmur, elc. Ruftnus
tanqnam supersiites, et episcopali charactere vene- paullo posl, eodem tamen anno 571. quo baptismum
rabiles A. D. 400. in suae fidei testes Bufinus advo- Aquilejaesusceperat, Oricntalium nionachorum fama
cans, antiquo et proprio vocabulo palres, alque alibi, et ipse perniottis, cum Melattia, Romanarum mu-
ut postea dicam, parcntes dixit : quos inajores nostri lierum nobilissima, Hierosolymani cogilavit. Hicro-
etiam sponsores, susceptores, fidejussores,et demum nymus rei nuncio a Paullo Concordiensi accepto,
pulrinos dixerunt. Idem Rufinus buc respexit in qui Tertulliani Codicem ab Ru/ino sibi restitui
Apologiapro (ide sua ad Anastasium Pontiliceni : hwc flagitabat, slatim Ilierosolyniam ad Ftorentium Aqui-
nobis de rcsurreclionetradita sitnl, a quibus sanctum lejensem iiteras, liu/ino reddcndas, nunc tamen
baptisma in Aquilejeitsi Eccle'.ia consequuti sumus: dcperditas, inisit. Haruiu sic meminit epist. II. alias
qtuv puto ipsa esse,quw eliam ApostolicaSedes tradere V.(IYJJJ!C/V.) OMmFRATER/Jjj/j'nMS,f/uic«mSa».cfaJI/e-
et docereconsuevit. Ilaec arguunt lapsum Dupini iu laniaab /Eyypto Hierosolymamvenisse NARRATUR, in-
tomo III. Bibliothecae, Rutnum in monasieriobapti- dividua mihi germanitatis caritate connexusesl, quwso,
zatum rali. Non enim in ullo monaslcrio, sed taotum ut epistotam meam, huic epislolw tuw copulatam, «»
85 RUFINI PRESBYTERl
retlderenon qraveris. Noli nos ejns wslimarevirtuli- A latinornni improvideaccepiam, civciiliernnl. Vel pro
bus. In illo cnnspiaes-cxiiressasanritntis nignia. Et el /Jrtr-cisrnumesse aduotat Harlbius in Adversariis
cgo cinisci viissmia pars t>'!i: eliam favilla dumvcr- lio. XXV. cap. III. ileroinqiic de eatlem iiarlicula
lor, satis liabco, si s>-i.-ndi>rc.nmnrum Hims, im'iecil- agit in eniiliti.. Aniinadversionibiisad Rutilii ll.dae-
tiins oculorummcorm ferrc sus'inal. llte MO;OSE poricon lib. 1. vers. &'.).Vide eiiani Reinesi: epi-io-
LAVIT,el MIN:IJS IST, cf tttnquam nix HKALIIATUS. lam XLII. ad liupertuii) pag. 5>><">. Iloe nionui. ne in
Eqn cunclispeccatoritm: ordibus inqninutus,dicbnsac 1'alltdii ve-bis ullcs h >real. Eiiimvcro Melaniaerai,
noclibusoperior cnni tremorereddcre novissimumqua- orlu Romnna,sed ex familia Hispanica, ut recie ob-
dranlem. Ruftnus ah llb ronymo tant ipere laiitlalus, seival Tillcinontiuslomo X. pag. 5':l. et forlasse iu
qi'i A. 1). 571. modo se laveral, cl mundits erat, et llispania ce.njugeniel (ilios amiserai, iinde ltomam
tanquam nix dentbatus, tniie recens Aquileja;bapti- VI.MT.lesle Pauiino. P.illadius cip. CXIX. testalui',
snii grali.im snsceperai. Sed Florcnlins qnuin /I»/J- Mclaniiimjuni.irem, qu:e fait Publicola: filia, ideo-
)ium Hicrosolymien n .IIIIIvisiim llieronymo signi- ipi Metnniivsenioris iietes el nenii-t, iiiuodo renun-
(icassel, hic episl. IV. ; lias VI, (Nunc V.) ilermn ctalnr.iii), vendidisse OIIIIICS posscssiones.qnas Itabuil
scripsit : Ruftnus autem : RATER,KI scribis, N:e: c.t in lFspaniis. Nolanus antisies episl. XXIX. alias X.
VENITfllierosolytnani). /'.'/ i vencrii, non mnlliim a.l Sevcruin tj. •'>.Meitiniwstiiini sanquinem propin-
proderi! liesiderio me<>,tjuum ev.mjam visurtis iton quare dixii ; Acbrosiiis epist. XXX.'alias XXXVI.
sim. htt enim tilte L NCOINTERVALLO a mcseparatus atl Sabiniim, ninmeiulat Panlinum splendore qeuc-
esl, tit hnc. (in civinmu Chaleidi) JJOJI possit excur- ris, <n partibui Aquilunim nnlli se.c.undum.Douio
rere : et cqo arreptw solitudinisterminis arceor, nt cm- ,: eiiim biil liiir.li^ala, Aq.iilania: urbe; pntcrnis ma-
"
pcritjnm tnihi no» liccre ^widvolui. lihi Rti/inttsad- iernisqu- uatt<lib;:sin Senatorum purpuris admirabili-
veneril, ab illo sibi codices qiioalain (leseribentbis ter rulilan , leste Uianio in Vila cap. IX. Mclanim
commodari postnlat : ob hoe d ejo ol>s"cro,ct III, nt: jeniori linissinia i..alruiioiiiain llispania non soliiui,
pelas.pliirimumquwso,ut tibi beiti !'<eicii Amjusio- sed et in (iailia 1'uisse, auct r e.st Pallatlius in lli-
dttnensi, Episcopi Coiiniici.nrios ad describcudiim sloria Luisiaea cap. CXIX.et noininalim qtiideui in
largialur; in qitibus CaiiticumCanicoritm sub imi ore. Aquilania, Gatlia, Tarraccne, Ilispaniis, ut ait Hera-
disseruit. Scripsi>et mihi qnitttnn;E PATRIA nipriidi- eiides in Paradt-o cap. L. G">:us ergo palernun)
cti frttlris Rufini Pnulhis se»c.i, TcrtvlHanicodicem M.larim seaioris fuil ex partibtis Aquilanix', Tarra-
apud eum esse, qiiemreliemtiiter rcposai Et ex lioc co;,ensi liispaia: couterminis. llinc ejus et Pailliui
quwso, u! cos libros, quos me uon httbe c, llrcvis sub- allinilas. .Nomcnipsuin leiiiinoeperinsiiinisin Aqui-
ditus edocebit, tibrarii inanu in clutrta scnbi jnbeas. taina iisitatuin. Ausnnius eniin, liomoct ip~e Aqni-
lnlerprelntioncm<uoqne 1'sahnornm Dwidicorum, eti taiuis eodem a:vo teslaltir iti Parenlali XXIX. sibi
prolixum valdede SyundiSibntm Stin.ti Hilarii, qa.m, iKniiliam Milaniam sororein fuissc. Pattliniis de ea-
ci apud 1 rccircsma.:ii meaipse descripseram.ut mihi; lieut Melania semote h;t:c snbjongit: navc.m,cnnctis
iraiisferaspelo. Nos'i lioc csseanimmChristianwpu- fl-ni.bus, lii'1'i.solvii, ci>ii:tanlerqu<congressafluctibus
bulum, si in /('</ Dominimcdilcturdie ac nocte. Hiec. nuiris, ue tunlum fluclw;smcuti vincerct, navigavit,ct
Hioroiiymusad Florctiliuiii de Ru/ino, tleque tiodiei- siiiiutswcutumurbciiiquecommutans,iirbemHierw.a-
bus ab illo servaib. iTimlem porro lihrorum copia^ lcm spiriiali dono, in qtta a corpore peregiinarelnr,
inaxime in-tructiiiii il ero. ynins non solum auc, cl.ijil. Non laiiien reeta Ilierosohjmampropcravit,
si:d etiam post simiiltatem diserlis verbis tesiattim| G ( s,'d primo in Myyptum irajecit, inde in urbein Sin-
rcliquil, iiiitn iu sp.toqia I. lib. li., .UACNTS, inquil,} ciaui prtiicctura. Rufini et Meluuim liavigationem
Jif scio, sumtibus rctleinisti Aquilceet Syniinn hi e!, i. ete eaiitlcmiacit BaronitisA. D. 572. §. 55. qnam-
Thcodolionis,qnincltvqueet sextw EdiliouisJuduicoss qiiatn :.criiiei tus Rosweydus in noiis ad vilas Pa-
translatorcs. tr.iiu pag. i5 i. slire noo pnsse op;natur. propierei-
VII. Ruliiiiisint rim ciiiu Meiania Hicrosolymam , (|ii'id f.u/iiu moia in /Egyi to sex annos, Melaniaes^as
trajeclnrus, Romam profectus, ul quitlem ptitaiuus, me.nscscoinplexa liierit, iion auteni ocfe, ul irrcpsit
inde discessit exeunle A. I). 571. Hme Mel.inia;tlis- aptid BaroiiiumA. 1). 372. §. 191. netpie iiiinumc;:m
cc.-sio eruilur ex lieroitynii ep. XXI. alias XV. dimidio, ut seripsii. Pagius A. D. 307. §. '>. Pall.-
{Ntinc.CXXIY.) ail Marcellam, ubi in Meluniu!lan- tiui. ciiim in Paradiso Hcraclidis c:ip. XXXIH.pag.
tlcs eirunditui', proplercaqtiod calenle tnlliuc mariti; {)!'}.sexttiiilummeusibusafiirnial, Genliamis Ilerve-
corpnsciilo,el ni-cduiuliumalo, poslquam (bios siiiiulI . lus Paliadii ioterpres cap. GXVII.ciiciler annum di-
perdidi-set lilios , unieo superslile tlcrelicto, iji- miiliitm, IIOIIiiitnum ct dimidium, ul opinalus esl
griicnlejam hieme Iliciostity>numnaii.ia.it, Clirislor) Pagius, qtii lainen A. D. o~rl. §. 18. iinnum dimi-
aiicillaltira. 1'linios lib. II. cap. XLVtl. bieniis ini- iliuin ei ipse ex Pallatlio i: ci.ans, ohservavcrai, in
tium bis verbis tlescribit : Vergiliurumnccasushie- (irici:o le.gi<i>; iLij.i.
£TOU?, itlest.media partc tinni. Sed
ineminclioat. Tempus in III. ldus Novenibresincidere ,; Ruftuiis, Miluniam ex ^EgyptoHierosolymani comi-
consucvit. Ergo Melani>iinense No-enibri in 0'i'icn- tatiis, cur postea S../HSreiire non poluil Alcxau-
lem trajeeit. llieroiiynitisob hoc f.ieimi- eam latt.lat ,t dtiam, qiicniadiiioiluiii eli.mi solus Mcsopotamiam
eliam epist. XXXVIII.alias XCIX. (AMJJC XLV.) add '() pciagr..vil, III in ra dicenius? lllriusque navigatio-
Asctlam,eitlemqiic conciiiil Puul.iitts Nolanus epist.. ncni coiijiinclain fnisse uobissuadetit argumenia mox
XXIX. alias X. ij. 8. iiiii ait : Prwier alius trbilales, adducenda.
ilitas irrilo in fwlibus ab<>rtivis lubore, udhuc marilo o i. Sanctus P.uilinus epist. XXVII.alias IX. §. .'i.
purticipe,dejlcvtt, ila creviiarumnis, uf tinos filiosct ;t iiiifnium prcsbyterum,Sanctw Meianiiv nitriAi.i \TA
niarititm inlra uuiii temp>isami;te:<l, INICClanliim n COMITLM vocai : qua: phrasls ituiii in loca saticta, el
situ parvuloud me.normmpolius, qutnn uil compcnsa- /- ex iisilem lediliim iudicare vidctur, iiaui iler lliero-
tionem uffeclitntn, deretico. El pos! alia : lucliioso ;o bolyniiiaiiiiin postet iori aetalc via Sanctorum, via
iimbiluliiiini (uucruni comcs, cidua pariicr c orinia l>ci,ei Sanctum iter aiiioi)oinast.iceappe.labatnr, ut
Romam VENIT cnmU.NICO i( d'it:et Cangius in Glossario: qua; idem sunt ac via
/J/I'O,iitccniorepoliiis, qitam
consolalcre la>ry»iarum: Palladius in HislTia l.au- i- spiritaits, sive spirituatis.
siaca eap. CXVII.g uere Ilispuniimdie.t ^T.UVI, h -r-i
ij v2.In /Egvpto, ei llierosolymaeutriusque mora
yhog. tpiod vetus inleipre-, laicns sub niniiiiie llc- coniongitiii'.
ruilidis, sic verlit : de llispaiio vcl urbico <jcnc;eile,-e, . Ltiiusqiie rediius in Occidenieinuni eidemqne
scendens.Particubt vel pro copula e! slilo ine !iia:vi ,-i leiopori afligitur, ut potea oslemiemus.
"
ii-tupalui'. Qice.la ejus exempla atlf rt Caniiiusin[i i. Ilieronymiisa Rnlini amieitia alienatus, Apo-
Glossario, intiita lilmulelltis ile Primaiu pag. :.. (>. i. !o;'ii!! cuni carpere videtur, quod ipse juvenisna-
a.I alium loeiim /iu/jjjj illiistranduiu: iu tjtio e\pb-t- v.-avent cum Metauia iiem juveiie, quac annuiu
cando viri docti oh particiilani illam, SCIIMI vetcrntn iii agens vicesimwnetsecunduni. lunc recens cnijugem,
 VITA. LIB. I. CAP. H. 8(5
amiserat, teste Palladio cap. CXVII. cui suffragalur Aribus. libris in vulgatae et primigeniac leclionis fi-
Paulinus epist. XXIX. alias X. §. 8. ubi de Melania dem, inier se conspirantibus, eandem et ipse reti-
ail : TENERISABHCCANNISnuplias passa, et brevi nendam censuit, qnod fugit Tillemontitim, priori
mater. Sed ea felicilate inortaiium non longum potita ediiione tantummodo usum. Quare Melaniw fllio
est, ne diu lerrena diliqeret. Autlian ur verba Hiero- Publicolm, adlmc puero, prmluramurbanam ob gene-
nymi : nunquid et egouon possemPROFECTIONEM fuam ris splendorem, delatam Rosweydus tuetnr exem-
discutere? Cujus mtaiis fueris? unde? quo tempore plis eorum teinporum, quibus et praefectipraetorio,
tiavigarisl ubi vixeris? Quibus interfueris? Sed absil, el Cousules eliain, pueri fuerunt. Hac de re consu-
ut quod in te reprehcndo, (aciam; et in ecclesiasticadis- latnr Theodorus Silzmannus in Animadversionibusad
putalione anitium jurgiorum deliramenta conjungam. Rutilii Hodceporicon ver. 173. Thomas Reinesius
Hoc solum prudentim tum dixisse snfficiat, ut caveas Variarum Leclionum lib. 11. cap. XV. et Norisius ad
in alterum dicere, quicquid in te stalim retorqueri Cenotaphh Pisana Dissert. II. cap. II. pag. 105.
potest. Neque a vero abiit Tillemontius tomo X. pag. 823.
5. Rufinus in occidentem reversus, iternm Mela- ralus, hunc eundem Publicotam postea Sancto Au-
niae spiritali via comes, Hierosolymain navigans, in gustino scripsisse epistolam XLVI. aiias CLHL Pu-
Sicilia obiil, nt suo loco monstrabo. Haec omnia bicolam, quasi Poplicolam et Populicolam sen Pe-
Rufinum, Melanim comitatui ab initio, sive ab A. I). puli cultorcm, antiquissimum cugnomen in190-55)8. eadem
571. addictum, ob oculos ponunt. De Melania Hiero- gente Valeria ex Menagianis tomo III. pag.
nymus in Chronico anno II. Olympiadr, 288. Abra- CAPUT 11.
hami 2390. Christi, secundum epocbam Eusebia- "
nam, 575. decimo Imperii Valentiniani et Valentis; I. ad I)e Rufini et MelariuvAlexandriam advenlu nuncius
qui Chronolugici characteres congruuut anno Diony- Hieronymttm in Syriw deserlo perlalus. II. Post
siano 373. haec scribit: Melania nobilissitna mulie- obitum Athanasii liufiims in Nitriam fugit, perse-
rum Romanarum el MarceU'mi,quandamConsuiisfi- cuiione in Cathoticosexcilata. III. Pro fide palitur.
lia, unico, Pratore tttnc urbano, filio derelicio, llie- IV. Melania Chrisli confessoressequitur. Y.Quibus
rosolymam nuvigavil : ubi tanttim virtulum, prmci- ab exsiiiorecocalis, DiocwsureaHierosolymampelil.
VI. Rtifaius sexenninmagil Alexandrim,ubi Didy-
pttmque humililaiis fuil miraculo, ut Theclm nomen mum et Tlieophitumaudit. VII. Hierosolymam pe
acceperil. Viri docti jampridem nolarunt, Melaniam,
non filiam, sed neptem fiiisse Marcellini, qtii consut til, hine Mclania Alexandriam excurril. Vlll. Bufi-
proccssit A. D. 241. Iu prima editione Momhritiana niis se in operibus cartlatis exercet. IX. A Bacnrio
non legitur, utin Scaligeriana, Marcelli, sed Marcel- Bege lberornm, et ab jEdesio, AZthiopum,ad Chri-
lini, quompdo saeculo IX. legit Freculfus in Cbroni- sii ftdem conversionemaudit. X. IVarraffo Rufini
cis lomo II. lib. IV, cap. XXI. Sic eliam in edilioni- explicatur atque defenditur.
bus Sichardi, Pontaci, ei Miraei; idemque habent I. Melania ingruenle jam hieme A. D. 571. quum
Palladius Groecus cap. CXVII. et Ileraclides inter- ex Ostiensi portu Romano solvisset, ineunte A. D.
pres latinus ; aplitis quam Gentianus Herveius, qui 572. Alexandriam adplicuit, adhuc superstite Sanclo
Marcetli pro Marcetlini expressil in sua laiina ver- Alhanasio urbis episcopo. Interpres latinus Palladii,
Sione Palladii. Sancius Paulinus epist. XXIX. alias qui laiet siibnoinine Heraclidis, id contigisse ailira-
X. §. C. et 8. eam consulibus avis nobilem, ct Mar- fer principia Valenlis Imperii cap. XXXIII. pag. 973.
cellino Consule avo prognatam pra'dirat : cui aecedit C editionis Rosweydi. Hinc viri docti striclim ad ini-
Rufinus Apologiaelib. ll. pag. 136. uhi verba Hie- tium Yalentis Imperii, Melanias iter traxerunt. Sed
ronymi jam adduela recitans ex suo codice Chronici Gentianus Hervetus Graecaedictionis sensum propius
Eusebiani, non Marcelli nec Marcellini filiam, sed a Iseculus, ValenteAugusto tenente imperium transtu-
Marceltini Consulis neptem appcllat. Paulino tainen lit Graca verba, OOK),£VTOC TOOVIAOIHOX; «pxrr» £X0V"
et Rufino prae aliis adhaerendum censemus, quorum TO;cap. CXVIII. in Bibliotheca Patrum G. L. edi-
prior consanguineus, uterquc Melauiae amicissimus; lionis Morellianae Parisiensis A. D. 1654. tom.
qiiare vel filiam pro Jiepfeusurparunt Ilieronymus et XIII. pag. 1931. Ibi Melania, ut ait Palladius cap.
Paltadhts, quod Pontacus et Pagius contendunt (non CXVII. quum res suas vendidisset, ingressa est in
enim in uuiusque verba, ut nunc circumleriintur, Montem Nitrim Sanctos Patres conveniens Pambo, et
niendum irrepsisse 1'aciledixerim) vel fitia fuit Mar- Christi servum Arsisium, et Serapionem magnum, et
cellini, Consulis A. I). 5-i!. et neptis alierius Mar- Paphnutium^ Scaliroten, et lsidorum Confessorem
ccllini, item Consulis A. D. 275. ut conjecit Ponia- llermipolis et Dioscorutn: el versata esl apud eos
cus, cui suffragari quodammodo possel vulgatus He- circitcr A.NNUM DIMIDIUM,obiens sotitudinem, et videns
raclides, eam vocans /ilium Marcellini jam Exconsu- omnes Sanclos. Tunc monachos ^Egypli invisit etiam
lis, quod Palladium Grace loquentem fideliter expri- Rufinus, citjus rei imniium semel, iterum, et ter-
mit: TOU «7rouTr«T«v.Hoc idem Hieronymus expriniit liuin ad se pirlatnin in Cbalcideui, prodit Hierony-
vocans Marcelinti QUO.NDAM cunsuin filiam, ut hinc mus epi.-t. I. alias XLI. (ISUIIC///.)ad etindem Ru-
pateat, Melaniam a Marcellino geiiitam post consula- /inum in ^Egypto moranieiii scripta. Primo cnim Ue-
tum, non vero A. D. 341. quo consul processit, ut U liodorus moiiacluis id, sibi ab alio narratum, Hiero-
sine ulla necessitate sentire visus est Tillemontins. nymo in Syriae cremo versanti nunciavit. Sed quiim,
In verbis Hieronyini superius recilatis, ujiico, prw- nt ait idem Hieronymus, rei novitas fidem sermonis
lore tunc urbano, fxiioderelicto, snperest alia tliflicul- auferret, non enim credebamcerlum quod cerlum esse
las ; nam Gregorius Tiironensis in Hist. Francorum cttpiebam; RUHSUM suspensam volo nutantc mentem
lib. cap. XXXVI. Urbanum, .Melaniaefiliitm diclum quidatn Atexandrinus tnonaclius , qui ad JEgyplios
censuit : cui tanien Ptiblicolwcognomen liiit. Hocad confessores et volunlate jam martyres pro plebis JAM-
gcntem Valeriam pertinuii, ex Jo. Glandorpii Ono- DUDUM fuera! transmissus obse>iuio,manifestusad crc-
mastico in Sieminale Vaieriorum pag. !)6i>., untle dnlitatem nuncii auctor impulerat. Ilis ita narratis, se
enistat, Melanim conjugem ad clarissimtun geuus adluic dubium de Rufinim ^Egyptnm adventu lesta-
Valeriorum esse refeiendum. RuPinus Apoiogi;elib. lur, propteieaquod multi essenl Rufini, illinsque
II. pag. 456. Hieionyini seiisum litleliter exprimens, patriam Concordiam et Tyrannii noinen, quibus a
iia habet: parvuto filio Romm derelicto. Rosvveydus ceteris distingueretur, Monachtis Alexandrinus se
itt editione I. HistoriaeEremiticae pag. 445. Nori- ignorare ostendisset : faleor et in hoc.meam labasse
sius in Adventoria pag. 14. Pagins A. D. 372. §. Sti. senienliam : nam quum et PATRIAM litam ignoraret et
t:i Tillemontius tom. X. pag. 594. contra oninium NOMEN, in eo tam.n plus videbaturafferrc, quodeadem
editionnm et codicum lidem, unica liierula mutaia, asserebal, qna: jam alius indicaverat. Sed quum ler-
iion prmlore, sed piYEfortleitendum putarunt. At tius landein nunaus multorum ore (innatus, liufi-
vero idein Rosweidus in editione II. pag. 444. vete- nuiu Nitri* cellulas obire certo referret, Hierony-
 K7 RUFINl PRESBYTERl 8$
iims immolica laetitia perfusus, illuc statim ad eum A pro facinoribus meis ad eam sotitudinem 'commigravi,
littcras dedit : TANDEM pleniun veritatis pondus eru- quw Syriara juncto Barbariw fme disterminat. Epist.
pil: Rnfiiium enimNitrimesse.el ad bealumperrexisse XVI. alias LVlll. (Nunc XXII.) ad eundem : NUHC
MacariumcnEisRA COMMEANTIUM multiludoREFEREBAT.barbaro Syriw limite teneor. Et in epist. XVIIL alias
Hic vero tola credulitatis frena laxavi, el tunc vere XXII.adEustochium decustodiavirginitatis, eremum
mgrotum me esse dolui, et nisi me atlenttati corporis suam jhis verbis pingit : O quolies ego ipse in eremo
vires quadam compedeprmpedissent, nec MEDI^E FER- constitulus, et in illa vasta sotiludine, quw exusta so-
vou yi;STATis, nec navigantibussemper incertum mare, tis ardoribus, horridum monachis prwstat habilacu-
pia feslinationegradienli valuisset obsistere. Haec os- lum, putabam me Romanisinteresse deliciis ! Ridui
lendunt, Rttftnum,qui ingruenlejam hiemeA. D. 271, iter Antiochia dislabat Chalcis, ut colligit Cardinalis
ciim Melania ex urbe discesserat, adhuc medimfer- Norisius Dissert. III. de Epochis Syromacedonnm
vore wstatisanni insequentis 572. ab Hieronymo, in cap. ix. § HI. Hinc Evayrium, qui posiea luit episco-
iiltima Syria degenle, creditum Nitriae in ^Egypto pus Anliochenus, in ereinum, ut Hieronymo adhaere-
morari et ad bealum perrexisse Macarium. Quid rel, interdum secessisse conslat ex verbis ep. I.
plura ? Rufinus ipse baptismo suo, et ex oecidenie in alias XLI. ( Nunc 111.) ad Rufinum : nunc uno et
Palacstinamitineri, unam eandemque epocham figit; toto mihi lumine Evagrio NOSTRO fruor, cui ego sem-
nani Apologia 1. A. D. 400. exarata, se anfe annos per infirmus ad laboremcumntus accessi. Haec pos-
FERETIUGINTA Aqttilejw baplizatum; ct ad lalinum trema demonstrant, Evagrium Hieronymo aeque ac
sermonemTRICENNALI JAMI>ENE incuria lorpuisse scri- liuftno necessitutlinc conjunctuin, ex quo fuerat in
bit. In Apologia ad Anastasium summum pontilicem _ Italia , atque etiam Aquitejw; unde Hieronymus
ait : post TIUGINTA, FEREauuos parentibus redditus " epist. VI. alias XXXVI. ad Chromatium de Evagrio
sum : quem Hieronymus non amplius amicus in scribit, tanquam de boinine eidem notissimo, et in
Apologia lib. I. sic ridet : hic supintts et lassulus post episi. II. alias V. (iYuiicIV.) Ftorentium Aquilejen-
TRIGINTA ANNOS pei-mollissimumFlaminim iler essedo sem ah Evagrio plurimum salvere jubet. Sed jam ad
veniie non potest, sicqueprmtendit longi ilineris tas- Rufmum in yEgypto discurrentem verba conver-
situdiuem, quasi TRIGINTA ANNIS semper cucurreril : et tamus.
in lib. II. rursus admones, vt sciamus, leper TRI- II. E portu Alexandrino Seleuciam, indeque An-
GINTAANNOS GJYCCJS to/umijiious devoratis , Latina tiochiani et Chalcidem , triremibus facillime solvi
nescire. Dum Rufinus tricennale spacium suae pere- poterat. Hinc Hicronymus, ubi primum certior red-
grinationis his particulis fere, el jam penedislinguit, ditus est de liufino Nitriae morante, ad eundem haec
vcl potius exteuuat, illud idem spacium triginta an- seripsit, ut amicissimi capitis complectendi deside-
nis nondum completis, sive uno minus conslare si- rium explicaret : nisi attenuali corporis vires quadain
gnilicat; nam lotidem anni intercedtint ab ejus pro- compede prwpedissent, nec mediw fervor wstalis, nec
feclionis A. D. 371. ad A. D. 400. quo ex Oriente navigantibus semper incertum mare, pia cum [estina-
reversus, tricennalem ad lalinum Sermonemincuriam tione gradienli valuisselobsistere,quin scilicet Rufino
suam querebatur; qtii enim iu Orientem navigaturus, occurrisset. Recle ingerit fervorem wstatis; Rufinus
e [latria discesserat A. D. 570. ex porlu Romano enim in Nitriam fugit statim a morte Alhanasii, quae
solvit sub fiiieniA. D. 571. annoqtte insequenti 572. secundum noslram senlenliam seorsum expositam,
una ciun Mclania in portum Alexandrinum ingres- contigit A. D. 572. die II. Maii.Tunc ^Egyptios Con-
sus est. Hufinum haec scripsisse A. D. 400. disci- G 1'essores in Phcenicem, Pontum, Armeniam, Pro-
iiius ex ejns Apologiae libro 1. ubi doctrinam Hiero- pontidem, et Palacstinam ejectos infra apparebit.
nymi sugillans, ita loquitur : cur magister (ut tuis te- Omnium proximi erant Hieronymo Episcopi in Pa-
cnm verbisagam) post QUADRINGENTOS FERE ANNOS, laeslina exsulantes: unde in Scbismate, quod Eccle-
quando ecclesiacognitoeo, quod ab Apostolisnon sibi siam Antiochenam totumque Orientem dilaniabat,
esset tradita veritasveleris Instrumenli, legalos mitte- sanctus doctor se in eorundem communione inansu-
rct ad istos, quos illi tunc circumcisionemvocabant, rum professus est A. D. 370. epist. XIV. alias LVII.
obseerans et exorans, ul sibi de veritate, qum apud (Nunc XV. ) ad Damasum scripla, ubi ait: ef quia
ipsos est, aliquid targirentur? Per iotos islos QUADIUN-pro facinoribus meis ad eam soliludinem commigravi,
GENTOS ANNOS errasse se et ignorasse, quod verum est, quw Syriam junclp Barbariw fine dislerminal, nec
fatereiur. Et post alia inlerjecta, bacciteruin scribit: possum Sanctum Domini(idest sanctissimum Eucha-
modoergo nobis post QUADRINGENTOS ajuios leyis veri- ristiae sacrainenUim, absenlibus in siguum Catholicae
tas empla precio de Synagoga procedil. llaec arguunt coiiiiiuinionismitti solilum) fof interjacentibusspaciis
liufini et Metanimab urbe discessum, adveiitumque a sanciimonia tua semper expetere, ideo hic COLLEGAS
in yEgyptum, citius quam A. D. 371. et serius quain TUOSJEGVPTIOS CO.NFESSORES sequor, et sub onerariis
A. D. 572. minus recte viris doctis stalntum fuisse. navibus parva navicula delitesco. Quos vir Sanctus
Hieronymus in interiori Syriac deserto, ab hominum antiqua Ecclesiae phrasi Coltegas Damasi appellat,
commercio remolus latebat, ita ut neque amicorum sunt episcopi, jussu Valentis Augusti in Palaestina
litene ad eum volilarent, nisi postquam Antiochiani exsulare coacti, de quibusRufinus Hist. Eccl. lib. II.
perlatae, et ab Evagrio collectoe, ad illum in solitudi- T. " cap. II. Valens favendo hwreticisabiitinviam palrunt
ncm transmiltereiilur : cujus situm non semel de- sttorum, nam et EPISCOPOS egit in exsilium, et presby-
lineavit, nam in Vita Sancti Paulli, Jesum lestor, in- teros ac diaconos el monacitos (Taiiano Alexandrim
quil, el sanclos Angetosejus, in ea eremi parte, qum prwsidente)usque ad tormenla deduxil, et ignibns tra-
juxia Syriam Sarracenis jungitur, vidisseme mona- didit. Haec illigantur A. D. 572. Tatiano adhuc
chos, el videre, c quibus unus per triginta annos cluu- ^Egypli Praefecto; etenim mortuo Athanasio in Or-
sus hordeaceopane et lutulenla aqua vixit. In Y'ita thodoxos saevitum, agenle Lucio invasore Sedis
Malclii cap. II. pervenitandem, ait, ad Eremum Chul- Alexandrinae: testcs sunt Theodorilus et Socrates
cidos : quminler lramas cl Bermmammayis ad Austrum lib. IV. cap. XXI. el Sozomenus lib. VI. cap. XIX.
siia est. Epist. IV. alias VI. (Nunc V.) ad Florentimn: Rufinu», qui persecutioni eidein interfuit, hanc stra-
inca mihi parte eremi commoranti, quwjuxta Syriam gem Catholicoruni bifariam dividit. 1. in cives
Sarracenis jungitur, diteclionis tuw scripta pertata Alexandrinos. II. in Nilricemonachos : et hmc omnia
sunt. Episl. VII. alias XLHI. ad Chromatium, Jovi- post Athanasii obilum, parlim sub Tatiano, partim
iiiini et Eusebium : lilerm, Sanclo Evagrio transmit- sub Paltadio, qtii eodem A. D. 572. in praefectura
tenle, in ea ad me eremi parte delalm sunt, quminter ^gypti Tatiano suecessit, ex Theodorito lib. 1Y.
Syros ac Sarracenos vaslum limitemducit. Praefalione cap. XXII. Audiamusverba Rufini utranque perse-
jn Abdiam : quando eyo et lleliodorus carissimus, cuiionem enarramis lib. 11.cap. III. Igitur ea tem-
pariter habitare sotiludinem Syrim Chalcidis niteba- pestate quum quadragesimosexto anno Sacerdotii sui
mnr. Ep. XIV. alias LVII. (Nunc X V.) ad Damasiim: Athanatius post multos agones, multasquepalientia
 8'J VITA. LIB. I. CAP. II. <J0
coronas quievissetin pace, sciscitatusde successore,A respondere polueril, quidve responderit in epistola
Pelrum tribulationum suarum participem et socium ad duos priores libros ApologimSancli Hieronymi:
delegit.Sed LuciusArianmparlis EpiscopusCONTINUO i quieam qiiidemepisttilam,hodie deperdiiam, memo-
tanquam ad ovem advolat lupus : et Pelrus quidem rat in libro III. Apoloyiw.Ad haecTillemontiusob-
navem prolinus conscendensad urbemltomam profu- servat, Arianos in puhlicas tabulas non retulisse
git, Lucius rero tanquam materia sibietcrudelitalis i quidquid violentiet inbumaniin catholicos ipsi cxer-
obtala, smviorerga ceterosefficiebalur, ita ibal in cebant; nec semper judicuin sententias expeciasse,
sanguinem, ul ne speciemquidem aliquam religionis nt quos oderant, in carccres trnderent, exsiliis plec-
servare videretur: cujus PRIMO iivgressulanta et lam lerent, et vita privarent; binc liufino tiiulum Con-
turpia in virgineset continentcsEcclesiwgesta sunt, fessoris hac in re iribui posse consentit. Annaliuni
quw nec in persecutionibusgenlilium memorantur. parens A. D. 572. § 8. Rufinum, sicut aliorum con-
INDEPOSTfugas civiumel exsilia, POSTcwdeset tor- iessionemrecensu t, ila et suam putat recensere de-
menta, flammasque,quibus innumeros confeceral,ad buisse exemplo Paulli Aposloli. Sed nunquid eam
monasteriafuroris sui arma convertit. Vastat eremum, non recensuit qui ait, se eorumgeslareferre, quoritm
et bella quiescenlibusindicit. Tria millia simul aul eo passionibussoctus esse promeruit? Ad haecin Apolo-
amptius, viros per totam eremum secrelaet solitaria gia pro ficlesua ad Anastasium Pontilicem nuuquid
habitationedispersos, oppugnare pariter aggredilur. non fatelur, eandein fidem stiam perseculionis lue-
Mittitarmatam equitum,et peditummanum;tribunos, relicorum tempore tn carceribus, et in exsiliis, quw
prwpositos,ct betlorumduces tanquam adversus bar- pro ITIIEinferebanlur, PRORATAM fuisse? Sed neque
baros pugnaturuselegit : qui cumvenissentnovambetli n omiiiuoid negat ipse Hieronymus, nisi fortasse iro-
speciem vident, hostessuosgladiis objectare cervices, nico usu, quod non magni profecto inlerest; nam
et nihil aliud dicere,nisi, amicc, ad quid venisli? Apologiaelib. II. in Rulinum sic loquitur : Conlra
III. Deimmani illa perseculione Rulinus statim Arii doyiwitajam Alexandriwin carceribusel in cxsi-
baccaddit : Per id tempuspatres monachorumvitmet liis dimicaveras non voce sed sanyuine. In eodem
antiquitatismerito,Macarius, Isidorus aliusqucMaca- lib. II. pag. 599. ne libi quidemquando in carccribus
rius, alque Heraclideset Pambus, Antoniidiscipuliper ctexsiliismorabarishujusce.modi sacramenlapaluerunl.
JEgyplum,et maximein Nilrim deserti partibus habe- Et pag. 407. fioi ergoin quo somnioAlexandriniCAR-
banlur, viri, qui consorliumvilcv, et actuum non cum CEIUS revelatumest, ul quwille (Origenes)vera profi-
celeris mortalibus, sed cum supernis Anyelis habere tetur, falsata confinyas?Rufinuspostquamenarrasset
credebantur. QU.EPR.ESENS VIDI,LOQUOR, el eorum adn.iirandasNitiiensium Monachornm virtutes, ei
yestarefero, quorum in PASSIONIBUS SOCIUS csse pro- constantiam pro Fide Catholicalib. XI. cap. VIII.de
merui. In Apologiaetiam ad Anaslasium Pontificem, illis a se visis el in familiare colloquimn adhibitis,
se tunc pro fide passum gloriatur : Quanvisigitur h;ec iteruni loqiiilur : Florebat iyitur jEgyplus ca
'•fidesNOSTRA perseculionishmrelicorumiemporequum lempcslatenonsotumeruditisin christianaphilosophia
in Sancla AlexandrinaEcclesiaDEGEREMUS , in carce- viris, verum eliam liis, qui per vaslam eremttmcom-
ribus, et in exsiliis, qumpro fideinferebanlur,PRO- meantes, signa et prodigia, Aposlolica simplicitate
BATA sit, tamenet nuncsi qtiisesl, qui vcllenlurefidem vitw,et cordissincerilate, faciebanl; ex quibusinterim
noslram cupiat, sciat, ctc. His in aestu dispulaiionis quos IPSIVIDIMUS, cf quorum benedicimaritbusMEIUM-
sic reposuit Hieronyiuus Apol. lib. II, postiniiium : MUS, hi sunt, Macariusde superioriercmo, alius Ma-
Miror quod non adjecerit : vtncinsJesu Christi; et li- iC carius de inferiori: Isidorus in Scyli, Pambus in
beraius sum deoreLeonis, et Alexandriwad bestias Celtulis, Moysesel Beniamin in Nilria, Scyrion et
pugnavi; et: citrsumconsummavi,fidem servavi, su- Elias et Paullus in Apeliole,alius in Focis , Pcemeit
peresl mihi corona jitstiiiw. Qum exsilia? quos iste el Joseph in Pispiri,qui appetlabalur MonsAntonii.
carceres nominal? Pudel me aperlissimi mcndacii: Eosdem tanqiiam pnecepiores suosmemorat Rufinus
qttasicarcereset exsilia absquejudicum sententiisirro- Apologiaelin. II. pag. 424. lil ad eremi mayistros
gentur. Voto tamen ipsos scire curceres, et quarum veniam,quibus et attentiuset frequenliusvacabamus,
provinciarumse dicatexsiliasuslinuisse.Et uliqueIta- ubi MacariusAntonii discipulus,el alter Macarius,et
bet copiam, de mullis carceribus et infinilis exsiliis Isidorus et Patnbus, omnes amici Dei: qui NOSII.EC
unum aliquod nominandi.Prodat nobis confessionis DOCEBANT, qttw ipsi ciDeo discebant? Quantamego, si
sum acta, quw hucusque nescivimus, ut inler alios hoc ita decerel aut expediret, de his omnibitshabere
Alexandriwmartyreshttjusquoquegesta recitemus,et jactanlim maleriam possem?Sed erubesco, hmc eliam
contra lalralores suos possit dicere: De cetero nemo retcxens,dumvolotibi oslendere,pon, ul dicis, nostro
niilti moleslussit; eyo enim sligmala Domininoslri incjeniomayistros, sed qttod plus doleo, magisirisde-
Jesu Chrisli in corpore mco porto. Sed c\ ejusdem fuisse magis ingeniumnostrum. Hieionymiis A. D.
Sancti Patris Apologiaolib. II. discimus, Rufinum 580. Chronicon scribens, elogio sane magnilico /{«-
non ah se tantum , sed al>aliis etiam inartyrem di- finum ornavit sub anno I. Olymp. 289. "Abraliami-
ctuin : Cave,nehoc mayislriet condiscipulitui audianl, tico 2395. Christi sccundum Eusebium 578. nempe
el offendasquamplurimos,qui me latronem, TEMAR- Dionysiano 73l>. Florentinus ct Bonosusel Rufintis
TYREM rocauf. Rursus : posf Alexandrinumexsitium_. ixsiGNF.s Monachihabenlur: E qnibusFtorentinus lam
v
el tenebrososcarceresa cunclis Origenisscclaloribus misericorsin egenosfuil,\ut vulyopaler pauperumno-
MARTYK et APOSTOLUS nomiiie)'is.Certe Socraics, minatussit. Ilic Florenlinus, quomodoliabent omnes
lib. IV. cap. XXIV.Alexandrinoruinaerumnasliteris Cbronici ediliones, a Hieronymo semcl el itcruin
tradens inter sanctos inonacliosdire vexatos, Ituli- Florentius vocaturin epistolis jam adduclis, ct ctiam
iiinn id de se narrantein , his verbis rccenscre noii a Rufino Apologiaelib. II. uhi hoc idcm clogium de
diflitetur: hmcRufinus et VIDISSE se coram, el CUM IL- se olim ah amico scriptum, scisso amicitia Hiero-
LISPERPESSUM esse dicit. Quoeirca Rosweydus, vir nyuio ohjicit: Me nunc laceras, quem et in Epistolis
pius et doctus, quo nemo accuratius bistoriani ere- tuis anlea laudaveras, el in Chronicistuis Floreutio
milicam illusiravit, in notis ad Vitas P.itrum, et Bonosopro vitm,ul ais, nobitilaleconjunxeras.Mu-
pag. 442, § 18, tanti 'aciendam non pulat ohjurga- tua illis necessitutlo intereesserat, utpote omnibus
lionem Hieronymi,quin Ruftnocredendum sit, cui siiiiul in Aquilejensi Ecclesia educatis. De Bonoso
credidit Socraies, quum Rufinus idipsum lam in HieronymusEpisl. I. alias XLI. (Nunclll.) ad Ruli-
disputatione, quam extra , professus fuerit: quod ntim : BonosusTUUS,immotneus, cl, ut veriusdicam
tamen ilieronymus in uno dispulationis calore in NOSTEit,scalam prmsayatam, Jacob somnianle, jam
diibiuin voca.il. In eadem sententia est Tillemon- scandit. Fuerat llieronymi collactanetis et condisci-
lius tomo VIII. pag. 614. et tomo XII. pag. 40. Ar- pulns, uique liberius Deo vacaret, scopulo , sive in-
giimcnlaenim contra Rufinum parum probare arbi- sulae (foisitan Dalmaiiac)solus inseJerat, derelicto
tratur, tiobis ignoranlibus, quid ad ea liiifinus ipse eiiam Oiu-simoadolescente, queni Rufinus paritef-
 I RUFINI PRESBYTERI 92
novorat; ne parvulusquidem,quemNO^TI, Onesimus,A 1 /Egyptum advenlu Ilieronymum docuisse; ul enim
qno, velutfratre, in osado fruebalur, in lanla vustitate aii exsnlantes in Ponto, Armenia , ct Phnenice, <le-
adhmretlaleri comes.C-liroinalium,.Invinum, elEu- ferretur diacnnia, necesse fuit transirc per Sytiam
sebiuui Aqiiilejensesh--c ilieronymo nunciassecol- ct Clialcilensemereiiium. Itl aiuein inonacliusjam-
ligintusex ejus epist. VII. alias XLIII. Kuinlcmporro diiditm illac pertransiens, Hicronynio nunciaverat,
Ronosi sceessiim post A. I). 5/1. tpia Rtifiuus in (piuin scilicel :ul jEgypiios exsules properaret, nnn
^Egypltiintransniiseral., contigisse manifestinriest, ali iisdem redux , ut videlur pulasse Tillemoulius.
qiiuin Hieronymusbac.de re, (auquam nova Rttfi- Illo vero lempnre, jumdudiimelapso, pnla pnst nniini
JiuminiEgypt') versantem docueril Epis .1 aliasXLI ai.t aberuni menscm, tandeniplenumveritalispondvs
( IVUJIC ///.) ubi de more in Ronosi laudes e.\- irnpil, Rtifinum Nitri-v esse. Qnare tunc priiinmi
currit. Hieronyinus ad illntn scripsit rpiMolam.
IV. Duplici-mCalholicorum cla.lem sub Tatiano V. Eorieni et magnat virtutis feminam Diocae-
et Palladio ^EgvptipracfectisA. I>. 72. et 575. tlu- sarca Hierosolymampeii sse in comperto esi. Scd
rasse colligitiiusex Hieronymo,qui de scciiniln,post Palladius eap. CXVIIi. et vnlgaius lleraclides cap.
primam Alcxandrinorum civium pcrsccuiionem, in XXXIII.Paradisi, quae, mi jain tlixi, esl vetns inler-
monachos Nilriteexercila , loqtiens, Incc habet an- pretalio tlislorbc Palladii, auciores siinl, eam non
no III. Olyntp.2NX.Alirahaini 259i. Chrisli sccun- ae.te revocaiosab exsilio sanctos vir.s pnitiienoiiem
duin Euscbimn 570. sive Dionysiano 571. iiecdum sihi et quinquagima virginibus eondidi-.se: Iicvc,
cnim hoe anno persecutionem illain ileferbuissevel POSTQUAM hi fuerunt rcvocati, monaste.rioiidificalo
hinc apparcl; MttlitMouachoruniXi.riwper tribunos -, Ilicrosolymis, etc. Monasterii epoelia non M<ltt>iw
el militescwsi.Paiiiinus lNolanuscpisl. XXIX. alias j, in mheui sanelam adveniui, seciintluiii PagiutnA. D.
X. § 2. saiit tissiiu s viros cotistpievcxains tradit, III 472. § 21. sed monachorum revo.alioni, eoiijun-
lunc Melaniaper triduum quinque.millia Monachoriim genda cst : quaecontigit circa niensein AprilisA. D.
lalciitiiiui snis panibus pavcrit, lot ciiini ibi Itiisse 577. ut sttpputat Raroniusaimo eotlein § 2. consen-
narral ctiam palladius cap. Vli. cl. lli ronynius eo- lilque Hicronymusiu Chronicoan. 2. Olynip. 289.
dem in loco circilcr quinquc mllia tlivisis cctlutis Abraliami 251)4.Ghristi sceimdnm Euschium 579.
babitasse icstatur epist. XVIII.aliasXXH. ad Eusto- nempe Dionysiano577. ubi aii : Valensde Antiochia
chiinn de cuslotlia virginiiatis , t:l Rufinus iu vitis ex.tre tompulsus, sera pwnilewia NOSTROS de exsiliis
Patiuiu lib. III. §219. |iag. .')"". qui eiiam in pro- revocat.Rufiniisaillmc liicnlentiiisrem exponit Hist.
logo pag. 449. ail, iiiinun esse, ut ef numcroimmensi lib. XI. cap.Xlll. Inqimtusde teuiporeqiinGotboruni
sinl,et virtiilibus,incomp<irabiles. Melinia vcrn posl- gens per oiiiuesThracias se infndit : 7'uiti vero, in-
quam obicnssollitdinem, ei viilcnsumuessanctos, scx quil, Vnlentisbella, qua: eccles>is infere.bat,in liostem
menses in ^EgyploIransegerat, duadecimepiscopns, cmptaconverli,seraqucpcenilentiaepiscopnsct presby-
cl prcsbyleros, cl clericns, et anacliorelas, ut essent tcrosrclnxareexsitiis, ac de metallisresolvi monachos
(miics centumviijinlisex, in Paiivslinaincirca Diocw- jitiiel. Scio TilleiiKintiiimin HistoriaAiianismi lonio
sttreain,ah AugnstaliAlexandiino dcLgatns, sequula VI. |iag. 800. lestinioniis tam luculcntis opponere
e.-1, eisex suis propriis pccttniissnbniiuistruitsinne- Theodoriti et Sozoceni atiilnriiaicni, apuil quos lib.
cctsitutibttssumptum, alque omnibus siippeditans, IV. eap. XXXI.et lib. VI. cap. XL. Sanclus Isaacus
1'Sle Palladio cap. CXYll. Eitbin in bac peregrina- ValenleinCoiisianiinopoliin Gotlms prolicisceiitcm
tione llttfintimadhatsisse, consiarc.puto cx lauilata C ( IIIIOattl altero inense anleqiiaiii morerelur, quod
episl. II. alias V. nbi Iliertiiiynius, qui Ritfinumuna cotitigit tlie 9. AttgostiA. I). 378. ib: lollcndaperse-
eiini Sancta Melauia llierosuiymumvenisseinlellcxe- ciitione caiiiolicorum, utque reddcret gregibus op-
rat, cpi-tnlam nunc deperdiiam eidcni Rufino red- timos [iastores, increpans monuit : i|iind postea
deiidain ad Florcntiitm misit, quem ex llieronymi morliin Valente a Graiiano Augustn sancitum, et
epist. IV. alias VI. (.VUJICV.) respnndisse colbgi- pastoresgregibussttisrestitulnsaflirmant Theodoritus
iims, Rufinuinilluc ucCdiimvenisse.Iloc tamen ven- cl Socrai.eslib. V. Cap. 11.et Sozouieiuis lib. VII.
turuin (lemonslral,nainetcodices qnosdama Rufino, cap. I. At Ilieronymi cl Rufini oculos non qtiitlem
illic ad (lescribendumllieronymus commndari pos- rentotos, si-d pnc-enics rei iant;c, cujus nterque,
lulal. Ruftnus,qui , ul vidiinus, se ccntra Arii dog- Ritfinusaulem pra cipue. ut vidimus, pars magiiafuit,
matanonsolumeurceribus,sedetian)exsiliisdiinicasse, falli potuisse liaudf.icileadsentior. Poiius ciun magno
ipsemct in Apologiaad Anastasiuinnos docet, repe- Baronio, qiient bae de rc cnn-uhiisse ncquaiiuam
titipie llieronynuis, tnnc fortassis, ciim Metaniaet vi.ielur vir pneslanlissinius, ad ecclesiarum restitu-
cx-nlibus vEgvpliisadhuc inorabatiir circa Dioc.-csa- tionem episcopis ab exsilio revccalis f.icicndam,
reain : quain Palatsiina; urbein [teiie cxlinctam, auctores Rufinoet Uieronymoposleriores, ct Gra-
iiiimorialemfecit Norisius iii Epocbis Syromacedo- tiani ediclum respexisse non dubito. llujits rei veri-
mimdissert. V. cap. VI. deque ea non cuivis obvia tas consiat ex Rttfiniprologo ad Apologet;ciimGre-
niiperriine protulit liadii nius Relaniht- in Palaestina eorii Nazianzrni, quein ad pervetnsti codieis tidem
illustrala libro tertio. Nec solum Diocwsareamin etliiiil Peirus Fianciscus Ginflletiiistn Viinliciisope-
Palaestina,/EgyptiConfessores,episcopi, prcsbyteri, «. riini YigiliiTapsensis : ibi enim pag. y,i Gregorius
ct diaconi tiinc relegaii, ad t|uos Pcirus Alexandri- dicluv (^onilaulinopolimIransiisse tjuitmproplerVa-
nns scripsitcpistolam.cujtis Iragmentt exstant aptid lenlisAriimilemporaECCI.ESUS callioticiRF.CEITSSENT,
Laeiiidum Ilermianenscni lib. XI. cap. II. sed alio (]iias ncinpe Ariani ad XL. anno» leiinerant. Giego
ctiam irusi sunt, nam Heliopolimin Phamice, el ad rius ('.oiislantioopolimingrcssus cst circn initium
incialla Prnco'ncsi., Pro|> niidis instila:, apud Cyzi- A. D. 579. ex Tillennvi-.lio tomo IX. pag. 717. Tunc
cmn, damiiatos tradil idem Petrus Alexandrinus A. I>. 577 exsiiloni necessilatiljus opuni viin non
apud 'Iheodoriluin lib. IV. eap. XIX. Ad melala! auqilins aii ea llagitantibus, Metaniaad a'des sacras
Ponii et jVrmenbcCassianusCollai. XVill, cap. VII. o.c.iiand.isaniniutn adpulil. iiieitmvtnusannv Abra-
Melatlu qtiotpie niencraiilnr aputl /{it/i»umlib. XI.! hami 2591'-.x. Val.icis, Olymp.2"5. Mclaniaead
cap. Vl.Sane apudCassianuu),qui in Syii.iet/Egyplov ve.ilu.n llieioolyoiam slatnil. ubi, ut aii, laitlo vir-
fnil A. D. 590. inonacbiis Alcxandriiiits Piammani luliim,prmcipiuvqitc htuiiilitaiismiraculo[uit, ut Tlie-
tcs:aiur, se lemporibusLttc.ii, qui Arianw p rfidiw; c Wiioiuciiiicceperil.Ilaer, qnn!dc ejns ailven.ll llie-
episcopusfuii sub Valentisimpcrio, diaconiam(nempe; resiilyiiiainaccipiendasiini, IIOIIvero de di-cessu ab
clecniosynas)delulisse [ralribus, qui de /Eqypto el\ urbe Roma, ul Pagiuserroris aceepit -\. D. 57i. § 14. per-
Thebitidefueranl ob i.alholicw fidci perseveraniiam j peram llieronymiui) clironologiciarguens,
mciallis Ponti atque Armeniwrelegati. Rosvveydns 5 rcc e concurruiit cumA. D. 575. postv. Kal. Aptiles :
pag. 444. § H, ptttal, liiinc ipMiinmtinachiiiu, tunc; quo die Valensaiiniini x. Imperii inieral, et post
creniuin Chalcidis pertransctinlein, de liufini in1 Kal, Ocloiires,qnibus annus Abrahanii exorditur.
 95 VITA. LIB. I. CAP. II. 04
VI. Rufinum, quein Metaniwcomitem jungit Pal- A } raui in iEgypto, a primo illius advenlu A. D. "72.
iadius, Alexandrinam magnis viris operam dalurum, dediiccates, ejnsdetn rediium in Urbem Sanctam sta-
rediisse dubitari nequit, nam et sex annos, nonnihil tuimiis A. D. 577. quo Fidei Confessotes ah cxslio
vacuos, ab seibidem traductos narrat, et Hieronymus revocali ; tnnc enini, retldita paee Ecelesiae, ut se
multo temporeinoratum agnoscit. Piofeiamus verba totnm VitaeMonastiosaaddiceret, Hierosolymam pe-
Rufini ex Apologiaelib. 11. p. 422. ubi se ab lliero- tiit, ubi in Monle OlivetiCelliilassuo et alinrnni nsui
nymo reprebensum, tanquam nullo praeceploreusuni, stetisse scribit Inveet. lib. II. qnas lieel suas, ncn
defendit : Et miror, inquit, hoc eum dicere.voluisse, lauicnabse uno, sed, ab aliiseliam innnachis, alque
quum majorem in me ei verioremhaberel obtrectandi his quamplwitiiis freqiionlalns affhmal. Prseslat in-
inier JIULTOSel prwclaros MA- legra ejus verba hic reeitare : e.linmtesles quampltt-
''materiam,quodmngis
GISTUOS DICmorofusnihil d>qnumeorumvel mayisterio, rimos frairitm hubcre pssuin, qui in MI.ISCEI.LUI.IS
vel institutiohibus habeam.Ceterum isic, qui m lola miinentcs in Monte Otiveti qiicimpluriiuos ei (lliero-
vita sua non totos triyinlu d es Alcxandruv, ubi erut nyiiio) Ciccrouis dinloyos descripse.runt; quoiiam et
Didymtts,commoratusest, per tolos pene libellossttos ego qtialernionesquiim scriberei', frquenter in mtt-
lonqetalequesejactat Diilymividenlisesscdiscipulum, iiibusteiiuiet releyi, el quod mercidesmitltoInrqores,
idest, prwctplore;. in Scripttt is Sunclis qttam pro tiliis scripturis solenl, nb isto eis darenlur,
el Y.azrf/viTfiv,
habuisseDidymum : el omnis ista jaclawia in nno aqnovi. !>e ibcronynio subjungit Riifinus, quod in
mcnsequwsitaesl : Egoqui SEXANNIS Deicaitssa com- Moimstiriopositusin Rethleemunte, nonmitltoadliuc
moralus sitm, ct iterum post inlervallum aliquol aiiis lemporepartcs qrammaticasexeculus sii, el Maronem
diebus, ubi Didymus, de qno lu solo te jnctas, et nbi ", suuin comicosqueac lyricos et historicosanctores tra-
AI.IInihilominusillo NON INFERIORES, qnos tu ne facie diiis sibiad disccndumDeilimorempuerulisexpoitctxit.
tenus quidem nosli, Scrapion et Menites, viri tintura, Ilaque liormn usni Ciccronis diaiogos describendns
et moribus, el erttdition- qermuni; ubi Paullus scnex cnrasse putandus csi. Kialruni in ciiiitlis Oliveti,
Petri martyris discipulus(nimirii -.<. episcopi Alexan- nianeiilium uniis fuit aliquando Sanctns Pelroniu?
drini, ejus nominis primi, qui marlyrinni siibiit A. 1). Rononiensis, cui postea Rufinuin in vilis palruni
511.) cl ut ad ercmi magislrosveriam, ele. Riilino scriitin :is calamutn et ingcuiuinsuum commoda-sc,
haer de se memoranti asseniitur Ilieronyiniis, cuj.is iufrri.is palebit; ail eniin in Piologo libri II. se eo-
lcslimoniiiin in Apol. lib. II. ita habct : Te MUI.IO riiintleni liatium rcgatu optts illml seripsisse. Neque
TEMPORE Pliarus docuit, quod lioma nescivii,instruxit ideo lainen Ruliuus :la viibsliiit Ilierosolymis, .iiiin
Mgyptus, quod Ilatia liiicttsqnenonItnbuii. !iis verbis atl invisendnsaliaruin etiam reginnntii eximios viros
mi(//o lemporeindicat sex annos Ale iindiiit; transac- cx. tiireril; naiii ilisi. Eci I. lib.XI. cap. VIII. Edessae
tos, quani per Pliarum eesignal, ubi RnliiiumOri- et Carrarum, proviuciae.Osrlioeuu;in Mcsopotainia,
genis doctrina imhiiluminsinuat. Hiiueeiuim aucto- urhiuiii, parlcs a se i.'eo lustralas bic verbis aflirmat:
rcm, in quo botia et mala niixla liierunl, iinpotentcr habuit aitiemperidem tcinpnsetiam Mesopotamiaviros
quidem aniawt Rufinns; sed in Apologia ad Anasla- n-jbitesiisdeinslttdiis poltentes, quorumaliquantosipsi
siiiin pontificem Origcnis neque defcusor,iieque as- per iNosapud Edessnme! in Currarum pariibus viiu-
serlor haberi vult. Didymum s;ine, qucin miris et MI.!S,plitres anlein aiuiiiione didicimus. Hieronyuius
inagnis latidibits, ul|iote omni discipliitarum genere in CoiitmiMilariis ad Isaiam lib. V. tap. XIX. in line,
instructuni, exlollit, se audivisse tesiaiur etiam ilisi. de Mesopoiamia: niniiaciiisita scribit : luv enim vel
Eccl. lih XI. cap. VH. uos lainen, jiiquii, qui el vivcvC,< inaximeqeiilcs moiiiichtmimflorenl examiuibus, JE-
vocis ejus ex parte a'iq>nnuncs AUnoc. -, e, ea qitw yypiiis et Mest.potamia,eipari iuter se piclnteconten-
ii nonuullis dicenlc <o, descriptnlegimus,lonye majo- diini. Eortassc Rtiliiius bac oe.insione iicruni divertit
rem gratiam et divinumnescio quid, ac snvra huma- Alexandriain, veieres amicos et pr;ecipue Didymiui)
iiam vocemsonans, in illius inmjissirmonibus,qui de salnlaiuriis, qnod biciilenler stiperius innuerai, uhi
ore ipsittsproferebnnturAGNIJVIMCS. Didymum schoiae iion solum sex cinnos se ibidem pro caussa Dei, sed
calccheticae Alexandrina: i os1 Macarium, el ante el iteium rosT INTKHVALLI M aliqitolaliis diebus mo-
Rhodonem, praefuisse, icsiatur hiijus Rhotlouisdis- raium exiiresserat. Circa idem tenipus Melaniam
ci|iulns Philippus Sideles in fraginrnto de Catechis- (|iioque iii iEgypiuui reversam nos tlocel Palladius
tarnm Alexaiidrinoriunsucce.ssioiu:,edito ab Hcnrico cap. X. Ilisiorce Lausiacac: qui lamen isiutl piaci'e-
Dndwelb), ad calceni Disserlationuni in lieiiaum niina:alterum iter a prmio ejus iu yEgyptnmadvenlu
pag. 4(j). Idem Didyinuslibium de niorle infaiiiium ncqtiaquam distinxisse videltir; ait ciiiin Sancluui
liufino inscripsit, trsle ilieronyiiK)in lib. 111.Apo- Painbonem Niiria: nionaclium, illa eadem praesente,
logiaepag. 40'1.ex quo eliam pag. 435. discimus, Ru- diem obiisse : cnjus corpore ab se cnralo, linteis in-
fnium,Theo|)!iiloAlexandrinnatJ'u/'//esccHiia,operam v.iluio cl de|iovito, recessilab sotitudine, inqnit Ilis-
il..ilissegloiiatum : cui tamen rei adver.satur lliero- toricns, i|in ha;c omnia ex iilius ore se didicisse le.s-
nymus, proplcreaqtio.iRujinus m /Egypto non liierit taltii bis verbis : Narravit beaia Meln.nia.llac Pal-
piislqiiamTheopbiliisad i pisropaluin adscendit, sive, latlius juxi.i ac Rulinn lamiliariler ustiin fuise Hie-
posl A. D. 583. iieqneTbeopliiliis docnerit ante epi- rosolyinis, inlra palehil. Rufinus quideni cetle in
seopattiin : Et gloriari», inqtiii.,te ab AIHILESCENTIA prmio advenlii A. D. 572. se l'„mbonem in celltilis
Theophilifuisse andi orcmc: discipitlum,qitum el ille, •uNiiri;i; alloeutiini affinnai. Vrriini hic itlem Pambo
(intequamepiscopusfterel, pro liumilitatc sibi insila, aiile A. D. 58S. in cosleslein palriani ncquaipiam
nunquamdoctierit,e.ltu, p slquumhic epicopus factus miiiravit, siipiidem in iiiotiumeiitis ecelesia: Gnceae
csl, Alexandriwnon fueris. Hoc niliilomiiius liaud- a Jo. Raptista Cotelerio vulgalis legiiuus toin. i.
qtiaquam probat, Theopltilumnecessa.ius suos pri- pag. 402. invisuui fu sse Pnmbonem a Theophilo
rulim IIOIIdceuisse, nec vero ; imile e l, Theophiio j iio luni Episcopo Alexandrino, ipn quum sedert;
adhuc superstiie, Rufinumse procjtis tliscipnloj.ic- ciepcrit <lie20 .lnlii A. D. 585. Pumbo anlt; htinc
lasse, a quo apcrti nieniiacii conviuci poterai. aniiiim nbiisse non potuit, nisi duos Pambones ex
VII. Sexennio tr.iiisacio in scliola .Egyptiorum, iiigeuio ciimininiscaiiiiii'.Qu>revel Palladius sei-
ta dem H'croso!ymispedem lixit Rufiniis, Mclaniac nionein a Melania secum hahiium miniis recte dis-
adiiacrens,teste Palladiocap. CXVIH.cujus vrrba sic iiiix l, vel ejus verha strictim accipienda non stinl.
bitine cxpriinil amlor sub Herarlidis nnmine la;ens lloc a Tilleniontio adnolatur iu lomo X. pag. 825.
capite XXIII. i.rat etiamcum ea liuftntts qttidumno- Viil. Jani vero ctim Rufinoct Mclanitillieiosoly-
mine, civis llalus ex Aquilejensiopido, vtr nobiliumel!i mam reverlamur. Ulriqne plures annos in oinnis
in propositosingnic.ri sulis forlium iiiorum, gui ad eeueris hoininibnsilluc pietatis caus-a advenlanlibiis,
prcsbyieralinnposiea meruit pervenire : quo nullus; liher.ililcr excipiendis, impensos, adsignat Palladius
inansuetior,forlior, et plucidiortunquumomritasciens, capile CXVIII. Ciim Melaniavixit etiam nobttissimus
iu sexu vinii, potuit inveniri. Scxenualeiu liufiiii ino- et fortissimusHuftnusab ltalia ex AquilejensiCivilalet
9.'i RUFINI PRESBYTERl 9C
qiti paslea dignus cst habilus presbyteratu: quo non A . ubi duos Frumentios ponit, et Carolus a Sancto
est invcnltts vel doclior velmitior. Viginitautem ct Paullo in Geographia sacra pag. 269. constat tamen
septem annis excipiebanteos, qui veniebanlIlieroso- eam fuisse ^Egypto finilimain,et iEthiopiaeparlem,
lymainvoti catissa, el episcoposet monuchoscl virgi- quaetoto cceloab India Asialica seu Gangelicadistat.
nes, et malrimoniojunctos, ct illttstreset privalw,con- /Elltiopes enim antiquitus lndorum nomine appella-
ditionis, et omncs qui adventabant,suts fovcbantsttm- bantur, unde apud Yirgilium de Nilo, qui ex /Elhio-
libus. Monacbosetiam ob schisma Paiilini, divisos, pia oritur, lib. IV. Georgicorum :
rt MaredonianajSeclae reliqoias, Ruftno et Melania
suadeniibus,in pristinamconiinunionemrcdiisse, niox lisque coloratisamiiisdevcxusab INBIS,
subjungit Palladius, qui cleruin insuper Ilierosoly- Ad hos lndos coloratosFrumentium primo perve-
milamim donis et aliinentis, ntrinsque beneficcntia nisse comperlum est. lnde Alexandriam redux, ite-
ctimnlatum afdrmat. His narratis serninncm claudit rum illuc missus cst, ab Albanasio ordinatus epi-
his verhis : Sic vitam Iranseyeritnt, neminem offcn- scopus Aa;umeos,sive Auxumcos,yEtliiopiaemelropo-
dentes,sed omnempropemodumOrbcmlerrm jttvantes. lis, ubi regia posita erat. Vidcantur Stephanus de
R.tifiniimA. D. 5ti7. quo secunduni calcubs Tille- Urbibus, Arrianus in Periplo niaris Erythraei, Non-
monlii, Palladius euin et Meluniam llierosolymae nosus apud Photium Cotl. 111.et Procopius de Rello
novit, nonduin fuisse prcsbtjterutn, satis luculenter Persico lih. I. cap. XIX. Atlhanc crgo Axumim,hanc-
ostendit ubi de illo ait : qui rosri.A dignus esl habitus que Indiaii),^Ethiopi;epartemyEgypioproxiii!am,non
presbijleralu. Quare iinpostcriun presbytcri nomine . ad Indiam intra Gangematl latus Orictilale Indi am-
appellatum videbiinus, qui olim monachi et fratris g nis, Frumenlius a S. Alhanasio missusest. Conslan-
nomine tantuin appcllabaiur. HicronymusA. D. 588. liusad Ai/anam et Sazuiam ejus loci Tyrannosepi-
in loca sancta profcclus cum liufino vclcrcin neces- stolamscripsil, ut Frumcnlius episcopusAxumeosinde
situdinem renovavil, qucmadinodnni |iostea ipsenict abduceretur, inquit Athanasius in Apnlogia sua.
Rufinusnon obscure sic prodidit Apologiaelib. II. Tyrannos eos fratrcs vocat, iisque cum Rontanis jura
Mmi quoqueipsi aliqunndo,quum de Bclhleemlliero- iinpertit. Attiui liulli Impcratorum Romanorum lce-
solymainVENISSKT, cl codicemsecnmdelulisset,in quo derati ultra Gangeiuerant. ldem Constmiius legem
e.ral DialagusCiceronis,el idem ipse GrwcttsPlalonis, sanxit in haecverb.i : Nullus ad gentem Axumilarttm
quod dederit ipsttm codicem,et aitquandofuerit apud et llomerilas irc prwceptus.ullru annui temporisspa-
me, nutlo gcnere negare potesl. cia debetAlexandriw de celero demorari. Lrgo tem-
IX. Inler summosviros, quos Rufinusibidemnovil, pore Constantii hi AxumilaeHomeritis adjuncti, Ro-
ccteris maxiine praslilil Bucurinslbcritv rex, vir ce- maiio Imperio conteriniiii et foederali ulique eranl.
leberrimi nominis apud Ilislorieos, Zosimuinlib. IV. Ad hos igitur s;epe legati coninieariint, qui Alexan
anle (incm, el Socratcn: lib. VII. cap. X. Hiiic Ru- dnam primo, inde in ^Elbiopiam profecti, indeque
fnitis acccptain refcrens hisloriam de admiranda Alexandriam reversi sunt : qnos spectat illa Consti-
ConvcrsioneIhcroruni : llwc, inquit, NOITS ita gesla tulio. Rulinus, a quo Socrales lib. I. cap. XV. So-
futctissimusvir Bacuriusgenlis ipsiusrex, et apud nos zonienus lib. I. cap. XXIII. Thcodoritus lib. 1.
Domcsticorumcomes, cui summa erat ct religionisel cap. XXIll. Cassiodorus, Nicephorus aliique re-
verilalis, cxposuit, qitum NOIIISCUM, Palwslini lunc li- cenliores banc historiam accepcrunl, Gangem
mitis ditx, in Ilicrosolymissalis nnanimiter deijercl. non nominat, ut de Indis intra vel extra Gan-
l)t vir fide,pieiate,virlttleel auiiniet corporisinsiynis,'C gem sitis ejus narratio accipi possit; qiiuni enim
cidem anetori laudalur etiam lib. XI. eap. XXXIII. Rulinus inlerioremIndium ratione citerioris appellat,
tibi cnni prn Iiiipcralor.; Thcodosio Maguo forliler ijjferior hic pro extcriorc, sive pro India cxtra Gan-
strcnueque conlra EugcniitmTyntwium auxiliariis gein, quaenobis citerior csi, accipi non debet : hoc
armis pradianlcin cecidis-e lcstalur. Rnfinollieroso- cniin loret absiirduiii, et contra omneni verac geo-
lymis adluic degcntc id conligii A. D. 591. ill. Idus giapbiae ordinem. Itaqtic citerior lndia , dum a Ru-
Septcmbros in "regionis nostrae Aquilejensisanguslo fino lib. X. cap. IX dicitur, /Ethiopim ndharens eliain
adiiu Alpiiim, ad lliivitiin v cabtilo Friyulum, nunc designatur, in qua BartbolomaeiisEvangeliiun pr;c-
vulgo Vipaeum.Ltic pngnaiuin, el <lc Ettgeniopari dicavit. Hanc esse yElhiopiain suh yEgypto, qua ru-
felicilale, ac sexeimio anie ad tertiiini ab Aquileja brum mare attingit ad Aduliiiin,et ostimn sinus Ara-
lapidem de Mnxiino altero Tyranno, '1beodosium bici, nemo dubitet; unde consequens esl, ut India
Ir.uinpliassc, trailunl Soerales lib. V. cap. XXIV. inlerior, heic non alia intelligi possit, quam /Ethio-
Pliiloslorgius lib. Xl.oap. II. Claudianusin pauegyri pia interior, non in Asia, sed in exlrema Africa supra
de tertio Con-nlalu Honorii, Epiphanius Scliolasticus principiiimNili: qui yElhiopes nunc Abyssini vocan-
in llistoria Triparlila lib. X. cap. XLV. aliique. tur, quorum metropolis erat A.xTimis, quoque antea
Eodem pacto, quo Iberortiinconvcrsionemex Bacu- nemo Chrisli praeconiiininterius penetraverat. Axu-
rio, India;quoque ulteiiorisa Sanelo Frumentio l'a- mis octidui itinere a mari, et Aduliticoporlu abcrat,
ctani audivil Rufitiuscx ore /Edesii, Tyri presbyteri, leste Arriano,autalioauctnre, in Periplo Maris Rului.
cl (jtisdem Sancti Fruinenlii apnd Indos comilis, Ut Ilicronymus in episl. XCV.alias IV. (Nunc CXXV.)
lib. X. llist. cap. IX. his vcrbis referl : qumnos ita D ad Rusiicuni, periculosam, et longam iiavigaitoiieni
gcsta non opiuionevulqi, sed ipso /Edesio, Tyri pres- Rubri niaris ad nrbemAxumaindescribit, ubi hacte-
htjtcro postmodum fttcio, qui Frumentii comesprius niis spisso sed proclivi errore urbemmaximam[iro
[itcrat, referenlecognovimiis.Ilac de re consulendus urbemAxumam(ll), edittim le;jilur : Verba ejus h:ec
Pagins A. I). 527. §. 12. el amictis nosler in Vita sunt : Naviganteslittbrum mare, in quooplanduinno-
S. Athanasii tom. I. Operum pag. 10. Indiam a Itu- bis esl, ut verusPharao cum suo meryalur exercitu,
fino memoralam, qtne /''lumeiifiumAposloluntnacta tnultis difficullatibusac periculisatt Urbem Axumam
est, eam e^se /Eihiopia: partem seribit, qu;o Abyssi- pcrveniuut.lilroquein liltore yenles vaym ac bellicw
tiiadicilnr, hujus enim rcgia tunc eral Axnma sive habilanl (crocissimw,semptr solticiti, semper armaii,
Auxumis. Porro lunc reinottc qmcque regiones, atl lotius unni veliunlcibaria.Latentibus saxis vadisque
orientem ct nieridiem late palenlcs, lniiuv noinine durissimis plenusuut omnia,ita ut spcculalorct doclor
dicehanlur, quod videoin antiquis auctorihus obscr- in summa mali arbore sedeal, cl indc regcndwcl cir-
vati.ima Eriderico ISruniineroperelegantis ingcnii cttmjleclendmnavisdictata prmdicet.Felix cursus esl,
viro iu exercitatione sua de Sabinis pag. 57;. Ope- si posl sex menscs, supradictmttrbis (Axunieos)por-
ruiii. Elsi atitem Rufinus historiani perlexit, quasi tum leueanl,aquo se incipit aperire Oceanus,perquem
in Indiam ulleriorem Frumentius pcrrcxisset, qtiem- vix antio perpetuoad lndiain (Asiaticam) pervcnilur,
adinodtui) existimavit Haronius die 27 Octobris, el ad Gangem jtuvittm. Lucas Holsienius vir exqui-
Vallarsi
(") Nos emcndaviiKlUS.
97 VITA. LIB. I. CAP. III. $8
sitaeeruditionis summique judicii in notis ad Caro- \j haudquaquam lanien inapertamsimultatemabiit ante
lum a S. Patillo pag. 172 de narratione Rufini au- adventuniSaiictiEpiphanii,quicireaPascl>aA. D.594.
reum hoc dictuin protulcrat: Scriptores antiquiquum conlubernioet mensaa Johanne episcopoHierosolymae
de reyionibus rebtisquedonginquioribusobscuriuslo- exceptus est. Erai vir Sanctissiuius Origeni maxime
qttuntur, benigna interpretalionejuvandi sunt. Mox seu infestus, in quemposlmodurncoram populoinAirasiasi,
nolat, hunc locum Hieronymiad Rufini narrationem lemplo Resurrectionis, magna animi contenlione
recte intelligendam unice facere. Idem Holstenius peroravil , Jobanne, qui adcrat, quasi Origcnianae
hac de re consulendusetiam in nolis ad Martyrolo- doclrinac alumno, haud obscure commonefacto, ne
gium Romaiuundie 27 Oclobris, et strcnuus Episto- Arii putrem, Origenemscilicet,et aliarum hmreseonra-
lariim S. Iguaiii Vindex par. 1. cap. X. pag. 184. dicem, el parentem laudare deberel. Vide ejus episto-
edit. 11.pag. 552. Uuum adhuc addere praestat.Dod- lam inter Ilieronymianas pag. 824. Despexit Johan-
wellus iu Dissert. I. Jrenaica § 40. pag. 75 et in Ad- nes Epiphanium, eoque a concione per Archidiaco-
dendis, /Etliiopes pulat lndos, quortmi legationcm num desistere jusso, haud multo post in aedeSanctae
ad Trajanum inemorat Dio. lih. LXVHI. pag. 777. Cruciscontra haereticosAnthropomorpbitas, forinam
quique in nummisdicuntur India in provinciam re- Humanain Deo tribuenles, Origenique prorsus op-
dacla, neinpe finitimos Impsrio Romano litdos cite- posilos, acriter declamavit, Epiplianiuin, quasi hac
riores ArabiaeFelicis Homeritas, et Axumitasintelli- contagione iiifeetum, designans : qui subinde con-
gil. Ad bos niissus Lcgatus a Christianis Alexandri- cionein undequaque prohavit, haercsiin a Joannu
nis Pantacnus, ex Eusebio Hist. lib. V.cap. X. quem dainiiatamet ipse damnans, sctl vicissim Origcniana
vide. In nummis, lndiam provinciam meinorantibus, dogmata ab illo damnari postulans. Ilaec ct alia
r/iijjoceiossignatur. ^Elhiopia oriundos rhinocerotesB discordiarum seuiiiia Epiphanium in Rethleemi se-
tradunt veteres,quos ei jElhiopicos lauros Pausanias cessum divertere coegertiiit, ubi Hicronymo cete-
vocat iu Eliacis et in Rceolicis. iEtbiopas nempe risque solitariis ab Johannis communione divulsis,
Orientales designat, de quibus adeo multa ex Ho- Paulinianuin Hieronymi fratrem, qui aniiumXXVHI.
mero disputat Strabo. Ne longior siin, adi Josephum agebat, inconsultoJohanne loci episcopo, ad diaco-
Scaligerum lih. Vll. de emendatione tcinporum nalus et deinde ad presltyleratus gradum evexit in
pag. 680. EzechieleuiSpanliemiuinDissertationeIV. cuenobio, quod Vems appellabatur, inter Hieroso-
lomo I, pag. 188. et Jobum Ludolphum iu Hisloria lymam, et proximam Eleutheropolim, ah se oliin
.jElhiopiaelib. II. cap. XI. Haecpro illustranda nar- cxstr icto. llis de caussis Johanneni ira immodica
ralioue, quam uni Rufino debet Ecclesia : de qua accensum, et ad Siricium Pontilicem hac de re scri-
consulendusetiam Tillemontius tomoVII. pag. 284. bere minitantein, Epiphanius epistola vable longa
et 709. placare studuit, oidinationem in aliena parcccia ab
CAPUT III. se factam excusans, el reliqua sibi opposita diluens,
ipso, ut ab doctrina abstinerei, iterum com-
I. Hieronymiel Rufini simutlatum origo. II. Hiero- nionefaeto.Origenis Haic summatim decerpsimusex ejus epi-
nymusEpiphanio contraJo. Hierosolymilanuin,Ru- stolaCX.aliasLX. (NuncLI) quamHieronymusin lali-
finus Johanni adlueret. III. Rufinus in communio- iiuinsermonem convertit, etex duabusllieroiiyiiiianis
nemab EpiphanioHierosolymisadmissus,et pro Ca- ad Pammachium, et TheophilumAlexandrinumcon-
tholico habitus. IV. Dissidii inter llieronymum et( tra Johannem scriptis, neinpe XXXVIII. alias LXL
ltufinum occasioaucta ex Epiphanii cpislolaad Jo.• c ctXLI.aliasLXV.
Grmcescripta,quamllieronymus Itilineconvertil.V. II. ln boc inagno dissidio, Rufinum Johanni, Hie-
MeluniaRufini el Jo. caussamluelur. VI. Theophi- ronymum Epiphanio adhaesissemanifestum est. l!u-
tus Alexandrinusiisdcm pariter favel.VII. Dissiden- iiiiuni, quem A. D. 587. nonduinfuisse presbyterum
lcs fruslca in concordiam rediyere studct. VIII. supra observaviinus, hoc A. 1). 591 presbyterumdici
Hinc Hieronymiel Theopliiliumicilia[riyescit. videmus ab Epiphanio in laudata epislola, eodem
Iiieronymi et ltufini arcta necessiludo, magnisi anno conscripta. Jobanues ergo Hierosolyniiianusan-
utriusque virtutibus innutrita, crevit eousque, ull listes Rulinuni intra illud sepienniuui suae ecclesia;
fuiu caras familiaresqucpersonas, cttnctis pene eccte- presbyierum ordinaverat. Hieronymus in Jiteris ad
siis NOTISSJMO amiciiiw vinculo copulatas, Christianii PaininacbiuinsubsequentibusverbisJobaniiem incre-
omnes admirarenlur, qiiemadmodum ex Africa adl pal, qncrentem, sibi privatim ab Epiphanio ante
llieronymum scripsit AuguslinusEpist. LXXIH.aliasi concionein publicam non fuisse ohjecta Origenis
XV. cap. 111.ubi prinium inlcr eos tantum malumi dogmata, de quibus palam illum postinodumaccusa-
extitissediscordiwintellexit. Haecpalam erupit A. D. verit : llle objecissese dicit; lu neyas. llletestes pro-
594. quo Sanclus Epipbanius Salamina; Cypri, quae > fert; tu non vis audire produclos.lltc cliam comme-
et Consiantia,episcopus, Hierosolymam petiii. Ta- morul, ALIUM esse conventum;tu pro ulroque dissimu-
men paullo ante nonnuilus inter eos discordiaeturboi las. llunc aiium nou fuisse a Rulino diversum statini
surrexerat, quum Alerbiusnescio quis una cum aliisi patebit: nam in lib. 111.Apologiaepag. 402. ita ex-
in liufinum, tanquam seciatorein Origeuis, clamare: plicat quod pridem silentio involverat: ergo pollutus
ccepisset,Hieronymum quoque, utpoie liufini ami- " erit Epiphanius,qui libi pacetndedil, el in suo corde
cum, et olim Adamaiitiipiuconem, eodem crimine! dolum servavil.Cur non illitd veriussit quod TEI'RI-
involvens. lloc Hieronymus se pmgavii damnans> MUMMONUERIT? 1ii literis ad Paiuniacliiuni, paulo
doctrinam Origenis : quod a Rufino nequaquam fa- post locum superius addiictum, Johanni sic expro-
ctum fuisse postea contendit lib. 111.Apologia;,remi bral Epiphanii conciouem : Quando conlra Oriyeiiem
ila narrans : Quis Alerbii contra te, cl celcrorumta- in Ecctesialua Papa Epiphanius loguebatur; quando
bicmconcitavit?Noititcilte est, qm el me hwreitcum i subitliusnominein vosjacula torquebantur,tual cuo-
ex tuis amicitiis judicabat? cui quum satisfecissem i nus TCUScaninoriclu naribusquecontractisscalpentes
damnationedoymalumOriyenis,tu clausus dominun- capita, DELIRUM SENEHnutibus loquebamini. Nonuc
quam eum videreausus es, ne attt damnaresqttod no- ante seputcrum Domini, misso Archidiaconoprmce-
lebas,aut aperte resislens,hwreseos iuvidiam sustine- pisli,ut alia dispuiansconticesceret?Atveroin lib. 111.
res. Anidcirco lestiscontra te esse poleril, quia uccu- Apologiaepag. 401. baeceadem quae Johanni expro-
sutor tui esl? A.NTEQUAM S. Epiphanius venisset Hie- braverat, item Rufino exprobral : Simulque risum
rosotymamel ore quidemel osculo libi pacem da- lenere non possum,quoda quodam prudenle commoni-
rct, etc. Alcrbiuscontra te lalrabat liierosotymis: et', tus, in laudes Epiphuniipersonas.Uic est itle LEURUS
risi cito abiisset, sensisset baculum, non literarium,, SENEX, hic est Anthropomorphiles,etc. Ergo Rufinus
rcd dexterwtum, quo tu canes abigereconsuevisti.ttxc: iu Ecclesia Hierosolyiniiaua fucrat unus cx Choro
piinia llicronymi declaratio in Origenem quanquanii johannis Episcopi, Epiphanium in concioue publica
a H ilini ainicilia illumnon paruin averterevisa est, nutibus irridentc. ln cpist. XXXIX. alias LXH.
99 RUFIiNlPRESISYTErU 100
(.YuiicLXXXIl.):\ii Theophilunicoiilra Jobanneni, A niauam ha:resini Inpsoscredia S. Epiphanio, sed ne
pasiquai.i dixis-ut, ab sc, el ab Hilario Pictavicnsi lahantur, optari. Hieronymus in lib. III. Apologhr,
tnpia Origenis in latiinuu seinionem conveisa, ubi hoc c idcm testimonioiilitur in Ruliniiin, ncgan-
ii s.i-,iuileresectis, sic Uuliiium, quo Johaunesfami- teni se ab Epiidianio, ut Origenistain, potuisse
naiilet iilelialurperstiingit: Leyat ipse (Johannes)si traduci posf osculum, posl oralionem, de quibus me-
/i(j."i.'; arbitror entm eitmc.ssidua confubulalione,el niiiiiinus supi a, id tantumagit, nl illum inOrigenianx
quoliduinolatinoiumconsorlto,liomanumuoiiignurare (loclrinaesuspicioncinadducat : quodtime lacillimuui
sermonem;aut si eerte penitus non imbibit,inlerpre- liiil, qiiuin lianc noiam Chrysosiomusipse, aliique
tenlnr ei qui soleiii.Riilintim Jobannis partibus slu- sanrtissiini viri decliuaie nequaquam potuerint.
dtiisseillud etiain ost-ndit, quod narial Epiphanius Ycrba llirronynii, postqtiamlocumEpipbanii a nobis
in epi-lola ad Johamiem, ipsum scilicet ab Zenone jain prolatum. recilasset, ita se habent : Uctcest viri
presbytrro el sreio Gregnrii iteiu presbyteri et ab- Sancii de te testificalio.Sic ab eo omalus, siclaudalus
batis Monasleiii Eluutberopolis, | eicnnlalum, num incedis. Tanien Epiphanius Rulinum quidem cerle
Epipliauius (|iieinpiam in diutcesi Hicrosolymitaiia iisdem verbis liareiictini band inagis proclamat,
essel onliiiaiurus? Zenon aulem dixit, quia quumei qnam Johannein, quam Sanclutn popiilumClirisli,ei
presbyleriiufinus nescioqum aliu trtiusitorieloquere- crediluin, quaiii()iieomues/iY((i'es, qui secumadi rant.
lar, eiiamhoc dixeril: pulasneuliquosordinaturuscst Ilos omuesaequeat:Johaiiucineillulinum, Einphanius
Sancius episcopus? Rulinus sub linein prologi iu ab Origeniana haeresiliberoscupit, haerelicosfuisse
Apologiam Pampbili inaiiyris, lldein Hierosolyini- noii dicit.
lame ecclesae, cui erat ad.scriplus,se tenere falelur: IV. Epiphaniiepistobunad Jobannem, per multo-
1
I>
luvc in Ilierosolymisin eccle.siaDei u Suucio Sacer- rum ora volilanlem, mirantibus eam ob doctrinain
dute cjus Johanne prwd.cantur. lixc uos citmipso et ct purilateiii sennonis , doclis pariter et indoctis,
dicimusel tcncmiis.In liue Apologiaiad Anast isiuin qiiuinEusebiusCrcuionensis.Gneciseniionisignarus,
Pontilicein, se liilcni qiialuor Ecclesiarum piolilen nnn inlelligercl, llieionymiis, ut hoinini in suo ino-
teslatur. I. Romausu iiiniiiummatris. II. Aquirejen- naslerio vcisant; moieoi gererel, raptim celerilerque
sis, ubi lineltis. III. AIexaii(Irin;e,ubi pei sexeniiiiini latinilaie ('onavit, |io.-tul,.|ioiielacta «0 eo mutuo, ut
doctus. IV. Hierosolymitaiiii:,ubi preshyier ordinatus domihaberetexemplar; nec (ucilein vulgus proderet.
liierat : Ego prmier Ituncfidem, qunmsupra exposui, Ideut Eusebiitsswculareinvt!amreliqueral, et 't tergi-
trf est, quum Romaiia Ecctesiael .'ilexaiulriiiaet Aqui- versaiione iUu acluum pubticurum tid monasterium
lejensisnostra tenet, qumqueHicros-.lyinisprmdicutur, conversus, Uieroiiijino adliwserat, iuquit Rulinus
uliamneclitibuiunquuni,nec lutbeo,nec liubebo.ISul- luvect. lib. I. .luuo taiiieti el sexmensibu:;jam elapsis,
liiin ergo duhiuni est, quin Rulinus iu Eccleaiallie- epistola de Scriniis Eusebii MOI-O prwstigioHieroso-
rusolyniitana piesbyleialuni acceperit , alque veli lymum commigravit, ad maniis Rulini, aliorumqite
hinc patei liientlinuGennadiaiii Catalogi cap. XVII. ilieronymi boslium:isfae>fepislola,quam de cubiculo
ubi RufinusAquilejcnsis Ecclesiw pretbyterappclla- fratris Eusebii, nitmmisaureis, produxisti, ul culum-
tur. Meuduni explodit vetusussimiis codex ah tiol- nicris inlerpretem, ini|uit llieronymus in lib. III.
sienioinirifice laudatus, t|ui nunc esl iu Liibiiotlicca i Apologia:pag. 4UI. IIoc verilati propius accederet,
Vaticana : ibi eniui sie,legilur : Rufinus Aquilejen- si fur epi.siolnintitnlum, non cliam nuinmosLusebio
sis prcsbyter,paliia-, nou ecclesiw,nomiiie expiesso. absttilisseL, ut sialiin visuri sunius. Utcumquc res
Sic etiam habel Jo. Candidus lib. III. Gennadiiv.rba ^i , fueril, certuin e=t, bine novaiu in Hieroiiyuium
recitans ex codiccaliquo MS- Quaro niiruni non est, iatrandi iiiaieriamortani, quasi minus sincere episto-
si llufiiius episcopi sui parles contra Epipraiiiunii laui traiistulissct, quam laudaiam video ab Alvaro
.sequulus est, siqtie euni Metania laboravil, ut »nu- saeeuli ix scripiore in Vila Sancti Eulogii apud
iiaeltos Rellileemilasin prisiinam coiiiuiunioiienire- Riiliandiiinl.om.II. Marlii die II. pag. 92. num. 9.
vocaret,dumabepiscopollierosolyniitanodefeceiant,, li.tne injuiiaiu nt a se in llalia amolireltir, scripsil
ut Pauliniuuiordinationein lueietitur. llae . eie Pal- epistolam XXXHi.aiias CI. (IYKJIC LVII.) de opimto
ladius lleiaclidis haeclialiet cap. XXXlll. iltos eimm i genere inlerprelandi ad Painmacliium. ijiniiii intle
(jitadringcniositumcro inonaclios, qiti propter Puuli- tame.i appar. at pscudoiiion cliiiuinon solnii clu.flis,
num (sivc Patiiiiiiunum) se ab ecclisiu sepurabanl, , s d eiiatn sitmlibus sive iiunimis furtivos iingucs
sanclw ritrsusecciesuvreddideruui.Sed ile iioc inii.i. nijecis.e , eiintlein non prelio conductuin , sed ul
III. Celeiuin ab Lpipbanio Ruliiiuin liiernsolyma; : pccii.it.iiupotiii.s, qiiam cbarias auferrel, facinus
ad osculttm, ct ad oralioncmadinissutn , nus dt.ctu: {jiiiltiitnmulitia periielrasse (redibilii est. Nec sane
Hieiouynius in lib. 111.Apologiau,i)iii bac pae;s etL Hulinuspeeunias Lusebioaulerri jussisset; ncc cjus,
caiholica: eoiniiiunionis lessera cuiideiu gloriani aut ceierorttin inagni interes^e pbterat, epistolam,
solitnin , etiam testatur. II eronynius eniin ab urbei: aiias Giaecevulgittaiu, ileru.n , nec ne, Latine vul-
reilnx, se iu Cypruni cmitulit, ubi. int|uit, susceplus s gari. Qtntremouachumchartas non pecunia accepta,
a venerubiliepiseopo Epiplianio, cujus tu tc.stimouio o sed tr.aliiila maliiia furaitim , COIUIDPTOH (nempe
gloriuris. S.uie Epipii.iniu.sin epistoia ad Joliaiiuein i Rulinusj persuutlereiiilebittur, leste Hicronymo.qui
quaequ.iinocto caplta IneieseonOrigriiiauaedoctrnia; t; de eodeni lli.liu > etiaui bxeaddil : el audet quidum
ad exainen vocai, illum obtestans, ul Oiigenein ii D ex eis (monacbis)adducloi.upercilio.elconcrepanlibus
damnci. : eas taineii Increscs ab s recilatas atlil diytlis eruclare cl dicere : tfuidcnimsi redemit, si
i (Jiillandumboirorcni et uividiain a iclori, neqtia- soitici.nvii.' Fait quod sibi profuil. listlem fenne
tpi.im liiniiil Joiiaiini, ei eo mititisKiilino: iuiino abb \erbis Kuliniiin jam nio,tuum sub Grun;.ii liOmiiie
Juhaiinis eoiiiiiiunione, cliauisi de eatleni doclriua a c.irpil epist. XCV.alias IV. (Yuuc C.VAV.) ad Kus-
suspeeti, .se iiuiii|ii.uudiseessissc tes.alur, naui el see lieuiit ; atidu.ctosiiperc.lio,contractistjuenaribus , uc
in sacnliiio pio illo precari so.ilum ait : Uoinine, fiontc ruga.u, tiuobusdtyitutisconcrepabat.Kulinuin
prwsta Joliantii ui cretial, et eidem liaeeobjicit : [ittrro :ic , ut llierouynitisrelen , locutuui, conslal,
Rumpitis cariiiiiem,quaminvos Imbuimusin tantum,, nou t|uasie|itsll;e furema quopiamreapse redeinliiin
ul jLceritisnos etiam pmnitcnliamagere., quare v<.bis is et sollicitiiiiiinfatereiiir; sed ut, etiamsi id vertin»
communicaverimus,ita Origenis errores et dotjmuiu ti fuici, illuu idein , quiaprudcrat, benefactumosten-
defendentes.Rnrstts in eadein epislola de Johanne , dcret, se ipsum hoc pacto, aui Johaniiein delendens,
Uuliuuquu ejtis presbytero sic loquilur : Teaulem,, qiiiiinuterqiie uno eodemquespiritu ageret. Sed hoc
(raler, LiiitiifcTDeus, et Sanclum poputum Cltrisn,, reiellit Hieronyuius: .( Jtfjra, inqiiil, sceteris defensio,
qui tibi crcdilusesl, el omnes(ratres, qui tecuin sunt,, quas; non el tulrones fures ct ptratw facianl qttott
et maximeliufuiumpresbyterum, ubhwrcsi Oriycnis, , sibiprodesl.Certe/{ftitasetCuiphasseducenies infelicem
el ab atiis hwresibus,el perditioneeurum. iia:e verba a Judam, fecerunlquod sibiutile exislimabanl.ikec jur-
ncutiquau)probant, Johannem et Rulinutn in Orige- :- gia ei motiis animoiuin cogilaiili succurrii quod ab
101 VITA. LIB. I. CAP. III. 102
Epipbanio in cadem , de qna loquimur, epistola ad A j MelaniainJohanms etRuunicaussain lueri, tanlarum
Jobanneni, memoratum videmus, quosdam neinpe lauduin ciimulo hnposleiiim non solum abslinuit,
solitosuttro cilroque poriare rumuscutos,et his, quw sed etiam ex Chronico ejus nouien erasil, si Rufino
audierunt, semp-eraddere, ut trislitias el rixas inter credinuis, qui illud lestatur lnvectiv. ltb. II. pag.
fralres concilarenl, nimirum inter Johannem , Epi- 450. Quum lamen ex omnibus Chronici exempla-
phaniuin, Rulinum, Hieroiiymum, ceterosque alter- rihus illud delen: nequiverit, adbuc Melaniaenomen
utrius parti studenles. Huc pertinere videtur quod iu eo legilur. In epist. XLIII. (Nunc CXXXIII.) ad
Rufino llieronymus objicil in lib. III. Apologiaepag. Cte.siplioiiiein, post Melanisemortem scripta, ait,
459 ejus opera et studio, Relhleenii in cubiculis Evagriuin ad eain, ctijus nomen nigredinis testalur
SanctaeFabiolaesenioris, et Oceani, utroque inscio, perfidim tencbras, librum scripsisse, sic ex uoinine
elam coulocaliim fuisse codicem quendam, ab ipsis Graeco Melaniam desigiians. Tanien quadriennio
ante ignoratnm : qnod tamen facinus in alios rege- serius, nempeA. D. 410. ep. LXXXI.alias LXXIX.
rehat Rufinus : Quis Reihlecmde cubiculo frairis (Sunc CXLIII.) Saiu tiim Aiigusiinumnoinine Albi-
Euscbii furaius est epislolamlaudatricemluatn ? cujtts lia:, Melania;jnnioris, et Piniani salvere jnbet. Alhina
artificio,et a cujusministris in SanctmFabiolw hospt- erat Melaniaesenioris socrus, mater junioris, Piuiano
tio, et viri Chrislianiet prudentis, Oceani,inventusest in iiialiitiioiiiuii)dalic.
codex, quemilti nunquamviderant? Anidcirco te exi- VI. Rumor contentionis, inter celeberrinios viros
stimes innocentem, si, quidquid tttum est, in alios coiidie magis ac magis in Palaestinareerudesceiitis ,
conferas?Codexfortasse scriptus fuerat in Hierony- ad/Egyptuiiiust|uepervenit, ubi, sicui Origeniquam-
nium. Sub finem epistolaesaepius Iaudataead Pam- n pltirimos impense addicios exstitisse, monumentis
machium, haecin Rulinum, Melaniam,et quendani literaruin [iroditum est, ita Johannis et Rufini par-
alium scribit Hieronymus : Hmc non est itlius tium studiosos neqnaquani desidcratos, intle polissi-
culpa, cujtis sub persona alius agit tragmdiam; sed lnum adparet, quod virum fastigio et celebritale no-
Rufiniet Metanim,Magistrorumejus, qui illum magna minis maximum, Theophiluni Patriarcbam Alexan-
mercedenihil scire docueritnt. Is, cujus nomen rctice- di inum Johanui et Ru/ino in hac caussa adstii ulalum
tur, est Johannes Episcopus, de qtto, haud nomina- duhitari nequeat. Etenim piaeterquamquoilTheophi-
lim expresso , haec quoque statim subjungit : Nec lus ea teinpesiate Origeni favebat, etiam advcrsus
reprehendoin quolibelChristianosermonisimperiliam, Aiithropomorpliitas, Origeniano dogmati ippositos,
alque ulinam Socraticumillud haberemus: scio quod ferebatur, quihus postea triennio scrius, bellum in
nescio. Et alterius sapientis : te ipsuni intellige. dixit, ut auctorest Soerates Iib. VI. cap. VI. et X. et
Venerationimihi semperfuil, non verbosa rusticilas, Sozome. lib. VIII. cap. XI. et XI.. Palladiusin Vita
sed sancta simpticitas. Qui in sermoneimitari se dicit Chrysostonii pag. 151. nietnorat lileras ah co scri-
Aposlolos, pritts imiteturvirtutes in riia illorum , in ptas ad Siricium Summtim Pontiliceinconlra Epipba-
quibusloquendi simplicilatemexcusubalsanclimonim niuiii, tanquam haeretieum, ei auctorem Schismatis,
maqnitudo : et syttogismos Aristotetis, contortaque niniirum propter ordinationem Pauluiiani. Virum
Chrysippiacumina resurgensmorluusconfutabal. Ce- quotjue SanCtissimum, ut ininimuin tanquam An-
terum ridiculum, si quis e nobismanensinler Crmsi thropomorphilam ab eodem tradiiclum, Socrales et
opcs, el Sardanapali delicias, de sota rusticitate se Sozomenus in locis alias indicatis haud obscure te-
jactet. Ilis verbis, quibus scientiam, nioies, et vilae G siautur. His omnibus cumulum addidit Theophili
commodacarpil Hieronymus,omnino congruunt quae ciin Jobannect Rufino, discipulo olim suo, amicitia,
in Johannem aperte scribit epist. XXXVIII. alias ipiorum opinione jamduduni occupabatur. Ex Hiero-
LXI, pag. 508. Cerfeuec mtale, nec siientia, necvitm nymilongaepistola ad Pammachium pag. 550. diseile
merilo , nec totius orbis lestimonio, major illo es colligimus, Jobannem pro se scripsisse ad Thcophi-
(Epiphanio). Si mlatem,jurcnis ad senem scribis. Si lum. Qu.uiiobremsanctus doctor inter cetera gravi,-
scienliam,non sic eruditus, ad doclum,licct FAUTOUESter expostulat, cur ad Alexandrintui) Patriarchamj
TIT disertiorem Demoslhene, acutiorem Clirysippo, ad quem Palaestina non pertineret, potius quam vel
sapientioremPtalone contendaut,et tibi ipsi forte yer- ad Cxsareenseiu metropolitam, cui suberal, et CIMII
suaserinl. Demuni pag. 512. sic illmn irridct : reper- quo Rethleemii.e ab Johanne separati comniunica-
tus esf smculinoslriliaud yrandis homnnculus, nui de bant, vel ad Antioclicnum, totius Orieitlis jairiar-
cunciisEcclesim quwslionibusuno linyttmrotatu sole chani literas suas perferendas curasset: aique haju
clarius coruscaret. Haec scieuliam Johannis : opes postea subjungit : Maluisli OCCLPATIS auribus molcs-
vero, mox aildncenda ex pag. 5:4. perslringunt : liam facere, quam dcbilummclropotitanotuo honorcm
Tu qui sumtibusabundos,et tolittsorbis religio lucrum rcddere. Nec hoc dico, quod prwler AMICITIAS quai
ttiumest. Jam vero ad Melaniamledeamus. siispicaltonemgenerant, quidquam in leg ilione repre-
V. Nobilissimam feminam sununis iaudibns pc- heiidam. Riiliuns,qui, se in omnibusTheophili senten-
rinde ac Rulinum, Hieionyuius oliin ad t celuui ex- iiain sequi jaeiahal, eum saepeinsligavil conlra llie-
lulerat. In epist. I. alias XLI. et II. alias X. (Nunc roiiymum, quasi hic hosle quodam Theophtli. fami-
111 et IV.) sanclomdixerat. Epist. XXII. alia^ XXV. liatiter iitereliir. Immo et epistol-asTheophili, Ru-
(IYUJIC A'AA'/A.)quaeesi deobituRlesillae haecstrip- D iino pr.ihihente, Hieronymussibi non redditas sctihil
serat: SanclaMelanianostri temporisinterChristianos lit). IP. Apologue pag. 455. Mew autem coinmuiiioriis
veranobililas(cumqua libi Dominusmihiq,e concedal et Papw Theophili nullum alittm testem vocabonisi
in die sua haberepartem) culenteadhucmarili corpus- ipsum,queni a tne L/ESVU simulas: cujus epislolas, a
culo, el necdum liumalo,duos simul perdiditfilios.Rem me semper dalas, eliam eo temporenon iynoras, quo
sumdicturu*incredibitem,sedlcsleChristo,non falsam. mihieusreddi prohibebas,et quotidiemissis labellariis,
Quis illam Itincnoti pu arel more lymphalico sparsis ieimicum cjus nmicum nostrum, el familiurissimum
ciinibus , vesle conscissa lacerum peclus invodere? jactitabas : el eu, quwnuncimpudenterscribis, meniic-
Lucrymmgutta ;:on fluxit, sieliiimmobilis,el ud pedes buris, ul itlivs coitira nos odia concitares, et injuriw
adcolula Chrixli,quasi ipsuin leneret, arrisit. Expedi- dolor Fidei fieret oppressio.luimicus ille Theoj bili,
lius, iiiijuit, tibiservilurastim, Domine, quia lanto me queui lliifinus llieroiiyiuo adhaesisse scripsit, erat
one.re liberasti. Sed (orsilan superatur in ceieris. Paullus quidam, in iEgypto incerla; Sedis episcopus :
Quinimo,qnttillos menteconiemserit, in unicopostea quem ab Theophilo ejecttim, Hieronymus in suo
fitioprobal, cui omni, quamhabebat, posscssionecon- moiia.sterio recuperat, Ruliniis cnim ab Hieronymo
cessa, inyrucniejam hieme, Hierosolymamnavigavit. flagitaius, qiiando Tbeophili, quem in orc habebal,
In Chionico nov.cTheclwnomine et in epist. XXVII. senieniiam sequi, eidemqtie iidei communione so-
alias XCIX. (JVuucXLV.) ad Asellam a conlemtis ; ciari cocpisset,Credo, inquit, qiiande Paullitm, quem
facuitw.ibus,pignoiibusqiiedeserlis, ut crucemDomini \ ilie damnaveral, summonisu, el omnibussludiis defen-
seqiicretur,eam conimendavcrat.'-'ed po-tijiianividit,, debas: quaitdoeum per rnperiale rescriptum rcctpert
105 RUFINI PRESBYTERI 104
sactrdotium, quod cpiscopalijudicio amiserat, visttga-A } "oii redditas ccnset, quod Epiphaniumejusque slu-
bas. lla Riifinusapud Hieronymutnpaullo ante locum diosos vehemcnter perslringerent, ideoque haud iin-
nuper atbluctum. merito timerelur, ne rcdditae, Hieronymum,ceteros-
VII. His ultro cilroque agilatis, res eo pervene- que monachosacrius irritarent.
runt, ul Thcophilus, pacem Ecclesiac Hierosolymi- YHI. Quum ergo lsidorus ojusdem ac Johanncs
lanae daturus, lsidorum presbyteruni in Pala:stinam, ct liufinus, doctrinae haberctur, et apud illos Hiero-
Jobanne ct Rulino auctorihus, miltcrc decrevcrit. solymisdcgeret, non legaluspacis, sedsoeius Johan-
Uno ct altero lnense ante Isidoii advenlumet circa nis, et advcrsarius Hieronymicreditus est. Iste lsi-
pascha, quod codeni A. D. 590, contigii die 15. dorus, qui in cmlumtuis laudibuslollitur, idipsnminfa-
Aprilis, agente Archelao, Coinite Pabestinae, qui matur Alexandrim, quod lu Ilierosolymm: ex qtto
anno insequciiti 5:i7, praefuit .digypio, ex codice iton legalus advcnissevideretttr,sed socitts, ait lliero-
Thendosiiini)tom. VI, pag. 551. actiiin cst de [tace, nymtibin epislola ad Painniachium. Paullo postscis-
inter Johaniiem et Ilieionyinuin concilianda. Vcrhis citatur sitne Isidorus ad.vcrsariusan legalus? Quare
ex epislola ad Paminacbium niclius, qtiair. nostris, hic tribus vicibus frustra Relhleemum profeclus, ut
rei vcrilas explicabitur : Quundoper viruin diserlis- llieronyinum ctim Johanne in concordiamredigeret,
tiinumet ChrislianissimumArchelaumComitem,tjttise- re tandem inlecia, discessil, secum Alexandriamfe-
quester pacis erat, condiclus locus fmderis(uit, non- rens ad Theophilum, Johannis epistolam, sive Apo-
ne lioc iu priinispostulalum est, nt (utnrmconcordim loyiam,lsidoro prmsente,el tnultum collaborante,dic-
fides jaceret (unttameula? Potlicilus esl (Jobanncs) latam, ul idcm essel et dictutor el bajulus lilcrurum,
cssc se vcnlnrunt. Instabat dies Pasclnv. Frcquens ,j, inquit Hieronyinus, qui easdem literas, utpote in sc
moitticliorumturba convcnerat.Expectabaris in loco. mordacissimas, fuse refellit in iis, quas ad Pamina-
Quid [accres nesciebas. Repente mandasti, wyrolure cliittm el Tbeophilum scribit, unde illarum frag-
nescioquain. lltodietenon possevenirc. Dilato con- nienta in unum collcgit YVasteliuspag. 550. 551.
veniu in alterum, et tertium dieni ab Archelao, nec- Gennadius in Calalogo cap. XXX. eandem Apolo-
dum Johanncs coniparuit, mnlierculaenimvomerenon giam indicare videtnr, ubi ail, Johannein adversus
cessabat, feslive inquit llieronyuins. Post duo:;inle- obtrectaioresslttdii sui librum scripsisse, in quo osten-
rini menses ab hocce colloquio, inler iitranque par- dit Oriyenisse inyeniitm,non ftdetn scquutum.Quam
teiit indicto, nec lainen peracto, Isidorus presbyler porro Theopbilus xitre lulerit, Hieronymum pacis
et legalus Thcophili Alexandrini, in Pabcsiinam, conditiones per legatum suum oblatas respuisse, sa-
anilnos lauto motii agitatos pacaiurus, advenit circa lis aperte signilicavit,dum aliquo lempore ejus lite-
Prniecosleii. Ejus lamen judicio se llieronynius ait ras nullo responso dignatus est. Sed crebra olficia,
diliidisse, proptereaquod Isidorus in Johanuis par- quibus Patriarcham vel voce vel scripto Hierony-
tes jampridem ivissel. Rei tcstcs appellat eptsto- mus sedulo interpellavit, taiidcm cor hominis mol-
tolas contrii Epiphaniuni ab Isidoro ad Ruliiuiniscri- lierunt. Itaque diutiirnum silentium rupil Theopbi-
plas, ei tamen netpiaquam redditas, sed Yinceniio lus, Hicronymo tamen de sacrorum canonum obser-
presbytero llieronynii necessario.Sic rem pandit, ad vantia monito, quod nimirum episcopo suo Hieroso-
Panimachium siribens epist. XXXVIII,alias LXI, lymitano nequaquam pareret, fratrisque Pauliniaui
pag. 550, Lilerw manu ejus (Isidori) scriptw, quw ordinationem adhuc defenderet. Sancti doctoris re-
anlc trcs menscs leyalionis,ad nos direrlweranl, por- sponsum tom. iv. epist. LVIII. alias LXVlll. (Nunc
tuiiics crrorcm (terrorem legi mavult Pelrus YVasie-(] | LXIIl.) innova cjus operum editione, quam hacte-
lius in Vindiciis pag. 555.) Vtncenfiopresbyterored- nus sequuti sumus, plus querimoniae, quam con-
dilw sunt : quw usque hotlie ab co tenenlur: quibus junctionis et aniiciliaecum Theophilo signa praese-
cohortuturDUCEM exercilussui, ut super petram fulei, fert. Memincrit, inquit, bealiludo tua, quod eo lem-
stabili pcrsistat gradu, nec nostris nwniis tcrreatur. pore, quo nobiscumTACEDAS, nunquamab offtciismeus
Pollicelur, se ttnteqtiamlegationisesset ulla suspicio, sermo cessaverit; nec consideraverimquid tu pro dis-
vcnttirumHierosolymam,el ad advenlumsuum, illico pensalionetttnc faceres, sed quid me facere conveni-
adversariorumcuneosprolerendos. El iitler cclera his ret; et paullo infra : quod de canonibusecctcsiasticis
tiiam v.rbis nlitnr : quomodofumusin acre dissotvi- moncs, gralius agimus; quem enim diligit Dominus,
tur, ct ceru ud viciniamiyritsliqucscit: ita dissipabun- corripit, et ftagcllul omnom fitium, queinrecipil. Sed
tttr qui scmpcrecclesiasticmFidei resistenles,nunc per ttttnen scito, nobis nihii aliiid antiquitts csse, tjuam
hominessimpliccseandem Fidem inquielareconanlur. Christi jura servare, nec palritm transferre terminos,
Per diicem exercitus ltufinum designari manifeslnni semperquememinisseliomanam fidem Apostolicoore
fit ex lib. III. Apologiaepag.455, ubi de iisdem literis: laudatam, cujus se esse participemAlexandrinaEccle-
Isidori, h;er in Riiliuuniproferuiilur : Ne irascatur is; sia gloriatur. His verbis fortasse innuit, se propter
libi, qui conlra Papam Epiphaniumad te epislolasdi- (idem a Johannis communione recessisse, quasi
riyens, liortabalur, v.t permuneresin Fidei vcrilate,et eam ipse Theophilus paruin sequeretur. Postrenit)
no:i mntnres ullo terrore senlentiam: qttce epistola: illum supcr nefaria hmresi (Origeniaiia) ^uam in
hoioyrapliatenelur ab his, ad quosperlata esl, nempe: muiitt palientia yril, multis Sanctis displicere con-
a Vinceutioprcsbytero. Haelilerie sive fortuito, sive: cludit. In ea, quaeslatim sequitur, epistola, ait, se
dedita opera interceptae, Hulini cuni Alexandrinis; " accepisse Tbeophili scripta emendantiaVETUS silen-
comiiiercium conlra Epiphanium et llieronymum, tium.
undcquaque publicum reddiderunt. Suspiciones eo CAPUT IV.
nmplius in Isidorum etiam creverunt, dum litcras 1. SchismatisHierosolymitanifinis.U. Rufiniet Me-
ab Theupliilo ad Ilieronymuin scriptas, injussu Jo- iaritmopera exlinclum. 111.Pattadius Historicus e.t
liannis, Isidorus reddere detrectavit. De hoc iu epi-
stola ad Pammachium nos docet Hieronymus, qui episcopmprobatismnitscum Patladiohwreticomate
riirsus iu episl. LXXXIX. alias LXII. ad Theophi- confusus. IV. AuHsfasiswdes, ubi ilieronymus et
id faclimi Johanni mi- Rufinusad mutttampacemredierunl.V. llufinus nul-
liim, |iroptcrea censet, quod tiuserroriscompertus.VI.InterJo. Hierosolymitanum
nus qtiam Hieroiiymofavere viderentur : Quumpaci- ab crroribnsvacuumHieronymumquc perfectanciesd-
ficas et ad concordiampertinentesper Isidorum pres-' tudo inleyrala. VII. RuftnuscumMelaniaItomamre-
htperum litctas nobis miscris, hinc probamus,(juod1 verlitur. VIII.Melaniwredilusveracaussa exqttiritur
iilas qui pacemfulso jaclant, redderc noluerint. Hie-
ronynius tiimcii lib. 111.Apol. pag. i>5, de literis•> 1. Schisma Hierosolymitanum,quod per liiennalc
sibi non redditis reum facit Rulinum :cujus (Tbeo- spacium convalucrat, ut solum ccelitus tolli pnsse vi-
phili) epistolasud me semperdatas, etium c tempore, derctur, tandcui A. D. 597. cxtinciuin esl. Quo ta-
iiun iijnoras, quo milii eas reddt rnoniBKius. Sedl iucn certo auctore, ignoralur, licetRaroniusA.D.595.
VVasieliusin Vindiciis pag. 555, hac una de catissa i §. 52. Theophiluiu, (juod pridein obtincre non pote-
 103 VITA. LIB. 1. CAP. IV 10G
rat, demuin auctoritate sua oblinuisse, non immerito A , et nunc misericordia Dei indiget, cave, quia Origenis
existimat. Sed quia series temporum in operosisi hmresimprmdicatetdocet,nefortealiquosdepopnlolibt
Annalibus non raro luxata fatiscit, ideo exitus ma- creditoad perversilatemsuiinducal erroris.Palladium,
gnae ejus conlroversiae ibidem quadriennii anachro-. quem tunc Hierosolymisfuisseait Epiphanius, ap-arte
nismo laborai, cujus rei verilas facile ostendilur; sugillat etiam Hieronymusin prologo Dialogi coiilra
nam Palaestinacaltercatio adliuc fervebat quo tem- Pelagianos : Patladius servilis nequiliw, eandem hm-
pore Sanctus Hicronymus commenlabalur in Jonam, resim inslaurare conatus esl. Verum bunc Patladium,
ubi quum de corruptione et incorruptione corporum servilis nequilim hominem , et Pelagianae baereseos
loquereiur cap. II. haec in literas misit : Hoc illi ad alumnum, cum ejusdem nominis llelenopolitano in
occasionemsumducunt hwreseos,ul sub persona Chri- Bithynia Episcopo, HistoriaeLausiacae auclore, non
sli menlianturAnlichrislum,Ecctesias TENEANT, uf uen- bene confundistatim patebit. Alter Palladius Hiero-
trem pinguissimumnulriant, el carnaliler vivenlescon- solymis morabatur A. D. 394. quo Epiphanius, prae-
tra carnem dispuient. Hacc qnse defensores Origenis sentem et Johannis laleri adhiirentem pro haeretico
evidenlissiine lcriunt, iis consonant, quaealibi a Viro insiinulavit in epistola, eodem anno conscripta. Sed
Sancto in Jolianiieni Hierosolymiianum dicta jam Palladius Historicus ab A. D. 588. ad A. D. 599.
memoravimus; verba enim ul Ecclesias leneanl, epi- seniper in /Egypto, Alexandriae, in Nitriaedesertis,
scopos denoiantia, ad unum Johannem referenda atque in Cellulis, qui locus erat in eadem solitudine,
Mint,contraquem Hieronymususque ad hunc A. D. nioralum videmus. Inilio Historiae ait, se primum
597. ccriavii. ln euui vero nequaquam sic scripsisset Alexandrinamcivitatem atligisse in secundosenioris
staliin a pace inita. Porro in praefationead eundem Theodosiiconsulalu,quodcongruitA. D. 388. At vero
prophetam disertis verhis aflirmat, se ad Nepotia- B ' illuc semel profectus, nunquam inde discessit ante
num vel pro Nepotiano duos libros edidisse, qui Epi- A. D. 599. quo se Evagrio tnorienli adsiilisse testatur
tapliium appellanlur. Hujus epitaphii epncham A. D. cap. LXXXVI.Evagrius autem obiit circa iestumEpi-
590. illigari supra in Cliroinatiolib. III. cap. III. §. 5. phaniaeA. D. 599. ex Tillemonlio tom. X.pag. S79.
jam demonslraviuius. Quare nnnnisi boc tempore Melaniaet Ru/inus Roniamredierunt A. D. 597. ut in-
llieronymus commentabatur in Jonain, necilumcum fra visnri siimus. Quare Palladius non nisi priusquam
Johanne Hierosolymitano in concordiam redaclus, in ^Egyplummigraret, siveanie A. D. 588. Melania,
ciijus commiinioni posimodum restitutus, nunquam el liufino, tuncnonduiu piesbytero, Hierosolymis fa-
scriplis in illum exarsit. miliariter uti potuit, quod de se lestatur cap. V. et
II. Hoc loco practereunda non sunt qtiaede Rufino CXVIII.Beibleenii integro A. D. 588. moratus est
et Melanialeguntur apud Palladium in Historia Lau- cum Possidonio solitario, quein, sicut interdum viri
siaca cap. CXVIII.quoniam non modicam lucem etiam sancti ab alleclibus humajiis vacui non sunt,
rehus nostris adferre possunt. Haecsunt ejus verba de Hieronyinominus aequeloquutum, nos docet cap.
ex anliqua versione Heraclidis : lllos etiam quadrin- LXXVII. Quia vero hic Palladius Historicus praeter
genlos nutnero monachos,qui propler Paulinum se ab suam cum Rufino aniiciliam, conlra Hieronymum
ecclesia separabant, sancim rursus ecclesiwreddide- nimis tribuil Possidonio, ut ibidem atque etiam cap.
runt. Baronius, qui hsec recitat A. D. 572. §. 99. CXXIl. palam lacit, hinc euiidem a Paltadio Galata,
Paulinum, Anliochenum Episcopum hic designari qui ab Epiphanio et Hieronymo vapulal, diversum
opinaiur, quem contra Meletium, licet catbolicum, nequat|uam luisse, viri doctissimifacile crediderunt.
ab Arianis tamen ordinatum, in catbedra Aniiu- /f, Ceteruni Palladms calhedrani Helenopolitanam in.
^1
cbena collocaverat Lucifer Calaritanus Episcopus, scendit circa A. D. 400. quo contra AntoniumEpbe-
Sedis Apostolicaclegalus, unde ibi maximum schi- siiitim Episcopum inlerfuit Concilio Constantinopoli-
sma conflaium est, quod tamen A. D. 378. Chryso- tano, fortassecrdinatusa SanCiOJohaune Chrysosto-
stonuis aliique exiinxerunt; non vero Melania, ne- mo, cui j.raetensusPalladii Ongenismus objectus est
que Rufinus. Et saue Hierosolymis exstitisse qua- A. I). 405. in pseudosynodoad QuercumapudPhotium
dnngentot monachos,propter Paulinum Antiochenum cod. LIX. Idem Chrysosiomusin exsilium trusus
ab Ecdesia Hierosolymitanadivisos, oninino incre- A. 1). 404. ad Paltadium scripsit epistolam CXlIl. so
dibile est. Si aliquis unqiiam fuisset, hunc uiiuni suaiuque caussam ejus precibus coinmeiidans. Palla-
Hieron^muin dici.oporteret, quem Pnuliims presbv- dius ei pro virili opem laturus, Roniatu advolavit
terum ordinaverat, ex Baronio A. D. 578. §. 72. teste allero Palladio iu Vita Clirysostomi pag. 56. et
Sed pnpter liauc caussam Hieronymum ipsuni, nc- ipsomet in Historia Lausiaca cap. CXXI. Pro Chry-
dum quadringentosmonachos,ah Hierosolyinitanaec- sostonioepiscopatu et ipse dejectus, multisquexr.nn-
clesia descivisse, non est verilali consenianeum : nis alflictus, tandem ad Ecclesiain Asponenstmii»
idque post hactenus dicla ferri non potest. Hinc Pe- prtma Galatia posilam transiit, ut auctor est Socra-
tri Wusteliisenlentiam, a quo ceteroqui in aliis nos tes lib. VII,cap. XXXV.Poslquam circa A. D. 420.
discrepare non diffitemur, hoc loco expansis itlnis llisloriain Lausiacam scripsisset, sic dictam a Lauso,
amplectimur, dum is primus omniuin in Vindiciis in Aula Imperiali cubiculario, cui eam uuucupavit,
Joliannis Hicrusolyinilanipag. 534. 1'auliniani ajiud diein ohiitante A. D. 451. quo iu Concilio Ephesiuo
Palladium, scriptoreni Graecum, non Paulini legen- inlerfuil Palladii successor, Eusebius Asponensis in
dum esse animadvertit, ila ut/fu/uioet Metaniamaxi- D I Galalia Episcopus. Tilulo Confessorisob defensum
me adlahorantibus, nionachi Reilileeniiia:, qui duce invicloaniuio Chrysostomummerilo habelur illustns,
Hieronymo, propter ordinationem Pautiniani ab Epi- cui scriptoresaequalesspiiituin propheticum tribuunt,
phanio factam, et ab Johanne iinprobalam, Ecclesiac et Romae, lanquain Praesul iuaxime catholicus, qua-
ilieiosoiymitanaecomniunionem deseruerant, eidem lis babitusest in toto Oriente, ab InnocentioI.summo
postremo coalueriui. Hieronymus hunc numerum Ponlilice exceplus luit, coutemta accusalione Orige-
iiionachoriimin schismate viventium, generatim in- nismi, quanquain Komae, triennio citius, in Orige-
nnil his verbis in epistola ad Pammuchium contra nistas clamatum fuisset. lbidem hac occasione, se in
Johannem iTANTAM/rafruijjMULTiTCDiNEMjeimojiuc/io- domo Melaniwonini ofliciorum genere cumulalum ,
rum choros, qui tibi in Palwstina non communicant. seque inde proficiscenleui, liberalissime adjulum ,
Alqtii schisnia Antiochenum hOii fuit monttchorum. leslatur cap. CXXl. llacc et alia, quaespeclant bunc
III. Non mc fugit, a doctissiutis viris, quorum ag- probaiissimum virum, luse et accurate persequ.tur
lnen dttcit Baronius, A. D. 5J8. §. 107. Patladii, Tilleinonlius tomo XI. pag. 500. Quare satis palere
ulpote llufino aiinci, auctoritaiem elevari, quasi arbitror, ejus aucioriiaiem et nominis famam nullo
Origeniana labe corruptus his lurbis et ipse interfue- criiiiine haereseosposselahelaciari, adeoque maxima
ril, quein propterea Epiphanitts in fine epislolaBad injuria cum alio Patladio Galata, nialie lidei bomiue,
JohannemHierosolymiianum,ita perslrinzerit: Pal- fuisse confusum. Cclerum, sicul mu/tt«Palladiis circa
ladium vero Galalam, qui quondam nobis carus fuit, idem lemptis vivcnlibus, facile fuit unuin cum aliu
PATBOL.XXI. 4
 107 RUFINl PRESBYTERI 108
cunflari; etcnim Isidorus Pelusiota plures epistolas A J non ante supputaremusexpensas,computsisumus fra-
ad Palladium scripsit, alias Sancttis Athanasius ad trem Panlinianum ad PATRIAM mittere, nt semirittus
alium, a quibus alius luit quoque Paltadius, quem vitlutas, quw barbarorum effugerunt manus, el paren-
tangit Epipbanius, aliusque auctor Vitae Sancti Jo- lum communiumcentus, venderet, ne cceptumsancto-
baunis Chrysoslomi : ita eidem fato succubuit Rufi- rum ministeriumdescrenles, risummalediciset mmulit
nus noster Concordiensis; miiltis enim Ru/iniseadem prmbeamus.Paulinianum in Palestinam de sua
setate llorentibus, cum alio el ipsum immerilo coa- patria
luisse postnioduni ostendemus. Muncab omni suspi- reversurum Rnfino Aquileiaevisum apud Chromatium
cionis nota purgato Palladio, Hieronymus et Ruflnus A. D. 399. existimabai Hieronymus in epist. XLII.
post tanlum dissidium, mutuo se complectentes, nos alias LXVI. (JVMHC XC.)
Hierosolymam vocant. VI. Quod ad Johannem Episcopum attinet, concor-
IV. More solemni, in Anastasi, post sacrificium diam quoque perfectam, cum illo initam, nobis sua-
Missa;, Hieronyiiii liufinique aniinos ad pacem com- dent verba Severi Sulpicii Dialo.o I. cap. IV. ubi
posilos fuisse, nos dubitare non sinil Hieronymus, Postumianus lestatur, paroclii iiiunusReihlceini exer-
qui in libro III. Apologbe pag. 406. id prodit his ver- cuisse Ilieronymuin, t|uem semel invisit, postremo-
bis : iii Auasfasi, immolato agno, dexteras junximus. que sex menses cum i|iso moratus est: Eeclesiam ,
In nova edilione pro Anasiasi pei peram legilnr Aua- inquit, toci illint Hieronymus presbyter regit; nam
stasii pag. 402«. Hac Anastasis fuil aedes, in !oco parockia est Episcopi, qui Hierosolymamtenet b. Hoc
Duminicm resurrectionis a Constantino Magno con- largitus hauquaquam fuisset Episcopus homini ad-
structa, unde nomen traxit. C"nstantinus enim Hie- "' versano, sibique non caro. Rnfinus Invecl. lib. II.
rosolymae duasbasilicas iu tolidem lot iserexit, unain pag. 420. Sutpicio concinens, ait, Hieronymum, tra-
iu loco passionis,quae Cru.i et Martyrium; alterain in ditis sibi ad discendum Dei timorem puerulis, quod
loro restmeclionis, qtia: pioprit» nomine Anastasis mtnius paroclii est, partes grammaticas executum ,
dicla cst. lliramque inemorat Hieronymus epist. auctores profanos exposuisse. Posthac Jobanni eo-
XXXVIll. alias LXI. (Nunc inter Opuscutu.)a.i l'.im- iisipie adhaesit Ilieronyinus, ut A. D. 397. illius in-
inacliitiin ad\ersus .lo. Hierosolymiiauum pag. 512. nocentiam |iatefecerit TheophiloAiexandrino, quere-
Nonnc, inquil, quwn de ANASTASI peryeretis ad cnu- las in eum excitanti, ut eolligere licet ex sequeuti-
CEM,ef ad eum (Epiphaniuin) omnis nlntis et sexus bus verhis epist. LIX. alias LXX. (JVUJU: LXXXVl.)
turba confiuerel, o/ferens parvulos, pedesdeosculttns, Super susceplionccujusdam, non debes contra urbis
fimbriasvellens,elc. Ergo ex Anastastad Crucisacdeni HUJUS (Hierosolymae)i/o/erePonli/tcctn, qrita nihii tuis
ibatur. Plura videapud Sirmondum ioino IV. operuin literis prmcepisli. El tcnierariumfuit, de eo, quod ne-
pag. 456. et70l. uhi veterem nuuunum ANACTACIC sciebat, ferre tententiam. Tamenreor, illum nec i.udc-
Graece inscriplum egre:;ie inlerpretulur. Adi etiam re, nec velle te in aliqtio Imdere.Bono animo sanctis-
Cangium iu Dissertatione de Numiiiis inferions a:vi siini viri Johannes quoque respondit, nain A. D.
§. 60. et Heiiiicuin Valesium in Epislola de Auasfusi 404. Rellileemi iuierfitii ainplissimo funeri 1'aull c
et Martyrio ad calcein Eusebii pag. 301. Edit. I. ubi Ruinanae, ut ipsemet Hicronymus houoris caussa
unam aedemAriasfastn,a Constantino erectain fuisse testattim reliquil in ejusdein piae (emiiiaeEpitaphio,
contendit. Atlainnanus lib. l.de locissanclis cap. IV. sive episl. LXXXVI. alias XXVIl. (JVUUC CV///.J
in Actis Sam lorum MabilloniiSaeculoIII. Parle II. Quam beneJohannes audierit apud Sanclum Augusti-
pag. 500. tesialiir, inter Anastasin, et Marlyrium in C ( num, magniis doctor locupleiissime ostendit in lib.
Calcarim loco luisse ptateotam. Hane Sunctam Ana- II. cap. Ll. conira Petiliiiiuiii, ubi ail : Cullicdratibi
stas.n mcintirat eliam Jo. Caiilacuzeuuslib. IV. tlist. quid fecil Romanm Ecclesim, in qua Pelrus sedit, et
cap. XIV. p. 757editionisregiae,sediiiconiexluGraeeo. in qua hodie Anastutius sedel : vel Ecclesim llieroso-
Ha:c de loco, iit quo Hieronymi et Rufini dissidentes lymilanm,in qua Jacobus sedil, et in qua HODUC JOHAN-
animi coaluerunt :qno sane loco sanctior hahcri non NESsedet; quibus nos in cathotica uniiate conneclimur,
polcrat. Hieronymus aute verba superius explicala, el a quibus vos nefario furore separalis. Paullnus No-
ail [>ag. Ui2. Junximus dexteras, abeuntcs prosecutii lanus epist. XXXI. alias XI. ad Sulpicium Severtnii,
sumuf, dixeratque ihidein Kufiiius: Vosnobis pacem: et Zosimus siimuius Poniilex epish IV. ad Aliicanos,
proficiscentibusdedistis; elenim paullo posl in Occi- in conciliis Labbei lom. II. pag. 1 >01.Sanctum ante,
dentein remeavit, qno llieronqmus ad euni scribensi el posl mortein appellaverunt: quod lioiut.u datum
epistola XLIl. alias GXVI. (Auiic LXXXl.) sacra- aliquandohomini hmretico,nemodicerejttrepoient,au-
mentoaffirmavit, cx parte sua post reeonciliatas ami- ctore Baronio ad Manyrologiuni Romaoum cap. VII.
citias niilluiii inlercessisserancorem. VII. Aniuns utriiique compositis, post viiain lot
V. Rarouius A. 1). 593. §. 52. putat in bac picei annos procul a patria vnstiiutain, cura iu Occideniem
erroies Origenis sileniio dainnaios. Sed Hieronymusi revertendi Iiufini an.mo insedit. Quare Melaniw se-
bota fide, Rufinum nullius erroris compertiim agno- niori, cui a primo in Orienleiu adventu feruie seiii-
vit: Rufinus vero, se i.ulluin damuasse profiielur iui per udnajserai, Roraam iter medilanti, comes acces-
lib. II. Uwnd. \unqu(tin eyo sequutus sum errantem;; sit. Hierosolymis discedenti pacem dedit Hierony-
aut alium quempium, nisi Ecctesiam caihoiicani, se- _ mus, junxil dexterain , abeunlem prosequutus est,
quar. Nunquid mea aliqua PROFEKRE pofesscripta , itti v queinadinodum lib. 111.Apol. pag. 402. Ru/iiio fate-
quibus me vel in jttventuieerrasseconvincas? Pace fir- lur, qui illi hoc exprobraveral, vosnobis pucempro-
mala, Pattlin anus, ciijus ordinatio discord.ae origoi fiiiscentibus dedistis. Sic autem respondit llierony-
polissima lueral, in monasterio Bethleemi, quodl miis : 1'acem dedimus, nun hwresimsuscepimus;jun-
Hterosolyiniiano Episcopo suberat, habitare perinis- ximus iexleras, ubeuntes prosequulisumus. In epist.
sus; unde illum postea llieronynius aniio iiiseqtientii XLIL alias LX VI. animi sui teslem Dominum appel-
Slridoiicui nusit, ut, vendilo palrimonio, monasle- lal, post reconctiatus umicitias nutlum inlercessisse
liiiui ab se coiistriictuni, liberaliter susteniaret. De i runcorem, ut Rttfinuiu laederel.Initio lih. III.
. hoc in fine epistolaeLIV. alias XXVI. (NuncLXVl.) ) Apologiaenon diliitetur, anle ultiinauipostea cum eo simtil-
ad Pammachium, sie ail: Nos in ista provinciawdiji- talem, ex versione libri Periarchon exortam, de qua
calo monasterio, cl diversorio propter couslructo, ncc inlia loquemur, se viossim ah Rufino laudatum , ut
forle et modo Joseplt cum Maria in Rethteemveniens,, «erum collegamet fralrem. Ruiinus ergo in pnistinam
nou tjitieiitathospitium, lantis de tolo orbe conjiuenli- necessitudiiiein cum veteri amico restilutus , salute
bus,turbis obruimur monachorum, ut cmplum opus s reddita acccptaque, et Sanctm Melanim spiritali in
deserere, nec supra vires ferre vateamus; unde , quia a via comes, teste Paulino epist. XXVHI. alias IX. §. 5.
pene nobisittud de Evangetiocontiyii, ut futurw lurriss in llaliam trajecit. Sed Melania?rebus examinanilis
" Nos eineiidaviinus. Yuttarsi. b Confer Vitam S. Ilieronynii, eap XVII,'.
109 VITA. LIB. I. CAP. V.
mihi abquanto accuratins inhaerendum est, quia }, ^cepla, moc Nolam ad humititatis nostros hotpithi
intle Rufini gestnrum veritas pcndel. feslinavit: quo nobis advenit ambitioso ditissimt.<ri< >
VIII. Publicota Mel-nite lilius, adhuc puer, ut di- pignorum valtala comitatu. Vidimus gloriam Doinitt
ctum esi, in praetura urbana relictus, virtuiuin om- in itlo matris filiorumqueilinere quidemuno, sed louye
niuin perinde ac lioiiornm civilium g'oria, malre ab- dispari cullu. Macro illam et viliore aseltis burico (id
senie, insignis evaserat. Albinam uxorem, nnbilis- est breviori equo) sedentemtota hujus smcuUpompa,
simo Carjoniorum stammate ortam duxerat, cujus qua honorati el opulenlipolerant, circumjlui Senalores
genesim ex intiinis penetralibus vetustatis ab se eru- prosequebantur, carrucis nutantibus , phateratis equis,
tam illustravit llenriciis Norisius in Adventona. Ex auruiis pilentis el carpentis pluribus gemente Appitt
hoc Publi oiae et Albinaeconjugio Melani>junior, et aique futgente. Haec Paulinus, qui epistolae §. 5. tu-
Publicolaiiemjunior prodiertint, ut postea conslabit. nica tanea, quam a Melania acoeperat, Severum do-
luelania junior Piniano claris.sinioadoleseenti, cujus naiuin voluii, el ep. XXXL alias XI. §. 1. memorat
parens Severus, ex Prosopographia Codieis Teod. parlem particutm de tigno dirinm Crucis, Johajuiig
loni. VI. pag. 3-K4.col. 2. A. D. 582. AfricaeItalia;- Ilierosolyinitani niuiiere, sibi luuc ;tbe dein allatam,
que prteftierat. inuia nnpsii; qui[)pe quae Melaniae cujus se<j')«Hfum alomuin (sive fruslulutn) tubello au-
aviae literis, vtriuiumi|ue lama et exnuplis ad vitae reolo inclusum, ad Severum transmisit, reliquum in
sanclioris genus capesseniluin exciiabatur. Demor- asde >ancti Felicis, ab se cotistrucia, deposuit cum
tnis lamen d lobus filiis ab se genitis, Publicolaque epigraiiimate, quod legitur epist. XXXII. alias XII.
pareme snperstiie, castitatis servand;e , a conjuge ,^. II. Melaniaefamili.i, leste Palladio, cap. CXX.
Piniano, adhuc genlili, venia impetrata, omni rerum *B habilabal in agris atiquando quidemSicilim, aliquando
leirenarum sludio reiiunciavit. Hac Palladius, illo- vero Campanim, t.bi Nola, ideoque advenienti Mela-
rum aliquaudo liospes, in llistoria Lausiaca cap. iiiie cognatos proiinus occurrisse lacile intelligiinus;
CXIX. Cui consonant Acta Melania<jiininris apud illam eiiim magnificea suis Romu eoitsque profectis,
Suriiim die 51 Decembiis. Melania senior ejusinodi exceptam dicere cum Norisiobb. I. cap. II. llistoriae
lnincio accepto, ut neptcin, in pioposilo conlinna- Pelagianae, vetat Melaniaeiuiprovisus post brevem
tam, a pravis opiiiiombusa\eiierei, jiacomascendit, XX. diertim navigationem in Neapolitanum portum
ef Cmsnreanavigansviginti dierum spacio ltomam ve- noii praenunciaius adventus. Hujus cerium tempus
nit, inquit Palladiu» cap. CXVIIl. Rarouius A. D. ex collitis inter se Paulini locis palebit.
597. §. 3. aliaui itineris caussaiu adsignat, Roniain 11. Paiilinus in adducta episl. XXIX. alias X. §.6.
neinpe Origenismiinvehendi sludium, eui lamen Me- ait, Victoremniunachum, Sulpicii Severi tabellanum,
lania; junioris s cessis , apud vujgus obtenlu fuerit. seu librigcrum, ut vocat epistola praecedenti §. 4.
Opinionis vero suae Raronius auctoreui nou dedit; Nol '.iii iis dieltus advenisse, quibus Melania ex Palae-
conjecturis laiiluin obs..qunlti.se-t, in.|uii lluelius in stina etiam advener.it. Atqui in praccedenti eadem
Origenianis lib. 11.cap. IV. Sect. I, §. 10. pag. 204. ep.stoia scribit, Victorein, decedenlejam hieme, ni-
ldeni Palladius ubi Melaniaui seniorein sexugintaan- luirum initio veris, ab se Nolaesuscepluin. Ergo buic
nos lunc nataniaffirinat, tempora invertit; haiic enini tempori , navigaiioni congrtio, Melaniae adventus
aetatemtantummodo exigeral A. D. 41<J.quo iierum certo ilbgaiur. Verba Paubni, seruni Victoris redi-
in PalaestinamUura, ex Crbe discessit. Si auteni A, liuii ad Sulpicium , excusantis , liaecsunt in epist.
D. 571. quo priuiuin illuc solvit, vicesimumsecundum XXVlII. alias IX. §. 5. quod ad te, tardius pacto, re-
aetalis annum Palladius eidein adsignai cap. CXMI. (Q d.it iVicl-or)ue imijufespedibus ejus, qui non pigritice
adstipulante eiiaui Saneto Paulino episcopo iNolano vitio, sed obedienttmsludio apud nos diulius restitc-
iu episl. XXIX. alias X. §. $. qui feneris u.;hucantt.s rttitt. Reputa lamen lempus, non quo dimissum eum
viduam, saeeiilovaledixifasedeclarat; indeconsequensi indicusti, sed quo mhisii; el videbisde placita inter
est, A. D. 597. quo in Crbeiu rediit, non sexuginta, nos relinendi Vicloris necessilitdine, stare rationem
sed ijuadrai/iufasepiem annos dunilaxat egisse. Adde: mihi. NONenim ADIIIEMEM , ut scripseras, *pud nos
tredecini, elapsos ab A. D. 597. ad A. D. 410. quoi EUGEMDA.n, ADFUIT , sed ut asseruit, de Narbonensi
illuc rcmeavit, exsurgunt sexayinta. Quare Pailadiusi (pago) ubi fratri Poslhumiuno occurrerat, remissus ad
hac in retredecim aiinorum piochronisinuin admisisse> fe, fujtc a le ilerum profeclusest, quum ad me dire-
videlur. ctus, percenire poluissct. Jam igilur IUESIE DE!:EDENTE
CAPUT V. siJSCEi>Tiiu, nccesse habui VERNIS ME.VSICLS detinere. El
breve spatium videbatur, quod illico sotemnitas
1. Rufini et MeianimNotam advenlus. H. Quo tem- quia paschal s concluderet,quum et infirmissiniusper tdem
pore accideril. 1:1. Paulini Nolurii !
epistolarum tempus fuissem, ui ad rescribc.ndineqotiumnon vale-
cltronotogiu r<;!ii..itur, unde Rufini et Melanimitusi rem, apposui de diebusmsdvismoras
el redilus epocnw con/irmantur. IV. Patladius cum1 sarem tecutn, si luniumin eo tui temporis ejus, ut compen-
1'aulinoin concordiamredaclus. V. Paulini Nata- quantttm lu iA eodemoccupaverasde diebus usurparem,
lium chronolo.,ia re :iluia, ei Metaniw Rufinique °' uij.deconcedam, ut si uuiumno kibernis,
rediius epochaiterum confirmala. VI. Buroniisen- tatem tuam, ut hiemem rursus pertenerit adunanimi-
lenla de Rufino, iudivitluoMelaniwconuie, defensa. • liquet, Paulini epistolarum vulgatum impendat tibi. Ex his
ordinem ali-
1. DUIL» I'
Paltadius Melaniam e Paiae.-lina: porlui cubi esse piicposienun, aiqne adeoillam epistolam,
Cxsaieensi Romain coniinu • venisse, testaiur, iti- quacum Yietocin Aquilaniain ad Severumremilti di-
neris letminum, noncursum pr;c oculis 1)iliuil, quippe> citur, in vulgatis editionibus praeponi, quuin postpo-
Neapolim primuni adpubt, undemagno, quioccurre- nenda illi sii, qnaestatim subsequilur, ubi Paulinus
ranl, proceruiii cognaloruiii agmine stipata, Nolain i Severumde Victore, ah se luuc recens susceplo, cer-
ad Pauliiium divenit, ut ipsemei auctor est in epist. liorein facit. lnsuper in hac eadem posteriori epi-
XXIX. alias X. §. 12. ad Saucluin Seveiuin Sulpi- siola, Melaniaeex Oriente Nolaui adventus describi-
cium, cut Pauliuus pr;e gaudio exsibens, tantaefe- tur, p.jStquain Nola Roinaiu profecta jam fuerat. In
iniiiie laudes iiiuitiea sua eluquentia describit. Sed1 prion lit seruio de Ritfini discessu, quem Paulinus
verba Pauliui, quae Melauix advenliiin ob oculos s Melanix comifemvocat. Quare haec non prior, sed
pOiiunt, hoc idco praetercunda non sunt: Reliquaejuss posterior ordine et tempore, illa non poslerior, sed
(Melauia:)negoiiaac temporatrandiibo, el Itoc ipsum,, prior censenda est.
quo REMEANS NAVIGAVIT, uf cursuin ipsius mmuler, , IH. Ctrique epistolae, ad Severum daiae, subttecti
trunsfrelubo, quo citius sermonemmeum , in ejus AD- dehetepisi. ,\L1II.alias XXXV. ad Uesiderium pres-
VENTUexponendo delermiuan : in quo magnm Deii byteruin, ad queui Pauiiuus scrihil, Vicfor«m,ab se
jraiim sptclalor jiti. Neapolim urbem, brevi spatio ai cum episi. XXVIH.a ia» IX. ex priescripto Severi iu
Noluna, tjuadeyimus, cicitale, distinclam (sive distan- (iall.as antea reniissum , ut ad vindemiwdies occur-
triii) advecia est, ubi filiorumnepolumqtteoccttrsuex- reret, deinde ob suhitos leruin ouices iiei tim Nolam
 III RUEINI PRESRYTERI 112
reversum , cuni hiems nnvigationem, et ilinera mclus Aa Paulino disseniit, neque ullis Criticorum casliga-
clauderent : quibus(Victor) impeditus atqite REVOCA- tionibns indiget, e quormn niiinero est Pagius A. L>.
TCSneccssitati prwstilil I.ONT.AM dilationem, qui pro- 597. ;>.5. et eliam llaronius anno eodem §. 2. Ad
crasimulionein, roqatns, ncgaveral caritati, Qiiiitiine h:ec 1'a'lailius, in scrie temporuni minus , quam re-
inensium spacio ab Junio ad NovembrcmA. 1). 397. rum, dispotieinla, accuratus, annis 27. quos a Me-
naviqalionemet ilinera melus clausit, ob apparatum lania sinml et RufiiioHierosolymaes;c, ut dki, trans-
belli Gildonici, in Africam iransmiitendnm, ut tiotat aclos enunier.it, etiam lotossex illos immiscel, qtios
Jacohus Golhofredus in Cbronologia Codicis Tbeo- Rnfiinis, aiiiitmique dimidium, quem Melama, in
dosiani pag. 157. Anlumnali et liiberno receptni Vi- yEgypti mora impenderunt. NecPalladius a Palladio
cloris, acce>sit longa a>grotatio, el valetiidinis reli- disseniit, diiui in uno eodemqiie cnp. CXVIII. post-
ciendao necessilas, qu;e illuni eliam anno insequcnli quani dixisset, Melaniam XXVII aiinos hospitns
398. Nobcdotiiiueruiit usiiie ad mensein Junii, quo Hierosolymis exccpisse , deinde ait, illam iriginia
Pauiuius iina rem ipso liomam pel it, de more cclc- septemannos ihitlem hoc pio inuuere perfi/ncl.iui.
bralurus festimi /VpostolorumPelri el Paulli : eoque. Elenim priori loco lempus peregrinationisab A. D.
celebralo, Vtcfor discessii, ut illum (Scverus) si non 571. ad A. D. 59:>. res|iexit, iu altero superaddidit
eodem ANNOqito speruveral, saltem eodem tempore moramet doir.iciliuma sccunda peregrinatione, sive
fvindemiae) qno jusserat, occitrsitmreciperet, inipiit ab A. D. 410. quo ex Italia Hierosolymainreineavit,
Panlinus. Per bas moras Vicloris, quas in A. D. 397. ad A. D. 420. quo ibidcni, ut binc videtniis, vivere
el 31)8.cecidis-e evidenscst, Paulinus plures ad Se- desiit. Tillemontiiis , vir alias in explanandis anti-
verum scripsit epislolas IHVERSO lempore, prout im- n qua: historia: difficuliaiibus maxime slrenuus, quum
petitsfeslinalionititthabebal,sicul ipsorainvaria ledione liieronynii, 1'auliniet Palladii notlos circa Melaniae
monstriibititr.Sic i|le atl Desiderium.Ex his cpi.->lolis itiini, reditum, moramque exstricare non posset,
duaejam meinorataesiipersunt, a Victore una ciim nulli convemens, et sibi miniine constans, niultis ./>.
aliis et hac ferfia, iu Gatlias perlata:. Sed huic irrfia! se aniba»ibus involvit in nolis :nl ejns vitaui loiiio X.
Jo. tiaplista Brunus, qui nnvam operuni Paulini edi- pag. 821. quae hic repetere non vaeat, nec praestal,
tionein accuravil Parisiis A. I). 1085. vim fecit, tra- qiiitni ex hacienus dictis ejus chronologicae hac in
xitque inviiamad A. D. 400. qnuni laineii prodicrit rc divinaliones evanescani, qiia;qiienegociuui faces-
A. D. 3"8. Chillletiiis in Melamscchronologia dispo- sere videhanlur, planissiina liant.
iiciula , iiniiis aiini melaehronismo peccans , ilalain V. Iliec quae bactenus dicta sunt, ftisius persequi
exisliinavit A. D. 399. in sut>Paulino illuslrato Parie oporiuitad lirmandum, Rulini etMelaniaereditiun nee
II. cap. XIX. etenim cap. XI. reliipias duas jam lau- citius, necserius contingere potui-se, qiiamA. D.397.
datas epislolas copulavit cuni A. D. 598. quo Mela- quo llliiin magnus bistiriaeecclesiasiicaemagisier Ra-
ni;e Nolam adveiitum rcduxit, quia non ineunle A. I). roniusouiiiiuniopiimeconsigiiavit. Veruiiihaeceadein,
572. sed insequenti ex Lrbe in ./Egypiuni irausve- ab dnclissiniis viris minime idoneo lempori consi-
ctam puiavit. Ilinc seniel admisso errore cbronolo- gnata, in eaussa fiierunt, cur et mtilta alia id genus
gico, sa:pius imposlerum labi neeesse liiit. Itaque peccarint, quae hic raplnn ad exauien vocabo, ne
ordo earuudem epistolarum nostra senlentia sic est queinpiam fallaut, si lorte, boc loco non improbata,
digerendus. silenlio prteterirentur. Paiilimis in line epist.
1. Epislola XXIX. alias X. ad Severum, dala cst XXXIX. alias X. ait, Vitam Sancti Mariini, olim ab
ipso vt-rcA. D. 5!)7, pisiquam Victor Nolam advene- 'G Severo conscriptam, se Melaniae, liinc hospili suae,
rat, et Melitniaillinc Roinani profecia fuerat. recitavisse, queniadnioduin prius eam recitaverat
2. Episl. XXVIII alias IX. ad Seveium, data cst De/ieiYibi/t episcopo ulque doclissimoNicetw, qui ex
iti fine wstiilk ejusdein anni 397, Vicloread profe- Dacia Romanis admirandus AUVENERAT, nimirum
ctionem paralo. anteqtiaui Melania advcnisset: quae, si advcnit ipso
3. Epist. XLIII. alias XXXV. ad Dcsiderium,data vere anni 59/. utit|ue Nicetas hieine praeccdenti
est A. D. 599. post (estttmApostolorum, Victore iu advenisse dicendus erit. Quare omnino fallitur Pa-
Gallias prot cturo. gius, qui A. I). 597. § 0. Nicetam post Melaniam
Eigo Tillcmoutius, ct ab eo iu nova edilionc Pau- advenissc conleudit, itlesl insequenli A. D. 598.
liui adjulus Jo. Raplista Brunus, duas prioresepislo- Erroieni priebuit vulgala chronolaxis epistolaruin
las A. D. 402. ac lertiam A. D. 40(1.scriptas inuiie- Saiicti Pauliui, in quarum XXVIII. apas IX. quuin
rito censiierunt. De piioribus quidem si id verum Pagitis niillani de Niccla nientioiicm f.iclam videret,
lorel, Melaniain Oiiente navigasset i\. D. 577. post hoc sibi stiflicere putavit, ut scriplam exislimaret
jani exslinctam persecutionem Arianorum : quod priusquam idem episeopus ex Dacia Nolam venisset,
starenullo modo polesl; iiam Paulinus, qiiiMelaniam nimirum aufe, non vero posf e[)istolatn XXIX. alias
TOSTQUINOUE I.USTUAatl se reversam aflirmat, ean- X. Rursimi idem Paulinus in laudala epist. XXVIII,
dem temporeillo Valentis,quando EcciesiamDei vivi, § 0. testatur, se quoianniscanere solitum Nalale cu-
(nror Arianontm, liege ipsoimpielulissaieltite, persc- nien Sancto Felici, Nolano [iresbytero, in cjus die
(litebatur, fugatis et appreheusis Catbolicis, pra:sto festo 14. Jamiarii: quae quidem carmina edi ccepla
fuisse testiiiur in laudala epistola XXIX. •§.2. cui I) A. D. 395. qtiindenus nuiuerus clausii. Horum Ntta-
oninino similiier loquitur Palladius cap. CXVII. liuin quinclo Nicet.is primum interfuit A. D. 397. et
llanc procellam A. I). 572. et 575. saeviisse,extra posiniodiininono : quod prodiit A. D. 401. auclore
oinnem conlroversiam est, utpridem uhernme osten- RaronioA. I). 597. § 15. In hoc eniui Nalali ix. quod
dinius. esl Poema xxiv. sic Paulinus Nicetam, tunc Nolae
IV. Palladius cap. CXVHl. quinque tustra ad ti- prxsentem, alloquitur v. 550.
ginti scptem annos dilatat. Sed ex Melaniw itus et Dic quaeso,nEDisn?
redilus epocha, Ilieronymi et Paittini gravissimis Teque ipsumteneo, Nicela, m quo hactenusaeger
testimoniis sufliilia , ceruim est, cxsurgere annos Noetesat(|uedies, aniniotabeule, pependi?
"
l tantum XXV. umunquc ct alterum illiiui inen eui Venistitaudem,QUAKTO mihiREDDITUS auno?
priinae navigalioni iinpensuai ingruente ji.m hieme Haec inerito persuaserunt Annalium parenli, Nice-
sub linein A. D. 571. qiieui euntlcm iiienseui, UJJUJJI tam et quinclo et HOJIO Natali Sancti Felicis, primnni
el alterum, Paulinus, roliindo (/lum/uelustrorum nu- A. D. 597. et poslmodum qiiadnennio serius A. D.
mero usiis, neglexil, Palladius pro anno fofo accepil, 401. Nolaevisum. Sane quuui Paulinus verno lem-
tolo etiain A. D. 598. superaddiio, quo Melaniam, pore A. D. 597. Melanisesecum ve^santi recilaverit
ipse in yEgypiodegens, Houiam advenisse intellexe- Yiiam Sancti Marlini : quam Nicetw Episcopo ante
rat. Sic Palladius necessario explicatus, nequaquam recitaverat, planuiiilit, Nicetamhieine ejusdem anni
« Confer Vit. S. Hieron. cap. XXIX.
 VITA. LIB. I. CAP. V. iii
11-
597. die 14. Januarii primuni Nolaefuisse. Sed Pa- ,A (er exacla, preserlim vero ad Ambrosianum, et Fri-
gius A. D. 597. § 7. cx Chiffletio Parte II. cap. IX. singensem, saeculiX. aevum referenlem, quo Pauli-
bas Paulini Natalium epochas turbat, utque Natale niani Natalesl2. conlinenttir. Iluncmemorat R. P. D.
I. ab A. D. 395. avulsum, insequenti anno deligat, Bernardus Pezius in Disseriatione Isagogica ad
Natale 15. cx A. D. 405. ad A. D. 406. transferre tomuni I. Thesauri anedociorum pa.g. 27.
conaiur, proptereaquod in eodem Natali 15. memo- VI. Ad Rufinum, quem Raronius vncat t/trftDirfuum
retnr excidium Radagaisi Regis Golhoruiii , quod Melaniw comitem, redcamus. Rosweydus in Hisloria
quum evenerit A. D. 405. iden sequenti A. D. 400. eremitica pag. 144. § 27. Raronio adversandi potis-
carmen illud a Paulino condilum puiat, Irahiique simam rationem desmnit ex silenlio Paulini iu episl.
Natale I. ex A. D. 593. ad A. D. 394. ita m, Chiffie- XXIX. alias X. ad Severum, ubi de Meiania copiose
tio et Pagio auctoribus Nicetas non A. D. 597. sed loquutns, liufinum omnino silel. Verum si huic
398. NolaeNalali v. primum interfuerit. Verum hanc argumento ulltiin poudus inesset, sequeretnr, cele-
sentcnliam ab alio etiam iccociani amplecti non berrimam leiuinaiii, so/amad Paulinum ivisse, quam
possunius : quuni enim A. D. 4(i5. Gothis llaliam lamcn nmplissimocomilatu sociatatn Paulinus exce-
vastniiibus, ipsique Roinanae urbi incuhantibus, pit; qui in unius Melanim laudes effusus, ceteros
Paulino, alias sui gregis curae inteniissimo, baud- nominaiiin recensere neglexit. Cum bis Rufinum
quaquam vacavertt coiisueta die xiv. Januarii hoc exstitisse, audirc jure negari non potest. Ilerum praestat
suuui pacis et quietis opus peragere; postmoduin Paulinuin § 13. Tugurium vero nosirum,quod
illutl peregit transacla hieme, et vere appeiente a terra suspensum cwiutculo, und porticu cellutis
eiustlem anni 405. adeoqne Italia ab irruptione n hospitalibusinterposita, longittstenditur, quasi dilata-
Goihorum jain liberata. Si bene auguror, disertiui tum gratia Domini,non sotumSANCTIS, qui itlam (Me-
boc exponit Paulinns initio Natalis 13. quod una cum laniam) PLURIMI coiniiabanlur, scd eliam divitum
II, et 12. ex Ambrosianiscodicibus protliit. Etenim illorumcatervis, non incapacesangustiasprmbuit. Inter
Sanclus vates boc uiodo Natalis xm. inilium auspi- hos saucfos, idest laudabilis vilae homines, unus,
caiur pag. 72. idemque praecipuuseral Rulinus, quem in praecedenti
epistola, liuic jam adductae, ut ostendimus, postpo-
Candidapax, VERNI grata vice temporisannum nenda, niemoraium videmus; ihi enim Paulinus Sul-
POSTiiiEMESACTAS,tranquillolumineducit, picio, velerum Annales ah se postulanti, qnibus
Signalumquepio SanciiKelicis honore niniiriim in sacra historia texenda uteretur, hoc
SECURISaperit populis.Gaudereserenis
MentibusABSTFRSA diri caligineBELLI pacto respondel : IVuiieoperis tui curam gerens, quo
SuadetovansVelix, quia paciset ipsepatronus, te pro ulililale ftdei nostrm inspiciendisct conferendis
Cumpatribus, Pauloalque Petro etcum Iratribusalmis prmleritorumtemporum rationibus occupatumjudica-
Martyribus,RegeniTtegumexotavit, ainico sli, quod de ine non Itabui, de Fralris unanimi opu-
Nnniine, Romani produceretemporaHegni, lenliore thesanro petivi, et ipsam adnolationem,quam
InstantesqueGF.TASipsisjain faucibusUrbis commoniltjriivice miseras, literis meis indilom direxi
PELLERE. ad Rufinum presbylerum, Sanelie Melanim spirituali
Caussa lalet, cur is, qui haec in lucem protulit, id via COMITKM, uere SANCTUM ef pie doclum; et ob hoc
sihi licere putaverii, ut contra fideui codicis in intimti mihi nffecitoneconjunclum. Si ille has, qum
primum versum tertiani voculam Imtnm de suo in- merito te permovent,de annorum sive reynornm, non
trudtret, primigenia explosa, quam ego verni fuisse (Q conyruenlecatculo hianlis historim caussas non edide-
scio, quamque alias luculenter confirmant verba illa rit, qui et sclwtasiiciset salularibu.sliteris (swcularibus
in secundo versu : Posf hiemesactas. Eadem prinii- emendiit Raluzius in notis ad praelationem Salviani)
genia vocula verni, in qua una rei cardo versatur, Grwce el Latinedives est, vereor ne apttd atiitm in
satis clare in codice Ambrosiano repr.Tsentaliir. Sed his regionibus frustra rcquiramus. Quod si prwsum-
hoc atqne alia id geuus quam plurima veterem codi- ptioni de se mew satisfeceril, prima occasione,si Do-
cem cum nova editione conferenti facile palebunt. minus faverit, transmiltam uiiiiuimilatitum, utcttmque
Porro verni grata vice temporis, post hiemes aclas mihi super liac ralione rescripseril. Ilucusque Pauli-
exprimit illud Horatii lihro L Carminum, Ode iv. nus, qui tle boniinc peregrino, nec sibi alias viso,
solvilur acris hiems grata vice veris. Ila;c osiemiunt, tam singularia prodere iion poterat. Sed quia Ruli-
Paulinuiii hoc suum natale carmen xut. non inense nus, Sanctw Meluniw spiritali via COMES, nempe cuin
Januarii, ut alins consueverat, sed mox subsequenti ea redux e sacro ilinere llierosolyinitaiio, prideni
rerno temporececinisse, statini post deletum Gutlto- Nolaefuerat;ideo Pauiinus pietatem etdocirinam ejtis
rum excrcitum; cujus clades hiemi ejusdem anni coram miratus, Severuin nunc prinium de lanti viri
405. proplerea copulatur. Nec sane ullo unquam laudibtts edocel. De Melaniahaudquaquam hoc prac-
anno Paulinus die II. Januarii, ideoque media hieme, stal, qnia in anleriori epistola, qu:e ob librariorum
dixissetposf Itiemesacias. Sed nequeulla 1'uitcaussa, inscitiam niiiic est posterior, id fusc praeslilerat.
cur Paulinus ad insequentem A. D. 400. hoc snum Idem Patiliuus in ei>islolaXL. alias XXVI. § 0. Ru-
Natale 15. transferre debuissel, ipsumque aniiuin iinum ah se coram de rebtis ^Egypiiisconsultum, nou
405. ab Anniversario carmine vacnum dimittere, " obscure his verbis signilicat, tiiuijtis Psabni' GI. ver-
licct consueta die 15. Januarii illud canere nequa- B siiin 8. explanat. Accepia quodam Sancto, doctissimo
qiiam potuerit. Paulinus certe initium hujus Naialis viro, el carissimo mihi, qui non sotuin legendo, scd
auspicalur ab Epinicio oh Gothos, anle initium Ve- etiam peregrinando mtilla cognovil, Pelticanum avem
ris lioc eodem A. D. 405. prostratos; ideoque apud essein /Etjypto, vel ittisjuxta partibus usitatnm, proxi-
Dungalum,qui Paulini Natales 15. enumerat in Re- tuis Nilo flumini deserlis oberrare, serpenlibus vesci,
sponsis ad ClaiitliumTaurinensem in BibliothecaPP. in quos dimicando prwvtttneril.Ergo pugntxlut vincat,
Lugdunensi tomo XIV. pag. 218. his plane verbis et victa morilur. Victrix vero et evadil mortem, el ac-
inscribitur : De Gothorum exercitus cum suo Reye, quirit alimoniam. Quod aiitem nycticorax scriptum
interitu. Ex his patere arbitror, piissimuni valem est, nycticoram esse verius asserebat, idque probabiti
staiim a Gothis devictis transacto die 13. Januarii ratione videbatur oslendere,quum itlain avemhoc loco
Natale siiiun 13. ipso vere anni 405. cecinisse. Quum posilam diceret, quamappellamusnocluam,quia secreto
ergo Natale v. lixum inaneat A. D. 397. Natale 9. noctibuscantus exerceat el volatus, et obscuritaletene-
A. D. 401. hocque Natale 13. A. D. 405. hinc patet brarum, qna fere cuncta caliyant aniinalia, lumineiur.
Nicetm, Rufiniet MelanimNolam advenluin ex A. D. Rulinum porro, flagitanie Paulino, etiam Renedictio-
597. nullo conalu divelli posse. Cetera optandum, nes Patriarcharum exposuisse; itcrumque in Palaes-
Paulini opera omnia per virura induslrium et accu- titiain rediturum, Nolam a Pauliuo invitatum, postei
ratum rursus editum iri, ad veteres codices diligen- dicemusi
115 RUFINl PRESRVTIRI

LIBER SECUJYDUS.

DE SCRIPTIS A HUFINO KOMJE EDITIS

CAPUT I. Aetiam Vicaria absolute dicebalur, ex Sirmondo ibi-

dem in notis. Praefecti praetorioItaliaefres Vicarii fue-
1. Mucarius doctrinam Origeniscontra fatum sibi a liit- runi. I.Roni:e,ll.
fmo rogal exponi. II. Macarii profettio et sladia. III. Picenuin, Valeria, Iialiae,III. Africae,Pritnitlisposiiioni
Pineti cmn>bium ubinam steteril, in qito Rtifinus suberant, ex Cod. Theodosiano Campania, Rrutii, et Avellinatcs
lih. ix. lii. xxx. qui-
Urscjo Abbali Regnlam Rasilii Magni lalinitate do- bus e(|uor!im nsns lib. V. et I. LXVIll. lib. XI!. lit. I.
navii. IV. Varia de.luic Regula proferunlur. V. IA- de DiTurionibii'-,ubi cnnsule Golhofiedum. Adi, si
bruu primum Aptdogetici S. Pampliili pro Oriyeir luhct, Rloiidelluitide Primatu pig. 917, et Norisiiim
liitfiniis Macario nuticuptil.VI. Ejusdem Apologelici in Dis-ert. de Synotbi V. cip. X. Hac prinia Roma;
examen.VII. Rufini Dis erlalio pro Oriyenc. Vicaria funcius fuejat Macariw;: unde babemus, cur
Eo landem aeeedimus, unde Rufino sumnia uivi- Paiilin s Seciindiniani naviin ab eo deprei aretur. Vir
ilia conflata, qnae illi ;s nomen apud posleros, de re fide, eritditiune, nobililiite,el vila clants dicitur a Ru-
ipsa paruni solliciios, magnopere labefactarc visa lino iib. I. Invccl. qtii. eo, uii diximiis, cliam alque
est. Romam cum Melania nondiim advenerat, qiiuni etam roitanle, Sancti Painphili et Origenis Opuscula
Macariut t|uidani, vir primariits, monachus cerle, ut in laiintim .serinonem converiil, eidem Macario tii
poslea probabo, conlra mathenialicos seu Fati ad- I lici prologo inscrifita, ubi tirui» desideriorum, el fi-
serlores, scripturus, et in qnibusdam, lanqiiam detissimumI/RATKKM appcllat : quo vocahnio ejusdeii]
arduis, haesilans, navim in somu s adspexit, emiws seciim |irofessi'<nisnempe monachum,tunc fuis'e de-
per n>are advenlanlem, quae porlum oceupans, no- • signai. Certe idipsum prodit his verbis Gennadies in
dos iiiflicultatum absolveret. Quiii plura ? Vix ilum Catalogo ca . xxviu. Macarius inonachiis scripsil in
Rufinns adparuit, Macarins ab eo percontitur, quid " urie Itoma adrersus Mathemaiicoslibritm : in guo la-
de argumento, quod inanu versabat, sentiret Orige- bore, orientaliumqumsivitsolatia scriptururum, iiempe
nes; hnjiisque docirinani sibi oral exponi. Quum li- Origenis et Pamphili. Iluc alluserat S. Hierony ; us
bori se suhducere Rufinus, et qualam ex parte lale in ApologeticoII. eontra Rulinum: Ergo nisi ti Orienle
aliquid operis ab Sanclo Panijvhilo mariyre i t Apo- venisses,eritdiissiintis vir hwrerei adhuc vtler Malhe-
loitetico suo conscripluni subjungerel, liiinc eundem maiicos, et liominesCliristiani quid contra fatitm dis e-
Macarius sibi in latinunt sernionein verli, semel rerent, iynorarenl. Paullo infeiius naviiu, quae Rufi-
ileriiinqiie flagitavit.Quitmvisaiilem id : e prtcstiliitiim niim advexeral, in snninis a Macario visam, irridens :
abnueret Ruliuus, proplereaqund «rf latinum senno- Tua navis, inquil, Romanmitrbi,revelaiione, promissa,
iiem tricennali jum penc incuria torpuisset, haudiiua- aliud pollicetur, et aliud efftcit. Mailiemaiicorumve-
qnam lamen qnio Macaiio auscullarei, facere poluil. ner.u solvorequwsliones,el solvil fidemClaislinnorum.
Quare de Sancli Pamphiii Apotogcticopro Origene, Rursus epM. XCVI. alias XVI. (A!u»cC.VAV//.) ad
mox de libris Periarclion in lalinuni seiinoneni trans- Principiain, carpensRulinuinetMatariuin, liccl iilrius-
ferendis cogitavii, inler.jeeia propria disscrtatiuncula que su|t|ires-o linuiiue: Tunc librorumxipiu.p/f,>-iinfu-
dc adulleratione librorum Origenis, ut ab eo, (|iiem mU inlerpretatio; lunc discipuluso)f.i.o;,ctlerenominis
male audire didicirat, invidiam amoliretiir. Ila:cbre- sui, si iti (a/e/)imagislrum non iiupegis-el, lunc noslro-
viler pra fari visuni esl, antcquain dislinciius el la- rum 5(5«ZTCXWV ctmlradictio,et 1'harisaor m lurbaia est
lins singula percnrrainus. Eadein hairat Ritfinus schola.Sub nouiinc oA(3iof,quodbeatumsignilicat, Mtt-
Invecliva I. uti vnlgn inscribitur, verius inscrihenda carius bitet, qui Graeceidem sonat, el Sanctis ailnu-
Apoloyia, ad Aproiiianum conlra episl. XLI. alias G t: eratur aptid Rollaudum loui. I. Jauuani pag. 90.
LXV. (Nunc LXXXIV ) S. Hieronynii ad Pamiua- Nomine vero M»lheinaticorumeo lempore tion .4sir.o-
chium et Oceanum. nomi, sed llaruspices, Genethliaei, el quos nunc As-
II. Admonetnie bic locus, priusquam ulierius pro- trologosjudiciarios dicimus, accipiebanliir, qui [tassiin
cedo, ut laplini agam dt; hoc Macario, qtiandoqui- apud Ghrislianos iiessime au liebaui, quotl o , nia a
dem omni a:vo meinorandae conlroversiae origiiteni Falo el Stelbs derivantes, divinam providenti.iin el
prarbuit. Rosweydns in notis ad S Pauliniiin reete liberuin hominis aihilrium peniltis elevarenl. Iloruiu
nionuit, alium ab eo nnn vitleri, ad quem Nnlaniis fallaces divinaiioncs el impia deliranienla, i|uibus et
aotisies scripsiiepislolauiXLIX.alias XXVI. ubiiliuin ipse aliquaiido liierat addietus, rcjicit S. Auguslinus
enixe sollicitat, ut auxilioesse velit S<cundininiio,nau- in Coufessionibnslib. VII. c.tp. VLieosdeiiiqucexplo-
fragam navim cum inercibus ex Sardinia advcctis, a ditlib. V.deCiv. IVi cap. I. <l 11.Ad ha c cap. XLV.
procuratore Posthumiani Senaloris reposlulanti, qui de diversis qtiatstionibus, cos eleganter his verbis
eum in Kriiiiuriim lillore occupaverat : quique j tli- pin^il : iVu»cos appellarunt Mallieinalicosvaeres, gui
cem proviiicialcm declinaluriis, Romam aufugerat. nunc appelluntur, sed illos qui lemporum ntimerosmolu
Palam est, hune eitmileni esse Macarium, queni Pal- cmliac sideium pervestigarunl. Adcersuseosuulem, qui
ladnis in Hisioria Lausiaea cap. cxxiu. inter eos re- ntinc tippellanlttr Malhematici,votenles aclns noslros
ccnset, qui Piniiinum Melaniaejunioris '<< arilnni, in corporibus cwleslibus subderc, et tios vendere slellis,
Campaniaeet Siciliae agris agenieni, sacrac exercila- ipsumque pr<tium, quo vendiinur, a nobis acapcrc-,
lioiiiscaussaconvenicbatit. Similiter etitim, inquitPal- n.ltil bnvius et vcrius dici polesl, quam eosnon respon-
ladius, qttidam, noinine Macarius ex Vicaria. In codice r. dtre nisi uceeptis constellationibus.llis coasmia hahci
Graecolegiiur anb fiiy.ot.pic/.;
nempe Exvicarius, scu vi- lib. II. dc Dtictrina ChriKlianacap. XXI. In libro au-
caria praefectura defunctus. Hanc pbrasin aliis exem- lein IX. Cotl. Theodos. inleger lilulus XVI. esl con-
plis illuslrat Rosweydus in Ononiastieo pag. 1059. tri inaleficoset inatliematicos. In isiiusmodi ergo ln
unde apparct lapsus Abrahami Orlelii in Thesauro mines fali adseitores scribenti Macario suppetias lu
gcographico.ubi Palladii Vtcartam, locuni quempiam lit Ruiinus tabore orienialium scripturarttm, ut ail
esse exislimavit, quuin sit nomen oflicii. Ortelii lap- Gennailiiis, nempe lalina inlerpreiaiione Apologiae
suiii correxil Dollandus pag 90. tom. I. Januarii. A Sancti Paniphili pro Oi igene, et liujus opere dePrin-
Sidoaio lib, 1. episl. III. Vicarianus«pex.ab aliis Vi- cipiis.
cariunus hon«r : ct Vicariana digmlas passim ; aut III. Celebre eral eo tempoiein agro Roinano mo
 117 VITA. LIB. II. CAP. I. 118
nasterium Pineti, in qund Macarius,aliique monasti-- A perisse mihi videorin ActisS. CaesariiTerracinensis
cae vitaeprofessores, ipseqne etiam Rufinus, Deova- in Sanctuario Bonini Mombritii tom. 1. litera C, ibi
caturi, secederant. Rufinumcerte,vhrdum ab Oriente e enim circa finemhaeclegunlurde Sanctis martyribus
reversum, illud coenobiumintrasse, colligimusex ejuss Felice et Eusebio : quorun.corpora, diejam prmclaro,
praefationead Regulam Sancti Basiiii, de qua postea. i. jaclavit mare ad litlus juxta PINETA. Hinc satis patere
Sed viri docti dispulattt, ubinatn genliuni steterit isle
e arbitror, monasleriuui Pineti sletisse in agro Terra-
Pinefi locus.Norisiusin HistoriaPelagianalib. I.cap.i. cinensi juxta mare; aique buc Macariiinonachi som-
H. in fine,locumRomaesuburbanumappellat, eundem- i- nium iespexisse, cui conlra faium scribenti, per topo-
(iueexlra portam Angelicamprimoab urbe lapide ste- y retn navis qumdctmoslensa est eminus udventare per
lisseopinatur. Post Tillemontiumtom. XII. pag. 510. petayus,quwquumporlum (uissetingretsa, nodossum
et tom. XIV. pag. 127. alio abiit Johaunes Mabillo- hmsilutionisabsolveret,tesle RufinoApologiaelib. I.
nitisin lib.1.AnnaliumOrdinisSanctiBenedicti§. 15. i. pag. 300. quippe quaein littorale monasteriumPi-
Pinetum enim aliis in Sicilia, aliis prope Rhegium t nefi, Macario monacho, tunc ibi degenti, adpellere
Julii statuentibus, ipse locat in opido Classensipropee visa est. In hoccenionasterioconstitutus Rulinus, uli
Ravennam,ratusidemac ccenobiumSanctorumJohan- jam dixi, Basilii Magui Regulam latinilate donavit,
nis et Stephani, quod Sanctus Gregorius memoratini obsequuturus Ursejo Ahhati, ab se percontanli quae-
libro VH.epist. XVIII. Hi omnes Pineti monaslerium i nam in Oriente Senjoium Dei haberetur observatio,
in ora marilima agri Romani quaerere neglexerunt,, qumanimivirlus, quw insliluta servarenlurin monatte-
ulii illud disertis verbis ponit Riilinus,dum se adven- riis. Eo libentius paruit Rulinu Ursejo pollicenti,
tanlemde partibus Orientis,et desideranlcmjam fra-- n quod per universa occiduu:partis monasteriasi hoec
trum consnelaconsortia, in illud ingressum affirroal. Sancti et spiritualit viri (Basilii)sancta et spiritualia
Itiifinnmergo Hierosolymareducem, necilumRomam l innotescerentinstiluta, omnis tlte ServorumDei pro-
ingressum, fratrum (id est mouachoruin) consueta j fectus,qui ex hujnsmodiinslilutionibusnasceretur,ei-
consoriia in monasterio Pineti primum exhilaiarunt. dem quoqueRufinoexeorumvel meritis,vetorationibut
Ejns posieasitnm graphice delineavii in epistolajami aliquid gratiw, vel mercedisafferret. Sic Rufinus in
lattdata ad Ursejum, loci Abbatem, qui in pervelustoi episiola ad Ursejum, quem rogat in fine, ut una cum
codice Sanctie Crucis in HierusalemUrsaaus appel- caeteris,qui Regulamlegerit, illiussit memor,a/ii*.3ue
lalur: Superposilumangustoarenositramilisdorso,hine; monasleriis exemplaria piwbeat, ut secunduminstar
atqne hinc passivimaris ur.ducircumluit.Rara lantum- Cappadocimomnia tnonasteria eisdemet non diversis
tnodolatenteslocoseminusarguit Pinut, ex qua et Pi- instilulisvel observalionibusvivant.
neticlaritmnomenswculodedit. Si Pinetummaris undai IV. Promissa Ursacii sive Urseji, ac vota Rufini
circumluebat,ergo mari incumbebat,elprocul ab lirbe: inania noncec tleruiil, ad banc eniui Rasiliiregulara,
aherat. Iloc neque Ptnefo extra portam Angelieam, latini juris factam, llali et reliqni Occidentalesvitam
neque Classensiopido congruit. Si rarapinus lateniess et mores suos couiposuerunl, nolante Mabillonioin
locos arguebat, ergo juxla Pineta Ravennaeesse noni Annalihiislih. I. §. xiu. liufinus triennio serius in
I otnii, ubi noii rara, sed (requenseminet pinus. Dcni- llisl. lib. xi. iap. ix. hoc praeclarumindustric suae
que qtiitl tnuliL opns? Inter Canipaniam et Rnmami monuinentiimsic memoravit: transfulimusin laiinum
Pinetitm Metisse colligitur ex epist. XLVII. olinii Bnsiiiiprmtereainstilutumonachorum,oplantes,sipo-
XLVIII. Pontii Paulini, qui A. D. 598. Cerealem,, lerimus, et Dei favuradjuverit, eorum (utritisque Ba-
Nol>.Roiiiamad SanctuinPetruni redeuntem, licet in- C { silii) plwa transferre. Istlwc Regula, oniniuin,.quas
certns, an Rulinum essel visurus, lamen Rufinoinnc Occidentales imitari studuerunt, celeberrima, nos
in 1'iwto degenli illum commendat: Efst, inquit, itt- monet, III quaedamminus obvia de ea proferamus,
cerlummihi fecit (Cerealis)quodADTE perreclurusfo- quae in Rulini interpretis laudem maximam cedunt.
rct. Ruliniisergo extra Urhem inter Nolamet Romam Magnus Rasilius monastictiminstitutum in Orienle
ttinc inorabatur, ut propterea eum invisere cupienti, viniis regulisGiaeceeditis illiistr.ivit,et ad perfectio-
a via Romana nonnihil esset deelinandiim.Paulinus ris disciplinaenorinamexcoluit. Has accuraterecenset
atldii, se, epislolam Rulino reddendam, Cereali de- Renedictus llaeftenus in Disquisitionibusmonaslicis
disse: tfaouechurlulwdamnum siTEFORTE NON VIDISSET,lib. I. Tr.ct. IV. Disquis.xi. Quaenulla suspicione la-
quamofficii,sicul credimus,sl te viserel, prwoptanles borant, Jiaec suiu.
capessere,commisimusepistolamistam non casui, sed 1. Regitlwfitsiusdisputatw.
fidei. Credimusenimin Dominodirigendamad te viam 2. Regulmbreciores.
sermonisac filii nostri. Quare Paulinus duh;us haere- o. Constitutionesmonasticm.
bat, iiiim Cerealis Romam vcniens, ad Ruliuum in 4. Regulain latinumsermonemconversa.
ipso iiinere diverteret, an potius epislolam snam ad Hauc postremaiii in tres ducentas.|ue interrogationes
illiimexlra iteresset missurus. AtquiCerealisad Ru- tlivisam,//u/i)iHsnoster exBasiliifusioribuset brevio-
linum non tulit, setl praemisil epistolam, ut ipseniet rjlius reguliscoiitexuit,quemadmodtimobotulos ponit
Rulinus te^tatur in ea, t|iia librum 11.de Renedictio- llugo ueiinrdus in notis ad Concordiam Regularuma
nibus Patriarcharum ad Paulinuui direxit, ttbi et lo- Sancto HenedictoAnianensiAbbale initio saeculiIX.
ciun noniinat, iu qtio luiic morabalur, Pinetum, scili- ,P confeciam,ubi pag. 56. in IranslalionemRufinianam
cet. Malohoe verbisRulini explicare: cummunemqui- ulramque Rasilii regulam, fusius el,brevius dispuia-
dem filium CereatemNONDCM videram.Sed is conscius lam migrasse observavit. Eam veiuslissimuscotlex
quid niiliidoloris infligeret,si reddere morarelurlite- MS. RibliothecaeSancii Geruiani a Pratis in ducentas
ras tuas, i R.<EMISIT eas ad me. In line sic ait : quia au- inteirogiitiones,tolidemqueresponsiouesiisdem sub-
lem Quadragesimwdiebus, in monaslcrioPINETIposi- jectas, divisam complectitur. Sed in editione Holsle-
lits, hwc rescripsi ad le, etiam fratribus, qui adermil, iiiana tres alia; interrogationes superadduutur. Vir
ineplias meascelare non poiui. Rursus in praefalionc doctus et pius Edmuqdus Martene, in Cntninentario
lib. III. Periarchon sic Macarium alloquitur lotil. I. atl RegulamSancti Renetlicti pag. S97. ccnsu.it,Ba-
Operum latinorum Origenis ediiionisI. Erasmi apud .siliuinipsum ex utraque Regula sua, brcviori el fu-
Frobeiiiumpag. 81fi. Superioresduos 1'eriarchonti- siori, tertiam conllasse,tpiani Rufinus latinam reddi-
beltos, te non sotum insttenie, verumetiam cogente, derit. Non alius tamen quam Rufinus ef conflavit, et
DIEBUS OUADBAGESIM.E interpreiatussum. Sed quoniam latinam reddidit. Ejus inlerpreiaiio ordinem regula-
iliis diebuseliamlu, religiosefrater Macnri,et VICIMUS ruiii, quem Basilianaepraeseferunt,neutiquamservat,
monebas,el amplius racabas, etiam ego amptiusope- saepeeniin Rufinusnon tam interpreiem, quani para-
nibar. Hos vero postecores duos lardius explicuimus, phrasien agii, multis etiam de suo intextis, ut censet
iltiinADNOSab exiemaet utlima parte Urbis rarior liaelienus lib. II. Tract. 1. Disquisit. IX. llinc factum
exnctoraccedis. lu eilitionibiisHierothei, Erasmi, et est, ul quotiescuinque Rasilianae regulae segmenta
Grynei, orbispro urbis perperam legilur. Pinetumre- recitantur in Anianeiisi Concordia, in qua Sancti
119 RUFINI PRESRVTERI 120
Benedicii Regula cum aliorum Patruin xxv. Regulis Aad j Ursejum accessit operibus Sancti Basilii pag.
commiliitur; toties Menardus eadem segmenla ad 537. Coloniaeapud Eucharium Cervicornum latine
utranqiie Rasilii Regulam, et ad interpretationem editis A. D. 1531. in folio, ex interpretationibus
Rufini sumina diligentia exegerit, unde liquido ap- Jo. Argyropili, Georgii Trapezuntii et Raphaelis
paret, dultitari non posse, quin Anianensis in sua Volaterrani. Accessitetiam Reguhe Sancti Renedi-
Concordia Ruftni interpretalione usus fuerit, quod cti, Commentario illuslratx per Johannem Cardina-
Menardus pratcipueprodit ad cap. III. § 5. pag. 115. lem a Turrecremata pag. 537. editionis Coloniensis
Renediclns Anianensis qno promptius ha>cRufini apud Geruinum CaleniumA. D. 1575. in folio. Pro-
interpretatio pateret, earn sno Codiei Regtilarum in- sper Stellartius iu libro, cui lilulus : Fundamina
seruit. Hunc Fabius Cltisius apud Ubios Apostolicae et regulmomniumordinum, edito Duaci per Bulthas-
Sedis Apocrisiarius,et postea smnmus Pontifex Ale- sarem BellerumA. D. 1626, in 4°. pag. 158. aliam
xander VII. jiissu viri, saeculorunimemoriaedignis- Basilii regulam attulit. Sed Lucas llolslenius in epi-
simi, Francisci Cardinalis Barberini senioris ex stola MS. ad Fabium Chisiuui die vi. Junii A. D.
membranis Coloniensibus descriptum A. I). 1043. 1045. exarata testatur, getnianain veramque Rufini
misil ad Lncam llolstenium, cujus landem cura pro- iiiterpreiationem prae ceteris eam se reperisse, quae
diit Roma: apud Vitalem Mascardum A. D. 1601 in laiidatur in Concordia lienedicti Anianensis, cujus
4°, et mox Parisiis apud LiidovicumUillaine A. D. Codici Regulartim seorsum inserilur. Hinc ad meni-
1005. in4°. Eandcm Regulam, a Rufinoin llaliavul- branas Colonienses,olim ex autographo Sancti Maxi-
gatam Stncti Uenedicli a:vo anionomasiice diclam mini Trevirensis descriplas, uhi Rufiniana Regula
liiisse RegulamSancti Basilii nolat Haeflenus, tuin j> primo loco legebalnr, adamussiin expressam Holste-
quod ejus suunna, leste liufino, in Oriente obser- ' nius vulgavit in tom. I. CodicisRegiilaruin : Sltituta
vareiur, iiim qunil, ipso interprete, non sine magno monachorumSuncti Basilii Episcopi Cmsariensisin-
omnitiiu plausu, OceidentaliEcclesia: primiim inno- scribilur in pervetnsto codice meinbraneo ISiblin-
misset, iu plerisque eiiam monasieriis usu deinde thecaeSanctaeCrucis in Hierusalem in folio pag.
iccepta, qneniaduieduiii illam siatim sua cura rece- 177. una cum prologo Saitcft Rufini presbyleri ad
ptum iri, Ursejus Rufino spoponderat. Viros san- Ursacium. Carolus Cointius in Aniialihus Ecclesia-
ctissimosliani: proeoculis habuisse conslat; non so- sticis Francorum tomovi. A. D. 821. § 38. agens
luin enim MagnusRencdictuseam perfamiliarem ha- de Holslenii Regularum codice, labitur, putans,
buit, discipiibsqtie snis commendavit cap. LXXlll. Cbisiuiii, nonnisi, postquamad pontilicatuiti atlscen-
sua; Regul.e, ubi plurima ex hac Rufiniana mutua- disset, apograpbiimsuum, olim Coloniaedescripiuut,
luni nos docet AniaucnsisConcordia ; Sed Gregorius ciun Holslenio conununicavisse. Illud enim jamdu-
Turonensi.sin Historia Francorum lih. x. cap. xxix. dum, scilicet A. D. 1045. communicaverat, ul nos
testatur cclebratam in Monasteriis a Sancto Aredio ex ipsis Hoisteuii epistolis hac de re ad Chisium
iustitutis. Eain lautlat Aiioiiymusin Vita Sincli l'.u- scriptis collegimus. Regulam Basiliauain a Rufino
gendi, qui llorttit initio stetuli VI. in Actis Sancto- explicatam, et in Galbis ante A. D. 651. quo S. Gis-
rum Ordinis Renedictini Sa:culo 1. pag. 570. ubi lenus Atlieniensis in Belgio sibi Sedem elegil, nsu
eliam pag. 255. alius auclor scribil, Sanctum Dro- receptam, illuc foriasse pertulit S. Maurus, Magni
cloveuin ad Basilianam Regulam a Reato Germano Benedicti discipulus, et S. Aredio aequalis,ut monet
iiiformaium. SaeculoVII. Sanctum Filibertmn hanc Coinlius in tom. III. A. D. 651. § 7. qui eiiam mox
ipsain lectionc assidua frequentasse, testis est auctor G I aecuratam et egregi.un profecto analysin ejusdem
ejus Vit;e in Steculo II. pag. 819. Ex ea Smaragdus Regulaeexhibet, unde nobis vir dociissimus per sin-
teslimonia profert in Cominentario ad RegulamSan- gula eundi laborem ademit. Haecde primo Opere,
cti Benedicli, eandeinque memorat Innocenliiis II. quod a Rufino, w lialiani reverso, scriptum com-
Summus Pontifex apud Gratianiim Caussa XVIII. periinus. Sed Macarius ad altas lucubratioiies de-
Qiiaest.II. cap. XXVI. Ad haecauctor pracfationis in nuo nos vocai. Apud Gratianum Inc Basilii Regula,
opera G. L. Sancti Rasilii Parisiis impre-sa apud insiituia monachorum dicta , ex Rufini inlerpiela-
MichaelemSonniumA. D. 1017. in foliosic loqnitur lione Iaudatur2ii. Q. VII. cap. VIII. Item Dist. II.
de Regula, qtiain Rufinus expressit : ea;s!at eliam Ciip. 1. de Pceuit. Nunc de PamphUi Apologia pro
ascelicorumtibrorumepilome velcerleRegularumfusias Origene agamus.
expositarum,quumtuiiiiitate donavit Rufinus Aqujle- V. Eun Ruftnus in Macarii nomine comparere
iensis, ac librumde Inslilutis monacliorumtippeltuiit, vobiit. Sed quia Origenem ejiisque studiosos male
eaquc Coloniwuna cum ceteris Rufini operibusseor- audire noverat, iuvidiam ahs: amoliri coiiatus est
sim edetur, prmsertimquum ordinem Reyularuin non procemioad Macarium, virum desideriorutn, ut se-
servel, quemBasilii operaprw se ferunt. lstitaecedilio inel et iterum vocai, nempe aberuin Danielem.
Colouiensis iiunquaiii visa est. Fronio Ducaeusibi- Non diflitelur quin sibi res ipsa offensam maximam
dem tomoII. pagina 28. cul. 2. iu nits ad Regulam compareteorum, qui te tmsos putanl ab eo, qui de
fusius disputatani, inseruit eiiiendalioiieslaiina; ver- Origene non atiqitid male senserit. El quamqiiam
sionis liufini ex duobus Mss. codicibus Puteanis. non sitamdeeo sentenliain,sed Sancti <><arlyris Pain-
litiliiiianain Regulamprunus lypis vulgavitJohannes [) pfti(tMacariosciscitantiexplicaret, aii tameu, sc non
Franeiscus Brixianus inonachus CongregationisSan- ambigere, [uturos,qui et in eo tmsosse pulent, si ali-
CLuJustina: iu libro cui litulus : Qttaluor primum quid pro eo et atieno sermone projerat. Ipsos lainen
approbalwreliyiosisquibusquevivendi regutw. Vene- deprecari se ait, nihil prmsuinpto vel prujudicalo
liis apiid LucuiiiAitfouiumJuuclam A. D. 1500.in 4". animo agere ; sed quoniam ad judicium Dei venturi
Hanc editionem postea renovataui vidimus Parisiis sumus, non refugianl scire qttod verum est, ne forte
apud Johannem Petit 1519.in-4°. ubi tamen qui in iynorantes delinquant, considerantes,quia falsis cri-
codicibus Mss. est Ursejus, mendose appellatur Ur- minationibusperculere [ralrum infirmorum coiucien-
sarius, fortasse Ursaciusdicendus. MonachusBrixia- tias, in Chrislumpeccare est. El ideo (subjungil Ru-
niis adnotavit in line, hanc regulam in suo fonte finus) non accommodenlcriminatoribusauremsuum,
a[iud Graecosampliorcm, et in ordine accuratiorem nec ab alio discant atterius fidem, maxime quum co-
baberi, eamque se cum atiis ejusdem Basilii diversis ram experiri sit copia,el oris sui confessio, quid vel
tractatibus, Rufino interprete, pr.opcdiemLatinis do- quatiler unusquisqiteeredal, oslendat. Sic enim scri-
naturuni. Addainus lesiimonium Damiani de Sancta ptum est : quia corde creditur ad justitiam, ore autem
Maria in praufaiioneopermn Sancli Rasilii Graece1 confetsiofit ad salutem: et ex verbissuis unusquisque
editoruni Venetiis apud Stephanum de Sabio A. D. juslificabiiur, el ex verbis suis condemnabitur. H:ec
1535. in-folio, ubi Casparem Cmtarenuin Cardina- praefatus, el leclore in iis, quae Origeni conlraria
lem alloquens, Regulam a Rufinotranslatam, (rag- apud illum inveniunlur, misso ad brevem Assertio-
menta, eidiminutum libeltum appellat. Cum epistola1 nem, ut vocat, dc Adulteraiione librorum Oriyenis,
121 VITA. LIB. H. CAP. I. 122
quam Sancti Pamphili Apologiae statim subjecit, A Eusebio post Pamphilum martyriocoronatum, com-
Fidei suae tesseram profert, contra praecipuashae- positos. Hinc factum, ut quinque priores libri modo
reses Origeni impacias, omnino pugnaniem. Pamphilo, modo Eusebio indiscriminatim tribueren-
1. Se credere profiietur, quod Sancla Trinilas tnr, se-xfusunum semper Eutebinm auctorem praetu-
coceternasil el unius nalurw, uniusque virlulis atque lerit : primo lamen iinum Pumphilum, non etiatn
subslantim. Eusebium auctorem habente, ut poslea conslabil.
2. Quod Fitius Dei in novissimotemporehomo[a- Universioperis argiiminium fuit defensio Origenis a
ctus est, et pro peccatis uostris passus esf : ef in ea inultis criiiiinationibus, quihus ejns doctrina impe-
ipsa carne, inqua passus est, resurrexit a tnorluis; tebatur; nonnulli enim Origenianis scriptis inlelli-
propter quod el resurreclionis spem humano generi gendis impaies, alii mentis' pravitate, multi etiam
tribttil. sinistro affeclu praerepti, in Origcnem ferebanlur,
3. Carnis (inquit) resurrectionem non per aliquas itaut etiam sacrarum literarum studiosos.Origeniana
prmstigias,sicut nonnulli calumnianiur, dicimus; sed Opera lectitantes pro hjereticisconclamarent, quau-
hanc ipsam camem, in qua nunc vivimut, resurrectu- quam alias innocenliaeet pietaiis laude conspicuns.
ram credimus, non aliam pro alia, nec corpus aliud, Plurimi insuper damnatores Origeuis non solum
quamhtijus camis dicimus. Sive ergo corpus resur- qiiici|iiam ex ejus operiims nunquam legerant, sed
reciurum dicimus, secvndumApostotumdicimus; lioc linguain Graeeam, qua Origencs scripserat, penitus
enim nnmine usus est ille; sive carnem dicimus, se- ignorabant. Nec deerant qni quum ex ejus lucnbra-
cundumtradilionem symboliconfitemur. Stulla enim lionibus, omnem, qua pollebant, eruditionem hau-
adinvenliocalumnim est, corpns humanum atiud pu- sissent, ne id celeri animadverlereni, doctrinam,
tare esse quain carnem. Sive ergo caro secundumB auctoremque simul verbo et scripto execrabaniur.
communemfidem, sive corpus secundum Apostolum, Sic Pamvhilus in Apologia sua, quam, ut Photius
dicitur quod resurget, ita credendum esf, stcuf Apo- teslatur, Confessoribusad metalla Palaestinaedaiuna-
stolus definivit;quia quodresurgel in virlute, resurget tis, direxit; propterea quod rumoribus et inaledictis
et ingtoria, el incorritptibileresurget el spirituale cor- in Origenem excitatis faciles aures adcommodare
pus, quia corruplio incorruplionem non possidebit. videreulur. Constat porro tola propemodum locis
Salvis erqo his prmrogativisfuturi corporis vel carnis, iniegris et lestimoniis Origenis praeter exordium,
resurrecliocarnis credenda est integre atque perfecte, quod est veluti epislola ad Conlessores jam me-
ut et natura carnis eadem tervetur, et incorruptione moratos. Haec in antecessum; de his enim infra
spiritualis corporis statns et qloria non infringatur, sermo adhuc recurret. In hac Pamphili Apologia
tic enimscriptum est. Sic de Fide sua Rulintis circa memoratiir liber Origenis de Oralione, qui landem
Trinitatem , Incarnationem , et corporuin Resur- Graeceprodiil Oxonii e theatro Sheldoniano A. D.
rectionem, quibus nullam difficultatem jure moveri 1685. in-12\
posse consentit Tillemonlius tomo XII. pag. 20(1. VII. Rulinus translationi Apologi.e S. Pamphili
Rufinus omnia his verbis claudit. Hwc in Hierosoly- a se ahsolutic, disserlatinnem adjunxit, quam in
mis in EcclesiaDei a Sanclo Sacerdote ejus Johanne prologo /jieiitssimumlibeltum vocat, estque ejusdem
prmdicantur.Hmc nos cum ipso dicimuset tenemus. Apologiaepars, ab uno Rufiuo lamen composita, et
Post cmissam hoc paclo Fidei suae regulam, eoruni, Macario pariter nuiicupata. ln hac Rufinus ea, quae
qui conira credunt, communionem damnaf, secum in Origenianis libris Panipbili Apologiae coniraria
vero senlientibus pacem adprecalur : siquis, prmter C inveiiiuniur, ab haereiicis luisse corrupta, variis ar-
hwcvet credit, vel docet, vel a nobis aliler credi, gumentis ostendit. Rulinus istud opusculum tle
quam exposuimus,putat, anathema sit. Noslrmergo Adulteratione librorum Origenis, in duas partes se-
Fidei documentumsiquis habere vttll, habeat ex his. cuit. In priiua ostendere nititur ejus libros ab Hae-
Si quidemaut legimus,aut hujus fideinoslrm facimus reticis fuisse corruplos. Hanc in rem exempla
rationem , secundum Apostolum probantes omnia, utriusque Clementis, Romani et Alexandrini produ-
quod bonumest tenentes,<xbomnispeciemata nos abs- cit, et Dionysiipariler Alexandrini, quorum scripta
linentes.Et si qui hanc regulam sequunlur, pax su- eandem aleain subierant. Iu allera parle Origenen)
per illos, el super Israel Dei, amen. ipsiun etiamnum superstitem, in literis suis de cor-
VI. His peractis subsequitur Apologia Pamphili ruptione operum suorum , conquestum pertendit.
martyris pro Origene, interprete Rufino, quemadmo- Hiirum eiiaui literarum parlem addticit, praecipue
diimin editionibus vulgatis inscribitur, quanquam qtiamscripsit ad Alexandiinos contra eos, qui libros
ea primuin dumtaxat libruin, et loca nonnulla ex il- ejus, adliuceo vivente,adulteraverunt.Ad hajcobser-
lis sex Iibris separatim decerpta continet, quilius vat, nonnullis Patribus Laiinis et Graecisidem illud
Pamphili Apologiam constitisse proditum est. Mar- inloi liiiiiiiin accidisse. His expositis, h;ee addit :
tyr invictus eam Caesareai Palaesiinae, in carcere Si ergo el Origenestalia ab Itmreticisel mulevolis,se
clausus cum aliis Eidei Confessorihus scripsit, ut esse perpessum,in epittola sua, propna voceconqueri-
Eusebius, Pamphili in eodem earcere socius, testa- lur, et inullis aliis calholicisviris lum vivis, quam de-
tur in libro de Martyribus Palaestinae cap. XI. et functit eadem acciderunt, similesquefraudes scriplit
Pholius cod. CXVIII. cujus haecsunt verba : Lecli eorum probanlur illatw; qum tandemanimi obstinatio
sunt Pamphili marlyris et Eusebii pro Origene libri " est, in mqualicaussa non mquati uli venia; sed ex eis-
sex; quorum QUINQUE sunf a Pamphilo in carcere, dem accidenlibus, aliis excusalionisreverentiam,aliis
prmsenleetiam Eusebio, elaborati. SEXTUS vero posl- infumiam criminalionis intendere? lta Riilinu% qui
quamjam marlyr ferro, privalns vila, ad unicedesi- neque iliud silet, acerrimos Origenis hosles, Orige-
deratumDeum migrurat, ab Eusebio est absolutus. nis esse plagiarios, hoc scilicet pacto sal s cavisse
Pholius loliim opus recenset, perinde ac uiruuque ralos, ne su t furta detegereiuur : Quin poftus (suh-
auctorem haberet, uiiturque verbis in mulliiudinis juugit) aperiendaest hoc in loco veritas lalens, non
numero usurpatis, aiunl, addunt, commemorant,etc. enim posstbile est lain iniquo judicio uti quemquam
In line iteruni scribit : Origenis autem Apologiam, hominum, ut de causa mquali non mqualiter sential.
ut diximus, Pamphilusel Eusebius, communi carcere Sed quod auclores obtreciationumejus hi snnl, qui vel
inclusi, conscripserunt. Uterque operas contulit in in ecctesia disputare laliits sotent, vel eliam tibros
condenda hujusmodi Apoloyia,quain opido elabora- scribere, qui lolum de Origene vel loquuniur vel srri-
tam et longain fuisse, discimus ex Eusebio in Hist. bunt. Ne ergo plures ipsorum furta cognoscant, qui
Ecclesiastica lih. VI. cap. XXXV. et ex Socrale ulique, si ingrati in muyislrumnon essent, nequaquam
lib. III. cap. VII. ac eliam ex ipso Photio, qui nono critiiiuosividerenlur, neque simpliciores quosque ab
Cbrisli saeculototain legit. lidein auetores nos do- ejus lectionedeterrerent. His tangerc voluit llierony-
cent, quinque priores iibros non ab uno Eusehio, nium, ut recte monuit Gryoieus in toino 1. opertuu
sed a Pamphilo simui et Euscbio, sexium ab uiio OrigeuU pag. 781, editionis, quam postea meuio-
•125 RUFINI PRESRYTERI 124
rabo. Ea, quae sequuntur, Epiphanium carpunl, A i CAPUT II.
qii.uiqtiani Hieronymus lib. II. Apologiaepag. 417. I.
utraque contra unnm Epiphanium ab Rufino prodita Riifinnslaline verlit priores tibros duos Origenis de
interprelatur : Denique guidam ex ipsis, qui, se, ve- Principiis. H. Ejusdem vcrsionis conspectus. III.
lut evanyeliznndinecessitalemper omnes gentes et per Totius operis idea. IV. RenedictionesPatriarrha-
omnes linguas, habereputat de Origenemale loqueus, rum Poinio Paulino duobuslibris explunnt. V. Ru-
sex millia librorum ejns se legisse,qttamplnrima fra- futi el Pttulini ha- de re epistolm ammbma:. VI.
trtim multitudine audicnte,confessusest, 7ui si nlique, Editiones el codices librorum de Benediclioiiibus
ut ipse dicere solet, pro cognotcendismalis ejus,ipsos Patriarcharum. VII. Rufinus libri teriii et quarti
legebat, sttfficere poteranl ei decem tibri ad cogno- Origenisde Principiis versionemabsotvit.
tcendum, attt viqinli cerie vel quamplnrimum tri- I. Macarins scriptorum Orientalium maxime avi-
ginta. Sexmillia auleni libros legere, nonjam velte dns, quiini in Saneli Pamphili Apologia libros de
coynoscereesl, sedtolam pene vilam suam disciplinis Principiis identidem memorari observassel, ab Ru-
ejus et studiis dederc. Quomodoergo meriloisteau- fino flatiitavit, ut eos Ronianis auribus adcoinmoda-
(tieiutiisesl, qtium eos culpat, qrit inslructionis sum ret. Quocirca Rufintis in bis tpioqun Macario obse-
caussa perpauca ejus, salva fidciregnla, alqiteinleyra quu'iirus, lalinos fecit lihros IV. Origeuis de Prin-
pielate legerunl? lloc loco perspicuuni est, a Rulino cipiis, sive de Potestatibus, ut dici posse in prologo
Epiplianiiiin carpi, de qu >sic Hieronymns in lib. II. existimavit. Hanc tanien versionem uno tenore
Apologiaoin Hufinum pag. 405. Ne me miltas ad sex baudquaquam absolvit: sed pnstquam prooemium
millia librnrum ejus (Origeiis; quos legisse beatum _. dtmsquepriores libros latio donasset, amicornni im-
Papam Epiphanium criminaris. Rursus lib. III. [ing. " pulsu in aliis con«cribei)disoperam posuit.nt poslea
401. hic est iltc detirus senrx, quisex mille Oriyenis dice IIIIS.HaecRufmiana tra islatio, tota qtianta est,
tibros, te prwsente, cantavit : gui oinnium genlium prnslat inter v.iria opera Origenis, smdio Constanlii
linguis prwdicatinnemsibi contra Oriqeneminjitnclam Hierolhci Canonici regularis Sancli Salvatoris, la-
putat, qni ideo ettm lcqi prohibet, tie alii ejus furta tine edita Vetieiiis apud Lazarum Soardum A. D.
cognoscant. In epist. XX.X1X.alias LXll. pag. 557, 1511. in folio, unde eam cum ceteris, ut videtur,
ad Thenphiluiu, arguit Johanneni llierosolymitaiium, Erasmut tritxit in suum priorem tomum Origenis
quod Epiphanio ohjeccril, sex.miltia librorum Orige- Operuin, quonii-.t lalinae editinni iinmortuus, eain
nisabeodeni perlecla : Sex mille Origenistomosnon ahsolvcndain reliquit Bealn Rhenano Rasiletv apud
poterut qriisquamlcgere, quos ille non scripsit, (uci- Frobeninm A. D. 1556. diiobus tomis iu folio. Il;ec
liusque eredo testem hitjus sermoris, quam auclorem e.ditioauctior lucem adspexit Basilemsimililer aptitl
csscmentitum. Hieronyinus tanien cpist. XLL alias FrobeniumA. D 1551. el postmodum A. D. L"i57.
LXV. ad Pamniachium et Oeeanuui pag. 546. de li- variis operibus locnpletata, quae Laurenlius Hum-
bris ab Origene scripti- h;cc habct : Mdle et eo am- fridus aliique in laliiiuui sermonem iranslulerant.
ptius traclatus, quos in Ecclesia loquulus, edidit. ln- Intle sublatis erroribus, et passim additis notulis
tiumcrabilesprwlcrea coinmenlarios,quos ipse appel- iieriun exprimendam curavit Jo. Jaoobus Grynaeus
tal tomos, et (,uos nunc prwtereo,ne videar operum Basilemapud Eusebium Episcopium A. D. 1571. in
ejus indicemtexerc. Qnis nolrttm lanta potcst legere, folio. Haecediiio primis quatuor praeslat. Hierothens
quauta ilte conscripsit? Petro Halloixio in Origene in prooemio suarum CastigJtionum, quas Antonio
deleiiso lib. IV. pag. 554 haudquaquam incredibile IC Contareno Patriarclue Venetiarum nuncupatas, libris
videlur, etim se.r miltia librorum scripsisse, modo Periarchon ptaeposuit, hanc de tolo voliimiue sen-
reccnseaiitur singulae lloinilia', parvi tractatus, dia- tentiam pronunciavit : In eo velut enchiridio, prin-
logi, epislolae,Apologhe,non auteni libri grandiores, cipia CtirisiianmReligionisconlulil; de omnibuspriv-
ut niinc vulgo intclligiinus; t|uuni Theodorus Mo- cipuis, de Deo, de Palre videlicel, Filio, ac Spiritu
psiicsieiius sii[ira dece.minillia librorum scripsis«e Sancto, de divinis mentibiis,de mundo, de anima, el
Iradaiur apud Pelagium II. Ponlificem in epistola de aliis dispulatur : ouibus iractandis his contigit ob-
ad Eliain Aqutlejensem, et eliam apud Facundimi scuriorems ntenliam fie.ri, vet qnod maleria ea sii, u(
Hcrmianenscm lib. VIII, cap. 1. Quid qnod ipsentel aif Rnfnuts, in qua lolo tempore vitm sumdesudantes
Epiphanius, qui HaeresiOi. scripta Origenis infinila philosophi, invenerunt nilil; vet illud lloralianum
fuisse lesiatur, postea §. LXIIL illimi se.T,millia li- evenit: Rrevis esse lahoro, ohscuius fio.
lirorum scripsisse aflinnavit'.' Coneinit auctor epi- II. Perspicuum cst, inler oninia opera Adamanlii,
laphii Origenis, perveluslus, (juod postmodum pro- iiolissiniuiiifuisse hoc de Principiis, ut noiat Petrus
feremus ; ait enini, Origenem lo! libros sciipsisse, Daniel Huetiiis in Ori^enianis lib. III. c.ip. Il|. sect.
(|iiot hominihus legio constal. Eani sex niillibus pe- 1. § 2. pag. 2116.In illo eiiim Oritiencs piincipia cre-
dilum, et sexceutis eqtiiiibtts consliiisse exploratiim (lenilormiiin religione slahilire conaliii'. Sed oniniuni
est. Dissertationetn suani his deiude verbis claudit uua fuit seiilenlia, hos libros siuuma obscuritate et
Rulinus : Sufficerehwc ad oslendenditmqualiler de diflieulliie laboraie. Rufinus ipse, pia:co alias Ori-
Origenislibris scntiendum sit, puto; gnod omnis qui genis, hoc sincere prnlitetur siihsequentibus verbis
non cotttenlionis,sed veritalis studiumgerit, (acite his „ in prologo ad Macarium: Suiif rcvera aitas el obscu-
tam evidenlibusassertionibusadquiescal. Quod si quis " rissimi el difficilliini: de rebus enim ibi tutibus dispu-
incontcnlionesutt permuneat; nos talemconsuetudinem lat, in quibusphilosophiomni sua wtate consumta, in-
non habemus; definilumenim esl apud nos, si quando veritrepolueritnl nihil. Hic vero noster qunnlumpo-
eum (Origeiietn) legimut, secundumSancli Apostoli luil, id eyl, ttt Creotorisfidem, ef crealurarum ratio-
commonilionem,teneic quw bona sunl, si quid auiem nem, qutimiiii ad impielatemtraxeranl, ad pietalem
invenlumfttcrit in his, quod cnm Fide Calhotica non conveneret. Sed iliutl est auditu nioiestius, omnes
consonat, hoc el ab hwie.ticissnspictnnurinsertum, et posterioruin sieculoruin lncreiieos ex hoc eodem
lam ab iltius sensu, quuina noslra Fule dicimusalie- vohunine, Gra>ce tamen scripio, contra veritatem
num : in quo etiamsi fallimur, nihil, ul opinor, p<ri- arnia snmsisse. Nimiruin Origenes in hoc opere bu-
cuti httjusmodi errore incurrimus : nam et ipsi, Deoi manas lationes et philosophiam Platonieam magis,
juvanle, permanemus itlw.sivilando ea, qum sttspecla: quam verbi De: scripti el t' aditi aucioritatem sequu-
littbeiiiitsel improbamus.El accusulores Eratrum nont lus, lentare polius fnrtasse voluit, quousi|iie posset
inveniemurapud Deum, quia Diuboli propriitm esse: hac methodo perveniri, quam exprimere quid ipse
hoc Ofiusdicilur accusandifraires; unde el Diabolusai vere sentiret. Quare hosies Origenis in libris Periar-
crimiiiandonomen accepit. Simulet matedicorumsen- chon argtieinlis polissimiim insudarunl : eosdemque
teniiam, qtim a regno Deisepuraieos, qtti tales sunl,, Pamphilus martyr in Apologia saepenumeroappel-
declinumus.Sic Rulinus. lat, propterea.jtiod Origenis adversarii in hos unos
potissimum accusaudos iiicumbereiit. De Didymi it
125 VITA. LIB. II. CAP. IL 123
eos Commentariispostmodum loquar. Eusebius lib. A £ clo solis 15. lunae 19. lillera DominicaliC : Rufinus
VI. Hist. Eccles. cap. XXIV. eos testatur Alexan- in epistola adPaulinum Nolaninn,qn;r in vttlgath edi-
driae fuisse conscriptos, nimirum ante A. D. 231. tionihus praeit librum II. de BenedictionibusPatriar-
Quid specialim ipsi contineant, breviter adnotat cbarum, idipsnm his verbis adstruit : Quia autem
Pbotius cod. CVIII. RufinusHieronymusque certa- Quadragesimmdiebusin monasterioPineli positushmc
tim latinos reddiderunt; llieronymi tamen translatio tcripsi ad te. In piaefationead lihrum I. luculenier af-
jamdudum interiil, neque Graecuscodex amplius re- firmat, se Paulino gratilicaiurum, in eodem cuenohio
peritur, saltem in bibliotbecis Europae. Quare nobis illud opnseo tempore conscripsisse,quo Origenitrans-
slandum est versionilatiuae.<ujus auctor Rufinus in ferendo operain dabat : Quanlumergo velmedtocrilas
prologo ad Macarium fatetur, se praecipuecavisse, intelliyentimnoslrmvalet, vel temptis indulget, vel /11
ne ea, quacin libris Orige.ais discrepanlia inveninn- sinniit, qui rescripla ad Origenemperurgent, quanta,
tur atque contraria, proferret, ratus, baec eadem res lanla pati potuit, brevitate,pro <o amore, quo con-
non ab Origene scripta, sed ab hacreticis superad- fiderenostibi de omnibutjubes, sine pnvjudicioeorum,
dita, quemadmodumse abuntle ostendisse arbitratur qui meliiisaliquidsenlirepossunt,quitlnobisde hocin-
et in Apologelico Pamphili, et in suo libello <.V terim Capitulo videalur exprimimus,neinpe de cap.
Adtttteralionelibrorum Origenis. Hinc ait : Stcu/ji XLIX. libri Geneseos; ubi Jacob, sive Israel Palriar-
ergo nos in tibris ejus aliquid contra id invenimits, cha, de singulis (ilioriiin ventura praedicit,quai»Pan-
quod ab ipso in cetcrislocispie de Trinitate fueral de- linus sibi a liuliuo explicari postulaverat.
finilum, velut adutleratumhoc, el alienum, nul prw III. Origenesin praefationelihrorumPeriarchonceco-
tertnisimvs,aul secundum eam regutam protulimits,oi noniiam toiiusoperisdelineavit, sedicturum alfirmans
quamab ipso(requenter incenimus affirmatam. Gra'ci deDeo Palre, FilioeiSpirituSancio, de Anima.deDia-
codicis loca, ab antiquis ancloribiis reci ata, in Rn- bolis, de Mtindo, de Seriptura Sacra, de Angelis,
fini versione desiderari aniinadvertit Huetius. Illud| deque Coelestibus,an sint auimaia. In lilt. I. agil de
maxima admiratione diguum Tillemontio videtur in1 Deo iucorporeo, de Cbrist > ejusque nominibus, de
tomo III. pag. 578. edit. 11.Hiernnymum, Origenis; Spiritu Sancto, de animabus ralionalibus, deque an-
palam jam lacium acerrimum hostem, adimc lamen1 gelis. In libro II. persequitur argutnentum de Mimdo,
in episi. Ll. alias CLIII (Yunc LXXXV.) pro solu- de natura corporea, de Deo, de incarnatione, de
tione ciijusdam gravis et praecipua;qu;estionis, Pau- Spiriiu Sancio, de aniinahus hominiim pecudiimi[iic,
linum Nolaniimniiisse ad lihros Periarchnn, quos de angelis et anitna Christi, de resurreciion: corpo-
nuper, inquit, Panimacliio nostrojubente, iiierpreta- 111111, deque puenishujtis vil;e et pnst viiaiii. In lihro
tus sum. Rulinusin Prologo ait, se in hoc sludio ver- 111.disceptat de libero arbitiio; de diaboliset pec-
tendi libros Origenis, sequi exemplum Hieronymi, catis, de Sapienlia Dei, de leniationibus, de iiiundi
qtii mulla opera Adamanlii, ornale magnificeque . principio et finc, et de summo buiio. ln libro IV. de
prafatns, iransiuleral in latinuin, in quibus quum[ sac.ris litteris, de ratione illas inteiiigendi, et de Tri-
aliqttanta offendiculainvenianlur in Grmco, ita eli- nitate. Erasiinis qiue dura vMebantui, suis mouitis
mavil omnia intcrpretandoatque purguvil, ut nihil il- ad oram posilts, castigavit. Hierotheusvero suas ipse
/ts, qnod a FiJ.e noslra discrepet,laiinus lector inve- Castigationes praemisit. Ante utrnmque Didymus
niat. Sed alia ibidem expressa, praetereiinda non1 Alcxandrinns in cosdem Origenislibros Commeniaria
sunt : JVOS ergo, inquit Rulinus, remab illo quidem1'C apolngelicaseribere opus hahuit, teste Socrate Iib.|l V.
(llieronymo) cmplamsequimur el probalam; sed non, cap. XXV quacHicroiiymuslib. II. in Rulinutii pag.
mquiseloquentimviribus, tanli viri oniare possumtis ; 148. breves comtnenlqriolosadpellat. llis praecipue
dicla; unde vereor, ne vilio meo illud accidat, ut is( caecusillt: Didyaius in se odium mullonim attraxit,
vir, quemille alterum posl ApostotosEcclesimdoclo- umle poslerioribus saeculisuna cuin Origene proscri-
rem, scientimac sapientimmerito comprobavit,inopia1 plus est in Synodo V.aliisque, ul oslendit Nurisiusin
sermonisnostri longe esseinferior videutur. Po-t liaec ; Dissertationis siiae cap. VII. Errores Origeuiimpacti
prologum clandit suae iranslaiionis, exscriporcm1 exsiabanl praecipuein hoc opere de Prtncipiis, quod
lectoremque oblesiaius in consprcfu Dei Patris, eiI fuit velul isagoge, sive inlroduclio ad Theologiain.
Filii, el Spiritus Sancti, per fuluri regni fidem, per Nohis, ut dixi, Graece scripluin non supeie>l, Sy-
resurrectionisex mortuissucramentum,pcr itlttm, quii iiopsim lamcii recitil Pbotius cod. CVHLlanquaui
prmparatvsesfDiaboloet Angelisejus, ignem, sicnon1 op 1is,sicculonono, quoiloruit, exstanlis: ejusdemque
illiim locummlernabereditale possideat,ubi est flelusi liagmenla occurrunt cod. tCXXXV. ad haecin Phi-
el stridor denlium, et ubi ignis eorumnon extinguetiir, loca!ia,el in Justiniani Iruperatorisepistohiapud Lab-
et vermiseorumnnn morietur, ne uddct aliquid, nec: beum tomoV. Concilioruinpag. 072. Locumetiam ex
auferal nec immutet; sed conferat cum excmptaribus 1 cndice MS. adfert NicolausFullcrus in Miscellaneis
nnde conscripseralel emendetad lileram, el distin- llicologicislih. IV. cap. XIII. Lniversum opus, »/{u- \
gttat, et inemendaiumvel indislinclum codicem11011 . fino latine expressum, babeinus, qui illutl pro virili
hdbeal, ne sensuum difficultas, si distinclus codex: correxit, deelarans in utroqne Prologo libri I. et III.
non sit, majores obscuriiales legenlibttsqcnerel. Ru- se oninia suatulisse, qme tloctrinie Ecclcsiaeconlra-
linus hnjuscemndi verhorum sentenliis non sane; f) 1• ria videbantur.Nibilo lainensecius in eo legimus AW-J
forluilo prolalis dduere volnit pwcipua et 0111- daces quidcm singularesqttesenteniias, quaequum ex
niiiiii pessima dogmala, iie qutlitis Origenes ac- traditione ecclesiasticaeductaenon siut, generatimab
cusabisiur. Id Tillemontius optime adnotil loin. omnibus rejiciuntur, niagnaOrigenis auctoritate ne-
XII. pag. 211. Haec Rufmus ditbus Quadragesi ipiaquam obstanle. Is in lioc iqiere funditusevertenda
nuc scrihebat in monasterio Pineti A. D. 5',:8. suscepii Valenlini, Marcionis,alioruniqtje barelico-
quod leslalur in priefatiuncula libri III. Periar- iiini deliria, qui, tit caussam mali osienderenl, duo
cbon, in qua Macarium sic alloquitur pag. 711. principiaexcogitaverunt,lotideinanimas,duplicisque,
tomi I. operutnOrigenis cditionis Grynad: Qui le- ct inter se diversa' naiuraehominesexstare connneiili,
gis, memoreslomeiin luis sanciis oraitonibiis,ut el( unns reipsa bouos, alios rcipsa uialos. Origenes lib.
itos efftci mereamnr amutatores Spiritus. Snperiores s I. cap. V. VI. et VHl. conlra stainit, solum Deuui,
duos Reriarchonlibellos,le nonsolum insistenle.veriim 1 uattira siia lionum et inunutabilem esse, omneinque
etiamcogente,diebtisQuadragesimminterpretatuss»m. creaturain boni et mali capacem, muiationi obuo-
Sed quoniamitlis diebusetiumtu, religioe fraler Ma- xiam. Rationiilisereaiur.t: iuiperfeciioiiem,111ma|i
cari, el victniusmonebus,et ampliusvacabas,etiam ego> caussiini, assignai. Kamsua libertale male uientem
ampliiisoperabar. Duos poslea reliquus libroslardiusi cx [iropriteonginis perleciione, sua <ulpa decidere,
ahsolvit, quia Roiiiatn, et quidem iu exlreinani urbis> oslcnilit. Suhinile lib. III. cap. I. staiuii pro fuiida-
[tarteiiiMacarius,a quo urgehatur, posl pascaseces- niiiiio bberuin arbilriiim, quod ratioue et Scripluris
bciat, quud eo annu 3i/8. cuntigii die 18 Aprilis Cy- solide comprobal, omnibus locis respondeus, qtiibus
127 RUFINI PRESBYTERl I2S
baeretici abutunlnr, ut illud evertant. Sed hoc crrat A j infra videbimns. Scilicet ad Rufinum, religionis ct
quod lib. II. cap. 1.et VIII. creaturarum inaequalita- dnctrinaefama percelebrem, viris piis et erudilis iin-
tcm pro efleciu earum meriti accipit. Etenim ipso dique confltieniibus, ut scripluraruin, et auctorum
anclore lib. I. cap. VIII. et lib. II. cap. II. et VIII. orienlaliiim thesauros, ah eo secum coinuinnicntos,
Deusante corpora qnendam numernmlequaliumani- mirarentiir, is RegnlaeSaneti Rasilii, ApologioePam-
niaruiii creavit, quaequiim pro majori parte peceas- phili, sua; Dissertatiuni de Adulleralione librorum
senl, secunduni pccratorum monsuraiit, qua ilalcm- Origenis, et lihris IV. Periarchou, stiperaddiditduos
que, in variiscnrnnrihus ad id crealis, ut easdem pu- lihres de BenediclionibusPairiareliarum, quns ro-
niat, velul carceribus iiicliidanlur,ita ul ex spirilihus gatu Pontii Paulici cn»nomentoNotani, nonduin la-
putis, Angelnrum,Aslr irtim, atqtie honiinninanimae uien episcopi,sed lanlum presbyteri,confecit.Jampri-
evadant; Origeneseniin censel, Angelosanimaetcnr- dcm receptiim est, tit verha, quae Jacoh morli pro-
pnre subiilissimncon-iare, et pro snis (|iiemque me- xiinus cap. XLIX.Ceneseos proiulil duodecimfiliis,
ritis varia ministeria subire. Putatastra esse animala, totidemTribuum aiictoribus, qtiibus omnis Ebrar-us
piilehrosquecarceres, spirilibus mintis reis, quam ii populus conslahat. Beneilictionesxu. Palriarcharum
sunl qui Munduminf' riore u colunl, destinatos. Vi- dicanlur,qiianquiiii,pia'ler./lit/mi(iH,Ambiosiuse.ip.
deaiur lib. I. cap. VII. lib. 11.cap. VI.Piimusoiniiiuin II. de eodem argumento, ei. Tlieodorilusin Genesim
spiriluuin, qui ab inilio carilite perfcclion adlncsil cap. nlliniiKvbserveiit,eiiintilulum nnniinecongruere
Deo, meruit eideni conjungiexcelleniiori modo, iuin- ip-i orationi, per quam Jacob nialedicit Rnben, Si-
quam imposteruni avellcndus: alqtie luccesl aninia lucoiii.ac Levi. Qnamobremprophetiampotius, quam
Jesn Chrisli. Ceteri spiritus iniilari piissiinlde btmo n, benedictioneindiccndamesse Ambrosiusalfirmat. Ru-
in maluiii et de malo in honiim ex lib. II. cap. III. finus ex Urbe epistolam, niine deperditam, scrii serat
Felicitas beaiorum eos impetcables non <fficii, ne ad Ptiutinum.In ea ob nuncium ad se Coneordiaper-
illam sibimetipsis,potiu-qnam Deotribuant. Celerum laluin de obiui nialris, ut inlia clarius explicari vide-
Dacmoiifini|istmi aliquaiulo inimiciliainDei abj<clu- binius, sc liommin wslu solliciludinis,et in incerto
rum, ejusque maliui volnniaiein desiructutn iri, ut morarumesse, amico Paulino indicaverat,illumeliam
Dens sit tolus iu oniiiibus, traditlib. I. cap. VI. Hoc boriatus, ul Gra>cisliileris perdiscendisoperamdaret,
lamen non eventuruinnisi posl longamsaeculorumse- quod Rulinus Clementis Rnmani Pomificistransla-
riem, quia [tost hunc alius erit Mundus,pluresque lioiiem,a Paulino digesiam.iitin valde probaret. Haec
alii.quema^nioduntpliiresante fuerunt. Nulluinenim ex Paulini eptst. XLVI.alias XLVII. tpia Ritftni lit-
fuit tempus sine Mundo,neque ullum eril unquam, leras, quanqtiaiti breves,silti magno refrigerio fuisse
ne Deusnciarivideatur. Haeclib. II. cap. I. III. V. et respondei, eiusqne sollicitiidinese atTectumsignificat;
VI. Origeneniex Platonis pbilosophia,quam opliine sperare lainen illius i>i;esentiase denuo exhiiaraii-
calluit, has opinioneshausissediscitnusexlib.H.cap. duiii ; Graeeaslilleras discere se non [iosse,nisi iiu-
XXI. Cerle ex ejns Gorgia,Origenes inter <etera hoc tius Rulini consorlio perfrualur, ei plenioremejus co-
speciosnin principiiun didicerat, otiines poenas esse piam babeat, ut illius opibus dilescat. Subinde epi-
medicinales, et pro line habere correciioneiu ilbus, siola;hiinclineniimponit: Intemporesane,quoscripla
qui eas stibil. Hoc quitlem |tcenis aHemisadcommo- hmc scribebantiir,ceciditsub oculisincidens,proposita
datius Origenes censuit, rattis hoc paclo jusiitiam ieciione,Cupituluinillud exGen-si, quo Judas a lacob
Dei cum ejus bonitate in concordiam facile redigi; benedicitur(XLIX.S.) Ef quia Dominusopporlunissi-
quod eruimus ex bb. IV. cap. II. N hil profert, t|tioil IC maut hanc cccusionemdederat, pulsare post lcmput
sacraescripluraetestinionioalit|uu coiifirniareuon vi- fores lui cordis ptacuil. Erqo, si me nmas, immoquia
deatur, tamen saipenumeri) in sensiim violeiitum inultum anuts, royo, ut scribasmihi, ul inletiitjisipsam
iracto. Tres scriptura: sensus opiime dislinguit,litie- Pulriiircharumbenedictionem: ct si.qnnipse scisin cis
ralem seu graiiimaticuin, lignratuni seu allegoricum, ardua seusu, et digna cognilione,scire itie velis. Spe-
anagogicumseu mysticuni.Jndacorumelhauelicorum cialiter tamendeCupiluloi(loGejiesi'os(XLIX. u.secun-
in
errores ostendil, qui iiiuiissecundiinibt eramexpres- dum LXX.) q»o uil, alligans ad vilempitllumsuum,
siones fignralasacceperinl, et eiiam illoriim, qui se et ad cilicinmpnltumasinwsitw; quit suusis pullus sit,
ubique niysleria invenire opinabantur. Setl in Imjus- vel quts asiiimpvltus? El cur suusad vitcm,asinmvero
modi regularnm applicalione s;epeniiuitT<> lalli.ur, putltts ad r.Uiciumaltiyelur? Ita Paulinus,qui eandem
dum sensci mystico niinis tribuit, el bteralem nimis qtiicstionemsibi a Desideriopresbytero dudum propo-
negligit. Hi sunt prxcipui errores Origenis, iia cou- sitam indicai episi. XLIII.alias XXXV. §. 5.
fnmali el lixi in opere de Principiis, ul ejus corpus V. Quamvis Rufinus, ut dictuni est, libris Periar-
et forniamconstituant. Veiiim tamen csl, abOrigene chon verlentlis Operam darel, paruii, (atnen amicis-
aiiterhaccnon proponi, quam dubilanicr, el \eiutiopi- .siinn capiti, bbrumque primum Jacobei Valictniide
nioues, quas jndieio leclorissubmittil. Primo ex|>onil BenedictionibusJttdw ad Paulinum direxil, cpislnla
Fidein Ecclesia:Catholiea",quidquegeneraliniillado- niodestia: et bon;c frugis plena eidem pramiissa;
ceat; de ceteris laiiquamde opinionibusproblemaiicis unde nonnulla huc iraiisferain: Quantouiaaisjnquit,
agil.circa quas suas cogitaliuncs magnaquad ni nio- ego melibi excuso et minusidoneumad responsionem
deslia proponit.Ha:cnna excusalinaddlici pnte-t Sen- _" (OJum, quwsciscitaris,adfirmo,lanio tu inslanliuspsr-
tenliarum, quae ejtis uiii|iie simi. Ab his enim abae contaris, el difficitiora perquiris, ac velul lenli bovis
fuerunl quas ipse omniiio dainnavil, conqitestusab vilio deprehenso,cunclanlesarmoset retrorsumterga
Inerittcis sciipla sua corrupta fuisse, ut disciinusex cedenlia,stimulispertinacioribusperfodis.Aitetiamde
epistola, qtiain Rulinus laiinilaie douavit. Sed tan- re ipsa : qnodutiqueel otii el temporisnon parumqum~
dem OrigeuiSoperaniullis errorihus infeeta peiniau- rit, et, ul fideliusdicttm.quod, mentemSpirilu Sancto
serunl, tuni illis, quos dubitanier ipseniet pmposue- illuminatamdeposcit. Notandumest porro, de se /iu-
rat, liiin iis, qtios hacreticipostea dolose inserueiiuit. finum, Chrisiiauo more, in scnptis snis, modeste ad-
Utrique ob auctoris iainam Sectatores pluuinos ua- inodumel deinisseuhique senlue. lloc videoanimad-
cti, saeculisinsequenlibusinaguosstrep-tus in Ecele- versuni etiaui Tillemonliotom. xn. art. 84. pag. 210.
sia excitarunt. Paulinus vixdum acceptaRufini explicatione,perCe-
IV. Ex bis, quaesuperiusdixi, palei, Rufinitm ini realem ex Uibe Nola Roniam reverlentem rescripsit
Pineto noilsoliiuilibros /Jen'aic/iou,sedet alio-,lucu- epistilam XLVll. alias XLVIIl. in Pineium ei dele-
brasse inlra illud ipstim lenipus, quo, Hicrosolymis renilani. In hac posiquain Itufinum rogassei, ne ex
redux, in Rotnanis parlibus inoralus est, iiimiriiiii ai llalia remeaiuiusad Orieiitein, eo invisuato discede-
vere amii507. ad Auiumnumanui insequentis598. iui ret; etiaui postulat, ttt Benedictionemxu. Pafriar-
cujus line, scilicel die xxv. Novemhrisobiit Siricius; charuin, cnjus (inquil)jam principiumntilti, exposita
Ptiiitifex.Ab boc enim adhuc superstiie, literis for- circa per&onumJudm propheliu,triptici, ut jussum
uuiiia, de mora acceptix, RuHnutRoma discessit, ut[ «4i,iiiicrpretutioiieconscriptispaginis,edidisii, per re-
 129 VITA. LIB. H. CAP. II. 130
liquosfilios distributam digneris exponere, u( tpse per A
. scripto. Equidemipsum scriptoriumatramentumacer-
te fiam consciusveritutis, et magnw gratim ac laudis bilate sua plures versuserosos ac transparenlesreddi-
auclorem habeam, si his (Desiderio presbylero) qui derat, ut ex stigmalibus lantum legi possenl, nisi ti e
de me supra me (jndicantes ) propier operis ( dilli- regione in facie allerius paginwversus versui respon-
cultatem ) cotisulendumme putaverunt, divina po- deret, tunc ulrinque major instabat labor. Accedebat
lius et luo spiritu, quamrfemeo sensu inepla, respon- el hoc quod vel pluvia irroranle, qua olimadservaba-
dcam. Riifinus Quadragesimae diebus ex Pinefo ad tur, bibltothecam, vel dum huc alque illuc ad ottenla-
Paiilinnm misit quae postulaverat, nempe librum tionem veteris monumenti perfertur, in mmrginibus
11. in Beuedicfionesrcliquoruui xi. Patriarcharum. tolus madefactusfueril liber, aique membranuldtener-
Hoc totum opus memorat Gennadius in Catalo- rima, quasi glutinoconcrela, quod fermesinyulafol a,
go his verbis cap. XVII. disseruit ( Rulinus ) ef non nisi lacerarenlur, disjungi aut aperiri possent. Sed
(jettedtcftonemJacob super Putriarchus tripiici, idest et hoc tmdiidevorare volui, ut qualis qualis oblatus
hislonco, inorati, et myslico seusu. At error supinus esset, a medescriberelurliber : qui quidemfinemsuum
irrepsit in Isidori Catalogum cap. IV. ubi haecle- non habet, pauca tamendeessesuspicor. Adhorlorila-
gunlnr : Paulinus presbyterexplicuit in benediclioni- que studiososomnes; ut quod huic deeslscripto, qua-
bus Palriarcharum triplici intettigentimgenere, libel- cumqueoccasionein bibliothecisvenari velint, ut tan-
lum salissuccinclabrevilatecomposilum.Cum /sirforo rfemet inlegertheologisqtteminusmancuso/ferri possit.
facit Honorius, de inore illum exscribens lib. II. cap. Idem opus in suis Monumeutis Sanctorum Pairum
CXVH.Viden, Paulino cuidam presbyteroOpus tri- Orlhodoxogiapbis, Heioldo tamen exscriptn, nec
bui, quod Rufinusrogatu m.tgni illius Pontii Mero- _a nominato, comparere jussit Johannes Jacobus Gry-
pii Paulini, postea Nolani episcnpi, scnpseraf'' Idem nmusRasileaeaputl Henricum Petri A. D. 1569. tom.
lsidorus, cumque eo Aubertus Miraeus in scholiis II. pag. 1065. Iieruinque , sed prioribus editionibus
hunc Paulinum presbyierumcum ejm-dein iionunis pariter ignoratis, edidit Laurentins de la Rarre cum
diacono et notario Sancti Ambrosii Mediolanensis, aliis Rufini lucubraiionibus Parisiis apud Michaelem
improvide miscuerunt. Error, quoad opus liufini, Soniiium A. D. 1;V>J0. in folio, suppletis edilionibus
suboluit Casuniro Oudino iu supplemento Rellanni- Heroldi et Grynmi. Sed peculiari aniniadversione
niano pag. 61, et Tillemontio tom. XII, pag. 126. (l.gnuin est, Harremu non solum, quasi nunquain
Auctor de XII. Scrii toribus , Isidoro et Hildefonso antea vulgaiam edidisse Rufini ei.istolam seu prasfa-
subjectus, ignorassevideiur, quisnain esset Paulinus, tionem libri i. ad Paulinum Nolanum, quam tainen
ad quem Ru/inus librum direxit, ait enim cap. V. Herotdus et Grynmuspridem ediderant; sed in ejus
TyranniusRufinusscripsil ad QUEMDAM Puulinuinpres- extremis duatnis liueis lacuuam eantlem reliquisse,
bylerum de benedictionibusPatriarcharum, triplici quaeexstal in Heroldi, Gryneigue ediliombus , ubi
intelligentia librum satis succinctum, et clura brtvi- statiui in calce Ruliniana: epistolaepost verbum pro-
tate composilum.Mox Rufinumsuggillat, quod sex- babuntur, lacunae iudieio relicto, subsequitur vox
tam propheliam de Dan non ad Antichrislum, sed inutila ....mis cwteris, in margine vero haec adnotan-
ad Dominum noslrum retuleril: hicautem, inquit, tur : Atc desunt nonnulla. Rarreus ait, se Rufiniana
jitxta mysticum sensum ea qum de Dan filio Jacob scripta eruisoe ex retiquiisvenerabilismonastertiMon-
scripla sunt, non recte de Dominonostro inlerprela- lis Dei. Consonat vetu»lissimus codex Caesareus
tur, dum procul dubio ad Anlichristumeadem perti- -mille et ducentis abhtnc annis literis majusculis
nere sanctorum Patrum probat assertio. Sed quam- C et ahsque singularum vocum distinctione, exai.tHiS,
vis hoc vaticiiiium a nonnullis, quos recenset, Re- apud Liimbecium in Cominentaiiis de Bihliotheca
nedictus Pererius toin. IV. in Genesim cap. XLIX. Caesarea tom. II. pag. 800. Hic euim codex libros
de Antichristo accipiatur, certuni est tamen in alias 11. liufini de Benedictionibusconliiiet, una cuiii dua
seiuenlias a Patribus trahi, qiiorum octo Pererius bus jain diciis Paulini et Rufini epislolis auicebaets,
adducit: alii entm de Samsoite, alii etiam de Messia nou separatun , sed initio simul positis: quarum
inlerpretantur. pobleriori ad Paittinum uti est iu CaesareoCodice,
VI. Hoc opus Rufini inversum, confusum, nec ta- deest inlegriiui foliiim, mo.xa line post verbum pro-
men totnni Constanlius Hierotheus sub lalso titulo bubunlur. Futium vern, quod post lacunam a line
HomilimXVll. in Genesm, proque foetuAdamantii, piaecedenlisfolii proxune subsequitur, incipit iinper-
primus vulgavil cum OrigenianisOperibus in Novum feciaevocis iiltiina syllaba ...,mis ceteris, ut in aliis
Testanienlum post Hoinibasin Psabnos fol. civ. edi- tribus edilioinbus jam adductis; unde lacunae.m
lionis Venetae upud Lazarum Soardum A. I). 1516. omnes postea codices difTusae, origo et antiquilas
Opus deindesuo Auctoti resiitutum , sed priori edi- patet. Taiitain codicis veiustatein Irustra elevare
lione ignorata, JohannesIlerotdits inseruit Orthodoxo- conatur Carolus Caesar Bmdelotius m sua uliliiate
yraphis Theoloyimsacrosanclmtomo II. pag. 1425. iliuerum lom. II. pag. 127. edii. I. Ex bis consequi-
unde buc transleram , quaeIleroldus de Codice, ex lur, mcrilo explodi judiciuniFrancisci Sacchini.queiu
quo opus illud descripsil, inilio praefalur, sunt eniin sub amici Ilomani noniine appellat Fronto Ducmusin
lectu maxime digna : Georqius Piclorius, Vir cluris- nolis ad epist. 47. Paulini pag. 855. editionis Plan-
simus apttd Ensisheymmedicus excellens,utqvede li- liniaiuc A. D. 1622. in 811.ubi a Saccbino censeri
leralura univcrsati vplimemeritits, quum procut dubiou ait, Paulini epistolas ad Rnlinuin no/i esse Paulini,
nonnisi vel inyenii summislaboribusaut wris impensa quod stilus magis a/feclatus a quopiam ad stmilitudi-
insani, tibellumhunc Rufini bibtiolhecwsuw, tanquam nemPaulini, quum genuinus ipsiusmetPaulini videa-
llusaurum purasset , quu est in lileras bonas atque lur. Haeceadem habet Saccliinusin Vita Sancti Pau-
erga amicoshumanitate, Domino Henrico Petri,jam lini pag. 179. Sed eniinvero bujus censurae falla-
sacrorumAuclorumbibliothecamedenti, eliam hunc ciam et levitateui satis revin<unt jam iiienioiaii
libellum sponle obiulit: qui quicUtnItomanorumma- codices, ad Paulini aetateui proxime accedentes,
jusculis lileris, iis quidem, qttibus Pandeclas Floren- ita ut Cotclenus m judicio de libris Recognuionuin
linorumscnptas vidimus, sine distinciioneulta , anle pag. 484. edit. II. fueuin Ducaeauumpassus, Paulini
tnille ac plus unnos, scriptuseral, venerundwantiqui- ep. XLVll. nou esse indubim auctorita.is pronuncia-
latis gemma, mehercle preliosa. Hunc vero, ut solet, veril. Sed Riun, i'u aiitliauiusid refellenlem Dissert.
lemporitinjuria, incuriaque Rarburorum misereiace- 1. de Epistohs S. Paulini §. 47. pag. 115. Non ea
\ ravit, quippequum de BenediclioneJudm, myslica tum , inquil, perspicacitatc, ut quid discriminisinter
tractatur senlentiu, tres pagetlwrescissw ac perditw eum scilicet,et Puulini stilum, interessemihi appareal:
desideranlur; quarta elsi supersil lacera, quo locore- mihiquefacitepersuaderem,non aliud de illis eptsloiis
pohcndasil, vix poiest divinari. Erat proinde mem- dubilandt nonnutlis fuisse [undamentum, quam prm-
branutulam tenera, ut tenerioremme vidisseaffirmare conceptumin Rufinum odium. Quibusdamenim vide-
•lott.ausjm: quod quidem tanto plus damni altuiit tur non potuhse innoxie amari, ex quo orta controver-
m RUFINI PRESBYTERl 152
sia Rufiiium ab Hieronymo abalienavit: cujus ttimcnA IIIERUS QUADU\GI:SIMA; utterpretatussum. Sed quonium
cttutsa Aitqustiniet Paulini in ulrumque amicilianul- illis dicbuseliam tu , religiose fruter Macari, el vici-
lum passttcst detrimentum. Sed ex supra allatis luce nius monebas, et amptius vacabat (forte vocabas, ut
clarius, Itas epistolas a Paulino nostro ad Rufinttm legitur in ediiione Grynaeipag. 711.) etiam ego am-
fitisse scriplas. Sic Brmius, cujusdicta noslris ob- plius operabar. Hos vero POSTCRIORKS I COSTARUIUS
servationihusroborari videmus.Sacchiniim praeterea explicuimus,dum ad nosexlremaet uUtmaparte urbit
nnminalim refsllit Tille noniius tom. XIV. pag. 710. rarior exacioraccedis. IlaecRulinus de duobus poste-
Retensionem sui codicis post allatum specimen cha- riorihus libris Periarchon. Rumores ob suam ver-
racteris, lus vernis claudit Lambecius : Opermpre- sionem, in Urhe exciiaios, mox ila desi ribit: Verum
tiuni profeclo facturus esl, si quis prmstantissimum si meministiquod in prwfaliuncula priore commonui,
hunc, el venerandavetustatesua admirandumcodicem quia indignatun essent quidam, si not audissentnon
a capileusquetidcalcemcum impressisedilionibusac- uliqiiid mati toqui; continuo itt arbtlror perteculum
curale contuleril. Edinundiis Maiteniiis in Itincre I. probasli. Quodsi itt illo opere ila INILAHMATI sunt hi,
lilterario Parle II. pag. 158. lestalur, in Abbatia (jui hominumtinyuas ad tnate loquendumexcilant, dm-
Murbacensiin Alsatiaaliuni superesse Rv.finicodiceni mones, in quo nondumeorum secrelaad plenum nu-
de Benedictionibusxn. Patriarcharuni, mille abhinc daveral; quid in hoc fulurum putus , tn quo otnnet
annis scriptuin , quem ulinain vir doctns cuin ediiis eorumcwcaset occullasviat, quibushumaniscordibus
contulissel. Quod lamen Martenius non fecil, boc irrcpunt, et animut infirmat ac fragilesdecipinnl, re-
nieo ro.atu laciendum ctiravil EmincnlissiniusCar- velabit? Videbis iltico perturbaii omnia, tediiiones
ilinalis Firaus, qiium esset Romaiue Sedis Apocrisa- _ moveri, clamorestota urbc di/fundi, ad damnationem
rius apud Helvclios, quaeque in codice Murbacensi " vocari eum, qui evangelicwlucernw tumine diabolicm
laciinain aniiqiiissimainin memoratis codicihus im- ignoranlia: tenebras fugare conatus esl. Verumhmc
plent, hoc loco adscribain.,.. Probabuntur. Sed cum! parvi pendat qui cupil, satva Fidei Cutholicwregula,
dicit: Non deficiet princeps ex Juda , nequedttx de: tu rfti/nts eruditionibusexerceri. lltud autem necessa-
fentoreejus, donecveniatis, ctti repositumesl reynum, riocommoiteo, quod sicut in PRIORUIUS LIBRIS fecimus
scilicclcl in ipso genles sptrabunl. Quia donec veniatt etium in tstis ne
obseivavimus, ea , qucereliquisejus
is, ctti repositumcst, in qtto yentcssperabtml, nuiui- s ntentiis el noslrw Fidei contraria videbantur,inler-
fette de Christodicilur; coyimnrsine dubio aliitm in> prelarer. Scd velul imeria ea ab aliis, et adullerata
telligere e.sse, qitam Cltritlum eum, de cttjus semine prmlerirem. Decrealurisverorationalibussi quid novi
dux non deficiel, donec Chrislus veniat. Non euimi duxiste visus est, quia non in hoc cst summa Fidei,
convenitiltum Chri tum intelligi, de cnjus seinineduxc scientiwgratia et exercitii, cum furte nobis adversum
nnn deficiet donec Christusveniut, qiti ntiqiiedux int nonnullashwresestali ordinenecessariorespondendum
adventu Chrisli defecit. Et hoc ipsiim indicio (uil,, esi; ueguetn /tis libeitis, neque in tuperioribuidicla,
udvenisseeum, eni reposilumesl, i>'esl Chrislum.Quw- repelere eliamin his posterioribusvoluil; el brevilalis
<lamre[erunturad Juduin, sicul in cumplurimiscetcris, , yrulia , aiiqua ex his resecarecommodumduxi. Po-
ctiam in hoc capitulo. In Cbronico Centulensi apudJ slreuio ainulos suos carpens , reui ila concludil:
Dacherium loni. IV. Spicilegii pag. 482. edit. 1. Si quis tamenproficiendiet non oblrectandisludiohwc
notiitiii fuisse A. D. 831. in Abbaiia S. Richariii tegel, reciius (itcict, ti exponi sibi hwc apentioribus
Explaitatio Rnfini de xu BenedictionibtisPutriarcltu- vetil; ubsttrdumnamque <sl poetarumficla curmina et
rum in nno voiumine. Il;ec dicenda occurrcrunl ini £( Comcediarumridicutas fubutas a Grammattcisexponi,
libros II. de Renedictionibus,quos Rufinus in mona- et eu quwde Deo, vel cwlestibusvirtulihus,ac de omni
sierio Piiteti lempore ipsn Quadragesinue expressit,, universilatedicunlur, in quibus omnisvel paganorum
quo Origeni vcrtendo studebal, ul superius abttnde B pltilosophorum,vel hmreticorumpravuserror urgutlur,
probalum est. Qnare palamfit, nequaquain boc con- sine mayislro el expian.,;ioiiealiquem possediscere.
lingcre potuisse posi A. D. 598. quia Rufinusantee Et ita lit, ut res dif/icHeset obscttrasmalint homines
linem ejusdem anni Aquilejum prolcclus , Romain ii per temeritiitemel inscitiam condemnare, quam per
inde non rediit ante A.l). 40,j. lumorque, ab ejtis s diliyenlium el sludium discere. Iluc usque Rufinus.
versionc libroruni Origcnis excilaltis, iion quidem i) HaecPciiaichon interpretati > exstat iu latinis Ori-
posf, scil (JiifeA D. 400. piimo perciebuit. Ergoo genianoriimopt iiiui edinoiiinus, lib. v. cap. 2. §. I.
Tillemonlitis labi.ur lom. XII. |>ag.509, ulii Rufiiiumn lneinoiatis. ln Appendice vero tomi VIII. operuin
A. D. 41u. Roinam ex patria rc\ersunt, opus dee S. Aiigustini editionis novie iibri II. de Incarnationa
Benedictiouibusadgressum liiisse arbilralur. Hoc po- >- Verbi ad Jauuariiuu ex Hufiiiiano Origcnis Opere
stea ttiin. XIV. pag. 127. vir doclus pnotis senten- coliecii su.il. Jo. Miibilloiiiusiu Analectis lom. II.
tia: oblitus A. D. 408. illigavil, qituni tamen neutri,i, pag. 605. lcstalur in velerrimo codice Corbejeusiha-
sed A. D. 598. uti diximus, illigari tlebcat. beri libros Peiiarchoii (utique ex versione Riihni)
VII. Nunc ad reliquos bbros, teilium nimirtini, et ;t quibus pra-figilur Oiigenis cpitaphium Mabilloniu
quartum Origenis Pcriarcboii , nobis reverlenduni n pag. bOO.recitatum , et ah aliquo Origenis sludioso
)- Ciiiifectuin,quod nuper pro iuedtio exlnhuit Edmun-
est. Ex Rulini altera pr.elationecolligitur, duos prio-
ret libros , quos in 1'ineti monasleiio converieiat,l, dus Maricue iu ilmere literario lom. II. pag, 185.
uD
per alienas iiianns volilasse, duohus reliquis iionduni . Id tale est :
conversis, supcrquc illis rumores in interpreiem sur-
rexisse. Ipsa quuque piaefaiio nos docel, eosdem n llle ego Origenesdoetorverissimusolim,
illos duos posteriores libros, ex iniervallo, etserius,S Quempriinuuitidei graliaclaradedit.
quam priores , fuisse translatos : quo quidem inter- Simibicredere vis, Jibtostot milliaseripsi,
vallo Rufiuus de lieneilicliouibiisPalriaicbarum , in-i- Uuot,legio missosmillitin arniaviros.
stanle Pauliuo, disseruil. llinc duobus itsdem poste- ' iNulla meosunquainletigit blaspliemia sensus,
Sed piobus ;,tque vigil, .uiusab liustefui
rionbus libris 1'ertaielinn, tanqnaiii novo operi, no- Sola mibieasumPerian boudicladederunl :
vuin piulogum ad Macarium praeinisil, quem non 111 llis mecoujeeliiiiiuudbjuetela premunu
praemisisset, si una (iini duobus prioribus, quibus is
prologum suiun ante piaemiserat, eosdem vulgasset. t. Hoc ipsiim foedecoiruptum antea proiulerat Guirfo
Adpoiiamverba ipsa ad Macariuinex Rulini altera •a Carmelita in sumina de Haeresibuscap. XLI , ubi
praelalioiie libri III. Periarchon; lemeniin, de qua la illud lsidoro tribuit. Alius veisus quosdam e codice
agiiuus, mirilice illustraiit: Qui lecjismemortslo mei
ei Ambrosiano vulgavit, olim scriptos in Ribliotheca
in luis sanclis oralionibus, ul et nos efficimereamur•ir S. Isidori Hispalensis, ul titulus pracferl, sed igno-
mmututoresSpirilus. SuriiRionESnuos Peiiarchon li- i- ravit, in iisdem versibus jam dicium Origenis epiia-
bellot, te non solum insistente, verumeiutiu coyente,e, piiium, alicubi variuni, reperiri.
133 VITA. LIB. II. CAP. 111. 154
CAPUT III. i Pammacbius et Oceanus,diim inler cum Rufinnmqtie
A
praeteritsesimultatis ob caussam Origenianam cica-
I. iVoui rumoresin Rujinum ab amicis Hieronymi ob trices vix coaluerant.
reliqui operis Origeniani translalionem exciXantur, H. Rulinus hoc eodem tempore iu patriam pro-
H. Bufinus, matre ad
amissa, Hieronymumscribit, feciurus, literas ex Urbe ad Hieronymum scripsil,
cumque Siricii ponlificis literis formatis, ex Urbe quibtis el se diutius quani animo desiinaveral, Romae
in palriam Concordiam reverlitur. III. Non alia. mansisse , et Concordiwcivitate matrem siiam vita
quain solius itineris caussa, Mediolano pcrtransit. funclam , signilicavit, spiriluatium tainen parentum
IV. Ad illum in palria morantem Hieronymusli- (Cbromatii et Eusebii) desiderio ad palriam rcvo-
teras scribit, qum ei non redduntur. Pauliniani, calum, ijuum alioqui matris amissae luctu illuc nc-
Eusebii , el allerius Rufini iter ex Patmslina Ro- cedere prohiberelur , ne scilicet niaterna; domus
mam quoto anno contigeril. V. llieronymus alias1 adspectus dolorem propius augerel, quem procul a
lileras ad Pamniachiumscribit contra prwfationem patria, aninio dilfieultei premere polerat. De Hier •-
Rufini in libros Pcriurchon. lnde simullasinter nymo etiam oblique conquesius esi, quasi, eo noi
ulrumque augetur. VI. Rttfinus Syrus utrasque1 iuscio , morsus Rumanoriimsubiisset. H;cc Rufni
Hieronymi literas , Pammachio Rufinoqueredden- epislula intercidit. Adhuc lamen Hieriiiymi ad
das , Romum detulit. V'II.Harum priores summa- Paiiirnachiumet (>ceanum. ipsuni:ue Riilinum re-
lim rccensentur. 6poiisasupersunt, no>queinlra quae iu iis contincii-
I. Nondum rumor ob priores duos libros Periar- tur, singulaiiin recenseie conabimur, inde bistoriam
clion, a Rttfinotranslatos , bene conquieverat, qtiiim ** .u liiilinianaui illustialun. Kulinusli;Ccinterim aiinum
'
subinde reliqui duo latinitate donati, ignes sopitos et eo aiiijdius Itomae et Pincti moiatus, ail Vene-
denuo excilarunt; vix enim interpretationis suae liam nostram properaturus , vasa colligit, literasque
schedas inemendatas , nec publici juris factas , lormatas, publicas (idei tesseras, nonnisi Calliolicis,
e maiiibtis labi sivil Rufinus,qtiuni Panimacliiiis et in alienam parceci.tuiabeiinlibus, pcr episeopos daii
Occanus, viri apnd Romanos clari nominis, scd solitas, ab Siricio Pontilice de more impelral. Eas
Hieronymi , Augustini, et Paulini Nolani amicitia posliiioduma Rulino prolatss colligimus cx Hiero-
loiige clariores, casdem schedas liirttni sibi porre- nymo in lib. III. Apol. ubi ait pag. 459. Siricii in
clas, et pravis senlenliis clam alicubi incnistalas , Domiho dormienlis profers epistolam. El infra pag.
ul conlendit quidein Rufiiius, ad Sanctum Hierony- 462. Tale quidet contra Papam Anaslasiumdispulas,
niuin in Palicstinamcoiilinuo triinsniiserunl boc eo- ijf, quia Siricii epitcopi habes epislolam,iste conlra le
dem A. D. 39S. quo Rufinuspost Pascha translatio- scribere non potuerit. Aperlius lioc ipsuin pandit in
nem absoiveral. 1'aniiiiaebiusel Oieitiuis Rufiritno-• epist. XCVI.alias XVI. (Nunc CXXVIl.) ad Prin-
men rulicnerunt in epistola de hac re ad Hieronyinuini cipiam, quod est Epiiaphium Marcella;: pefunf(Ru-
scripta , seu quod in cxemplan deesset, seu poiins,, linuin iniiuil) el impelraut Ecclesiasticascpistolas, ut
()UodHieroiiymum, absque alia evplicatione , inter- commuritcanlesdiscessissevideantur.Nec multitmtem-
pretis iioiiieii facile adseqiiulitruni existiinarent. pus in medio, succedil in Pontificatu vir insignis
Sane Hieronyinusin responso ad literas, ad se per Anasiasius. Siriciuui Sanclissimum virum inique
Rufinumeo.lem lempore scriplas, ex sft/o , ait, se; eulpari, quasi homini haeretito literas cnmniunicato-
stiilim praelationis auclorem uovisse. Ergo ejus no- rias iinpartiri ium dubitaveril , sno loco apparebit.
inen a scnplo aberat. Porro summuiii virum , zelot G I Rulinus ergo Roma discessit A. D. 5;i8. ante diem
alias cathoiica; (idei ultro infiainmaiuui , Romauii xxvi. Noveinbris , quo Sir.cius dieni obiit, ex Da-
proceres in Rufinumbono quideni aninto, utcredcie i nicle Papebrocltio in Propyla:o par. 1. pag. 59. et ex
malim, conciiare studiierunt, quaedam ininus calho- Pagio ad euudem aiinum § 2. alioqui non Siricii ,
lice in ejus traiisla.iouc exposiia , quaeque impieta- sed Anastasii literas commiiiiicatorias prolulisset.
lein Origenis monstrare polerant, ab interpreic; Raroniuseodem A. D. 3'J8. § 1. ubi Siricium ail de-
suhlracia, caussantcs. Itleose , Romanosque oniness inorluum die 22. Februarii translationem aliquam
novani Periarchon versiouem ab Hieronymoflagran- hoe.die el mense quidem, sed anno insequenti 599.
tissime cupere, ul iiiiirpnlala proderei , el inale ex- peraciam ; i.. die emorluali accepit. V. Bolland.
pltcaia coitviiicerei : titque Hieroiiyinuin eo in; gis5 Febr. loin. 111.p. 282. Spacium verbis iliis Hiero-
acccndcrent, illius ingenium et Fidem in prtefationc 3 nyiiiianisdenotaiuin, necmullum tempus in medio,
Operis licte laitdari addiderunl , quasi ejus iiomiiiisi mensesaliquol forlasse complectilur ante demoittiuni
faina Rufiiius pi-opri.nn haeresiin tegere voluissei Siiiciuin, eique sulfeclum Anaslasium. Ilic enini
puiareiiir. Sed pranstat, verha ip a brevis alioquinl mox die v. Decemhris, quae in diem Doniinicamiti-
raiuinai liiin.e episinlae, quae nuiic est XL. aliass cidii, ordinatus esi, ex Pagio A. D. 318. § 5 et A.
LMV. (Nunc LXX.XIII.) in nicdium proferre : D. 4(12.§ 10. Ilaque liufinus per motlisiimumFla-
Siinctusaliquis ex jratribus schedutusarfnos CUJUSUAM i miniwiter , ut ait Ilieronynius initio libri H. Apo-
detulit, qttmOrigeiusvolumen, quod Periarchon in- logiae, Mediolanuiii primo contendit, ubi Simplicia-
scribitur, i/i iatinum sermonem versum tenerent. El( nus Ambrosto, die5. Aprilis elapsi anni 597. terraa
quoniam in his nnilla sunt , qum lenuiialem notlrii n" inandalo, in cathedra Medinlanensi successerat, ut
inyenii permovenl, quwque minus calholice dicta» Auctor est Mabilloniusin MuseoItalico toin. I. par.
mttimitmus, sttspicamurcliam , ad excusationemau- H. pag. 115. iiufii.us lib. 1. suae Apologiae,ah Euse-
ctoris, inulta dc libris ejus esse subtracta, qum aper- bio Cremonensi inlerpretalionem suam libri Periar-
tam impietatem cjusdem monstrare potuissent,qum- cbou falsalam contendens , impiani sententiam in
simiiJSpraslantiam luant , ut et hoc specialiler noitt suas schedas intiusaiu, sibi per eundem Eusebium
liiin nobis, quam universis, qui in Urbe habitan', pro- Mediolanirecilatam conquerilur : Quum, inqnii, hu-
[ulurum opus digneris itnpendere, ut supradiclumti- jusmodisententiam apud Mediolanum(Eusebius) re-
brttm Origenis,quemadmodumab ipso auclore edituss cilaret, et a me qum exigebat, fatta esse dicerentur ,
| esf, ad fidem, tuo scrmonemanifesles: el quma de- interrogatus a quoaccepisset exemplaria, respondit,
fensoreejus imerpolaia sv.nl, prodas, ul qitmeiiamini malronam quandam sibi dedisse. Eusebius, qui in
his schedulis,quus ad sanctitatem luam direximus , praeterito dissidio inier llieronymum Epiphanio l'a-
tnrf contra calliolicamregulam,vel imperileedila sunt,, ventem, et Rulinum Johannis Ilierosolymilani slu-
redarguns atijue convincas. Sane sublililerin prmfa- diosum, palam, ut dicium est, HierOnymo adhaese-
tione opcris s»i, menlionem, tacito nomine, lumsan- rat, postea Romaui, priusquam Htifinusbinc disce
ctitaiis expressit,quod, a (e promistumopus,ipse eom- derel, ex Orienle pervenerat. Ejtis iler adventumque
pteveril; illud oblique agens, eliam le sitnili ralionec accurale designant haecverba Hieronymi in libro III.
sentire. Purga ergo suspicioneshominum, ne, si dis- Apob.giaepag. i(52. Paulinianus et Ensebius POST
simuiaveris,comenlire videaris.lltec ad llieronymuml ANMM ve.tiw nuvigulionisprofccii svut. Rulinuiu iui-
135 RUFINI PRESBYTERI 156
tio veris A. D. 397. Nolam adplicuisse probavimus. A Mtitinam,Regium , Parmam , Fidentiolam , Placen-
Quare Eusebius, qui verno tempore, navigationi tiam, Latidem, Mediolanum, Bergomum, Brixiam,
congriio A. D. 598. in Ilaliam Iraiisniisisse videlur, Veronain, Vicetiam, Patavium , Altinum proten-
ineunie a:state ejusdcm anni 593. Romaejam aderal, debatur.
ilbi Riiliniinisuaecominuiiionis et consortii partici- Tertia , item mediterranea, Arimino Bononiam,
pcin balmit, priusquam utcr(|ue, hic Concordiam, Miitinnm,Vicum Sernintitn et Varianum, Monteiu
ille Crciiionain iturus , Mediolanuniprolieisceretur. Anianum, Ateste , Patavium, Allinuin sternehatur.
Hoc ipsiim Ruliniislestaiur in lib. I. suae Apologi:c. Haecex probalissiinis Tahulis ilineranis Antonini
Si hoc, inquit, iti meis lileris (Eusebius) itnjentssef, et Peutingeri. Rulinus ex his tribus communiuus
et vere scrupulum aliquem ex ipsa leclione cepissel Viis secundam, nl sihi cominodiorem,delegit.
quum nte , sicul ipse ncsli, liomm posilum,haberet IV. A. 1). 599. ad Rufinum in patria morantem
prwseitlcm, conlinuo utique perquisivissel, elipsa ad scripta fuit, non tamen reddita , Hieronymiepistola
tue scripta detulisset, quippequi usquead ipsum lem- XI.H. alias LXVL ( Nunc LXXl.) in qua vir San-
pus eliam VIDEIU, IIE, el SALCTAUE, <e(in oratione ctus illi respondcl epislola:, qiiam Rulinus Roma
COHMUMCAKG solitus erat. De Eusebio Crcmoiiensi discessuriis anno elapso ad eum scripseral. Ait, sta-
Itiilinuiii bic loqtti,nosilubiiaie iionsinuiil Iticc\erba tiin ex elegmtia latini sermonis, quo noster episto-
Hieronymi conlra Rulinuin in lib. II. Apologia:: lam scripserat, sibi quod Rufinus significaverat, pa-
Vociferareei clamila per plaleas; non esl meitsliber; tuisse , illum neinpe diu liommversalum,quum lin-
el, si meus esf, schedulas inemendalasEusebiusfurto guaelalinae, cujus in diiilurna peregrinaiione ohlilus
abstuiit. Matronam, quaeKiilinischedas liadidit Eu- „^ quodaminudofuerat, assuevissel : quod scilicel non-
sehio, a quo postea Pammachiuset (iceanuseas ad e£ nisi longotempore (ieri poterat: Diu, inquit, (eRomai
Hicronymum Iransinillendas , accepeiiinl , fuisse moratuui,sermo propriusindicavit.Se non aiubigere,
Marcellam, aperte colligitur ex ejus epitaphio, ut ait, quia amnr spiriiualium parenlum ad palriain re-
dicam inferius. Hieronymus <onimentarios suos in vocaverit, quetu matiis defunctat;luctus ab ejusmodi
Jercniiani et Mattha-unieulein Eusehio uuucu|iavii. itinere avenerat, ne magis coram doleret quod ab-
111.Norisius Cardinalis ubique liufinumexagilans, sens vix ferre poterat. Conscieniiaedeinde suae
Mediolanumhaereses suas disseniinandicaussa pe- testem Douiinuniquiuu appellasset, post reconcitia-
liisse scrihit in Hislori.i Pelagiana lib. I. cap. II. ut tas amicilias nullum intercessisse rancorem, quo
Veneriumejusdem Urbis Antistitem in suas partes quempiamimderel, baec.slatim subjungit : Vera ami-
traherel. Inde poslmodiimAquileiainse lomulisse, citia quod sentii, dissimularenon debet. Prmfaiiun-
ul Origenianisdeliriis pulriv.meliumsoltimlocupleta- cula librorum Periarchon ad me missa est (nempe a
rcl, et Chromatio,atleri ltalim metropotittv,tiouorum Pammaeliio et Oceano) quam ex stilo inletlexi tuam
dogmatumvirus insi.ilarel, ac pro CaihoticmFidei esse (nomcn enim Ktitini aberal) iti qua oblique,
rndimenlis, quw aiite triginta annos ab eodcm, tunc imo ttperteego pelor. Qua menlesil scripla , tu uirfe-
presbytero edoclus (ueral, inyrutas profeclovicesre- its : gua inteliigalur, et slultis patel. Poieram el ego,
pendens,iinpiissimiserroribus sauclissimumjttxta ac qui swpissintefiguralas seiuenlias declamavi, atiquid
aoclissimum seuem imbueret. Keque vir suiiimus de te, vetereartificiorepetere, et luo te morelaudure.
lam alrocia in Rufinum sine ullo teste dixisse ton- Sed abs>la me, ut quod repreliendoin le, imiler. Qitin
tentus, ha:c statiiu stiiijiingit : Quis autem heic ho- polius ita sententiamtemperavi, vl et ebjectuni cri-
tjiiuis coiiultts non execrciur, qui uno ferc lempore(C mcn ejfugerem, el amicum, quanlum in me esf, tiec
tres pr.marias lialiw Ecclesius, Romanam, dein Me- twsustwderem.Sed obsecrole, ul si deincepsatiquem
diolancnsem,poslremoAquileiensemOriycnianwSecla: seqtti volueris, tuo tanlum judicio sis conienlus. Aut
ttdjiare peiulantissimepertentavit? Sed vir disertis- enim bona sunl qumappeinnus, aul mala. Si bona,
sunus lalsam opinionem induissfiimlii videtur. i\'o- non indujeitl atleritts auxiiio : si mala, peccantium
liin tanieo, ul, dttm opitionein nou probo, ipsi inibi mttttiludonon paril errori pulrocinium.Hmc apud le
oliut benevoloinstillare vnlear. lioc eiiim piaculare. umtce poltus exposttttare volui, quani lucessilus pu-
Venerius in cathedra Mediolanensi nou sedil anle: blice desmvire,ut animudverttts,'me reconciiialasami-
A. D. 400. (juo Siinpiiciaiii locum iniplevit. Hic au- citias pure colere, et nonjuxla Ptauiinam sciilenliam,
lein Auibrosiosuc(esserat, ut dixi, el constat ex Rol- titlera munu lapidem lenere, panem offene altera.
landiani operis coiiiiuuaioribusin Lxegesi pra-fixa i Haecad Kufinuiu llieronyuiiis subiratus oh susptcio-
tom. VII. M.iii. Sim|>irciaiuiinveio, Gaudentiuni i nes a Painmailno clOceauo sihi injeclas, quasi falsis
Riixiensem, et Chroiiiatiuin Aqiiileicnsem, sanctis- cl subdolis R ilnii laudihus in biereiicoruui patroci-
simos aque ac doctissimos viros, quos ea lempesiale; niiini trahereiur; quanquani liiiliiii.tna: Iranslationis
Rulinus utique invisil, Ongeiiianis erroribus faciles; erinres oinuiiio silet. Sub linetu epislolaean, fratrem
aures adcoinniodare poiuissje,absque lantorum prae- siiiiin Pauliiiianum. qtn anno elapso 59ti. cum Eu-
siiluui injuria dici uequit, [iraecipucquuni tiemo exi sebio Creinoneiisi, ad patriam Stridonein ilurus, in
illis uuquani Rulini cnnsuctiidincnilngerii, sed ip-e; llaliani tr.<jicer,it, noiidim illo atino 59,i. quo baec
in singulorum perpetua cominunione vixeril. Rea- scnbebal, ud se reversiiii); se putare laineu ab Ru-
tuin Gaiidentium, Sancu Philastrii discipuluin ei ini _ lino visuui Aquileiaeapud (.hromatium melropoli-
caihedra sncces-orein, Ruliuiis pridem in Orienle; " laui. Addit insiiper, se quendain abum presbylerum
noveial, ejusdimque postea rogatu faciiim videbi- Rufinum per ltomam Mediolanum misisse, atque
nnis, ul CleiiieiuisRecugintm.es e.vGraecoin Lati- orasse , ut ijisum Ktiliiiinnnoslium , a I quem scri-
iiuni scriconeui traiisiiilciil. lslud iler per Insubres, bit, siio ariuno, el obsequio viderei. Qiiisnain luerit
Ruliuoin patri. m suam reversuio , iuit proprium elt iste Kuliuus, et quanto verilalis dispeniboceleberri-
natuiale, ul sic loquar , non iiiiliicc.uni, iniiius pro- mi .scripl.ircs iiium ciim nostio conllavcriiii,{lOstino-
priuni, et ob secretas caussas, hoininiex Urbe Kuina i «1iiiiidisscremus ; heic l.a tnm dixisseconienti , ejus
iu Veiiiiiam iiiferioiein ituro , susceptuiu. 'luncu iler auventuinqne Romam evenissehoc eodemanno
eniui, Ferraria et Veneiiis iiondum conditis , tri- 39:<-.bienniumscihcet poslquani uoster inde disces-
pliu via Aquileiainperveniii p <terat. serat. Itl piobaiilhaee verba Hieroiiymilib. 111Apol.
Pr.ma biural,, Ariniino Ravemiain ibatur, undei pag. 402. Puulinianusel LusebiusPOSTA.NM Mvesl.w
seplemniuriu Altinumutque navigabantur, ulail An- naiiigiitionisprofecti sunt. Rufinus tn caussa Clauuii
toninus in liincrario. Altino postea iter crat Con- POSTISIENMUM tjitssus.NoSfugit fia;c caussa Claudii,
tordiam, Aquileiam. Illoaevo supra RononiamPuluss ob quam Uufiuusalter ex Syria Mediolanum piope-
interccdebal, quaea VibioSequeslro Padusa Galliw, ravit , ubi aula Caesarea tunc aderat. Gravissima
c Pado dicla, appellatur. tainen luerit , quum llieronyiniis pio periculoca-
Secunda via niedilerranea , Arimino Cmscnamdu- pilis alieni illud iter contigisse 'tesltlur. llis iu arjju-
cebat. lude Favenliain, Forum Cornelii, Bonoiiiam, mento sinceraecum uoslio Rulino amicitiae mciuc-
137 VTTA.LIB. 11. CAP. 111. 158
ratis, epistolaebunc finem imponit : Ceterisqueamicis A Hieronymi pariter necessarium , noslriqne hoslein,
eadem significavimtts(nempe ut Rufinum ejus nomine mansisse, luculcnter nos docent Acta Concilii Car-
salutarent) ne mordentesinvicem, consumamurad in- thaginiensis aptid Sanclum Augustinum iti libro II.
vicem.Jam tuw moderationisesl el tuorum , nullam de Peccato originali cap. III. ubi haec rcferunlur :
occasionemimpatienlibus dare, ne nou omnessimiles Cmlestiits: dixii Sanctus presbyler Rufinus Romw',
mei invenias,qttipossintfiguralis laudibitsdelectari. qui mansil cum S. Pammachio: Ego autlivi iilum
V. Hieronymus una cuin hocce responso ad Rufi- dicentem,quia tradux peccalinon sil. IIoc po>t Siricii
num, aliud quoque ad Pammachiuni et Oceaiuim obitum Rufinique nostratis disccssnm in patriam ,
responsum misit, ubi Rulini praefaliiinculam fusius sub Papa Anastasio evenisse, icstatur inilio sui Coai-
refutavii, se ah Origeniano doginate alienum osten- ir.onitorii Marius Mercator: Hanc, inquit, iueplam et
dens; novanique librorum Periarcbon ab se adorna- non minus inimicamrectm fidei qutvstionem(quia tra-
tam versionem , adjunxii. In hac tamen epistola vir dux peccati non sit) sub sancta:rec.ordntionisAnustas:o
sanclns Rulini interpretis nomini ubiquc pepercit, in RomanmEcclesiwsuinmoPonlifieeRufintts quondam,
quo mitissimi erga Rtiliniun animi specimen dedit, nalione Syrus, Romam primits invexit. Ergo hic Ru-
quod Roinani nequaquam voluissent. llinc factum, finus, naitone Synts, ex Syria pridcin Romamet Me-
ut quae,ex eoruudem votis , llieronymi epistolaede- diolanum missus, Pammacliio iiospiti suo rcsponsum
erant, ipsi vivaevocis veluti conimentario in vulgus Hieronymi conlra Tyrannium Rufinum nostriini na-
sparserint, nomen Rulini palam eo magis exosum lione Italiim cuni nova translatione lihrorum Pe-
reddituri, quo Hieronymi auctorilas illum gravius riarchon reddidit, cpistolanique ad eiindein Rufiiuim
premere videbatur. Vide librum 111.Apologiaellie- ,R B A(]uileiam transmiitendam : cui tamena Pammacbio
ronymianaepag. 4G7. lmmo quia epistola Hieronyini nequaquam reddita est. Iluetitis lib. 11.cap. IV. secl.
ad Rulinum , de qua supra mentionem fecimus , I. § 12. ail, ideo non fuisse iransmissam , quia per
paullo mitior videri pnterat, ipsi iieqiiaquam red- vec.urwmorasserius Romnmdelala fuit. iSVinred.iitae
dita est, ut hoc paclo allera ad Pammachium per epistoke veram caussam accipe. Oh direnilam inter
urbem volitans, Rulinuni vehemcntius heueret. ita- utrunque gratiam, post novani ab Hieronymoparaiam
que Rufuius de eadem epistola, ad se qtiidem scri- librorum Peiiarcbon interprelalionem, ejus amici
pta , non tamen reddila, post siumllatem jam eru- epistolam suppresserunt.
ptam, sero landem ab suis amicis Komanis cdnctus , VII. Sed praecipuacapita ilieronymianae epislolae
putavit, eandem ab Hieronymo tunc recens, non ad Pammachiiiin reccnseainus. Hieronymtis diluere
olim, quanquam tatnen sub falsa nota temporis , satagitRufiuianarnpra:fationem libroruniPeriarclioii,
jamdudtim elapsi , fuisse conscriptam; idque non iu qua ipse, ut ornatus el maguilicusOrigenianorum
ibrtuilo, sed dedita opera factuni censuit, ut ipse ni- operum inteipres et praeco,nd sidera cxtollitur.Hanc
inirutn gravius incusarclur , quasi modestiac Hiero« laiidem Alexandriae el Romaea/fu/;tioalias sparsam,
nyuii , pari modeslia respondere noluisset. Verum contuiiieliae loco se babere faletur : Schedulw (sic
Hieronymus crimen non redditae epistolae in amicos orditur Hieronymus ), qitas misistis honorifica me
Romanos his verbij refundit in libro I. Apologiae affecerunl contumelia, sic inyenium prwdic.mlcs, til
pag. 565. Ego ille moderalus in epislola publica (ad ftdei lullerent vcritatem. Ail se Origenem (Iiiolnisin
Pammachium) qui diligenter cavi, ne quid in tc rfi- locis laudassc, in praefatiunculisHomiliartunin Can-
cfum pulares, scripsi ad te STATIH breveinepistolcm, tica, et libri de NominibtisEbraicis; nusquam tamen
expostulans super laudibus tuis : quam quut llomw C I de Origenis doymale se ibi loquutum : Laudavi ,
non eias, amicimei libi millere NOLUI.RUNT eo quod le inquil, inlerpretem, non dogmntislen;inyeriium,non
dicerentcum Sodalibusluis indigna tiomiticChristiano ftdem; pltilosophum,non Apostolum. Quod si vuliuit
de mea conversationejactitare : cujtts exemplum,huic supcr Origenemeumscirejudicium, leganl in Eccle-
volumini subdidi, ut scias quunlum doloremquania siasten Comiwntarium; repliceiit in epistolam ad
moderationenecessitudinistetnperavi. Rursus lib. 111. Ephesios tria voinmina, et intelligent , me semper
Apol. pag. 408. novitmquoque ine putas finxissemeii- ejus dogmalibuscontraisse. Ilis consoua eliam infra
dacium, ul epitlotam ad le meonominecomponercm, repetit, et in epist. XXXIX. alias LXil. ( JVKJJC
qutisiolimscriptam,quobonusesse videar el modeslus: LXXXII.) ad Tlicopbiliim. Haetanien excusaliones
quam tu nuiiquamomnino sttsccperis. 11wc res perfa- non inulluin arritlent dociissimo Ahrincensi Epi-
cile proburi potcst. Mulli ltunuv ejus exeinplariii Ita- scopo , jRu/iutalias baudquaquam siudioso, in Ori-
bent ante hoc circiler TIUENNUM, qui tibi eam miltere genianis lib. II. cap. IV. sect. 1. § 17. Quum enini
noltierunt,scicntesquw de mco nomine jactilares , et Commentarios in Ecclesiastcn et in Epistolain a I
quam indiyntthoinine Cliristianoac ncfanda confinge- Epbesios magniloquus Doctor , Adamantii scitis in-
res. Ego scripsi nesciensquasi ad amicum. llti non terscrit, cadem vix scmel refellit; iniino ne Orige-
reddidcrunl ei, quem inimicum noverunl,parcenteset nem quidem auctorem laudat: quaesi ttinc pro falsis
meoerrori et lum conscicnliw.Et simul argiimenlaris, habuisset , ulique censura nolassct: jVaiit quod di-
quod si lalemtibi epislolamscripseram, non debueram cKnf(inquilIIiernnymus in prolngo libri II. Cominen-
conlra le in alio libelto (nempe in epistola ad Pam- lariorum in Micheam) Origenis ine volumina cont-
niachium et Oceanum) multa mala scribere. Hic est n' pilasse , el contaminari non decere veterum scripta
tolus error tuus, el hwc jnsla querimonia,quod quw ( quod illi maledictumveliemensesse existimant) ean-
nos in hwrcticosdicimus,tu tu le dicia confingis; et dem laudem nuiximamditco, quum ittum imitari volo,
nisi itlis pepercimus,lc putas esse violalum.;non eniui quem cttnclis prudentibuset vobis placere iwn dubito.
Rufinus in jam diela epislola ad Paininachitun et In praelalione ad lib:uni de Nominibus Ebraicis, ne-
Oceaiuini, iioniinatim appellabatur. minem ail, nisi imperilum negare, Origcnem pos:
VI. Quum Hieronyinus illo ipso lempore, quo ad AposlolosEcclesiarume-se magistrum. Ilicronyinus
Pammacbiuin et Rufinum litcras misit, Rufinum al- deinde in epistnla lotus i,s eo est, ul.conlra Rufiiium,
tcrtim in caussa Claudii Mcdiolanum miserit, qui ostendat, se temere non laudasse Origenem, niagno-
Rufinum nosirum ejus verbis salularc debuerat, rum virorum cxempla sequutuns, a quibus auclo-
oininari licet, illum eundem Rufinum utramque res , quanquain alias erroribus seatenies , propter
epislolam superius memoratam ad Pammachium ingenium lau-IariTerliiliuino tanieii potuerunt : Sic, inquit ,
lulisse : a quo posimoduin prinia , Rufinuin sugil- beaius Cypriuuus magislro ulitur , ut ejus
lans. in vulgus sparsa ; allcra Aquileiam ad Rufinuin scripta proban! : qunmqne erudili el ardenlis viri de-
iietitiquam missa. Pammachium cerle his verbis iu- lectetur ingenio, Montanumcum co , Maximitlamque
nuit Hieronymus, Rufinum allnquens : tibi eammit- non sequiinr. Fortissimos libroscontra Porphyrium
tere NOLUERUNT, Aquiteiamscilicei, sive Concordiam. scribil ApoUinarius; Ecclcsiasticim pulchre Eusebius
Kufinum illiini alium, Hicronyuii necessarium , a Historiam tcxuil, dum lamen alter in mysterio In-
nosiro diverstmi, luncRoma; apud Pamniachium , carnationiserravil, Verditm,non anitnam, scd solam
PATHOI. XXI. >>
159 RUFINI PRESRYTERI 140
carnem, adsumsisse somnians, altcr impietatis Arii A Lausiaca cap. CXIX. ubi ait de nobilissimafemina
propugnalor cxsliterit. Poslea siibjungil : Diimessem Rouiainreversa : lbi guidemqttuin es-.el,bcatissimum
iuvenismiro discentti ferebar ardore , nec juxta qito- vinun maximmwslimalionisclarissimumApronianum,
rundam prmsumplionemipse me docui. Hic manifesto qui erai Gentilis , catechesiinslituit, persuasilque ut
/{u/!)iumcarpil,quemsine magistro se literas Graecas conlincret etiam cum sua uxore, ejus aulemsororis
didicisse gloiiatum, Hieronyinus etiam alibi tradit. ftlia, Avitanomine. Hinc patet, Ai>itamex Melanim
Itaq.ueait, se ApollinariumLaodicensem,Didymuin, sorore, cujus nomen nos fugit, oriam fuisse. bleiu
ct etiain Raraninam Judaeumaudivisse : omnia ab se Palladius cap. c\xxiv. Aproniuiitliliam, Eunomiam
Origenis scripia esse perlecta, ita ut ejus taicen er- memorat: Vidiefiambeatam Avilamcitm ejus marito
rorcs diligenter civerit. Queritur, sttas literas olim Aproniano,et eorumfilia Ettnomia. Sed piis conjugi-
atl Didymum,quasi ad niagislrumscri|itas, a quodani bns fuit etiam filius Turcius Astertus, qui una cum
(Rufino) prolalas fuisse, quanquam nibil prmler ho- patre bapiismigiatiam suscepit, lesie 1'aulinoin Na-
norem et salulationemconlinerent. Poslremo illud lali 15. vers. 200. ubi de Piniano, qu in ipse Pauli-
ur^et, se uuuquain fuisse Origenistam, sique fuil, se nus Christo genuerat, deque Asteriosic canil:
jam esse desinerc. Hinc reliqtios (Rufnium) ad se Eminethic propriomibitiliusin grege prmus,
imiiandum bortatiir; et, impense laudatn Adainau- Astaliutlniibipar luuienin Asterioest,
lio, illiusque erroribus explosis, ea omnia despicit , (Juemsimulunaniniesvera pietateparenl>s
qua; de adulteratione librorum ejus Rnfinusscripto IufantetiiCltristoconstiluere-acrum
tradideral; ApologiainqucsubriomiiiePaiiip/ii/imar- Ul tamquamSaniuelpriuiissign.ilusa: nis
lyris ab Rulino vulgalam, non Pamphili, scd Didymi, -B Cieseeret;in Sancti;vnlus,a!enle
vel alterius fcelumcsse conlendit. Hieronyuiushanc * Prinmpuer. (^hristisiihnoniiuu,muri , solvit,
KtDoiuininoiiienprimaloquelafttil
epistolam scribens , ait : Centumquinquayintaanni Jainqueparente Deo regnis coelestiiiu;M<US,
ex
prope sunl, quo Oriyenes mortuusesl Tyri. lllum /V. Sidereopariler nouiineel,ore niic.;l.
D. 255. falo funclum oslcndit 'i illcnioi.t u. loic. III. Hiinepueruinctfrairem fecitpiagrana patri,
Art. XXV. p. 5i8et755. Annis255. ex sententia Hie- Nampariter sanclolluminesuiitgenili :
ronymi addealios 159etbabebis annos epochaeChri- (Juosnaluragradudiviserat, hos Ueiisabno
stianae 4ti5. sccundiim qiiidemIlicroiiymuui, qui Eu- Muiieregermauosin sua rt gna veliit.
sebii ab se latinitale donati caicuios sequitur. Ilaee
Aproniani rogatu multa Graecornmscripta Rufinus
epochaqiiumDionysiananinostrani bienritumantcver- latinitate donavit; Homilias Origeuis in Psalmos
tal, ut alibi notavi, demeillud biennium.et supererit XXXVI. XXXVII. XXXVIII. Gregorii Nazianzeni
aniiusiOi.Quareparlicula ijropeiiihoeeeniumetquiii- Apiilogefcon, Iloinilias VIII. Rasilii Magni, ac Xysti
quagliita annorum spano, secum aliud bicnniumau- senteiitias, hasque singulas liicubrationes brevi epi-
lcrl, unde babeinus annuin vulgarem 3'.:9. quo suani stola , seu prologo, ut ipse ait, Apronianofiiio suo
epistolam scripsit llieroiiymus Eandem epocham nuncupavit. Avittim quoque Aproniaui uxorem ab
t>iepaullo infra conlirmat : Cur post quadriiujeitlosan- Rulliio dici
nos docerenos niteris, quod untenescivimus'.'Cur pru- que fiiiam Jesuvidebimiis, prnptereaquod ulrun-
Christo genuisset. Ileic me ad
fers in medittm, quod Pelrus el Puulttts edere noluc- alia conjug?m
runt? Ilis verbis imiiiit ab initio ;eraeCliristianie Norisius properanlen sistit clarae memoriae Cadinalis
tunc annos iOti. jam elapsos, et 401. in cursu fuisse. mus, quipenitioris antiquilatis scrutator diligentissi-
in (ienotaphiis Pisanis Dissertatione IV.
Deme duos , quibus epocba Eusebiana nostram vul- Li ( cap. II. §. 1. duin
et habehis annum 599. genlem Turciam Asleriam Apro-
gaiein superat, Dionysianiim nianam prisco suo splendoii restituit, Apronianum
CAPUT IV. noslrum cum aliis Apronianisjuuctim eniimerans,
Aproniunus ad Rufinum miltit exemplar Hierony- pene indictuin abire sinit. Idem videtur ac Turcius
mianmepistolmin vulgus sparsm. Varia de Apro- Secundus Asterius Aproritanus, A. D. 576. Sacerdos
niiinoet ejus genle projcruntur. II. Ruftni Apologia Collegiixv Yirorum sacrisfaciundis apud Onuphrium
contrttUieronymiepislolam.111.Ejusdem Apoloyim Panvinium in Commeolariisad librutn 111.Fasloriim
libri I. synopsis, objeclionesdogmalicascontinens. p.tg. 502. qui Norisio natus videtur ex altero Apro-
IV. Rufiiiusse oinninocatholicum, el ab hmresibus niano, qui pr.cfiiit Urbi, Jtiliano imperanle A. D.
Orijeni impaclis, vacuumfuse deinonslrat. V. Apo- 505 ; nameum tempora congruunt, titulusque Viri cluris-
togia• liber11.enucleatur. VI. Variain Hieronymum simi, quo Palladius ornavit. De eo sic ceciuit
a Ritfinocongesta. VII. Hujus brevior Apotogiaad Paulinus in Nalali Xlil. v. 157 :
Anastasium. Apronianum Turciaegeniisdecus,
I. Panunachius, Oceanus, ceterique Rufini aunuli Ailatepucruui,seusibuscanisseuem,
Veteri togan.mnobilemprosapia,
Hieronyiuianaeepislolae exemplaria , in illius dede- SedclariorumCiiristnnonomine;
cus, eontinuo per manus hominum spargenda cura- Qttimixta veteris et NOVI ORTIIS gluria
riint, Ronianis , ut lit, ui conlraria sludia inleriiu Vetusest Senator Curiu',CliristoNOYUS.
scissis, quippe aliis Ilieronymo, aliis Kulino faven-
liliu-. Pro Ituiiuo praecipuuscum Macarioeminiiit Aproniani majorum Stemma praestat hoc loco ex-
Apronianus. Hic epistolaeapographum Aqudejainad D ' [dicare :
.iiniciiintiansniisit, qito ex patria sua Concordiaapud' A. D. 511. L. Turcius SecundusApronianus
C/iromaiium seces-erat. Erat Apronianusex genteI Consulincerti anni.
Tttrcia Asteria Aproniana,Konia:post saeculorumme- Ex Pauvinio ad Fastos libro III. pag.
nioriam nobilissima, quam IrabeaeQuirinales, Urba- 296. Grutero pag. CCCCLXXVl.7.
na; piaefeclurae, militaresque et palatinaedignilalesi et Norisio Dissert. IV. ad Cenola-
nunierosa annorum serie decoraveraul. Sed splen- phia Pisana pag. 435.
didissima martyrum purpura longe illustriorem red-
diderat; nain Rttfina et Secunda sororcs, ex hac ea- I
dem familia, pro Christiana religione morlem oppe- A. D. 339.
lierunt A. D. 257. die 10. Julii. Hunc Aprouianum 1 L. Turcius Apronianus
Rufinus ex cullu idolorum ad Christi fidem traduxe-\ Prmfeclus Urbi.
Ex iisdemet IndiculoPraefectoruiiiUr-
ral, queiu ideo in singulis prologis operum, quse bis apud yEgidium Ducherium in
eidem iuscripsit, filiumsuum vocat, qua phrasi, eo-
dein sensu a Sancto Paulino mox usurpanda, Ruli- Conimentariode Doctrinatetnporuni
uus ostendit, se (idei Christianae eum peperisse, pag. 240. |
quanquam suhindc etiam Metania senior catecbesi1 I
a
Aproniaiium msti uxerit, tesle Palladio in Historiaj A. D. 365. L. Turcius ApronianusAslerius
141 VITA. LIR. II. CAP. IV. 142
CorreciorTuscimel Umbrimel PrmfecntsUrbi. A eorum artna el sagitlw, et lingua eorum machwraacu-
Ex iisdem. | ta. Verum ad hwc vulnera,quw infligunlurex lingua,
inter homines medicus pene nullus est: et ideo con-
A. D. 376. L. Turcius Secundus Asterius Apronianus verli me ad Jesum, cceleslemmedicum, qui mihi anli-
Sacerdos collegii xv virum sncris faciundis. rfoium potentissimam dedit rfe Evangelii sui pyxide
quw vim doloris spe fuluri apud se justi
Ex Panvinio ad Fastos lib. III. pag. prolatam , solaretur.
302. et ex Norisio pag. 43'). A Ru- vil examinis, Potio ergo ipsa, quam tempera-
fino et Melania Seniore ad Christi vosJesus , hwc erant verba: Reali, inquit, esiis quum
fitlemconversus A. D. 397. persequud fuerinl et dixerint adversttmvosomne
A. D. 397. Uxor Aviia,sororis ejusdem Melaniaefilia. malum, menlientes. Gaudele el exultate, quoniammer-
Ex Pallatlio in llistoiia Lausiaca cap. et ces veslra multa est in cmlis. Sic enim persequuti sunt
CXIX. etex Paulino in Natali xiu. prophetas, qui erant ante vos. Hoc se medicamento
v. 250. contentum, de reliquo ait silere decrevisse, sed re-
spondendi ex partesibi justam necessitatem imponi,
proptereaquod nisi haereseos crimen sibi ab Hiero-
nymo impactum repelleret, apud mullos fama sua
A.D. 598. Eunomia. \Turcius AsteriusApronianus, in magno discrimine versari diceretur. Quare, in-
Ex Histor. Lau-I Una cum patre baptismi quit, compellorcontra votum meum et proposilum re-
siaca cap. 154.1 gratiam suscepit. spondere, ne forte relicendo, videar crimen agnoscere,
et ex Paulino/ E* Paulino in Natali xm. .» quainvis Christiano celera crimina sitendo depellere,
in Nalali xm.v.l v. 270. *
exemplo Domini, gloriosum sit. Sed lamen hoc, in
231. ) Fide , si fiai, maximumscandalum generat. Primus
H;cc de Aproniano, Rufini necessario exposui, quia Apologiae liber dogmaiicis criminationibus refellen-
viruin nobilitate , doctriua, et veritatis agnitaegloria dis plerunque versatur. Hunc Rufino auspicari pla-
speciatssimum, scriptores pene silentio praeterie- cuit ab . initio epistolae, ubi Hieronymus scripsit ;
lani. Omitiampersonas, rebus tanlum et criminibus respon-
II. jtitfinus, accepto exemplari epistolae llierony- debo: neque enim caussmprodest maledicentibusrema-
niiana: ad Paminachium , ratus , quac contra se scri- ledicere , et adversarios talione mordere. Rufinus
behantur, haudquaquam sibi negligenda , ad cuden- verbis a me siiperiusadductis.quumutrumquefalsum
(liim responsum coniiniio animiun adplicuit. Hoc esse dixissel, omissa, utait, omni ironia, et hypocri-
responsutn intercidissearbitratur lluetius inOrigenia- seos tergiversatione, quw Deo execrabilis est, se, licet
nis lib. II. cap. IV. §. xvm. el Caveus in Historia incomlis verbis, et oralione incomposila responsurum
sua literaria : in quo errore versari videtur etiain proliteiur. veniam imperiiiae suae a legentibus sibi
Dupinus tom. III. Riblio.hecae,dum >ufiniInveciivas concessum iri confidens, quia, inquil, non alios ac-
perpram dictas, quae oinuium inuiiibiis terunlur, cusamus, sed nosmetipsosa maledictis purgare conten-
contra Apologiam, non vero coutra llieronymi epi- dimus , et ideo studemus , ut non tantum in nobis
stolam, scriplas ceusuit. Sed fuKyfinusepistolwipsi sermo, quanlutn verilas luceat. Illud anle omnia
Apologiamopposuii, qua: sub falso nomine lnvecliva- Hieronymum vere dixisse faietur, nimirum , se non
iioii adliuc superest. Epistoliv inii.io quum dixisset reddcre maledictum pro maledicto , hoc satis verum
Ilieronymus : Omiffastipersonas; rebus tantum etcri- (. C esse contendit; non enim pro maledictis, serfpro be-
minibus respondebo: neque enim caussmprodesl male- nedictis et laudibus conviciaet maledicla queritur sibi
dicenlibus remaledicere, et adoersarios tutionetnorde- reslitui. Hoc ipsum argumenium ideniidem urget,
re, hoc idem subseqnentibus verbis Dufinus carpit i-e in Hieronymo eloquentiam et sludium in Graecis
stib ipso limine su;e Apologbe : Quia ergo inilio Itu- interpreiandis laudasse , neque se illius unquam Fi-
jus Invectionissum (sic vocat llieronyini epislolani) dem laesisse contendens. Veniam ab eo deprecalur :
promiliil se omissurumpersonas, el rebus tanlum et iSj quid asperius, aut incnmlius dicturus cst, quia,
criminibusrcsponsurum; utruiuiue auem falsum cst; ' inquit, imperitum hominemad respondendumtacessi-
nain cui respondeat crimini , quod nuttus obtendil? vit , quem sciret non posseper mullam dicendi et elo-
quomodoaulem omillit personas , quum inlerprelem quentimcopiam trf agere, ul is, guem Iwsumvel/et ac
iibrorum toto Inveclionis sum lexlu iudesinenterin- vttlneraium, nec vulneralus videatur esse nec tmsus.
cuseiet taceret? Haec Kitfinus, qui ettam in libro II. In summa, qui objeclas depettere a se maculas cupit,
ait, se Hieri'iiyini Epistolw respondete : cipud non- necessitate sibi responsionis imposila , cogiturejubet,
niillos, inquil, fratrum, etiam lianc nobis inurere co- non quam eleganter e\ omate , sed auam vere respon-
natus esl maculam, el nunc ilerare per LITERAS. llaei rfeaf.
/ifcr» sunt epislola ad Painniaeliium. Mulla aliai 111.Quoniam Hieronymus inilio epistoioe su.e naec
consullo praetereo, quando ex his abunde constat, verba protulerat : guast sine me hmretici esse non
liufini respoiisuni ad Hieionyniianain Epistolam, no- possint , Rufino haec eadem in pr;ccipuum suae
quaquam iulercidisse, ut viris dociis creditum est. disceptationis argumentum repetere placuit. Qua-
ln duos libros Apotogiam s, am dispeseuit Rufinus, jD re contra omnes luereses, sibi praecipue, et Ori-
quain poslea Librarii Invectivarumodioso nomine in- geni, affictas , sacratissiniam el perpetuo servatam
sciipserunt, nam in lib. I. ipsemet diserte Apoto- Fidei suae regulam statim exponit , utque siium
gium vocat : convenicnsputo, iuquit, huic Apoloyim ; dogma de Trinilale, et de Carnis resurreeiione
nostrmmserere, elc. Et non u.ulio ante linem ejusdemi catholicnm esse tiieatiir, proprium Aquilejensis Ec-
Iihri 1, concludam Apologiw nostrum primum volu- clesiae morem, ab se cuni baptismo MISeptum, apo-
m<:n.Quid! quod ipsemet llieroiiyinus in lib. lll.sua:> rit, in undecimo Symboli Apostolici articulo, ubi
Apologimpag. 355. idem alfirniat : de carnis resur- carnis resurrectionem profitemur, pronomen hujits
recliune guid senttas , jam in Apologia ttta dtdicimus. adjungeutis, ut arrorem exploderetaflirmantiuui,non
Qtumadmoduni vero L brarii Invcctivarum noineni in pto,<ria carne, sed alieno in corpore homines re-
KtifinianaeApologia: indiderunt: ita non solum Du- surrecluros. Sed quandoquideni ipsa res aptius.quaui
finus Hieronymi Epistolam contra se scriplam In- Kulini verbis, uxplicari vix polest, eandem heic
veaivas el lnvectionem vocai; scd Hieronymus ipses e-: parte recilabimus: Ego, inquit, sicut et ipse (Hie-
in lib. ill. Rufiui Invectivasappellal. Noster sic ini- ronyinus) ef omnes norunl, ante anuosFERETIUSINTJI
lio Apronianumalloquitur : Perlegi scripta iuu,Apro- in monastenojam positus(Aquilejae)per baptismigra-
mane, fiti carissime, qum ab amieo el fratre bono o tiam regeneratus, signacutum fidei consequutus sum
( Hieronymo) de Oriente ud virum nobilissimumPam- per sanctos viros Chromaiium, Jovinum, el Eusebium,
mttcliivmmissa, trunsmititti ad nte. Kecordalussum n opintilissimosel probulissimosin EccleAaDei Episco-
sermonis propheliei, qin ail : Filii hominum denles s pos, quorttm aller (Chromatius^ tunt presbyter beata
i: RUFINI PRESRYTERI 144
memorim Valcriani(Aquilcjensis Mctropolili!;), o//ei-.A liatur, quasi luimanuin genus in alia carne et cor-
ntiiis diacomts, siniulque pttier mih.i pore, ([ii.im humano, resiirreclurum crediilisset.aul
.<trc/ii(/t(icoii)(s,
el doclor fidei fnil. llli e.rgosic milii iriididernnt, el crctlerel. Exposilis quae Fidem suain de Trinitate,
sic lenco, quod Paler el Fifuts ci Spirilu.; Sanctus Incarnalioiic, Resurrcciione, seciiudn advcutti,et fu-
nnius deitatis sint,iinius subsiantiw,cotvicrna,inscpara- liiro juilieio Salvatoiis nosiri spectabanl, gra lum
bilis, incorporett,invisibi.is, iiuo>iiprslicusibUis Trini- fitcitad snain iiilerprelalionein librorum Peria.clion.
tas et sibi soli, ut esf, a:l perfeetum uota: quiiinemo Arguebatur Origenes, ipiasi omnes [leccaion:., ct
jiotiffFiliitm nisi Pulcr, ncqne Palrent guis twil nisi ipstmi olia111Diabnlum reslitutum iri tradidis-ei,
Filius: et Spiritus Sanctus est qui scriitainr ctiamal- aninuvs quoquc ante ereatas esse, quani corpora,
ta Dci, el ideocoret oinni visibilittilecorporea; sed in- easque ccelo deductas et corporihus inserlas. A.l
tellectutttiillo deilalis octilti vi >el Patrem Filius et h;<c Ru/inus, se uiliil, ail, pro Origcne agere, nec
Spirilus Sanclus, sicul 1'a'cr vidct Fiiuni el Spiriiitm Apoiogeticuiiipro ipso scrihere, sive enim stat apud
Saiiclttm; ncc csl prorsustiHa in Trinitite diversi'os, Deum, sive lapsus esl, ipse videril; cogi tamen ejus
nisi quod ilte Ptitcr esl, et liic Filius, ei ille Sjurilus nicniinisse, quoil dum Origenesarguitur, ipse a liie-
Sanc us; Trinitas in persoiuirumilislinainnc, iinilu^in 1'oiiyinolein jam oblique, sed palain inucroiic tlis-
Hiittatesubsluntuv, ct quod unigeniltts Filius Dei, pcr iricio ferialur. Cur iiiLcrprei.iliiniemsu.im adoisus
quem a principio omnia quw sunt, faclu siinl, sire vi- Iiieril, st: paucissimiset ceiissimisabsoluturiiin de-
sibilia, sive invisibilia, iu novissimis diebits came e clitrat, lieet apud Apri:nian;;iii, ipiein all.iquitur,
anima humana siisrepia, hoiiiu [itcltisc-,1.ct pussttses: (|iiii|iie rem bene norat, hocsupervacaneum lortasse
pro salitte nostra. El tcrtiudiesuscittttaitttt ipsti carne, "' Videtur; lamen, intjtiit, el iyuoiaittes convenitnoscere,
//i(o,'posifa (ucrat in sepulcro, rcsurrexit u innr.uis: e! simul eiiam quia el hoc non sditm ipse (llieroiiymus)
cum ipsu eadem earnc glnrificatu, as cudil cmi s, unde serf et utnnis schola ejus (Paniiiiacinus, Oceanns,
et expeclutur ve.iturus titljtidicium vivonnnet mortuo- Marcella, Lusebus,) jactcil de nobis, quot!quum uli-
rtim. Setl et simHi moclonobis quoqnespem rcsiurec- ter promiseriinus nos in prwjiil.oiubus liuusiuliii^*,
tiouis dedit, ul eodcm ordine, eudein consequeni;a, uliier (eccriinitsin operc. ldeo uon solitm ipsis, scd el
pari cadcmque joniM, qua ipse Domiiiis rcsirrexil a aiiis respondebimus,qitibusvel proprius iivur inenlein,
mortuis, nos quoque rcsttrrccttiroscsse credamns, iton vcl criiiinuiiioaliena conlurbal. llu:<:prudnnl, iiufi-
nubcs aitt auras tenites, ul calumniantur; sed hwc ip- no o: Urbe significatimi, mtiltoi contra illum-sigua
sa, in qnibusnnuc vviinus, veimorimtir, noslra corpo- coniulisse. Oic.isionetn ergo suaotranslationis debe-
ra rcceptttri. Nam quomodoverum erit, qnodrcsnrrec- ri [landit Macurio, iu urbc notissimo, nou silti, qua
tioncm carnis credimus, nisi iu ca veiect inleijre car- fi niuiiruni opus mulo aniino iiiierjiretaudum delege-
ui.sjialuru sereelur? Absqucullis ergo prmstiyiis,verw rit, qiwd neque ipse ( llieronyiiius) nequealius quis
cl iulcqrm eamis linjiis nostrm, in qutt nunc suinits, rc- veteriiiniiilerpr<!iimdelegisscl. Sic vero crimen siiiini
surretiioucm (aicinur. Ita Itti/inus ex synibolo Fid;'i Macarii iimbuiie defendii: Vir, inquit, fiile, cruditio-
«•aiholica;: qm d un >ciim .•acramenio hapti-mi se ne,nobililule, vila clarus Macarius, quumopuscula ttd-
ani:i'o imbibisse tcslatiir. Ceteruin sytnholi(Ingmala versus fatitm ve/.tiuilhesiin hnberel in manibus, caqiti:
ita urgei, ul •x anliqu •: in Ecclesia disciplime pu- utili ct necessaiio laborecomponerel,in (iliquiuitisvero,
blico et uolissinio documcnlo suam Fideni plcnius quin erut perdijficilitmaleria, de divinm providenlim
i.uealiir; majoies enim noslros Aquiiejensesgratiam (lissereredispensatiori.bushmsilurel, per soporem, sibi
bapiisini susccpluro-i,pcrse quideni adullos, infantcs Q ( a Domiiiolale aliqtud dicebutoslensum: quod nacis ei
vero per compare«,palani etpublice, lidclium |topulo qiuvdamdemoitslrareluremiiiusadvcntareper p.latjus,
aitibcnte, symkoluni reddidi.-sc, mnltis veieniin tes- tjitmqitum porlttm fuissel inyressa, nodos stuv luvsita-
limoniis, et Rufini cliani in Exposiiione symboli, tionis ubsolcerel. Exurycns vero quum de visusotlici-
ostcndit vir tloclttsGevcrhirtits Etmcnhorstins iu no- tus cogitarct, uos surervenisseaiebal in lempore: qui-
lis ad Gctiiiadium dc Ect lesiaslicis iloginatibus cap. bus continuocl opusculasua el ambiguitatemindicavil
LXXIV. |iag. 175.illud Gcnnadiiexplanans: baplizan- et visum. Subiude Macariusab Riilino sciscitatus,
dus coufileturFidcm suam coram Sacerdolc,niniii um quid tle talibus sentiret Origenes, brevitsr sibi ejits,
Episcopo ejus sacranienli minislro ordinario. Rnfi- de sinyulisquibusquescnu.ntias, oral cxponi. Rufiniis
ntts haecoinnia nequaquaui dixisse conlcntiis, resiu'- rein 1'aeiucssc diflicilem caussatus, additlit, Sunctum
rcclionis articuluin ab se luculcnter et sino nlbi ani- lamen Panphilum marlyremqu idant ex paric lalc ali-
bage explanatiim, ailhue amplius explanat, sinyularc, quid operis conscripsissein Ap logeticosuo. Macarius
inquicns, et prwcipuumEcclesiwnostrw( Aquilejensis) coiiliiiuoid sibi pcscil in lalinum vcrli, liihil Ru!i>:i
mysterium pundcus. Eteiiim qiium omiies Ecclesia: excusationcui inoralus, onus [iropleiea dctrectantis,
po.-t pcecaioritm remissionem, dicant slalim CVRNIS qnod tistiiuhujuscemodi operis non hubercl, cl sc ttd
j-csHrrecfiojicm, Aquilejenscs nostri, prunomine ad- laiuium sermonemtricennali jam pene incuriu torpuis-
dito, dicehaiil, IIUJUS cuniis resiirrcctionem.Sed hcic se aflirinarel. PersiUil lamen Mc.cariusdeprecansqua-
quoqtie verbaipsa Rnfini nr.cslataudirc: Sttncla Aqui- licumquesermonenotitiam sibi lantuin eo.um, qun: cu-
tejensis i.celesia, Dei spirilu, fuluras atlversum nos piebat, ostendi. Quare landeni Rufinus, precihus cl
ciiiumriuisprwvitlenle,ubi iradi! carnis resurrectionem, " adjuratiouibus Macarii coinpnlsus, ulrumque ojtus
tidtiil iinius pronominissytlabam, et pro co quod ce.ie- ahsclvit, iu priefaiioiiibus lidein suain exponens,
ri dicunl CAP.NIS nos dicimus IIUJLS protestatus se ila credere, sicut Fides catholicacst.
IU'.SI.'IIIUXTII>NESI,
citrnis rcsiirreclionem,qito sciiicelfrontem, ul mos est, Singulis, tie quibus in iisdein pracfatiuniiiusleclores
i;i fine syv.tbolisignacitlo conlingentes,cl ore, carnis inonitos voltiit, repelitis, su;e Fiilci documenlum
uiijts, ridelicet, quum ctitttinijiinus, resurrectionem iude bahendmu esse conlendit; ejus salva ratioue,
(atenles, omnemvenenatwadvcrsiimnos linguwctilitm- sc legere, disserere, inteipretari secundum illud
riutudi ttditum prmstruumiis. llo<:idem postet in ex- Apostoli: omjjia probantes, quod bonum est lenenlcs,
plicatione syinboli, liufinum accuraie enarrantem ab omiit speciemalanos ubslincntes.Neque se ab abis
audiemus, et iiisuper (iinnes bicreses Origeni ads- admoiiiluin vel coactum ba:c modo dicere, quaeante
cri|itas, clare damnanlem. Mox oinnia jam recitata, non senscril, quum priusquam ab ullo appeterelur,
istboc emphatico epiplioiiemale concludit: Estneali- ha;c de sua lide praelatus luerit, ila ut prima con-
quid hac confessiiin,:pteuius? Esl (tliquid isla exposi- 1'essiOiiissiiii: vox omnem coutrarii dogmatis suspi-
lione perfectius? Scd uilnl, ttl video, profnil nobis cioneni [trocul averlat. Iu libris Periarchon inlerprc-
tanla luvc ciiutela Spirilus Sancti. Iht.e de aniculo taudis ait se cavisse, ne illa proferret, quaeOrig-uii
resuirectionis i; piopria.vera, ct palpabili, sed in- ipsi essent conLraria, non qua; ab aliis discrepaieul,
corruplibili cnrcc liuinana, qua: ossibus ei. iiieinbris quciiiadiiioduinin.pratfatione se facturuni spopond,:-
suis conslet, latius adhuc persequitur,ul abse (juani- lai: quaede Deo diciintur, ad Fidein ; qnie de cicii-
cuiiique ainbiguitalis cl stispicionis umbiam amo- ttiiis, ad rationem pettitiere declarat. Se uibil -ui
 VITA. LIB. II. CAP. IV.
prothlis-ic;Origenem, ut Aposiolum,aut Prophetam A del. Hoc postqnam nnn solum se nunqtiam scrip-
liaudqtiaqiiam laudasse; Fidem suam praemisisse, dicit sisse, sed et ah alio lalsatum indicasset, anathema
qtimin omnibns cnm ecclesiasticaconfessioneconcor- negitnli, qu:id non iiavidet Filius Palrem , sieut
ticl. In intcrpretando, sc Hieronymi exemplum se- Paler Filium, et nonita videt Spiritus SmictusPalrem
qi:uliim,suuniqiieproposilum palam etiam designas- el Filium, sicul vittetPater Filiinn et Spirilum San-
sc. Diimmala ex translatione sustulit, bona reddidit, ctttm. Videl eri.in, inquit, e.t verissimevitlet, sed ut
nihil s::tni)addidissc. In quodam loco iiiterpretaiido, Deus Deum, el tux lucem; non ut caro carnem; sed ut
qieeslio habehattir in Valenlinianns et Anlhropomor- Spiritus Sanctus, non corporeissensibus,sed virlutibus
jihitas, Deum corporeum dicentes, et hunianis cum Deitatis. Siquis hmc negat, sit anathema iu wternum.
iiiembris babiltique describentes ; heic Rufinus, na- Ex his aperte.colligitnr, iilnd assiimcntumRuliniaiue
ttiram Dei, nulli visibilem esse sie affirmavit: Aliud translationi superadditum, non, ut inlerpreti, sed,
qnidemestvidere, aliter noscere. Videri et vitlerecor- ut Origeni, hareseos crimcn impiiigereiur, quasi
porumest, nosci et noscereiitleilectualis tiaturmest. nimirum illud idem in Graecoreperluni, Rufinus ab
Hoc amplins prosequutus , de iis conqueritur , qui laiina versione resecuisset. Hoc produnt verba Ru-
ad insidiandumsibi de Oriente transmusi snnt ( beie fini : Meminisane, quod atiquis eorum, quum argue-
designat Eusebiuin Cremonensem) qui, ut ait, uou relur falsassehmc, respondilmihi, in Grmcoilu haberi,
solum perversa inlelliejentia, verum etiam verborum meautemin latino immularevoluisse.IIanc seiitentiam
adulterio conati sitni infumare. Ait se nequaquam negat exslare in codice Graeco; et quando eiiam
loquutiim de comparatione Patris, aut Filii, sed de exstaret, se nequaquam culpandum, siab inlerpreta-
ipsa deitatis natura, nuni ei aplnin visibililatis vo- •**_ tinne sua illam rcsecuit, qtium in prxfatiunculis suis
cabulum videretur, seque liaereiicisrespondisse, qui diserte spoponderit, se omissurum, quae catholicam
Deimivisibilem, quia corporeum , diciu.t; \isio cnim religionein offenderenl, ulpote per haerelicos Orige-
proprie corpnris est. Quare Origenes visionis appel- nianis scriptis inscrta, vel etiam ab ipsomet Origene
lationem, lanquam suspectam reftigiens, meliiis pn- incaule qtiideni, non consiillo proiata. Se proplerea
tavil in natura deitalis, nempe inter Patretn et Fi- nihil absque promisso vel ratione fecisse, pergit
liiim, illo sermone titi, qiiem ipse Dominusdefinivit: oslendere, in quatuor libris, abse latinitaie donatis,
Ne.monowt filium, nisi paler, neque patrem quis novit ubi sparsim de Trinitate per singulas paginas dispu-
nisi filius, hoc pncto ad excludendam occasionem latur, nullum alium reperium locum,'ei similem,
hairesibus, notionempotius in nalura deitatis, quam quem produxerat.Quaresi per onine librorum corpus
visioncni dicens; quum visio occasionem aliquain' nusqutm sit illa dilferentia Trinilatis, dici noit
lucrelicis praebere vidcrelur. Nolio autem inler Pa- posse, uiio solo capite haeresim ab illo confirmatam
trem et Filium servat indissociabilem veritatem, fuisse, quieam tnille capitibns expuynaverit.Addit, si
praecipue Evangelii auctorilate accedente. Ingenue in schedis suisillud vere repertumfuissct, ipsumiiieJ
faieiur, se verba, in Graecoincatitius fnrtasse posita, Ruliniim tunc Koma; praeseniem, et cuui Ensebio
declintvisse, quod ratio, qnam exposuit, contra hae- iii oratione coinmunicanlem conveniri debnissc.
reses ulilis videretur. Hoc lamen judcio legentium deque errore limneri, ut scripia nondiim edita emen-
rclinqiiit, eorum scilicel, quoriim animusab invidia, darcntur : Si hoc, inquit, in meis titeris inccnissei, ct
favore et odio sit vactins. Non videri id sihi crimini vere scrupulumatiqueiuex ipsa leclionecepisset,qtiiim
vertendum, quanquam fortasse otiosum; ubi invisi- me, sicut ipse nosli, Romm positum, haberet prwscn-
liliiatisaequalitas inter Patrem et Filium et Spintum C tem, conlinuo utiqueperquisisset, el ipsa ad me scripla
Sauctum confirmatur. Ulterius in Sehedits suas impia delulissel; qitippe qui usque ad ipsum tempus etiaiii
verha, quod snpra tetigerat, intrusa liiisse coni|iie- videreme ct sulutare, el in oratione communicaresoli-
riitir. Hoc ut clarius palefiat, ulranque lectionem tus eral. Contnlisselsine dubio mecum de his, quibus
heic iunctim repraesentabimus. videbatur offendi. lnquisissel quomudo a me fuisset
II. prolatum, quomodo habereturin Grasco. Cerleetiam
hoe gloriw sufficere sibi ptttasset, si visus fuisst in
Verbagenvina Origenianm VerbaadulterinaOrigenia- dictis nosiris vel scriplis fecissc aliquid per se emen-
versionisRufini. nm versionis Rufini. dari. Aul si furor aiiimi non lam emendare errorem,
si
Quod requiris a ine qnid Quod si a
reqttiris me, quam proferre in pubticum computisset, sine dubio
eliam de ip-o uni- qnid etian) deipso uni- nunqiium eteyissetabsenlemlacerure, qtteinpotuissct
genito sentiain, si, ne genito sentiam, si, ne yravius confutare prwseittem. Sed isiuiu qiiv.t falsi
ipse quidein vi-ibilem ipse quidem visibilem coiiscienlia deterrebat, ad me quideni cttjus craut,
(iicamnaturam Dci, qui dicamnatitram Dei,qui scripia quw volcbal criminari non
naturaliler invisibilis naturaliter invisibilis domos, per tnatronas, detulit, sed per
per nionasleria, per singulos
est; nonsibi slatim vel est, non lihi statim vel quoquefratruin circumfert, solo possit conturbnre
impium videatur esse, impiuin, vel absurduin audiitt. El lioc fccit sub ipsoquo tetnpQ.re,qttoconfestimex
velahsurduin;rationeni videatur es e, quia si- urbe disccderet, nec vel
cut Filius Paireni non caiissas. Eiiscbium comprchensus[acli sui redderel
quippe dabinius conse- quod jussti Hieronymi ma-
quenter. videt, ita nec Spiriius gislri sui, per talamenrpit,
llaliam turbas sibi excitaverii,
Sanctus videt Filium. " conturbarit ecclesias, aures ,sacerdolum, sive cpisci,-
01) hoc facinus, ut ait, iti ecclesia inaudilum, acer- poium pollueril, Rufini inodestia, lanquam conscien-
rinie invehitui-in Eusebiumet Marcellain, neutro lia abulendo. A discipulo ad magistrumtransit, cui
tainen pro modestia sua, nomiiiaiiin expresso. Er- objicit novainlibroruiu Periarcbon inier|iretaiioneni
rore scribeniis, aul lapsu serinonis deprehenso, ab illo adornalam, oninibiis, (|iiaeipse, ut iinproba-
schedas corrigi et eniendari voluisset, non falsa in- bilia praetermiserat, eidem insenis: Ut Romani,
terseri, uf vita fratris infamarelur. Quuin falsauihu- inquit, per ipsum cognoscantOrigenis mala, et iyno-
ju-modi seiilentianiMediolanisibirccitarel Eusebius, reut bona; scripseral eiiim Hieronyinus aliquando
el ab se, quae legebat, falsa esse dicerenliii', imer- ad Vigilantitim : Per me Lalini coynoscunt omnes
rogatuma quo acccpissel exempluria, res))onilissesi- Origenis inala, el ignoranl bona. /Egre fert, se in
gniiical, matronam quundam(Marcellam)sibi dedisse. haueseos suspicionem adduci, inccssubiliter initti
De ea Rufinus, quwcumque illa esi, nihil se dicere Canes, qui se per tirbes, per vieos, per iler quoque
scribit, sed sui eam et Deiconscieutiaederelinquere. Iranseuntcm, calumniarum latrutibus inseclentur.
Sibi vero Dei testimoniuin , Macarii et Aproni.tni Taiidem ad Hieronymum ipsum oralionetn suam
sullicere, qni scbed.is aulograpbas necduin coinple- couverlil,qui jamdudum, u( ccclesiarummagislrumin
las, ab initio legcrint, et etiainnum assumentiim deceni locis lattdarii Origenein, lunc nondtim haere-
illtid aduiterinum servet: Quia sicut Filius non vi- ticuin. In hoc pressius Hicronymum, queui semper
dci Ptttrem, ita ncc Spiritui Sanctut Fitium vi* tnagistrumappelfat, exagilare non cessat, censuram
117 RUFINI PRESBVTERI 1411
immitem exercens in ejus coinuientarios jampridem A , eam nolle tamen se publicare ante tempus, quia *i
en.issos super epistolas Sancti Panli. Sed quum secrelioraquwdamcontineat. 01)doctrinam et sancti-
Sixlus Seuetisis in Riblioiheca iib. VI. Amiot. 287. latem Ambrosio laudalo, j'uxta hiine, se pulicem
el scqiietttibus, singulas Rufini accusaliones cum vocat : iioii dehere conqiieri, si post tanlnin virum
Hietonvmi resp<>nsiouibtis diligenter adduxeril, eas ipse Rulinus carpalur, quem lamen Hieronymus in
indicasse sufficial. epistnlis ante laudaverat, el in ChronicisFloreulioel
IV. Postquam dogn.alicis objectionibus, ut ait, Ronosopro vitw nobilitale conjunxcral. I)e iisilem
immerito sibi impaclis, in priori su c Apologisclibro Chronicis Hieroiiymum Melaniaenomeo erasisse,
respondit, in altcro aria in llieronyuiuni congerit. cum aclussuos vidissetdistrictiorisdisciplinw feminw
Dolel primo loco jaciari, conftvdcratosesse quosdam displicere. Se nec llieronyintiin, nec aliuin erranlem
Oriyeniad perjurium, el istud inysHcmtrtiditionisar- uiiquam sequulinu, setl tu virluteChristi Ecclesiam
canum, absconditum esseiu sexto Stromaium. Negat Caihoticam sequi, fteque ulla sua scr pta proferri
et pernegat, se scire qnid sint Slromatuinlihri, ah posse , in quibus vel in jiivenlute errasse convinca-
Origene scripti, sequc illos unquain legisse. Ab omiii tur. Hieronymumin Origenis scriptis inierprelandis
perjurio se alicnuin proliieliir, et secus sentientibus multa sustulisse, ideinqtte a se actiini : Scrip.a mea,
anaibcma dicit bis vcrbis : Omnis qui docel qiuiciin- inquit, nulla exsiant, in quibus error meusaliquiscor-
qtte ex ctnissa pcjerandumesse, ego dico (fuodalicnus rigendussit: Hicronyinivero multa esse coiitendens.
sit a Fide Clirisii, et ab Ecclesimunitale catholicm. Illu.n antea damnasse inoduui iuterpreiantli verbum
Hinc transit ad criminanduni Hieronymtini, vaiias de verbo, et postea in interpretandis Orijjenis libris
ex ejus scriplis seiilenlias decerpcns, .,uas perpe- , Periarchon lianc ipsain norinam, licel inutiliori ser-
ram, vel incaute |iro'ata- es-e nou duhitat, neinpe in " mone sequtitiini. Hieronymum vero in nova sua in-
lihris de Virginilale,Christiaiiorum gradusel ordines terpretatione verbum de verbotranslulisse, eosque
lacerasse; Cieeroni, Porphyiio, et llatabba: Jiiilato arguere, qni Origenem hsereticum de-ignant, iluin
(qieramdedisse, neque illorum leclionem abjecisse, lamen adversus eos agit, qui Origenem Callioliciiui
poslquani iu sciniiis ad tribunal Judicis raplus , se defendunl, quando ipse Rulinus ab eo non culpaiur,
illam iinposteruin abjecliirum sacramento aflirmas- t|tiod Origenein liaeielicum sed catbolicum fecerit.
set. De bis lainen se jiiiliciuin omne suspendere Ap .logeiicuin pro Origene Pamphilo martyri ahjudi-
prolitelur : Qitia de anima hominis res ayitur, de caiidum non salis esse aflirmare : iVon credu , quia
perjurii erimine, de ncgaiionisChritli sacrilegio, non muityris sit, Hoc, mquit, si veeiniusde omnibusscri-
polcslfaeilis luiberi co>idemnatio; alquehincdeclaiat, plo um dicere libellis, quw eril in singulis probatio, si
ahsenles nee reos, nec interrogalos, nou debere dicam: non est ventm; gitia Stromalum tibri, guosrfi-
facile condeinnan; qua in rc caussain suain agens cis, Origenis non sunt. Unde ipsius esse probantur?
ita concludil: Qiiamvisergo omnes libell; ejus hoc Non ex similtludine tyli, quia qui [aUum jacerevult,
testentur, ct superflua rfe lioc mea videalur osserlio, hniic polcst imiiari. Ad resp,.enda scripia Pain, hili
lameniilcndumaliquospecialilestimorioesl, ne minus pioferri debuisse, qu:e reprehensioue digna videreu-
plenttmhi.s, qui [orle ejus scripla non tcgernnt, videa- iur: Et lunc iinusquisqtieteyenlium vidissel, guid ibi
tur esse quod dicimus. Adversariuni graviler incre- csset absurdum, quid consequens,qitid iniqiium, qnid
pat.quasi Porphyiio inlrodnclore atl logieatn uli certe comra Apostoticasregttlas. Sed concesso etiani
maliieril, quam illo, qni introducit ad P.itrem. Ei (i|Uod lameii neqiiaquam con<edil) Apologium\>c<>
crimini verlit, qund |ier monachos Olivetiqiianiplii- C I Origene, non esst: martyris Pamplnli, setl cujuscun-
riin. s Ciceionis dialogos in ipsitis Kuliin cellulis qtte unius de Eccles a, non sins verhis ustini auclo-
laiga mercede sibi describendos curaverii: quo.l de rein, ita ui.vis libri ab aucliiis merito pendeat, sed
Rcthbein llierosoiymam veniens, codicem cuin dia- ex Ongenis iibris cxeuipla posuisse, el quid de sin-
logo 1'latonisa M.Tnllio latine redditurn, ad tlescri- tjuits sentiat, non suis defensoriis verbis, sed ejus
beiiiiiiindederit: in mouasterio Rellileemitico; ailes ipsius, qui acciisttbaturosleittlern;ll. ul nonexeusui-
grainmaticas exequcus, Virgilium,Comicos,Lyricos, tis auctoritale , sed suis dictis Origenes defendatur,
ct Hisloricos auctores pueiis, ad discendum Dei idi:t)t|ue supervacaiieaiu esse de auctore quaestio-
limoreinsibi tradilis cxposuerit. Verba, i|iiibus laelus n.ii), ubi deleii.-io talis est, quie auctore non
fueral, quasi seipsuin dncuisset, vocal responsione <geat.
vix digna; llieroiiyiiiiim doctores suos e Syoagoga 5. Ilieronyiiiiisdixerat, Qitis prudentium, vel quis
iiiercaluni(hecqiie illi saepitisexprobral, severo ma- Sanclorum agyiedi votuil in talinum vertere quod tu
jorem et verioreai obtrecl lioneui promeriluiii, non uusitses? Eyoipsescvperogcttusa inultis, non feci. Ad
(|iind sine magisiro didicerit, sed quod magis inter priinuin respnndet Rufiniis, iVoitconliimo qui san-
mullos el prwclaros muqislros diu moratus, niliil cttts el prudeiis est Latinus, cum liiigutt:t.rwciv noti-
dignum torum vcl magisierio vet insiuulionibushabe- liam sttfficienterbabere, iiecsanctilali ejus delrahi, cui
rei. Ipsum Hieroiiymum, addit Ruliiius , uou lolos deesl pereyrinwlinyuwnolilia : aitt iterum , non con-
triginla dies Alexandriw, ubi erat Didymtts, cninino- linito si scienliam quis habi Grwci sermonis, etium
raiiini, et lainen gloriari praeeepiorenibabuisse Didy- voluntateininterpretandi haberc, aul eliam si habet,
niiiin. Se ibidem sex miniscaussa Dci commoratum, r. non sialim disculiendum,cur ille, qui puuca inlerpre-
el iicrttm post inlervaiium aliqtiol atiis diebus, ubi latus est, non plura, aul n.jii hwc, scd itla irunstuterit.
Didynium aliosque Didynionon inferiores amlierii, Ad secundiini lespoiuiet , non opus iuisse llierouy-
quos Hieronyinus ne de facie quidem noverit, tu inuni Iibri.s inlerprelari, quorum jam pene omnem
Serapionem, Menilein, Pauhim Pelri marlyris disci- con inentiam in u,iis tibris sctipserat, iicet in Rufino
ptibiiu, utque .\I:ti liuiii, Isidorum, et Painbinii, itinc repielienlebat quod ipse anle sub ejus nominis
oinnes ainicos Dci,qui eiimhaeedocuerinl, (]uaeipsi a seriuoiie prolulerat. Argu t llieronynii novam Riblio-
Deo didicissent. Ila:c nou sine. rubore se lelexeie, itnn .niei pielalioncni latinam, ex Ebraoo fonte de-
non quod siio ingeiiioniagistri, sed magis quod suiim dtictam, (|uuni uemo ante id praestitisset, ob venera-
ingenium niagslris delueril. Hieronymo riirsus irri- tionem erga velereiii translalioiiem Iialicam ex
so,quod RarabbieJudieo.elPorpbyriisi liptis nimiam LXXII. luteipretibus deiivataiu , qttam Apostoli
oper.undederit, non soluin Origeuein, elfuse >lim ab ccciesiis Ctuisti irailideraul. Ei ciiinini vertit quod
illo laudalum, sed etmultas ejus llomilias in latinuiu Susai.nae bistoiiam, laiiquaiu apocrypbam, cuui
versas ostenilit. Se non miiari qua: in se egerii, tiiiiiii puerorum liyinni)absculerit; LXX.II Viionuu
qutiiii Ambrosiuin,ul Oriienis et Didyiniplagiariuni, per cellulasiitlerpretantitimunumel consonumvocem.
jtianquain snppie»so noinine, spreverit, et Orige- Sp.rilus Suncti inlerpreiutioneprolalam, translalioiii
iiem, uL Aposloliim, doginatisien, et Ecclesi.irum MIe, Jij,i;eo i> rabba atl pi;auti:, coi.leclae, postpo-
magisiruin laiidihus in cceluin tulerit; se habere sitertL. De haiica etiaiu versioae, liaec,quae scribil ,
llicionyiiii epistolam, in qua Ambiosius carperelur; iiuiatu digna nobis Yideulur : Petrus iiotiianw Eccle-
149 VITA. LIB. II. CAP. IV. 150
siw per viginli el quatuor annos prmfuil. DubitandumA pro hoc ipso veniampetimus, siquid forte asperiuspro-
tion esf, quin, sicut ceera, qumad inslructionemper- sequuti sumus, quia Deus conscientiwnostrwteslis est,
tinent, eiiam libroruminstrumentaEcclesimipse tradi- quod multa plura relicuimus, quam protulimus. Peni-
derit, qum utique jam lunc , ipso sedenteet docente, tus autem silere, contra conscientiamcriminali, mini-
rccilabantur. Hinc occasionem sumit fuse et acriter me poluimus, quum ipsius pene Fidei suw nonnulli
invehendi in llieronymum , quod aliam interpreta- jacturam dncerent silentium nostrum. Ex his postre-
tionem ipse confecerit. Frnslra ail, illum in hoc: mis eruimiis, sieut Romani Hieronymum insligave-
confugere ad auctoritatem Origenis , quem ipse c.on- ranl ad respondendum Rufino, sic quoque Romanos
demnet, prceterquamquid Origenes nihil, Hierony- Rufinum insiigavisse ad respondendum llieronytno,
tniis vero omnes Scrinturas ex Ebraeis transtulissel. utriusque pariis studiosis discordiarum flammas
De Pammachio, ad ciijus lileras, sibi contra Rufinumi utrinque spargenlibus, bono (ine, ut credere par est,
scriptas, Hieronymus respondit, Rufinus modestej quum utriqne egregie catholici offendicula perti-
loquitur. Ait enim : Nondum dico qum sit illa autr mescerent, et enores ;versarentur. Sed quamdiu
quatis epistola. Tamen quoniam viri nobilis Pamma- heic sumus, ab omni prorsus affectu vacuos unde-
cliii conlinet noinen, quid [utsei absurdum, si ei tale> quaque esse non Iicet: nec mirum, si viri alias
aliqnid respondisses? Fruter, non esl temerede alteriuss sinctissimi et dociissimi humani aliquid patiuntur,
o;ere judicandum; nam el tu ipse nosti quid feceris,, id Deo permiitente, ciijus judicia imperscrutabilia
quando udversum Jovinianum Romam misi ttbetlos. sunt. Rulinus Apologiam pene omnem absolverat,
Quurn eos quidam aliter inlelliijerent, qttam eyo me; quum uionachus quidam (fratrem enim appellat) Ro-
diclasse memineram; nonne qunmjam a plurimis lc-- _T ma Aquilejamprofectus, ctirrenti calcar addidit dum
yerenlur, el offenderenlur pene omnes, cum quibus s " Apologiam sihi ab Rulino relectam probavil, unum
etittm tu esse putabaris, exemplariajam de foro , jttm-j taiitiim excnsationis locum praetermissum indicans,
de publicosubtraxisti, et hwc non ad alitjucmatium,, quein Komaeaudisset ab oblrectatoribusincttsari, ubi
sed ad tne remisisli; caussampariter, quia multi scan- Rufinus in praelatiunctila prima librorum Periar-
dalum paii videbantur, insinuaus , quomodoego Apn- i. chon, de Hieronyino dixerat : In his qum de Oriqene
togelicumdenitodescripsi,el qumaliter mtetligebantur, <, interpretalus [ueral, nonnulla o/fendiculaesse in Grm-
(id intelitgentiam rectiorem, proul potui, revocavi. ;. co, qumila lainen inlerpretandopitrgaverit, ul nihil in
/Equiim est ergo, ut quod nobis fieri volumus, aliis5 his, quod a Fidc nostra discrepet Lalinus sermo inve
faciamus.Sictit enimmeos libros mihi remisisti, ttt a niat. Idem monaclius (fortasse Chrysogoniis Aquile-
me emendarenlur,ila et ad illum suos remilte: el quod d jensis, Rufini sectator, cui Hieronymus scribit epi-
culpttbilevidelur, insinua, ut el ipse se, si in aliquo 0 stolam IX. abas XLIV. el quem carpit cirea finem
crravit, emendet. Tum prmterea et nosjam in multis ;s libril.) addidii, a Kufiiii amuiiis spaigi, si ipse ver-
cxercuimusingcnium, et mulla jam nobis opuscula de- e. sionem Hieronymianam, ut nmnis offendiculiexper-
sudata sunl. Itle (Rufinus) hoc primum PROPEopus ,s lem piobarat, versionem Rufini ergo improbandain,
adiit, et fortassecompulsus,et niliil mirum, si fluclua- quam ipse ninnis olfendiculiexperteiiinon reddidisset.
vil in primis. Nec occasio derogandi Chrislianis cnp- i. Itulirius tamen respondet, ah se jineslitum quod Ilie-
tfnda esl, sed emendationi; ulililas requirenda. Sicc ronymus ante praesliterat. Sed de cjus scriptis ttbsque
Rufiiiiisab Hieronyino ad Pammachii epistolam re-,_ malitia el calumuia judicasse : non qttid obtrectationi
scriptum voluissel. Iu anacephalaeosi totius Apolo- pttteret, sed quid prospectus ftterit inlerpretanlis ,
giae,quain statim periexit, adApronianu ;; conversus,; C I aspexisse in cjus scriptis ab llicrnnymo reprehen-
itertim de Pammaehic sic loquilur : Cognoscaletiam „ suni quod ip-e ante tonscripserat. Tn fine ait, si
per le, (iti carissimeAproniane, sanctus vir itle Pam-A Episcoporumsynodnslibros Origenis dainnandos esse
machius, cnjus epislolamamicus meus (llieronymus) decreverit, prius Graecedamnandos, ut latine versi
iii invectione c' accusationeImctua prolulit, in Chrisli il diunnenltir; se demum CalholicaeEcclesiae senten-
adjiilorio nfl" udiit, sed innocentimfavendum, nec inn liam contra eosdem Origenis libros amplexiirum.
caussa veri. studiose agendum esse magis, quam ,„ Ha:csuinmaiim ex utroqne libro RufimanaeApologia;
religiose. t . eptum esl enim Domini, ul non secun- j. recensere visum esl.
ium faciem d rcclumjudicemusjudiciuin. Quia sicut l( VI. Rulinus eodem teinpore, quo duos superiores
vi unoquoqu'ininimorumsuorumChrittus est, qui csu- ,. libellos ad aii)ic>sRomanos misit, aliam hreviorem
(. Apologiampro Fide sua ad Anatlasium Pontificem
rit el sitit el ntidus esl, et ipse est qui reficitur et in-
diiilur, ita in his, qui judicantur injuste, ipse esl, qui,„ direxil, ut invidiam, sibi apud eundem conllatani,
iniqiicjudicater ; el pro his qui odio habenlur gralis, if diltieret. Septem capiti in ea perpendi possunl,
ipsedicturusest : Odistis megralis. Inde paullo acrins ,s quorum priora quinque respiciunt dogmata Origeni,
instat his vcbis : Quomodo Pammachius mstimat ai ut auctori, Rulinoque ut interpreti, adscripta. I. Tri-
hunc caussam et hoc fuclumsuum (instigandi Hiero- a. uitatein. 11. Resuiieciioncui. 111.Exiremum judi-
nyniuin cont.MRufinum) itt tnbunaiibus Christijudi- ij. cium. IV. Diabob daninaiionem aeternam. V. Ani-
candum, quum habeat sua conscienlii, quod codices (,s maruin originem. ln duobus reliquis capitibus de sua
illius (Hieronyini)contra Jovinianum scriptos,quijimm agit latin i iiiierpretalione et Fide. Sed praestatipsa
publicetegebantur et reprehendebantur,subtraxeritde ie j) Apologia:iapiLasingulaiim enucleare.
manibttsiegentium,et culpanles prohibuerit alque cut- /. 1. Se accepisse ait, t|uemadniodum in controver-
puverit, remiseiit vero ad ipsum aucloremlibros suos, s, siis de Fide seu de quibusdam aliis, apud Aiiastasium
insinuans eu, qum ad reprehensionemvenirenl, ut vel el comniotis, sui etiam mentio facta fuisset; ipsmii
emendaret, vel rem qttoquomotloposset, cwraret.Meos os vero Pontificem, velut ab incunabulis per Ecclesiasti-
vero non codices,sed schedulasimperfecias,inemenda- a- cm tradilionis reyulas inslitutum de hoinine abseulc,
tas, [ttrlo cujusdam nebutonis et fraude subtraclus, s sibique bene el in Fide et in carilale Dei cognito, ca-
sibique delatas, quum me inibi haberel prmsenlem, j, lumniaiitibusauditum non accontmodasse.Tameii se
mihi quidem non offerret , neque conquererelur, sed ed post triginta annos parentibus spiritualibus et con-
increpare quidem, ant etium arguere dignarelur, vel <el saiiguineis redditum, non posse tam ciio illos dese-
per amicum cerle aliquem, aul etiam per inimicum; >t- rere, ul haiic ob caussam labores iterans, Koinam
sed ad Orientemmilteret et instiqaret linguam ejus u's peteret. Quare in suaefamaedefensionem se aequum
hominis, gui eam mitigare non poteral. Quid conlra ra pulaise ad Anastasium hasce literas scribere : JVOK,
religionemfacerel, si me prmsententpolius convenisset? l? iuquit, uf dc sttncia mente lua, guw velul quoddan
Inlanlum ne colloquioejus videbamur indigni, ut ab <ib Dei sacrarium, aliquid iniquumnon recipil, macutai-
eo necargui mererttmur?Paullo infra veniam pclit, sj si si/spicionisabslergerem, sed ut mmults adversum n.
asperius, qiiain debuissel, caussam .-uainperoravit: t; forle oblatranlibusbaculum quendam tibi confessioiu*
Nos autem, quamvis necessilatecomputsi respondere re mem, quo abiyerenlur, o/fcrrem. Ila Rulinus in capi-
msi sumusei, qui nos «marissimepulsaverat, attamen en te I. ubi el se probe uoium Pontiuci, noque Koinatu
 RUFINI PREsBYTERl 152
ad caussrun dicendam se ab illo vocatnin innuit ; A asserciilis , sed conjecturas varias adduxisse instar
iitiuio neqtie Anaslasium bosiibus suis faciles aurcs disscrenlis. Sanctus' Paiuphilus martyr in Apologia,
praehuisse, clare significat. hoc iiiiuiii dogma Origenem cerlo tenuisse testatur :
2. Fideni siiain persecitfiojitshmreticorumtempore, Uritussubslanim omnes animas et immortaleset ratio-
quitm in StinctnAlexandrina F.eclesiadegeret, in car- nales ct liberi arbilrii ac voluntalis.Judicandas quoque
ceribus cl exsiliis, quw pro Fide inferebantur, alias esse pro his, qum in hac vita gesserunt, esse itidem
probalam, illaniquc se ilernin cuicunqtic probare pa- faclas u Deo, qui univf.rsa condidil, el creavit. ldem
ratuin. De Triiiila'e -e ita credere , quod tinitts tut- martyr pro certo babet, Origenem tractasse tle ani-
turw sit, uniiis dcitatis, unius ejtisdemqueviriutis ai- inabus ante corpora exsisleiilibusnon asserendo, sed
tjiiesubttantim, nec inter Patremct Fiinim et Spiritum iuqiiirendo, tanquam de re in tradilionibus Aposto-
Sunclitmsil prortns nttti diversilas, nisi qnod ille Pater licis iion co:iienta, iiecdum ab Ecclesia delinita.
est, el hic Fitins, et itle Spirilus Sancttis, Trinilas Kuliiius, dici non potesi, animas compage corporis
iu personis subsistenlibus, nnilas in nalnra atque sub- aniiquiores, secundum Origenem , credidisse, si ne-
stanlia. FHium quoque Dei in novissimisdiebus tiiitinn que banc, neque ullam aliam de origine animae
e.sse confileltir,exVirqine el Spirilu Sanclo, carnein scntenliam lenere se profitetur, sed hoc unum quod
iiatura: iiumitiuvalque aninuv snscepisse,in qna passus manifeslo tradit Ecclesia , Deum esse animarum et
esl, et scpullus, el resurrexit a morluis, in eatlem ipsa corporum conditorem.
came rcsttrgcus, quw deposita fuerat in sepulcro: 0. Ait, sibi nunciatiun, contra se ideo disputari,
eum qua came simul utquc auima posl rcsurrectionein quod qitwdam Origenis, rogalus a fralribus, de Grwco
adscendit in ctr.tns,unde et venlttriisexipectalur ad ju- r. in LatirtumLranslulerit.Pulare se lanien, quod omnes
dicium, jiidex viiorumuc morlunrum.Nibil ad Caibo- intfltigant, hmc pro solo livore ctttpari. Si aliquid
Iic;e Fidei rcgulas cxactius profcrri potcrat. displieet in auctore, id in iiiterpreleni non detnr-
5. Ai!, s coniis noslra; resurreciionemfuteri, inte- (|uendum ; se in Graccissensibus verba latina dedisse
nr:e! perieclc fiijtram Itujits ipsius camis noslrw, in taiiiuinnioJo. Sive ergo illis sensibus laus, sive culpa
tjtut ttunc vieiinus. no», u( qriutumcatumiiuintur, alte- inest, iieutrum sibi impiilaiidum. Quinimmo eliaiu
ram pro hac rcsurrecluram se diccre, scd lianc ipsam illud in praifaliuncula se adjecisse, ut aliquando de-
nullo omniiio ejtts me.mbroampntitto , vel aiiqtti cor- ciderct, quae non ah Origene dicta, sed ab aliis
poris parte. desecta; sed cui rtiliil omninu ex omni viderentur inserla , proptereaquod de iisdem rebus
natttra stui desit, nisi sota corruplio. Hoc proniiltere alibi catbolica et contraria dixissel.
Aposloiuni; haecsibi de resnrrectione tradita ab his, 7. Rogat Stimmtiin Pnutiflceiii, ne factionibus ct
ti qttibit; sancitim baplisma in Aquilejensi Eeclesia (aiiiniuiis, ei ob boc palialur invidiain conflari :
cousequulus fuerat, iieinpe a Sancto Valeriano r.ie- Quod, in iiiil, in EcclesiaDeifieri non licet. Ubi enini
trojiolita, a Cliiomtilio, et Eusebio; quw, im|uit, simplicitastula eril et innocenlia, si hic non eril ? Se
puto ipsa esse, qu>vctinmAposloitcaSedes tradere el neque Origenis defensoreni, neque assertorem, ne-
docere consucvit. que primuin iiitcrprelein esse suhjungii; alios ante
•4. Se credere profileliir, judicium fulurum, inqito se id pracstiiisse, quod ipse postremus praestiterat
untisquisquerecipiatpropria corporis, proul gessit sive rogutus a fratribus. Si jubelur ne fiat, jussionem
bona, sivemala ; Diabotumetiamwlernis iguibus man- observari debere imjiosierum. Si culpantui' quiante
cipandum, bocqiie si quis negal, pariem cum ipso fece:uiit, debere culpani a primis iueijtere. Demuiu
ivlcrni iqnis uccipiat, u! sential quod negavit. I omnia ila.concludii : Ego enim prcvterhunc Fidem,
C
;i. liinc tiiinsii ad quaesti neni de aniina, decujus quam supru exposui, idesl qitam Romana Ecclesia et
<ti'i;',ineqiiiiin noniluin quicquam defi.itiiiu b;:ber;'- Aiexandrina el Aquilcjensis COSTIUfeuef, quwqtie
tur, ait, se oxspectare judicium Pontilicis : ciitdio, ilierosolymis prwdicuiur, aiiam nec habui unquam in
ni(| iit, cl de aniina tiucvsiionescsse commotas: de qua isto liomine (Ongene) nec habeo, ncc Itubebo: el si
re. iitrum recipi debeat querinionia, iiul abjici, vos pro- quis atiler credit, quisguisiile esl, anathcma sit. Red-
bate. Apml quamplurimos Ecelesiaslicos iractatores dent autem in die judicii rationcm hi, qui offendicula
ait, -erfi' /)uc qtiwslionediversa legisse, qu;o atl Ires el dissensioneset scundala fratribus propur inv.diani
( niniiiOseirenlias rcdigit. I. Qttosdam, per huinani solam generunl el livorem. Fideni Ecelesi;c Alexan-
seminieiraducemanimumdiffundialfinnare. II. Alios, driiie post Romauam receuset, quia sexennio ibidetu
a !'t:o colidie creari , et furmatis in uiero cor,;oribus vixerat, el qnia Ecclesiae AIexand'itiLe post Rouia-
infuiidi. 111.Alios deniqiie, factas jam oiim quum iiiiiii apuil onine ;eviun prius tanta ftiit audorilas, ut
oinnia i)eus creuvl exniliilo, et cotidie in corpor.bus Oecideniis Ecelesia coiiimim oiiem illius inaxiini fe-
disjiensari. Hoc postrenmui ail sensisse Orig<:iiem, cerit, cousucludiuesquu sei vaveril, ut ex Aetis
>'t.nonnullos alios Graecoruni. l)e te autem ita sub- Concilii Aipiilejcusis, A. D. 381. celebrati, ostentlil
.iimgil: Fgove.roquum Itwcsinguia tegerim, Deo tesle, Caspar Barlhius in notis ad Zacbariam Milyemeiini,
dico tjiini tisijiiead prwsenscerlivet ttefinitialiqnid de pag. ^1)4. ilieronyinus in episloln LYill. abas
>iic quivilioneivni teneo;sed Deo reiinqito scire quid LXVIIl (IVUJIC LXlil.) ad Tliiophiliiin scribit: Ro-
•')' iit i'.')'o, et si cui ipse revclare dignabilur. Ego manam Fidem Aposloticoore laudatam , citjtts se CJSO
titiiieu luve si;:g».laet legisse me non nego, et adluic < j. participem Alexandrina Ecclesia gloriutur. Gelasitis
iijiiorarc confiteor prwler hoc. qttod munifesle Iradil ponlifex in cpislola decretali , quam nos aliquaiulo
i'.('c'e,sia, Dcumesse animarum el corporum condilo- siiiceram , el ab interpolalionibus vacuam edidniius,
)<.'.').'.
Ex his palel, iiulli ex trihns senlenliis de oii- de eadein Ecelesiii sic staluil : Secunda autem sedes
gine aiiim.t: superius adductis Rufinum inhatsisse, v.pttdAlexandriam , beaii Petri nominea Marco ejus
quamvis cjtis pr;eexislentiam, e.x Origenis, certe noo discipulo,Evangelista,consecrataest. Ilue plane allusit
stta, o|>iiiioneproiiilerii. Nec soluin Rufi.mm, sed et jEiteas Parisiensis initio libri conira crrores Graeco-
alios viros doctrina et sanctiiate prnbatos in hac rumapud Dacheriumin Spicilcgiolomo \'\\.quwsedes,
dubilalione per pltira satcula fnisse, ubcre doclrime iuquit,secunrfa estuprintuliomtina, ulcanonum siaiuta
a|ipiratii docet,Cardinalis Norisitts in Vindiciis Au- decernunt. ilaec canomim siatula alia non siinl ab
giistinianis eap. IV , § o. I etrus Ilalloixins in Ori- epistola Gelasii Pontilicis. Rufinus post Ecclcsiain
gcuis defeusi lib. IV quaest. IV. pag. 281. aliud esse A/i.xa)trfiiuam ineinorat Aquileiensem, iu qua liinc
;tii, opinari de rebus dubiis et incerlis; aliud illas, degebiit, et ubi olini Ciiristi (idem acceperat ; ultimo
ut veras et certas, profene ; aliml itein qtuestionis vero loco Hierosolyniitaiium,ubi diu nioratus , ei ad
alicuius veiiiiianda; canssa varias ln mediuiu scnten- graduui presbyteri cveclus fueral. Utrainqtie Apolo-
lias adtlucere. Ad haec aliud iinam aliquam ab eccle- giain scri[isit liuftnus A. D. 4t)0. ilieronymus enim
sia noii [irohalam nee delinilaiii proponere, illique lib. I. sua; Apologiae,eodem aniio scripue, p.ag.577.
adliicrere, Iiai[tte aucloi' islc coutendil, Origeneni lcechabet: Compulsussnin unle BU:N.MUM brevilibello
de aniinabus uulluin dogma coiisLituisse, more tuis conlra me prwconiisrespondere. Siuti;;tibeltumad
 <S3 VITA. LIB. II. CAP. V.
Painmacmumscripsit A°TD.598. ut supra monstra-1A vocat.Depriori sna epistola ad Pammaclsiuinel Ocea-
vimus. Has duas Apologias subinde ires libellos, et num scripta, sic loquilur: Teneo epislolas vestras,
tria votuminaah Hieroiiywo dici apparebit. quibusaccusatumme scribilis esse, et HORTAMINI, ut
respondeam criminanti, ne si tacuerim, videar crimen
CAPUT. V. aynoscere.Ex biscolligimus,uon uiiuniPaiiimac/iiunt,
I. Rufini utriusque Apologiwsynopsis, ad Hicrony- sed Marcellam quoque Hieronymo atl scrilienduin
mummiltitur. II. Qui statim ad ulrainquerespondel. contranoiuen /iii/mumstimulosaddidisse, praeter Occanutn,
111.ApologiaOrigeniana, quam HieronyiiiusPam- cujns quanvis exprimilur in Paniniachii cpis-
lola ad Hicronymtim, hic tamcn in suis respon.-is
philo abjudicat, huic martyrivindicalur. IV. Quw- iiunquam eum meinorat, nec Rufinus vel Ieviter qui-
nam Pamphilusscripserit. V. Conjeclurwad Apclo- dem
langit, cujus rei eaussa uos fugit. Addit, se jani
giam Pamphilo abjutticandam excussw.VI. lies- respondisse, et quanvis laesuni, sic amicitiae jura
ponsio Hieronymi ad accusulionesRufini. VII. Ad
alias RufiniaccusationesHieronymiresponsa. VIII. servasse, ul se sine accusanlis accusatione defeude-
Refutatio tlieronymi ApoloyimRufmi ad Anasta- ret, quodque uuus Rommamicus (Rulinus) objeceral,
sium papam. a muliis in tolo orbe inimicis dicerel, jactilatuni, ne
hoinini sed criminihus respondere videretur, mm-
LRufuiusutramqueApologiamsuamcumamicisRo- quam eniin uoiniiiatiin expressit liufinum, sed tau-
manis communicavit,qui, secundumvolum anctoris, qua;:s ile pluribus, loqunttis est. Alia insuper con-
eas nequaqnani in vulgus sparserunl; scd per augu- gerit, ut Kulini laudes sibi jure suspectas fuisse de-
.os, ut ait Hieronymus, suis lantum audicudas in- J" moiislret, seque apud tacitum lcclorisjudicium pur-
gesserunt. llieronymus initio libri I. Apologiaeid gatum re(ida>, ne prior la:sisse videatur. Apolngias,
factum ait, ut et simtj/iciumcorda percuterenl, eique quas, Ruliuo contra se scriptas fuisse didicerat, se-
proserespondendifaculiatem auferrent. Ru.fitiuse.tm- mel et iterutn asperiialur, motlo enim ludibrii c.nisa
tia ait.se librossuosad eos tanltimmisisse,qui verbis THEStibrosvcnusiateAttica textos vocat, paullo post
llieronymi tmsi fuerant, el non ad plures. lloc erui- responsuni illis miiiatur bis verbis : Sed adversusillos
tur ex lih. III. Apolojuaecontra Rulinum. lllud non tibros gui per angutos garriunl, el [uriiva uccusatione
evasit impune; Pammachiusenim et Marcella,quum uie mordenl, quum (libri illi trcs) cditi [uerint, et de
inlegrum Apologiarum exemplar obtinere nun po- . lenebris ad lucemprocesserint,alque ud nosvetsittdio
tuissent, saltem hinc inde praecipna illarum capiia fralrum, vel tementateiviniilorumpotuerint pervenire,
sludiose corrosa ad Hieronymum lestinanter perfe- respondereconabor, ncqueenimmugnopere(ormidtnuii
renda curarunt, fortasse per Paulinianum ejus fra- sunt, quos meiiiilauclor sutts prothrc, el tanlitm con-
trem, ex DalmaliaRethleemumredeuntem. Utacrius [mdcralislegendosesse decrecil. (Mox lucc quoqtte
ad respondendum incitaretur, istiusniodietiam syn- subjungit):iVec/(i's)°sseconfenfi(.S(/uastarft'ersusWin//uet)i
opsi relatio eorum accessit, quaeah amicis Ritfini semperquelacilurinm, TIILSetucubraviltibros el anii-
de Hieronymo vulgahaiitur. Quare vir Sanctus ubi theses Marcionisde meis opusculis (ubricalus cst. llae
primum ex amicorum lileris et Pauliniani ore se anlilheses, opus erant, in quo Marcion VelitsTeata-
maledice iraductum accepit, conlinuo Apologiamin mentuni ciim Novo, sive discordiam Evang<lii cunt
duos libros dislinctam pro se elucubravit, eainque tege coinmillereausus esl, ut ait Tcrtullianus, <;tii
aclPanimachiumet Marcellam Roinam direxit ; ut- loto libro IV. adveisus Marcioiicm,opus refulandiui
runique eniin Rufiniis, practer llieronymum ipsuin, C ( suscepit. Tres libri .i Riifinoscripti, IJIIOS
llieronymus
perstrinxerat. In iriscriptione vulgati operis , non duobus liujiis Apologia;prioribus refellit, siun uira-
Marcellm,sed Marcellinohacienus lecium est: quein que Rufiui Apologiii, quaium primu, in rfuosiibros
Tilleuioniiiis lomo XII. pag. 247. Tribunum illum distincta, invadil Hieroiiymnm, Secnndam,qua: est
luisse conjecit, qui A. D. 411. praefuitmagnai col- pro iide ad AnasiasiumPoulilicem, Hierouymus, sibi
lationi Carthaginiensiapud Baroniuin A. D. 410. §. nonduinvisaui, conlra se scriplain pai iler vocat, quia
58. Sed Martianaeusfandein Murcellampro Marcel- in ea sugillatur. Sectatores Rufini Hicronymosuccen-
tino ex codicibusMSS. resiiluil, in quibus hanc epi- sebant, quod libros Periurcltou ei ipse vcrbssei,
graphen reperil: lncipil llieronymi docloris egregii quanquam, ut nixios et Ecclesiaslicmfidei repugnan-
adversustres libros Rufini, cclumnialorisinvidi, de- tes, Uamnaret. Ilis Rellileemiiicus senex 1'amma-
fensio missaPammacliio et MAHCELL.<E. Summa llie- chiinnalloqiiens, ila respondel: Tu;E me,(rater Pum-
ronyinianaeApologiaeliue reducitur. machi, el TUOKUM literm computerunl, dicenles, illos
II. Ex Pammachii, Marcellm,el nuilioium literis ttb atio (Rn(ino) fruudulcnleresse traitslalos, et inter-
se didicisse,accusariin scliolaTyratuii(siveab amicis potota nonnulta, el vet addita vel mtitata (tcne par-
Tyrannii Rujini) quod libros Periarchon in latinum vam quidemepislolishaberemfidem, misistisexempla-
vertisset, quum tamen ipse Rujinumaccusarel, quod ria ejusdemiranslationiscum prmfatiuucuialaudalrice
eandem versionem adgredi non dubiiasset. Imjiu- mea. itis leciis el collaiis cuni Graeco, ait sc ilitco
dentes vocat, qui iiiedicum arguunt, quod veneua uuimadveriiase, ab Rufino inlerprete meiiorem ni
prodideril. Id abiliis praeslari, ut. liujiniuii, quem, parlein nuitaia, quae Origeuesde P,tre, Filio, et
ut phurinacopolamOrigeuisiariiui non obseure tra- ,p. Spiritu Saitcto impiedixeral; cetera atticm doymata
ducit, noniiinoceniimmerilo,setlcriminiscommunione de Angelorumruiua, de aritmarumlapsii, dc resurrec-
lueanlurquasiculpum numeruspeccanliinnininual, el itonis piwsligin, de inundovet inlennundis [Leg. in-
in personis, non in rebus sil accusalio.Dolet Rulini , lermnndiis\ Epicuri, el de resurreciione omniinn iu
Apologiascontra se scriptas ingeri oinnihiisaudien- wquuletnstatum, vel a liufino ita plene conver.-n, ut
das, nec lainen edi, ut, in(|iiil, el simplicium corda habebaiuur in Gracct),vel de co.niueiitariis Didymi
perculianl, el mihi facullatemauferant respondendi. exayyeruia/irmiora fttissepusitu, ut gui in Tiinitate
Novuinesse matilimyenusaccusare quodprodilimeus, Catliolicunilegcrui, uj utiis hmreluum non cuvcrel.
scriberequod occitlles.Se figuratasKufini laudes re- Post Rufini tianslatiiiiicniet suaiu inter se compa-
puiisse, quia sub amici nomine, iniinici insidi.is de- ralas, in piima, ait, taudetn aitcloris, in secunda vi-
prehenderat. Jain vero id sihi Rufinum in Ajioiogia titperalionemconlineri. Cur Oiigeneui in quibusdani
crimini verlere, quod ante in piaefalitiiiculalibrorum ante laudasset, se docuisse scribit in epislola ad
Periarchonsemel iterumque laudi verlerat, quum Panunachium; tunc, inierprelationis siue catissam
post reconcilialamsimullutemcliam leves suspiciones reddidisse, ne scilicet iuip.us, quasi pius Ecclesiis
[uqeredebuisset, ne qiiod (orluilo (ecisset, consullo traderelur. Sepiuagiula libros Origenis, ut Rufinus
(acereputaretur. Si auctoritateni suo ojieri perslrue- aiehat, se in latinum vertisse faletur, nec tauum
bat, laudare potuisse columnas EcclesiwHilarium, de ullo opere s;io Romain coiiiinolani. Ego, inquit,
Ambrosium, Victorinum, Origenis inlerpretes, quos pej-tot annos tam multa convertensnunquam scandalo
lauieti lacuii, uno laudato llieronyino, qui se puliccm ft.ii; <!•:(Rulitie) «rf nuaua et solum opus, ignolu»
1U RUFINl PRESRYTERI !."6
prius, lemerittitefaclus es nobilis.Rulinusanle siium A ; propler malevolosquosdamaccusafoies.coMMCNtsfttrfto
rcilituinin llaliam, nibil unqu.iiu in literas mi-ieral, ntque opera junclim ctaboravimns.Rulinus lib. VI.
huc lamen teversus anle libros Periarchon Regulam HistoriaeEusebianv cap. XXIV in fineh' c ijisiun ila
Saucti Rasitii latio donavit, sed quum AbbalisPine- contraxit : Qum laincn (Gesta Origenis) agnosci
tensis privato usui couscrijita, iionihiinpassim irino- possttnt ex ea , qum scripta a Sanclo Pumphilo
tuissct, llieronymus primum et solum opus a Rufino iiutrltjre Apotogia pro i.pso ttna mecuin.Euschii lo-
confectuni, iranslationem librorum Periarchon exis- cum explieat Photius, qni syculo ix.tntam Apologiam
limavil. legil. Ait enim codic.e cx«in. supra indicalo :
II!. Hieronymus Painphiti Apologiam a Rufino Leclus est Pumplitlimarlyris el Eutebii pro Origene
latine convcrsam, totis viribus semcl alque iteriim eodex. Tomi aulemsitnt sex, quorum qninquea Pam-
invadil, nt niagni nominis patrocinioOrigenemspo- pliilo in carcere degenti, prmsente etiam Ensebio,
liel. Ratinnes a Norisioio Dissertationetle Synodo claboralisu.if. Sexlus aulemposteaqitumyladiomartyr
V. cap. XIII. magnopereexaggeratas.qnaeAp<>logiam vita privalus migravitad Dcum, quem coucupisccbat,
martyri ahjudicanl, )i;iucis complectar , addilis ab Eusebio denique est absotuius.Antea Ptiotiuscod.
pro Pamphilo, liufinoque responsis, praecipueillis, cxvu. recensueiat scriptorem anonymum , qui
qii:e iu Apologiwsu;e Quaesl. VII. sive pag. 152. aliam Apologiampro Origene.condidit , iu primis
operum cditiouis Basileensis a|>ud Henticpelriim Paniphilum marlyrem ct Eusebium sequutus :
anni Kiiii. editlit Mirindube Coioes Jo. Picus, vel Prm celerisvero (ait) Pampltilomartyri innititur et
Phcenix,qui ob eandein etiam Apotogiama Koberlo Eusebio. Aiqui seriplor ille non fuil certe Arianus,
Cardinaii Rellarmino Ecclesiaslicisscriptoribus ad- ig tpii , teste Pbotio , rfe Sancta Triuitate nihil erra-
numeralur, ul «ir ingenioel doclrina pro tvtale ma- lorum adfert. Quin eliam hoc asseritde Origcne,nilrl
xiinus. Il;rc responsa imnccerte Christianaereligio- euin, quod quidemad dogma de Trinitule •atlincl,
nis plurimi iniersiini, quiii impiosneranilosquenos- errasse. In hoc articulo eandem plane raliouem et
tri teniporis Atianos, et singiilatimChrisiophorum niclhodumserval, ac.Apologia,suh Pamphli iioiniue
Sandiuin, 11101 talinin impudenlissiiniim,lanli maity- a Rufino latine edita. Ergo bxc ipsa Rufmi transla-
ris praesidio exnininnl. Ilos cniin unt, Seivatoris titt codicem Pamphili, quem Anonymns, in articulo
nostri diviiiilalcm et Itomoousion in Apologetico Palris de Triniiaie caiholious, Gnece legii, lideliter expri-
Antenicieni diseriissime adstrui. Hocideui egregie mil. Nec putp quenquain eatenus diviuationibus in-
aniii.advertit slretiuiis defensor Fidei Nicacna:Geor- diilttiruin, ut Rufinumdicat, non ex suo lanlum sed
guis Rulliis, q;:i -ect. II. cap. IX. §. 20. |iag. 207. ex oinnibits, quoiquol eraut, exemplaribus Graecis,
ilcrumque <ap. XIII. (j. 5. pag, 2.5. omne sludiiitn Ariaiiisuiuni delevisse, quo facilius Eusebii libruni
in eo posuit, ut o|iiis iliud Paaiphilovbidicaret. Ergo Pani|ibilo martyri supponerel. Quis hoc tinquam tli-
llieroiiymuuiautlianms lib. I Apologiae|iag. 537 : cat, aul credat? Haecnitnifesle ptodiinl, Origenis
Sex tibros, ul anie jam dixi, Eusebius Cmsareensit Apologiauirecte Pamphilo adscriptam, si Painphi-
episcopus,Arittnwquondam signifer faclionis(quem lus peiinde ac Eusebius in ea coudenda laboravit.
iauicii ab l.oc crimine vinilical Gelleriu) pro Ori- Adde, Socratem lib. IV. cap. XXII. totam uni Pam-
gene scripsil, laiissimumet elaboratumopus: et mul- l>bilodare. Verba eius haecsiinl, mcminilquoqueil-
tis tesiimoniisadprobavil, Origenemjuxla se Catho- lius (Gregorii Tbauniaturgi) Piimphilusmurltjr in iis
licum, ides!juxia nos Arianunt. Unrum lu primum libris, quos pro Origene ctaborarit. At vero lih. l!l.
librum vertissub nnminemartyris. Et miramur, si me G cap. V. Pamphiluni juxta ac Eusehium, ufnoiii/iic
homiinculnmparvi prciii, Onyenis luudalorem velis, cotnmunilcrpro Origene tiisij/ni/Jiislibris Apoln-jiam
qnum niartyri cutuinniam (ecens. Paucisqueiestimo- scripsisse tradiderat; quippe duoruin opus niodo
niis d Filio Dei et Sgititu Sunclocummutatis, qum utrique, modo alterutri adscrihebatur. Cerie Sy;i -
sciebasdisplieititra lio anis, cetcra usque ad ftnem dicon s;cculiVI. a Cliris:iann Lup>)vulgatiim,cujns
inteyradimisisti, hoc irfem(aciens in Apoloyiaquasi auctor ubique Origenem pulsat, Eusebium citat tu
Pamphili guod el in OrigenisPeriarchon trunslatiuite opire apologelicopro Origene. Sed martyris el ipsius
(ecirii. Si isle Pamphili tib<r est, de sex libris quis EusebiiCmsareeusisnominibusprwnolarilestatur epi-
erii primusEusebii? ln ipso vol.nnine,quod u Pam- slola CXCVIll. apud Ralu/.iiimin Nova collccliuiie
phili simulas, scqueniiumtibrorum facla menlioes'. loino I. pag. 8!S,>. .lani videmiis qu > evadal lliero
ln secundoquoque cl reliquis dicil Lusebiusquid in: iiymiarguinentaiio adversus Apolngeticuii),a Rufino
primo iibro ante jam tlixenl, el quod eudetn repelere: traiislatuin, ul>iait : Si liber HWMUS non Ettsebii,sed
iton dcbeal. Si lotitmopus Pamphiti est, cttr retiqims Pamphili esl, de si;x libris quis crii cai)ii.isEitsebii!
tibrosnon transfers? Si allerius, cur nomeniinmutas?' Is erit liber Pampluli. Sed ali >raiin librum primitm
Ilis consona habel hb. II. Apologiaecap. IV. pag. uni Pamphilo vindical. Eam accipe; sed Picnin |iiu
407: Vir dociissimusEnsebius(doctissimumdixi, non eo loqueutem prius audire uiMes-e est. Etisebius
Catlivlicum,ne more.sotil» inihi et in hoc calumniam apud tlieronymum, inquit Picns, [irobare conatui,
^truus) jier sex volitmiiianih l aliud agit, nisi ut Ori- Origeiiem fuisse Ariuuuni. Alqui iu Apologeiicn
genemsuw oslendalFittei, idesl Aiiatta;perfidiw: et: Pani|)li'li nibil aliud agitur, quain ut probeint, Ori-
ittutta ponit exempia, ct Itoc conslanler probul. Sic: [) gencin nou fuissc Arianum, quaeqiie liauesim Arii
llicronyuiiis.Niiinistmlopus,se.T,tio/u;iit'ua,seu librosi coclirinantia, in ejns libris oecurruui, nou alvillo
oomplexiis,aliculd ailbuc supersit, omnino ignora- scripta, sed ab Arianis intrusa. Ergo omninodiver-
uiiis. ln synopsi, quam exbihet Plintius cod. CXVIII. SIISsit liber iste ab illo necesse cst, (jtti contrari un
inque hbri 1. versione latina, a liufino confecta, nul- caussani lueltir. Porro Itbrum liunc pijiiiKmApolo-
Itiiu c.crle Ariana.' perfititwve-tigiumdeprehenditui :; gic, in sex libros dislinciae, solus Pamphilus scri
siqui; Arianmu virus in eadem Apoiogia,quani Pho- psii, lese iiieronyino in Catalogo, ([ucmis ante de-
litis criiicoriun princeps diligenter excussit, reverai cennium etliderat, adeoque tem|)ore ptiro, necduui
oelitiiisset, nnlla profectocaussa erat.cur ipse, Ario, ab ulla ciini Rulino inimiiilia lurlato. Au cniiii ca[i.
cl Origenialias niiniiue bbindiis,id silentio prattierire : LXW. Pampliitusscripsit ANTEUUAM EusebiusCmsa-
ilebuisset. At vero nnn untis Eusebius, ut llierony- reeusis scriberet, Apotoyelicumpro Oriyene, sive, ui
intis (.01151111, scd Eiisehiussimiil et Pamphiliiscoii- qui est /ti>ei'primus Apologi;ein sexlhros |iosleadi-
jiiiiclis stu.liis Apotogiam, pro maxiina ejus parte, stincia;. His verbis llieronymus in antecessum ex-
set tpsi 1'unt. iloe tliseiliin lestatur qui ouiuiuin op- plicavit quod postea scripsit cap. LXXXV. ubi inter
li <e rein novit Eusehius i)>sen)<;l lib, VI. Ilisl. Eccl. Opcia Kusebiihoc legitur : Apologimpro Origene li-
cap. XXXIII. Quwcumquevero, iiiqiiit, rfcilto (Ori- bri sex. llujus Apologiaequaluorsubsequeiiteslibros
genej necessarioa.gnosceiiuasuui, eu pelerc licel ex; Pamphilus et Eusebius postmodum collatis studiis
Apoluyin,qu.iiiipru co cyo et iuttcius noslri iemporis > una scri|)scruiil i<t crcere. Pumphilodeniqiie mar-
muriyr PumphilusCONSCMPSI.UUS, quumquidem nos,, tyni gloria coruuato, lotum librutu sextum de sutj
i£ VITA. LIR. II. CAP. V. |:,S
Eusebius adjunxit, qnem unum pro Eusebiano Gela- A j Pampliili simulas, sequentium librorum (acta menlio
sius I. pontilex agnovit in Decreto, a nobis sincere esi Atqui volumen, qund Pamphili a Rufino simu-
ediio, duni cap. 111.de Eusebio ait: Quod in laudi- lari dicebatur, est idein ipuim, (|uod Ruliniis vulga-
bus alque excusutione(higeriis SchismaticiCNUM con- vit. Sua enim versione latina hoc simuture creditus
scripseril LIDRI.M. Non ergo sex, sed uiium inliim, est, qtianquam nec simulavii quod revera a>seruii.
nempe sexlum lihrnm de sno Euscbius procudil. In Quod vero siihjungii Siridonensis Paler : In secnndo
Synodo \I1. ueciimenicaAciionc V. apud Labbeum quoqueet reliqttis dicit Ensebius quod in primo tibro
loino VII. pag. 5(>7. Anlipater Roslroruni episcopus anle jam dixeral, et quod eadem repetere non audent;
ApologiamEusebii, non Pamphiit, lelulasse traditur, hoc Pamphili caussam nequaqiiam evertit; in sc-
quia, ul IUIO,hunc untim lihtuiu sextum refutavit ; cundo enim et posterioribus lihris mentio prtmJ uii-
quae enint ex Sermone primo coniradictioiiuniAnti- que fieri poiuii, imino el d"buit, qiium lne primus
jialri recilantur, pueexistenliam aniiiiarum refel- jaindudutn ab solo Pampliito, poslmodum qttaiitor
lunt, de qua Paiuphilus oinniiio silet. Floruit Anli)ta- rebqui ab Eusebiosiinul ei Pamphilo, sexlitsdenique
paler A. !). itiO.ex Norisio in Disseri. de Synodo V. ab solo Eusebio conscripti fuissent. Caussa qnani
cap. XIII. ls in taussa esse pomit, cur postea Gela- Hieronymus a Ritfino sciscilabatur, cur pritnuut
sius A. D. 4li<4.in Decreto eundem librum unum \>o- diimtavat, et non q,uinquereliquos traustulisset, haec
ta.verii. .lam patet, cur uui 1'ttmpliilo, ei uoneliani fuii, quia non Eusebii siiniil et Pamphili, sed unius
Eusebio unus libcr pritiiits tiihualur. Pamphilo quo- Pamphili induhitaium pro Origenc lesliinonium, per
quc tribuil Geiuiadius,ul poslea moiistrabo. Ad baec se integrnni et eompbtuni, producere voluit. Ilinc
an'i<|iiissimusauctor Pracdestiuati, i|uein ante natam iU iiulla libros reliquos, ab ulroque, non ab iino Pam-
Enlychiih;eresim, boc est ante A. D. 417. prodiisse: pltilo scriptos, transferendi ueccssitas luit. Quid?
constat, i|Uemquealii Primasio, alii Arnobiojuni "ii (|uod idem Rufinus iu prologo suo ad Macariumse
adseribunt (qua de re vide praelaiinneiiitomi I. Ope- unicuni Apologelici lihruin sibi vertenduni propo-
ru-ii Siriniiiidi §. 7.) ip<-ui)iApob gelit uui uni Pam- suisse teslalur? librum ejus (Pamphili/ quempro Ori-
phito hisce verbis tribuiteap. XXII. Qiticunqueusque: gene in Grmcoscripsitse traditur, transferri tibi popo-
hodie Origenemtegil, si prudenlieum novitreeitalione: sceris in tatinum. Non libros, sed iibritm memorat.
dislinguere, deprehendil loca ub hwreticismaculata: Verba scripsissetradilur, nobis ostendunt reni om-
quodila e.ssePamphilusin sco Apologeticodecluravit. niiim vulg.itam, comniuniqne traditione nolissimam,
Uursus cap. XLIil. sic loquitur : llic (Pauipliibis) adeoi|iie iunc piiinum haud saue cnnliciam.
KIIIDIT Apoiogeiicumel omnia, qum Calholiciiynorun- V. Haec reprieseniare visuin est, ut intelligalur,
tes menliuntur, exclusit, osteudcns, ea, qtuvreprehen- Pamphiluminartyrem ex Apologiaepossessione liuc-
sihitia ineeniiinlur in ejus opusculis, Origenis noni tisque non dejiei. Jam reliqtias c<njei turas :ul exa-
essc. llie auctor stripsil post coiicerlationes hac de: men vocemus. Eusebius (rcs libros scripsit de vita
rc inier llieronyiiiuni, liufiniunqiteeditas, et tameni Pamphili, in quoruin ullinio h;cc tradil: Ipse qttidem
Rtifinide Pamplido seiiteniiam amplecti nialuil. Jo. PiiopitnopEitisnihil omninoscripsilexceptisEriSi'oi.is,
Tiithemius in Catalogo cap. XLSH. e> Raroniusi quas ad umicosforie mittebat, intantum se liumilitate
eiiam A. D. 2,°;6.§. M. ab hac seiitemia net|uaquaini dcjeceral. Ex Vila Pamphili, nunc de|>erdila, lucc
tliscediini. Quuin vero universae Apologiminaximai llieioiiyinus lib. 1. Apologiaepag. 351).qaibus de suo
pars, sivc toii libri quatuor, primo, et sexfointerme- isla subjungit .-Defensor Origenis, el laudutor Puin
dii, duos sinml Eusefiitimet Piinpi.ilum iiidiscrimi- C ( pliiii (Eii.-ehius) rficil Pamphilum niliil omninoscri-
natiui anclorein baberenl, sexf»s(/iieinsujier tottis; psisse, nec PROPIUI quicquamcondidisse SEHMnNis : el
essel Ettsebii, haud mirum csl, si Eusebius, uiiiniiiiiii lioc diiil,jam Pamphilomartyrio coronato, ne habeas
coiulilorab Hieronynioaliisque interdum dictus, stve; sulfugium,post editosab Eusebio libros, hoc Pamphi-
eiiain ereditus. Post Synodici auctorem, etPhoiiuui, lum scripsisse. Ulruiu verba proprii operis, et proprii
Nicephorus Callisius lib. X. cap. XIV. niixi>mtotosi sermonisdiscriinen aliquod tn GraecoEusebti con-
sex li-bros Pamphito perinde ac Eusedio pro))tereai tcxtu fuisse prodanl, puta proprim docirinm, quuiu
adsignavil, quod ouines in iino codice junclini, noni> nobis desil ipsum opus Eusebii, divinare non possu-
separaiim occurrerenl. INecsane primum a quiui|ue inus. luteriin cerle Eusebius non dicit, Painphilitin
reliquis avelli oportuit, si in omnibus iinicuin argtt- niliil operis, seil nihil proptii operis conditlisse, et
lneniuii:duo auclores simul traciabant, adeoque lo- ejus Apologia uihil babet PUOPRII operis, sive doclri-
liiiii opus generaiim Painphili et Eusebii pro Origenei nw, (piandoquidem contra nialam doctrinam, Ori-
Apologia dici jure et meriio potuit. Tot rationuml geni objeciam, veram ejus doctrinam, ipsis Orige-
momeiita suis omninocaiculis adprobavil Lucasllol- niauis verbis expressam, opponit, ut ex ulriiisque
slcnius in nolis Mss. ad Galalogum Rellarmini, ubii mutuo collalae discrintiue claie evincatur, Origenis
de Origene agilur : Imo, inquil, primus liber indubt- scripta ab haereticis fuisse corrupta, quuin hanc
late esi solius Pampliiii. Ceieri l'i mphili simulel Eu- unam qiisesiionempertraciei, 1'iieriiit,e libri Orige-
sebii, nimirum e.vceptoullimo, qui est solius Eu-ebii. ius corruptl, necne : quod non esl proprii operis ali-
IV. Aliain llieroiiyini conjccturam examiuemus. quid condere. Ad hiec qui ipsum Epistolasscripsisse
Liber primus sub noniine Pamphili a Rulino trans-- p. tesiaiur, ulique eliam leslatur, euui aliquid proprit
bitus subsequentcs quinque commeinoiat. Ergo om- sermonii scripsisse. Ideo enini Eusehius adjec.it:
nes ab uno ingenio Eusebii prodieiuut; non enimi EXCEPTIS lipistolts, quod haeproprii sermonis essenl;
Pamphilus primi auctor solus reliquos etiam lan- et lortusse id addidil, ut hoc idem opus exciperei.
quam suos, commeniorasset. Hoc tanien unde viroi llinc Hieronymus epistolarum auctores scriptorihus
magnoexciderit, ignoralur. Nam in Painphili Apo Ecclesiattitis adnumeravil, uti prteler Apostolos,
logciico adhuc superstite , iiulla prorsus subse- Ignatium, Polycarpiun, aliosquc. Atqui Pamphtii
quenlium libroruin fu mcnlio : ncqtie cani facieudii Apologeticus,inlegris locis Origeniauis conslat pne-
ulla fuit caus.a, quum in iino lihro suo, undecuiiijue : ler inilium, (juod uihil aliud est, qiiam Epislola ud
absoluto S. maityr Painphilus argumenlis suo tem- Confessores.Quate id quod iu hoc opere ad Pampiii-
pore iu Origenem excitatis, plene respondeat, vir Itiiii peininel, Epistola potius dici potesl, tjuain liber.
scilicel Adanianliiusqueadeo sttidtosus, uf maxnnami Aliudopusculum Pamphili marlyiis, sed non proprii
purlem Origenis voluminumsuu manu descripseril, sermonis,swedoctrinw, est expusitiocapilum Aetuuni
;ni|iiil llieroiiyinus in Catalogo cap. LXXV. Nuri- Aposlolorum,nuperiiine editum ab ainico IIOSLIO V.
sius in Dissert. de Syindo V. cap. Xlll. Hierouy- C. Domno Bernardo de Muntfaucuu iu Ribbotbeca
niiiiiiail hnpii dc libro 1. iion proiu corruptus luit ai Coisliniana pag. /8. Eani anlea sun emenlito iioiniuc
ilu/ino, sed piout in autographo Caesareensiexsta- EuLhalii Episcopi Suicensis ediderat alter aiuictis
bat. Vereor tanien, ut hoc veruui sit. Verba ejus h;cc; noster Latireniius Zacagnius iu MonmueniisLccle-
siiul in Ap.logia; lib. i: /u ipso votumine,quod litI siaeGraecaupag. .iiH. Hujus cxposilionis cuui Apolo-
l.:>:i RUFINI PRESRYTERI '('0
gia comparatio, Pamphilum utriusque auciorem esse A libris inier se posleajompaciis. Rei veritas (irma co:i-
omnino conlirmat, licel latinam tanluni Apologim sistit, etiamsi principiumsex Iibrortuu sit Paniiibili,
versionem liabeamus. Nec ceteroqui Hieronynuis ceieri Eusebii.
Apologimslilum Eusebianoconformemesse prouun- 7. Concedit, opus esse Painphili; sed nccdtim
ciavit : et sane lector discrimen aliquod inteicedere inartyris, qui tanieiTpostea niarlyrio stio crroreinOii-
iion diflitebittir. Hac eatleni Paniphili opu-cula for- geni delendendo inipensiini deleverii. Hoc lainen eo
tasse coniprebendi qnodamniodo possunt noinine imbecillius est, i|und Pampbilus ex Photio codice
Indicum libroium Origenis, quos Eusebiiis lib. VI, CXVHI. opusculuni in codeni earcere scripserit, iu
Ilistor. cap. XXXII. a Pamphilo scriptos fuisse le- quo A. D. 507. |)ost(|iiam toinienlorum vim subiis-
statur. Revera enim lndices, sive excernia doctrinae set, clausus fuerat, leste Eusebio de martyribus Pa-
Origenian.t: et in Sacram Scrijituram, continere vi- lestina: cap. vn. Quare ex more illius aevilunc,erat
ilentur. vere martyr. Deinde bicnnio serius extremiini mar-
VI. ProP.imphilo Hicronijmusipse addiicebatur, tyriuin suluit.
qui antc deceniiiiiiiiin Gatalogosuo Apologiampro Sed ipsa verba Hieroiiynii, licet fusiora, cxhibea-
vero fo;lu Pampbili memora-.eral, Gratce conscri- nms, ut Citujccturarum pondtii facilius ex se pate-
plam, lieciluina Riifinoin lalinuin sennonem con- fiat : QuotlPamphilumproferunt luudatoremejus (Ori-
vers.im : uinc eniin llicronyinus iiuilum iuiposlurae i genis) gralias ittis (Rtifino) ttgo meo nomine, quod
vesligiuin, niilla iiiendacia, liuHasqui: luereses ini diijnninme putaverunt, quem cum marlyre cuiumnia-
exiguo lthello depreliemlerat, alias aticlore Calhn- rtiiiiir. Si etitin ab iipuiicisOrigenistibros ejus (Ori-
lico et martyre ihgnum cerie nuii jiidicasset. Quini r genis) di<ifis esse viotulos,vt infamarentur,quare mi-
cum legcril, dnbitari nequit, quiuii in prologoCatt-. " h> non liceal dicere, ab timicis ejus et sectatoribus
logi se t:\cusel, si eos pr.elerin sit, quoruni scriplai compo itum esse snb itotnin- Pampliili vulumen,i/iiod
IIOIItegit. llieronynius hoc atguinento puisaliis, re- illum (Origenem) testinioniomartyris ab infam.a vin-
spnndei lib. II. A|iologiae I. pag- -U:.'. se in hoc ai dicnret? Ecee, vos emenilalisin Oriqenis libris quod
Rufino, qui codicem comnuinicaveral, falsuni fuisse:: ille nott scripsil ; et miniiniii, si cdul aliquis librum,
Posui et hitnc librttma Pamphilo cdiittm, iia puimss qiiem ille ucn edidil? Vos in cdilo operepotesliscoar-
cssc, ul a le el luis discipttlis fuerat dir-.ilyalum.lta- gui. lile (Pampliilus) qiu nihil tdiud edidil, facilitts
que fraudem tuam errori meo impttlure non debes. Att putel ctilumriiw:tlale qttoiiibcl npus Vumphili: uiis-
alibi iimi in Grwco, sed in Lalino contexlu fraudeini i/unuj reperielis. iJnde iyitur scinm, tptod Pamphili
a Rulino comniissam dicil, et generatiin tlicii. Rnfi- sii' Yidelicelstiltts ct saliva docere me poteril. Nun-
itns lainen hice oniiiia diluil in cpislnla, nunc deper- {liiamcredam, quod doclusvir primosingeniisui (ruc-
dita, ct ntra quam libruin Hl. suae Apologiwscripsitl tus quwslionibttsct infumia!dedicarit: el ipsum nomen
llieronynuis. Ego vero puio, fraudem illairi, sii)iia a Apoiogeticioslendit uccusuiioiiem;non cnim defendi-
luit, in inscriptione, non in coitlextuoperis indicari. tur, nisi ijuod in crimiue est. Iliicusquellieronyinus,
At.si llieroityiiiu-poslea codiceui reperit, a lihrariisS cu.ius vcrba boc loco Tilleiuoiilius me |)iaeriimpere
:-oh>Eusebii nomiiic pracnotaluni, cnntra e-1 Eu-s- cogit, qui in Coiiiiiicniaiiis iii:-toriie Ecclesiasiicae
hius ipse, qui illtnn non sibi soluin, setl Pamphilo o toin. V. |iag. 7i)0. Dieronvinuiii mirari se ai(, quoil
i liain adscrii.sit nei|iie Pliolius in Griccis hiijuss quum libro I. et II. Apnlogi.i;su;e PampltUiopuscu-
Apotogitncodicibus, i|tn ejus ic.lale siijiererniit, t;l- liiiu vocas-et primum scx libroruui Etiselei, |iOstea
liiiu ex erroribus ilepreliendii, quos Hiernnymus ge-( - Q seulel iteruuique, ul videbimus, scxli libri Eusebii
iieratim ait se depreh ndisse, quo.-qut»in latiuaa pnjiri/jinm vocaverit. Qui fuerat primus, curjain di-
translatione a Rulino sublatos fuisso cuiiqueritur. ciiur scafi principium'! Ilalloixius in Origunedelenso
Ilic idein S. Pater ante linfin e)). XLl. alias LXV. lib. IV. pag. iixj. hoc 1<co Hicronyuiumsccuiu png-
ad Paiuinacliiutn et Oceanum inultis aliis variisque e nantfin deprehcndeic sini videtur. Tillemontiusvero
intei'se conjeciuris libriiin Pamphilo ahjudicarc co- i- ait, ei raptini scribenti lt;cc excidisse. ^ed Norisius
natiis liieral, quas paucis reccn-ert: nou pigeal. in Dissert. de synodo V cap. XII. non Hieronymi, sed
1. Aii, ab amicis et scctatoribus Origenis conlla- ,- lihrarii mendiim esse tletexit, (jui scilicel verha con-
luin sub iiomine Pamphili, nl Adainaiiliuintesliiuo- i- tracia VI. tib. Eusebii, rctldidciit; adeoque iiulla in
nio mailyris ab inf.uniaviutiiiarel. Ilanc conjeclu- l- Hicrcnymo e.-t conlradiclio : cujus verba, qu;e supe-
lam jiostinotliiiuparvi lecil, diim alias ab hac divcr- - rius adiitieta mox sul seifiiiinlur, ba:c snnl : .Se.rii
sas excogitavit. !i/)fi (lege sex tibrorum) Eusibii super Origenisdefen-
i. Kx collatione stili agii"sei non posset, ait,:, sione principiumusquecd mille(crmevcrsus/i6,'>-iste,
utruin sit Pamphih, q;,um aliud e.jiisopus iiou icpe- ,:- qtti Pamphili dicilur, continet; cl in re!i(/nisscriptor
riaiur. De aliis Pampbili scriptis supei ius jam tiixi: . : ejttsdcmoperisprofcrlleslimoniu,quibusuilitur uppru-
et si 0|vns geiiiiinuni coinparalione sliii nosci non ui bure, Oriyenem (uisse Culholicitm.Ettscbiuset Pam-
polest, iion ideo in d>ibiuiii verli debet. Scd uec :c pltilits lanlam iulee se luibuerunlconcordiaui,ul ttiiius
llicronyniiis siilum ApologiauLusebiano conforinem m (tnimivItoimnesputcs, et ub ttno uller nuinen nccepeiil
esse dicii. (Eusebius eiiuti 1'ampliit;dic.ivoluil). Quomotloigilur
5. Sex lihrorum ApologiaeEusebii principiumcon- ii- .. tjjfej'se dissctttirepotucruul, ut Ett-ebiusin.toio Opc-
tineri, itit, in A|)ologia, qti:e Pampliilo adscribitur.r. >esuo OiigeneiiiAriuni prnbct dogmatis, cl Puinphi-
Non tainen Eusebii, sed Pan)|ihili principium illud ,d /»ui Nicaiuu Sijnodi, qutv [ri>tposiea,defensorein?Ex
csse moiislraviiuiis. iiuo osietidilur vet Didymi, vei cujuslibetalterius, csse
i. Qmiii) Eusebius et Pamphilus inter se iia cou- i- opnscitlinn, qui scxli libri (lege scx Itbrorum) capte
veitcrint, ul uniis ab allero cogiioinenacccperil, ilii lli (leirttncula, cilern incmbrasociaril. Sed concedamus
;-.bse inviccmdissenli<euon potuerunt, ut Eusebius :is ex superfluo, ut Pamplitli sil, scd necdum mailyris,
Origeiicm probaril Aiiannn), Pamplidus veroCatbo- > unle cnim scripsil, quam martijriitmperpeteretur : at
licuin ; sed in carcere simul prn itiiit causa litlei <;a-
a- quoinodo, inqities, martyrio diyntts fuit? Scilicel ul
lliolicae delenios fuisse cerlissinnim cst. Qtiod si martyrio delerel errorcm, ul v.namculpam sanguinis
jiosiea Eusebius alio abiil, baud inde consiquiliir, r, SKJelfusioiie purgarel. Quanli in loto orbc marlyres
Pamphiium non seripsisse qtiod scripsit, iiiiino vel el antetiuam cwderenlur, variis subjttcuerunt peccatis?
hine palet, lib.ruin 1'anijihilialiuni esse a libris Eu-
u- lla:c. fttsiiis cx Hieronymiepislola referro placuit,
sebii.''' quod cuni aliis ejus testimoiiiis collata clare osten-
5. limc adstrui, Apologiamnon Pamjihili, sed Di- >i- dant, ipsum in bae tle Pamphilo qmestione suis con-
dymi opusculumesse. Hanc quoquc sententiam post- >t- jccturis paruin lidisse , dmn aliis poslea rationibus
ea deseiuit. libri aiiiioriiaieiii eieviiieconatiis est, quasi nouam-
(J. Vel saltem cujuslibet alterius, qui ex principioiio plius Didymmn, scd i'u(se6tiiiuaucleretn haberet :
sex librorum Eusebii ilkim coiiipiiiesu, rcliquis HS «jtiaiu ru Tillcmoutitii tiiifiuum<>:i\>\C nc iiiuronyuiutn
 lfvl VITA. LIR. II. CAP. V. 163
probe statuisse affirmat, quum ulerque simul colla- A hac ApologiaabseGraecc perlecia, nihil censura -M-
lis opeiis A|iologiampro Origenescripserit, tesiibns gituin offenderit,jure aflirmari polesl, nihil Ariattis
Eusebio, Socrate, et Photio. Dislinctione laincn, a propitiiim in illa occurrisse. Hoeipsuni in Defensione
nobis supcrius expressa , iitentlumest. Fidei Niciena;sect. II. cap. II. JL20. Pulltis affirmal,
Verum Iliero; yinus libruni non ess; Pamphili nihiloininus-putans,liufinuni aliqua sustulisse, quae
propierea contendit, quotl iniquumvideielur, a mar- duras suspectasque sententias pneferre videienlur,
lyre lu>minemdeiendi, cujus scripia pnslea dainnas- nullo interim loco snpeiaddito, qucm Pam/>h<lus 11011
sent AnasltisiusPonlifexet ThcophilusAlexandrinus fcripsisset. Sed si Phoiius, vir perspicacissimus,ct
Episccpus.Ilieronyiniverba haccsunl lil).1.pag. i:dS'd : in articulo de Trinitate cailiolicus, b:cceademin co-
Quid facieni epislotmTheophili E>iscopi?Quid papte ditibus Gr;pcis, ab se perlectis, nequaquani vidit,
Anaslasiiin tolo orbe hvrelicitmperseqitenlcs, quam Ru/inus ea videre, et stiopte arbitrio resecare potuis-
liber tttus si b nomiiiePamphili editus piigite!conlra sc quis credat?
epistolas corum, el Episcopali nomini tesiunonium VI. Jam vero ad HLronymi Apologiamredeamns.
martyris oppuntilur? Scd Jo. Picus pro littfino res- In librol. Rufiiium arguit eonqiieienieui in se dictt
pondei illeriun propnsiluin fuissr, luercses, ei falsa ptitare quie in epistola conira Origenisias lliero-
dogmala ciijuscuinipieessent, evellere, qina hoc ad uymus scripserat: quinique a liufino vapulasset,
fideni et religionisstabiliiiieiitiimnoverant | erliuerc. euni insimulante quod Judicuni Rurrabam, praecep-
Origeuis auleui eae»se, ut putabaiur a niuliis, aul torem adhibuisset, hiiiu:11011 Barrnbam, sed tluraui-
iion esse, Picus censet Pontilices parum euraltiros, nam (licluni lepideostcndit, seqneJudaeumandivisse
iniino gralnin luturum, si certe juobari poluisset, _" testatur, quomodoOrigenemlegeiai, scilicel, JIOU ob
baeresesillas 110:1 fuisseab Origenetraditas; pro Fide fidei veritatcm,sed ob ertuiitionisineritum.Aquilejam
enim hoc faceret, non contra Eideni; contra lucrc- ad manus Rufini jierlata epislola |>aschaliTlieoc.hili
licos, nou pro haerctieis,qui lanti viri leslimonioin- Alexandrini, in qua fuse damnabaniurerrores Ori-
nixi errorem siuun iliius nomine tuebanlur. Ergo genis, is ita exhorrnit, ut aures suas ohniraret, cos
contra Arastasii et Thcopbili epistolas 1/ber Pam- ab so ante ignoratos et ijise eondeinnans. Ilietv-
|)ltili non ptignabat, in qiio haeresesab illis damnatae liytiiiini hoc dicentem audianius : L''cfts nupcr Papw
non excusabaniur,sed illarumasserloribus lantus pa- Theophitiepislolis,in quibus Oriyenisexnoniterrores,
Iroiinseripieiiatur, quemadinodiimSandio et aliis ne- diciiur obturasseaures sttas, ct auctoremtanti inuli
fandissinii..nostri lemporis Ariants a Socino instau- clara cum omnibusvocedamiiasse,et ditisse, usqueerf
ratis eripiltir. Ncc unus vcro fuit Pampbilus martyr, illud tempiisseiynorasse, t/uod tan nefaria scripserit.
qui (Jrigencniantequain damnaietur, a suspicionibus Theopbilus A. D. 10U.vnlgavilepislolam pascnalem
ptirgate stiiduerit, quandoquitlemhoccliam a inagno pro A. D. 101. qua:prima uit in lempnre, (jiiamjuani
Alhauasio piaesiituinnola' Ueruardusde Montefalco- in ordine sil secunduinter opera Hieronymi,qui eam
nis in pr;efalion<: ejus o|)cruui |tag. 19. §. G. et Do- ctini ceieris latine veiiit. Singulas jiostea stiis anuis
lninus de 11Mottein Ilistoila Tertulliani et Oiigenis, accurate rcsiiiuit Norisius in Hisioria Pelagiaua in-
Lugduni edita A. D. lUih. lib. IV. cap.VI pag. 11U. que Dissertatione pro Sancto Siricio. Hieronymus
non diflilelur, aliqua ejus scripla ab bierelicisfuisse ait, Rufinumqnaj interpretabatur, igtiorarc non po-
currupla. NecitleotanicnAthanasius contra Anasta- tu;sse. ^Egre leri, suas euarraiiones in Paulli epis-
sium et Tlieophilum pugnare dicendus csl : Quem tolam ad Epiiesios, ab illo accusari; sed hoc se ex
quidemOriyenem,inijuit Picus pag. 154. si illw per- G | relatu amieorum, nonex Rufiniscriplis didie sse fa-
sci/uuntur epistolw (Anastasii et Theopbili) cerlum tetur : famn enim, inquil, ttd me criminumcjus, non
est,quodnonnisiutillurumcrediltimopiiiionunihwresiar-scripta venerunl,el siultum est jnxia Avostulum,pu-
cham persequuntttr.PampliiliA[iologelicose respon- gnis aeremverberare.Meclanienideo sm defensionem
surum promittit Hieronymuslib. II contra Rn/inum, tacilus pril-lerit. Non dillilelur, se 111Lommemariis
quod tamcn miniine pracslilil, qtianquain poslea xx. ad Ephes>osvarias senientias Oriyenis, Didymi,et
annos superfuit. Ceterum si Pampltilus lidein catho- Apollinarii, qui inler se contraria hahent doginata,
licam Vcrbi semper defemiit; siqu; RufinusPainpluli lectoruui ju ii;io prohandas vel impiobamlas exhi-
Apologianiverhtiindt:verhoexpruneiis, (|u:vdamlan- buisse; ita tameii ut iideisua: nonamiiteret veiilaiem.
tum, ut Ilieionymusobjicit, qiioeEiliumDeiet Spiri- Rtiliiiumcarpit ob jactaliouem scientiieGraecorumct
tuin Sanctiiin respicerenl, immiitavit, ceu tcripta oblivionemj atr.i sermonis: Piwtcrmiti:, ait, Grmeos,
anlequam hujusniodiqiucstionespropriis lormulisin quonim lu juclas scienliam,et dum pereyrinaseclaris,
Ecclesiadefinirenliir, fieri poiuil,iit/Ja»ip/ii/us!nsen- pene itti sermonisoblilus es, ne veleri proverbio, sus
tentiisluciiIeiitissimisapudOrige.iieui investiganiiisac- Minervam, docere videar, el in silvamliyna.porlare.
curalior undequaque noti luerit. Qui vero mendacia lltud miror, quod Aristarchusnnstii lcmporispueriiia
ofliciosapro peccatishaberinon putant, credereeiiatn ist 1nescieris,quanqitamtu occupatusin sensibus,el ad
poterunl, Rufinumuo devenisse, ut loca consubs.lan- slriiendammihi calumniumcervulus, Grammalicorum
tialitati faventia, illis, qtiaerevera Pamphitus scrip- et Oralorumprwceptaconlempscris,parvi pcndenshy-
serat, supponere non dubilaveril. Reaius Rlienanus perbalaposl anfractasreddere, asperitateinevitarecon-
in praefationead .Stxii sententias, a Rufinoetlitas, .-.sonanlium, hiulcam fuyere dicttonein.El infra, nist
banc ipsam suspicionem, scu potius calutnniamhis '" forte se tileras non didicissejttrabit: quod nos illi et
verhis inanileuavit: Oliin anitqui si quando e.rpedire absc/uejuramenlo perfacilecrediinus.INequeilluin ins-
videbalur,a piis hoc ycnusmendaciolisnon ila abhor- tar Paulli Ajiosloli,seimone 1111 eritum, scieutia doc-
rebant. Mitloaliam Rhenani fulililalem, ubi ail, non tum haberi vult, queni sic iidenuuin pro|ionil: Tu
liitfinum, sed Eusebium primumpro Oriyene librum qtti in lalinis inttssitas,el lestudineoyradu moverispo-
Pampliitomartyriinscripsisse. Verum quinn b;cc ali- tius, quamincedis, vel Grwcedcbcsscribere, ul apud
uiide certo sciii 11011 possint, quam ex Gnco Apo- hominesGrwci sermonu iynaros aliena scire videaris;
io'fimcodice, quo careuius, Rit/iuo islud niala: lidei vet si lalina leiilavcris.ante audire Grammaticum,fe-
crimeiiiinpingi 11011 debet ob unas suspicioncs llie- rtilaj mantnn sublrahcre, et inler parvulos'ASov-oye/sov
rotiymi, t|ui in lih. I. Apologiie cap. III. sie scrip- (id est senem scliolasticum)artem loquendi discere.
tiiiu rcliquit : Proftssm iitimieitimmspici nemhabcnt Hinc osteiisuriis, Origenista- iuter se Orgiis menda-
tnendticii.Quid? quod liu/inus in libro ApoiogiwCon- ciorumfmderan, transitad SliomataOrigenis,exqtio-
tendit, nullain oniiiinobaeresimin libro Santti Pam- rum lib. VI. locum adducit, ubi tradere vide.ur,
phili, ab sc latine reddito, occuriere, Hierouymuiu- aliquanua licere menlii. Suain Psalmi II. interpre-
ctte geiieratiniditmtaxateuui accusare : sique id spe- tationem, et sex loca in Commentarioad Ephesios,
c:aliin jtrastarel, se accusationis iiijustiliani oiniii- qtiii;a liufino reprchendi Pauliiiianus retulerat, fuse
lu; oilensirum. Photius certe, iis quae Ariaiiain lueiur ; de t)uo Coinmtntario sic loquitur: Decetnet
labetn icdolete possenl. nnxime infestus, (|utmi in ocio ferme antu sunt, ex quo isios diclavilibros.Scri-
Ifi" RUFINl PRESBVTERl K.i*-
bebal l)a»ellieronymus A. D. 101. Ergo ad Ephesios A contra lalrclores suos mtsissebaculum literarum. Ir-
coinineiilaliatiii'eirca A. D. 581. non vero 5-S7. ut ridel cxcusaiionen),quodpropter aetatemetalfiniuin
visiiiu Till.mtontio in Vita Hieronyini Art. XLVII. post xxx annos amplexum pro sui defensioneRoniiuii
jvat;.II i. In responsione ad tertiiun locnin e|>istoiae non piO|)eiaverit: Ftud vero, iuquit, ridiculum, quod
;ui Eptiesios, ah Riilino repreliensuiii, aliam ileriim posl triginl i annos ad parentesse reversumessejactut,
iioiani clironologieain habeinus lib. I. pag. 577. ubi homo. gui nec patrein habetuec malrem, el quos vi-
ait: Pro guo (Origcne) compttlsussitmanle BI;.N>:ICMventesjuvenisdereliquil, mortttossenexdesiderat: ni.i
brevilibetlotuis contrameprmconiisrespondere,neinpe forte parcntes, milittui vulgariquesermonecognaloset
A. I>. 5911. ajfines nominal : guos quiu non vutt deserere ne in-
VII. Hicronymns, quem Rufinus ut maledicumet humuntisputeluraul durus, idcirco patria (Concordia)
sticrilcqniiiaccnsaveral, prius crimen diluil, se con- aerelicla, Aquilejmhabilal. PericlitalurRommilta pro-
lia nuiluin, nisi contra invidos loquutnm ostcndens. balissimufides ejus : e.l hic supintts el lastutut post
Hujusiuodi vocat Luscittm Lavinium, vel Asinium triginla annos per mollissimumFlaminim iler es.sedo
Pollionemrfe ycnere Cornelioriim.Il;ec vocabula Ru- veiiirenon poiest: sicqueprmlendillongi itineris lassi-
finutn dfiiotant, aliuinque nionaelnim, ejus stuJio- tudinem, quasi irigintti annis sempercucurrerit, uut
suiii, ad Corneliosgenus suiimreferenleni. Ad posle- biennio Aquitejmsedens prmteriti itineris laborecon-
rius, (jiioii est sacrilegiuni et somnii perjuriuin , ita feclus sit. Carcercs e>cxsilia Rulinuni Alexandriae
respondel : Dixi, me smculares tileras deincepsnon pro 1»idesubiisseiioncreditahsquejutiicumseutentiis,
leciurum. De fuluro sponsio est, non prmleritmmc- et nisi prodat confcssionissua: acta. Ad hoc alibi a
uiojtii' ttbotitio.Iloc ampliiis persequitur, sibi soin- n nobis responsiiriimest. Ctoifessionein,quaiu de Tri-
niiini sutiin objici conquerens, qtiuin sciiptitm sit : nitatcet resuirectione protuleral, variis quaestionihus
J\recadiitieriiimsomniiducil ad Tarlurum, nec corona. luihiil. Seiilentiani de judicio et Diaboloctiam ex-
martqrii in cceliimlecat. De Rulino sic eliam scribit : agilat, quasi peecala lioniiniiiiinon arbiirii libertali,
Nimirum istc est Sallitstianus Catpurnius, qui no!:is ; sed tini Diaboloab Rulino iinputareniur. Hoc lainen
pe.rMaqiiumoralorem non mugniimmoveratquwslio- postea lenire videlur his verbis : Verumhmcpossunt
nem, cui libello brevi salisfeciinus. Infra in episl. qttasi simplicishominisexcusari: el i/uumerttdiiosnon
LXXXlll. allas LxXXIV.ad Magnunbaechabel: Serf! subterjuytinl, apud indoclos prmjerreinnocentimsimi-
per te miliiproponiubALIO quaislionem,qui forle prop- litudmem.Rulinus seripserat: Dicimusquoquejudi-
ter ainorem hisloriaritm Salluslii, Calpttruius coguo- ciuin (uiurutn, IN QUOjudicio unusauisque recipiet
menlo Lanttrius esl. llis allusil ad cjusdein noiuinis\ propriticorporis.Hoc Hieronymussic caiqiit : Dixerat
iiebuloiieiu, qut prodiil Liviutn Salinaiorem apud{ judicium .uit/trum,sedliomocautustimuitsolumdicere
Piuliriiliiiin in Seilorio. A Hieronynio ptope lineini INQCO,et posuil I.NQtjoiijiiicit), ue .•.!tioitseciturfore-
Rnliiitis piiiigilnr, ul severtis el gravis : Ego cerle ittt petiissel JUIUCII.M, uos obtili supcriornm, pro judicto
tibi, liominiseveri.sim»,risuni inoceam,ct imiterisuti- Asinumputarcmus.Dixcraletiam Riilinus: Qui crimi-
quiindoCrussum.quemsemelmvitadicirisisseLnciiius; ; iianlur jrulres, citm tpso puriler mlerni ignis hmredi-
incminime pucrum cursilassep,r celtuiusserviilorum, , fdfe poncNicii. Iloc ilem caipit llieronymus : Quis
eic. E lem iteiuin lavat, qttasi liletas Griecas ex: ciiiin, ini|uii, unijuumaudiviti>oiiitiignibus,(ruisup-
se didieisse ghuiarelur : Miraris, ti egolile.rasLaiinass pliciis? AgnoscitGiaecisermonis translatiouem, serf,
uon sitm obliltis, qitiim lu Crw us sinc magistrodidi- a:, , lionto Grwcusvidelur mihi seipsum inlerpielari
ceris. M"\ ejns stiluni, et lalioiiein scribendi ironi.ee C voluisse, et pro eo quod apud eos (Grajcos) dicitur
sugiilal: LJItit, qui in me parvinucriminarisscienliaui, , yj:r,po'jop^o-jna, et apud nos unoverbodici p<teslIIE-
i-ilidcris libi lileraluiis atqne Rabi, respondecur scri- HKI.ITAIUM, et (J)')I(I(ilJSllF,Rl.I>llATE
POTIENTUU. IsliuS-
/iire atiquaausus:is, ct virttin disertissimumGregoriitm i motli niti/is et ttcyrnlogiisoiiuii.seius scalef oratio.
/ari ctoquiispleudoretruiisferre? Undt.ttbi lanla ver- Kiillumprofectoest dubium, quiu Hieronyiiiuslatinis
burumcupui,seiilciiiantin luntcu, Iranstatioiiuinvarie- scriploribtisversantlis assuetus, in copia eLeleganlia
las, Itomini,qui tirnloriamvix primis 'abris in iidoles- sermonis Uuliuo praestiterii, qui ultro stia: triceuuali
cenlia degitstnsii'!Aut ego [ullor, avt in Ciceronemoc- :- inler Graecos peregrinalioni vilio verlebat, si ali-
culte lecnlu:::el ideo lum disertus es, miiiiquelection.s s quando, inintis latiue sciibens,offendoiei.Eum lameii
cjits criniciiiiitendis, ut sulus nter ecctesiutlicostrac- saepiusiu hoc tangit Hieronyinus, uam 11Theophras-
talurcs eioquenUmflumineglorieris, liccl inagispliil.i- tam irunicc appellai, el qtiodquerimoniampro quws-
sophosseqttividettris,spiuasCleantis,e.ie-niinlii Clmj- i- lionc iisin [laveiit. Dcuiijiieaii : Tuin pulide ct con-
sippi, non ex arte, qitcmnescis, sed rfe ii.geniimayni- juse toqiiilitr, nt ptus ego in repreliendendotaborem,
tttiine. El quoniam Sloici Loytcums.bi viiuiicunl, ct X quam ille in scribendo.MoxArcesitamct Cttrncadem,
tu liujus scienliwdeliramnta coutemuis, in huc parlee qut omniaincerlupronunciunt,se Riiliiiumpularc ail,
Epictireuses : nee qumrisqitomodo,:ed qttd loqua>is. ;. ubi tres siqter animariiin statn et origine ponit sen-
Qtiid eniiniul te pertincl, si utius uon inteUigalqriul rf tentias, iieiilta adhuc pr;eceteris ab Ecclesia probaia.
vctisdiccrc, qtiui non ad omnes, sed ad tuos loqueris. i. lnlra iteruui ejus sic loquutiouemperstringil : jWira
liiinc slili Riiiiuiaiiiceii.-tiraniita coii.lmlit : Deri.que
e eloqueniinc.lAflicojiore variuta!Admirorausumillum
el ego scripta tua rclegens, quunquaminterdum non " csse hw<Romamverborumportentu transmittere.Cotn-
n --r.
inteiliyamqitidloqmris, et lleractilumineteyerepulem; t; pedilnm pules tinguumejus, et incxiricabittbiisnodis
taniennon doten, uec me pmnitelturdiltuis:id e/iimiu 'ui tigatam,vixi><liumunumsonuincrumpere. Alibi ejus
legendoputior, i/uod tu pttterisiu scnhendo. ".tenique ie lacinioswdispululionisjasiidiaselugeie ad. Ilis non-
<
I bi I. Iiueiii imponil, i.ln ysogonuniKtiliniamicuili in duni linis, iiain Hieronymus Rulinn succcnset quod
aiguens, a i|in>repreliendebalur quod per baplisniuin in iu transferendis lihris Periarchon aliiiuiiaddiderit,
bigainianilolli iliMssel,nt:eetimesse biganiunivellel, I, iiounulia subiiaxeri , aiia iiiiuiiilaveril,uiide bo.a et
t|tii itiiain aiile , altcraii) |tost baptisiutim tltixi.sel
el mala non tam auctoi-iqiiam iiuerpreli uibuenda esse
uxoreu.. Ei lainen episi. LXXXII. ali s LXXXIil.ad id conlendil. Posl iiiiiila Origenis mala quttin maxime
Dccanuinscrijua le.pondil, Carlerii in Ilispania cjiis- 5- haereliia euumcrassei, ex hac sujqiutatioiie illam
Copiiirdinalioiieuidefcndeiis,qtti unam anle, alieraiii m siimuiain nasci aiumadverlit, non aliorum esse qune
posl li:i|i isniiimiixorcin susccperat. Hiilinusex Origeueanipuiavil, cujus ideo mala inter-
VIII. Post(|uain llieronynuis criniina s bi a Refino jo pi etaltis fuerii, t|UOilpularel bona, ideoque tam bona,
iuipacta priore libro diluisset, uiox ejustlein Apolo- j- qnam mala Ongenis eidcm tribuenda , cujus scripta
giam ad Aiiasiasiiim. onlilicein relu are adgreditur, r, Rulinus in prologo suo coniprobassel. Ei non ohjici,
in «fiiasibi ciluninia slrui vitlebalur; idque jiraesiat at quare Origeiieininteipietatus fueiii, sed quod inter-
Apologi;c paiiiciilis ideniiilein reciliitis. !n liufino 10 piciatu.sbauetica, |ira?.fitiouissuaelaude liruiaveiit,
modesliaui desidcrat ubi fidem et charitutemsu.un m inqee eoruin deleiisioicm prattmiseii qiiasi martijris
laiidat: net fetie pote-it,iiltiniadsunimuni Pontificcm •in iibrum. Deinde u subjungil: A»fceru si idcoiuter-
K VITA. LIR. H, CAP. V.
prelaris, ut eum hmrelicumarguas, nihil de Gra co A disputaret rfe Moysi cor-
mttles, et hoc ipsttm prwfationelestare, quod pruden- pore, ne Kni.o quidcm
tissime Papa Anttstasius in epistota, quam ccnlra le malo ausus est judicium
sciiiil ad EpiscopumJoannem, suo sermonecomplexus inferre blasphcmim; sed
est, me liberans, qui id feci, et te arguens, qui facere dtxit : increpel libi Do-
noluisli. Ac ne (orsitan hoc quoque neget, subjeci ex- miniis. Cui quident simite
emptumejus, ut si non vis aadire fralrem moneniem, eiittmin Zachariuleyimus:
uudias episcopitmcondemnantem. increpcl tibi Dominus,
Etsi vero ApologiaePamphili, quani Eusebii esse diabole : et incrcpel Do-
tuetur, Rulinusmulta siiblraxertt, el in boiiam par- tniniis in te, qui eteqit
tem de Filio et Spirilu Sa.cto mulare conatus fuerit, Hierusalem. ltaque et nos
adhuc tamen multa olfentliciila iu ea reperiri ait. cnpimus, increpari u Do-
Didyiniun, ceiie in Trinitale Calholicum, commen- minoeos, qni nulunt cum
larhs in hhros Periarchondictasse non difliietur, sed Itumilitale a pruxtmis in-
extra Filium et Spirilum Sanctum, in Origenis scita crepari. Dicente autetn
descendere afflrmat. Rufinns dixerat, aliorum eliam Michaele : increpel tibi
veierum scripia ah baereiicisluisse vitiata. Sed Imc iominus, Diabote, el Za-
non probat llicionyinus, rates lieri po.uisse, ttt vel charia siiuitiler, tilrum
simplicitcrerravennt, vel alio sensit scripserint, vel a increpel, an non incepet
librariis impcriits, eorvm paulaiim scripla corrupla D Deus diabolum, ipse vi-
smi: vet cerle antegttam in Atexandna quasi Dmmo- derit: et si increpat, quo-
nium meridiunumArius nasrereiur, innocenter quivdmu modo increpet, ipse agno-
et minus car.te loquulos, e( quw non possinl perver- scal ... Et post mulla
sorum hoininnm calitmniam decliiture. Ruiinus ad- ( verba suut Hierouymi)
duxerat parliculam epistolaead Alexuiidrinos, in qua qumprolixum est scribere,
Origenes quaerilur, libros suos a perdilis houiinibus addii. Nos lioc sentimus,
fuisse corruptos, negalque se unquani dixisse dia- t/uod ejictentur de reyuo
bolnm es-e salvandum. De Episiohe sinceritate inler cmtorum non soium qui
Hieronyinum et Riilinuui convenit. Sed vir Sanclns grundia peccavernnl, ver-
boc loco iu versione Rulini duo reprehendii: uiiuni bi yralia fornicuiorcs el
quod Iraudulenter aliqua retieuerii : alterum quod adutleri, el musculorum
sensum inverterit. Veruni Halloixiuslib. IV. pag. 2 0. concubilores, et fures,
Hiilinuin in neuiro peccasse autumat, uec illa, quae sed et qiti miiiora deiique-
relicuit, ad librorum depravationem attinere, quem- runt, ex eo quodscriptum
admoduiii uiio adspect,. apud Hieronyuium illj ad- cst: neque ebriosi, ueque
duceiitem videre esl, et mox ulriusque loci collalio tnatedici regnum Dei pos-
patefaciet. Quod vero ad seiisum jieniuei, quanquam sidebunt; el lam in boni-
nobis Giieca Origenis desint, tauien ex ilieronymi, late qiium in severilateDci
el Rulini versione facile erit rein ipsam adsequi. essemenstnain: undc cun-
Utramque igitur commiltanius. Id lieii voluit Hiero- C cta niiimur uyere co,,sii;o,
nymus his verbis : Con\erieOrigenitverba, qum supra in vini quoque polu, ei i:i.
ad rerbum transluti, his quw ab isto (Ruliuo) non versa moderalion ermouis, u(
tunt, sed aversa. j!«//i audeamus mute-
dicere. Ergo quitm pro-
I. II. pter Dei timorem cuvea-
FragmemumepistolwOri- F'ragmentumepistotmOri- mus in quempium male-
dicta conferre, recordan-
gtnis ex versione yenis ex versione tes itiius dicii : uou init
liufini. Ilicroiiymi. ausus \udiciit<it uijCiYe
Qitid necesse esl rfe pro- bl.sphcmiw c/uod dicitur
phetarum sermonibus di- rfe Michaetccoittradiabo-
cere, quibus smpissime tum : el in alio loco: do-
pustoribus el majoribus minationet quidem icpro-
natu el sacerdotibus ac banl, ylorias aiilem blus-
principibus populi com- pheuiunt.
minantur. et (trguunt cos? Quidain eormn, qui li- (juidam eoru>itt/ui tiben-
Quw absque nobis de benter habent criminnri ler coiitenlionciireperiunl,
sanciis scripturis eliccee proxintos suos, adscri- adscribunt hobis ei nuslrm
polestiset liguidoperviderep biini nobis et doctrinae doclrinm blasphemiam,
quod forsitan hoc tempits nostrae crimeii blas- super qua i/isi viderint,
iit, de quo dicitur : notite phemise, quod a nobis guomodo illud uiidiaii. :
credereanticis, necsperetis nunquam audierunt : de nque ebriosi,Dei ncqitemale-
in principibus : et nunc quo ipsi viderint, nolen- dici regntim posside-
implcatitr vaticinium: du- les observare mindatum bunl, ticel pali mttlitimm
ces poputi mei me nescie- illml quod dicit : quia et perdition s loruin, qui
runl; /ilii stulti sunt el maledici regniim Dei non de regito Dei ejicienlur,
non sunl sapienles. Sa- possidebuut, dicentes as- dicant possi.'salean : qu>d
pientes sunt, ttl facinnt serere me, patrem maluioe ne mentequidemquis cup-
mata; bene anlein faccre et perditionis eorum, qui tus dicerepotett.
nesciunl : quorttm magis de regno Dei ejiciuniur,
misereri, quctmeos odisse idest diabolum esse sal-
debemus,et orare pro illis, vanduni : qtiotl ne alup-is
quam eis nialnlicere. Ad quidem inenie moius, et
benedicendumenim, et non manifeste insaniens di-
maledicenduin erccti su- cere potest. Sed nihil
inus; unrfe et Michael inirtun inihi videtur, si
quum adversum Diabotum adulterelur dectrina mea
 107 RUFINI PRESRYTERI 108
ab inimicis meis, et tali A liani libris falsalis dixentt, Sanclns Pater vertil in
adulterio eorninipaiur, dubiiim. Verba reeitat, ubi Rufinus Epiphaniu.in,
quali adullerio corrupta quainquam innoininatum, pupugerat, eiindeiuque a
cst Epistola Pauli A|)OS- Ritfini reprehensionibits luetur. Sex millia librorum
loli. Origenis Epiphanius, quamplurimafratrum multitu-
Ex utraque hac versione docemur, Origencmcum dine andiente confessus est , teste Rufino; quibns
snis popularihus olim conqueslum, lihi-os suos ab Hieronyinus haecreponil : /n qua multitudineet ca-
hmreticis(uissc corruptos, sibiquc ab ininiicis alficia terva fralrum lu quoquc.medius eras, quando ille in
quai nunqiiam dixisset. Ilinc Rufintts in libro rfe sua epistolaqueritur pro Origcnis hwresi, nefaria a te.
Adnllcraiioiie librorum Oriyenis posiuuain ostenrfis- dogmata esse prolata. Increpito deinde Rufino quod
scl, lucrclicos alioruni eliam Patiuni libris lurtivas dixisset, se non esse defensoremOrigenis, negue as-
ungues injecisse, nimirum utritisque Clemei.tis, Ro- scrtorem illius, se scripturum minatur contra libros
iiiaoi et Alexanilriui, ct jDionvsii etiaiu Alcxaudiini, Pumphili el Eusebii, si Dominus vilw hujus dederit
subinde verbis ipsis Origenis ostensiiriis hujiis tpio- spaciam. Dedit auiem, ul dixi, lermc ad vicesimum
que libros ab illis fuisse corruptos, inde laciniani aiinuni, nec lainen qtiidquam sciipsit prt ter illa,
adduceie orsus est, ubi Origenes id proprie ostendi, qti.-e bis literis cou-iguavit, se primo vidisse, scri-
iiniiruin ex verhis illis : Quidum eoruin. Quaeatitein bens, librnni Paniphili in codice Rufini, et non sibi
Rufiiius utpote supervacanea omisit, ad lihrorum fttisse cur.x»,tjtuidpro hmretico dicerelur, sic sempcr
ailulteralioiiem non pertinent, quum solas Origenis laibuisse,quasi diversum esset opus Pumphili el Euse-
qiieriiiioiiias generalim cnnliueaiil ln qiiOsilainEpi- ng bii. 1'oslea vcro quwstione mola scriptis eorum re-
scupos, illi adversantes, qui hauciicis iibiorum ejus spondere volttisse,el ob hanc caussamtcgissequid pro
corriipiorihns ficiles aures adcoiiiinodaranl. llierti- Origene unusqnisque sentiiel, perspicuet/uedeprehen-
nyiiins quidem ait, iu tota illa Epislola Demetriuin disse quod primus tiber sex voluminum Eusebii ipse
Alcxandrinw urbis pontificemlucerari, sed ante ini- esset, gui uniis sub nomine Pamphili (a Rulino) edi-
inieilia-- suas ctim Ru/ino, scripier.il in Caialogo iu.i fncrat, lam Grwcc, qua>nLaline, immutatis rfutt-
cap. LIV. Demetriumtanta in Oriyencmdebacchuinm iu.raf sensibusrfe Filio et Spiritu Sancto, qtti apertam
essc insuniit, ul per tottun Mitiidinnsuper nominc fjus blasphemium prtvfer<bant. Hinc ait facium, ut anfe
scriberel. Qnare iniru n nuii est, si Origenes Sancti aiojos fcrtae d cem, iiempe A. D. 392. Pumphilumt
Alexandri Hicrosoiyiiiitaiii, et alioriuii aiitisliium lantjiiam Imjus libri aiictorem, in Catalogo suo re-
coiniiiiinioiii: inunitiis, dc suis bostibus per Deini:- cetisiiir.t cap. LXXV. Ad ha:c quciitur, commenti-
trium, hominem iieijue a doirina nequc a sanctitate ciam epislolaiu sub suo noniino sparsain, in qua se
coinmendalum, siihornaiis, gcneiatiui conqueslus pccnilere lcstareiur qii.d a.lo.escens ab Eiuacis de-
est. Hauclamen rethuit Rufuius, ulindc inchoarel, ceptus, Ehnea voliiniina, i.i quihus n.illa esset veri-
uhi Oiigenes de libroruin suoruin cori uptoribus tas, in latiiiinn verlis-el. Eusebius Cremoiiensis apud
querebatur. Episiopos Africanos, qtti proplcr Ecclesiaslicasctius-
Quod s))t:tiat (idcn)versionis epistolaeOrigenianac, sus ud Comilaiinn (iieinpe ad Au!ain punlificiain) ve-
a Rufino adornatae, quanquam nos Graeca Origenis nerunt, eam se reperisse signilic.iverai. Coucilitim
verba deliciuct, cx duplici lanien versione simiil Cailbagini; iiabium A. D. 101. Icgatos misevat ad
composita, facile colligimus, uier inierprcs Origeuis „ Anustasium pontilicein, Veneium Mediulaiieiisem,
seusiim lidelius expressent. Ilieronymus in cjvi-tolaC 'J et llonoritim Aiigiisiuiii, ex Tillemontio in Viia S.
ad Panimacliium ei Oceanuni lc?ialur, cx docliina Augtistini !j. 131 qiins quidem legatos e\ Alrica se-
Origcnis setjui Diabolum posse salvaii, Gabrielem cuin tulisse oportet cpistolam, lanquani a Hiero-
diimnari. Ori^enes in epislola ab llieronymo latiiie nyino ad Alricanos coii.scriptam. Hoc auiinum cjus
reddila, hoc suis atlveisnnis ohjcciat : Licel palrem veheiueiiter [terctilit |iostquam id non unius Eusebii,
malitiw ct perdiliouis cortttn, qiti de regno Dei tlcji- sed multorum ex urbe (ratrum scripta docueruut, sci-
cienlur, dicitnt posscsaleuri. Origcnes hoc de adver- sciiantiiim, un ita se linberet, ct a quoipsa epistola
sariis suis Valenlinianis dicere non poluil; s<»dhi disseminata esset in vulgus , tacrtjmubiHterindican-
polius lioc ab Origene dici affirmarunl; Diabolum liitm. Ilierciiynius epistoiain, cx stilo et forma elo-
scibcet quiini esset naliiraeperditac, nullo modo po.sse, quii sibi non es.se adjuiiicandam, ostendit, ejusque
unquain ncc potuisse salvari, necGabriclcmdamuari, liclionem e.v conjeciura Rufino tribuit. Sed Ritfino
quod nalurae esset salvandae. ALijuiOriyenes iiliiim- obtestante, se non esse epistolaeauclorem, Hierouy-
(]iie, corum nalur.i- coiisentaneuiu prouunciahat, nius reposuit in Iib. III. A"[iologiae,Ruiinuni sibi
ita ut Diabolus libero arbitrio recte usus, salvari, perpcram dictum pulare quod noiiiinatim ipse ne-
Gabriet vero ptave usus, damnari potuisset. Ilinc iiiiin tribuisset : Quo, inquit, non erumpal semel ef-
Valentiniani Origcnein inctepabani, quasi di.xissei, frenata uudacia? Aliorum crimeii sibt objecil, ul nos
Diatiolum esse salvanduni. Hoc pro;eclo expriinit fiuxissevidcamiir. Quod absquenomnie diclum esl, in
intcrprelalio Ruiini : Dicenles, palrem malilimel per- se dictttm referl : ct' purgans exlerna peccala, tantum
dilionis, el eorum, qui de regno Dei rcjiciuntur, ntestl desua secttruscsl innoeeniia.Jurat enim, se epistolam
Diabolum MEuicEitn, essesalvandum: qiu.idnc aliquis; {r. non scripsisscatl Afros, sul>nominemeo.in gua con-
quidem menle motus, et manifesle iiisiiniens dicere, fuear, inductum me a Judwis mendacia transiulisse:
polest. Ad haic Ru/ini vcrsionem comprobanl b;ec et mittit libros eademomriia continentes, qutv ncscisse
verba Hieroiiynii libro II. Apol. jtixta superius reci- se jn.rul. El miror quomodoprudentia ejus cum atle-
tata, uhi Ongeues, eathohcae Eidci defe.isor, etl rius uequilia conveneril, ul quod alius in Africa men-
Candidus Valentinianaehaereseos prupugiiator, di- titus est, hic concordiler verum dicerel, slilique tjus
scejitanl : A-,seritCandidus, Diabotum pessimw cssc; eteyuiuiamncscio guis imperitus posset imilari. Visiis
nalurw, el quw salvari nunquam pos'il. Conlra hoc; est lamen non alterius, quam liufini, eam ex stili
recte Oriqeues respondit, non cum peiiturw esse sub- siniilitudine, judicare. foslquani Hteronymus jiro-;
stanliw , sed volttniaie propria corruissc, et posse ,, nova sua scripiuraruiu translalione, et contra LXX.
salvari. Iloc Cand.dus verlil itt CAIXU.NIAM, quttsi Ori-_ •Miuerpreiiun versioneni, corruptione fusius jieroras-
genesdixenl, Diubolinalurum essc salvundum. Quod/ set, Apotoyiwiinem iniposuit, signilicans se trcs Ru-
itlc fatso objcccrat, hic refutal. Lx liis patel, Oiige- fim libros conlra se scriplos avide opperiri : Expe-
iiein ubi ait, Diubolumpotuisse salvan, boc intelli- ctuns tria amici volumina. Haec tria volumina, ut
gere ex parte naturw, nou inaliiiae, ut Valentiuiatii i dixi, eraut libri II. Apoloyiw, sive, ut vulgo inscri-
Adatnantio inique exprobrahani. biiiitur, /jiucciiuarum in Hieronynium, lluliniijue
Reliqua libri II. Apologbc Hicronyttiianu:pcrcnr- Apoloijiaad Anastasiiiin Pontilicem pro lide sua.
raintis. QttaeRufinus de Uilarii, Cypriani, et Tertnt-
m VITA. LIB. II. CAP. VI, 17!
CAPUT VI. A Grafis a me missum suscipe codicem(Apologiae)quem
I. Rufinus duobus Hieronymianm Apologiw libris cemu LXIX. magno cuperes comparatum. Hieronymus iis
alias XCI. ad Augu-tinuni, hanc Rufim
sibi biduo epist.
Aquitejam perlatis, respondel epistalo, confidentiam sibi perslringit : misil mihi temeritate
nunc deperdila. II. Suos libros ad Hieronymum solita, sua maledicta
Calpurnius cognomentoLana-
miltit, qttem acriter carpit. III. Ejusdem epislolm rius, qum ad Africam quoque sitidio ejus rfirftciperve-
deperditmexcerpla. IV. Anastasii Ponlificis et San- nts.se,atque breviler ex parte rcspondi, et libelti ejus' '
cli Epiphanii epislolas in dubium vocat, seque pur- vobismisi
adversarium varie V. a exemplaria, latius opus (Apologiam in duos
gans, percellil. Hieronymus libros distinctam) quum opporlunvm fuerit, primo
Sancto Chromatio Aquilejensi anlistite monilus, ul missurus lcmpore : in quo illud cavi, ne exislimalionem
a scribendoin Rufinum abstineret, se invilum ad sui Imderemchristianam; sed tanlum ut delirantis imperi-
defensionemcogi respondet,quod Rufini libri in vul-
VI. tique mendacium ac vecordiam confutarem. Augusti-
gits sparsi, vagarentur. ApotogimHieronymi, nus epist. LXXII. alias XCII. (JVMJIC CX.) inter Hie-
ejusdemquc inlerprelaliones literaram paschalium ronymianas, respondit, se nescire quae scripta con-
Theophili, annis el numeris suis restitutm. VH. M. tra illum ad Africam pervenissent, seque inter tantos
AnloniiSabelticijudieia circa Rufinum inler et Hie- viros simultatem haudq; aquam
conlentiones. probare. St-,d de
ronymum hoc alibi. Pergit Rufinus in Hieronymum : Eloquen-
I. Hieronymus ad tria Rufini volumina, nondum iiam tuam el in prmfalionemea laudasse, tne fateor.
plene sed summalim lantiunmodo accepta, vix duo- Eliam nunc laudarem, nisi lu eam contra Tullii tui
bus Apologiaesuaelibris, superius recensilis respon- sententiam, multa jactantia faceres odiosam. Doluit,
deral, qniim horum exemplar ex Oriente Aquilejam »1 sibi, per triginla annos exlra Latium versato, feru-
ad Rufinumper negociatorem allatum est. Utrum il- las ab Hieronymo adhiberi : quem ironice Philoso-
lud Hieronymus ipse ad Rufinum, an alius miserit, phum, Rhetorem,Grammaticum,Diatecticum,Eirmum,
ignoramiis. Ex orieute per negociatorem allatum du- Grmcum, Latinum, trilingttem appellasse comperi-
biiari nequit, a quo illuc, unde venerat, propere mus : haecque in illum elfundit: Tu qui tot discipti-
trajccluro, biduum sihi duntaxat pro responsione narum oculis vigilas, quomodovenia donandus es, si
concessum, Rufinus ita testatus est : Ante biduum erraveris, el non perpeluo pudoris sitentio conteyendus.
nti/ti r/u(im proficisceretur harum bajulus, in manus Et infra : lmilari te volui, sed refeslinante eo, qui ad
venerunt qnm in me declamasli. Ha:c tamen Rulini te remeabat, inalui paucis ad le, quam ad alios pro
responsio prorsus intercidit, proptereaquod, ut unum tuis maledictis tatius scribere : superftua mihi repre-
llieronymum terrore et minis Rulinus compesceret, hensio fuil in paucis, qum professa tibi habetur in
ad illum dumtaxat eam miserit, nec per Italiam vul- omnibus. Hieronymum ait debuisse ad ipsum Rufi-
gari voluerit: quam propterea Gennadius inCalalogo num solum, et non ad alios scribere, si eum emen-
suo nequaqiiaui memorat. Quum ergo hoc quarto dare cupiebat: Quem, inquit, inhoc, magister optime,
JRulini opeie carcanius, cui secundam Apologiam, emendare cupiebas, si illi, ad quos scribis, nihil deli-
seu potius lihrum lertium Apologiaesuae Hieronymus querant? si in me, quem aryuis, non ad me scri-
slatim opposuit, nos iilius summam ex eodem lib. pseras ?
111.Hieronymiano, in quo ea Rufirit resjionsio refu- III. Quod suas librorum Origenis translationes
tatur, nunc expiscari conabimur. liaque Rufini re- spectat, nihil se praestitisse ait, quod pridem in
sponsio fuit epistola, ad Hieronymtim scripta. Hoc nr Commenlariis suis ipse Hieronymusnon prcestitisset.
Sancliis doctor passim, et pr;eci|iue his verbis pro- Quae ad elevandain auctorilatein libri, a Pamphito
dit: Anfe biduum quam ad NOSepislolam scriberes, scripti, Hieronymus literis consignaverat, ab Rufino
ttbellosmeos in manus tuus venissetestaris, el idcirco irridentur, quod sero nimis, librum martyri abjudi-
non habuisse spalium ex ocio, respondendi. Alioqui si candum censueril, quein aunos plurimos ejus legiti-
meditatus in nos paralusque dixisses, fulmina jacere, mum foeiumesse putaverat. Sic postea flieronymum
non crimina videreris. Rufinus hanc epistolam ad arguit : Dic, quis tibi permisit, ut interpretans, quce-
unum Ilieronymum se scripsisse dixit, ul eum com- dam auferres, qumdam mutares, qumdam adderes?
moneret et emendatum vellet, ne ceteris novum En tibi dico : qumsoquis penniserit, ut in Commenta-
scandalum faceret, illique inter se rixantes, aliis riis luis qumdam de Oriyene, qumdum de Apollinario,
inortem spiritalem infeirent: Ad me, inqttit, episto- qumdamde le ipso scriberes, et non de Origene ortum,
lam scribis, ul me commoneas,et emendatum velis, ne aut ex te, aut ex alio ? Haec, ut suam et ipse lihrorum
ccteris scandalum facial, et aliis furentibusjugulentur Periarchon translationem tueatur. Apoloyiam ad
alii. Eani Hieronymus maledictis, criminalionibus, Anastasium pro Fide sua de carnis resurrectione,
mendaciis, et injuriis turpibus plcnam fuisse con- nullo membro amputalo, nec aliqua parte corporis rfe-
tendit. In summa non lantura epistolam, sed accusa- leta, ab omnibus Ilalim episcopis esse susceptam, con-
tionis voluminaappellat. Slili elegantiam vir Sancius: firmat. Expositionem Fidei, a Thcophilo Alexandrino
hac vice literis Rulimanis ultro largitur, sed jiro- editam, ct in Ilieronymi literis indicatam, nondum
pterea biduo scriptas fuisse haudquaquam concedit. ad se pervenisse : polliceri se tamen quicquid ille
11. Ex allatis apud llieronymiim, qui se epi- scripserit, sequuturum. Hieronymus vero hoc ab se
stolae#Rufiiiianae ordinem et vesligia in respon-• D I scriptum non meminisse respondet. In lib. I. Apolo-
dendo sequutum testalur, videmus, nostrum ipsoi gim de duahus Theopiiili episiolis, Synodica et pas-
epistolae iniiio se lueri quod Apologiam edidisset. chali conlra Origenem loquitur, non de expositione
Quia vero doclissiiiius senex liufini Apologeticos s Fidei; et forle Rufinus, tunc fortasse in legendis
Jibros nondum acceptos refuUveral, eornm sununai raptim Hieronymi libris contra se scriptis, non mo-
ab amicis ad se transmissa usus, ideo Rufinus totos; dica indignaiione coneptus, unam pro alia intellexit;
libros suos, novaeepistolaeadnexos, illi perferendos5 postmodum ista subjungit: Quid libi videiur? Habes-
curavit, se prius ad eos tantum misisse affirmans,, ne ullra aliquid, quo nervos luw toquacitalis intendas?
qui Hieronymi verbis Iwsi fuerant, el non ad piures,, El indignaris, si putide te loqui arguam, quum comm-
quia non ad ostentationem, serf arf mdificationem i diarum turpitudines, et scortorum amalorumque tudi-
Christianis toquendum est. Hieronyinus idein innuitt cra ecclesiasticusscriptor assumas? Ut vero ad Tbeo-
his verhis : mittis mihi et priores libros et recenltmi pbilum redeam, ejus se ttt omnibus senlentiam sequi
epislolam. Rufinus verba addit, quae ex Hieronymo> aiebat Rufinm, quanquam vidisset quae contra Ori-
beic assuam : noli multo auro redimere notariuini genem scripserat, unde Hieronymus contra illum sic
meum, sicul amici tui (Eusebius Cremonensis) rfei argumentum iniorquet; Si Papm Theophili sententiis
meis Periarchon schedulis, nondum emendatis, non- delectaris, et nefas putas, ponlificum decreta convelli,
dttm ad purum diyeslis, fecerunt, ut facilius falsaree qnid de ceteris ( Origenistis ) dicis, qttos ipse danma-
possent quod aut nutlus haberet, aut admodum punci. vit? Euiiduin prseterea sugillans interrogat, quaudo
PATROL, XXI» 6
171 RUFINI PRESRYTERI 172
ipse Tbeophili senlentiam sequi cceperit, respondet- A casurum denunciat. Addere etiam videlur, se ad pu-
que : Tunc credo, quando Paulum, quem ilie damna- blicorum Iribunalium magistratus eum delaturum.
verat , summo nisu el onmibus sludiis defendebas; Hoc tamen nusquam ait Rufintis, sed Hieronymus
quando eum per Imperiale scriptum recipere sacerdo- in toto responsionis suae libro III. ab Rufino sibi de-
tium, quodepiscopalijudicio amiseral, insligabas. Se nuncialum idenlidem repetit. Ait enim in principio,
Theophiii discipulum fuisse aiebat Rufinus', eos mi- Terresque criminibus... inultimaparte epislolmdenun-
nime accusans, a quibus didicerat, ut Origenem et ciata morte me deterres, ne audeam respondere crimi-
Didymum Hieronymus accusabat: Magislros meos, nibus, imo taudibus tuis. Et post pauca : Morlem mi-
inquit, nec accusonec muto. Ad Hieronymi epistolam naris... minaris interitum, nisi tacuero. Et infra: ietres
contra Vigilantium progredilur, et hujus, tanquam me gladiis luit, et accutationem non jam ecclesiatli-
ainici sui, partes tueri conatur. cam, sed tribunatium comminaris... si aliter creditis,
IV. Idipsum pro seagit contra epislolam Anasta- quid vultis occidere? An qui a vobis dissenserit oeci-
sii ponlificis ad Jo. llierosolymitanum, quam in sus- dendus est? Quit eum timeat qui est paralut occidere?
picionem falsitatis trahere videtur , quasi ab Hiero- Siquid in te asperum dixero, stalim mihi proscnptio-
nymo vel ab alio certe compositam proptereaquod nem el gtadios comminaris... reservas le ad trtbunalia
quum illuc ex Urbe scripta diceretur ad Johannem, judicum, ut acervum criminum, mihi dum parcis, ob-
ab hoc lamen ad Rufinum missa nequaquam fuisset. jcceris. llieronymus haecRufinum in extrema epistola
Huic opponit communicatoriamepislolam sibi, post manu sua scripsisse subjungit; Opio te pacem dili-
suam lalinam versionem librorum Origenis de Prin- gere, tunc enini moris erat, ut proprk manu saluta.
cipiis, Roma decedenii, iradilam ab Siricio pontiflce, " tionem adjungeret, qui aliena manu scribebat. Haec
Anastasii decessore : Quid enim, inquit, mihi officere est summa lotius epislolae Rufinianm, nunquam pu-
polesl, quod me ignoranle (Anaslasius) auf scripsit, hlici juris factae, sed ad unum Hieronymum scriptse,
aut FORTENONscripsit? Et si scripsit, sufficit mihi ideoque deperditae, quam ex ejus lem llieronymi
tolius orbis testimonium: quod NULLItwiim videlur, responso utcunque expiscari conati sumus.
Ki (aiifa; Urbis sacerdos vel innocemi injuriam facerc V. Eodem tempore, ut videttir, quo Riifinus epi-
potuerit, velabsenti. Hieronyinus non unam, sed plu- stolam scripsit, Sanctus Chromatius AquiUjensisAn-
rcs Anastasii contra Ruftnum epistolas memoral, ex lisies, apud quem morabatur, perlecta Hieronymi
quihus unam duntaxat babemus : neque diflicile cst Apologia, pro sua caritate auciorem commonuit, ut
creditu, earum aliquam si nou utramque, ab Rufini contentioni, Clnistianorum ajiimos ollendenti, linein
inimicis fuisse confictam, queniadnioduin Hieronymi imponeret. Viri sanctissimi praecepto se obsequutu-
bosles sub ejus etiam nomine conficlas lilerat in rum Hieronymussacramento lestalus est, sed minis
Africam misisse narravi. Audi verba llieronymi. liufini ad respondendum coaclitm, ne criininum, de
Esto prwleriti anni ego epistolam finxcrim. Recentia quibus accusabatur, reus videretur, si tacuisset.
ad Orientem scripta quis misit, in quibus Papa Ana;- Verba illius baec sunt initio libri III. Testem invoco
tasius tantis te ornat floribus, ut quum ea legeris, Jesum conscienliminem, qui et has lileras, et tuatn
maijis le velle defcndere incipias quam nos accusarc? epistolam judicaturus esi, me ad Commoriaionem
Sic postea Hieronymuni arguit Ruli.ius : Nunquid et Sancti Papw Cliromalii voluissereticere, ei finem /'«-
ego non possum enarrurc, tu quomodode urbe disces- cere simultalum, et vincere in bono malum. Sec quia
teris? Quidde te m prmsenti judicalum sit? quid minaris inleritum, nisi lacuero, respondere competlor,
posleascriptum? ubi? navimconscenderis? quam tancle Q ne videar lacendo, crimen agnoscere : el lenitalem
perjurium vitaveris Poleram pandcre, sed plura ser- tneam, tnalm conscientimcrimen interpreleris. Se la-
vare statrit, quam referre. Alibi hatic quoque ail : Et meu ita rcsponsurum spondet, ut et objecla diluat,
itt nosiram epistolamuon probes,Papw quoque Anasta- et ab injuria temperel, ne quemquam temere offen-
sii simili rficts (raudc subnixam, de quu libi anle res- dat, quum non sil ipse Rufini accusator, sed sui de-
pondi: qjiam si suspicaris ipsius non esse, habes ubi feiisor. Se Ruflni accusationem(sic vocat ejus Apolo-
apud eum nosarguas ftilsitalis. Sn aulem ejus esl, ut giam) confulasse, qtiia Romw in Itatia, et per Dal-
laijus quoque anni contra te epistolmprobant, (ruslra matice insutas disseminala fuerat. Ejus Cereales et
et (also [alsam argnere niteris, quum ex itltus vera Anabasios, nempe Rufini labellarios, per provincias
epistola noslram veram essedoceamus.Rulinus memi- cucurrisse, ut lnvectivas suis Apologiis Rtilinianas
nit etiatn epislolse Sancii Epiphanii, in qua ipse ar- praelegerent, quas Hicronymus suas laudes ironice
guebatur, aitque, post osculum, posl oralioncm, illum vocat. Catervatim de OccidentevenientesRulini male-
coutra se scribere nou potuisse, quare illam quoque dicta sibi narravisse iia memoriter et consentanee,
in falsilatis suspicionein vocarc non duhitat. De ut cogeretur non scriptis ejus, qum necdum legeral,
utraque vero epistola Anastasii cl Epiphanii baec in sed scriplorum respondere opinionibus, ul volanlialolo
"Hieronynmm prodit : Absit hoc a virts sanctis. De orbe jaeula (alsitatis, clypeo veritatis exciperel. Se,
vestra schola solent itta procedere. Vos nobis pacem pauperem, auro non redemisse Rufini noiariuin, ut
proficiscenlibusdedislis, el a lergo jacula, venenis ar- ejus versione et scliedis librorum Periarchon, non-
mata jecislis. Suaiu linguae latinac imperiliam, de dum emendalis, nec ad purum digestis, potiretur,
qua ab Hieronymo culpabatur, iterum excusat tri- quasque Eusebius Cremonensis eo facilius falsaverit,
ginta annorum consortio inter Graecos. Transit ad D quo aul nutlus eas haberet, aut admodumpauci. Euse*
animarum siatum, de quarum origine, queinadmo- bii in Ru/inum accusationeni se non aj.iprobasse,
dum et aliarum leruni ad physicen pertineniium, imoetiam veram se reprehendere; non tanien susci-
quas sigillatim cnuiiieiat, se nii.il scire tcstaiur. pere falsiialem schedularum in homine Latini et
Urget Hieronymum, ut respondeat de Jtaiuia rerum. Graeci sermonis ignaro. Se non jactasse eloqueniiaiii
Perjurii ciimen ei rursus opponit, quod in somnis suam, sed ab Ru/ino laudatam in praefatione libri
commonilus, saeculares libros se non lecturum pro- Periarcbon, non libenter accepisse. Si comnionituni
miserit, quos lamen identidem legat. Eum post re- et emendatuni voluisset Ilieioiiymum, ne ceteris
conciliatam tuuiciiiam infidelitatis accusat. Episto- damnuin inferret, non debuisse libros contra eum
IamXLH. aliasLXVL (Nunc LXXXI.) nuper ad se scribere ad alios, et legendos persatelliles suos toto
redditain, tanquam olini scriptam, elapsi temporis orbe. dispergere. Quum Rufinus libros legendos et
nolam falso praeferre, recenterque scriptain fuisse cautandos omnibus tradidisset, certatim sibide ltalia
arbilratur. Pythagorae libros ab eo llagitat, quos se el urbe Roma et Dalmatia iiuncialum quibus praeco-
legisse gloriatum alfirmat, licet nulli Pythagorifi !i- inis iterum ab eodem oruaretur, ideoque ab se illico
bri reperianlur. Postremo loco Hieronymuni ad poe- ad objecta responsum suaequeApologiaelibroj se ad
iiitentiani coburtalur, pelitque piivaliin. non publice cos misisse, quos Rufinus vulneraverat, ut venena
se moneri. Nisi siluerit, minatur inierituui, hocque sequeretur antidotus. Ob banc culpam sibi milli ab
olfeiuljculuiii ob Ecelesiae danuium, in caput ejus Hulino ef priores iibros, ei recentem epittolam, pttnam
173 VITA. LIB. II. CAP. VI. 174
injuriarum et criminum: ad quae, sibi accusalo, pro-,A Dom. F. H;cc quae plureseditionibusOrigenis errores pandii,
vocatoque, minime tacendum, quanquam invitus et et prima esl, in vulgatis seeunda perpe-
repugnans ad baecverba descendat, et nisi Rufinus ram dicitur a.
provocaret, semper se laciturum. Se haudquaquam Secunda, incipiens, Primum solemnitatis augustm,
eredere ait, ante biduum, quam epistolam scriberet, in qua errores Apollinarii et Origenis confutantur,
suae Apologiaelibros Aqiiilejam in Rufini manus per- designavit pascha pro anno 402. die 11 mensis Phar-
latam, el idcirco non habuisse spalium ex ocio respon- muthi, idesl die 6 Aprilis, Cyclo Solis 19. Lunae 4,
dendi, quum non respondere, sed nec legere biduo lit. Dom. E. Ibcc secunda in vulgatis editionibus
ejus scripta poflferit. Non enim putat, negotiato- prima perperam dicilur.
rem Orientaiium mercium, qui et ex Oriente depor- Tertia, pro anno 403, conversa non fuit a Hiero-
iata, vendere necesse habebat, el Aquilejce emere nymo, quod Baronius tamen existimavit.
qum in Oriente rursus adveheret, biduum tan- Quarta, incipiens, JVunc quoque Dens, designavit
tum Aquilejmfueril, ut Rufinus raptim el ex tempore pascha pro anno bissextili 404. die 22 mensis Phar-
contra Hieronymum dictare epistolam cogeretur. Sed mutbi 17 Aprilis Cyclo Solis 21. Lunae 6, literis
mercator ubi priraum appulit in urbem, sub Occidente Dom. C. B.
omnium maximam, ut aiebal Justinianus Augustus, Ex his nemo non videt, Theophili epistolarum
Rufino Hieronymi epistolam non statim reddidit, paschalium ordinem in cunctis edilionibus esse
diutius moratus antequam redderet : quam postea, praeposteruin, in tomo IX. operum Sancti Hieronymi
biduo ante discessum , ei reddere optime poluit. editionis Mariani Victorii, inque tonio IV. editionis
De RuftnianwApologiaelibris ad se missis, haec ha- r, novae pag. 689. in Bibliolheca Patrum editionis Co-
bet : Libri lui, quos limasli per triennium, dtserltores loniensis anni 1618. lomo IV. pag. 715. inque tomo
*unt? Eos Rufinus scripserat A. D. 399. Hieronymus V. editionis Lugdunensis pag. 883. quod ex ipsis
autem baec scribebat A. D. 402. Quia vero obscuri- earundem paschalibus characteribus patet: ut post
tatein et ineleganliam in iisdem, summatim lautum, Norisium, eo minime lamen laudato, animadvertit
el non totis ad se allatis notaverat, ideo postquam, eliam Abbas Claudius Floriacus in Ifistoria ecclesia-
triennio serius, totos accepit, ait, Rufinum eosdem stica touio V. lib. XXI. pag. 131. Hieronymus in
per triennium limasse, nec ideo tamen disertiores ad verbis superius allatis ait, per hoc fermeboc biennium,
ejusdem manus perlatos. Quemadmodum in diuturnis nempe A. D. 401. et 402. quia secundo anno
dispulationibus, inter viros eliam doctissimos, saepe 402. scripsi librum III. Apologim;alteiamque etTheo-
conliiigit, iiuilia hic repetuntur, quae alias contra phiti paschalem epistolam contra Apoltinarium Ori-
Ruftnum dicta jam fuerant. Talia sunt: Apologiam genem, ab se Lalino conversam, sive, ut aii, ad Alexan-
pro Origene non esse Patnphili martyris, Rufinum drinas opes, primo Romam vere, transmisit Panu
in libris Periarchon transfereudis mala fide usuin ; machium et Marcetlam una cum epislola CLXXXVII,
Eusebium Cremonensem schedas inemendatas non alias LXXVIII. (ATuncXCVll.) etquidem Anaslasio
surripuisse, neque falsasse; Rufinum apud Anaslasium adhuc superstite. llieronymus enim his verbis epi-
summum pontificem et apud Epiphanium male au- slolae suae linem imponit : Cui (Anastasio) multos
dire, Latini sermonis iiuperiiia laborare, et cetera hu- imprecamur annos, ut hwreseosrediviva ptamaria, per
jusmodi. Stridonensis Pater conqueritur, Vigilantium illius studium tongo temporearefacla, morianlur. Male
per Rufiiit cuniculos in se insurrexisse, Rufinique • ergo in nova Hieronymianorum operum editione
matitiam per Vigilantii stuititiam in se debacchatam. C (Benediciin.), tom IV. pag. 689. haec epistola ad
Quod ipse de Pythagoraedogmatibus scripserat, Rufi- Anastasium scripta illigatur A. D. 405. quum ipse
num, tanquam de libris scriptum, accepisse conten- Anaslasius trieunio ante obiisset, Pelri Sede Inno-
dit: se non parcere haereticis, ait, nolle tamen insa- centio I. relicla, qui eam implere ccepit A. D. 402.
nire contra insanientem, nec mordere mordentem. De- ltursus aliud argumentuui pro stabilienda epocba
uique vir beatus sic claudit responsum : Si pacem anni 402. lihri 111.ApologimHieronyniianaehaec ejus
desideras, arma depone.Rtandienli possumacquiescere, verba suppeditanl : Hmreticorum (actio NUPEU fugata
se
non limeo comminanlem. Sit inter nos una fides, et de /Egypto et Alexandria, Hierosolymam comulit,
illico pax sequelur. et huic (Paullo cuidam Episcopo per Theophilum
VI. Hoc opus a Hieronyino scriptum est mense Alexandrinum deposito) voluil copulari, ut quorum
Martio vel Aprili A. D. 402. nondum audito nuncio unus essetdolor, una fieret accusalio, quosille (Pauilus)
de morte Anastasii pontiQcis, de boc enim quasi su- REPCLIT, SPREVIT, ABJECIT.Et paullo post: Qutrf fifct
perstite, loquilur lib. III. Apol. pag. 468. hujus quo- videlur de his, qui damnati, palatia obsidenl, nempe
que anni contra te ephlolm(Anastasii) probant. Obiit AulaeCaesareoeproceres et ministros in Tiieophilum
Anaslasiusdie 27 Aprilis hujus anni 402. ut pleraeque insligantes ? Ergo uionacbi a Theophilo repulsi,
tabulaeEcclesiaslicaedocent apud Tillenioiitiuiii nola spreti, abjecti, Constantinopolim peticrunt. Rem uar-
LXIX. Ilaec est etiam Raronii sententia A. D. 4C2. rat Palladius in Vita Chrysoslomi pag. 57. Socrates
§ 42. quam erroris immerito arguit Pagius ibidem lib. VI. cap. IX. el Sozomenus lib. VIII. cap. XIII.
§ 10. Annus ilieronymianae scriptionis emergil ex Theophilus in Epislola H. paschali pro A. D. 402.
ejus sequeniibus verbis eodem lib. 111. pag. 4S3. II qtiae ordine est prima, sic ait de Origenistis: in ma-
Duas, synodicam el paschalem ejus (Tlieophili) epi- gnis urbibus lacerant, divitumque obsident fores
Stolat conlra Origenem itliutque discipulos, et alias: effeminatis auribus et Gentilium odiis se noslri detra-
adversus Apollinarium ei eundem Origtnem per uoc ctione commendant, nimirum Eunuchis et hominibus
ferme BIENSIUM : christianae Religionis expertibus. (juare monachi jam
interpretatus siim, el in wdificationem
Ecclesim legendas nostrm linguce(lalinae) hominibus Cohstanlinopoiim adpuleraiit, Hieroiiymo baec scri-
dedi. Aliud operum ejus nescio me translulisse. Ex bente. Adpulerunt autem circa iiicdiuin vel finetn
Cardinali Norisio lib. I. Hist. Pelag. cap. H. et Dis- anni 401. ex Tillemontio tom. XI. pag. 477. et 635.
sertatione de Sancto Siricio pontilice pag. 5. Hiero- Ergo liber III. Apologim scriptus fuit A. D: 402.
iiymus tres lanluin paschates Tbeophili epislolas, proplereaque Hieronymus libros Biblicos, e quorum
nunc superstites, inierpretatus esl, non quinque, ut; praefationibus loca quaedam in ea proferuntur, ante
putavil Baronius A. D. 599. § 51. Theophitus enimi laiinc annum ediderat; perpcram enim l.lunilVediis
de more suae Ecclesiae, quotannis paschalem episto- Hodius aliter sentil libro III. de BiWioriuii tfextibus'
lam publicabat. parte H. cap. II. pag. 357. Difflcileest auteili priores
Pritna, incipiens, ChristumJesum Dominum, desi- duos Hieronymianae Apo/ojfia' libros, qui scribi ndh
gnavit pascha pro anno 401. die 1Umensis Pbarmu- poiuerunt ante litiein aiini 401. latos fuisse Aqmiejam
thi, idest 14 Aprilis Cyclo Solis 18. Lunae 3. lit. ad Rufinum aiite^annum402. At Hieronynuis librum
a In nostra Edit, suis unaqumquetocis restituitur.
m RUFINI PRESBYTERl 176
III. post acceptum liufinircsponsum composuit ante A £ tiwvincutocoputatas,tantummatumexstitissediscordiw.
finem veris ejusdcm anni 402. ail enim, Anasfasium Et tu quidem quanlum tibi modereris, quanlumque
ndhuc vivcre, quod dicere non potuit, nisi antequam teneas aculeosindignationistuw, nereddas malediclum
de ejus morte, quaeeontigit die 27. Aprilis, nuncium pro maledicto,satis in luis literis eminc.t.Ita Augusti-
in Oricntcm advolassel. ilinc lapsus illorum patelit, nus, qni statim suhjungit, quod si Apologia, in qua
qui Auasiasii obiius cpocliam retro trahunt ad diem Hieronymus sibi temperavisse signilicahat, illum
14. DeccmbrisA. D. 401. adeo lerruerat, binc ominari licebat, quid sihi ex
VII. Quod pertinct ad has contenliones inler spe- lectione Scriplorum Rufini acciflwe debuisset, si
ctatissimos viros, M. Antonius Sahellicus lib. VI. unquam ea legeret, quandoquidem, ut Hieronymus
Exemplorum cap. IX de mmulntione,cas ad hoc stu- nunciaverat, maledictis scatebant. Ait, ipsum Hie-
dium refcrt cx parte Hulini : Qnid quod, inquit, ne ronymum haccdicere, quem non andet palam repre-
Hieronqmo quidem, in t/uo tantum injusi litminisfuit, hentlere. Verumiamen,inquit, si easipsat cum Igis-
lanium cloquenliw, suus defritl wmutiis? Sed potuit sem, contabui dolore, et obrigui timore,quid rfe me
Rufinusvcrbisconlcndere,sanclitatenon poluil,tanlum quan- ilta facerent, qum in le ilte scripsit, si in manus meas
quam si i//urf quoque in ambobus penselur, forle venissenl? Vm mundo ab scandatis! Ecce fit,
Stridonettsisilla tuba Carnicwprwstilit,quanlumlndici ecce prorsus impletur quod Veritas ait : quoniam
Etephantis barritus culicisbombitulo.Adducamusalia abundabiliniquilas, refrigescelcaritas mitltorum.Quce
Sabellici vciba cx cjus libro II. de veluslate Aquile- sibienimjam fida pectorarefundnntur? In cujut sinum
jae, ubi de Rufinopatillo milius judicat: Exstanl inter tota sc projiciatjam fida dileclio? Quis dcniqueamicus
cwlera, cjus (Rufini) cpisiolm,immoInvectivmpotius, «> non formidelur,quasi futttrus inimicus, si potuit intcr
ad Uieronymum,cl Hicronymiad cinn, qumhaud mu- Hieronymumel Rufinumhoc, quod plangimusexoriri?
lum mmutationisindicio cnrent. Distui tamen non pa- O miseraet miserandacondilio! O inftda in votvn'n'>-
rion uterqueab altero in eodem scribendiqenere. Dcn- tibus amicorum tcientia prmtentium, ubi nulla est
sior ille,liic copiosior; ille arctius puqnai, hic lalius : prmscienlia (titiirorum! Sed quid hoc alteri de altero
tlle acumine nililtir, litc vero pondc.re. Verum non gemendum putem,quando nec ipse quidem sibi homo
omninoetcgansille , liic aulem non solum eleyans, sed est notus in posterum? Novit enim utcunquevix [orte
complusetiam: ct, brevi, talis, qitcmpro Ciceroniano nunc, qualis sil: quatis autem posteafulnrtts sit, igno
ad tribunal Dei increpilum (ut ipse tcstutttr) credere rat. His diclis, Hieronymi animum , praeleritis suis
possis. Sed video qtiam inlerim inepte faciam homo' literis nonnihil olfensum, placare studet, et summus
omiiiinupene tiicrarum expers, qui taniornm virorumt doclor, quasi de se agens, Chrisiianam caritatem
ingeiita, veiul slter Aristarcluts, in truitna suspende- generatim praedicai. ln fine e|>istolaead ejus cum
rim. De hoc jurgio aequuro judicium protuli-se mibii Rufino inimiciiias iterum redit, seque non probare,
videlur Sigeberlus Gemblacensis in Cbronico A. D. nec credere ea, quae de Hnlino scripserat, satis
401. pag. 13. cdilionis Auberti Miraci: Hieronymus,, aperle innuit : Quis prudeniium non videal, rliam tu
jnquit, ci RufniitsprcsbyterAqitilejensis,orta inter se'. quamtolerabililerferas amicissimiquondam el familia-
simiiltale pro qumstioiiibusScriplurarum, satis qitidem i rissimi (Uufini)inimicitias, consolanleconscientia? El
liicuienlo, scd nimis mordaci sermone in citterulrum i qneinadmodumvel quodjactitat, vel quod aquibusdam
conscribunt. Ado vir Sancttis in Martyrologiodic 30. (Paminachio, Ooeano, et Marcella)forsitan crediiur,
Seplcmbris recensuit quidem opera Sancti Hierony- C in siitistris armis depities, quibus non miniis, quam
nii, sed scripta in Rufinum praeterniiiiere maluit.. < dextriscontra diabolumdimicalur? Verumlameniltum
Fuit Ado ArchiepiscopusVieiinensis, Gallosqueanti- (Ituliimm) maluerim aliquo modo miliorem,quam te
stitcs Rufirii partibus siiiiluisse, cx iulra dicendis> isfo modoarmaliorem (fortasse amariorem). Hoc ma
constabil. Adosua manti Ravennaedescripserat Mar- gnum el trisle miraculumest, ex amiciliis talibus ad
lyrologium parvum Roma Aquilejam ante transniis- has inimicitiaspervenisse.Lmlumerit et multo majas
sum, pro magna sui parte ex Ru/ini historia deccr- ex iitimicitiistalibusad prislinamconcordiamreverlisse.
ptum. Interim judex, omnium sane probatissimus, , Hucusque Augiistinus, qui ep. CLXVI.olim XXVHI.
aequalis,et ab oiniii suspicione alienus, ut pote ami-- quaealiis inscribiiur rfe origine animm hominis liber,
cus utrique, hoc loco estproferendus. Is est Auyusti- inniiii cap. V. §. 15.se accepisse HieronymiApologim
nus Hipponensis Episcopus, ad queni llieronyinuss libntni III. ex quo haec verha recitat : lllud vero,
epistola LXVHI. alias Xlll. inter Augustinianaspostt quo in libro adversus Rufinumpotuisli, quosdam huic
A. D. 402. scripserat, sibi relalum, Rufini, sive, utt sententimcalumniari, guod, Deumdare animat adutte-
ail, Catpurnii coynomentoLanarii maledictuad Afri- rinis concepiibus, videulur indignum, unde conantur
cam quoque studio ejus pervenisse: ad qumbreviter, , adstrueremeriiis geslmante carnem vitm, animasquasi
ex parle, ipte tamenresponderil: el libelli ejns, inquil,, ad ergastula hujusmodijusle posse perduci, non me
to6t's mist exemptaria, qu;e erant pnoris Apologiw,ini movet, multa cogilanlem,quibus hmc possit calumnia
duns libros distinciae; iaitus opus (ApologiamH. vell refutari. Reccntiores plerique omnes Rufinum, ut
librum 111. ApologiaeI.) quum opportunum fuerit,, haereticumet ab Anastasio Pontifice damnatum, uno
primo mtssuius tempore. Se quoque illud cavisse si- ore traducunt. Verum Augustinus, haerelicoium
gnilicat, ne tu quoquam cxistimalionemtwderelCltri- - j) accninius hostis , non luxisset tanti viri ac fuit
slianam, sed tanlitm ut delirantis imperitique menda- llieronymus, dissidium cum homine hacretico, et ab
cium, ac vecordiam confutaret. Auguslinus perleclaa Apostolica Sede damnato, neque optasset, ut ex ini-
Hieronyiui Apotoyia, iu eius partes, pro miti ingenio o micitiis talibus ad pnstinum concordiamcum Ruftno
suo, nequaquam descendil, ctsi alias in se subiratumti reverteretnr; nuHa eniin societas lucis et tenebrarum
intilceie stiideai. Satis babuit, si inter tantos virosS esse debet. Quare vel ex uno Sancto Augustino li-
discordif llammam arsisse vebcmenter dolerel. quet, nunquaui Bufinum fuisse damiiatuni, aul pro
Nulla Ruftni contra eura scripta ad Africam perve- baeretico habilum, quod postea latius ostendam. In-
nisse re-pondet, seque ex Hieronymi apologeticis s terim reliqua Origenis scripla, a Rufinolatine versa,
literis didicisse, quantum sibi hac in re temperaverit. reccnsere pergamus.
Se, illtus inter eos naiae dissensionis exemplo, terri- CAPUT VII.
tum ait, quum quaedamad se in Hieionymi epistola,
ipsius indignationis indicia, observarel. Sed praeslat t I. OrigenisHomiliw XVII, in Genesimtion a Hiero-
suismet verbis ipsum loquentem audire epist. LXIH.. iiymo, serf a Rulino latine versm. W.Tredecimin
aliasXV.cap. III. Nescioqumsciipta maledkasuper luo o Exodum, et sexdecimin Leviticum. III. Vigimioclo
nominead A[ricam pervenerunt.Accepimustamenquod d in Nuineros. IV. Viijinlisex in Josuc. V. Novem
dignatus es mittere, illis respondens matedicits: quo o in Judices, tolidem in Psalmos, una in librum I.
pcrteclo,(ateor, mullum dolui, inler tam caras familia- Regum, et quatuor in Cantica. VI. Libri decemin
resque pertonas, cunctispene Ecctc&iisnQiimmoamici- t- Paulli epislolain atl Rouianos. VII. lhmitim dubiw,
 VITA. LIB. II. CAP. VII. 178
177
eo lectorem suum, prout hominemprobum et veri
Qum sunt in cueam, non Rufinus sed Hieronymus A.de amanlem decebat ipse expresse monuit. Gennadius in
vertil.
Catalogo cap. XVTI.lestatur, quicquid Origenis ver-
I. Quandoquidem rei connexio a nobis postulat, sum est, id omne, praeter ea quaeverlit Hieronymus,
ut reliquarum Origenis lucubralionum, quas Rufinus, ab Rufino versum fuisse. Hieronymus autem et ipse
amicis obsequturus, Latio donavit, seriem, ab aliis in Catalogo, quem provecla aetate confecit, cap.
historiaelitterariae scriptoiibus, ferme neglectam, con- cxxxv. dum quae ex Origene verlerat, nominatim
cinnemus, iniliuni auspicabimur ab Homiliis XVII. recenset, Homilias in Genesim omnino silet; et ta-
in Geneslm. Has una cum aliis /Egidio Viterbiensi, men testatur, sc adlmc juvenem Origenis quaedam
divinorum verborum oratori exceltenti, Ordinis eremi- vertisse. Honorius utroque posterior hoc ipsum lo-
tarum, et postmodum S. R. E. Cardinali, ab se nun- quitur in Calalogo lib. I. cap. CXXXVI.Verum quid
cupalas, printus omnium typis vulgavit Ablus Ma- opus his argumentis, inquit Erasmus, quum ipse Rufi-
nutius senior cum hujusmodi inscriptione : Origenis nus in peroralione, quam adjecil Commentariitin Epi-
Homilim inGenesim, Exodum, Leviticum, Numeros, stolam adRomanos, profiteatur, te vertisse Origenem
Jesum Nave, el /t6rum Judicum, divo Hieronymo in- in Genesim, Exodum, Leviticum, item in Jesu Nave,
terprete. VeneliisA. D. 1503.nomen in fol. Editioni operam et in Librum Judicum, quanvis non nesciam et itlic
commodavit Monachus, qui suum in praefa- supposilum Hieromjmum, sed nimis imprudenter, ut
tione reticuit, multum se debere professus sodali mox docebimus? Ea peroratio, adjecla commentariis
suo in cosnobio Patavino SanclaeJuslinae, Hieronymo in Paulli Epistolam ad Romanos, exstat tomo II.
a Valentia Hispano. Hanc postea ediiionem iterum R Operum Origenis ex editione IV. Erasmi per Gry-
" naeum adornata, pag. 634. Petrus Daniel Huelius in
expressit Bernardinus Benalius Venetiis A. D. 1512.
in folio. Idem monachus Sancluni llieronynttim uni- Origenianis libro III. cap. H. Sect. III. §. 1. antiquo
versi Operis inlerpreiem fecit, nimirum propterea- codici Bibliothecaeregiae, in qtio illa ipsa, de qua
quod in suis codicibus Mss. unde illrid eruit, pro agimus , Homiliarum in Genesim inlerpretatio, Hie-
Rufino, ab librariis Hieronymumscriptum reperissel, ronymo adscribitur, omnem lidem merito abjudicat,
ut tanti viri auctoritate volumen acceptius evaderet. eandenique post Erasmum , et Gilbertum Genebrar-
Monachuslamen dubitare videlur, an recte Hierony- dum uiii Kufino deberi agnoscil, quandoquidem Ru-
mo ea translatio inscribatur : JVondubitamus, inqnit, fuius in Prologo super Homilias XXVHI. in Numeros,
tam auclorem, quam interpretem opus tam egregium disertim testatur, se lunc omnes Origenis Homibas
absque procemionequaquamedidisse, verum scriptorum in Penlatetii huni, sive in legem Moysi vertisse, prae-
ineuria ad nos minime pervenisse. Neque eo inftcias ter scriptas in Deuteronomium. Alqui lalinas habe-
tamen, invenissequidemnos, nonnultisin exemptaribus mus Ilomilias in quatuor priores libros Pentateuchi;
nescioquid, prommiiloco inscriptum; nec auctore sane quis ercjoRufinum inlerprelem ausit inficiari, inquit
(ut ego senserim) nec interprete noslro dignum. Verum Iluetiiis? Iloc argumento utitur eiiam Chilfleiius in
calamus mihi temperandus est; potuit enim lalinus in- loco postmodum adducendo. Hinc merito Genebrar-
terpres e Grmcis bonis (nt ait Comicus)alium latina faccre dus Homilias in Genesim et quas Origenes scripsit
non bona. Alium tamen prologi, atc/ue operis in Exodum, Leviticum, Numeros, Josue, Judices, sub
interprelem exslilissc manifestum esl. Haudquaquam Rufini inlerpretis nomine inseruit a pag. 1. usque ad
igitur visum esl nobis, putcherrimo (ul i'(« dixerim) pag. 221. snae latinaeeditioni Operum Origenis, quani
corpori aleiium simul ac horridum et
prmfigerecaput, C suh hoc litulo publici juris fecit : Origenis Adamanlii
prima libetli (ronte deterruisse polius, quam allexisse mayni iltius el vetusti scripturarum interprelis, et se-
ieciorem. Quare monacbus prologo illo, quem in cundi Ecctesim post Aposlolos magistri Opera, quo3
codicibus Mss. repereral, improvide prauermisso, quidem pro[erri potuerunt omnia, doclitsimorum viro-
onmium earundem Homiliarum Ilierinyminn inter- rum sludio jam olim translaia et recognila. Parisiis
preiem fecit. Sed non ila credulus fuit Desiderius 1 apudGuillelmum Chaudiere A. D. 1574. tti fol. flanc
Erasmus, qui suaeeditioni Operuin Origenis banc de poslea ediiionem ab aliis typographis recusam ad-
Homiliis in Genesim censuram adposuit : Homilias1 speximus. In Appendicelomi V. Operum Sancti Au-
in Genesimvertit Rufinus, non Hieronymus. Prmfatio1 guslini editionis novac Sermo IX. de Rebecca est
resecluetl, quum nec Rufinus nec Hieronymus soteant[ Homilia X. Origenis in Genesim a Rufino laline
quicquamedere sine proloyo.esselRufinus autem gravissima( conversa.
suspicionepremebatur quod Origenista; sub hoc: 11. Rationibus iisdem evincitur, OrigenisHomilias
enim litulo Arianorum hmresis conata est repullula- XIII. in Exodum, el XVI. in Levilicum, quaejam di-
scere. Ititque pro invidiosonomine Rufini suppositum1 ctas proxime sequuiuur in edilione Grynaei tomo I.
esl gratiosum nomen Hieronymi. Hm nimirum sunt' pag. 58. et 104. Hulini studio fuisse lalinitate dona-
artes librariorum submoventium qum vrima stai.m1 tas; nam el in Prologo Homiliarum in Numeros, ait,
fronte deterrent emplorem, el (iffingenlium qum possent[ se omnia Origeniana, quae in lege scripla sunt, latina
atlicere. Non mediocremorexim Itabel aucloris celebri- reddidisse; et in peroratione Homiliarum in Pauli
tas. Simili fuco vulgus imponit incautis , pannum ex; Epistolam ad Romanos tomo II. pag. 634. luculenter
Anglia allatum mentiens, qui uunquam vidil Angliam,i j« aflirmal, se in Exodum etiam id praestitisse, et prae-
et pro Retnensi vendentes vinum , quod juxla Lovanii' cipue, inquit, t"jihis qum in librum Levitici ab itlo
mmnianutum est. lla de yero interprete optime qui-' (Origene) quidem perorandi stilo dictata,a nobis vero
dem Erasmus. De ipso autem Opere sic censet: stilus explanandi specie translata sutit. Hoc idem pro Rulinu
multum liubet perspicuitatis, sutisque commodefluil;>' senlit Huetius in loco superius indicato §.2. Fallitur
licel non usquequaquepurus : cui virtuli utinum fidem1 ergo Sixtus Senensis in libro IV. Bihliothecae, bas.
adjunxisset, quam ab interpreie requirimus. Al htec li- inierpretationes Hieronymo tribuens. Erasmus de
bertas, vellicenlia polius, addendi, adimendi, mutandi,> ' translatione Homiliarum in Leviticum banc profert
Rufinum clamat inlerpretem. Hanc ticenliam fatetur censuram, paullo asperiorem : Fatetur (Rufinus) se
usurpasse se inLeeiticum, itiEpistolam ad Romanos, in1 has Homilias vertisse liberius, hoc esl mulla qum dictt
HisioriamEcclesiasticam.Quodporro opus ipse tractavit1' defuisse, de suo altexuisse. Ea temeritas lolerabilior
unquam, quod non ad ittum modum contaminarit? esf, quum nominatim indicat quid sustulerit, quid
Georgius Bullus in Defensione Fidei NicaenaeSect. II. adjeceril, quemadmodumfecit inllisloria ecclesiastica,
cap. IX. §. 20. pag. 209. quando Rufinus id absque' cui detraxit librum ix. et in ejus toco suas narralionet
lecloris monilo nunquam pr;e.<uilil,hoc ipsum de infulsit. Al qui legit hoc opus, et eitarrationem epistola;
quo culpatur, iili in sinceri et probi bominis laudem1 ad Romanos, incertus est, utrum legat Origenem, an
vertit. Bulli verba haec sunl : In vertendis quidem1 Rufinum. Ilac arle vir glorimcupidus pulavit, se repe-
plerisque Oiigenis tibris multa de suo addidisse Rufi- risse vium, qua velinvitis omnibus, tereretur manibut
mm constal; ted quoliescumqueea libertale usus fuerit, hominum. Matthaeus Petildidierius tomo I. Animad-
 179 RUFINI PRESBYTERl 180
vcrsionum in BibliotbecamDupinipagina 15. jure ex- A , Parte II. cap. XXV. qui tamen illum ex codicibus
plodit .lo. RodulpliumWetstenium, perperam suspi- Divionensi, Remensi ,'Claravallcnsi, Graonensi, et
caniem, in Homilia 1. Origenis super Lcviticum ab Claramontano, ab se vulgatuui, non Ursacio, sed Do-
Rufino aliquid immutatum, ubi disseritur de Historia nato inscripsil, cui etiam inscribitur iu cidice Vati-
Susanna;. Origer.istamen commentariusin Matthaeum, cano Urbinate 141. Error a viris doctis Valesio,
Graeee adhuc superstes, eadem ferme exhibet, ac Huetio, Labheo, Norisio, et Tillemontio nequaquam
lalina ioterpretatio Ruflni. Me fugil, cur Labbeus visus, litulum codicis acephalioccupavit boc pacto.
tumo II. de Scriploribus pag. 141. barum Homiliarum In prologoipso memoratur Ursacius, Rulini notarius,
iuterpretein Hicronymuni fecerit. Quam iniquus JRU- quem exscriplor ob supiuam inscitiam ab eo nequa-
fino heic, ut alias plerique hoininjiii, sit Erasmus, quam distinguens, quem Itufinus ibidem alloquitnr,
argiimeiito esl singularis modestia, qua ubique de se Ursacii nomen initio ^ro/ojrt adposuit; nain eliam in
suisque Rufinusloquitur. Huetius §. 3. pag. 245. quan- codiceliOS. Collegii Sancti Benedicti Ursacio in-
quam et ipse non bene hahet Rufinum dc suo, ut ail, scribitur, in Calalogo codicum MSS. Anglia:Parte II.
quicquidlibitumest largienlem: tamen hoc illi deheri jiag. 150. Pearsonius in Vindiciis Ignatianis Parte I.
agnoscit, quod legitimo suo auctori restitutm sunl cap. X. pag. 159. laudat codicem Cantabrigiensem,
(Homiltaein Levilfcum) qum inter Ctjrilti opera falso ubi sic lcgebatur : Incipit prologus... Numerorumad
vendilabantur. Jodocus Clichtoveus has Homiliasin Uisiicium, reliquis vocibus nianifeste ob Rufini no-
Leviticum, a Ruftno translatas, primus omnium in iiien exosiun abrasis. Verum in codicibus a Chiffle-
lib. XVI. digcstas vulgavit Lutetiae lypis Wolfganyi tio laudatis (sed non in Faftcano) prologus R.ufinia-
Hopylii A. D. 1514. in folio, ex codice Corbejensi "_ nus llieronyino adscrihitur, perperam tamen, quijipe
descriptas, sibique a GuillelmoParvo Ordinis Praedi- ilicronyinum procul hinc abfuisse, t|UUinAlaricus
catorum, et LudoviciXII. Galiiarum Regis a sacris ltaliin depopuiareiur, contraqiiam de ,-e auctor
confessionibus, traditas. Ilinc patctquantopere falla- prologi affirmat, satis ostendunt Hieronymi praefa-
tur Vossius in Historia Pelagiana lih. II. parle I. tiones in Ezcchielemlih. I. et III. ac praeserlimepist.
Thesi VI. ubi Cyritli esse hos commentarios in Levi- XCVI. alias XVI. (Nunc CXXVll.) ad Principiam ,
licuii) putal, vel incerti aucloris. Cyrillo quoiiue ubi cap. V. sic loquiiur : Duin hwc agunturin Jebus,
perperam tribuuntur in Latinis ejusdem Patris edi- terribitis rfe Occidenternmor AFFr.itTun,obsideriRo-
tionibus, ct signauler in illa, quam accuravit Pctitis mam, et auro salutem civium redimi, Ergo prologus
Cauisius Coloniaeapud MelcbiorcmNovesianuni A. nou esl Hieronymi, procul absenlis, sed Rufini prae-
D. IKiC. tomis duobus in folio, in quorum priori seniis, qui tunc A. D. 409. in Siciliam cum Piniano
pag. 41. laiidalaeHoimlisereperiuntur; el in ediiioe.e ct ejus familia, in Orientem reversurus, profugerat,
Cyrilli operum, latine facta Parisiis apud Michaeleni de quo alibi. In codice eliam BibliolhecaeJacobex»
Sonnium A. D. 1573. in folio pag. 66. Harum codev lom. II. Catalo>i manuscriptorum Angliaepag. 111.
Ms. Rufino interprete, exstitit Veneliis in Sancti An- ji terprctatio Hoiniliarum in Nttmcros Rulino tribui-
toitii Bibliotbeca, ante aliquot annos (lieii!) Ilammis tur. H;ec interpretatio extremus fuit Rufini labor
absumta. Coiisulalur Tomasinus in Bibliothecis Ve- quaim/uam nos seriem ipsam Iibrorum seqtiuti, heic
netis pag. 10. Hinc Robertus Bellarminus, qui lib. in antecessum de ea loijuiinur. Iluetiiis de illa appo-
IV. cap. XI. de Verbo Dei non ausus luerat definire, site lioc serihil §. i. pag. 2i5. Ex prologo, quem
an llomiliae ad Origenem pertinerenl, illas postea in prwfixil Ru/inus inlcrprelutioni sum octo el vitjinti
Catalogo, absque Tiaesitalionepro Origenianis agno-1(] Ilomiliarum Oii.jenisin Numeros, quw ad litinc dicm
vit. Qtiare Huetius merito carpit Helerodoxum quen- nipcrsunt, et ex ipso etiam slilo, inlclligitur, vehemen-
dam, inter Origenis supposititia eas rejicientem; ter eosfatli, quicumquealium interpretem assignanl,
pluresque earundem collecliones fuissc statuit, it nt quam Rufinum. In endem prologo haechabel Rulinus:
Huliniaii.e.. sint abae ab Homilia 11. in Levilicnm, Qttwcumquein Nnmerorum tibro sive Homiliatico
cujus fragmenlum exhibetur in Origenis Philocalia stilo, sive etiam ex his, quw Excerpta oppeltantur,
cap. 1. Prologi vero Homiliarum iu*Exodum et in scrtpta leperimus, hwc perurgente te (Donalum, non
l.eviticum inlerciderunt. Ursacium, alloquilur) Romana, ut poluimus, voceex
III. De translatione llomiliarum XXVIII. in Ntt- dicrsis in unum ordinem collecta digessimus. Hinc
tneros nullum judicium profert Erasmus; quare nos Huetius notat, has Homilias undectimque ccdlecias,
fugit, cuinam interpreii easdem tribuerit. Rufino cuiii scholiis ah Rufino jiermixtas : Quod , inquii,
iribuit Cassiodorus, leslis idoneus in lustitiitione liufino interprete dignum eral. ltaque merilo arguit
alibi memorata cap. I. ubi lamen XXX. esse testatur. Andream Rivetum, qui in suo Critico Sacro basce
Exstant illae sine nomine interpretis lom. 1. pag. Homilias non Origenis, sed bominis Latini foelum
1K2. sed Aldus earundem juxta ac reliquarum inter- e.->seconlendit, proptereaquod in earum XII. discii-
pretem facit Hieronymum. Prologi, seu praefationes nien notetur inter excudereet excidere, quae tanien
iiu/tttt in Genesim, Exodum, Levilicum, el Numeros Ru/ini inlerprelis munificeniiaaccepta rcferenda sunt,
desiderantur plane omnes in editionibus typis vul- iuquit Huciius.
gatis, et etiam in codicibus calamo scriptis, nisi IV. Jain vero gradum faciamus ad llomilias XXVI.
alicubi delitescant; librariis autem vitio vertendum f. in librtim Josue, seu Jesu Nave, quae exstant apud
v
quod evanueiinl, ul nimirum Hieronymus earundem Grynaeuinlom. 1. pag. 284. Lcmma Prologi ad Chro-
lloiniliarum interpres pro Rufino facilius venditare- matium,Hieronymointerprctationem uibuil ; sed tam
tur. Rufinum jxvrro singulis suis iuterpretationihiis inierpretatio, guam interpretaiioni prwficus prologus,
prologum prieinisisse, testatur Gennadius in Catalogo prorsus liufinum auclorem habent, inquit Huetius.
cap. XVII.Fraudilarvain Prolugi detraxissent, quem- Erasmus ejusdem Operis iraiislalioneui Rufino qui-
admodum sanc detraxil Prologus illc iu Galliarum dem adjudicat, sed Hieronynii iiomenel prologum, a
bibliothecis reperlus, quo RufinusDonalum qucn- Librariis conlicta, audacter pronuucial. De primo
dam pr.efaltir in suam illam translationem Homilia- iion dtibito , sed in postrenio lalli Erasmuin |iru
rum XXVIII. in Numeros, quam morti prosimus in certo habeo. Hoc priusquam ostendo, ejus vetba re-
Sicilia [confecit, unde ipse una cum Melania, et cjus citaho : llic, inqiiit Erasmus, crevitbibtiopolarttmau-
comitatu Rhegium Julii Gothorum (lammis ardere dacia. In lotius operis frontispicio sat habebant pro
spectabat, Eundem prologumsecum ex codice Bigo- Ritfino Hieronymum supponere, revulsa prwfatione;
liano communicaluin,non semel appellat Huetius lib. heic affixeruntprmfulionem,sed adeo frigidam, adeo-
11. cap. IV. Sect. I. §. 22. lib. III. cap. H. Sect. I. que ineptam, ut nulto certiore argumento.possit per-
§. 2. Sect. II. §. 1. Sect. III. §. 1. et 4. Alqui ex suaderi, hwc ab Hiefontjmonon esse versa. Homines
eodem codice illum edideral Heuricus Valesius in tuares existimarunt, neminem uddnbitalurum,posUa-
noiis ad Historiam Eusebii lib. VI. cap. XXXVIII.et qaam ad Chromaliuminscripta cssel prwfalio,adquem
Petrus Franciscus Chilfletius in Paulino illustralo interdum scripsit Hieronijmus. Celeris esscribendis
1*1 VITA. LIB. II. CAP. VII. 1S2
jam supersedeo, postmodum enim ad Erasmum re-, A singulaeepistolaecomilantur, abunde colligitur, prac-
dibo. Sed illius argumentis rejectis, alio abit Hue- cipue quum nobis desint epistolae, pro iisdem trans-
tius in Origenianis lib. III. cap. II. Sect. III. §. 5. lationibus oblinendis, ad Rufinum ab amicis trans-
pag. 246. translationis enim et. Prologi auctorem fa- niissae. Quidnam vero inepti, vulgaris, et stulti, ut
cii Rufinum,sed tamen viro probo imposturaecriinen vocibus utar Erasmi, verba hatc Rufiniani prologi
impingit, quasi nimirum rfo/osisartibus, quum se Ori- contineut: Quia ergb et tu, o mi semper venerabilis
genismivulgosuspectumesse, proptereaqueminus ven- Pater Chromali, injungis et prwcipis nobis, ut aliquid
(iibileimercessuas intelligeret,fucum incautis leclori- ad mdificationemet constructionemdivini labernaculi
bus facerevolueril,et Hieronymt, adversariitui, nomen ex Grmcorumopibus et copiis conferamus, Oratiuncu-
prwscripserit,quo eum quoque in Origenismisuspicio- las XXVI. tti Jesum Nave}quas ex lempore in Eccle-
nem vocaret,a quo tam smpe doclrinm hujus fueral sia peroravit Adumanliussenex, ex Grmco,latine tibi
criminatus. Addit, simili vafritie usum in prsefaiione pro viriummearum parvitate disserui? Quid gravius,
ComnientariorumOrigenis in epistolam ad Romanos. quid teligiosiits, et rei aptius proferri poterat? At
Hanc calumniain Rufino alibi eliam a viro docto af- Rufinus nullam affert caussam(urget Erasmus) cur
fingi audiemus. Sed scriptor, cetera perspicax,, qui hoc opus Origenis vertendum tusceperit. Caussa est,
in Erasmodamnal judlcium praeceps, ipse plus a»quo ut Chromatio, id ab se postulanti, obsequeretur.
iiianibiis conjecturis indulget. Qui eniin fieri po.tuit, 3. Erasmus negat, Origenem Oraliunculasex tem-
ut Chromalioet Hieronymo, adhuc viventibus, Rufi- pore declamaste.Hoc tamen ait Rufinus, hoc Huetius
nus Ki luce hominum adeo putidam et ridiculani diserlis rationibtts evincit lib. III. sect. II. cap. IV.
fratidem excogitaverit, ut sub larva Hieronymi Irans- §. 4. uhi censet, OrigenisHomilias, partim medilate
l.iiioiicni Ilomiliarum Origenis, ab se publici juris B *»conscriptas, partim ex temporeab eo recitatas.
fiiciam, Chromalio AquilejensiEpiscopo offerrel, et 4. Reliqua censurae pars, quam Erasmus in pro-
iinien Cltromalius,Hieronymus, et reliqui ejus ne- logi stilum pluribus inculcal, noii tam probat, nou
cessarii, adeoque Rufini hostes, tam bardi ct stupidi esse Hieronymi, quam esse Rufini, qui semper de
fuerint, ui taniam fraudem nequaquam olfecerint, se modeste sentiens et loquens, fatetur identidem, se
nec palam suaeimpudentiaepoenasRufinum dare com- ad latine scribendum ob longam moram inter Grae-
pulerint? Levitatem conjecturae penitus difflat Gen- cos, tricennali incuria lorpuisse. Itaque illum popu-
ncdiut in Calalogo cap. XVII. ubi ontncs translatio- lari potius, quam exquisilo sermone conscriptas Lu-
nes HomiliarumOrigenis Rufino adscribit, iis solis cubrationes suas edidisse conspicimus. Audiamus
exceptis, quas vertit Hieronymus. Haeautem , quac exlrema verba, quibus prologoipsi finem imponit:
nohx sunt omnibus, ab ipsomet Hieronymo in Ca- Tolum ergohoc.de luojudiciopendeat. Si quidtaneest,
lalogo suo recensenlur, et ab itonorio Iib. I. cap. quod placere potest, hoc sit auctoris, neque enim qum
CXXXVL Quae Ritfinum interpreiem habent, suo aliis labore parta suni, diripere, el noslrmlaudi appli-
prologodiscernuntur, inquit Gennadius, sic Rujinum care justum putamus. Si vero vim sensuum oratioin-
singulis suis inlerprelationibus protogospraemittere cutti sermonisexasperat, hoc vel mihi, vel (ul cum tua
consuevisse aperte docens. Itaque interpretatio Ho- venia dixerim) tibi ipsi repulato, qui opus, quod crudi-
miliaium in Josuc aevoGennadii Rufuii nomine dis- tis debct injungi, expetisab indoclis.Non solum ergo
cernehatur. Non ergo R ufinussub Heronymi adver- inlerpretatio Homiliarmnin Josue ad Rufinum perti-
sarli sui persona, illam oblrusit; sed recentiores net, in quo Erasmus et Huetius aequeconsenliunt:
Hbrarii, ut tanti nominis umbra mortales ludifica- (Q sed etiam prologus: quod prior negat, alter sic affir-
rent, Rufino, quiobsimultaiemcum (licronymo raale mat, quasi Rufinus auctor eum fraudulenter Hiero-
audiebat, expuncto, ipsum Hieronymum supposue- nymo stipposuerit, ex Homilia XV. in Josue pag.
runt, lum in epigraphe, tum etiam in prologo ipso, 315. Rufinointerprete. Gratianus laciniam translulit
quum alias ab anterioribus libris Ruuni nomen et in Caussam XXXIII. Quaest.I. cap. I. Porro ineptam
prologostotos avulsissent. Neminem puto ignorare, Erasmi censuram Magdemburgenses Cent. III. cap.
ChromatiumHieronymoaequeac Rufino fuisse amici- X. adhuc inepliorein facturi, quod Erasmus de Ru-
tia conjunctum : quod, ex ulritisque Lucubrationibus fini prologo scribit, ipsi de Origeuis Homiliis diclum
p ttet, adeo ul maguus Antistes ulriustjue animos non prodiderunt, quasi illas Erasmus Origeni ahjudicas-
parum exulceralos in pristinarn concordiam redigere set. Et lainen Cenluriatorum scntentiam alii ejus-
studueril. Quid ergo mirum, si Rufinus Homiliasin dcm farinae scriptores imprudenter amplevi sunt.
Josue celeberrimo palriaj suae metropolita;, suoquc Sed quidpiam niajus ausus est Jo. Dallaeuslib. 11.de
olim Fidei Chrisiianaedcctori nuncupavit, cui Euse- scriptis Dionysii cap. XLI. ubi Origenianas Rufini
bii Historiam, ab se in Laliniim sermonem conversam inlerpretationes conatur undequaque convellere,
eliam nuncupaverat: siquidem Rufinus ad basce Ho- baud certe aba de caussa, nisi quia suorum dogma-
milias convertendas, post Eusebii Hisloriam ab se tuin novitati eas saepeadversari cognovil; sed bomo
tranSlatam, incuhuissc postea dicemus. In Bibliothcca heterodoxus non aliud plerunque agit, quain ut illam
Ms. Anionii Augustini, edila Tarracone apud Philip- ipsam licentiain se pandere jactet, qua Rufinum in
pum Mey A. D. 1587. iu-4°. codex 48. hoc lenunate vertendis Graecorumscriptis usum insimulat.
recensetur : QrigenisAtexandrini, gui el Adamantius, V. Nunc lucus postulat, ut palelaciam, Homilias
in librnmJosue HomiliwXXVI.Beato Hieronymoin- •D 1 IX. in Judices lomo I. pag. 577. editionis Grynaei,
terprete, vel Rufino, ad Chromatium.Liber in mem- de quibus Erasmus penitus sil"(, Rufinum quoque in-
brana annorum GCC.ef ultra, forma quadrati. Verum terprete t>habuisse. Id in peroratione explanationis
ne quid praeterire videamur, Erasmi hac in re argu- in Epistolam ad Romanos pag. 634. ipsemet Rufinus
menta, singulatim perpensa, recenseamus. diserlim lesiaiur, et Huelius pariieranimadvenit lib.
1. Ail, protogi auctorem his verbis CVirotuafium III. cap. 11.sect. III. §. 5. pag. 246. Hisce Homiliis
affari: 0 mi sempervenerubilisChromati. lmmo sic ; libranorum nequilia prologumdelractuin , ut facilius
0 mi sempervenerabilitpater Chromali: quibtis ferme Hieronymosupponerentur, pro certo babeo; ideoque
verbis eundeui atloquiiur in prologo HisloriaeEuse- uiaguam gratiaiu a nobis iniret, qui illum et ceteros
bii. Quare niliil absurdius censura, quam beic exer- omnes, idem iulorlunium passos, in anliquis codici-
cet Eramus. bus expiscaretur. Ceterum post Homilias mJudices,
2. Totam praefationemtalem esse, ut cuivis operi inter scripta Origenis reperiuntur Homiliae IX. in
possilaptari,sententiamque iptam ex Hieronymi tcri- Psalterium Davidicum,nempe quinque in Psahnuin
ptis sitbleclam, ab impostore mira garrulilate dilata- XXXVI.duaein Psahnum XXXVII. et duaepariter in
tam lalsum omnino est. Praefationes enim, Rufini Ps.iliiitiiu XXWlil. Has a Ru/ino translatas, et cum
scriptis pradisae, nihil aliud sunt, quam epistolaefa- prologo ad Apronianum directas, vulgavil Constan-
miliares, quibus ad amicos translaiiones suas mittit, tius Hierotheus cum aliis operibus Adamantii in No-
quaruiu proptereu.teaorex ipsis trauslationibus, quas vum Te*taiiKntu;n, prsemissaApologia Jacobi Mer-
 183 RUFINI PRESBYTERl 1'
lini prb Origene, Venctiisapud Lazarum Soardum A. A I ei tricesimiseptimi, et tricesimioclavi psalmi exposiiio
"D.1516. in folio. Occurrunt ibideni post Homilias in tota moralis es(, tnsftluia qumdamvitm emendatioris
Lucani fol. 87. exslantque etiam in codiceMs.Vati- ostendens, et nunc conversionis, ac pmnitentim,nuuc
cano Urbinale65.fol.54. p.2. il/er/tnusOrigenUOpera purga'ionis el profectuumsemitam docel, idcircotibi
Lalina in quatuorpartes divisa ediderat Parisiis A. D. eam, Aproniane,fili charissime,in novemOratiunculas,
1512. lomisduobus in folio : quaeeditiuibidempostea quas Grmci Homilias vocant, velut in uno corpore
lecusa biit A. D. 1519. 1522. et 1530. Sed Erasmus, digeslam,in Latinum iranstuli, ut intra unum codicem
qui Honiiliaseasdem inseruit lom. I. pag.440. editio- collectamhaberel dictionem,qitmad emendalionemvel
nis Grynmi auceps haeretin saepe memorata censura, profectionemmorum tota respiceret. Hoc sane beneficii
num referant Origenis ingenium el phrasim, propius- prmstabithwclectio, quod absquelabore lectoris intel-
qiie accedere ad Chrysostomum putat, vel aucloris ligenlia ejus in propalulo habealur, quo scilicet vitm
fuisse Latini, aut Rufinum interpretem , more suo , simplicitas,sensu tttcido,actimplici sermonedocealur:
illas contaminasse. Haec et alia ah Erasmo superbe exquo prophetia pervenirenon solum arf viros, verum
et prteposierc dicta, Huetius merito improbans lib. eliamad retigiosasfeminas possit, et excoleresimplices
III. cap. II. secl. III. §. (>.pag. 247. eundem crilicae menles: ne forte religiosa filia mea, soror in Christo
suaenimium permisisse arbilratur, ubi de interprete lua, ingrata sit operi nostro, si id semper laboriosum
scribit: Ncc ipse qui prmfalur, profilelur, se has Ho- intelleclui suo pro asperitate sentiat qumslionum;qrita
milias simpticil'r verliste, ut habebanlurapud Grmcos, nec corpushumanumexsolis potuissetnervisossibusque
nec itlicexprimilnomenauctoris. Scdverumquidemesl, constare, nisi eisdivina providentiavelmollitiemcarnis
inquit lluetius , ac tneminisse debuerat Erasmus , intexuisset, vet bl.indinicnta pinguedinis. Huetitis, et
auclorum nomina operitm iniliis prmscribi solere, ac " ex eo Nalalis Alexander saeculoIII. cap. IV. Ari. II.
proinde prmfanlem Rufinum nccesse non habuisse Bufinum, exploso Riveto, interpretem faciunt Homi-
profiieri, htts Ilomilias sc ex Origene vertisse, quum liae unicaein Librum I. Regum, cujus etiam esl ver-
trf titulusctamaret. H;ec Huelius, qui eo ftttiitusetitim sioexpositionis in Cantica Cauticorum, testeCassio-
censel (irgumentumpctitum ex Peroratione , in qua doro divinaiuin lectionum cap. V. uhi haecleguntur :
nomen auctoris non expressil. Rufinus de Operibus In Cantica Canticorumduabus Homiliis expositionem
Origenis at> se latinitale donalis agebat, Origenem Origenis idem Sunclus Hieronymus, lalinm lingita:
ipsuni nominavernt; et Homiliarumipsius in Genesim, mullipticator egregius, sua nobis, ul consuevit,proba-
Exodum , et Leviticum mentionem feceral. Addit bili transtatione prospexil; quas itcm Rufinus, inler-
postea : ///<(,qttmin Jesu Nave et Judicum librum, et pres eloquenlissimus,adjectit quibusdam locit, usque
tn Psalmos tricesimum sextum, tricesiinum septi- ad iltud prmceplum, quod ait : Capite nobis vulpes
inum , et Iricesimum oclavum, simpliciterexpressi- pusillas , exterminantes vineas, tribus libris lalinis
miis , ct invenimus. Ilinc non diflicnlter baec opera explicavit. In edilione Grynmi lom. I. incboanlur
perinde ac proximc laudata, ad Origenem pertinere pag. 350. et desinunt pag. 492. quibus lamen desunt
inlelligimus, cujus nomen singulis ad|ionere super- prologi consueti. Rufinus opus coniinuae explanaiio-
vaeancum sane ct molestum iiiissel. Quod si hacc: nis, et decem, quos vocant, tomorum partes, in Ho-
Origeniani nominis praetermissio dubiiim aucloremi milias IV. dislribuit, de quibus loquitur etiam Pear-
'hic facil, cur Erasmus , qtii de auctore Hoiniliarumi sonius in Vindiciis Ignaliaiiis parl. I. cap. IX. pag.
in Psalmos duhitavii, de auctore quoque llomiliarum 111. Verum Erasmus hujuscc lucubrationis nequa-
in librum Judicum ncutiquam dubitavil? Par sane; (] ( quam adsequntus auctorem, et eo minusinterprelem,
erat utrobique dubitaudi ratio , utrobiquc enim utrumque in unum cnnflal, puiaique hominem Lati-
Origenis iionien omiititur. Ita ferme Huelnis, et anle; num, et pulchre doclttmac bene diserlum , non certe
euin Genebrardus in Collectaneis de Vita OrigenisI Grmcum.Quoniamautemis ob modestiamsuumnomen
cap. V. qtue suae operum ejus Latinte editioni pra- apponere noluit, librarii prwfixerunl nomenAmbrosii.
posuit, unde Imc nonnulla in rem iiostram sunt; Ita Erasmus, cui conlinuo adhaeserunl Magilebur-
^ransferenda. Loquitur Genebrardus de ccnsuris; genses Cent. III. cap. X. Guillelmus Perkinsius in
Erasmi : /n tts, ait, ifa suo slomachoindutsit more,, suo Problemale, aliique mox nominandi. Tantiim
ul in co , modo mnjorem animudversionem, modoi valel pceconcepta opinio conlra Rufinum,ul Erasmus,
firmiusjudicium merilo possisrequirere. Verbi gralia, iguorato harum Homiliarum iuterprctc, opus ipsum
censct Uomilias in Psal. XXXVI. nonesse Origenis. cousque lauilaiit, ac si noua quoqttam latine versum,
Quin el ubi annotasiel, supere phrasim Chrysostomi,, sed ab lalino homine mtegre compositum existima-
mox subjicit, se sttspicari eum, gui scripsil, fuissc; ret. Sed esse Origenis, el ab Rufinolalineredditum,
Latinum. Ttt hmc, si potes, inter se conciliato, quttmi ex Gassiodoro locupletissimum lcstimonium pro-
Clirysostomilocutio sil Grmcissima.Dcintle esse Ori- duximus. Rufinus tameii de suo nonnulla addidit,
geiiis apparel, quia Uomilia 11. rfemoreinvehitur ini unde Rivelus, Robertus Cocus, et id genus pseudo-
Vuteuliiiianos,et Homilia III.locum Puuli 1. Corinlh. critici Heterodoxi ansain arripuerunt hanc explana-
IV. iisdem vcrbisadfcrt, quibus Exodi Homilia \1. eli tionem Origeni abjndicandi, perperam auctori tii-
Nttm. IV. pro consuetudineperslrinyit eos, qui hmre- buentes quod est inlerprelis. Formulas populares,
banl in lilera, ncgleclospirituali sensu, eumque neces-.- _ et voces Rufinousitatissimas, inde collegit Huetius
sario slaluendum probat e versu : non vidi justiimi " lib. III. cap. 11.^ect. III. §. 7. pag. 240. Ceterum
derelictum,elc.adeontudservandamversiculilitcrariam i Prologi Rufini eandem ob caussam, ob quam ceteri,
vcritatem, patel loculum de dereliclionea rebtts spiri- interciilerunt, velulillein Numeros, pridem repertus,
luatibtts, non corporatibus. Et tlomitia 111. nominatt quem Lalinae ediliones nunquam anle repraeseiila-
Vttlentint.m,Murcionem,et Basilidem, conlra quosini verant. Rem firmat etiam veius codex Petri Pithoei,
ceteris libris perpeluo [ere luctalur. Deiique phrasis ell sic inscriptus : lncipil Tractalus Oriyenis in Cantica
senlenlia el mos Origeitianusdocent, lemcraria fuisse s Cuniicoruin, a Rufino translatus in latinum. Quare
Erasmi judicia; quod commemoropropler prurtentess Johaimes Manianeus lilirum ab se minus recte
istorum hominum aures, gui protinus deslruendum t incerto inlerpreli adscriptum, conjecit in lom. V.
arbitrantur quod ab aliquo corrosumet morsum intet- Operum Sancii Hierouymipag. 605. Haecquum ita se
tcxerunt. llacc Genebrardus. Quare inani studio Mag- haheaut, de nibilo est, quotl in quibusquamcodicibus,
deburgenses, Robertus Cocus, et GuillelmusPerkin- Hieronymo el Ambrosio haeclucuhratio tribuilur, ut
MIISeasdem llouuliasexgenuinorum opcrumOrigeniss probc moiiet Huctius.
albu expungere, non verentur. Illarum interpretatio- VI. Hucusque sermonem fecimus de scriptis Ori-
iiein Rufinus,tVpronianofilio carissimogralilicatuiusi genianis iu Vetus Testainenlum , quae Rufinus ex
se suscepisse testatur in prologo, quem, quia brcvis; Oriente in llaliani redux luli: el precibus amicorum,
cst, buc Iransferatn ex tomo II. Ongenis Operumi Latio donavit. Nunc de Origeniaius lucubratioiubus
pag. 4">i),edilionis Grynxi : Quoniam tricesimisexti,, disserendum superest, in novo Testamer.to expla-
 m VITA. HB. II. CAP. VII. 186
nandoversantibus, quas Rufinuspariterlatinas fecit,.A suscipiet. Satisfaciam sane in ed*amicis tneit. Dabo
qtianquam in vulgalis editionibus sub alienis nomi- titulo nomen meum, aucloris nihilominus vocabulo
nibus circnmferuntur. Ex his primum locum obtinent permanenle, nam Rufini Clemens inscribetur. Mox
tomi XV. CommenlarioruminepislolamSancti Paulli subjungit, se ad cetera Origenis opera transferenda
ad Romanos.quod opus in libros X. divisum, Rufinus aggressurum : Quodsi nte Dominusimplerepermiserit,
Heraclii impulsu latinoe linguie donandum suscepit redibimusad illos, el ad tua desideria, ut in Numero-
quo tempore iu vertendas Homilias iucumbebat , rum,dicamus. ei in Deuteronomiilibrot, Deo permittenie, ali-
(juarum seriem amico obsecuturus, abrumpere de- quarfe Hwc.enimsolum vobis de Pentateuche
buil. Sic eniin ait in Prologo : Volenlem me parvo vel reliquis AposloliPautli epistnlis,quw possumus,
tubvectumnavigiooram tranquilli littoris slringere, el Dominoproteyentedebemus.In margine hujus per-
minulos de Grmcorumstagnis pisciculos legere, in orationis pag. 634. editionis Grynmi hnc nionitum
allum, frater Heracli, laxarevela competlis,retictogue exstat : Vet hinc colligi potest quos Origenis libros
in tibrosX. opere,quod in transferendisHomiliissenis Rufinus liilina civitatedonaverit. Recte quidem; om-
Adamantiihabebam, suades, ut nostra vocequindecim nia enim ab se versa el vertenda , singnlatim enu-
ejtts volumina, quibus epistotam Pautlidumad Romanos meral. Rufinum vero Clementis opus reapse in Lati-
disteruit, explicemus: in quibus itle sectalur nuiii vertisse alibi audiemus. Iierum sic scribit
Apostolisensum, in lam profundumpelagus effertur, Erasmus : Hic locus erateradendus, sivoluissentnobis
ut metusingenssil itluc eum sequi, ne magnitudine persuadere,hujus operisinterpretemesseHieronymum;
sensuum,vclulimmanitateopprimar undarum. Deinde conslat enim lum ex Gennadio,lum ex ipsius Rufini
nec illud adspicis, quod tcnuis mihi cst spirilus ad ™prmfalione,quodRufiuusverteritClementisRecognilio
implendamejus tam magnificamdicendilubam. Super «um libros, non Hieronymus,el ad hunc Gaudentium
omnesautemdifftcullatesesi, quod interpolatisunt ipsi aliasquoguescribitRufinus.Nihit igitur agunt Librarii,
libri; desunl enim fere apud omnium bibliolhecas toties incitkantes nomenHieronymi,immohmc incul-
(incertum sane quo casu) aliquanla ex ipso corpore candi sedutilas augettuspicionemfuci. Inde ex Rufi-
volumina: el hmcadimplerein lalino Opere, et inte- niana pcroratione laciniam ab Librariis depravatam
gram coiisequeniiam dare, nonesl mei ingenii; sed, ut profert in qua Rufinusloquitur, sed sub Hieronymi
tu credis, qui hmc exigis, muneris (ortasse divini. nomine, per falsarios afficto. Hoc non animadverso
Addisautem, nequidlaboribusmeis desit, ut omnehoc Jo. CarolusBoviusin pratfationead ClemenlisConsft-
quindecimvoluminumcorpus, quod Grmcussermo ad tutiones Apostolicaslatine editas Veneliisapud Jor-
quadraginta fere, aut eo amplius millia versuum pro- danum Ziletum. A. D. 1563. in-4° et Franciscui
iliixil, abbreviem,el ad media, si fieri potest, spacia Turrianus in prolegomenisGraecisad easdcm Consti-
coarctem. Dura sane imperia, el lanquamab eo, qui tutioncs, Grmceeditas, apud eundem typographum
pondus operis hujus scire nolil, imposita. Aggrediar eodem anno et forma , pag. 7. ipsuin Hieronymum,
lamen, si forte oralionibustuis, qum mihi lunquam non alium,loqui reapse crediderunt, et propterea
homini, impossibiliavidentur, adspirante Domino, castigantur a Jacobo Usserio in Dissertatione do
possibiliafiant. Sed ipsumjam, si videtur, Origenem, Ignatii epistoliscap. VII. Verba Pseudo-IIieronymi,
qualiter prmfationemsusceptioperisdirigat, audiamus. sive Rufini haecsunt pag. 634. Aiuntenim mihiin Itis
Hactenus*/iu/tnus, cujus in lioc labore sinceritatem qum scribis, quoniamplurima tui operis liubenlur, da
ne poiiam lidein laudat Tillemontius tom. III. pag. tilultim noministui, el srribe : Hieronymi(lege Rufi-
558. Vir pius disertiin fatetur, se in transferendis |Q ni) verbi gralia, in epistotamad Romanos,Explana-
hisce homi.iis lilertate usum addendi, et lacunas de lionum libri. El post nonniilla : Satisfaciamsanein
suo supplendi. Theophilut Salodianus ordinis Fra- eo amicis meis. Reliqua jam adduxi. Sed esl et »7-
trum Observantium, ui vocant, de quoin scriptoribus lud, inquit Erasmus, nonnihil argumenli, quod in
Minorumsilet Lucas VVaddingus,Origenianuinopus gratiam Ursacii, cujus jttssu suscepil hunc laborem,
in Fcsulani monasterii bibliotbecaHieronymiinter- vertit Regulam Basilii, el in gratiam Gaudentii, cu-
pretis nomine, cum hlaltis et tiueis pugnans, ab se jtts hic meminit, vertit Clementem.Quod Erasmut ait
reperluni , foras emisil Vcnefttsapiirf Simonemde de Urtacio, est meinoriaelapsus in viro non sem-
LuereA. D. 1506. in folio, nuncupavitqueAlexandro per accuratissimo. Heruclioenim, non Ursacio opus
Portensi Viceiino, equeslris ordinis viro, quasi ob illud Rii/inus inscrihit, qui neque Ursacio, sed
inventum tbesaurum prae gaudio exsiliens. IstuJ Urtejo Regulaui Sancti Basilii niincupavit. Ur-
postea opus ihtdem recudit Bernardinus Benalius sacius vero , sive Ursatius, fuit liufini nolarius,
A. D. 1512. iu folio, sua;queOrigenianorumoperum ipso teste in Prologo llomiliarum in Numeros ,
colleclioni tomo II. pag. 455. edilionis Grynmi, quem, uli jam dixi, Donali nomiiie praenoiavit.Hera-
inseruit Erasmus, Hieronymi quidem nontiiie iu ctiumtam prologus,quam peroralio, in universis edi-
fronte relicto, cui tamen in censura tnm. I. praefixa, tionibus exliibeni, ne excepta quidem Erasmica. Ad-
opus abjndicai. flti/iitumqueimerpretem carpit. Sed stipulantur codices manu exarati, Vaticanus Urbinas
ipsuniniet Erasiuuni audire prajstal : llic, inqiiit, 62. fol. 1,6.et in Catalogo Mss. Angliaetom. I. pag.
Librarii magnificeperfricuerefronlemet in prmfatione 68. cudex 1247. GuillelmiLaudi, ubi recensetur epi-
et in peroratione, pro Rufino Hieronymumstipponen- siola liufini ad Heraclium, quam a prologo, de quo
tes, hoc est vitrum pro gemmalectoriobnudereconan- I" loquimui»,diversam non credimus. Ui in pauca rem
fes, ef haclenussane fefelleruntincautos; niim prwfa- coutraham, Erasmi aiiiinadversiobac in parte veris-
tio poteial utcunquevideriHieronymi: sed in pcrora- sima esl, neminein unquam ohjecisse Ilieronymo,
tione quasi sorices ttto se produnl judicio. Inde ex quod ea, quaeverterat, truncarit, tnverlerit, immuta-
eadem peroraiione subjungit quaeliiifinum auctorein rii.etex alieno operc suuin lecerit: quod lamen Ru-
patefaciuni, quanquam Hieronymum pro Rufinoas- finus iu loco superius adducto, et per Lihrariorum
sutumgerunt. Hoeprodit codex Thuanus,cujus verba fraudem Ilieronyiui perperam credito, sibi objectum
recilat Coteleriusin Judicio de libris Recognitionuiii fuisse prodit. Sed Erasmus boc etiam animadverteie
Clementinaruminter opera Sanclorum Patruni, qui debtiit, Itufino haud imulicae profecto laudi potius,
lemporibusApostolicisfloruerunt pag. 484. editionis quaui malae lidei, Irihuendum videri.quod eum ne-
H. anni 1698. Ea verba huc libeiuius adferatn, quod quaquam puduerit, palam fateri, sed id praestitisse
non uno iu loco vulgatam edilionem emendeut : (juotiescuinque id praestilit; neque enim Romanos
jPosi hocsane vocalnos opus, quod olim quidemin- leciores vir probus fallere voluit,quasi nimirum fidam
junctum est, sed uunc a Reato Gaiidentio episcopo et simplicem Graecoiumiulerpreiaiionem latinam iis
vehemufius peruryeur ,• Clemenlis scilicet liomuni veuclii.net,sed, ul veracem et religiosum bominein
episcopi,Apottolorumcomitisac successoris, de Re- deciiu, eusdini candide mouuit, se ex GrancisLucu-
cogniliouelibri, ul in lalinum vertantur : in quo opere braiionibus, quaealias per omnium manus lunc voli-
benenovi, quod laborem labor, multipiicala torte tabant, quasdam veluli decerpliones et compendia
187 RUFINI PRKSBVTERI 188
rogatu amicornm extraxisse. Neque profecto aliud j^ ^ dem audicbat Origenis nomen) et in Hieronymum,a
quam decerptioneset compendia fuisse oporluit tot quo smpe Origenismicaussa exaijitatus fuerat, refun-
opera ex Graccorumscripiis raptirn deducta, quae in dendam, nomensuum non apposuit, modestiafactum
Italiam rednx, decem aiinorum spacio cum Laiinis simutans,quod malit artibusactum eral. In his diluen-
populis communicavit practer alia, quae illo eodem dis horas diutius non leram, qiinm ha»c improvide
tempore de proprio conscripsit. Quare hoc ipsum, scripia reciiasse, eadem refutasse sit, juaecipue
quod Rufino a recentioribus criticis vilio verlitur, quando eiiam anliqui codices Mss.supra laudali,non
landi vertcndmn est. Non debuit ergo Erasmus ita Hieronymi, sed Rufini interpretis nomen referunt :
escandescere, uhi Itufinus in peroratione Cominenta- et Cassiodoridiserta auctoritas cap. VIII. de Institu-
riorum in epistolam Paulli ad liomanos ingenue late- tione divinarum literarum his verbis nobis adslipula-
(ur, te Homilias Origenis m Genesim, Exodum, el tur : Epistolam ad Romanos Origenes viginti librit
ma.rimein Leviticumsic immulasse,ut qumitle mdifi- Grmco termone declaravil : quot tamen supradictut
candi studio populariter dixit, ipsc cxplanandi specie RliFlNUS,iit decemlibros redigens,adliuc copiosetrans-
transtulerit: quaeErasnius ohelo ita percellit: Argute tutit in tatinum. Quid clarius adversus lliietiuui dici
rcro disimxil mdificaiwnemab expltniatione,quasi non poterat? Nibil omnino.
exnlnnatiospeclctivdificalionemauditorum.Verba Ru- VII. Hactenus dicta ostendunt, Rufinuminiquepro-
fini haecsunt in peroralinne pag. 654. Haclenusnobis scindi a recentioribus criticis, quando ei, de eccle-
in cpistolamad Romanos,proul potuimus,diclantibus, siasticis literis apud Latinos praeclare merito pro
phirimo el labore cl tcmpore desudalum sit; fateor contiinieliis gratiae referendaeessent, proptereaquod
uamque, Heracli, fraler amamissime, quod dum luit ejus potissimuni cura et studio post deperditas Orige-
desideriissaiisfacerecupio, oblHussum pene mandali, ••> l nianas plerasque lucubrationes, Graecescriptas, illae
qno prwcip ur : onus supra vires tttas ne levaveris: saltcm , quas ipse latinitale donavit, quasi pauculae
quanvisnobis nec in ceteris, quw, ie insitlente, immo ex magno naufragio superstiles tabube ad nos perve-
potius pensumdittrni eperis exigente,in latinum verti- nerint. Exstanl insuper tom. 11. Operum Origenis
mus, defueril plnrimtis labor, dum tupplere cupimus pag. 425. HomiliaeX. quas auctor editionis Erasmus,
ca, quwab Origcnein aiiditorioecclesimextemporenon se ex variis locis in unuin collegisse testatur. In cen-
tam explanntiorits,quam mdificalionisintenlioneper- sura, quasdam esse ait, non Origenis, sed Itominitta-
orata sunt, sicul in Homiliis, sive in Oratiuncutisin tini, reliquas a Rufino impudentercontaminatas.Sed
Genesim,ei in Exodum fecimut, et prmcipuein librum quaenamsint, neutiquam prodit. E\ bis I. III. IV. V.
Leviticiab illo quidcin pcrorandi slilo dictata, a nobis VI. VIII. et IX. sunl in Matthmum; II. in Johannem;
vero explanantUspecic translata sttnl : qttemlaborem X. est de Maria Magdalena; VIII. est de Epiphania
adimplendiquw deeraiit, idcirco susccpimus,ne pulsa- Domini.Ne; quid praeteream, Jobannes Dallaeus,et
tm qumstioneset relictw, quod in Homiliaticodicendi David Bloudellus, RufinumOrigenis quoque Homilia-
genere nb illo swpefieri sotet, tatino tectori faslidium rum in Lucum interpretem faciunt; sed nterque re-
gencrarent.Nnm illa, quwin Jesu Nave, et in Jndicum fellitur a Pearsonio in Vindiciis Ignatianis Parte I.
tibrnm,et in XXX VI. XXX VII. et XXX VIII. Psal- cap. IX. pag. HS. lllas enim vertit Hieronymus,
mum scripsimus,simplicilerexpressimus,ul invenimits, quanquam in cod. 65. Vaticano Urbinale, Rufino tri-
ct nojt mullocum labore translulimus.Quamvisergo et biiunlur. Iluic rci fusius immorari non opus est,quan-
iit ceteris,qum supra diximus, laboralum nobis sil in doqnidem Ilieronymus irauslalionem pro sua agno-
siipptendisiis quw omiserat; in hoc tamen opere epi- Q ( scil, Rufinus, ut Hieronymianam, carpii; quod Pear-
stolwad Romanospro liis caussis, quas in prwfalione sonio accurale observatum.
comprehendinius,immensusnobiset inmslimabilisinctt- CAPUT VIII.
buit labor. Srd deteclabilindulsisic laboribus,simodo,
iion itt in aliis experti sumus,malevolmmentei vigiliis I. Rufinus Basitii Magni Uomitias oclo, et Gregorii
nostris conlumeliasreddant, si non sludia oblrectalioni- Nazianzeni decem opuscuta ab se latine reddila,
bus, et labores remunerantur insidiis. Novumquippe Aproniano inscribil. II. Nonnulla de his Gregorianis
lucubratiouibitsproferuntttr. III. Ilufinus Sixti etiam
nptid cos culpmgenus subimus.Aiunt enimmihi. Reli-
qua superius recilavi. Ilncusquc Ruftnus, qui profe- Pylluigoiici senientiasin lalinumsermoiicmtransla-
cio ob Imjusmodi verborum sententiam ab immiii las ad Apronianummitlii, Ayammsorori donandas.
Erasmn vapularc non debuit. Miror amplius, non so- IV. Sixti mlas, reliyio, ct pretiumapud antiqnos. V.
lum Erasmum,sed.illi etiam adslipulaniem Huelium, Rufinus ob Sixli Iranslationemmale habilus, non ta-
virum ceteroquin summe laudandum, lib. III. cap. II. men superstes. VI. Cur Sixlinns liber a Gelasio I.
Sect. III. t;. 15. pag. 2-':5.in Rufinum irasci, quod il- rejeclus inler apocrypha. De eo variorum sententim
luil idem opus alihi decuriaverit, alibi eliam supple- expositm.VII. ,Si.T(irficfrta Grmcispassim adducta.
veril. Et tamen Rufinns in prologo ad Heraelium di- Etiam a Lalinis. VIII. tEjuscodices,ali/ue ediliones.
serlim aflirmat, eos libros in codicibus Bibliotbeca- I. Hufinus, qui in Urbe degens, Origenis llomilias
rnm, quos ipse consuluil, fttisse interpolaios, muti- in Psaimos, Aproniani rogaiu, latinas lccerat, post-
lalosque : qtiaeesl caus-a, cur eosdem ipse contraxc- modum Aquilejmconstituius, in aliorum eliam inler-
rit, atque suppleverit. IIuc insuper accessit votum prelationibns laboravit, ul ab eodem amicissiinoviro
Ueraelii postnlanits, ut quindecim volumina coar- D giatiam iniret. In his primo loco memorantnr Hnmi-
ctans, in mcdiam partoni rcdigerct. Et tamen Era- liae VIII. Sancti Basilii Caesareensis Episcopi, quas
smiis, hoc ipsum nddidiise, impudenihsimumvocat. idem Rulinus libro XI. Hist. sitaeEcclesiaslica:cap.
Nescio quo pacio fieri putncrit, ul .InhannesMartia- IX leslaiur, se in lalinum vertisse : Ex quibus(Gre-
naeushunc Rufuii prologumad Hcraclium llieronymii gorii et Basilii inonumentis) nos DEIUS [ermesinguto-
CS5Ccrcdiderit, cujus cpi-tolis ab se novo ordine di- rum oraintncutastrunsftidimusin talinum.Basilii prm-
gesiis illuni inscruit tom. IV. niim. CVll. pag. 808. terea Inslilula monachorum.Ait rfeitas FKRME, quia
Tillcmontiu-. tom. XII. pag. 308. htinc lleractiumi denas quideai Nazianzeni,sed Basiliioctolantum ora-
minime diversum ab UcractioDinconoputavit, qnemi tiones in latinum transfuderat. Labbeus in lomo H.
memorat SauClus Ilieronymus in cpisi. C. alias; de Scriptoribus Ecclesiasticis pag. 310. el ex eo Ca-
XXXIII. ad Castrurium. Vcrbis ipsis Ritfini, quaesu- veus, geiieiaiim dumiaxat loqutili, nonmilla a liufino
perlus jam dcdi, caixloris, pietatis, et modesliaeple- versa in amiquis Operum Basiliiet Nazianzenilatinis
liissimis, salis superquc Erasmi censnra refellitur, utt editionibusreperiri iradiderunt, Basilii tamen, praeter
nihil interim dicam de Ilueiio, qui Erasmi censunc; Regulam monachorum,ego nibil vulgattim ex Hufini
de suo addit, non quidem recentiores librarios, sed1 versione reperire potui. Sed Bibliotbeca Vaticana
Rufinum ipsum suam hauc interpretatioiiem Orige- niembraneum codicem (Jrbinatem 67. mihi snbmini-
nianam Hieronymosupposuissc, dum astu, ct invidia,, stravit, ubi fol. 201. Homilia;VIII. Basilianaea Ru-
ui ipsj ait, ad declinandam facti invidiam (tnate qui- fino couvers-s cum Prologo ad Apronianuioleguniur.
 489 VITA. LIB. n. CAP. VIII. 190
Haecpostea Julianus Garnerius ex codicibus regio et A 1 latinn superslitem, Nazianzeno abjndicat; qua in re
Colbertino vnlgavit Parisiis A. D. 1722. cum Operi- suffragatorem adsciscit Fridericum Moreflumtomo I.
tomo II. pag. 713. Rufinus ad Operum Nazianzeniediiionis Parisiensis A. D. 1C09.
" bus Sancli Basilii
Apronianum in prologo haecscribit : Aliqua in tuti- in notis ad Orationem XLIX. pag. 726. ubi Morello
num verti OLIMpoposceras,Aproniune fili carissime: neutra oratio, de Ftrfe et Nicwna Fide Gregorii fce-
quod et ex parte aliqua [eci in prmsenti dum in urbe tns videlur; at neque ullius auctoris Grwci,sed Lalini,
essem; sed et nunc aliquantum addidi OCTO,ergo beati tametsi antiqui, proplereaqnod scripiuranim versio-
Basilii brevesistos Itomeliticostranstuli libetlos. Procul nem Italam ex Graeca LXX. interpretum expressam
ab Urbe hacc srripsit Rufnuis, nempe in patria. Ocfo citet. Andreas Riveius censuram Morello suffuratus
ergo, non decemBasilii homilias, transtulit. Saeculis pro sua venditavit cap. XXI. lihri III. Crilici SacrL
Rulino posterioribus dum apud Latinos haec Basiiii Haecferme sunt, qnae Chiffletio, licet codicum Mss.
scripta latidantur, ea ex Rufini versione laudaii, mi- aucloritate veterumque lestimoniis destituto, facile
nime dubito. Ita Origenem, Etisebium, Nicaenosca- persuaserunt, neutrum opus.rfe.Fide et iVtcamaFide
nones, Nazianzenum,Xysttnn, pariterque BasiliiRe- ad Gregorium pertinere. Immo hinc factum putavit,
gulas, ex Rufini translationibus passim laudari, ma- ut in codice Divionensi, qui Gregorii libros a Rufine
nifestum est. In nova editione Operum Sancti Augu- versos complectitur, prologus ad Apronianum uni
stini post initium lomi IV. exstat Sancti Basilii prae- Apologeticopraefigeretur: quem protogumChifflelius
fatio ad Commentarium in Psalmos, olim Sancio Au- ex eodem codice edidit. Haec tamcn ratio viri docti
gustino aliributa.quam novaeedilionis auctores inter- baud magni fit. Universis enim Grcgorianis opuscu-
preti Rufino transcribunt, quod fieri video eliam ini ,r> '
B
Its ab Rufino translalis, siraulque compactis, unictim,
codice.BiblioihecaeThuanaeiom.II. pag. 456. Haecestt non plures prologos praefigi decuit. Hoc recte anim-
praefatioHomiliaeI. Sancti Basilii, aiRufitiolatinetrans- advertit Theopbilus Raynaudus de Maliset bonis li-
lala: eam piaememoriaeCardinalisThomasiiis praepo- bris Partit. I. Erolem. X. tomo XI. Operum pag. 269.
suit utriqne Psalterio edilionis I. el II. pag. 11. et 45. col. 2. ubi tamen hunc librum de Fide Gregorio
Post Basilium proxime accedit Gregorius Nazian- Nysseno, quasi ex Cassiodoro, falso adjudicat. Ad
tenus. Hujus opuscula ab se latinitate donata, Ruft- hacc in eodem Rufini prologo, qui Apologetico,0|ius-
nus Aproniano suo pariter nuncupavit, qui eorum in- culorum primo, praeponiiur, non unus Apologcticus,
lerpretaiionem ab amico, Aquilejamabeunte, flagita- sed generatim Grcgorii scripta memorantur : Pelebas,
verat, ipso Rufino lesle in epistola, quaeApologeti- Gregorium Nazianzenum tibi in latinum verti, inquit
cum praeit, ubi sic Aproniamtmalloquiiur : Profici- iu principio Rufinus. In finc vero : Hunc ergo (Gre-
tcenti mihi ex Urbe magnopereinjungebas, fili cwissi- gorium) absqueullo prorstts lcge scrupulo. Qu: Grego-
me, ut tibi, absens quoque,aliqiiid operis impenderem, , rium nobis dare se jiroliletur, non unum ejus Apolo-
nec tios a consuelis studiis necessilasmew profectioms s geticum, sed el alia opera suh uno et eodem prologo
inltiberet. Petebas GregoriumNazianzenumlibi in ta- nobis dare drccndus est. Quare lieet Gennadius in
linum verti. Ita Rufinus, qui in HfStoriadenas Gregn- Caialogo cap. XVII. generalim lantum affirmet, Ru-
rii oratiunculas,ut jam dixi, sein latinum sermonemI finuin Gregorii Nazianzeni ctoquenlissimihominisscri-
transfudisse memoravit. Has Johannes Adelphus Mu- pta latinis dedisse; facile tamen est delinirc, quaenam
lingus edidit ArgentinaeA. D. 1508. hoc titulo prae- opera dederil; scilicet ea omnia, quae in editione
notatas : Hi sunt in hoc codicelibelli x. divi Gregorii' p Argentinensi citlem prologo subjiciuniur. Ilaec enim
Nazianzeni. Lvdenario nuniero, quem ipsemet, Rufinus in Ilisloria
1. Apologelicusliber i. expressit, egregic respondcnt. Disertum lcslimonium
2. De Epiphaniis, sive natali Domini. Rufini prae omnibus cndicibus Mss. nedtitn Nicolai
3. De luminibus,quod est secundisepiphaniis. Fabriet Divionensis, habendum est, in quibus, teste
4. De Fide liber I. Chiflleiit),quarlus et qnintus abest Gregorii lihellus
5. De NicmnaFide, de PentecosteetSpirituSancto.. de Fide, ac de Fide Nicwna, ita ut octo ibi, non deni
6. De semetipsoex agro reverso. sint libelli, Rufini interpretis nomen praiferenles. Hi
7. De dictis Hieremkc, prwsenle lmperalore. vero in editione Morelliana sunt octo Oraiiones co,
8. De reconcilialioneel unitate monachorum. qni subsequitur, ordine I. XXXVIII. XXXIX. XLIV.
9. De grandinis vastatione. XVII. XII. XV. XXVIII. Libelltim de Fide Nicwna
10. De Arianis, quod nonliceal semper et publicedee Jacobus Usserius in Diairiba de Romanae Ecclesiae
Deocontendere. symbolo pag. 50. ait, ah aliquibus Athanasio tribui,
Hi libelli, seu potius orationes, in tom. I. Operuml et quamvis in Nazianzeni Operum colleclionibus Mss.
Nazianzeni editionis Parisiensis G. L. anni 1630,, Iiufino interpreie, recenseatur, unam lamen a Palri-
apud Carolum Morellum, snnt I. XII. XV. XVII. cio Junio sibi oslensam, in qua illud opusculum dee-
XXVlil. XXXIII. XXXVIII. XXXIX. XLIV. et L. rat, quod Usserius propterea factuin putat, quod ne-
pag. 1. 190. 221. 265. 472. 529. 613. 024. 705. 727. quc a Gregorio scriptum, neque a Rufino Latine ver-
756. non tamen Rulino, sed Jacobo Billio interpretc. tuiii luisset. In Bibliotheca Passionea exslant Opera
Ex his falli constat Julianum Garnerium in praefa- Sancti Gicgorii Nazianzeni, Latine tanium, Rasilew
lione tomi II. Opertim Sancti Basilii pag. 87. ubi ait:: D eiiia apud Jo. Hervagium A. D. 15oS. in folio cum
Hodie neque in impressis ncquein veleribuslibris pluss nolulis Mss. Laiini Lalinii, qui pag. 392. ad oram
seplemaut octo exslare Nazianzeni Oraiinnes, a Riir- tracialus rfe Fide, Rufinoiitterprete, ita scripsit: hwe
lino conversas. In line editionis Argeniinensis hsec z qitw ante epistolas, adjecta ex Rufino sunl, in Grmcit
proslant. Explicit tiber Beaii Gregorii Nazianzeni,f codicibusnon tegimusItodie, idcst in excusis ante an-
transialus a quodain Rufino, impressusArgenlinwperr jiittn 1550. Notula videtur aniplecti eliam tractalum
Johannem Knoblouch anno Domini MDVIII. in 4*. rfe Fide Nicmna, Rufino interprete, exslaniein pag.
Editionis auctor Adelphus librum dicat Georgio Bo- 403. queiii Nazianzeni epistolse subsequunlur. Sed
hem, Moguntinae,et Johanni Flamingo, Rojipardien- magni non referl, hosce libellos Graecc scriptos non
sis ecclesiarum presbyteris, quibus palam facit, sej reperiii, ut eos Gregorio abjudicemus; niulla cnim
Johanni Francisco Pico, MirandulaeComili, necessi- a Riifino, aliisque Latine expressa reperiuntur, quo-
tudinc junctum, seque scripla linfini in luccm ferre, rum lamen codices Gra>cinusquam supersunt. Ejus-
ne tandem pereant, Labbeus, ui vidiinns, nihil de» dem ponderis est quod opponitur, in quibusdam co-
hac liiifini edilione specialim promit, setl nec de3 dicihus plurcs, in aliis pauciores liafmianos Gregorii
altera quam cum aliis Nazianzeni operihus ex inter- libellos exstare; sufficitenim in aliquibus omie6 ex-
jiretatione Pelri Mosellani,et Rilibatdi Pirckeimeri, , slare, denos nihiirum, totideiiique essiitisse in codice,
dedit Lipsiae A. D. 1522. ut t,°. Ilic nos moraturr quo Adelpltussuam ediiionem expressil. Rufinus loca
Petrus Francitcus Chiffletius,qui in Vindiciis Vigilii i Sacrae Scriplurae cx LXX. Inierpretum editione, tunc
Tapsensls pag. 57. quartum lihelium de Fide, tantumi omnium manibus trita, non cx vulgata Hierouymi,
191 RUFINI PRESBYTERI 192
qtiam reprehenderat, in translalionibus suis usus est. A prodit auctor libri de Vitis philosophorum cap. CX.
Sic enim Graeci LXXviraliBibliorum versione ute- uhi Ayamamvocal. Quare in prologo Rufini interpre-
banlur; eoruniilenietiam Latinos interpreies LXX- tis pro reliyiosa filia mea, legi debet!: Religiosafilia
virali veisione uli ilocuil. Iloc ergo, quod Morellius Ayama. Sed prologum ipsum ex editioue B. Rhenani
contra Kufinianam versionem adduxit, pro eadem subjiciamus.
facit.
II. Hae Kufini versiones apud Occidenlales tanti KufinusApronianosuo S. P. D.
fueruni, ut ex illis lesiimnnia passim adducereniur. Scio quia sicut grex ad vocemproprii pastoris liben-
In horariis Fccles;ae precihus die festo in bonorem ter accurril, ita et reliqiosus auditor vernaculidoclorit
SanctissimaeTrinitatis LectionesII. lertii Nocturniex admonitionibusyaudet. Quia ergo, carissimefili Apro-
libello de Fide hoc lilulo recitantur. Homilia Sancti niane, religiosa filia mea (lege Ayama) soror jam ttt
GregoriiNazianzmi in truclalude Fide. Hic idem tra- Chrislo tua, poposceratme, nl ei aliquid, quod legeret,
Claius, qiiem sub Greqoiii Qrientalis nomine laudal tale componerem,ubi negueluboraret in intetligendo;
Augustinus Ep. CXI.VIII.alias CXI. cap. 11.§. 10. in aperlo et satis plano sermoneSixtumin Lalinumverli:
universis Operum Sancti Ambrosii editionibus, atque quem Sixtum ipsum esse tradunt, qitiapud vnsidemin
etiam in codicibus Mss. nonnullis, sub ejus nomine Urbe IiomanaSixtus vocalur,episcopiet martyris glo-
latuit. Iiac epigraphe insignis : De Fide orthodoxa ria decoratus. Hunc ergo quum leyerit, inveniet lam
contra Arianos, alias de Filii divinitateel consubstan- brevem,ul videat singulis versibus ingentes explicari
tialitale. Hocmovitnova?editionis auctores, ut in Ap- sensus; lam vehementem,ut versussentenliaad tolius
pendice tomi 11.pag. 343. opusculum Rufino',inter- ]} j possitperfeclionemvitmsufficere; lam manifestum, ul
preti adscribendum non diffiterentur, avulsumqueex nec assistensquidemlegenlipitellm,exsperlemte intel-
illa fragmenlum, quod irrepsit in opera Sancli Hila- lectusesse causselur; omneaulem opusita breve,ul rfe
rii, adsutum libro de Patris et Filii divinitate pag. manu ejus nunquam postil recedere, totushic liberibi
1174. editionis novae, inlerque sermones Sancto Au- pristinialicujuspretiosioblinealAnulilocum.Et revera
gustino adscriplos, illi, qui nunc est CXIIL in Ap- mquumvidelur, ut cui pro verboDei terrenaornamenia
pendice Operum editionis novae lomo V. parte II. sorducrant, nunc a nnbis ad vicem verbi et sapientim
pag. 20'!. At Godefridus Hermannus in elucidatiom- monilibusadornetur.Hunc ergo inlerim habe in mani-
btis ad Vilam Sancti Ambrosii pag. 30. et Quesnellus bns pro Anulo. Liber paullo posl vero in thesaurum
in Distert. XIV. §. 7. ad Leonem Magnum, Gregorio proficiens,lotus servelurin corde, sermonesdisciplinm
Baeticoopu».ciilumrfe Fide adserihunt. Contra Caspar el honorumactuum communionisde intimo suggeslurus
Barthius in Adversariis bb. XLII. cap. VIII. alitim arcano. Addidi et electa qumdamretigiosiparentis ad
Baetici libruin facit, pridem edittim, el a Faustino filium,sed brevetotum, ut merilo omne opusculum,vet
quoiviaminierpolattim. Sed de hoc jam satis. Nunc EnchiridionGrwce,velLaline Anulusappellelur.Vale.
ad reliqua progrediar.Leo Magnusin Epist. CXXXIV, Thomas Gale bunc Sixti Anulum, sive Enchiridion
alias XCVIL ad Leonem Augiistumcap. IX. ex vcr- (opus enim utroque modo invcriplum habetur) inse-
sione Kufini libellum II. Gregorii Nazianzeni landa- ruit opusctili-;myihologicis,physicis,atque ethicis ab
vit, nempe Homiliam sive oratiouem XXXVIII.rfe se Cantabrigimeditis apud Jo. Hayes A. D. 1071. in
Epiphania, alias de Nalivitale: cuj'us laciniam ex en- oetavo, et posltnodum elegantius Amstelodamiapnd
dein inlerprete adfert YigiliusTapsensis lib. V. conlra f Henricum WesteniumA. D. 1688. in ociavo. In his
Euiyclietemcap. XXIII. pag. 79. Ilinc facile adducor, C * tamen, aliisque edilionibus, hoc per indiligentiain
ut credam, Gelasium Poniilicem A. D.49i. in Conci- in stuiliosoruni commndiimpeccatnm est, quod sen-
lio Romano opuscula Gregoriana ex versione Kii/ini tentiaentuueris ad oram positis distinclae non siinl :
indicasse, diiln ea in Decreto de Lihris Sanctorum quas MargarintisBigneusad editionem Ludovici11il-
Patrnm recipientlis designavit his verbis : Item opus- lessemii recte distinxeral tomo III. HibliothecaePa-
citla Reati GregoriiNazianzeni Episcopi.Nazianzeuus trum editionis I. Parisiensis anni 1575. Rufini prolo-
pluriina scripsit. Gelasii tamen actate apud Laiinos gus, aputl Galeumet alibi passim, desideratus: quod
opuscula X. a Qufino conversa circumferebanlur. el aliis non paucis ejusdem Rufini prnlogis pariter
Quare Gelasiusopusculorumappellatione haecuna in- contigit, ob ejus nomen, ab Hieronymo in invidiam
dicavit, paullo ante a Leone ejus deeessore laudata. adductum, avulsis, lotus exsial in prima Anuliedi-
Rufirii ver.>magna laus est.ejus latinam versionem lione, qiiam SymphorianusChamperiusadjunxit libro
a Suinmo Pontilice in Concilio Romano probatam suo de Quadruplici vila, Lugduni apud Jannot rfe
fuisse. De KufiniGregorianis voluminibusMss.aliqua, CampisA. D. 1507. iu 4°. Idcm Champerius Sixtum
eliam proferamus. Vaticani codices 42\9. et 5259. dicans Philiberio Naturello,mirari se ait.librum exi-
exluhent opusculumseu Librum II. GregorianumRu- mium a nemineGallorum ante, quod sciret, impres-
fino inlerprete. Is est de Natali Domini. Urbinas 72. sum. llanc editionem ignorasse videtur Beatus Bhe-
Apologelicum una cum piologo ceterisque opusculis; nanus, qui una ciini aliis anliqtiis auclorihus idem
comprehendit, non lanien de Nicwna Fide dequei opus bac inscriptione vulgavit. JEnemPlalonici Chri-
Arianis. Palatinus 5(>'i>. Apologelicum quoque cum stiani de immorlulitaieanimm, deque corporum resur-
prologo. Hic lihellus etiam servatur in Bibliothecai wx j reciione Diuloyusaureus, qui Theophrastusinscribitur,
SanctaeCrucis in Agro Sessoriano post regulam pa- AmbrosioCamatdulensiinterprete.
storalem Sancti Gregorii cod. 109. Exsiat pariler in AlhenayorasAtheniensisde resurreclione,Marsilio
llihlioiheca Bodlejana inler Mss.Jo. Seldeni num. Ficino interprele.
3425. In codice Norvicensi0553. cetera opuscula sub> Xysti Pythagorici senlentiw,Rufinoinlerprete. Ra-
prologoad Apronianumhabentur. Haecdidici ex Ca- sitemapud JohannemFrobenium1516.tn 4°. Rhena-
talogo Mss. ejusdem Bibliolhecae.Philippus Labbeus; nus in epistola ad Paulluui Volzium,inque altera,
in Bibliotheca niinori, supplemento VIII. pag. 274. qua praelalur in Xystum, ait, hujus senteutias ad an-
ait, in codice regio 513. haberi aliquot Gregorii ora- tiquum exemplar, quod apud DivamFidem Seletladii
tiones ex versione Kufini. RiifinianaNazianzeniOpe>a \ habetur, ab se recognilas. Ceternm ulraque editio,
Mss.in folio nuper exstab.tiit in BibliothecaBaluzia- Champeriiet Rhmani inter se conferri merentur, ali-
na, ex ejus Catalogo tomo III. pag. 21. Postmodum l cubi enim discrepant, ct praesertim in prologo: quem
transierunt in regiam. sibi minime visum ait Tillemontius lom. XII. cay.
III. Praeter libros hactenus recensilos, Rufmus s CXXIX. Btondellusautem in Pseudo-Isidoropag. 58.
Sixli etiam Pylhagorici tententias, ab se latine red- negat, hodie, reperiri. Nam deshleralur in omnibiis
ditas, Aproniano inscripsit, sorori donandas, quamii Patrum Bibliothecis, quibus Xysti liber inserilui;
aequeac Apronianum,ad Christianam religioncmipse e lomo III. edilionis I. paullo ante memoralae,tomoV.
converteral. Rufinuscnim in prologofiliam suam vo- editionum ParisiensiumA. D. 1589.1609.1621.1634.
cat, cujus nomen, quod in vulgatis edilionibus deest,;, 1644.1654. (omoIII. editionis ColoniensisA. D. 1718.
193 VITA. LIB. II. CAP. VIII. 194
et denique tomo etiam III. ultimaeLugdunensis A. D.,A nium quadraturam cireuli demonstravit, tesle Sim-
167.7. plicioad PraedicamenlaAristotclis pag. 9i. editionis
IV. Galeus de hoc Xyslo, Sixlo, vel Sexto. aut GraecaeBasileensisanni 1551. in-folio? At alium, et
Sextio (lot enim modis inscrihitur) erudite disserit philosophum quidem, sub Hadriano Augusiolloruisse
in praefationead opusculamyihologica; sed cum aliis tradil Georgius Syncellus pag. 349. Alium, Chaero-
liomonymisillum conllare videlur, vel saltem ab aliis nensem nimiruin , Plutarchi nepotem M. Aurelius
non bene distinguere. Nam hic noster, ut literarum Augustus audivisse se aii. lib. I. de rebus suis §. 9.
fama jam notus, a Cicerone laudari non potuit in De eo vide Thomam Gatakerum in notis. Sextus
lib. II. de Finibus : quem Eusebius in Chronico anno certe, velSextius, ab Annaotantoperecommendatus,
tlumtaxat Abrahami 2016. Olympiade 194. (loruisse est noster .Sixfits,vel Xystut, Philosophus Pytbago-
tradit his verbis. Xystus Pylhayoricus philosophus ricus, cujus apud universam antiquitaiem celeherri-
agnoscitur, sive clarus Imbetur. Sic proslat in editio- mas sententias Rufinuslatinitate donavil. Homoenim
nibus Mombritii,Sichardi, Poetaci, el Scaligeri; est- Romanus Graecescrinserat, quomodo et alios bene
qtte phrasisHieronymiinterpretis. OlympiadeCA.Ana- multos scripsisse adnotavit Scipio Carteromachus
creon Lyricus poela ugnoscitur. Olymp. 76. JEschylus Pistoriensis in oratione de laudibus lilerarum Grae-
scriplor trayoediarumagnoscilur.Olymp. 74. Diagoras carum, saepeedita, et praeseriiinA. D. 1517. Basileae
aynoscitur.Olympiade77. Herodotus hisloriarumscri- apud Joan. Frobenium in 4°. Romanis autem philo-
ptoraynoscitur.Olymp 80. EzrasSacerdosapud Ebrwos sophis utrumque Sextum patrem et fitium adnumerat
insiynisngnosciiur.Olymp.81.Aristarchustragmdiogra- Claudiauus Mamerlus in lib. 11.de slatu animaccap.
phus agnoscitur.Sexceula hujusmodiexcmpla passim B VIII. Nemo vero ante Galeum observaverat. Senecae
olfendiuius. Ad baec nobis adstipulalur Marianus proverbia ex hoc Sexto manasse, vividumque illum
Scotus. apud quem in Chronico actate VI. cap. XXII. spiritum , quo Latinus philosophus moralem doclri-
anno Augusti 42. Christi 2. baec legimus : Seitius nam percuirit, ex Graecolibro Sexti derivatuin. Ita-
Pylhagoricusphilosophusclaruit. Fruslra ergo JVico- que Rufinus non injuria se Romanis auribus gratili-
laus Faber in nolis ad Senecae praefationemlihri II. caturum pulavit, si GraecumGnomologum illis ad-
Conlriiversiarum,nascilur pro agnoscitur in Chronico commodaret. Parenimestcredere.ei probeccgnilum,
Eusebii legendum affirmat, ut nimirum de filio, non qua iti haberetur non solum a Seneca, aliisque pro-
de patre Eusebius loqui inletligatur. Annus illc , in fanis scriptoribiis, sed etiain a Christianis , Graecis
Chronico ex|>ressus, fuit V. G. 753. Augusti 43 et praesertim, ah eoque in priuiis, cujus scrijua Rufivo
primo Cbristi Domini, secunduin Eusehium, cujus ipsi in deliciiserant. Origeuema me inniii, ncnio ncn
epocha, ut alihi dixi, Dionysianambiennio antevertit. videl. Origenes bunc euudem nostrum Sextum Gno-
Eusebio inhaerens Auctor de Vitis philosopborum mologum laudavit. Est locus in^i^nis lib. VHI. con-
cap. CX. Xysium tradit, lemporibusOclaviani Impe- tra Celsum pag. 397. editionis Caiitabrigiensis Guil-
ratoris claruisse. At Cicero C. Vibio Pansa et A. lelmi Spenceri: Nec alienumhoc loco fuerit meminisse
Hirtio Coss. interfectus est anno V. C. 711. Olym- putchrmsentenlim, qumapud Sexlitm leyitur, mullis
piade 184. annosque 45. priusquam Sextus agnosce- Christianorum celebrala. Senlenlia haec est inter
retur, et clarere ccepisset. Nicolaus Faber in loco Sixlinas 101. Esut animatorum est quidemindifferens,
supra indicato bunc Sexium, de quo Eusebius loqui- abslinere tamen prmstal, videturque magis rationi
lur, filiumfacit alterius Sexti, a Seneca saepeiaudati, consentaneum. Idem Origenes loino seu libio XV.
et praeserlimepisl. XCVIII. hisce verbis : Honores Q Coinmentaiiorum in Matlhseum paullo post initium
repulitpater Sextius, qui ntilus, ut Rempublicamde- editionislluetii lom. 1. j>ag.569. aliud Sexli dictum
beret capessere,lalum clavum, divoJulio danle, non jtrofert ev tibro ejus Sententiarum , queui et bonm
recepit, 'iberius nempe philosophiaevacalurus. Julius notm, et multorum manibusleri testatur. Dictum illud
Cacsarconfodilur anno 44. ante serani Christianam subjicio : Qumcumquepars corporisad intemperantiam
V. C. 710. Ergo Sexltus pater ad illud tempus Sena- te compulerit, projice abs te; saliut enm est, parte
toriam dignitatem respuil: cui XX. aunoruui actatem mulilum , castc vivere, quam eu prmditum, perdite.
praefiuit Carolus Sigonins iib. II. cap. 1. de Antiquo Huic aliam ex eodem Sixti lihro sententiain staiim
jure civinm Romanorum. Quare nihiliinpedit, quo- adnectit: llominesquidemad tuendamreliqui corporis
minus Sextus pater is fuerit, qui ajnid Eusebium post sanitaiemmembrasua scindentcsvideus et abjicientes.
annos 40. Pythagoricaephilosophiacgloria insignis, Al quanlo meliusad conservandamcastilatem?Ulraque
llorniLsub Auguslo. llli has laudes aplari statim vi- paullo aliter versa adhuc superest in Rufini Anulo
debimus. Seneca epist. LXIV. gnomicum illud siium num. 10. 291. Sed Adamantius neiiiram adprobai,
dicendi genusex nosiro se bausisse ingenue fatetur. utpote a recto SanctaeScriplurae sensu de l.unuchis,
Ncc de hoc dubitat Scaliger num. 2017. Verba longe abeuntem. Ita enim subjungit : At iis (Sexto
Senecae, licet pluscula, adducere non gravabor : et Philoni) sacrarum titerarum, circa illa sentenliam,
Leclusesl liber Q. Sextii PATRIS, tnagni, siquid mihi minimeadsequulis, fides habendanon est. Anne ergo
credis, viri, el, ticet negent Sloici. Quantum in illo, Origenes Sextum \>xoChrisliano, vel saltem Judaeo
Dii boni, vigoris! Quantum animi! Hocnon in otnni- accepit, qualisfuerat Philo ? At Judaeumqtiis credat,
btts philosophtsinvenies.Quorundam scripia clarum Gentilibus et Christianis tantuinmodo notum ? Si
habent tantum nomen. Cetera exsanguia sunl. Susli- " Christiaiiumfacimus, ut a ii eti.ni fecerunt, illuin in
luunt, disputant, cavilltinlur, non (aciunl animum, gravi et exlrenia seneelute, puia sub Claudio, A|ios-
quia uon habcnt. Quum legeris Sextium, dices : vivil, tolorum Petri et Paulli opera ad Gliri ti fidem tra-
viget, liberest, supra hominemest, dimittitme plenum duclum dicere oportet. Ru/inus nedum Christianum,
ingentis fiduciw. Nam hoc Sextius habel, quod et sed episcopum urbi> Romae ab ahquibus creditum
beatm tibi vitm ostendetmagnitudinem, cl desperatio- dicit, el ipse Auguslinus i'»ierdum credidit. A. S.
nem ejus non [aciet. Uhi Seneca patris appellalione Maximo in scbohis ad Itionysiuin loui. II. Operum
Scxliumdistinguil, ne Sexliumfiltum eidem adinis- cap. V. pag. 55. Ecclesiatticus phitosophus diciiur,
ceat, quidni utrunque suo ;evo llorere demonsitat? ubi hanc ejus senieniiaui promit : Neque dirinitas,
Lihruin certe Sextii, quem legerat, novum, et non neque inyenitum, neque paternitas subsiantiam Dei
adeo veterem, sed tunc recens cdilum fuisse innuit. significant. Thomas Reiuesius in episl. XC. ad Dau-
Rursus epist. LIX. Sextiumeccec/uummaximelego, iniuin pag. 225. nonnullas Sixii Senlentias Rufuiianac
virum acremGrmcisverbis, Romanismoribusphiloso- versionis emaculaiis, cx Pythugorico Christianum
phantcm. Haecde Sextio PhilosopliusCordubensis : facil. Eodem spectat vir Clarus MicliaelLequienius
qui consuli etiam potest in libro II. de Ira cap. amicus noster, Christianum,sed philosophumratus in
XXXVI.et lih. III. cap. XXXV.ubi ex eodem Sextio notis ad Sauciuin Jo. Damascenum, qui cuin sub
profert banc gnomen : Speculum [iratis profuit ad- nomiiie^tiit Romani laudatiu sacris Parallelis lomo
spexme. huneSextus nosteidiceudusquiprimusora* II. Opeium pag. 36i. seuieuiia ex cofecilaia, quae
105 RUFlNI PRESBVTERI 196
iisdem verbis adducitur a Sancto Maximolomo II. A, j Romunuspassim audiebat, quomodo etiam Clemens,
operum editionis Combefisiisermone LX. pag. 670. Romanusdulus. ltniiio Lequienius, quum Damasce-
neque vox apud pisces, neque virtus apud insipientes nus Sixtum iaudans, Rumanumdixerit, binc apparere
quwrenda est. QuaeLequienio suaserunt, utSixtuin ait, Sixti Sententias a Graeeis habitas, tanquam
C7irislianumcrederet, tres sunl senlentiae225. 383. SixliessentRnniani Ponlificis. CacsarBaroniusA. D.
599. quarum priina innuit haptismuni. 142. §. 10. non constare, ait, priorisne, velposterioris
1. Fidelem teeste professus, spopondistipariler non Sixti, itidemmartyris, nomineiltum (Rulinus)ediderit
peccareDeo. librum. Neutrius quidem certe. Ipse enim Sixtum
2. Sine Deosunt hi, pro quibus VerbumDei male- tanlummodo, non Ponlificem, non martyremdixit.
dicitur. Ab aliis Episcopumdici allirmavit. Non est ergo, cur
3. Pasce animam verb» Dei, et corpus simplicibus i pleriqueoinnes reeentiores post Hieronymumsummae
cibis. iraudis Rufinum arguant, perinde ac RomanoPonti-
Alias ex Sancto Jo, Damasceno hoc loco profeia- lici et mariyri librum hominis Ethnici sujvposuisset.
mtis. Siiut vero loui. II. pag. 411. 420. 640. 656. Hieronymus bunc librum , tamquam Sixli pontilicis
1. Peccata mutierumimperiliavirorumcontraltuntur. per os Pelagii et sectatorum volilare audiens, in
2. Vir sapicuset lacens honorat Deum, cum noscat! Rufini manes excanduit Epist. XLIll. ad Ctesiphon-
qua de cuussa laceal. tein.qiiasi veseSixii ponlilicis nomen Rufinus Anulo
3. VictimaDeo esl bona voluntas. Sixli Pythagorici suspendisset. Puto tamen Hiero-
4. Fieri non potest, ut quis secundumDeum vival, nymum in Oriente ex relatu aliorum, ut lit, nec viso
niti sapienter et juste cuncta feccrit. His et reliquas .r, Sixti libio, aut Prologo, loquutum. llieronyiiii verbis
"
adnectamus, quaeapud Sanctum Maximnin exhibeu- censuram cxponain : ///am auiemtemeritatem,immo
lur in Sernionibus per excerpta, uti vocat Combcfi- insaniam ejus, quis diyno possit explanare sermone,
sius , lotn. II. Operuni pag. 550. 5t>i. 62ci. 651. et quod librum Sixti Pythayorei, hominisabsqueChristo
685. atque elhnici, immutato nomine, Sixti martyris, et
1. Ne amicumlibi adhibueris,cui omnia non credis. RomanmEcclesiwEpiscopi prwnotavit: in quo juxta
2. Qui umicum cavillalur, nulla dignus sil laude dogmaPythagoricorum, qui hominemexequant Deo,
vet si veradixeril. el de ejus dicttnt esse sttbslantia, multa de pcr[ectione
3. iVecessarioiKm, dum vita superstitessunl, curam dicuntur, ut qui volumen Phitosophi nesciunt, stib
agito. Morteaulem sublata, eorum humocommiscenda i murlyrisnomine,bibantdeculiceRabylonis.Deniquein
cadavera, quod et hoc pium sil ac justunt; non enim ipso volumine nulla Prophelarum, nulla Palriarcha-
una cum corpore sepelitur tiinmus. Frustra iyitur rum, nulla Apostolorum,nulta Christi fit mentio, ut
nimiusille funerum labor suscipitur. Episcopumet mariyrem stne Chrisli fidefuitse conten-
4. Malam mulieremsigillumdecel. dat : unde el vos(Pelagiani) plurima conlra Ecclesiam
5. Duo sunt, quw hominemmovent, ul Deo curami nsurpatis testimonia.ldem vir sanctuscirca linem libri
impendal, impiclatispmna,et religioswmentis prmmia. I. contra Jovinianum, Sixti dictum his verbis lauda-
Si haec scite dicla nunc in Sixti Anulo desuiit,, verat : el Xystus in senlenliis; aduller est, inquit, in
illud in caussa cst, quod adnotat Vossius pater in; swam uxorem amalor ardentior. Stridonensis Pater
llistoria Pelagiana lib. I, cap. XXXI. Sententiwistm: senpsit hoc opus antequam in apertam simulla-
non lam eopsemodoa Xyslophitosophoscriplm,quami lem cum liufino prorumperet, necdum Sexto la-
ab atio ex Xysli opere exscriplw. Subnectamus quae( ; C tine verso. Quare usus fuit codice Graeco. Edi-
Demophili, Democraiis, et Secundi, veterum jdiilo- tio enim Rufiiii nuiii. 222. senleniiam paulluliim
sophorum , sentcutiis morabhus inscruiilur , per aliter reddit : Adulter est in suam uxorem omnis
Lucam Uolstenium Roinaevulgatis apud Mascardutni impudicus amator ardentior. Hanc eandeni sen-
A. D. Ili58. in 12. j;ag. 116. uoial virdoctus, Sen- lentiam Hieronymus iterum reciiavil, liufinum
tenliam I. ]>ag.55. esse Sixtinam , quam Ruftnui ini (haud tamen expresse nominalum) acerbe sugil-
duas secueril num. 79. 89. Aliaeimmiscenlur Demo- lans lib. VI. in Ezechitlem cap. 18. pulchre, in-
phileis pag. 117.ad Sxtum referendae, quas Rufinus: quit, in Xysii Pythagorici senlentiotisdicitur . aduller
interpolavit nu nero 401. 4'2. llactenus dc antiquisi est uxoris proprim amator ardenlior : quem librum
et Graecisqindem Scriploribus, qui Sixti, ejusque: quidam in laiinam tinguam trunsferens,martyris Xysti
senteniiarum ineiuinerunt. nominsvoluit illustrare, non considerans, in loto vo-
V. Quae liufinus in prologo ait, se Anulo Sextii litinine, quod in DUASI»ARTES [rustra divisit, Chnsti
addidissc rettgiosi parentis ad filium , ea Galeus ex nomenel Apostolorumomnium reticeri. Nec mirum si
Clemenlinis Kecognitionibusiumta , imnio restituia, gentilem philosophumin inarlyrcm, ct Romanmurbis
arbitralur, qiiuin Glemeiisille vulgatus, Galeo judice,, Episcopum trantluteril, quum Eusebii quoque Cmsa-
vix quicqtiani in libro 1. Recognilionum ct Homiliis\ riensisprimum pro Oriyenetibrum, Pamphiti marlyris
habeat, quod ex hoc Sexti libello non sumserit. AdI vocabulocommutarit, ut facilius tali laudatore libros
haec.Galeus, quasi parum dixisset, et illud adjungit, impiissimosPeriarchon Romanit conciliaret auribus.
Riifiuum hoc jianderc noluisse, ne Xysto suo aiiquid' Loiigiusculuintestimoniumprotuli,nemeisverbis viri
detrahere aucloritalis, aitt forte minoriin prelio essent! _. iiiaxiini sensus male contraherem. Eadem caussa
pulchri illi tibri Clementis,si quando Scxiius dclrucla: "* iterum facil, ut ex ejus etiam Commentarioin Hiere-
persona purus pttlus ilte deprehendereturPythagort- miam lib. IV. cap. XXIL alia verba sujicrioribus
cus. Sic ille. Moxlibro eiiam Pastoris, qucni Pseudo- conscntanea describam : Misera(>i/t'sGrunnius (Ru-
Clementis lacile credil, multa ex buc Sexto afliclai linus) qui ad catumiiiandossanctot viros aprruit os
arbitratur. Sed Galeus, ultra quam decttit, crittcemi suum, linguamque suum docitit mendacium, Xysti
suam provexil, nulla ralione, nullo prorsus leslimo- Pytliagorici, hominisgeniilissimi,itnum librum intcr-
nio prolalo, quo nos in suam sententiam altraherel. pretatus esl in tatinum, divisilqueettm in DUOVO-
Quare Joanni Atberto Eabricie libenter accedo, jure: LLMISA, el sub nominc sancli martyris Xysli, urbis
el inerito dnbitanli in Bibliotheca Grxca tomo V. Homm Episcopi, ausus esl cdere : in quibus nulla
cap. I, pag. 7. an miilii adsensuri sinl Galeo. Nemi- Christi, nulla Spiritus Sancli, nulla Dei Patris, nulla
neiu quidem cx eruditis puto adsensurum. Singulai Patriarcharum, ProphelarumetAposlolorumfit menlio.
cniin urgumeiiiis lorliniibus indigeni. Quod Sixtuini Et hunc librum solita temerilate et insania, Anutum
rcspicit, Kufimisnec Pontificem,nec Martyremfecit,, nomiiiavit : qui per mutlas provincias legitur, et
sed a quibusdam putari dixil: Stxfum , inquil, ini maximeab his, qui UKUSUXJ, et impeccaritiamprmdi-
lalinum verli, quemSixlum episcopum esse TBADUINT , cunt. QuomodoigUurDominusJeclioniaminslar Anuli
qui apud itosin itrbe IiomanaSixtus vocalur! episcopi i de manu sua et digito se projeciurum comminatur, ita
et marlyris gioria decoralur. Error prociivis Init, utt tectoremobsecro,ut nejarium librum abjicial, legalque,
Sixtus llomanua episcopus crederetur , qtii Sixtus5 si voliierit, ul ceteros libros, non u( t>o/wmcn Ecctesta-
 197 VITA. LIB. II. CAJ?. Vin. 198
jiicittn. Poslremum hoc Hieronymusjure postulat, A ficis et marlyris nomine a Pelagio pro sua haeresi
neque aliter postulavit Rufiiiusinterpres. Mirari hoc adductam, Augustinus, ut baeresiarchamtanti no-
"loco subit, GerardumJo. Vossiuro, alias diffusaelec- minis auctoritate exarmaret, subsequentibus vcrbis
tionis hominem,subactoquejudicio praeditum,qui in catholicam reddere conatnr : Sed ad ipsum arbitriutn
'libro de Philosophorum sectis cap. VI. § 45. post- periinet vocantemaudire et credere, el ab eo, in quem
quam tradidisset Sixti Encliiridion aliquoliesin Ger- credit, non peccandiadjutoriumpostulare. Nam utique,
nutnia edilum cum prwfationeRufirit ad Apronianum, quum dicit : Similesfiant Deo, per caritatem Dei fu-
liaecsubinde verba de ipso interpiele scribere po- turi sunt similesDeo: qumdiffusa est in cordibus.no-
tuerit: t» qua (praefatione)dicit Scxlttm hunc Pytha- siris non naturm possibilitate,nec liberoarbitrio, quod
goreumeundcmesseaique sil Sixlus sive Xyslus Papa est in nobis, sed per Spirilum Sanctum, qui dalus est
et murtyr. Nusquam hoc tlixit Rufinus, (jui ab aliis nobis. Mox duas alias Sixti sententias Augustinus
tradiiuin dbit. Sed praejudiciamenti inlixa id saepe- piomit ex ejus Aiiulo uum. 40. 55. Et quod dicit
numero agunt, ui res ipsas, licet perspicuas, nos- idem tnartyr : templum sanctumest Deomens pura, et
tiisque oculis subjectas propius videre prohibeamur. altare optimumest ei cor mundumcl sine peccato;quis
Vossius ad eundem scopulum pridem offenderat in nescitad istam perfeclionemperducendum,cor mun-
Historia Pelagiana lib. 1. cap. XXXI. Ruiinum, nar- dum, dum interior homorenovaturde die in dkm, non
rans, Xysti PythayoriciPhilosophi commentariota te tamen sine gratia Dei per Jrsum Chrislum Dominum
versossub Xysti martyris nomine,edidisse. Hinc facile nostrum? Item quod ait ipse : vir castus et sine peccato
fuit, aliosquoque dociissimosviros.eamdem incudem potestatemaccepit a Deo esse Filius Dei, ne quum
lundere, Norisiumin Historia Pelagiana lib. I. cap. II. R
* quisque factus (ueril ita caslus, et sine peccato(quod
Rrunonem Neusser, si\e Honoratuni Fabrum, in ubi et quando in eo perficiiur, nonnulla quwstio est,
Piodroino velitari pag. 80. col. 2. Auberiuni Miraeum inler quos lamen constat, fieri posse, ei sine mediatore
ih nolis ad Gennadium, ul minorum gentium scrip- Dei et hominumhomine ChristoJesu fieri non posse)
lorcs oniiitam. tamen, utdicere cmperam,prudenler Xystusadmonuit,
VI. Locus Hieronymi, proxime adductus, conlra ne quum fuerit quisque talis factus, ct per hoc recte
librum, quatenus temere niartyri adscriptum, in inter filios Dei deputatus, putetur iptius fuisse potes-
caussa esse potuit, cur Gelasitis pontifex in concilia tatis, quam per graliam accepit a Ueo qtium eam non
Romano septuaginta Episcoporum cundem.rejecerit haberetin nalurajam viliata atque depravata, sicut
iiiter apocryphos, publicaenimirum et canonic.e au- in Evangeliotegilur. Hactenus Augustinus, Sixli sen-
ctoiitatis experles. Nam in Decrelo, quod nos jam- tenlias, quas ponlilicis et marlyris crediderat, lenire
dudumGelasioasseruimus, sic legilur : Liber prover- siudens. Sed postmodum illarum auctore deleclo non
biorumab hmreticisconscriptus, el SANCTI Xysli no- quidem Christianorum pontiftce nec tnartyre, se de-
mine prwsignalUs,apocryphus, Verba haec : Saucfi ceptum pro candore stia fassus est in libro II. Re-
Xysii nomine prmsignatusnolanda sunl. Nam Satuft tractationum cap. XLII. quod egregium facinus, eb
praenomeiia librariis; vel fortasse ab haereticisesl ingenui pudoris plenum laudat Ecclesia Lugdu-
incrustatum, non sane a liufi.no.Id res claiuat, et nensis in libro rfe Tribus epislolis tom. II. Auctarii,
Rufinusagnoscit. Vossius in Historia Pelagiana, mi- BibliothecaePatrum pag. 1194. Augustiui vcrba huc
rum videri ait, quod Gelasius nott a gentilibus, sed adferam. ln tibro de Nutura et Gratia contra Pela-
ub hmreticis scriptas dical Xysti senlentias. Id ait gium verba quwdam, quw, velut Xysti Rontani Epi-
poniifex quod Pelagiana factio Xysti hujus auclori-1G scopi el martyris, Pelaqius posuit, ita defendi, tan-
tate abuteretur, quasi Episcopi et martyris, Forte quam revera ejusdem Xysti estent. Sed poslea tegi
etiam quod Xystum ioterpolasset. Nou certc propltr XysliPhilosophi esse,non XijstiChrittiani.Non quaeril
Rujinuminterpretem, ut suspicatur Vossius. Gelasius Augustiuusquis luerit Xtjstus ille pbilosophus. Tan-
eniin in hoc ipso Decreto Rufinumhonorilice nomi- tum nec Episcopum, nec martyrem fuisse ait. Puto
iiiit, et Nacianzeniopuscula, codern interprete, libris Augustinum, perlecto ipso Xysli lihro, et Rtiftnipro-
recipiendis adnumerat. His et illud adde, Galeumex logo, fucum ab haeresiarcha sibi factum agnovisse.
Mss. codicibus olfecisse, duas Sixtini Anuli editiones, Certe, ut stalim agnosceret, una protogi inspectio
inter se diversas, aniiquitus factas. Ulraque ad Ru- sufficere potcrat, quoiuodo sullecit Gennadio, qui in
finum pertinere non potuit. Quid ergo vetat, ai-ier- venerandaeantiquitalis codice Vaticano Alexandrino
utram ab hmreticiscusam arbilrari, quain Gelasius Duni.S. post Hieronymi Catalogumcap. CLIl. vei
notare voluerit? Baronius A. D. 410. § 64. Gela- XVII. latinas Rufini versiones enumcrans, ait, eum
sianaecensuraepuiat occasionemdedisse locabiblica Xytti Romani sententiasexhibuisse : ubi non sane
ab Rufinoin Sixti librum intrusa. Sed llieronymus Romanmurbis episcopum,nec martyrem dicit. ln vul-
non illihoc facinus exprobrat. Nec sane lacuissei, si gatis Gennadii editionibus omittitur vox Romani,
Rufinus verbo Dei scripio Philosophum, genlilem quam lamen Xystum laudans, adstruit Sauclus Jo.
creditum, interpolasset. Rufinut, uti vidimusex Iln- Damascenus. Honorius, alias fidus Gennadii exscrip-
ronymo, Gnomologiconillud Sixti in duas partes dis- tor, in re noslra cum eodem consenlit, quamquam
criminavit. Eundem ordinem servavit Champeiius, non Romani, sed Philotophi nomen usurpat cap.
non tamen Rhenauus, Bigneus, Galeus, cclerique. < jj XVII. ubi Ruftnumvertisse ait JHystiphilosophi sen-
'
Sed gnomen recilemus exeditione Champerii, quam tentias. De suo addit : Contra mailiemaitcos;seriten-
iicet Pelagius et Ati-u-iinus Sixlinam agnoscant, iu tias enim conlra malhematicosGennadius a Sixlinis
reliquis lameii editionibus universis frustra quaeris: distinxit, et Vamphiliesse dixit. De his inferius dis-
Liberlatem arbitiii sui permisil hominibusDcus, ut sereuius. Sed miro mirius esl, post omnem erroris
pure, et sine peccatoviventet, Deo similes fiant. Hoc nebulam, de Xysto philosopho, non pontilice, sen-
evincit, editionem Champerii ad Qdemcodicis longe tentiarum auctore dissipatam, adhuc repertuui, qui
oinuium antiquissimi el sincerissinii expressam. Xystum ex philosopho Pyihagorico ponlificem face-
Quum Pelagius bunc locum, duosque alios, tanquain ret. ls est Auclor bbelli de duodecim Scripioribus
Xysli RomanmEcclesim Episcopi et martyris pro se Ecclesiaslicis, Isidoro et lldefouso subjectus, qui
recitassel, eos Augustinusbona fide ratus auctoris, cap. I. haec lilteris con-ignavit : Xystus Episcopus
vere Summi pontilicis, et vere martyris, in sensum liomanm urbis tt marlyr, composuitad inslar Salo-
calholicumemollireconalus est cap. LXlV.§ 77. libri monis tibrum Proverbtorum lani brevi etoquio, ut in
de Nalura el Gralia contra Pelagium : Quis item, iu- sinyulis versiculis singulm explicenlur sentenlim: cui
quit, Chiistiaiius ignoral, quod beatiosimumXystum quidem opusculo hwreliciqumdam conlra ecclesiasti-
Ronianm Ecclesim Episcopum, el Domini martyrem cam fidemmseruerunl, quo faciiius sub nomine tanti
cominemorat(Pelagius) qttia liberlalemarbitriisui per- martyris perversorumdogiualum reciperetur assertio.
misit hominibusDeus, ut .pure et sine peccatoviventes, Sed his, qui catltolicumse esse memiiul,ptobando le-
limiles fiant Deo? Hanc sentenliaai sub Xysli potili- gat, et ea qme veritati coiitraria sunt, non recipiat.
199 RUFINI PRESBVTERI 200
Qnidam autem (Gelasius in Decreto) pufani, eundemAaffirmal,A cui ex accurata praediclorum collaiione
librumab hmrelicis,non a Xysto fttissc diclalum. Re- aliqua accessio lieri non possit. Xysli latinus codex
feltil atitem hanc opinionembeatissimus Auguslinus, inter Mss. BibliothecaeVossianae, nunc Leidensis
qui in quodumopere suo (de Natura cl Graiia cap. reponitur a Paullo Colomesioin Catalogopag. 878.
LXIV.) ab eodem marlyre hoc optts composilumesse Operum editionis Fabricii. Hacienus de Xysli codi-
fatetur. Sed, vir bone, legendaclibi fueranl Augustini cibus manu exaratis. Nuncdescribam cdiiiones lypis
Rctraclationcs, in quibus se deceptum non dilli- excusas.
telur. 1. Symphoriani Champerii. Lugduni apud Jannot
VII. Cetcrum cum Fabricio in Bihliolhecalatina de Canipis 1507. in 4° cum prologo Rufini ad Apro-
lib. IV. cap. 111.pag. 332. editionis IV. optandum, nianum.
ut h:e sententiae, pleraeque aureae, Graecereperian- 2. Cum Pythagoraeaureiscarminibus. Wittenburgi
lur, ad anliquos Rulinianaeversionis codices confc- in officina Gruneiibergi1514. in 4".
rendae. Pauca illarum fragmenta sub nnmine Pytha- 5. Beati Rhenani. Basile.e apud Jo. Frobenium
gorw et aliorum, immo intertlum nullius, sparsim 1516.in 4°cumeorfemprologo,nonnihiltamendiverso.
occurrunt apud Johannem Slobxum, inque Gnomis Hanc primamqueeditionemsupenus recensui.
S.uicti Nili, cujus eas operibus inseruit Josephus 4. Lovaini1518. in 4°.
Maria Suaresius, episcopus Vasionensis pag. 548. 5. Basileae1520. in 4°.
Quardamleguntur, ut dixi, inter sententias Demo- 6. Colouiae1522. in i\
plnli cl Democratisab Holstenio primum G. 1.. vul- 7. Parisiis 1541. in 4°.
gatis : qui indicavit in Scholiis. Idem vir praeslans 8. Venetiis ad signum Spei 1552. in 12. sine pro-
ia nniis Mss. ad Xysti ediiioneni, auctore LudovicoB togofol. 122. post indicemlibelli, sic inscripti: Dicta
liittessemio. quani sesvant plulei BibliolhccaeAnge- preliosusiveloci communesex omnibusferedoctoribus,
lica;, alias Xysti sentenlias exstare iuniiit aputl Hie- gui in sacris lileris scripserunt,per DefensoremTheo-
roclem el Jambticnm. Quaeapud Gracos scriplores togum veluslissimumexcepli.
ecclesiasticos, Origencm, Maximuin, et Damasce- 0. Coloniae apud Mulernum Cholinum157i. tn 8"
num, liab.iiiin, siqira congosi § 5. Quotl ad Sixti- sine prologo : et cum hoc iitulo : SententiwSixti aut
nam Rufiriiversionem altinel, illi aiiclorilateni con- Xisli, quwvermsapieutimprmceptisrefertmsunt, et ad
cilial OccidentaliiinimonachoriimPatriarcba Sanctus cmlestemdisciplinumanimosinformant, Lvdovicillil-
Benedictus, ea usus ui Regubesuaecap. VII. in fine, tessemiiAndernacidocta txplanatione illustratm. Hil-
ubi, lanquaiii ex llbro, passim 'flceplo, hanc ejus lessemius, qui de Sixto primus benemereri voluit,
scntentiani prolert ex num. 13i. Sicut scriptumest, senlentiis per numeros ad oram distinclis, et Com-
sapiens verbis innoteseit paucis. Magister eliam in mentario exjdicatis, librum dicavit Gregorio Xlll.
Regula cap. XI. apud llolsienium in lomo II. cudicis Sunimo Poniilici. Margarinus Bigneus,omissis nolis,
Regulariuin, velut ex Origene sentenliam adducil, ex hac edilione suam expressit tom. 111.Bibliothecae
qua: tamen ornal Anulum Xysli iiuin. 141. Meliusest Patrum pag. 062. editionis I. Parisiensis apud Mi-
lapitlemin vanttmjactare, quamverbum.ln Causa Dei chaelem Sonniuin 1575. unde reliquae omnes mana-
coutra Pelagium pag. 101. et 104. alias exbibet runt.
Thomas Bradwardinus ordinis minorumConventiia- 10. Johannis a Fuchte Helmesladiiapud Jacobum
lium quem ordo scholasticorum doctoremprofundum Luciuin1615.in 12 sine prologo.Epigraphenaccipe.
cognominavit, quique ohiil ArchiepiscopusCaulua- Q Gnommsive senientimde moribus,non minus eruditm,
ricnsis XV. Kal. Septembres A. D. 134:).ex Henrici quttmpim, Xisti philosophi,Laurentii Pisani, et Tha-
Wartnni Anglia Sacra toin. I. pag. 119. Auctorlibri lassii episcopi, nunc primum seorsum edilm siudio
de Viits phiiosophorumprinuevis tyjiis excusi, quas- Johannis a Fuchte.
dam eiiam inseruil capile CX. His addc vulgati lsi- 11. Thomae Galei, Canlabrigim apud Jo. Hayes
dori epislolas decrelales, quarum nonnullae Sixti 1671. in 8° et deinde Amslelodami apud Henricum
Pytbagortci ex versione liufini, sentenliis scatent, ut VVetstenium1688. in80sinepro/0(jo.
terlia Alexandri1. Prinr Sixti I. piior it-idemPii I.
Melcltiadispostcrior, Zephyrini prior, Callisti ulra- CAPLT IX.
que, Pontiani poslerior, Anteri uiuca, Comelii poste- I. Euagnt, cujus opuscula Rufinus latine converlit,
rior, Lucii unica. Quod ait Rlondellus in prolego- patria el cognomen.II. Accusationesin itlum con-
menis pag. 64. 6<;.66. 71. has senientias a liufino in
latinum translalas A. D. 3'JO.slare nequil, seplennio gestm.lll.Ejus taudes.IV. Scripta a llufino trans-
scilicet prius, quain ex Oiiente in lialiam trajiceret, lala, adhuc exstanlia.V. ScntentimPumphiti mar-
ubi coiistat versionemab illo adornatam. Posl cen- tyris advetsus Mutliematicosab eodemconvertmex-
culiuntur.
suram, qua Hierouvmus in Xystuin generatim ani-
niadverterat, Jobannes MariaBrasichellensisin lndicc 1. PraeterXystinas,Evayriietiam seniettitasRufinus
librorum expiirgandornnipag. 189. omnes infra po- latinilate donavit. Auctores haheo Hieroiiyiuum et
sitas ejus scnteniias singulai.iu cavendas nionet. 7. Geniiadiiun. ldeni Evagrius, utraque fama celeber-
120. 124. 125. 184. 194. 200. 248. 252. 2u3. 265. limus, ab llieronymo in ejdsiola ad Ciesiphontem
287. 299. 500. 536. 342. 345. 595. 59(1. 409. vei! D I Poitiuus Hypeiborita cogiioniinalur : in codicibus
entm, inquil, hwreiicw, vel erronew, vet male so- Jtthannis Marlianei, lberila, sive Hibcrila; aplius
nantes tunt. Innuit nutem BibliolhecamPalrum edi- Iborita, ul postea dicain. Stridoncnsis faler de illo
tionis 11.Parisiensis A. D. 158,1.lom. V. pag. 769. slalim liaecsuhtlit: qui tcribit ad Virgines,scribii ad
ubi Xysti Rufiniani seiiienlite singulatiin eiiunieiaii- tnouachos,scribit ad eam (Melaniam) cujus nomen
tur : >unl vero illae 450. nigredinis lestalnr perfidimlenebras.Edidit librum et
VIII. Ll tandeui hanc de Xysto disceptationem l Si:isTb.NTiAS izspi«7r«9itaf,quam nosimpassibilitatem,
absolvain, ejus codices, calamo ei typis expressos,, vet imperturbaiionempossumus dicere, quando nitn-
pauci-.complectar. Ex 6'n/eo discinius, latina e.vem- t/tiumanimusullo perlurbaliouisvitio commovelur,et,
plaria haium Purabolarum, ut Seneca appellat, adeo3 ui simpticiler dicam, vel suxum, vel Detts esl. llujus'
inter se discrepare, ut ferme constet, uuas X.ysliedi- Liimosper orientemGrmcos,el I.NTERI»KF,TANTE d sci-
lioncs aniiquiius prodiisse. Codicum ciiim quidam ii pu/o cjus Rufiuo,LATINOS plcriquein OccidenteLI.CTI-
plures , alu pauciores sententias compreheiidunt. TA.NT. Ita iiieronymus. ln prologo Dialogi contra
Alibi mulla lepeluntur, atque ordo immutatur. Alia a Pelagianos rursus Evagrium exagitat, eidem juxta
quoque exemplaria non uno lenore procedunt, sedd atqtie aliis haereticissenteniiam aoscribens, posse ad
duas parlesconsliiuunl: quodposterius a Hieronyuio O perfectionem, et, non dicam ad similitudinem,sed
iiotalum aniinadvertimus,et in Cbamperianaeditione e mquatilatemDei hamanam virtulem et scientiamper-
servatutn. DeuiqueGaleusnulluiuSCcodiccinnaclum u venire, itu ut asserant, se ne cogitalione qutdem el
201 VITA. LIB. II. CAP. IX. 202
iynorantia, quum ad consUmmationisculmen adscen- A carptim delibavi. Cetera Tillemontius fusiori calamo
derinl, posse pcccare. ln prologo libri IV. in Hiere- exequittir.
miam conlra Rufinum et Evagrium, quasi Origeuis II. Quanto odio Theophilus ^Egyptios monachos,
asseclas, ejusdemque errorum armigeros indiguatur in Origenismi suspicionem vocatos, insectaretur,
his verbis : Commenlarios,inquil, in Hieremiam per alibi dictuni. Hieronymus Theophili opinionem gc-
intervalla dictabam, ut, quod deeral ocio, superesset neralini sequutus, Evagiium, quasi Adamanlii erro-
induslrim, quum subito hwre&isPythagorm et Zenonis ribus plenum, primus omnium Pclagii praecursoribus
iariSiMi el mv.p.v.0Ttiai.(j.$,irf esl impassifci/ifaftsef im- adnumeravit. Etenim satis erat Origenis studicsum ;
peccantiw,quw olnn in Origene, el dudum in discipu- videri, ut quis in Pelagianismi suspicionem inciirie- -
lis ejus Grunnio (Rulino), Evagrio el Joviniano juyu- ret. Virisummi Petrus Daniel Huetius in Origenianis
lata esl; et non solum in Occidenle, sed in. Orientis lib. II. cap. IV. Sect. III. § 14. et Henricus Noris in
partibus sibilare. Multa scripsit Evagrius, qux post Dissert. de Concilio V. cap. VII. Evagrium pecinde
Gennadium cap. XI. recensentur ab Antonio Pagio ac Origenem Didymumque in eodeui Concilio, et ex
A. D. 58S. § 15. a Casimiro Oudino in Supplemento illo in VI. et VII. datnnari quidem osienderunt. Sed
Bellarniiniano pag. 47. atque etiam a Ludovico Du- Ilonoratus Faber in Prodromo velitari parte III.
pino initio lomi III. Bibliolhecae.Libruin lamen Sen- cap. H. § 9. pag. 77. contra Norisium, qui Peirum
tenliarum, quem Ruiinus ex Graecoin Laltnum ser- Halloixium, ut jiatronum Origenis, acriter imptigna-
monem transtulil, omnes jejune atlingunt, vcl ferme: verat, non diffitetur quidem, Synoduni V. damna-
intactum praetereunt.neexceplo quidem fillemontio,, visse errores Origeni, aliisque antea defunctis, nimi-
qui res Evagrii alias copiose persequilur iu tomo X., «"R °
rum Evagrio et Dydimo iinpactos; non tainen ideo
Conimentanorum de Hiitoria Ecclesiastica. Ex Pal- tunc Origenem ab Ecclesia damnatum admittit, nec
latlio in llistoria Lausiaca cap. LXXXVI. Evagriuti Evagrium aut Didymum certe. Conslat enim apud
fuit yeitere Ponticus civilalis Iberorum, \e\Hiberorum, , Catholicos, Synodum V. antequam a Summo Ponti-
ex Paradiso lleraclidis cap. XXV. et ex Sozomenoi flce confirmaretur, non fuisse wcumenicam, teste
lib. VI. cap. XXX. Ibora lamen (non Ibera) uibs adI etiam Baronio A. D. 555. § 124. utpoie telebratam
Helenoponlum in Asia minori,memoratur Juslinianoi sine \Ecclesia Occideniali, el sine Leyatis Apostolicm
in NovellaXXVIll. quam urbem Gregorius Nyssenus,, Sedis; immo nousolum non approbante, sed expresse
Evagrii amicus, tom.il. Operum editionis Parisiensis> refragante Vigilio pontilice. Vigilius illam quidem
jEgidii Morelli anni 1638. pag. 212. Oratione de XI. postmodum adprobavit epistola decretali, quam pu-
Martyribus, locat prope ccenobiuni Sanctorum Basi- blici juris fecit Prirus de Marca, licet Garnerius in
lii el Macrinae, unde, ut ail, noti procul abest purvai notis ad Liberatum Diaconum de ea dubitet. Verum,
civilas, quam lboram vocant. Ejns Episcopus Uraniuti utcunque sit, hac lantum parte adprobavil, in qua
subscripsit Aclioni VI. Concilii Chalcedonensis apudI Tria capituta condemnaverat : de quo dubilari non
Labbeum lom. IV. pag.5S9.CodexPalladii apud Ros- potest, de eo enini exstal Vigilii Constitutum apud
weydum ii>Historia eremitica pag. 789. num. 134. Baluzium iu Conciliis pag. 1552. De Evagrio ceteris-
habet 'l6oj5«vIbororum pro 'liipuv Iberorum. Ergoi que alitim in eo silentiuni. Subsecuti pontifices, Pe-
minime uubitaudum, quin apud llieronymum, cum> lagius uterque, el Gregorius Magnus in Vigilii vesli-
Rosweydo, et Henrico Valesio in notis ad Sozoine- gia presse incurrentes, nihil ex Synodo V. adproba-
num, legi debeat iborila, vel forte Hyboritu pro Hy- verunt praeier unaiii Trium Capitulorum condenina-
perborita. Violenta; enim et quodammodo unigma-- C tionein. Quare Vigilius et successores Synodum V.
ticaeTillemoniii et Cotelerii explicationes videntur : quanluiii ad Triiim Capitulorum condemnationem
niodo ille Hyperboritam exaggeiatione quadam ab> dumtaxat adprubaverunt, non quanlum ad alia iu
Hieronyino scribi potuisse conjicit, proptereaquod1 eadem Synodo acta : qiiorum multa nunqiiam adpro-
Ponlus, patria Evagrii, esset horealis, conlra ac Pa- bare potuerunt, ut Faber ostendit. Ex bis unum
laeslina, ubi Hieronymus haec sciibens morabatur;; fuit Evagrii damnatio, cujus errores Sedi Aposio-
Cotelerius vero in Monumentis Ecclesiae Graecae B licae non iiinotuerant. Alios autem, quos ut hsercli-
lom. 111.pag. 545. Ilijperiboritam, vel Hyperiberilam it cos eadem Synodus V. damnavit, Apostolica Sedes
scripuini ab Hieronytuo suspicaiur, nomine in male- in aliis Conciliis ante damnaverat, et nova tunc
dictum contorto, quasi supra lberitas, populares suos,, eorundem adprobalione, quantuin ad haec, opus non
lberita, alque lberilis jiejor ; quod nimirum Iberi,, fuit. Optavit quidem, immo et flagitavit Theophilus
sive tliberi, ceteraequePontica; genles male audirent,:, cumque eo llieronymus, ut Apostolici Sedes Theo-
teste prac aliis Septimio sub inilio librorum in Mar- phili damnalionem Origenis conlirmaret; sed mi-
cionem. ldem vir doctus, Colelerium dico, pag. 677. nime obtinuit. llieronymus epist. LXXVIII. ad Pam-
se codices Mss. fceiiemulios vidisse ait, in quibuss machiuin et Marcellam, ait, prwdicalionem Cathedroj
legilur Hibcrita et Hibcrila: Uyborita eliam, ex quoo Marci Evangelistw, Calhedra Petri Apostoli sua prw-
facltim llyperboriia. Sed vero similius existimo, vi- i- dicaiione confirmei;sed lameii non conlirmavii, qtian-
rum Sanclum procul a scominate, unain Evayrii pa- i- quam Hierouymus ibidem subjungit, celebri sermone
triam designare vo.uisse, ut illiiin ab aliis Evagriis, j, vulgatum, bealum quoque Papam Anaslasium, etc.
tunc uotissiiuis, dbcriuiinarel, puta ah Evagrio An-- -j. Bafon. pag. 99. tom V. Cetera apud Fabrum videri
tiocheno Episcopo, Ecagrio S. Johannis Chrysostomi li u possunt. JNonme qiiidem fugit, posl Hieroiiyinum a
necessario, et Evagiio presbytero, qui A. D. 381.I. Johaiine Climaco Evagrium propter apathiain re-
Contil.oAqiiilejeusi intcrfuerai. Hic noster Evagrius, !, prehensum in Gradu XIV. Scalae Paradisi pag. 205.
prolessione monaehus, cujns opuscula Rufinus laiinee Operuin editionis Parisiensis Matlhaei Raderi. Sed
veitit, viris sauciitaie et dociiiua n^ixime illuslrihus is Dionysius Caithusianus diclo Climaci, sensum Eva-
ojierani dedit, Gregorio Nazianzeno praeceptore usus, i, grii piacferre non dubitat in Enarrationihus ad Sca-
a inagno Casilio Lecior, a Gregorio Nysseno Diaco- i- lam Cliiuaci, Gradu XXIX. fol. 127. edilionis Colo-
iuis i idiiiitlus, iu Ecclesia ConstantinopoiiLanasubb niensis apud Melchioreni Novesianum A. D. 1540.
Nectario, Arcbidiaconi inunerc functus, unde Hiero- )- in folio. Aliquot post Evagrium saeculis Aniiochus
solymain digressus.a MeUnia exceptus est, CIIJUS is Abbas, Heraclii Augusti aequalis Homilia CXXX.
suasu inonacliiiui indtiit. Tandem sub utroque Maca- i- pag. 234. lom. XII. Biblioliiecie Patrum editionis
rio, aliisque sanctissiniis viris, Deo vacaturus, in Ni- i- Morelhanae G. L. anni 1654. Evagrio, Origeni, et
iriae el Cellularum deseria secessit, ubi ex hac vitaa Didymo errores adscrihit de praeexistentia anima-
migravit A. D. 599. circa festuin Ejiiphaiiise, aetatis is rum a.te mundi conditum, deqtie omnium rerum,
stiae54. poslquam Tbeophilo Alexandrino, onus Epi- i- quae fuerunt, renovatione. Eadem illi iribuuiuCyril-
scopattts sibi imponere satagenti, se subduxissel. l. lus Scythopoliianus in Vila Sancti Sabx», et Jo.
De Evagrio Jborita ex Ponlo, cujus scripta Rufinus, s, Zonaras canone iu Deiparam, ulerque in Monumen-
ejus necessaiius, cum Latinis communicavit, h;cc :c lis Cotclerii tom. III. pag. 364. 408. Ad ea tempora
PATHOI,. XXI. 7
203 RUFINI PRESBYTERI 204
eiiam Jo. Moscbus,sive SophroniusinPrato Spirituali A <Vceptaea GraecisPatribus, Nilo, Maximo, Damasceno.
cap. CLXXVll jiag. 916. ediiionis II. Rosweydi, Ad ba.c in llistoria eremitica ejus auctoritas non
narralionem atlexil, Evngrii fauia: parnin atquiim : semel adducitur lib. I. pag. 568. §. 14. et pagina 582.
,111, 111taineii Sanctiiatis liiulo ornari in codice liar- jj. 5. Etiam in Catenis Patrum Graecorum: eandem-
l.erino leslalitr Suaresiiis ad Niluin pag. tilO. Qund que Sanctus Dorotheusmonachus laudal lib. XII. de
alibi cliani facluin videbimus. De juslitia lol accusa- Doctrinis. At enim ex his male audit unus et aller,
lioiiuni, 1(11«; in Evagriiim ciimulanlur. Deus juilex quippe Origeni addictus. Plerique tamen suspicioni-
esl. Pro eo inieiini stat, quod criinen Origeiibini bus vacant: nec Njvatianisrao, qui Socrati inipingi-
tiris etiain sanctilate venerandis fu.rit iniiiactuin: tur, quicqtiamcum Origene el Pelagio commune fuit.
quos inler Chryuioslomoprimas ileltcri, a nulloigno- Adi postremo loeo Regulam Sancti Antonii Abhatis
ralur. Scrijita Evagrii, quae stipersunl, pasum lau- editam ab Abrahamo Ecehellensi pag. 75. in <jua
dari rertissiinum e-l, eliani qua: liufiiiitminterpre- Reati Evagrii laus est. Quid jam de sanctissimis vuis
tem liabuernnt. Ha-eeiiiin a Sanoo BetiedieloAnia- dicam, (|,>iibus stricto necessittidinis vinculoadh tsit?
nensi niiigiii facta po^liiioduin o.-teiidemus. Qttod Quid ite ulroque Macario? Quid de Arsenio? Q >id
respir.it apalhitv vocem, neino proiens omiie^ Scri- deinum de. Isidoro Pelusiola, cujus episiola CCLl.
plores ea usos facile arguet. Siquideui auctoi- Vita: libri 1.scripta est ad Evagrium Diaconum?Quod pro
Sancli Pachomii, erroruin Origenis, quos aversalur, co dixi de Concilio v. ab Apostolica Sede, quantuin
jienitus expers, eadcm voee, juxla ac Ecagrius, uti- ad unam Tnuin Capituloiinii, uon Evagrii, coiidcin-
tur aptitl Laureiitiu.i. Surium tlic 14. Maii. Marcit-, nationein , adprobaio, hoc idem auctoritas Saucti
qui Vitain Sanoti Porphyrii Ga/.ensis de.-aripsilapud ... Benedicti Anianensis conltrmat, qucm apathiw no-
Rollandiimdie 2'>.Fe'-rnani | ag.iiliC. §.101. apatltiw iuen, Evagriiscriptis insertum, nequaquam delei ruil,
voceni p.iriler itsurpavit.lluc eliani ad partes advoco ([uoiuinua tria ejus opu^cula, utpote ab erroribus
Eliam Cielensem nielrojioliiain in Scholiis ad Gra- vacua, et religiosae vitae perutilia, in suum codicein
iliim XXX. Scala; Clunaci ; ag.ii'. ubi -ic loquilur: regu^arunitranscriberet. Imino Evagrii lucubrationes
Eqo erinn upuihiam,sive Iranqniiilalem niiimi niliil apud Occidenlales tanti luerunt, ut aliquando ejus
atiud esse e.cisiino, quam mentis m corde Cmlttm, lilier de Conflicluvirtutum et vitiorum, primariis Ec-
quodoitinesimprobasdumoiiumaries deincepspro ludo clesia; Laliuae doctoribu>, Augustino et Ambrobio
et tudibrio hubclet coiileniuii. Cnnlei liuderi docla .; iribiiium fuerii; Leoni etiam Pontifici, Isidoro, et
obsetvalioiem ad caput IV.pag. 471. boiiunisensuiu Autperio. Adi Appendicem lomi VI. Operuin Sancti
itputliiw Iribucntis, ei Beinanlini Kosignulii sullra- Auguslini edilionis uovae pag. 2l!i. ubi de Con/lictu
giuin adsciscenlis ex lib. II. de di-.c<pliiiiCln istiauae vuiorum et virlutum inseribuur. Esse autem Evagrit
perlectionis cap. XWll. pag. 541. Ilue facit M.tguus Aniirrheticum, ab Gennaiiio conversum, iiemo ani-
Basibits iu Rtv-uilaeItisioris praelalinnc, ,'liique uon inadvertit praeier unum, lalium callentissiinuin, Lu-
pauci, qui ab aputhiw voiabulo iiequaquaiu ahhor- cain Holsleniiimin uolis Mss. ad Roberli liellarniiiii
rueruut, quum prohe noss.nl, rectam signilicalio- Caialogiim; unde peispicuuiii lit, Evagrii Anlirrhe-
nein coiiitn.de adiiutterc, qiiamvis slricie conside- ticum a viris dociis frustra quaen Iloistenus nionet,
rata.ntalaiii involal. Ilinc Pelagiana liaeresit.»xOreo quaeiu exiremo libro leguntur tiureijuta Sancti Bene-
egressa, vox aputhimpassitnsuspecta.Sujqiecli qtiam- ilieli, esse assuiiienlum, quoil Mss.vetusta IIOIIagno-
liiaxiuie ,ui Viicemin scriplis Miis quomodocunqtie scuiil. Etiainaucloresnovae,quam dixi,editionis, les-
usuipassenl, ui Xyslus, Evagrius Ponlicus, et eoriun G ( taniur in Mss. quibusdaui, ct iiieditione Erasmica li
iuterpies Rufinus. Pciagius euiin l;oe. eiiain doeuii, bruin earere capitibus duobus postreniis XXVTI.et
pesse hoinineiii in bac vila eo perlectioins adscen-• XXVHLeundemqiie his verbis claudi: Tuautemhomo
dere, ut ab allectibus vacuiis, ultra nou peccei, ex Hi Deivigilanlisludw uttendequwdico,ipso adjuvanle,qui
sloriae Pelagianae Scriptonbus, Vossio libro I. iivit el regnat in smculu sctculorum,amcn. Haec de
ca|). Hl. el . orisio lih. i. tap. i. Egregia tainen est Lvagrii docirina. Ad inores quod attinet, nihil |iro-
aniniadveisio viri in veleriini Patruin leciione e\er- lecio simplicius et sanclius animo efflngi poiest,
citalissiiui Cotele ii, in noiis ad Reeogniliones Gle- quani ejus vnae histoiia, uti eam refert Palladius,
lnenlis bbtol. ea|>. II. Jj. 13. apathiam, slncle suin- qui tnlo noveunio eum uovil.
lam, esse itnperluibabitilaltm, alque ini/jcccanliam: IV.llis praeuiissispro Evagrio,cujus caussa Rujino
sed laxius inierdum ab aniiquis Patribus usurpari cumuiniiis esl, jain ad Evajrti Opera Graecaescripia,
jno eo statu, iuquo |ioi-iliis\ir Sanctus per gratimi ei per nostrum conversa, accedamus. Ea recenset
Dei iniiiiis crebiis, el miiiui,ibu->lenlatioiiibns lil Gennadius, inque duas classes partitur in Catalago
obnoxins, nec gravioviiius jiectatis succunibit. Apa- cap. XI. Ouadain enim ail ah se, qiuedani ab alio
thiain sie e\|.licalain admiltil l-.anclusMaximus, cui (Ruliniim intellige) latine translata. Quae iu ooste-
lom. 1. Operuni pag. 50.'. Cenluiia 1. dc Carilale riorein hanc classem rejicit, haecsunt.
c p. XXXVI. ea esl jiacaius uitiDiistatus, quo ismyrl I. Liber ceutum Senteniiarum ad monachos, sive
ad vilium movelur.lleriiin consule cundeni Sanctis- auacboietas.
simiim, duclii; itipie t eologica iiijiructissinium Pa- i. Liher de vita coinnuini ccenobilarumad Syno-
irein pag. 't4i. 151. 521. 570. .>"(!.ei i>54.Ilis eniin, n diias, ali.ts Seiileutiaede apathia.
aul nu lo explicaium iveiis qn;e apud aiios pios scri- >. /Liberad Virgines Deo sacratas.
ptores benc nnillos, ncduiii Eiugriuni, de apalhia De {irimoopere scribit Gennadius eodem cap. XI.
passim offendiinu». Cooiposutfel anuchoreiis librum CE.NTUM SENTENTU-
lil. Evayrmm in vivis agentem a nullo accusalum KLM,per capitula diyestum. Moxalium libruin recen-
repcrio. MorUinui, nenio unquani juaeier Hiero- sol : ef eruditis ac studiosis (librum ) quinquaginla
nyniiiin, ititegr. ceiituin ei quiiiqtiaginla annorum Sentenliarum, quem ego latinum feci. Num superio-
sjiaiio, accusavit; ne ipi-eiiiel quideni TbiO|ihilus rem (librum centum Senieutiarum) OUMTHANSLA I U.M,
Alexaiiiiriuiis, alias m inulli.a ^Dgypti inonaclios, quia viliatum et per tempus confusum vidi, parinn
t.i quam O; igenis;;t<,mox ah F.vuijrhobtlu, .iieviens. reiitlerpretando,pttrtim emendando, aucloris vcrituii
Sed llieionynio, ne Evugnum probaiei, saiis liu;, restitui. In Gennadii velnstissimo codice Vaticano
illum MetuniuIi.Jiuo<\ue,Aiumoiiioicr.) liquisijtie tb anliquaiii incogiiaiiLiauibic abqua desuni. Ex
soiitariis, p.r 'Iiieo|.liiiiiin niale hahitis, amiciliai vulgalis liquel, libruin cenlum Sententiarumab alio
adliu'sis:e. Ccteniiit nemo ex anliquis Scriptor.bus iuierpreie oliui conversum, sed ignavia librariorum
t'i)i(fli'iumsine lau.lis jiratlatione inenioravil; ii<;>i coi i upttini: quem Gennadiusad veieres codices exe-
Palludius , iitiii Ruftnus, no.i Socrwes lib. iV. git et emendavit. Primus ille centum Sententiari,m
ciiji. XVIII.no ^n.omejiusbl>. M. caj). XXX. iVu. iiite; pres noii alius lutl, quam liuftnus, si Gcnnadiuin
Sa ' i>tsPfusper in l hronico eiliiionis Sc.iligen, m>u i quideui Gennadio explicamus. Geniiadius aiiieni
dein tie Gentiauti». Evuuei, M-jiiemin' iiassini ro- cnp.XVII. de Rufini Graecorumopcruni tr.iuslatiuiii-
 205 VITA. LIB. II. C\P. \t. 20P<
bus loquens, generalim ait, eum exhibuisse Evagrii A dudum periisse credebanlur. Jam vero summopere
Sententias.Uvmceiindemlibrum cum leliquis duoiuii optandum, ui Miigulisenrsnm dispositi.el sentonliis
perspicue designavii Hieronymus ad Ctesiphonteui per nunieros ad oram distinctis, quod Xisto factura
de Evagrio sermonenitrahens. nolavimus, cum reliquis Rufini operibus, tam alienis,
f. Scribitad VIRGINFS. quam propriis in unum corpus redactis, ofhcinas
2. Scribitad MONACHOS. lypographicas subeant.
3. Edidit librum et SF.NTENTIAS V. Quandoquidem Xysti et Evagrii sententias a
irspi imaBtiac,quani Rulino
nos impassibilitatemvel imperturbabititatempossumus conversas excussimus, locus postulat, ut
dicere,quandonunquumanimusulto pertutbitionisvitii> etiam Pampbili martyris sententias adversus rnatlie-
commovelur,el, ut simplicilerdicam, vel saxum, vcl malicos, ab oodem Rufino conversas, exciiliamus
Deusesl. Hujus ( Evagrii) LIIIROS per OrientemGrm de quibus alibi nieniionem aliquam fecimus, et faeit
cos, et INTIIRPRETANTE disciputo ejus Rufino, LAIINO i Geunadiiiscap. XVII. In hujus tamen verbis mendum
pleriquein OccidvnteLECTITANT. latere credidit Tillemoiitius tom. XII. art. CXXIX.
Nonjam unum ergo, sed plures Evagrii librot Ru quoniam Sanctus Paiiiphilnsiion Sententias adversum
finus transtulit, Tret liimirum, supra a me recensi malhemitticos,sed pro Origeue Apologeticumscri-
tos. Quid luculenlius? primum Gennadius eodeni psisse legitur : qucin Geiuiadiusindicarc voluit. Ca-
cap. XI. libruin cenlum Sententiarum appellal, Se veus A. D. 590. jjost Labbcum tom. II. pag. 510.
cundum sic refert : Composutlet Cmnobitisel Syno easdem sentcniias dcaerditis adnumerat, suspientus
ditis doctrinam aplain vilm communi.De Synoditis etiiim, in noniine Pamphili Gennadiuin allucuian.
qui iidem sunt ac cmnobitw,ne ego, ut alius fecit , _" Norisius, in D.Sseit. de Synodo V. caji. XIII. Rufinum
Langi; scrinia compilein, vide uiriiiiitjue ejus Glos- nosti uin, ab se cuui ali<>liufino, haereticoruniante-
sariom. Tertium Kvagrii librum his verbis Genna signano, coiiiinixtuin, exagitans, criinen Iraudi^ et
dius designat : ei ad Vit-ginesDeo sucrutas libelluni impostur.e pro|ileren eidem Rufinoadglutiuai, quod
cotnpeientemreligioniel sexui Tria ha.e opera Eva in priori Apologia, Macario scribenti cott(j-'jmtuhe-
vrii adhuc supetsiinl, litet Rufini inlerpretis noiniin! malicos, persuaserit, Sauclum Pninphiluin ntarturem
et |.rologoablalis, quomodo aliln quoi|iie ba:c eadeui qttadam e.x parte tale aliquid op<ris conscripsissein
ablataobsirvavinius. NamGeiiuadiiiarfo Rufiniirans- Apologetico; hoc quod Painphilits scri|>serat, se
lalionihus boc pecttliaie atlnolavil : Uoum omniuni tran-laturuin pollicitus, nee postea lianstulerit.
qumctnnqiiepnvmissisprologis a LATINISleguntur i; Ex his dociissiinus Cardinalis se agnovisse aii'
liufino suul INTEHPUETATA. De his nibil recenle!i Geiina.liiim a Rulino in errorem abdut tum ; nam'
Liieratoruni noincnelaiore.-..Won enini ad codicen. inquit. in Pamphili Apologetico, qiieni Rufinits Ma-
regularum Siiicli ftenedicli Ahbatis Anianeiisis. Ciirioiiuueu|iavii, nilnl prulaliiin legitur conlru >na-
quein ociingenli? ab hiuc annis scriptuin public\ thcmuticos velFuii nssertores. Taniunj de Palre de
juris fecit lloistenius, digiium iniendeiuni. linmo es Fitii wlernilaleel consubstttntiulitate;de Sancli Spi-
his unus Gtiillelmus Gtveus Eiugriiopuscula ab /Ju- ritus divinitale, de Verbiincarnaiioueac Chrisio Do-
fino translaia, deperdtlis adnumeravit A. D. 5:i0. Setl mino, rfepw.ni*daiiiuaiorum,el de animurumtransmi-
.>l>pendix ejusdem codicis ex niembranis Fitiriacen- grutioneibidemdiss.rilui. Nonsius mox percontalur
sibus KeginaeSvecorum, nunc, Vaiicauis, iria jani quodnamigitur opus conlra malhematicosPamphilus
dieta nioiiachi Iboriiw opuscula, a Rujino eonversa scrijisii'/ Qiiomoilo Rufiniis eoruiii, quaj Mticiuius
i.iibis ^ervavil. Priora duo absque ulla disiinclione G sctre cupiehat, noliliaiii tradideril? Taiidcni piu.u'
senleiUiaium . b siiniiiludinciiiin unum coaliicrunl, imposturm oiiginem laluisse in reliquis hbris quiu-
utrique hac una epigra; he imposita, iu duas lainen que Apologeiicis |iro Origene, niiuc depeiditis, quns
ut quilibet bber siiam habeai, hoc pacto dtvidenda. idem vir summiis tini Eusebio, non ileni ul dci,uit
1. Evagrii monuchiSenlenliw. Pumphilo, tiibuii. In horiiin aliquo dicia Origenis
2. Arf.os, qui in Cmnobiisel Xenodochiishabiltinl. foii(f« malheinaticosrccilata exisiimat; hosque lilnos
lli siuii Synoditw. Gcenobia eniin liiijusinodi, ciiaui omnes, Rulinum tiausferr voluisse. At vix primum
.iyuodocltia,seu Xenodochia dicehantur apud Gan- inieijuetaius, uianum de tabula amovii, vcritus in-
s'iuniin Glos>ario. qui; Noiisius, ne reliqui libri quinque, non Pampltiii,
Pr.mus Evngrii libei, centum Senlenliis cot slans, sed Eusebii esse cogiiesccieiitur. si e<>-venissci!
bisce verbis aasolviiurpag.55. edilionis Parisiensis: Hinc error Gennadii, rein infeclaiii pio bicia acci-
Suave est rnel et dtttcis (avus, Scientia uutem Dei pienlis. Ilis ct illtnl addit Norsius, Rufinumnoliiisse
dulcior ambobus.Moxalter libellus Mibsequilur: arf Apologetico,ab se converso, primi tiijii iiomciiiiii.
cos, qui in Cwnobiisel Xenodochiishabilant [ratres, ponere, ne ab alio, (iiiania Sancio iumpliiio, co u-
seu Cmnobilasu Synoditas; non scilicel solitarios, posiius pularetur. Ego de ipso Apologetico, ct an
sed cum aliis degentes; aique hisverbis inchoalur : libripruniuMi:,Pamplutusauctor liierit, iiecne abuinle
Audi, monache,sermonesPauis lui. Ilis duobus suc- dis-,eruilib. V. cap. V. § 3 ct ',. Nunc t.sieiidaui,
cedaiicuiu venit iertium opusciiluui, quod, pra ler Rujinum Macariopromississietisse, diini illuiii tonoi!
Hieronymuin et Geuiiadiiiiu, Sociates cuin reliqujs uuius Pumphili inariyris lih iiiu, qui primns (nii »,x
memoratlib. IV. cap. XXHI. Sementimad Viryines. libroruin Apologetici, latme tonvcitit; i.ou itcm c.e-
lu his porro libris, et praeserlimin piimo occurrii leros veiiishe, quia Pamphilus i ontra inalbeinaiicns
apalhia, sive iiitpassibilitas, qu;u in hbris Evagni in eo uno, qui primus etstius fuit, non eiian, in reli-
Latinis et GraecisHicronymum taiitopcieolienderal: qms, scripseiat. I!ei verae, et luce nieiidiana clnio-
manilestiushoc liet, si exeinpia alitjua hucadferam, ris, explicatii.iiemaccipe.Pamphilus inilln ipso Apo-
unde clare id coniprobetur. togeticosuo, quiex versione Kulinictiani inu super-
P.g. 54. Qui servilutitubj;cil carnes tuas, impassi- esi toni. i. Opeium Origenis pag. 758. ed.tio.is
bitis eril. Grynad, tiielur humani arbilrii libenatem contra nta-
Pag. 55. Sedes aulem impassibilitalis anima bene lliematkos, el Futi assertores, buiuaii.is acliones
operans. astrorum cursui 11 uiolibus iinpie liibiientes. Veiba
Pag. 5iJ. Sine impttssibiluale non exallabilur Cor. stint P.unpliili : Consequensesl inleliigere, non nos
Curilatem unlecedii impassibilitus, impassibilitatem necesMttliesse subjeclot, ul omni modu, etittmsinoti-
ucneral prudenlia. mtis, vel bona, vet mala agerc cogumur.Si cnim itostri
Pag. 57. Lontjanimismonachusimpassibiiualegau- arbilrii sumus, inipugnare[ortdssenos possuntaluptm
debil, monachusprudens impussibiliserit. v.rlutes ad peccaiuin, el atiw juvaie e.rfsiiltttem. Non
Pag. 4ii. Qummiserelurliecutibusocutissuis, et la- lamennecessitalecogimurtel recle ugerevcl mule,quod
bcscentibuscarnibussuis, non lcvtabiturimpussibililale. fieri arbttrantur (inatheuiatici et jcdiciarii astrologi
Habemus eigo trcs Evagrii librosa lluii.o conver vtiigo dieli) qtii snltarum cursuset molus, causam;li-
So>,et a Hieronymo noininaiim indicatos, qui jam- ctuit liumanorumessetjcsloruiu.Non eorum,quw exlra
207 RUFINl PRESBYTERI 208
arbitriilibcrlatemaccidunt,sedeorum,quminnoslrasuntA ilurum, humanissime salutavit, gratiis amico habitis,
posita potestaie.Ad haecvir sauctus jiag. 7(i0. haereli- quod se de Gra:cis litteris attenlius perdiscendis
cortim albo illosadscribit, qui liberiarbilrii poteslatem commonuissel, postqtiam Latinam Operuni Sancti
e.xanimabusauferre nilunliir, vclutperniciosodogtnate Clemenlis ab se adornatani editionem, ad euiiilem
communi humanm vilw, et virluti conlinenUmlabem Rulinum transmiseral. Vir sanctus et inodeMissiiiuis
quandam inferre.judicandi sunt, ue humani propositi imperitiie sute tribuit, quod alicubi sensuni magis
repntetur bonttmquid vet facere, cel dicere, ve.lsenlire, quaii) verba, quippe abse non intellecla, converierii.
cx quo ad conteintum aul negligeutiam divini judicis Sed Paulin.im ipsum loquenlem audi 'liuis : Sane t/uod
mens humana firniabilur. Et infra : llabendum esl admoncredignaris affectu illo, quo nos, si ul te dili-
uttlcmin ecclesiuslicisobservatiottibus,quod neque ho- gis, ul studium in Grwcis literis allentius stimam, li-
minum quis a Dco in pcrdiiumem tradilus cst; sed benler accipio. Sed implerenon valeo, nisi forle desi-
unusquisqueperenntiumsua negligenlittpereat el culpa, deria mea adjuvat Dominus, ttt diuliusconsorlio luo
qui habensarbitrii liberipotestutcm,eligereguod bonum perfruar. Nam quomodoprofectumcapere potero ser-
est et potuit cl debuit. Quod etiam rfe ipso diabolo monisignoti, si desit a quo ignortttacondiscam?Crcdo
senliendumesi lloeclcstimonia conlra astrologos seu enim, in translatione Sancli CLOIENTIS jjrajter atias
tnalhematicos,ex ipso Sancli Pamphili Apologctico ingenii mei defecliones,hanc le poiusimum imperitim
cxcerpta, Rttftni prohitalem ab imposiurmet fraudis tv.ewpenuriainconsiderasse,guod aliqua, in qttibusin-
caluinnia vindicant. Rccte enim Macario scrihenti telligereverbanon polui, sensupolius apprehenso,vet,
coulra malhematicos Rtiliiiumdixisse prndunl, Pani- ul veiius dicam, bpinala transtuleril : guo magis egeo
philum tati: aliquid Operisconscripsissein Apologetico,|, misericrdia Dei, ut plenioremmihi tui copiam lii-
suo, qui eritt primus librcrum sex ab illo uno con- buiil; guia pro diviliis erit pauperi, ut micas, a divitis
scriplus, quum reliqui IV. non ab eo nno, sed ab eo mensa cadenles, avido (ameiicicordis ore colligere. De
et Eusebio siniul conscripli luissent, ullimtis vcro ahi ClemenleRomano Paulinum bic loqui, ::"ii t:l <.;;r
nno Eusebio. liocquud Pamphilus scripsit, etianinuin quisquam dubitet cum Heriberlo Rosweydo. Suo
supcresl in ejusdem Apologelico.Noii etgo Genna- enim is nomine ab Alexandrino, aliisque, apud ve-
dius, a Rufino in errorem ahditctus, Pampbili Sen- teres antonomaslice se disiinguebal. Rufiiius, qui
tentias advcrsns malhematicos,qu;c nullaeesscnt, ope- Cleineniinas Recognitiones in libros X. disiinctas
ribus a liufino conversis adnumeravit; scd quod1 una cum aliis bene miiltis Graecorum codicibus ex
Pamphitus in Apologclicoadversusmallieinaticosvere Oriente secum atiulerat, in Itali >m redux, Paulino
scripseral, el Rulinus latine converlerat, hoc idemi ho-piti interpretandas commodavcral. Sed Paulinus
Gcnuadius expressit vocabulo Sentenimrumadversusi interpretationem adgressus, uliimam ei manuin ne-
mathemalicos;quanivisApologcticum|)oliusquamScn- quaquam imposuil, quod Ruflnusex specimine :ulse
lenlias appcllare dchuissel. Non eiiim Gennadiusi misso, eam niinus accurate confeciani deprehendis-
quasi duos tibros a Riilino conversos, Painpliilo ad- set, sanctum viriim, ul majus sludium in Gr.ccis li-
scripsit, Apologcticumet Senlenliasadversus mathe- teris poneret, benevole bortatus. Haec oinnia nobis
malicos, sed uniim lanlnin adscripsit, ut liiulo Sen- prodit Paulinns. Rosweydus monet in noiis, Ruft.
tenliarumadversusmalltematicos\ alam faceret, unumi num t>e/Paulinum interpretalionem inlerpolasse, vel
martyris Apologeticumab se denotari. Ne iihrum in- de novo Clemcntinosillo verlisse. Vir doctus iu re
dicluni juaiteriiet, alleruiro eum nouiine indicare; clara haerere non debuit. Hoc enim posierius certis-
debuil. Indtcavil auteni iiomine Seiiteiiiiarum ad-• C ( siinum e.t. Neque Rufinus alienam interpretalionem,
•reisusmailiematicos.Miniinelaincn lioc locodissimu- et ab se uou probatam, sibi usurpasset. llanc Ros-
landum, in velustissimo Gennadii codice Vaticanoi vveydi dubUationeinillud satis convellit, quod Pau-
Iiaudquaquam legi ul iu vulgatis : interpretalus est1 linus aliqita, in quibus intelligere verba non potuit,
etiam (Rufuuis) SenlenliusPamphiii martyris adversus i sensupotiusapprehensose vertissedicat. Rufinus vero,
tnathematicos.Sed post Evuyrii Seulenlias mox se- non solumasenteniiis,sedneca sermonibusquidemsaiis,
quiliir : Pamphili marlyris advcrsus matliematicos, , eiocutionibusque<-e dUcessisse profitetur : quw res,
intellige forsan tibrum, vel Apologeticum.Cicumquei inquit, qttumvis minus ornnlum, magis tamen fidele
Gennadiusscripserit, cerlc librumpriinumApologetici i narralionisreddit eloquium.
indicavit, eiindcmquepro lceluSancti Pamphili agno- II. Rufinus hunc sua; Clenieniinaetranslationis la-
vit. Jam ergo patet, in Sancti Pamphili Apoloyelico ) boreni susceperal, rogatus olim a Sancla Si/i>t°u Vir-
re vera hujusce inarlyris Seitfettiiasadversus muilte- giue, quam Paulinus laudat epist. xxvt. ali;is xi. ad
maticos, a lUilinoconversas, ctiamiium exstare : nuass Severum, eam testatus, multoriim ex Orientc marty-
viri docli vel nunqnam exstitisse, vel jamduduml raat reliijuias in llaliam convexisse. De illa liuftnus
periisse censuerant. His pro Rulino observaiis, noloi in proloyo Operis Clemeutini ad CaudeniiumBrixia-
quicquam Norisii laudum immiuui. Viriim, interio- num Episcopum : ttos, inquit, quos ei inijeniilenuitas
ribus literis ornandis locupletandisque natum, seui- minus promlos,cl seiuctajam tardos rcddit, ac segnes,
per summe suspexi. Sed nusquam labi, Dds, noni opus, 9uorf OLISI venerandwmemoriwSILVIAinjunxe-
bominihus dalum. Nunc ceteris quoque Rufini trans- rat, ut Clemenleinnoslrw tinyuw redderemus, et lu
lationibus evolvendis operam demus. j) deincepsjure hwredttari» poscebas,licet MULTAS posl
SIORAS, Kjiiieu aliquanto reitituin.us. Piwdam non
CAPCT X. parvam, Crwcorum bibiiolhecisereptam, iioslrorum
1. ClemenlisRecognitioncsGrwcaspost earum transla- u.iibus et ulililalibus convcrlamus,ut, quos propriis
tionem, ab amico Paulino Nolano fruslra tentalam, non vossumus, peregrinis nulriamus (ilimoniis.Nam
Rufinus Inline convertil.11. Rogatu Sanctw Silviw, et solent stiaviora videri percgrina, inierdum cero et
Ruftni prwfecti prwlorio sororit, opus tidgreditur, utiliora. Ait Rufinus, Gaudeniium hmreditariojitre ab
quod GaiidentioBrixiunoEpiscuponunciipal. III. Ve- ,1 se poposcisse hanc translaiionein, piopten aquod
rus prwjutionis auctor et Recogniitonttminlerpres ',H Sancta Sitvia Virgo, cui eandetn ip»e spoponderat,
Rufinus. IV. Bellarmini locus circa ClemenlisRc- RrixiiC, in sede Gautleutii diem suum obiisset, uhi
cogniiioncsexpcndilur. V. Var/o; inscriiilioneslie-,_ ejus corpus quiescit in aedeSancti Johannis, reco-
cognitiomtmClementisrecitantur. VI. AuctorReco- lilurque inetnoria die 15 Deceuihris, ex Aclis San-
qiiuionuminquirilur. VII. Ejusdem tttes staluitur.' cioiuui Rollandianis die 27 Aprilis pag. 495. § 3.
VIII. Dodweli senteutia refellitur. IX. CensuraGe- Palladius, qni in Historia Lau>iaca cap. CXLII. se
tasii Ptipw de Recognilionibus.X. Vaiiir Rccogni- ;. cuin Silvia, 00 annos agente, iEgyptum fietiissetes-
lionum edilionesnumerantur. talur, Sa/ctant, alias Silvaniam ei Rufini exprwfecli
sororem, vocat. Iu veieri tamen ejusdem Hisloriae
I. Patilinus Nolanus Epislola XLVI. olim XLVll. 1. stiu; veisione, quae Paradisus lleraclidis inscribitur,
Rufinum cx Ccenobio Pineti, ul alibi di.vi, Romami) noii Silvaniam aut Satviam, sed Silviatn, dicil cap.
 209 VITA. LIB. II. CAP. X. 210
XLII. p.i£. 977. editionis II. Rosweydi. Ulerqne A eollectos. Hoc idem inquit Rufinus his verbis : si
vero, Palladius et Heraclides, inilio capilis subse- quid a te, eliam yuoTiDUNiELOQUII more dicitur, si
quenlis, ancfor est, Sanctam Olympiadem, Ecclesiae qttid in Ecclesia DECLAMATCR, id in I.IBRISIIABERI,et
Con-lanlinopoliianae Diaconissam, Stlvim egregias ad INSTRICTIONEM TRAIHvidemus, ah iis nimirum,
virtutes sibi imiiandas proposuisse. Tanla nimirum qui notarios, ea omnia clam excepturos, sub-
Silvimfuit claritudo ei fama sanctilatis, nt aliis in mittebant. Gaudentius, teste Rufino, Graecas litle-
exemplumdareiur! Vocahnliiinexprmfecti,GraeceTOU ras calluit. Quidni vero, qui sacras peregrinationes
«ITO1-Ki.pya-j,nnii es!. cur Tillemoniius tomo XI. per Orieniem se suscepisse testatur, ubi eousque
pag. 039Vad tempns itineris Palladii cum Silvia \n fama ejus virlutnm pervenil, ut Orientalium Prae-
j-Egyptum, sive ad A. I). 388. refprendum dicat, suliim suasii episcopali oneri, post Philaslrii obi-
quiim vere ad A. D. 420. quo scribebat Palladius, tmn , a suis per Legalionem eo missam sibi de-
referri deheat. Btifinns enim Silvim frater, et Prae- nunciato, bumeros supposuerit? Ibidem Joha. Chry-
f-ctus Pr.-ctorioin Orieme snb Arcadio Atiguslo, af- sostomo nondum episcopo, stricta necessitndine ad-
feciatae tyrannidis pcenas luit Consianlinopoii 5 Kal. baesit, proque eo, postmodum episcopatu dejecto,
Decetubres A. D. 39.'>.adeoque post A. D. 388. ex Legatns EcclesiaeUomanaeCouslantinopolim missus
Philosiorgio Gothofredi lib. XI. cap. III. ct ex So- est. Adi ejusdem Gaudeniii sermonem XVI. epist.
crate lih. VI. cap. I. Rufino fraire sublato, Silvia CLXXXIV. Palladii liialosum cap. IV. et Nicepho-
soror in Iialiam trajecii, nlii atlerat A. D. 398. ex rini) Callislum lih. XIII. cap. XXXIII. Itaque nulliun
Paulini episi. XXXI. alias XI. Hoc enim anno posl superest dubium, quin Gaudentius episcopus, cui Ru-
festum Sanctorum Apostolorum Petri et Pauli, ut n" finus Clementemsuum nuncupavit, fuerit Brixianus,
dictum est lib. IV. cap. V. § 3. Paulinus Victorem non alius.
in Aquitaniam ad Severum diniisit eum eadem epis- III. Haecfusius prosequutus sum propter doctissi-
tola, cni pro consecralione novae basilicae addidit mos viros, Sixtum Senensem, et Robertum Bellar-
particulam sanctissimae Crucis, ex Melania impelra- iiiinuiii venerabilem Cardinalem, quorum ille in libro
tam. Sed non ita addidit sacros cineres, a Severo II. "Bibliothecae, hic in Caialogo A. D. 390. Ruftni
expelitos,quibuscarere se dixil. Victoiem lamen ait, praefationem ad Gaudentium pro commenticia niiuis
spem ejusdemgratimcopiosamhabere a Sancta SILVIA, propere habueruiit. Bellarmini proferam vcrba ob
qumilti de multorum ex Oriente martyrum reliquiis glossam, quam Lahbeus tomo II. pag. 309. illis ad-
spopondisset. Ergo Si/uta ex Orienle in Italiam ad nectit : Sicut ipse Recognitionesfalso fortasse tribuun-
illud lempus reverterat. llac vero circa finemsaeculi tur Clementi,ila etiam non esl incredibile falso illi ad-
IV. Brixie demoriua, Gaudentius urbis episcopus junctamfuisse prwfationemRufmi,guasiituerpretis. Ad
jtire heredilario Clemenlinas Recognitiones poposcit, h.cc sic scribit Labbeus : Veruotimposluramnon ag-
quas Rulinus noster Sitvim viventi pridem sjiopon- novil Gennadius, nec ejus sequaceset Trilhemiiis. Post
(leral. Idem Rufiiins suli fincm jierorationis Com- Johannem Rainnldum, nostrorumjierlidumexscripto-
menlariorum Origenis in Patilli episiolam ad Roma- rem, in Censura apoeryphorum, eodem ac Sixtus et
nos his verbis fidem suam Gaudentio obligaverat : Bellarminns, speciavil Gerardns Joh. Vossius in lib.
Post hoc sane vocal nos opus, quod OLIMquidem in- II. de Hisloricis Graeciscap. IX. Ritfini vel alterius
jttnctum est (a Silvia). Sed nunc (post Silviae mor- sub ejus nomine praefationemappellans. Immo infra
tcm) ii beato Gaudenlio episcopovehementiusperur- neduin praefalionem prorsus ficticiam, sed et libros
ijelur, Clementissciticcl Bomani episcopiApostolorumIC ipsos Recognitionum a(>atio, quain a Rulino trans(a-
comilis: quorum uf successoribusdarem cognitionem, tos, se credere malle significat. Vossio ad errorein
libri a nobisin lalinum veriuntur. Rosweydus in noiis praeiveralCaspar Barthius. Verha ipsius adferam ex
ad Pi.nlini epistolam XLVII. quae in imva editione Adversariis lib. XLV. cap. V. IiecoqnitionumClemen-
est XLVI. postque eum Cotelerius ad Recoguiiiones lis titulo inscripti libii, Clementemauctoremne et Ru-
aeque ancipites sunl, Gaudentio Brixiano, an Nova- finum interprelem habeant, non est facile decidere. Vi-
riensi Rufiiuisillnd npus inscripserit. Alio abiit pri- ris litleratura excullissimis nollem h;cc excidissent.
nius libri vulgator Jacobus F.iber Slapulensis, Gau- Nunquiddifficile est deciderequod spissa et locnples
demium gloriosum Christi niartyrem pariter el Arimi- veterum mnnumenlorum nucloritas comprobat? Nibil
ncnsiumepiscopumpraeoculis habens : qui tamen sub ergo est Rufinus ipse in Peroratione Commentario-
Constantio Aiigusto, tanto ante, pro Cbristo sangui- rum Origenis in Panlli enislo am ad Romanos, ubi,
nem fuderat. Varie variis hoc pacto serram ducen- Gaudentio episcopo perurgente, se operam dare ait,
tibus, quanio melius David Blondellus in Pseudo- ut ClementemLaiinum faciat? Nihil Gennadius capite
Isidoro pag. 28. de Brixienti omiiino intellexil! Ru- XVII. Ctemenlis Romani Recognitionumlibros a Ru-
finum in praefatione ad Gaudentium, hoc diserte fino latiue redditos narrans? Longum sit iter conli-
coinprohantem audiamus : Tibi quidem Gaudenli, ciendum, si alios deinde rem eandem lestantes per-
NOSTitonrM rfecus insigne DOCTORUM, fatifus ingenii currere velim. At indiclum abire non patiar unum
vigor, immotanla spiritiis gratia esl, ul siquid a te et alterum. Anaslasius Iiibliotliecarius in epislola ad
et:am QUOTIDIANI ELOtjuiimore dicitur; siquid in Ec- JohannemDiaconum,OperumJacobiSirm'inditom. III.
CLEIA1>F.CLAKATUR, trfttlLIBRIS1IABERI,Clarf INSTRUC- i•Qpag. 472. Clementem,ait, auem Rafinus, nostrm lingum
TIO.NEM Tiuoi jiosferis, debeai.lufra vero; JEquumesl reddilum, restitulum, cl redeunlem, ad Gaudentium
sanclibi, qui luvc etiain GR«CELEGEUIS (ue [orte in scribens, innuit. Sanctus Aldhelmus sive Althelmus
atiquibusa nobisservatumtranilationis ordinemputes) Scirebuniensis episopuscap. XXV.deLaudibus vir-
iitierpretationisnostrmindicare consilium. llaec elogia, ginitatis pag. 516. editionis Loudinensis, emendala»
in Gaudenlium episcopuiii a liuftno congesla, iini ab llenrico VVhartono,l.iudat Iiinerarium Petri (sunt
Brixiano aplari possunt; praeterea neinini. Is enim Clementis Recognitiones) Rufino in Latinumcx Grm-
fuit Doctor, vel Traclator insignis. Ita enim qui corum bibtiothecisvertente. Tam disertis testibus con-
Yerbiim Dei sacrasque lilteras vel voce vel scripto sonantRecogniiionum codices Mss. plane omnes, Ru-
exponerent ac docerent, ab ecclesiasticis Scriptori- fini interpretis nomen praferentes. Quominus ergo
bus jiassira dici, adnolavit Eranciscus Bernardinus viros, insigniter doctos, ad alia properantes hasc fu-
Ferrarius lih. I. de liilu sacraruni concioiium cap. II. gerint, non estambigenduinjaliasremcertamprocom-
ex GaitdentioBrixiano exempluui etiaui adducens, a inento non habuiss>»nt.E junioribus Coteleriusin jndi-
quo Sermonessui, in Ecclesia declamati (ul Rulinus cio de libris Recogiiilioniimpag. 484. editionis novae,
loqui amai) Traclaius dicuulur in praelatione arf Be- Hiifinie-sse prsefttionem ad Gaudentiumjuxta ac ver-
iiivolniii. Horiiinegregiani editionem nuper accuravil sionem totius Ooeris, ex slilo eiiam prohari ait: et
V. C. Pau lus Galeardns Canonicus Brixianus. ldem cotlictim vetustiorum praesidioutramque Ktilino vin-
eximius antisles se comperisse ait, a notariis, la- dicat. Lintis enim, queni laudat, sic inciait : Rufini
tenter adpositn, Tractatus snos, ex ore loquentis preibyteri prmfatio ad Gaudenlittmponlificemin Iti^
2: 1 RUFINl PBESBYTERl 21i
tirrurium Clementis,ab eo ex Grmcuin Latinuin con- A cotl. CXIII. quamvis omnes Recngnitionnm antiqui
ver-uin. El posl praefationem.Cipmentisque atl ,laco- codices KvayvwTsiuv exhibent: quud perinde est. Uinc
liiim epistoiam, ita habd : Itinerarii Ctementis,Pe.lri enim operi inscriptio, quia in illo narratur.quomodo
Annslolisuccessoris,tib>rprimttxincipil, u Ritfinoira- Clemeiis, psrcnles, et fratres se iiiuluo recognoscant.
iiucit,. Celeruni liiil rtninns agnc.vii, Clemenlinas V. I)e variis Recognitionum Cleincniinarum in-
liecognitiones a Riifiuo laiine conversas. neque de Kcripiionibusposi Colelerium pag. 484. accurate agit
hoe ilohitavit : itani Barmiio judiee A. I). 10?. §. -2. Jo. ErueslnsGrabiusin Spicilegio Patruni lom. I. |:ag.
neinoesl.quidubitarcdebcnl,qttui».Genuuiiiushocipsum 275. ulii et plures earuiiileni cgregioscodices Mss.in
de Rufino testelvr. Et lameii Dui.iniiimiiuilire uohis Bibltotheca Oxouiensi adseivatos enuinerat.
coiilingit in lomnlll. Bihlioiherae,oninino aliam, sen- 1. Recognitioi
8 •.„ es )i Clemenlis
r. „ ,.
lentiam Bellarmiuo iribuenteiu, eain scilicel quain a i,
2. Rpcogmtio |
refoiavinius. Nec minns spisso erroie ;anlo anteirre- 5. Clemeniis Romani Ilinerarium ad Jacobum fra-
lituni deprelieiidimiisAnastasiiiinBibliolbecariuiii in trc-inDomini.
fiislola |>ridein adducla, ciiuique illo c junioribiis i. Iti.eraritim Sancti Clemenlis de factis et diciis
potrum Daniclem llitciiuin in lihro de Claris inier- B. Pelri Apostoli.
prelihus pag. lM.quaiirfo ba:c verba, quilui>Riiliuus 5. Acta Pelri Aposioli.
pra:f. imneinsuam ad Gaudenliutii,auspicatur, vt Cle- 6. Circuilus ) Ietru i, ,
tneiitem noslrw intgum redderemu;, iia accepernnl 7. Perindus j
qnasi Reccgnitionesipsii: talit.e scriptw primiim !ms- .S liinerarium J
sent : t>ostni(xlunideperdita:, et demum a Rtilino e: n. '. Hif.loria /
Gnvcia in Latiuni restituta», non e (irwcotranslata;. 10. Chronica l ...
C/emenfis.
Ai plaue aliinl, non hoc scr'p--ii Rulinus, a|)iid quein H. Gesta
vir ilncti priciis lanlitni vocnlis, uti fu,rapiim |x'r- 12. Liber l
lei lis, in erroreni ndducti sunl. fT>.Libri j
IV. .Neepenitu- nobis pra»l reundus est itltcr Bel- li. De vera disputalione Pe'ri Apostoli conira fal
lariiiiiit !oriis. In Catalogo enini A. D. 92. Iiaucde3 siiatcin Simonis magi.
Glemenlinis Recognili"iiibus scribil : teste Epiplutnio > \;i. De disputatioue Petri cnin Simone mago. Ti
hwresi">:>. tilcmens ipse le.slalnr, Circiiitus Pclri, u sei liiluni D spiitalionis vel Dialogi Peiri cum Apione
conscriplos,ab Itnrcticis depravalos fuisse. Vir |>urpu- qiteni lieiiricus Valesius et Colclerius liuic operi in-
raiiiS h c hau-oi<>xma:;nis AnnalibiisA.D. ii. §. ;0. didertiiit, Grabiits expungit. Nomen llinerarii, seu,
et A. D. 10-2.§. 2 . Veiiiui Lucas llulsleaius imni qtiod idem cst, (.it'cui(i(s,elPenodi, frequenlius o|teri
boc diecre Kpipbauu- delexit, sed J.T.encgciiisepistolis s adhicsil ob historiam lincris, qund Petrns llierosoly-
Beati Ctemeivis,qnm in Ecclesiis leguittur, Pcriodos s inis Aiuiochiaii)suscepisM», credebauir, pra:tergressus
istas ialsilalis couvinci. Seqite euiin coiigruerc <umsli- Ciesarea, Dora, Ptolemaide, Tyro, Sidone, Herylo,
lo saiicltCicmt"tis, u quc cuinejus doc udi modo. \ cr- 'lripoli, Onliosiade, Anlarado, ei Laodicea. llolslenio
bisunt llotstcnii in nolis Ms-. ad llellarnimi Calalo- lainci in niiiis Mss. ad Galaloguni Hellarmini visum
giim, in Muse..nostto scrvaiuui. i..ijisnmlantt viri in- est, limerarium a Recoyniiionibusdilferre, neque ess-a
dicavi, ne ulli aiiiiiliu- ol> dicenli- aiiciotit.itein sil,l, cariiudem conipcndium; volumcn inlelligens Parisiis
caussa ollens oni,, ul nuper fui; aiteri viiodocio, editum CIIIIIlalina versione Joachimi Pei ionii. Sed
qiiein corrigcns, noininaie uon debeo, ne amiciiiain,, C ( Vos-iuslih. Il.de Historicis Graeciscap. IX. penc iu
qu.a:inihi ciim eo mleieedil, beilcre videar. ldctni liue, iipusnon adinodumuniit/uumhoc essc, prwter di-
Epij hanius i;;ciesi XXX. §. !.'>.Clcineniuioslihross clonem, mitltis argumentis conviuci aniuiadveilit.
liusse al>Ebionitis corrii|ilos lesiaiur. Phol.ns eliami Liiciilentius hoc patehit, si Ha>tbius adeatur, illud
cod. CXllI. vocat rcferlumtijiusabsnrdis, nonsine plu- exainuians in Adveis n iis lii>. XXXH. cap. XIV. et
rimis ex A>iiopinionein Filiitm bluspliemiis.lkee sua- lib. XXXVII. caji. XXIII. l.ibii iiiscriptio sic loqui-
Scrnnt niagni iioinini- Theologo D.onysioPetav o lih. tiir : Clcuculis iiomiiniepiscopide rebusgestis,peregri-
I. de Triiiitaie c;t;>. III. §. exleino, Pholiauos codi- i- uaiionibus,uique conooiiibusSancti Petri, Epitomead
1
ci:s magis fnisse ilejna .alos, qtiani sit inte prelaliov Jacoi-um llierosolytnitaniiiHEpiscopum Paritiis apud
Rufini, qui ca siislulerii, qu.e ;>bba:reticis, praeser- Itadcittuiim Turnebum.iSSS. iu 4°. Coieeriiis, qtii ad
tiiu Luiiotni.inis, inge.-la idem Rtiftiiusliiouucrat i;it sc()tcinMss. co.lices legios istud opus collatiim vul-
opusculo de Adiilternli ne librcriun 0 igcnis, qui|.pet; gavii, j,ag. 7-i;i. posl Rccogiiuiuneset tlomiiias, uilill
quii' codeui Rnfino lese, ecclesittslicategultt oinrimo o alind esse deprehcndit, quam pttr.im Epiiniicn, non
non rccipiat. Seil ineuioiia repeteiidini), btnitsBeco- lanien e\ solis Recognitionibitsa R>ifrweiliii-, contlii-
giiilioiiiunveleres editione-,a Rnlino iniltcart in jiroe- lain,sedetiainex/.'oi/ii7ii'sei.epislotaClemenlisadJaco-
falione ad Gaiuler.liunt,iiimiruin quoinodo Xi-ti Sen- lum. item exeju^dcni murtyrioel i.arruiione Ephrwmi
leiitiariim bmas pariier edilionesaniiquiius faci is ino episcop: Chersonesi, qua;'ih.clein su, juugitiir. Iloc
liiiiuiiis. Kuliniini ea de re !oquentcni audiainus : ipsum, quod c\ parie Bamn.us viderat A.'l). 102. §.
Pnlogtiod non le (Gaudenti) lateat, Ctcmeiiiisliujiis s 2^. Golelerius locis ad orani indicatis, sedulo adslruu,
tii Crwcocjusdemoperis, avayvwo-EMv, hoc esi liecogni- ratos, nb lis e.oniexluniopus, qui dictrina; ae peiatis
l ottt/m, uijASKiiiioNKSliaben, e: >uo c.mtroRAcsse e 1) Mia;esse duxciunl, ca, qua; m libris jam dictis (alte-
LIUHOIUIM, ti! atiqttantisquidem dtvcrsi; in niullistu- rius lainen edilionis, a vclerih :•<meiiurata:, quod
tneu, ejusilemnurrationis. Dcniguepars utliinu hujus i.s icnsuit Haronius) supervacua, falsa, el per.culosa vi-
operis, in qua de transforma ione Simonis refeitur, inJI deimiiiui, \el tollere, vel niutare aul corrigerc. Ita-
UNO CORCORE hiibelur.Siini uittemel quwdamin irriiu- >- que is liber non unius Recogiiitiouumvoiunnni- Epi-
c. -,:coiironi.de ingenilo Dco, geniloqeetliserla, el de le lomen se piodil : ijuoil Perionius,c;t Vossiusad solam
titiis nonnullis, qiuv, ul niliit amplius dicain, exccsse- liu/iiii versioiicm respicientes, exi-timarunt; setl alia-
runt inteiligeiilianinosiram. .lani dispice iiiaiiiiiaiu II iu.ii etiiiin lariaginuin,ejusdein iauiencomiiiaiis,jure
Cl inenliiii Operis editinuem Epiph.iiuuset Piiolius is compigineni dixeris, qualem Cotelerius (er factam
oe:;-ura persiiinxeriiil. N<>11 cerle quam R.jiiius ia • cliiiicitex cnilicibiisMss. bibholheca:Regi.<<Gailiarum.
line converiit. Iliec eniiii ab h;cielicorum dcpravalio- i- \ I. Celeruin lihri Recogiiilionum alium plano a
siilius vacat, eandenii|ue eiiain Gncce scriplaui va- i- S. t.leiiienie, jx.st PeLium tertio vel qun.rto Romauae
ca.ise, nos credeie jiilient viri Sancli Patilinus cl•l Lcclesu: poulifice, arcliitectuui liabueruul. Ad ejus
;.(i:.i/euliits,ipiieam i>eraniieuin Lalio doiiand.niislu- i- aitatem quod aliinel, e,;ni ante Origeuem tloruisse,
ii eruul. Fabriciiis in llibliotbe. a Gr;ec.iln . v.eap.>. in (omperlo esl. Origenes enim qui sub Llagabalo
; ,.,>g.55. in ailaiis Itufini verhis pro «vayviiTciwv l- Ilorere n'pil, p.-iniusoiiiniunitcsliinonia cx ilto, lan-
g i.ilint pul.it ».V«-/V'.I/5IT«O0ex Rufinoiji.-o in iibello o (jii>niscripl ie jain nuto, et Clementisimmiue qttideiu
dc Aduileraiioee libr ritin Origcnis, et ex Pliolio o dstiucto, seinel atque iteruin pro.nit in lomo HL
215 VITA. LIB. II. CAP. X. 214
Conimentariorum ad cap. I. vers. 1'». Geneseos : qui A 1 spexisse, eoque minus Caracailae Consiiiulioiiem.
licet ferme universi inleiciderint, locus lamen Orige- Verba insuper modo adducta Bardesanem eadeiu
nis ex Recognilioniim lihro x. cap. x. etiamnum su- Constiliilione antiquiorem omnino produnt : atque
pei.e-.tinPhilocalia cap. XXII.Alius quoque legittir in hoc ipsum in caussa fuil, cur eadem Bardesanis
Couimenlariis ad caput XXVI. vers. 6. Malthaei,pe- verlta a pnsterioris aetatis homine Pseudo Clemente
rinde ex Recognilionuin lihro VII. c.ap. XXXVIII. sujipilata interpolarentur. Hic enim Anionianam
dedtictus. Quaniohrrm Clementini n|)eris artif x,Ori- ('onsiiiuiionem nmni ambage seposita Ua ob oculos
gene junior dici non pole»l, sed panllo senior, quod ponil, iil suas ipse Recognitiones non ante, sed post
niiniium ad lempus scripiionis periinet. Ante Orige- Consiitulionein a Caracalla vnigatam , procusas,
nein, seu mavis lerlinm Chrisii Domini swcutum, ne- jilane nnbis exhibeat. Certa quip|>e siint et manifc-
iiio nnquam Recognilioneslaudavl, nemo Cleinenli- sta, quae in vet bis proxime allalis testimonir, legun-
norum inenlionem lecit. Libri auciorem leriio de- tur, lotnni scilicelqua patnit orbem Romanum, gen-
muin Christi swculovixisse, duo produnt. Untim quod tesque Roniano Imperio subjectas, variis antea le-
e\ Bardesanis Syii Dialogo ile Fafo contra Abidani gibus usas, landem jubcnie Caracalla, omnes in Ro-
Astrologum, laciniam bene 1 ngam siiffiiratus, siiam manorum jus transiisse. Quare Pseudo-Clemens
fecerii, forlasse quod non facile id aguiluni iri puta- II.TC,qiiaeadeo luctilenler scripsil, ante Caracallam
ret, quum Bardesane non Gra cc, sed Chaldtiicescti- scrihere non potuit. Hiijus, quain dixi, Constitulio-
psisset. Alleruni quod de civitale Romana, i niverso oeni, duabus Kxercilatianibus, Orlns Romani litulo
orbirfonata.iionobscureloqualiir.Atqui/JiJirfesanessub editis, egregie illustravit Ezechiel Spanhemius, teta-
M. AnrelioAugusto floruil circa A. I). 171. cui Dialo- ip lem Pseudo Clemcntis ex verhis a me depromtis
gum suum nuncupavit. Caracalla vcro circa A. D.2I5. subndoraius pag. 218. ei 571). Ex his perspicimus
genies Romano iinperio subjecias, propriisque amea i|iiaiilO|iere lallaiilur qui Clemenlini Scriptoris ;eta-
legibus usas, in Drbis reruin douiinac jura, consliiu- lem swculo secundo pr.clinirc volueriini. Ili.rnm
lione edila, prinius omnium transire jussil. Ne res in agiiten ducit lilondellus in |irolego;nenis ad Pseudo-
dubium venire possit, jam per singula ihinius. Kuse- Isidorum pag. :i'°i.inquc censura epistolae I. Gemeii-
bius in Prae|iaraiione Lvang. licalib. VI. cap. X. Burde- tis |tag. 28. tilnndelli senientiae, ut v delur, aeces-
tanis Hialngiparlem Graeteiransiatitniuobis scivavii, sit Coielerius in suo de Libris Recognitiouuin Judi-
quse in RecognitionihusCleuieniinis, secnndiimC dc- cio jiag. -481.<Hdeniuni ctiam Grabius tom. !. Spi-
lerii divisionem, a capiieXlX. ad ca|uit XXIX. laline cihtgii j>ag. 277. 27'.). (bnutis tanien ad banc
cxstat. Joh. ErnestusGritbitisiii Spicilegiolotn.l.pag. cauidem seiiteniiam praiveral Sixitis Senensis in
290.Clemeniinain Rulini versioiicmclGraecuiiiliarde- lil ro II Siibiioiheci'.
sanis contexluin, queni non aiiunde suitiini, scd pro- VII. Scd <iiiii Hinrico Dodvvelloiiobis etiam res
prio ingenio ab se confectum, aiiclor Bardesanes af- est, Burdefrtnem Garacalla juniorem faciente. Dod-
lirmal, e regione dispositum, ita inter se conipar.i- Wellu»eniiti Dis-ett. IV. in Iremcum §. 55. pag.
vil, 111quibhel sialim agm>scal, qtialcp.us conveuial °';!"iti.et Dis.-eit VI. §. 11, pag. 443. veterum lesti-
ulenjue, \el discrepei. Varias iiem noliilas siibjecit, inniiiis, qin R<irdesiinem snb Marco flnrtiis e tratlunt,
quibus potssimum de <.<>nslratur, Clenientinorum in-iiper babitis. Elagahrfo parem facit, qui ex genle
arlilicem uoniuilia iinmiiiasse, aiicubi p.iraphrasteii Aiitoiiinoruniorlus, juvta ae Anrelius, Marci pr;eno-
cgisse, quaedam lninus recte aceepisse, aba omi- ineii li.ibiiii. Grabius lom 1. Spicilegii pag. 517. se
sisse, aba deuique inteipolasse, nt u m rum cjnoc;ex C ( haiif --eiitenliani auiplexurum promisit, et priorem
Bartlesane sitppilaveral, ipse narralionibus suis con- emeiifiaturum Sed eum promissis stetisse non vi-
i-entaiie.i redderel. Quod prorsus rein conlieit, Cle- tleo. yu.T ab anliquis de Bardesane tradita sunt, ac-
ii.eiuinuiii sciiicet auc:orem ex B.trdesane, lanquain curate diges-it Haronius A. I'. 175. §. .(>. Marci
hec juniorcm, non Bardesan in ex eo, s<>amulua- Antonini s.nioris icqnalem omnes |ilane constiiuunt,
tum, locus e-l lib. IX. Recogniiinuinn cap. XXVII. de hoc cerle ab antiquiorihus, el prx-sertiin ah ipsis
ex i|iio evtdentcr discimus, boc idem opus anteedi- ejus commenlaiionihusedocti. li sunl Eusebins Hist.
tam ab linp. Anlouino Caraealla Constitiilioiiein, f.ielesiast. lib. IV. cap. XXIX. el in Cbronico,
cujus meniinit Uipbnus in lege XVII. D. rfeStuiu lio- Olympiade 2,'i7. anno Ghrisii Doinini 175. qui aeras
minum, concinnari nullo modo potuisse. I.octmi vuigan A. 171. respondet: quo quidem anno Euse-
ipsum i eciiabo, cui eliain Rardesanisvcrba e icgione bnis Valentini haeresiui, a Rardesunepalam seminari
coiijuogaiii, ul Bardesanem quodainmodo cuni ipso coeptam trarfil, quuiu lamen contra Marcionis erro-
Recognitiotuun aulore coinmilleus, clarins patcla- rem anle scnpsisset, quod praler Epipbanium Hae-
ciani, qtiid hic posterior, tanquam a Clemenie Ro- iesi LV|. et Theodorilum lib. I. Haerciicarum fahu-
inano dictum, Bardesanis verbis de suO addiderti, larum cap. XMl docemur ab Augustino cap XXXV.
quid imniuiaverit. d. Ilaeresibus. Anuus, quem dixi, Eusebianus 175,,
I. II. M. Aiueln Augusiini annum 11. refert. His plane
consonai Tlieodoritus, qui toni. IV. Operuin editio-
Cleinens libro IX. Reco- Bardesanes iu Dialogo de nis Sirmondi
XXVH. Fato Eusebiiim pag. 208. /JardesanemM. Veri Ca:-aris
gnitionun: cap. apud _ temporibiis lloruisse dicii. Iloc Epiphanius etiatn
lib. VI. Praeparaiinnis *'
X. coinprohai Hatresi LVI. §. I. testalus, Bardesanem
Lvangelicaecap. postevcesstim Abgari F.dess.etlynaslaeAntonini Ven
Cerle quod in promplu esf HOTOt ipxat/\ei; y.puTreyv.j- ;i»vuinalligis.se.Hieronyinusin Caialogocap. XXXIII.
noscerequanii Impera- T£? sSvwv, TTK^^yayoVaii, eum Valeniim haeresim, quam primo seciatus
toret, genlium, quas vi- TOljf TZpOaUTiVJV vo- luerat, postea eonttitasse, novaniqtie statuisse : e'
cerunt, teges et institula P-ov;, jtai ESEVTO IO>J; libruin tlc l'°ato M. Antomno tradidisse. Tillemon-
mularunt? Quod eviden- ISioo;. uus, qui res Rardesanis luse pei>equiiui' lom. 11.
ter a Romanis factun:
lamen oai- jiag. 4.'v4.post Henricum Valesiumin notis ad Euse-
docetur, qui i)inn), eo propendel. ut hiinc Amoninum, non Attgtt-
NEMpene ORREM, OIJI-
naliones aut l.u- slum, sed ex /iatdesaxis amicis, in Dialogo collo-
nesqtte propriis QuicumqueRegts (|iientibas, uuuin existimei. Atijui Auguslus omnino
PRIMOet variis tegibus perntores, sttbactisgen- dicendus, i|ui Mesopotaniia et Edessa, Rardesanis
inslilutisqueviventes,in libus, muiarunl positas1 palria, polilus esl. "Nequeeinni Syrorum fuil Anto-
ROMANORUM JUSef CIVI- anie se leges el proprius1 titot nonien, iieque Diaiogus uni ex amicis in eo col-
LIASCITA verterunt. induxerunt. loquenlibtis nuncupa>i deiiuit. Ai neque iu causs'*
Jam ex collatione ntriusque Scriptoris ; erspeciumi i|uidquain cssc poluil, qtiominus libruiu Syiiacuiii
reddilur, Rardesanem generaiim locutuin, nulhmi Aiiioiituo, Augustoriim doclissiuio, inscriberet, ut
ante se lcgem parlicularem ah Augustis edilam rc- ingerit Tillemoniius. Scilicel Aurelio deerant qui
•"215 ItllFIM PRESIJYTERl 216
1'iini f.race convcrierent. His adde ex Epiphan o, A tamcn 200. anuos vixit. Origenes primus Rccogni-
Rardesancmab Aurclio lanli faclum, ut eum in suani lionuin pracco, Caracallae iram fugiens, Alexandria
supersiiiionem per Apolloniuin traherc conatus fue- in Palwstinam primo secessit. Ris autem illuc eum
Tit. Ergo quem alii Antoninum, Hieronymus, qui convolasse animadvertit Huetiiis in Origenianis libro
Bnrdesanislibrum, Gra ce conversum, legit, M. An- l.cap. II. §. (i. pag. 10. Prius Origenis iter in Palm-
toninum recle appellavit, cui nuncupaltim dixit. stinam, ubi Caesareaepedem lixit, sanctoque Alexan-
Marci enitii praenoinine eiiam solo, Auretiumsenio- dro Ilierosoly(norum Episcopo inuoiiiii, ah Huet'o
rem apud veteres Scriptores praecipue denotari, illigalurA. D. 215. lbi tanlusei honor hahitus est,
ostendit Sjianhemius tom. II. Dissert. X. |>ag. 52. ul nondum sacris initialo minisieriuni delerrelur
Adjiciamus et aliud pro Bardesanit aetale, cui non Verbi Dei publice in Ecclesia explanandi coratn eui-
partim inest momenti contra Dodwellum. Rardesa- sco|iis. Ex hoc itinere, post caesum Caracallam
nes apurf Eiisebium de Praparal. Evangel. lih. IV. A. D. 217. Origenes Hierosolymis Alexandriam re-
cap. X. ha?c habet : XQifot 'Vupaioi 'Apu?i«{y.puTO- dux, secum Recognitiones lulisse dicendiis est, umle
(TCJTI;TO-J?TM»Bap^apwvvouojf ^""tta^av: NuDIUS ipse illarum sentenlias suis Goinnienlariis adtniscuil,
TCRTIUS Romani Arabia polili, Barbarorum leges mu- quorum ocfo priores lomos in Genesim Eusebius lib.
tarunt. Trajanus Augusius Arabiam primo subegit, Vl. Hiat. cap. XIX. ex tomo eorum nono ostendit,
ex Dione hb. LXVIII. pag. 777. unde antiquarii in Alexandriaefnisse conscriptos, el qiiidem post Ori-
ejus numinis lcgi norunt ARAR. ADQUIS. Vide genis iler illud priiniini in Palaestinain. Recoyniiiones
Spanlieinuiin lom. I. Dissert. IX. pag. 185.Sed et snb vero in Patwstina concinnatas, cuin Blondetlo faeile
M. Aurelio rursus bcllo suhactam, constat ex Dione T. T>credimus ; quandoquidein in ilbs Thronus Hieroso-
lib. LXXI. pag. 812. quod A. D. 170. illiganduin lymitanm Ecclesimsupra ceteros extollilur. Iloc non
censeiTillemontius in Historia Imperaiorum tom. II. jiaruin juvat, quod easdem ex Patwstina in ltaliam
pag. 5G(>.Bardesanes tamen ineiinle s;eculo III. stih Rufntus quoque primus advexerit. Ceterum operi, e\
Eluijabtilo inepte dixisset, Arabiam iiudius tertius a argiimenlo vox Recognilionumadhaesit. Recognitio
Roinanis snhaciam, quam initio sa.culi II. Trajanus, enim, sive agnitio, ex Ansiolele in Arte poetica, ori-
vcl .1/. Aurelius tunc primiim suhegisset. liene vero lur, ijuuin iiomines olim inter se coiijiinctissimi,
de utroque :d dicere poluit ipse suh Marco vivens. tandein mullos post casus in tragoadiis ei conioediis
Alia luijiis generis possem afferre. Sed lucc plus sa- se niuluo nec opinato agnoscunt. Ita plane iu hac
lis evim unt, Bardesanem sub jl/. Aurelio Anlorimo 1'seudo-Clementis commentaiione Fausliniano Mat-
seniore claruisse, adeoque illimi nullo modo Reeo- tidiae, ac liliis, Clemenii, Fausto, et Faiistino con-
gniiionum Clemcntinarum auctore juniorem, multo- tingil. llaque cum inscripiione forinaui eliam operis
que ininus earundciii auctorem, dici [>osse: quod poelicam accepi^se, vero perquam simile fit Dod-
tamen Caveus cogitavit. Praeier Graecos, Gpipha- vuello pag. 441. Dissertationum in Irenaeum. Ge-
nium, aliosque veteres Palres, etiam Chronici Edes- nuiuuin et primarium liecognilionum artilicem, do-
seni a V. C. Josepho Simonio Asseinano nuper etliti ctrina quidein ac varietate rerum el copia abundare
auctor, in Rihliotheca Orienlili tom. I. pag. 5X9. noii diilitemur; philosopliuni tamen se prodere,
Bardesanem relulit ad lempora M. Aurelii. Pliotius neino non videt. Al Cathoticum cerle, qnamvis phi-
cod. CGXXIH.dum Theodori, Tarsi Episcopi, lihros lologum magis, quain iheilogum. Oh viri fainain,
VIII. contra Fatum recensct, ait, eum cap. I. el L. jiidicium Jo. Pici Muandulani de eo adferam, doclri-
simulrfi/nt Fati opinionemconvellit, eliamBardesanis Q C nam coitlinere Apostolicam.IIoc debemus Jacobo Fa-
sententium refellere ; nain etst animam quidem a bro Stapulensi tn epistola ad Jacohum Ramirum,
Fato, ct a natalicia notalione, quw dicilur, liberam pouliliceui Catinensem, primaesuae edili>>niCtemen-
dimillit, arbitrii tibertatem ilti conservando; corpusi linarum Recognitionum |>ra:posita. Quicumque ta-
tumen, et quwcunquecorpus speclant, Fato guber- men is auctor fuerit, quandoquidem sub larta laiere
nanda subjccil. H;c niinirum sunl velerum errorumi maluil, critico jttdicio parum instructus viJetur,
sordcs, quas, tesle Eusebio, Rufini lib. IV. cap. inaxuneque diversum se prodila Clemente,viro Apo-
XXX. Bardesanes ex integro uon dejiosuit, dtim Va- slolico, a cujus inanu prodiit admiranda illa epislola
lentiniaiios deseruit; ac propterea Hieronyiniis deI noiuiiic EcclesiaeRomanaead Corinthios. Id plurimis
eo trad.t, quamvis Valentinianos quos priinum secta- ab hinc saeculis, uti dixi, observaverat Epi|>liauius.
tusfuerat, confutassel, lamen novamhwresimcondi- Librorum analysi perlexenda siipersedemus, qtiuui
disse. De hac Ernestus Salomon Cyprianus in notisj itf pra»stiterit Nolanus Nutr.us in Apparatu ad Hi-
ad II eionyiiii Catalogum haechabel : Vetlemdixissel! bliotliecain Palrum tom. 1. dissert. IX. pag. 211.
qumnam fuerinl novm illius hwreteos capila. Paullo, VIII. Sed Gelasius pontifex in Decreto genuino,
post, Augusiiuiim carpere non veretur, ,quod Bar- ex veterrimo codice Vaticano, olini a me edito, hanc
desani errores tribuerit de Fato, qnum lamen contrai censuram de Reiognitionibus, a liufino conversis,
Faiiim scripserit. Ita quidem cerie, quod ad liheruuii pronunciavit : 1tinerarium , nomine Petri Aposloii,
bomiiiis aibitrium attinet; sed corpus tamen, elquw- quod appellalur Sancti Clementis, apocryphum. INul-
cumqiie corpus speclant, Falo gubernanda subjecit,, lushic, ttt in ceieris editionihus, librorum numerus
lesle Theodoro Tarsensi. Verba Augustini de tfJai- - _.
, exjilicatur, quia is pen lehat ex arbitrio librariorum.
desane ha:c sunt cap. XXXVde Hseresibus: Non perr " Gelasius, Sancli Clemenlis opus quidem appeltari,
omnia iit Viileiiiinihwresimlapsus esl (postquam resi- non esse, dixit, eique puhlicam lectionein et canoni-
puissel) addens rfe suo, uf jFafoarfscrtoerelconversa- cam auctoritatem vocabulo apocryphi abjudicavil.
tiones liominum. Sed haec postreiita, addens elc. noni Gelasiuni in Concilio Romano LXX. E[iiscuporuin
exstare in Mss. codicibus, inoiienl curalores novae > sic delinientem, Clementinas Recognilionesa Rufino
editionis, qua» laiucn explicant superiora. Haee de» translalas, sub noinine llincrarn indicasse, haud
Bardesane jtaullo lusius disserere compulit ejus pla- dubitandum. Non ideo tamen privata aucloritas apnd
giarius Pseudo-Cleniens, Recognitionum artilex , plunmos EcclesiaeLatin* scriptores illis deluit. De
quandoijuidem cmn plagiariis latere se putaniibus,, Gr;ecis non loquor. De Ruftni versione Lalina agens
non raro nobis res est. Dodwellus compactas censett Sanctus isidorus Hispalensis episcopus, ex ea lesti-
Recognitiones inter A. D. 218. et 231. Verius dixis- monium adduxit cap. XVII. et XXXI. de Nalura re-
sel inter A. D. 211. et 217. etenim A. D. 211. soluss ruin, et lib. III. Originum cap. L. Loctini apud San-
iuiperare coepit Caracalla, novae, quam dixi, Coiisli- ;. ctum Aldhelinuni in libro de Laudibus virginnatis,
tuttonis auctor, in Recognitionuiu libris laudatae. supra atluli. liida in Hexaemeron ad capilu I. Vl.
Mox eodem A. D. 217. Caracallaoccidit. His repelli- VII. VIII. Geneseos, in Acla Apostoluruin cap. V,
tur niiximiis Petri Allixii lapsus in Diairiba de Anno o §. 34. Retraciatione ad eundein locum, et cap. III.
el uiense natali Doniini pag. 8. aieulis, Pseudo-Cle- de Ratione temporum, Recognilionibus utiiur ex
tneiileih vixisse tiou rfiti atife Snlpicium, anle quemn lib. I. cap. XXXI. §. 23. ltem Agobardusde Judaicis
 217 VITA. LIB. II. CAP. X. 218
snpcrslitimiihus rap. XVI. Frecullus in Chronicis A contemnenda esse miracuta ad martyrum sepulcra
lom. II. lib. II. rap. X. cumque hit llincmarus de edita. Sed sunt hic lamen loci quidam, veluli nmvi,
Divortin Lotharii et Tetberg;e cap. IX. [Honorius quos pium lectoremvel caute legere, vel suspectosha-
ctiam de Luniinaribus Ecclesiae cap. XV. Ad haec bere oporiel. Ncquisfallatur, ejusmodihmc sunl nu-
Crsarius nionacliiisex lib. VIII. cap. XXIX. §. 70. meris notala su s locis, ut quis observarepossit. Hi
locum siippilaluin transtiilit in Dialogos suos, Re- naevi, a Grutero explicati, sex nuinero sunt, qui
spnnsione GXL. At HumberliisCartlinalis Episcopus apud ipsum videri possunt. Postremo loco adjunga-
Silvii»Candidae,el S. R. E. apocrisinrius Con-.taiiti- iniis Hngiiis Grotii de liis lihris judicium ex tom.
nnpoli in Responsione ad Niceiam Pectoralum post III. Operum pag. 488. Recogmtionumqui dicuntur
toniu ii XI. Auiialiuui Baronii pag. 798. edilionis libri, eatenus apud me valent, quatenus aliorum dictis
Cnloniensis, ailversarium redarguit, quod Clementis, contfruunl. Ceteroquinprobo CardinatisBaronii de iis
idest 1'eiri, llinerarii, licet apocryphi, lesiimonia judicium, qui ex Epiphanio, Bufino, aliisque, dicit,
pro Sabbatijejunio, ailduxisset, codice Grwcolamen, illis tibris plurima fuisse assula, et inter ea omnesil-
non RttfiniLatiiio, foitasse usus. Hos Libros, quan- las fabulas de iis, qum Cesarewfecisse dicitur Petrut
quain apocryphos,idesl publicie auctorilalis exper- contra Simonem.
tes, qiium sint maxiniaeantiquitatis, nou pariim fru- X. Jam tandem ad varias Clementini Operis edi-
ctus idcirc.o adferre posse, cum Nurrio scntimus. tiones veniiimus. Jacobus Faber Slapulensis primut
Nam Cliristianae Religionis Apotogiasunt, et genti- omniumeas, a Rufino conversas, inque libros etca-
liuni falmlac,cultusqiie etbnici, Fatique adsertorum pita distinctas, typis vulgavit in volumine sic prae-
errores, in ea refulantur. Neque inulile opus iis esse ,D notato.
poterit, ijui philosophorum opiniones, gcnliiim mn- Paradisus Heraclidis.
res, consuetudines, allegoricasque fabularum expli- Epislola Clementis.
cationes scire voluerint. Nec sane lacile essel plu- RecoqnilionesPetri Apostoli.
rinia Latinnrum loca inlelligere, si his Recognitio- ComplementitmepistolwClementis.
nibus careremus. Hoceiiam fatetur auctor pra:falio- Epistola Anacleli.
nis ad novam Coteteriieditionem, qui alias de more Pari iis ex officina Rellovisiana impensis Jo.
suo non pauca perperam dicit. Parvi 1504. in fol. parvo.
IX. Grabiusin Spicilegiotom. I. pag. 291).ex co- Hanc perraram Fabri ediiionem post duos et viginti
dice Hodlejano breve fragmentum depromsit, libro annos ignoravil Sichardus, vetitstissimorumlibrorum
X. liecogriuionumadueeiendum, in reiiquis editioni- venaior, ut de se praedical in epistola ad liernardum
busdesideratiun. Dehis flecoaniiioni/jus.aRufinovul- Clesium episcopum Trideniinum, ac postmodum
galis, jttniorum etiam post veterum judicia, profera- Cardinalem. Huic enim Sichardus ex dunbus Mss.
inus. Omnium ferme ordinum Scriptores Clemenii codicibus, Basileensi et Sconaugiensi, idem opus
Romanoeasdem abjudicani. Primo ex Cardinalium cum quihiisdam aliis ab se crutum, et brevibus
Senatu Baronius, prudentia et gravitale adinirandus. scholiis alicubi instruclum imncupavii. At Vossius
A. D. 34. §. 280. el 291. A. D. 41. §. 10. A. D. 44. etiam, et Fabricius ediiioneni Fabri ignoraverunt.
§. 36. A. I). 51. §. 53. A. D. 102. §. 22. Ille enim lih. II. cap. IX. de Historicis Graecis,al-
liaroniiim subsequitur Bellarminusin Calalogo, et ter vero in Bibliotheca tom. V. pag. 36. primam
libro II. de Romano Pontilice cap. II. omiiiiim Siciiardinam appellaverunt. Hujus inscri-
Ex ordine episcoporumCarolus BoviusOstunensis G ( ptionem suhjicio.
Anlistes in praefatione ad Constiluliones Aposlo- tVitrfCtementisTiecognilicnumlibri X. ad Jacobnm
licas. fratrem DominiRufinoTorano Aquilejenseinterprcte,
Ex Ordine PrwdicatorumFranciscus Victoriatom. cui accessil non pmnilendaepistolarnmpars vetustissi-
II. Relatione XII. de arte magica §. 55. morum cpiscoporumhactenus non visa, eorum qui ab
Ex presbyterisSocielalis Jesu BenediclusPererins hinc annis MCCRomanmEccletim prmfuerunt. Basi-
in Gcnesimlib. II. Quiest. I. jiag. 40. editionis I. lem per Jo. BebeliumI52(i. in folio.
Romanae. Jo. Lorinus in Acta Apostolormn cap. Decennio serius haec edilio Sichardi, primorum
XIX. §. 9. Nicolaus Serarius lom. I. opusculornm quatuor EcclesiseConciliornindecretis aucta, iterum
de Apostolis §. 1. pag. 27. edilionis Mogunlinae jirodiit Basileaj apud BeheliumA. D. 1556. in folio.
1611. AutoiiiusPossevinus in Apparalu. Ilanc, qu;c ferfia est, liarthius pro prinni accepit
Ex AcarfeiiitaLovaniensiJo. Driedo tom. I. de Ec- lib. XLV. cap. V. in line. Vossiusjudicii defectum
clesiae Dogmatihus, jiarle V. lib. IV. cap. V. fol. Sichardo imputat, quod pro genuino Ctemeitlehahue-
255. secunda»editionis Lovanii 1572. rit. Hoc tamen a»lati potius, judicio critico paruni
Ex AcademiaParisiensi Nalalis Beda conira Jaco- assuelae,adscribendum. Ejenim non unus Sichardus,
bum Fabrum, proposit. 103. sed ante eum Stapulensis, el postniodum Perionius,
At Coteleriiverba non pneteribo, totius commen- Lainherlus Grulerus, aliique non pauci, viri cetera
lationis ariuunenta complexi in praefationesuaeedi- docii, pro Genutno Clemeiiiebabiieruni. Duo in Si-
lionis, ubi voeat syntagma, theologicis, historicis, chardo non lerenda censemus. Prinium, cpiod Reco-
philosophicit,el usirologicis rebus refertum. Accedat .<»
< gnitiones ab Eusehio supi>ilatastradiderit. Alterum
etiam Barlhius, qui in Adversanis lih. XLV. cap. V. miilto gravius (nec nobis solum, sed liarthio e'iam
libros ait, antiquos esse, el bonarum rerum plenos. et Vossio) (piod Celasii et 70. episcoporum de Cle-
Eosdem s:vpenmneroillustral, et acri etiam censura mente judiciiim reprehendere non sit veritus. Eum
perslringit, vetus (ragmenlum appellans, et Laline tamen Decreti Geiasiani vulgala teclio lefeilit, ubi
conversum, qtium nondtim genus dicendibarbarismis Clementinum Itinerarium in capita et libros distin-
admodum inquinatum esset, nec mistam olim Gotho- gtiitur, secus ac mss. codicum \eruas comprobat.
rum aut talium illuviemoleat, elsi suis etiam nmvis <Quanquamsane capitum divisionein iion ita esseiu-
non careat. Rem concludit, bonorummonitorumgra- solentem, ul puiavil Sichardus, prima Fabri editio
lia se talia libenter perlegere : Tam, inqnit, de ve- dentonstrat. Hunc lapidem offensionisgentiinus et
rilale eorum securi, quam st Appulejum, aut Apolto- vetuslissimus Gelasius a me editus, jain snslulii, de
i nium aliquem, vel Philostratum volveremus.Recte scripta soliint, non de libroruni, et eo minus de ca-
quidem ita censet Barthius de veritate historica, si piium nurnero sententiam ferens. Relit|uacCleiiienli-
lianc inierdum spectes. Non ita de dogmate, de quo norum Operum editiones a Siehardina manaiiinl, ut
aliter Lambertus Gruterus, postea dicendus, sic sta- Culoiiiensis ex olficina Melchions Novesiani 1547.
tuit : Nusquam non in.hoc libro defenditur liberum in 8°. et Parisiensis apud AiidoeiiuinParvum, alias
hominisnrbilrium,baptismi et Eucharisiw vis, neces- apud Michaelem Soiuiium, et Sebastianuui Nivel-
sitas, ac dignilas. PrmtereaTrinilas personarumunius lium l.'i6fi. ia 8°., quae eadem est, mutato s>luu»
Dei, providentiaque adstruuntur, Docetur item non operis titulu. Sed nemo in Rulinianis CleuieiitisRe-
21-3 RUFINI PRESBYTERI 220
cognitionibusmAJoremoperam impcndit, qtiam Lam- X A ailducit ex prima, ut ait, editinne Sichardi, in qua
bertus Gruterus, MaximilianiII. Imp. a sacris con- non lcgitur quidem cerle. Haeclanien, quae in Cle-
cionibtis. Universi enii>, quaesuli nnmine Clemen- mente suo, ut ab haerelicis corrupta, pra'iermisit
tino circumferii tur, ipse in iinum congpssit, pr.aefa- Rufinus, rebquaeejus versioni inseria reperii Colele-
tionibns, argumenlis, notis, m mnnitis nrnaia vulga- rius in irihus cndieihus, Candeleriano, Sorbonieo,
vit. Operis tiiulnm, etsi .Tt(iiolongiorcm, audire noni et Thuano, sunl(|iie dccemcapita, intcr primuin el
pigeat, quaiMloqiiirfem llistoricum literarium non de- diiodeeimumclausa, de quihus ait : nescio '/uis iqinir
deeel minutiora ha»cpcseqtii, deque librorumeiiami onorf a Ritfino prwtermissvtn(iternt, sibi sitmsil, nt
inscripiionihus agere. interpretarclur. Ilnc adsunienliini prodit, m brflnr,
Cleinenlina,linc esl R. ClementisRomani, Divornm i versioneiu Rufiin antiqinius ad Graeca eveiuplar a
Pclri el^Pauli Prinripnm Arastolortimdiscipuli, et ini rci'(>giiii.iiii ei coMaiam.In oiuoilnis vero eveiiijila i-
Rom. Scde Sttecessoris Ponlificis, Snpienissimi phi- hus Riifiniis Toranus legilnr, non Tyranmus Rufinits.
losophi, marti/risguc forlissimi opera, qiuv qnidem ini Nnni librani pro Tyranmo, Rulini praenomine,Ty-
hunc usr/uediem a rariis ancloribus collecta, conversa, ranuum legenles, et postea re.mIrucii^entainineliieu-
einendatiiquelaiin cxslanl, nmiiut cum nova prw.fa- te-. ex Tyranno Toranuin faccre, ac Rufinoin<iar c -
tione de verU fntsisque R. Ctementisscriptis, postre- pnominis postponere maliietunt: qnod dcinde inge-
mat/ue eorundemfideitemeiulalionc,ac tiligenli argn- n a eruilitorum sic lorsit, ut non deiuerit, qni
menlorumdificiliuinguetocorume.rplanntione!>.L<nn- a 7'ora, Sabiuornm urbe cxcisa, deduciain :>i'i<el-
berti GrutcriVenradiind Ilevcrendissimiiin e.tlllustris- lalionem putaverit, uldixi lib. IV. cap. I. §. 2. i|iian-
simiimPrincipemD. Duniele-nSanclwScdisMngiintinw < Jtg quain Riifini |>a!riiuniionien Aguitcjeuse,ab eadcm
Archiepiscopum, Sacri Romnni Imperii Principem i appellalione fnge diversum, post Toranum ihirfcul
Llectorem, GennuiiimqueArcliicanretlarium.Coloniu: snhsequeretur. Iloc loco panca alia adnotabo. Johan-
Agrippiiw uptul Jo. Rirckmannttm|.°60. »tt (olio. iii s Albeitus Fabricius in -uo codice Apociyiiliorum
Haecerfitio, iiiiiiniillisreseelis, postmndum traus- novi Testamenli, H.imlnirgi edito A. I). 17115.jvg.
iit in Bihliothecam Patruin edbionis Lugthineusis 5 415. et 439. m spiiriain Hisioriam, Abdi.v,alias Me-
tom. II. pag. 57<>.Sed omnium jtlaoe indiistriatn ett litoni aitrihitam,, i|iia;n W.lfangiis Lazins ex codice
diligentiam vicit Jo. B.iptista Colelerius, de cccle- Ms. Coaiiohii Ossiacei.sis in Carinlliia prinuis eden-
siastica antiquitaie pracclarc meriiis, qui Clementis s dinn curavit Risilervapud.lolian.OporinemA I). 15' I.
pseudepigrapliaomnit a Riifinolransl.il». cum aliisS it) folio, multa ad verlnnn transfusa cx Rufini con-
nonnullis iteruin pnblica luce donavit voliimine in- texiu RecogniiioniimClemeutiuarum iegi <>hsei vav t.
scri|ilo : Sancli.rum Palrum, qui temporilnisApostoli- Gcverh trtlus Elenienhoisiiiis in noiis ad Ariiobittm
as /loruerunl, opera, vcrsionibus,nolis, el indicibus s editionis Lugduni Batavorum apud Joliannem Mmre
illttstruta. Luleciw apud Pctrum Le-Pe>il 1672. mi A. D. II>5I.in-4*. atl librum IV. a pag. 1'. ad jiag.
folio. Colleciio luee prrstanlissima, novis snhinde« 152. ex . odem Rufini contexlu uiulta in r-m suani
luciihralionibus ancta, prodiit Amsteludamisub no- atl Amobii sermonem illustranduni adducil.
inine Antuerpiw, Hugiielanorum siinilibus A. D. Nunc ad epistolam, Recogiiitionuin libris subje-
ItJflS. tnmis (luobus in folio, cum subjeclis ipsi Pa- clam, dcveniamus. Roinaeex aeilibusPopuli Romini
trum coniexiui in singiilis paginis Coielerii ei alio- A. D. 1;°.!)1,prodieruni epistola: Smnmoriim Ponti-
rtun notis, ut iacilius et comm.dius le<lorihus prae- (icuin, tribus lomis ilislincta:, in qunruin primo ante
slo essent, qiiuui anl.ea sco>sum prosiarenl. Sed iiiii C < nmii"Salias exstat <|u,>:ibcitur Clementina ad J.ico-
cdilioni pricfnit .ln. Clciciis cpistnlam nnncupalo- biint fralrem Doniini, Rnfinoiulerprele. Iluic|iag. 7.
riam, el piieialinnem, uhi Coieleiins suoruni opc- adneciilui' spuria appendix cutn epigraphe ad nram
ruin lectorihus raiioueiii ex'on'n, consulto omiitens,, Compendiolumfidei Chrisiianw. Labbens, qtn tum. I.
ntranque editiunein,
cx |iart" nccessariamhujusmndi seri|>la versintibus,, Concilioritmpag. S9. i lam inseruii, de addilanieoto
reddi iit. In bac secnndu edi- ila s ribil : hicdesinitepistola in quibusdaincodicinus.
tione lom. I. pag. '»87.exslant RecognitionnmSan- Ccterufunt vice appenduis addita circa annum 800. u(
cli Clementisad Jacobum fratrem Don.ini libri x. aj videlur. ldeni fertne ait Mabilloniusin Analeclis lonio
Ruftno, lorano, Aguilejensepresbylero, e Grwcoin't I. jiat,'. 142. Pelrus Crahhe, assuiueiito coiijunciani
Latinum versi cum ejusdem iuterprelis prwfaiione ad1 i pisiolani, iiiserntuat liniio 1.Conciliornin |>ag. li.
Gaudeiilinm cpiscopttm. Coteleritis lotum ojms adi edil. Colrinv apud Petrum Quentcl A. D. I55S.
sex egregios codices aceiiratissime exegil, variant.es s At Sicltirdits in prim t sua erfilione aiiui l,">-2f>.
lcctiones adtexuit, notisque brevibus, sed bome Iru- quarta: ex epistolis Clemenii-, apjiendiiem ita in-
gis, Ctementcmubi opus liiit, passim illustravit, li- scriptam subjecerat :Compendiumfidei. Qu;v in uliera
br;s iii c:ipila posl Fabrum, qtianquam diversa ra- ejus edilione anni l.°>5'>.ipnl c; islola: coiijungiiur.
tione, disiinetis. Codices mss. quibus est usus, in1 Gruierns qnoque, Sichardum sei|tiiiius, corijunxit post
jiiatlaiione prioris hujiis editionis ennmerantur. r.onslilulioncs Apostolicas pag. 5i5. qtiam lameii
1. Sorhonicus. Faber anle disjuuxeral. Theodorus liibliander libro
2. Thiianus. inscripio Christiana et cntholicudoclrina, Basilew per
5. Regius. ,j. Jacobum Parcnm 15'rfi. in-8''. pag. 221. eandeni epi-
4. Peiri Candelerii. sl'i|am, Rufiitointerprcte, inseruit.sed ablala appen-
<>•Caiiiieliaiuni excalceatoruin. dice. Ea lainen sine noinini: imerprelis, el sinL»ap-
Nuirius in sua disscriatione de his lihris pag. 224. pendice..luduin inserla ficrat pagina: 7. alterius lihr>,
aliiiui Coiheiiiiiiini aiiducit. Palaliuum qiioque,j>er- ttii;|>raeuotali: Epittoltealiquo!iitustres.graves,elcti-
veltisiiun servant plutei Vaiicani niiin. 117. Faber int ditw. exlra Bibtiorumcanonem lict, Aposlulicwtameit
inargiuc pralatioiiis Rtiftni ad G.iiidentium,ubi rfe e el piw, Augusiw Vind.ticorum per Alexandiinn ^Veys-
imjenitogenitoqueDeo agilttr, luec verba adnolavit : senhorn I52'l. in-8". Pr.inain iiuer enistolas Pseudo-
purs tlln ,<ejngenito, gcriitot/ueRep, cognotcitur, ab!> Isirfori tetnere slattiil, <jiii eaui virulcniis notis de
''.unoniio, uul ab aliis. t/ui Eunomii seguebanlurerro- re conligit, Blondcllus. Quanli eani feeerit. Frnn-
rcin, vitutln, ut et cpislotnPuulli tul Connlhios a Mar- ciscns Tiirrianns, inde constal, quod lib, II. cap. III.
cinne.corruplu fiieral. Merilo igitur illud Euuomiiin- el XIII. pin Cauouibus Apostolicisct epislolis decrc-
terpietanduin non [uit, nt ncque Marcion in Paulo. lalibus coulra Magdeiiurgenses,Colonimapud Gervi-
Islurf Scltolion in ceteris editionibiis, ct in hac ipsaa iiuinCuleiuiimA. I). 1.575.in 4".eain et pro vera uua-
Coielerii, dcsideraiur, eli insi iu Coloniensi annii lur, et la in;c versioni roborandae,ex codtce Vaticano
1>47. i|u;e Sichardiiiam lideliier exprimii, Scholion it Griecum ejus contevtiini con semel advocet. Atenim
per-imi!e ad orain legerelur : Corrupta hmc fuisse e libro IV. ca •. XXIV. liiifiiium versionis ancloreui
susjiicur nli Eitnomio, quemadmodum epislptu Panl c.s->",i|tiiiin careat protogn, non admill.il. Quis vero
»d Corinthiosa Marcione. Vossius idem Stholioni iguorat, Rufinum longioribus laiilum Graecorutnscri-
 221 VtTA. LIB. II. CAP. XI. S>22
ptis, ab se translatis, non brevi ac simpiici epislol»,. A lissitna loquens, ait, ClemehtemGhrisli Fidem, quam
ex Gennadii senteniia, prologosdare dehuisse? Epi- a Polro didiceral, et docueral sno mnrlyrio conse-
stolaeaniiqni'atem adstruit testiinonium Rufini. ab crasse. Alia hnjiis eeneris vide apnd Tillemnntium
se olim interpretalam alqite editam alseverantis in tom. II. pag. 565. uhi Rttfinum primigeniam Ectfle-
praefaiione ad Gaudeniium; liecouiiitinnibus m>n siaeRnmanaetradilionem, a Cte.mentis .Tvoet martyrio
praemissam,quia temporeposterior esl, neinpe Re- vere deduclam, seqiiulum animarfveitit, dum c'ogio
cognitionibus a Clemente, ut piilabatur, antea cnn- martyris emn decoraverit in libello de Adulteratione.
seriplis. Isiud Rufini consil nm Cotelerius sequulus, lihrorum Origenis.
eam et ipse OperiClenteniino postposuit, licet cotlici CAPIJT XI.
Carmeliticoinserlam inter praefationem,et Reco«ni- I.
tiones reperi-set. Iia sane etiam cndices, qnibus RufinusChromatioAquilejensium antitliti obsecutn-
usns fnit Stapulensis. insertam liabiierunt, ei Pholius rus, Uistoriain EusebiiLtViiiamfacil, tihisqite duo-
quonue cod. CXHI. aperle ait, in exemplarihus Grae- busaugel. II. Quid in Eusebiariisprwslilerit.quid in
cis eam librisRecognitionum praeponisolitam. Post suis, a Dupinoperperamrepiehensis.Wl Rufiriilli-
ponitur lamen in codiee Palatino sine sptiria appen- sloria a Gullismaximi fncta : itemob Angtiset Afri-
dice. Epis'ola3ipsi addiuir in cirf'eri,ionihusVaticanis canis Patribus. IV. A Grweissimiliter. V, Grwci
Isidori cod. DCXXIX.fol. 127. ei cod. DCXXX.fol. rft/ose.jusdemlibrosGrwceconvertentes.snosfacinnt.
6. Qiiin ergo Clementis epislola ad Jacobum, qnam VI. CnncilinmNicwnnm II. eornndem testiinonio
utitnr. VII. Lalinw versionisEttsebianmItisloriwper
Rufinus latinam fccit, ea sit pura puta, qute omnium
manihus teritur, juro amhigi neqnit, nee sane dubi- B ,' Ritfinumprwstantiaoslendilur. VIII. Gelasiicensnra
tat Bellarminuslih. II. de RomanoPontificecap.XIV. explicalw. XLVaito:editionesrecensenlur.
post initium. Ipsemet BlondetlusImcidem salis evin- I. Ad omnium.quneRv/inusedideril, celeberrinimu
cit, quamvis sue seel < virus censura» itnmisoeat. opus i rogrediiimur. De Historia eccle-iaslica loqvinr,
Colelerinsquum post Recognitiones eandem episto- al>Eusehio Graecescripla, quam, 60 annns post ejus
IamGraeceet Latino, sine nPo additamento, ed disset, inortem, Riifinns ah se Iranslaiam, et libris dunbiis
mox Rnfini interpreiationem subjecil. ad vetores aiictam oum Latinis communicavit, jubenie Chroma-
erfitiones et codices Mss. de moie cllaiam, et in tio nostrorum Aqtiileiensiumaniisiile, cui suam in-
capiia XX. disiinclam, quoriim duodevi'esimum <i- terpreiation ni, pricniisso de mnrle prologo, nnncti-
t;>riobservavit in CnnoilioI. Vasensi, A. D. 442. ec- pavit. Viri doeti Rufiiiililerariiim laborem cflnjiciuiit
lehraloeanone Yl.apnd Labbetimtomo III. pag. '458. in A. D. 100. rnio Alaricus Gothorum rex, snperatis
in CapilularibusFranc«rum lom. II. pag. 1127. inqne AloibtisJuliis, Ilaliam primum invisil ; quasi Rufutus
Cnncilio Meiensi canone XII. aond Labbeum lom. Chromatiinn allnquens hoc irfemtesieiur. ubi itl ope-
IX. pa<?.-110.Citatur (liioqeea Nicolao I. Pontilice ris sihi a sanctissimoviro injunelnmail, femj/ore.oiio
epist. XIIX.a Johanne VIII. epislola CC.XXXXIV.el disruptis Itnlia' clnustris, Ataricoduce Calhortim, se.
a Gregorio VII. lib. VIII. episl. XXI. Ad ejus epi- pestfer morbttsinfndit, et ugros, armenta.viros lonqe
granhen tanto ante allusit Sidouius lib. vi. epist. I. Iweqttevaslavil.Alaricustamen non semeltantnm, sed
eandemqie Bihliolhecar us in Clementelaudavit, An- ilerum cllerlium Italinni popuiabiirnlnsintavit. A. D.
tiquissimaesse credilur perinde :tcsunl libri Recogni- 40H. 402. et iOS.Sed Rufinitmloqui )!e piimn cjtis
tionuin. At Clementi ante Blondellnm,quinque in- irrnpi'one,qiiae apud Prosperum el Cassiixlnrumpri-
si?nes S. R. E Cnrdinalesabjiidicaverant, Turrecre- IC mo consulaiui Siibconis, et prniiule A. D. 4bb. i'l<-
mata n summa Ecclesi< lib. II. <ap. Cl. Cusanus gatur, a >bigi neqnit. Si eniin de alia irruptione A'a-
iuConcordantiaeathnlca I b. III. cap.II llaroritusA. D. rici Inqnivoluisset, eam ntiqne, ne rum prima roo-
6!). §. 13. Bellarminmin Catalogo, et Peroj.iusin ile- funderetnr, explicalins indieasset. Itufini verha i:l-
rato Hesponsoad Refjem Brilaniae cap. XXXI. pas:. ipsum confirmanl • TEMPPRI-:, quo disruplis lta'.im
159. Ex anliquioribiisidetnsanxerant PelnisComestor claustris. Ha»cunicam qiiidem ab Atariro tnr.ptio-
in Histotia Acliium Apostolorumcap. Cl ac postea nem, Bnfinoscribenie factam, ob ocnlos pomint.Quml
MarsilivsPalavinnsin Defensoriopicis.Parle II. cap. ar: unienliim forlins en »si, quo Tillenion'.iti<- ulitur
XXVH.et GobelinusPersnna in C.osinodromio./Elatc lom. XII. nota I.XXIX. Rufinumscilicet ueqite in
M. cap. VIII. De episl. III. Clemeniina, cujus inier- prologo, neque in Hisioria, loqnenicui di. Tiicorfosio
prelatio Rufino eliam Iribuilur, nihil tlicam, quuni Magno,quicqnam langere, quo a juniore illumdisiin-
liqueat, eam ad Isidorimerces ex tolo spectare. Non guat, qui natus initio Aprilis \. D. 401. e' subinde
diim Clementemdiniitto. quin Patricii Junii, el Dod- II. die Jauuarii A. D. 402. dcclaratus Augustns, Ar-
welli errores pandam. Is in fine susn pracfaliouisad cadio patri octennis successit die 1 Maii A. D. 40S.
auream Clementiscpistolam ad Corintltiospag. 151. adeo ut liufinus ilistoriam suam inira bienniitm,Til-
edilio is Coielerianae,sihi ex quodam Lobiensi cata- lemontio judice, ahsolntamedtderit. Certc edirfitante
log» blanditus fuii, ejustlem epistnhc versionem la- A. I). 102. qtio Alaricus secundo\u llaliam arfvenil.
linam, ah Hieronymofaeiam, alicubi delilescere. Sed Nitnquid vero litneri poterat, ne jampridem mortui
Coleieriiitspem'Jttnitpertenuem aul nuMaesse postea lmperatnris egregia facinora, lunc receits na.o iufan-
cognovit. suspicatus, librarios ex versimie epislolae^. , Uilohiimonymoadscribcrentur, nisi hisioricusdisertis
Clenienlina:ad Jacobum nomen Rufini invisumera- verhis iiniiin ab altero distiiiguens. erroris occasio-
sisse, ul eam Hieronymiano honestarcnt. Iloc alihi nem auferrct? Paullo rectius sic disserenius. Chroma-
pariter factum narravimus. De Rufino etiam dictum fius,cui Rufinusllisloriam inscribit, d:cm obiii A. D.
observn a Dodwello iu additamemis ad Pearsonii 506. ut alibidictum. Ergo Rufinus,qui pnst A. D. 400.
opnscula Parle I. cap. VI. §. 21. pag. 214. Clenien- iu suani liicuhralionemcondensainiiicuiiuii,eam ante
tem ah eo priinummartyrislilulo fnisseornatimi.Ilinc A. D.407.uti(|iie ahsolvit.lmmoante A. D.402. quose-
Doilwelus marlyrii l.iurenlamClementi aulerre co- citndaAlariciirruptio facta est. Necsane /(i//ij)usstatim
nalnr. Sed frustra conaris, nec auferes quidein cette, aprima irruptione, sedaliquo jiost lempnre aniniuinad
Dodvvil!e. In vetustissiinoenim Codiee Sacramento- scrihendiimadpuliteosTdiru/ua/ia/ti-rc/aus/i-u.uleiiaiii
riiin, quem simiina doctrina, et pielaie venerahilis Pcar.oniiisobseivatinVindiciis Ignatianispartc l.cap.
Cardinalis Joseplms Maria Thotnasins pubtici juris VI. pag.88. postqiiamscilicetpesiifermorbui.a Golhn-
tecil, RealiClemenlisSacerdotit et MARTYIUS nalaliita runi exerciui >nVenetiam nostram allaius.llorcniissi-
ceiebrantur lib. II. §. 65. pag. I7U. Huj"S amein maiii, e>priuiobarbaroruiufuroriobviani regi>iieniva-
codicis preces et orandi fornuilas, CoiisianiinoMagno stasset: quorf non ieiu oculi, sedtcmjvorisspacio lieri
aiid'juiores cum J<>.Morinosiatuil hnjusiuodi reriim oporluit.Uuare Chiomatiutoptinii pa.toris officiofmi-
Jmiigeintelligeutissiinus, el in iis dijiidieandis faeile gens, ut nov.ielectionis blando veluti pbarmaco, sii"-
I' ineeps Tlioina«iiis,/Etate Rufiiii Zosimus Ponti- riim, et iiostratium, qui tantis malis supereraiit,
kx cpist. HI. ad Alricaiios, tanquam de re alias no- practecitaecalamitatis inemoriam lenirei, llistoriaiu
223 RUFINI PRESBYTERI 22i
Eusebii e Graecoin Latinum sermonem a RufinoA banc sententiam amplectitur Tillemnntiustom. VIII.
transferendam curavit : quod a presbytero, in aliis nota I. At Bollandiani sodales sua rursus tueri co-
etiam occupato, cito fieri non poluit. Rem aptiori- nantnr in Historia Patriarcharum Alexandrinorum
biffverhis, quam iis ipsis,quacin hoc exjilicandoRu- tom. V. Junii : quibiis Monlefalconiusepistolam op-
ftnusadhibuit, ine declarare posse noncredo : Perito- posnit, Parisiis eililam A. °>.1710. in qua diligenter
rum dicunl esse medicorum,ubiimminereurbibusvel inquirit, an veru narratio Rufini de.baplizalisnueris
regionibusgeneralesviderinl morbos,providerealiquod ab jXlhanasiopuero. Pro liufino memorare sufficiat,
medicamenli vet poculi genus, quo pnvinunitihomi- haecah illo non ex sua, sed ex aliorum fide narrari.
nes ab imminenli defendaninrexilio : quod lu, vcne- Yerba sunt lib. X. cap. XIV. ab his, qui cum ipso
rande.paler CUROHATI, medicinwexeqnensgentis TEM- (Alhanasio)tiilamdttxentntACCEOIMUS. lis locuplelio-
PORE QUO,imiLT-Tis Italimclaustrisab AlaricorfticeGo- res testes , qni cum ipso Alhiinnsiovilam duxerant,
tliorum,se pesiifer morbus INFCDIT, ef agros, armenta, prolecto aurfne non poteral, M. Anlonius Muretus
viros tongctutegueVASTAVIT, populis,tibi a De.ocom- Variarum lectionuni lib. XIII. cap. X. istiim puero-
missis,feraliiexitii aliqnodremediitmi/umrens,perqttod rum lustim aliis exemjilis illustrat. flaecfaciunt, ut
wgrm mentesab ingruenlismali cogilnlionesublractw, neque Dupinumproban: jiossim,qui in tom. III. Bi-
metioribusoaupatm sludiis lenerenlur,injungis mihi, bliotheca;quoriindam Rufinuminsimulat, quae facile
ut EcctesiuslicamHistorium, quam vir erndilissimiis diluuiitur.
Eusebius CwsariensisGrwco sermone conscripsit, in 1. Aitabeodem tradi, AthanasiumposlConcilium
Latinum verlam : cvjus tectione aiiimns avdienlium Tyri, sexennio in cislerna latuisse. Id quidem dicit
vinctus,dumnotiliamrerumgestarumavidiuspelit,OBLI- r.
tB lluftnus, lib. X. cap. XVIII. sed ex relalu aliorum
VIONEM *
quodammodomalorum, qumgenerentitr,ucci- dicit. Idque ex verbo fertur, probe colligilur.
perel: a quoego operequun cxcusaremevellem,ul poie 2. Caussalur, ab eodeminverti ordinem leiripnrum
inferiorel impar, el qui in tam mullis annis usum Lu- in historia Athanasii. Hoc ideo visum Dupino, quia
lini sermonit amiserim,contideraviquod non absque Rufiiiusplenam de Athanasio historiam non dedit,
aliqno Apostolicminstilulionisordinenobit ila prmci- sed pauca ex plurimis dclibavit, nl subsequeniibus
peres. Pergit ftu/Suusiaminndeste, quampie lenuiia- vi rbis palam facit lib. I. cap. XIV. in (ine : Quoniam
tem suam.operi transferendo iinparen, pracipicntis talia ac tanla ejus gesla sunt, ut magnitudoquidem
auctorilate evcu-are. Librum X. omistisquw videban- rerum uihil me prmterirepatiatur, mutiitudovero ge-
tur superflua,ciimlibro n. ab se conjunciiimingcniie sloruinQIAMPLUHIMA cogat OMITTERE , inceriusmsluat
faietur, quonitnnperparumhtibebalin rebus geslis, per (inimus dum detiberare non valet quid teneal, quid
reliqua omnia in episcoporumpanegyricistraclalibtis, omittut. Et ideoPAUCA nos, ad rem pertinentia, MEMO-
rithilad scienliamrerum conferenlibus.Libros X.alqiie! RABIHUS. lieliqua ejus fama narrabit, sine dubio
eiiaitiXI. totos se conscripsisseait, purtimex majorum t minoravcronunciatura.Nam nihil quod addere possit
traditionibut,parlimex his, guwnostrumemoriacompre- inveniet.
henderttt.Celerumomueoptts (Eusebii)res in Ecctesia i 3. [Nostermale audit apud Rupinuui, quasi parum
gestas ab Salvatoris adscensione,et deinceps, conti- faveatviris magnis, Grcg >rioNaziameno ei Ilasilio.
iieresubjungii.SuosveroLibellus duosal>Consiantino) Sed eum iniqtio hoc criuiine purgat elogittm, quod
et Arianae lueresis incunabulis ad A. 1). 5!,5. quo) uirique iniesit perhonorilicnm lih. I. cap. iX. ne
diem obiil Tbeodosius Maguus,| erlingcre ailirinal,, interiin Inquar de studio, quod Rufinusimpendii in
seque hos.ul Chromaliiquoque, palris religiosi,pr;e-• C ( utriiisqiie libris Laiina civitate donandis : qund si-
ceptis ohtemperaret, partim e.i; majorumtueris, par- gnum est maximum, quaiui eos fecerit. Sancius A.l-
lim ex sua memoriabrcviter addidisse. Falsus ergo) delniu.sin lihro cle Landibus Virginiiatis pag. 320.
esl Radiilpbu»de Diceto, qui R: ftnum ail, Hisioriam i qiiam longe aberret Dupiuus bis verbis coniprobat:
suain terminare A. D. 590. Euni vide inter Anglicanae i Rufintts niira verborumurbanilateprmditns,in prologo
llistoriaescriptoresantiqnos, a Roberto Tvvystlen|>u- Apologelicipleniusexposuit, ueiiioe laudes Gregorii
blici jtuis factostom. I. pag. 451. Nazianzeni.
H. Ruftnumin Eusebio transferendo nimia liher- 4. Fal-o dici a Rufinoait, IPIariuin tliris devo-
taie usum, critici vociferantur.Sane iiiulia abslulit,, tuin, et post ConciliumMeibolanensein cxilitimmis-
plura addidil, iioniiullamutavit. Revelaiiones, Ale- siiin. Sed longtun sit omnts IJupiiiiballiicinationes
xandro HierosolymorumEpiscopo lactas , quas noni refellere, an dicam referre? Falso dici a llufino ait,
satis |)er.spicuerefert Eusehius lih. VI. cap. XI. Ru- quae in Historia sua iiuuqiiam dixit. lu opnscnlo
ftniis libro eodem capite VIII. opiimeexponit. Libro) quidem de adnlieratioue Librorum Origenis aii, li-
VII. adsuit narrationein de miraculls Sancti Georgii,, bruminslructionisptenissimmab Ililario Piclavensiad
qua caret Eusebius. Libro IX. tle suo adtexuit con- emendalionemeorum, qui Arimmensi perfidim sub-
cionem Saneii Luciani martyris. Pauca de multisS scripserunt, conscripliiin, ila ab inimicis illins cor-
indico, qnibus Ruftniope Eusebius ditescit. Ad haec c ruptuin esse, tii cum illi poslea tu ConcitioEpiscnpo-
in libro VI.et in VII. ordinem capitiun nonnihilmu- rum secunduinea, qumin W>elloipsius se corrnpisse
lavit. ilinc Vo-sius in libro II. de llistoricis Latiniss noverani, hmrelicumeum cmpissentvocare,ac prolalus
cap. XI. EusebianamRufini vcrsioneni ne paraphra-- v_ libelluslalis inrenius esset, oueiittpse nun agnotcnet,
sin quidem dici posse arbitratur, sed propnum optts, , fecerint ettmexcommunicatitmde concilii conventione
in qtto lamenEusebiumplurinium exscripserit, mulla a discedere.Haecvere scripsit Rufinus. Ad haecrecla-
adeo addit, tnulta demit, mullu mutat. Rulinum inn mat llieronytnus lib. II. Apnl"gi;e1. Synodus, a q a
reliquis duobus llistoriae suae libris concinnandis,, excomtiiiiuicacus est, in qua Urbe [uil? iMediolanieam
aunoruinqiie ratione digcrenda, credulum fuisse, ju- luisse au Dupinus ex Hisloria Rulini.) Dic epiicopo-
niores caussaiuur, inceriosque vulgi rumores plus s rum vocabitla. Profer sentenlias subscriplorum, vel
atquo sequuiuni. Palmaiium ejusmodi exenipluin,, diversitalem,velconsonanliam.Docequi eo annoCon-
quod jirolerunt, exsiat lib. X. cap. XIV. ubi narra- sules (uerittt? Quis Imperator hanc Synodumjitssit
lionein adtexit de pueris in litlorc niaris ah Aihana-;- congregari?Galtimne tantum episcopi(uerint, an et
sio puero baptizatis. Hanc ex Rufino clidtcerunt it Ilatim ct llispanim? Certeob quam caussnn Synodus
Socrites lib. 1. caji. XV. ct Sozomenus lib. II. cap.t. congregala sil? Nihil Iwrum nominas.Quid txl hac
XVII. Sed de rei veritate erudni inler se certant. Rufinusresponderit, ob dcperdilam ejus episiolam,
Nani boliandiani Scripiores die 2. Maiicap. 1. § 2!). ignoraiiius. Sed vir egregius Petrus Coustaniius in
pag. 188. de illa ex parte ambigunt: quaui laineu II vita Sancti Hilarii, quam ejus operibus a se illustra-
ut vcram ex tolo propugnat Antonius Pagius A. D. b tis pra-posuilpag. 11 I. § 107. libruni a Rufino me-
511. §'27. Contra est amicus noster insignis liernar- r- moratiiin, etim inielligipntat, quo Hilarius Historiain
dus de Montcfalcoiiisin viia Sancti Aibanasii, quae fi Aiiniinensis ac Seleueiensis Syiiodoruiti coiiqilcxus
cligaiiieni btijusoperum edilionem pravcdit, aiquee luorat, ciijus fnigmeula cxsi.mt p.tg. 1^79. Guiixjue
22o° VITA. LIB. II. CAP. XI. 826
Ruftnus auditu tanlum accepisset, Hilarium ab Au-1A dari audiemus. In libro de cura gerenda pro moriuis
xeutio haarctico haerelicum vocilatum, et convenlu cap. VI. Legimus, inquit, in EcctesiasticaHisloria,
hahito, ex m be M'diolano egredi jussum, facile sibi quatn Grmce scripsit Eusebius, et in latinum tinyuam
aniino finxit, ob libri illius, quem dolo malo falsa- vertit Rufinus, martyrnm corpora in Gallia canibus
ium atidierat, depravaiionem, ab liaereticis lactam, exposita. U\libro de haeresibus cap. LXXXHI. eau-
libri auctorem Hilarium, non solum e civiiate, sed e dcm iterum laudal: QittimEusebiiHisloriam scrula-
conventu etiam expiilsum.In opusculo ergo de Adul- lits essem, cui Rufinus a se in linguamlatinam trans-
leratione lihrornm Origenis id scripsit Rufinus, non latm subsequentiumetiam lemporumduos libros addi-
in Ilistoria, qnani nointuni condiderat. ln hac vero dit, non invenialiqunmhwreiim, quam non legcrim
lih. XI. cap. XXX. et XXXI. de Hilario narrat quae apud istos Jovinianistas. Post Hippoiiensem, Viclor,
netno improbat. ISonea certe, quaeDupiuus decoctor Vitensis Episcopus, in Hisloria perseculionis Vanda-
comininiscitur: cujus perinagnam indiligentiamsatis licae,quam scripsil A. D. 487. lib. V. cap. VVIII. de
niirari non possum. Rufini llisloria magniliceloquitur. Argumenlo enim
III. Ruftnusergo loli occidenli primaevoshislorise quod versabal, se imparem eousque falelnr, ut illi
ecclesiasticaefontes, antea iguoratos, vel paruui no- explkando vix suflicerel Tullius, Sallustius, Euse-
los, maximo omniiun plausu reseravil; unde Latini bius, aut ejus translator, Grwcm facundim, lalinisqite
majores nostri, Cliristianoruin gesta perdiscere, et floribus Ruftnus ornutus. Etiam Vigilius, Tapsensis
Gallicani pricseilim Episcopi INicauiasdelinitiones Episcopus, qui floruit ad A. D. 560. Rtiftnumad ma-
mutuari potuerunt, quas Rufinus abbreviatas in ca- nus bahuit, eoque, non tamen speciatim ah se nonii-
nones XXII. diviserat lib. X. eap. VI. Jacobus Sir- g nato, usus est. Toium eniin caput I. lihri VI. contra
mondus iu rimandis Ecclesiasticaehistoriae penelra- Arianos ex Ruliniana Historia et reruin sensu, et
libus opido sagax , id primus olfecit in notis ad ipsis ferme verbis deduxil. De morte Constantiiii
Conciliiim 11. Arelatense apud Labbeum toni. IV. MagniVigiliussic loquilur: Deniquedum ejus caussa
Coiiciliornm pag. 1813. Hinc Nieaeni canones, ex (Ani) ab Episcopisdiutius retractalur, idem Conslan-
Rtiftno peliti, in Codicem anliqua; EcclesiaeGallica- tinus Imperator in suburbanoquodam, cui Nicomedim
nae migraruiil. De hoc agit Quesnellus in Disserta- nomen esl, finali ordinato judicio, tricesimoprimo
lione Leonina XVI. cap. XV. Sed honio invidus Imperii sui anno diem clausil extremum. Rulinus lib.
Strmoitdumprimaeobservationislaude fraudat, quie IX. cap. XI. reui ipsain his verbjs narraverat : ln-
huic nni debetur. Res ipsa perspicue prodilur ex terea dum hmc apud Alextndriam fruslra agilunlur,
GoncilioII. Arelateusi, duobus el quadragiuta annis vcnerabilisAuguslus Constanlinus in suburbana villa
post editam Ruftni Historiam congregaio A. D. 444. Nicomedimtricesimoet primo Imperii sui auno diem
apud Labbeum lom. IV. pag. 1012. Proditur ex ca- functus esf. Vigiliussuburbanam villam,cujus nomen
nonum etiam excerptis, quae epistohc Johaiims II. Rufinus omisit, Niconiediam pulavit : quam timen
Pontilicis ad Catsarium Arelalensein oh exanien Hieronymus in Chronico, Olympiadis 270. auno 2.
caussae Contunieliosi Rejensis Episcopi, subjecta Christi Domini Eusebiano 538. Ancyronem, sive
leguulur ad A. D. 555. Ibi enim apud Labbetiinpag. Achyronem(variani enim codices) dictam prodil.
17o6. praemiilitur canon Concilii ttcaeni, verbum de IV. At neque uni Latini, sed ipsi etiainGnrci duos
verbo ex Rufino descriptns, a quo undecimus nume- Rufinilibros, Eusebio additos, magni fecerunt. Rem
ratur. Canon I. Concilii II. Arelatensis exprimit ob oculos ponit, quod ipsi suos re Ididerinl; unde
CanonemII. Nicaenum,uii est apud Ruftnum. Canon iC CyrillusAlexandiinus,acGelasius Cyzicenus, et quod
Arelatensis VII. ex primo jNieamoRuftni desumtus majus est, eliam Coucilum II. Nicaenumiisdem Ru-
est. Canon X. respicit Rufini Canones XII. et X111. fini libris , Gra»ce conversis , sua cnmprobaveruut.
Canon XV. ex Canone altera Ruftni denvatur. Ca- Ut rei verilas conslel, singulis iionnihil innnorari
non XVI. Nicicnum Canoneiu XXI. versionis Ruftni necesse est. De Cyrilto Alcxandrino postmoduui lo-
fideliter exhihet. Quare palam est, Arelatenses Pi- quar. Cyzicenus, qui llorebat A. D. 476. s;epe suas
tres, stta decieta condentes, Nioaenoscanones ipsis- narraliones Rufini auctoritite conlirmat, ducemque
Ruftni verbis in codicesuo descnplos habuisse, quo- inilio Operis sibi consliluil. Peirus Daniel Huetius
rum noiilia i|ueiiiadinodum ante Ruftnumajiud Gal- in Dialogo de Ciaris Interpretibus pag. 135. edit. 1.
licanas Ecclesias obscura habebatur, iia postmoduin aniinadverlit, huiic Getasiume duobus Rufiui libris
avide hausla est eorinndemcanoaum versio, a nostro non pauca in suos de Nicmnasynodotransiulisse, et
daia in suo EusehianaeHistoriaesupplemento.Magno IIOIItain interpretatum, quam muluatum res, ad in-
enim in pretio fuit Ruftnus doctissimis et sanctissi- slitutum suum facietites. Phoiius autem quum tra-
mis viri--universi Occidentis, si unum Hieronymum didisset, GelasiumCa;sareensein in Palaesiina Epi-
eumque quodam tempore excipiamus; inaxime vero scopum, a Cyzicenodiversum, hortatu Cyrilli avitn-
apttd Galios.Hoca Sirmondo alibi eliam nolat.im, culi sui, Hierosolymornm Episcop:, Eusebianam
ohservo; nimirum ad Sidonium, t|iii annos quinqua- Historiam persequutum, mox Cynllum ipsum Gra>
giuta post Rufini obiliim Laiiuas ejus vcrsiones cum RuflniauaeHistoriaeinterpretem facere videiur.
siimmopere commendavit lib. II. Epi»t. IX. Post Si- Do verba Photii ex codice LXXXIX. aliiautem le-
donium Gregorius Turronensis mitistes , in Historia gendo, hoc quidemcomperi,Ct/rrf/umipsum ctcmhoc
Fraiicorum lib. IX cap. XV. Rufini Ilisloriam Euse- ** Gelasio, Rufini Romani Historiamin Grmcumvertisse
bii interpretatioui conjunctim sub Eusebii noiniue sermonem, non vero propriam suam uliquam condi-
laudans, Arius, inquil, quein projecisse in secessum disse. Addit Photius, si id veruin est, quod compe-
exla, Historioyraphusnarravil Eusebius, immo Rufi- rit, hunc Gelasium Caesareeiisemvetusiiorem esse
nits lii>.X. cap. XIV.Accedat postr-mo loco llinc- Getasio Cyzieeno, cujus Historiam Concilii Nicaani
mari Remenss Archiepiscopide Rufini Historiates- ex Rufino pariter expressam superius retuierat cod.
liinoiiium, sane perhouorilicuui. Is e..im lom. II. LXXXVIH. Nec Puutius silenlio praeterit, ah lioc
0|.eruni pag. 4o3. ha:c hahei: DecimusHistorimEc- Gelasio Cyziceno, prioris Gelasii et Ruftni dicla
clcsiuslicwtiber Iiu/ini, qui in Culalogo Apostoiicw laudari. Quare non unuiii, sed tres GelasiosCaesareae
Sedis inttr recipiendoslibrosdescribitur.Ordo rei um, in Palacstina episcopos Pholius enumerat , quos
et regionum viciiutas facit, ut ex genle Angloruui inqiiil , discernere nequeas. Primus Gelasius fuit
linc advocem Sanctuin Aldlielmum, et Venerabilem sororis Cyrilli liiius, qtiem avunculus Euzojo, Acacii
Bedam,Is in libro de Laudilms Virgiiiilalispag.328. siicccssori , Caesarcensem in Palaestina episcoputn
ex decimo Ruftni libro aucioiiiatein aivessit; hic sulfecit. Adi Epipbaiiium flcercsi LXXIlI. §. 37. et
vero de Teinporum ralione cap. XXVIII.lotum lo- Hieronymum in Calalogo cap. CXXX. Secundus
ctiin Euseiiianum ex liufini lib. VII. cap. XXVIII. Gelasius scripsit conira Anomaeosapud Photium cod.
descr.b t. Si ex Anglia iu Africam irajicimus, Rufini (.11. Tertius Gelasius est Cyzicenus. At Gelasium,
Hisloriaiiiab ej'us amico Augusiino Hipponensi lau- Cyrilli sororis filium, Cyrillumque ipsum RuliiiiaiiEC
227 RUFINI PRESBYTEiy 223
llistcriae inlerpretes facere, nugari est. Nam Cyriltus A \ nisi GrcecamIjgeritjquod verisimilius pulo, illamque
cxtiiicttis est A. D. 581. die 18. Martii, ex Anioiiio designet, i|iiam liufinus Latine scripsil.En Socraiis
Angusiino Toutleeo ad Cyrilluui j>ag.85. Ge///st'us verba : Atque hwc ego lum a multis Cypriis auditu
vero<biii. A. D.59L ctti iu SedeCiesarcensiJohamies accepi, ftintin syntagniateRufini (iijusdampresbyen,
sticeessil A. D.395. quando cerie Rufinusnoinluinex llomanu linyua conscripto, pusiiainveni. Ex quo qui-
Palicstina n lialiam transfretaverat; ubi postmodum dem libro ium hmc tpsa (uiit alia, t/uw paulto post
f/isioi/aiiisuanicondidil.Tillemoiiliuslo:n. VIII,Not. dicenlur, collegi. Hulinum iterum laudat cap. XV. in
Mll. ad Ct/ri/lumHiernsolyimiuniiin,Pholio innixus, iine : Hwc de AthanasioRufinusin librissuis comme-
Geliisithnjus llisloiinni i.liainlacil al>iiistoria liufini, moravit. cap. XIX. in line : Uwc Ritfinus ab jEdesio,
quamvis Lusebii llistorinm se aiigerc prolbeatur. <Sed qui el ipse Tgii presbyterpostmodttmfaclus esl , se
non levi eriire irrelitur v.r ccteroqui accuralus. accepisse narrat. ilanc FrumeniillisioriamexRu/ino,
Pholius eniin ibidem loquitur de Hisloria Gelasii quein tauieu haud i.oinnat, sumsit eliam Sozoinenus
Cyziceni.quain scpcriori cudice recensueral, non de lil). II. cap. XXIV.et Theodoriluslib. I. cap. XXIII.
alia Hbloria Celasii, qui (ut ipse quideiu exislimal) Ex Ruftno, ut multa alia , transiit in Menologium
Rufini Eusebianuin supplemeniuniGrajce reddiderit. Graecorum, in ManyiologiumUsuardinuin Greveni
Verha Photii (odice LXXXVIII. haecsunl : Et hic et Molnni, et jioslea in ipsas tahulas Ecclesia; Ko-
certeCelasius(r.ulini Gracusinlerpres) diserfaquoque iiianat;die 27. Octob. Snciates libro eodem cap. XXI.
dicendi (orma ab illo (Gy/.iceno)discrepui; quanquum prope linein rursus laudat Ruiinuin : Uwc Ruftnus
ulergue tonge est eo Gelasio, qui adversus Anomwos se u Bacurio didicissescribit. Sticrates et Sozouieiius
scripsit, inferior. De Cy/.icenohaec scripseral : ipsa ^^, " IIi=toriassuas perduxerunt ad A. I). 439. quo flote-
porro dictio ad humiim vUemqttestilum plus mquo bant. Tlieodorilus suani s.cripsii A. D. 450. Idem
vcrgerean mudvcrlelur.VideFab»ic um iu Ribl.Graeca Socr.iles iuilio iibri II. Ruftnumpariier cilal, qui
loui. VIII. pag. 570. Pbotius siniililer scripil cod. Romanorumling;,a eectcsie.slicam hisloriamcomposnit.
XV. ut nullum sit dubium , quin coinparaiionem Veruin in temporumnoiatione aberrareait inquibus-
fecerit inter CelasiiiinCy/.icenum,quaienus liistona; dain, ad Atlianasiiimpertineniihus, et plurima prae-
°Nira»iiu!Synodi condiiorem , piioreinqiie ilttini term.tlere : de quihus, uti diximus, ipsemet Ruftnm
Gelasiuin, Rufini inierpietem, ab se crediiuui; non lecioreui moiiueral, quaequncritici plus aequo exag-
vero inti r duos Gelasios, in codem aigunicnto gerant, inlerqne hos Valesius in Vita Socratis, et
ver-atos, alleiuni,q'ui HisloriamEusebiau.iniauxerit, Fabricius tom. VI. pag. 119. Postmoduin Socrates
allerum ejusdem llisiuriae iiitcrpruicm. Cyzicentis nieliora docuinenla nacius, libium 1. et II. posierio-
lib. 1. caj). VII. de Aclis "NhaenaeSynodi cital liliiiS curis ex tolo diclavil : at relenlis nihiiuiuiuus
Gelasium,ei Rufinum,huuc, ul prituaiiuni auctoiein, iis, i)t quibttsRufinusa veritnteminimeaberravit.Posl
illiim, ut interpreiem : tjuod m Plioiii oculos eiiam i.os , Ruftni hirtoriaiu Graece scrijitam , laud ivit
iiiciirril. 'I heoplianes in Chroiiograpliiapag. II).
V. llueiiub in Dialogopag. 151. Roman.t:linguae VI.Sed Ilufino uiaximiis lionor accedit, quod Con-
dignitati hoc iiibnit, quod Grmcaconversio Getusii, ciliiiinll.iNicaenuniAciioni»I. apnd Labbeumtoin. VII.
inlra Latinuin cxemplar nahita vel serieui leinporiim pag. 79. de episcopis, ab lneresi ad catholicam liclem
ferre non potucril, vel in Ribliolhecarum pulvere redeuntibtis, et statiui reeipiend s, agens, testimo-
cumtineis lucleiur. Apud Latinos quideninonabnuo; iiiiiniadduxerit ex ecclesiasicaUistoria Rit/ini pres-
secus vero aputl Graecos.Nam n CalalogoGia.:corumP q byten Rointv, quod est m lib. X. cap. XXVTII. He
ciidictim IJiblioiuec.c Coiisiaiitinopoliianau apud diseedainab EcclcsiaL, tina, hac sempcr et Rujinum
Lantheciuiiitcim. I. | ag. 149. exl.ue dicitur Rufinii el ejus llistoriaui pluinii fecil, iiuaiu tantum nou
presbyleri magi.w Ecciesim llisioria ccclesiastica. p; blica leclione dignain declaravit. Ejus enim Mar-
Piaelerea in liibliotheca .luris canunici veteiis Clnis- iyrotogiaRufini libris cievciuni, el piaesertim vene-
lophoii Juslelli loin. 1. pag. 405. exstat epistolaii rubiteilhidet pej-a/KNJuum, a iioionymianodiversum,
Cyrilli Alexandrini, ad Syuoduiu Aliicauaiii, scripta; quod olim EcclesiaeKnmaiiaeproprinm, jjaiuumque
A. D. 419. au quamCyrilius iinllil excmplar Mcana; a|i|iclliitum, una tiini Adonianopuhiica luce douavit
Synodi : Quod, inquit, ef itt Lcc/esiajficallistoiia , Herilertiis Hosw ydtis. Iloc idem mariyroloyium
re//i<it(?ji'cs,iiitciiicits. Juslellus iu noiis |:ig. 44o. liuiliis iii locis ex Ruliuo loiillaniiu osteuderat Hen-
Rufini Hi-lniiani a Cyrillo heic dcsigcan nos nionel,, licus Valesiusin Disseilatione, quini Eusebio, ab
quippe qu<eapud Graecosaequeac Laltnos tunc ebsell se praclarc illuslrino subjec t. Neque id diflitetur
i,.axiuiepervulgata,decennio:cilicel ab liafiiii ohilu.' V. ('. Jo. fiaptisia Soibr.us, ejusdciii Martyrologii
Al, qnacsoie, lector, hic parum siste. Nam Cynlium Homaiii pai-1'tstrenu.ts viinlex, in praufntionead
Alexandrinum, Theopltililiatris lilium ct successo- Lsuardum pag. 5>. §. i>G.ubi couiia Valesium et
reni, qui primus Grxcurum, jRu/tuillisioriaiu, ui, I. Roniaeillud coiilectiim i irca A. U. 770et Aguilejam
oiunibus notani, laudavil; non vero aliiiin, ejusdcnii a Roniano Pontilice inissuni, ui no-tiates ritui Ro-
inlcrprcteiii fuissearbilror : quem Phoiins hoinouy- maiio se coiilormaient, eta Sanclo AdoneViennensi
niia deceptus, nec observaio orrfine lcmpoiuni, cumi Raveiina:anle A. I). 800. exscriptuui egregie deinon-
Cyritlollieiosolyinilano confudenl. Photii errorcmii .. ttiai. Quiti speciatiui bu us Mailyrotegd auctor, quicl
nupei vidit eliaiu Toutiecus Dissert. 11.ad Cyrillum ii "' Ado, (juid Csuarrfus, cujus Martyrologium Ecclesia
ca|>. I. §. 5. j>;g '.'5. Cyri li verba , ccclesiasticam ii Romaiia |ioslmoduiii adoptvit, cx liufuio desumse-
Iiistonain non soluin Grwcis, sed Laituis, scibcet :t riut, idem iSof/eritui, aliique Hagiologi abiindeindi-
Aliicaiiis, itd quos tunc scribebai, niaxiine notain , caiuiii, ul jam acluin ageie ii"ii sil upus. Pro liu/ino
antononiasliceindicai t. Ilatc fuil lvufiuiana, GriL-cc c hoc laaluin adrfo, luevo», qui ejus llistunw Iribuiin-
c:i Liiline ctiisciipla; pruHcr hanc nu la. lleniici.ss iur. |.ieri>M,uea iuulliiiidiiieexeiiijilaiioin lluxisse,
Dodwellus Sociaiem Rufini versioue Giieca usum n iiimiruuiex |>retio,in qiii earfeinlnsioriit hahila csi.
aiiimadvertil iu libio de Juie Laicmuui cajt. IV. Qtiare cum inajoribus nosliis grates Ru/ino, qcotl
p.tg. 2 S. Thcoduiiium Pelavius in Dtairiha de |io- >- 1'icclesiae Latina: i riiuiis 011111111111
Glirisiiaiuebislor :e
icbialucuiisecraiiiiieap. 111j>ag.ho. Nccs.iiiealiuntie, 1, fonics resei itverii, non injuria; rependendx', ut cum
c.uain cx fiu/iiio, bibliriani Frumentii uterque hau- 1- aliis lecenlioribus lecisse video GuiilulmuinGave 1;
iue pi.tuit, dum cain uuus el prin>u.-> i- liisloria liieraiia A. D. 590. uhi, de Rufinodisicp-
uiuiiiiiui/<n/i-
tius l.leris coiisignaveralbb. X. c p. iX. ab 4£d. sio 0 lans, in uiUitiserrai, et piatcipue duni sublesta fitte
Ty.t jiresbylcio sibi uaria.aui, uudeccten Scnptoress vcrsioneniLuseuii,abilloadornalaiuappellal,piopter-
eain didiceriitit, quaiiiquc Dodvvellusegregic luetui- eaqund inulia cuniraxerii, mulia audideril , niiiila
Sociale- ijuidcm lt';. 1. Ca|>.Xli. iu iine , de Sancto 0 jnaeiermiserit. Sed t|uiiii>Rufinushxc non ul Grmii-
Spindioue, Cypii Lpisct),o ages, Rufiui ; i.stonam n niaiisla tin. li e;a: atlli.eieiis,senienliaspoiius, quam
laudat, sed Luii.ievuietui innueie se cain legisse, vcii.a secdttis, additiset deturlalis 11011 p uci;, cl
 229 VITA. LIB. II. CAP. XI. 230
nionilo lectore se praeslitisse ingenuefaieaiur in pro- A Riifinopaiiini .equus, iiiiuinetallcrtimsubministrabii.
logoadC/iromatium,cur haceadeni in criinen sublestw Itaque Scaliger in Animadversionibusad Chronicon
fidei a Scriptore Anglo vertuntur? Periniquum est Eusehii IIUIII.2084. verba cjus Graeeaiu line lihri 11.
qiioqite de Rnfino jiidiciuni lluelii in Dialogo tle Hisioria; ecclesiasticaj, non aliimde, quam ex Ru^tti
Claris interprelibus pag. 151. Poslquam eniin plu- tr nslalione resiiiuit, et Chrisiopborsoni versionem
rima, quae Lalinani a Ruftno ccnversionein adepia redarguil: quod lacit etiam nuni. 218ii. locum lihri
sunt, ti jiostreino loco, EusebiiIlisloriam , enume- III. cap. VII. examinans. Al postea num. 2205. ad
rasset. asperrimis verhis et tanti viri graviiate mi- aliuni lociimlibt i V. caji. XXI. edilionis Rufini, hiinc
niine dignis, sic in noslrum praeclare de Eeclcsia jierindeacHieronymuincarpit,t|uasi utert|ue Gr;ccum
Latii a deque suis ipsis Gallis pr.ecipue ineritiun seiisumde Apollonio male perceperit. Tuiit luec ad-
saeviil: Ad insuniumusque ineptivit, et cxira moilum dil : Nequedubito, Hieronymum,giiumittum scriberet
profusissima verbiloqtientiaprocessil. Corruplissiinis (in Caialoiu)cap. XLH.) non GrmcumEusebii exem-
ad hac usus esl codicibus,et judicio curuit critico qito plar, sed Ruftni interpreluiionemLainani in manibus
falsaaveris disccrnerel.lluetius Rulino profusissimam habuisse. Itane, vir magiie, Hieronymus, qui A. D.
verbilot/uentiamadscribit. Sed non ila censurf Gallo- 592. Calalogumsuuiu conciiinavit, Ruftni inlerprela-
riun erudiiLsiinus, ut MamerlusClaudianus et ipse tionemLatinam post A. D. 400. coii-criptam in ma~
Gailus, vticai Sidonium, cujtis lib. IV. epist. III. e-l nibus habuil ? Pearsonius in Vindieiis Ignatianis
illuciuf Orosiusafjluil. ut RufinusSTRI.NGITUR, ut Eu- parte 1. cap. VI. pag. 21)3.ctlil. II. hune l;i|isuni in
sebius iturrat. Hocde Ruftnopropterea dictum aduo- .^caligeropariter, el in Vaiesio a : Eiij-ehiumlih. V.
tal ,!o. Savaro, quod ecciesiasticamperslrinxil Hislo- p cap. XX ante me casligavil. AlilloinseiiianiRhenani,
riam. Sed alioid lialiilGaulredusCanonicusregularis qui insut episloia Eusehio nraeposila, Ru/ini tibros
epist. XLVIII. aiiiil Maricniuni in Thesauro tom. I. duos ex Tripariita desnmtos, et velulliujits esse com-
pag. 549. nbi haec.scribil ad Johanuem Abbaiem : pendium , tradidii, quuiu i.unen illoruin auetorcs
Ut Ritfinus sTiuciTis. Sane iinmerito profusissima ionue post Rufi.i obituin si ripseriul, a quo sua de-
vcrbiloquentiailli iu putalnr, quibieviialiadeostuduil, rivaruut. I)e Rufino eleganter loqueute, et thoracem
ut decemlihros iu jioiemcontraxeril. Nos Huetio, cui pro clyp.o, iiiqti» imago »eu proiome expressa est,
adnioilum juveni h;ec exoideiunt, opponemus Hen- usiirpante , riirsus Scaligeium consule num. 2286.
liciiui Valesiuui, in eodein stadio Rufini aniuliiiu , Sed Rufinumsugiilat iiuni. iOOj.ei 2285. Nec lanieii
qui in sua enregia Eusebii editinne licet presbyteri perdiliicile essel Rufinumlueri. Scaligero a:(|iiior et
nostri versionem alicubi non amplecialur ex nioic: niilior Hobtenius iu noiisad Acta Saiictarum Perpe-
liovorum interpeliim, qui, ttt suas translationes tuaeet Felic latis vesbis Itiiliniaiia: veisionis crebro
cxtolanl, veicres (lepriiiiuiit; tanien passim Ruftiti ei non sine praecunioutitur |>ag. 123, 144, 155, IG7
versione suani contiim l; non raroail, Eusebiano 180, 181, iiiquc antniaclversionibusad Manyrol>-
coniextiii eam coinmentaiii vicem prastare. In stini gium pag. 2.7. editionis Parisieusis. Ilobienio con-
nia Valesius de liuftno Innge abter ac Huetiu. sei- snn.i.nt critici insignes, eximhe sihi laudi trihuenies
lit, deqtio in praifatinueiia serihit : Rufinus, quamvis ad RiiliuianaeHistoiia; conlcxtuin illustrandiiin haud
sensunipotiusEuscbii sequulur, quam verba, lenus est peiluiictoiiam operam iinpendere. llos inter excellit
ttnnen, uec liyenitbusinjucundus : ac vel eo nomiue J.iii..sGebiiardus iuCtepunrftis,seu juvenilibus curis
pliinmum laudandus, quod ecclesiusticttmHistoriam utvoca', quas Hanoviieedidit typisWeclieliaiiisA. I»!
primitsLatinw lingum kctninibusdedii, cujns versione'C 161 - ih-i" el nuper Jo. Ilernianus Scliiminckius
ad nostram usquemtuiemusa est occidentulisEcclesia. iteruin Marpurgi edeudas curavit in Syniagmate
lninio virnm insignem post erfilos Ecclesiae Graeca: crilico variorum. lu his enim CrepundiisGebhardus
Histnricos , de Laiinae etiam Ecclesiae llislorcis saejienuuiero Histoiiaui Rulinianam ad nienibranas
etlendis atque illuslrandis, Ru/inoquein primis, me- Palaiinas et Grulerianas castigatissimas emaculit
ditalum, nos docel Hadiianus Valesiusiu VitaHeurici lib. 1. cap. II. V. VI. VIII. XI. XVL lib. H. cap. Vl'
fratris seor-im edita Li|Si;e A. D. Iti80etposimodum VHLlib. 111.cap. VI. et XXI. Rursus id facit in An-
cum Eusebio Francofuiti ad s:cundas Valesii curas tiquis lectionibus llerbonae primum impiessis A. D.
impresso A. I). iG.S.apud BatthassuremChristopho- 1018. in-8" et a Sclun.nckiorecusis, neinpe lib. cap."
rum Wustium pro llenricoWetsteniobibliopola Ams- IV. et XXV.ldem fausto omine piaslitil Harlhius in
telodainensi. En verba iiadriiuii, de llenrico Iratrc Adversariis ltb. I. cap. IV. lib. IV. cap. XV. lib.
loquentis : SacrmHisioricvGrwcisauctoribusLatinos, XXV. cap. II. et fusius lib. XXIX. cap. XI. Etiani
Sulpicium Severum, Turanium (lege Tyrannium) Tbomas Reinesius in Variis leciiouinus lib. I. cap.
/iufinum, CussiodonSeuutorit historian Iripartilam, IV. Nec tacendi Geverhartus Elnienhorstius el Jo!
Liberatum Diaconuin, nonnultosquealios cum priscis Savaro, qui Aruohii el Sidonii loquendi niodos cuni
tneinbraiiiscollatos, ei operasua emendalos, comiuen- Ruiiniana Hisloria comniiltentes illustrani, ille m
tariisqueexpositosadjungereconslituerut, si eidiulius notis ad lib. 1. pag. 20. altcr ad lib. I. episi. V.
viverecouligisset.Uiiiiauicontigisset! llaberel enim a Vlll. Labure delassatum leruie in Ru/nii laudihus
suis bcclesia Latina, unde Graeca;usquequaquennn colligendis, hic me sistit Saiieius Gelasius Pontifex.
invideret, |>raeseriiiulanti viri accetleiilibus com- D ] lu Decieto enim, quod condidit iu Concilio Romano
nientariis. Oplauduni , ut alius publico bono hoc septua.inta Episcopocumcap. IV. Eusebii Historiam
praestet, quod Valesiuspraestare non potuit. a Rulino conver-am apotryphis adiiumeravit : His-
VII. De his, quae occasioneCanonis VINica'ui, a toria Eusebii Pampiiili apocrypha. Miror lleiiricuin
Rufino.relati lib. X. cap. VI.viri doeli ultro citroque Vafesium, ingenioel e.ruiiitionepnesianiem, in uolis
disseruerunt, ne a proposito divertar, alibi agam. ad Eusehiuni lib. VI. eap. XIV. genuinum hujus
Quod vero de Eusebianaetranslationis praestaiuia, vocis apocryphi seii.sumiiun assequutuui. ^Eque ac
:td t.r;tci aucloris geniiim expiicaudiiui aptissiina, Yalesius assequi.ti non suiit Pearsonius, Caveus, alii-
Valesius aduolavit, hoc idemalii qttoqiie adnoiuuiii. que, a me olim cxpensi in Antiquitatibus Hortanis
Inde obscuris priinigenii contexlus verbis persaqie lib. III. cap. III. § 5. unde aliqua huc transferam.
lux daia, veracquelectioni naiiva inte^ritas restiluta. Apud veteres Patres apocrypha ea vere suut, quae
In eo etiani Itomauaelingiia;forniulas, ab iiigruenle cunonicisopjiouunlur. Iline Annalium parens Raro-
barbaric iiondum lacias, periti, luijiismodi elegau- nius A. D. ,J1. § (>0. apocrypha esse ait quasi non
tiaruiu aucupcs observaruni; untle 1'actuui,ui Jaiuis. hagiographit,non tam,n, ut ea (Geiasius) ab Ecclesia
Gibliardus, infra laudaiidus, Itufiiium slilo lerso, et oniiiinopioscribal. Augustinus tradii lib. XV. cap.
facundiain nurraliunibiisperspicua,llistm iam Eusebii XXIII. de Civitate Dei, eadenoiari nomine apocry-,
p.usequuluin proiiunltavciil. Ne Vaiesiana exempla phoruin, quaeab auclorilale cttnonicadiligenti exami-
peic.iiseamus , <jtiorcimob maxiniam copiam , non natione reinotasunl. Duplex enim erat Scriptura, ca-
est aniimis iiiiincniii) inire : Scabger, aiias et ipse nonica cujus auclor Spirilus Sanctus, el apocrypha,
251 RUFINl PRESBVTERI 232
cnjus auctor homo solus.llla publiecinEcclesia, haecA te/uslisstJJiumvocat.InCatalogocodictimMss. Angliae
non ita, legi poterat. Quare lihrum apocryphumesse, tnm. II. pag. 21. et 25. enumeranttir Vigorniensis
idem censelur, atque aucloritate carere, qua pubiice 872. et Sarisberiensis 1001. His alius a.ijungatur
in Ecctesia,ulcanonica leguntur, legi possit. Dupiieis coenobiiEinsidlensis, cujus indieium debeo amplis-
etiaiu geueris apocrypha Gelasiusenumerat, ortlio- simoArchiepiscopoEphesiorumDoininicoPassioneo,
doxontm, el hmrelicorum.Haeeomnino rejiciuntur, SanctaeSedis ApostolicaiApocrisiarioapud Renipu-
illa canonicis opponunlur, et publica tantuni, ob hlicaui Helvelinrtim.Georgius Colvenerius in notis
nacvos quosdini , in Ecclesia lectione privantur. ad librum II. cap. XXII. §. 2. de Apibuspag. 53.
FJxstat enim Canon apnd Ferrandum in lireviario ciiat suiim veteremcodicem Ms. Hisioria: Rufini,
iium. 23IS. Ut prmter scripturas cnnonicas nihil in ubi legitur lih. III. cap. I. BarthotommumAposlolum
Ecclesia legatur. Iia quoque senlit Petrus de Marea in Indinm interiorempro citeriore ivisse, ut ibirfem
lib. III. ciiji. II. § 7. de Concordia , et Pelrus Fran- babci Caniipratanus pag. 214. Edmundus Martenius
ciscus Chillleliusad VigiliuinTapsensem pag. 147. in Itinerario 1. Parte 11.pag. 208. alios/i.u/tiitcodic<s
Ilice (istendinit, Eusebii llistoriam publica tantum in Mss. superesse ail in AbbatiaCambroneusi mona-
Ecclesia leclione jier Gelasimn privari, dum apocry- ehnrtun Gisterciensinm in episcopaiu Cameracensi.
plut declaratur : iu quem censum oh suos naevos IX. Jam lan(lein/{t(/iiii//isfoiia'editiones,typogra-
veniunt Liciantius, Severus Sulpiciiis, Comuiodia- phicis forniis expressas, |ien urranius. /'r/ma debetur
nus, Arnobius, ClemensAlexandrinus, aliiquepraes- Johanni Phitippo de LiynantineMe-sanensiXysti IV.
taniissimi auclores. Immo Gelasius cap. III. qund sumiiiiPoniilicisArclitairoruincnmiii,eqiiestridigni-
csl de opitsculisrecipiendis, non solitm Eusebiillis- j. H late ornato ah eo qiiemipse, Pontilicisconimi-sarius
"
toiiam, sed et Chrouicon a Hiennymo translatum, apud Vrellitrasc:tValleinmontiiimexceperal. Ferdi-
el auetum, piopter rerum, ut ait, singuluiumnotiliam, nando SiciliaeRege, el ierro.'cilra Pltarum, quo no-
qnm ad inilructionemperlinent, nsqiiequaquerenuen- miiie Regnuin alierum Apuli.e, Neapolitaniun vulgo
dos, a se non dici, palaui testatur. Ilis relellitur dictuni, Ecelesia Roiuaua appellare consuevit. Item
Reali Rhenani impudenliaiuepisioa, Eusebio Rufini Joannes Philippus ev oflicina impressoria, quam
pra:fixa, ubi Gelasium, ait, intcrdiccrenobisvoluisse RouiiCin iudihus suis inslruxerat, llisloriun Euse-
Eusebii lectione , vel ab atiquo asino ad/eclumejus bianam, a iiitfino trauslatam , deque suo auctam,
decrelo,HisloriamEusebiiapocrypham,esse, vel tau- Milgandamcur.tvil A. I). 147U.Inscrif.tio,qua; nou,
deni Gelasium, sibi ipsi coiilrarium , iinprobate ut alias in priina pagina, sed po-t Lignauiinei ad
librum alibiase probatum. llae Rbenanus peiperam Xystuin pontilicemniincupatoiiamepislolam, lcgi-
scripsit , vero sensu apocrypliarumnon iiilclleelo. lur, baec est : Liber Historim EcctesiasticwEusebii
Libros lauien duos, qtiihus Eusebiuin Rufuius|>ro- Cwsariensit,quam ISICATUS Rnfinuspresbyterde Grwcn
sequiiur, ab EcclesiaRomanaCatalogorecipiendoruin in Lalinum transtulit. In line operis in forma folii
adscribi, testis est HiiicmaiusRemensis, a ine supe- iidscrihuiiturliiecverba : MillesimoCCCCLXXVI rfie13.
lius adduclus; imde refeliilur Algerus in lihro de: Maii P. M. Sixti quarii anno e/us quinlocompletum
Misericordia el juslit a cap. III. LII. apud Edinun- est hoc opus.In episiola Xysio IV. llistoriam nuncu-
duni Marteniumin Thesauro loiu. V. pag. 1045. ubii jians, enin laudat quod inler paucosadmoditmPrinci-
quod Rufinus relert de pueris ab Alhanasio puero> pes ltatiw, ingeniisfuveal,viros literatosel doclosho-
bapiizalis, protiterea improbal, quodRulini llistoria tioribuscl prwmiisdignis atlollat elntttriat, in quem
Ecclesiaslicaininus jitdicalur aulhentica.Sed imii itai C oittniseruditorumlurbu suspirat et clamat. Ait se post
censuit Sanclus Gregorius Magnus, qui in Regesto) plurinia, stio jussu lypis inipressa, el eidem Xysto
lih. IV. cpist. XXXI. ad Mauriciiim Augustuin i dicata, aiiiniumconvertisse ad Hisloiiam, et ab hac
Rufini llisloriain , ut aulhenticum,el generatiin re- Rtiliiiianaauspicatuin. Editio pauci» ohvia, quam,
cepiam his veihis laudavit : Ecctesmstica quoque 2 ul veiustissimam laudat nierito Janus Geibardus :
leslatur llisloria, quia qitumpiw memortwConslantino ) est elegans, lileris lamen paullo crassioribus, ct syl-
Principi, scripto oblttltvaccusationescontra episcopos s labis', ex saeculi genio sa.»jiec-ouiraclis. Copula et
fttisscnt,libeltosquiaemaccusationisaccepit,ct eosdem, , vulgari nuinero septenario lernie respondet, quo-
qui accusati fucriint, episcvposconvocans, in eorum i nioilo in Ms-. a sarculnxi. iiiierdiim occurrit. Vitle
conspectutibetlos,quosucceperat,incendil,elc. Loc.us s Mabilloniirem diplomaticam pag. 423. el 429. edit.
cst apud Rtifinumlib. X. cap. II. quem innuil eliamI II. et Jo. MichaelemHeiiiecciumiu Syntagmate de
Jobannes Diaconusin Vila inagni Pontilicis cap. III. sigillis p>g.219. quibus adde auctores Adnotaiionum
Qiianta vero fuerilapud oinnes luijus Ruliniauaellis- ad Jo. HdccatdDecameriuienijiag. 91. et Leonardum
toriie aestimatio,manilestius adbuc reddunt jrfurima a Silviatum in Animadversionibussnis de Lingua Ita-
illiiis cxeiiiplaria per omnem Etiropain oliui dillusa,, lica tom. I. lib. III. cap. VIII. IX. X. Adsii|>ulatur
qtiorum non pattca in variis bibliolbccis eii iiiiiiuiuii lapis Rasltcae Sancii Paulli in Via Ostiensi apud
supersuut. Ut a iioslraiibus incijiam, bihliotbeca a Margarinumpag. 19. niini. "Z.el.Charta est nilida,
Ecelesix principis in inuuicipio Sancii Danielis ele- solidaetiiiagna,ciijusiiiaigineaii)ploetspaciosototius
ganieiu RulinianaeHisloriaecodicemservat. ln tabu- conlextus forina cireuniqtiaqie valla ur. Tyi>ograplii
iario CanonicoriimCivitalis Furi-Julii alius exstatit j) i juitiotes, in aliis ceteroqui imn paucis supra seniures
cgregius code> inembraueusin folio, couiplectens s illos praestantes, ccrte hanc splendidamei magnili-
Hislotiam Ruftni, et eiiam Viclorisepiscopi Pntrim v cam inipriinendi forinani dedidicerunt , vel assequi
Vitensisdc perseculioneVandulicu, quibus accedunl il noliint. Huju-.ediiionis singuliscapitvla prtefiguutur,
Hieronymiel GemtudiiCaialogi cum Regula Sancti li qua: alii fifu/os vocant, c:x (|iiiluis lectores quid in
Pachomii. Quaiuor alio- in bibliothecs 1'atavinis is libris tractetur, uno qua^i iniuitu agnnscunt. tloc ah
cxsianles rccciisei .iacohus Phdippus ' honiasiiius is Eusebio ipso, non ab alio, facmni ohtervat Valesius
|>ag.7. 17. 45. 7(>. Suntiii Leclesrfaejuscopali,apud id in notis ad caput I. /iu/tjiumque iu suo exeiii|>lari
t.anonieos rcgulares Sancti Johannis in Viridarin, in n c3dem re|;erisse : idque apparere ex Mss. Rufini
CoenobioSancta: Justinae, et apud Lremilas Augus- > todicibus, quoiuiii uniiin, ut jam chxi, antc 700.
liuianos. DuosineinoralBernardus Montefalconiiisiin n aiuios descriptum penes se habuit. ll-tc oslendunt
Diiirio Italicopag.3/7. eli.92.PriiiiiiimnAbbatiaFio- o- Lignamineiim quoque suaiii etlitionein ex velusto
reiitiiia, alteruin iu Fesul.uia. DuosRomaepariler ser-
r- codice exi.ressisse. De hujusmodi tilulis egi lih. 111.
vanl pluti i Valicaniniiin. 1078. cl5ll8(J.Al.uinBiblio-
)- g. 5. Primam hauc Eusebii Rufiiiiani ediuouem,
ibc. a etiaiu Gajnanicensis. Valestusin lestiinouiis, s, per Lignamineumcuraiam, tanti omnes fcccrunt,
suae editioni pro Eusebio praelixis, laudat codicem m ut vix edila, staiini disiracta fuerit. Iloc inde lit pa-
Ecclesiae Parixicusis anie 80i*. annos exaraluni : l.iin, qucd inox eotlemanno rursus illamiterari opor-
(|ucm, aut aliuni , iu noiis ad lib. IV. cap. XXII. ct
et luerii ii-dein notis et signis, quibus prior in luce.n
aJ lib. VIII.cap. 1. ct XVI. in ssuhsidiuinaddw.it. et prodicrai, si unuiii epistolnmiiuncujialoriamel lt-
 233 VITA. LIB. II. CAP. XI. 234
brtitn primum excipiamus , qui novos plane typoss A j postea Parisiensium anlistiti. Mox eodem typorum
subiit, ut eam cum priore conferenli patebit. Secun- genere ac superior prodiit Lugduni, apurf Rene-
'. dum hanc editionem, a priori perparum diversam,, dictum Bonnyn A. D. 1523. et 1533. in 8°. Roussar-
Lignamineus apparere voluit in nomine Guillelmides dus in praefatione ad Poncherium ait, se hanc Histo-
Estoutavilla episcopi Ostiensis, S. R. E. Cardinalis5 riam quuin jam apud bibliopolas,perinde ac non
Rotomagensis nunciipati, quo dignum opus, praedi- exstarel, nusquamreperirivideret, impriniendam cu-
cat, ex rerum gestarumcognilione, et auctorit prm- rasse diiigentissime castigatam. Etsi enim , inquit,
tlantia, et quoniamdisciplinam Ecclesiasticam sapit. supertoriOusannis impressafuisset(Argentinae,A. D.
Cardinali, quem laudat a reparalis templis Sanctii 1514.) mendmtamen, quibus abunde respersus erat
Augustini, et SanclscMariaemajoris, quinque milliaj codex, quum in nolis, signis et punctis, tum in ipsis
diversorum auctorum volumina in hanc usque diem <i vocabutiset integris sententiis, plerosque literarum
(15. Maii 1470.) suo jussu impressa significat. Interc amanles jure ab ejus leclionedeterrerc poterant, et
haecspeciatim nominat opuscula Sixti IV. de San- legenlesnon parum offendere.Quare ipse Roussardus
guine Christi, de polentiaDei, et de fuluris contingen- muttis exemplaribus et archelypis, quos ex variis bi-
tibus. Celerosauctores ab codem excusos, quos egoj bliolhecisconquisierat, eam castigavitel emendavil,
observaverim, in gratiam bibliophilorum hic obiterr OHOiii poluit accuralissime, non sententias modo, sed
adnotabo. tingulas pcne syllabas. In Rufini versione laudat tcr-
1. UiadosHomerilib. 111.IV. V.XIIL XVIII. XIX. monis culturam, qum tanla est, ul quum Grmca sit
laiino Carmineexpressi aNicolaode Valle, et a Loelio 0 Hisloria, mirum sil tantam in vertendovenustatem
patre vulgati. Rommin domoJo. Phitippi de Ligna-. T, ] servasse
D Ruftnum. Ruftnus elinmAquitejensispresby-
ter, ulriusque linyumperitissimus Grmcutn Eusebium
tniue 1474. in-4°.
2. Terentii Comcediaeinstar prosae in-4". Lalinum fecit,jacentemquenosirorumauribus contra-
3. Joh, Philippi de Lignamine Chronicon Sum- didit. Nec id modosedet novem illius duos posleriores
morum Ponlilicum Imperatorumque 1474. in-4*. addidil libros, partim ex majorumtraditionibus, par-
4. /( Pungitinguadi DomenicoCavalcada VicoPi- tim ex his, qum rerum experimenlodidiceral, ab se pari
sano 1472. in-folio. cultura compositos.Tot labores a Roussardo exantla-
ii prxfatione ad MatthaeiiniMarciAbbatemSanctili tos non inconcinne laudavit Publius Faustus Andre-
Placidi, ait, se a bicnnio quo Romaemoraiur, sub- linus Foro^Liviensis poeta laureatus. Ejus carmen
adscribo.
sequentcs libros edidtsse.
Quintilianum. Inclytasi quaprisSanctorumgestavirorum,
Suetonium. Omniatamcultuuiscriptavolumenhabet.
Leonem. Obsitaquaefuerant,magnoqueopjiressaveterno,
Lactantium. Boussardipoliitlima disertamei:
Boussardiaeternosdignivixisseper annos,
Ambrosiumde ofliciis. Quoreliquae turpi vindicetacta situ.
Laurcntii Vallaeelegantiam. Et positumest cunctiscerto caputordinerebus,
Horatii opuscula. Lt facilisbreviussemitapandatiter.
5. Probaecentocum opusculisPhilippi Dominicani. Quid non longadiesmultisoblitteratannis?
Romae, apud Philippum de Lignamine 1481. in-4°. Sed nihilest, quodnonsedulacuranovet.
6. DelT immorlaliladell' anima, dialogodi Frale; p, Hanc Roussardi editionem ilerum expressit Parisiis
Jacopo CanfaroDomenicano.Romw, elc. 1473in-fol.. ^ Franciscus RegnaultA. D. 1525. in-8°. Haecseptimm
7. Flavii Blondi lialia et Roma instaurata Romw,, editionis loco esse potest. Ociavam editionem accu-
etc. 1474. in-fol. ravit Beatus praenomine, non merito , Rhenanus
8. Epistolaemagni Turci, editsea Laudivio equite; Basitem apud Joh. Frobenium A. D. 1523. in folio.
Hierosolymitano.Romm,etc. 1475. in 4°. Tertia Eu- Totam libri inscriplionem adponam : Auctores His-
sebii editio, pariter elegans , geminam subscquula , torimEcclesiasticmEusebii Pamphili Ccssariensisli-
quae una tamen censeri potest, alium medicum,, bri IX. Ruftnoinlerprete,Ruftni presbyteriAqttilejensis
auctorem babuit, Johannem Schallum Herosfelden- libri duo, recogniti ad anliqua exemplariaLatina per
sem, cujus cura et typisMantuaeprodiit A. D. 1479. BeatumRhenanum. ltem ex TheodoritoepiscopoCy-
in folio, Romana editione ignorala. Eam Schallus5 rensi, Sozomeno et Socrate Conslanlinopolitaiwlibri
dicavit Friderico Gonzagae Mantuae Marchioni, in1 XII. verti ab Epipltanio Scholastico, adbreviati per
line operis hoc cpigrammateadjuncto : CassiodorumSenatorem,unde itlis Tripartilm Uistorim
TraastulitAusoniasistudRulinusad aures vocabulum; emendaliet hi tnultis locis, additis passim
EusebiiclarumCaesariensis GrmcisepislolisplerisqueSynodorumac hnperalorum
opus. e lomis Theodoriti, cum et Lalinm versioniex hit suc-
SchallusJoannescelebriGermanicusarte
Mre premlt,ManlusPrincipeFcederico. curratur, tum ut velut monimenlaqumdam Christianm
Quumdatusest finis,referebatJuliusannos anliquilalis conservenlur,elhabeat lector tftXilhri/quod
Millequater centumseptuagintanovem. non sine fruclu conferat. Rhenanus passim notulas
Huncenie quidoctinomen',qui limenOlympi suas margini adscrip-il. Oclavam hanc editionem
Quaeris.Habetprsesensmunusutrumqueliber. J Frobenius A. D. 1528. in folio, abjectis Rlicnani
D
Hinccoslestebonumsanctosque doceberemores,
Et prodessemagislectionulla potest. pracfationibus iteravit: quod tamen minime factuiu
in editione III. a Rhenano recognila Basilempariter
Quarta editio lucem vidit Parisiis, typis Petrii apud Frobenittm A. D. 1539. in folio. Huic editioni
Lovet A. D. 1497. in 4", Quinta editio in forma foliii quae decimaest, accessit Viclor Vitensis de Persecu-
minoris, typis quos Gothicosvocant, et tacito nomi- lione Vandalica, et liber V. Theodoriti, conversus a
neartificis, facta est Argentinae A. D. 1514. cum Joachimo Camerario. Eandem expressit Galeotus a
Bedaellisioria Ecclesiaslica genlis Anglorum.Ilanc, Prato Parisiis A. D. 1541. in folio. Deinde inseria
ut rarissimam, et sibi non visam memoravit Pelrus fuit tomo 111.Operum Eusebii Laiine edilorum Ba-
Franciscus Chiffletiusin notis ad Bedaeet Fredegarii silem apud Henricpelrum A. D. 1542. in folio. Ex
concordiam pag. 519. apud quem Johannes Gravius decimaRhenani editione undecima facta est Antuer-
eam Bedaeeditionem, depravatissimam et mcndosis- piaeapud Job. Steelsium A. D. 1548. tom. II. in 8°.
simani vocat. Sexla editio debetur Gaufrido Rous- addila Vita Constantini, interprete Joh. Porlesio, et
sardo, TheologoParisiensi. Ilic enim Argeniinensem Theodoriti Hisloria. Huic decimamtertiam subjunga-
Eusebii editionem Bedae adnexam quum immensis mus cum brevihus scholiis Johannis Jacobi Grynaei
erroribus scatere deprehendisset, ab se recognitam tomo II. eorumdem Eusebii Operum Hasileaepariter
denuo vulgandain curavit Parisiis in 8", sed sine edilorum apud Henricpetrum A. D. 1570. in folio,
typographi nomine et temporis nola, nuncupavitquc ubi tamen liber X. est ex versione Joliannis Christo-
Stepbauo Poncherio Senatus Galliarum Pracsidict phorsoni, libcr vero XI. ex Rufino. Eusebii Historia
PATROL.XXI. 8
235 RUFINl PRESBYTERI 236
a Christophorsono Latine reddita cum ceteris Histo- A £ ipso Latinis anribus accommodatos. Qnare nullo
rise Ecclesiastic;e conditorihus prodiit Lovanii apud modo ainbigi potest, quin Rufiniis de Monachis, seu
Servatium SassenumA. D. 15\>9.lomis duobus in 8°. Viiis Palrum siripserit, non quidem, ut interpres ,
Colonim apud Arnolilum RirckmannumA. D. 1570. sed ut primarius quodanunodo auctor, contra ac
in folio, cuinqiie Scholiis Joiiannis Curterii, etduo- Erasmus existimavit in notis ad Hieronymi Episto-
bus libris Rufiui Parisiis apud NicolaumChesnauA. lam ad Ctcsipbnntem, ubi suopte arbitrio Evagrium
D. 1571. in folio. Celerum jiost has quindecim cdi- Poiuicum totius operis conditorem, Rufinum inter-
liones Historiae Ecclesiasticae, Scriptores Graeeiex pretom, lecit. Verum et alii erudiii viri has Vifas
iiiteiprclaiioneVVolfgangiMiisculi prodierunt Basilem Palrum, quse Rufini siint, Evagriotribuerunt. Iloriuu
non semcl apurf FrobeniumA. D. 1549. 1551. 1557. senteiiliiis recenset Heriberius Rosweydus in prole-
in folio, ubi post Eusebium de Vita Conslaniini ex- gomcno IV. pag. 17. Historiaeeremiticaeedilionis 11.
stant libri H. HistoriaeRulini. Hos tamen Johauncs Plauliniamc A. D. 1628. cujus librum II. instiuit
Dadrauis rejecit ab Eusehii operihns, quacLalina idcni Iiufini opus de Monachisseu Viiis Palrum, ad-
edidit Partsits apurf MichaelemSonniitmA. I). 1581. stipulaniibus etiam aniiquls codicibus Mss. complu-
in lolio, usus versione Christopliorsoni, et Scholiis ribus, ut Autlomarensi ojvtimainotae apud Roswey-
Curterii. Musculieditio varie aucia, etCbrouograpbia diun, prolegoinenoXXIV. pag. 77. Item aliis apud
Abrahami Bu.holzeri exornata prodiit Rasilewapud lleuricuni Graviumin notis ad epistolam Hieronyuii
Sebast. llcnricpetrum A. D. 1011. in folio. Postmc- ii.l Cicsiphoniein : quihtis uniim adjtingo ex Hiblio-
diitii Rcnatus llanvtis Rufini libium X. et XI. a ce- theca Htgoiiana pag. 20. t|ui nitnc est iu regia Pari-
teris avulsum inscruii ejus opusculis Parisiis apud T, j sieusi. Ad hacc ipsemel Rufinus cap. XXIX. pag.
Sonnium »\. D. 1580. in folio. Eusebianaui Rulinii 48-2.sc ejusd.m libri II de Vitis Patriun scri|>torcm
Hisloriam in linguain lialicain venil Itcuediclusi perspicue prndit. N.un loquens de Macario Alexan-
./EgiiisSpnletinus. In Teulouicain translulil Casparr drino,niiuiriiin lectorem eo mittit, ubi ante de illo scripse-
Hedion , Argeutorati excusam apud Johaunem Her- rat, ad suarn Historiam Ecclesiasiicara.
vagium A. D. 1545. in folio. Sunl verba cjus : Sed et mttlta, ut diximus, alia, de
opeiibusSancii MacariiAlexandrinimirabila fnerunt,
CAPUT XII. ex quibus nonnulla in undecimo libro Ecclesiusticm
I. liufiiii hisloria cremitica. H. Aliquando Hieronymo Hisloriwinserla, qui requirit, inveniet. Inveniet autem
in libr i XI. IV. quae desunt in boc bbro II. de
adscripla. III. Riifutus enarrat ultcrius, iton suumj Viiis Patrum,cap. videlicet.
historium iinerum per soliludines monasleriorum
1. D2 caeco qui pulvere cx cella Maca-
/Egypli. IV. /s esl Petronius Bononiensis,iiunalius.' rii dcterso, et illuminato,
aqin putei, quo bibere consueverat,
V. ltlem mullis rationibus comprobatttr.VI. Deque
hoc difftcultatestotluntur. VII. Cur opus UUronymo macerato, oculos linxit.
2. De leacuc catulis visu donatis.
adscnpium. Poslreino loc >ad coiilirmandum hujus libri scripto-
I. Ab ecclesiaslica ad eremiticam Rufini Histo- rein esse Rufinum, illud accedn, quotl slittima prae-
riam rceensendam devcnimus. Auiiqui el juniores,, fatione, iiiiiiiim operis iliud est, quod Hieronymus
qui de re literaria comnieiilariosedid. runt, eam obj epistola ad Cles-ipliontem,esse aduolaverat iu (lihro
ciiKieultales quibus iuvolvitur, vix tactatn, et ue le- ciijns Rulinum auctorem facil, vita nimiruin Sancti
vilcr quithni excussam praetcriisse coiiiperiiintnr.. |Q Joi.annisEreniita:: Uuum, in.jnit, J„hannem inipsius
Hujiismodiopus Ruftnnt c|uum lli-ioriaui suam scri- libri posuil piincipio, quemei catlioHcitmet sanctum
beret, sub inanii habere se iunuil lib. XI. cap. IV. fuisse non dnbium esl. Alqtie bitic a|q>aret, (juam
Eienni Sancioruni Pairuin , quos in Nitriae erenioj spisse erraveril Jobannes Martianeus in nolis ad
llorere cognoveral, facia inentione, obiter ail, se» ciiudem loctnn Hieronyinianaeepistolae lom. IV.
proprio opere fusius coniiideni gestii enarraturum : O.eruin pag. 47U.uhi verhisjam adduclis Johannem
Verumsi sint/ulorummirabilium gesla proscquiveli- Chrysoslomumdesignari credidit. lloc cene credidit
mtts, cxcludimttra proposita br,vitale, maxime qttum i iiKonsulto Rulino , qui a Johnnne Lycopolila, non a
VJECNABRATIONI.M PHOPKII oPEitis mereinlur. lsiama Chrysosiomo,ConsianiinopoliiunoEpiscopo, iniiium
postiiioduiiinurra.iunemproprii operis a Ruliuo seor- liliri auspicaiur. Cur eniin inonachorum agmini epi-
stiin confi'Clam, cx Hierunyino per-picue intelligi- scopum jiraeposuissei? Idem Hufinusde reliqnis sub-
mus, <|ui in epistola XLIll. ad Glesiphoiilein, mona- inde agit, de quibus Hieronyinus, ab eo in bhro suo
rhorum Vitasa Rufinodescriptas sugillat bis vcrbis : agi, seripserat. Hi, secundum Hieronymi ordineui,
Uujus (Lvagrii) tioros (Senlcnliaruin) per Vricntein t suni.
Grwcos,ef, inttrprelanle discipuloejus liufino, La i- 1. AmmoniMS, Eusebius, et £uf/iumius, cap. XXIII.
nos, pleiique iu Occidenlelectilant. Qui (Rulinus) LI- pag. 478.
BRCM quoqtteSCRIP.-.IT,quasi DEMONACHIS, e
inullosque 2. Evagrius Ponticus cap. XXVII. pag. 471).
in eo enumerut qiti nunquam fuerunt. Ilunc l.cumii 5. Or sive Hor oap. H. pag. 457.
subobscuruni infra exjihcalx), ad queni crilici ha»,- 4. lsidorus cap, XVII. |>ag.475.
renl, quasi llieronynius ens traderet a Ru/ino enu-- , Tot ergo tantis jue c.mssis suadentibus cerlissimum
nicraii, qui nunquiim fuissenl in rcruin natiira,, D - |ii, Histo;iam nionaehoruui, quam liulino Hierony-
qiiuin lanien acl iinuin oinues ceiio certms ftiisst: e iniis liibitit, hauc tandem oiuuino esse, quie iiuiic
constci. Prosequitttr Hieroiiyuius : El c/ttos (ttissc e :qiiid Rosvvcydiini coiisiiluit libruui II. Ilisloriae
scribil, Origenistas ub e/ji.-.coj-ts dnmnttios, esse nonn Ereniilicie de Viii-.1'alriiiii.Qiiidquamenini luculen-
ditbium esl, Animoniumvirlelicelet Eits bium, et ip- >- lius, qunlquain forlius el disertius, pro ceito et legi-
suin Evagiium. Or quoqnctl lsidorum el muttosulios, ;, t iiio libri scripiore Rnlino eviinendo, excogitari vis
quos enuiner.ireiwdium esf. El juxta iltud Lucreui, i, poterai. Nec sane minori arguineniorum ajiparatu
lib 1\. v. 19: et |>ondere ad id iieuionsirandiiin opus erai, ob
tJiibianotiis ex ipso liulini libro adversanlia : quo-
Iil veluli|>U'-ris
absyuthiatelra medentcs ruui vim plcrique omnes baud aliter se declinare
yuuind<irecoic-.nliii',
|.riu.soras |«>culacircum
Louliiiguiitdulci mellisflavoqueiiquore. posse cen-uei unt, quam si eundeni lihruin Ruli-
no abjiidieareiit, vel Rulinuin interpreteni tanium,
lla ilte (Rulinus) unum Johtiitnem (Eremitam) iit n non coiidiioreni assererent. Hinc a-iiiPalladio euni
ijjsiiis-libri posuil pnncipio : quem et cathoticum, et it tribuerunt. Alii Evugrio episcopo Anliocheiio,
sunctumfttissciion dubium esl, ttl per ittius occasio- >- ut Martinus Delrius in notis ad Uclaviam tragce-
iieeiceieros,quosposueruthmreticos,Ecctesiwinlrodu- i- diam, Seuecae adscriptam pag. 552. Alii denique
ccrel. iVdhasc llietonyiiuis alia llufiui opera vellidl,[, post Erasmum EvagrioPontico, utConradqs Gesue-
oh Evagrium..Xt/stum.Pampliitum, et Origenem, abb rus in Bibliotheca, Georgius Wicelius in epistola
 237 VITA. LIB. II. CAP. XII. 238
•uite Ilistoriam Divortim, Johannes Molanns in cap. A / est. Alqui »u/tnus ooc tempore, non in JEgypto,
XIII. tle Martyrologiis, Gohlastus in notis ad Va- neqne in Thebaide, sed Hierosotymh aderat, interque
leiianum Ceiitelenseni de Hono disciplinoe pag. 89. se altercanlibus Johanne urbis episcopo, Epiphanio !
ei tiarouiiis in notis ad dies 15. el 17. Januarii , et et Hieronymo, ipse Jnhannis partes fovebat, ul dixi
27.Mari.ii. In Annabbiis eiani A. D. 395. §. 29 et lib. IV. cap. III. Neque hic linis difficultaium. Qui
5'•. A. D. T9i. §. 20. etalibi saepenuniero. Wec de- eniin ad eundem Sanctum viruin Johannem Lycopo-
suiii codices Mss. qui Postumianuni monachuin libri lilam accesserant, septem numerabantur, quorum
auclorcm laciant. Singulas horuiii sententias dili- units, celeris adolescentior, erat dignitate Diaconus,
gentei excussit Rosvveydiisin prolegomeno 4. reliqui Laici. Ilic et Diaconus et adolescens, quem
II. Scd nulla ex viginli ipsius opeiis editionibus, prae modestia latere volentem, Sanctus Johannes
ab eodem viro docto cntinieratis, alium auctorcm, detexit, ab eo, qui loquitur in Historia, mihi diversus
qiiam Ilieronynium praefcrt : qui hoe pacto cjus His- non est. Sed de hoc postmodum. Rufinus cerie A. D.
toriae, ijuam sugillaverat in epistol.i ad Ciesiphoiitem, 59i. neque adolescens, neque Diaconus dici poterat,
auctor evasit, adstipulonte Johanne Trithemio in quem Epiphanius in epistola ad Jo. Hierosolymilanum
Catalogo cap. C. ubi bnnc libruui de Vita Patriun, hoc eodem A. D. 594. sciipta, non diu post Pascha,
incipicnlein : RencdictusDcus, Hieronymi esse tradi- semel atque iterum presbyteri nomine appellat. Quod
dii. Ilinc Rosweydns, tot sentenliis, liuftno ncqua- ad alios pios viros, in Historia memoralos attinet,
qiiain favcutibus, hantl parum vcxatus, laiidem illuc ilinerum auclor duobus sociis stipatus beatum Apollo-
animo inclinatprolegnmeno IV. •§10. pag. 28. ut Ru- nium ab se visum ait, annorum fere octogintacap. VII.
finitm non prim.irium libri auctorem, scd inlerprelem .R '
B pag, 460. Eundeni LV. annos natum dicit, Juliano
crctlai. Hunc vero duas ob caussas |>ropru<mnonteii Augusto qui A. D. 361. imperare ccepit, inleriilque
non adseripsisse comuiiiiiseiiur. I. quoil non audcret A. D. 305. Quare itinerum auctor Apolloniumallocu-
iioiiiine sno librum exstrudere, qtio noiinulli Origc- lus esl circa A. 1). 588. Ruftno procul in Palaestina
nistae contincreiitur. II. quod non lam cssel lihri nioranlc. Idein iiinerum auclor cap. XXIII. pag. 478.
cnnditor, qiiam nierus inlerpres, qiiuin pene ouinia qno tcmpore Ammonium, Eusebium, et Euthyniiutn
iu illo narrala, apud Palladium et Ileructulem lege- invisil, Dioscorum illorum frairem, Hermopoleos
icn ur. Quare aliemtruin. vel qucnipiani alimn, sup- Episcopum vocaf. Alqui A. D. 390. is nondum erat
pressn nouiine, illuin Gracce cdidisse arbitratur, Episcopus, ex Tillemonlio in Theo|>hilo Alexandrino
qiiem Rufiiiusp>slca in Laiinum sermoiieiu transln- tom XI. an. 5. pag. 447. adeo ut itinerum auctor
lerit. Ita fernie Ros\v"vdus. Veruni bis laciie ob- anle huni: A. D. 590. Ammonium convenisse dicen-
viant itur. Llraque Hisloria, tain Palludii, qcani dus noii sit. iclein porro Dioscorus A. D. 594. erat
Heraclidis, quae uiiinii siinl, non ante, sed post Ru- Episcopus. Tunc eniin die 29. Septembris snb,ciipsit
fini oliiltim in luceui prudiit. Iloc imle nianifeste Concilio Constanlinopolitano apud Labheiim tom. II.
evincitur, quod in iHra(|ue Rufinus memoratiir, ut- pag. 1151. liursusilineruiu auctor cap. XXVIII. pag.
pote homo, qui jnnidudum fioiueiit. iNon crgo is 479. de Evagrio, tanquam de niouacho, tunc fama
banc eandcm llistoriam, jiost se cdilam ct coucina- notissimo, sernionem insiiiuit. Evagrius tameu Mgy-
tam, interpretari ullo inodo poiuit. Edit.tm vero, piiaui solitudinem ante A. D. 5X2. haudqiiaqiiam in-
fnissc A. D. 42(1. ipsemet Paltudius auctor diserie travit, obiitque A. D. 399. Ait eliam auctor, Eva-
nos docet in praifaiioiie ad Laiisuiu, ubi ait, se unno griiiiu pane penitus abslinuisse, quem, tesie Palladio
vicesimo Episcopaius, vitw stiw (/uinquagesimo tcriio (j ( ejus discipulo, cap. LXXXVL pag. 7G4. non come-
ad siiibcinlam Hisioriam SII.HI:Lau-iacaiii aiiiiiinni dit, nisi post A. D. 397. Deniqtie de duobus Macarii$
adpulissc. Alqui Palliidius A. D. 40lt. ad cpiscojia- loquitiir cap. XXVHI. pag. 479. Sed velut de mona-
rinn llcleiiopoliianuni adsceulit, el inense M.iji ejus- clns ab se minimc visis, ntpote exiinctis aniequam
deni anui inlerliil Coiicilio C()i>st.iiiliuo|iolitani),in ipsc iu Nitriain veniret. Prior obierat circa A, D. 590.
qiio Anloninus Ephesi c|>isco|us de siiuonia acnisa- Alter circa A. D. 595. Ruftnus conlra, semel, iterum,
tus est. Adi Tillem 'iiiiiini lonio XI. in Pulladio et teriiuin se utruroqiie Macarium novisse testatur.
ariiculo G pag. 5!4. Rufinus anicni decennio ante Luni vidc lib. II. iu llieronymum, et in Hisloria lib.
vnlgalam Palladii llisnriani ad plures migraverai, iil XI. cap. IV. el VIII.
posiea videbinius. Atl b;.cc apud llicioiiyiiium in IV. Ilaec fuse prosequi opoituit, ut nostrac senten-
ejislola atl Cicsiphniitcm Rufaius niale audit, non tiae fuiiilanienta subslruereinus; unde, sicut, vel uno
ut interpres, sed ut prnnaiius condiior llision.e ino- Hieronyuio, instar omnium teste, constat, Rufinum
liacboruin. "ix bis liquct, quantopere fallatur Los- librt scriptorem, sic paritei- constit, ilinerum et
vveyiiitsaliiini, quant Riiftniun, Iibri aucloiem con- rcruni t|u,e in libro exponuntur, auetorem, ibidein
siiiuins. Ergo alia via nobis incunda, ul omnesi loquenleni, nou esse Ruftnum, sed ommno aliuui,
dillicultates, qu;e nec patica;, nec parvoe sunl, e: tunc in ./Egypto versatuin, duiu Ruftnus in Palaesti ia
ined o lollamus. Istml vcro accurate ficri non potttiit, dcgebat. Qtiare alius erit nobis libri scriptor, alius
nisi eas ex ij>so Rujini libro petilas ad e.x.iineni rervm scriptarum auctor. Sclicet Rufiuus allerius
revocavcriinus : quod Rosweydus praeslare ne- iliiicribiis describendis manum et calamuin coinnio-
glexit. ,ndavil; unde pariter conligil, ut ore alieno iu libro
III. Itaquc scriptor libri de Vtits Patrum, quem "' suo loquens, suam llistoriam, non ut opus pro-
nos, ciiui Hicronymo, Ritfinumomiiiuo essc conlen- priuin, setl piane alieiium laudaverit. Ergo liber ad
diinu:?,leslaiur in prologo, in ine ijiso operis cnn- duos perlinet, ad libri scriplnrem, et ad rerum iu
texlu, se deserihere llistorium itinerum, quaediver.-is; iilo iiarratartiui aiiciorem. i.inc ei neuter suuin
leinporibus is. qui in libro Ioquitur, |ier solitudiues nomen adposuil, m: quisque sibi uui, opus quod ad
inouasleriorum /Egypti ante suscejierat, et rerum ulrumque peninehai, uibneret. IIoc idem in caussa
sericiit. quas |ii<>|.rii.soculis vidcral, suisque nuribiis fuii, cur Ge.nnadinsde /{u/tnoa^ens, cap. XI. eiuidein
hatiser.it. Jatn vero ex |trimo libri capitc planuui lit, )i:irum, quein la.i>enopliine uovit, una iiio.i rcliq .is
Rufiiio ea conveniie non posse, quae de Saucloi Rufirit sciijuis noii reeetisuerit, uipnie optis alieuum
Jnh.innc Lycoptibta ibidem narraiitnr. Qiiaiidoqiiileni ex parte, m>n lotiini Ritfini: quod tamen llierouy-
Rutiniis, uii dixi lib. IV. cap. II. |>o-t A. I). 58 >. <i,usut Rufini |irojirium recem-uerat. Sed Gennnditis
q>io TheophilusCaihcdrain Alexaiiiinnain inscendit, d,; Sane o Peirouio liononiensi verba faeiens, illud
iiuiiquam biit, in .Lgypto. Al touira qui ioquitur ini probe recensiiil cap. XLL unde lux nobis adliilget,
Ilistoria lib. II. cap. 1. |>ag. 457. lina cum Sancto Jo. qua: onineiu ob«curila:eni disi ellal. Iline sipaiiuin
Lycopoliia iu Thchaide versab.itur sub linem A. D. tolluiir, t|uo rem lotain perspicue videauius. Genna-
594. se de Hierosolymisad eum utilitaiis et profectusi dius ergo de Petrunio haec lileris consignavit; Petro-
animm caussa vcuisse testatus, dum Theodosii Magni> nius Bononiensis Ecclesimepiscopus, vir sanetm vitm,
de Eugenio lyranno victoria A/e.tnndria; nunciatai et MONACUORUM stiidiis ab ADOI.ESCEMTIAexercilatus,
 239 RUFINl PRESRYTERl 2i0
«critjjissepiJTATimViias Palrutit MONACIIORUM JEyy- A f. lanquam de alio, ibidem loquutum agnoscinms. Scd
pti, quas vetut speculttmac normam professionissutv, quid opus pluribus? Gennadius testatur, Pelroninm
tnonachi amplectunliir. Gennadius librum innuit in eloquentioe laude nequaquam excelluisse. Libiutn
Ecclesia reccplum, et passim probatum. Similia ha- eniui de ordinatione episcopi, ejus noniinn circuinla-
bet Gennaditexscriplor Ilonorius in Catalogo lib. II. luni, hac praicipua de caussa eidem abjudicat, quod
cap. XLI. Vinceniius liellovacensis in S|ieculo histo- cleganter es>et conscriptus, qitem, inquit, I.INCIIA
rialilib.XX. cap. XXV.elRoninus Mombiitiusin San- ELEGANTIOR osleiidil NONESSEipsins, sed, ut quidam
cluario tom. II. lilcra P. Rosweydus in prolcgomc- dicunt, patris ejus. Haec, rcliquis copulata, certo
IIOIV. ^ '• PaS- ^l. a Gennadio.indieari arbilratur veluli cbaraclere designant, Petronium, paullo |>ost
libruin II. de Vitis Patrum, quem Hieronymus Rtiftni Ruftnumex Orienle in Italiam reversum, ctscrihendi
essetradideral. Cennndiusaiilem dc Pctronio ait, scn°- arte minus inslructum, amici calamo usuin iu descri-
psissePUTATUII, quia non ipse, scclRnfinussub Petronii benda suaruni peregrinaliontim Historia, quas per
noinine revera librum conscripserat. Quare ccrtum yEgyptisecessus,exsaeculi more,susceperai. Cetera,
jain rcddiiur, Vitas Palnini, qua; in capila XXXIII. de hoc scripto verba, a Gennadio prolata, iem adbuc
suhjeclis ilincrum jierictilis, dislinguuntur, a Ru/ino anipliiis extra omnem controversiam pontinl : Scri-
esse enarralas, non suo tamcn, sed Petronii nomine, psisse i'Ui'ATUii V/fas Patrum monachorum /Egijpli.
qui nbique semper in libro loquitur, resqtie ab se Quum enim Petronius vita sua magis, qtiain calamo
visas in monaslcriis /Egypti, tesiis oculatus el verax yEgyptiorum Patruin mnres expriuiete sciret, hoc
pcr manuni Rufini accurate describit. Sanctits Pe- _ fecit per manuin Rttfini, unde librum alii Rufino, abi
trorims, teste Gennadio, fuit altcrius /'. tronii, Praefe- T Peironio, alii nemiiii tribiierunt. Hinc ortum illud in'*
cti Prcctorio, filius, qucm jro AnicioProbo accepit certutn et dubium Gennadii scripsissepulatur. klem
Haronius die iv. Oclohris. Sed diversus non fuit a Gennadiusin codice Vaticanode vero iibri scriptore
Petronio Praifeclo Pr;etorio Galliarum, cujus fit omnino anceps cap. XI. opus nullo aucioiis noi-inc
menlio in llonorii et Tbcodosii Augg. Cnnstiiutione memoravit : Evagrius, inquit, Monachus, supradicti
A. D. 418. vulgala. Eam tledit Sinnondus in nulis Macurii [amiliaris disciputus, divina el mundana
ad Sidonium pag. Ii8. editionis II. Hic noster ab tiieramra insignis (cujus, liber qui adlitulatur VITA
Eucherlo Lugdunensi in epislola tie Cnntemtu Mundi, PATUUM, re/ttf coniinenlissimiviri, nienlionem facit)
quain p:ig. 29. ediiionis Rosweydi ab se scriplam scriptit muita. Isttid Evagrii prieconium exstat apud
teslattir A. I). 1185. cui respoudct annus vulgaris Buftnum in Vila Patrum lib. 11.cap. XXVII. p >g.479.
455. vocalur in ltalia MSC anlistes cx itla ptenissima Proxiina Gennadii parenthesis decepit Raronium A.
mundanivpoleslalisSede. Euchcrius Gallus bis verbis D. 588. §. 105. et Rellanninum in Calalogo; sed
inniiit Galliaruui praefeclurain Petronii palris, quam Honoriuin ante onines in lib. II. cap. XI. Hi enim,
Peffoulns iilius vir Sanclus pro Clnislo contemsit. Gennadii verbis male perceptis, liliri conditorem
Hic vero Cbristian;c simplicitalis niullo magis, quam Evagrittm ciediilcrunt. Scilicet Evagriumlam parum
eloquentiic, fuit siudiosus : quod ipsc, modestia orna- modestmn fuisse dicemus, ut euni in proprio opere
lissimus, fatctur) in prologo bujtis llistoriae, de qua lot laudibus se cumulare non puduerii, quot sunl
disceptamus : Ad lanturum rerum narraiionem minus coe, quae ei tribuuntur in eodeni cap. XXVII'! Iloc
idonei snmus, nec -ditjnum videtur ingentium rcritin meriio pernegant Aubertus Miraus in notis ad Gen-
exiguosac parvos fieri aactores, prwcclsasqitevirlules nadium , et Rosweydus in prolcgomeno IV. §.5.
humili narrarc seimone. Moxad opus vulgandum se G C pag. 18. Lucas Ilols enius in Noiis Mss. ad Rellarmini
induci ait, quoniam (ratrum caritas corum, qui in Catalogum, ubi de llieronymo agitur, Gennadiilocum
montesuncto Oliveticommane.nl,hoc a nobis FREQUEN-de Evayrio non bene intelligi animadverlit. Sed alio
TE;I ea;posci(, ut /Egyptiorum MONACUOIIUM VITAII , abiiiGerardus Jobannes Vossiusin lib.H.deHistoricis
virtutesque animi, et cultum pietaiis, altjtie abstinentim Gracis cap. XIX. ratus plerasque RufinianaeHistoriae
robur, quod in eis COKAM VIMMUS explicemus.llaec li- vitas ex TimctheoAlexandrino desumias, quem talia
quido osiendunl, Pelronio in Italiam reduci, cum scripsisse narrat Sozomenus lib. VI. cap. XXiX.
nionacbis Oliveti, unde ante jEgyptum peliverat, Rosweydus in hac sentcntia Vossio pnciverat pro-
nccessitudinem, et literarum comiucrciuni interccs- legomeno IV. §. I. pag. 12. Nec Tillemontiiisrefra-
sisse. gatur lom. XII. |,ag. 658. sane liuftnum, aliqua sal-
V. Rufinus, ut dixi lib. IV. cap. II. cum monachis tem ex parte, corum scri|itis ditatum, qui pridem
Otivelidiu vixerat. Inde libri, ad monachos Otiveti, hiijusinodi commeutationibus inclarueranl. Ex bis
per /VfioJiiutn (seu Ru(inum) niissi, iiicronymus, unus liiit sane Timoiheus, queni laiuen Petronius, in
Uethleemi, Olivetoproximi, incola liufinttmauciorcm toto opere loquens, ab se unquam visum nequaquam
comperit, licet ejus nomei) haudquaquampiaefcrret. prodil. Pra;terea Timoiheus, qui A. D. 585. in Sede
llinc lielbleeiniiicus senex, data occasione, rei noti- Alexandrina successorem habuit Thcophilum, de re-
tiam inseruit cjiistolae ad Ctesiphontem, tinde ad bus, qux Petronio ctiiu monachis/Egypti postmodum
postcrorum mcmoriam devenit. Ut res a Ru/ino in contigerunt, .-eriberc non potuit : neque hunc sane
hac Histoiia descriptas Petronio, non Rufino, tribua- Ruftnus cxscriherc, dum aniici sui Petronii itinera
liius, facit ctiain Gennadius, a quo Petronius dicitur -rj j descrijisil, qua; fratres, in Otivetocommanentes, ab
Monaclioritm sludiis ttb ADOLESCF.NTIA exercitntus, ipso Petronio sibi enarrari jostulaverant, quum ti-
idemque Tlteodosio(s:cundo) Arcadii filio et Valen- inen Tiinotbeum, apud Orientales passim obvium,
liniano (tertio) regnantibus exccssisse, inter aunum lcgere jiossent.
scilicct 425. ct 450. llic enim chronologicus chara- VI. Ex bis patere arhitror, quam inaniter, post
ctcr, liccl non lixus, satis cst tainen, ut nobis osten- Rosweydum , Cotelerius in notis ad Monumenta
dat, Petronium adolescenlemluisse, quum se iu ./Egy- Graecalom. 111.pag 5(JC.Ruftnumlibri in erprelem,
pto Jl/oiiac/ioii/nts(t((/iisexcrcuil: illique omniuo c.m- non auclurem fecerit. Hieronymus eniin ulprimarium
veniunt qu» apud i|i>uin leguniur cap. 1. de Sancto auclorein, non ut inerum interpretem euiu vellicat,
Johanne Lycopolila,eundeinPetroniumsociosqucreli- illiqui: uni lottun opns tribuit, vilasque integras,
: (juos inierrogante : Si quis, inquit, in tioois esse! (iuibus conllatur. Item Rosweydus prolegomeno
tlericus ? Quuniijite oiuncs negareni, et ip-e spiritu IV. §, 10. \ng. 28. ait, pene onuiia, in libro narrata,
Dei monitus, Diacomun inlcr eos esse sciret, j>r;e apnd Palladium el lleraciiilem rcperiri, adeoque al-
modestia latere cupiente Sanctus Joliamies ul etnn terutrtim hacc, tjuaeliuftnus verterit, Graece aniea
vidit, el qiiideincumcssctAI>OLI<;SCEN'TIUK celeris, diqiio scripsiss". Setl ex liis jiotius contrarium educitur,
ostcndenseum, liic ittiiiiildiucomtscsl. 1'elionius crgo hoc est Rttfini libruin Latinum in Gra-cuniscrnionem
A. D. 388. et594. ^Egypti soliiariis ininiixlus, mio- jiosiea convcrsuin, Palladinjue lIisiori;e ob rerum
lescens erat, atque diaconus: qui postmodum Rono- cognationem iinmixtum, ut ex uiroqueauctore unuiii
niensis episcopus.Ita ex Ccnnadio, Pelronium de sc, crpus lieret. Etenim iu Hi^toria Palbidd a capite
241 VITA. LIR. II. CAP. XII. 242
XLIII. pag. 738. ad eaput LXXVI. pag. 700. editionisi A j plerea non rejicil. Ita mecuui Hosweydos in prole-
II. Rosweydi prostant quaecumquede /Egypti soli- gomeno XV. pag. 48. At quidpiam aliud, notaiu ma-
tanis Ruftnus exposuil, ut conferenti patebit. Ros- xime dignum , de Palladio proferam , unde hactenus
weydus ad singulorum capitum orain id probe ad- dicta coiilirmabiintur. Etiamnum supcrest Graecae
notavit. Cotelerius autem in tomo supra indicato, ejus Historiae iiervetusia Laiina translatio, quae in-
pag. 564. 565. quatuor Mss. codices numerat, ltufini: terpolitiones Graccorum codicum detegit universas.
Historiam Graece conversam exhibentes, non Hera- Ea quippe assunientis, quae ex Rttftnoin eosdem co-
ctidis, ut ipse, non inspecto liufino, arhitratur. Palla- dicesGrwcospostea irrepserunt, plane onmibus vacat,
dius vero, qui miram simplicitatein, fidelitatemquei habetque nonnulla quac a Groecis absunt, ut a Ros-
ubique spirans, praccipiiamin eo curam adhibuit, ut; weydo adnotatur in margine. Eam translationein
ingenuo pudore fateretur, per quos profecerat, ne- Latinam, in capita LVIIL disiinctam, et Lauso niui-
quaquam dicendus tam turpe plagium commisisse, cupatam, sub nomine Paradisi Heraclidis una cum
ut totam Ruftni Historiam, nusquam, ne semcl qui- CtemenlisRecoqnitiotiibtts,ut alibi dixi, priinus vul-
dem prolato cjus nomine, suiim facettt, quum mulla gavit iacobusFaber Stapute-nsisex offtcinaBellovisiana
in eodem comperianliir, quaePalladius sibi immeriloi Parisionim A. D. 1505. die 23. Februarii, ut legitur
tribuissel. ld unico exemplo demonstrare sufficiat. in (ine Htraclidis. Sed totius voluminis impressio
Apud Paltadium cap. XLIH. pag. 758 et sub linem absoluta est A. D. 1504. idibns Juliis Julio II. Ponli-
capitis XLVI. pag. 745. ex^lant qua: ex cajite I. fice maximo. Faber in epistola ad Jacobum Rami-
HisloriaeRufini Petronio accidisse adnotavimus, dum rium, Catinenscin episcopuni ab se ail, lleraclidis et
esset cum Johanne Lycopolita. Hoc iiniim, et nnnciusi „, Clementislibros vetustate et situ in antiquis biblio-
prx»sertimvictoriaeTheodosianaede Eugeniolyranno, 5. thecis marcenles reperlos. Post Fabrum Aloysius
satis est, ut videamus, ab alio, quam a Palladio,' LippomanusVeronensis episcopus, literarum gloria,
Rufini Hisloriam cum Lausiaca olim conflalam, cui et pietatis laude clarus, Paradisum, quem Franciscus
subinde alii forlasse, ut non raro coniingit, aliai Turrianus cum Ms. Palladii exemplari in Bibliotheca
niisciieiiint. IIujus mixtionis alia quoque argumenta Venelorum contulerat, Palladio restitutum inseruit
investiganli, facile suppetent. Ejusmodi illud est, tom. III. de Vitis Sanctorum, Veneiiis edito ad si-
quod de SanctoJohanne duobus in locis, de monachis gimm spci A. I). 1554. pag. 144. lllum poslea Ros-
Nitriensibus pariler et Tabennensibus, duohus in lo- weydus accedere voluit sua; llistoriae eremiticu
cis, disserilur, capite XXXVIII. pag. 75b. et cap. pag. 939. in cujus prolegomenoIV. §. 103. Paradisum
XLVIll. pag. 740. Haecrerum conlusio eruditorum Heraclidisa sincera llistoria Pulladii nequaquam dis-
mentes, in alterutra Historia discernenda non pariim tinguit. Sunt alia quoque iu hoc Paradiso, quai
turbavit, adeo, ut etiam Cotelerius, vir cetera per- sensu etordine, a Graeco,queni habemti;, conte.xtu,
spicax, Rufinum ex hoc fonte Graecosuum opus de- non parum absunt, ila ut eviuenler pateat, Latinaro,
rivassc crediderit. At contra, in Graecumopus, Ru- hanc traiislaiionem ad correctiores, et alicubi di-
/iniconnnentalio migravit. Nam Rufini Hisloria, olim versos a nostris, codices Mss.fuisse accuratam. Ubi
Grmcereddila fuit, cujus praefalionemet partem edi- vero nostris conformia exempiaria sequitur, Craeci
dit Cotelerius toni. III. pag. 171. ex cotlicibusCol- auctoris genium ila exprimit, ut nihil supra. Tille-
berliiiis et regiis, quos laudat jiag. 564. ubi in codice montius, cujus industriae multa debemus, tom. XI.
Colbertino 1215. Rufini Ilistoriam Graece scriptam, pag. 042. se ignorare ait, undeParadisi nomen operi
ct HieronymipresbyteriDalmaiw nomen profereiilem, G ( adhaeserit. Adbaesitex ipso opere, ubi de viris beatis
post Patladii Lausiacamexstare adnolavil. Hoc eiiam sermo instituilur, quoruin Sedes cst Paradisus. No-
Rosweydus ex Mss. codicibus Venetis ct Augnstanis men Htraclidis in codiccs Gnccos, et deinde in trans-
animadverterat in prolegonieno IV. §. 8. png. 23. lationem Lalinam, ex Iiuftno manasse arbitror, qui
Quid ergo mirum, si xx. Laitnw editiones eam Hiero- in Historia Ecclesiastica lib. XI. cap. IV. monachis
nymo tribuunt? Pura puta lucc eadem Rufini llisto- Nitriae ab se memoralis Heraclidem quendam admi-
ria, Graeceversa, et sub titulo Historiw monachorum scet. Colelerius tom. III. pag. 505. codicem Colberti-
JEgypti, Hieronymoadscripta, exstat in Ribliotbeca nuin recenset n. 4303. in quo haec Ilistorta tribnitur
Coisliniana, teste Montefalconio noslro pag. 198. Heraclidi episcopo Cappatlociae. Alius Hcrttctides
quem tamen fugit ejus legitinnts auclor. Fugit ciiam, Ephesi episcopus, homo Graecus, hiinc Paradisum
Johannem Meursium, qui in pncfatione ad Palladii[ Latine concinnasse nequaquain diceiidus. Auctor
Hisioriam Lausiacam, quam Graecevulgavit, apud sei enim in codice Grascoperinde ac in Latino pag. 900.
esse ait librum de Vitis Patrum .Egypli, scilicet a, Biihyniw episcopttmdicit, niiniriini llelenopoleos,qua».
nostro iiequaqiiam diversum. fuit sedes Palladii, non lleractidis. Post indicia lam
VII. Neque putes, hodie aut heri, istud Itufini opusi luculenta, jure ambigi nequit, quominus larvatus hic
Jlieronyiuo tribui coeptum, et ejus nomine circuni- Heraclides, iu Palladii praefatiouemad Lausum, non-
ferri. ^Evoenim CelasiiI. stib fincm sa'culi V. jam id[ nihil imuiulalam intrusus, alienas possessiones inva-
inolcverat. Erroris caussam accipe. Hieronymus ali- serit: quod criticorum ingenia non parum lorsit.
quas Palrum Vilas enarraverat. Cum bis Riifinianw, Naui Bellarminus in Catalogo Patadium diiorum
ob similitudinemargumenti, compaclae,ct ob causas, JJ ] operum auctorein facit, Paradisi Ileractidis, et //i-
supcrius dpressas, nemini ad>criptae, otatim una storiwLausiacw. Vossius lih. II. de Historicis Grxcis
cuin reliquis , ad Ilieronymum pertinere crediiae cap. XIX. Historiam Lausiacam ex duobus libris
suni. Aptid Gelusiumin Decreto eap. III. quotl est de: conllatam putavit, Palladii utio, altero Heraclidis:
opuscutis recipiendis, haecverba lcguntur : VtfasPa- iu cujus sententiam descendit Cavetis. Sed postquam
trum,l'auti,Aiitonii,Hilarionis, el O.MNIU.W cremitarum, osicndimus, Paradisum Heraclidis, genuinam essa
qitas tamenbeatissimusscripsit Hieronyinus,cutnomni Palladii liisloriam Lausiacam, neino amplius cum
lionore suscipimus. At Hieronynius Paulli lanium, larvis luctabitur, acccdente jiraesertini aucloriiate
Hilarionis, et Malchi Vitas scripserat; pncterea nul- codicis Ms. Cardinalis Dessarionis, quem Lippoma-
las. Eteuiin Antonii Vilam, ab AlhanasioGrwceedi- nus emendtilissimumvocal. De tribus aliis hujus Hi-
tam, Evagrius, Antiochenusepiscopus, Laiinamfecit. storiaeLatinae codicihus consulendus Rosweydus in
Ceteras liufinus descripsit, •quas OMNIUM eremitarum prolegomeno XXV. pag. Si. Haec dicenda visa sunt
noinine Gelasiusdesiguavit. Eigo hai Patinin Vita», de Yi:is Palrum, Sancti Pelronii nomine a Rufino
a;voGe/asit, pro llieronymianis passim vulgo habitae. adornatis; proque illoruni solatio, qui vilam mona-
Ilistoria enim Lausiaca, ubi aliorum gesta cxplicau- sticam piolilentur, non solum in Grwcum, sed in Sy-
lur, nostris occideulalibustunc vix, aut parum noki. riai.um quoque, et Arabtcumsermonem conversis, ut
Neque unquani certe Hieronymo, sed Patiudio setn- boc ine docuit vir pius Gabriel Eva Maroniia ex Li-
per, aut Heraclidi, tributa esl. Gelasiusduin has Vt- bano monachus Sancti Antonii, clNicosiensis in Cy-
(os, a Itkronumo scripta», diserte recipit, alias pro- pro Arcbiepiscopus, Iti tot trauslalionibiis et editio-
843 RUFINI PRESBYTERI 244
nibus, subsequenti capite memorandis, verissirnnmA A tertium tepidum. Hi sunt: I. Ccenobitmin commmie
esse comperio qund de hisce Vilis Patrum scrihit viventes. II. AnachoretmSoli per deserla hahitanles.
Gennadius cap. XLI. eas velut speculumac normatn Ill.Sarubiitw, quisemelipsosa cmnobiorum conqrerjulio-
professionissnm mtmaclii itmnlcclnniur. Celerum ad nibv.ssequestrarenl,ac sigillaiimsuascurtire.nlnecessi-
vilandas ambages i|isuin opus hac ejiigraphe pnesi- lates, aii Cassianus cap. VII. Duo llenedicti, Casinas
gnari debuisset. in Regula cap. I. et Anianensis in Coucordia regtila-
rum cap. III. quartum genus addunl, ayrouaaos,per
Rufini presbiferi Aguilejensis se satis notos. De singulis erudite agunt Edinumlus
Hisoria monachorum Marteuiuset Hugo Menardus,utriusque Uenedicti in-
Sett Vitw Parum
El itinera pcr Eyyptum, terpretes His tertium Beiiedicltim adjunge, sctlieet
Stincli Petronii ILefteiium in Disquisitionibus monasiicisTraCt. II.
Rononicnsisnominescripla. Ds<|Uisit. I, Monachi primi generis, qtiod esl mona-
steriaie, militanssub regula el Abbate, ut post lliern-
Denique optandum, ut sincera ei piiniigenia Pallndii iiymuin et Cassiinum ait inagius lienedictus, proprie
Historia Laiuiaca ad veieres codices Mss. qui 1'arisiis monachi dicebanttir. Ilujus generis, Cassiauo leste,
et alibi suptteiiint, exaela atque recognta, prodeat maximus numerus Motiachorinn per universttn com-
lii lucem una cuni Latina versione vulgari lleracti- moratu>-jEgyptum, i iniiruni divisis et scjuuctisLCIIV.-
dis. lis, ut ait llicronymus, tel separali celtulis, cx Ru/ino
CAPUT XIII. in (irologo libri de quo dispiilaiiius. Cassiani vetha
I. Hieronymi de hoc Rufini opere testimoniumexpli- r" Petronius niire confirinat in eodein prologo : Numero
catum. II. Qtiirf de iltorum snnctitate dicendum, immensisunt. Aniplius ctp. XVIII. iniittnieras nv.illi-
iuoiiacliorumab se v;sas lcslatus. Ili stricte
quos Uieronymitscnrpil. III. Cattssw recitanlttr, o!> ludiues
et jiroprie monachidicti: lstttd ergo SOI.IIM
quas Hieronymusminus [orlaise wquns (uil Ritfuio friv auli-
el Petronio. IV. Variw ediiionesOperis de Vilis quisdinnmmonachoriimqenus,exC.assiann cap. V. At
Patrum proferunlur. Riifiiiiis sive Petroniiis |>ra:ier Munachosavnobiia;,
nonnullos anachorelas enmnerat, (jui in prauuplis
I.Commentarium de Vila Patrum, Sancii Petronii inontibus et locis lernie inacce-sis, comiiicrcio Dei
nomine a Rnlino eon=oriptiim, superiori cajiite ex- propius fruitnri, deliiescebani. lli vero jirius in cie-
cussi. Nunc de illo nuid variis teinporibns tliclnin, nobiis insiituti, jamquc in actuali convcrsationeperfc-
qniil factuni, iuvestigaiidum. Gensura, qtiani Hiero- cti, soitudinis elegeresecreta, inqnit idem Cassianus.
nvmus, in advcrsarimn conimolior, ejns libro inussit Vide II •.flenum Tract. II. Dsquisil. IV. 01) aliquos
in epislola ad Ctesipbonteiu, pro jutlicio privato de re anachoretascuin monachis, in llistoria tlrfini per-
historica, generalim habilacsi, cui nunqinm acccssit iiiixlo-, llieronyiiius , QCASI ilc Moiinchisbbrum ab
concors Eccles :c consensus. Hinc iinpedire non po- eo ediltnii dixit, de iis nempe (|iii ad nnniii tiinnes
tuit, quominns llisloria nionachorum in 0 citlente noo e-sent Monachi cmnobitw, sed eliam anachoretw:
perinde atque in Oiienle per Sanctorum virortini cnjiis inodi siinl.Elias c.ijt. XII. Ptjthirion cap. XIII.
maniis et ora volitaret, inimo ipsius eiiam Hiernnymi Apetles cap. XV. Paphnuiivs eaji.XVI. et alii for-
noinen adsumeret. Sed ipsa Ilieronymi verlia per me tasse. HinoProsper in ClironicoA. D.595. de Jolutn-
alibi adducta, bic iterum recitare non pigeal; quan- ne loijuens non tantuiii Monticlim dixit, sed (.iiiim
doquideiu a viris doiiis minus cousiderate per'ecia, Q ( anutiiorctam, ul ejus in-litutiiin rcctc disiingui ret.
ulcus celare, quod medicani manum posceret, hacte Ili simt, ;>Rufiiioetiumcraii, qui, leste ilieronymo,
nus visa siint. Do verha Sancti Doctoris : Qui (liufi- tntnqnam(ueruni MonaclitCijenobita», sed semi.er una-
nus) librumquoquescripsitQUASI deMonachis, HULTOS- clioreiw. iji;i|>|ie qui essent iu solitudine laiu long;e-
qne in eo enumerat, qui NUNQUAM [uerunt : >( quos vi, ut iieino sciret, eos iinquam in cmnobiisfuisse.
FCISSEscribit, Origenislas, et ab episcop>sdamnalos, llus vir sancttis neuiiquamtangit, sed reliquos ana-
esse non dubium est. Ad ha»cverba , lanqu.iin ad chorelas, qu>s Rufiniis Monachos coenobitas fuisse
aquas, oritici perinsigites olim haeserunt, et eg > scribil, ijise Origenislaset ab Eptscopisdamnalosesse
qtioque, fateor, aliquando hsesi, alium plane sensum dicit. Quis jam neget, Hierouymi verba esse planis-
cnm celeris, Hieronymo aflingens, qiiam qui ejus sima?
verbis suiiest. Eximitis Rosweydtis in Historia ere- II. Ad Oriiionistas quod attinet, ntillus in his Vitis
mitica pag. 417. nimi. 4. de se id faleri non erube- eiror depreheiidiiiir, unde vel ininiinum iinprobari
scit. Ita eniin scribit: Talesin hoc libro, qui nnnquam p ssint. linmo nniversa dt; illis exjiosita niiaui et
fuerint, deprehendere non possitm; quum vix titlus inagtiam saiiclimoiiiam redolent. Neque de Ecclesia-
occurrat citi non et alii auctores testimonitimdicant. stieis dogiiiaiibiis in his dispulaltir, sed ju>loiuin
Cerle Petronius per calamum Rufini testalur in pro- inores tantum, conversatio , et exempla narranlur.
logo, se enarrare i/uw, ut ait, coram vidimus. Videre Nec Sanctus Petronius, qui haecreleri, (|itique nullain
autem non potuit monachos, qui nuuquam fti.ruitt. Origeiiismi suspicionem uiiquam suhiit, Origenislas,
Cotelerius in Moiiumenltstom. III. pag. 560. reetiiis, :tl>Episcop s tlamnal.s , laudassct. Georgius Colve-
inquit, ad sensuni esset : (uisse scimus pro fuissc neriiis in piicfatione ad Tlioinc Caiiti|)iataui Boiiuin
scribit. Ilinc eliam intelligi ait, magnum doctoremD 1 universale de Apihu-j, (|iiomodo iuscriii.sit uiiracula
ant ncscissc, aut saliem dissimutasse, Ruftnum non el exetnpla nieinoiabilia, Duaci edita apnd lialibas-
fuisse tibri auctorem, sett lanluin interpretem. Immo sarem Bellerum 1;05. in quo lamlat RiifinumAqmle-
non iiverpretem,sed primarium auciorem, quod fuse jensem, qui Vilas Palrum conscripsil,pag. 404. L'i-
a nobis osieiisum est. Deinde pag. 0~8. verain le- dovicus Th massnus lom. 1. Tbcoiogicoriiindognia-
ctionein ex codice Colberlino hanc esse arbitratttr: tiim tle |)i o lautlat Rufinum in Vitis Patruni, ngens
bt i/uns describil, fuisse Origenislas. Tillemoniiusl de pccealo, (|iiod ex ivgligenlia nascilur l.b X. i ap.
tom. XII. arl. 125. pag. 500. existimat rem creditui L.pag.7()5.el pariter cap. LIH. |>ag.70d. ac pag. 597.
diflicilliinam a ILeronymo scribi, nempe Rufinumt I)c gratia et pra»ilesiinatioiieagens lib. IX. cap. XV.
de monachit agerc, qui nunqtiamfuerint, locusque ini Ciiinsimiller laudat. Ad hrec in anlii|nis Gncconiiii
consiructione ohscurus illi videtur pag. 057. nmai Meniei>,et Lalinoriim M rlyrologiis, quidani e<>rnii(
LXXX. Omidjatu nos de sensu verborum, quaelaniis; Pa riim |>ro viris sanciis habeniiu, el a viris sanctis
viris crucein llxerunt, pronnnciabimus? Ea si pen- laudainur. Tabulae Eccl sia: KomanaeJoliannem e •:
s culale atleiidauliir, perspicna, nuloqne liino turiialai liiifiiio meinoranl die 2; Marlii, Menaeadie i\) Se-
ap|iarehunt. Hieronyiiuis in ejiisl. XVIII. aias XXII. pieuihris. De liujus inaxiina Sancttlate ne i|>e (jui-
atl Eiisiocliiuuide custodia virgmitaiis, et post etunt dein lleionynius dtibitavil. Nolis^imii, i> apud ve-
Johannes Cassianusin Collatione XVIII. cap. IV. fii- teres scrij)ioresEcclesiasticos,Cas>iaiiuinInstiltil. lib.
plex geuus mtjiiachoruui dislinguunt, duo optima,, IV, cap, XXULet Collat, XXIV, cap. XXV. Augu-
 245 VITA. LIB. II. CAP. XIII. 246
stinum de Civitate Dei lib. V. cap. XXVI. et Euche- A que orthodoxus cum iisdem solitariis, licet in suspi-
rium de laude Eremi pag. 29. ediiionis Rosweydi; cionem adductis, immo damnatis, communicare per-
apud Usuardum in Martyrologio Greveni, inque rexit,
Maurolycianoest die 12 Novembris. In Menaeisvero HJ. Ne quicquam praetereamusin re quaenon tam
die 7. Augusti. De eodemj post Rufinum ex Latinis Nitrienses monachos, et Rufinum libri seriplorein,
meminit SidoniusCarm. XVI. 5. 101. ex GraecisSo- quam beatissimos viros Chrysostomumet Petroninm,
zomeiiuslib. VI. cap. XXVIH.et NioephorusCalistus eoriindem sanctimonia; oculatos tesies, et disertos
lib. IX. cap. XXXIV.Ammoniumreferunt Menaeadie pratcones, respicit, alia qua»piamaddiicam, quibus
26. Januarii,"deque ejus saiictuate Georgius Alexan- Christophorus a Casiro apud Rosweydnin iu prole-
drinus agitin Vita Chrysostomi. Ejus Reni, elTheonis gouieno xv. pag. 50. pro illis cenavit, Hieronymi,
meminitSozomenuslib. VI. cap. XXVIII.et Nicepho- aliornmque seiilentiis salislaclurus. Viri enim "san-
fus lib. IX. cap. XXXIV. De£jjaatto alibi dixi. Sed ctissiini utrinque steieront, utrinque Episcopi. Magna
niniins siin, si ea, quaede singulis passim dicuniur, cor.iis pratparatione audienda h ec sunt, neque nos
congerere veliin. In CiilendarioyEthiopico,quod Jo- offendere, sed poiius de inlirmitate huinana monere
bus Ludolfus edidit Franrofurti A. D. 1691. nienio- debent. Nemo neseit. veritatem esse animam histo-
ratur die 14. Februarii Sanctus Philemon : cujus no- ria», sed historia Ecclesia»in ledificationemet exem-
lilia manavitex Rufini lib. II. cap. XIX. de Vitis Pa- pluni Chrisiianoruni ducenda. Epiplianius et Hiero-
trum. Consulatur Roswcydus in notis Hisloriaesub- nyinus Origenem, immo ChrysoMomumipsiim aver-
nexis. Theophiliis Alexandriuus in epistola CXI. sahauiur, zelo, non malitia ducti, a qua lanti viri
alias L.XVII. inler llieronym anas, ad Gpipliauiiini„ longissime abfueruni. Theophili lanien malitia illos
scribens, tte monachis, quns Stridoneusis Pater su- D felellil, qu;c eousque processit, ut truculentilm li-
gillat in epistola ad Ctesiphonleni, Didici, ait, quod bruin in Clirysosioinum ediderit, quem Hieronymus
calumniatoresverm Fidei, Ammonins, Eusebius, et ex Graeco Laiinum fecit. Laciniam Hieronymianae
Eulhymius,novo pro limresi furore bucchantes,Con- versionis adducit Facundus Hermianensis lib. VI.
stanlinopolimnavigarint. Didicil ninvrum Tiicophilus tap. V. uhi enormem et horribilem librum apjieilat.
ex sui similibus. Epiphanius de bac re certiorem lecit Chrysostoinus, Peironius, et OlympiasEcclesia: Con-
HieronyniiiniEpist.LXIH.alias LXXIH. (NuncXCl.) slauiinopoliianaeDiaconissa bono zelo pariter ducii
el Theopliilusquoque aliis duabus, quocsiim LXIX. Nitiiensihus studueruni, Atqui pro Chrysostcmo
et LXXIll. olim LXXII. (Nunc LXXX VII.) llieiony- contra Theopbilum stetit Ecclesia universa cum suo
mus postca epist. LIX. olim LXX. et LXI. olim capite Imiocentio I. Castrium, virum doctuin et reli-
LXXI. (Nunc LXXXVl. elLXXXVIll.) Tbeopliilo giusissiuitun audiamus. Rem in pauca conferam.
de explosis daninatisque ex voto iisilem monacbis Tiie.pbili et Epipbaniiaevo, sub fineni saeculiIV. in
gratulatur. In Epislola XXXVIII.olim LXI. ad Pam- Orienlis parlibus quresiio percrebuit de naftua Dei,
machium contia Jo. Hierosulymilanum haecscribit: ulruin scilicet humanam formam haberet nccne.
Jsfe lsidorus, qui in cmlumluis ludibus tolUtitr, id- Siinpliciores, prasertim ex monachis, quasi corpo-
ipsum infamulur Atexandrim, c/uod lu Hierosolymm, reiun sibi iinagiiiabantiir, nnde Aiuhropomorpiiiim
neinpe Origenisini. Qualuor hi monaehi Ammoi.ius, audieruui; hique Origeni erant adversi, ipiod Deuin
Eusebius, Euthymius, Isidorus in Rufini cunineuta- esse spiriium docuisset. (jui hanc Origeuis sententiam
tione reperiuntur. Hi solitarii, quos Tlieophilus Ale- luebaniur, sapientiores et catholici omnes, apud
xandriiius ob crimen Origenismi ex Nitriie cellulis (] siiiipliciores illos pro Origenisiis habiti sunt. Contra
fugaveral, quum llierosolymamprimum et moxCon- qui Or genem quoinodocumque ariJuebant pro An-
staiiiinopolimfugam arri|iiiissent, a Jo. Cbrysosionii) tbropouiorpliitis traducti, quasi Origeni |)ropterea
in sinum et communionem suam, ut probi et catho- essent inlesti, quod Deum esse spiritum tratlitlisset.
lici, recepti sunl. Hmc Theopbilus, quem doctrina, llinc Theophiliis Alexaiulrinus sancium Epiphaiiium,
aslus, etSedis auctorilas niaxime inflabant, in viruui licet iu oiniiihus catbolice seutienicin, Anthropomor-
sanclissiinumeousque exarsil, ut eumfcediscaluniniis jihitis interduui iiduiiineravit npud Socratem lib. vi.
oueratum, pravis artibus Episcopatu dejectum, et cap. 9. Sozoinenum lib. VIII. cap. XIV. ei Niceplto-
exilio damnatum, mori tandem coegerit, schisina in rtiin lih. XHI. cap. XII. Imino ipsmn etiam Hierony-
lota Ecclesia hac de caussa excitare miniine veritus. miim Origeni, cujus aniea fuerat siudiosus, adversari
Raronius, queui odium adversus haeresim, et Theo- ineipieniem, Rufinus in libris Apologiuum eodeni
phili iiomen praestiinxit, Nitriensium caussam prae- invidioso nomii.e traduxit, ei Johannes Hiero.-oly-
judicavil A. D. 400. §. 52. pro Theophilo Orieniis et miianus Epiphanium, leste llieronyino in Ejiist.
Octidentis consenoim in Origenistas arinatum sie- XXXVHI.alias LXI. ad Painmaeliium. Rnliuus quo-
tisse arhilratus. Clirysostouiumlamen excusat, quod que eandein lueresim Hieronyuio exprobravit lib. I.
Niiriensibus, se haereiicosperneganlibus, Theopluii- I .vect. Alii contra Origenis hostes in aliam partem
que rahiem ex privalis caussis deilucenliiuis, lidem rueitanl. Ejus enitn operum studiosis, licet Catholicis,
praestiterit, qeasi eos, ipse Chiisiiaux» cariiatis Origeiiianas hauresestribueb.int. Sic eas Epiphanius,
amanlbsimus, et pacis arbiler, iu Tbeophili gratiam Ilieronymus, et Iheophilus Clirysnstonu) cl niona-
et aucttiiitaiein hoc paclo reslituere volueiii. Sed ]jj chis tr.bueriini: quo pnctexiu Theophiliis, inonacbis
Rosweydus , doctrina et religione clarissiiuits in pro- Nitriac,qui, illius mores non probantes, ab eodein
legomeno XV. pag. 48. ad Histoiiam ereiniticain, recesserani, leterrimuin bellmn indi.xit,coacto eliaui
solilarios ab llieronyino pro Origenislis iiahitos ain- in eos motiachorumAntlirupomorphilarum exercitu:
madvertens, illorumque iioiiiiullosinter Sanctus Ec- uude illos ad se Constaiili>>oj)Olini confngientes, chri-
clesiaeGraecaeFastis adscriplos, et a viris sanctis stiana caritate inolus Chrysosiomus, servato tamen
laudatos cernens, eos aliquando Oi igenis erroribus sacroruui canonum ordine, excepit, ut pro illorum
caplos existimavil, qui tiunen postiiioiluni resipue- peiieulo apudTiieophilutuseilcprecatoretn pratberet,
rint. Menardus lamen, sive GodefridusHermannusin tle re ij>sa etiain edoeto universalis Ecclesiae capite
Viia Chrysosiomi lib. V. cap. 111-eoruin caussain, litnocentio 1. Iloc adnotat 1iilciuoiiiius lom. XI. ai l.
aliis sanclissimis viris communem, egregie luetur. 00. et 07. Sed Theophilus, qui ob tam pium sauctiiin
Apud Photium cod. CLIX. in libello Acacii, couli.t que integerrimi Episcopi ufliciuin flecti debuit, lau
Chrysostoinuniexhibilo in Syuodo ad Quercum, lia:c tum abfuit ut flecieretur, ut conira, furiis agitatus
leguntur : QuodBealus Epiphanius propierOrigenislas in deprecatorem exarserit. Hinc magna in Ghryso-
Ammomum,Eathymium, Eusebium, lleruclidem, et stomuni odia usque ad ejus e tlirouo Constaiitiuopo-
Patladium, noluit cum Chrysostomo contmunicare. litauo deposition.m, dirum exsilium, ei exlreinaiii iu-
Hieronyiiuisqucque, ut vidimus, eosdem Origeuislis lernecionein. Monachosipsos, ne ab iis discedainus,
adnuiiieravil. At non fuit legiiinia el explorata su- Georgius Alexandrinus et Palladius in Vita Cluy>i>-
suicio,siCtirysostymus,v'ii'maxime saucius, maxiuie- sioiui, Socrates, Sozomenus, Sulpicius, et Isidonis
23!) VITA. LIB. II. CAP. XIII. 250
lielijica III. Leydseapud Jo. Seveisoem A. I). 1511. A
i omnium primum, lunc Hieronymi vulgo crediiuiu,
in folio parvo. ejusdemque nomine in Gracum sermonem Lransla-
Germunicacum figuris in folio. titm, indicavil, ul vidiunis ex verbis Gelasii el Gen-
Antjlica cum figuris. inLcrprcie Guillelmo Caplon. nadii. IIoc eliam patet ex Sanclo Benedicto, qui in
Weslmonasterii apud Wynkyn de Worde A. I). Regula cap. XLll. earum lectionem inonacbis suis
1495. ad exemplar impressum. Lugduni A. D. I'i8G. coiiimendans, proccipit, utunus legat VITASPATRUM,
Titnlus hic el lam varius edilionmn et translalio- uiiqtte secundum illud Genn idii in Catalogo cap.
niim numcrus Rosweydum a nova Rufini aliorum- XLI. tibi de his i|'Sis Iiufini Vilis loquens aft ; Eas
que cjiisdcm argumcnii operum editione , antiquis veiitt speculum et SORMAM professionis sua; MONACIII
codicibus in siiusidiuui vocatis, paranda, nequaqiiam amplectuntur. Idein optts indicari videlur his Cassio-
deterruit. Ili codices, Belgici plerique otnnes , ad dori verbis de lnsiitutionc divinarum literarum cap.
qtiorum (idem Rulini librum se exegissc lcslalur XXXII. YITASPATIICM, confessioncsfidelium, pas-
proleg. XXIV. p3g. 7G. subsequenles snnl. siones marlijrum ietjite. Gregonus Turonensis lib. I.
1. Alfligenieusis. dc Viia Patrttm sui saiculi cap. XII. laudat VITAS
2. Aquicinetiiius. PATRCMac instiiuiioncinmontichorum.Fulbcrlus Car-
5. Audomarcnsis. Iluftni nomine insciipins. noleiisis episi. LXXIX. Milio libi Cijpritmumcum
4. Uibracbensis. Porphyrio et VITASPATUIM cum Psallerio. Quum bi,
5. Bon* spei. aliique scriptores , Vitas Patrum in quarlo casu
G. Cainbroncnsis. posiias , coinmeiiilasseiit, hinc faciuin , ut eacdem
7. Caineracensis niajor. lne nostrse Rufini Vitm non soluin in plerisque libris,
8. Cameraccnsis minor. '
** ainquitus oditis , sed etiam in aliquo ex veliiilis
9. Carlusianus prope Bruxellas. codicibus Mss. quasi recto casu, vcl «7TTW-«; , et
10. Claromarescanus. uuica voce indeclinabili , Vitus Pairum inscribe-
11. Crispiniensis. reniur: qua de rc agit Rosweydus in prolegoinenol.
12. Flcirianensis. pag. 8.
13. Ingolstadiensis. Ex diciis lacile intelligimus , quania olim bnjus
li. Insulanus Sancti Jacobi. libii aucioritas passini apud viros sanciissinios
15. Luutiensismajor. luerit : quem ciiani , scripluram publice legendam
16. Lseiiensisminor. el ab erroribus vacuam Gelasius Pontifex dixit.
17. Moretiantis. SanctiiS Eucltcrius Lugduncnsis cpiscopus in epi-
18. Rebdorffensis. stola de Ltiude Eremi lnic respexit, ulii ait :
llis perinsignibiis adjumcniis collaiuni cl recogni- Quid nunc eryo Joliannem, Macariumtjuc commemo-
tum Riifiniopus, coaluit inagno corpori de Viiis rem , aiwsque complures , quorum conversalie aum
Palrum , sive llhtoriw Eremitictv, cura ct sludio in desertis est , m cadis facla esl ? Siquidcm ,
Rosweydi , sub auspiciis Anlonii de Vingbe Abbaiis observaute ftosweydo in noiis ad Euchcriutu
La:iiensis Ordiois S. lieuedicii, vulgatie Antuerpiu: pag. 45. hic liber L.inc ferme in manibus eral. Jo-
typis Plantiiiianis A. D. 1015, in folio, el mox Lng- liannes occurrii itt cap. I. Needc alio Sidonius loqui-
duni A. I). lG17.Ceicrum de boc labore suscipiendo tur carm. XVI. v. 99.
lnagnuiii Barouium aliquando cogilasse, conscii ejus
studioruin signiliearunt alleri viro inagno Jacobo pti " Quanttiic Klias,nuncte juhet ire Joliannes,
Cardinali Perunio apud Rosweydum. Imnio Baro- Nunc duo Macarii,nunc et 1'aplmiitiiishcres,
NuticOr, nuncAmmoQ
nius ipse id se faclurtun diserle innuil in noiis ad
dieni 18. Januaiii. Sed editio, reliquaruni prasslan- Hi omiies in Rufmi libro memoranlur. At! htec in
lissima et absolulissima ca est, qnam demio labora- MarlyrologioRomano die 28. Marlii, qu;e de San-
tam oclo post annos, dislr.ictis jam priniis esempla- clo Joanne Eremita legunlur, ex Hufmo mauartint.
riiitis, lioswcydus iteruni .-iccuravit: cujus boc loco Rosweydus prolegomeno v. pag 29. Rufino qnotpie
iiitegram inscripiionem reeitabo. Viitv Patrum , de transcribit lihrum m. do Vitis Pairnm supcriori sub-
Vila et ccrbis Seiiiorum,sivellislorite eremilicailib.X. junctuiii, (|tiem editi Ilieronyino a-.judicanl. Eaielur
aucloribussuis el nitori prislino restituti, ac nolalio- laiiicn vir pndius et doetus nihil subsidii ad auctorcm
nibus illuslrali opeia cl studio Heriberli liosweijdi indagandum cx coilicibus Mss. sibi suppeterc pr;e-
(Jltrajecliui e Soc. Jesu Tlieologi. Acccdil Onomasti- ter siniililudincm stili, ct quandam iillusioncin inier
con rerum ct verborum difftciliorum cum mulliplici baec vcrba prologi libri II. Vl dnbiiuri non dcbeal,
Jndice etiam concionalorio. eorum meriiis cidliuc stare mundum, el lncc initio
Kdilio secundavarie aucta et iiiuslrata. prologi libri III. Vere mundum t/uis dubitet merilis
Antuerpiai ex ufficina Planlinianu MDCXXVIII. slare Sanclorum. Vossius Rosweyduin seqiiulus, de
in folio. llistoricis laiinis lib. II. cap. XI. Iiunc posleriorem
Qua: in antiquis editionibus primo loco exstat librum Rufino el ipse tribucns, id ex dictions coy-
Rufini llisloria, lieic iibrum II. conlieil, Primus nosci proiinnciat. Sed aiiis lorsan aliicr jmlicire
enim lottts iributus c^t Viiis, quas Hieronymns , lai ile est. lloc lamen agcre supcrvacaneum, dum illa
aliique scripserunt. Idem liber II. erudiiis praludiis D ipsa per Rosweydum detecla allusio ostendil, poste-
ei noiaiinnibus illuslralus, inclioalur pag. 424. et liorem bunc librum scrius concinnalum. Libcr II.
desinit pag. 491. conslans capilibus XXXIII. pra;;er omnino unus, pei lecltis et absolutus, compleclitur
prologiim, ct eiiam epilogum, in quo postrenio octo totum Iiinerariitm Sancli Pelronii per /Egypti solilu-
pericula nuiueraiilur, qua; Sanelus Petronius subiit, dines. Ilunc ununi innuunt Hicronyrni verha in epis-
nudis pedibus Tlicbaidcm, Tabeunam, Nitriam, co> lola ad Ciesiphontem : LIHMJM (non libros) scripsit
lerasque Jigypti solitudines peragrans : iinnrum si- quasi de monachis. ibi
Quos nomiiiat, sunt oinnes in
lus patet in Cliorographia niansionuiii ercinilicarum, hoc libro II. Nemo in lerlio. Rosweydus in notis
quam Hosweydusegregie delineatam et aeri iucisam pag. 534. observai, prologum bujus libri III ex Pal-
Upeii suo-prseposuit. iadii procemiis derivatum. Alqji' boc ipso maniles-
Sed de mscriptione Operis nosiri quaedamdicenda tuin (it, post Pttllaaii his oriain prodiisse, sive post
sunt. Myypliorum monachorum Vilant, dicit liu/inus A. D. 420. atque adeo po-t Rnfinum, jampridem ex-
in prologo. Vitas Patrum a perisque veterum die linclum. Tillemontius, iu Viia Sancli Hieronymi
leginius apud Rosweydum prolegoin. I. pag. 5. et Art. 125. tomo XII. pag. 306 ad evincendum, liunc
recle quhlem certe cx Vossio de Viiiis sermonis librum III. longo tempore post Rufinum luisse edo-
lib. Vli. posl literam L. Idein noinen, quamvis ce latum, hoc uuum sulficere ait, quod cap. CLXIH
leros eiiam libro nosiro adne.voscompreliendat, an- pag. 524. Sancti Arseniiobituin inemoret, quem ante
tonoiuasiice tamcn, pisecipucque nnuin Rulitiianum A. D, 443. gtaiui non posse docet in ejus Vita toui.
 247 RUFINI PRESBYTEUl 248
Pelusiota, una voce commendant, quosHieronymus a A J simi, in Vilas Palrum, opus pium Christianoque le-
Theophilodeceplnsiraducii.Necunus Epiphanius,sed clori perutile, cujus crebra leclio peccatoris etiam
Theophilus ipse post dejectum Chrysostomum mo- saxeumcor emollit, ac ipsum ad nostrce ReligionisZe-
nachos Conslantinopolicommorantes in communio- lum non mediocriter nllicit. Lugduni per Antonium
nem et gratiam eandem recepit. Sic ferme ex Cas- Vincent 1536. in 4". Unoanno serius hanc edilionem
trio suoRosweydus. Castrio lamen jungendus Gode- factain scripsit Rosweydus. Celsus Hugo Dissutus in
fridus Hermanus, rera fusius et luculentius perira- epistola nuncupatoria ad Jo. de Poupeto Cabilonen-
ctans in Viia Chrysostomi sub Menardinomine ediia, sem Episcopum, qua; omnes editiones Lugdunenses
lib. V. cap. II. ei III posi eum Tillemontiustom. XI. comitatur, ait, se vetuslioriadhibilo exemplari, opus
pag. 183. 183. et 477. et 485. Nos horum sententia lot mendis foadatumpurgasse, ut anliqui vixlibri ves-
inanus dare cogimur potius, quam Baronio, cujus tigia comperialquispiam.
viri auclorilas caussam praejudicavitA. D. 400. § I. Editio XIX. libris v. disiincla, prodiil hoc tituto :
post Aloysium Lippomanum tom. III. de ViiisSan- Prototypon veleris Ecclesia;conlinens Vitas, gesla ,
ciorum pag. 144. ubi se vix adduci posse affirmavit, dictaque Sanclorum Dei amicorum utriusqtiesexus ,
ut sex anachoretas ab Hieronymo tactos, eos ipsos auctoreseu rhapsodo S. Hieronqmo partim, partim
esse crederei, qui in Rulini libromemorantur; quum aliis aique aliis. Colonite per tasparem Gennepwum
ex his aliqui fuerint Antonii discipuli, alii Basilii et A. D. 1547. in-folio. Qui hanc editionem tidomavit
-Nazianzenialumni, omnesque vitse honestate prse- Theodoricus Loher Carthusianus , in epistola , qua
stantes, divinisque charismatibus insigniti, prodigiis praefalur Otlonem Trtichsesium Cardinalem et Epi-
etiam palratis clari, et optirao fine consummati. . scopum Augustanum, testatur, se has VitasPatrum
Atqui Lippomanus tot laudes in Rullnianos mona- B ex antiquis et fide dignis exemplaribusMss. octo , nut•
chos plane contulit, qui diversi a Hieronymianis decem,simulcotlalis, recognovisse, et vcieri integii
non sunt. tati restituisse. Novum in ordineni Vitas digessit,
IV. Jam varias operis Rullniani ediiiones, qua inter quarum auctores Petronittmenumerat.
vicesimum numerum implent, recenseamus. Editio Edilio XX. quae a superiori nou differl, nisi in
omnium prima videtur, qua; typis plane rudibus sine epigraphe.et in nuncupaloriaepistola,sicinscribilor:
inscriptione in partes III. distincla, cumque indice in Vitw Sanctorum Palrum , veteris , Cathotictv alque
priitcipioprodiit Olmceapud Johannem Zainer in folio Aposlolicte Ecclesiw,dicla gestaqueinsigniu et admi-
sine anno. Edilio II. sine lypographi nomine, loco, et randa excellemium aliquot Dei amicorum vlriusqtie
anno libris v. comprehensa in fornia folii, his verbis sexus complectens, auctore D. llicromjmo parlim ,
inchoatur : Incipit prcefatiobeali Hieronijmi presby- parlimque aliis, quos versa pagina iwsse poteris, ac-
teri in primum librum de Vila Sanclorum Palrum. cepla et approbata ab Ecclesia Catholica anle annos
Deinde: benedictus Deus. Hic, ut in super-iori edi- plus mille qttinquaginta. Colonite apud Casparcm
tione, liber Rufini primo loco statuitur. Rosweydus Gennepteum1548. in folio. Loherius llenrico Abbati
hanc ante A. D. 1471. propterea faclam arbitratur, in Wiblinghen Ordinis S. Benedicti , op»rse ab se
quod DionysiusCarlhusiaiius, qui obiit ipso A. D. in praBstilaeralionem sic reddit : VilasPatrum modoa
articulo 51. de quatuor Novissimis bisioriam Maca- plus mille erroribus, qni passim inlercurrebanl , ad
riide cranio sarriliculi elhnici invenlo, narralev libro vetuslissima pariler ac diversa exemplariarepurgaii-
iv. de Viiis Palrum, qua: iu hac prima editione libro mus: nam mutta sunt restatirata, pleraque ttdjecia,
iv. habetur. I nonnulla adempla , omnia denique adeo adamussim
Q
Edilio III. huic per omnia conformis sic inchoatur: examinaia , ut non modo renovatus, sed plane re-
Jncipit prologus. natus tantus thesaums (haud sine gravi lamcn labore)
Editio IV. utriusque similis ila incipil : Prologus ab omnibuspiis merito excipipossit.
in fructuosum. Editio XXI. Compluti facta esl apud Jo. Gratia-
Editio V. sine inscripiione, in qualuor partes di- num 1595. in 4°.
visa, prodiit Norimbergseapud Antonium Koburger Sedjam satis editionum Lalinarum HistoriaeRu-
A. D. 1478. in folio maximo, cujus praefatioincipit: lini de VitisPatrum, quae nomine alieno , anie He-
Ne occasionestili, in hoc opere observaii.Primo loco, ribertum Rosweydum lypograpbicis formis excusaa
ut iu superioribus, exstant sub Hieronymi nomine sunt. Ut operis pretium, otnnium ferme poptilorum
Viiaa Pairum a Rufino descriptae. Hujus editionis consensu agnitum , magis eluceat, ejus in exteras
ordinem subsequentes xn. lideliter exprimunt, ni- quoque linguas conversiones recenseamus.
mirum Post Graicam, Syriacam , et Arabicumtranslaiio-
Edilio VI. pariter Noriinberqmapud AntoniumKo- nes, nobis oceunit Italica I. in libros VI. disiincta.
burtjer A. D. 1480. in folio minori. Venetiis apud Anlonium BartlwtomaiiA. D. 1470.
Editio VII. Germanica, ut videtur, sinelocoet in folio.
lypographo A. D. 148-3.in folio. Italica II. cum figuris ex nova interprelatione Jo.
Editio VIII. Venetiis apud Octavianum Scotum Marii Verdizzoti. Venetiisapud Gurras A. D. 1589.
ModoeiiensemA. D. 1483. in 4°. in 4°.
Editio IX. Germanica, ut videtur, incerto loco et, Gallica I. Lugduni A. D. 1486. Iaud.uur in edi-
typographo A. D. 1485. in folio. D tione Anglica mox adducenda.
Edilio X. Luqduni per Nicolaum Wolff de Lutrera Gallica II. cum figuris, inlerprete anonymo. Pa-
apud Jacobum UuguetanttmA. D. 1502. in 4°. fisiis apud Jo. Dupre A. D. 1494. in folio.
Editio XI. Lugduni per Jannot de Campis 1507. Gallica III. Parisiis absque indicio anni et lypo-
in4\ graphi in i*.
Edilio XII. Veneliisper RonetumLocatellum 1508. GallicaIV. cum ilguris interpre!e anonvmo. Pari-
in 4°, siis apud GuillelmumChaudiere A. D. 1605. in 4°.
Edilio XIII. Lugduni per Stephanum Balam 1509. Gutlica V. interprelcJacoboGualtier. Parisiis apud
in4°. Guillelmumde la Nove A. D. IG0G.io 8°.
EdilioXIV. LugduniperJacobumSachonitHi.in4°. Gallica VI. per Arnaldmii Andillium. Parisiis
Ediiio XV. Veiictiisper Nicolaum de Francofordia apud Petrum Petitum A. D. IG57. loin. II. in 4°.
1512. in 4°. ediiio IV.
Editio XVI. Lugduni per Jacobum Mtit 1515. Gallica VII. Fosseo interprete, laudatur a Tille-
in 4". moniio in Yita S. Apolionii tom. X. pag. 50.
Editio XVII. Lugduuiper Jacobum Marescal.1526. Belgica I. Ivvollaaper Pelrum Van Os'A. D. 1-490.
n 4°. in folio parvo.
•EdilioXVHI.sic pr«noialur : 'D. Hieronymi sacra- BetgicaU. Delphis apud Henricum Eckert A. H
rum literitrmn iuterfrtHi)«( celebtrrimt, ila et peritii* 1498i in folio parv >.
251 RUFINI PRESBYTERI 252
XIV. Art. 10. pag. 697. Ergo hic liber ad Rufinum A cujus vel ventris gratia ad prtedicandnm proficisce-
ncquaquam pertinet. bamur, nominantesquidemChrislum, sed non inlegis
traditiowm lineis nunciantes. hl exemplo a miliiia
CAPUT XIV. pelito illustrat, ubi Symbolo vel lessera socius ab
I. Rnftnus commentariumsrribit in SyntbolumApo- iioste dislinguiiur. Hoc Symbolum Apostolicii'Fidei,
stolorum.Brcriler in eo contentarecensenur II. Tes- qnod verlntmbreviatnm,ei brevialrmsermonetnvocat,
timonintam Vctcrum,qnam liccentiorumattducun- nnn Aquilrjensi conimissuin expaudam, qiioniam
tur. III. Iltijiis Commentnriivariw editiones. Rulinus utiuiiiqiie committens pariier exp'icat.
I. Cicnnadiusir. Calaogo cap. XVII. ceieris Rufini I. II.
lurtibralionihtis, prtmrio lahnre. immo qrata De) et SymbolumApnstoncum Symbolum Aquilejense.
dono coiifertis , Symbnli r-xpHc.ilinncm: iliiiinieral, velus.
de qua lam mngnificuinle-linnitiiuin eircumferri tes-
lattir, n< inejus comparationenlii ner.exposttissecre- Crcdo in lteom Patrem Credo in Den Palre
dantur. Argum.-tiio csl. quoil majo-es nosLri nli- oninipotent-10, et in oninipnlente, inui.siiti ct
quindo Cypriaiii ma tyris opns, aliqintKlo Iliero- Christiim Josum, uoi- imp ssi!>ili,ct iu Clirisio
nyini cxisiitnaverint : utiinnque i erp- ratn sane vel (iini ejus Filium Domi- Je>u unico Filio ejus Do-
uno lesie Gennadio. I.auie itius quidim iiieoit.e Sedis num nostrttm qui na- iniiio no-lro, qni nalus.
episcopus, quein Rnliiitisin ip=ostaiitn liiniiie voeat cio tus e.-,tde Spiritu Sau- est de Spiiitu Sancto i x
fidelissimttmPtipm, el cnjus cii;a sciiptnras divinas ex Mariii Virgine, Mana Vir^ine, eriicifixus
amorem ct stitdiumalibi laudat, ('.hrisii Saotanienlo- gB ennifixos sub Ponlio sub Pont o P lato, et se-
rum interposila rclgione, p r iileras Rnfiiuim ad- Pilaio, el scpultus de- pultus desceiidu ad in-
Strioxeral, liialiqui de fi:le secnndumSymboi Iradi- sceidit ad inferua. Ter- ferna. Tcrtia die resur-
tionem, ralimiemque coinponerel. Suspicur, biinc lia die resnnexit a mor- rexit a mortnis. Ascendit
Lnurentium IIIUIOI fuisseex epi^copismeiropoliAqui- luis. Ascendit ad Cce- ad Ccelos. Sedet ad dex-
lejeusi ailributis, puta Concnrdiw, Rulini p.itri;e : h>>. Sedet ad dcxteram teram Patr s. Inde ven-
cujus sedes vaeat apud Uj;helluma"ie siciilum sex- Pairis. Imle veniurus est lurus est jiidic.ire vivnset
tnui. Rufinus cer e (|uo>ie,<ciiniqno AquilejeiMSEc- judicare vivoset moriuos. niorluos. Et in Spiritu
clesiredi.sciiilioamaililtic.it.muliLudinisnuinero tisur- Et m Spiritu Sancto. Sari- Saiicto. Siinctim Ixcle-
pato, eani Laurentii perimle ac siiam facere videtui. ciam Ecclesiam; Reinis- siam. Reniissionem pic-
Riilini vcrbis hoc dneeo : Dito is'i sermonesin Eccle- sioncm pi ecaiorum ; Car- catoruui. IIUJLS carnis
siiv Romuna;Stjmbolohnbentur. Cnnslnlapud NOSnd- nis resurreciionem. re-uirectioiiem.
dilcs, lurreseoscatissa Sabellii, illiits profectoquat a Ilacienus iiirumque Symholum, paulo accuraiius
NOSTHIS Pairipassiaiia nppeliutnr. Et ino.v: llt erqo quam in taiula qtiatnor veieruin Symbolorum ante
exrluderetttrlulis impielasde P.itre, riden'ur hwcad- piimum loiniiin Bibiotlieca; Dnpinanae. In edlionem
didissc MAJOR; s NO.-,TM,hoc e^t Rufiniet Laurcntii, Lugdniieiisetuvox Cathoticamposi Ecclesiamiri epsit.
6i bene auguror. Alibi ail : /'.'(ideo satis caute Eccle- Nam abest a ci teris ediliooilius, neuue a Riilinoex-
sia NOSTHA Fidem Symboli docet. Ila;c eniin semper pliealtir. Idein intcrpres Riifiuus singulos arliculos
ad uuuin Iiuliniinireierri, vixpulo, sedad eiiin eliain, contra hiirelicos et paganos taula rccooditie et sin-
quem alloquilur, Laurentiumeniscopum.Jam ad pro- ,_ cerioris doi'trinse copia et rxcelleinja exponil, i:t
posilutn redeiimus. Itnqiie Rulinus prnmiissa excn- ^" ^ niliil doclore et theologo Chrisiiano dignius exeogi-
satione, <|iiasiiiguliirem suam modestiam patefacit, tari possil. Observat, in diversis Ecelesiis aliqua
opus ipsuin adgredtiiir. Tameii nec idoneus ad scri- priinis verlns Credo in Deo Palre omnipolente, ad-
benduui hheri vult, nec ignarus, quaoi non sil abs- jeeta iuveniri. In Ecclesintamen (inquit) «rfcisRomw
que periculomullortimjud ciis ingeniumlenue et exile hoc non deprcltenditur facttim,qundrgo proptereaesse
comminere: quibus verbi- fortasse invidiam sibi nti- arbilror, quod nequeharesis utla ibi sumsit cordium,
per ab llieronymi necessariis conflalamdesignal. Sed el mos iniiii servalur anliqiius, e.os, qui graliam bap-
iieius Laurentii Episcopiprecibus, quibus apud Deum tismi susceptiirisunt, publice, idest Fidelium populo
pctilioni.s imposiia; necessilaiem juvari postulat, andiente, Symbolum reddere. Hinc publicus audilus
obedienliwma.iisrevercntin,quiimingeniiprasumplioue adjeclioneni nullam admittebat. Conlra in celeris
sc diceie leiUaluium affimat, quaeqtddem non lam tocis propler nonnullos hwrelicosttddila quwdamvi-
pcrfectorum exircitiis diqna videttnur, quam qttwad deri, per quw novellw doctrinwsensus crederelnr ex-
parvtiloruii in Cliristo ei incipienlium, librentur, uu- cludi: quibus slaliiu ista subneciit : Nos tamen illum
ditum. Nonnulloscx ecclesiasticis Tractatonbns nli- ordi letnsequimur,quemin AquilejensiEcclesiaInvacri
qua de Sytobolo pie ei brcviteredidisse teslatur, et gralia suscepimus.Vel hoc iiiiinn primos hojus opus-
Plmlinumetiani Sirmienseni Kpiscopiini.Hunctartien, culi eilitionis auctores monere debuisset, ne illud
lion, ut rationem ver:e Fidei-atidieiilibus explanaret, Cypriuno, ncc llicronymo adscribereni, quorum iieu-
sed ut sinipliciter dicta ad arguinentnni hwrelicii ter in Aquilejensi Ecclesia lavacri qruliam snscepit.
dogtnatis traheret. Se vero ait Syinboli simpliciiatem Suum illum ordinem Aquilejonsis Ecclesi;e ita ex-
vei bis Aposlolienairalnrum, vel quw omista viden-> -D
I pli at. His (Patrem omnipoleutem) additur : Invi-
lur a prioribus adimpleturuni. Syinbolitm Fidci, ul sibilem et impassibilem. Sciendumquod duo isli ser-
norm.m fiilura; prcedicatiows, et regidumcrcdenltbus i mones in EcclesiwRomanw Symbulo non habenlur.
duiidum,eoiifeclumail ab Aposiolisin uno posili-,et: Conslal autem uputt nos additos ItwreseoscaussaSa-
Spiiiiu Saneto repletis : qua in re ad universalemi bellii, illius profeclo,quw a nostris Palripassiana ap-
omniiim Eeclesiaruin traditionem appellal : htec ira- pellalur, ideo(, qute et Pntrem ipsum vel ex Virgine
ditio Ecclesiisdata esl. Tra-dunlmajores nostri. Du- nalum dicit, el vislbilem(nclum esse, vel passum af-
pinum in lomo V. liiblioliieca;quinlo sxculo primuuii firmal in carne. lit ergo excluderelurtalis impielas,
et soluin RufinitmApnstolossymboli auclores icci-sei de Patre videnturhwcaddidisseMajores, tl invisibiLm
aflirmantem, hincspUsi erroris jure arguit Mattlueus s Palrem tttqueimpassibilemdixisse. Constatenim Fi-
Pctitdieiitis iu Auiiuadversionibus tom. I p:ig. 9G. lium, non Patrem incarnalum et ex carne nalum, et
SymbotumGnece, Latiue collatio, indtcium, velsi- ex nativiialecarnis Filium visibilemel passibilemfac-
gnum, Riiliuo est, quoniam Apostoli in unuin con- lum. Orientales Ecclesias pene otiines in primis ar-
luli runi quod tiousquisque sensii, el qira istud indi- ticulis tradere animadvertit: Ciedo in unum Deum
cium non scribi chaitulis uut membranis,sed requirii Pairem omnipotentem,et in Christum Jesum , unicum
credentiumcordibustradiderunt, per quodagnosceretur i- Filium ejus, Dominumnoslrum. Seiliccl non iuiinero
ts, qui Chnstum vere , secundiunApostolorumregulas s unum, sed uoiversitate : qui propleiva tmus tlicitur,
piaitiicureitum: iiiaxiine, dum multi ex circumeuiitibus s quod alius non sit. Quid Dei, quid Patris vocahula
Julwii timu.laba.nlse esseApostolus Christi, el lucri ali-- indiwni, paucis eiiponit; Diviua; gcner»lionisFilii
235 VITA. LIB. II. CAP. XIV. 254
a Patre, mysterium ineffablle enarrat, Deum lamen A 10. Johannis tres.
credendumPatrem unici Filii Dei Drtmininostri, non 11. Joliannis Apocalypsis.
discutiendumesse, pronunciat. Postquam multa de Ritfintis htinc indiculum Scripturarum ita conclu-
Fi io Deiunico, de Trinitnte, deque Virgine rnatre dit : IIwc sunt, quw Palres intra canonem concluse-
dixisset, conlra Paganorum oblreetalion s msiugit , runt, et ex quibus Fidei noslrw assertiones constare
nos irridenlium, quaudo andiurit pracdicari Virginis voluerunl. Scieudumtamen est, qitod el atii libri s-nl
parttim, qtiibus nbi se undtim sensutii eorom re- Canonici, sed Ecclesiaslici a majoribus appettati. Hi
spondit, ha;c s-ubdit: Nihilibi ducas impossibiie, nbi vero suDsequentes siuii.
udcrat virtus Aliissimi. Nihit de hutnana fragilitate
cogiles, ubi plenitudo inerut divinitalis. Nolal, in Ec- CLASSIS II.
clesiaeRnmana; et Orientalium Symbolo non haberi Libri Ecclesiastict.
arlicultim, descendil ad infcrna, vim lanten verbi I.
eandem essein eo quod sepulttisdicitur. Ilune arlieu-
lmn, ei subsequeniein, tertia Jie r surrexit a mortuis, Veteris Teslamenli,
divinis scripturis fuse ct dncti<siineexplanai. Qund 1. Sapientia Salomonis.
diciiur jndicare vivos et mori.os, noii ideo dietum 2. Sapi-inia Sirach, sive Ecclesiasticus.
ait, quod atiivivi, alii ntorliti ad judicium veniant, 5. Tobi'S.
sed quod animnssiinul judicabil et corpora , in qubus i. Jiiilith.
vivosanimas, mortitoscorpora nomnavil. In Spiiitus 5. Alaccaboeorumlihri.
Sancti commemoratione adinpleri docel mysierinm "•
Trinitaiis. Di-linciioneiiipersonarum pattciscomplec- B Novi Teslamentt.
titur, iuqiie illis vocahulis, ubi de dhiniiale oroinatur
Fides, i\- Deo Patre dici, el INChristo Filio ejtts, et 1. Libellus, qtii dicilur Pasioris sive Hermw.
IMSpiritu Sttncto. In cetei is, ubi tton de divimtate, 2. Alter, qui appellatur Duw viw vel Judicium
sed de creaturis, et de niyst riis seriuoest, INprwposi- Peiri.
tionemnon addi, ut dicatur IN Sancla Ecclesia, sed Ita hos duos liliros postremos cum doclissimo Co-
Sanctain Ecclesiamcredendamesse, nonui Deum,sed, telerio iu Judieio de Herma; Pastore pag. 73. distin-
ut Ecclesiam Deo contj'egtitam. Et remissionem, guendos pnlamtis. In ediuone Rarrei tlermes pro
non IN reinissionem peccatorum: el resurrecUontin, Ilerma; perperam legitur. Rufinus scribit, majores
non INresurreclionemcarnis. Quare bae prscpo-silione nosiros hiee legi quideui in Ecclesiis voluisse, non
IN, creaiorem a creaiuris secerni, diviua separari ab tameii proferri ttd auctorilalemex his, Fidei, confir-
liuinanis. llic ex nccasione I-cripttiiaruin voliimina mnndam. Ceterum ipse in boc calalogo concinnando
enumerat, qnw secundum majorum traditionem per sequuttis est canonem Ilebrseoiuin, quod el alios ex
Spiritum Sanctum inspirata, creduniur, et Ecclesiis pattibus antea fecisse comperium est. Niliiloniitiiis
Christi trtidita. Id sc praeslare ait evidenli numero , aivo ipso Rufini divJna liujus seeunda; Classis lihro-
sicut ex Patrum monumentisaccepimus. Ilos lihrus in runi Veieris Testamenti aucioiitas ab universa Ec-
duas classes dividil, in Canonicoset Ecclesiasticos, elesia agnita et reeepta est. Nam ConeiliumIII. Car-
a me hic dispositos. tliiqiinense cai.one 47. codex Ecclesiie Afric:in:e
CLASSIS I. cap. XXIV. InnoceiiiitisI. epist. II. nd Exsupeiiiim
p i olosalem, el Viigusiinuslib. II. de Doelrina Cltri-
Libri Canonici. sliiina cap. Vlll. §. 13. demto Pustore el Jndicio Pe-
h tri, hos omnes inler libros canonicos receiisoeriiiit.
VeterisTeslamenti. H nc reliitiiiiir Andreas Riveius, qui in Pseudncri-
lico lib. II. cap. XV. postquam liulini opus, omuium
1. Genesis. consensu erudilumel lecl".diqwssimiim,npoellassel,
2. Exodus. Statimaddidt : nisi qnoi Papistis displicelin eo, quotl
5. Leviiieus. cum Ili ronymodihgenter libros ctmonicosa non ca-
4. Numerus. nonicisdisctiminal. Sed eodem atvo Ecclesiuiauclo-
5. Deuteronomium. ritas reclms eos discriminavit: quod hwrelicise.l lii-
6. Jesus Nave. veto nequaquam placet. Nolandiim tamen a Rnfino
7. Judicum simui cum Rulh. Epistolam ad llehraeos inter XIV. cauonicas Paulo
8. Regnorum libri IV. quos Hebraei duos nu- tribui, alias ireilecim solae essent. Ceteras Scriptu-
merant. ras, duahiis isiis classibtis pn.eteiini-s >.s,inter apo-
9. Paralipomenon, aliasliber Dierum. cryphas Rufinusait inenioraii, qnas in Ecclcsiisleqi
10. Esdraelibri II. noluerunt. Dici Sanctam E-clesiam. ijitwFidem Chri-
11. Esther. sti inlegram servat, et non babel macutam aul rugam,
12. Esaias. ut disiinguaiur ah Ecclestis lueretii oruin, qttw non
13. Ilieremias. sunl sine macula et mga perlidia». Subinde luereii-
14. Ezechiel. corum licet non oiniiiinii, qui iiujusinodi ecclesias
15. Haniel. '.l) non Sanclus congregaveiunt, seriem iia subneclit.
10. Diiodecim Propheiarum liher unus. 1. Marcion.
17. Job. 2. Valeiiiinus.
18. P-alini David. 5. Ehion.
19. Proverliia. ) 4. Maniebaeus.
20. Ecclesiastes. J Salomonis. 5. Paulus Samosatenus.
21. Cantica Canticorum. ) 6. Phiiiinus.
II. 7. Arius.
Novi Testsmenti. 8. Eunomius.
1. Matlhtei. \ 9. Douatus.
10. Novatus.
(EvangelialV. In expimendo arliculo, qni ad carnis resurrectin-
JL.2.
4. Johannis. nem altiuet Rufimisinulliis est contra Valeniuiino;,
5. LiicaeAetus Apostolorum. Municliwos,cl Itifidetes, loriasse eliam contra obj<-
0. Pauli Episiol.i- XIV. ctiones sibi ab llicronymo (qnem taineu nequaqi • i
7. Petri EpisiolaeII. iioiiiinat) de hoc eotlem aniculo impactis. ij'1"'•
8 Jacobi una. eiiim libro II. Apolugiaede singulari disciplina Ee-
9, Judseun.t. ClesiseAijuilejensispro sc jam dixeral, hoc jlei um
 255 RUFINI PRESBYTERI 256
dicit, nempe in articulo de carnis resurrectione, ab AJo. Vossius lib. VII. de Viiiis Sermonis lom. V.
Ecclesia illa sua addi pronomen hujus, ut veram, Operum pag. 380. col. 2. in hoc Ruftni opere vcr-
naluralem, hum3nam, et propriam carnem induen- bum nubor legi notavit, utique ex ore vulgi sunilum.
dam ostendat: ideo, inquit, salis cauleEcclesianostra Plaulum illo usum, notai in Minerva Franeiscus
(Aquilejensis) Fidem Symboli docet, quw in eo, quod Sanctius lib. III. cap. III. §. 258. pag. 395. edii.,111.
a ceteris Iradilur, carnis resurrectionem, nno addilo Perizonii. Idcm Vossius lib, VIII. pag. 389. observat
pronomine, tradidit IIUJUScaniis resurrcctionem.Ilu- quoque a Rufino Aclus Apostolicos el Aciibus Apo-
ics sine dnfcio,quam habet is, qui profileltir, signa- stolicis dici, qui alias Acla et Actis dicontur. Ge-
culo crucis fronti imposilo, quo scial unitsquisqueFi- bhardus Elmenhorstius in notis ad Arnobium quae-
deliumcarnem suam, si mundam servaverit a peccalo, dam Rufini loca ex hoc eodem opere adducit, Amo-
futuram esse vas honoris, utite Domino,ad omneopus bianis conformia ad librtim II. pag. 64. editionis
bonum paralnm. Deinde posl pauca, qttaecoinmoni- Lugduni Batavorum anni 1051.
tionis tanliimmodogratia ab se dici ait, latetur, bunc III. Hujus Expositionis principem editionem puto
articulum ad Fidem suam inanilcstandam se expli- illam, quam laudavit Johannes Fellus in notis ad ap-
cuisse : Ilwc quidematt probtttionemdicla sunt profes- pendicem Operum Sancti Cypriani, primuin Oxonii
sionis nostrw, alque confilemurin SymboloIIUJUS car- e thealro Sbeldoniano A. D. 1682. in folio et post-
nis resurrectionem. Mox brevi et vera: pietalis plena, modum Amslelodamiel Rremueexcusorum. Isti ap-
tolios expliciitionis anaccphalrcosi subjuncta, operi pendici Fellus Ruftni expositionem adjunxit, pro-
finem imponii, sine ulla ambage ad rectam lidei ptereaquod alii quoque adjnnxissent. Edilio, quam
norniam de articulo vitae aelernae locutus. Ilac iis dixi, sub ipsis rei lypographicaeinitiis seorsum pro-
addiia, quibussuperius liaereticorurn dogmata Rufi- D diil, hoc tilulo insignis : Eaposilio Sancti Hieronymi
itus improbal, ejus Fidem per omnia Catholicam in Symbolum Apostolorum ad Papam Laurentium.
produni. Nihilsane modesiius, nibil sincerius a lanto Oxoniw1408. in 4°. absque ullo typographi nomine.
viro scribi, expectari poterat. Hanc vidit, recensuitque in Annalibus typographicis
II. Jam audiainus illustre de hoc Rufini opere te- Michael Mattaire tom. I. pag. 63. ubi ait Th. Bar-
stimonium ex Cassiano lib. VII. de Incarnatione lowium exemplari sua maim hanc notulam addi-
cap. XXVII. Ruftniis quoque, Christiana philosophiw disse: Rufini est hwc Exposilio, non Hieronymi. In
vir, haud contemnendaecclesiasticorumdoclorumpor- Ms. codice Vatieano343. folio I. idem quoque opus
tio, itu in expositione Symboli de Domini nalivitale Hieronyminomen praefert. llaec falsa inscriptio im-
teslatur : t Filius enim, inquit, Dei nascitur ex Vir- posuit M. AntonioSccbetlico,ut HieronyimuiiAquilejw
yine, uon principaliier soli carni socialus, sed anima, linclum puLiircl,ubi se linctum dicit auctor Exposi-
inter carnem Deumquemedianle, generatus. > Nun- tionis Rufinus. Do vetba Sabellici ex libro III. de
quid obscure iJetim ex hominenatum ieslificatus est? Anliquitate Aquilejac. Hieronymus atttem se bapli-
QuaeCassianus ex liufino adducit, e.xsiani pag. 177. sinatis luvacro Aquilejwinsigniiumin Symboli Expo-
edilionis liarrei. Idem Cassianus cap. XXIV. puuco- silione testatur : quofit, ul vel in ea urbe eum ncttum
rum smictornm virorum alque illustrium Sacerdolum conftletimuroporlcut,velcerte non procul inde:quippe.
dicta se mbjuiiclnruni affirmaverat, ut id, inquiens, quem Aquilejensisparocliiw, vel ex hoc ipso (uisse,
quod auctoritate lestiinoniorumsacrorum jam uppro- manifeste ttppuret. llunc Sabellici errorem, patr.x
bavimus,eliam fide prwsentislcmporis roboremus.Pa- Ecclesise perlioiiorilicnm, nosirates libenter liause-
trcs vero hi sunt ex Latinis. Q runt, et prae his Candidus in Commentariis libro il.
1. Hilarius. ante linem. Henricus Palladius Iibro IX. frigide ad-
2. Ambrosius. dil : id inultos, non inani forsilan nrtjiimenlosibi per-
3. Hieronymus. suasisse. At heusviri boni! Hieronymussemel atque
4. Rufintis. ilerum manifeste prodit, se Romw, non Aquilejw,
5. Augusiintis. Christi vesiem albam, in baptismo dari solitam, in-
Postinodutn Groecosadducit. Ex recentioribus Ja- duisse. Consulaiur ejus Episl. XIV. alias LVII. et
cobus Pameliushuic seriplo, ab se inter opera Cy- XVI. alias LVIll. ad Damasum. Mendum lamen
priani edilo, priinas tribuit, in conftrmandispukhe.r- istud, cujus fundus exstiiit prava inscriptio, quam
jrime ftdei arliculis ex utriusque Testaincnti propltetis dixi, Expos tionis in Sijmbolum, inox delevit prima
scripturisque. Andreas Saussayus in gloria Sancti ediiio prioris voluminis Episiolarum Sancti Iliero-
Andrese Apostoli lib. li. cap V. pag. 150. Hufinus, nyini, bienuiuin post iliam Oxoniensem expressa
ail, Aquilejensispresbytcr doctrina sane cl eloquenlia Romw in domoPelri de Maximisjuala campum Flo-
periltuslris, Iwc Sijmbolum ita feliciterinterprctalus rw, prwsidenlibusmagislris Conrado Sweyiiheim et
est, ut ipse Cyprianus puiarelur; unde etiamnumlu- ArnoldoPaunartz A. D. 1 (70. in folio. ln hoc cnim
culenla ejus expositio inter Cypriani opera reccnselur. volumine Expositio in Symbolitmprostat, non qui-
Subsequilur Jo. Iiaptisia Cotelerius in Monnmenlis dem Hieronymo,^ed Rujino, legititno auctori, allri-
Ecclesiic Grauae tom. III. pag. 077. notans Justinum buia. Labbnus in Ribliolbeca niinoii, supplemento
Marlyrcm in Dialogo cum Tryplione, et Cyrilluin IX. p. 340. universa Rufini Opera boc volumine
Hierosolymitanum in Catecliesi XIII. perinde ac I* coinprelieiidiperperam crcdidil, etCaveum pariter
lluftnum in expositione Symboli pag. 181. cditionis secum in errorem traxit, quum tamen niliil ex Rn-
Barrei locum Ose;e cap. X. v. 0. enarravisse arbi- fini scriptis praeler Symbotienarralionem, iniiio po-
trattir ut llerodi adplicandiun. Sane Aiigusiiuus sitam, eo voluimne comprehendatur. Codex Germa-
Touttee, qui novam editionem operum Saucli Cyrdli netisi^ in fine operum Saneti Cypiiani pag. 198. edi-
accuravii, in notis ad eandein Catecliesitn pag. 180. tionis rcgiae Baluzii 1720. in lolio a Ruliiio teque
193. el 200. inde Rufinum sua sumsissc declarat. tribuit bis verbis. ExpositioSymboli Sancti Rufini.
Qtiidni vero sumsisse honio in Graecorum scripiis Erasmus, qui primus istum Rufini fcetuuiinseruit
landiu versalus, et Cyrilli in primis, qiiem noverat, operibiis Sancti Cypriani, Basilea: apud Frobenium
cujus etiam Ecclesiaeeral presbijter'.'Generalim quo- A. I). 1519. 1525. et 1530. el in olficinaIlervagiana
que euui iioininat ubi ait, ecciesiasticos tractalorcs A. D. 1540. iii folio excusis, ila de eo scribit in epi-
aliqua de Symbolo pie et brcviter edidisse. Breviter stola ad Laurentium Puccium Cardinalem : Symbo-
enim de Symbolo Cyrillus in Catechesi, qnani dixi- lum Fidei, quod in evulgalis pariter ac descriptis vo-
mus, aliqua scripserat. Jacobus Usserius in Diatriba luminibus, Cypriani litulum liabel, inler opera Divi
de Romanae Ecclesise Symbolo pag. 7. observai, llierontjmi ferlur liuftni nomine. Infra vero in notis
Vcnanlium Forlunutum in sua explicatione Symboli, posl epistolam : Slilus satis arguit, hoc opus non esse
Ruftnum seo.utum.Hoc faclum, quia Forlunatus la- Cypriani, el inler opera llieronymi ferlur inscriplum
vacri grutiam in AquilejensiEcclesia, perinde ac liu- Riiftno. Nec abhorrel pltrasisa plirasi Ruftiii el inter
ftnuSi acceperat, ut suo loeo osfcndam. Gcrardu» httjut opera mttgnificc de Symbolo meminitGenna*
257 VITA. LIB. H. CAP. XVI. 258
de servanda Virginitale ad Demelriadeni Virginem
dius, qnodadeo prtvdare dicitesse dissertum, ul ceteri A Julianae
ad hunc dixisse videantur. In indice pariter hsec le- filiam, et Probae neptem, miris et magnis
guntnr : Symboli exposilio non est Cypriani, quod laudibus extollii, quarum iaciniam hic assuam :
hwrelicos posteriores enumeral. In Censtira operum Proba iila, inqtiit, omnium dignitatum, el cunclwno-
Origenis editionum Basileensium, ubi Erasmus de bililaliselininOrbe Romano nomenillustritts : cujus San-
Librariis queritur, hoccrimen illis adscribit: Symbo- ctilas, universos effttsa bonitas eliam apud Bar-
tum a Ruftnoexpticalum, in Cypriani nomentranstu- baros venerabilis fuit, quam trium liberorumProbini,
lerunt; sed ila multis commulalis, ul ipsares clamitet el Olybrii, et Probi non faligarunt ordinarii consulatus :
non casu, sed de industria factum esse. Hoc paclo quum, incensis direptisque omnibus, in Vrbe capli-
Erasmus expungit, quae pridem in Declarationibus vitas sit, nunc habilas venundare dicitur possessiones,
suis ad ceusuras Facultatis Parisiensis Cypriani foe- et facere sibi amicosde iniquo Mammona, qui se reci-
tum ralus, scripserat tom. IX. Operum editionis pri- piant in wterna tabemacula, ut erubescat omnis Ec-
mae pag. 701. Optandum, ut in nova editione hujus clesiasticiminislerii gradus, et cassa nomintimonacho-
emere prwdia, lanta nobililate vendenle. Ha*c
prsestanlissimae Explicaiionis, praeleritse omnes Cy- rum A. D. 414. post Urbem jam-
pr ani, Hieronymi, et Ruftni nominibus excusae, cum scribebatabHieronymus Alarico direptam, adeoque post Rulini
codicibus Mss. diligenter collalae, emendenlur, con- prideni
texiu in capita scisso, ne Symboli articuli, vel ser- obitum, ut infra dicemus. Rufinus ergo lantac her-oi-
mones, utvocal Ruftnus, indiscriminatim et confuse, dis necessitudine claruit, perinde ac Johannes Chry-
cum explicationeipsa coalescant, quemadmodum inj sostomus, et Hieronymus, sanctissimi viri. De Proba
primis edilionibus coaluerunt. Paulus Manulius om-. insuper aliqua dixi in Anliquitatibus Hortx- lib. II.
nium optime distinxit in sua edilione Romana ope- R I cap. IV. §. 3.
vum Sancli Cypriani anni 15G5. in folio pag. 581. IH. Hieronymus lib. III. Apologiaepag. 408. Ru-
his verbis alloquitur: tu etiam Latinos libros
Singuli enim arliculi separalim disposili, et antej finum Grtccum verlis : nobis dare noslris exlerna prohibe-
singulas enarrationis partes diverso charactere in[ in
litedio paginae expressi, jlegentium oculis oflerri de- bis? Quos libros e Latino in Gr.ccum sermonem Ru-
bent. Ediiionibus jam adductis subsequenles acce- finus verlerit, ignoramus. Hoc lamen salis refellit
dant. Lugdunensisapud Sebastianum Grypbium cum, Humfredum Hodium, qui lib. 1. de Ribliorum texli-
operibus Sancti Cypriani A. D. 1537. in 8°. tom. II._ Rufinum bus originalibus cap. IX. §. 3. pag. 51. consiareait,
Grwcarumliterarum non fuissevaldeperitum,
pag. 154. Jacobi Pamelii cum iisdem operibus, An- nec intellexisse
luerpiw per Jo. Slelsium 1568. in fol. Mariani Victo- scilicei, quid TOUTTKVII signiftcaret, Rufinum
rii cum operibus Sancti Hieronymi. Romteio oedibus s qui ad triginla annos inter Graccosversatus
Populi Romani A. D. 1570. lomo IX. pag. 108. De--. doctissimos, indc maxima parle Grwcorumbibliothe-
nique Renatus Laurentius Barreus eandem Symboli cam Lalinis exhibuil, ul ait Gennadius in Catalogo
Explicationem cum aliis Rufini operibus vulgavit| cap. XVII.
Parisiis apud Michaelem Sonnium A, D. 1580. CAPUT XVI.
pag. 109.
CAPUT XV. I. An Rufinus Flavii Joseplii operum Latinus in-
I. Anatolii Alexanarinicanon paschalis a Ruftno latine terpres. II. Varia de Josephi antiquissimo codice
convenus. II. Ejus Epislolw omnes deperditw. III.• /C Mediolanensi. III. JVBIHHieroiiymtis et Ambrosius
Aitqua e Latino in Grwcumsermonemtransttdit. Josephum Laline converterinl. Egesippus est Jose-
phus de BelloJudaico ab Ambrosio Laline contra-
I. iEgidiits Bucherius in Commentario de Doclrinaa cius. IV. Friderici Gronovii collatio inter phrases
temporum pag. 459. e veleri codice Ms. primus inn Ambrosii, et Egesippi [adprobataet defensa. V. Jo-
lucem edidit Anatolii Alexandrini Laodicensis epi- ,. sephi versio Rufino abjudicatur.
scopi Canonem paschalem, cujus versionem Latinam
Rulino aeque omnes adscribere ait pag. 450. seilicet !t I. Ad lucubrationes alienas, Rufino adscriplas,
tanquam Eusebianae ejus Historiae adjungendum. J. dcvenio. Principem locum obtinent Flavii Josephi
Rtifinus enim Eusebianam Historiam latine verlitj't Opera omnia, quorum e Graeco iu Latinum sermo-
alque etiam inlerpolavit. Adi Jacobum Usserium in n nem antiqua translalio, vulgo Rufinum aucLorem
Syntagmale de LXX. Interpretibus cap. V. pag. 50. )_ praefert. De hoe minime dubitai Philippus Labbeus
ubi ex Iib. VI. cap. XIII. locum interpolatum addu- tl in nolis ad Caialogum Bellarinini lom. II. pag. 508.
cit. Eusebius enim Canonem hunc decemnovenna- et post eum Ludovicus Dupinus tom. III. Bibliothe-
lem laudat lib. Vll. Hist. cap. XXVI. et Beda ini- i_ cse. Hinc Rufinus, ut cerlus, nec dubius Josepbi in-
tio Episioke de iEquinoctio, quam emendatiorem ,n terpres, non raro ab imperiosis criticis Erasmo,
cdidil Petrus Franciscus Chiffletiusin Dissertatione je Scaligero, Casaubono, aliisque immaniter vapulat.
de Beda cap. 111.Laudat eliam cap. IV. et XXXIII. I Mitior tamen et cautior est Caspar Barlhius in Ad-
de Ralione lemporum, deinde Colmannus Scotorum uj versariis lib. XLIV. cap. XXIII. in fine, ubi anceps
Episcopusapud eundem Bedam lib. 111.Ilistor. Ec- c. hitret, num in Josepho Rulinutn agnoscat. In Com-
clesiaslicae gentis Anglorum cap. XXV. Jo. Geor- r_ j.u mentario ad Claudianum pag. 1105. Interpres, in-
gius Herwarius in Nova Chronologiacap. CCXXXVI. j quit, Josephi, nec Ruftni nomenubique ferens, nec illo
Canonis Imjus Anatoliani inilium a vulgari annoQ in mullisindignus. Vossiuslib. II. de Ilistoricis Lati-
Chrisli277. Probi Imperatoris secundo, deducit; al nis cap. XI. de Rufino loquens, haec memoriaenian-
vero Bucherius ab anno antecedente 270. deducen- a_ davit: Inler alia, qnw Gennadius el ex eo Honorius
dum esse contendit. commemorat,ClementisRomani Recognilioneset Fla-
vium Josephum Latine translulit. De Clementis Re-
II. Atque hsecdicta sint de Rulini sincens et ge-e- cognitionibus post Gennadii tcstimonium non estcur
nuinis operibus, quae nobis supersunt. Nam Episto- o- dubitemus. De Josepho lamen Gennadiuset Ilonorius
las ad limorem Dei exhortalorias muttas in Genna- ia- omnino sileni, speeiaiim saltem, nisi generaiim loqui
diani Catalogi capile VII. memoratas, post generale le ubi Gennadius ail, Rufinum maxima parle
tot sseculorum silentium, alicubi inter blattas el ti- dicamus,
GrwcorumbibtiothecasLatinis exhibuisse. Hoc tamen
neas eti»mnum delitescere, vix sperari posse cense- e- generatim dictum, mox singulari cnumeratione ila
mus. Inler has, inquit Geunadius, prweminent illte te
ad Probam dedit. Haec est Anicia Falconia explical: Basilii scilicet, et quse sub-equunlur, Jose-
quas iia phi nomine haud reiicendo, .si in illis fuisset. Ex ve-
Proba, Sexti Petronii Probi uxor, super omnes Im- n- leribus, qui loquatur, unicus est Cassiodorus,ineun-
perii Rouiani fetninas genere perinde ac virtute cla-
a- tis sexli sacculi scriplor : testis ipse quidem satis
rissima, ad quam scribit Jo. Chrysostomus Epist. st. locnples, uiodo perspicuis disertisque verbis Ruft-
108. quamque Hieronymus Epist. XCVII. aliasVIH. II. num Josephi interpretem faceret. Atqui anceps om-
259 RLFINI PRESBVTERI 260
nino est Cassiodorns; deque libris septem captivita- A ediia Josephi versione conferre non poluit, quod e.i
tis sivc bcl'i .Indaiei taiuum loqnitor, non de aliis non prasio esset. Iloc non lactuin dolel Cav,•u< in
Aiitiqiiittititm.Itidaicarum, qnos se nb amicis ntaqno Rulino A. I). 39 '>.Sed ego certior factus smn, codi-
iabore in libros XXII. Laiii' 1 vette.dos curasse ait, cem ab edilis non disciepare ; in qtn>praeter a nus-
inuiin noodimia ipioijiiamlaline versi f.iissent. Verba ipiam Rulini n> oen upparet. Cur aiitcm appaieal, si
ejus d" sept m, quiis dixi, libns, luec siint cap. XVII. Riiftni non esi ? Librorum deliello Judaicn Rtifiinim
de li.siito ione diviiuiriim liierarum : Qui etiam (Jo- ab noimullis inler. reteui putari, :>iiCassiodorus; noti
scp!iiis) el aiios seplein libros captivilalisJudaicw mi- taineti linriimce libroruui de AnliquitatibusJttduicis.
rabiii nitore conscripsil. Quornm transtationem alii Ilo-v enim Senator testalur, se ub timicis vcrlendos
Ilieronijmo, a'ii Ambrosio,al i dcpu anl RUIINO : qum curasse, quod Graecelantnm legereuiur. Cassiodori
dum laliliiisaihcribilur, omnino diciionis eximiwme- verlia ex eodee, quod superins adduxi, capile XVII.
rila dicltiraniur. Il.ee pioilnnl, ipio loeo Ruftnus ha- de lnsiilulioiie divinarum lilerarum, liuc adlero:
beielur. Cau-sas, tur ea iriinslat o siogulis adscripla Hunc lamen (Joseplium de AnltquilatibusJudaids)
fuerii, invei.iigeums. Et piimo quulem, qund Ituli- ub ANICIS NOSTHIS, quonium est subiilis nimis el multi-
nutii speetai, ip-c <d>lot alias suas Iranslationes in piex, ntagno labore in libris XXII. .converti fecimus
ore (Miiiiinoi versahaiur. Quare Josephi quoque in Latinum. Ili amici, quorum opera in Graecorum
translaiio illi adscribi facilc poltiit. scripiis Laiio donnndis Cassiodorus utebattir, qui-
II. .laniduditm runior inereliuit, in Bibliolheca nam fuerinl, videamus. In Insliintione jam adducta
Ambrosianuipsoni Rufini antngraphum, vel sallem tres laniuni ab eo nominari comperio. Hi sunt:
apograp nrn longe aniiqnissiinum in cortice ^gv- n 1. Epiphanius Scholaslicus,qui codicem eneyclium
plio deseriplooi seivan. Piiiii'S, (piein reperi ejus pro delensioni: Coneilii Chalcedonensis, Cassiodoro
inem nisse inilin SiecoliXVI. est Von.ictts Virunms flagitaipc, Latinum lecit, ex laudata Institulione
in Vila Einanuelis t hrvsolor;c antestias in ejus Ero- cap. XVII. qnem, inqttil, codiiem a viro disertissimo
leinaia a Guarino conlraeia, Declaraiiows tumultua- Epiphunio fecimusin La inum de Grwcosermone con-
rius, quas voeal, Ferrariw i dil.as apud Joliauncm veni. Exstat in Concii'WLal bei tom. IV. pag. 8:il.
MazocliumA. D. 1509. in ,S°.Ponticnm de bac Jose- cujiis eioend.iliooes vufavit Baluzius in nova Colle-
pliini codicis iranslationc mirilice judicantem praeslat ctione Conciliorum pag. 14''0. Didyn.iieliam Exposi-
audirc. lN.unet circa A. D. 550. et ali Hierotiyino liones Salomnnis Proverbiorum, et VII. Cunonicarum
descriplain uffirmat. Verba ejus lnec sml : E.istttt Fp-stoiarum silii ab Epiphanio fuisse tran^lains, Cas-
Divi llironijmi, el propria manu, oritjinalisliber liit- siodorus prodil rap. V. el VIII. Ad haec Epipbanius
ftni, in Dtvi AmbrosiiMediolani, iit capsa pumbi, pe- Sozomeni, Socraiis, el Theodnriti Hislorias conver-
jor (neinpe male liiiblus si bene au .uroi) qui iu pa lit, inqoe XII- libros dtsiribuil : quibiis in compen-
pyris vetcharacteribusLangobardorum unliijitis. Anni ditim redactis, Senator suam Tripanitam conllavit.
sunl mitie r.t cnltim el qttinqitaqinlavei circa, ul ctjo, Hitjus piadaiionem consule.
tjui ntm itjnurus illurum [ormtirum, niultas patjnias 2. Bellator prcsbyter,Origenis Homiliasin Esdram
volcirim, aiilcquumtiinp.id cognusceiepolui*sein.Sie Laiio
Pmiticus Viiuiiins: u.nipto boinine, deqoc ejus seri- iioniivii, rogatu iiariterCassiodori, hcc eodem
ptis qiiampliiiiniis, non pauca a mc adnotala prodie- teste cap. VII.
lunt in Dtatio Lilet.uoruin Italta; loin. XXIV. pag. 5. MiiiianusJoan. Clirysostomi HomiliasXXXIV.
2'<5. Nempc, Virunio judice, llicrnnyinu-, incdio >;t- (_ io episiolatn ad llebr:eos laiioas fecit,Cassiodoro ilem
culo IV. ciiaracieres adhibuit, qui lauien saculo VI. oliseqoiiiuriis, quem vide hoc te--tanlcm cap. VIII.
apud nos piiinum visi. Qu ppe iuiic Lantjobarili lia- Ilo- ergo amicos tres, non alios, in couverlendis
liam ingressi stinl. Sed Ponlic.o creilcuda lia c relin- Joscplii AntiquiiatibusJuduicis Cassiodorus adliibuit,
quamiis, i|iii et liavenna; v disse se attlalnilas papy- jirnequeceleris fortassis, ut ego arbitrnr, ottiiiium
raccas sub fladiiauo Augusto conleclas. Neqne hicc princpem E iphanium, cui alias ea translatio inter-
dixisse conienius. lesiatur, tiinc recens \nuper) Cor- diiiii Iribuitur, lieet illain Cassiodorus ei noininatiin
eyrenses, seu Phwares, privitetjium duum iniiium noii irihnai. Onare nullii modo ambigi jiotest, quin
p.nitnriiniliteris anreis conscriplum, ctim propriiimunu. codex Ambrosiantis, ipsa aelate Cassiodori, Ju-ti-
Alexundri Maijni, Vcneltisdeproinsisse.Ctti H Sena- niano i: peiante, Latine exaraius, ab umicisCassio-
tores capul thnuituritnt. et n.ajora coucetserunt.Fuit dori prodierit. Miruiii est, viros docios hnctenus in
Pvnticus certe vir peiins gnis, diviualioniMistainen conlrariam scnteutiam itno agmine ivisse. Naiu prae-
suis intrifiee indulgeiis, iiii|iie proprii ingenii ile.i- let-jiioi adductos, Renatus Laiirentios de la Rarie in
riis se faeile abripi sineret. lliijosmodi lioniiues pia-fatioue ad epr.seuia Rulini, de co sic scribit :
nmiquam desuut. Pctius i'aullus Roseha Iibro 1. de Josephi etiam Lntinam fecit hisloriam, cujus exemiilar
0 igine et slatu liib ioiheeic Ainlirosiana: p.ag. 10. asseivalu- Mediotaniin wde Sancli Ambrosii, Lango-
codieeoi illum Meiliolancnsem non liicronymi, sed hard cisstriptutn literis. Ilis eonformiahaliet Johiimes
iiii/iiii iiianu ab hincannos mille it irecenlusseriplum llenriciis llotlingenis in Riblioihccario cap II. §. 3.
narrat : qua in set.>ioadsignanda Vitunio pro.xime pag. 35. cl llicronyinus Welseiiius in epistola ad Bo-
acicdit. Ail liiee ex Jo. Petio Puriccllo in Diaserla- _. siuin post Reiiiesianas pag. 470. Rulinum de compa-
lione Na/.ariana cap. LXIV. §. 55. pag. 572. ab At- **cio Aoibrosiani coditis auctorem facientes , i|iiera
tila posi Aqniiejain eversain, auiographum ad liisu- lauien nihil de Josephi operibus in Latinum vertissa
bres perlatum, conjecinra non fulih aibitrari se ait. palam est.
lieoe -ii t iii sei ure et lelicher divinantibns! Jo. III. Sed cur, inquies, librorum VII de Bello Ju-
iMiiljillniiius,qni eodicein conlieclavil, vir in dijudi- dnico Laliiia translati", ad llieronymuminterprelem,
caodis liu n-uiodi cimeliis 0| ido sagiix, et peritus quod ail Senalor, periinete aliquando crcdila e-4?
qnain uiaxinic, in .liuseo Ilalico lo i.. 1. pag, 12. Caussam accipe. Ilierenymn- in epist. Lll. alias
seiiptnin ic-taltir anle annos mille cl cenium, liaud XXVIH.( Xunc LXl. ) ad LnciiiiuinB.elictlinscripta,
iutilio posl Rujini witilcm: cui ct ip->e lilirum adsi- h,ec lialiet : Porro Josepld libros, et Sanctorum Pa-
goit, qun aii eontineri aliquot libros Fluvii Josephi pim et Polycarpi voluminafulsus ad le rumor perlutil,
de Antiquittnibiis.ludnicis, Riiftno niteiprete. De ble- a me transtata, qnia necocvmei, r,ec tiriiim es!, lan-
rar .01 loima >ic cco.sel: Scnplura codicis non qua- tas res eudem in alteram tinijuamexurimerevenustate.
drala,scd ntiintiiorcsl, quulis wvoJiistiiiiiini obltnebat, Ilaccllieronymus. Po-lmodutn viro niagno aliipiidocii
foniiw ferc simitisei quam ex chnrta Ruv,nnensi re- et virium ad Josepbum iranslereiidnm siiipeiii^se
lulimus in libro V. de re diplomaicn. bic Mabiilo- existimatum : quod tamen suppetiiL iiiinquam. De
nius. Sunt vero fragmenta librorum VI. Vll. VIII. Anibrosio aliler disserendum. Exstant libri V. Laiini
IX. et X. de AntiquitutibusJudaicis, ab iinperko coni- de Beilo Judaico, seu de Gestis Judworum, qui etiam
pactore male disposita. Vir summos codicem cum de Urbis Hierosolymitanwexcidio propterea inscri-
2bl VITA. LIB. II. CAP. XVI. 262
bmiur, qnod inde a Maccabseis ad Hierosolymae.A codices Mss. longe aniiquissimi, afqne integerrimi,
U'bis el lempli ruinain sub I. Vespasiano Augusto sineeiam Vossii iiieiiibrauarmn lert onem perperaui
('edu, anlur. Ili libri jamdnilum Egesippi, sive Mge- erasam, reailuenles , iiifia t.unierabtmlur. Ego in-
sippi, aut Hegesippicondiioris nonien prneferunt: terim Eteiiim oanc erasionem sseculoXII. aniiquiorem vix
quod recentiores critieos mirifice torsit. Abi enini puto. Ordericus Vitalisin IliMoria, quatn per-
Egesippum illuin putaunt, qui libros V. Hisioriae duxil ad A. D. 1141. primus ominum oceurrit, qui
tccle-iasiieae sub Aoiceto pontifice seripsit circa hunc Egesippum laudaverit. Laudavii auiem lib. II.
A. D. 170. teste Eusebio mullis iu locis, et Hiero- pag. 408. Egesippus, iuqnit, vir sanctus el eruditus,
nymo in Catalogo cap. XXII. Hujos sententiae pri- Apostoloru.nlemporibusvicinus, in qttinlo Commela-
mus auctor, quem viderim, fuit Gutllelmus Pastren- riorumsnorumlibroJacobi Justi meminl. Il.ie leguntur
gicus Petrarcha; necessarius in Originibus reriun lib.ved lionis Barrei. Eodem aevo Ordericilaudavil Jo. Sares-
fol. 27. Alii Eqesippumquemdam genuinum, junio- beiieosis eiioi aliis lii^tor cis Ege-.ippum in
rem lamen, excogil.irunt. At postea in ejus aelaie Policraiico lib. VI cap. XVIIU pag. 518. et lib. VIII.
adsignanda sibi ungues rodere et captit sculpere co- cao. XVIII. et XIX. pag. 552 et 555. Scrtplor Ano-
acti smit. Istius eiiun Egesippi codex Graecus, unde liynuis de modotegendi :,acram Scripturam nuper edi-
ve^aio Latina lluxerit, ousquamrepertus est. Laiinus tus ab Edmundo Martene in Thesai.ro Aneedolorum
eiiam perinde ac Gr.ecus tste Egesippus, generatim tom. 1. pag. 488. monuit, legendos ex laiere Jo-e-
indicius ante saeculum Xil. quo Joliannes Saresbe- phumet Egesippum. Ilenriciis Valesias ad Eusebiutn
riensis illius meinioit i: Policralico bhro VI.el VIII. lib. I. cap. x. observal, in Eecle>iaeParisiensis per-
Ad IIHPC junior hie Egesippifsaliqua narral, nnn tan- ' **auliquo codice Eusebiano,Giaco ex Rufiniversione, scm-
tom sa-culolv. sed eiiam x. pritnum aud ta, si Vossio per Joseppus legi, ubi in est 'loiunno;. Petms
ausciiltamosin lih. II. cap. XIV. de Historicis Graecisi Apollonius Collalinus de Cutlaneis Aovariensis, De-
piope linem. Pliilippus Cluverius in Commentarioi ceiulirio sequalis, argiinn n;o hiuisto ex Kgesippo,
de iribus Rheni alveis pag. 71. ab Hegesippo Rhe- excidium llierosolyiniiaiiuiu earmine beroico descri-
num bicornem ex Vhgiiio dici aniinadveitit, nei.ues psii, et in quaiuor libros digessit, in qiiorum secnudo
eum csse TheodoSioImp. anliquiorem. Ejus .etatem,, Josipus pro Josepho usurpainr, ei daclylo exprimiiur.
de qua nemo elianinum quid certi allirn.are poltiil,, Ilacieuus dicta iindequaqiie conlinnai prsesiantis-
auclore Dluverio, nos desigiiabimus. Hic Egesippus,, siiuus Mabillonius in Museo llalico torn. I. pag. 14.
qui liypobolimanis esl, alicubi incrustatus, et sub> laudans veterrimum codieem Biblioihecae Ambro-
corrupti nominis larva delitescens, perquam facile se> sianae, iu quo non Ejesippi, seti Joseppi liber V.
suamqiie aeiaiem criticorum noiiliae subduxii. SedI legitur iu supei iori maigine plurinm p •ginartim. Sicut
rein iiliquando iiperamus. Is est puros putus Jose- eiiiiu Josepluts Gi«ee'iwo-ijrof dicilur, ita Joseppus
pbus de Belto Judaico Latine contraclus, is niniiruiii,, Latine ab iuterpreie dietus est pro Joscp. Ilinc post-
quem subobseure a Sai cto Anibrosio Mediulaiiensi i ea Josepoh, Igisippus, et landem spurius Egestpus,
trans aium a t Cassiodorus.Iloc meinbranas non ume,, instar iilius veiuslioi ts prodiil. Inilio lihri II. • jn-deiii
sed iiiultsecaequeaniiquissitnse;hoc sernio, ei siilus;; codicis Mediidanenstsiiaec liguutur : Ambrosius epi-
biic ratio, Imcillustrinm i|Uorundam m re lilerariai scopusd Grwcotrun lulilinLatiniim. Alium codieeui
viroruin auc oriias abundecoiilirmani, Andreas Ma- Taurinenseiu, Mediolaneusieonformem, ibidem Ma-
sius, sacrse antiqiiiiatis periiia cxeeilens, hoc idemi billouius recensel. Codex coeuobiiCreinilanensis in
olfecit, quantum colligere possumu-, ex Launi Lali- Q Ausliia apmf Eabrieio.miii liiblmtliecaLaiina lom. III.
nii ad eum dato responso A. D. 15 6. tom. II. Epis- sic inscnbiliir : Truclatus Ambrosii episcopide His-
tolarum pag. 119. Lecimn einm a Masio Egesippum i toria Jo.-.epliicup.ivi, trunsluti ab ipso de Grwco in
iniraiur Latinius, quippe qui eum nou uiagtii facerel. Latinum. Alium coiiicem, Egesippi, ct Sancti Ain-
Sed eo magis miralur, Masiumeo aiiimmii induxisse,, brosii noiniiia praefeientein, serval Floremia; Biblio-
ul ab Aihbrosio I tine, versum puiarcl, nisi lamcn,, t eca tiadiiiana, a me cuiinectatus A. D. 1717. mensej
in:|uit, si adotescentifortctsse,nondiimad judicandumi Maii. Ca\eo in llistoiia literaria A. D. 374. haecea-
apio, ea excidissevelis, quwexercitalionislantum gru- dem llistoria vulgati Egesippi laxior e»t Josephi La-
lia tenlassel. Ila es!.. Ambrosi.is adolecens , necduuii tina c.iiversio, in qun pauca exstent, qua; ii, Flavii
episcopus, isiud opuseonciunasse diceuilus est. Lati- Joseiiht Anttqutaiibus el RelloJudaico ntui linbeaiii.iir.
nius, el ab eo consiillus Guillelmus S;rleius ignora- Libeiior Joseplii de Rello Judaico inlerpretatio voca-
bant, in EgesippoJosephum latere : quod alii quoque3 lur a Paulio Colomesio pg. 095. Operum. A Krau-
anle ignoraverant. Augelus Decembrius, domo Vi- cisco Peirarcha in It.nerario Synaco pag. 5o2. 0;ie-
glelaiio in lnsubribus , in Polilia lileraria, quam (ii- ruinedilionisBasjleensisIaudalurEiyesippiis librolll.
cavil Pio 11.Pom. Max. haec babel libro 1. parle V. IIistoriarum, Josephum seutus. Horti nsius Landus
fol. 9. pag. 2. editiouis Augusi.ui.eapud Hciiricumi Mediolanensis Medicus, pluruim voluminum lialico-
Sleyneiuni A. D. 1540. bi lolio : Ejusdem Historim? rum et Laiinorum auetor ingeniosus et lepidus, in
{Judatiiruui a Joseplio scnplic) venerubilis scriplurr eo, quod Italice Ferulum scriptorumvelerumel recen-
/Eytsippus c mpleclenduK Dcceinbrius priinigeniumi tium inscripMl | ag".17. aii, Hegesippum errores Jo-
lilui iniclorcm, Egesippumquideni ab Ambrosiotamenl scphi castigavisse. Neuler Josephum in Hegestppo
Lali e iran-l tum putavii. Sic enim ail libro VII.. D latenteni vidit. Notandiiin esi tan.en, Amtirosiura
Parte LXXVl. iol. 108. jEyesippus vocabulumHis- non lam niieipretem Josephi libioruin , quam novi
toriciGrwci,ex capru el equocompo-.ilum: qui de belto3 operis condiiotem luisse; quippe qui libros septem,
Tili cumJudwisscripsil,uduclore.\mbroioLu inelrans- in qtdnque couiriixeiil, et de suo qtiadam addiderit,
lulus. Deceiobiioaud.iiuus Georgium C,>r.esiumtar- unde libri lelis editcitur. .lure eigo lsaacus Vossius
dinaleni. H c posi cpistolas suas pag. 3^4. quui /Ege- in Appendiee nuper addiicia reltlhi Cliristianum
sippi, wlerpies fuent Ambrusius, neuiiquam dubital,, Scliiraiiuiii, Josephi Antiqu.tatuui Lalinani transla-
sed posiea et ipse /Eyesippnm Ainjirosii eundem la- tionein liufiuo tribuenti ui. Jme eiiam aifirmat ver-
cit, alqiie illum, de qtio Eustbius et Hierciiyinusnie- sioneiii Egesippi sive Josippi esse Ambrosii, hocque
inine unt. Isaacus Vossius tn Appeudice ad libiumi tam cerlum esse. quamquod certissimum.Stnierrat vir
de LXX. Inleipre ibus pag. 127. Egesippi noineiii pr;f!»iiii.s, diiiu versionem Belli Judaici e»se Rulini
non ex capra et equo, ul proiiuuviavil Deceinbrius, exslilo argui arbiiralur.
sed cx Josippo orluin anuiiadvertii, Libraiii cniiu IV. Johaunes Eridericus Gronovius Monobiblon
Josippi lionicn idesi Josephi, iiiiilutint in Igisippi:: observaiorum in Scripior.bus Ecclesiasticis vulgavit
cujus rei (loquilur Vossius) fidem faciunl mtmbranai! DavenlriieaptidJoanneniCuluiiilHiniA.D.I651.in-12,
nostrw pervelustw, in quibus eraso Josippi nomiiie,, Vir doclus-in hoc opere, sliluw Am. rosianum cum
ailerum substilutum comparel.Paullus Coiuuiesiusea- Josippiano commiltit, easdeiuque plirases ab utroque
dem rcfert pag. 685. Operum editionis Fabricii. Aliii frequentatas, easdem dictioues et verborum argutias
263 RUFINl PRESBYTERI 2(54
utriquc Scriptori in deliciis passim iiabitas, sexcen- A niajora opera condere. Sed Gronovium audiamus :
tis locis uirinqtie productis, emcndatis et illusiratis, Ita multa apud utrunqiie tjeminagermana reperiunlur,
animadverlitcap. I. VI. XI. XVI. XXI. XXII. XXIII. quibus beneexactis vix possis pali, qtiin utium esse cl
XXIV. iis pnetermissis, qtiae etsi valde Ambrosio fa- professorumnvmen aucloris sui, et hujus dissimulanlis
miliaria, qnia lamen et aequalibusfrequeniaia, magis itltid, scipli auctorem exclames. Rem plane conficit
sevum quam auctoreni coargucre viderentur. Ilsec vir summe doclus actalium judex terte perspicacis-
tam multa et lam singularia, sibique similia, nec simus Lucas Holstcnitts iu fine Monobtblicditionis I.
alihi obvia, non duobus, sed uni tantum auctori ad- ad se dono missi ab auctore Gronovio, ubi haecmanu
scribenda. In duos enim cadere polttisse, nemo qui sua adnotavit : Qum vir doctus primo harum observa-
liac paullum accurate perpenderit, sibi unquam fa- tiontim capite erudite dispulat de spurio Hegesippi
cile persuaserit : quod tamen sibi persuaderi passus nomine, el de vero ejus Ilis oriw auctore Ambrosio,
est Sebasiianus Nanus Tillemontius in Commenta- confirmtinlur auclorilaie anitquissimi codicis M. S.
riis de Historia ccclcsiasiica tom. I. pag 541. judicio Palaimi in Vaticana Bibliotheca, ubi hwc operis in-
qtiidem non suo, sed alieno ductus, auctorum scilieet scriptio Itabetur: Incipil iraclittus Stncti Ambrosii
postremae odilionis Operum Sancti Ambrosii, Pari- Episcopi, de Historia Josippi caplivi, translata ex
siis excusae apud Jo. Baptistam CoignardumA. D. Grwcoin Latinum. Quocircaexpuncto falso Hegesippi
1690. in folio. Siquidem viri docti, mihique ainicis- nomine, verus operi tituius sic constituendusvidelur :
simi, in proefationeprimi voluminis pag. 5. aiunt, Sancli Ambrosii episcopi conitnuatio Historiw genlis
comparationem, a Gronovioinstitutam, fallacemesse, Judworum ex Josippo. fta Holsienius in suo exem-
quum ex aucioribus diversissituis, inter se aflincs _, plari ntinc Bibiiotliecie Angelicae. Ab llemico Yale-
loquendi formulas hinc et inde resecare et com- B " sio in notis ad Ammianuin lib. XVI. cap. VII. dici-
ponere, cuivis promlum sit : nihilque huic. operi in- tur Josipptts ab Sancto Ambrosio versus in Latinum
sit Ambrosiani stili judiciique. Tillemontitissuum his sermoncm.Ilis concinit Jo. Pricacus, vir et ipse do-
calculum addidit, dicendi charactcrem placidum ctrinae praestaniia conspicuus. Initio enim Egesippi,
nimis et lene fluenlem ratus, quam ut Ambrosiotribui quem Coruelius Gualiherus ab se illusiratum cditlit
possit, dictionesque ipsas in multis ejusdem sevi Coloniteapud MalernumCliohnum A. D. 1559. in 8°.
scripiis facile occurrere. Yerum haecnimis genera- Pricaeus manu sua haec adnotavit: Pelrus Scriverius
tim dicuntur : nec Ambrosii stilus non cst placidus, ad Marliatem lib. I. epig. 70. Pseudo Hegesippus
nec lene fluens. Diciiones vero, quas Gronoviuscor- (qui in velusto Ms. Glossographo in voce, dcfcenero,
rasil, nusquam spissius, quam apud Ambrosiumoc- Ambrosiusin Hegesippo, citalur) de Beilo Jtttlaico et
currunt : nec formulaeipsaetam paucaenuinero suni, excidio Ilierosolymitano lib. I. cap. XXXII. Anto-
et in qnovis scriptore obviae, ul niultis adscribi pos- nius, inquit, Cleopatrtetimoridefceneratusinserviebat,
sinl; singulares enim el plurimce sunt, unique Am- alqite addiclus ejus tibidini [amulubuiur. llegesippus
brosiofauiiliares; praelerea nemini. His visis, Phiitp- hic est supposititius, et inftmw plane vetuslalis scri-
pusLabbeus,talium et ipsejudexaplissimus, in tom. I. ptoi, qui non conlentus verbis Joseplii, ut videatur
de Sctiptoribus pag. 420. Gronoiii conjecittram non( aliquid novi afferre , swpe nobis sincerum vas incru-
imprubabilemjudicavit; vel dici debere censuit Pseu- slat: quodmagni Scaligeri in AnimadversionibusEu-
doegesippum Ambrosio aqualem, Ambrosii verba et[ sebianis de eo judicium est. Ex Seriveiio hasc Pri-
scntentias studiosissima aemulationesulTuraium.Nec caeus in exemplari Bibliothecae Angelicae, cujus
cnim, inquit, ovum ovo similius, qiiam Ambrosii eit r( margini notatus eiiam inspersit. Veierum codicum
Pscudoegesippi loculio sibi similis esl. Nns, diiornm, JIss. Ambrosiinomen prscfereniium, quos appellavi,
eani esse, nullo inodo concedimus; scd ulramqiie ab} numerum auget, Canlabrigensis a Carolo Daubuzio
nno eodemque ingenio ct manu profectam, cum viris• laudatus iu libro I. de Teslinionio Josephi § 11. pag.
egregiis slaliiiinus. Magni operis Bollandiani Scri- 1(3.in quo codice ad iinem liliri 1. perinde ac in Me-
ptores tom. V. Jtinii pag. 390, 591 et400. dc nostroj diolanensi, leguntur haec verba : BealissimiAmbrosii
Egcsippo loculi, Gronovii senlenliam, post Labbeum, lianslalio ex losepho. Liber primus explicit. llnum
haud obscure ampleclonlur. Ludovicus Vives lanlo', Claromoutanum, a mc supra indicatum, curalores
anie in librum XXI. cap. X. Sancti Augustini tlee editionis Anibrosian» addiderunt, in quo liber iv.
Civitate Dei, Ainbrosiumoperi patrem adsignaverat. bis verbis inscribitur : Sancti Ambrosii episcopi, Di-
Adsignatetiam princepsedilioBrixiana, hoc leinmatea spersionis Judworum Flavii Josephi Historiographi
inscripla : Ilegesippi, historiographi lidelissimi ct. capitulum quartum. Alios duos memorat Barthius in
inlcrChristianosdiserlissitni, Historia de Bello Judai- Adversariis lib. XXXIV. cap. XI. pag. 1564. ubi la-
co, sceplrisublalione,Judaeorumdispersioneetlliero- ,. men ipse, mipudenlia non purva monachorum, Am-
solymilano cxcidio, a divo Ambrosio Mediolanensium (j brosium interpretem affictumsuopte ingenio arbitra-
Antislite, e Graecalatina facta cum ejusdem anacepha- tur: quod lemere et ndicule dictum est. Cur etiim,
laosi et labellis congrueiiliarum, cum Josephi lihriss el eui bono monachi tot codicibus ubique dispersis
etiam de gcslis Maccabaeorum.Brixiac per Antonium ^ alienuui Ambrosiinomen, non vero aliud, alfingere
Morelum 1500. in folio. Iluic snccedit editio Pari- voluissent? Nempe ex illa (ama vulgari, de qua lo-
siensis, cui ha»cverba iiiscribunlur. /Etjesippi Histo- quitur Cassiodorus, si audimus curatores editionis
ria de excidio Ilierosolymitano,a Divo AmbrosioMe- ;. D Ambrosiana;.Verum si exi/la fama quidquam recle
diolanensi anlislile, c Grwca Lalina facta. Parisiis inn deducitur, Hieronymietiam, et Ruftni aeque ac Am-
wdibus Ascensionis1510. in fotio. Coloniensis eliamn brosii, nomina, Pseudoeqisippi codicibus aflingi de-
sumtibus Godcfridi HiUorpi apud Jo. Soterem A. D. i. buissent. Cterque enim praeter Ambrosium vulgo
1530. in lolio sic praenoiata. Egesippi hisioriographi ij Joseplii interpres crediius apud Senatorem. At Bar-
inier Scriplores ecclesiasticosveluslissimi, de rebus a Lhiusid dixtl, quia verum aliquem Egesippum, non
Judworttm Principibus in obsidionefortiler geslis, dc- spurium, biinc esse pulabat, immanibuslamen cumu-
que excidio Hieroso ymorttm, aliarumque civitatum ii Its, ex Iiuftni Joseplw pelilis, interpolaium. Sic cen-
adjacenlittm litri v. divo AmbrosioMediolanensi epi- suit lib. XLVI. cap. IV. pagina 2128. Sed ex jam
scopointerprele. Idem Cronovius cap. I. re diligenterr adductis haecevanescuiit. Contra ergo sic recte eon-f
cxpensa, Ambrosiwn, virum disertum, wlate adole- cluditur : ex fania, vera quidem , et certa, Ambro-!
scentiori, aut in exordiis pontificatussui, opus hoc lu- sius, Josephi libros aliquos contractos, deque suo
sisse arbitratur. Ambrosio tamen, ut boc opus con- alicubi auctos, latine edidisse, quibus licet subduhi-
deret, iuinquam vacasse, aiiinl curalores Ambrosia- tanlcr, adscripta fuerit latina trnnslatio librorum
IISDedilionis, et ex iis Tilleniontius. Sed hoc nulfa a VII. de Bello Judaico, quum cerlum eorundem ii-
ratione aiunt. ISunquiJ vacare uon poluit, dum fuitt brorum inlerprelis nomen ignorareiur. Ex his falli
Consularis Liguiia: ct ^Emilise? Quasi vero et aliiss deprehendo Jacobum Duranlium Casellium lib. II.
in tiiagistratu occupatis non vacaverit spissa ct hocc Variarum lectionum cap. XIII. ubi adducto Joseplii
 265 VTTA.LIB. ll. CAP. XVI. 966
testimomo ex libro v. de liello Judaico, mox aliud A ex Grwcoilidem non solum emendati, sed etiam sup-
ei simile adducil ex vulgato Egesippo, sic praefalus: pleti.
Hegesippus,qui Josephi Historiam xara 7rdSasequu- De imperio rationis sive de Maccabwisliber unus, a
tus esl, et potius [unctus inlerpretis, quam scriptoris DesiderioErasmo Rolerodamorecognilus. Basilewex
offtcio.Immo ulroque, Scriploris nimirum, et inter- offtcinaFrobeniana 1543. in folio.
pretis, contraqnaiii Vossiusarbitralur lib. II. de Hi- Gelenius in praefaiionetestatnr, se libros Antiqui-
sloricis Graeciscap. XIV. Ergo Egesippi nomen est taium ad vetera exemplaia Latina Belli Judaici ad
spurium et recens, opus ipsum genuinum et velus. Grsecoscodices duos recognovisse. Sed ob Antiqui-
_EvoTlieodosianoplerique oinnes eundem illigant : tatum ineleganliam, non putat ab uno ulruiique opus
ii etiam, qui Ambrosiumejus condiiorem non agno- Laline conversum, vel hac una conjectura, quod
scunt. Necanle, nec post v. sirculiiin arbitratur Til- quum Josephus in concionibus sit ubique sui siini.
lemontius tomo I. pag. 54. ei Gronoviiobse.rvalioni- lis, haec quoiies in opere Anliquitaium incidunt,
bus de siilo Ambrosiano conformi, nihil solidi oppo- inirain balbuiiem referanl. Contra in sequentis ope-
nit pag. 541. Scriplor sane anliquus dicilur ah Isaaco ris orationibus Hufinus propius Jo ephum adseqni-
Gasaubono Exercit. III. pag 205. ediiionis I. Haec tur, ejusque declamatoriam quandam facultatem
una disiinctio ambages frangit, quce Vossium irreli- longe magis, quam ille aller, quisquis est, exprimit:
verunt in parte altera libri III. de llisloricis Lalinis id quod evideniius apparct iu duabus, altera libro
pag. 706. ubi Egesippum inter Scriplores inceriw III. ubi dissuadet moitem sibi consciscendam,altera
wialislocavil. Quare huicPseudoetjesipponon Pseudo- libro VII. ubi eandem rem verso stilo suadel ;
rufini Josephus ab interpolatore aliquo inserlus est, R unum ex Eleazari cujusdam persona, aliud ex sua.'
ut credidit liartltius jure a Friderico Grnnoviorefuta- " Ita Gelenius, in Ruftno cum aliis errans. Abhis di-
tuscap. XXIV.p.265. sed potiusJosepho per Ambro- versa est ediiio perinde Latina, Basileae facta apud
srum contracto, et alicnbi aucto, praeler nominiscor- Frobenium A. D. 1567. in folio, ubi in sola inter-
ruplionem,quaedaminfarcta sunl, quaepristinam vcri pretatione libri de Maccabseis,quaeincipit, disputa-
aucloris faeiemsic immularunl, ut alius crederelur. turus, se genium Ruftni agnotcere ait Emericus Bi-
Gronoviuscap. XVI. pag. 105. de ipso opere haecli- gotius inter epislolas Reinesianas ad Antoiiium Bo-
leris consignavit : JttdaicwItiados condilor, qui He- siuin pag. 382. Sed ex hactenus dictis bscc quoque
gesippi, quam suo nomine,nosci matuit. Operis con- senlcntia, nulla vcterum auclorilate lirmala, satis
ditori tribuit quod Libtariis Iribuendumerat.Hieitim, superque refellitur. Josephi libri XX. dc Bello Ju-
uti ex jam dictis inanifeste palet, ex Josippi nomine daico, seplemque de Anliquilatibus Judaicis sine no-
Hegesippumsive Egesippum coiilixernnl. Erasmus iiiine interpretis edidit AugustaeJo. Scbusler anno
epist. 1303. episcopo Rivensi pag. 1420. Operum 1470. in folio magno. Quinquennio serius oculaiissi-
lom. III. Parle II. edil. novse iia scribit : Ruftnus inuiii hac in re se oslendit Bartholomwus Pialyna,
quidemnihil unquum veriil bona ftde, sed in hoc uu- Sedis AposiolicaeBibliothecarius, qui Josephi libros
clore (Joseplio)videnlurmullisuo lusissearbitrio. Sae- VII. de Betlo Judaico, ab se recognitos, nullo inter-
culi IV. scriplorcm putat Peaisonius in Annalibus pretis nomine adjuncto, cuin hac inscriptione vulga-
Paulinis pag. 50. quando nimirum non deerant, qui vit : HistoriarumJosephi libri numeroseptem.In line
lingua,'latinaesludium adliuc excolerent, judice Til- sic legiiur : impressit clarus el diligentiss. artifex Ar-
lemontio lom. I. pag. 540. cujusmodi ccnsendtis noldusPannarlz nationeGermanusin domoviri nobi-
Ambrosius, vir nobilis et Romanus. Cornelius Gual- iC UsPelri de Max. civis liomani. anno incarnati Verbi
therus, eujus editio Egesippinon semel prodiit, quae- 1475. die vero 23. Novem. Seden. Sixlo IV. Pont.
dam ejus assumenla ex codicum Mss. collatioue dis- Max. anno ejtts 5. Platyna emendavil.Nolandutn est
linxit. Banhius eliain miiltis in locis emaculavit. hiclibrum lil. IV. V. VI. ei VII. non Josephi, sed
Idem opus exstat insettum llistoiiic Cluisiianae Josippi a Platyna inscribi, ne cuiquam insolens vi-
Laurentii Barrei, Parisiis excusoe apud Michaelem deatur, in Ambrosiana versione Josippnm pro Jose-
Sonnium A. D. 1563. pag. 125. et in liibliolbeca phoappellari. Platyna quoque, non Platina in pr niis
Pairum Lugdunensi lom. V. p.ig. 1125. Editionibus dicitur, inque epitaphio ad dexlcram
V. Haecfusius a mc scripta siint ne Joscphi ver- portam minorem Basilicae Liberianac, quod Mabillo-
siouemullam Ruftnoadscribamus, utque ejus nomen nius exscripsit tom. I. Musei lialici pag. 66. Rei
ex codicibusMss. perinde ac typis Impressis Josephi caussam vide apud Lambecium in notis ad Plaivnae
libris, expungamus, prseseiiim vtro ex editioae pri- Hisluriam Manluanampag. 445. Plaiynam vero Bar-
ma interomnes Rulini nomen praeferentes,quae hac lliolomwum,non Raptistam, dixi, quia se ipsesic di-
epigraphe praenotatur. Josephi libri XX. Aiuiqnita- xii, elsic eum adhuc supersiitem, alii dixerunl in
lum de Grwcoin Lutinum Uaducti per Venerabilem Diario literatorum Iialiae tom. XIII. pag. 416. Addo
Bufinum Aquitcjensem,virum doctissimum.De Bello HieronymtanAleandrum seniorem, \n officio Biblio-
Judaico libri VII. per etindem Iraducti. Veneliisper thecarii Apnstolci ex Platynae successoribus uuum,
Raynaldum de Novimugio1481. in folio. Hanc sub- qui in decessorum Ealalogo Ms. Barpiolemwumap-
sequitur alia editio pariler Veneta apud Jo. Vercel- pellat. Eodem consilio, in edendis Josephi libris VII.
lenseui A. D. 1486. in folio ; mox alia ibidem apud •n de BelloJudaico una cum duobus conlra Apioneiu,
Bernardinum Yerceilensem A. D. 1502. in folio, et " et ad Epapkrodilum, sine nomiue interpretis usus
Mediolaucnsis apud Alexandrum Minutianum A. D. est quiuquennio serius Ludovicus Cendrata Vero-
1513. in folio. Ilas excipit Erasmita hoc tiiulo in- nensis, dum lypis expriniendos curavit Veronw per
signis: Flavii Josephi, patria Ilierosolymilani, reli- matjistrum Petrum Maufer Gallicum A. D. 1480. in
gioneJudwi, inler Crwcos hisloriograpltoscum primis folio. Cendrala opus dicavil Antonio Donato,Veroiioe
facuitdi, opera quwdain Ruftno.presbyleroinlerpreie. tunc Praetori, pridem Legato pro Republica Veneta
Qutbttsposlprimam atiorum editionem,loca nec pau- ad Regem Galliarum, et ad Summum Pontificeiu
ca, nec omninolevismumenliex vetustissimorumcodi- Sixtum IV. a quo non solum equeslri digniiale, sed
cum collulionerestiiula. Busileteapud Joliannem Fro- raro, ne dicain unico, exemplo, eliam Rosa aurea
beniutn 1524. in folio. Elegatilior editio est. quam donatus est. Hoc ignoravit Carolus Caiiharius in
decennio serius accuravit Sigismoiidus Gelenius sic Narralione hislorica de Rosa aurea pontificia.Eorun-
inscripla : dem librorum VII. de Bello Judaico elegantem Iia-
Flavii Josephi AniiqtiilatumJudaicarum libri XX. bemus lialicam translaiionem, Florenti.-e exctisain
ad velera exemplaria diligenler recogniti. apud BartbulomaeumP. anno 1495. iu lolio sine no-
De Bello Judaico libri VII. ex collatione Grw- mine interpretis, qui ex Platynce editione suam ex-
corum codicumcastiyatioresquam unquam ante red- pressit, ideoque Rufini nomen recte omisit. Omisit
diit. quoque Vossius, a quo in Etymologico, v. proeli,
Conlra Apionem libri II. vro corruptis ante iam laudalur eruditus Josephi interpres. Coniumeliae igi-
PATHOL. XXI. »
207 RUFINI PRESBYTERl 268
tur, quas in Rufintim, nt Josephi interpreiem, bae A cai. In Psalmos I. III. et IV. vers. 1. periodi iniegra;
chanles jaciunt Erasmus Epist. III. lihri xxiv. ad ex Augustinodescriplaelegunlur. In Psalmutn IX.fol.
Episcopum Rivensem, Scaliger in notis ad fiag- 2i2. e-t loctis incipiens prima persecuiio, viibuni de
nienla Beiosi pag. 10 55. 45. el Casaubonus Exer- verho translatiis ex Augustino in Psalmum III. Cote-
cii. 1. pag. 30. 59. 155. 155. non certe Rttftno, sed lerius in notis ad sinceram Clemenlinain epistolam i.
alii debeutur. Au Rufinus Josephi iuteipres esset ad Corinlhios pag 10(1.§. 23. Augustinienairatioi.em
dicendus , ha:sit Ez chiel Spanhemius , Ritftno , in P.-alnium XLIX. versu 21. his Coinmenla iis in-
seu Epiphanio Scholaslicoversionein Iribuens in no- trnsam fuisse observavii. Jo. Loiinn- iu prai!a'ione
lis ad Calliniaclium lom. II. pag. 57. 695. Epi- Conimenlatiorum in Psalmos cap. XVI. pag. 15. pri-
phanii sil, per me licet, duminodo Ritfini non inus supposilitio fceiui propius larvam det axil : Non
sit : quem su s c Groecoversionibus protogos,<|uibus esse, iuquii, ul in tituto tamen esi, Aquilejensemitlum
disceinerenlur, addidisse, quum scribat Gcniiadinsin presbylerum,aiitagonistumllie.onytni, ratio non uha
Calalogo cap. xvii qtiiniique Josephi oinnes anliqui persuadct, quod, ut observabilqui leget, ipsisimas Au-
codices prologo eareant, boc iinuni sullicit, quo ejns- yusliii' itsurpui, verbis elinm nsdem, licet redaclis in
inodi oni.ies Lati as \ursioiics Rufino ahjudiietmis. compendium, sentenlias.Inverisimileautem esl, Augtt-
Hinc llolsienius in ( atalogn Ms. codicum Medieeorum sl no elitan uliquunlojuniorcm, tl qui sit nusus cum
ex vulgari epinione loquutus esl, ubi h;i'c literis com- llieronynw con endere, Auguslinifere perpetuousunim
mendavil : Scamno (6. cod. 1. Josepltus ex versione docirinu fuisse verbisque.lmmo nonnunquam trauscri-
liiifini scriplus chartirtere Lai.gobardico,foliomajori, bil mutlo recenlions Gregorii senlentias, ut in Psalmum
formu el velust,te spectabitis. lland enim in ipso co- pn LX VIII. ex Gregorii llomiliuXII. in Exechieiem. Sed
dice, qui libros taninoi XVII. Jndaicaruiii Anti iuita- nec ullum ieqi, qui operibus Ritfini annttmeret dictum
luin cnin patlifiila iiliri XVIII. compleciitur, nomen in PsaliniisCommenlurium.Non Gennadium, non IIo-
Rufmi exslal. Prologus i|uidcm anteit, non lainen iu- norium. Sic Lonnus, qui ejusdem siii oper s lomum
lerpretis, scd .loseplii auctoris. (|iii in prinia litera priniiiu) vulgavil Lugduni apud Jacobum Cardon A.
pictus cernitur calamo anep'o scripiurus. ln eadein D. 1623. H;ec Labbeumindtixernnt. ttl in losu. II. de
liibliotheca MediceaaliiJosepi.ini codices pervetusti, Scriploiibtis pag. 5t)6. libri aiiclorem sexlo sieculo
laline scripti adserv.iiilur, in quibus sionien liufini recenliorem lacerel, vel sallem a quopiam posl Au-
baudquaquani legiuii (pind taineu piielcriint teceniio- gusiinuin ct Gregorium alienis centoiiibtis letlum pu-
res unus et aller, utpoie scripti eirca linem sseculixiv. laiet. Miror, lialtizium in nolis ad Cyprianum passim
laudare hunc Rulinuin in Psalmos, quasi vetuui. Sed
CAPUT XVII. qtiuin nonienclaiores :td iuiuiii omnes, a le A. D.
1. Commeiifaritin LXXV. Davidis Psalmos Rtifino 157ii. opus istud silenlio praetcrieiMII,nos Riiftiu;esse
perperum ailribuli. II. Similiter Commentwii in liaiiil(|uai|uani ctedimns, (pianqttamJacob.s Usserius
Oseam, Jahelem , el Amos. III. Incerti aucloris esl iu Historia de Sciiptuns et sacris wrnaculis pag.07.
\ ita S. Eugeniw.non liiifttti. ex eo, lanquam ex Ruftni legilimo coinmeiiiario, tc-
siintonium adducit. In line opcris aliqua deesse viden-
I. Alii lceius, liuftno Mipposiii, aurein vellunl. tur, quse ab aliis aliunde erui aitpie cdi cupit Ltigdu-
Antonins de Albone, ArcbicpiscopusLugdiinensis, et nensis anlisles. Labbeus monet, in Ribliollieca mi-
Primas Gallinuin, A. I). 1570. libru.a vulgavil sic nori P.uie I. pag. 25. adsetvari Parisas io Btbliolheca
praenolatiim : Rufftni(pru Rnfini)Aqiiilcjensispresby- Q C Saneti Germani cod. 75. Ruftni Aqttilejensispresby-
teri in LXXV. Davidis Psalmos comnentnrius e.r ve- teri in Psalmos LXXVl. Comiueiitariosdiversos ab
tit.sli.sjiiuoexemplari bibliolhecwmonasieriiinsulwliur- edilis.
bttltvjuxta Lugduimm, uunc primttm in Iticemeditus. II. Alia opera non prius edita, quic Barreus ex reli-
Lugduninpud GuillelmumRoiiiaim 15"'!,.in folio. Ilic quiis Mss. inonasterii Montis Dei pro Ruuiiianis vol-
idem liber decenmo serius, prima lanlutn pagina, pro1 gavii, loni. I. pag. 25. liaccsunl :
more bibliopolaruin, imniutata, et Parisiis excusa| I. Commentariiin Oseam proplietamlibri III.
apud MichueLinSonnium, constiluit lommn II. Rttfinii 2. In Johelem liber unus.
Operum, studio Renati Laurentii de la liarre cdito- 5. ln Amoslibri 11.
rum. Allionetisin gravi adiitodum et eleganti episto- Aniiquissinius oinnium , qui hcs In.ros . ostro ad-
ia, qua Sancto 1'io V. Poutilici librum nuiicupavit, se' scripseril, a me repertus Jo. ColumnaOrdi is Pra:,li
offendissea i Commenlariosliuffuii presbyteri Aquile- calorum in eodice Ms. de Viris illustribus, Vcnetiis
jensis in LXXV. Duvidis Psalmos, notis el characteri- dein servalo in Ribliollieca Ceenobii Sanetonin
bus, qui suinmamantiquilalemprwscfeirent,descriplos, , Jolianuis et Paulli. Is florebal A. D. 1255. quo al>
el membrtinispropetnodumftresis, uc ipsu velustttle el( Alexandro IV. ad Ecclesiam Messancnsem eveeimii
sttu attrilis, ctmunendutos: quos quum ttvide peilegis- adnoiat Jacobus Ecbardus in Sumina S. Thomaevin-
sel, tiliis.jueviris eruditis teyendos tradidisset, censuill dicata pag. 405. Post Columnam eosdem Itbros Ru-
non essehunc tlicsaurumdenuo defodiendum,sed lucii fino tribuil Andreas Dandulus Duv Venetoruin in
ac aurw exhibendum. Mox addit, se ab hat ediiionee Chronico Ms. lib. IV. c;ip. XIV. parte XXYR et eo-
curanda non fuisse deterrituin , quod ex amicis qui-- jv dem avo Guiilelmus Pasireugicus in Originibas rc-
dam adnotas-enl, operis conditorem pterisqueac infi-- D rtiin fol. i>5.2. Deinde Jo. Trithemius iu Catalogo
nitis prope locis ili cum Auguslino in sttis tractatibus s cap. Cll. ubi omnes bos libios , qui sex sunt, iu tres
in Psalmos consenlire, ut eivdem swpe sint sententiw, , dividii. Addit pr;cl<rea librtiui, aliis indiet in, de Sa-
eudem verba, atque adeo similes inler se periodi. Nam ii crnmeniis.Noslri opei is anctor in pr.ilaiione lestatur,
in boc opere evenisse exislinia' it, quod D. Ambrosio o se in libros etiam Salomonis dissernisse, seque ex-
in suis libris Hexaetneron, ac de Spirilu Sanclo. con- planationcs duodecim prophetarum, qui Minores non
'. ligit, ut quemadmodum hic integras in sttum opus exr pro merilis, sed pro numero versuuinnominantur, ad-
' Divo Basilio periodos tratistulit, sic ex liufftno, veluti
i gte.ssum. Hupinus in Bibliotheea toin. 111.mirari se
alibi cx Ilierinymu et Ctjpriano,in suus ille commeiita- ail, cur Geiinadniscelera nosli i opera enumerans, de
iios quampturimaderivarit. Ad haecex ipsn stili faeun- boc non meminerit: quod ipse ex stilo aliisque ralio-
dia el ivquabilidieendi ijeuerecoiislare arbilralur, opuss nibus, quas tamen non lecitat, pro fcetn Ruliniano
Rufmi esse, suflVaganie,si Deo placet, etiain Gelasio, ', agiioscendum audacter pronunciai. Secus lainen et
qtiippe qui in Decrelo,eum nonnultas scripturas inler- reetius visum est Tillemontio, coi tom. XII. pag. 515.
prelatum,-tradit, nimirum lios Psalmos, si illuin au- et 051».credilu difficile lit, opus tam diffustiin a liu-
diinus. Getasius tamen non de Scripluris divinis, sedd ft.nocontinnari potuisse, quod Gennadiis postea igno-
de Patrum Grwcorum scriptis a Ruftno translaiis lo- raverit, qui minuliora ejus scripta non ignoravit.
quitur. Praeterstilum a Ruliniano longe ahiiorreniem,i, Medio saltem sseculoV. conlecium videtur. Eteiiiui
unuin Gennadii silenliuin liuftno loliiiu optis ahjttdi- in praefatione libri l.in Oseamea laudai, qua3Sancti
269 VITA. LIB. 11. CAP. XVII. 270
Jo. Chrysostomus, et Hieronymus Commentaria in A ad evincenduin, quam abhorrerel ab nova Bibliorum
Minores prophetas ediderant, nihil loquulus de Cy- inlerpretalione, quae non LXX. Interpretes, Aposto-
rillo Alexandrino et Theodorito, qui in eodem argu- lieo ore laudatos, sed Ebraeum codicem seqneietur.
mento versati sunt. Chrysostomum Sancti Johannis Hanc suam sentenlam alibi semel iterumqiie confir-
Constantinopolilwelogio designat. Hieronymum San- mal. Nain praeierquaniquod in explicatione Symboli
cti praenomine baud vocal. Haecproduut libri aucto- llalam versiouen»sectatur; in Hisloria sua Eusebiana
rem vixisse quum nondum communis erga euni ve- lib. VI. cap. XXIII. haec babet : Id pro vero solum
neratio et cultus inolevisset. De utroque tamen sic habendumin Scripturis divinis,quod LXX. Interpretes
loquitur, quasi jampridem mortuis. At Rufinus de- .. iranslulerunt : qunniamest. id solum est, quod auctorhale
cennio ante Hieronymum,triennio postChrysostomum Apostolicaconfirmatum Scio, novos Eusebii int: r-
excessil. Origenis Explanaliones parvi admodum , pretes, Musculum, Christophorsonum, Valesiumhaec
iramo nihili facit. Hoc quanium Rujini genium dede- non habere, quia fortasse in codices corruptos et
ceat, neminem fugil. Quftno enim, qui Origeni per inancos inciderunt, ut de duobus primis ait Alphon-
omnia addictissimus fuit, qoid his prsefationis verhis sns Salmero in prolegomeno 5. biblico pag. 54. Sed
iniuus proprium affingi potest? Origenes autem pro- Rufinus Eusebianseversioni de suo hsec inseruit. ldeo
prio tenore decurrens, allegoriurum magis lepida, quarn magis rem noslram confirmaut. Nunquidsevero da
hisloricarumexplanationumsolida el tenenda componit. Rufino id alfirmabimus, Hieroirymi amiciliae iterum
Mox Hieronymumargnii, quod vel per allegorias, vel iiisinuare voluisse, novam ejus editionem adproban-
per fqbuiosasJudworum iraditiones tola ejus deflual do? At quis non videt, hoe ipsum Periarchon. Hieronynio esse
oratio. Haec Ruftnum, Origenis admiralorem non re- iiijiiriostiiii,qui posl versionem libri nim-
ferunl, sed neqoe ea , quae iu llieronynium hic al- B quam Rufini amicilias colnit? Colere aulem debuissct
que alibi cadnnl pag. ob\ et 147. Ruftnus enini nus- post rejectom a Ruftno Origenem recepiamque ab eo
quam se viri Sancti adversarium o lendil extra li- Hieronymianam Bibliorum v.ersionem.Jam se prodit
bros pro se in eum studiose composiios. In alits nun- immanis ailucinatio Sebasliani Munsteri, suspicaiitis
qtiam. in ptsefatione Vetetis Testamenti ab se Ebraice et
Sed molesiius est quod auctor, se non Italam Sa- Latine edili Basitew ex officina BebelianaA. D. 1554.
crae Scriptura; editionem ex LXX. Inlerpretibus de- pag. 11. in folio, Bufinum liiisse auclorem Vnlgtitte
ductam , sed Vulgatam, ab Hieronymo ad i.braicos Latina; versionis : sive Rufinus fueril, sive quicunqve
fontes expressain, oipole inter alias prasstan issimam, alius. Fortasse Munstero luil fraudi male intellectus
sequi proliieaiur. Quid hoc absucdius, et a liuftni in- Gc(asi«s,de Rufino in DecretoAnte sic loquens -.Nonnut-
genio et seriplis alieuius? Pseudo-Iiuftni verba audia- las Scripluras interpretalus esl. Munsteruin Paul-
nius : dekinc nostri operis ut lector agnoscai, el quam tus de M ddelburgo in Parte II. libto I. de Paschate
sim edilionem sequtilus, et quo prcecipue considerulo, crorem huic simiiem hauserai ex Ge nadii verbis :
munits hoc difficillimwe.rpltmaiionisassumserim, ul si Quwcunque, prwmissisprologis a Latinis leguntur, a
et ipse de eortim numero cst, aul de niltilo me fecisse Rufino iuterpretata sunt. Atqtii lam (ielasius, qtiam
coynoscal, ut ISTAMPOSTEBIOREM EDITIONEM, quw se- Gennadius de opusculis quorundam Gra^corum Pa-
CiindttmEbrwum app Uatur, etigerem. Quandoquidem irum, non de ullis Sacrw Scripturw libris, a Rufino
in prioribns ediiiombus eluculiones vitiaiw frequenter versis, loquuniur.
sensumvel doclrinw vel narrationis dirumpunt, ut divi- Quanquam haec satis; Commentarium tamen alia
naiione magis quam condilione opus esse videalur. r etiam ex eodem petita noslro abjndicant. Auctor enim
PosTiRion autem illa translalio, etsi non tnulln r. ipsi neminem inter Lalinos fuisse ait, qui propheias ex-
contexlui splendoris adjecit; lamen eiocutionuminte- planaveril. Videtur ergo ignorasse Hieronymi studia :
gritatt, illa, qum diximus interceplorum damna fre- quein postinodum inter Syros et GrwcosstaLimadnu-
quenler eviial. llunc locuin , ut Rufuuanuu., adduxit inerat. Ex his luisse ait, qui Prophetarum scripta edis-
Ilninfredus Hodyus in Addendis operi suo de Biblio- serere nilerentur, Chrysoslomtim et Hieronymuin :
rum lexiibus oiiginaiibus in fine Syliabi eapimm. quorum prior Grace, alter LaLiueid praestitil. Deni-
AdduxiLeiiam Jo. Millius in Prolegomcnis ad Testa- que a praelatione abest niodestia, Rufino propria. Ne-
inenlum Novum, Oxonii Grace editum A. D. 1707. que omiliendum quod scribit lib. I. in Amos pag. 123,
in iolio. pag. 85. col. 1. Sed lamen addidil inlra pa- Thecueautem viculusesse i>icm;R,tn quo pastorum ha-
renlhe.-ini (nisi lilulus Commenlarii nos forle fallal). bitetmuliitudo,septitno a Bethleemurbe milliario. Ilaec
Quin fallat, non esi ambigendum. Rulinum siiicerum olenl llieronymuin prologo in Anios scribeniem :
suo Origene Thccuesex millibusad medianam plagam abest a San-
pro veteri ediiione t.XXvirali, utpote abnemini
exacla, adversus Hicrouynium stetise, mani- cta Belldeem.El in Hieremiam cap. VI. Thecuam quo-
festum non esl: quo nomine sic eumdem Stridonen- que viculum esse, in inonle sium, et XII. miltibus ab
sem doctorem acriler vellicavit libro 11. Apologia; : Uierosulymisseparatum cotidieocultscernimus.De lioc
An, !(«divinrum scripturarum Ubros,qnos ad plenis- viculo erudile agil Hadrianus Relandus in 1alastiua
simum Fidei imlrumenlum, Ecdesiis Christi Apostoli iilustrala lom. II. pag. 1028. Rufinus vero,qni ad
trudiderunl, nova nunc el ab Judwis mutata inlerpreta- XX. annos Hierosolymaevixit, nunquid Thccuam et
ttone mulares? Et post pauca : lsta vero, quu: tmnc tu i,.se lustrare non debuit, sed alieno relatu de ea scri-
bere : vicu/i(s essedicitur? Ruftno etiam, landiu apud
iiiterpretaris, el per Ecclesiusel monasltria, per opida 0 Orientales
el caslelta transmiltis, quomodosuscipiemus?Tunquum u:orato, parum conveniLqtio-l p. 147. de
divina, an lanquam humana? Et quid [acimits, quod VenerisSlella sei: Lucifero, a Saracenis culio, pariler
quw prophelarum vel Legislulorum nominibustilulan- colere ex alieno relatu, dicitur; quem usque hodie Saraceni
iur, veriorahwc abs le, quam illa, qute Apustoliproba- FEIUNTUR.HOCdixit Hieronymus lib. II. in
vtrunl affirmanlur ? lstud commissum dic quomodo Ainos cap. V. Si./ws Dei veslri, Hebrtticedicitur Cho-
emendabitur? Immo ne(as quomodo expiabilur? Si chab, idest Luciferi, quetn Saraceni hucusque veneran-
enitn in explicanda lege aliquid aliter scnsisse, damna- lur. Consulatnr Jo. Sejdenus in Syniagniate II. de
bile apud le ducitur, ipsam legem pervenere in aliud, Diis Syris cap. IV. Ergo hic Pseitdo-Rufinus vi.vil
quain Aposlolitradiderunl, quolies dumnabitejudican- ante exoiiam Muliainedisseciam; opus laun u praeter
diim est? Cur non magis pro hujus tementute dicam : Gennadium, i^noravit Senator cap. III. de Instiiutione
quis ex lolet lantis prudenlibus el sanctis vais,qui anle diviniiruui lileraruin, ubi cx Latinis unum llierony- '
ftterunl, ad istud opus uusus sil mantiselmitlere. Qitis inuni et Amhrosium in Prophetas scripsisse comnie-
prwsumsilsacras Sancti Spiritus voces, t.ivina volu- niano inorat. Quod ad dicendi ciiaraclerem attinet, Ruft-
nriiiii temerure? HaecRufinus pro versione LXXvirali baudquaquam aceedii, qni est eleganlior, lucu-
conlra llieronyiiiiiin. Reliqua longiora suul, quam ut lentior, eoque niiiiiis affectatus ei ttimidus. Sed alic
omnia huc adducaiilur. Augustious cuin eo sensit ep. abit Theophilus Raynaudus rotemate X. de Malis e
LXXXII. alias XIX. *j.35. Sed jam adducta sulliciunt lionis liliris toin. XI. Operuin pag. 294. ubi ex ele
 271 RUFINl PRESBYTERl
gantia el concinnitale, quw in his Commentariisefflore- - }A runi, ut libellum Ruftni nostri esse credcret : qui
tcit, Rufino, ui ait, Scriptori impolito ei barbaro, ab- errorum suspicionem, qua apnd Anastasium ponlifi-
judicat. Similiter sentit de Explicalione Symboli. Noss cem laboraverat, Romam redux, bac formula liilei
laiuen, quibus non licet esse tam disenis, de iitrius- coram Innoeentio successore, ab se procul excusse-
(|iie slilo cum doclissimis viris aliter oinnino sentien- rit. Hinc idem Norisius provinciae suaeet noslrae, qux
diiin pulainus. Istnil opus Ruftnum meniiri, primuss una est, gratulatur, insignem Seriptorem Rufinuin se
oiniiiiiin longe ante Raynaudum sodalem suum, snb- onini landem Origenianae baereseos labe purgas e.
odoralus fuerat Francisctts liibera in Commenlariis, Norisii senlcntiain amplexus cst Josepbus Cardinalis
ad XII. Pre.phetas liomtv prinium editis apud Juco- Aguirrius in Cominentariis ad Theologiam Sancii
bitm Tornerium A. D. 1500. in ''. lstic enim pag. 91. Anselmi imn. III. tract. VI. cap. LXMII. disput. 111.
§. 78. ad verba Osenecap. II. Ecce eyo laclabo eam,, sect. 5. §. 59. pag. 204. editionis Romanae. Sex viri
qiia: verba Pseudo-Ruftnus pag. 42. sie expliiat : La- summi ab adscititio Rufini nomine decepii sunl. Hoc
cttuio quoqiiecibum nianncevidetur ostendere; Rihcrai prinia libelli verba perspicue produnt: Propler vene-
hicc scribit : laclare hoc loco significat decipere : ett ralionem Sancloritm tocorum, Hierosolymam et Bclli-
hoc verbumjuxta significationemsuain multos decepil,, leern VENIMUS, el inlelleximusplurimos fratres in nobis
in quibus Ruperlum el liujinum : quod quidem miror,, scandalizari, eo quod audierint nos multa hwrelica, et
qnum Grwcw lingiia; stilis perilus [uerit, cl e Grwco > quw conlra Fidem Ecclesiwveniunl, profiteri. Ilaque,
verbo polueril iitlelligerequid valeret Ltuinum. Jum- Deo prtvsenle, testamur, etc. Ilsec patefaciiml, iiuii
pridem cwperam mihi persitadere, hwc in tres Prophe- Romae,sed iu loeis Sanctis Hierosoiynne, et Beliilcem
tas Commentarianon esse Rufini illius, qui in IIie.ro- lianc prolessionem fidei prodiis-e. Rufiiiits auiem
nqmum scripsit (impar congressusAchilli) quod ulrius-. B I inde Semel in llaliam reversus, nunquam iiluc in loca
que Operis stilus sit dissimilis: el nunc ex hac ejus in- Sancta renicavit, in Sicilia apud Messanam demor-
lerpretaiwne magis intelliqo. tuus. Norisins paullo ante eaindem foiiir.ilaui aii ^e
III. Ejusdem commatis cst Vita Scinciw Eugeiiite ; editain, id adnotavit: quae vel hoc uno ex capite Ru-
Virginis el mnriyris, quam foras niisit Rosweydns in[ fim esse non potest. Garnerius, vir opido pcrspieax
Hisioria eremitica pag. 540. inccrto quideni auctore,, et Ecclesiaslicae rei periiissimus, qui quam inulta
quariqiiani iu notis pag. 5.9. Goldastoadsentire vide- doctrinae tum hisloricae, luni dogmaticae arcana li-
tur, eam Rufino adscribenti : Quod, inquil, si ex Mss. bellus iste brevissinuts coniineat, peregregie explica-
ipse hausil, (acile consenlio.Cerie stiliis non abludil ai vit, e.i primis, quae protuli, verbis, conslare aii, ubi
slilo Ruftui. Yossius conciuil lib. II. de Historicis La- sil ediius itle Fidei Libellus, scilicet llierosjlymis, aul
tinis cap. XI. Hoc tamen ununi et niniis generale ar- Retliieemi,quo conflueb.itinfinila vis sive presbytero-
giimeutum, ex siilo, non est semper tutuin. Vossiide3 rtini, siiie monachorum. I.uin ad poiilificaluo Siricii,
Goldaslo verba haec sunl: quod [acere arbitror manu- sive A. D. 5D8. Iiabenduiu Garnerius uon abnuit,
scriptorttmftde subnixum.lnimo ex simplici conjectura1 dtim in Palaestina de Origene qua^siiones magna ani-
se id facere :it Goldaslus in notis ad caput XVII. niorum coiiientione effeibueiunt, Epiphaui» et Ilie-
tomi 1. panis I. Rerum Alaniannicaium : Velitslissima i ronyino ex tina, Jo. Hierosolyniiiano et Rufino alteia
historia, inqnit, StmclcvEiujeniw, interprete eodem,NI i ex paiie muiuo dissideniibus. Sed Beihleemilicusse-
FALLOH, liufino. In codite meo Ms. exstat Sanciae _ ncx leviura nou sifens, amiciiia soluia, hauc paliuo-
Eugenise llisloria, ab hac non paruin diversa, nullo- diani Rulino auetori exprobrassel, si eam BeihJeenii,
que adscripto nomine auctoris. p/ ubi erat liieronymus, aul in proxima urbe Saricia,
'-' cecinisset. Immo etiam Romse vulgata, ad manus
CAPUT XVIII. Hieronymi advolasset, curanlibus necessani*, qui
I. Sub Rufini nomine duplex Libellus Fidei, superiori^ aliiis Rulini totos libros ad eum mitteie satagebant.
swculoedilus. 11. Prior, continens xu. Anatliemalis- Nec sane Ilieronymus, deceiinitim Rufnio supersies,
mos, Rufino noslro minime attribuendus, sed atleri. piis correcli presbyieri manibus posinioduin insul-
III. Multo minus posterior, Pelagiana labc infecttts : lasset, quud Norisius euin fecisse non diflitelur. Qnare
septem Ruftni recensenlur. IV. Poslerior Libellusj sine maxima llieronytni injuria bi Anaihein.iiisini
Rufino tr.iiisciihi non possunt. Scd ab imperiiis Li-
Ruftnum Palmstinumvel uliuin auclorem habel.
brariis, (|Uod Garnerius censei pag. 122. col. 2. ejus
I. Quaesiionemgravissimam, interque magni nomi- iioininc insigniti, et episiolae Anasiasii pouiificis ad
nis criticos theologosque agitatam, adgredior, ulrumI Jo. Hierosolymitanum, qiinn subsequunlur, et in qua
liufuio Aquilejensi recle adscribatur, neene , duplex; Rttfinus iioiiiiiiatur, adnexi, in Acta Marii Mercatoris,
Libellus Fidei, praeterito saeculocx anliquis codicibusi ubi hulini aticujns fit mentio, irrepserunt. Cautius
Mss. in lucem eductus. In aliero, (|ui esl brevior, va- tamen atque sagacius a Rigberio Francogennano, seu
rii anathemalisini coniia varias bsercses prolerunttir. Gabncle Gerberonio, el posimodum SlepbanoBaluzio
ln altero, qui est fusior, Pelagianum vinis expandi- acitim est, qui ab suis Marii Operum ed donibus
lur. Hinc haTeses omnes, iisdem libellis comprehen- inue Anaslasii epistoiam, et Pseitdo-Itufini Anailie- per-
sse, Ruftno Aquilejensi, utriusqtie libelli credito au- inaiismos, tanquani scriptiones omuino alienas,ab-
ctori, nullo iion genere coiiiumeliarum adjudicalsc. esse voluerunl. Garnerius pag. 115. ei 110. suspica-
Absit, ut nuslrum, qui usque ad exiiiini sanclissiinis>D I lur bosce AiiaitiematismosRufino cuipiam, ilierouymi
suae xtaiis pra-sulibus, aliisque probitissimis viiis5 discipulo, non Aquilejensi, tribiiendos, et iiiiuiium,
calliolicc coiiiinuiiioiiis gluimo adhacsit, qtiemquc; qiiem vir Sanctus in caussa Claudii ex Syiia Romain
postobitum sancta mater Ecclesia pium el religiosum i et Mediolauumab se missum scribil cpist. XLl. alias
seriplorem agnovit, ad impias liaureticoruin partes3 LXVI. ad Rufinum Aqudejensem, et lib. III. Apolo-
uuquaui transfugisse credanms. llue , Deo danle, , gia; pag. 402. Imino vero ab ipsouiet liieronymo
ostensurus, de breviore libello priinuin disserere in- scripli sunt. Rem detexit vir de eccies aslicis iiieris
stituo. optimc merilus Mabillonius in Museo Jtalico loin. 1.
II. A. D. 1075. in llalia pariter el in Galliis piiorr pag. 218. ubi libelluni antiquissiiiium characteribus
idem libellus typographicis formis excusus esl. lllumi Langobardicis se in Bibliotheca Bobiensi rcpens*u
enim Henricus .Norisbb. I. cap. III. Ilistorise Pela- testatur, hoc lemmate inscriptum : AbbreviaiioFiuci
gianae, Patavii edilu:, el Jo. Garnerius inler opcrai catholicw,exposita a Sanclo Hieronymo, ul quidam m
Marii Mercaioris Luteciie vulgata toin. I. pag. 114. hwresim lupsi corriyereniur. Addit Mabillonius, haue
ex todicibus Vaticano et Bellovacensi, iu qtiibus liu- liobieiisem expositionem consiare articulis seu Ana-
fino cuidam adscribitur, publica luce donarunt. Con- theniaiismis XII. sub noinine liufini editis a Garnei u
s.at XII. Aiiatheiualismis adversus non uuatn, sed1 inttr opeia Mercatoris, niuiirum in Appendice 1. aJ
tiitiiias ei varias haereses, plerasque ad Origenem po- priorem partem pag. 114. non vero ut tlie ail memo-
tia.imum rofeicudas. HueeNoiisium eo f.tcile adduxe- riae lapsu, iu Disserlatione X, quse io toio voluiuiiia
273 VITA. LIB. II. CAP. XVIII. S74
ntilla est. Qtiare libellus (qui potius, quam singularis A Palwslinmtiber de Fide cum nolis Jasobi Sirmondi.
unius hominis, errores suos ejuranlis, palinodia,quae- Parisiis apud Sebastianum Crainoisij 1050. in 8°.
dam est generalis fortnula Fidei, ab Hieronymo scri- Garnerius postea rursus vulgavit inter opera Merca-
pta pro iis qui Origenismi poslulabantur in commu- toris Dissert. V. pag. 285. praeteroiissis lainen Sir-
nionem recipiendis) si ad Riifinum ulluin aliquando niondi notis. Denique Jacobus de la Baune una cum
pertinuit, is certe Aquilejensis non fuii, sed alius, et notis inseruit pag. 274. tom. I. Operutn Sirmondi
forlasse ille natione Syrus, qui haeresimde peccato Parisiis edilorum lypographia regia A. l>. 1096.
origioali Romnm primus invexit, ut narrat Mercalor Opusculum in capila LXI. dispesciiur apud Sirmon-
in Commonilorio; qtianquam confessio haec nihil dimi, qui Graeco primum sermone scriptum existi-
continct, quod haeivsi Pelagianae favere videatur. inavit. Garnerius ab Juliano Eclanensi episcopo,
Garnerius, qui singulos ejus arliculos egregie enu- Pelagii haeresiarchae patrono, laiine reddilnm cen-
cleavil, in omnibus Hieronymi doetrinam reperit, set. Eclanum in Hirpinis slelisse et nunc Friceniuui
etiam in nonnullis, in quibus Ecclesia eum tion se- seu Frequentum, Abellinensi episcopalui conjun-
quitur, pula in parte illa primi arliculi, in qua tradi- ctum dici opinaiur Garnerius pag. 146. col. 2. Re-
tur, Christianos recte credenies, peccaiores tamen, ctius tamen Holstenius in nolis ad Cluverinm pag.
non seterno, sed lemporario supplicio damnandos. 275. Ilinerarii Antoniniani dislantiam XV milliarium
Itaque omnes Anatbematismi in doctrinamaliis Ilierony- retinens, Eclanum circa Mirabellam inter Fricenlum
mianae contrariam, non aeque lamen ab Palri- el RenevenLumcollocat, ubi vesiigia urbis maxima
bns proscriptam, inlorquenlur. Neque enim duodeci- apparent. Dupinus, cujus indiligentise non parva
mus in eos, qui dicunt, animas prius fuisse, qnam natw n specimina passim offendimus, in lotno IV. Biblio-
sint, et non cum cnrpore a Deo quotidie fieri, ab Augu- thecae part. II. aii, Jo. Diacontnn hunc libellum
stino fuisset adinissiiSjquaesiionemhanc velut incer- Rufino presbyteroAquilejensitribuere. Id falsum est;
tam defiuire non auso. Hinc Garneriiis pag. 110. recte natn Jo. Diaconus, qui tn exposilione M. S. Hepta-
ait, Conlessiooem hanc in niilla Ecclesia luisse pu- teuchi, Parisiis servata in ccenobio Sancti Germani,
blicam, sed privatam potius, et alicujus siveclericorum bis'libri hujus testimonio utitur, semel iu Genesi, et
cwtus, sive monasterii, propriam , puta Bellileemilici, rursus in Exodo, utrobiquo htinc tilulum usurpavit:
in quo Hieronymus morabatur. Ad luec anutltematis Exlibro de Fide Rufini, Ubi autem Rufinum audi-
nomen non ea notione in iiac formula accipitur, qua mus, non conliuuo Aquilejensem cogitare debemus.
vulgo accipi solet pro executione canonica , sed pro Plures enim Rufinos, hcclesiasticos viros, forte
generali alia, seu pro damnatione dicti alicujus, etiam sibi invicem notos, uno et eodem lempore
qtieniadmodtimacceptuni fuil in Conciiio Diospoli- claruisse, perspicuis literarum documentis prodiium
lano, in quo anatliemate percussum est siultiloquiam. esi.
Adi Conciiia Ra>luziipag. 505. ln omnibus lilielli 1. Sanclus Jo. Cbrysostomus Ruftno presbytero
Analhematismis Origenes percellilur, orlscque ex eo scrihit epist. CXXVI. quem rogat, in Phcenicem
haereses Paulli Sauiosateni, Arii, Apollinarii, el Pho- proficisci, monachis opitulaturum, qu s caesissuper-
tini. Nulla damnalur, quam Hieronymus aliquando siites, Gentiles vulneribus affecerant.
Origeni non objeeerit. Codieis Bobiensis auctorita- 2. Sancius Nilus ad Ru/inum, quem laudibus ma-
tcm, alias per se satis validam, laec undeqiiaque gnis exornat, varias epislolas seribn, praecipueXVil.
confirmant. Quo tetnpore confessiofacla esi, nempe, et LIV. libri IV. Ilunc, quem r]tj\)xaTct)i>vocat Ni-
ex Gamerio, circa A. D. 594. quum nondiim inier C lus, nempe solitarium et quietis aman em, exponenle
Hieroiiymiimet Jo. Hierosolymitanum conlroversiae Peiro Possino, JosepiiUi Maria Suaresius in lndice
delerbuissent, plures atise a variis bominibiis lidei opernm Nili pag. 012. col. 2. eundetn ac nostrum fa-
formulaepiodieruut, prout quaestiones binc inde ortae cii. Tillemontius tamen tom. XII. § 45. pag. 108.
postulare videbanlur. Sic Rutinns nosier Apoloyiam anachoretam aut reclusum, ei in deserlo et soliiario
suam ad Anasiasium, et Explicaiionem Symboli ad loco viventem potius, quam monacbum, ideoque a
Laurentium. Sic Nazianzenus Anatheniali-iiios con- nostro diversum, existimat. Huie sentenliae omnino
tra Apoliinarisias. Sic Theodorus Mopsuestenus, sic adhaeremtis.
Coelestiuset Pelagius, sic Julianus lecerunt. Ceierum o. Ruftniis ofiicio diaconus oecurrit apud S. An-
oinues AnaLhematismilormulse liobiensis Origeniana gusiinuiii epistola CXLIX. alias LIX. (Nunc XXCl.)
dogmata, qu;e llieronyinus aversabaiur, poiissimum ad Paulinum Nolanum, presbyteri nostri amicum.
feriuui: etiam illa, in quibus Ecclesia iiihildum deli- 4. Rulinum presbylerum ab his diversum, etcum
nerat, quale esl de animarum origine, quas quoiidie Aquilejensi minime confundendum, ut alibi di.xi et
fieri decernitur articulo 12. Ruiimis nosier in Apo- iierum dico, nobis suggerit Sanciua Hieronymus
logia ad Ariasla-iiiin, Deo, inquit, teste, dico, quia epist. XLII. alias LXVI. ad nostrum ex Oriente re-
usque ad prwsens, cerli aul definitialiquid de ea qute- riuceni scripta, in cujus line sic Iegitur : Sanctum
slione non leneo. Rursus : Adltuc ignorare confiteor quoquepresbyterum Riiftniim, ob quandam caussam
prwter hoc, quod manifesle tradil Ecclesia, Ueuin et per Romam Mediolanummisimus, et oravimus,ut no-
auimarum cl corporum condttorem. Norisius senien- stro aiiimo vos ( Rulinum Aquilejensem) videret.
tiam a llieronyuto propuguatam, steculo landem XII. n Htinc rursiis lib. III. Apologisepag. K2. semel ite-
ita, ut ounc est, receptam fuisse animadverlii iu rumqiie commeaiorat : Volo tamen scire quw sint
Vindiciis Augustinianis cap. IV. § 3. ul>iliac de re isla jacula venenata, qiuv posl tergum vestrum nosje-
plenissimeagit, et exeoNatalis Ale.ander sseculo V. cisseconquereris. Vincentius, Puulinianus, Eusebius,
cap. IV. art. 111.§ 10. Aguirrius in Theologia San- RUFINUS presbyteri: quorum Vinceniiusmullo tempore
cii Anselini lom. ill. cap. LXVIll. disput. lil. §41. antevos Homuinvenil. Pauitnianus el Eusebius post
p:ig. 205. ob.-crvat, in hoc libello nullam le^i ejura- annnm vestrw navigationisprofecli sunt (A. D. 398.)
lionem erroris, (|uod nou detur iradux peccati, oh RUFINUS in caussa Claudii post biennium missus(A.
quem Rulinus qiiidam pessiine audierat apud San- D. 3Uy.) omnes vel pro re [amiliari, vel pro periculo
eium Augustinum, aliosque orthodoxos. At vel hoc capitis alieni. Yinceiilius, Eusebius et Paulinianiis
virum egregium monere debuit, ne duos Ruftnos in pro re familiari in ltaliam translrelarunt. Ergo Ru-
iinuiii coiillans, libellum Aquilejensi adjudicaret, iinus propericulo capitisalieni Mediolanmnproperavit.
qui Augustini aiincissiinus, peccati traducem nun- Rtifiims Aquilejensis suspieabatur Hieronymi arli-
ijuam negavit. bus ad invidiain sibi apud Romanos conflandaiumis-
111.A breviori Pseudo-Ruiini Libello Fidei ad fu- sos. Quartum bunc Ruliuum a Syro diversum ne-
siorem oraiio nostra converlitur. Hunc primus om- quaquam putamus.
iiiuin edidit Jacobus Sirmondus, propriis el alienis 5. Hicronymi epislola de Judicio Salomonis, et
veterum scriplis publica luce donatis, peraeque tele- Sectione parvuli, quae nunc est tomo II. Operuui
bris. Inscriptio libri esl: Rufwiyresbyteri provinciw (Niinc LXXIV.) pag. 010, constanter in oraiiibus
275 RUFINl PRE9BTTER1 276
codicibus Mss. inscripla est ad RuftnttmpresbyterumA. interroqalionemhujusmodi, quam Grwcidilemmatam
Domtv: quem a superioribus diverstim esse arbitra- vocant? Rursus cap. I,V. ftgmentum suum, quod
mtir. Grwcisophisma vocant?Ac deinuni cap. LX. de Sa-
(5. IlistoriaePelagiane scriptores sextumRuflnuin, bellianis : Unumnc sotum Deum Filium simut et Pa-
Sanc.ioProspero amicissiinummemotant, qni ad eum trem per unam partem oralionisprotiunciare assntent,
eruditissimam scripsit epistolam de graiia Dei et quasi Grwce dicalur uioiteiTMo,Fitiopatrem. Ilaec
libero honiinis arbitrio. Exstal in terlia Appendice Laiiiuim polius scriplorem sonant, stia sen^a per
tomi X. Opernm Saneti Augustini. Eum Gabriel Gr;ncosexplicare nileoteui. Et quideni in codice
Vasquez in Commentatiis ad primani pariein Saneli Ms. Corbejensi lineis transversis prorsns jtigulatur
Thouiaedisput. XCI. cap. V. niim. 74. spsso ni- memoratn ioscriptio, ctijus loctim obliuet alia haec
minm errore pro Aquilejensi aecepit, qui XX. ante nota, a seeunda, sed prope oequali manu adposiia :
annis in Sicilia ocoubueral. Ilucusque blaspliemimPelaqii hwretici contra fidem
7. Postremo loco septimum Rufinum Aquilejen- Calliolicam,qitas sub nottine Catholicifaiso titulo in-
sem noslrum locamus. didit. Praeierea in fronle toiius operis exstat haec
Ut de Rufini Ubellodicere pergam, Sirmondus iu ailmoniiio, literis Meroviogicisac pene fugienlibus
prologo ait, se in hinis Corbejensihus Mss. notaliim exarata : Hic liber, qui uttitula'ttr Ruftni, nonte se-
reperisse, non a Rufino, sed a Pelaqio ettitum sub ducal, o pieleclor, qitia Pelaqianusest, et blasphemiis
nomine linfini. lpse lainen iilrumque levi negocio re- Pelagiunornm pleints. Simulanseni.n contra Arianos
felli arbilraiur, proplereaquodnec RuiinoAquilejensi disputationem, venena suw htcreseosinseruil. Unde
liber conveniat, qui Origenemvelut impiiun et nefa- nn hortor caritalem tuam, nt hunc blasi.hemumde vestro
riuui passim exagitai, nec Pelag'0, cuj us primarium codiceabscindttis : et pro eo libriimSancti Anqustini
decretutn everlit, Atlamsive peccasset,sivenon pec- de vera religione describite, ul quanlilalem reparelis,
casset, morlem obittirum. liuinius in pncfalione boc esl, ul de voluminis magnitndine nihil decedat.
lomi 1. Operutn Sirinoodi § 5. notat bune. Iiliellum, At haeein ora ipsiu* libri adnotatur : Hic. tiber non
Siillein ea ex paite qu.r langit peccaium origiualc, Rufini, sed Pelatjii hwretici,in qno contra ftdemCa-
piope ad verbum exscripltim vi leri ex Juiiani libello thotic.ammutltv coniineiitur blasphemiw. Verum ad-
Fidei, qiiein ex codice Ms. Ecclesiie Veronenss vcrsus lani antiqnam miiesque repetitam viri riocii
Giiroeriusvulgavit. Denittmqnod ad libii ;eta:em at- observationem objicit Sirmondus, Pebigio librum
liiiii, Garuerius non :. odo anie Nestorii et Eotycbe- noit eonvenire, qui Adam, si niandalum Dei servas-
tis tempora, sed etiaio, ex Sirmoiidi senientia, anie set, non moriturmn fuisse aoprohet, arieoquepritna-
Pelagii damnationem scripluin exislimal, propler- riiini evertat Pelagii decretum, quo ille Adamum,
caipiod ibi uulla coiilentionum de Clirisi gralia sive peccassei, sivenon peeeasset, wioiiemobiurum
mentio inseralur. liaunius Garnerii hac de re editam fuisse coiiiendebal. Gennariius lamen pranlictis nolis
Disserialionemsecundis curis auctam et praelo para- non parum snffrigatur in Catilogo, uhi ait cap. XLH.
tam exslare tcstaiur. Pelagius antequam proderetttr hwrelicus, scripsit /i-
Cutniores postremaeedilionis 0|ierum Sancli Au- bros tres de Fide Trinitatis. Gennariio pooritis addit
gustini in addendis ad lomiim VIII qua; evslant posi Jo. Diaconus, qui non itnuiu libriim de Fide, jam
lndices io fioe tomi XI. de auctore hiijuslihepi, qui vulgiitum,sed et secitnrfitm,qni nnn exslat, Ruftni
Riiftno p(rperam riatur, quaedam mumierunt, notari noiniiK-ciiat. Seil et responsnm, ex Gennadio, ad
(iignissiiiia.Quare lorum suinmain huc transfeiatn. C G iil, quod Sirm 'ndus ohj cit, in promin est. Nihil
Atigustinus lib. XXXVIII.de Tiinilale haee h.ibel : eniin mirum, si hiBresiarchesex Firie Caiholica, in
Acutesane QUIDAM respontlithwr.lico, vcrsulissimein- qua naius altusqtte fueral, aliquiri scripserit prius-
terroqanti, utriim Deus Fiiium volensaut nolens ge- qiiain h.teresim suam excogitaret. Ad Aiigustiuuui
nuri', ut si dicerel notens,absurdissiinaDei miseria quod atiinei. ab ejus ingenio prorsus alieoum uon
sequeretur; si autem volens, conlinuo,quod inlende- et.ii, iri non sine lanrieconimeinorare, quori haereti-
bal, velut iiiricfaralioue concluderel, non naturmesse cus bene senserat. Illius eiiatn nomen, si Pelagius
Fitiuin, sed volunlatis.At ille viijilanlissimevicissim ipse oon prius latere voluisset, (orsitan Augustinus
qitiTsivitab eo, utrum Deusvolens an nolenssit Deus. nou lacuissel. Ex diclis sequitur, falsum titnlutn,
Ilis Atigusliniverbis apprime conveniunt, quae Sir- qui libelluiii de Fide Ruiino atlscribnt, el nolas, qttae
monriiamisRufini lihellns de Fide habel eapile Llll. illtiin Pelagio vindicenl, non temerarias, nec impro-
pag. 315: QMUUI igilnr nos inlerroga erint, utritm banriamse 'lentiam, qua in Austustinilibro rie Trini-
Deus procretivril Fitium iiecne,el ucceperinl a nobis tatecap. XV. i^ ipse lauriariexislimelur. Ilinc pari-
res.ponsum: procreavil; si-atimadjicinnl inlerrojatio- lcr (liscimiis,iiuanlum anliquis cordi fuerit, ne liae-
nein hujusinodi, quam Crw.i dilemmatumvocanl; in- relicuin <pus inc.iule legcrelur, inuno, ut ahscinde-
viliti, an sponle? lloc aulem faciunt, ut, si dixerimus, reiur ae prorsus supprimeretur,licet eo commode et
invitus, mox adjicianl : quod si invilns pracrcaril Fi- ari rein Eeclc-i c, usus sit Augustiniis, quomodo et
lium, quomodonon esl imp.um de Deo hoc dicere, alii Paires argumentis Arii Sabebium, ac Sabellii
quod generationisnecessilatisubjungatnr? Sin uutem, Ariutn itnpiiguaveriint.
spoule, dixerimus,illi nirsits adjicmti!quod sibi libi- rv
. IV. Itaqie RttftnusAquilejensis a jiiniorum non-
tum est : ergo si sponte procreavit, quasi volunUile iiullis per[ierani conflatur cum Ruftnn preshytero
procrealtis, inler ipsttm et omnia cetera, quiv Dei pa- Palwstino, sive quocumque alio, ad quem libellus
riter volunlaiecreala sunt, nullu pcnilusliuberi dis- jam recensitus periinere viriealur. Perperam etiam
crelio poteril. Et infra : Ef nos eonira interroyabitnus ciim Ruftno, Ccelesliihteretici tnagislro, sive alius
eossimili modo interrogationis coruin, utrum sponte a P(i/ft'sfinosit,sive nequaqiiamdiversus. .Syniiienim
Deusbunussit, an invitus? Niliil sane aptius et lu- is dicilur a Mario Merealore, I atino hoinine, in
culeniius ad evincenduui, in loco ex Angustinn a tue Commoniiorio. Atipii Syrum non dixisset, quem
siiperius prolato, Imnc libeliuiu Sirmoiidianiimindi- Aquilejensemesse totus Occidens, iiumo et Oriens
cari. Quis sit ejus auctor, non siaiim dieenduni. In agnoscebat : et praccipue Augiistimisliuftni perinde
calce vetu-iissimi codicis Corbejensis, tincialibus ac Mirii neeessarius. Cui euiui Occdenlalitim igno-
lileris scriplo, hicc subjiciiiniiir : Explicit Rufinii lu eral Ruftnus Aquilejensis,tot scripiis, tot amici-
presbyteriprovinciwPalwsitna liber tle Fide, transta- liis, et vel una iuter eiim et Hieronymuuicoiueniione,
ius de Graco in Latinum sermoneni. Amen. liiifinoi ab ipso Vngustino improbata, celebterriinus' Neino
•oesbytero adscribit Jo. Diaconus. Sirmonlus lanien ignorabat, Ritftnumnostrum Aquilejensein(non sane
ialelur, inscriptionem vel ex boe mentiri, quod Ori- Patwuinttmaol Syruin) ab Hieronyino lanlo ante
je.-.iem,vetulimpittmct nefarium, passim iibri auclor laiidaiiimin Chrnuicoet in epistolis : a Paulino No-
e\agtlel. Pr.cierea, cui translalus de Grtvcoin Lali- lan > pariter in epistolis. Fueril Merealor natione
num termonemvidealur liber, in quo legas cap. LIII, Ctttnpunus,quod putat Garnerius, fueril Afer. ut alii
«77 VITA. LIB. II. CAP. XIX. 27«
conjiciunt : ipse unus ignorare non potiiit quem A \. nis errores nondum perspectos habuerant. Eodem
nemo ignorabat. Erat enim Rufinus Aqtiile- Norisio auctore, Anastasius ubi primum accepit
jensis passim in ore famae non solum in Cam- Theophili epistolam , nihil ultra morandum ratus,
pania, ubi Nola, sed in Africa, ubi Augttstintis, Oriqenem lata sentenlia condemnavit, quori ipsum
qui ex ejusdem Ruftni eriitis libris Hisiori c Ec- eoden anno 401. in suis Ecclesiis fecisse ait Vene-
clesiasticae, et Sixti Pyihagorici, lestimonia in rium et Chromatium, duos Mediolaniet AquilejaeIta-
operibus suis protulerat, quemadmodum eodem licos nielropnlitas. Iloc lainen gratis dieiuir a viro
saeculo, quo floruit Marius, alii quoque Afiica- doclissimo. Neqne enim disciplina Ecclesi;e.Romanae
ni, Viclor Vitensis, et Vigilius Tapsensis in suis ferebat, ut Stinimtis Poutifex unis literis Theophili
proiulerunt. Ad haecJo. Cassianus, Ruftno el Mari > de Origene obitei-et callide agentibiisexcitaius. illico
teuualis, in Syrit primum, deinde Romae, et mox in Origenem condemnaret, incousultis Occidentalibus,
Galliis notissimus, Rufini Expositionem Symboti snis aut saltein concilio, vel presbylerio Romano : quod
in libris laudavetal, in qua id''m Ruftnus Aquilejae proleeto staiim lieri non poterat. Vir purpuratus
se tinctunriprodiderat. Qui ergo a Mario, vel a quo- proniiilgationem literarutn Theophili, quae praeter
\is Lalinortim Palwsiinus aul Syrus ducipotuil? diei paschalis dennnciaiionem, erronrn Origenis Ca-
Sed nempe hoc ajunt, quia multos annos in Syria tiloguin complectereniur, condemnationemOrigenis
vixit. At Hieronymtis etiam vixit, obiilque, uec pro- appellavit, qnando iihum Pascha carundem liter-irum
pterea Syrum aut Palwstinum eum aliauis appetla- pr 11111 gatione denunciatum est. Non enim Ecclesia
vii. Palladius, homo Syrus, et ipse Ruftno et Mario Roinana condemnaiiones ab aliis Episcopis factas
seqttalis, Aquilejensem, noii Syrum tlxil : dixil quo- _I> tlenuneiiibat; sed ipsa sua» , 'lanquam omnium Ec-
"
que Gennadius , Mario suppar. Haecoinnia in ununi clo-iaruni maler et priitceps , aliis denunciandas,
coetintia , mihi persuadenl, ei cuiquam.ni fallor, semper edore consuevit. Episcopo Mexandrino cura
pcrsnadebiint, Ruftnum Syruin aut Palaestinumdici incumbebat, diem investigandi, quo pascha quolan-
non debtiisse nee pntuisse qui Aquilejensiserat. Im- nis celebraniltiin. De hoc tanto ante certam redde-
ino hine aperle ilcriuci puto , Rulinum, Syrnm aut bat Apostoticam Seriem, ut hujus scripti ad longin-
Paltvslinum ideo dictuin , ne cum Aquilejensicon- quiores Ecclesitu indicitm generaliter percurreret,
fiinderetur. Nollein ab Josepho Aguirrio Cardinali inquii Leo magntis in Epist. XCIV. ali.is LXIV. ad
in Theologia Sancti Ansclmi tom. III. tract. VI. Marcianum Augustiini. Elenim Pontilex, prsemalure
cap. LXVI.i. riisput. III. sect. 4. s-30. et riisput. accepio Episcopi AleHanririniconsilio, diem Pascha-
112. i-ect. 6. §. 02. /iit/iiiitmilluni Stjrum cum Aoiti- lis sequuturi, omnibus occidentuliumparlium Sacer-
leji-nsicommixlum. Id enim fecit vir optitnus, otnni dotibusaddenuuciabal, 111ail iriem Leo Magnusepist.
anliqtiitate reclamante, eiomnino Irivolis argumei:- CXII. Marcianuni Augnstum. Ili Sacerdotes, erant
tis inductus. Aguirrium magna pieiatis el dnctriuae omnes Romaii Patriarcluau? metropolitse, per Gal-
laude in Senatu S. R. E. venerandum suspexi: qui liam Cisalpinam , Veneiiam et Istriam , lllyricum,
si viveret, quo erat animi candore, me ab se riissen- Brilitnuias , Gallias , Hispanias, et Alricam consti-
lire alacriler pateretnr. Siquidem aliunde eonslat, tuti, nimiium per lotam Europam ttsque ad ii:ra-
rcligiosissimum Cardinalem priores sentenlias suiis ciam. Siquideui bas omnes proviucias Ecolesiasti-
noii betTe subnixas , ingenuo pudore exuere iiuu- cas, Ro ano Patriarchalu compreliensas, pal:'in est,
quain vcritum. Neque enim , ut ait Qiiiiiclilianusde ei ijitiiuin osiendit Norisius in Responsis ad Genas
Institutione oratoria libro X. cap. I. id statim lejenti ^(] germauas Francisci Macedi pag. 41. Ea paschalis
persuasum sit , omnia . 1711«! inagni auctorei direrunl, denuuciatio promnlgabatur ex praescripto Canonis I.
utique esse perfecla. Nam labunlitr aliquod et oneri Coneilii 1. Arelaiensis in ediiione Labbei tom. I. pag.
cedunl. H;cc in anlecessum de Rutiuo Syro, ab Aqut- 1127. Vide Franciscnm Bernardinum Ferrarium de
lejettsi diverso, occaMone libelli de ftde, » Sirmondo liitu sacrarum concionum lib. 1. cap. xxv. Apud
vulgali, nostroque ab aliquihus aiiributi. De Syro Alexanririno>in prweedentifestoEpiphaniw, riiacono-
euim liiisus post Aquilejensis obitum , ctijUS acta ruin praeconio id (ieri consuevit: quod praecipue
pergo tiiarrare; quandoquidem ejusdem opera om- coustat ex Cassiani collalione X. cap. I. pag. 304.
ni.i veract spuria , exstantia et deperdita , hacieuits edit. Ciaionii. Al vero pascbales liieras ab Antistite
recensui. Alexaiidrioo ad Rnmanum, a quo reliquae occiden-
CAPUT XIX. tales accepturie essent Ecclesiae, in Epiphania vul-
I. TheophiliAttxandrini cpislola ad Anastasium Pa- gaiurse , anno superiori praemitii solitas , recte ad-
notavii Baronius A. D. 59S).§. 52. a Norisio in Hi-
pam circa Paschalis celebrationemlurbas exeilal in1 sioria Pelagiana lib. I. cap. II. et Pagio A. D. 401.
Ecctesia. II. Ruftnus ab Ana tusio minime ttamna- §. 8. immerito conlutatus. Haecluse alibi pcrseqttor,
tus. III. Hoc prwler aita os'.endil ejntdem cum prw- de anno emortuaii S. Athanasii disceptans. Hiero-
Ilalim communicalio. IV. \!
cipuis Episcopis Ejus nynius uiitio libri III. Apologiaepag. 455. ipiein li-
tnntuinlibrorum Periarclion versio non probala. V. brum scripsit iueunte A. D. 402. ait, SEHUAS Theo-
Ruftni responsa ad Hieronyniu.n circa Anastasii 1 pliili pascliales epistolas per Itoc ferme biennium La-
r
Pap epislolam ad Jo. Ilierosolymilanum. VI. Si- linas fecisse, prieterea oullas. Ergo Hieronymus
mullas inter el ab
Hieronymum Rnfinnm Aitgustino D 1 | earuni primam pro A. D. 401. laiinaui fecil inilio A.
improiiata. D. 100. Romam mittendam, et per toluni Occiden-
I. Ut Ruftni libros una serie atque ordine com- tem ab ejus Patriarcha Pontilice Romano subinde
prehendcrem, cetera ejusdein acla paullum seponere> viilgainlain. Vulgata est auiem Romae primum ab
oporluit. Nuoc tandem ouiniuiii Ruftni operuni re- Anaslasio, qui, ut Primas et Exarclius lotius Italiae,
censionem absolvi; quare illucrcdeo, unde diverti. vulgaotlas mox pariter misit ad duos sui isiius i xar-
Fervente dissidio inter llieronymum et Ruftnum ob1 cliatus primarum seditim melropolitas, qui tune soli
Latine versos Origenis libros Periarchon , Theophi- in totius Italim continenti habebaatur, Gallim Cisal-
lus Alexandrinus pro A. D. »01. scripserat primam1 piiKf nimirnm, Veneim eXlstriw, Venerius, et Chro-
pascbaleni Episiolam , quae ia vulgatis Hieronymii i;\aiius, ad quos in conventibus suariim Ecclesiarum
Operuni editionibus secunda esl (Nunc mftfufa), utt easriem solemnes liieras , uti eas vocat Cassianus,
alihi dixi. Hacc, ,uae plurium Origenis errorum Ca- vulgare, et reliquis Episcopis comprovincialibus sibi
taliigiitn ex capta occasione diei pa-chalis prtenun- snbjectis denunciure peninuil. llxc eo tendunt, ut
ciandi, in epistolani intrusorum, complectebatur, a1 omiibus pateat, Anastasium Romanum Pontilicem,
llieroiiymo La ine reddila, Rouiainque dc niore; Vciiirinm Mediolaneosem, et ChromaliumAquilejen-
iransmissa , ut Paschatis ejusdem anni 401. cenam1 seni antisiiles , ubi Theopliili Alexandrini literas
diein dennnciaret, Anastasium poniificem mire lur- paschales pro \. 1). 401. in suis Ecclesiis vulgarunt,
bavit. Latini enim, observante Norisio, Graecihomi- 111id unum intendisse, ULcertum diem Pascliae
279 RUFINI PRESBYTERI 28(1
ejusdem anni,suis populis prsenunciarent, licel obiler A _ viros in errorem adducere possint! Quum Baronius
in iisdem lileris nonnulli Origenis errores , anlea ex loco Hieronymi, non bene perceplo, Origenem
Latinis ignoii, recenserenLur, quorum damnatio Pa- ab Auflsfastopontifice, et mox, eo indicente, a Ve-
sclialis diei prseniincialionem neqiiaquam spectabat. nerio Mediolanensi,et a ChromatioAquilejensi palam
Theophilus deriila opera paschalibus liieris Orige- damnatum tradidisset A. D. 400. §. 63. postmodmn
nianos errores , al>sc sludiose collectos, addiderat, alii viri, lilerartim laude clari, in Baronii vestigia
ne Pascha praemmciari possel.quin pariter iidem inctirrenies, idipsum tradiderunt. Hi sunt post No-
errores pnelegerentnr. Rem his verbis expressit risiiim Johannes Garnerins, et Pagius. Ille ad Ma-
Hieronymus Apol. I. lib. II. pag. 417. Episcopi Ana- rinm Mercatorem, inque Dissertatione ad Liberaimn
stasius, Theopnilus, et Venerius. et Chromatius, et Diaconumcap. V. §. 1. pa;,'. 227. Pagius vero A.
omnis tam Orienlis, quam Occidenlis Calholicorum D. 401. §. 9. Immo hic poslremus Ruftnum eadem
SYNODUS , qni pari srnlcnlia, quia pari spirilu, illum Origenis damnatione comprehensum, quod Norisius
( Origenem ) hmreticumDENUNCIANT populis, elc. Ec- jure negaveral, asseverare non dubitavit; quippe
clesiae convcuiuin in riie festo Epiphaniv congrega- quem invilus decepit Garnerius, qui epistolam Ana-
lum, nt fulnri paschalis fesii ac sententiae Alexan- stasii ad Jo. Hierosolymitanum, ex codice Bellova-
drimo inOrigenem dennneialionem audiret, Synoditm censi denuo ab se editam interpolavit ferme integro
appellal. Iloc idem dicit Tlieophilus apuri justinia- capite VIII. quod Origenis et Rufini damnaiionein
nuin Aug. in Epistola ad Mennam, sive tractatu ad- involverai. Et tamen Garnerius, ne quenquatn falle-
verstis Origenis ertores tom. V. Conciliorum Libbei ret, ipsam interpolationem, ab se faotam , et chara-
pag. 085. B. Ita enim ait, in Sermone qtiorianiad jp ctere diverso expressam, ingenue fateiur in noiis
Monachos, Origrnismi nota insimulatos : Analliema- pag. 112. col. t. Epistolam ab interpolaiionibus va-
lizanles Origenem, ceterosque hwreticosexemplono- cuam , Baronius , printer alios edtJerat A. D. 402.
slro, et Anastasii S. R. E. Episcopi, qitie.c tictcribus §. 26. in qua nullam Origenis, nullani Riiftni damna-
cerlaminibus clarus , nobilissimi populi dux crealus tionem offendimus: nulla Venerii, nufJa Cliromatii
cst : quem ct universa bealortim Occid.nlis Episcopo- in Synodis suorum comprovincialium, Origenem
rum SYNODUS, quw accepitac probarit Alexandrinorum Rufinumque damnantium, litmenlio. Unum de Rufi-
Ecclcsiwsententiamin iinpium latam, elc. Haccseri- no ait ibi Anasiasius, solius Dei esse de eo judicare.
psit Theophilus ex Anastasii pontilicis literis, qui- Ergo ipse nullinn de illo jttdicium tulit, eundemque
bus rcspondit, se ejus paschalem Epistolam pro A. minime coiideninavit. Addit, se de Origene quid-
D. 401. qua errores Origenis eiiam conlinebautur, qitatn antea nesciisse. Mentemsuatn de Rufini trans-
per duos Italiae melropoliias Veneriumet Chroma- latione librorum Periarchon Johanni rieinde aperit,
tium ceterosque loiius Occidentis primarum sedium! illam scilicet pitiis mentibus( Pammachii, Oceani,
Episcopos vulgandas curasse. Ex Thcophilo deinde: et Marcellse) qiiandam nebulamexcilasse, qiinsi Rit-
rei noiiliam habuit Hieronymus. Vox Synodus fefel- ^nws inlerpres fidem Caiholicam ea laederevoluis-
lit doctissimum virum Norisium et Gantertimtquo- sei. Suuni lamen de libro judicium , ex una Ruftni
que in nolis ad Liheratum p. 227. ratos vere in Sy- inierpretis intentione pendere declarat. Si eiiim er-
nodis ltalicis, Romm,Mediolani, Aquilejm,damnatnmi rores danmat, se hnc approbare aii. Si erroribus ad-
Origenem, qtium lainen Synodi illse seu provincia- sentiiur, hoc se non admittere, sed jtire et merilo
lium eonveiittis non ad dainnandum Origenem con- condemnare. Hoc Dei providentiaegratum fore con-
venerint, sed ad audiendas a melropolilis Theophili'i C fidit. Eadem se ad Sanctum VeneriumMediolanen-
Epistnlas, fuluri paschatis diem cerlam quotannis5 sem scripsisse testatur, qui scilieet pro Ruftno ad
de more praenuncianies. Audi Hieronyniumiu literis3 Anasiasium scripserat, horiatus, ne superflua labo-
ad Tlieophilum : Vincenints presbyler anle biduum, raret formidine, neque vuno timore soUicilarelurob
quam hanc cpistolumdarem, de Lrbe venit, et suppli- liuftni translationem. Se curaturum, ut populi Mbi
citer te salulal, crebroquesertnoneconcetebrat,Romam i crediii ab Ruftni versione caveant, ne devotas mentes
ct llatiam luis EPISTOLIS (non Synodts) liberatam; immissa sui caligine tabefactare conetur. Areadii et
nimirum ah Origcnismo, quia Theophilipascliales s Honorii Augustorum lileras ad sedela'as, qnibus ca-
epistolie in Epiphania a singulis metropoliiis , el epi- tholici Origenis leciione interdicerentur. Iia deinde
scopis llaliaein comprovincialium cl popnlorum fre- concludit: Hactenus sententiwmew[orma processerit.
queniia perlectae, Catalogos eiiam errornm Origenis S Atqui nulla certe in Rufinum, sententimdamnationis
ab eodem Theophilo cusos complertebantur. forma processitin eadem epistola, neque in ullo alio
II. Rufinus, Aquilejaedcgens, quuni in Epiphaniaa veteri monumento. Querebe in lluftnum amicum et
anni 401. hae Theophili paschales lilerae a diacono 9 suae Ecclesiaepresbyterum, sparsae, Johannem ade-
in Ecclesia de more praelegerenlnr, auditarecensionee gerant, ut suspitiones suas in illarnm auctores apud
errurum Origenis, exhorruil, seque illos ante igno- Anasiasitimeflunderet, Ponlifex hac de re ad Johun-
rasse pronunciavit. Iloe ah amicis Aquilejensibtts s nem respondens, rogat suspiciones deponat, iniiini-
Hieronymo scriptiim est. Rem ipse narrat his verbisS neritque, Dei esse corda bominum inirospicere, de
Apol. ftb. !. ]>ag.305. Lectis NUPER papceTheophili fi Ruftno hoc addens : Proprin menle Origenis dicta in
EeiSTOLis,in quibus Origenis exponii.errores^dicitur r n Latinum transtulil, et probavit: nev dissimilisab eo
(Hulintis)obttnasse aures sv.rts,ei aucloremlanli muli li est, qui atienisvitiis prwstal assensum. Illud lamen
claia cum omnwusvocedamnasse, el dixisseusqueadd scire (le) cupio, ila haberia nostris pnrtibus alienum,
illud letiipus se ignorassequod lam nefariascripsisset. •,. ul quid agat, ubi sil , nescire eupiamus. Ipse denique
HaecHieronymi verba nosdoceni, Origenis condem- viderit, ubipossil absolvi.Hsecsnmnia literarum Ana-
naiionem, utvocat, quain C/iromaiiMs,prsesente Itu- stasii ad Johannem, quas Raronios A. D. 402. §. 26.
fino, Aquilejoepublicavit, non aliuri fuisse, qitam n et 30. huic anno defixit, nondum scilicet evolulo die
pasclialemTheophili Epistolam. De Anastasioet Ve- !- 28. Aprilis, quo Pontifex vivere desiii. At citius da-
nerio idein omnino dicendum est. Ilieronymiis pro- i- tas infra ostendemus. Anastasius lamen eas nec
iiitilgationem paschalis epistolae, in qua praeter pa- i- Romae, neque in Italia, vulgavit, quippe qui pritia-
schaiis praeimnciaiionem, etiam Origenis errores:S lim scriptas ad unum Johannem dedil, si vere scri-
explie.abantur, vocat condemnationemOrigenis. No- psit. Dubiiatumenini a Rtifino,et a variis doctis su-
risius in Ilistoria Pelagiana lib. 1. cap. 11. verborumn perioris aevi. Sed, per ine, scripiae fuerim. Eas enim
Hieronymi sensiim minus recte assecutus, ait, in ea a pro vere scriptis admitio. Inde tamen elici puto,
lamen Origenis damnatione, Rufinumminimenomina- :- Anastasii privatam et familiarem epistolam, ad anti-
tum. Hoc verissitnum est. Cur enim Rufinus in n siilem Hicrosolymiianum daiam, pro decteto Syno-
Theophili paschuiibus literis , ubiqtie lerraruin le- dico, in Origencm et Ruftnumpalam edito, neqita-
gendis, nominari debuil? Tania inest maguis nomi- quam habendas. Etenim judiciaria.EcclesiaeRomanae
nlbus aucioriias, ut secuin aliquando celeberrimoss decreta, Romceprius, (luam alibi, vulgari consueve-
281 VITA. LIB. II. CAP. XIX. 282
runt. Rufinusin Venelia morabatur, adeoqne intra A _ themate adversus Rufinum vulgando. jRttfinus enim
lerminos Primatus et Exarchatus Romani pontificis, in Chromatii parcecia, si Aquilejae,vel in ejus pro-
ad quem Anologiamsuam miserat, ideoque publicam vineia, si Concordiw aderat, morabalur. Moratum
damnationis poenam prnmerilus, summi pontificis vero Aquilejae,fervente hac controversia, satis os-
perenilorio juriicio, ex RomanaeKcclesineet aevidi- tensum est.
sciplina palam Romseedito, damnari debuisset. Hoc IV. Ex his jure concludi poiest, immo et debet,
lactumest nitnquam.Mirorquam maxime,duos longe: RufinumAquilejensem ah Anastasio Pontifice non
doctissimoset religiosissimosCardinales, Bamnium, fuisse damnatum, sed solam ejus Iatinam versionem
et ex eo Jacobum Peronium in Responso iterato ad librorum Origenis Periarehon non probatam, vel, si
Regem Brilanniaecap. XXXIII. Pagium etiam A. D. mavis, rejectam. idque non eriicio aliquo vel decreto
401. §. 16. Tillemontinm tom. XII. art. 100. pag. Synodico, sed privata epistola ad Jo. Hierosolymita-
242.et NalalemAlexandrum sseculoIV. cap. VI.art. num, cujus epistolaenullam Rufinusin Italia a Ro-
32. peremloriam anathernatis sententiam Romaeabi manis suis notitiam habuit unquam, neqtie ah illo
Anasiasioponlificein liuftnumlatam arbilratos; nec: ipso, ad quem scripta fuerai, qtianqtiam sibi amieis-
tame»eos animadvertisse , ex hac sua credulitate, simo; sed ab uno Hieronymo, qui piimus illam ei
ApostolicseSedi permagnam injuriam irrogari. Sii exprobravit et misit. Sic enim hahet in Apologiselib.
enim Bufinus anatliematis sementia cnnuxus uii- II. png. 405. Cerle si ideo interprelaris, ul eum (Ori-
quam fuisset, uni ApostolicaeSedi, non aliis,eam i genem) hwreticumarguas, nihil de Grwco mutes, et
tollere licuissei, quum in canone Apostolorum 25. hoc ipsum prwfalione testare : quod prudentissime
alias 33. et in 5. Nirasni Concdii cavealur, ne sejun- T>Papa Anastasiusin Epistola, quam cnntra te scribil
clns ab Ecclcsiaecommunione per sententiamdamna- ad episcopum Johunnem, suo sermonecompixus est.
tionis, ab alio quocumque suscipi possit, nisi prius> Hieronymus, ipsa Anastasii epistola Apologiae suae
ab ipso, qtii sejunxerii, susceptus fuerit. Hoc pa- mox adjuncta, Itaecsubdit: Ac ne forsitan hoc quoqtte
riler statuit ConciliiI. Aniiocheiiicanon 6. Adi Lab- neges,subjeciexemplumejus, i:f si nonvis attdire (ra»
beum tom. II. pag. 40. et 563. trem ( llieronytnuni) monentem, audias episcopum
III. Jam vero qnid absurriins et Romanae Sedi,, (Anasiasium) condemnantem.Ex his docemur, ut
omnique disciplinaeEcclesiasticaeiujuriosiusexcogi- Anastasii episiola, ad Johannem scripta, Rufino m-
tari potest, quam Ruftnumdicere a prima Sede ana- notescerei, Roma, non Belhleemo ad illum mitli de-
thematis vinculo innodatum, neque absolutum , ai buisse, et quidein ab adversar;o : qui, si Romaevul-
pracipuis tamen Italise Episcopis in communionemi gatam scivisset, hoc idem io Apoloqiasemel atque
suam benevole excepium? Exceperunl enim Vene- iLerumincnlcasset, hoc Ruftno jure exprobrasset,
rius Mediolanensis,ChromatiusAquilejensis, Lattren- ipsum Anasiasianx epistolaeexemp'um e Palaestina
titis Concordiensis, Petronius Bononiensis, et Gatt- ad Ruftnum mittendi, rmlla necessitate comptilsus.
denfins Brixianus, Galliie Cisalpinae et VeneliaeEpi-- Misit, quia in Ilalia ignorari sciebat. Hieronymtis
scopi magna sanctitate vetterandi. Imtno Chromalius s Apologam hanc adornavit A. D. 401. Ait enim lib.
Bellileemiiicomseriem mnnuii, ut finem faceret si- I. pag 377. se anfe&iennmmadversnslaitdesa Riiftno
multatum, ipso teste libro III. Apol. pag. 437. Annei in prologoversionis librorum Periarchon sibi daias,
Chromatiuspro liominedamnato id monuisset?Anne; scripsisse. Scripsii autem A. D. 399. ul a me alibi
ipse, aliiqne, Anasiasii Summi pontilicis et lotius! animadversum. Ergo Hieronymus A. D. 401. prio-
ItaliaePrimatis, judiciaria sententia despeclui habita,, C rem suain Apologiamin libros II. distinctam adorna
Rnfinum in Catholicain communionem contra Peirii vit. Pagius contra Barunium, lluetium, et Norisiutn
cathedram suscipere ausi fuissent? Hi ,enim omness aliis ratinnibus hoc idem urget A. D. 401. §. 10.
Rufinum, sihi apprime carum, suaequecoriimuoionis i Venerius, in literis Anasiasii memoralus, olim Am-
participem, nemine reclamanie, usque ad viiaelinemi brosii diaconus, in MeriiolanensiCathedra Simpli-
habuertmt, ut interim de utraque Melania, aliisquej ciano suecesserat A. D. 400.
Romanis, de Paulino Nolano, AugustinoHipponensi,, V. Jam videamns, quid Rufinusin liieris contra
et Johanne Hierosolymitano, speclatissimis pariterr duos Hieronyuiiana:Apologiaeitbros de epistola Ana-
viris, ei praesnltbusin Eeclesia celeberriinis, laceam,, stasiana, per Ilieronyintim ad se transmissani, re-
quos Itufini amiciliam seinper coluisse, ex literaruiui sponderit. Ruftni literas, ad unum Hieronymum
monumenlisa me adductis, et adliuc fortasse adriu- scriptas, olim periisse jam monui. Sed eariindem
cendis, fit maoifestum. Anne vero lanti aniisiites,, summa colligitur ex Ilieronymiano responso, quod
hominisin RomanicEcclesiaesenalu a fideliumcom- est liber III. alias ApologiaII. Ejus loca riecerpamex
muiiione rescissi, amicitiam coluissent? De lantis5 eodem lib. III. Ilieronytuipag. 455. 457. 459. 402.
viris ltocdieere nonsustinel animus. Hoc ipsum diei,, 408. edilionis novae.
nefas putavit Honoratus Faber in Prodromo velitarii 1. Rulinus ait, de Papa Anastasio, nulli verumvi-
parte II. cap. H. pag. 81. col. 1. Immo quuin Rufi- deri, ul tantm Urbis Sacerdosinnocenti(Rulino) inju-
nus coborruerit, auditis Origenianis ermribus, suae- riam [acere potuerit vel absenti.
que Fidei confessioneinedident, cerlum videri ait,,- 2. Epistolam Sancti Papw Anastasiiesse conftclam.
ab Anastasio iieqiiaquam damnatum, sed susc con- _ 5. Ab eo (Johanne Hierosolytnitano)cui missaes-
scienliae,et divino judicio relictum. Unum eiiam ad- v sel, debuissead Ruftnumtransmitli.
dere juverit. Si Anastasius Ruftnum a coinmunione 5 4. Siricii, prwcessorisejus (Anasiasii), se habere
fidelium segregarc voluissei, non ad Jo. Hierosoly- lestimoniiim,seu literas formatas, quibus , tanqiiani
miianuni, non ad VeneriumMediolanensem,seri, utt certac suao fidei tessera, munitus Roma in patriam
universalis EoclesiaeEpiscopus, et eiiam toiius lia- discesseral. De isiiusmodi lileris formatis consulen-
liaeExarcbus et Printas, ad Chromatium Aquilejen- dus Pbilippus Priurius. Eas quttm Rufinus palam
sem, iu ctijus Ecclesiaepres ylerio lunc Rufinus ade- obtinuerit posl Romsesparsam librorum Periarchon
rat, judicaiiam coiidemnatioiiissenientiam, in ciimi Latinam versionem, jam sibi privalas literas , sub
Romacvulgaiam, misissel. C/i»omtttioeniin Venetise '- nomine Anastasii conliclas, officerenon posse. Suffi-
et Isiriac Primali nihil erat ctiin Med:oianensi, uiliil1 ccre sibi fofiusOrbisleslimonium.
cuin Hierosolymitano. Hoe.Anastasius perspicue pa- 5. Hieronymus Anastasii liieras, ab se ad Ruft-
tefecerat, ubi Tlieophiii Alexandrini paschalem epi- num ex Orienle trausmissas, prwlerili anni epistotam
stolam pro A. D. 40i. a Uieroiiymo Laline conver- vocai, atque alia recentiaad Orientem SCUIPTA com-
sam, non ad unum VeneriumGallise CisalpinmPri- memorai, in quibus Papa Annstasiuslantis eum (Ru-
inateni, sed ad Chromaiiumpariter, Venetiieet Isiriaei finum) omel floribus. Quaenam h;ec scripta fuerint,
metropolitam, transmisjl, cetcris Episcopis suaeEc- ignorainus. Anne luertint cju-dem commaiis ac epi-
clesiaeconlribulis aut suffraganeis, vulgandain.Haec : stola, de qua loquimur? Certe mirum est, a n.illo ex
disciplina a SummoPonitficeservaia iuisset in aua- antiquis laudari, neque Hieronymuin haec quoque
283 RUFINI PRESHYTERI 284
scripta ad Rttfinum misisse, aut quid essent, clarius A _ lato mordicusceriagse haudquaquamvidetur. Librum
explicare noluisse ; quandoquidem Rufiuum fanfis ejus tertium pensiculate consideranti hoc facile paie-
ornabant floribut. Nuuquid responsitm quodpiain ad fiel. Post Ritfinum Petrus Halloixius in Origene de-
TheophiliAlexandrini pa-chales episiolasfueriini, in fenso libro IV. Quaest. 8. pag. 535. et Hou»r.iius
qiiibus Origeniserrores exposili'.'Ila censeiidiim est. Eaber in Prodromo velitari Paiie II. cap. II. pag.
0. Rnlinus iterum Siricii formatamcpisiolam, sibi 84. col. 1. cerle Anaslasianamcpistolam in dubium
RomaAquilejam profieiseentilr.ttlii.im, ingeril, hanc vocarenon nmt veriti.
non credens. ah Anasiasio successore inlringi po- VI. Amarulenta ha'c inier tantos viros jurgia
luisse, nullosse, post Siricii decessum. errores spar- Sanctus Augustiiius, utriqne amicissimus, pro mili
sisse depreheiisos, iinino universis (ofiusIialiw epi- animo suo , prohare non poiuit. Hieronyuius eniin
scopispuram et aperlam suci!fideiconfestivnem susci- A. D. 402. Asterio subdiaeono ex locis santlis in
ptentibus,et expositionemcompr.buntibus.Ilietnnyinus Africaiu revcrsuro, liariidit epistolam suam inler
ipiidem non abottil, ipiin lutlitv episcopiRufini cui- Augustinianas LXVIH.oliin XIII. ari Augustiniimfe-
fessionem tidei coinprobaverinl. Tantiiiuse (Imirari reudani. Hieronymus in hae nieminit responsi ab se
aif : Miror, quumodo probaverit Itiha quod lioma Miper dati ari liufini liieras, aitque de cjus smiiptis,
contemsit: epi copi sitsceperinlquod Sedes Aposlolica sibi ntinciatum, in Africampervenisse, quoriitn ipse
condemnavil.Annstasius Ruliui Apologiaepro Fide conltitationem ad Aiigusliiiuinpririem transmiserit.
stta, niliil reposuit. Iloc liieroiiymus conlemlionem Lalius opus Apologiie,in duos libros di-Iinctae, se
appellal. Anastasii vero epistolatn ad Joliauiieuillie- coiuniodiori tempure inissurum promittit. Do vcrba
rosolymitanum, Rulino parutn a:quani, Itufiniauaer. ' Hicrnnymi: Misit milii lemeriiate solita , maledicta
Apologiu;condciitnaiioneiii appellat. sna (literas in ejusdem llieronymi libros duos Apo-
7. Rufinus adriit, ApostolicamScriem pacificasli- logiie) CatpurniuscognomentoLanarius. Sic Rufinum
teras semel datas, absque novo crimine tiJiieseos, appellat, ad ejusdein nominis proditorem alluriens,
reocare nou cousuc isse. Detnitm Anasia-ianain qtti, ex Plutarclio in Sertoi:o, Livium Salinatorem,
epistolam vocat FALS.UI, et fraudc subntxam. sub ctijus -ignis militabat, fcodeobtruncavil. Pergit
Nolandum esi porro, eam iciieab llierunymo pu- Hicrnnyuius, qum (inaledicta, sive Ritftni lilerie ad-
gnaciter non obtrurii pr i vera. Iloc iinuin iiierony- versus librosduos HieronyinianaeApologiae)ad Afri-
mus ait (et veruui ait) ab se non esse confictum. cam quoque,studio ejtt. (Ritfini)didici p.rvenisse. Ad
Rufinum de ejusde;ii epistolaevenlale iu patna sua qum breviler re.spondi (Apologia II. seu libro III.
suspicanlem, lliciuiiymus uomam miliit; ad iio- Apnlogiieiel iibclli ejus vobismisi exemplnriu. Latitis
inaiue Lcclesiiecharlurium millil. lloc ipsuiiieviiit.il, opus suam Apologiampiim m in libros riuos dislin-
liomw palam non fui-se vulgalam; alias cur episloia clam) qutimopporlunum fueril, primo missurustem-
recenlissiina, deqne tanta qusesiioue ediia, qua: om- pore : in quo istud cavi, ne in qiiaquantexislimationem
nibns nola, alqiii' ubvia esse dehuissel, in arcanis IwderemChristianam, >edtantum ut delirantis impe-
suiitiiiorumpoutilicum labul iriis, lanquain res aiidi- ritique mendaciumac vecurdiamconfutarem.
ta, et velus, qiisereudu?liufini aemuli, Hieronyini- Aiignstinus, perleclis Hieronynii literis , animo
quc siudiosi cjusn.odi epistulam tiain abdi, nec pj- conciriit. Elenim in non vulgiriluis magiii scriis erga
laiii h.iberi, anue passi luissenl? Magu:is doctor op- se benevolenliie argumentis, novil, illum noimihilin
ponit, Anaslasiuinin Rulinum, licei pridem Siricti se siibiraltini. Vir placidissimus,libri ejus in Rufinum
lileris communieatoriis muiiilu o, scribae potuisse; C ( lcciione perciri-ns , [>eneciilremuit, illacryuialus ,
euin lamcn vere sc:ipsisse non dicit. Seri neqiie ma- lam insigues amicos, et omnium praconiis antea ee-
gi.its doclor uni|uam prodit, unde ipse Aua.-iasiana', lebralos, in lanlum irarum aesluinruisse. Ilinc per-
qusejadabaiur, cpiSiol.e excaip.uiu habuerit; an ab opporttina oeca-ione arrepla, rescripsit ari Hierony-
ipso Johanue llierosolyinitaiio, an ab alio. Iloc eerte iiiii111 episiolam XV. nunc LXXIll. opus vcre aur tim,
palam prodi ab co ricbuisscl, ul sincerain esse ne- et cariiatis moriestiacqueplenissimuni. Verba, quie
giiiili, os lacllius obsiruereiur. Sane haud lit credi- Hierony : i Rulinique animorntn moius respiciunt,
bi.e, Juliaiinein, qui pro iiiuieo tiufino ad Anasta- ad huinanse leviiatis doeuinentum hiic adferam ex
siiini seri^serat, Auasiasii lespuusuni, sibi uni de1 capite III. eju-dein e|iistol«, quun nupeii Augusti-
aniito seriptum, et neulii opido gratuin, iu vulgus1 nianae editiouis auclores toiijiciuut in A. D. 404.
iia spaigcie \oluisse, ut cjus exeinpluui, uon ex scriic t posi ulriusque viri scriplionibus linem impo-
Libc, iiouex paric Johannis, sed ab ipso Hieronymo' siltim, palatn saliem, ct p.itissiniuuiex parle Ruftni.
ari Riiftuumludiluii caiissa inillcrciur. llieronyiiius' Verba li.rc sunl : Nescio qnw scripta mulcdicasuper
iiiiiii Retlileemiiiciii.cal.i, in oraioruni caslris iiinu- tuo nomineatl Africam pervencrint.Accepimuslameit
iritus, ncque rie lialii is rebus ob regionuin longin- quod diqnulus cs mittere, illis respoiidensmaledicis.
quilaiein, ab Ruftni .einulis sincere ac sufficienler1 Quopertecto, faicor, multum ilolui, inler tam caras
inslruclu>, elnqucuiiae ane eiinssaui agi:. liujinus fumitiaresquepersonas, CU.NCMS peiie.ecclesiisNOTIS-
:
cp.slolam suani liis verbis clausciat Oplo, puceiute 1 SIMO iin.icilitvvihculo copdatas, tuiituminatuin exsli-
dilitjere. Hinc ipse Rufinus beati Chromaiii monilis' tisse discoidiw.El lu quidem, quantumlibi modereris,
obsfculus, quitius llierooynius invitiiin se obsequi1ij) qunniumquetenensaculeos indignaiionistuw, ne red-
nun posse excusaveiat, ejusdein llieronyuii lil>.111. dus matedictiiinpro maitdicto, suasin tuis titeris etni-
nihit repusuit : quodqitc liuu.inum, pacis aiiianteni nel. Veriimlamen,si eas ipsus ciim legissem,conlubui
riociiil, li:eras suas, ad Hieronymiimpro se scnpins,i' doture, et obriijuilimore; qaid de tne il a fucercnt,qute
ncquaqiiam in vulgus sparsil. Nce sane Hteronymiis in te itte scripsit, si inmanus mcnsfo-.tevenissent?Vcv
dehinc Rufinum per- riuxil, noii.inatimsciliccl. Sii' muntioub scaitdulis! Ecce fit, ccte prorsus impletur
enim inierdiun sub alienis nomiuibus,el iu aenigniate quod Veritasail : quoniamubniidabitiuiquiias, refri-
id lecil, noii lecisse diceudus esl, quotl sub larva1 tjescetcnritas inultorunt. Quw sibi eiitm jam fida pe-
lacnbal, lotiasse nolens inielligt de quo loquereiur, ctora ttilo refundantur ? Inciijus siiium luia se proji-
scipie hoc pacio ollenriiculum \ii;ue itudens. Ad-I ciaf .efura dileclio? Quis detiique.amicusnon fornii-
Anastiisianaiiiepistolam quod altinei, lanlo aniuii delur, quasifulurus inimicus, si potuil inter ilieronij-
IIDIriissiriioultro citroque llagrante, hujusmodiopi- mum el Rufinum hoc, quod plungtmus, exoiiri? <)
slolas conlingi poluisse, liaodqiiaquaiu diflicile est,i misera el miserandaconditio'. 0 infidain votttnlalibus
-
quuni alia: quoque llieroiiyuit.,quasupahiiodiam ta-> amicor.imscienliuprwsenlium,ubi nulla esl prtvscieit
nenti, supposiije , in Afiicam iransvolaverini, ipso liu jutiirorum? Sed quid hoc atteri de altero gemendum
tesle lib. II. Apologiaepag. 4i'j. Hanelamen Anasia- pulem, quando nec ipse quidem sibiItomoest uoius in
siaiiiiin epislolum ab llieronyuio pro germaua pnmo> posterum?.'<ovilenimulcunquevi.cforl, nuncqualissit.
haliitam, non riuLilamus. Sed ex quu Ruftiiuseamt Quidisuuteniposiea[uturussit, iynurut. Ita Auguslinus.
lalsitatis insiinulavit, llitionyinus pro iltius sinceri- CuraLoresuuvseAugusLiuiauso cdiliours in prae/V
 585 VITA. LIB. II. CAP. XX; 28iJ
tione toino II. cap. LXVIII.ancipites haerent,utram A / sibi adhserendiimputarunt. Ex hoc praeslantiumvi-
ApologiamHieronymus Augusiinotransiniserit, pri- rorum dissidio non pauci Chronologicierrores (luxe-
mam ne, an secundam.Certe primam in ditos libros runt, quos facili! tolli creriiderim, si PublicotwSe-
distinctam non mi-it, qnam latius opus appellat, se- nioris moiiem, certoquodnm charaeiere designatam,
que poslea missurum promittil. Ergo secundamab se in A. D. 400. conjecero. Exstat epislola XLVI. oliiu
missam innuit, iu qua ad Rufinianamepistolam,jam inter AugusiiniaiiasCLIIl. qua Pubicola idem Senior
deperdilam, ex parte, ul loquitur, vel summatimlunc llipponensem aniistiiem consulit de uoimullis, tetic-
receos responderat. Ilipponensis Prar.sulin episiola riorem aninimn siiuin lurhantibus , qure Alriea is
CLXYI. ad Hieronymumcap. V. §. 15. ex eadetn conductoribus rerum suarum iu lalifuiidiis Arzugi-
hujus ApologiaII. pag. 404. leslimonium profeii de lanae provineiaecum paganis imerccdehant. Eandenl
origineanimm. Ex verbis antea reciialis eolligimcs, cpistolam jam dicii Curatores dalam fecerunt A. D.
Angustiniim,quamvi. HieronymianamApologiamW. 398. Mirtim.est, viros egregios in vita Aiiguslinibbru
legisset, el Rufinianaseripta ignoraret, in discordia, IV. cap. XV. §. 4. incertum puiasse quis ille Publi-
quse utrunque scindebal, ueutri adliaesisse.ld unum cola esset. Tillemmiiiumloino X. pag. 823. et lomo
prsestitit, ut tantas iuimicitias ingetnisceret, easdetn- XIII. pag. 525. suspicio incessit, pro MelaniwSe-
que e medio tolfi sunnnopereoplaret. Quem Iliero- nioiis naio, esse accipiendum. Quin is fuerit, loca
nymiis Catpurnium Lanarium dixerat, Augustiniis indicata dubilare nou siniml. Metania Mater, ut
ipse proprio et vero noniine Rnfinum dicil. Tonc istnar-csua lalifuiidia in Africa inviserei, sacrisque
ergo A. D. 404. bienniumab Anastasiidecessu, nnlla Aiigiislinicolloquiis frueretur, adhucsuperstiie ftlio
damnatioin Rufinum auriiia; alias Praesul Sanctis- ..i Publicola , illuc sotvii. Sanctus Paulinus Nolanus
simus llieronymo, viro undequaquecatholico, adver- episi. XCIY.alias CCXLIX.inter Augustiniunas,gr i-
sus hwreticum,et a prima Serie percusstim, adhaesis- tiis Augustiiio ; ciis de epistola (nunc deperdiia) ad
set. Mediaenimconsilia in religionisnegociopessima setma cumlibro quodaiu per illum tiansuiissa, qiiaui
semper, et nuuquamlula. QumnAugustinusneutriad- Romsead diem festum Apostolorum Petri ei Pauli
hseserit, aequeulrunque pro amico et vere catholieo a Quinto Diacono, aliquamdiu antea ihidein moralo,
agnovit.lloc idem agnitumab HonoraloFabroinPrn- acceperant, prosequilur laudes McluniwSenioris et
dromovelilari Parle II. cap. II. §. 16. pag. 82.col.2. Publicolmunici ftlii, de cujus ille recenti dormiiimie
CAPUT XX. praecedentibusliieris Aiigustinunidocuerat, eum jire-
catus, ut to.iialam suam Meluniamin tanta jatiura
I. Rufinus Urbedisceditcum Metaniaiterumin Palw- solareltir. Ilinc palam fil, PublicolamSenioremRo-
stinam trajecturus. AnnusemorlualisPublicolwSc- inue, ubi inter Senatores muucrabalur, non alibi,
niorit, Melaniivfilii decemitur. II. Romaab Alarico diein obiisse, poslquam Melunia m.i.er in Afrieani
GolhorumReqe obstssa, alque direpla. III. Rufini trajecisset. Hoc amplius lirmatnr. Poslquam
Augu-
obilKs,locusmortis, el tempusadsitjnalur. IV. liufini siiuus Melanictmde furtitudine animique consiauiia
laudesrecenseniur. iti filii ainissioue, ad Paulinum scribeus, laudasset,
I. Quo Christi anno Rtiftms post Apologias,alias- idem Pauiinus, qui haecin suo ad Augiistinuinilerato
qtie lucubraiiones, ab se Aquilejw confectas, suis responso ex epistola ad se scripli recenset, sentel
valedixerit, in Palaestinamcum Metaniaiterum tra- iiiqiii:ilerum aii, de moribusel sancliiate Publicolw,
jeclurus, nonrium cuiquam beue comperliim. fost se ad illum antea scripsisse. Ergo Publicota Senior
deinorinumAnastasium ponlificem id cootigissepto C noii in Afriea, sed in Iialia e vivis cxcess rat. llaee
cerlo babeo, immoelpost Ci.romaliidecessum, qne.n a tne Irustra nou dici conslabil i.feriu , ubi agam rie
A. D. 407. illigan.lum ostendi lib. III. cap. III. §. U. Publicola Juniore. Ex 1'auliiiiepislola, in qua Augu-
Tunc Rtiftnus.tancussiiiiopalre orbatus , postquain stinianam, ad se scripiaui, smmiiaiitn relert, buc
decenniimoram eum suis traxisset, Roinam rever- altqtia adducam: Docuislime in spirilu veriialis sa-
Susest, jam sepiennium sedente Anastasii successore lubre moderandiin occiduismortalibusanimi ttmpcra-
Innocentio pontifice. Anuo insequenli 408. Aiarico ineniuiii,quo et illam beatammatremel aviam Mela-
Rege GothoruiuUrbi Roinaeincubante, ab ulriustpiu niam (matremunici filii Publicolw1. aviam fiildicolae
Mclania:familiis sialiituin est suacsalnli coiisulere , II. et Melaniw11.) /levissecarnalemobium unici filii
aique in Siciliam navigare, unde Melania Seniir cum luciiurno quidem luctu, non tamen siccoa lacrymts
Ruftno Hierosolymamcogilaveral. (iuin M lania Se- dolore, VIDISTI , cujus quidemmodeslaset graves lacry.
niore praecipuiaderant praeier Ruftnum, Albiua, Me- mas, sicut pRoiiOitet mqualior animm e/ns spiritus ,
laniae nurus cum filiis, Publicola Juniore, Melania altius iNTiiLLKXisn , el perfectmin Christo feininw,
item Juniore, et Piniano conjuge , de ipifbus aliqua salva virilisanimi forlitudine, cor maternum de cordis
riixi bhro V. cap. IV. §. 7. Palladius horuni amicus, sui siiniiilitdinetneliusex tequostatu contemplutuses,
et, dnni RomoeClnysosluini caussam agerei, olitn ul eam primumpro naturati affectionepermotam,de-
hnspes, haecreferens cap. XCIX. inditium praicr.it inde caussa po iore compunclamjlevissePERSCICEIIES ,
PubticolamSeniorem,MelanimSeiiiorislilium, Junio- non tam ittud humanum,quod UNICIJM FILICMcoudi
ris parenlem, et Piniani soceruin, Cliristianis virt:- lionemo tali defunclum in prwsentismculoamisissel,
lilius plusquam sena oria dignilate suspiciendum. ... qiiuinquod propeinodumin smcutarivanilate prmven-
Jtire ameni ; rxlenii, quippe quein pi ius exlincitim tuin (quia necdumitlum dcserueratSENATORI/E digni-
noveral. MeianiaSenior aniplissimos fundo-inon so- talis nmbitio)non juxta sanctam votorumsuorum aoa-
liun in Cainpauia et Sicilia, sed in Gabia etiain, ritiam cogilaret assumtum, ul de conversionisgloria
Ilispania, alque Africa possidebat: quae, Publicola iransissel ad gloriumresurrectionis, communemcum
utroquesubtato,ad MelaniamJti liorem, ut Publicul.i! malre requicm coronamquecupliaus, si hujus swculi
Seniorisfiiiain,elJunioris sororeui,.devenerunt. Iluic iila, matris exeinplo,saccumttigmei monaneriumSK-
cniin ea tribuil Piilladius.Jamdudiim inter pr.tci, tius NATUI prwlulissei. Moxsuhdit, se anle de tiujus Pit-
rei literariaesumniiitesnobiiis quaestioChronologica, blicolm1. virtuiibus ad iliuin scripsisse : Verumlmnn
nnrieali;e peudeiu, varie agitaia est, quolo Christi itiem vir (Pulilicola) «f ei ANTEA. UETULISSL mep.io
anno Publicola Senior livere desierit. Aiinaliumpa- saiictitati IUW,his operibnslocuplelatus Ansci.ssir, ut
rens hoc slatuii A. D. 40J. §. 27. Similiier Aiinaliiun maiernwhumititaiisnobililutemsi vesteiion gesserit,
Scholiastes Pagius §. 9. Ab uiioque imnianedisces- tamen mente prwlulerit. Inlra vero : Sed cessoplurtt
sit Petms Franciscus Chilfletius ui Pauiiuo illustrato de ineinorialam dtlecli milii, quam d voliChrisloho-
parte II. cap. XXXIV.ad A. D. 416. id transfereus. niinis, enarrare, quum et in PII.STINIS titerisnon patica
Alio ilidem abiil Norisiusiu Advenioria pag. it). ubi stiper co narrasse me repittem , el niliil possint de
iion periuncloriepro A. D. 3'JJ. certavil. Sed cura- beata hu^tts filii m.tlre, ct sancloruin pari rwfice
tores novaeeditionis S uicti Augustiiii, et post eos ramirum, Meltinia, melius aui sanclius prwdicare ,
Tiilemouiiusiu locisinlra indicandis, uui A. D. 408, quam sanclitas tua in eain PROI-AHI et DISPUIA.UE di-
SR7 ftUFINl PRESBYTERI 88S
gnata ett. Ei his discimus, Paulinnm PublicolwSe- A Senioris itum in Africam, et PwMicoteexcessum.
nioris mortem, lileris, Melaniaein Africa etiam for- Quare ut in pauca rem contraham, sic statuendum.
lasse reddeiulis, Atigustino primtim nunciasse ante 1. Leges Auguslales contra Paganos prodierunt
diem 29. Junii, in quem cadit festum Sanciorum die2). Aiigusli A. D. 309.
Petri ct Pauli. Ut annum certissimum habeamiis, 2. MelaniaSenior in Africam solvit, et Pubticola
rem aliam , anno emorltiali Puhlicolw Senioris ad- filius oliiit A. D. 400. anle mensem Junii.
nexam , extricare debemus. Augusiiniis epistolam a. Tumulms Calamaeexcitatur die prima Jnnii A.
subseqnenlem XCV. alias CCL. rursus dedit Pauli- D. 400.
no, quam Possidius Calamensium episcopus ei de- 4. Iter Possidii in Italiam ad Imperatorem, eodem
tulit, dum Ecclesiae suae, a Paganis Calamensibus anno, mense Augusti stiscoptum.
«ttbversae,caussam aciurus, in llaliam ad Comitatum, Die 28. Marlii A. D. 401. post mensesferme OCTO
sive Anlam Caosaream,navigavit : Ad islam twtitiam a Possidii navigatione in Italiam, Augustinus literas
(inqnit Angustinus) qua VOIIISCIM ESTfruter Possi- ejus accepit, quiim Nectarius anle illinl lempus,
dins, qunm ex ipso AUDIERITIS quam t.-i.sfisettm caussa Possidio Cal imae adhuc degenli , Augustini literas
compuleril, hoc me verissimedicere coqnoscetis.Spe- tradidissel. Hoc palel ex Anguslinianaepistola CIY.
eiatim rie liis agitSancius Pater in Epist. XCI. ali.as alias CCLIV. ad Neclarium, cujus verba hsecsuni :
CCII. ari Nectarium, Calamensem, el pagnnmn §. 8. Legi titeras beniynitatistuw, quibusmihi LONGE POSTEA
coiitra, inquit, RECENTISSIMAS LIGIS, Kalendis Juitii respondisti,quam meas ad te perferendasdedi. Nam
festa paqannrnm sacrileqa solemnitas agilala est, ne- ego rescripseram, quitm adhtic NOBISCI Messel, neque
mine prohibente,tinn insolentiausit, ut, qitod neclu- R " narigassel, Sanctus fruter Possidius. Ilas aulem,quas
tiani temporibusfaclumesl, pelutautis..imaturba sal- mei caussa illi dignatus es reddere, accepi iv. Kal.
tantinm in eodem prorsus vico anle fores transiret Aprilis post menses (erme OCTO,qtiam scripseram.
Ecclesiw. Quam rem itliciiissimam,atque indiqnissi- Ili ocfoinenses ab die 27. MartiiA. D. 401. retroce-
mam rtericis prohibercleiilrinlibus, Ecclesia lapidata dendo, perlioguol ad meusem Angusti A. D. 400.
est. Pein.le post dtes ferme.octo, quum I.F.GES NOTIS- qiio mense Possidius Calamacdegens, necduin in
SIMASepiscopns (['"ssiriiii-) ordini (Mag:slrattinm) Italiam profecius, Augusiini literas ab Nectario sibi
replicasset, et tlum ea , quteJU.-SA sitnf (ah llonorio trariiias atceperat. Ilaec produoi, curalores Augu-
Aiigusio) vdnt impteredispontinl, iteruni Ecclesiala- siinianne cdiiiouis in Vila Sancti Praesnlislih. VI.
pidaa esi. Cetera , aiidiiu Imrrenda, a gentilibus cap. V. post Tillemontium tom. X. pag. 608. et
perpclrala, Augustinns narrare pergil. Rcceniissimw toni. XIII. pag. 460. decessum Publicotw Senioris,
et notissimcvleges, qoas magnus Praesul seinel et ex prseposteris stippntationibus, rejecis.-e in A. D.
iiernm menioiat, ab llonorio Augusto in Paganns 407. Serius enim, quam oportuisset, A. D. 402. Me-
Afrieae lalae fneranl A. D. 399. ManlioTheodoroY. tanim matris rediium ex 1'alaesiinain Urbem statue-
C. Consule. Tuno eniin , codcm Augiistiuo tesle in runt: quein nos cum primoribus viris e scliola Chro-
libro XVIII. de Civilate Dei cap. XV|||. in civitate nologorum, ab A. D. 397. nullo pacto avelli posse
nolissima cl eniinentissinia Carlhaqine Africm,Gau- monstravimus. Hinc, illi Melaniwariventtiin loeom
deniius et Jovius comiies Imperaloris Honorii xiv. iiou siium rejeclo, ejus quoque itum in Africamul-
Kut. Aprilis fulsorum Deorum templa venerunt et teritts in loctim non snum traxerunt. Semel enim
simularra fregerunt. Haeegentilium teniploruin ever- errore Chronologico admisso, alios idemtidem na-
sio, et siuiiilaciorum fraclio Attgustis cliain lcgihus C sti, et familiam ducere necesse fuit. Errorem auxe-
fttlciri debiierunt. Ipsas lcges, iu quas Calamcnses runt duo Publicolw in unum conflali, et itnica Ho-
Pagiiii, suos riti-s nuper proscriptos agitanles, pec- norii lex, edila A. D. 408. prae duabusaliis, immo
caverant, Aiigustinus, non unam, sed plurcs innuens, fiiDits,accepta : quae A. D. 599. al>eodem Augusto.
recentissimat, dixii. Qu i natn fuerint, acctiralius in- hanc in retn ediiae foerant. Viri praeclariiuiiio lomi
vesligvmus. In coriice Theodosiano lib. XVI. tit. II. Operum sancii Auguslini num. 9'. 91. 94. et95.
10. de Paginh , sacrificiiset tempits, exstant leges et in notula ad eandeni Epistolam XCI. alias CII.
xvu. ct xvni. ad Apollodotiim Proconsuleni Africae. eunique iis Tillemontius tomo XIII. pag. 9L»7.Hip-
Uiraque Paiavio daia est die 20 Augosti A. D. a'<9. ponensent Pra'sulem de alia lege loqui ceiisuertint,
Theodoio V. C. Cons. Honorius in priori de aliera quaui Sirmondusin Appenriicead codicem Tbeodo-
inenlionem facit, quam in paganornm saerificia nu- sianttm vulgavit num. 12. quamque postea Gothofre-
per cilirieral: profnnos inqnit, riftts JAMsalubri LEGE dits in eunriem coriicem transtulit lib. XYI. lit. 10.
sitbmovimus.H;vc in pra'Scntia nnn cxstat. In ca- L. xix. Atqui vir Sanclus semel atque itertim leges
dem lege xvu. Honorms fcstis convenliis liiriosque reccntissimas tt notissimas vocans , non unam sed
genliliuin permittit, sed absqneutlo sacrificio, atquei plures vocat, et quidem ManlioTlieodoroV. C. Cons.
ulla superstittone damnabili. IIuc etiam lex xviu. re- promulgatas, ul riixi. Hie vero ipsaesunt, quas A.
voeanda est, iu qtia Honorius ita decernit : si quis D. 5JIJ. daias memoravi , quseque sane post noven.
sacrificiofuerit deprehensus,tu enin legtbnsvindicelur. niuni A. D. 4G8. unu lantum, eaque recenlittima, ab
Calamenses iti has leges peccarant, dtim festo Paga- Augustino riici non poterant. Alia lex , post noven-
norumsacrilegasolemnitas(per eos) agilataest, teste: _»" iiiiim edila, quain, inconsultis libris de Civilale Dei,
Augusiino , qui hanc Paganoruin soiemniiaiemsa-. viri pr;esl:intes ab Augustiito inriicari credirieruni,
crilegam, illicilissimamet indignt.ssimaiii vocal, quia neque Proeonsiili Africwmissa est, cui tamen iiiiiii
prolanos geniiliuni ritus et sacrilicia, rcceutissimis i rieljuit, si ari Alricam peiiinebat, nec sancita fuit
Honorii legil.us vetita , repnesen atiant. Jam ergoi 77ieod.ro V. C. Cons. De scholio etiam, a|iud Sir-
habemus cerluin annum et mensein , quo Alrorumi mouriiun eideui Legi siibjccto, in quo, proposita
superstiiiosas solemnitales Ilonorius sanctionibus; Cartliaginepronunciaiur, nonobscure ambigit Gotho-
exslirpandas eutavit, quas Augnslinusrcccntissimas, , (redus, cui viliosum videtur. Ad li.ec ipsa Lex Ro-
el Afris suis tiofissimasmerito dixit, qiiuin ;ul Pro- mw diciiur data, qutiin tainen Honorius die 16.
consulem Africse scripl:« csscni. Nunc Pnblicolw • Octobris , quo Lex prodiit, Basso et Pliilippo Coss.
aniius emortualis facile se ipse pandei. Contra lias-, A. D. 408. non Romm,sed Ravennmconsisteret. Sed
leges recentissimasel notissimas, uipole iiuper vul- iioiiiliiin salis riifiiciiliatunii. ll;cc enim Lex mulia
gatas , Pagani Calamenses peecarunt. Krgo id fa- jubel, vel in Alrica prideni jussa et executioni uiau-
clum posl (liem 2i. Augtisii anni 5:J9. quo data;: riata , vel pagaiioriim C ilaniensium crimini nequa-
liierum. Hipponensis antisles aii, crimen perpetra- (|uam aptanria. Ea sunt :
tuni Kalendis Juniis. Ergo perpctratum est subse- 1. De annonis leiiiploruni ad annonam militarem
quenie A. D. 400. quo p.ossidius Calamensis epi- transferendis.
scopus ob idem scelus ad Comitatumnavigavit, lile- 2. De siinulacris.
rasque HipponcnsisadNolanum dclulil posl Melanim i 3. De aris evellendis el dcstruendis.
289 VITA. LIB. II. CAP. XX. 290
4. De templis ad usum publicum vindicandis. _. II. Eodem A. D. 408. quo nobilissimus piarum
A
5. De conviviis el sotemnitalibus prohibendis. mulierum atqua hominum coetusin Siciliam appulit,
Jaui vero ubi conlrariae sententiae patronos hujus; Romaab Alarico Rege Golhnium obsessa est, niiil-
Legis praesidio exarmavi, alias Leges supra indica- toque auro redemla. Mox foedifragusDarbarns inse-
tas rei nostraeaccommodeinus. Abetlinicis Calamen- quenti A. D. 409. rerum Dominam miseranriuin in
sibus in legem xvu. allcri, nunc deperdnre, innixam, modum diripuil atque vaslavit. Dies alraius, ^Egyp-
quaenuper profanos ritus submoverat. maxime pec- tiis et Canneiisibus adnumerandus, mensis Augusti
catum est. Ab his enim profunosacrificioet supersii- fuit 2i. eum duobus subsequentibiis.Melania Scnior,
tione damnabili peccaium est, lesie Augustino adI fulurorum pra:scia lantam tlariein vaticinaia, suis
Nectarium, eorum gregalem, dum per eos festo pa- raptim diveudilis , pioxinoruni saluti, alque hone-
ganorumsacrilega sulemnilasagilata est. Hoc feslum, stati paullo anie celeri fuga consuluit. Haecsecun-
hsecsolemnitasLanlisperine sistuni. Ftorulia perop- dum Pagianos calculos , quos hic probe exactos,
porlune occurrunt, quse Sanctus Prsesul utique in- ceterisque prarierendos eomperio, couiinenter, no-
nuit. Floram certe paullo ane niemoraverat, cujtis, bilitaruut annos 408. et 409. Exiinium cbronologum
inquil, ludi scenicitam effusioreel licenliore turpilu- vide A. D. 408. §. 2. et 10. annoque 410. §. 7. et
ciinecelebrunlur, ut quivisinlelittjal,qutde dwmonium i subseqiientibus. Tilleinoulius, qui Pagianas lucuora-
sil, quod placari alier non polesl, nui ttlic non aves, liones, quippe iiondiim edilas, ignoravil, Urbis exi-
iion qiiadrupedes, non deniquesanguis hutnanus, sed! liiim delixit A.D. 410. in llistoria (iiiperalorum t. V.
mullo sceleslius, pudor humunus, lanquam immola.us; p.411.Palladius rem sic narratin Hisloria Lausiaca c.
iniereat. Nibil ergo aequefoeduin et saciilegmn, ac: „ CXVHI.poslquamautem hiomnes (utraqueMelania.Al-
Floralia : qui ludi tanto devolitis, quunlo litrpius cele-" bina,Piniaiius,eilpraeierRuftnum,Pubticol.iJunior)Ro-
fcrarisotent, eodem leste libro II. de CivitateDei cap. ma abscessissent,qui calechesiinslitiit. fuerant a beaia
XXVII. Ilis simil.ima habet Amobius Afer in libroi Melaniu, barbarica quwdamproceila (Golhoruni)quw
VII. adve-rsus gentes. ln veietum Eastis legiinusi efiaiiiin Prophetisjam olim posita fuerat, in liomam
quiriemFloralia initio Maiicelebrari solila, sedquunii irruit, el nec wneas quidem statuas reliquit in foro.
editis Caesareisjam essent sublata, Poeni geuiiles de: Tanta slrage inllatus Alaricus, in Laiiuin, Campa-
improviso Kalendis Juniis ea tandeui agilare siatue- iiiam, Rruti.ios, Calabrosijue, furibumlus exctirrens,
iitiit. Sed FasLos aliquando in hujusmodi etiam so- luctu et funerilius omnia complevit. Rei lestem ha-
lemnibus variasse , adiioiatum meinini a Simeone: beiuus Olympiodorum, cujus Histonae luculenias
Rosio iu cpist. II. libri XVI. Ciceronis ad Atticum. lacinias nobis servavit Phoiius cod. LXXX. Sed Ru-
Verba haecAugusiini, solemniiasagiluta, ferme ex- finus Olyuipiodoii testinioniuin miiifiee illustrat. ls
stare in lege, quani viri erutiii in rem suam liaherc i uniin cum inclyto Romauorum procerum comitaiii
conantur, ubi genliles quidquain solemnilalisagiiarei Messanamelapsus, RiiegiumJulii, in cuspide Italise
vetantur, lege admodum est, ut vet lnnc de eademi Siculo Ireto ini.niiieiis , Gothoruiii llammis ardere
Lege virum sanclum loquutum suadeaut. Formulai conspexil. Exlreinam vir pius tunc manuin Laiinae
eniin esi, profanis genlilium tudis pompisque desi- versioni Origenis Homiliarum in Niinieios iinpo-
giiandis obvia, passimqtieusurpata, idein souans ac: nebat. Viri percelebres in his literis id lanriem
exhibita. Adi Gotlioiredum in Glussario nomico V. nos docuerunt, Heuricus Vale-ius, et Petrus Fran-
agiiare. Haeefusius excussi, ul quc.-iionein oe aunoi ciscus Ch ffletius , qui Riifini prologum , eidem
emortuali Publicolw Senioris, ex tumultu Calamensii Q f versioni de moie pra'posiium, diverso loco et lem-
non lemoveudo, explicarem, utque MelaniamSenio- pore,ex diversis quisque codicibus, publica typorum
rem, filio jamdudum orbaiam , cum Ruftiiocoguaiis- iuce donarunt, Vale.-,iusquidem in noiis ad capul
que iu Sicibam anie Urbis excidium migrasse, cer- XXXVIII.lihri VI. Eusebianae Uislorise Parisiis ex-
tis argtimenlis ostenderem. La, quaedigessi, cumt cusaeapud Antonium Vitre A. D. 16^9. Chiffletius
Palladio , lesle idoneo, quippe oculaio, uudequaqucs auiem , Valesii editione ignorata , in parte 11, cap.
consentiunl. Etiam cuui Vilte Melaniwjtatioris con- XXV. Pauliui illustrati ex Divioneusi ediiione Plii-
diiore aptid Laurentiuin Surium iu Vitts Sancloruiui liberii Chavance A. i>. 1062. lillemontius ob non
die 31. Decembris. 1'aitadius enim auelor est cap. visam Chiffteiteditionem non semeleiravii tomoXII.
CXVIH.MeluniamSenioremex 1'al.tslina Roniam re- art. 128. jiag. 511. Nam et Ursacioprologuin instri-
diisse ubi primuui de Melaniwneptis slata audivisset;; ptuin credidit, et hunc a puero, Rufioi noiario,
eamet nupsisseel velleswculorenunciare,videlicet A. disiinxil. Opus fuse lecensui lib. II. cap. VII. § 3.
D. 397. qui fuit exiremus Siricii Pontilicis, ut alibii Emendaiior est editio Valesii, alicubl lamen ope
ostensuin. Melaniam Juniorem anno aetatis 14. Pi- Cliifflelianaecmendanda. Rufinus Donatum qiiendain
niano nupiam liadil cum Vitseseriplore Palladiusi verkis Cypriani mariyris ad aiium Donalum, allo-
cap. CXIX. eain testatus aetatis suaeanno 20. posi- quitur. Ei se pollicilum ait scriptomin omniuin Ori-
quam aunos septeiu cuin Piniano vixisset, duobusi genis in PenlateiiChumLaliuam versionem. Donatus
liberis et pane Publicolaorbalam , Mundo reuun- iste anne Siculus fuit? Ceiie in Sicitia cum liufino
ciasse. Posl singula haec criieria , suis qnaeque ra- pariler morabatur A. D. 4u9. dum Rhegium Jnlii,
lionibus, in uuuin coeuniibus, Itilla, uno oiiiuia iu- Regis Alatici exerciiu Ilauiinas iiijiciente, conflagra-
luitu, setuiiduin ordineni chronologicum, spectanda D I bal. At Donutusfortasse cum Rufiiioex Urbe in ijici-
subjicio. liam ct ipse conlugerat. Noslrum loquemem auuia-
A.D.597. JUi.ati.aSettiorUierosolymisRomamre- nius : Reddendwpolliciiaiioninon teinpestivum,ut itle
dit, neple Melaniaaelatissuaeamio 1i.Piniano uupia. ait, sed tempestuosumnobis lempus ac lurbidutn fuit.
599. Hononus Augusiusin PcenosgentilestresLe- Qi/is euim ibi siilo locus est, ubi hoslilia tela metuun-
ges, ApollodoroProcunsuli Africaeinscriplas, vulgat. tur,ubi inoculis est urbiumayrorumquevaslaiio, ubi
400. Melania Seniore m Africain profecia, Putili- fugilur per n.arina discrimina : el ne ipsa quidemubs-
cola, ftlius unicus, Romse obil. Paulinus ISolanusde: que mc.u habentur exsiliu? In CONSPECTU etenim , at
hoc Augustinum cerltorem facit, cujus responsumi VIDEBAS eiiam IPSE,NOSTRO, Barbarus, qui Rheginuni
jam pridem scripluni Romae a
, aecipit Qutncto Dia- op dum miscebatinc ndio, angustissimoa NOMS (relo,
cono die 2i. Juini. Tumulius Pagauorum Calaiuse ! ubi Iluliw solum Sicuio tlirimitur, arcebatur. In Itis
excitatur. Possidius Calainensis Episcopuspost men- eryo posiloquw essead scr.bendumsecurilas poluit, et
sem Julii in lialiain iransuiiliit. prmcipuead in.erpreianduin, ubi non ita proprios ex'
403. Melania Junior avisesuasu aiinum agens 20. pedire sensus, ut alienoscupture propontlur? Mox ad-
post annos seplein cum 1'iniuno iransaclo.?,Mundoi dil, se noctes, ab hustium liiuore magis lulas, quusi
cum conjuge vale dicit. ad sottiinenmulorum, levandwqtteperegrinalionisgra-
408. Melaniautraque cum suis tt Ruftno ex Urbe! lia, impendisse Latine rcddendis Ongenis Ilo.iuliis,
ob pudiciliaui servandam, in Siciliam trajiciunl. sive etiani excerplis, aut scholiis in Numeros. Origc-
291 RUFINI PRESBYTERI 292
nis enim, ut Valesius ex Sedulio, Hieronymoqueani- A . canunt fabulae poetarum. Slridonensis Paler scor-
inadverlit, triplex opus fuil in Sacram Scripiuram : pium plurium biachiorum, el hydrammultorumcapi-
I. Comnienlarii.II. Scholia. III. Ilomilim sive Trac- tnm per ambages Ruftnumdixii, ob ingentem eorom
talus. De hoc Iripliei opere iu Prologo agil. eliam niimeruui, qui illi sludebant. In Hieronvmi codices,
Hiiftnits.l. Hometias II. Excerpta. III. Explicationes typis vulgatos, Porphyrius irrepsit pro Porphyrione:
nppellans. Ilmc perurqentefe, iuquil, Roiiifliia,ttf po- qnae est egregia emendatio purpuraLi viri Jacobi
tuimtts, voce ex diversis in tinitm ordinem collecla Peionii in Responso ilerato ad Regem Anglorum
digessimni.Te qttoqueipso in quamplurimis JUVANTI;sectione I. §. 9. De utroque gigarne Apollodorus in
Ursucii nostri laborcm, dum, nimis cupidus, puernli Ribliolheca libro I. Ad Porphyrionem, mugnum qi-
notarii lardum putas esscministeritim.Quare Donalus gantem, alluriit Marlialis lib. XIII. cpigram. LXXV.
et Ursacius Rufiuo io riescrihenda Origeois Latina Hoe eo diligentius confirmavi, quod Henricus Vale-
version • , a maiiii fueitint. Ursaciusfraler Exsupe- sius, vir de re Eccle^iastica pneclare nieriius, in
rantii, in I ucania Episcopi, memoratur apud Ura- notis ad Historiam Eusebii libro VI. cap. XIX. Por-
nitini in Viia Sancti 1'aulini Nolani cap. III. Denique phyrium philosophuin, al>Hieroinni" indicari coni-
ait Ruftnns, ex omnibus ab Origene in LegemMosai- inentus luerit. Sed 1'orphyrium ni Sicilia periNse
cam scriptis, solas oraliunculas in Deulcronomium non coostat, quanquam apud Siculos magiium sibi
sibi veriendas superesse. Has, inqiiil, si Dominus in scriliendo noiiien paravil. Ad moiiuos auletn se-
juveri', et sanitatemdederitoculis, reliquo corpori ctt- pultosque in Sieilia , ei gigahtes quidiii, lacerto-
pimtts socinre, quatnvis amanlissimus ftlius NOSTER riim vi el niagniludine bellum superis inteiitare
Pinianus, cujusreligiosumcwlum pro amore pudicitiw,I* conatos, alludit Hierunymus : quaede Porphyrin vere
profugum COMITAMUR, mjungat el alin. Sed orale com- dici non possuni. Adi Lucam Holsteniuni in Disser-
rnuniterul adsit Dominus,ct temponbuspacemtribuat, latione de Yita Porphyrii cap. II. el III. Ulctts in
graliam laboranlibus donet, (ructtimqueoperis nostri Hieronymi verhis a Peronio detectuin (a) nemo
in profeciumlegeiUiumpromal. Donalus ergo et Ur- criiicorum animadverterat. Sed et alius error Valesii
sacitts in sanclissimo illo Roiniilidiimehoro eliam expungendus, ubi Rufinum, capta Urbe, in Sicitiam
fuerunt, Ru/inum lunc oenlorum morbo vexanle. Al se recepisse arbiiramr, qui tamen anie Urbetn ob-
Rnliiius, quaeamico spopoudcral, ad umliilicumper- sessiim illuc se receperat, ut satis oi-tensumesl.
ducere non p ituit. IV. Hic fuit litiftni preshyten exitus, viri in Eccle-
III. Paullo post eoim morbo, quem dixerat, el sia Litiina Sacraellistoriae parentis : quem Orieutales
senio pncgravatus, vivendi finem fecit : et quidein perseipieac noslri ob doctrinam et religionemplurimi
Messanw in conspeiiu Rhegii Julii, uliiiua Italia: seni]>erfecorunt, ut per totam hanc liistoriam pate-
civitaie, qno religioMimcoeiom seqnulus , profogi!- faeluin. Pleriquc omoes, literarum et pietatis laude
rat. Nee sane felieius, quain in complexu tam pii in coinmmiioiie Calholica spectaiissimi, hi prascr-
sorialitii, vir suinine pius animam efflare poierai. tim, qui Episcopali fastigio insignes in Ecclesia ful-
Norisius, qni libro I. cap. III. Ilistoriae Pelagiauae ; seruiit, superstitem in sinu fovere et colere. ejus-
post Raronium , Rhegii oversionem illigavit A. D. ilemque partes tntari eo ipso lempore visi sunt, quo
410. Ruftiii exitum ari finem ejusriem anui, vel ariI is a Hieronymodissidens, cum baereticisnuuieraba-
iniiimn sequcntis sisleniliimexisiimavit. Alaricusdicj tur, ali illo uno scilicet; ab aliis non certe. Qui
27 Atigusii, triduo ab Urbe evpugnata, victrices co- Sanctiis Pater, licct maximus uridequaque,agiu-lillos
]>iasin l.alium et niagnam Grscciam pO|Uil;il)iiiiilus i Q tamen m hac controversia elficere liaudquaqiianipo-
induxit. liufnius ipse Donalum alloquens, Rlieginum i Init, ul Riiumim, omnibus probe notuni, usqne ad
incenriiiim, ul rccens quitlem, sed jam pra:leritum;; liltimum vilae fiiieui percarum liabentes, in lliero-
inorbuin vcro, quo affliciabalur, ul prwsentemme- nymi paries transire voluerim, viri alias !ia>reticoriim
inorat. Quare A. D. 410. post Rhegiumexuslum Ru- acerrimi ho^les, Ruftnoque, si ex illis fuissei , nullo
iiiiiis diem clausit extrcuiut». De mense el die apudI pacto adhaesuri. liiuno et beatum, ac sanciumhonoris
anliquiores non liipnt. Martyrologium lainen , dee caussa diclum oslendimus. Pr.iier Hicronymuin,
quo snb noiiiine Florarii Sanclorum llagiologi An- illique sturieuies unum et alterum, nemo tinqiinin ea
luerpienses crchram mcnlionein facunl, Ruftnum i aiate Ruftnumin haereseossuspiciinem iraxi, neino
cxhihet die 11 Junii, ihideu: lom. II. pag. 782. col. Episcoporum a sua communione disjunx.il.Noncerte
2. Einortualeni ejus locuin ct leniptH lliironyinuss Siricius, non Anasiasius, neque InnocenliusPontifi-
magnilicis verbis expressit in prologo libri I. Com- ces, quitius in cathedra Peiri successive sedentibus,
lueiil.iriorum in Ezcchielem , cui inteiprclando inii inlra Romani Pritnalus terminos , Romn;, Aquilejae
Retlileemi receptu iiieume A. I). 411. manus aduio- et Messanaeduodeeim aunos Rulinus vixil.Non Pau-
vit,resumio slilo. (|uem praelerito A. D. 410. aniino o linus Nolanus, non Venerius Mediolanensis, non
fractus ob nuncium , de capia Urbe a se perlatum , Caudentius Urixieusis, non Peironius Rononiensis,
suspenrierat. Yirie Piigium rem accurale cxplicaniein n iion Cliromaiius Aquileiensis, non Laurentius for-
A. D. 410. §. 17. ti 27. Postmoduni Hieronymus s tasse Coucordiensis, non Augustinus Hipponensis,
liufini inoiie in Palaestina, ubi nolissimus eral, per- noii Johannes llierosoljniitanus : qui sane onincs
vulgata, quin deluncli ariversarii maiiihus obscure e celeberriiiii et absoluiissimi amistiies, Ritfinofanii-
insultaret, se coniincrc non poiuii. Sic cuim Eusto- i- D liarissime usi siint. Qu;ire sicul Hieronymi partes
chiiiin VirginemaUoipiitur : Tu indesinenlerhoc fla-- perpauci sequuti sunt, ubi, a Theophilo Alexandrino
yitas, et magno vulneri (ob captam Urbem) cicnlrix x deceptus, Chrysosiomuin, viium samiissimuin , pro
puulatim obtiucilur,st.onpiusaueINTEI;Encetadumct ;i hicretico sugiitavit: iuperpaucis suadeie potuit,
Porphyrioncm Trinacriw huiiio PREMITUIS A liiifinumhaereseos nola inurendum. Norlsius Cardi-
, et IIYHRA
multorum cupilum coivra nos atiquando stbilare CES- >- ualis in Historia Pelagiana lib. I. cap. II. Origeuis-
SAVIT.In insula, quam veteres Trinacriam vocarunt, t, tiirum opera faetum ait, ui sanclissimi viri mutuis
liuftnus pririem obierat, inlet Sicanos , Encelarioet!t dissensionibusconflictarenlur.Hinc ex llieionymiana
Porphyrioni gigantibus superimposilos montes, quos is ad Theopiiilum epistola (b) h.ec verba in Chrysosio-
(a) Nos pridem emendavimus. nos lotam explieavimus in Notis ad eam Epistolam,
(b) M.nimevero Ilieronymi illa est ad Theophilum ai quam el suo Auctori teddidimus, et ab alia vere
Epislola , sed e contrario Theophili ipsiusmei ad iil Uteronymiana, qnacuin erat antea in unum conflaia,
ilieronymum : quam hic quidem Latine ea nimirum m sejunximus. Vnlesii lom. 1. Editionis nostrse pag.
de caussa reddidit, et liivectivaruiti Theophili inn 750. et seqq. Numquamporro in Chrysostomum, ut
Chrysostomum, quas iiidem in Latintim verteree Fonlaninus falso jaciare pergit, Hieronymus saeviit.
coactus ab eo est, volumini praeposuit, ut eliam in- l- (RENED.)
terpretationis, iicdumlacti invidiamdeclinarel. Rem
II
293 VITA. LIB. II. CAP. XX. 294
miim, e throno Constantinopolitano dejecium , et A j posset. Itaque baud mirum,si zelo ducttis, et absens,
morluum adducil : Johannem, qui dtidum Conslanti- eas umbras interdmn ex alioruni relatu, in viris
nopoiilanamrexil Ecclesiant,Deoplaceresemperopta- etiam sanae Fidei atictas in<eclatus est. Ai in liiiju--
vimus, el caussas perdilioms ejus, in quas [erebaiur inorii rebus non unius licet summseauctnrilaiis viri,
(Sup. improvidtts), nequaquumcrederevoluimus.Sed testimonium toti reliquae Ecclesiaaconsensui piaepo-
ille, ul celera flagilia ejns laceam,Origenistas in suam nendtim. llaecipsa magni nominis et rioctrinaevinim
recipiens [amilittm(L. fanaliarilntem, et ex),exhis JNorisiuni permoverunl, ut in libro I. cp. IV. His-
plurinios ad sacerdoliumpruvehens,atqtie ob hocsce- torise Pelagianae haecde lluftno litetis cousignaret:
lus bealm memoriwhominem Dei Epiphanium, qui CeierumRuftnus non fuil hmreticus, licet Hieronynius
inler Episcoposclarum in orbe sidus ejfulsk, non parvo eundem hmreiicis adnumercl: neque enim Sanctus
mwrorecontristans,meruil audire: cecidil, ceciditRa- Panlinus lam religiosam cum eodemamiciliamcoluis-
bylon. Ilis paria , el longe majora adversus Chryso sei, neque Pinianus et Melaniaillumuna secumin Si-
stoinum lecta in libro Tlleophili Alexaudrini, quem ciliamadduxissenl: neque in suburbanoPineli mona-
Hieronynius l.aiinum lec>t, testalur Eacumlus llcr- sierio degerepotuisSet,si palam hwresi infecttis(uisset.
mianensis in Delensione trinm Capitulorum lib. VI. Hisadde ceiera, ad ejus pietaiem asserendam a me
cap. V. Hecte Facuudus in rem quoque. nosiram congesta. Norisius, Rufinum i rrorum suspiciones ,
ibidem liac scribit, digna ceiie quse omniitm animis quibus apud Anastasium laboravit, coram Innoccnlio
infiganlur : Nos aulem in itlo libro non quulis Johan- Pontifice ab se procul excus-isse arbitraiur, libello
nes, qui mliilhorum merebatur; nec quulis Theophilus, scilicet, quem idem vir purpuratiis vulgavil. Sed
cujus virlus in multis probata, sed polius qualis sil ." hunc ad nostrum non pei tinere, necessariis argu-
miserubili.ihtimana vila, cotjnoscimus,de qna scriptum meniis ostensuin esi. Rufinus vero suspiciones(|uas-
est, quia tenlalioest super terrani. Num si lulia talibus eumque Apologia suaari Anaslasium,ei Comnienlario
ucciderunt, quid nobis meluendiimnon sil, noslrique in Symbolum salis superque ab se procul excussit:
similibus?Sed iiemo uescit qua acerbitate non soliim ctii quidem Commentario Ilieronymos nihil utiqiiain
llieronymus, sed et t.yrillus Alexanririntis Epistola oppusuit. Anle Norisium Johauncs Uollandustom. I.
ari Aititiiiii, in Cbiysosiomum savieiinl. Hanc pro Jaiitiarii die 2. pagina 90. col. 2. §. 5. agens de
iis apologiaiu donal Nicephorus Catiaius in llhloria sancio Macario, Rufini amico, pariler scripseral,
Ecciesiastica lib. XIV. cap. XXVlll. quam profert presbyleruin nostrum errores Origenis, quibus a;que
eliam Raronius A. D. 412. § 61. Homines enim illi ac Macariusfueral imbiilu-, deiude ejuravissc, idque
erunt, et humanis passionibusobnoxii.Alia hissimilia se, ubi de Ituftno scnberet, sito toco riictiirum. De
vitle apud Norisium Disseiiat. 111.deunoex Trini- flu/ino ergu, ul Si.ncio alicubi, se scripiurum pro-
laie in carne passo pag. 109. Fuil Hieicnyinus posuerat Rollandus. Al Ruftnusceiie, el Macarius
doclrina, poenilentia, et sanctitaie vere maximus, errores, quos iiunquam invbibeiant, ejurare non po-
summeque orthodoxus, qui vel leves et miuimasi tuerunt.
suspicioiium umbias in religionis negotio lerre non

Tyrannii Rufini Opera, de quibus supra disseruimus.

I. Q De reconciliationeet unitate Mouatiiorum.

SINCEBA. De Grandinisvastatione.
De Arianis.
I. Scriptapropria. Sixti PjthagoriciSenteutiae.
Dissertaliode AdulteratinnelihrorumOrigenis. Evagrii C.Sententia;ad Monachos.
BenediclionumXII. .'atrinrcliarumexplanatio. — Senlentiaede Apalhia.
—
Apologia,seu Invectivarumlibri II. adversusHiero- Clemenlis l.iberad Virgines.
nyiiiuu>. KnmaniHecognitiones.
Ap' logiapro Kidesuaad AnastasiumPoiitilieeiu. EusebiiHistoria:Ecclesiasticse libri IX.
HistoriieLcclesiastic:elibri II. scilicelX. el XI. posl AnatoliiAiexandriuiCanonPaschalis.
liisloriaiiiEusebianam. II.
HistoriaEremitica,sive vitaePatrum. SDPPOSITITIAETALIENA.
ExplicatioSymboli.
^2. Versae Gractiin LatinamLinguam. VersioOrigenisHomiliarumiu Lueam, uon Rulini,cu
BasiliiMagnillegula. adscribitur, sed Hicronymi.
BasiliiMaguiHomilia:VIII. — JoseplnOperum, non Rulini,sed Ambrosii.
LiOerI. Apologiae!'a npliilipro Origene; iu quo Sen- Commentariiin LXXV.prioresDavidisPsalmos.
i.entiaeadversusMathemalicos. — In Oseam.
OrigenisLibri Quatuor„iPidwov. — In Johelem.
Ejusde.u Homilia;XVII.in Gehesim. — In Amos.
— XIII.in Exoduin. VitaS. Eugeniae.
— XVI.in Levilicurti. Libellusde Fidebrevior.
— XXVIII.in Numpros. n Libellusde Fide fusior.
— XXVI. jn Josoe. III.
— IX.iu Judices.
— IX. in Psalmos. DUBIA.
— I. in LibruinI. fiegum. OrigenisHomiliaiVII.in Mattbasum.
— IV.in CanticaCanticorum. — I. in Jolianneiu.
— 'fomiXV.in librosX.riisiincliin epistolamD.Paulli — de MariaMagdalena.
ad Roniaoos. — de EpiphaniaDomiui;in Latinumconversaj.
GregoriiNazianzeniOpusculaX. hoc est, IV. •
Apologelici Liber unus.
De Epiphaniis. DEPEWMTA.
De Luiiiiailius, Epistolaad Hieronjmum, in qtia bujusprima Apologia
De Fide Liher Lnus. confutatur.
De McsenaFide, Pentecoste,el SpiriluS. Epistolaead AuiciamFalconiamProbam.
De Seiiielipsoex agro reverso. Librorumaliquot e Latinoiu Graecumseiuiouenitou-
DeDiclisHieremiae. versio.
 GENNADIUS
De seriploribus ecclesiaslicis , cap. 17.
Ruftnus AquilejensisEcclesim Presbyier, non minima pars [uit doctorumEcclesim, el in transferendode
Grwcoin Lutinum eletjansingeniumhabuil. Deniqtiemaxiinam purlcm Grwco>umbibliothecwLatmis exhibuil:
Basilii scilicet Caesariensis Cappadocitv Episcopi, Gregorii Nazianzeni eloqtienlissimihominis, Clenientis
Rouiani Recoguilioiiuin libros, Eusebii Cesariensis PaltvsiinwEcclcsiasticani historiain, Xisti senientias,
Evagrii senlentias. Inierprelalus est etiam, senlentiis Pamphilii Martyris adversuin Malliematicos. Hortim
omnittmqumcumqueprwmissisprutotjis, a Laiutis lequnlur, a litiftno tntcrprelata sunl, qttmautem sine prologo,
ab alw translata sunt, qui proloqum facere noluil. Origenis anfcut uoii oninia, quit el Ilieronymus lianstutit
aliquanla, quw sub proloyo discernunlitr. Proprio auietnlabore, intmograiuv Dei dono, exposuil idem liufinus
Symbolum, ul in ejus comparalwneatii nec exposuisse creduntur. Disseruil ei Benedictioiiem Jacob super
Patriarchas, triplici, id est hisloricu, morali et mysticosensu. Scripsit el Lpislolas ad limoremDei horlalurias
multas , inter quas prwcmineiilillm, t;uasad Probani dedil. llisloriw elitun Ecclesiaslicw, quam ub Eusebio
scriplam, el ab ipso inlerprelatam dixitnus, addidit decimum et undecimmn Iibrum. Sed et oblreclaiori
opusculorum suoritm respondit duobtis volumiiiibus, urguens et convincens,te Dei intuitu et Ecclesiwulilitate,
auxiliante Domino, inijeniumagilusse: ilium tero wmulaiionisslimuloincitatumad obtoquendumstitumvertisse.

TYRANMI RUFIM

AQUILEIENSIS PRESBYTERI

DE BENEDICTIONIBUS

PATRIARCHARUM

LIBRI DUO.

Arinoialionem direxi ad RUFINUM Presbyterum, SiinclieMelaniae

spirilualivia tomitem, VERE
SANCTIM , et PIEDOCIOM, et ob id intiina
uiiln ailettionecuujunctum.
Episl.XXVIII, ud SulpiciumSeverum.
S. PAULINCS,

RUFINO FRATRI
PAULINUS a SALCTiiM.
1"2- !• Vet brcresnobisab ununimitaletita litcrw magnorefrigeriosunt, sicut in penuria fluviorumager siliem
rore recreatur. Unde refeclos nos quamvis brevi b Epislola, attamen tua, pcr puertimcommuniumfiliorum(ate-
mur : sed tamcn rurstis c ad[ectos, quia etiamnumnunc vosin wslu sollicititdiniset incerto morarum, Romam
peli judicailis. Det uobis Dominusa Domino Iwlificariquamprimumde uctu noslro: ut sicut anxiis compalimttr,
ila congaudeamushiiarilati, et incipiamus tamcn sperare fruclutn prwsentiw veslrm, si vos certi esse de vestra
scnlenlia, vel Dominicirca vos placilo, cwperitis.
11. Sane quod admoneredignaris affeclu illo, quo tios sicuf te diligis, ul sluctium in Grwcas literas attenlius
sumam, tibenteraccipio, sed implere non valeo; nisi forle desideria mea adjuvat Dominus,ut diutius consorliutuo
perfruar. Nam quomodo profeclum caperepotero sermonis ignoti, si desit a quo ignorata condiseam? Credo
Perperam addebalur in Barraeieditione, Nolanus cedenti Rulini Vila Lib. et cap. II. legere esl, pluri-
Episcopus; nondum enim Episcopi dignitatem Pauli- bus demonstremus. Multoeiiam minus causs» est. ut
nus per id temporis ohtinuerai, sed in presbyieri ipsiusmet Epislolae germatiiiatem a suspicionib is
dnintaxat gradu merehat. Anno inquani 598, quo doctorum virorum qut cam vofcix;insimularunl, vin-
hanc scripsitad Rufinuni Epistulam. Fallitur proindc dicemus; res enim clanial ipsa, non al.uri, quain Ru-
ciiani Paulini ipsiusmet caeiera docius Editor Bru- finiani, cui inscribitiit', iiominis irvidiam in caussa
nius, quieam inlegro lerme decenniorecentiorem lacil, exstitisse, ut ne illi junclus aiiiitciliaS. Paulinus vi-
sive circa anniim -408.rationes, ul videlur, Tillemon- dereiur.
lii sequutus, scriplam pulat. Non est, cur hanc ejtis k IP-incRulini Lpistolam non habemus.
epocbarii posiCI. Fontaifuii argumeiita, quaein pra>- f '• Perperaui est in tuipcra editione affeclus.
297 DE BENEDICTIONIBUSPATRIARCHARUM.PR.EFATIO. 298
enim in Translatione S. Clementis", prmter alias ingenii mei defectiones,Itanc te potissimumimperitiw mem
penurtam considerasse,quodaliqua in quibusintelligere,velexprimereverbanon potui, sensu polius h apprehenso,
vet ut verius dicam, opinata transtulerim. Quo magis egeo misericordiaDei,ut plenioremmihi copiam tui tribuat,
quia pro divitiis erit pauperi, vel c micas a divitis mensacadentes avido famelicicordis ore colligere.
111. In temporesane, quoscripla hwc scribebantur, cecidit sub oculis, incidens proposita lectione, capilulutn
illud ex Genesi,quo Judas a Jacob benedicilur. Et quia Dominus opportunissimamhanc occasionem dederat,
pulsare d post lempus fores cordis tui placuit. Ergo st me amas, imo quia mullttm amas, rogo ut scribas mihi,
ul intelligisipsam Patriarcharum benediciionem.Et si qua ipse scis in eis ardua sensu et digna cognitione,scire
mevelis: specialitertamen de Capilulo illo in quo ait: Alligans ad vitem pullum suum, et ad e cilicium pullum
asinacsuse (Gen. 49. II.): quis suus'sit pullus, vel qitis asinw pullus; et cur tuus ad vitem, asinwvero pullus ad
ciliciumatligetur ?
a Romani utique, cujus Recognitionum exemplar A c Minus bene in nupera S. Paulini editione, uf mi-
GroocumRuflnus, ul in ejus Vita prodilum est, ex cas, pro vel micas.
Orienle redux in lialiam, Paulino hospiti suo Latine d Id nempe ipsumpaulo ante Desideriuin pelierai,
interpretandum commodaveral. Ejus translationis a quo propositam sibi explicationein illaui Bene-
specimen hic ad Nostrum cum misisset, hatid saiis dictiouum Patriarcharum eiflagitat Epist. XLIII. Te
accurate Graecisrespondere deprehensum est: quam- vero, benedicte,vas ntundum, et aplum Deo, si acce-
obrem neque ultimam ei inanum impostiit. pisli inlelleclum Benedictionisillius, qua ftlios sttos
b Atque ea caussa est, rur eum benevole bortatus prophetico spirilu Pairiarcha in cwcitatecorporis /«-
sil noster, ut sludium in Grwcas literas altentius su- minatus alloqtiilur, expone mihi rescripto mysleria re-
meret, ne cutn verba satis assequi, aut refundere in gni, et sacramenta smculis reposiia, et vro swculis re-
Latinum, non valeret, sensus opinione sua polius velata, etc.
adumbrare, quam referre cogeretur, quod de se liomo e Ex Graecoiltxi facium in Latiniscodicibus, unius
hominum humillituus falelur. Patet hinc vero, non alieriusve lileruhe adjectione, citicium,noiatperquam
interpolasse Ruliutim Paulinianam versionem, sed erudile Rulinus in Respousione subsequenli, Arbitror,
novam ex inlegro adornasse, quippe qui Epistola quod hic ipse Grwcus sermo in Latiuis exemplaribus
nunciipaioria ad Gaudentium, non solum a senleniiis, antiquilus posilus sit, elc. S. Ambrosiuis tamen, et
sed nec a sermonibusquidem salis, elocutionibusquese Augustinusita legunt. Rufinus palmitemvertit. Alii ex
discessisse proliietur: qum res, subdit, quamvis mi- Laiinis, ut Cyprian. lib. I. adv. Judacos, ad liclicem
nus ornatum, magis tamen fidelenarrationis reddil elo- prwferunt.
quium.

IN LIBRUM DE BENEDICTIONIBUS JUDJ2

a
RUFINI AQUILEIENSIS PRESBYTERI

b PAULINUM PRESBYTERUM
AD

9[3r&fatto*

3-4. I. Quanlo magis ego me tibtc excuso, et minus idoneum ad responsionem eorum qtia. sciscilaris,
adfirmo, tanto lu instantius percontaris, et difllciliora perquiris, ac velul lenti bovis viiio dcprehenso,
cunciantis armos, et reirorsnm terga cedentia, stimulis pertinacioribus perfodis. Unde consequenler tibi
et illud continuo cognoscendum est, quod etiam si, depressa saltetn cervice, jugi quod superponis onus
ttiovere possumus, nusquam lamen adest nobis copia in apertos paienlesque campos, affluentioris facullale
orationis, d effundenii in latuni dislenia spacia, rapidioribus cursibus superare. Ideo ergo patere nos,
si forte vel tardius voluerimus, eo quo nos vocas, passibus pervenire. {
" Veius olim inscripiio fuerit, Tyrannius Buftnus B Rufinum Epislola. Fugil raiio dociissimos viros, qui
adPaulinum Pres(i«!eiuiii,quemadmodumcolligereest alium nescio quem Paulinum comminiscuntur, ei fii-
eiiam ex antiquo inox laudando Auelore libri de XII. cum iieri sibi passi sunt praesertim ab Auctore niodo
Scripioribus,qui Isirioro atque llirielphonso subnecti- laudalo tibri de XII. Scriptoribus,qui eiim ignoraliat,
tur. Certe Aquilejensem Preshyternm se per id leni- ubi Nosirum ait scripsisse ud quemdam Paulinum
poris, quutn nondum, longo veluti posilimiuio, Aqui- Presbyterum de BenedictionibusPalriarcharum, elc.
lejiimrepeiisset, Rulinum vocasse, par nonest credere. c Diximus unam alteramque ejusmodi Epistolas,
Adde qtiod nondum fuerit sacris initiatus, quem pri- quibus se de proposita expositione Prophetiae excu-
liiiini Aquileja discessit, neque adeo lunc fueril ejus sabat, intercidi-se. Eas S. quoquePaulinus in sua, quae
Ecclesiae Presbylerio adscripius. proxime praecedii, ineniorat.
b Sanctum ilium scilicet,ac magnum, Poniium Me- d Impeditus mibi, necsane integer sensus videlur :
ropium Paulinum,qui poslea Nolanus Episcopus crea- cui medicam manum adhibeas, si pro effundenti le-
tus est, et cujus illa est, quae proxime praecedit, ad geris effundere, et.
PATROL. XXI. 10
299 RUFIM AtJUILEIENSlS PRESfiYTERI ">'«)
U. Requiris a nobis, quomorio intelligatur illuri quod scriptum est in Genesi de Patriarcha Juda, quod
lsrael pater ejus, dnm singulis fllioriun, qtnc praevidebal eventura praedicil, de isto ait inter caetera : Alli-
gans «d vitem ptiUuinsuum, et ad palmitemviiis pultum asinm suw (Gen. 49. II.): quod tu scripsisti, El ad
citicium pullum asinw suw, quod in Gr;eco il' esl : * zat zn I^t/.t TOVizSilovTrj. O.O-J«OTOO. 'Eltxa vitemdi-
conl Gr;cci, non lam pulmitem(quomodo liabeni noslra exemplaria) quam illos quasi b rucinnulos, vel ramis
arboris, vel palis, vel quibusciinque illis iiinililur adminiculis, quos capreolos, ul arbitror, appellant agri-
cilae : 5"6 quibus nexibus tutus, et sine lapsus periculo, vel gravator fruciibus palmes, vel vaga procerilale
distendiiur. Arbiiror ergo, quod bic ipse Graecus sermo • in Latinis exeniplarilius antiquitus positus esl,
ut et alia nonuiilla, et per lempus ab bciiptoribns non inlelligenlibus pro IV/t, ciliciumdici putatum est.
III. Et in hoc quidem lacile error interprclis emendaiur, seri uon lani facile esl, etiam sensum intelli-
d
geutia: ipsius invenire, nisi toiius capiluli mentio fint. Tolius aulem htijus capituli tractatus amplius aliqnid
et luciriius invenirel, si ab initio ipsarom Renedictionumsnmsisset exordium. Quod utique et otii, et lem-
poris non pirum quaeril, et ul fldelius dieam, quod mentem Spiritu San: to illuminaiam deposcit. Qiiantum
ergo vel tnedincritas intelligenliac nosine valet, vel tempas indulget, vel hi sinunt, qui rescripla ad Ori-
genem e perurgent, quania res lania paii [Forte peragi] poluil breviiaie, pro eo amore, quo confidere nos
libi deonmibus jubes, sine praejudicio eorum, qui melius aliquiri sentire possunt, quiri nobis rie hoc inlerim
capilulo videatur, exprimimus.
IV. Scio quampluriinos f caput istud ita de Domino iuterpretari, ut nihil ad Pairiarcham Judam perli-
nere ex his quae dicunt'ir, adlirmenl, quia neque 111leo rioimisse usqiiam, ncque uicatulus leonis ostenditur
suscitaius, neque Centes in eo sperasse ullaieiiiis probabuniur e. Sed cum riicit : Non deftciet princcps ex
Juda, neque dux de femoreejus, donec ven>atis, citi reposilum est, rcgnum scilicet, et in ipso genles spera-
bunt : quia donec veniat is, cui repositum est, in quo gcntes sperabunl, manifeste de Clirislo dicilur; co-
gimur sine dubio ahun; intelligere esse, quam Christum eiim, rie cujits setnine riux non deficiet, doiec Cliri-
stus veniat. Non enim convenil illum Christum ioiclligi, de cujiis seinine dux non deficiet, donec Christus
veniai,qui ulique dux in adventu Chrisli defeiit. Et boc ipsum indicio fuit, arivenisse eum, cui reposituin
est, idesi Chrislum. Qtiaadain leferuulnr ad Juriain; sicut in complurimis caeteris, etiam in hoc capitulo
senlienduiu est, ut alierno iniellectu expositio dirigatur, et inlerruplio Hislorialis intelligenLiaeMystici
sensus ptodat arcanum.
a Gneca iiii uno loco re>tituimus. Sed et pravae A f Unus pro cunctis S. Anibrosius eognomine huic
inlerpiinciinnis vitiosensus iniereipiebatur. Tractalui, quem ante Rufinum annos leitrte rieceui
b Malim eq nriein ruscinttlis, aut ritncinulis : ipio- ariornaveral, cap. IV. num. 17. Ad Judam quidem
riim allerum tocabulum potuit a ruscariis lulculis, Patriarcham dnigi vcrus videlur alloquium, sed Judas ille
Caloni ini inoialis, alleruni a runcis apuri Columclam, posterior (Chrisliis) confessorexprimilur, qui ex
ea Tribu nutus esl, qui sotus taudalur a (ralribus, de
iiicumqiie derivari. Cerle rucinnulus quid rei sii, qiiibus dicii, Narrabo nomen tuum fratribus meis,
peiiitus ignoro, nec luisse pulo unqunm Aueloribtis Dominusper nnluritm, (rater
rie re Rustica noluoi. Quae sequuntur, illustrant haec per gratiam, cujus ma-
Varronis lib. I. cap. XXXI. de Vineis, Ex attera parle nus, quas expandit ad populum non credenlem,supei
dorsumiiiimicoriimsitorum, etc. quaeomnia pcr parles
caprea dicla, quoil paril caprcolum, ittcsl, toliculus eo referi.
vitettsinlorlits, tit cincinnus; is enitn viles, ul teneat,
serpit ad locttm capiundum : ex quo a capiendo ca- * Ingentem lacunain decem fere versuum ab hoc
preolus diclus. verbo probnbuntur, ad mutilam vocem ims, ubi di-
c Pota ad nominis proprii instar, Elict. Esl boc citur pliuimis cwteris, supplet vetusiissimns codex
aiitem insigne Crilic:c artts spccimen in Rulino. Miirbacensisin Alsatia a Fontanino landalus, quem
d Ego vero Tractator rescribi ac restitui uialim. multa hac rie re disserentem in Viia lib. et cap. II.
nuiii. 6. videsis. Unum quod lacunaecaussam,
• Celeherrimos nspi apy&v libros Origenis Rnli- . atque c-riginemspccial, addo, non alium scilicct videri co-
nus pet id temporis, iu Pineii monasterio degens, riicein illum GeorgiiPicioriianliquissimum, (clut ipse
Laiine inierpret^batur, ui Macario Monacho. Iiomini g ait, liomanorum majtisculistilcris, iis quidem quibus
Orientalium sciiptorum, et cuiu primis Origeniann- Ptmdcclw Florentinorum, sine distinctione ulla, ante
liim cnpidis^imo morein gcrerel. In.o iisdem Qtta- mille et plus tnnos exaraium) ex quo Heroldi prin-
dragesiinwriiebus vix dnm priores duos libros absol- ccps editio excepta est, quam subsequiiue Grynaei,
veral, tiini liuiic ;.d Paulinum Comtnentarium elu- liarraiqtt descripserunt, nor. alium, inqiinm videri
cubtavii. Utrumqiie ipse luculcnlissiinis verbis tes- a Ciesareo, quem inultiatum eadem illa versitum
lalur : alterum in Prailatione libri III. Periarchon, pericope ad ullimam imperfectaevocis mis syllabam,
ubi Macarium adloquens, superiores, ail, duos Pe- ceiera niille ducentis annis vetusiioreni, et sine vo-
riarchon libellos, te non solum insislenle, verum etiam cum distinctioue descriptum, Lambecius narrat.
cogente, diebus Qutidratjesimivinterpretatus sum, Sed Sentio auiem ab Eusisheym Vindobonam transisse,
qiioniam, elc. Allcrum m se(|uente ad Paulinuin Epi- aique huic Ribliothecaiillatum. Porro nolandnm hoc
stola, (jiiaePriefalionis viiem in secundum huj smei quoque in eam rem. Rarraeuscum se ail Ruliniana
Commentarii libruni gerii. Quia tiulemQuudratjesiinw scripta eruisse ex retiquiis Venerabilis Monasterii
diebus in MonasicrioPineli positus, liwc rescripsi ad MontisDei, non de bis proprie Palriarcharum Bene-
tc, eliant Fralribus, qui aderant, ineplias meas celure dictiombus loqui, sed de aliis Rufini libris, el praeci
noii polui. lnslabat itaque lunc Macarius urgcbatque, pue Commentariis in Oseam, etc. Haec duo videtur
ut coeptam intei preiaiioneni absolveret. Fontaninus uon satis perspecta habuisse.
 501 i.sli BENEDICTIOMRUSPATRIARCHARUMLIBER PRIMUS.

LIBER PRIMUS.

BENEDIGTIO JUD.ZE.

7 I Ait ergo : JUDA,le collaudenl (ratres tui. Ma-.A in Grseco (ftaorov dicitur, qu"d magis virgultum,
nus tuwsuper dorsuminimicorumluorum(Gen.49. 8.). vel ramus recie interpretatur, qui de radice
repul-
Potest hoc vel ad ipsum Judam, vel ad eos qui ex; lulare, vel de ipso robore arhoris solet. Ex quo
crgo
ipso videntur esse progenili Reges, referri : qui re- virgulto, vel ex quo ramo Judas ascendisse dicetur,
gnum gentis illius minislrantes, inimicorum tergai vel quomodo recumbens dormisse ut leo, et ut ca-
(loniuerunl. Sed etin Chrislo competenier accipiur, lulus leonis, ita ul quaeratur, quis eum suscitet?
qui a fratribus suis, id est, ab Aposlolis, quos ipse. Nisi forte aliquis vim faciens, velit ita adseverare :
fratres in Evangeliis nmninavit (Matth. 28.), meriloi Ex germine processisse Judam, id est, ut snperius
collaudatnr. Inimici vero ejus, super quorum dorsa! diximus, ex virgulio vel ex ramo, quod de ipsa pa-
m.inus ejus esi, illi intelliguntur, quos Paler pro- tris foriiliidiue et viriule significet : quique virtutis
niiltit se sub pedes ejus positurum ditens, Donec confidenlia recubet et quiescal, ut leo et ut eatulus
ponam inimicos tuos sub pedibus luis (Psat. 109.). leonis; nec eum ausus sit aliquis su.-citare, dum pro
Sunlergo inimici, donec increduli suiii et infideles, magniiudine virium, el potentia « beatorum suscitare
et ideo caedunlurin tergo, qui posteaquam conversii eum nullus audeat ad praelia. Sed multo cenvenien-
fuerint, efficiuniur fratres, ei collaudant eum, qui tius aptabiliir huic loco mysiica expositio, in i|ua
eos in adopiionem Palris vocatos, sibi el cohaeredesi j) [ catulus leonis, Chrisius, non solum yvo-txw.,verum-
fecii el fraires. Sene auiem terga lnimicormn cnedi etiam TpoTmwfdesigoatur. Nam Physiologus de ca-
dixil a Chrislo : omnes enim qui adorabant idola, tulo leonis haecscribit.Quod cum nalus fuerit,d tribus
lerga dabant Deo, sicui et per prophetam Dominus; diebus ac iribus noctibus dormial: tum deinde patris
exprobrat, dicens : Quia converterunt ad me dorsaj fremiluvel mugim, lanquam tiemefactuscubilislocus,
sua, et non faciem (Jer. 2. 27.). Haec ergo dorsai suscitetcatulum dormienlem. Iste ergo catulus ascendit
caedit, ut conversi aliquando lerga deni idolis, et, ex germine : ex Virgine enim natns est, non ex se-
lacietn erigant ad Deum, et faciani boc quod in con- mine, sed ex virgine absque concubitu virili, et abs-
sequeniihus seriptum est : Et adorenl 'e fttii patris que semine nalurali Christus. Velut virgultuin, sive
tui. Tunc enim cum adorant [Forte adorarnnt] eum, ramus, 9 in quo manifestissime et veritas caruis
fllii Patris fuerunl effecti, el spiritum adoptionis ac- arisumtae ex Virgine declaratur in sacrosancto ger-
ceperunt, in quo clamant, Abbapaier (Gat. 4.). Nemo mine, et a contagio carnalis et humani seminis ex-
enim dicil DominumJesum Christum, nisi in Spirilu cusatur. Becumbensdormisti ut leo, et sicut catulus
Sancto (i. Cor. 12.). Iste sermo paulo durius referiur leoiiis. Manifesie recubuisse et dormisse, dictnm de
ad Judam, nisi abusive id dicamus, a adoratos esse passione nioriis ostenditur. Sed videamus quare ut
£ quasi reges, a fratribus, id est, suis caeteris con-• Q < leo, et ul catulus leonis, dormit. De catuli quideni
tribulibus, lilios Juda. somno jani superius dictum est, quod valde conve-
2. Calulits leonis Jnda, de germine b ftlius meus nienfer ad iptatur Christo, qui tribus diebus et iribus
ascendisti: recubans dormislisicut leo, ei sicut eatulus nociibus in corde terrae sepultus, somnum mortis
leonis : quis suscitabit eum (Gen. 49. 9.)? In Lis ver- implevit. Ut leo auiem, boc modo debere inteiligi
siculis, non jani cuncludimur, sed pene excludimur; arbitror : Mors Christi oppressio ei triumphus dae-
n:im catulnm leonis si exponamus, Judatn dici posse monum fuit, omnem namque praedam, qiiam leo ille
pro virtutc bellandi, quomodo exponetor, quod de conlrarius invaseral, proslrato homine et dejecto,
germine filius dicitnr ascendisse? Germen autem bic hic leo noster eripuil : denique rediens ab inferis,
a Vetus Auclor libelli, De BenedictionibusJacab D I gius abludit. Reciissime Vulgat i habet, fili mi, ascen-
Patriarchw, cujus nos specimen Tomo Hieronymia- disti. « Malimrescribi bellorum, nam beatorum, mininie
norum Operum lertio dedimus in Appendicepag. 739.
laudandiis subinde, et comparaudus cum Au tore addrem lectio est.
nostro est, tum sui merilo, luin etiam novitate : Vetus modo laudaius Auctor iueditus, Catulnm,
iiondumenim, quantum scio, totus publicam lucem ait, teonis Domiii,;mSalvatorem appellal.... Bene au-
aspexit, sed ex Ms. Rononiensi (quod narramus in tem catulus teonis vocalur, cujus nalura esse dicitur,
Pracfatione)integer exceptus apud nos est. Ileic vero ul nascens tribus diebns dormiat, deinde rugitu pa-
nihil ille dubitat, valieinium proprie ari Judam re- lerno excitaHtsassurgat. Qum figura pulcherritnear-
ferre. Aperfe.inquil, regnum quod Ruben abstulerat, ridel Dominicwdormitioni, q<titribnsdiebus dormi<ns,
Judw condidit[idest, dedit] dicetts, eum a reliquis (ra- ud Patrem clamat. Tu autem, Domioe, miscrere
tribus suli adorandum, quod regiw utique congruit di- ii ei, et resuscita me. Scilicet resusciiatusatl prtrdain
gnilati, etc. ascendil,quia exspotiansInfernum, ju.tos quosque mt
b Ms. exemplar, quo prior Editor Laiiieniius Bar- superna secum tanquamprwdamegregiam triumphatui
raeus usus est, praeferebat, filius ijus usccndei,quae evexil,etc.
ab Hebraei, ut et ipsa Graeci archetypi lectione lon-
303 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI 504
ct ascendens m allum, capnvam duxit capuvitalem A _>ribus Gbrisli. Iloc modo exponet, memura Uiristi
(Ephes. 4. 8.). Hoc ergo modo, cl in somno suo leo esse sine dubio spiriialiter intelligenda, quae Apo-
fuit vincens omnia et debellans, et destruxit eum, stolus dicil populum Fidelium (I. Cor. 6.). Possunt
qui habebat morlis imperium (Act. 3.). Et velul ca- crgo et femora ejus spirilaliter iniellecla indicare
lulus leonis, die tertia suscitatur. Quissuscitabiteum? eos, qtti pro firmilate ci constontia forliludiois,
Recte quasi inquirenlis propheiae personam, quae omne corpus Ecclesiaesustentare videntor, et ferre :
suscilet Chrisitim, sermo significat, quia Apostolus vel quia bumani seminis judicium solet in femorum
qnidem dicit : Quia Deus illum susciiavit a morluis. appellatiooc figuraliter diei, apud nos aiitein qui
Et, Qttt suscitavil Chrislum a mortuis, suscitabitet seminal, verbum seminat (Luc. 8.) : poterunt ergo
mortalia corpora vcslra propter inhabitantem spirilum hi, qui ministerium verbi Ecclesiae exhibent, de
ejus in vobis (Rom. 8.). Et iterum ipse Chrislus dicit Chrisii femoribus inlelligi duces. Usquequoveniant,
in Evangcliis, Solvile templum hoc, et ego in tribus quw reposita sunt ei : videbitur ita posse intelligi,
diebus suscilabo illtid : lioc autem dicebat de lemplo quod usque ad consummationem seculi, non deerunt
corporis,sui (Joan. 2.). Quia vero ipse dicit, susci- isti duces, donec veniant ea quae reposita sunt, qnae
lasse templum suum, et Deus illum dieitnr susci- apparavit Deus his qui diligunl eum. Et ipse eril ex-
tassc : rectc Propheta stupore tanue Patris et Filii j_ ] speclaliogenlium. In die scilicet judicii, cum omnes
H unitatis, atque indiscretionis alionilus dicit, Quis gentes el
populi Christum judicem, in pavore corriis,
suscitabil eum? et tremore conscienliaeexspeciabunt.
5. iVon deficiet Princeps ex Juda, neque dux de 4. Atligansad vilem pulluin suum, Hef ad pal-
[emore ejus, usqtte qtio veniantea, quw reposila sunt milem pullum asinw suw (Gen. 49. 11.). Hoc de
(et velut in aliis exemplaribus b babetur, Veniaf cui Chrisio et proprie d et singulariter dicitur : ipse
reposiiumest) et ipse eril exspeclatiogentium(Gen. 49. enim alligavit ad vilem pullum stium, qui dixit:
10.). Ilic locus manifesle refcrtur ad Judam: consiat Ego sum vitis vera (Joan. 25.). Ad hanc ergo vilem,
enim, usque ad nativitaiem Cbrisli non defecisse et pullum suum alligat, et asinaesuae pullum (Marc.
principes 10 ex genere Judae, nec duces de lemo- 11.). Pullus suus est ex genlibus populus, cui ulique
ribus ejus, usque ad Herodem regem, qui secundum nunquam adhuc Legis onus fuerat impositum, et
lidem hisloriae, quam Josephus c scribit, alienigena supra quem, nisi ipse primus, nemo insederat (Luc.
fuisse, et per ambitionem in regnum Judoeorum di- 12.). Pullus vero asinaesuae est, qui ex priore po-
citur irrepsisse. Statim crgo ut hoc factum esl, et ut pulo, qui nunc in ligura asinae nominatur, elecli
defecit dux de femoribus Judae, advenit ille cui re- erant ad salutem, de quibus Propheta dicit : Si fue-
gnum repositum, in qno, quomodo Gentes sperent, < C rint ftlii Israel sicut arena maris, reliquiw salvm ftenl
Evangelii lides et Ecclesiarum docet propagatio. Re- (Osee1.). Abjecla ergo asina, quaeonus Legis in in-
posila autein riiciintur ca quse opporiuno tempore fidelitate porlare maluit, pullus ex ipsa natus eli-
proferenda sunt, sicut et Christus in fine saeculorum giiur, id est, novellus ex veteri per fidem populus
advenisse dicitur, cum dicit Aposiolus, Ecce nunc adsciscitur, ac populo ex Genlibus sociatur. Viiis
tempus acceptitm (2. Cor. C), scilicet ad saluiem ergo Chrislus ex ea parte dicitur, qua naturam sus-
Genlibus conferendam. Si vero quis in omnibus cu- cepit bumanam, ad quam Dei verbum pullum stiiim
piat cursum utriusque exposilionis aptare, poiest alligat, id est, populum suum conjungit et sociat ei
cxtorquerc forlassis, ut etiam de Chrislo haec hoc conversationi, quam ipse exegit in carne : ut imi-
inodo videanlur intelligi : Quia non deftciet Princeps tatione ipsius, pollus qui ad ipsum alligatus est,
ex Juda, id esl, hi qui post resurrectionem ejus, Ec- efficiatur cum illo et filius Dei, et cohoeres Christi
clesiarum principes ordinantur: Et dux de [emoribus (Rom. 8.). Palmitem autem, de quo e initio, quid si-
ejus, duces quoque populi Christianorum, de femo- gnilicaret, exposuimus, inlelligere possumus hoc
n Sanctus quoque Ambrosius, ttiiitis naturw Filium; D
dignifalisamisif. Et laudalus saepe Auclor ineditus,
Dei cum patre esse, doceri praesenliversiculo, notat. Quousque Ilerodes alienigena Rex eis consiiluerelur
Auctor ineditus, Quod autem subjunqit, Quis susci- Et post pauca, Hyrcano uitimo Rege Judworum ex-
labit eum? subauditur, nisi Pater? Nullus ettim non tremis miilis addicto, rcgnuin a CwsureAugusloHe-
dicam hominum caducorum, scd nec quilibet Angelo- rodes atienigena suscepil Judaicum, cujus tempore
rtnn, nisi is, de quo Ptlrus Aposlolus dixil Judmis, secundumhunc prophetiam, el Evangelii testimoniuin,
Quem Deus susciiavit a morluis, cujus nos lestesi is qui millenduseral, Dominus et Salvalor nosler ad-
sumus, etc. venit. Mitlo alios.
b Graecisutique, nam etsi Latina Rufinus laudet,, d Consentit ipsis pene verbis Auctor nondum vul-
lota illa Graecorum, eorumque maxime insignium,, gatus, ln his, inquiens, verbisnihil hisloricum requi-
diversiias librorum esl. Quod si erat communis La- ratttr, sed telum typice diclum intelligalur. Ligavil
lioae Edilionis, ct quam vncant vulgo Italicam, lectio,, enim Dominus el Salvalor noster ad vineam pullum
quam priore loco laudat, eain conjicimus ab Alexan- suum, quandopopulumnalionum indomitumprmccpiis
drino, alicubi niinus emendalo codice, TC< unoxslpzwc subdidit Aposlolorum, etc. Alligavil etiam ad vitem,
«CTWpraeferenle, derivaiam : resiilui auiem rectis- idcsl, Ecclesiam, asinam suam, videlicet Synagogam,
sime ex Vaticano wa7ro*EiTai, cui rcposiiumest. quam in ftne swculi a perftdia revocans, jugo Legis
c Cum alibi. tuiii praiseriim Antiqniialunilib. XIV. oppressam, discipulalai subdet Ecclesix, alque ila fict
Scd hoBCapuil Veteres loci cxpositio vulgo obiinet. uttus grex, el unus Pastor, etc.
S. Ambrosiui, Ut docuimus,inquit, Traclaiu tit Evan- e ],, pr:1.fationeproxime praece_denti,sive nuncu-
gelium,per Herodemadulterata successioprwrogalivam t paloria ad Paulinum Epist. ntim. o.
305 DE BENEDICTIONIBUSPATRIARCHARUMLIBER PRIMUS. 506
mudo. Fides quse in Christo est, et praesentis vitaeA i verbi Dei, quanio capacior effecia fuerit aniina,
regulam H (enet, et fuiurae spei fiduciam prsestat. tanto purior lit, et lavatur quotidie ad scientise pro-
Vilis eigo videtur illud ostendere, quod Chrisli in fectum : et jungens se Domino, non solum ami-
carne positi gesla, in ipso credentes, et ipsi inhae- clus ejus, verum etiam unus jam cum 13 ipso
rentes imiiantur : palmes vero, id est, _}.?, qui non spiritus fiet. Huic contrarius erat amictus ille po-
lam palmes, quam illud intelligitur, quo palmes ar- puli Israel, in quo, ut gentis impudicitiam desi-
bori conneciitur, et confirmatur a lapsu (quo admi- gnaret, non tam amiclum, quam prsecinctorium id
niculo luius, ventos ac lurbines conlemnit et res- nominavit, quod Jeremias circumdare lumbvs suis,
puil) fulurorum b bonorum indical spem, quia fideles et auferre rursus, atquein Euphratem jubeturabscon-
quique non solum in iis quae egerunt, sed et in his dere (Jer. 15.).
quae sperant et credunt fuiura, consummalionem 5. Gratifici, inquit, oculi ejus a vino, et dentes ejus
salutis exspeclant: in quo quasi ad quandam patien- candidioreslacte (Gen. 49.12.).Vides quomodollisto-
lioe arborem, spe vincti ac conlitinati tenlationum rialem intellectum, erga linem praccipue, ampulat et
procellas ac turbines ferunt. Quod de Hisioriali abscindit? Si enim adliuc conientiosius agentes di-
Juda interpretari, nulla mihi ratio 12 videlur posse cere velimus, quia gratifici sunt oculi Judae ex vino
permitiere, nisi si Judaicis fabulis altendentes, pu- B ] prae abundantia vini, ut supra diximus, el abundanlia
temus ilaposse intelligi pro eo quod dicunt,c partem poculorum, quid de candidis dentibus respondebi-
tribus Judae, quam in terrae hsereditatem suscepit, musd , et qualilale lactis, prolatis? In quo adversum
iia esse refertam vineis, ut tanquam nullo alierius veritatem non est agendum impudenter. Sed inter-
generis existente virgulto, tanta esse vitis copia vi- ruptione intelligentiae Historialis exclusi, ad Spiri-
dealur, ut ne animal quidem alligandi ad aliud tualis expositionis ordinem redeamus. Gralifici, in-
genus arboris detur facultas. Sed haec, ut diximus, quit, oculi ejus a vino. Superius oslendimus Apostolica
Judaica magis commenia videbuntur; nobis auiem auctorilate.membra Chrisli dici dignos quosque fide-
Mystica plus, etiam si sola sit, placeat exposilio. lium, et diversa singulariter membra nominari, pro
5. Lavabil in vino stolam suam, el in sanguine uvts eo quod unosquisque omni Ecclesiae corpori dependit
amiclum suum (Gen. 49. 11.). Yidebunlur ei hoec officium. Erunt enim pedes Christi, qui currunt ad
tantum ad llisloricam expositionem perlinere : agrum faciendampacem, quiperguntad subveniendum his qui
fertilem vitis, et hyperbolicws vini abundantiam si- in necessitate sunt posili. Erunt manus Cliristi, tjuse
gnilicare; sed nobiliorem sensum Mystica producit ad misericordiam extenduntur.quse auxilium indigen-
exposiiio. Nam slola Chrisli, quae lavatur in vino, tibus ferunt, quse invalidisad adminiculum porrigun-
meriio ejus inielligilur Ecclesia, quam ipse sibi C tur. Sic erunt oculi Chrisli qui scieniiae lumen-corpori
mundavit sangaine suo, non habentem maculam et universo praeslant, sicut in Evangelio scriptum est,
rugam (Ephes. 5.). JVonenim, inquit Apostolus, ar- Lucerna corporis tui est ocutus tuus (Matth. 6. 22.).
tjento vel auro redempli estis, sed pretioso sanguine Gratiflci ergo sunl oculi isti : Sermo cnim sapientise
Unigenilia Deo(l. Pet. I.). ln hujus ergo sanguinis sale conditus est, ut det gratiam audientibus. Non
vino, id est, lavacro regeneraiionis, a Christo lava- ergo pro hoc solum e gralilicus dicitur, quia scientiae
tur Ecclesia. Consepelimur enim illi per Baptismnra sermonem ministral, sed quod iiabet in se graliatn,
in morle et sanguine ipsius, id esi, in morle ipsius faoit. His enim auditis, ittquit, sapiens sapientior erit
baptizamur. ln sanguine aulem uvae, quomodo ami- (Prov. 5.). Gratifici ergo sunt oculi ejus a vino, quia
cium suum lavet, videndum est. Amictus, propin- nihil esl aqualicum in verbo sapienlise, 14 nihil flui-
quior quaedam, vel secretior corpori vestis videlur dum, nihil frigidum : sed vinum quod Isetificat cor
esse quam stola. Hi ergo qui prius per lavacrum loti, hominis, et quod infunditur vulneribus illius qui in-
slola ejus fueranl effecti, posteaquam ad sacramen- cidil in iatroncs. Quo scilicet audientium vulnera
tum sanguinis uvoe pervenerunt, veluti interioris peccalorum non solum olei lenitate mitigentur, ve-
myslerii, secreiiorisque amiclus ejus participes esse rum ctiam vini auslerilaie purgenlur. Et quis est,
ditutitiir. Lavatur enim etiam in uvaesanguineanima, D I inquil Aposlolus,qttt me Iwtificat, nisi qui eonlristatur
cum sacrainenti hujus cocpeiit capere raiionem. ex me. Candidi dentes ejus super lac. Soepiusjam de
Agnita nanique et inlellecta virtutesanguinis, virlute membrorum Christi ordine et ralione diximus, et ea-
" Revoco Ms. leclionem tenet, quam sine caussa contexlus videlur, ac sane ex pro et concin-
Barraeusrejecerai ad libri oram, subsiilueratque de quens nius legeretur : Quid de candidis dentibusrespondebi-
suo mitttsfraf. Regulam tenere irieni est Rulino atque inus ex qualitate laclis? Tum vero prolatis, verbum
habenas moderari, frenum tenere. suhsequitur, cxpungas, si libel. Aut certe prm-
b Neque hoc caussae erat Barraeo verbum, ut re- quod latis legendum erit, reienla et vocula, ut dicat, den-
spueret, ex
ac donorum ingenio rescriberet.
c Adilo Criticos Sacros, quorum haccest una om- les candori, sive qualitati lactis prselaios, idest,
candidiores,quod verbuin est sacri Textus.
nium concors sententia, et loci interpretaiio ad vete- e Vitiose, et nullo sensu Sol legebatur, pro quo nos
rum quoque Scriptorum sensum de immensa viiium solum ex ingenio restituimus. Haud scimus tauien,
in sorte Judae abundanlia; quam Noster ad Judaica num satis ita sit loci integrilati consullum. Fortassis
tommenlacur amandet, non satis video. . supplenda est conjunctio in isocoli fiue,
d Id scdicet quod res est, denies, cum lac bibilur, et quoqtie liabet in se gratiam, et facit.
ez eo albescere. Cselerum cubaro in mendo subso* quod
507 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI 508
deni frequentius in a his lecis repetere absurdum vi- A Sancto confitetur, manusejus supra dorsum iniinio-
detur. Denies ergo ejos super lac candidi erunt hi rum efliciunlur : qui enim ante exhibuerai membra
qui fortem et soliduut verbi Dei cihum mandere et sua servire iniquiiati ad iniquitatem, nunc exhibens
omminuere ad suinmam subtilitatem dentibus pos- servire justiiise in sanctilicalione IRom. 0.), jam fu-
Siinl, de qitibus dicit Aposlolus in i pistola ad He- gientium se uiiniicorum suortim, id est, dsemoiium
braeos, Perfectorum autem est sotiduscibus, qui pro b terga vexat et caedit.Sic enim pugnai, non qtiasi ae-
possibililatesumendi exercitatoshabentsensusad bonii rem caedens(2. Cor. 9.), sed daemonesfugans : quique
discretionemet mati (Heb. 5. 14.). De imperfectis att- ob ninrios proleclus velul Dei jam in se participiutn
tem Corinthiis dicit, Lac vobispotumdedi, nonescam: habens, eiiam adorari dicitur a filiis patris sui. Filios
nondum enim poteratis (1. Cor. ~i. 2.). Haecsupor eos; pairis sui, quasi in Morali loco, possumus lilios lucis
qui lacte aluntur : Dentes eorum sunt candidi, id accipere, qui merito adorant et venerantur eos, qui
est, hi qui perfectum cibum capere non possunt, el scientia et operum meriio in Dei d similitudinem pro-
eomedere super illos.qui lanquam parvuli adhuelacte fecerunt. SiculenimChrisius lux mundi est (Joan. 8.),
indigent. Denique et in lege ea animalia quae rumi- iia et discipuli ejus lux mtindi siint (Maltli. 5.) : sed
nant (Levit. 11.), etsumptum cibum ad dentes denuo, ille per n iturain, isti per gratiam. Et Moses Deus
revocant, quod subliliter minutatum, sustentationi B essediciiur Pharaonis(Ea;od.7.). Catulus leonisJuda,
corporis tradunt, munda esse animalia dcsignantur. ex germine, ftli mi, atcendisii. Merilo caiulus leonis
Aptissimesane eliam candidos denles ejus riicit. Om- appellatur, qui Cltri-noconcrucifixusesl ei conresi.r-
nes enim qui perfecti sunt, et Scripturaruin cibos «i rexit, sicut et Paulus dicebat (Rom. 6.), qui et ipse
dignis et competeniibus interprelationibus explanan- meriio 16 in Judam accipilur, conlitebatur enim
tes, subtilem et minuluin iulellectum, qui spiritalisi peccaium siium dicens, Non sum dignus vocari Apo-
dicitur, Ecclesisecorpori subminislrant, candidi de- slolus, quiti per/eculus sum Ecclesiam Dei(l.Cor.
bent esse et puri, alque ab omni maciila liberi, nei 15.;. Et ilerum quod Christus est, essc riicit seipsum,
lorte dicalur eis : Qui alios doces, te ipsum non doces . cum ait : Cliristo concruciftxussum : vivo vero jam
(«om. 2.). non ego, vivil vero Chrislusin me (Gat. 2.). Est er.o
(i. Verum quouiam Scriplura divina non solum1 catulus leonis, qui dormit cum Christo, rium mortous
siierauieiitoniiii debet scienliam coulinere, \erum) esl peccato, el resurrexit cum Christo, dum vivit lieo
etiam mores, 15 gest;i(|ue informare discentium (sic: (flotn. II.). Ex germine autem filius qui ascendit,
enim et Sapientia per Salomonem dicil, Describelibii sine dubio is est, qui cnm esset oleaster inscrtus esl
hmcdupliciteret tripliciler in corde luo (Prov. 22.) : ell inarborem [Forfe bonam) olivam,et agresles ac feros
arca quae construebalur a Noe, bieamerata et trica-- C ( mores naturse carnalis abjecit, per spiriium adoplio-
merata (Gen. U.) fieri jubetur), conemuret nos, post-- nis haeres (Phil. 4.), radix vera vitaepermanens, et
eaquam dupliciter ista, pro ut poluiinus seniire, de- frucluni plurimum ex ejus insitionibus adferens. Re-
stripsimus, iri est, secundum Historiam ei secundum \ cubansdormisii ut leo. fioruiit ut leo, sapiens nainque
tlysticum iulellecium, iiimcin quauium recipere lo- confidil ul leo (Prov. 28.), maxime cum potuerit
cus poiesi, jani Morah-m,in eodiscnierc serinonem,, (oniirienler dicere, Omnia possumin eo qui me con-
ul Scripturarum sludosi, non solum quid in ;>liis,velI fortat (Philip. 4.). Non terroribus, non minis, non
al>aliis gestuin sit, seri eiiain ipsi inlra se, quid ge- ullis ilieeebris excitaiur, sed manebit immobile pro-
rcre debeant, doceantnr. Judas, cunfessiointerpreta- positum et mens fixa. Nec rieesse unquam Prineeps
lur : qui ergo, vel peccala sua coufessus poenilentiam a poierit ex Juda, et dux de femoribusejus ; vcre cnim
egeril, vel Christum in persecutioue coram homini- ille poterit principaliiiii sui agere, et dux esse pro-
biisconfiieuir. collaudabitura frairibus suis : Lalitiu« babilis, qui piius per confes.sioneniet poenitentiam
esl enimet gaudiitmAntjeitsin ccelis,super tuto pecca- omnibtisi arnalibus vitiis, quibus prius agebatur, ab-
tore pxnilentiamagente(Luc. 15.). Abipsis ergo, lan- scissis, sibiquc subjectis, principatum sui geril, nec
quam a fratribus, (unius enim illi Creatoris et pairiss permitiil in se vel iram, vel ambitionem, vel avari-
lilii sunt, el homines et Angeli) collauriatur. Verum oD ] tiani, vel liliidinem gerere principatum.Sed dux erit
is qui coniieiur Dominum Jesum, quia in Spiiituu ei de fcmoribus Juda, id est.ejus qui confessione
a Alque heic vitiose scribi visum est reperire, pro0 ejus vero similiiudinem sibi meriio bonornmoperuin
qno nos repetere. et profectuum comparare. I.ib. III. Trepiap~/Jii-ji ap.
b ldest, corporis habitudine, ex GraecoSt« TJJV i.«.'• 0. ex hujusmet nostri Auct ris inierpretatioue. Hoc,
Vuigita, consuetudine. ak, ergo quod dixit, Ad imatjinemDei fecil eum, et de
c Auclor ineditus, Per denles, Prwdicalores novi t'i simiiiludinesiluit, non atiud indicat, tiist quodimugi-
Testamenlidebenl intelligi, qui cibos spiiiluales com- '- nis dignilalem in prima conditioneperceperit,simiii-
minuendo, idesl, exponendo multu nobis parvulis in n tudinis vcro perfertio in consummalioneSirvata est :
venlrem memoriw iransmittunl. Lac autem doclrina '" scilicelut ipte sibi eam propriw industriw sludiis ez
veterisTestamentinon incongrueaccipilur, quw in i- '<- Deiimitalioneconscisceret,cum possibititalemsibi pcr-
pientipopulo adliuc ad perfectumcibum inralido, con- >- feciioim divinilus dalam per imaginis digiiitnlem, in
dita esl. Candidioresergo lacle denlesJesus liabel, quia'" ftne demum per operumexplelionemperfectamsibiip>e
Ecclesimsuw prwdicalorespuritalis munditia conspi- '- simHitudinemconsummaret,etc. Paria habelet lloinil.
cnot prw(ecit,etc. I. io Genesim, el lib. IV. in Epist. ad Romanos. al-
d Subolet magislri sui Origenis commenta, qui J1 qne alibi, elc.
conditum quidcin bominem ad imoginem Dei docuit, I-»
309 DE BENEDICTIONIBUSPATRIARCHARUMLIBER PRIMUS. 510
etnendatus est et correctns, ne si c;ecus cseco duca- A i quem supra exposuimus eXtxa, possumus subtiletn
lum prsebeat(Matth. 15.), id est, animus adhuc vitiis et flexuosam scientise sentire intelligenliam, cujus
clicaecatuscaecum natura corpus regat, ambo in fo- pullus asinae, id est, animae sensus adfeclus, ipsam
veam cadant. Donecveniant ea quw reposita sunt ei, animam servat a lapsu. Lavabit invino ttolam. Sicut
sicuti et ille dixit: Quia non sunt condignmpassiones caro Verbi Dei, perfectorum cibus est : ita et san
liujus temporisad futuram gloriam, quw revelabilurin gui-, ejus, perfectorum 18 esl poculum. Qui ergo
nobis (Rom.8.). Aut certe ita tandiu principalum sui per VerbiimDei expurgantur et renovantur de die
gerit unusquisque sanctorum, et dux erit su* vilse, in diem, hi dicuulur lavare in vino slolam suam, id
donec veniet illud, ut sit Deus omnia in omnibus, esl, acius suos visibiles : et in sanguine uvw amictum
hoc enim in fine repositum est. Ef ipsc erit enspe- suum, interiores cogitationes, sicut et Apostolus
cialio gentium. Quoniam semel Moralem locum per- dixit : Cogitatioues purgantes, el omnem altitudinem
sequi proposuimus, ctiam genles isias intra nos extollentemseadversumscienliamChristi (I.Cor. 10.).
l7requireredebemus,quse exspectationem habent. Potest tauien et sola intelligi Martyrii gloria et
" Hujus tam emendati eo confessione perfectique passio, quain pati sperat quotidie justus in carne, et
possumusgentes intra nos intelligere, omnes aniina; amictus solus in sanguine. Nihilominus Martyrium
nostrae motus, qui ferocius in nobis movenlur secun- B conscieniiaeaccipit, quod inira se loleral indesinen-
dum priinain aetatem, et quasi Gentiliier agunt: his, ler. Denique, et in consequentibus, gratificos oculos
omnis emendationis spes est, et exspectatio, si sen- ejus esse dicita \ino, et denles ejus candidos super
sus, qui est princeps et dux hominis, Chrislum con- lac. Non est antem dubium oculorum laudem, ex
fessus, et ab eo illuminatus, actuum suorum guber- prospiciendi el porro videndi virtute proferri, quod
nacula moderatur. Alligans ad vitem pullum suum. utique per scieniiae vel graiiam, vel studium venit.
Pullum hic ipsum sensum pro innovatione viiae in- ldcirco enim et denies candidi, qui puros et imma-
lelligamus, qui alibi a Domino infans appellatur, culatos et solidos edanl verbi Dei cibos, nec parvu-
cum dicit : Nisi conversi (acli (ueritis, sicul infans, lorum lacte ali aniniam patiantur, sed solidis eam
non inlrabilis regnumctelorum(Malth. 19.). Cum ergo iiulri.nl, et validis cibis, id est, a Moralibus ad
quis conjungit se Domino, el efficitur unus spiritus Mystica et dogmatica eam transferentes, quibus illu-
cum ipso, allig.iL ad viiem pulltim suum dicens : minata possit, revelala facie, gloriam Domini spe-
Mihi autemadhmrereDeo,bonumest (Psal. 72.). El ad culari.
palmilempuilum asinmsum. Palmitem istum, id esi,
a Legendum Rarraeo videtur, Justa emendati
ergo iC Possumus genles intra nos intelliqere, etc. Certe idem
confessione,etc. Mihi ntullo leviore verboium mu- ille juxta moralem sensum Rulino est dux de femo-
tatiuie, iinmo vero uoius lileruloe, ubi eo dicilur ribus Juda, et gentium exspectatio, qui confessione
pro ea, sensu autem perspicuo magis et congruo, emendatusest,et carnalibusvitiisttbscissis,principalum
coniinuanda series otaiionis videtur ad hunc mo- sui tjerit, etc. Hanc et subse juenti Libro iropolngiain
rium, Eispecfaltonfnt habent hujtis tam emendati ea ex nomimim Patriarcharum signilicatu persequitur,
confessione,perfectique.Tum adposita vzteia o-Tcyft". atque ad unum conlineiiter hominem refert.

PAULINUS
FRATRI RUFINO Salutem.
19~20 ^tsi incertummihi [ecit ftlius Cerealis,quod a ttd le perrecturus foret in tempore,quo ad sanctum
Petrum [ Rotnaml revertilur: tamen per eum qui wque tuus ac noster est, non scribere tibi, tam culpabilenobis,
quam libi triste, futurum judicavimus. Itaque chartulw damnum, si te forte non vidisset, quam offtcii, sicut
crcdimus,si te viserel, prmoptanlescapessere, cominissinius epistolam istam, non casui, sed ftdei. Credimus
enim in Dominodirigendam ad te viam sermonis,ac ftlii noslri, quia desideranlibusbonum,omnia procedeal in
bonum: desideratenim le quantum debes desidertiri ab intelitgenlecommodumsuum de consortio tui. Ei ideo
prmsunto,quia secundumftdem ac pielatem suamsalvabiturin bonisdesideriumejus, et pervenielad te, el tecum
mancbit, et geminabiturnobis apud Dominumin vobissatutare prmsidinm,ciim et libi tam bonus ftlius, comes,
discipitlus adjutor accesserit,el tu illi pater ac magishr omnis boni donalus a Domino, ad efftcacemoratio-
num potentiam,vires graliwspirilalh addideris. Nobis autem, etsi pro tua caritate prmsumtiosil, quia remeatu-
rus b ad Orienlem,non (eres invisitatis nobis abire: tamen de peccalis nostris metus est, ne etiamsi lam nobis
" Agebatadhuc Rufinus in Pineti Monasterio,quod D mum io Orientem
remigraret. stalim atque cx Urbe
situm in agro Tarracinensi juxta inare, bonis argu- rediissct.quose conferre ilecreverat, cum, ut ipse ait
tiientis, quibus et nos persuadere aliis conati stt- io praeceilenti Epistola, in wstu solliciiudin's el in in-
mus, Fonlaninus contendil. Adeo ( ereali Nola Ro- t erto morarumesset.Timere se adeo Panlinus dicit, ne
mam ad S. Petrum revertenti, nonniliil erat a Ro- illiun, si co pergai, filia Babylonis detineat. Alitor
mana via declinandum, eaque de caussa, nnm illa aulein mulio habu t se res, nam Pineto Romaui ve-
occasione ad Rufinum diverteret. incertum feeit. ifens Rufinus, piiulo post, hoc sctlicet ipso anno 398.
b llabueril id qtiidem in aniuio Rufiuus, fortasse circa Noveinbrem. in
pairiamConcordiam contendit,
ctiam amico Pauliuo significarit, fore ul quampri- iiim Aquilejaeaunos moratusesi ferme decem, Ilaeo
 511 RUFINI AQUILEIENSIS PRESBYTERI 519
vicina filia a [Ant. filiw] Babylonis avertat. Quare Dominodesideria nostra ac vota mandamus,ne secundum
meritum nobis, sed secundumdesiderium faciat, et dirigat ad nos viam tuam in via pacis sum, quia non ambu-
lantes in ea,in reprobum sensumdamnali sunt, nec te desideraremerentur.
II. Sane imporlunitate, qua ostium luum, vel media nocte, pulsare consuevi, repulsw metu, aa verecundiam
et modum postulandi coaclus, nunc hoc circa me neyotii tibi trado, ut Benedictionesduodecim Palriarcharum,
cujus jam principium milti exposita circa personam Judm Prophetia, triplici ut jussum est interprelalione,
conscripiispaginis, cdidisti : per reitquos filios distribulam digneris exponere, ut et ipse per te fiam conscius
veritalis, el magnmgratim ac laudis auctorcmhabeam, si his qui de me supra me b propter operis c consulendum
vte putaverunt, divina polius et luo spirilu, quain de meo sensu inepta respondeam.
ideo monenda erant, quia non videtur Fonlaninus A explicatio, ut et nos ad proecedentemejusdem Pau-
loci, cum hujus, lum superions sensum bene asse- lini ad Rufinum Epistolam observamus, et luculen-
qtiulus : utrumque enim non de Roma explicat, quo tius ipse exponit S. Pater Epist. XLIII. ad ipsummet
Rufinus iter pararel, sed primtun de Concordia, Desiderium, in qua excellenti humilitatis arle sub-
huncqiie adeo de Iialia, ex qua remeaturum in trahit seoneri,quod in ipsum Auctorem rejicit. De
Orientcm Paulinus eum roget, ne se invisitato dis- quo, inquit, mt/!!scripseras,aquam dutcemet copiosam
cedat. in amaro, et arente rivulo qumrens,tum potius gratiw
" Non dubium, quin Romam inlelligat : nam con- explicandum relinquo. Tu vero, benedicle,vas mun-
ceptis verbis in proecedenliEpistola, Romam, inquit, dum el aplum Deo, si accepisli inleltectum benedictio-
peti judicastis. Caeterum Epislola quoque XXIX. acl nis illius, qua ftlios suos prophelicospirilu Patriarcha
Severum de Melani;e Nolam adventu, deinrie Ro- in cwcilatecorporis luminatus atloquilur, expone mihi
ninin, loqucns, Hanc, ait, filia Sion hactenus habuit, rescripto mysteria regni, et sacramentaa swtulis repo-
el desiderat : nunc filia Babylonis habet, et admiratur, sila, elc.
qiiia jam el ipsa Urbs in pluribus ftiia Sion est, quant c Recte Brunio adnnlatum est, fortasse addendum
filia Babylonis quamquamilla quielis el lalebrw heic opinantes. Certe aut hoc verbum, aut tale quid-
sttw apud Jernsalem, in Romanis modo lurbis piam, lum exigit loci sensus, tum modo laudaia Epi-
wsluaits, etc. stola ipsiusmet Paulini ad Desiderium subindicat.
b Et cumprimis Desiderio Presbytero, a quo pro- Mox quoque res clamat, verbo operis supplendum
posita sibi istaecfueratBenedictionum Palriareharum difftcullalem, aut quid simile.

IN LIBRUM II. DE BENEDIGTIONIBUS PATRIARCHARUM

RUFINI AQUILEIENSIS PRESRYTERI

AD PAULINUM PRESBYTERUM

;prafettto.

RUFINUS FRATRI PAULINO

HOMINI DEI Salutem.

21~22 Communem quidcm filium Cerealem nondum videram, sed is conscius, quid mihi doloris inlli-
gcret, si reddere moraretur literas luas, a praemisit ad me : quas ctim legens erga tui (ut soleo) desiderium.
magis ac magis crescerem, inveni ad ultimum illud le imperare, unde excusavi frequenter apud le, ne de
Scripturarum scilicet inierprelationihus aliquid a nie posceres pcr literas respondere : et quo magis a po-
sccndo desisteres, signum libi imperitiae meoe, ct inerudili sermonis semel atque b iterum dedi.
II. Sed quia tu nec sic quidem c laedias imperare, ul potui etiam nunc, de reliquis undecim Patriarchis
ruldidi ad haec quae dc Judacbencdiclione prius libi responderam : arbitrans quod palris illitis, cui jubenti ut
irem in vineam, dixi, Non co (Matth. 15.), et abii posimodum : fecerim voiuntatem. Si quid sane temeri-
tatis in facto esi, quod cum minus idonei simus, tam magna coniingimus, cum tui venia dixerim, tibi jus-
lissime reputabilur, qui prae nimio amore, mensuras in nobis scientise, ut et reliquarum virlulum, satis
« Huc refer quaead praecedeniemproxime Paulini B quod superiore Tractalu, qui primus Liber est hu-
Epistolam de Cerealis itinere, el Pineli loco, ubi jtisce Commentarii, continetur. Facile quod ipse ait,
Rufinusagebat.diximus Nota a (ail calcemp. prwced.). semel alque iterum, Episiolam priorem illam notat,
Tiim licebit casligare nuperos Scriptores alios, qui qtia se de proposiia quoEstioneexcusabat, et quam
do Rufino,deque historia Aquilejensi iractanies, ejus diximus imercidisse.
ignoi atione rei, passim et gravissime peccant. c Fuit qui cessasrescribi vellet, autquid simile. r.go
b llaud sciinus, aliud peritiae suse specimen (non nullus dubilo, quin ita Rufitto ab ipso, lametsi non
certe ttnp«rifitr,ut ipse ob humilitaiem vocat) in Scri- Latine, scriptum sit: el tnagis intelligil mecum Le-
pluris explicandis Paulino Rufinum dedissc, quam ctor, qtiid sigoiiicet, qtiam ut explicare oporfeat
 oI5 DE BENEDICTIONIBUSPATRIARCHARUM LIBER SECUNDUS. 314
breves esse, non aspicis. Quia autem Quadragesimsea diebus, in monasterio Pineti positus, hsec rescripsi
ad Ifc,etiam Fralribus qui aderant, ineptias meas celare non polui; sed et ipsi magnum putanles aliquid
b
esse, quod tibi placere potesl, exlorserunt lamen, ut hsec describerent sibi. Sic me et cum escas tuas
poscis, etiam aliis propinas. Vale in pace, fraler amantissime, verissime Dei cultor, el lsraelita in quo do-
lus non est, meique memor esto, gralia plene bomo Dei.
* Comperlumex hoc loco est, eodem anno, idest, A rationes ineunt, et ad annum iisque differunt 408.
398. quo priores duos libros Periarchon in Latinum aut insequentem, toto coelo aberrant.
verlit, hunc qitoque Librum adornasse, ut pluribus b Ita emendavimiis, escas, pro nescis verbo, qtiod
ostendimusad Praelat. praecedentisLibri pag. 5. not. omnino vitiosum erat. Iia etiam Barraeusolim con-
c (sup. col. 299, not. e). et luculentissime Fontani- jeceratrescribendum, quamquamille fttas, quod sub-
nus in Vita. Qui etiamnum viri non ineruditi aliler sequitur, expungebat.

LIBER SECUNDUS.

DE BENEDICTIONIBUS RELIQUORUM UNDECIM PATRIARCHARUM.

23 Sciendumest primo, quod in singulis quibus- B care, quse in benedictionibus quas mortis tempore
que locis, ubi Scriptura de duodecim Palriarcbis a palre suscipiunt, continenlur : qusc quidem Bene-
commemoral, multa est in ipsa ordinis conscriplione dictiones, ex eo fortasse solummodo appellari pote-
diversilas. Alius ordo est in ipsa eorum nativilale runl, quod in novissimis dicitur : Et hmc locutut est
conscriplus (Gcn. 35.): alius cum terram _4.gypti illis paler eorum, el benedixitillos, unumquemquese-
una cum patre suo Israele et sobole posteritatis re- cundum benedictionemsuam benedixitillos (Gen. 49.
ferunlur intrare (Gen. 46.): alius nunc, cum benedi- 28.). Cselerumin iniliis, ubi convocateos pater, non
ciioncsobituri pareiitisexcipiunt(Gen.49.) :aliuscum quasi ad benediclionem vocat, sed ila scriptum est:
egresssedeJEgyptotribus, vel in deserto commemo- VocavitautemJacob filiossuos, el dixil: Congregamini
rantur aliquid agere (Exod. 14. et seqq.),\d lerram ut annunciemvobis, quw occursurasuntvobisin novis-
repromissionis ingressse, in monte Garizin, et in simis (lbid. 2.); quod utique magis a Propheliara
monte Gebal pro benedictionibus et malediclionibus significat, per quam quse eis eventura sint proesigni-
staluuntur (Deut. 27.). Alius eiiam cum divisionem ficantur. In ipsa autem corporali serie verborum,
terroe lioereditatissorie suscipiunt (Josue. 15.), et in neque benedictiones tanlum, neque futurorum sola
tantum ordo iste variatur, ut interdum quidam ex prsenunciatio, qua vel mors, vel propositumeorum,
ipsis nec adscripti inveniantur in numero, quod uti- f_ vel etiam quiedam ab eis gesta notabililer arguuntur.
que certum est, non absque aliqua ralione variari, Quse res nobis et tripanitam, ut et in aliis fecimus,
et exisiere caussas probabiles, quibus in illo loco iUe explanationis materiam subjicit, ita ut benediciiones
praeteratur, in alio vero alius prseponatur. Sed de Bistorise lociim servent: prophetia vero Mysticum,
liis nobis nunc a te [Fr. Pauline] propositum non est, atque dogmaticum : morum correplio, et objurgalio
nisi ea tantummodo, prout Deus 24 dederit, expli- Moralemdirigal stylum.

BENEDICTIO RUBEN.
1. RUBEN (inqttit)primogenilusmeus: tu virtus mea, Tu virtus ntea, idcirco 25 ut gravius nolelur in cri-
et inilium filiorum meorum, durus conversatione,et mine, qui cum virtus patris habereliir, et inilium (i-
durus, lemerarius : contumelias irrogasti, tanqumn liorum, nescit servare reverentiam patri; qtiale est
aquanoneffervescas.Ascendistienim super cubilepalris el illud quod dicitur per Prophetam : Ego te plantavi
tui, lunc polluistilltorum,ubi ascendisti(GenA^).^.4.). vineam frugiferam, totam (eracem,quomodoconversa
Incesti historia neminem latet, quomodo b Ruben in es in amaritudinemvilis alienw (Jei: 2.)?
concubinam palris sui efferbueritflamma libidinis, et 2. SecundtimMyslicamvero inlelligentiam,videtur
patemum maculaverit thorum (Gen. 34.). Sed quod mihi Ruben prioris populi Judaeorumferre posse per-
iu initiis, laudis ei aliquid videlur adscribere, dicens, D sonam, qui et primogenilus est, et iniiium iiliorum
" Qttodmaxima ex parle, sive novem de duodecim nedictionem se dicit. Et paulo post, et ideo
conferre
filiis suis Jacob benedixeril, tametsi primis tribus Prophetia magis quam Benedictioesl. Prophetia enim
Ruben, Simeoni ac Levi nihil minus quam fausia annunliatio futurorum est, Benediclioautern sanctifi-
cotnprecalussit, jampridem apud EcclesiaePalres ob- cationiset graliarum votivacoltalio.
'tinuit, ut Propheliaeillae,BenediclionesXII. Palriar- h Denuo S. Ambrosius, Judwi, inquii, putant, quia
charum dicanlur. Addit Rulinus aliam caussarn ex propterea hwc sewx ad Ruben filium dicat, quia cum
sacro ipso Textu, ubi dicitur, BenedixitqtteJacob Bala concubina patris concubuit, et thorum patrium
singutis, Benediclionibuspropriis. Probe autetn ex polluil. Sed,*e\c. Paria habent alii, ct ineditus apuJ
carmn signilicalionibusnotat, Prophelias vocandas. nos Aucior, Manifesleiis verbis incesti crimen, quod
Id S. ipioqueAmbrosius, ut alios nunc laceam, ma- ille in Baltim concubinampatris sui commisit,exagge-
luisset. Merito, inquit, magis annuntialionemeorum ratur.
quwposlerioribusessentventura lemporibus,quam Be-
315 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERl 316
sictlt et Propheta dicil : Israel piimogenilus meus A } tur, hoe est, visibilis el carnalis : ipse credo, de quo
(Exod. 4.). Primis namque illis dala sunt eloquia (licitApostolus, Primus homode terraterrenus (1. Cor.
Dei. Quod autem durus lueril illc pnpulus et teme- 15.). Sed etalibi, Si enimqui videlur, nostcr homocor-
rarius, Scriptiirae ilenunciant ; riicit enim de eis rumpitur; sed yttiintus est, renovalur(Ibid. 4.). Hunc
Propheta, Omncquodloquilur poputus hic, dttrum est eundeni qui videlur, exleriorem homiitem appellat.
(Itaiw 8.). Et item alibi de ipsis dicil : Vos semper Et ilerum riicit: Quia non primum quodspirilale est,
dura cervice,el non circumcisi corde (Acl. 7.). 1'atri sed quod animate est primuni (Ibid.). Ergo omnis
vero Deo irrogavit injurias, cum convertit ad euni homo cum in hoc mundo carnaliter vivil, el secun-
dorsiim suum, ei non « facicm snam (Jer. 2.). Tlio- dum catnem movelur : et primus estcarnalis motus
rtim aiilem conculiiiiaepolluit, quem ascendil, id esl, in concnpiscentia libidinis, cui jam primae juventu-
legem veieris Tcstainenii, quatii saepepnevaricando tis tempus obedierit, duruin et temerariuni simul, et
maculavit. Quod atttem in concubinse peisona lex lascivum hominem reddit, ascendeutem etiam stiper
veteris Tesiamenti ponattir, Paulus edocuit diceos : cubile pairis el polluentein thoruin paternum, id esl,
Abrahainduos ftlioshabuit, unttm de ancilta, et unum etiam praeceptaet monita naturalis legis, quse in no-
de libera : hmc aulem sunl TestamenlaiGal. &.), in bis est (quod nunc paiernus ihorus dicilur) pnevari-
quo Agar, quse concubina fuit, in veleris Testaineuli B 1 caniem. Est enim intra nos lex quoedain naiuralis,
ponitur lypo. Una elenim erat perfecia columba quaeargutt unumt|uemque peceanlem, et malum ei
26 genitrixve, qure virgo casia, regina sponso regi, esse suggerit, quod delmquit. Cubile ergo Legis hu-
Ecclesia per Evangelium jungitur Chrislo. jns teuierat, ac sedem secreii ejus maculat, qui pra>
3, Sed et Moralisnobis in hoc ita iractabitur locus. ceps et infrenis ferlur ad vitia.
Ruben inlerprelatus e^t majoribus, b fttius qui vide-

BENEDICTIO SIMI ON ET LEVI.

1. SVMEO.N et LEVIfraires, perfecerunt inijuitalem falsis lesiilitis arihibitis, conriemnabant Jesum, non,
voluntalissuw. In consiliumeorumnon introeat auiina inquil, * invitenlur visceramea. Non libi hoc videtur
mea, et in consilioeorum c invitentitrvisceramea (Gen. riicere, Mtindus ego a sangttinejusti hujus (Matlh.
49. 5. 6.). Quantum quidem ad historiam pertinei, -27.) : mundiis ego a sententia, quam decernitis ad-
videtur d illud eurum culpare commissum, quod Em- versum innocentem? Quia in irasua, inquit, occide
mor filiuin Sycliem, qui post sororis eormn concubi- runt homines.Requiro quos homines occiderunt, cum
tum, fainilioeIsrael voluerat sociari, fraude elcircum- C certuni sit aute passionem Domini, neminem creden-
venilonc juguliirunl, aique oinnein ejus populum in- lium esse punilum : nisi forte quis ipsis adscribat
tercmerunt, quando et dicebat eis pater eoruin Israel: eliam sanguinem Prophelarum. Quia eiDomimis di-
QMIHodibilem me fecislis in hoc mundo (Gen. 34.). cit. Quod a sanguine Abel jusli usqtte ad sanguinem
Maledictumergo eorum furorem tetneritate impre- Zacharim(Ibid. 23.), omnis qui effusus est sanguis
catur, et dividendos eos per populos lsrael protesta- justorum, ab ipsa generatione requiraiur. SeJ vi-
lur, utpote ex ipsis Levitas et Sacerdoies futnros, deamus, an forte et illos bomines orciderinl, quos
qui sortem terroe promissionis non habuerunt. persuaserunl clamare , Sangtiis illius super nos et
2. Spirilalis atitem de his expliialio lalis mihi super ftlios nostros (lbid. 27.). El in cupidilalesua
qtiiedam posse videiur aptari, quod Symeon et Levi stibnervaveruntlaurttm. Taurum appellari Filiutn Dei,
Scribarum el Pharisaeorum Judaici populi possint legimus in Scripturarum figuris, in Evangelio nimi-
ferre personas, de qttibus scriplum 27 est: Qu'a rum, ubi scripttim est bis sub persona filii senioris
coiniliutn fecerunl Scribmet Pharisaii, ut Jesum dolo dicentis ad pairein, Ego semper lecum fui, et manda-
tenerent (Matlh. 26.), de quo consiho iiunc dicit san- tum tntitn nunquam prmterii, et nunquam dedisti mihi
cius, qui mente Deum videbat : In consiliumeornm hxdtim, nf cwtnamicis meis epuiarer : cum autem ve-
non introeal anima mea; et in cousilio eorum, in quo, f Mtfftlius tuus hic junior, qui dilapidavit omnemsub-
a liarraeus vitiose oinnino legere visus est, noii fa- duni, etc.
ciens bonuin, pro et non faciem suam : quam leetio- d Miniinehanc probat S. Ambrosius interpreiatio-
nem ti noverat ipse ab aliis prseferri, et ad oram nem, quam autumat a Juriaeisexcogitatam. Inter-
libri rejecit. Nos restilnimus, Jeretuise advcrtentes pretatiouein, inquil, pulcherrimamderivanl Judwi, ut
locum laudari cap. II. v. 27. Dicenles igno, P ter arbitrenlur, quia propterea artjtiat ftlios Jucnb, quia
meuses tn : el lapidi, Tit me genuitli; verlerunlad me propter stitprumsororis, Sychimilasisii tluo prw cwlc-
lergum, cl non faciem, etc. In GraiCO,xvi ou Ttpbtruivy. ris fratribus ullum ire cupientes, simulavernnlcum ip-
«VTWV. sis inire vetle se qratiam, et ideo, tic. Sed in hoc quo-
h liiiOrigenesinterpretaturHomil. XVII.inGenes. que erraut Judwi. Isti enim caussas doloris, elc. Pro-
ftiint qui videlur, hoc est, visibiiis, qiieinarimodum bant vero Traciatores alii plerique, et ineriitus apud
ailnoiatum est nobis ad Lexicum Hieronymianum, nos Auctor. Paie', ait, literw sensti., quiti hi duo fra-
quod tainen active praeferl, videns fiiius. Nosier li- tres obutciscendumstupruinsororis, suborntila puce, el
lirom qui vulgo obtinebat, ex Majoribut laudat. Vide ficlis amicitiis,deceperunlSychem et Emor palrem it-
nos ibi. lius, elc.
c Mihiquiriem supplenda primum videtur negandi 6 Diximusirrilentur rescribeodum videri. Interim
paiiicula, ium .rriteniur, pro inviienturreserilienduin. iio» pat ticulani, quam diximus sullii iendam, suppleri
Gratcus f*>jepi<74<i,sed et S. Atnbiosius non conten- vides. Recole prsecedentemproxime Notamc.
517 DE BENEDICTIONIBUSPATRIARCIIAKUMLIBER SECUNDUS. 518
stantiam, occidisti illi vitutuni saginalum istum (Luc. J Oinue eitiui i|u<>innililiir, vcl movetur, atvt iroe, aut
15.). Ergo laurum, sive vitulum consiliosuo Scribse desiderii, aut raiionis est, ct ideo tolius vilselninia-
et Pharisseisubnervasseriicunlur«,quorum maledictus naestalus in isiis tribus filiis Jacob adumbrari inihi
furor, quia temerarius est: et ira illorum, quia iu- vidctur, et per ipsos tripartilus iste motus animae
durata est. Dividam illos in Jucob, el dispergam eos designari, in quibus servat primam concupiscentiae
in Israel. Videndum est, ne forte divisio ista quae S|ieeiem Ruben, in quam cum macula notatur effu-
hic commemoratur, talis sit, qualis el illa de qua in sus. Secundam ira; vel furoris speciein lenet Sy-
Evangelio dicitur : Quia cum venerit dominus servi meon, qu;u el ipsa ex furoris ejus demoiislralur op-
iltius, dividet eum, el parlcm ejus cum infidelibuspo- piobrio. Terliam lorinam niottis ralionabilis tciiet
net (lbid. 12.). 28 ^e' certe, ul audivi quemdam ex Levi, quippe cui etiam legein servare commissum
sanctis pairibus b disserentem, quia divisio simul et e*l. lias ergo tres species videlur mihi omnis prope
dispersio noininatur, pro eo quod noiiiiulli ex ipsis anima, quae in hunc mundum venit, primis motibus
Dominocrediderunt, et alii in infidelitate permanse- culpabiliter agere, tisquequo pcccatorum vitiis prae-
runt. Divisi dicuntur bi qui ab eis separanlur, et gravala, et malorum satietale defessa, ad locum pos-
veniunl ad fidem : et dispersi bi, quorum patria, tein • sit pceiiiienlise pervenire. Judas enim post hoc se-
ploque subverso, per orbem lerrae incredulum dis- '' ' quitur, qui purget conlessiune peccala, quia Judas
pergitur gcnus. lingua Hebraea, d confessiointerprelatur, quaea inorte
3. Moralisvero tropus iia fortasse servari potest. dicilur liberare. I)e Juda aulem credo sufiicere illa,
Triparlilam esse animse virtutem, ntuliis sapienti- quaea nobis, ul poluimus, anle jam ditla sunt, quae
bus c visum est, id est, ires esse species moius ejus, etiam si placuerit, his vel jungi poteruni, vel prse-
per iram, per cupidilatem, per ralionem, nec alius, ferri.
ut puto, aniinaemotus, exceplis his, poleril inveniri.

BENEDICTIO ZABULON.
29 I. ZABCLON juxtamare habitabit, el ipse est 2. Si vero etiani in hoc, moralis requiritur locus,
accessus navium, el extendilur usque ud Sidonam ZahuloiiKflitxus nocturnus interpretatur. Consequens
(Gen. 49. 13.). Hisloria, porlionem futurae hseredi- ergo videri potest, quia posteaquam vidit anima,
lnlis designat et sortem. Ad mysterium auiem quod 30 1113esedehat in lenebris, lucem Domini, et ad
spectat, legimus in Evangelio, ex his regiouibus poenitentiain ex confessione conversa est, auferan-
adsuintos esse aliquos Apostolorum : et in ipsis lo- lur ab ea, et defluanl illa omnia, qu;e in morte igno-
cis, Doiniium s;cpe docuisse, sieut scriplum est : C ( rantiac gesserat; et posteaquam praecessil in Juda
Terra Zabulon et terra Neplitalim, via maris trans confessio, etiam in hoc conversio stibscquetur, cum
Jordtinem Galilew gentium. Populw qui sedebat in jam defluit omne quitquid noetis fueral et lenebra-
tenebris, vidit lucem magnam (Isaiw 9.; Matth. 4.). rum, in quibus velut exuere se teniat veierem ho-
Sed quod dixit, El ipse extendilur usque ad Sidonam : iiiinem, et deponere quse noctis sunt, ut in die ho<
Sidon inierpretaiur e tenator, vel venatrix. Venatores neste ambulet (Rom. 13.13.). Sed hoc, qnod se
aulem, quos alios putabimus in hoc loco f laudabili- usque Sidonein excutit, hoc est. usque ad-tienafores,
ter accipiendos, nisi Apostolos Domini, de quibus fortasse declaret illud quod et ipse jam conetur esse
praedixit propheta, Quia mittam venalores mulios, et ex illis, quibus dicitur : Prcndile mihi vulpespusillas,
venabunlureosin omnimonte (Jer. 16.) ? exterminantesvineasmeas^Cant.V,.).Ideo ergo exten-
Heic autem iisdem fere verbis laudaius Ambro- et Sidonii dicuntnr venaiores: deniqne Ilomil. XIII.
sius consonat, Quia, inqiiit, de tribu Symcon Scribw in Ezcch. Commtnafioest in Sidonem, quw inlerpre-
sunl, et de tribu Levi Principes sarerdotum, qui perfc- talur Venatores.
cerunl nequitiamsuamin Dominipassione,etc. llemque 1 Cunlendil Hieronyinus e eonirario, Venalorem
Auclor ineditus, Per Symeon et Levi Scribw, et Plta- . in Seripturis nunquainin bonam pariem accipi.Com-
rismi desiynantur. Ex Levi uumquePrinapes sacerdo- D ' mentario II. in Michaeamcap. V. Quanium ergo, in-
tttm fuisse patei, etc. quit, possummeu recolere memoria, nunquam Vena-
b Aulea differenlem. Tractalur iste quis fuerit, lorem in bonampartem legi. Ismael et Esau venatores
queni certe Noster in Orientis partibus agens audivit, ftterunt, ete. Sanclus quoque Ambrosius in Psitlm.
(iivinare noii libet. Toties laudatus Attcior iuedilus, (iXVlll. Nullum invenimusin Divinarumserie lilera-
ldem, tnquil, populus, qui puterno solo exhmredtiltis, ritm de Venatoribusjustum. Et pseuiIo-Hieronymus
in cunctas gentes ob leitimonium credulilaiis noslrtv, in Breiiarii) in Psalinum XC. Penilus non invenimus
perfidiwsuw pwnas luil, etc. in Scripluris sanctissanctum aliquemVenalorem, etc.
c llieronymus Commentario in MatihseumIibro l|. u Lexicoii Origenianum, quod Tom. III. Operum
cap. Xlll. Legimus, ait, in Platone, el Philosopho- lliero ymianoruin excuriimus, pJo-i. auTwvproefrt,
IKIIIdogma vuUjalttmesl, tres essein humana ttniinai iri est, fluxus eorum. Ubi emendan equideiu m.ilim
passiones,T6 \oytv.ov,quod nos possumus inlerprelarii mx-o; proauTw»; nam fluxuiu noctis expnni solilum
raiionabile; TOOvpuxov, quod dicamus plenmn ine; TO i noiiienilliid, ininime Viro fluxum corum, tuui heic
iittQvp.vTixov, quod appellamus concnpi-cibile , elc. fsoster, tiini alia sexcenla Veiertim lesiimonia do-
d Ex Uri^eniano lexico, ejusdemque Adamanlii cent. Quin etiam lioc ipstim Magnus II eronymits
llomilia XVII. in Geues. Judas confessioinlerprelalur peiperam interprelaii coniendit, etjure quidem me-
lingua Hebrwa. rito, in Quaeslionibus in Genesim. ,1/a'e, inquit, e«
• Ex Origene cum alibi, tum llomil. XIV. et XVI. violenter in libro Nominum Zabulon, fluxus noctis
iu Josue : Sidon significat Venatricem,vel Venatores; interpretatur.
319 RUFINI AQUILEIENSISPRESBVTERI 320
dit se usque ad venatores, ut ipse discat venari, si \ irrepunt, et volunt exterminare vineamDominisab-
quando ferae aliquaeaut vulpes dolosse, id est, vel baoih : ut apprehendat eas malarum cogitatiouuiu
daeinones truces, vel cogitationes noxioecor ejus Iaudabilisvenalor effeclus.

BENEDICTIO ISACHAR.
1. ISACHAK (wiuui concupivit,*requiescet inmedio quam requiem habuisse, sed in Iaboribus, in perse-
sortium, et videns requiem, quia bona est, et terram cutionibus, sicut Paulus Apostolus indicat, omne
quia pittgitit est. Etiam hic competenler Historiae viloe stioe tempus habuisse (2. Cor. 11.). Videamus
ordo servatur, quod in medio sortium, id est, in crgo, nc illud sit quod scrmo iste signilicat, dicens,
divisionibus terrse, quoe eis per Jesum filiuin Nave Et vidensrequiem,quia bona est, quia considetantes
distributa est (Jos. 19.), habitavit. Qtiarta etenim fuluram requiem, et regni ccelorumbealitudinem,
sors ex posterioribtis septem tribubus in libro Jesu el omuium, quae repromissa sunt, gloriam contuen-
Nave ipsius referlur exisse : qtiia duaesemi tribus, les, libenter bumeros suos subjecerint ad laborem :
id est, Judoeet Ephraim, et media tribus Manasse ad illa enim respicientes quoefulura sunt bona, pa-
priorcs accepeiani. Ruben vero et Gad et dimidiseij> lienter praesentia tolerabant mala, sicut et Aposto-
tribui Manasse ultra Jordancm possessio fuit. Esl lus Paulus de Mose dicit, quia spretis .Egyptiorum
ergo medius Isachar, quia est quartus e septein : thesauris, elegit potius ferre improperium Chrisii:
glebaeuberis et feracis agricola, erga solum pingue, Respiciebat enim, inquit, ad relribulionem (Hebr.
laborem libenter impendcns. Et liocc quidem dicta U. 23.).
sint quantum ad llistoriam. 3. Sed quoniam instituimus arcam Scripturae di-
2. Isachar vero, quia mercesinterpreialur, potest vinae, non bicameratam solum, sed tricameratain
illorum figuram servare, qui dicunl: Si enim volens ; (sicut ad Noe (Gen. C.) a Domino dictum est) con-
prmdicavero,mercedemhabeo (1. Cor.9.). Et de qui- slruere, videamus nunc qualiter nobis Isacbar etiani
biis dicttini est: Ecce Domini filii, merces, [ructusi tertium sediiicetnidum. In superioribus adsumsimus
venlris (Psal. 126.). Merces etenim Filii Dei, quodI eum bominem, qui tripartilo animceniotu (ut esl
Virginisuterum inirare dignaius est, Aposloli reciei loiius b anima: languor) ira et furore 32 errantem,
putandi sunt: ipsi sunt euim qui concupierunt bo- quod per concupisceniiam Ruben , et per iram
num, de quorum animabus iu Canticis Canticorumi Symeon, et Levi prudentiam non recle direciam
dicitur, Adolescentulwdilexerunt 31 '« (Canf. 1.);; siguificariposse dislinximus : sed hunc jain in Juda
et qusedicuntad Jesum : Posl te in odorem unguen-| • Q ostendimus pcenitentem, et in Zabulon ex niulla
torum luoruin curremus (Ibid.). Requiesccnles ini parte conversum, in Isachar vero, qui merces inlei -
medio sortium, idest, in medio lerrae bonse,, pretatur, jam videmus eum etiam mercedem boni
tcrrac fluentis lac et mel : in medio ipsius re- operis exspectantem,quia non solum abjecit maluni,
quiescunt. Quaeterra eral Jesus fluens lac et mel,, sed et concupivit bonum, etiam in medio sortium
super cujus pectus, non solura Joannes (Joan. 13.),, requiescit. In medio autem est, qui secundum com-
sed in Joanne omues discipuli recumbebanl : ett moniiionem Sapientiae,non declinal neque ad dex-
facti sunt agricoke. Islos fuisse agricolas, el exco- tram neque ad sinislram, hocest enim, recte lineam
luisse terram nostram, quam pinguem viderant ctt lenere, et viam virlulis incedere, in quo etiam sor-
bonam, quamque Filius hominis venerat seminare,, tes sic possunt inielligi. Sors dicitur, per quam hoe-
etsemenejusceciditsuperterrambonam(il/aif/i.l3.), , reditatis portio unicuique tribuitur, non qu;c eveniu
quoe adferret fructum, aliud tricesimum,aliud sexa- aliquo constare videatur, sicul gentes puiant; scd
gesimum,aliud cenlesimum( Luc. 8.). Omnis de hocc quae Dei judicio et dispensatioue decemitur. Sortes
Scriptura tesiatur, et prjctipue Paulus Apostolus,, ergo nobis in hoc Morali expositione, mandata Dei,
qui dicit : Dei enim administralioest, Dei cultura estif per quoe hicreditas cacleslis capietur, intelligendae
(1. Cor. 3.). Et iterum idcm dicit, Laboranlem agri-- T»sunt. Iste ergo, qui jam conversus, etiam mercedem
colam oporiet primum de fruclibus percipere (2. operum suoruin sperat, semper in medio sortiuni,
Tim. 2.).Et iterum de semetipso dicit : Quis plantat{ id est, in medio mandatorum Dei requiescil, videns
vineam,et de fructu ejus non edit (1. Cor.{).)'.Sed1 requitm quia bona est, et terram quia pinguis esi.
fortasse dieis : Et quomodo vertim est, quia requiemi Posteaquam pugnam, quse erat intra se cogiiatio-
viderunt Apostoli, 6icut hie dicitur, Ef videns re- num, dum in eo concupisceret caro adversum spi-
quiem,quia bona est : quum conslet Apostolos niin- ritum, et spiritus adversum carnem, depulit et ex-
" Videluremendandum requiescens,nam et Vele- diclione sub finem, adneclendus esi. Omue, inquil,
res Latini alii Patres, et Grsecusipse lexlus praBfert t ouo innititur anima, vel movelur,aulirw,aui desiderii,
ralionis est: et ideotoiius vilm huinanwstatus in
b Idest, omnis. Occurrunt ejusmodi locutionum\ aui
Kvarrauoftivof.
islis tribus ftliis Jacob adumbrari milii videlur, el per
eliam apud alios exempla. Quoesequunlur verba, irat ipsos triparlilus iste tnotus animw designari: in qui-
et (urore errantem, in mendo cubant; ac certe aull bus serval primam conctipiscenitmspeciem Ruben....,
illa cxpungeuda sunt, ira et (urore : aul supplenda l Secundamirm, vel [urons speciemtenet Synieon
istiec, ratione, et concupisceniia.Tunc vero erraret,, Teriiam(ormammotusrationabilis tenet Levi,elc, ex
mil errasset, pro errantem rescrihas. Hujtis rei gratia» quibus licet corruplo loco me licinam adliibere.
et locum, ad queiu respicit Rulinus c* pfiore Bene»
521 DE BENEDICTIONIBUSPATRIARCHARUMLIBER SECUNDUS. 322
clusil, requievit spirilus ejus in Deo : et tunc vidit,A rum suum ad laborandum, et factus est vir agricola.
bonam esse reqniem, quando jam dicere ei poteral Agricola terrse suse putandus est ille, qui campos
Jesus, Venilepaululum, et requiescile. Sed et lerratn anima? suse, cordisque sui novalia indesinenterverbi
vidit, quia bona est. Quando vidit terram bonam? Dei aralro et Scripturarum vomere scindit et sulcat,
quando carnem suam a vitiis et concupiscenliis ex- qui plantaria fidei et caritatis ac spei et justiliae de
purgavit, tunc eam vidit terram esse bonam et pin- Israel fontibus rigat, et omnem agricullurse disci-
guem sine dubio, quse adfert fructus juslilise in plinam in animse suse rure deprehendit.
operibus bonis. Hoc enim videns, supposuit hume-

BENEDICTIO DAN.

33 '• DANjudicabit populum suum tanquam si una
Tribus in Israel. Et fial Dan serpens in via, adsidens
tttper semitam, mordens calcaneum equi et cadet eques
retrorsum. Salutem exspectans a Domino. Hujus loci
Ilistoria, quoniam in Scripiuris sanciis, qiiaulum ad _
mei sensus parvitatem spectat, non a facile invenilur
evidenter expressa, vel quomodo judicaverit Dan
populum quasi unam tribum, vel quomodo in via
adsederit : ne forte aliquid quod'probamenta de
Scripturis minus videatur habere, proferamus, magis
quse scripta sunt ad spiritalem iotelligentiam mihi
videnlur aptanda. Nisi forte in his bellis, quoe sive
ab Jesu Nave, sive in Judicum libro scripla referuntur,
aliquibus inibi gestis, hsec quse scripta sunt confe-
ranlur. Curiosius perquirentes nos tamen , licct
nondum quod intentioni nostrae satisfaceret, depre-
hendimus : lamen, quae in nonnullorum opinione
habenlur, exponimus.
2. Dicunt b quidam, Aniichristum per Iwec verba
proedici de ista tribu futurum : alii de c Juda prodi- £
tore hsecscripla esse suspicanlur, et equitem atque
equum, Dominum cum carne suscepta , designari
volunt. Sed vix mihi videtur explicori posse talis
intelligentia : quia et si in equo Deitatem ponere
B Econtrario nihil de lilerse sensu dubiiat doctis-
_
simtis Interpretum Ilieronymus, cumque eo Ambro-
sitis. Ille Samson, ait, Judex in Israel de tribu Dan
fuit. Hoc ergo dicit, elc. Hic, Simplex inlelleclus hoc
habet, quod etiam Dan tribus Judicem dederit in
hrael.... Fuitaulem et Samson, de tribu Dan et judi-
cavit Israel viginli annis. IIos alii sequuti siinl magno
numero , et cum primis ineditus apud nos Auctor,
qui lamquam e tripode pronuntiat, Samson hisverbis
prosftguratur, qui more colubri serpentisqueterribilis
fuit.
h Imo plures, e quibus utaliquem laudem, S. Am-
brosius, Prophelia, inquit, signiftcat Antichristum, n
qui fulurus est ex tribu Dan, swvusjudex, et tyrannus
immanis, judicahit populum suum. Tamquam serpens
in via , sedens in semita, dejicere tentabit eos, qui
viam ambulanl verilaiis, supplantare cupiensveritatem.
Cui addere placet nuvitatis praxipue inerilo nondum
vulgatutn Auctorem apud nos. Prwftgurat, ait, J3a«
. tsfe Antichristum,qui juturus est velut serpens in via,
f el cerastes in semiia : quia in tita et semita mandato-
ritm Dei ambulanlibus, quantum in se est, obicem se
prm(ertduplici armaius contra eos ingenio : in serpente
nainque calliditas illius prwftguratur, quia decipere
astute quwril viam Domini gressu operum terentes.In
cornibtts autem demonslratur [uror illius quo usurus
esl contra eos, quos call.da machinatione decipere ne-
quiverit Cunt ergo Anlichrislusveniens, anle oculos
spectanlium signa magnq fecerit, ignem de subiimide-
posuerit, serpens in via esl. Cumaulem se ad posnaset
tormenta tibi non credentibus infligenda verteril ce-
Toluerint, morderi utique a serpenle non potuit;
si in equite, cadere 34 retrorsum, et saluleui
exspectare a Domino, Deiias Verbi non compelenter
dicetur. lnde pulo, quodDan fortasse ad illum rectius
transferalur d, qui judex exspectatur vivorum et
mortuurum : quia Dan, judicium, vcl jtidex inierpre-
tatur. Dominus ergo Jesus Christus qui dicit, Ego in
judicium veni in hunc mundum (Joan. 9.) : et iterum,
Pafcr nemttteinjudical, sed omnejudicium Fitio dedit
(Ibid. 5.); ipse populuin suum tanquam unam judi-
cabit Tribum , non enim ultra erit riivisio Tribuum,
non ulla diversitas, sed sicul ipse ait: Ertt unus grex,
el unus pastor (Ibid. 10.).
3. Quod autem aliquos videtur delerrere in hoc
Inco, iste sermo qui sequilur, dicens, Fial Dan
serpensin via: et quia serpens frequenter in Seriptu-
ris in diaboli persona ponilur, putant boc non posse
Domino convenire. Sed si redeamus ad Scripturas ,
sicut invenimus leonem dici diabolum . qui circuni-
iens, quaeritquem transvoret (1. Pet. 5.) : et lau-
ros dici contrarias virtules, sicut ibi, Tauri pingues
circumdederunt me (Psal. 21.); et iterum leonem dici
etiam Dominum, paulo anie nobis expositus Judas
edocuit : taurum etiam dici ipsum Doininuin , inve-
rasles in semita, elc. Paria ferme habet S. Gregorius
Lib. xxxi. Moralium, etc.
c Atque hanc subdit S. ipse Ambrosius expositio-
nem. Judas prodilor, tenlatus a diaboto, super Domi-
numJesumlevavitcalcaneumsuum, ul dejicerelequitem,
qui se dejecil, ul omnes levarei, etc. Et paulo post,
Dormiebat Judas : denique verbaChristi non audiebat.
DormiebatJudas, et quidem somnum diviliarum, qui
mercedemde proiitione qumrebat. Vidil eum dormien-
tem diabolus, el oppressumavanlim somnogravi: misit
se in cor ejus, vulneravit equum, dejecit equitem, quem
separavil a Christo.
d llaec minimealiis probatur mysticainlerpretatio,
quin eliam aperle Rufinohac de eaussa dicam impin-
git incertus Anctor libelli de XII. Scriptoribus
Ecclesiaslicis, Isidoro et Ildefonso subjunctus cap.
V. llic aulem (Rulinus) justa myslicum sensumea,
quw de Dan ftlio Jacob scripta sunt, non recle de
Domino nostro inlerpretatur, dum procul dubio ad
Antichristumeadempertinere, Sanclorum Patrum pro-
bet assertio. Dixisset de majore eorum parte, quod et
superiore Nota a nobis observatum est. Nam alii in
alias, alque alias sententias abeunt : et sunt qui de
ipsomet Messia inierpretaniur : id quod ab Nostri
expositione parum, aut niliil abludit, ex ea saltein
parte, ob quam in crimen vocatur. Adde qiiam ex
Prophetise serie coniextuque excusationem se dignam
ipse subnectit. Hwc me moveruntin loco : non lamen
excludo eliam eorum opinionem, qui quod tentiunt,
approbare Scriplurarum auctorilate poluerint.
323 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI "2i
nimus, illum qui occisus est pro salute et reditu filii Acatus, salutem exspcctat a Domino per crucein (t
poenilentis(Luc. 15.). Sed et alia muliain Scripiuris resurreciionem , quam tunc fervidius equiians ot
similia suut, quae iiiinc ad bonam, iiunc ad malam currens, ignoranliam futuram nesciebat. Haec me
parlcmtraliunlur : ita el serpens invenitnr aliqtioliens moverunt in loco, non lamen 36 excludo etiam
etiam in persona Domini scriptus, ut ipse de se dicit eorum opinionera, qui quod sentiunl, approbare
in Evangcliis : Stcttf cutttt Mosesexaltavit serpentem Scripturarum atictoritate potuerint.
35 '" deserlo:ita exaltarioportetftliumhominis(Joan. 3. Ut autem ne ille quidem nos tertius praelereat
3.). Sed et Apostolus,qutim prsecipit,prudentes fieri locus, potest videri ille quem jamdudum in Isacliar
sicui serpentes, nnnquid non ad bonam pariem, ap- diximus profecisse, et in mandaiis requiescere,atque
pellationemserpentis aptavit? Poiest ergo et in hoc animse suse agricolam lacttun, iiunc etiam in hoc
loeo de ipso Dominodici : Fial Dan serpensin via : prolieere in Dan , ut discernendi et dijudicandi po-
assidenssuper semilam: id eat, ipse qui judicat corda, pulum suum, id est, cogitationes cordis sui, inlelli-
et scit quneinlrinsecus conlcguniur; videns in via, gcutiam sumseril, tanquam unam tribum in Israel,
hoc est, in hujus vitaectirsu, equites itinere equitare id est, omnia in unilaiem atque concordiam devo-
non recto. Equiles autem animaein corporibus posi- care, ila ut non sit in eo cogilaiionum, vel consilio-
tse, possunt intelligi, sicut ibi dicit : Dormitaverunl" rum ulla dissensio. Fit autem idem et serpens se-
omnesqui ascenderuntequos(Psal. 75.), id est, omnes cundum praeceptum Domini,quod paulo ante dixi-
qui sunt in corporibus, peccaverunt,sicut pronuncia- mus, Estote prudentessicut serpentes(Matlh. 10.); in
viteliam Aposlolus.Horumergo equorum,velequilnm via tamen assidet, nec unquam e semita discedit.
calcaneumserpens iste, viaeadsidens, mordet; mor- Semita etenim angustiorvia intelligitur, quoeostendii,
det antem calcaneum, quum corpus vel languoribus, eum non per illam latam el spaciosam incedere, quae
vel aliis quibuslibet cruciatibus macerat, quo velo- ducit ad mortem, sed per anguslam et arctam , quse
cem cursum peccantium reprimai. Cum enHwcorpus ducit ad vitam (Matth. 7.). Mordet autem equi
adfligitur, et consumilur caro, tunc cadit eques ealcaneum faciensillud, quod Paulus Apostolusdicit:
retrorsum, id esi , aniuia quse male currebat, et Quia macerocorpus meum, et servitulisubjicio, ne
fesiinabat ad perditionem , cadit retrorsran , et ad forte c.umaliis prwdicaverim,ipse reprobus efficiar
paticnliam (Forfe peeniteuliain]revocatur, ut a malo (1. Cor. 9.). Haecautem facil, ul cadat equus retror-
cursu impedita revocetur retrorsum , et iiat post sum. Isie enim talis semper elationes et altiiudincs
illuui qui dicit, Venilepost me (Marc. 1.). Pnto tale timct, et vult cadere animamsuam a mala altitudine
aliquirietiam crga Petriun Aposiolumgesium, cum , ad bonam humilitatem, ut discat ab Jesu, quia hu-
dicenle Poinino, Quia cruciftgioportetFilium liominis,C milis est et milis corde (Matth. 11.). Etenim pro-
et mori (Malih. l(i.), ipse diceret, Propitius esto, prium est proficientihuselationem metuere. Denique
Domine, non tibi erit hoc (Luc. 18.) ; in quo , cum eliam tanttis et talis ApostolusPaulus dicebat, Ne
praeamore nimioper igiiorantiam nonrecle equiiaret, extollar, daluseslcarni memstimulus,angelusSatanm,
in fine, velut a serpeme mordelur a Doinino, in eo qui me colaphizet(I. Cor. 12.). Sic ergo revocat ani-
quod dicitur ei : Vaderelro me, Salana, scandaluin mam de altitudine, et retrorsuui post humililatem
mihi es, qnoniamnon sttpis quw Deisunt,sed qttw Christi redacta, salutem exspectat a Dotniuo.
hominum(Marc. 8.). Et sic retrorsum Pelrus revo-

BENEDICTIO GAD.
1. PIRATERIUM a fentafcifil.utn, ipse aulem tenlabit haeceoruminter se 37 ve'ut piratarum more certa-
eos posl pedes. Per Historiam quidem non facile in £) ] mina in his sermonibus designari.
Scripluris b rclerri tale aliquid invenimus, nisi forte 2. Sed verior estspiritalis intelligentia, qusepotest
quis velul extorquere velit et dicere, quoniamTribus indicare illud Domini noslri, et Salvaloris, quod ad-
ista, ultra Jordanem hrereditale n in Arabisepartibus ^ersum diabolum habuii, positus in carne, certamen.
consecuiaest, et quia ibi frequenler prscdonumbella EstergoTribusisiiushabiiaculumercmovicinum; Gad
consurgunt, et assiduis intcr se congressibus coeunt, vero nunc c tentamentainlerpretatur. Potest ergo illud
° Ex Graco 7TEtpaT«p(ov, qtiod est Laline lentatio, Affameiisubjugatishostibtts,cumretro ad possessionem
et Lalini item Patrcs idii praeferunt. Initio videtur rediret, nccessehabuit, genliumftnitimarumincursio-
pr.rponendum Gadnomen. nibits retislere, ele.
i) ilauri ita S. Hieronymus,qni ex Hebraeoaccinc- c Habet ex Origene Homil. XXVII. in Numerns.
tttm vertens pro piralerio, designari inaiiifesto pro- Galgad [leg. Gadgad}interpretatur,tentamenlum, sive
iiniiiiai, prrlia quse Gad, juncto Ruben, el dimidia constipaiio. Tacet aotem continuo magistri sui no-
iribu Manasse gessit adversum vicinas gentes, et men ad declinandaminvidiam; sed illnd mirum.quod
vic.is liostibus,fortiter dimicuvil.Seri et ineditus apnd nitiic, ait ita vocabuluminterprelari, quasi ali*, obti-
quse
nos Anctor, Pnlet, ail, lilerwsensuslegenlibnslibrum variaepro lubitu sunt expositiones,amplius non
J.sii Nuve, quiaGad , aut trans Jordanem petivil, eti nereni. Et hanc tamen ipsam Sanctus Hieronymus
accepita Moyseluvreditalem, ea conditioneeu potiri i Ep st. LXXVIII.de Mansionibusad Fabiolam Mans.
meruit , ul tucinclus armis ante Israel , junclo sibii 29. adeo non probat, ut ne cum reliquis memoret
Ruben, el dimidia tribu Manasse, conlra adversarios i qiiidem. Videsislocum.
pngnando incederet, quod prwtereatub Josue (ecit.
 326
325 DE BENEDICTIONIRUS 1'ATRIARCHAUUMLIBER SECUNDUS.
inlelligi, quod Dominus Jesus Cbristus duclns est in A . lentaiione Salvator declarasset diabolojse esseFilium
eremnin a spirilu, ut tentarclur a diabolo (Malth. 4.). Dei, certum est quia secundo ad tentandum non
Sed vide quanla in venbis Patriarchse mysteria conti- fuisset ausus accedere ; nunc autem vide quomodo
nentnr. Gad, inquil, piraterium tentabit illum. Pona- tenlaiur ipse qui lentai. Dominus enim in eremo est
mus, ut diximus, personam Domini esse in Gad : hane quadraginta diebus et quadraginta noclibus, postmo-
tenta-
piraterium tentabit. Piraterium vero dicitur cohors dnm esuriit. Si enim non esuriissel, agnovisset
: ut per hoc quod
quoeriamet conspiratio piratarum. Certum namque tor Filium Dei nunc auiem esurit,
csi, quod venieus diabolus ad teniandiim Dominum, Dominiis fragilitatem in se carnis ostendit, tentetur
non absque ministris suis et saiellilibus venerat; quia ipse qui teniat, el tanquam ad hoiniiiem lentandum
sicut aderant DuniinoAngelispiciantes ejus certameni lienuo adeat. Sic ergo veniunt ad Dominum tentato-
(illi de quibus Evangelium dicil posl tentationemi res. Ipse autem lentabit illos post pedes, boc est, eis-
(Ibidem.), El accedentesAngeli ministraverunt ei), ita dem vestigiis quibus accesserai diabolus tentare emn,
etiam diabolo aderant Angeli sui, cum quibus ei ge- a teniat.
henna prseparala est, sicut Doninusriicit: Iteinignemt 3. Moralis ilaquc locus sirnili editione disseritur :
wternum qui paratus est diabolo el Angelisejus (Ibid. ille e.nimhomo noster b confesso errore pcenitens, se
25.). Sed et Sancti quum in agone deceriant, specta-. Q redditconversum per intelligenliam, et aliquanlulum
culum facti dicuntur huic mundo et Angelis el homi-- profecit, ut post profeclum veniatad hoc, ut tentetur
nibtkS(l.Cor.4.).TentabatergoDominuniconspiratio i ab inimico, et virlus animi ejus et propositi constan-
tenlalorum, quiiui dicebat ei: Si Filius Dei es, dic ut! tia comprobetur : ita enim Scriptura dicit, Qui c non
lapides isti ftanl 38 Parws (Matlh. 4.). Per lisec ergo> est tentalus, non est probabilis (Ecci. 34.). Nec nllo
tentabal Domiuum diabolus. Sed videamus, quid estt lempore omnino quis perveniet ad perfectionem,
Iiot qtiud dicit : lpse aulem leniabit eos post pedes. nisi prius in tentationibus suis [Forte sui] documenta
Qiiomodo DouiilltlStentabat tentanles se? Si in primai prastiteril.
BENEDICTIO ASER.
1. ASEK,ptnoiiisejus panis: et ipse dabit escam prin- 3. Quod ait, pinguis panis, sic intelligere possu-
cipibus. Credo asserlores d lilerse hoc in his verbis mus. Illi qui nihil amplius in Chrislo intelligunt, nisi
inlelligere, quod regio ejus et liserediias terrae, uber Chri lum Je um hunc crucifixum, eduni quidem et
et pinguis cxstiterit, ita ut etiani regiis usibus mi- ipsi panem de eoelo, sed aridum et exilcm : qni vero
nisiraret. Aliqui autem nosirorum eiiam ptopier An- p digni sunt, ul. eis thesauri sapieniise 40 et scientiae
nam dictum putant Prophetissam, filiam Fanuel, ev revelentnr Cbristi (Col. 2.), sunt quibus pingnis est
trihu Aser, quae prima cum Symeone refertur de panis, sicut erat Paulo, qui dicebat: Scto et abundare
Domino in Evangeliis piophetasse (Luc. 2.), ei pro- et esurire, ad omnia et in omiiibusimbutus sum (Pliiitp.
plte i;e suae (ide velut escam dedisse principibus, id 4.). Etenim si Dominus et Salvator noster, quum fi-
esi, Apostolis cselerisqtie credeutibus, quoe de ipso guram tauri dignatur assumere, taurus pinguis ei sa-
fueraut prophetata. ginatus pceoilenii filiodicilur jugulari (Luc. l;>.),eur
39 2. Verum, quoniam Aser, beaius inlerprela- non eodem modo, qui ad beaiittulinem perveniunt,
tur, illius viri, quem ab errore per poenitenliam re- panis pinguis esse dicantur? Iste atitem lalis, cui jam
vocatum, paulaiim per singulos gradus, usque ad bea- piiignis est panis, etiam escam principibus dabit. Qua-
litudinis nunc incrementa perducimus, post conver- lem escom ? sine dubio verbi Dei; et dabit escam non
sio em, posi inlelligeniiam spiritalem, post lentatio- quibuscumquepauperibus,aut accipientibus, sed prin-
nuin victoriam, pinguis ejus essc dicitur panis. Edil cipibus dabit : loquetur enim etiam ipse sapientiam
cniiit illum panem, qui de cwlo descendit (Joan. I.), inter perfectos (1. Cor. 2.).
ei vitam dat huic Mumlo, et pinguis esl ille panis.

BENEDICTIO NEPHTHALIM.
1. ARBOR e remissa (vel ut nostra exemplaria ha- D Hm rura possedisse ftiecunda virgultis, et arboribus
bt-nl) titfis diffusa, proferens in fructibits decorem. nemorosa.
HNtoria designat priorem Gad baereditatis sortem coe- 2. In exposiiione vero Mystica, jam et ni superio-
pisse in uberlate camporum : et post hunc Nephlha- ribus, quum de Zabulon discuteremus, etiam de no-
" »
Rescripsimustentat, pro quo antea vitiosetentatur. buit enim in sorte possessionissuw Carmelum montem
Leviora alia supenus taciti castigamus. uberlaie insignem, simulque mari collimitavit, ac
i h Laudatur Bairaeoad libri oram Ms. iiapraeferens, per hoc delicias, quibus ipse ahundabal, maris terrw-
tmem posl errorem pwniluisse, et conversumper pteni- qve, etiam Regibus suis non esl dubium eum obtulisse,
teiuiam, et aliquanlulumjam profecisse descripsimut, etc.
necesseest, ul post profecmm, elc. e Al.emtss«;inGrseco O-TE/SX 0?
c Rarraeusidem viiiose Quia legerat, pro Qui. Sed exemplarinr.ini, quae laudat.S. «vt(ft.vov.Lectioiiem
quoque Ambrosins
)i"e Srripluron verba laudari animadyerterat. Sed ct heic viriemr noinen ipsum Nephthdlim
' Ineditiis Auclor tolies laudalus : Videtur qitidem probiti.
]iia: iriiicnilum. C.onlerIlicronymiQniBSt*ifiiGeiKSiU)«
juxta literam huic Tribui .ubertas lerrw repromitti. Ila-
327 RUFINI AQUILEIENSISPRESBlTTERI 328
mine Nephthalim, velut cum illo in Evangeliissocialo, A paulo anlc pane pingui vescebatur, et ex ipso cibum
quse nobis visa gunt, diximus : Id esl, quod velut ra- principibus dabat (qui panis confortat cor hominis
dix et origo bealormn Aposloloruni cx islorum locis (Psal. 103.) nunc consequenter ei etiam vera viiis
et regione processerit, et quod populi eorum qui se- Christus decorum prolulit fructuin, quo scilicet cor,
debant in tenebris, lucem viderinl magnam. Sed et qttod pane confortaverat, nunc lsetificetvino : in quo
principes Zabulonel principesNephlhalim(Psal. 67.), utroque in (antum niihijam videtur venisse profectum,
qui per Davidproedicanlur,ad personam utique refe- ut etiam sacerdotii sacramenta suscipiat. Si vero ar-
runtur Apostolorum. borem magis,quam vitem diffusam intelligimalumus,
3.;Quatiiumvero ad explanationemleriiam spectat, quaeproferat in fructibus decorem, qusc alia erit ar-
Nepbthalim nominis inlerpretatio hsecipsa est, quain bor, quoe decorem in fructibus proferat, quam sa-
nunc benedicens eum paler ej'usexprimil : id est, vel pientia Dei, de qua dicil Salomon, Arbor vitwest his
arbor di/fusa, vel uifis. Ille igitur noster homo, qui qui amplecluntuream (Prov. 3.)?

BENEDICTIO JOSEPH.
1. FILIUSampliatusJoSEt>n : ftliiis ampliatus. In be- B
] adjuvit le Deus meus. Inde libi auxilium venil, unde
liedictione Joseph,etiamipsa primaliteraefaciesfloret, et lsrael pater tuus conforlatus est, tiinc sine dubio,
Uierilonamqueampliatusftliusappellatur, quem Domi- cum colluctatus est in via (76t'd.52.), et juvit eum
nus familiicsuacconservandaegralia,usquead secun- Detis, et Israel ei nomen imposuit (Ibid. 35.). Ipse
dtMiiregni exaltaverat gradum. Ampliatumergoinlelli- ergo Deusmeusetiam le benedixit, Benedictionecwli,a
ge, sapienlia, consilio, conslantia, castitale, honore, et a summo, el benediclioneterrm. Benedictio cseli,
regno,virlute,et quod estvirlulum omniumfastigium, sopientiam : terrse autem, regnum potentiamque de-
pieiale, in quibus omnibus auctus ct ampliatus meriio signai. Propter benedictionemuberum et vulvw, bene-
dicitur Joseph. Quod autem dixit, Zelatus ftlius metis, diciwnempatris tui el matris lum. Ipse exposuit, quae
videlur expressissenon tanquam cum qui invideal,sed sit uberum et vulvaebenediclio, cognominansmalrem
lanquameumquiinvidiampassus sit: idest cujustania quod non solum paternas, sed etiam maternas con-
sit gloria, quoemereatur invidiam. Hoc est ergo quod secutus sit benediciiones. Quaabenedictio palris et
dicit,Zelalitsftlittsmeusadolescentioradme revertere:li- matris praevaluil,inquit, In benedictionibus42 mon'
liusmcusnonlani nativitatequammcritis. lllud sane vi- tium permanenlium,el in benedictionibuscolliumwler-
detur mihinon 41 otiose positum,quod tertio repetens norum. Potest fortasse pro immobililale permansurse
Patriarcha, Joseph (ilium nominat, dicens : Filiusam- Q . in eo gralise videri dictum, permaneitftHtnmonfittm
pliatusJoseph, etftlius amplialus. Zelalusel ftlius meus el coliium wlernorum,rebus utique immobilibus et
adolescentior.Quid sibi vult, quod solus Joseph inler manentibus comparata. Qua; benedictiones seiemse
omnesfratrestertio filiusnominatur? Egoquidem pro crunt, inquil, Supra capul Joseph, et super verticem
parvitaie sensus mei intelligo, quod semel ei Joseph eorumquibusprmfuit (ralrum. Io line vcrbi videtur
filius nalus est (Gen. 50.), lunc quum ex Rachel post benedictiones ad omnem frairum numerum contu-
desperationem suscipiendaesobolis, renatus est. Se- ,. lisse, ut principaliler quidem sint benedictionessu-
cundo vero ei quasi ilerum nascilur lilius, quum ei per caput Joseph,per ipsum vero Joseph eliam super
post persuasionem mortisvivere nunciatur(/f>irf.45.). illos veniant, quoriim ipse dux fuerit el magister.
Tertio vero ci filius cfficitur, quum docirina, et eru- 2. Hoecsecundum liieram sensimus; quod si volu-
ditione et his omnibus virtutibus, quibus ipse Deum mus etiam altius in hoc aliquid perscrutari, potcrit
videbat, erudicns eum et inslruens, etiam in spiritu forlasse Joseph ad personam Domini revocari, ut
eum lilium procreaverat. Alioqui nec conveniet ei, quemadmodum Joseph posteaquam putatus est mor-
quod adolescentior lilius dicitur, quum habeat poste- tuus, non solum vivens, sed etiam in regno positus
riorem se Benjamin, nisi in pairiseruriitionibus ado- invenitur, et per hoc dicitur ampliatus : ila etiam
lestcntior seniiatur. Ad me, inquit, reverlere.Hocest, Q Dominus ac Salvator noster, qui apud Judaeosmor-
convertefAni. convertere] ad me animostuos.utdili- luus putabaiur, in cordibus Fidelium et vivens inve-
genlernotcs, eliiicordequsedicunlur,inscribas:tu, fili niiw el regnans. Ampliatus est ergo eiiam et Sal-
Joseph, tn qncm consiliuntesmaledicebant,et intende- vator noster post moiiem. Antequam eniin morere-
banl libi insidias dominiarcuum (lbid. 42.) : refeiiur lur, sola erat Judaia in qua notus erat Deus (Psal.
enim et hoc a Scriptura sancta, quod babebanl con- 75.), et in solo Israel magnum erat nomen ejus :
silium fratres sui illo in lempore, ut occidcrenl euin, postea vero quam morluus esl ex infirmitate, et rc-
sedinterveniensJudas repressitparricidialeconsilium. surrexil a mortuis ex virtule (1. Cor. 13.), in omni
Quod autem dixit, Maledicebant,illud est, quod dixe- lerra offerlur hoslia nomini ejus. Sed et zelalus di-
runl: Ecce somniatorvenit (llidem.). Dominosvero cilur fiiius Dei; el quis ita perlulit zelum? de quo
srcuuni, bellaiores designat viros ; quod aulem disso- etiam seriplum est, Sciebal enim Pilatus, quod pei
lut:i sunl brachia, et arcns contriti, frustratumdesignat invidiamtradidissentcumJudwi(Matlh.ll ;Marc. 15.).
incoepiumper ni:nuni potentis Jacob, hoc esi, Dei Filius adolestentior seeundum carnem, ipse est no-
Jacob. Inde qui confortavilIsrael a Dco palris lui, et vissimusAdam. Illud vero quod in expositione Hi-
Uedundatet vocula, quam nec Groecustexius, nec Latini Auclores alii agnoscunt.
 329 DE BENEDICTIONIBUSPATRFARCHARUMLIBER SECUNDUS. 530
storica, terlio filii appellationem signavimus, repeti- A1 mea cst : et pro eo quod veritas est Filius, non sit
(am multo clarius in hac expositione deprehendimus inconsonans si dicai Pater, veritas mea est; ita et per
[Ant. deprehendilur]. Est enim filius ante ssecula, de hoc quod Deusest 44 Filius,non videatur absurdum
quo dictum est a Patre, Quia de ventre ante Lucife- si dicat, Deus meus est : sicut nec illud absurdum
rum genui le (Psal. 106.). Et iterum filius, cum e dicitur, quod Filius dicat de Palre, Quia vado ad
Maria natus est, et per Angelum dicitur : Quod nas- Deum meum, et ad Deum vestrum. El benedixitte, in-
cetur ex te sanctum, vocabiturftlius Dei (Luc. 1.). Fit quit, benedictionecwlia summo, et benediclione terra
autem (erlio filius, cum primogenitus surgit ex mor- habentisomnia (Job. 14.). Benediclionemcseliesse irt
luis, cui utique pulchre paterna vox convenit dicens, Christo non videbitur inconveniens, secundum hoc
Filiut meusadoles(entior,admerevertere: posleaquam quod dicitur, Quia secundushomode cmlocwleslis (i.
resurrexit a mortuis, etiam ad me, a quo profectus Cor. 15.). Terra b vero, quod dixit benedictionem
es, in cselum victor ascende. In qttem consitiantes, terrse habenlis omnia propter benedictionem uberum
inquit, maledicebant(Matth. 26.): consilium 43 nam* et vulvae,satis mihi mirum videtur et magnum, quo-
que cceperant Scribae et Pharisaei, ul Jesum dolo modo terra illa, quse in Filio Dei benedicia est, ha-
tenerent: et maledicebant tunc sine dubio, cum di- beal omnia. Quod hoc modo intelligendum puto :
cebant, Samaritanus es, dwmoniuin habes (Joan. 8.). £] Unusquisque secundum mensuram fidei suaerecipit
lnsidias ei domini arcuum intendebant, et contrili graliam spiritus. Alii namque secundum mensuram
sunt cum potentia arcus eorum, et dissoluti sunl fidei, datur sermo intelligentiw, alii sermo sapienliw,
nervi brachiorum manuum eorum. Insidiantes domini alii prophelia, alii discretio spirituum, alii genera tin-
arcuum illi intelliguntur, qui accesserunt ad eum guarum (lbid. 12.). Hsec per singulos singula, aut
liciis propositionibus, ut eum caperent in verbo, et simul tum bina, vel terna invenies: in illa autem terra,
dixerunt ad eum : Dic nobis, licet censumdare Cwsari, hoc est in illa carne quae in Jesu benedicta est, non
aul non(AfaMn.22.)?Haec ergo illi verba velut sagittas solum erant omnia hoec, verum et plene et subslan-
quasdam de arcu oris sui promentes, tendebant in tialiter habilabant, sicut et Apostolus dicit: In quo
Jesum, ut si dixisset, quia non licet dare eensun inhabitat omnis plenitudo Deitatis corporaliler. Propter
Csesari, reus Csesarifieret: si vero dandum dixisset, benediclionemuberum el vulvm(Col.2.). Hoc etc quse-
legem solvere viderelur. Cum vero ille tanquam dara refertur in Evangelio proclamasse, sine du-
ipsa Dei sapientia, inspecta superscriptione denarii, bio horum memor, et dixisse, Beatus venter qui le
respondisset: Redditequwsunt CmsarisCwsari,et qum porlavit, et ubera quw suxisli (Luc. 11.). lllud, Propter
sunt Dei Deo: dissotulisunt nervi brachiorumeorum benedictionem,inquit, patris tui et matris tum : Patris
per manum potentis Jacob. Potest et illud cerlamen C ( cselestis, qui dedit benedictionem, et matris virginis,
ejus intelligi quod habuit in deserlo, cum lentaretur quse suscepit. Prmvaluil in benedictionibusmontium
a diabolo intendente ei sagitlas malarum suggestio- permanentium.Hsec, inquit, benedictio quse tibi data
num, quas ille responsis suis depellens, bracbia eo- est a summo cseloet terra, praevaluit benediclionibus
rum, qui eas intentabant, resolvit, et nervos. lnde raontium permanentium, et benedictionibus collium
qui con[orlavitIsrael a Deo patris lui, et adjuvit te. Ad- selerRorum.Montes permanentes qui erunt ? nisi illi
julus namque a Deo secundum a hominem dicitur ad quos dicit Jesus, Vosestisqui permansistismecumin
etiam Salvator: denique et scriptum est iu Evangelio, tenlationibusmeis(/(>!d.22.).Recteergomontesperma-
Cttm m oratione desudaret, accedens,inquit, Angelus nentes dicuntur Apostoli,quiapermanserunt usque in
confortabateum (Luc.22.). Durior hoc in loco fortasse finem, et ipsi salvi erunt.Sed etcolles aeternos,quos
videatur expositio, quod velut ex persona Patris dici alios 45 intelligimus, nisi eos qui secundo d gradu
designabamus ad Filium, qusesuperius dicta sunt. Hic Apostolorum meritis conferuntur , et qui vitam
autem scriplum est, Et adjuvit le Deus meus, el bene- consequuntur scternam? Multo namque verius isti,
dixit te : quomodo hoc conveniat personse Patris ? quam montes et colles, qui cum mundo pariter in-
Sed videamus ne forte, sicut nihil obturbat, si dicat tereunt, esse credentur seterni. Haeautera omnes
de Filio Paler, pro eo quod sapientia est Filius, quia D 1 benedictiones erunt super caput Joseph, et super
sapientia mea est: et pro eo quod virtus est Filius, verticem eorum quibus prsefuitfratrum. Compeienter.
non sit absurdum si dicat de eo Pater, quia virtus omnes istse benedictiones supra capul Christi positsa
•' " Ineditus apud nos Auclor toties laudatus, Quod quibus sancta Virgo populo (corrige poculo) Domini
enim, ait, tpse humanilus et paulo minus ab Angelis polum lactis immulsit. Undeet illa mulier in Evangelio
minoratus,non modoPaterno,'sed et adjutorio indiguit ait, Beatus venter, qui te porlavii, et ubera quse
Angelico,propter videlicet,manifestandamyeminamin suxisti. Quod autem ait : Vulvaebenedictionem palris
se substantiam.Inde est enim, quod clamal, Deus Deus tui, et malris, si vulvam Mariw velimus inlelliyere,
meus, ut quiddereliquisti me. Et in Evangelio, Appa- cur utramquebenedictionemconjunxerit latebit eaussa...
ruit ei Angelus de cselo confortans eum, etc. Sed pulchrius arbilror, ut secundum spirilale myste-
h Rescribendumvidetur Terrw, ut
subinlelligas, rium inlelligamusutramquegenerationemDominiJesu,
Terra; verobenedictionemin Chrislo esse,... satis mihi et secundumdivinitatem,et secundumcarnem, qui ante
mirum videturei magnum, etc. swcula est generalus ex Patre, etc.
c Eodem refert S. Ambrosius, quem hac etiam de d Dudum laudalus Auctor inedilus apudnos, Colles,
caussa laudabo, ut a niendo relevem, in quo eiiam in ait, sancft intelliguntur in Ecclesia conslituli, quiquan-
nupera Benedictinorum edilione cubat. Locus ita quam merito virtulum prwcellanl, lamenex devotissima
habet. Maria dicil ubera, qua vere benedicta erant, humilitate, colles se esse meminerunt, etc.
PATROL.XXI. 11
 ' 332
331 1\UFIN1 AQUILEIENSISPRESBYTERl
dicunlur, a cujus capite veniant etiam ad verticem A } enim post resurrectionem omnes qui profecti suni a
cortim, quibus ipse praeesi. Nec alia eaussa est, Deo : sed et sanclae Scripturoe senlentia est, Ne
quod omnes istasbcnedictiones in carne natus acce- laudaveris quemquamante obitum (Ecct. II.). Et ideo
pit, nisi ut eas in semetipsum, velut per iraducem niagis mihi videtur tanta ista beatitudo non e?se nisi
quandam a Patre dilfusas, ipse rursum iransfunderet ejus, qui jam post obitum surrexit a morie. Quod
ad credentes, et mediator Dei atqtte hominum effec- autem dicil, ln quem consitiantesmaledicebant: non
tus, benedictiones, qnas pro infirmitaie sui suscipere maledicunt, sed matedicebant, tunc quum in soeculo
jam humana natura poterat, ipso medianteet praeli- hoc in carne positus lenlareris. El intendebant insi-
banle eas ac transfundcnte, susciperet, sicul el ipse dias dontini arcuum (Psal. 10.). Illi nimirum qui se-
dixit, Quia eyo sanclificome pro lits (Joan. 17.). dent in insidiis, ut sagittent in obscuro rectos corde.
3. Jam vero ille, qui nobis lcrlio loco per gradus Sed contriti sunt cum poteniia nrcuseorum, cum po-
spWtuales reparatus homousquead Josepbaugnienta tcntia Jacob. Conterit arcus inimicorum ille, qui non
amplilicalus ascendil: qui per fidei profccmm et per solum ullam in se recipit diaboli sagittam, verum et
Sancti Spiritus dona in tantum etnicuit, itt usque ad aliosabejusjaculis viilneribusquedefendil. Et dissol-
invidiamcresceret: quibus a nobis dictorum Iloribus vuntur nervi bracliiorum manuum eoruni, per ma-
coronabiiur , cui, lam bono ceriamine decerlato , B ; num poientis Jacob, quum ille qui poiens fuit in,
cursu consummato, lide servaia, icpositam justitiae Jacob, etadjttvit cntn in certamine, qui conforlavit
coronam Deus justus praparat jmlex (2. Tim. 4.)?' Israel, ut faceret eum * mente Deum videre, adjuvit
I)e hoc ergo dicitpaler, Fi7ius ampliatus Joseph, ftliusi eliam hiinc, et benedixit benedictione caelia siiinmo,
ampliatus. F.t rjnis ila amplialus esl, ut liic qui postt et benediciione47'err£ehat>enl'somma (Psal. 141.).
©Tiorcset lapsus per singoloSvirtinum gndns repa* Percepit namque non solum, quasi mansuetus haere-
raius est, ac resiituius, utusque ad summani perve- ditatem terrfe., scri qnasi et pauper spirilu conse-
nerit palmam? Sed quia paulatim conscendit, ideo ini quitur iegna cariorum, Terra vero illa quae omnia
singulis diciiur ampliatus. Atnpliatus namqtie primo> habet, Cbrislus est, quam in haerediiate suscipit
omnium per confessiouem esse cospit in Juda, ett jusius , et dicit ad Dominum : Porfto mea in terra
iterum cum nocturna opera abjiceret tenebrarum, , viventium. Qtiaeest aulem caussa propler quam haec
anipliatus est in Zabitlon : el rursum in Isachar ineruit consequi? Propter benedictionem,inquii, ube-
ampliatus est, cum merces ejus operis augeretur. rum et vulvw. Cujus vulvae henediciionem , vel
Arapliatus esi in Dan, eum rectum judicium propriis> quorum uberum ? illius forlasse vulvrc , quam Pau-
ac pravis cogitatienibus prseferret. Ampliaitis est etl lus b indicat , dicens : Filioli mei, quos ilerum
in Gad, cum tenlatus oblinuit. 46 Ampliatus est ini C parturio (Gal. 4.). Inde coiislat esse Aposlolicam
Aser, quum ad bealitudinem venil. Digne ergo ett vulvam, quse non solum pariat (ilios, sed et si forie
nnnc ampliatus filius dicitur Joseph, qui jam futurii declinaverint a veritate, rursum eos assumal, et se-
soeculi consequilur bona. Sed et filius Zelatus qtiodl cundo parturiat. Ex ista igilur omnis justus vel nas-
riicilui, illiiri esl, qui bonis quidem imitandus sit,, cilur vulva, vel ipse si jam perfectus est, d lilios
ntalis aulem invidia ac calumniis persequendns. De3 parit, et sugit nihilominus ubera Aposlolica , vel
hoc bono autem et nialo zelo designat eliam Aposlo- etiam sugenlibus prsebet, de quibus Aposiolus dice-
lus, dum dicit de malo zelo Judaeorum, Zelantur vos s bat : Lac vobis potum dedi, non escam (1. Cor. \), et
non bene (Gal. 4.). Et de bono zelo dicii rie semet- alibi, utdesignatius48exPr'merel Apostolicaubera,
ipso, Zelo titilemvosDei xelo (1. Cor. II.). Scdado- adjicit : Sed fui inter vostanquam si nulrix (oveatfilios
lescentior filius dicitur, et quid ni adolescenliorr sttos (1. Thes. 2.). Venit ergo unicuique justo bene-
dicalur, qui deposuit veterem bominem cum actibuss di tionis perfectio, propler vulvam et ubera Aposlo-
suis, qtii cum Chrislo resurrexii, et in novitnte viioa e lica. Et propter benedictionem, inquil, patris tui et
ambulai? Sed et ipse tertio fuisse filius nominanduss malris tuw. Perfectorum Pater est Christus, sicut et
est: prima.enim ei naiivitas secundum carnem fuit:: ipse dicebat: Filioli, adhuc modicumvobiscum(Joan.
secunda ex conversione, sive per baptismum : tertia» D 15.) : et mater Ecclesia. Quoelenediiiio praevaluit
est et haec quae et ipsa regeneratio diciiur, quoe estt ' in benediclionibusmontiom permanentium ei collium
ex mortuis resurrectio : jam enim niilii virieiur iss rrlernoriim, id esl eornra qui scientinm ct opera
lilius essc positus, qualcs heati fuluri sunt. Irieo o sublimia et excelsa sectantur. Quae benedictiones
deinde ei dicitur a patre, Ad me revertere. Redeunt it eruut, inquit, in capul Joseph, et super verticeineorum
* Sic enim Israel Origeni interpretatur voOf iv virum videnlem Deum transtulerunl : nos
opwv , magis
Oto"j, alias 0s6v, mcttsvidens Deum. QtinmquamItoc c Scriplurw, et Angeli, vel Dei, qui ipsnm lsrael vocavit
magno llieronymo elyttionneqtiaquam probatur cum n auctoritate ducimur, elc. Vide uos ibi.
alibi, tuin praecipueQuaestioniluisin Gen. cap. 3-2. I. b Laudat Barrseus Ms. codicem , in quo
gerebat
ubi, Illud anlem, ait, quod in Libro Nominum inter- legebatur pro indicat. Accepisse autem ex hoc loco
prelatur, Israel, viriens Deuni, omniumpene sermone e videlur ineditns apud nos Auctor. Ottt nec dum , in-
delritum, non tam vere, quam viotcnler milii inlcrpre- quil, tit fideirobur evaserunt,sed per Doctoresad eam
latum tidetur. Hic enimIsrtiel per liasliteras scribilur,
', audiunt ab Apottolo, Filioli mei quos iie-
etc. Etqnibusdani intcrpositis, Quamvisigilur qrtm- trahuntur,
rum parturio, etcsetera, quae ad hanc uberuin ct
dis auctoritaiis sint (puta Origenem cum primis) et 't vulvsebenediciionem copiose et per paiies refert.
eloquentim insorum umbra nos opprimat, qui Isruel
533 DE BENEDICTIONIBUSPATRIARCIIARUMLIBER SECUNDUS. 334
^uifiwsprmfuitfratrum. Non solurn, inqtiit, capul jiisti, A ler instituunt, etiam fidelibus prosunt, sicuti dixit
tjtiod est Cliristus, benedicitur, sed et veriex eorum Aposiolus, llwc autem faciens, teipsum salvum facies
quibus praefuit: quia qui se recle exculunt, etfloren- ei eos qui te audiunt (1. Tim. 4.).

BENEDICTIO BENJAMIN.
1. BENJAMIN , Ittpus rapax in matutino edet, et ad verbi Dei et inedia venit. Rapax , quia et ipse vio-
vesperam dividetcibum. Historicoea hujus narralionis lenter diripil regmim D.ei. Mane edet; adhuc mane
advocati velim mihi dicerent, quid in se Benjamin illud tempus memorari puto, quo legem accepit;
lupi rapacis habuerit, aut quomodo in matutino et tunc enim mundo prius qusedam illuminalio scientise
ad vesperamdividatcibum.Sed in iis eliam ipsi crassi data est, ex quo velut inilium dies scienlise creden-
corde Jodaei refugiunt injuriam literse , et alii b ad dus esl accepisse. Edif ergo adhuc mane cibum,
altaris cdaciiatem, quoa scripia sunt referunt, tan- quem mane acceperat; editadbuc, ctmediiatur, se-
°
quam in Renjamin poiiione constructi, quod ea qitae quens legem justitise, in legem non pervenerit.
manc offeruntu? [Anf., efferuntur], in vespera a Ad vesperatn dividit cibum. Vespera haec \Aliat et]
Sacerdotibus dividantur. Alii aliis et diversis , licet' B est illud tempus novissimum in quo convertitur, sic-
fabulosis narrationibus tamen fatentur per hsec con- ul el nobis vespera dicilur istud nostrte conversio-
sequenliam literse stare non posse. nis lemptis, in quo nunc sumus. Tunc ergo dividit
2. In Ecclesia auiem apud quamplurimos c isia escam : tunc enira inlelligit dividendum esse in lege
habetur opinio, quod ad Aposlolum Paulum referri literam a spiritu, et lunc cognoscil, Quia littra occi-
posse, quae scripta sunt videaniur. Quod quidem nec dil, spiriius autem vivificat. Quia ergo jam per gra-
nos refugimus aut improbamus_ sed conamur facere tiam Domini illuminatus incipit in lege a corpora-
sicut scriptum est : Sapieus atidietts verbum, collau- libus dividere et separare spiritualia, ideo dicitur ad
datel adjicietadillud. Et nos ergo adea, quac recte de vcsperam escam dividere, qtiod tota die in lege me-
Paulo dicta a proecedentibus non negaraus, adijcimus ditans, anie non fecit.
etiam bsc. Benj'amin, inquit, filius doloris interpre- 3. Tertius vero nobis pene vacat in hoc loco sen
tatur: 49 sorte haereditalis aecepit eum locum, in sus, quia ille noster homo, qui secnndum Deum
quo terrena Jerusalem typum babens et formam crenius esl, qui primo in Buben , et Simeone et 50
caeleslis illius Jeru-alem , collocata est. Cum ergo Levi, tripartitis animae erraverat motibus : qui in
manifestandae[ Anf. manifestanda] Jerusalem caale- Juda, errore agnito, confitetur et pcenilet: qui in
stis, et Ecclesioc primilivorum atlscriptae in coelis,'C Zabulon exuit se hominem veterem cura aclibus
tempusadvenerit, hsec nunc quae propter increduli- suis : qui in Isacar etiam mercedem bonorum ope-
tatem abj'ecta est et rcpulsa Jcrusalem, cum filiis rum exspectat, in Dan judicandi ac separandi bo-
suis, inediam verbi Dei, cl siiim spiritualem multi num a malo, et cogilationes ac spiritus discernendi
lemporis passa, ll cum pleniludo Gcnlium subintro- graliam accepit: qui in Gad etiara in tentationibus
ierit, secundum Aposloli repromissioncm. Tunc probabilis invenitur: in Aser eliam et cibura divi-
omnis salvus fiel Israel: qui nunc sub persona Ben- dit principibus , id est proefeciis quibusque sapien-
jamin designatur. Ultimus igilur filius Benjamin tiaeexhibuit dapes : in Nephlhalim, vel vitis, vel ar-
uliimam conscquilur benedictionem, quia et ullimus boris sacramenta jam suscepit: in Joseph ad per-
salvandus est. Et dicitur de eo lupus rapax; lupus fectum et summum perveniens, futuri jam sseculi et
propter aviditatem dicitur: hoc multa enim fame resurrectionis gloriam tenet: quid etiam reliquum
a HaecMs. Codicis lectio est, quam Barraeus ad eranf igni, ei per legis mandalum, victui debebantur
libri oram rejeceral. Est autem oppido concinnior, sacerdotttm, inter eos dividere solebanl, etc.
aique intcgrior impressa, quaa ferebat, llistoriam r-Laiidari cum primis possunt Origenes Ifomil. IV.
hujus narrationis adducereveiim mihi, quiil in se Ben- . in Ezechiel, Tertullianns contra Marcionem lib. V.
jaiiiiii, etc. De reliquo milii quiilcm non arico vide- D • cap. 1. S. Ambrosius in linnc locum, S. Hieronymus,
tur historia diflicilis, quse ferox violenuimqiie Bcu- qui, Quam, ait. de Puulo Apostolomanifestissimapro-
jamini ejusque Tribus ingcnium dcnntat. phetia sif, oinuibus patet : S. Gregorius lib. XVIII.
» Testalum hoc de Hcbroeortiin opinione reliquit Moral. cap. 16. denique inediius apud nos Auctor,
S. Hieronymus, quem et .uoiare foriasse Rulinus vo- Sigriificalur, iuquiens, Beatus Paulus de eadem Tribu
luil. lla, inquit, llebrwi cdisserunt. Altare in quo im- fuliirns, qui more lupi rapacis, mane, idest in adoles-
molabantur hostiw.... in parte Tribus Benjamin [ttil. cenlia sua comedit, quoniam dum in nece B. Slepliani
lloc, inqtiutiit, ergo siijniftcal, quod sacerdotes inane conscnliens, et a Principibus Sacerdolum atque Majo-
immolant hostias, et ad vesperamdividunl ca, quwsibi ribus natu populi Judaici Epislolas in Damtiscum, et
a populo ex leye collata snnt tupum voracemsuper ad cwterascivitatcsaccipiens,quot sanclusdiversa cwde
allaris interpreiationcponcnles,el spoliorum divisionem laceravit, tot qttcisilupus rapax prmdas comedit. Alla-
supcr sacerdolibns,qiti scrvienlcsallari, viviintdealtari. men ve.pere spolia dirisit, quando proslratus voce
Inedilusquoqticapndnos Auclor,'tVadi.io, inquit, lle- Dominicaelvisione, Fidelibus intra sanctam Ecclesiam
braonim csl, cl Ucati Ilicronymi consensiisliabel, his constitutis conyrua divinw alimonia doclrinm dislri-
verbissiyniftcariallnre Jerosolymitanum,qttod in Tribu buii, etc.
Benjamin construclumconstnl; quod more lupi rapacis d Supplendum videtur salva erii, aut quid simile.
mattUtnumsacrifictumiqnts excoctionedevorabal. Ves- 0 Aiil vcrbum heic aliquod desideralur, aut non
pere aulem ttiei, consummtuissacriftciis, el hostiavum pervenil, pro pcrveneritlegendum est. Leviora infe-
cwremonusinter Scicerdol-sel Levilus, ea quwresidtta rius tacili castigamus.
335 RUflNl AQUILEIENSISPRESBYTERI 336
est in Benjamin in se, ut posteaquam veluti lupus A fulnri regni designaverint: quoepropter interiorem,
csuriens et rapax diripuitregnum cxdorum, etinva- quoepropter exteriorem hominem dicta sint, ibi arie
sil ea, quae in Lege ct Prophetia atque Evangeliis cognoscit [Al. coRnoscent]plenius, quae in his ipsis,
legerat, quorum scientiam ex parle hic habuit (ex quaenunc nos pedelentim pulsamus, servent histo-
parte enim et Apostolus Paulus habcre se dicii) et riae fidem : quse sola conlineont sacramenta : quse
in mundo velut in matutino positus edebat, cum vero seeundum Ethnicam, et Moralem inierprela-
non in pane solo viveret, sed et in omni verbo Dei: tionem Scripturse debeant exponi. Quse si nos pau-
haec ille \Aliasilla] ibi positus in rcgno, jam non peres scieniiae gratia, ct in carne adhuc positi minus
pcr speculum in senigmale, sed facie ad faciem digne potuimus explanare , veniam dabis ; quia hoc
prospicit universa, et dividit ac discernit, el ibi de- ipsum ut imperitiam nostram prodire audeamus in
mum intelligit, quse in Scripturis sanctis propter publicum, nimia caritas tua facit: cui si non oblem-
proesentem vitse statum scripta sunt: quaegloriam pereni, maximum mihi dona dclictum.

COMMErVTARHJS

IN SYMBOLUM APOSTOLORUM
b
AUCTORE TYRAMIO RMNO

AQUILEIENSI PRESBYTERO-

c
511. Mibi quidem, fidclissimePapa Laurenti.ad B reverentia , quam ingenii prsesumptione52 tenta-
scribcridum animus tam non csl cupidtis, quam nec bimus : quoequidem non tnm perfectorum cxercitiis
idoneus, scienti non esse absque periculo, multo- digna videantur, quam quae ad parvulorum in Chri-
rum judiciis ingenium tenue et exile committere. sto, ct incipienlium (Rom. 6.) librentur auditum.
Sed quoniam, a ut cum venia lui dixerim, temere Equidem comperi nonnullos illustrium Tractalorura
in Epistola tua per Christi me sacramenta, quaca aliqua de his pie el breviter edidisse. Photinuin ve-
nobis inaxima cum reverenlia suscipiunlur, astrin- ro haereticuin scio eatenus scripsisse, non utralio-
gis, nt aliquid tibi de fide secundum Symboli tradi- nem dictorum audientibus explanaret, sed ut sim-
lionem raiionemque componam : quamvis supra vi- pliciter fideliterque dicta, ad argumenlum sui do-
res noslras sit pondus prsccepti (non enim me latet gmatis traherel, cum in his vcrbis Sanctus Spirilus
illa sententia sapientum, quse probe admodum dicil, providerit, nil ambiguum, nil obscurum , nil a reli-
quia de Deo etiam vera dicere periculosum esl), quis dissonans poni: quia in his vere f complelur
tamen si e petitionis a te impositae necessiiatem pioplietia , quaedicit, Verbumenim consummanset
orationibus juves, dicere aliqua obedientioemagis brevians in wquilale : quia verbum brevialum faciet
a Ita Barrseus etiam inscribit: aliis Expositiodi- in hoc enim gradu meruisse , Papse, qtto eum No-
' ster compellat, nornen dubiiare non sinit. Fonlani-
cilur. lnsignis illa prae ceteris esl epigraphe vetusli Li
codicis Sangermanensis, in qua et Sancti tittilo Ru- ntis suspicatur unum fuisse ex EpiscopisMetropoli
linus donatur. Incipil Exposilio Syinbuli SANCTI Ru- Aquilejensiattributis, pula Concordise, Rufini pa-
fini. Laudat Baluzins (sive qui ejus Cyprianicam triae , cujus sedes vacat apud Ughellum ante ssecu-
Edilionem vulgavit) in Notis ad hunc ipsum librum, lum sextum. Et in ejus quidem vicinia fuerit, cjus-
quem in Appendice Operum S. Cypriam, rui olim deinque, ut iia loquar, rilus; Melropoliticoeautem
adtribuebaiur, recudit. Olim ct S. Ilieronymo ad- ditionis haud dixerim. Dubitavimus aliquando, num
scribebalur, quin etiam unus ea inscripiione lauda- Gatttlenli rescribendum esset, et Brixianns Episco-
lur seorsum edilus liber Oxonioesub ipsis rei typo- pus inielligendus , cui el libros Recognitionum Ru-
graphicae initiis. Nec falsum titulum moror: sed iiniis inscnpsit.
maguum tamen ipsum Ilieronymum hujusmodi lucu- d Sunt qui tif voculam tacent editi et Mss. libri,
bratio decuisset, scio. alii fttd legtint pro fiti. Olim, ttf conveniatis,quw di-
b Recentiores duae Oxoniensis, et Baluziana edi- xerim, Manmius , ut conveniatiis, etc. vitiose. Mox
lio Rufino Torano leguut, vitiosa scilicet metalhesi id pronomen, quod TOfcntereprseponebalur, expun-
proenomen nomini postponentes. Etenim Tyrannio ximus.
prsenomen fuisse Aquilejensi Presbylero, lucnlenlis e Barrseus et Frobenius petitioni legerant: mi-
teslimoniis comuertum esl, qua: adlegat Fontaninus nus bene. Paulo post ubi dicitur, quam qua:, alte-
in Vita cap. I. Fellus aulem, sive Oxouiensis editor, ram hanc voculam alii ferme concinnius respuunt.
eo nomine designari palriam Rulini, eamqiie Toram, Tum, ef quidempro equidem,denique et conscripsisse
sive Thoram , urbem Italiaj nunc cxcisam in limite j) pro scripsissehabent.
Sabinorum, perquam incongrue, ct contra bistorise f Anteaerai comperitur, reclan_antibuslibris aliis
iidein omnera pntavit. plerisque omuibus.
• lncertum cujus hic fuerit Ecclesia.
Episcopus,
337 COMMENTARIUSIN SYMBOL. APOSTOL. 358
Dominussuper terram (Acl. 2.). Nos ergo simplici- A citur, quia in illo tempore, sicut Paulus Apostoltm
tatem suam, vel verbis Apostolicis reddere et si- dicit (1. Cor. 11.) et in Actibus [Al. Actis] ApostolO'
gnare tentabimus, vel quae oinissa videntur a prio- rum referlur (Act. 15.), multi ex 54 » circumeunti-
ribus, adimplere. Sed ut manifestius fialarguraentum bus Judoeis simulabant se esse Apostolos Christi, .
verbi hujus, ut diximus, breviati, caussam qua haec lucri alicujus, vel ventris gratia ad prsedicandun*
traditio Ecclesiis data est, ab origine repetemus. proficiscebantur, nominantes quidem Christum , sed
532. Tradunt majores nosiri, quod post Ascen- non integris traditionum lineis nunciantes. Idcirco
sionem Domini, cum per adventum Spiriius Sancti, istud indicium posuerunt, per quod agnosceretur is
supra singulos quosque Apostolos ignese linguae se- qui Christum vere secundum Apostolicas regulas
dissent ut loquelis diversis variisque loquerentur, prsedicaret. Denique et in bellis civilibus hoc obser-
per quod eis nulla gens a extranea, nulla lingusebar- vari ferunt [Al. fertur], quoniam et armorum habi-
baries inaccessa videretur et invia : proeceptum eis tus par, et sonus vocis idem, et mos unus esl, alque
a Dominodatum hoc, ad praedicandum Dei verbum eadem institula bellandi: ne qua ' doli subreptio
ad siugulas quemque proficisci nationes. Discessuri fiat, symbola distincla unusquisque dux suis militibus
itaque ab invicem, normam sibi prius fuluroepraedi- tradit, quae Latine signa, vel indicia nuncupantur :
cationis in commune constituunt, ne forte alii alio B ut si forte occurrerit quis de quo dubitetur, interro-
b abducti, diversum aliquid bis qui ad fidem Christi gatus Symbolum, prodat si sit hostis, vel socius.
Snvitabantur, exponerent. Omnes igitur in uno po- Idcirco denique haec non scribi chartulis s aut mem-
siti, et Spiritu Sancto repleti, breve istud fuluraesibi, branis, sed retineri credentium cordibus tradiderunt,
ut diximus, prsedicationis indicium , iu unum confe- ut certum esset hoecneminem ex leclione, quse in-
rendo quod sentiebant unusquique, c componunl, terdum pervenire etiam ad inlideles solet, sed ex
atque banc credentibus dandam esse regulam sta- Apostolorum traditione didicisse. Discessuri igitur,
tuunt. Symbolum autem hoc multis et jtistissimis ex utdiximus, ad praedicandum, istud unanimitatis et
caussis appellari voluerunt. Symbolum enim Graece iidei suse Apostoli indicium posuere, non sicut filii
et indicium dici potest d etcollalio, hoc est qtiod Noe discessuri ab alterutrum turrim ex latere cocto
plures in unum conferunt. Id enim fecerunt Apostoli et bitumine construenles, cujus cacumeu usque ad
in his sermonibus, in unum conferendo unusquisque cselumpertingeret (Gen. 11.): sed h monimenta 55
quod sensit. Indicium autem, vel signum idcirco di- fidei, quoe starent adversus faciem inimici, e lapi-
R Alii omnes extera : .tum velustiores quidam edi- cuique Aposlolo articulum tanquam Auctori tribuit.
d Hane alii bene multi ex Antiquis afferunt caus-
ti, cum duobus Baluzil Mss. nullw linyuw barbarw £
inaccesswviderenlur, el inviw.Paulo post ubi dicitur, sam. Cassianus de Incarnat. Dom. lib. V. Symbolum,
ad singulas quemqueproficisci, habent quosque tres inquit, ex Cotlaiione nomen accepit... Collatio aulem
Mss. aliique editi libri, quos nuperus S. Cypriani ideo, quia in unum ab AposlolisDomini, quidquid per
Editor laudat ac sequitur. universum divinorumVofttmtnumcorpus immensa fun-
b Viiiose erat adducti, csetera bene babent, quam- dilur copia, lolum in Symboti colligitur brevitale, etc.
alii plerique malunt, atius ab alio nbducti, eic. e Perperam vulgati hactenus, ut etMss. libri quot
quamc Scilicet non conferunt modo, sed et quandam scio omnes, ex circumcisis, vel ex circumcisione ha-
sanorum verborum [ormam (ut Paulus 2. ad Timoth. bent, quasi et Jud.ei essent iucircumcisi, quos noia-
loqtiitur) voce lenus inter se condunt, non quae iis- ret. Maximus Taurinensis Homil.in Symbol. Apostoli,
dem plane alque nunc verbis conslaret ac sensibus, inquit, mysterium Symboli tradiderunt, ulsiynaculum
sed quae summam doclrinae Apostolicaj contineret, Symboli inter Fideles perftdosquesecerneret, et alie-
atquehujusquodApostolicumjuremerito audit, Sym- nus a ftde, atque hostis appareret Ecclesiw, qui aut
boli forma aique essentiaesset.Qui traditionem hanc tanquam baptizatus nescissel, aut tanquam htvrelicus
omnium fere anliquissimam iv:spy.pnr/.rjirecentiores corrupisset.
f Apud alios dolo, ut et discrcfa, pro distincta, et
impugnant, ut dedoceonlur, satis fortasseerit, obser-
vent, jam inde ab Apostolorum oeiate apparere Sym- mox nominanlur, pro nuncupantur, denique liostis an
boluin boc ipsum Iiabitu parum diverso apnd Scri- socius, pro vel socius, elc.
ptores, qui ejns naiales al>Aposlolisrepetunt. Laudat s Ita et Vetus Edil. Oxoniensis: alii plerique atque
Irenoeus, Polycarpi, qui Joaiuiem Evangelislam audi- habent, ex quibus prorelineri.requiri, quod heic antea obti-
vit, discipulus, illudqne affirmat, Ecclesiam per Dnebat, lescripsimus Verbum credentium,
omnem lerrarum orbem dispersamab Apostoliseorum- quod subseqnitur, libri quot scio alii omnes ignorant.
que discipuiis accepisse. EtabTertullianus advers. Pra- Vicissim, quod in fine periodi verbo didicisse iidem
xeam, Hanc, ail, regnlam inilio Evangcliidecucur- subjunguiitsuf/jceref,est. exemplar hoe nostrum ignorat,
risse. Addant, quod cum eorum temporum Ecclesise reque ipsa otiosum Coeterum illam circa Sym-
non eodem omnino xatu. li^ci Symbolo uterentur bolum arcani disciplinam, et nos dudum innuimus,
dicetur, non scriberenlin charta et laudat iisdem fere verbis S. Hieronymus libro
(quippe cum, ut mox labulis
et atramenlo, sed in cordis carnalibus) maxi- contr. Joan. Jerosolymii. Symbolum fidei el spei
mam lamen partem conveniant, atque in ipsa saepius nostrw, quod ab Apostolis traditum non scribilur in
verba, nedum arliculos, eorumque coniextum, atque charta el atramento, sed in tabulis cordis carnalibus.
ordinem : id quod nisi ab Apostoloruni traditione Et S. Petrus Chrysologus, Hoc vitmSymboium mens
repetas, constare aliter non potesl. ldcum porro unum teneat ne divinitatis pretiosum munus depreliet
est, qtiod Rufinus noster intendit, auctores charta vilis, ne mysterium lucis atrum tenebret atra-
Symboli Apostolos facit. Menlem suamubi aperit infe- mentum,
h
etc.
Antea monumenla, et mox e/!tamneque, etc. Pro
rius circa medium hujusce Tractatus, nec Apo-
stolos nominal : cautissime autem, ait, o_uiSymbolum eo quod sequitur ncque fulmina subruerent, minus
tradiderunt, eliam tempus, etc. Rem alii deinceps bene Fellus et Baluzius, ut vetustiores taceam, flu-
exaggerarunt, et cum primis Atictor Sermonis 115. mina subverterent legunt.
de Teuipore inler Augustini Opera, qui suum uni-
559 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERl 310
dibus vivis e( margaritis dominicis rcriificanles: A J}.credentibusin se remuneratorfit (Hebr. 11. 6.) Sed et
quam neque venti itnpellerent, oeque fulmina sub- Propheta dieit: Nisicredideritis, non intelligetis(Esa.
ruerent, ncque tempcslalum ac procellaruni tuibines 7. 9.). Ut ergo intelligentioelibi adiluspatescal, recte
permoverent. Merilo igilurilli abinviceni separanrii, primo omnium (e credere profiteris : quia nec " mare
tnrrim superbiae scdificanles, linguarum conlusione quis ingredltur, et liquido ac profundo sese coinmil-
damnali sunt, " ne unusquisque posset adveriere tit elemento, nisi se prius credat posse salvari : nec
proxinii sni loquelam. Isii vero qui lurrim fidei con- agricola seniina sulcis obruit, et fruges spargit in
struebant, oinnium linguaruin scienlia et agi.itione teiram , nisi crediderit venturos imbres , affuturum
donatisunt, ul illud peccati, boc Ddei probarctur quoque solis teporem, quibus lerra confoia, segetes
indicium. Sed jam nobis eliam dc ipsis aliqi id tra- multiplicala f fruge producat, ac veniis spiraniibus
ctandum est niargarilis, in quibus primoin loco fons nutriat. Nihil denique est, quod in viia geri possil,
el oiigo omnitim ponitur, cum dicilur : si non credulilas ante prsecesserit. Quid igitur ini-
5. b CRUDOIN DEO PATIIEOMNIPOTENTE. Verum rum, si accedentes ad Deum, credere nos primo
prius, qtiam ineipiam de ipsis sermonum virtutibus omnium profitemur, cum sine hoe nec [Al. ne] ipsa
riisptitare, illud non imporiune commonenriumputo, exigi possit viia communis. Haec [Al. IIoc] auiem
quod in diversis Ecclesiis aliqua in bis verbis inve- g] idcirco in principiis praemisimus, quia Pagani nobis
niuntur adjecla'. In Ecclesia tamen urbis Ronix boc. objicere solent, quod religio nostra , quia s rationi-
non deprelienditur factum : quod ego c proptcreat bus deficit, in sola credendi persu;\sione consistat:
esse arbitror, quod neque hseresis ulla illic sutnsitt et ideo ostendimus, nec agi, nec siare aliquid posse,
exordittm : et mos iuibi servatur anliquus, eos quii nisi proecesseritvis credendi. Denique et matiimonia
gratiam Baptismi suscepturi sunt, publice, id estt conlrahuntur, quia creditur successura posteritas :
fidclium populo auiliente, Synibolum reddere; etl et pueri discendis artibus traduntur, quia niagistro-
ulique adjectionem unius saltem sennonis eoriiin,, runi in discipulos transfundenda crediiur disciplina;
qui prsecesserunt in fide, non admittit auditus. Ini h et imperii insignia unus suscipit, dum credit sibi
cteteris autem locis, quantum intelligi datur, propter
populos et urbes, et armalum etiam exercitum pari-
nonnullos bsereticos addila quaedam videnlur, per
turum. Quod si hsec singula , nisi prius crcdiderit
quoe novellai doctrinae sensus crederelur excludi.
Nos tamen illum ordinem sequimur, quem in Aqui- futura, nullus aggreditur : quomorio non multo ma-
ad Dei credendo veniatur ? Sed vi-
lejensi Ecclesia d lavacri gralia suseepimus. Credo gis agnitionem
igitur primo oinniuin 56 ponitur, sicut Paulus Apo- deamus quid jam brevialis hic sermo Symboli pro-
stolus ad Hebracosscnbens dicit: Credere enim pri-. C l ponat.
mo omniumaccedenlemad Deum oportct, quia est, el( 57 *• CREOO, inquit, IN ' DEOPATRE OMNIPOTENTE.
* Laudali edilores ttft tte ; et paulo inferius , coti- e Minusrecle habere videnlur hactenus eriiti om-
trectandum pro irnclandiim. navem, promarc, et mox mfntn pro sese. Im-
b lialu/ius ciim Rcmbnldo, alque Erasmo, nec noni nes pressse leclinncs rioctissiinis Eriitoribus Fello et
duubus Mss. cod. citin dicilitr omnipntenle, rejectiss Biriuzio, ut alios omitlam, ne innotuerunt quidetn,
intermcdiis ^etiris, Credo inDeoPatre, sive Deumi liarrncitnumquippe istnd exemplar, quo prae co.ieris
Putrem, quod alii praelerunt, el posiea riicemtis. Fel- eineudato utiniur, peniius ignorarunt.
lus aulem, et olim Rarrauis, Painelius, Morclius,, ' Maluit Baluzius segetemultiplicata, fruqem. cnm
Froheuius, atque alii nohiscum retincnt : et Painclio) Irihus Mss. totidcinque ediiis libris Remboldi, Eras-
saue prior bctio illa mutila omnino visa csi. Caie- ini et Moreiii.
ruin ci magis ci placi, ut in accusalivo, DcumPa- B Inlcrseruimus onast, quod deerat, ex libris ple-
trcm, elc. Iigantiir omnia, prseserliin ciim sie legantt risque aliis omnibus, ut et ideo iuitio subsequenlis
non modo Frobeniiis, et vetustus excusus curi. Ilie- periiuli.
ron., sed et vetusiior arihnc ex priina eriiiione.quaini h Al. imperiiqiioqtte: tum , ctcdif sibi urbes et po-
primmn innotuit ors Typograpliica , queni _vidil ini pulos, armatum clititnexcrcilumparituros. Sed etpaulo
Bililiiibeia Tolosana. Aririil qu >d tria nln a[ind 1 posl, brevialuspro brevialis, leg.i-e esl apuri alios.
llieronymmn symbola itn habent, et ipse llierouy- ' Quod paulo superius dicebamus , ablalivos pro
mus Dulogn contr.i Luciferianos, pnulerqiiain utio) accusativis beic et in consequeutibus conlinuo resti-
in loco, S. qtioque Aiigtislinus ubiqiie in accusaiivo> n" ttiimus, cum melioris notaecodicum aucloritate, tuin
omoia les-tt. ^obis ecoulrario verior in ahlativo visa\ ratiouum montimeutis adriucti, qu;e Rriuzius adlert.
est leciio. (piain restituimus, et cujus caussas pauloo Ait vero, Sic tres Mss. codices, cuin Remli. Erasm.
post ex Baluzioaddemus. et Morel. et sic in scquentibiis articulis, ef inJesu
c Velus Oxoniensis Kditio, Remboldus, Erasmus,, Christo, eic. Pamelius his in locis accusalivtim po-
et tres, quo- Raliizius sequitur, Mss. pro cocsse, ctc.. suil, lum qttia sic invenit in Frobcniaua, et in aiiis
Mox pro cosqiti ijruliam,duoe laudatis Mss.Rembold. dnabus vetustis eiiilionibiis, titiu quiasic hahent tria
Erasm. (i. Murel.npttdfjos.Dcnique letiio ab liocver- apnd Hieroiiymumsvmbola, et sic ipse Hicronymus
su ttniiisresiituimus, pro quo liarraeus hujus legcrat. in DialOiOiiriversiisLociierianos, uno loco exceplo;
d tionscotit lauriiUavtius Eriit. Oxon. Alii, per la-i- sic eiiam ubique Auguslinus. Verum Pamelii rationes
vricri graliam. Mox in Apostoli textu ubi di( ittir,•, probant. illuri ipiidem in plerisipieSymbolis dici so-
primo omitium,Baluzius omnium respnit, quod pr;e- :- lere, Credoin Deum: at minime probaut, sic eliain
ler Rairitioi, Pameiium, et Morelium vetus quoquc e exstilisse in Symbolo Ecclcsiao Aquiiejensi-'. Qiiin-
ei novn Eriilio Oxon. relinent. Qua: suhsuqminlurr etiiini quo usitaiior erat actusativus in Symbolis, eo
reliqna ciiin enricm lliisqne 1liris omnihtis .reslilui- iniitiis pr..'iabile cst, lihrari.is, vel iucnria, viI de
nm-i, credentibusiu si; reniu eralor fil. Graec. f/.wrc.-
:- iiidustria ablativiim in hoe Symboloposuisse. At nii-
T.riVoTa•j/iitzai. Aulea sit leciuin : voculaeautem inn niiiie iniruni si, cum repcrirent ablativum , noviate
ae desidcrubantur. oileusi, accusalivum jnseruerint. Quamobrem codi«
341 COMMENTARIUSIN SYMBOL.APOSTOL. 342
OrienlaleM Ecclesiseomnes pene ita tradunt: Credo A. A ea memorise spiritus: quomodo haec cum diversa
in uno Deo Patre omnipolenie. Et rursum in se- sint rebus et actibus, unum f tamen sint vel substan-
quenli sermone, ubi nos dicimus : et in Christo Jesu tia, vel natura, el cum e menle procedant, nunquam
unico Filio ejns Dunino nostro : illi (radunt, Et in tamen ab ipsa separcnlur. Et si hsec, quamvis in
uno Dominonostro Jesu Chrisio unico Filio ejus: nobis, et animsenostrae subsianiia habeantur, taitieu
unum scilicet Deum el unum Dominum , secundum tanto nobis occulia videntur, quanlo aspectui corpo-
aucloritatem Pauli Apostoli (1. Cor. 8.) profitenles. reo invisibilia: de apertioribus requiramus. Fons
Sed de hoc In sequentibus [Al. competenlibus] locis quomodo ex se generat Iluvium , quo autem spiritu
repetemus : nunc intcrim , quod ait, in Deo Patre rapidus fertur in lluentum ? Quid s est, quod dum
omnipolente, videamus. Deus, secundum quod opi- unum et inseparabile sit fluvius et fons, tjmen nec
nari [.4/. inopinari] potest humana mens, nalurse flivius fons, nec fons fluvius intelligi, aut appellari
ipsius, vel substanlise , quse est super omnia, appel- potest: et tamen qui viderit fluvium, videt el fon-
latio est. Paler b arcani et ineffabilis sacramenli tem? Exerce te prius in horum explanatione, et dis-
vocabulum est. Deum cum audis, substanliam intel- cute si potes, quse habenlur in manibus : et tunc ad
lige sine initio, sine line, simplicem, sine ulla ad- horum sublimiora h venies. Nec putes , quod te sta-
mistione , invisibilem, incorporeara , ineffabiletn , B tim 59 de terra ascendere suadeain super cselos,
inaestiinabilem, in qua [Al. quo] nihil arijunctum, sed prius le si placet ad istud firmamentum , quod
nihil creatum sit. Sine auctore est enim ille, qui est oculis videtur, educam et ibi si poles, naturam hujus
omnino omnium auctor. Patrem cum audis, Filii in- visibilis lumiois discute, quomodo ignis iste cselestis
tcllige Patrem , qui Filius c supra dictse sit imago generet ex semetipso splendorem lucis, quomodo
substanliae.Sicut enim nemo dicitur dominus, nisi ha- eiiam producat [Al. producii] vaporera : et cum tria
beat, vel possessionem,vel servum cui dominatur : et sint in rebus, untiiu tainen sunt in substantia. Quod
sicul nemo magister dicitur, nisi diseipuliim habeal; et si hsec singula investigare potueris , scito adhuc
ila el pater nullo pacto quis dici potest, nisi filium divinaegenerationis myslerium tanto esse dilferen-
habens. Hoc igiluripso nomine quoDeusPaterappel- tius et eminenlius, quanto creator creaturis poten-
latur, cum Patre 58 pariter subsistere etiam Filius tior, quanto arlifex opere suo praestantior, quanio
demonstralur. Quomodoautem [Al. sanej Deus Paler illequi semper est, eo qui ex nihilo coepit esse no-
genuerit Filium, nolo discutias , nec d te curiosius bilior i est. Credendus est ergo Deus esse Pater uni-
ingeras in profundo arcani, ne lorte duirt imiocessae ci Filii sui Domini nostri, non discutiendus. Neque
lucis fulgorem perlinacius perscrutaris, exiguum enim fas est servo de natalibus domini disputare.
ipsum, qui mortalibus divino munere concessus est, G Contestatus esl Pater de caelis, dicens, Hic est Filius
perdas aspectum. Aitt si putas iu hoc oinui indaga- metts dileclus, in quo i mihi benecomplacui,ipsum au-
tionis genere utendum, prius libi propone, quaeuostra dite (Matth. 17.). Pateripsum dicit esse Filium suum,
sunt : quoesi consequenter valueris expedire, tunc et ipsum audiri [Al. audire] juhet. Filius dicit, Qui
a terrestribus ad caelestia, et a visibilibus ad invis*- videlme,videtetPatrem. Et,Egoet Paterunum sumus.
bilia properalo. Expedi primo si potes e, quomodo Et, Ego a Deo exivi, et veni in hunc munduin (Joan.
niens, quaeinlra le est, generet verbum, et qui sit in 14. 9.). Quis est, qui inier has Patris et Filii voces
ces in quibus legitur, Credoin Deo, etc, et in Christo, arcanum legunt. Pamelius in profundumhujusarcani
elc, et in Spiritu Sancto, videnlur niibi accuratius maluisset.
ronsuetudinem EeclesioeAquilejensis relinere, quam e Aridunllaudati libri, el explana.
qui accusalivum usurpant. H;ec autem Symboli pro- f Velus edil. Oxon. tantum sint substanlia, priore
nuntiandi ratio non videiur ab hac Ecclesia adscila vel praetermisso, quod et libri alii ignorant. IIi rur-
sine consilio fuisse; sed ut triunT personarum divi- sum Sed habent pro Et si, et deinde in animw noslrm,
narum clarior esset distinctio ab arliculis sequenti- tum quanlo el aspeclui: denique rapidum fertur fluen-
bus, sanclain Ecclesiam, etc tum, quod uliqtie minus placet, neque ipsi, pulo, pro-
« Alii Orientis: lertio ab hoc versu, ifa illi tradunt. pI bassent doctissimi editores, si Barroeanumhunc co-
Videtur Rullnns hac observatione voluisse fidei pro- dicem consuluissent.
fessiones in Orientis Ecclesiis, Nicaenamet Constan- B Perperara alii, ne Fello quidem excepto, quod
linopolitanam signilicare. quidein, cum unum, etc. referendo ad fluentum, quod
b Addunt tiero alii : tum legunt paulo post, qui1 proxime praecedit. Baluzius se ait resiiiuisse ex cod.
et alio ex Ribliotheca Reg. et Morellio;
duclorest omnium, pro qui est omninoomniumauctor. Sangerman. enim fuisse jampridem apud Barraeum
c Olim supradiclus : tum esf, pro sif in cod. San- iguorabateamdem lectionem restitutam, excepla dtttn, pro cum
germanensi. Aroepisse autem al> hoc Rufini loco vi- vocula.
deturniihi Aucior Sermonis de Tempore 181. inter h AI. tietiientMS,et veniamus. Tum quia pro quod,
S. Augustini Opcra. Advertite, inquiens, quod cum 1 et mox et vetus Edit. Oxo-
Dei Palris nomenin confessioneconjungil, ostendil,' niensis patet pro wdefttr, quod
praefert.
quod non anie Deusesse cwpit, et posteaPater, sed ' Poslremum hoc esfalii reticent.
sine ulloinilio el Deus semper,el Pater. Patreinautem,
ciim audis, agnoscequod habel, Filium veraciter yeni- i Codex Sangermanensis el Remboldus tacent
lum.quomodopossessordicilur qui aiiquid possidet,el( mihi. In sequenti loco Baluzius ex eodem Ms. vidit
dotninusqui alicui dominatiir. Deus ergo Pater secrelii me, vidit ei Patrcm. Barraeus adjiciebat meum, quod
sacramentivocabulumest,cujus vereFilius eslVerbum. expunximus, proque eo Et suffecimus.Deniqueemen-
d Sulfecimuste, quod desiderabatur, ex libris al.is,, davimus, Ego a Deo exivi, Jibrorum reliquorum om-
qui iteni inseras, .pro ingeras, et in profundi hujusi niuui sullragio, pro quo erat ab eo, etc.
 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI 344
M3
medius * se discussor interserat,Tet deitatem dividat, A i dicit: Quiaperipsumsmculainstituit, et ipsum constituit
f
affectum separet, substantiam rumpat, spirilum se- hmredemuniversorum(Hebr. 12.). Constituit autem
si ssecula
cet, negel esse verura, quod veritas dicit? Est ergo quodait, genuit,intelligitur.Quod peripsum
Deus Paterverus, lanquam veritatis Pater, non ex- instituitPater, et per ipsum creata sunt omnia.et ipse
trinsecus creans, sed ex eo quod ipse est, Filium 61 est haeres omnium, per ipsum ergo et potenta-
sicut lux de luce, et veri-
generans, id est quasi sapiens sapientiam, quasi tum omnium tenet. Quia
na-
jttstus juslitiam , quasi sempiternus sempiternum, tas de veritate, ita de omnipotente omnipotens «
quasi immortalis immortalem, quasi invisibilis 60 tus est, ut in Apocalypsi Joannis de Serapbim
invisibilem, quia lux splendorem, quia mens verbum. scriptum est: Et requiem non habebant die ac nocte,
5. Quod autem diximus, Orientis Ecclesias tradere dicentes, Sancius, sanctus, sanclus dominusDeus sa-
unumb Deum Patrem omnipotentem, et unum Do- baolh, qui erat, et qui est, et qui venturusest omnipo-
minum : hoc non intelligendum est unum numero tens (Apoc. i, 8.). Omnipotensergo dicitur, qui ven-
dici , sed universitate. Verbi gratia : Si quis dicat turus est: et quis est alius qui venturus est, nisi
unum hominem, aut unum equum, hic unum pro h Cbristus Filius Dei? His additur invisibilietimpatsi-
numero posuit [Al. hunc posuisse] : potest enim et bili. Sciendum quod duo isti sertnones in Ecclesioe
« alius homo esse et teriius, vel cquus. Ubi autem B 3 Romanae Symbolo non habentur. Constat antem
alius vel terlius non potest jungi, unus si dicatur, apud nos additos, hsereseos caussa Sabellii, illius
non numeri, sed universitatis est nomen. Ut si, profecto , quse a nostris Patripassiana appellatur, id
exempli caussa, dicamus unum solem : hic unus ita est quoeet Patrem ipsum, vel ex Virgine nalum
dicitur, ut vel alius, vel lertius addi non possit: dicit, etvisibilem factum esse, vel passum affirmat
unus est enim sol. Multo magis ergo Deus cum unus in carne. Ut ergo excluderelur talis impietas de Pa-
dicitur, unus non numeri, sed universitatis vocabulo tre, videntur hsecaddidisse majores, et invisibilem
nuncupatur, id est qui propterea unus dicitur [Al. Patrem atque impassibilem dixisse. Conslat enim
dicalur], quod alius non sit. Similiter et de Domino Filium , non Patrem incarnatum ', et ex carne na-
accipieinlum d est, quod unus sit Dominus Jesus1 lum : et ex nativitale carnis, Filium visibilem et
Christus, pcr quem Deus Pater dominatum omnium factum. Quantum autem spectat ad illam
tenet. Unde et sequens sermo omnipotentem pro- passibilem
nunliat" Deum. Omnipotens aulem ab eo dicitur, deilatis immortalem subslantiam, quse una ei ea-
quod omnium leneat potentatum. Tenet autem om- demque cum Patre esl: ibi neque Pater, neque Fi-
nia Pater pcr Filium, sicut et Apostolus dicit: Quia lius , neque Spiritus Sanctus visibilis, aut passibilis
per ipsum creala sunt omnia, visibilia et invisibilia, 'C credilur. Secundura dignationem vero carnis assum-
sive throni, sive dominationes, sive principatus, sive tae, Filius et visus et passus est in carne. Quod et
potestatcs(Cot.1.16.). Et iterumadllebroeos scribens; propbela praedixerat, ubi ait: Hic Deut noster, non
a Apud alios mediumse discussorem vetus tamen vox
,
Edit. Oxoniensisdiscussorretinet. Respuit paulo post autem, affirmat, ubi dictfur, quoniam per ipsum. Probe
si quid alias, vis vocis omnipotentea Rufino
Baluzius, cum Sangermanensicod.,Remboldo, Eras- explicatur. Eadem est in Grseco proecipuavocisn-an-
mo, atque aliis adverbium tanquam.Tum restituimus Toxp«T(jp significalio. Videtur sane a S. Cyrillo Jero-
exeodem et nos qitasi, quod septies infra repetitur, solymiiano accepisse , quem velim conleras Cate-
pro quia totidem locis continenter; vetus laudaia chesi VIII. nam et alia qusedam fuisse ab eo mulua-
Edit. qua legerat, quod et ferme magis placet. In- tum, inferius ostenrieinus.
leriin Raluzius ita lectiouis ab se restituise caussas f Pericopen hanc verborum, Comiifuifautem quod
explicat. Qunsi, ait, sapiens sapientiam, id est ut sa- ait, genuit intelligitur, quse in Barraeano proposilo
piens sapientiam. Idem enim valet illud, quasi ac u; nobis exemplari, ut et in duabus, quas Pamelius cas-
apud Graecos.Habenl Morel. et Pamel. quia sapiens, tigat, Hieronymianis Editionibus deerat, aliorum
quia justus, etc. Lectio quam restituimus, cum aucio- auctorilate librorum suffecimus. Vetus Oxonieusis,
ritate triutn codicum Mss. et Remb. ae Erasm. uiii- hwredeminstiluil Pater, et
tur; tuin ad Theologiae ralionem multo accuralior. uia, etc. intermediis omnibus per ipsum creala sunt om-
Nemo eniin nescit quam solemne sit sanctis Patribus, ID dem praetermissis. Eorum-
Filium a Patre, ut splendorem ex luce, genilum di- repelitio verboruin Antiquarios deceperit.
8 Atque beic voces, de Seraphim, quae desidera-
cere. Sic non multo post ipse Rulinus.
b Expunximus verum bantur, supplevimus. MoxBaluzius omitlit Sabaoth,
, quod Barraeus cum aliis duorum codicum Mss. quorum alter
nonnullis libris interserebal. Pamelius olim delen- eiiam Deus nomen quodauclorilate,
dum monuit, melioris quoque notx- codices, et ma- olim reduxerat, prsecedit, tacet. Pamelius
reperitur et iu Apocalypsi.
jore numero persuadent. In sequentibus habent libri Conlra Remboldusquia et Erasmus etiam subsequentia
plerique alii, hoc modo unum non duu verba, gui eraf, omittunt.
numero diti, sed, etc. intetligendumest, h Addnnlalii Jesus. Moxalii de more invisibilem,
c In aliis secundus,
quibtiscumtnox restituiinusnos et impassibilemprseferunt. Recole quod superius ipse
quoque numeri, pro unitatis. OxoniensisEditio vetus, Rufinus tradit, propter nonnultos hmreticos addita
non numeri, sed universitalisnomen, csse dignoscilur.
d Eadem vetus Edit. Oxoniensis esse quwdam videri, per quw novellmdoctrinwsensus cre-
tum juncta eliam nova, voii Christusadditarbitramur, deretur excludi.
Filius Dei 1 Tacent incarnalum, ac tanlummodo tit cartte na-
omnipotens,quod tamen additamentum nec Baluzius tum habenl Mss. riuo codices , quos Baluzius sequi-
in ullo prorsus codice Ms. aut ediiio reperit.
c Ita et velus dudum laudaia lur, Sangermanensis et Regius, itemque edit. Rem
Edilio : aliaeDomi- , atque Erasmus. Pamelius in carne , el ex
nttnt habent, et mox, ab eo esse dicitur, quod ille te- boldus
carne cui ferme nova Oxoniensis editio cqn,-
neat, etc. Tum vetus eadem Oxoniensis, Apostolica sonat. natum, Morelius nobiscumfacit.
345 COMMENTARIUSIN SYMBOL. APOSTOL. 346
reputabitur alter ad eum. Bititicnif omnem viam disci- A/ de quoexposuimus, unicusFilius Dei, etnosler Domi-
plincv,el dedit eam Jacob puero suo , et Israel dilecto nus sit. Ne forte putes, quod humana ista vocabula
tuo : post hcecin terris visus est, et inter hominescon- terrenum te aliqutd doceant, ideo subjungit, unicum
versalus ett (Baruch. 3. 36.). Sequitur post hoc : hunc esse Filium Dei Dominum noslrum. Unus
6. ET INb CltRISTO JESUUNICO FILIOEJUSDOMINOenim de uno nascitur, quia et splendor 63 * unus
Nosmo. Jesus 62 Hebraei vocabuli est nomen, quod est lucis, et unum est verbura cordis : nec in nurae-
apud nos Salvator dicitur. Christus a chrismate, id rum pluralem defluit incorporea generalio, nec in
est ab unctione appellaiur. Legimus enim in libris divisionem cadit, ubi qui nascitur, nequaquam a ge-
Moysi, quod Auses Navie Filius, cum eleclus esset neranle separatur. Unicusest, ut menti sensus, ut cor-
dux populi, commutato nomine, de Ause Jesus co- di verbum, ut forli virtus, ut sapientia sapienti. Nara
gnominalus sit, quo scilicet ostenderetur hoc esse sicut solus sapiens Pater ab Apostolo dicitur: itaetso-
nomen, quod principibus et ducibus conveniret, his; lus Filius sapientia nominatur. UnicusergoFiliusest:
dumtaxat qui salutem sequentibus se populis da- et cum sit gloria, sempiternitate, virtute, regno, pote-
rent. Itaque et ille Jesus appellatus est, qui edu- state hoc quod Pater est: omnia tamen hsecnon sine
ctum de terra ^Egypti populum, el de erroribus ere- auctore, f sicut Pater, sed ex Patre tanquam Filius
mi liberaluminterramRepromissionis induxit. Ethic ; B ] sine initio, et sequalis habet: cumque sit ipse om-
c Jesus, qui populumde ignorantise tenebriseductum, nium caput, ipsius tamen caput Pater est. Sic enim
et de mundi erroribus revocalum , introduxit ad re- scripium est: Quiu capul Clirisli Deus est.
gna cselorum. Christus quoque, vel pontifieale, vel1 7. Filium sane cum audis, nolo s cogitationem
regium nomen est. Nam prius et pontifiees unguenloi canialis nalivitatis assumas, sed memenlo hoc de
chrismaiis consecrabantur et reges. S.edilli velutii ineorporea dici subslantia et naturse simplicis. Si
mortales et corruplibiles, unguento materioe corrup- enim ut supra jam diximus , vel in eo quod cor ge-
libilis ungebantur: hic vero Sancto Spiritu perun- nerat verbum, vel mens sensum , vel lux ex se parit
ctus Chrisius efficitur, sicut Scriptura de eo dicit: splendorem, nihil horum requiritur, nec ulla in tali
Quem unxit Pater Spiritu Sancto misso de cmlis (Act. generalione fragilitas cogitatur: quanto purius et
10.). Et Esaias prsefiguraveral, dicens ex personai sacratius de horum omnium creatore censendum
Filii: Spirilus Domini super me : propler quod unxiti esl? Sed fortasse dicas, ista quam memoras h insub-
me, evangelizaremisit me pauperibus (Esai. 61.). Quia, stantiva est generatio: neque enim lux substantivum
ergo ostendimus, quid sit Jesus, qui populumsalvet, et1 facit splendorem, aut cor subslanlivum generat ver-
quid sit Christus, qui pontifex factus sit in seternum, bum : Filius autem Dei subslantialiier asseritur ge-
nunc ex consequentibus, de quo dicantur ista, videa-. Q I neralus. Ad hoc [Al. hocc] primo omnium illud di-
mus. dUnico Filio, inqui(,ejusDominonostro. Perhoc . cimus, i cum etiam in cseteris proferantur exempla,
docet nos, quia Jesus iste, de quo diximus, ct Chrislus; non per omnia tamen 64 similitudinem servare
a Amovimus hinc qui pronomen, sacri mandum erudito Lectori videbitur, ejus judicio re-
Textus,
librorumque aliorum aucloritate. Inseqnenli versi-. linquamus. Baluzius ilaque legit, et cum sit ipse
culo, pro tnfer homines, ex Graeco_vTOJ.Mpwnoi;, omniumcaput, ipsius lamenauctor esl Pater, generan-
alii cum hominibuspraeferunt. dc sine initio : quia nec Paler prmcedil Filium, nec
i- b Morein aliis Editoribus gerimus, qui Christii Filius sequilur Patrem in faciendo quasi adoptivum,
nomen nomini Jesu praeponunt, quia et prius illud\ sicul nos. Filium sane cum audis, etc. Et codices
Rulinus explieat. Aniea erat in Jesum Christum, etc. quiriem Mss. aique editos lidejussores adlegat, quos
in aecusandi etiam casu, ut alias monuimus. sequi maluerit, quam Pamelium, qui mancam et im-
0 Addunt alii dicilur, et mox evocatum
, pro revo- perfectam sententiam adposuerit. Ilic autem sic
catum. Sapienter Hieronymus Comment. in Malih. prsefert: cum stf ipse omniumcapul, ipsius tamen ca-
cap. 16. Christuscommunedignitatis est nomen, Jesusl put est Paler. Sic enim scriptum est, Quia caput
proprium vocabulumSalvatoris. Adde Chrysologum, Chrisli Deus : ipsius lainen auclor est generando sine
Riifini yesiigiis hserentein Serm. 59. Ab unciione, initio. Quia nec Pater, etc. v.aTaXE.IV cum modo lau-
ail, Cliristus, quia et unclio, quw per lleges, Prophe-I dalis. Quaeplus habet, se testatur adjecisse ex dua-
tas, et Sacerdotesotim cucurreral in figuram, in hunc;. bus editionibus Hieronymianis antiquis, hauri dubie
Regem Regum, Sacerdotem Sacerdotum, Propheia-.-.germana. El videiur, ait, tamen etiam hoc aut si-
rum Prophetam, lola se plenitudine spiritus divinitatis ^
s inile quid adjiciendiiin , cumque Filius sit omnium
effudit. auctor : et deindesubjungendum, ipsius tumenauctor
d Baluzius E'f in unico, etc. Nobis
ablalivum, proj est Paler, etc. usquead illud, Filium sane, etc. No-
accusativo rescripsisse salis fuit. Tum vero Per hoc c bis quse prseter iinpressam lectionem adstiunt, glos-
emendavimus, pro quo erat Posf hoc. semata studiosi alicujus videntur ad libri album ad-
e Aniea unius, quod et Pamelius ex eoque in lexlum intrusa.
pridem casliga- notala,
s Anlea erat generationem,pro coflifafton.m,quod
verat ex aliis libris, qui etiam inferius verba, ttf sa-
pientia sapienti, prseponunt illis, ttf cordi verbum, libri alii pari consensu praeferunt. Mox etiam hcec
' habent
etc. pro hoc , et natura simplici, pro nalurw sim-
f Restituimus ex aliis
plerisque omnibus libris,' plicis.
sicut Pafer, pro quo antea erat, sunl Patre: suffeci- ii_h Ita emendavimus, pro quo erat insubstantia, ly-
mus quoque mox verba, sine initio et mqualis, quae e pothetarum, ut videlur, mendo ; nam et tnsuosfaiitt-
desiderabantur. Caetera ad finem usque sectionis ve- vam scintillam, et insubstantivumnihil inferius dicit
xata multum ab Editoribus sunt. Nobis cum bene, Rufinus. Moxproferl libri alii habent pro facit.
satis habere nostra haec lectio videatur, exceptaJ Alii, tyuodcum eliam in cmteris rebus proferun-
quoque a Barraeofuerit ex antiquissimo, alque opli- tur exempla, non peromnia simititudinem, elc. Istius-
ma. nolse Ms. mulare nihil placuit, ul siquid relor- modi exempla accuratum examen ferendo non esse,
 347 RUFINI AQUILEIENSISPRESBTTERI 348
possunt rei illius, cui prsebere ptitanlur exemplnm : A j 7l* sine exemploe.t d divinitas. Tum eliam illtid
sed unius alicujus partis, pio qua videntur assumta, addimus, quia oinnis creatura ex nihilo est. Si ergo
similitudinein tenent. Verbi gratia, ut cum in Evan- insubslantiva scinlilla.quseignisesi, ex se creaturam,
gelio dicitur : Simile esl regnum cwlorum fermento, quse ex nihilo facta est, gignil, et conditionem in hoc
quod abscondil muiwr in farinm mensuris tribus serval originis suse : cur e illius sclernse Iucis sub-
(Mallh. 13.). a Numquidnam putabimus regnum stantia, quse semper fuit, qnia insubstantivum in se
coelorum per omnia simile esse fermento , ut sub- nihil habnit, snbslaniivum ex se splendorem proferre
slantia illa ita palpabilis sit ac fragilis , ut et acida non [oluit? Et ideo recte tinicus dicitur Filius. Uni-
fieri possit ct corrupta? Sed ad hoe solum exem- cus cnim f et solus est, qui ita natusest, nec com-
plum istud videtur assurni, ut oslenderetur ex parva parationem aliquam potest habere, quod unicum est:
praedicatione verbi Dei humanas mentes lidei fer- nec similitudinem in substantia cum facturis [Al. fac-
mento posse b coalescere. Similiter et cum dicitur: lis] suis habere poiesi ille, qui factor est omnium.
Simile est reqnum cwlorumreti misso in mare , quod Ilic est ergo Chrislus Jesus filius unicus Dei, qui est
ex omni genere piscium abstrahit [Al. attrahit] (Ibid. ei Dominus nosier. Unicus et ad lilinm referri et ad
33.). Et in hoc nunquid putandum est, quod natura: Dominum potest. Unicusest eenim et vere Filitis, et
lini, quoreie* operamur, ac nodis quibus maculaeIB unus Dominus Jesus Cluistus. Cseteri qtiippe lilii,
necluniur, regni cselorum substantia per omnia con- licet filii dicantur, adoptionis lamen gratia dicuntur,
feratur? Sed ad lioc solum videtur assumta compa- non verilate naturse. l£l si dicunturalii Domini, con-
raiio, ut ostenderetur, quia sicut rete de profundo cessa lamen non ingenita potestate dicuntur. Hic
maris pisces adducit ad littus : ita de profundo sreculi vcro solus est unicus Filius, et solus unicus Domi-
linjus errore humanoe animse regni caelorum prx>di- nus : sicut et Apostolus ait : h Et unut DominusJcsus
catione liberantur. Ex quibus constat, exempla non Chrislus, per quemomnia (Ephes. 4. 6.). Ideo [Al. Igi-
in omnibus his, quorum exempla sunt, esse similia : lur] posteaquam propositus ordo liriei ineffabile sa-
alioqui si eadem essent omnia, j'am non cxeinpla rii- cramentum Filii de Patre uaiivitatis exposuit, nnnc
cerenlur, sed ipsse potitts res, de quibus agitur, vi- ari humanoe salulis dignationem dispensaiionemque
dcrentur. Deindeetiam illud dicendum est,quod nul- descendit : et hunc quem supra dixit unlcum Filium
la creatura lalis esse potesl, qualis creator ejus : el Dei, et Dominum nostrum nunc dicii.
ideo sicut sine cxemplo est divina subslanlia, ita et 9. Qti NATUS EST1>ESPIBITU SANCTO 72 EXMAKIA
jampridem declaravit S. Alexander, qui Arrium pri- aliter ac in exemplis, quoeex rebus crealis petunlur.
lnus anathcinale perculit. Eum videsisapud Theodo- Sublata igitur cur vocula, aiqtte inlerrogilione,
rilum llist. Eccles. lib. iv. rn consultum satis et menti Auctoris putavit et lidei.
a Haud recle eral duubus verbis iVwiicquidnam : At neque ibi mendum cubat, neque illa Aucloris
al. Numqiiid. Deinde sic voculam, qu;c rieerai, snf- inens est. Pisesiabal, quod deinde laudaius Editor
fecimus. Mo\ ila advcrbium Oxoniensis edilor laccl. suspicatur, SMfcsfanfitmm legere, pro insubstaniivttm,
Denique corrupta lcgiiuus, pro corrup(«fa. Quoese- scilicet e.xse splevdorem, etc. expuncia tantummodo
qtiuntiir effert Baluzius sub interrogandi nota, An in vocula, quam proecedentisverbi ejusdem recursu
ad hoc solnm exemplunt istud videtur assumtum, ctc, deeeptos librarios addidisse, perspicuum est. Nos
cum Morelio, Reniboldo atquc Erasmo. iia lociiui restituimus.
b Eriilor Oxoniensis recens, coacescere; mox cod. f Editor Oxoniensis eo solum esl, tum et Baluzius
Sangerman., reliw missw. 17111"«natus sit. Intellige, ut inferius se Auctor ex-
c Minusplacel, qund alii ouiiies babent aptatur, plicat, de Patre nativitatem. Ex iisdem lerlio ab boc
pro operamur : imile autem omuino esl, quod nassu- versu nomen filius, quod deerat suffecimus.
Iw, inox habent, [iro maculw. Retis macuhe i11:« elideni, Unus est filius, vere filius : quibus cum
sunt, quas Italice maglie vocamus. Dixit ct Cicero et nos alterum vere, quod subseqtiilur, supplemus.
reticultim minutis maculis. ln sei|uentibus iterum sub Vicissim illi (|uod primo occnrrit filii tacent, et quod
inierrogandi nota Baluzius, An ad hoc solttm, etc. Ei item primo occurrit fatnen in tantum mutant, alterum
mox cuin Sangcrmaneiisi codice educit, pro adducit. reticent. Porro autem hoec eliam accepisse ab Cy-
Leviora alia quiedam pruHerinius. rillo suo , Jcrosolymitano iiiquam , Rufinus viriciur.
d ita vetustiores habeni llieronyniiansc ediliones, Tiiv ost/./.o-Jwv ( ait ille Catech. XI. ) (J.r)vofuo-ij.l.G.rov,
Pamelitis citm aliis dirttia majeslas, Bahizius ciim aXkx yuar.-.ovU'!ov , miv fJ.ovoy;-j!i
, a5;),yovETSpov oiix
Sangerman. coriico et vetere cilit. Oxoniensi divina D J tyrtma' S(« TOUTO yap y.a)eha.t u.ovoysTo;,oxi tis TO
tiatirilas rescripsit, et 7'unc, pro Tatti quori sub- •tf,; ._o'ri)Tc;a.iw(/x xaiTnvEXllarfo. y_vv>jo"tv aS-l^ov
sequitur. oOz E/st, x. T. \. Filium cum ne
audis, adoplivumexis-
eB:iluzius, sive qui ejus Cyprianicam eriitionem times, sed naturqlem filium, filium unigenitum, qui
Moiiachus Benedictiuus vulgavit, cw voculam, fratrem alium non hnbet. Propierea enim unigenitus
niillo siiffragante Ms. aut edito libro , expunxit, ad- avdit, qitia sive digiiitalem divinitalis spectes, sive cjus
eoque et notam inlerrogandi sustulit, quam quidem ex Patre nativitalem, fratrem, sive similem nulium
in Sangermanensi Ms. haberi ait, neque in edit. habet. Et rursum num. IV. Cum Filium dici autlis,
llemboldi aique Erasmi. Nenipe cum subseqiiens non improprie el catachresi quadnm ita ttppellari exis-
conlextus ferret, insubstantivum ex se splendorem times, sed verum esse filium, filium naturalem intel-
proferre non potuit, visum hoc est lidei el Rufinisen- lige, etc.
letuire contrarium. IIoc enim , ait, in loco refellilur, h Prtepoiuint iidem ex Apostolo verba, Unus Pater
insubstantiva generatio, nec quidquarn aliud disputat Deus, clc. Moxex eorumdem consensu et nos dePalre
Rulinus , nisi Kilium esse subslanlivum sptendorem, nativitatis , restituimus pro quo erat de nativitate
substantivumVerbum,subslanlialiter generatum, lonao Patris.
* Ilie in edilione Vallarsi:r>aqnam recudimus,graviserror in nttmerisfoliorumirrepsit: omissa sunt
tvpographicus
ncmpe folia03, 6'6,67, 68, '"j et 70, cumtamen hi inriiceRuGniOperibussubjeetoad suprodictosnuuieroslector sepo
revocetur. Kosne paginaritii!ordosubvtiieretur, eauKlemlacunatnconsiilloservantes, supradictisnumeris,quotiesiu
indice appellatisuut, eos subsliluimusqui lUoruinin lexiu locumoecupaut. EDII.
 349 COMMENTARIUS IN SYMBOL.APOSTOL. 350
VIRGINE. Usecjam inter homines riispeiHationisnali- Aut . et conceptus Virginis sanctificelur, et partus.
vitas est, illa divinsesubsiantise: bsccdigna ionis est, II. Verum hsec quia ex Scripturis propheticis
illa naturne. De Spiritu Sanclo ex Virgine nascitur : asseruntur, possnnt forle Judseos, quamvis sint in-
et jam in hoc loco mundior auditus requiritur et fideleset increduli, confutare. Sed pagani solcnt ir-
purior sensus. "Huic enim, quem dudunt de Patre ridere nos, cum audiunt prsedicari a nobis Virginis
nattim ineffabiliterdidicisti, nunc a Spiritu Sancto partum : propter quod paucis eorum obtreciationibus
templum fabricaluminlra secrela uteri virginalis in- respondendum est. Omnis partus ex tribus (ut opinor)
tellige : ei sicut in sanctificationeSanctiSpiritus niilla constat: si ariultseselatissit femina, si virtim adeat,
sentienda est fragilitas, ita et in partu Virginis nulla si non sit • illius vulva vitio sierilitatis occlusa. Ex
intelligeiida est corruptio. Novus enim huic sscculo his tribns in hoc partu , quem prsedicamus, unum
dalus est hic parlus, nec immerito. Qui enim in cselis defuii, virscilicet:et hanc partem(quiaqui nascebatur
unicus Filius est, consequenter et in lerra unicus •• non eral lerrenus horao, sed cselestis) per spirilum
est, et unice nascitur. Noia sunt omnibus et in Evan- csclesteindicimus.salva Virginisincorruptione, com-
geliis decanlata de hoc scripta prophetarum, quse pletam. Et tamen quid mirum videtur, si virgo con-
dicunt, quod Virgoconcipiet,et pariel filium (Esai. 7. ceperit, cum Orientis avem, quam Phoenicemvocont,
14.). Sed et partus ipsius mirabilem modum Ezechiel.B in tantuni sine conjuge nasci, vel renasci constet,
Propheta ante formaverat, Mariam figuraliter poriam ut semper 74 una s'l> et semper sibi ipsi [Al. ipsa]
Domini nominans,per quam scilicet Dominusingres- nascendo , vel renaseendo succedat? Apes cerle ne-
sus est mundum.Dicitergohocmodo: Portaautem qum scire conjugia, nec fcetus nixibus edere, omnibus
respicit ad Orientemclausa erit, et non aperietur, el palam est. Sed el alia nonnulla deprehendunlur sub
nemotrunsibit per eam : quoniam Dominus Deus Is- f hujusmodi sorie nascenrii. Hoc ergo Incredibile
rael transibit per eam, el clausa erit (Ezech. 44.). Quid videbitur divina virtuie ad totius mundi reiniegratio-
tam evidens de conservalione Virginis dici polerat? nem factum, cujus exenipla etiam in animalium na-
Clausa fuit ea virginitatis porta : per ipsam intravit tivitale cernuntur ? El tamen mirandura cst [Al. tace-
[Al.inlroivii] DominusDeusIsraelc, per ipsam in hunc lur est], cur hoc Gentilibtis impossibile videatur,
inundum de utero Virgiuis processit, et in selernum qui credunt Minervam suam de cerebro Jovis natam.
porla Virginisclnusa, servala virginitate, permansit. Quid ad credendum difficilius, aut quid magis
Igiiur 73 Sanclus Spirittis refertur dominicoecar- contra naturam est? Hic femina est, hic naturse
nis, et templi ejus creator. Incipe jam hinc intelli- ordo servatur, hic conceptus, hic [Al. et | partus
gere etiam Spiriius Sancti majeslatem. Contestatur temporibus suis edilur: ibi nusquam femineus sexus,
enim et Evangelicussermo de ipso, quod cum lo- C < sed vir solus et parlus. Qui Hla credil, cur ista mi-
quenti Angelo ad Virginem, et dicenti, Quia paries ratur [Al. miretur]? Sed et Liberum patrem dicunt
ftlium, el vocabisnomenejus Jesum : hic enim salvum de femore ejus natuin. Ecce aliud portenti genus, et
faciet populum a peccatissuis (Matt. 4.), d illa res- lamen creditur. Venerem quoque, quam Aphroditen
pondisset, Quomodofiet istud, quoniamvirumnoncog- vocant, de spuma maris, skut ct omnis ejus com-
nosco (Luc. 1, 3.). Et dixerit Angelusei, Spiriius posino ostendit, credunt esse progenitam. De ovo
Sanctus venietsuper te, et virlus altissiini obumbrabit natum Castorem Polluceinque confirmant, et ex for-
tibi: et ideo quod nascelurexte sanclum, vocabilurFi- mica [Al. formicis] Myrmidones : el alia utille sunl,
lius Dei. Vide ergo cooperantem sibi invicem Trinila- quse quamvis s conlra naturam rerum vp.uif.ntia,
tem. Spirilus Sanctus venire dicitur super Virginem, ipsis tamen sunt visa credihilia, ia Deucalionis et
et virtus altissimi obumbrare ei. Quseest autem vir- Pyrrhse lapides jiuos, et bominum ex his segetem
lus altissimi, nisi ipse Christus, qui est Dei [Al. Domi- natam. Et cum hsec tot et alia figmeuta crediderint,
ni] virtus et Deisapientia?Cuj'usautemhoccvirius e.t unum eis impossibilevidelur, quod adolescensfemina,
[At. lacetur est]? Allissimi inquit. Adest ergoallissi- divinura gerraen, non hominis viiio, sed Dco spi-
mus, adest et virtus altissimi, adest et Spiritus San- rante conceperit. Qui utique si ad credendum dif-
<ius, lLee esl Trinitas ubique latens, et ubique ap- D 1 ficiles sunt, illis tot et tam turpibus monstris fidem
parens, vocabulis personisquediscreta, inseparabilis neqtiaqiiaui commendare debuerant. Si vero facilcs
vero subsiantia deitatis: et quamvis solus Filius sunt ad credendum, raulto promptius hsecnostra tam
nascatur ex Yirgine, adest lamen [Alias laceiur honesta et tam sancta recipere, quam illa lam in-
tamen] et altissimus: adest et Spiritus Sanctus, digna el tam fosdacredere debuissent.
RAntea Hunc eral, et mox huic, pro nunc. Ita Ba- roeus, Frobcnius, Pamelius atque alii faciunl.
luzius postPamelium re<iituit. Ego maluissem prio- d Minus recie erat, illam respondisse. Mox alii,
rem duntaxat vocem teniari, et Nunc ibi pro Hunc dixcrit AnyelusDei, pro ei leguut.
resciibi. 0 Desiderantur, Baluzio leste, duo hsecverba illius
b Taeet idem hic voculam, tum, junclo Editore vulvain cod. Sangerinanensi, Remboldo, atque Era-
Oxoniensiatque aliis, plus habet, in lerra unicus smo.
f In aliis libris uti, pro sub.
filiusest, quia et unice, etc.
c Addunt ipse quidam cum Baluzio, qui et mox s Tacenl iidem heic quamvis: tertio aulem ab boc
censecralione,pro conservationeex codice Sangerma- versu plus habent, unum eis impossibile,etc. Moxalii
iieiisi editisque aliis libris maluil. Nobiscum Rar- cum Pamelio, inspirante,pro spiranfe habent.
 551 RUFINl AQUILEIENSISPRESBYTERl , 352
42. Sed * dicunt fortassis, quia possibile si fuerat A_ possis dicere, cur obsccena condiderit. Et ideo ob-
Deo, ut virgo conciperel, possibile eliam fuerat ut sccena liaec esse, non nalura, sed observantia do-
parercl: sed indignum eis videri, [ut tanta illa maje- cuit. Cseteruin omnia quse sunt in corpore, ex uno
stas per genitales feminse transiret b egressus: ubi eodemque luto 76 formata, usibus tantum et offi-
quamvis nulla fuerit ex viri commislione conlagio, ciis naturalibus distinguuntur.
fuittamen 75 ipsius puerperii obscoenseattrectatio- Sed nece illud quidem absolutione vacare htijus
nis injuria. Pro quo paulisper eis secundum scnsum qusestionisomittamus, quod subslantia Dei, quseom-
suum respondeamus. Si quis videat parvulum in nino est incorporea, inseri corporibus, vel capi ab
profundo cceni necari, et ipse cum sit vir magnus et cis principaliter non poiest, nisi aliqua sit media
polcns, cxlretnum c (ut ita dixerim) ingrediatur cce- substantia spirilualis, quoecapax divini spiritus pos-
num, ut parvulum liberet inorientem, pollutusne a sit esse. Verbigratia, ut si dicamus, lux omnia qui-
te accusabilur liic vir, qui paululum calcaverit luli, dein membra corporis illustrare potest, a nullo ta-
an ul misericors laudabitur, quod vitam contulerit men eorum nisi a solo oculo capi potest. Solus est
raoriluro? Scd baecetiam de communi hominc dicta enim oculus qui capax est [Al. sit] lucis. Et f Filius
sitit. Redeaiiiiisnunc ad naturamejus, qui natus est. ergo Dei nascilur ex Virgine, non principaliter soli
Quantum putas n.itura solis illo inferior est? quan- B carni sociatus, sed anima inter carnem Deumque
tuni creatura sine dubio crealore. Intuere nunc d, si media 'generatus. Anima ergo media, et in secreta
solis radius in cceni alicujus voraginem dcmittatur, rationabilis spiritus arce Verbum Dei capiente, abs-
niiniiuidnam aliquid inde pollutionis acquirit? aut quc ulla quam suspicaris injuria, Deus est naius ex
obscoenorum illustralio , solis ducilur in injuriam ? Virgine. Et ideo nihil ibi turpe putandum est, ubi
Ignis quoque quanio nalura est inferior his de qui- sanciificalio spiritus incrat, ct anima, quocerat Dei
bus sermo est? Et nulla maleria, vel obsccena, vel capax, paniceps liebat etiam carnis. Nihil ibiudu-
lurpis adbibita ci, igncm polluisse creditur. Cum cas impossibile, ubi aderal virlns altissimi. Nihil de
[Al. add. crgo] hsec ita esse in rcbus materialibus humana fragilitate cogites, ubi pleniludo inerat divi-
constet, tu in illa supcreminenli et incorporea na- nilatis.
tura, qua: super omnem ignem, et super omne lu- 44. CRICIFIXUS SUBPO.NTIO PILATO,ET SEPULTUS
men est, polluiionis aliquid putas ac [At. atit) ob- DF.SCENDIT h ADlNFEitNA. Docet ApostolusPaulus, il-
sccenitatis incidere ? Tum deinde etiam ad [Al. tucetur luminalos esse debere oculos cordis nostri (Ephes.
ad] illud adverte. Nos hominem a Deo creatum de 1.), ad intelligendum, quoc sii altiiudo, latitudo et
terrse limo dicimus. Quod si obscceniiasDeo reputa- profundum (Ibid. 3.). Allitudo ergo et laliludo, ct
tur opus stium requirenli, mullo magis ei repulabi- C ' profundum, descriptio crucis est: cujus eam partem
lur opus istud ab inilio fabricanti. Et superfluum qua; in terra defixa est, profundum appellavit. Alti-
est dicere, cur per obscoena transierit, cum non ludiiicm vero illam, quoe super ' terram porrecta
* Alii dicent; et possibilequidemfucrit Deo,ut, etc. prmcipa/ifersoli carni sociatus, sed anima inler car-
tum fiteritDeo, ut parerct: quam lectionentPainelins nem, Deumquemedianle, generatus. Nos ex hoc etiam
olim induxit. Nobiscumsive cum Barraio (a quo nisi Cassiani lestiinonio, ut et aliorum libronim (ide,
sicubi peccare videatur, nunquam discedimus) et nonnulla beic restituimus, qusc baud recte habebant
Frobenius, et Morelius ct velusliorcs alii nonnulli in Barrseano exeniplari, scilicet, sedin anima in car-
Iegunt. nem.... generatur. Porro nec majore indiget iidejus-
i>Atque beic egressus retinemus, quod et concin- sore sententia. Visum lamen est Baluzio, sive Ope-
nius virietur pro excessus, quod Baluzius ex cod. rum Cyprianicorum ediiori Benedictino, ne quem
.Sangerman., Remboldo, atque Erasmo proefert. Mox dici mediam Christi animam moveat, Lectorem
autem ipse, aique alii una omnes malc oinnino coinmonefacere. Sic, ait, multi alii Scriptores locuti,
habeot, ex viriti admixiionecommixlio. Tanli eis fuit, quos recenset Petavius hb. IVde incarn. cap. 13. Vi-
Barroeannmexemplar ignorasse. detur autem illos, ut ila hsec potissi-
c Apnd alios exiremis, ut ita dixeritn, pltmtis inqre- mum cautio adduxisse, nc loquerentur,
dolores quos Christus sen-
diatur. sit, et alii motus in ejus anima ad occasionem cor-
d Iidem, inluere ntincsoiis radios, si in cmniaiicu- 'n poris moluuni exciiati, in divinilatem ipsam refer-
jus, etc., ttim demiltantur, ctdeinde acqiiirunl,qiiem- reiitur; quod impium prorsus foret, ac soli hseresi
admodum et Pamelius olim ex cnnjeetura Caucliiiex congrueret Arianoe. Rufitio tane hoc in loco nihil
Frobenio induxerat: quamquani iste omnia hsec in aliud propositum, nisi ut divinam majestatem, »ec
singulari numero cum vet. eriit. lcgebat. Pro eo quotl in Christi nativitate conlaminatam, nec in morte do-
subsequitur, numquidnam aliquid inde, elc., cod. luisse, demoustret.
Sangennanensis, Kemboldusac Morellius, nuinquid sslla et cod. Sangermanensis, Remboldus, alque
indejam aliquid; el pro ducilur in injuriam, ducetiir Erasmus : prseferuul lamen Raluzius, Fellus atque
injuriis proelerunt. alii, dicas.
* Vetus eriit. Oxoniens. ad solutionem vocare; alii h Malunt iidem tn inferna, pro ad : qui nec sibi ta-
ab absolulionevacare; reclitis ab sotulione; tum oinif- men in sequentibus constant. Mox vocem dirintfafts,
tam minori numero, et per omnia, pro oinnino. voci attitudo subjungebatur, expunximus, ut
t Ilunc locum Cassianus Libro VII. de Inc.irna- quse pote quam rari admodum prseler Barraum libri ha-
lione cap. 27. recitat, cum insigni honoris significa- bent, neque Apostolus habel, et Pamelius olim ex-
tione, Auctorissui Rulini nomen et laudcs prsufalus. punxerat. Propius quoque ad lidem est, ex margine
Rufinitsquoque, ait, Christianmphilosopltiwvir, huud fuisse in textutn intrusam, neque enim huic loco
ctitttemnendaEcclcsiaslicorumdoctorum portio, ila in convenit.
Exposuione Symboli de Domini nativilate lestatur : > Apud alios in aerem: quorum auctoritate paulo
FUius enim, inquit, De\ nascilur ea Virgine, non post et nos vocera manus, quse frustra ad Imyamque
553 COMMENTARIUS1N SYMBOL. APOSTOL. 534
sublimis erigitur. Latitudinem quoque illam, quoeA ctores ergo illi, quos bumano generi prcefecerat
distenla in dextram Isevamque manus 77 proiendi- Deus, in tyrannidis contumaciam versi, impugnare
tur. Cum ergo tot species mortis sint, quibus de hac commissos sibi bomines aggressi sunt, et peccali
viia exitus dari hominihus solet, quid vult nos Apo- prseliis debellare : sieut Ezecbiel prophela mysticis
stolus, illuminato corde scire raiionem, cur ex his designat eloquiis cum dicit: In illa die procedent
omnibus crucis potius species ad mortem delecla sil angeli [estinantes exlerminare jElhiopiam, eriique in-
d
Salvatoris? Unde sciendum est, quod crux ista ter eos perturbatio in die /Egypti, quoniam ecce ve-
triumphus erat. a Tropoeumenim insigne: triumphus nil (Ezech. 30.). Ergo omnipotenlia corum nudata,
aulem devicli hoslis indicium est. Quia ergo adve- Chrislus dicitur triumphasse, ablatamque ab eis po-
uiens Christus, sicut Apostolus dicit, tria pariter testatem hominibus tradidisse : sicut ad discipulos
sibi regna subjecit (hoc enim indicat ubi ait: Quia in suos dicit ipse in Evangelio: Ecce dedi vobis potesla-
nomine Jesu omne genu flectalur, cwlestium, lerre- tem calcandi suver serpenles et scorpiones, et super
strium et in[ernorum[Phil. 2. 40.]) et hsecomnia sua omnemvirtutem inimici (Luc. 10.). Illos itaque qui
morte vincebat: conveniens mysterio mors qusesita accepta potestale raale abusi sunt, subjeclis quon
est, ut in aere [al. aeris] sublimatus, et aereas sub- dam suis subjecit [Al. subjicit] crux Chrisli. Nos
jugans potestales, vicioriam de bis supernis et csele- B vero, hoc est humanura genus edocet, prirao om-
slibus iraderet. Expansasb autem manus lota die, niura usque ad moriem resislere adversus peccatum,
sanclus prophela dicit eum tenere ad populum qui et lihenler interitum pro pielale suscipere. Tunc
esl in terra (Isai. 65.), ut et incredulos contestare- deinde obedientise nobis in hac eadem cruce propo-
tur, et invitarel credentes. Ea vero parte, qua sub nit exemplum, sicut ° illis, qui aliquando rectores
lerra demergilur, infcrni sibi regna subjiceret. nostri fuerant, posuit contumacise pcenas. Audi [Al.
15. Etenim (ul breviler aliqua etiam de secretio- Audite] ergo quomodo Apostolus vult per crucem
ribus perslringamus) ab initio Deus eum fecisset Qirisli obedientiam nos docere f. Hoc, inquit, sen-
mundum, prsefecilei et praeposuit quasdam virtu- lile in vobis, quod in ChrisloJesu : qui cum in forma
tum ctelestium potestates, quibus regeretur et dis- Dei esset, non rapinam arbitratus esl esse se wqualem
pensaretur mortalium genus. Quod ila factum Moy- Deo, sed semelipsum cxinanivil, (ormam servi acci-
ses indicat in Deuteronomii cantico, ubi dicit: Cum piens, in simililudinem [Al. similitudine] hominum
divtderef excelsus gentes, slaluit lerminos geniium se- faotus, et habitu repertus ut homo, factus est obediens
cundum nwmertttnangelorumDei (Deut. 32. 8.). Sed usque ad morlem, morlem autem crucis (Philip. 2.
et horum nonnulli, sicut et ipse qui princeps appel- 5.). Quia ergo ille magnus magister est, qui fecerit
latus est mundi, datam sibi a Deo potestatem, non *" etdocuerit, ideo obedientiam, quae piis » etiam sus-
his quibus acceperant legibus temperarunt: nec hu- cepta morte, servanda est, 79 docuit ipse pro hac
manum genus divinis obedire proeceptis, sed suis prius moriendo servari.
parere procvaricalionibus docuerunt ;'•et hinc adver- 10. Sed fortasse terretur [Al. terreatur] aliquis in
sus nos peccalorum chirographa scripta sunt, quia hujuscemodi doctrina, quod quem paulo ante ctim
ut propheta dicil: Peccalis nostris venundati sumus Deo Patre diximns sempiternum, ac de ejus substan-
(Esa. 50.). Pretium namque animse suoe unusquis- lia esse progenitum : quemque regno, majeslate, se-
que consequitur, cum concupiscentise satisfecerit. ternitate, unum cum Deo Patre esse docuimus : nunc
c Per istud ergo unusquisque chirographum 78 flus de ejus morte tractamus. [Al. iractemus]. Sed nolo
recloribus pessimis tenebalur, quod Christus de- terrearis, o fidelis auditor : paulo post istum, quem
traxit adveniens, et hac eos potestate denudavii. ld- audis mortuum, rursum immortalcm videbis. Mors
que sub ingenli mysterio Paulus indicat, cum dicit enim ab eo morlem spoliatura suscipitur. Nam sa-
de eo : Delens quod adiwsus nos erat chirographum, cramentum illud susceptoe carnis, quod supra expo-
et afftgensillud cruci suw, iraduxit principatus el po- suimus, banc habet caussam, ut divina Filii Dei vir-
teslales, triumphans eos in semetipso(Colos. 2.). Re- tus velut hamus quidam, habitu humansc carnis ob-
addebatur, amovimus. Tacent iidem infcrius quid c Prrcpositione per omissa, legunt alii, lstud ergo
voculam, adeoque et interrogalionis notam. uniuscujusque chirograplium ab illis rectoribus, etc.
» Paulo plenius apud alios, Triumphi enim insigne d Legebatur antea non bene, quoniam rectiludo ve-
esl tropwum: tropwumaulem devicti, etc. nit. etc. Emendaiit lihri plerique alii, quara-
i>Habent alii magno numero, neque ipso recen- quamErcjo, illud ecce duo Ms. apud Baluzium, lotidemque
tiore Oxoniensi editore excepio, expensas: tum ipse ediii Rembold. alque Erasmus lacent; coelera sic le-
etiam Baluzius, manus lota die, sicut sanclus Propheta gunt, Recte ergo eos omnipotentia nudalos, Chri-
dicit, tenderet ad populum iiicredibiteiii; quse quidem stus, etc. Nobiscum posiremis verbis facit el veius
vox incredibilem, facile aliis videalur supplenda, edit. Oxoniensis.
niihi non item. Diciiur ita Iocum restituisse ex Cau- e Anlea erat sicut in aliis : mox pro conlumacim,
chio Pamelius, qui scilicet Barrsei exemplar ignora- duo modo laudati cod. Mss. Rcmboldus, atque Eras-
vit. Cotterum multo corruptius olim Iegebalur, fett- mus contumeliw habent.
dif manus, et paulo posl: eam vero partem, qum sub f Duo apud Baltizium Mss. doceri.
te.rram demergilur, quod inferna sibi regna, etc. KAlii, ntoiie efiam suscepta, et ipse prius pro hac
Morellius, expensasautem manus lota die sanctus Pro- moriendo, etc. Frobeuius et vetus editio apud Pamel.
pliela dicit, Tetendi manus tota die ad populum in- Jdeoque (leg. Ideo qum) prius, eliam suscepla morte,
credibilem, atti est in terra, etc. Eam vero parlem, servanda docuit, ipse hmc primus moriendo tervavit.
qute, etc. Leviora alia Jprseieriiuus.
353 RUFINI AQUILEIENSISPRESBVTERI Si6
1'ectus,el sicul Apostolus1*Paulus ante riixit, habitu A conditione, qua s ftierant cseteri, qui tenebantur in
1inventusut Iwmo(Pliilip. 2.), principem mundi invi- carcere, sed illi quidera ut pcenassolverenl, hic vcro
tarc possit ad agonem : cui ipse carnem suam velut ut absolveret poanas.
escam tradens, hamo eiim divinitas inlrinsecus b te- 18. Cautissime autem qui Symbolumtradideiunt,
ncret insertum cx profusione iminaculati sanguinis. etiam lempus, quo hancsub Pontio Pilato gestasunt,
Solus cuim, qui peccali maculam nescit, omnium designarunt, ne ex aliqua parte velut vaga et incerta
peccata delevit : eorum dttmtaxat, qui sanguine ejus gestorum tradilio vacillaret. Seiendum sane cst,
posles lidei suscsignassent. Sicul crgo bamuincesca quod in Ecclesia:Romanse Symbolo non bobetur ad-
contecluiiisi |iiscis rapial, non modo escam ab hamo ditum, descendit ad inferna : sed neque in Orientis
non removel, sed ct ipse de profundo, esca aliis fu- Ecclesiis habelur bic sermo : vis tamen verbi oadem
lurus, edueilur : iia et is qui habebat mortis impe- videiur esse in eo, quod sepultus dicitur. Sed quo-
rium, rapuit quidem in morle corpus Jesn, non sen- niam erga Scripluras libi divinas amor et sluriium
tiens in eo liamuin divittitiitis inclusum ; sed ubi tle- snbjacel, sinc dubio dicis mihi, oporlere Itsecmagis
voravil, hoesitipse eonlinuo, ct diruptis iulerni clau- evideniibus divinseScripturse lestimoniis 81 appi o-
stris, velut de profundo extracttis traliitur, ui e-.cni bari. Quanto enimL majora sunt, quoe credenda
caiteris lial. Quod ita fulurum sub hac eadem ii- B ] sunt, lanio idoneis magiset indubitatis tcsiibus in-
gura d Ezcchicl duduin prophcia sigoilieaverat, rii- digent. Vera quippe est, et consequenshoecproposi-
cens : Et extraham te in hamo meo, et exiendamle; lio. Scd nos tanquara scientibus legera loquentes,
super terrttm. Campi iinplebunturde te, el consiituam t testimoniorum silvam brcvilalis caussa derelinqui-
80 super le onutes volttcres cwli, el saturabo ex le; inus [At. reliijuimus]. Pauca tamen ex muliis, si
omnesbestiaslerrm (Ezech. 52.). Sed et proplieta Da- etiam [Al. etiam si] hoc requiriiur, adhibeamus [Al.
vid dicil : Ttt cotifrcgislicripifa draconis magni, dc- adhibemusj, scientes studiosis quibusque in Scriptu-
disii ettmin escam populis /Ethiopum (Psal. 'io.). Ett ris riivinis latissimum testimonioruni pelagus pa-
Jobdeeodem niysterio similiter protestnlurtail enimi tere.
ex persona c Doiniui loquentis ad se : Auf adduces s 19. Primo ergo omnium sciendum cst, quodipsa
draconemin liunio,et ponescapislrumcirca nttrcs ejus• ratio crucis non omnibus una eademque est: sed
(Job. 40.). aliud Gentibus, aliud Juri;ois,aliud crcdcntibus sa-
17. Nonergo damnoaliquo, aul injuria divinitatiss pit: sicut et Apostolus dicil: Nos autem Chrislum
Christus in carne patitur; sed ut per infirmitatem i prwdicamus cruciftxum, Judwis quidem scandalum,
camis operaretur salutem, divina natura in morteml Gtniibns aulem stultiliam, ipsis * vocatis Judwis et
- C GrwcisChristumDei virtulem, et Dei sapientiam.Et
per carnem descendit, non ut lcge morlalium deti-1
nereittr a morie, seri ut per scse resitrrecturus ja- ibidem : Verbumenim crucis pereuntibusstutiilia est,
ntias mortis aperiret. Velut si quis rex pergat adI his vero qui salvi ftunt, id est nobis, titrltts Dei est
' can erem, et ingressusaperiat januas, resolvat cate- (1. Cor. 4.). Judsei autem quibus ex lege tradilum
nas, vincula, seras cl claustra comminuat, el educatt ftieral, Christum in seternum mansurum, scandalum
vinctos in remissionem, el eos qui serient in tene- patiebantur de cruce ejus, quia resurreclionem ejus
bris ei in umbra niortis, luci ac vitte rcsiilnal. Dici- recipere noluerunt. Gentibus autem stultitia videbn-
tur ergo rex fuisse quidem in carcere, non tamen eaa lur, Deumniortem suscepisse, quia ignorabant My-
« Nomen Paulus reticent alii, qui et mox reperlus, i, logunl. Tum verbo salutem addunt in medio terrw,
pro inventus legunt. Baluzius lociiin ait commorie e et ante desceitdit,duo ista per carnem, qux el nobis
resiiluium fuisse a Pamelio, lantum quod possit po- digua, qusestippierenlur, visa sunt. Denique subse-
snerit inimis accuratc, pro posset, quotl est in cod. I. quenti vcrsu, lii iitorfehabent pro a inorte, el per se
Sangerm. et velustis editionibus. Nempe Barrseum n resurreclurus, etc.
utcrqnc penitus igiioravit. f Interserunt alii triuni fere versuum pericopem
b Una tanlmii lillerula, tnserluiitscilicct pro inser- luijusmodi, ad gentem, in qtta proprios hubeat capli-
ttts, rcstiiuia, salis bene roetcra Barraause lectionisis Vilafis vincttloalligalos, dcviclaqueea, carcerem in-
habere visa suni, ctii et vetus F.dit. Oxuniens. par- '- n frcf, i'i quo vinctidctinebanlur, el intjressus,etc. Nos
leni majorem consnnat. Alii legunt, escam tradidit,', eani neque repudiare omnino, tanquam ab aliena
iif hamo cum tlivinilatisintriiisecuslenerel insertum, ', manti profectaui, neque recipere in leiliim audemus,
et effusioneimmacululi snnguinis,qui (prsetermissis, >, siquidem el satis p r se liene abstpie illa habere vi-
Solus enim, quic alium sensum inchoant, eique ne- :- delur, et menlem Auctoris explet, nequo quod illa
cessaria sunt) peccati maculam nescil, omniumpec- :- crrore libratiorum exciuerit, loco ullo indicat.
cata deleret, eoritm dumlaxat, qui critore ejus, elc. s Tacent alii fueranl, moxque inclusi habent pro
c Landalus soepecod. Sangennanen-is coiiteiiftuii: tn carcere. Barra;anam,atque adeo iioslrani leclio-
alii coiis.plitiii,et mox CKIIIlianw pro ab, denique iit
in nein vctus quoque editio Oxoniensis probat.
morf.m pro inorle, et pattlo post tradilur, pro fra- 5i- h Cod. Sangerman. Bemboldus, Erasntus et vcltis
hilur. Oxon. editin magna : el mox (anfoidoneisct indubi
d Alii, signaveral. Altero Srripturoe lestimonio io fafis, praHerinisso,magis.Qui nobiscum legunl, Fro-
verba, Tu confregisticapita draconis magui, qua: de- e- lieuius, Morellius,Pamelius, Daluziusat(|ue alii sic
sirierabaniursufJeciniusex libris plerisque aliis om- l- oaeier.ilegunt, indigere, veraesl el consequenspropo-
nilius : dedislietiain pro dedil legiinus. Pro populis,
s, sitio.
Baluzius populi, cod. Sangerinaiiensispopulolmbet. t. » A iilunt alii vero: tum pro et ibidem legunt et
QApurialiosftet, quihuscum ie~.cripsiinuset nos, s, aiibi : ct pereuntibus quidem stullitia. Mox quoqrie
adducesdraconemin haino, el pones,elc, pro addu- '(- verba, idest nobis tacent, et pro aulem, quod sequi-
cis et (iufponis. Paulo post pro palilur alii passusestsf tur, habenl ergo.
357 COMMENTARIUS IN SYMBOL.APOSTOL. 558
sterium carnis assumlse. Fideles vero qui et natnm A / nulla] eis unquam de his, qtiaacrediint, ambiguitas
et passnm in carne susceperant [Al. receperant], eti inimica surripiat [Al. subrepat]. Edocemur per
a mortuis resurrexisse, merito virtutem Dei crede- Evangelium, quod Judas unus de amicis et convivis
bant esse, quse vicerat mortem. Primo ergo hoc: Christi tradiderit eum. Audi hoc quomodo prsenun-
ipsum, quod Judsei, quibus prophetschoec prsedixe- cietur in psalmis: Qut manducavtf% inquit, panes
rant, nonessent credituri: sed illi qui nunquam hsec) meos, ampliavil adversum me supplantalionem(Psal.
a prophetis audierant : audi quomodo a per Esaiami 40. 40.). Et alibi : Amici, inquit, mei etproximi mei
prophetico sermone signalur. Quibusnon est, inquit,, adversum me appropinquaverunl et slelerunt (Psal.
annuncialumde eo, videbunt: et qui non audierunl in- 57. 42.). Et iterum : Mollitisunl sermonesejus super
f
telligent(Esai- 52.). Quod antem bis qui meditaban- oleum, et ipsi erttnf jacula (Psal. 54.). Vis audire,
tur legem Dei, a pueritia usque in sencclutem noul quomodo molliti sunt? Venif,inquit, Judas ad Je-
credenlibus, ad gentes esset omne mysterium trans- sum, et dixit ei: Ave, Rabbi, el osculalus est cum
ferendum, idem Esaias hoc modo prsedicit.82 Ett (Malth. 20.). Per molle igitur osculi blandimenf
faciet, inquit, Dominus Deus sabaolh omnibusgenti- lum, exsecrabile jaculum proditionis infixit. Undo
bus, in monte isto, h bibent Imlitiam, bibent vinum,, 83 Dominuss ad eum dixit.- Juda, osculo ftlium
ungentur unguenlo in monle islo : trade hwc omniai B ] hominis tradis (Luc. 22.) ? Triginta argenteis audis
c
gentibns (ifrtd. 23.). Hoc enim consilium omnipo- eum apprecialum esse cupiditate proditoris. Audi et
tentis super omnes gentes. Sed dicent fortasse nobis. de hoc propbeticani vocem. Et dixi, inquit, ad eos:
illi, qui se jaclant in scientia legis : blasphematis,quii Si bonumestin conspecluveslro, dalemercedemmeam,
dicitis Dominumcorruptioni mortis, et passioni cru- haul abmile (Zach. 11.). Et post boec,Accepi,inquit,
cis fuisse subjectum. Legite erj.o, quod scriptum ha- tritjinla argenteos, el misi eos in domum Dominiin
betis in Lamentaiionibus Jeremise, ubi dicit: Spirt- conflatoritim. Nonne hoc est, quod in Evangeliis'
fns vuliits nostri Chrislus Dominus comprehensusestt scribitur. Quia Judas pcenitentia ductus reportavit
in corruptionibusnostris, in quo diximus: sub umbra i pecuniam, et projecit eam in lemplo, et discessit
ejusvivemusin genlibus (Thren. 4.). Audis quomodo » (Maith. 17.)? Beneautem mercedem suara dixit, ve-
propheta Christum Dominum compreliensum esse> lut impulaniis et exprobrantis affectu. Etenim tam
dicit, et pro nobis, id est pro peccatis nostris cor- multa bona opera apud eos egerat, csecos >illumina-
ruptioni traditum : in cujus umbra, quoniam popu- verat, claudis pedes, paralyticis gressum, mortuis
lus illed Judaiorum permansit incredulus, Gentilemi quoque reddiderat vitam. Pro his igitur omnibus bo-
subjectum esse dicit: quia vivimusnon in Israel, sedI nis, mercedemrestituunt ei mortem,triginta argenleo-
in gentibus. 4 ru.n sestimaiione pensatam. Referlur item in Evan-
G
20. Quod si operosum non videtur, quam possu- geliis, quod vinctus est. Prsedixilhoc sermo prophe-
raus breviier singula, quse in Evangeliis referuntur,, ticus per Esaiam dicens, Vw animw eorum, qui cogi-
qualiter in prophetis prsedicta sint, designemus, utl taverunt cogitationempetsimam advertum semelipsos
bi qui prima lidei elemenla suscipiunt, testimonia_ dicentes : Alligemus justum, quia inutilis est nobis
hsec habeant in corde descripta : nc ulla [A/. utt (Esai. 3, sec. LXX.).
a Verba per Esaiam, quoeet velus Oxoniens. edi- adscriptus, in suam hanc Symboliexpositionemnon-
tio retinel, alii pleriqueomnes ignorant, qui et con- nulla transiulerit, salisque erudite proposito suo ap-
sequenter inferius, ubi idem Esaias dicitur, illudi taril: banciamen, et quoeproximeprseceditsectionera
idem, ne prsenotassevideantur, respuunt. ita inutuatus ah eo est, nt fere descripsisse videalur.
b Peccant nec semel reliquse omnes, in hoc reci- Et sane P. Touttee, qni nuperam Cyrilli editionem
tando testimonio, editiones, quse habent, tu monle . accuravit, ad Caiechesim XIII. de Christo crucilixo,
islo inveiitriIwtiliam,bibentvinum,ungenturunguento: et sepulio, a iiuin. 7, ubi occurritur objeciionibus
trade htvc, etc.; nam et inveniri pro bibenlvniosurai Judseorum, ad fere usque finem Calecheseos, id proe-
est, atque alienum a ^acro Textu, et cmiiti vocum i stilum ab Auciore nostro observat. Aitque inNotis,
in monteisio repetilionem, tnaiiciim atque imperfe- Ila hsecsimiliasunt iis, qua: apud Rulinum legunlur
ctnm. Optime Barneus juxta Grrecutn nxcmplar : ' in expositione ejusdem aiticuli Symboli, quein hic
'E7riTOoco. TOVTO irlovrat sxifpooiiw».itiovTutolvov•' JJ traciat Cyrillus, ut mibi nullum dtibium sil, quin
Xpiiovxatpiipovh :w opst TOUTW, TcapaSoi,x. T. /. Al- Rulinusex istis Cyrilli fonlibussuos bortulos irrigarit.
lerum tit tnoiifeisfo,'una repeiit vetus edit. Oxonien- Eoedemsunt senteiilise,eoedemScripturarumin eum-
sis. Pro Trade, anlea erat Trades. sensmn allegationes, eodemordine reciiai*,
c Alii prseponunt Dei, pusque habent paulo post,, demque esedem objecliones, et ad objecta responsiones,
qutdsic dicitis. etc. Profecto luec de Judse proditioue per ferme
llabent, ut nubis quidem videtur, imperfecie li- verba, neduin sententias describit, ut Cyrillianseex-
bri alii omncs, populusille, qui permansitiiuredulus,t positionis videri hsec possit de Graeco in Latinum
abjectus est, dicit quia vive.nusnon in lsrael, etc. libetior interpretatio. Confer Gr;eca, quac ad-
• Vetus edil. Oxon. manducabat,reliquse aliseoin- paulo ducere longtim nimis esset. Praecipuostantum locos,
nes munducal. Quod sequitur ampliavit, eadem edi- quorum se nosler interpretem agit, infcrius nota-
lio, Remboldus, et cod. Sangermanens. probant, aliii bimus.
maluul ampliabit. h Ita ct duo, quos laudat Baluzius codd. Mss.
{ Eademvetus eriii. erant: duse alioe apud Pame- ferunt. Remboldus atque Erasmus el ubite Morel. prse-
,
lium sfanf, reliquoeomnes stiuf. Tum el videre, pro> autabite. Paulo quoque post legitur accepit, misit
audire Fellus, Raluzius, et vetustiorcs nonnulli. inCod. Sangerman., Rembold. aiqueErasrao.Confer
s Quanquam alias Rulinus, ut suis locis notalumi Cyrillum Catech. laudala, num. 10 et seq.
esl nobis, ex S. Cyrillo Jerosolymiiano, ejus scilicelI f Addunt eorum plerique libri alii. Groece hoec
Ecclesiee Arthiepiscopo, cujus fuit ipse etiam Cleroi eadem habes apud Cyrillum num. 15.
 559 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTEHl S60
21. Sed dicit [Al. dicet] aliquis: Nunquid hsecde Do- \t Herodes de domo Israel, nec de illa vinea Israelitica,
mino intelligenda sunt? Nunquid Dominus ab homi- quam eduxerat Dominus de ^Egyplo, et plantaverat
nibus teneri poterat, 84 " elau" judicium perirahi? in cornu in Ioco uberi: sed erat silvesier, id est ex
Et de hoc te idem propheta convincet. Dicit enim silva alienigenarum : et ideo recte silvesler est ap-
his verbis : Ipse Dominusinjudicium veniel, cum se- pellalus, quia de lsraeliticocvilis nequaquam palmi-
nioribus et principibus populi (Esai. 3.). Judicalur tibus pullulassel. Sed f ad hoc, quod dicit propheia
ergo Dominus secundum prophetsc testimunium, et xenium, convenienter aptavit. Tunc enim Herodeset
non solum judicatur, sed etiam flagellis csediiur, et Pilatus (ut Evangeliura testatur) ex inimicis in con-
palmis in faciem verberatnr, ct conspuilur, ct omne cordiam revocati sunt: et velut reconciliationis suse
pro nobis perfert b opprobrium indigniiatis. Et quia xenium, vinctum sibi inviceramitiebant Jesum. Quid
ha3Cstupescenda erant omnibus, cum prscdicarentur inleresi, dummodo Jesus « , ut Salvator, dissidentes
ab Apostolis: idcirco etiam ex persona ipsorum pro- reconciliet, el pacem reparel, ac eliam concordiam
phetaexclamal, ei dicit: Domine,quis credidit auditui reddat? Unde etiam de hoc scriptum est in Job:
noslro (Ibidem 53.)? Incredibile enim est, ut Deus Dominus reconciliatcorda principum tetrw (Job. 12.
Dei Filius passus c ista dicatur, et prsedicetur: ergo sec. LXX.).
et prsedicuntur per prophetas, ne qua credituris ]B 22. Refertur item, quod cum Pilatus vellel eum
dubitationasceretur. Ipseergo ex sua persona Chrislus dimittere, omnis populus succlamaverit [Al. clama-
Dominusdicit: Dorsummeumdedi ad flagella, et ma- verit ] : Cruciftge, cruciftge eum. Prxnunliat hoc
xillas meas ad palmas, et faciem meam non averli a quoque Jeremias propheta, dicens ex persona Domt.
confusione sputorum (Ibidem 50.). Scribilur etiam ni ipsius : Faclae.st, inquit, hareditas mea mihi, sicut
illud inler coeteras ejus passiones, quod alliganies leo in silva : dedit super me vocem suam, proplerea
eum duxerunt ad Pilatum. Proesignavit eliam hoc exosus sum eam: et propterea, inquit, dereliqui do-
propheta , ubi dicit: Ef alligantes adduxerunl d eunt mum meam (Jer. 12.). Et iterum alibi dicit, Supra
aientttmregi Jarim (Osee 10. 6.): nisi si objiciat ali- quemaperuislis os veslrum, et adversut quem relaxa-
qnis et dicat: scd Pilalus non erat rex. Audi ergo stis linguas vestras (Esai. 57.)? Cura judicaretur,
quid in consequentibus refert Evangelium. Audiens, scribitur tacuisse. Multacde hocScripturse leslantur.
85 Htqo.it,Pilalus eum esse de Galilma, misit eum In Psalmis dicitur, Foctus sumsicul homonon audiens,
ad Herodem, qui erat luncrexinlsrael. Elbene addit el nonhabens in ore suo increpationes(Psal. 57.). Et
nomen Jarim, quod est e silvesler. Non enim erat iierum, Ego b lanquam surdus non audiebam, et sicut
1 lidcm efiu judicium protruhi: quibuscumel nos phetico lextu intelligenliam habet. Omissis variis
lpse pronomen subsequenii Isaiae testimonio prse- (C interpretationibus, ea sola vera est, quoe propheloe
posuimus, Grseco eliam texlu suffragante, «dro. locnm intelligit de argento et muneribus, a rege Is-
xvpto;, x. T. A. raelitarum Manahem ad Pbul Assyriorum regem
bItem plerique alii indignitatisinjuriam, et mox missis , auxilii emendi gratia. In his donis unum vi-
tulum aureum , ex his quos Jeroboam Belhele po-
ttupenda praeferont, pro stupescenda. Poslremo hoe suerat, fuisse ferunt, et buic narrationi prorsus favet
Verbonobiscum vetus edit. Oxoniens. facit. Esedem Graecus
apud Cyrillum sentenlix num. 12 cl 13. propbetsctexlus. Rex ille Assyriorum diciiur
c Consonat denuo laudaia velus edilio. Alioeper- Jarim, quod significat sylvarum, sive ita scripserunt
LXX. Interpretes, sive iibrariorum incuria mutata
fufisieisfadicafttrel prmdicelur. El ideo prmdicuntur, sit postrema litlera (3in p, quod in sirailibus voca-
clc. Et paulo inferius dedi flagellis, pro ad fiagella. bulis persoepe contingit. Nam in Hebroeoest Jarib ,
Alque heic Cyrillum Rulinus describit. ut et in editione GroecaComplulensi, quod Hiero-
d Unde hoc sumtum sit, fatetur Pamelius se repe- nymus vertit ultori, defensori.
rire non potuisse : Raluzius plane dissimulat. Sum- e S. Hieronymus in Nomin. libro de Josue, Jarim
lum vero est ab Osee cap. X. v. (>.quod Sepluaginta salluUm, vel silvarum : de Osee autem ex lleliroco
sic cfferunt, K«t «OTOV (ei_ 'Xoovpiov;) S>io-«VTE?,Jartft legit, et dijudicans , vel ulciscensinlerprelalur.
KTrvivE^zav .evta T-7>p«od.u l«piu' Veteres quidem f Alii Sed et quod ait propheta, etc. Tertio ab hoc
ediii sr.iitum regis lantuin habcnt, tacilo Jarim. versu, uhi dicilur Dtncfttmsibiinvicemmittebanl, pro
Quod subsequiiur nisi ex libris plerisque aliis sup- vinctumanlea jttslutn legebatur, quod et Pamelius
plemus. Porroaulem agit lieiceiiam NosterCyrilli in- j. olim etnendaverai. Adiio nunc Grseca Cyrilli, /55I.TTS
terpretem. Aitille numl4.|i_9;(j HOtvuTtbrovKatufu TOUTtpoyhtovTr]vuxpLSuav. ..vt« yup tfnoiv a\nov
Trpb;Ilt).«T0v'apa r.ui TOVTO yiyputnui', K«( _rio-«VT6jUTIOTUIOUI, x. T. I. qux Latine gemina Rufinianis
KOTOV ^uod.eViaptip.,A/.Vvnov.povet sunt. Videprophetwsedulitatem,xenii enimlocoipsum
anriyayov^ivixriii>
Tt. TWV .._«_• uY.pooipivoiV UAUTO;oOy.r,v 8uou.zv;, missum ait esse. Facti sunt enim amici Pilatus et
x. T. ).. Qure Latine simul addam brevitalis gratia. Ilerodes in die illa ad invicem : aufea enimtntmtctfias
Ligatus venil a Caipliaad Pilalum. Anneel hoc per- exercebant.Quippedecebat,ul ille qui terramet ccclum
scriptumest?El ligantesipsum aririuxerumtiu munera pacificaiuruserat, priores (oninium) eot a quibuscon-
Regi Jarini. Venttn ebstrepetaliquis eorum, qui arguti demnabalur, paciftcaret.AderalnumqueipseDominus,
sunt in audiendo: Pilatus rexnon eraf... Af lege Evan- Qui reconciliat corda Principum terrae, etc.
gelium, AudiensPilalus ipsum esse a Galiloea, misit e Intcrscrunl alii ubique, tum voculas ef, ac eliam
eum ad Herodem. llerodes aulem tum rex erut, et omittunt.
aderat Uierosolymis,elc. h Alii, aperiens.Ego autem sicul surdus, tum lau-
Sed neque prsetermitlenda hocloco sunt quae P. dali RaluzioMss.et veteres ediliones, o;utnon apertl
Tontlee ad Cyiillum adnotavit, el lucem ipsi possunt pro non aperuit. Moxreticent dicit cum cod. Sanger-
textui Rnlini adferre. Hunc, ait, OseselociimCyrillus man. ct plus habent sicut ovisad occisionemductus
posl Justinum Dialog. pag. 551. A. et Rufiuus post est, et sicutagnus, elc. Eadem porro series orationis
Cyrillum, Christo ad Pilatum, et inde ad Herodem est totideinque testimonia Scripturarum apud Cyril-
misso acconimodant, qui diversam prorsus in pro» lum, qusetolo bocce capitulo comparanlur.
 361 COMMENTARIUSIN SYMBOL.APOSTOL. 362
mutut non aperiens os saum (Psalm. 57.). Et iterum A . enim baptis.mumnominatur. Quod et si hoc qnseris,
alius propheta dicit: Sicut agnus coramtondenlese, sic: cur non ex alio merabro, sed ex latere potius pro-
non aperuit os suum: in humiiilale judicium ejus sub- duxisse dicatur aquam, el sanguinem? videtur mihi
latumest(Esai.5o.). Imposita eiscribitur 86 corona in laiere f per costam mulier indicari. Quia ergo fons
spinea. Audi de hoc in Canlicis canticorum , super petcati et mortis de muliere prima , quse fuit primi
iniquitatem [Al. iniquiiales] Jerusalem mirantis de Adam costa, processit: fons redemptionis ac vitcede
injuria Filii, Dei [Al. lacetur Dei] Palris vocem di- secundi Adam costa producitur.
centis : Exite, et videle, ftlim Jerusalem, coronam, 24. Scriptum est, quod in passione ejus ab hora
qua coronavit eum mater sua (Cant. 2.). Sed et sexta u-qtie od boram nonam tenebrse facioesunt.
de spinis ila alius propheta commemorat: Et ex- Accipe et de hoc prophetoe testimonium dicentis:
pectavi, uf facerel uvam, fecit autem spinas : et \ton Occidettibi sol meridie (Amos8. 9.). Et iterum Za-
\ustitiam, sed clamorem (Esai. 5.). Verumtamenut charias propheta : In illa, inquii, die non eril lux:
mysterii secrela cognoscas, oporlebat eum « qui frigns s ef pruina erit uno die, el dies illa nota Domino,
• percata mundi venit auferre, etiam terroe maledi- et ncquedies, nequenox, et ad vesperamerit lux
(Zach.
eta purgare, quse peccante protoplasto, senlentiam 15. 6.). Quid lam evidens a propheta dici poterat [Al.
proevaricaiionisacceperat, dicente Domino: Male- B * poiuil], ut jam lutn hsec non lam futura procdici,
dicta terra in operibusluis, spinas et tribulos producet quam narrari prseterita videantur? Et frigus etprui-
libi (Gen. 13.). Propterea ergo spinis coro:iatur Jesus, nam [.4/.eliani pruinam et frigus] proedixit: propler-
utprimaillacondemnationis sententia solveretur. Ad ea enim Petrus calefaciebat se ad ignem, quia frigus
crucem duciiur, et in ligno lotius mundi vita suspen- erat: et patiebatur frigus non solum lemporis, sed et
ditur. Vis etde hocpropheticis testimoniisconfirmari? fidei. Addit etiam : Et dies illa nota Domino, el neque
AudiJeremiam dicentem b de hoc, Venifeef injicia- dies, neque nox (Zach. 14. 7.). Quid est neque dies
mus lignum in panemejus, et conleramuseumde terra neque nox ? Nonne aperte de inserlis diei lenebris,
vivenlium^Jer.V.). Etiterum Mosesdeflenseosdicit: et revocala rnrsum luce disseruit? Non fuit illa dies,
F.l erit vita tua suspensa anle oculos luos, et timebis neque enim inccepit [Al. ccepitj ab ortu Solis. Ncque
per diemet noctem, et non credesvitm luw (Deul. 28. integra nox fuit: non enim peractodiei cursu, spaiia
GC). Sed transcurrendum nobis est: j'am enim pro- sibi debita vel ab initio suscepit, vel ad ullimum de-
positoe brevitatis modura excedimus, et brevialuin tetminata perduxit: sed fugata per impiorum facinus
sermonem longa dissertatione [Al. disertione] dis- lux reparatur ad vesperam. Post horam enim nonani
tendimus : pauca (amen addemus, ue penilus quod depulsis tenebris sol reddilur mundo. Et iteruiuh
coepimus,prseteriissevideamur. G
C alius de hoc ipso testimonium dicit: Et obscurabitur
23. Scribilur Jesus in latere percussus, aquam super terram in die lux (Matth. 24. 29.).
simul el sanguinem profudisse. Hoc c quippe mysti- 25. DocetEvangelii prsedicatio,quod etiatu milites
cum est, ipse enim dixerat, quia flumina de venlre diviserunl sibi vestimenta Jesu, et l super lunicam
ejus procedent aquw vivm (Joan. 7. 38.). Sed pro- ejus miserunt 88 soiiem. Hoc etiara curse fuit Spi-
duxit et sanguinem, queni petierunt Judsei veuire ritui Sancto prophetarum vocibus protestari, cum
super se et super filios suos. Produxit ergo aquam, David dicit: Diviseruntsibi vestimentamea, et super
qnsecredentes diluat: produxit et sanguinem, qui pesfemttteatnmiserwnfsortem (Psal. 21.19.). Sed ne
condemnetincredulos.Potest tamenetiam inlelligi d il- de illa quidem veste quam dicunlurmilites illudentes
lud quodduplicemgraiiambaplismi figuraverit. Unam induisse eum, id est, de veste coccinea Prophelae
qusedatur 87 Per aqusee baplismum, aliam quseper siluerunt. Audi enim quid dical Esaias : Quis est hic,
marlyrium profusionesanguinis quserilur : ulrumque qui venit de Edom, rubor vestimentorumejus ex i Bo-
<>Inlerserunt alii inquam, quibuscum et nos tertio erit in una die, et dies itle nolus Deo, etc.
ab hoc versu in operibus tuis, pro quo erat suis, legi— h Noiatum Baluzio, aliud legi in codd. mss. et vet.
nius juxta Groecum_vTofftpyot; oov. edit. Oxon. Remboldo, aique Eras.no. Confer Cyril-
b Voculas de hoc, iidem et ferme reetius tacent: D_)lum num. 25.
plus vero habent paulo post, Mosesvelut deflens: 1 Alii supra heic alque inferius. Tacent mox etiarn
vel. edit. Oxon. ut deflens. Addidimuset nos ex iis- David nomen, quod rectius in Barrseana eriitione
dem insequenli Scriplurse lesiimonio lua pronomen, laudari visum est. Sed et tolum hunc locnm a verbis,
quod deerat. Et erit vita tua, cum GraecoKat tozui Hoceliam curw, elc. cum subsequenliScripturaetesti-
I)4'o»iaov.
c Al. Hoc quidem, et paulo post, .aueitt petierant monio, Pamelius, et ut qui enm describit Fellus, prse-
tereunt, scribarum, videtur, oscitantia. Baluzius
Judwi. se ait ex cod. Sangerman. locum resliluisse, mu-
d Habel illud et vetus Oxoniens. edit. alii reiicent. ita
tata etiam inlerpiinctione, quum Barroeus tandiu
Hsec quoqueex Cyrillo ad numeri usque 21. finem antea restiluisset, cui et laus istsecdebetur. Coeieruni
transtulit Rufinus in sua.
e Restjiuiraus ex libris plerisque aliis, per aqum hsec etiam ex Cyrillo num. 26. et 27. Rufinus acce-
pit.
baptismumet per marlyrium profusionesanguinis: pro . i Plerique alii Bosor legunt, pro Bosra, quod est
quibus antea rainus recte erat, per aquam baptismi, quidem iu Hebrseo mjn, non auteni in GraecoS.
et per mysteriumprofusionissanguinis..
t Suffecimusvocesin latereex libris iisdem, qui et quoque Cyrillus, a quo h;rc Nosier derivat, Bosor le-
inferius plus habent, iccircoet ,(ons redemptionis,elc. gil, quodtum ex veiere codicum scriptura, lum ex
8 Apud alios, serffrigus (Grsec.xai ^iixoj) el pruina subnexa ibi nominis elvmologia manilestum est.
PATROL.XXI. 12
 363 RUFINI AQUILEIENSIS PRESBVTERI 534
sra? Qtiare rubicunda sunt vesttmenta lua, el vidu- A 1 Qumutilitas in sanguine meo, dum descenderoin cor-
meniti n tuum lanqiiam in lorculari calcalum (Esai. ruplionem(Psal. 29. 10.)? Et iterum : DescendiJ in
( Ct 1.)? Unde et ipso responriil : Torcutar calcavi limum profttndi, el non est substantia (Psal. 68.3.).
solus, ftliw Sion (lbitlem). Soius est, qui peccaium Sed et Joannes dicit : Ttt es qvi venturus es, (in in-
nnn fecit, et abslulil peccata [Al. peccaltim] mundi. fernum sine dubio) ait alium expectamus (Matlh. II.
Si cnim poluit per iiniuii hominem mors introire, 5.)? Unde et Petrus dicit : Quia Christusmorlificatus
quanio magis per unum hoinincni, qui et Dcus erat, carue, viviftcatusautem spiritu ° qtii in ipso habital,
poluit vila reslitui? eis qnis in carcere conclusi erant, descenditspiritibtts
26. Referlur eliam quod aceio potalus sil, vel vino prwdicare,qui increduli fuere in diebusNoe (I.Pet. 3.
myrrhiito, quod est amarius felle. Audi quid de hoc 18.). In quo eliam, quid operis in infernum [/1/. in-
Propheta pnedixerit. Et dederunt, inquil, in escam . ferno] egerii, declaratur. Sed et ipse Dominus per
tueom [el, et in siti mea polaverttnt me aceto (Psal. Propbelam dicit, tanquam de futuro : Quia non dere-
08.). Atl quse rcspondens jam tunc Mosesdicebal de linques animam meam in inferno, nec dabis sanclum
populo illo : Ex vineisSodomorumvilis eorum, et pal- tuum videre corruptionem(Psal. 35. 10.). Quod rur-
mes eorum de Gomorris \Al. Goniorra] : uvu eorum, suin prophelice nihilominus ostenriit impletum, cum
I dicit: Domine,eduxisli aniniammeamab inferno, sal-
itva fellis, el botrus amaritudinis ipsis (Deut. 52. 52.). JJ
Et iterum exprobrans eos dicii -.Populusslultus et non vasli me a descc ientibus in lacum (Psal. 29.). Sequi-
sapiens, hwc Dominorelribuisli (lbidem 0.) ? Sed et tur post hoec:
in Canticis a eadem proenunciautur, ubi etiam horlus, 29. TEIITI\ DIE nEsciiRF.xiT\ MORTiis.Resurre-
in quo crucilixus e;i, designatnr. Dicit ergo : lntravi ctionis f quippe gloria iu Christo clarificavit omne,
iti horlum meum, soror mea sponsa, et vindemiavi quod prius infirmum et fragile videbatnr. Si tibi
myrrliam meam (Cant. 5.) : ubi evidenler vinum paulo aule non pulabalur esse possibile, usque ad
inyrrbalum , quo polatus est, declaravii, morteni venisse immorlalem : aspice nunc, quia qui
27. Et spirimm post h;cc seribitur reddidisse. devicta 90 morte, resnrrexisse dicitur, non polest
Prsenunciatuni fuerat, et hoc per Propheiam dicen- esse mortalis. Sed bonilatem in hoc intellige creato-
lem ex persona Filii ad Palrem : In manus luas k ris, quia Bille eousque te sequendo descendit, usque-
cominendo spiritum mcum (Psal. 50. 0.). Sepultus qno lu peccando dejectus es. Nec crealorem omniiim
perhibctur, el lapis niagrius apposilus ante ostiuin Deum impossibilitatis accuses, ut ibi putes opus ejus
monumenti. Aecipe ctiam de hoc quid propheticus caduco lapsu potuisse concludi, quo ille salutem ope-
per Jeremiam 89 sermo pra;dixerit: Mortificave- raturus pervenire non posset. Inferna et supcrna
runt, inqtiit, tti lacum vitam meam, et posuerunt lapi- Q G nobis dicuntur, qui certa corporis circumscriptione
dem tuper me (Thren. 3. 53.). Evidentissima hsecse- conclusi, iutra regionis prsescriptsc nobis terminos
pulturae cjus indicia propheticis vocibus designata continemur. Deo auleni qui ubique esl, et nusquani
sunt. Accipe lamen et alia. A couspectit, inquit, tnt- deest, quid >' infernum est, aut quid supernum ? Ve-
quitaiis ablaltts cst justus, el c ttt pace csf tocus ejtts runlamen in assumptione corporis etiam isla com-
(tsai. 57. 1.). Et alibi : Et dabo malignospro sepul- plentur. Resuscilaiur caro, quse reposita fuerat in
ttira ejus (Isai. ."i5.9.). El item alius : Recubansdor- sepulcro, ut adimpleretur illud, quod dictum est per
mivit ul leo, et ut calulus leonis; quis suscilabit eum Propheta u : Quia non dabis sanctumtuum viderecor-
(Genes.49.9.)? ruplionem (Psal. 15. 10.). Rediit ergo victor a mor-
28. Sed etiam quod in infernum descenait, evi- tuis, inferni spolia sccum trabens. Eduxit enim eos,
denler pronuncialui' in Psalmis, ubi dicit: El in pul- qui lenebantur a morie, sieut et ipse prsedixerat, ubi
verem morlis deduxistime (Psal. 21.16.). Et iterum : ait: Cumexaltatus fuero a terra, omniaad me ' ipsuin
> Adriunt quidam cum Pamelio, Canticorum: quod f Proetermisso quippeadverbio, quod et Morellius
plerique alii lacent, neque addit, quem Noster de- et Pamelius relinent, habent cuin iis.Iem alii, tjloria
scribit, Cyrillus. Vicissim nos ntea, quod Barraeus in Christo, omne quod prius inftrmum el fragile vide-
plus habebiit ad noiuen sponsa, tleleviuius librorum D iaittr, absolvit: minus equidem bene; tum videbatur
ferme omniuin auctoritate. YidesisCyrillum num. 29. pro putabtilur.
et 32. ct seq. filidem, quia eousqueillc miserando descendil.P.iulo
b Cod. Sangermanensis Commendabo: luiti alii ex etiam post, id reparalurus hahent pro salutem opera-
edilis, Sepultus quoque perhibelur, et tapis magntts turus: denique lerlio ab hoc versu, iufra prwscripim
positus, etc. Alque iieic confer Cyrillum iiuni. 33. nobis legis terminospro intra regionis,eic. Minnscerte
c Apud alios, et eril in pace locus ejus, et maiujnos bene prioribus duobus locis, teriio autem (onnino vi-
in seputiura. Mox Fellus iiecumfcetis,pro liccubans. liose. Caussa mali, Barrseumnon consuluisse. Ruli-
lliec Riifinusomiiia de Christi sepiillura cx alia Cy- nus li.Tjcet sequentia paulo liberius ex Cyrillo laudaia
iilli Caleehesi, siveXIV. num. 3. iranscribit. tatechesi XI\. num. 4. et seq. compilavit.
d Nubiscum, sive ciiin BariBco, Morelliuset Ralu- L Alii, qttodinfernumcst, aul quodsupernum patet,
tius ex.codice Sangcrman. legttnl : alii descendisti. absque iulerrogationis nota : tum, caro quw deposita
liim verba in infemum sine dubio, desunt apud Itein- erat, et mox , adtmplerelur, qnod dictum est, tacito
liold., Erasm. et Pamel. Moreiliustii inferno habet. ffVttdpronomine : denique pro Redia, Balu/.ius cum
e Legunt alii omnes, vivificatusaiitem spirittt. ln Sangermaiiensi cod. Remboldo, Morellio aique Era-
ipsa, ait, eis qiti in carcereinclusi, ctc. NobisRarrieaua smo Redit.
lcctio, el ad verum proprior vidtitir, el ad Croecum, 1 Tacent ipsttui pronomen alii: plus vero mox ha-
Coio-oir/jii.;oi T'[>T.v;vp.a-t. 'liv '.')y.xiroi; /.. T. ! bcnt, quia moiitiinenta,elc. Paulo posl ilerum deha-
 568 COMMENTARIUS1N SVMBOL. APOSTOL. SOb
Iraham (Joan. 12. 52.). Atlestalur autem de hocc A d soporalas sum, et exsurrexi,
quoniam Dominussus-
Evangelium, cum dicit: Monumenta aperla sunl, ett cepit me (Psal. 3.). Item in alio : Propter miseriam
multa carpora dormientiumsanctorumreturrexerunt eti inopum et gemitum pauperum nunc
exsurgam , dicit
apparuerunl mutiit, et ingressisunt in sanctamcivitatem - Domhius (Psal. 11.). El alibi, sicut jam superius di-
(Maith. 27. 52.): illam sine dubio iugressi sunt civita- ximus : Domim, eduxisti de infertto animam meam,
tem, de qua Apostoius dieit: Quwautemsursum eslJe- salvasti me a descendenlibusin lacum (Psal. 29.). Et
rusalem, litmu est, quw est mater omnium nostrum t in alio e loco : Quoniam conversus vivificastime , el
(Galat. 4. 26.). Sicut el ad Hebrseos iierum a dicit:• de abysso terrm ilerum reduxisti me (Psal. 70.). Evi-
Dtcebat enimeum ptiopterquemomnia, per qmm omnia,, deniissime in octogesimo septimo Psalmn de co di-
qui multosftliosin gloriam adduxerat, auetoremtalutiss cilur : Et factus est sicut homo sine adjutorio inter
eorum per passionem consummari (Ileb. 2.10.). Igiturr morttios liber. Non dixit homo, sed sicut homo. Sicut
consummatam passionibus carnem humanam, quse ini homo enim erat, qui [Al. add. eliam] descenderat in
nioriem ceciderat per protoplasli lapsum, resurrectio- infernum : sed inter 92 mortuos liber erat, quia a
nis virlule91 reparatam, in dexterab Dei sedeus ini morte teneri non poterat. Et ideo in [Al. una] uno
altissimis collocavit: ut et Apostolus dicil: Qui simull nalura humanse fragilitatis, f in alio divinae majesta-
excilavitnos,simulque sedere (ecit in cwlestibus(Ephes.• B tis polestas ostendilur. Osee auiem propheta eliam
2.). Hic enim erat ligulus, qui ut Jeremias prophetai de terlia die manifesiissime pronunciat hoc modo.
docet, Vas de manu sua collapsum et confractum,i Sanabit, inquit, ttos post biduum : in die autem tertia
rursum elevavitmanibus suis, et reformavit, sicut pla- resuryemus, et vivetnus in conspectu ejus (Osee 6.).
cttit in conspectu ejus (Jerem. 18.). Placuil aulemi Jlrc auiem ex persona eorum dicit, qui cum ipso
iia, ut corpus quod mortale et corruptibile susce- die tertia resurgenles, de morte revocantur ad vi-
perat, de sepulcri petra levatum , el immortale at-• tam. Et ipsi sunl, qui dicunt: Die tertia rcsurgemus,
que incorruptibile effectum , jam non in lerrenis, , et vivemus in conspeclu ejus (Bebt. 13.). Esaias vero
sed in caelestibusel Palris dextera c collocaril. Ple- aperte dicit: Qui s eduxit de terra pastorem magnum
nse sunt his sacramentis Scripturse veteris Testa- ovium (Esa. 63. 11.). Sed quod et mulieres visuraj
rncnli. Nullus super hoc prophela, nullus legislator, essenl resurrectionem ejus, Scribis et Pharisaeis et
aut psalmographus siluit, sed omnis pene sacra de populo non credente [Al. credentibus], etiam hoc
his pagina loquitur : ideo superfluum vidctur inuno- prscdixit Esaias his verbis : Mulieres, quw venitisa
rari nos ad congreganda lestimonia. Pauca lamen' spectaculo, venile : non enim esl populut habens intet-
admodum ponemus , ad ipsos fonlcs divinorum vo- lectum (fsfli.27.il.). Sed etiam [Ai. et] de iltis
lumimiin remittentes eos , qui polare abundantius C Q h mulieribus, quse post resurreciionem perrexisse adi
cupiunt, sepulcrum dicunlur. et quacsisse eum, et non inve-
50. Dicit ergo statira in Psalmis : Ego dormivi, et' nisse, sicut de Maria Magdalene, qux>refertur ve-

benl ttt prscpositionem, ubi dicitur tn sanctam civita- suffecimus ex aliis libris, quorum lamen plerique,
tem ; denique seqtientem verborum pericopem, sine. exceplis scilicet Painelio , Frobenio el vetere edi-
dabio ingressi sunt civitatem, quam et Morellius habet, tioue, verbum potestas, quod subsequiliir, omitlunt.
el cod. Sangermanensis (lanlum quod sanctam proi Rescripsimus etiam patilo post prw.tuntiat, pro pro-
sttnl legit) alii prorsus ignoranl, viiio, ut videtur, nuntiat. Porro bsec Rulinus ab Cyrillo compilavil,
vetermn librariorum, qui solemni lapsu, quum idem| niaxime vero Osee testimonium, et quem illi sensum
verbum recurrii, inlermedia omiitunt. tribtiit.
* Alque lieic tterttm alii, exceplis Baluzio ex cod. sApiidalioseductf^qiiodpropiusestGrsecootvayayMv
Sangerman., Bemboldo et Morellio, tacent. Tacent S. Pauli Epist. ad Ilehrceos XIII. 21. nt econlrario
vero hi eiiom ennt pronomen, quod sequitur, caeteia eduxit propius tw lsai;e avuSi^uoa;. Scilicet ex ani
legunl, e( per quem omnia, muttos filios in gloriam ad- bnbus, quemadmodum editori Cyrillianoruin operum
ducenlem. Paulo post pro passionem eodices mss. probe adnotatum est, S. Cyrillus sive meuiorise
Remboldus, Erasmus passiones,prseferunt. Tum jun- iapsu, sive etiam de industria, leclionem honcsuam
clis et codicibus Mss. et velere edilione Oxoniensi, couciiiuavit : Rulinus ex eo bona, tit aiunt, fide,
Igilur consummalampassionibus carnem, atque in eam transcripsit. Hahet Esaias o avaStSaoa; ra Ti.? Ouluo-
protoplasli lapsum resurrectionisvirtute reparalum. JDon; TOVTzotp-ivaTMVirpoSuroiv: Qui eduxit de mari
J0.
b Alii plerique omnes, in dextera sedis Dei altis- pastorem ovium. Quainqiiam ex Trif yn; , de lerra,
simi collocavit; undeet Apostolus, ctc.; minusrecte. codices alii et Pattes pcrmulti prseferunt. Apostolus
Placuisset etiam Baluzio magis cod. Sangermauen- liabet, o uvayayav s/. vv/pSivtbv Kotu.ivaT5Vrtpotitroiv
sis lectio in altissimis. Mox iidem consuscitavit ha- TOV piyuv : Qui educil de morluis pastorem magnum
bent pro cxcilavit. ovium. Dicitur heic quoque sx cii; yij; pro _x v-xpav
* lidem collocarel. Plenw sunt de his sacrameniis: in nonnullis codicibus, et Pairibus legi. Saltem ita-
et mox super his Propheta , etc. Denique paulo post, que illud magnum Cyrillus, ex eoque Noster ex
Pauca lamen, et admodum pauca ponemus, etc. Aposiolo addidit.
d Pro soporatus sum , et exsurrexi, alii habent, et h Rciicenl alii tttu/tertftus; tum in recto habeni,
somnum cmpi, et resurrexi: cod. Sangerman. surre- sicul Maria Magdalcna (quamquam istud cognomen-
_ct,et mox susctpief, pro suscepit. Tum una omnes, tum cod, Saugermanens. Remboldus, Erasmus, el
Item in aiio habent, ef ilerum in alio loco. Morellius ignorant) referlur venisse. Mox duo verba,
" Expunximus loco, quod addebatur, et rectius t7ut aderant, suffecimus aliorum aucloritaie , ut et
libri alii ignorant. Vicissim paulo post addidimus islsec in subnexo Scripluroe lestimouio, quem dilexit
«wfern, quod deerat: et factus sum pro est legimus anima meain noctibusqumsivieum, etc. Locum Esaise
eorumdem auclnrilate. ,n eundem sensum Cyrillus adlegal, ex quo Nosler
* Verba, in atio divinwmajestatit, quse dcerant, delibavit. Vid. nuiu. 14.
567 RUFINI AQUILEISNSIS PRESBYTERI 368
iiisse ad monumentum ante lucem , et non invento A Quis esl istc rex glorim? Dominusfortit et potens, Do-
eo, flens dixisse ad angelos qui aderant: Qttia tule- minus potens in prwlio (Ptal. 23.). Quse vox utiqua
runt Dominum, et nescio ubi posuerunt eum (Joan. non propter divinilalis polentiam, sed propter novi-
20.): eliam de hoc ila prsedicitur in Cantieis Cau- tatem carnis ascendentis ad Dei dexterara ferebatur.
ticorum : In cubili meoqumsivi, quem dilexil anima Dicit et alibi 94 'dem David : Ascendit Deus in ju-
mea : in noctibus quwsivi eum , et non inveni (Cant. bilalione, et Dominusin vocelubw (Psal. 46.). In voce
3.). De illis quoque, [Al. quse] qui invenerunt eum, etenim tubsemos esl victorem redire de prselio. De
et tenuerunt pedes ejus, prsedicitur in Canticis Can- ipso quoque e el illud dicitur : Qui mdiftcatin cmlo
ticorum : Tenebo eum , et non dimitlam eum , quem ascensionem suam (Amos9.). Et item alibi; Qui
dilcxit [Al. dilexerit] anima mea (lbidem). Hsecinte- ascendit super Cherubim, volavittuper pennas vento-
rim pauca de mullis: brevitati enim sludentes, rum (Psal. 17.).
plura coacervare non possumus. 32. Sedere quoque ad dcxteram Patris, carnis
93 31. AsGENDlT \D b C£X0S,SEDET \D DEXTER\H assumtse myslerium est. Neque enim incorporeae
P\TR1S: INDEVENTURUS EST JUD1C\RE VIVOS F.TMOR- illi naturse convenienter ista absque assumtione car-
TUOS.Consequenti brevitate in fine sermonis hoec nis k aptantur : neque sedis cselestis perfectio divi-
continenlur, in quibus, quod dicitur quidem palam B nse naturse, sed humante conquiritur. VJndeet dici-
esl: sed c requiritur, quo sensu intelligi debeant tur de eo : Parata est sedesl tua, Deus, ex tunc, a
quoe dicunliir; nam ascendisse, et sedere, et ventu- seculo tu es (Psal. 92.). Paraia igitur a seculo sedcs
rum esse, nisi secundum dignitatem divinilatis intel- est, in qua Dominus Jesus sessurus erat: in cujus
ligas, aliquiri per hsec humanse fragilitalis videbilur noinine omne genu flectatur, cmlestium,terrestrium, et
indicari. Consummatis etenim his quse in terra ge- infernorum, el omnis lingua confilealur ei, quia Do-
rebanlur, d et animabus de inferni captivilate revo- mintts Jesus est in gloria Dei Palris (Phil. 2.). De
catis, ascendere memoralur ad coelos, sicut propheta quo et David ita refert: Dixil Dominus Dominomeo,
proedixerat: Ascendensin allum, caplivam duxil ca- sede a dextris meis, donec ponam inimicos luos sca-
ptivitalem, dedit dona hominibus (Psal. 63; Ephes. bellum pedum tuorum (Psal. 109.). Quse tamen dicta
i.). Illa scilicel dana, quse Pelrus in e Aciibus Apo- Dominus in Evangelio disserens , dicebal ad Phari-
stolorum de Sancto Spiritu dicebat: Exaltatus igilur sseos: Si ergo David in spirilu Dominumvocal eum,
dextera Dei, effudit hoc donum quod vosvidetis et au- quomodo Filius ejus est ( Matth. 22.) ? Per quod
ditis (Aclor. 2.). Donum ergo Spiritus Sancli dedit oslendit se secundum spiritum Dominum, secundum
hominihus , quia captivilatem , quam prius diabolus carnera filium esse David. Unde et ipse Doniinus
per peccalum deduxerat in infernum , Christus per C iterum dicit: Veruntamen dico vobis, Amodo videbi-
morlis suse resurrectionem revocavit ad car-los. A- tis ftlium hominis sedenlem ad dexteram virluii. Dei
scendit ergo ad cselos , non ubi Verbum Deas ante (Ibid. 26.). Et Pelrus Apostolus dicit de Christo,
non fuerat (quippe qui erat sempcr in coelis, et nia- Qut [Al. quod] est in dextera Dei sedens in cmlis (1.
nebat in Patre), sed ubi Verbum caro faetum ante Pef. 3.). Sed et Paulus ad Ephesios scribens, Se-
iion sederat. Dcnique quia novus iste ingressus por- cnndum operalionem, inquit, polentim tinufts ejus,
tarum cseli scdiluiset principibus videbaiur, videntes quam operatus esl in Chrislo,suscilans euma mortuis,
naturam cornis secreta c.vlorum peneiraniem, di- et sedere faciens in dextera sua (Ephes. 2.).
cunt adinvicem, sicut David plenus Spiritu f Sancto 33. Quod autem veniat judicaturus vivos et mor-
denunciat, dicens : Tollite portas principes vestras, tuos , muliis quidem divinarum Scripturarum testi-
el elevamini porlm wternales, el introibit rex gloriw. moniis i edocemur. Sed prius quam propheticis
a Cod. Sangermanens. Remboldus, Erasmus, Mo- caf ttt cwloascensum suum. Etiam alibi, Qui ascen-
rellius , brevitati studentes posuimus, plura et retin- dit, elc.
quenles. Cod. Sangerraanensis ef reticet. h Regius cod. Rembold. Erasmus, Morellius ad-
b Alii in cwlos. Mox codices Mss. Rembold. E- duntur : cod. Sangerman. addantur. Tum alii pleri-
rasm., Morell. consequenlia brevitatis tum Sangerma- j) que omnes, neqttesedis cmlestisprofeclum divina na-
nens. ciira Remboido, atque Erasnto hmc continent, tura, sed humana conquirit. S. Cyrillus heic num. 27.
Morellius hwc coniinet. Paulianistas redarguens, qui perverse adserebant,
• Iia restituiutus ex libris aliis omnibus, quod post crucem et resurrectionem , et regressura
pro quo
antea erat consequenler: lum et nam adverbiuin, in cselos , tunc Filius a dextris Palris sedere eoepe-
quod deerat suffecimus. Pro nisi, quod sequitur, ti ril : Ou yap (inqtiil) £x TzpMOTrfi; eojt TOVBprivov'
legunt Baluzius, Remboldiis, Erasmus, Morellius. «Ma uf ovnip EOTIV(£<TT£ «.£ yevwiftei;),xat ovy
<_S
d Alque heic minus recle legi visum est rainori /.uQiZzzutTWitaxpi. Non enim ex profectu hanc ade-
numero, etanima.... revucata, contra atque alii fer- ptut esl sedem: sed ex quo est (esi autem ab wterno
me omnes habent. Confer Cyrillum num. 31. et genitus) etiam sedel una cum Patre. Confer sedulo
seqq. Cyrillianam cum Ruliniana sententia , et aliorum
e Apud alios Acfis. Dixiinus hac de lectione alias. cum impressa leclione nostra.
' Tacent alii esf, et mox DominusJesus , pro quo
f Pamelius quoque ita : alii
tiat, Tollite, nam et
plenus spiritu enun-
dicens prselereunt. Scripturarum legunt sessuruserat is , itt ciyus nomine, elc. lum ge-
testimonia , qurv hinc subsequuntur, omnia eodem nufleclilur, et conftlebilur, quia Dominus Jesus Chri-
stus esl, elc. Cod. Sangerinan. yenufleclelur. Vide Cy-
plane ordine contextuque Ruiinus ab Cyrillo mutua- rilluiii num. 28.
lus est. Videsis num. 24. J Alii edocelur; et paulo post «efuf reddiluri pro
« Alii, Deipso quoque et alias dicitur : Qui
mdifi- lanquam, elc Rulinus compilare hinc adgredilur
5C9 COMMENTARIUSIN SYMBOL. APOSTOL. 370
illud necessa- A sicut lierba d lavanlium : et sedebit
95 hsec eloquiis prsedicta doceamus, 96 conflans el
rie arbitror admonendum , quod ista fidei tradilio purgans sicut argenium et sicut aurum (Malach. 3.).
quolidie nos vult de adventujudicis esse sollicitos, Ut autem evidentius cognoscas , quis sit iste Domi-
ut actus nostros iia prseparemus, tanquam reddituri nus de quo boec dicuntur, audi quid et Daniel pro-
imminenli judici rationem. Hoc enim erat quod et pheta prsenunciet [Al. pronuntiatj. Videbam, inquit,
dicebat de viro beato : Quia ser- in visu e noctis, ef ecce cum nubibus cwli, quasi filius
Propheta disponit
monet suos in judicio (Psat. .11.). Quod aulem dici- hominis veniens , et usque ad vetustum dierum perve-
tur judicare vivos et morluos , non ideo a dicilur, nit, et in conspectu ejus oblatus est: el ipsi dalus est
f
quod alii vivi, alii morlui ad judicium veniant: sed principalus el honor et regnum : el omnes populi,
quod animas b simul judicabit et corpora, in quibus tribus et linguw ipsi servient: et polestas ejus polestas
vivos animas, mortuos corpora nominavit. Sicut et teterna, quw non prwteribit, et regnum ejus non cor—
ipse Dominus loquilur in Evangelio, dicens : Nolite rumpelur (Dan. 7.). Ex his ergo edocemur, non so-
timere eos, qui possunt corpus occidere, animmautem lum de adventu ct de judicio, sed de potestate ejus
nihil possunl facere : sed timete potius eum , qui po- et regno, quia potestas K seterna sit, et sine corrup-
test et animam et corpusperdere in gehennam(Matth. tionis fme sit regnum : sicut et in Symbolo diciiur:
10.). B Et reyni ejus non erit finis (Luc. 1. 33.). Unde valde
34. Nunc jam paucis, si videtur, etiam per pro- alienus a fide est, qui regnum Chrisii dicit aliquan-
phetas hscc procdicta esse doceamus. Plura autera do Ilniendum. Scire lameu debemus, quod saluta-
testimonia cum volueris, ipse tibi de Scriplurarum rem hunc Chrisli adventum h conatur inimicus ad
laiitudine congregabis. Dicit ergo Malachias prophe- decipiendos fideles callida fraude simulare, et pro
ta : Ecce c veniet Dominus omnipolens, et quis susii- filio hominis, qui expectatur venturus in majestate
nebit diem adventus ejus, aut quis suslinebit aspeclum Patris sui, lilium perditionis in prodigiis et signis
ejus? Quia ipse ingrcdilur sicut ignis conilatorii, el raendacibus prseparare, ut pro Chrislo, mundo huic
subsequentem CalechesimCyrilli XV. quoede secun- bet et in hunc Malachise locum : Non solum ignis
do Chrisli adventu, etc. inscribitur. Confer num. 2. Idicilur Dominus) sed et herba fullonum, quw He-
a Imperfecto atque hiulco sensu Balnzius verba, braice Borith appellalur, et LXX. isbuv, idest, herbam
tdeo dicitur, prsctermisil, quamquam ita haberi dicat fullonum vertunt. Nullihi et nusquara spuma dicta
in cod. Sangerman. Frobenio , et vetustissima edi- est, neqne cur ita alii legeriut, divinare licet. In
tioue. Nec minus corruple alii, Remboldus, Erasmus, GrsecoTWV LXX. exemplari Alexandrino, nuper Ti-
Morellius , Pamelius, et qui hunc describit recens guri Helvetiorum recuso , a; TCOIU legilur, pro w>a:
editor Oxoniensis : Qnid autem dicilur, judicare vi- sed et T.r.iuherba est Callimacho. Mox iidcm edito-
vos et mortuos, nisi quod ctliivivi, alii mortui ad judi- Q res eos aridunt ad conflans, quod neque est prono-
cium veniunt? sed animmsimul, eic. Autumat vero men in sacro textu. Nos verba sicut argentum, quse
laudalus Baluzius, existimasse Rufinum, omnes mo- vitio librariorum e Barrseano exemplari excirierant,
riluros, et idcirco verba Symboli subtilius inlerpre- aliorum oranium auctoritate suffecinius.
lari voluisse , ne quis ex illis concluderet, alios vi- 6 Deest noctis in Mss. Baluzio laudatis, Remboldo,
vos, alios morluos ad judicium venluros: iri quod ait, atque Erasmo. Mox iidem atque alii itt nubibus, pro
ex his quse sequuntur, liquet. Nobis ita esse acuiis cum nubibus , tum pervettiefpro pervenit: neutruin
non licuit. Quin hinc potius inlelligimus, exposilio- bene saltem ad Graeeum. Verbis quse sequuntur, ob-
nem hanc suam ab Isidoro Pelusioia Lib. I. Epist. latus est, in Barrseano exemplari addebatur liber,
CCXXII. Rufinum esse mutualutn. Ait enim ille iis- quod nos expunximus, utpote intrusura ex adnota-
dem propemodum verbis, TOy.piveoQui£,Z>VTU; xui lione, qiiam studio-us non nemo ad libri oram ex
vey.pov;TOUTO eori TOrtai fyv/iiv r.ui otTifur,
ei; v.pioiv Apocalypsi adposuerit.
elevaeoQui, x«t ovte iv Burepov Aiy^oipiop.ivov , uXKu f Modo laudali Mss. Remboldus atque Erasmus,
iioTrepxotviivT»ivIVT«U6« ovvufetuv ittoiriouvro,0'JTG> ef omnis populus, tribus, et linquw ipsi serviunt: ma-
xat TVJV .XSI.EV vfi .outrtv.Judicare vivos le. Sed illud vitiosius, quod habeut ct reliqui omnes,
Sixrjvhvoip.ivoi;
el moriuos, hoc est, et animamet corpus vcnireinjudi- codice et vetere Oxonien. edilione ex-
cium, ut ab Itoc illa separanda non sit, sed sicul heic cepta, Sangerman.
periftifpro prwteribit: Grsec. 7T«/>E>_0O-ST«I.
se conjunctimgesserunt, ita el ibi mercedemsimul re-
t Pronomen ejus suffecimus ex libris plerisque
cipiant. Alias videre est apud alios, puta Augustinum
in Enchirid. ad Laurent. et Gennadium Massilien- aliis, qui mox etiato pari consensu in Evangelio ha-
sem, inierpretationes. I beut, pro in Symbolo. Nos olim dubitavimus, quin
D
b Apud alios animwsimul judicabunlur, et corpora; hoc pro illo iionien substilutura recenliore manu fue-
et mox ipse Dominusin Evangetio dicit, Nolite, elc. rit, cum Symbolum, qnod vocant Constantinopoli-
c lidem tietttf, quemadmodura et S. Cyrillus adle- tanum, obtinere in Ecclesiis csepit. Sed cum hocce
gat: mox ingredielur pro ingreditur codex Sanger- additamentum, lanquam e Symbolo, sibi quoque ex-
manensis et Remboldus: et postea iidem et Reg. ponendum proponat S. Cyrillus , cujus institisse
conflatores. vestigiis Rufinura, tot locis adnolatura est, nobis ni-
d Vitiose alii quot scio omnes habent, sicttfspu- hil immutare placuit: quin iino verosimilius visum
ma. In Grsecoest, quemadmodum et S.Cyrillus lau- est, ipsius ab eo pericopen Symboli laudari, quam
dai, oi; 7r6x, sicut poa , quoe herba lullonum est. E- caput primum v. 53. ut volunt Lucani Evangelii.
liainJerentioeII. 22. TTOK herba lavanlium, Nam etsi de Aquiiejensis Ecclesise Symbolo fortasse
7T).>JVOVTMV,
raemoraiur, et rPTfil boritk in Hebrseodicitur utro- illa non fuerit, communioris tamen, et quod latius
que loco. Hieronymus ibi, i'ro herba Borith , quam obtinebat, raaxime in Orientis Ecclesiis, et vulgo
nos, ut in Hebrwoposita esl, verlimus, LXX. translu- Apostolicum audiebat, Syraboli oninino pars exsiitit.
lerunl noav, ut signiftcarent herbam fullonum, quw Vide Cyrillum num. 1. et postremis tribus ad iinem
jnxta rilum provinciw.Palwstinw in virentibus et hu- Calecheseos.
tncctis nascitur locis, et ad lavandas sordeseamdem b Habent ferme rectius alii, conabilur, et mox /5-
vim habet, quam el nilrum. Yide et nos ibi. Paria lia- de.es quosquecallida, etc.
U71 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERl 32
introdncat Anticbristiim , de quo et 97 Dominus a A rit verus Dominus Jesus Christus, sedebit, et judi-
in Evangeliis prsedixit Judoeis: Qttiu ego veniin no- cium statuet: sicut e et in Evangeliis dicil: Et se-
mine Patris ntei, ef tton reccpistisme: atitis venietin gregabil ovesab hwdis (Malth. 25.), id est, juslos se-
nomine suo , el ipsttm recipietis(Joan. .">.).Et iterum gregabit ab injuslis. Sicut Apostolus scribil : Quia
dicit: Cutn videbitisabominationemdesolaiionisstan- omnesnos slare oporlet ante Iribunal Chrisli, ut reci-
tem in loco sancto, sicttt dicit Daniel propheta, qui le- piat unusqiiisqnepropria f corporisprout gessit, sive
git intelittjat (Matih. 2i.). Danicl ergo de advenlu bona sive mala (2. Cor. ": 10.). Judicabilur aulem
erroris istius plenitis et lalius in suis visionibus edo- non solum pro gestis, sed etiam pro cogiiatis: se-
cet, ex quibns valde operosnm est, nuncexempla ciindum quod ipse Aposlolus dicit: lnler se invicem
ponere, quia [Al. qui] satis amplis narrationibus di- cogitationibusaccusantibtts,aut etiam defendenlibusin
latatur : et ideo scire de his plenius volentem b, ad die , quo jitdicabit Deus occultahominum (Rom. 2.).
ipsas magis recensendas remitiimus visioncs. Sed et Sed et de bis ista sulliciant. Post hoecponilur in or-
Apostolns dicit dc eo: Ne quis vos seducat ullo mo- dine fidei.
do : quoniamnisi discessioveneril printum, et revela- 35. ET m SrmiTC SANCTO. Ea quse in [Al. hoc]
tus (neril homo peccati, filius perditionis, qui adversa- superioribns paulo latius de Christo sunt tradiia , ad
tur et extoltilur super omne, quod dicilur Deus, aut B incarnalionis et [Al. vel] passionis ejus niysierium
quod colilur : ita ul in templo Dei sedeat, ostendenssei pertinent. Quoedum media interccdtinl personoeip-
tanquam ipse tit Dcut (2. Thes. 2. 3. 4.). Et pauloi sius &coaptala , Sancii Spiritus coinmcmorationeui
posl: Et tunc revelabitur c iniquus, quem Dominus paulo longius reddiderunl. Coeierum si solius divi-
Jetus htterficiet spiritu oris stti, ct evacuabileumillu- nitatis ralio babeatur, eo modo , quo in principio
minationeadventus sui, cujus est adventussecundtim dicitur, Credo in Deo h Patre omnipotenie : et post
opera satanmin omni virlute, signis ct prodigiis vten- hoec, In Jesu Christo Filio ejus «nico Dominonostro:
dacibus (Ibid. 8. 9.). El iiem [Al. iterum] pauloi ita jungitur: Et in Spiritu Sancto. Illa vero omnia
post: El ideo mittet illis Deus operationemerroris, ut: quoede Cliristo memorantur, ad dispensationcm car-
credanl mendacio, ut judicenliir omnesqtti non credi- nis , ut diximus , spectant. Igitur in Sancli Spiritus
deruiu vcritati (Ibid. 10. 11.). Proplerea ergo pro- commemoralione adimpletur mysierium Trinitalis.
pheiicis et evangelicis, aique Aposiolicis vocibusj Sicui enim nnus dicitur Pater, et alius non est Pa-
nobis pra.iiuncii.tur hic error, ne d qni pro adventui ter : et unus dicitur unigenilus Filius, et alius uni-
Chrisii advetituin credant Antichristi: seri sicut ipse. gcnitus ' filius non est : iia et Spirilus Sanclus
Dominns dicit: Cnm dixerintvobis: ecceChrislushic, unus est, ct alius non polest esse Spiriius San-
aut ccce illic, nolite credere. Vcnteufenim mulii pseu- GC ctus. Ul ergo fiat disiinctio personarum , affectio-
doclnisti, et pseudoprvphetm, el seducent mtitlos nis 99 vocabula secernuntur; quibus ille Paier
(Matth. 24.). Sed quomndo demonstraverit judicium inlelligatur, ex quo onmia, et quia ipse non hiibeat
vcri Chrisli, videannts. Sicut fnlgur, inquil, de 0- patrem; iste Filius [Al. Filius vero], tanquam qui ex
rienle retplendel usquein [Al. ad] Occidenlem,Qg ifai Patre natus sil; et [Al. tac. ei] hic Spirilus Sanctus,
etif ttdvenius filii hominis(lbid.). Cum ergo advene- taiiquam de utroque procedens, et cuncta sanciifi-

Prseponunt alii tpse : qiiibuscum deitule et nos,i inodiim superius fecimus suis proprie locis, ulii et
Quia ego pro ergo rescripsiiiins: el snbsequenie Mat- rei caussas addimus. Paulo post alii , lgitur Sancli
tlioeiloeo Cion pro Tta.c : atque alia inlerios leviora. Spiritus memoralione.
Quod seipiitur erroris resigeiidiim suspicor iu erro- 1 Tacenl ftliusnYn: et inferius terlio ab hoc ver-
nis, scilicel Aiitiehrisli, Muiuatur autem hsec Ruli- su sic priefcrunt, cf quod ipse non habeat Patrem, Fi-
nus ab Cyrilio num. 11. el seqq. liusvero lantjuam, qui ex Paire nalus sit, el Spiritus
b Iia et cod. Sangermanens. Morellius , et veiusi Sanctus tanquam de Dei ore procedens,elc. Ut cvle-
Oxoniens. edilio habent: alii delectanlem; qui ett ra bcne reque habeant, poslremuin hoc certe de Dei
paulo post exlollitse pro extollilur legunt, ct lerine3 ore, pro de utroque , confietum posteriore manu vi-
rectius deinde lanquam sit Deus, absque ipse , quod1 detur. Ecuitrario htijus, quam Barneus unice ha-
neque in Grsecosonat. bel, leclionis verilalem (ut argnmenta pnfiteream,
0 Haud recte alii omnes ret>e/a6i(ur,inquit, inimi- qnse huc referre Nolarum angustia non patitur) ipsa
cus. pro iniquut: nempe in Graeco avouo; est, non, D J evincil Rulinianoc orationis series, uiqtie instituta
ixQpb;. ConferCyrillum litiin. 15. a quti hsecNosterr disputiilio de relationibus Patris ad Friium, ct vicis-
deitbavit. sim , dei]tie Spii itus Sancti processione ab ulroque.
d Alii, nequit, et mox credal: lum sed el ipse : et' Cseierumhific ex (^yrillo toiidem propeinodum ver-
bis (quod inirum est, Touitee non aiiimadveiii-.se)
paulo post demonslrabilurpro demonstraverit. Nosicr in Latiuum refudii. Sic ille Catecbesi XYl.
" lidem sicuf Evangeliumdicit; et mox BaltuiusS nmn. 3 : ei; lotiv o Geocb nu.fi'ip,-/ut ovx zoxt
"Hortep
eum Sangermanens. cod. justos separahii, pro se- Sevzepo;Kv.irip'v.ui oiottep el; iattv b p.ovoyevr\;vlo;
gregabit; neutrura verbuni halient alii ediii, seri eft y.aiAoyo,-rov 0EOO , x«t «8e).*ovo!x e%et' OVTW? sv
ab
jiistos injustis, Morellius , idesf, jttstos ab injuslis.• iaTt TOij.yi.ovllvevpa. ixbvov ovx i'ort
, v.ai tlev-repov
f Falso alii, veiere dumtaxat editione Oxoniensi ii nvivpu iaoTtu.ov«OTW /.. r.).. Sicnt untts esl Deus Pa-
excepla, propria operis sui, pro corpons. Quippe ett tcr, el alitts non esl Paler : et sicttl unus est unigcni-
Groecebabet sacer lexlus, Ta Sti.TOO OOIU.UTO; j. itts Filius , VerftitmDei, el fratrem non habel: ita el
: quid-
quid Piiiueliiisreponiit. Spiritns Sanctus ttnus esl, et alius Spirilus ipsi par
s Itii et BaHi/.iusex cod. Sangerm. Rcniboldo, at- honore non est, etc., quse ipsa Rulint ferme stnit
que-' Erasmo . alii cooptata. verba.
Ablativos pro accusativis restiluimus, quemad-
 57" COMMENTARIUS 1N SYMBOL.APOSTOL. 371
cans. Ut autern « una eademquein Trinilate divinilas s A Moysiquinque libri sunt Iradiii, Genesis, Exorius,
tloceatur : sicut dietum est, in Deo Patre credi, ad-I- Leviticus,eNumeri, Deuleronomium.Post haecJesus
jecta prsepositionein : ita et in Chrislo Filio ejus, itaa Nave, Judicum simul cum Ruth. Quatuor post hoec
et in Spirito Sanclo memoratur. Sed ut manifestius is Regnorum libri, quos Hebrseiduos uumerant : Pa-
fiat, quod diximus, ex consequentibusapprobabitur. ralipomenon, qui dierum dicilur liber : et Esdroe
Sequiiur namque post hunc sermonem : duo, qui apud illos singuli computanlur, et Hester.
56. SANCTAJI KCCLESIAM. b REMISSIONEM PECCATORUM. ;. Prophetarum vero Esaias, Jeremias, Ezechiel, et
nuirjs CARSIS RESDRRECTIONEH. Non dixit [Al. dixi],, Daniel: prselerea duodecim Prophelarum liber unus.
in sanciam Ecclesiam, nec in remissioncm peccato- Job quoque, et Psalmi David singuli sunt libri. f Sa-
rum, nec in carnis resurrectionem : si enim addiriis- lomon vero ires Ecclesiis tradidit, Proverbia, Eccle-
set in pioepositionem,una c cum superiOribuseadem- siastes, Cantica Canticorum. In his concluserunt nu-
que vis fieret. Nunc aulem in illis qnidem vocabulis, , merum lihrorum veteris Testamenti. Novi vero qua-
iibi de divinitate ordinatur fides, in Deo Patre dici- tttor Evangelia, Matthsci, Marci, Luese, ct Joannis.
lur, et in Jesu Christo Filio ejus, et in Spiritu San- Actus Apostolorum, (pios describit s Lucas. Pauli
Ctd. In coeterisvero ubi non de divinilate, sed de=> ApostoliEpistolsequatuordecim. Peiri Aposloli duoe.
Crealuris, et de mysteriis sermo esi, in proepositio ) B Jacobi fratris Domini et Aposloli una. Judse una.
non additur, ut dicatur, in sancla Ecclesia : sed san- Joannis tres. Apocalypsis Joannis. Hsec sunt quse
clam Ecclesiamcredendam esse, non ut Deum, sedi Paires intra canonem concluserunt, et ex quibus fi«
ut EcclesiamDeo congregatam. Et remissionem pec- dei nostrae assertiones conslare voluerunt.
catorum d Credant esse, non in remissionem pecca- 58. Sciendum tamen est, quod et alii libri sunt,
torum : etresurreclionem camis credant, non in re- qui non h cannniei, sed Ecelesiastici a majoribus
surrectionem cainis. Hac itaque proepositionissylla- appellati sunt, id est, Sapientia, quse riicitur Salomo-
ba, crcator a creaturis secernitur, et divina sepa- monis, 101 et alia Sapientia, quse diciltir Hlii Sy-
rantur, ab humanis. Hic igilur Spiritus Sanctus esl,, rach, qui liber apud Latinos hoc ipso generali voca-
qui in veieri Teslamenlo Legem et Propltetas, ini bulo Ecclesiasticus appellalur, quo vocabulo non au-
novo Evangelia, et Apostolos inspiravit. Unde ett ctor libelli, sed Scripturse qualilas cognominala est.
100 Apostolus dicit : Omnis scriplura divinitusin- Ejusdem ' vero ordinis libellus est Tobioeet Judith,
spirata, uiilis esf ad docendum(2. Tim. 3.). Et ideo,, et Machabseorumlibri. In novo vero Testamento li-
quse sunt novi ac veteris Testameuti volumina, qusei bellus, qui dicitur Pastoris sive Hermes: qui appella-
secundum majorum (radiiionem per ipsum S; iritura tur Duse vioe, vel Judicium Petri. Quoe omnia legi
Sanctum inspirata creduntur, et Ecclesiis Chrisii (G quidem in Ecclesiis voluerunl, non lamen proferri
iradiia, compeiens vidctur boc in loco evirienti nu- ad auctorilatem ex his fidei conlirmandam. Cxteras
mcro, sicut ex Patrum monumenlis accepimus, de- vero Seripturas apocryphas nominarunt, quas irt
signare. Ecclesiis legi noluerunt. Hsecnobis a Palribus tra-
37. Itaque veleris Teslamenli, omnium primo dila i sunl, quse (utdixi) opportunum vistim est hoc
" Erat minus rccla melalhesi, in uua eademqtte vetuslis editionibus, epistolas quatuordecim, Pelri
Trinilate. contra alque hahent libri alii otnnes. Cou- Apostoliduas, et quoesequuniur omnia iu accusandi
fcr Cyrillum niun. 4. Ilanc exigurc patiiciilre in tli- casu pio reclo, quem olim etPamelius reiinuit.
stinclionem in Symbolo, niaxinc urget S. Epijilia- h Expunxiinus sunl verbum, quod reilunriabat.
nitis ad Spirilus Sancti divinilatem adsiruendam, Mox quse prinio occurruiitvt-rba, quw diciiur, atii
Lib. advers. Ilsereses, hires. 74. quaePneuiiialoma- praeteiTnittunt.Baluzius in liiinc locuin, Mitilice,ait,
chorum est. ev6v;yup v. e/Mtoi;bptoloyelr.. T. 1. quse plncel editori Oxonieusi hsec Rufiui de bis veleris
describere, longum est. Testamenli libris senieniia. Sed unum est, (piod
b Adduiit cum BarroeoCatholicam beic et patilo observatinn veliin. Rulimis hos libros in canoncm
post Pamelius, Frobenius, et veltis editio Ilierony- non admittebat, sed nec eos vituperabat, nec Eccle-
iniaiia. Contra alii editi sequeatqtte mss. libri taceni, sias, a quibusrecipicbantur. Cumeniui iiondum inier
neque ipse porro Rufinusexplical. Vicissininos hujus omnes Ecclesias ea de re convenissei, meriio ad-
pronomen ari cartiis resurrectionem, quod BarrseusTI n miltendi, aut non adniitiendi venia diibatur, et pe-
aliique iiunnulli ignorabant, addidimus, ipso ciiam iehaiur vicissim. At longe alia Protesiantiiiin agendi
Pamelio sulfragante. raiio, qui liis libris oinnium consensu recepiis nolam
c Alii una ettdemquevis fuisset, cum superioribus: erroris inusseruut, ac Eeelisias quoereeeperani, ira-
quibuseuin et nos paulo post Jesu nomen suiplemus. probare ausi stinl et damnare.
Dcinde illi de creaturis ac mysleriis, tnm, dicalur in ' Tacent vero alii, et paulo post Hermatis, legtint.
sanctamEcclesiam, ct non ut in Deum,etc. Cod. San- Baluzius, cnm duobus mss. llertnetis : Mnrelliusno-
geriunn. Dei conqregatam. biscum Herines: alii llermw. Mox pro Judicium Petri
d lidem credendamesse : qui et deinde alterum cod. Reg. habel Jndicium secundumPeiri, Sanger-
credtnil oiiiiiiunl. Paulo posl ls ergo spirilus, elc, manensis, ei veteres cditi, JudiciumsecundnmPeirum.
et infiiius lnslrwiienti, pro Teslamenli. i Voculassttnf qumalii reticent. Mox tibi dicilur,
" Antea erat Numerus. Tum alii Posf hos; cod. prmta sibi Ecclesiwac fidei elemenla, qiicinadmoduin
Sangeiman. Remholdus, Erasm. Mnrellius, Pcst lioc. et Pamelius ex tlieronymianis dnabiis ediiionibus, et
Ideni paulo post discrimen occurrere, Baluzius ad- Felltis cum vetuslissima edilione Oxnniensi reiinet,
notat. Moxpro Judicum vitiose eral Judicium : pro Baluzius rescripsit, prima fidei eLmenti, verbis, siOi
Regnorum, lionnulli liabenl Regum. Ecclesiwac, quse viiiose interseri silti vide; antnr,
f Plerique alii, Sulomonisverotres Ecclesiistradili: cxpunciis atictoritate codd. rass. et votti-laiuin Cy- •
Fellus aliique tradidit. priani edilionum. NobisBarrtnaniexemplaiis jiolior
s lidem descripsit: lum Baluzius ex cod. mss. et auctoritas est, et pluribus^ulisuffragiisvidetur.
 375 RUFINI AQUILEIENSISPRESBVTERI 570
in loco designare, ad instructionem eorum qui prima A . carnis nostrse negat : passionem Domini et nativita-
sibi Ecclesiaeac fidei elemenla suscipiunt, ut sciant, tem non in vcritate cariiis, sed in phantasiis fuisse
ex quihiis sibi fontibus verbi Dei hauiienda sint po- conlitiiiai. Concilium vanilatis est, quod Paulus Sa-
cula. mosaienus, et P ejus post hunc successor Photinus
59. Tenet deinde ratio fidei, SANCTAM ECCLESIAM.asseruil, Chrislum non fuisse anle secula natura ex
Catissani jani superius diximus, cur non a dixerint Palre, sed ex Maria coepisse: et non eum Deum ho-
eiiam hic, in sanctam Ecclesiam. Hi igilur qui supra mincm natum, sed ex homine Deum factura existi-
in uno Deo credere edocti sunt sub mysterio Trini- raat. Concilium vanitatis est, quod Arius atque Eu-
tatis, credere etiam hoc debent, unam esse Ecclesiam nomius doctnt, qui Fiiium Dei non ex ipsa Patris
sanctam, in qua est una fides et unum baptisma, in substantia natura, sed ex nihilo creatum h volunt:
qua unus Deuscreditur Pater, et unus DominusJesus et Filium Dei habere initium , et rainorem esse
Chrislus Filius ejus, et unus Spiritus Sanctus. Ista Patre ; sed et Spiritum Sanctum non 103 solum
est ergo sancta Ecclesia , non habens maculam, aut minorem esse Filio, sed el mittendarium as-
rugam. Multi enim el alii Ecclesias congregaverunt, serunt. Concilium vanitatis est et quod illi ajunt,
ut Marcion b, et Valentinus, et Ebion etManichoaus, qui Filium ' Dei quidem de substantia Patris faten-
et Arius, ct cseteri omnes hseretici. Sed illse Eccle- B tur, Sanctum vero Spiritum separant et secernunt:
sioenon sunl sinc macula, vel ruga perlidia: : ei irieo cum ulique iinain eamdemque virlutem eldivinita-
dicebal de illis Prophela, Odi Ecclesiam malignan- tem Trinitatis ostendat Salvator in Evangelio, cum
tium, et cum impiit non sedebo.De hac aulem Eccle- dieit, Baptizate omnes gentes in nominePatris et Filii
sia, quse fidem 102 Christi inlegram serval, audi tt Spirilus Sancti (Matth. 28.). Et est aperie impium
quid dicat Spiritus Sanctus in Canticis Canticorum : separari ab homine, quod divinitus jungitur. Conci-
Una esl columbamea, una esl perfecta c genetrici sum lium vanitoiis est el boc, quod olim congregavit
(Cant. 6. 8.). Qui ergo hanc fidcm in Ecclesia susci- pertinax et prava conlentio, asserens Christum car-
pit, iioiidecliticl in concilio vanitatis, et cum iniqua nem quidem bumanam suscepisse, non lamen et
gereniibus non introeat. Concilium namque vanitatis aniroam rationalem: cum utique et carni et aniraae,
est, quod d agit Marcion, qui negat, Patrem Christi et sensui humano i ac menti una eademque salus
Deum esse creatorem, qui per Filium suum fecerit a Chrisio coilata sit. Sed et illud concilimn vanitali»
mundum.Concilium vanitatis est, quod Ebion docet, est, quod Donatus per Africamtraditionis Ecclesiam
ita Christo credi debere, ut • circumcisio carnis, et criminando contraxit : et quod Novalus sollici-
observatio sabbathi, et sacrificiorum solemnitas, tavil, lapsis poenitenliam denegando : et secundas
cseleraque omnes observantiae secundum legis lite- Q < nuptias k, cum forte iniri eas necessitas exegerit,
ram teneantur. Concilium vanilatis est, quod docet condemnando. Has crgo omnes velui congregaliones
Manichseus, primo quod seipsum paracletum nomi- malignanlium fuge. Sed et eos, si qui illi sunl, qui
navit : tum deinde, quod mundum a malo factum dicuntur asserere, quod Filius Dei non ita videat,
dic.it, Deum creatorem negat, Testamentum vetus vel noverit Patrem, sicut noscitur ipse et videtur
repudiat : itiiam bonam, aliam raalam naiuram sibi a Patre: vel regnum Christi esse finiendum, aut
invicem f adversantes asserit : coaoternasDeo ani- carnis resurrectionem non l in inlegram naiuraesuoe
mas hominum secundum Pythagorseos[At.Pythagori- subslatiliam reparandam: futurum Dei jiistum erga
cos] in pccudes et animalia et bestias redire per di- omnes negare judicium: diabolum a debita absolvi
versos nascendi circulos adstruit : resurrectionem damnatione pcenarum. Ab his, inquam, oranibus
n Minore numero alii, dixerit : qui et deinde ad- rem, etc. usque mtftcndariunt asserunf, non agnoscit:
duni, sed sanctam Ecclesiam, quse verba abesse etiam et ui mihi quidem videtur, verius, saltem ad Rufi-
integto sensu possunt. Tum iidem ttt unum Deum niani proposiii coutextusque seriem; nam qtiod illa
credere docli sttnt, etc. exciderit ab hoc exemplari librariorum culpa, niliil
b Pro ef parlicula, quse teriio repetiiur, habent penitus indicioest: econtrario quod fuerit posimodum
alii ut : liiin pnst Manichwusaddunl, u( Arius, quod ab inlerpolatnre aliquo intrusa, mulla subindicaut.
et nos ex eoruni auctoritate adjecimus. Denique infra D 1 Seri aliorum omnium, ut diximus, auctoritati conce-
Odivihabent pro Odi. dimus, et iu hanc malnimus peccare partem, ut ne
c Iia et cod. Sangermanensis : cum Grseco, Trj quid desideraretur, quod pro Ruliniano jamdiu olim
his vocera Filio Baluzius ex
p.r,rr.ialii genetricis prseferuni, et paulo post suscepe- rece.itum fuisset. Ex addidil.
rit,d pro suscipit. codice Sangermanensi
In aliis, quod ait, forlasse verius. ' Dei reticent alii, quibuscum et nos paulo post
0 lidem, ut el circumcisio: et paulo posl, omnes utique rescripsimus pro ubique. Pro oslendal, quod
observationes,et altero ab boc versu , primum quod infra est, iidem ostenderitlegunt.
se paractetum, elc. i Hoc quoque tacent liumano alii: quibuscum
f Addidimus quod deerat adversaiues, ex libris lertio ab hoc versu legimus et nos traditionis eccle-
aliis, ut et mox Deo, scilicet, cowlernas Deo ctni- siam, pro quo erant tradilionemecctetiw.
mas, etc. k In Sangermanensi cod. Remboldo, Erasmo et
s Ferme rectius alii, et post ejus successor. Morellio,et secundas nuptiasnoniniri, eas,eliamsi ne-
h Cogimur librorum aliorum omnium sequi aucto- cessitas exigit, condemnando. Ita et cod. Reg. nisi
litaiem ellidein. Alioqui Barrseanum exemplar voluil quori eas taeet.
1 lideui noii integra naturm suw suOsfmnta; tnm
praefert, lernic concinnius, piaecedcnlis docuit re-
spectu. Ttiin vcro subsequentein quatuor lere ver- ferme MCtius, absolverepro absolvi. Origenis, sive
suumlaciniau), et Filium Dei habcre initium ef ttiiuo- quoeilli per id maxinie temporis objicicbantur impia
377 COMMENTARIUSIN SYMBOL.APOSTOL. 378
fidjlis declinel anditus. Sandam vero Ecclesiam A§_tibi f videar non posse innocens effiei, 105 qui
tene Rquse Deum Patrem omnipotentem, el unicum prius fueram criminosus? Si enim, ut supra oslen-
Filiuni ejus Jesum Christum Dorainum nostrum, di, constat, quod non in facto, sed in voluntate sit
et Spiritum Sanctum concordi et consona substan- crinien: sicut mala volunUs, auctore malo daemone,
lise ralione profiletur, Filiumque 104 Dei natum peccato me ei morli fecit obnoxium: ita in bonum
ex Virgine, passum pro salute humana, ac resur- voluntas muiata, auctore bono Deo, innocenliae me
rexisse a mortuis in ea carne, in qua mortuus est, reddidit [Al. reddit] et vilse. Similis caussa ct in
credit. Eumdem deniqne venlurum judicem oninium cseteris 8 est criminibus. Hoc modo fides noslra nou
sperati: in quo et reraissio peccatorum, et carnis invenilur naturalibus rationibus adversari, duin re-
resurreclio prsedicalur. missio peccaiorum, non gestis, quse mutari non
40. Verum de remissione peccatorura surficere pnssunt, sed animo quem de malo in bonum con-
b debet sola credulitas. Quis enim caussas aut ratio- verti cerlum est, depuletur.
nem requirat, ubi indulgenlia Principis est? Cum 41. Sed etb ultimus sermo iste, qui resurreciio-
terreni Regis liberalitas discussioni non sit obnoxia, nem carnis f pronunciat, sumraam totius perfectio-
ab humana temeritate discutitur diviua largitio. So- nis succincta brevilate cnncludil: quamvis eiiara de
lcnt enim cum irrisione adversum nos dicere Pagani, JJ ] hoc non solum a Genlilibus, sed et ab Hsereticis
quod ipsi nos decipiamus, qui c putemus criraina, fides impugnetur Ecclesise. Nam Valentinus resur-
qnse opere commissa sunt, verbis posse purgari. reclionem carnis omni modo negat, et i Manichsei,
Et ajunt, Numquid polest, qni homicidium fecit, sicut supra ostendimus. Sed isti Esaiam quidem
homicida non esse: et adulter non videri, qui adul- prophetam diceniem, Resurgenl mortui et sutcilabun-
terium perpelravit? Quomodo ergo hujuscemodi cri- tur, qui sunl in sepulcris (Esai. 20. 19.), audire
lvinum reus, sanctus vobis effici subito videbitur? noluerunt: nec Danielem sapientissimum, proles-
Sed ad hsec, ut dixi, melius fide, qnam raiioue tantem, Quia lunc resurgent, qtii sunt in terrm pulve-
respondeo. Rex enim est oraniura qui d hoc pro- re: hi quidem in vitam mternam, hi aulem iu oppro-
misit: terrse caslique dominus est, qui hscc pol- brium et confusionemwternam (Dan. 12.). * Tamen
licelur. Non vis, ut qui me ex lerra hominem fecit, vel in Evangeliis, quoe recipere videntur, discere
credam quod ex criminoso me faciat innocentem? debueiunt a Domino et Salvalore nostro, Sadducseos
Et qui me, cum essem csecus, fecit videre: e vel docenle, dictum: Quod autem resurgant mortui, non
cum essem surdus audire: qui mihi claudo gres- tegistis, quo modo dicil Moysi in rubo, Deus Abra-
sum reddidit, innoceniiam milii perdiiam non po- ham, Deus Isaac, Dcus Jacob ? Deus autem non est
terit recuperare? Et ut veniamus ad ipsius naturu. C I morluorum, scd viventium (Marc. 2. 26. 31). In quo
testimonium. Occidere hominem non semper cri- etiam quse sit et quanla resurrectionis gloria, in
minosum est, sed malitia, non legibus occidere cri- superioribus memoravit, cum dixit: In resurrectione
minosum esl. Non ergo facium me in lalibus, quia aulem morluorum neque nubent, neque nubenlur:
interdum et recte fit, sed animus male consulens sed erunt sicul Angeli \QQ Dei (Malth. 22. 20.).
damnat. Si ergo animus in me, qui criminosus est Resurrectionis autem [Al. ergo| virtus, angelicum
effectus, et in quo fuit origo vitii corrigalur, cur hominibus confert statuin, ut qui de terra resur-
dogmata, damnari nemo non videt. Hoc autem Ru- ' lidem non titdeor posse, et mox ottendimut
pro
finianae fidei aifalim orthodoxse, argumenlum est oslendi. Paulo post mss. et vet. edit., bona voluntas,
longe certissimuin, quo uno se ab ejus auctoris, pro in bonum voluntas.
cu.us maxirae ingenio delectabatur, erroribus abhor- s Reiicent alii esf: tum habent ef hoc modo, etc.
ruisse, demonstrat, et suspicione ab omni vindicat. h Pamelius quem Fellus (describit) cum veiere
Quinputoex his occasionem sumsisse, qui Palino- ediiione, ted et ulterius: falso ralus innui allerum
dias Rulini, quas in line hujusce Tomi recudimus,, ariiculum in Symbolo, Et vitam wlernam: qui tunc
confinxerunt. Eas adito, ut et quoe nobis Tomo 1. proprium Iocum non habebat, sed in Resurrectiona
Hieronymianorura Operum ad Tbcophili Synodicam,, contineri eredebalur. Aperte S. Hieronymus lib.
ejusdemque Paschales Epistolas adnoiata suni. advers. Joan. Jerosolymit. ln Symbolo, inquit,
" lterum iidem leneat, et mox unigenilum Filium. D omne Chrisliani dogmatis sacramentum, carnis resur-
ejus, ct paulo post resurrexisse a morluis in eademi rectioneconcluditur. Et Noster, Sermo qui resurrec-
carne in qua nalus est, credit, eumqueventurumjudi- lionemcarnis pronunliat, summamtotius perfectionis
cem, etc. tuccincta brevitate conctudit.
b Apud alios deberet, et paulo post, indulgenliai f lta et cod. Sangerman. alii prmnuntiat: mox
principalis est? E( tamen cum lerreni, etc. ille, et vet. edit. Oxonicn. Gentibus pro Genlilibus,
c Denuo apud alios, qui putamus: el qui homi- tum alii, sed etiam ab hmreticis, etc.
cidium commisit. Deinde aul adulter non videri, ett i Alii plerique omnes, ef Manes, sicut superius
niox quomodo hujuscemodi, absque inlerposito> ostendimus. Sed el isli, qui Esaiam prophetam dicen-
ergo: denique plenius, subito videtur el purtts?? tem quidem, Resurgent qui in monumenlis sunt,
Sed, etc. audire noluerunl, nec Danielem sapienlissimumom-
d Tacent iidem hoc pronomen, atque hwc, quodi nium prophelanlem. Postremam vocem prolesianlem
ut
sequitur. Tum Vis ei,qui, etc, non credam. vetus quoque editio Oxoniensis praefert.
e Omtssa velvocula, habent alii, cumessemsurdut,, k lidem lnde, vel in Evangeliit, elc. tum Domino
audire me [ecit: tum verbo reddidit, aliam subjun- Salvatore, et Moysespro Moysi, denique pro sed vi-
gunt peiicopem hujusmodi, qui me infirmum, sanumi venlium cod. Sangermanensis, ted vivorum : qua
fecit: denique reparare pro recuperare 'habent, e< t verba in Regio ms. et pluribus edilis libris desidc-
tamen pro ef uf. ranlur.
579 RliFINl AQUILEIENSISPRESBYTERI 330
rexerint [Al. rcsurrexerunt], non itcrum in lerra, A venas rimatur? Et artificis oculus aurum videt,
cum pccudibus, sed in cselocum Angelis vivant: in quo imperitus « terram putat. Hoec cur noi»
quos lamen ad hoc ralio viise a purioris admiserit: 107 concedimus ci, qui fecit hominem, quanrio
illos scilicel, qui jam nunc conservantes animoo tanium is, qui ab ipso factus esl, assequi polest? Et
suoe carnem in castis pudiciiioc actibus, obedieniise cuin auri esse propriam venam, et argenti aliam,
h
Sancii-Spiritus subjugaverunt, et omni eam vitio- scris quoque longe disparem , ferri ac plutnbi di-
ruin labe lenualam, b alque in spiritualem gloriam versam inlra speciem terrse laiere, mortale depre-
sanclificalionis virlule niutatam, Angelorum qtio- bendat ingenium : divina virtus invenire posse ac
que mertiertint inferre consorliis. disccrnere non putabilur uiiiiiscujusque carnis pro-
42. Sed infidelcs c clamant, et dicunt: Quomodo prittm ' censum, etiam si videatur dispersus?
potest caro, quaeputrelacta dissolvitur, aut in pul- -45.Sed i ad hsec lentcmus, animas quocdeliciunt
verem verlitur, maris etiam inlerdnm profundo sor- in (ide, naluriilibus ralionibus adjuvare. Si quis di-
hctur, fluctibusque dispergitur, recolligi rursutn et versa scmina in unum permisceat, et hscc indiscrcta
reintegrari in uiiuni, el corpus ex ea hoininis repa- seminel, vel passim spargal in terram : nontie
rari? Ad quos primam d inierim responsionem ser- uniuscujusque seininis k granum , qiiocumque loci
monibus Pauli faciamus, dicentis eis : Insipiens tu, B I jactum fuerit, coinpetenti tempore secunduni naturoe
quod seminas non virificatur, nisi prius morialur. Et: sttoe spcciem germen ' producet, ut staluiu suoe
quod seminas, non corptts, qttod ftilurum esl seminas, , lormse suique corporis reparet? Ita ergo uniuscu-
ted nitdum granum tritici, aut alicujus cwterorum i jtisque carnis substanlia , quamvis varie diverseque
seminnm.Detis antem dat illi corpus prout vult (1. dispetsa sii, ralio tamen ipsa, quse inest unicuique
Cor. \b.). Quod atilem [Ai. ergoj in seminil us, quoe > carni,esl immorlalis : 108 1u'a inimorlalis auinioe
tu in teiram jocis, per annos singulos fieri vides,, caro est m ex co lempore, quo seminaiis in terram
hoc in tua carne, quse Iege Dei seminatur in terra,, corporibus primtim vcri Dei voluntati arrisit, col-
fmurum esse non credis? Curqureso e tatn angusius. lectum terroe atiractumque substantioesuoe censum
et invalijus divinoe polcntioe oestimator cs, ut dis- reridit, ac repural in illam speciem, quam mors ali-
persuni uniuscujusque carnis pulvcrcm, in SIIIMII ra- quando dissolverat. El ita lit ut unicuique animoe
tionem colligi et reparari posse non f cierias? Ani non confusum, aut exlraneum corpus, sed suum
non censeas, cuhi lideas, quod etiam mortale inge- quod habuerat reparciur, ut consequenter possit
nium demersas in profundum terroe melallornm l pro agonibus prsesentis vitas, cum anima sua caro
" ita et Baluziusex cnd. Sangermanensi, el ve-• Calechesi XVIII. liinn. 3.
tns cdilio Oxoniensis prsefert: alii prioris. Tumi p(^1 i In aliis, Sed adlmc tentemus.
una omnes, qni jam uon carni serviunl, sed animw _> k Barrseanamleciioneui retincmus, quac sin verior
sumcarnemcaslis pudiciiw (rcnis in obedientiaStntc- esl, bene Cirle habel. Alii vocibus Iteic granum, et
ti Spiritus subjugtiverunt.Sed Barraana lcclio, qii;im i mox jactum praetermissis,sic cfferilnt, ttonne tiuius-
reiioere quoad ejus lieri licet, studemus, imon- cujttsqtiesemiuis, quoquttmqtteloci fuerit ralio, com-
grua ipsa quoque non est. etc, quamqiiam pro rafio, quod nomen ex
b In aliis, et ad spiritalem gloriam. Pro co quod1 pelenti,
mss. eoriicibus Baltizius rcbtituit, alii cditi satio le-
sequilur, consoriiisinferre, dtio mss. apuri Baluzitim 1 gunt, ut et (ueral, pro ftterif. Eodem hoc seininiim
habent consorliis inserere, Reniboldus, Erosmtis,, exemplo utitur S. Cyrillus in eum sensutn, quem
Morellius misceri. pau'o supetius Nnsler in disrernendis melallorum
- Ita ct Oxoniensis velus eriitio. Apnrialios, rc- venis, edisserit. Adferam tanlum Latine locum, ut
clamant, el lertio ab boc versu redinicqrari. Acce- et brevilali coiisiilain, el Nosiri ingenium aliena in
pitdbaecNoster abs Cyrillo CatechesiXVIII.num. 2. sua iraiisftreniis agnoscas. Pufa, ait ille nuni. 3.
Amea tfeiidit vitiose erat pro interim. Pro di- diversa semintimgrana commixlaesse... eaque pugillo
cettfis, quod seqiiitur, ct vettis quoqne ediiio Oxo- uno tuo comineri. Esine libi, qui homo es, ardua,vel
niensis habet, alii dicetnes prscfcriinl. Iiem pro vi- conlra (acilisres luo pugillo contenla discriminare, et
vificutur, quod et niss. et eadem veius edilio etl seminumunumqttodquesecundum propriam naluram
Morellins reiinent, alii malunt vivificabiiur. colleclum, generi stto reddere ? Erqone tu res in manu
0 Addunl alii fe. Mox pro mstimator, codex San- lna conlenltisdiscernere valeas: Dtus vero res tn stia
gcrmancnsis, Renibuld. Erasm. escisfimafor. D ipsius manu comprehensasdiscernere,el ratiluerenon
f Alii tioticenseas,omissis quseinterpomintur, cre- queat? Caiera lute conferas, nam et reliqua ad hunc
das?Annon, quibus alterum isocolou incboalur. lere modiimiu sua tiausfcrt.
s |ta et cod. Saugermanensis putat: alii pufef. 1 1ii aliis produc.it,et ciilmum suw [ormw, suique
Quse vero subsequuntur iriem, cum reliquis vul- corporisreparat. Confer Cyrillum num. C et seq.
gatis libris sic eireii; Nec tantum quidem concedi- 1,
1 Voeulas ex eo aUi tacent, quin oiiam xCKit/.
mus ci, qui fecit Itominem,qnanlum homo, qui, etc. :. ortyp.fiariposita, novuni a Tcmpore sensuiu inchoant
proh Ilmc cur non, elc. et quando liinlumis qui, ele.:. in liunc modura: Tempore quo, seminalisin terram
Alii (erriqtie ac plumbi diversas itt terra species
;s corporibus,primnm verbumDei voiiuUaiecttin arrise-
terrm, etc , e quilius illuricerte iiiinus recle babere •et ril collectumde terra atlraclumque. Ila vero ct Balu-
viriiiur tii lerra pro inlra, quemadmodiimvettts quo- )- zio visus est corruptus bic lccus, qucm, ail, paiiitn
que cdilio Oxoniensisnobiscumct cum Barrseo prie- e- ex Pamelio, et al.is noiinullis, ap.d quo^ \o\ im-
iert. moriutis semel Itgitur, partitn ex Murellio, ti ve-
' Rescri. simus heic atque infra cum Baluziocen- i- lusta editioue a Pamelio cilia sic libentor eintinla-
sum ex Sangerivianeii.ms. pro quo erat scnstim, tam m vcrim : Ratio tamcn ipsa, qnm inest unicuique curni,
in Barroeano,quara in reliquis vulgatis libris. Mox ix quia iminorialisaiiimmcaro est, ex eo lempcnc, qito
iideni esse addunl ad videatur, et veterc Oxoniensi si seminatisin terram corporihus, veri Dei volunlatiar-
'
eriitiune, el Morellioexceplis,dispcrsum,pro dispcr- risit, collectumde lerra ultractnmque, elc. Arieuin-
sns legunl. Derivavit b;ec quoque Rulinus ab Cyrillo lo dcni ferine morium, quo BaiTXus nostci' Jiabet,
581 COMMENTARIUSIN SVMBOL.APOSTOL. 582
vel pudica coronari, vel impudica puniri. Et ideo A . nis. Et in esequentibus additet haec: Ecce myslerium
satis caule " Eeelesia nostra fidem Symboli docet, vobis dico: Omnes quidem resurgemus, non omnes
quoc in eo quod a caeteris tradilur, Carnis resurrec- autem immutabimur (sive ut in aliis exemplaribus
lioiicm, unoaddiio pronomine, tradidit, flujus camis invenimus). Omnes qnidem dormiemus, non omnes
resurreclionem. Hujus sine dubio, quam habet is, autem immutabimur: in momento, in ictu oculi, in
qui profiietur, signaculo crucis fronti imposito : novissimatuba. Canet enim tuba, et mortui resurgenl
quo sciat unusquisqiie lideliumcarneiti suam, si mun- incorrupti, et nos immtttabimur.Sed et ad Thessalo-
dam servaverit a peccato, fuiurum esse vas honoris, niccnses nihilomiuus scribens dicit; Nolo aulem vos
utile Domino ad omne opus bonum paratum : si ignorare fralres de dormientibus,ut non contrislemini,
vero conlaminaiam b in peccatis , futurum esse vas sicul el cateri qui spem non habenl. Nam si credimus,
iroead iuleritum. 109 Jam vero deipsa resurrectio- quod Jesus mortuus est, et resurrexit: HO,,a e' Dwt
nis gloria, et de tepromissionis magniiudine, si quis eos qui dormieruiit, per Jesttm adducetcum illo. Hoc
plenius scire desiderat, in omnibus pene divinis vo- enimvobis dicimus in verbo Domini, quia nos qui vi-
luminibus inveniet indicari. Ex quibus nos commo- vimus , quireHqui [Al. relicti] sumusin adventu Do-
nitionis tantummodo gratia pauca in prsesenii loco mini, non prwveniemuseos, qui dormierUnl: f quia
memorantes, finera injuncti a te Opusculi faciemus. B ipse Dominus in jussu, et in voceArchangeli, el tuba
Igitur Aposlolus Paulus , quod c resurgat morlalis Dei descendelde cwlo, el mortui qui in Chrislo sttnf,
caro, talibus asserit argumentis, dicens : Quod si resurgent primi. Deindenos, qui vivimus,qui reliqui
resurrectiomortuorum non est, ergo nec Cltristus rc- [Al. relicti] sumus, simul cum itlis rapiemur in nubi-
turrexit (l.Cor. 13.). Si autem Chrislus non resur- bus obviamChristoin aera : et ita temper cum Domino
rexit, inanis est prmdicationostra , vactia est el ftdes erimus ( 1. Thess. i.).
nosira (Ibidem. 51.). Et paulo post: Nunc aulem U. Verum ne exisiimes lisec Pauli solius, s quasi
Christus returrexit a mortuis, d tntfium dormtenituttt: novella proeriicalionesignari: audi etiam quid Eze-
quoniam quidem per hominem mors, el per hominem chiel propheta olim per Spiritum Sanclum proelocu-
resurrectio mortuorum. Sicut enim in Adam omnes tus sit. Ecce, inquit, ego aperiam %epulcravestra, et
moriuntur, ita et in Christo omnes vivificabuntur: educamvos de sepulcris vestris [ Ezech. 42. ]. Job
unusquisque aitlem tn suo ordine : initium Chrislus, quoque mysticis rcdundans h eloquiis , audi quam
deinde hi qui sunl Chrisli in adventu cjus ; deinde fi- evidenter resurrectionem mortuorum praedicel. Est,
quemille tamen ignorabat: tantum quodduo verba, post carnis rcsurrectionem jusium cuique jtidieinm
est immortatis, quse heic primo occurrunt, omitlil, reriditiirnm, et TOU.uas€si; xat aSimv;, zat uvbo.w;,
et paulo post deterra mavult pro terrw. Hoc salis vi- 1G yui ^.aofoaov; TWV uvBpirrcuvei; xbuiuviovrrip ireiJi-
snm est nobis, ut fiarrseanamlcclionem quam pro- l>n'xol;Se Siy.uio:;,xai ru; ivrol.u; uvrov rempnxbot...
bare rationuni momentis non vacai, coeteris proefer- ufQupoiav Svprianrui y.ui So.av aiwvtovKepnzocnoYi.
remus, tantum paulo post censumrescnbentes, pro Impiot, ef injustos, scelestos, et btasphemoshominei
sensum. Tu seriem orationis totam expende, et S. in ignem wternum mitlel, justis veroel sanclis, quiqne
Cyrilluin num. 1C>.et seqq. compara.
' Plus alii ipsias prmceptaservaverunt,incorruptibititatemlargie-
habent, salis caula el providaadjectione tur, et yloria afftciel sempiterna. Paria his in alio
fidemSymbotiEcctesianostra docel, qua, etc. Tum pro Symbolo suo habet lib. III. cap. 4. Tertullianus auo-
tradidit, proeferunttradil, et uiox verbum liabet igno- quec insuo, ilemque Cyprianus, atque alii.
rant, pro quoin isocolifineeonfinjiflegunt, Erasm.cott- Apud alios, quod resurgant mortui, talibus, ele.
tigit: cod.Sangermanens.Bembold. etMorel.contegit. quse sequuntur Apostoli testimonia S. quoque Cvril-
Rulinus hacde arijectionepluribus libenter agit, quod lus urget num. 17. et seq.
eam ex Origene labem iraxisse diceretur, ut corpus J lidein primiiiwbabent pro tuiftuitt.' in Groeeoest
quidem resurrecturuin direrei,carnem non item.Eum uTtupyJi.Paulo post pro vivificubuntur,quemadmo-
certe ciiin pritnis suggillat S. Hieronynius Epistota dum el Pamelius ex ms. legit, et Grsecuslexius .««.
in noslra recensione LXXXIV. ad Pammachium et significal, vulgatl libri alii, et Raluzius
7ro.i.9).o-o-JTat
Oceanum. Credimus,inquiunl, resurrectionem(uluram cum suis mss. vivificanlur.
corporum: hoc si benedicatur, pura confessioest; sed e Iidem, ef in conseqtientibusaddit eliam liwc, qui-
quia corpora sunt cwlesliaet terrestria, et aer, el aura buscum et nos postremam voculam hwc reliximus,
lenuisjuxta naluram suam corpora nominanlur, cor- _
" pro hanc. Mox habent, sed non omnes immulabimur,
pus ponunt, non carnem, ut Orthodoxus corpus au- siveut in aliis exemplaribus... omnesaulem non titt-
diens, carnem putet, Hmrelicus spiritum recngnoscat. mufaOtmttr; quasi aliero hocce isocolo, non auiem
Quam noster a se fraudis suspicionem depulit In- in verbis resurgemus et dormiemus.Auclor dilTeren-
veciiva I. adscrens se non solum corporis, in quo> tiam leciionis notet. Quamquam, ut quod res est di-
(llieronymus ) ca/umntefur, sed et camis fecissefre- cam, alia in Groeco saltem exemplari varians est
quentermentionem.Vide quseplura dicturi hac de re leciio, aliis proeferenlibus nuvre; uvaorvoop.ev,ou
suuius ad ejusdem Apulogiara ad Papam Anasta- 7TavTS? 5s ukluyr)aap.e8u : omnesresurgemus, non om-
sium. nes aulemimmutabimur: aliis et reciius, ituvxe;p.ivou
b Alii, contaminalafuerit in peccatis, fulurwn, ete. Tiuvre;Se«Xl.uyriobp.eBK:
/.oiu.rfir,abp.eQu, omnes quidem
Paulo post de promissionummagnitudine, etc. deni- non dormiemus, omnes attlem immutabimur. Confer
que in prspositionem taceut. Cum iisdem et nos in- loct hujus Interpretes.
f Alii quoniam, ct injussu, in voce Archangeliin
fra indicari rescripsimus pro judicari, quod typothe-
tarum, ut videtur, errore scripium eral. Coeterum tuba Dei, etc.
qnoil niemorat Noster repromissionummagnitudinem, s Baluzius cum aliis, prwdicatione quasi nbvella:
indicio est, arliculum de Vita wterna, tametsi non ms. Sangermanens et plures edili prwdicalione no-
exprimeretur, in prsecedenti proxime de carnis re- vetla. Mox uoa omnes sanclumlacent ubi de Spirilu
surrectione siibintellectum.Itaet S. Irenoeusin Sym- dicitur.
bolo suo explicat lib. I. cap. 2. ut ChrisMin dicat, b Addunt alii tofits: pauio post deficit pro deficiet
583 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI 384
iuquil, arOori spes: si enim abscissa fuerit, iterum A aliud indicatur in dictis Job, quoe superius exposui-
putlulabit, et virgultum ejus nunquamdeftciel. Quod raus, cura dicit: Quia resuscitabilpellemmeam, qum
ti senuerilin terra radix ejus, ct in pulvere emortuus hwcnunc hauril, id est, quoe ista lormenta perpeti-
[ueril truncus ejus, ab odoreaquwreflorebit, et faciet tur : nonne aperte dicit hujus carnis resurreclionem
(rulicemsicut novella.Vir verosi morluus[uerit, abiit, futuram, liujus, inquam, quoetribulalionum et len-
el mortalissi ceciderit, ullra a uon crif(Job. 14. 7.)? tationum cruciamenta nunc sustinet? Sed ct Aposto-
Non tibi videtur in verbis his, cum quodam pudore lns cum dicit : Oportet enim corruptibile hoc induere
arguere homines, et dicere : Itane stullum est ho- incorruptionem, et morlale hoc induere immorialita-
minura genus, ut cuin videant exscissse arboris tem (1. Cor. 15. l>3.) : nunquid non corpus suum,
truncum rursum pullulare de terra, et lignum emor- quodammodo contingentis ct digito palpantis cst
tuum iterum viiani reeipere,b ipsis ne lignis quidemi TOX ? Hoc ergo quod niinc corruptibile corpus est,
aliquid simile de semelipsis, 1H nec arboribus; resurreciionis gratia incori uptibile erit: et hoc quod
opinentur? Ut autera scias, quod veluti interrogan- nunc mortale est, immorlalitatis virtuiilius indue-
tis raodo legendum sit quod tlixit : Morlalis aulemi lur. Ut sicut Cltristusresurgensa mortuis, f ultra jam
cum ceciderit,non resnrgei?de consequenlibus c pro- non moritur, mors ei utlra non dominabilur( Rom.6.
bationem accipc. Subjungit namque siatim : Sienimt B ] 9. ) : ila el qui in Cbrislo resurgenl, ncc corruplio-
[ Al. aulem ] morfutts [uerit homo , vivet. Et paulo> nem sentient ultra, ncc 112 mortem : non natura
posl dicit: Exspectabousquequoiterum fiam. Et ite- camis abjecla, sed conditionc ejus et qualitate mu-
rum idcm dicit : Qui resuscitaturusesl d super terramt laia. Erit ergo corpus quod resurget a mortuis in-
pellemmeam,quw hwc nunc haurit. corruptibile el immoriale, non soltimjuslorum, sed
4J. lloec quidem ad probationem dicta sunl pro- eiiam peccatorum. Juslorum quidem, ut semper
fessionis noslrse, qua conlilemur in Symbolo liujusj possint permanere cum Christo. Peccatorum vero,
carnis resurreciionem. Quod enim adjtincium est,, ut absque interilione sua s debitas luant pcenas.
littjus, vide quam consonum sit omnibus bis, quoe e 'iG.Quodautem justi scraper cum Dominoknosiro
de e divinis voluminibus niemoravinius. Quid enimi Christo permaneanl, jam et in superioribus edocui-

legunt, ef erif radix ejus. Si autem in petra nior'uus s veriiate, sive LXX. virorum interpretatione, inler-
fueril, etc, alii cditi et mss. quos Balu/.ius laudat,, rogalionis ad sensutn Cyrilli, atque adeo Rufini, ad-
esl radix e;'«»,el, ad odoremaquw, ete. Grteceest:: ponenrirevestigium exsiare. Contra, aii, legitur in
'Eav yapynpuan iv yn r) piCuuvrov. 'EuvSenirpu (Al. Hebr;eo et Vulgata, Ubi quwso est ? quasi iniegram
'Eav o_rtirput;) relevrnan x. T. \. Barroeana,qtiam ii et irreparabilein hominis semel mortui con-.umtio-
relinemus lectio,in pulvere,juxla Hebrseumcst-fflj.;:,, r> ( nem signilieet auctor. Sed eadem htiic loco adcom-
eaque ipse vuce ilieronymus in sua ex llebneo ver-- modanda interpretatio, quam Cyrillus alteri ejus-
sioneLatina utilur. Miruinadeo magis, si poluil Bu- dem Jobi loco, si descenderithomo in infernum, non
linus receploeapud omnes leclioni, llieronymianani ti ampliui ascendet,nec reverleturin propriam domtim:
prseferre.Sed puto abantiqoariis ea postmodumsub- nempe hominem mortuum amplius non esse in ho-
slituta vox est. minum, qui ad consuetudinemvitoe redire possint
a Plus habent aliijam: mox econtrario tantum ha- numero. Loca auiem duo, si entm mortuus fuerit
bent in his absque eerOis.Audi nunc Cyrillum,cujuss homo, vivel, et Exspectabo usquequo iterum fiam,
se Buiinusagit interpretem, Catechesi laudata, num. , non alium proeter resurrectionis generalis sensura
16, ptbvovyup ov%iSvari)-o~iv, xai irxirtuioiv'(ovroiyap"0 juxta LXX. interpretes lecta habere videntur; sed iu
uvayvoioreov rb, Ovy.irteortv;) upu yup,
epoirnptartxrTii ; Hebroeoet Vulgata aliam vim habent : nempe de
xai iyetpopevov,SivBpomo;
tfnai, ..j^ouTrt7rTOVTOf, avrb;\l nullo hominis semel raortui ad comraunem homi-
iiiiinvitam reditu intelliguntur.
St' bvru .0)a yiyovev,ovxiyeipirut; xai 'tvap.r\vopion; ' c Alii proOaflanium. Temere autem editio Oxo-
'
p.eptaZ,eahui, uviyvoiBiTOaxo).ovGov peri.yup rb emelv niensis
IIEO-MV
ipoirntj.urix.oi;, Si (ipoxb;ovxerteo-Ttv;\iyei' 'Kav vetus, cecideritin infirmilate.suw mortis, non
tyiaera.t'xai evQv;\iyei, 'Ttro- resurgetetc. in wternum1 De consequentibushabesproba-
yup urroBavn uvQponzo;,
p.ivoi£o>?a.vT:U\IVyevoitiut,x.r.X. Quasi pudoremin- tionem, d Codex Sangermanensisde terra.
gerens,et increpitans(sic enim legendumest per inter- 8 Apud alios de exemptisdivinorumvoluminumme-
rogationemillud, ultra non eril? )'cum enim, inquit,
tignum cadat, et resurgat, num homo ipse, propter £ D morabamus. Uno verbo memoravimuscod. Sanger-
quem facta sunt ligna, non returget? Atque ut ne me le man. el velus Oxon. editio nobiscum faciunl. Paulo
vim loco adferre pulet, tege quod sequitur. Postquam n post pro 7uia, iidem ottthabent. Adde nunc ista ex
enim interrogandodixit, Morlalis aulem si ceciderit, . ipsiusmet Rulini Apologiaad Anastasium, quaiii in-
ultra non erit? atf, Si enim mortuus fuerit homo Q ferius suo Locoexhibemus : Sed et carnis nostrmre-
vivet; statimque subdit, Exspecio usqueqiio iterum n sttrrccftunott falemur inlegreet perfeciefuturam, hu-
fiam: ef alibi rursum, Qui resuscitalurus est super ,„ jus iptius carnis nostrw, in qua nunc vivimus.Non ut
terram pellem meani, qusehsecsustinet. Apertissitne , quidam calumnianlur, ulteram pro hac resurrecluratn
vero... Ezechielprophela dicit, Ecce ego aperiam se- ,_ dicimus, sed et hanc ipsam, nulto omnino ejus mem-
pulcra vestra, et educamvos de sepulcrisvestris,etc. 1 Oro amputato, vel aliqua corporis parte desecta, sed
Confer adnotationem proxime insequentem. cui nihtl omninoex omni nalura sua desil, nisi sota
b Antea ipsis minus recle : tum alii, ncc '" corruplio.
lignis si- ' Tacent alii ultra adverbium, quod heic etiam
mile atiquid , prsetermisso otttdem. Mox pro quod )rf nobiscum retinet editio Oxoniensisvetus. Tum ha-
dixit, editio utraque Oxonieusis,quoduldixit paticn- l" benl tteauemors ei ultra dominabilur, et mox resur-
lissimnsJob. Diximus modo nos, atque ostendituus JS
lisec Rufinum transcripsisse ex Cyrillo, atque hoc )c gunt, pro resurgenl.
Klidem absqueinterneeionesui.
maxime quod notat, ac rei caput cst, Jobi senten- h lierum iidem ttosfrereticenl. Moxde raore relicti
tiam per interrogationem legendam. Oliservat vero y0
P, Touttee in hunc locuui nulluin sive in Hebraica pro reliqui liabent.
585 COMMENTARIUSIN SYMBOL.APOSTOL. 386
mus, ubi ostendimus, quia Apostolus dicit: Deinde.A corpus animale in corpus proficere spiriluale creda-
nos qui tiimmus,gut reliqui tumus, simul cum illis ra- tur? Hsec quidem atque his similia multa invenies
piemur in nubibus obviam Christo in aera, et ita sem- in Scripturis divinis de resurrectione justorum. Da-
per cum Domino erimus (1. Thes. 4.16.). Nec mire- bitur autem eliam pcccatoribus, ut supra diximus,
ris *, si caro sanctorum in tantam gloriam ex re- incorruptionis et immortalilatis ex resurrectione
surrectione mutabitur, ut in occursura Dei suspensa couditio, ut sicul justis f Deus ministrat ad perpe-
nubibus, et inaere vecta rapiatur, cum ipse Aposto- tuitatcm glorise : ita peccatoribus ad prolixiiaiem
lus, exponens quantum conferat Deus Iiis, qui dili- confusionis ministret el pcense. Sic enim propheti-
gunt eum, dicat : Quia b transmutabil corput humili- cum definivit eloquium, cujus et paulo ante memi-
talit nostrw conforme fieri corpori elaritalis [suw nimus, ubi dicit: Et multi resurgent de terrm putvere,
(Phit. 3. 21.). Nihil ergo absurdum est, si sanclo- hi quidem in vilam wternam, hi aulem in confusionem
rum corpora dicantur nubibus in aera sustolli, cum et opprobrium mlernum (Dan. 12. 2.).
ad formam corporis Christi, quod in dextcra Dei 114 48> Si ergo intelleximus, qua veneratione
sedet, dicantur reformanda. Sed et hoc sanctus Deus omnipoiens Pater dicatur, quove sacramento
Apostolus, vel de se, vel de cseteris sui loci vel me- Dominus noster Jesus Christus unicus ejus Filius
rili addit, et dicit. Quia consuscitabitc nos cum Chri- B habeatur, et qua perfectione sanctus ejus Spiritus
sto, simulquefaciet sederein cwleslibus(Ephes. 2. C). iiominelur, utque sancta Trinitas unum sit per sub-
Unde cum hsccet eorum similia quamplurima sancti stantiam, sed affectu personisque discreta : quid
Dei in repromissionibus habeant in resurrectione etiam partus Virginis, quid Verbi in carne nalivitas,
justorum, non erit jam difficile credere etiam illa, quiri sacrainentuni crucis, quse ulilitas divini ad in-
quse propheise prsedixerant, Quod justi scilicet ful- fema descensus, e quid resurrectionis gloria, et ani-
gebunt sicut sol, et sicut splendor 113 firmumentiin raarum de infernis revocata captivitas, quid eiiam
regno Dei (Sap. 3. 7.). Cui enim diflicile videbitur, ascensus ejus ad cselum et venturi judicis exspecta-
eos fulgorem solis habituros, ac siderum, ac firma- tio: sed et sanctae Ecclesioe adversus congregatio-
menti hujus splendore dccorandos, quibus vel vila, nes vauitatis qualis haberi debeat agnitio, qui sacro-
et [ Al. vel] conversatio Angelorum Dei paratur in ruin Voluminura numerus, quseve hoereticorumvi-
coelis, vel conformandi dicuntur ad gloriam corpo- tanda conventicula : et k quod in peccatorum re
ris Christi, ad quam gloriamd Salvatoris ore promis- missione divinse liberlali nequaquara raiio naturalis
sara, respiciens sanclus Aposlolus dicit : Quia semi- obsistat: et ut carnis nostrse resurrectiouem, non
natur corpus animale, resurget [ Al. surgei ] corpus soluui divin.e voces, sed et ipsius Domini et Salva-
tpithuale. Si enim verum est, sicut cerle verum est, "( toris nostri exemplum et consequentia naluralis ra-
quod justos quosque et sanctos, Angelorum consor- tionis assignet. Si inquam ' hsec secundum tradilio-
tiis sociabit divina dignatio, certum est, quod et nis supra expositoe regulam consequenter adverii-
corpora eorum in spiritualis corporis gloriam ver- mus, deprecamur ut nobis et omnibus, qui hsec au-
tet [Al. vertat]. diunt, concedat Dominus, fide quam suscepiinus
47. Nec hoc tibi contra naluralem corporis ratio- custodita, cursu consumraato, exspectare justitiae
nem videatur esse proraissum. Si enim credimus se- repositam coronam, et inveniri intcr eos qui resur-
Cundumea, quocscripta sunt, quod accipiens Deus gunt i in vitam selernam : liberari vero a confusione
limum terrse, plasmavil hominera : et haecfuit [ At. ct opprobrio oelerno, per Christum Dominuin no-
esl] natura corporis nostri, ut volunlate Dei terra strum, per quein est Deo Patri omnipolenti cum
verteretur in carnem : c cur tibi aul absurdum, aut Spiritu Sancto gloria et iroperium, in sseculassccu-
contrarium videlur, si iisdem ralionibus quibus lorum. Amen
terra profecisse dicitur in corpus animale, rursum
» Ita et velus editioOxoniensis : alii plerique, Nec eadem recurrit, exciderunt. lnfra eilam ex iisdem,
mirerit si sacrosancta Sanctorum corpora in tan- -. qtiosque pro quoquelegimus.
:
tam, elc., mutabuntur pejus adbuc alii ctim Regio v e In aliis quid ; et paulo post, quibtis lutum profe-
codice, Nec mora, sacrosancia, etc.; mox ferme om- cisse dicitur, et mox proficere : erat apud Barrseum
nes, in occursumDomini... et aere vectala rapiantui: utroque in loco proficisci: minus recte. Csetcrtim
b Duo mss. apud Raluzium, qtti transformavil, et verba rursum corpus animale in niss. ReinbolJo,
cum Reraboldo alque Erasmo conforme corpori Erasmo et Morellio desunl.
Filii. Morellius conforme fieri corpori Fitii. Ter- f Barrreuscum Morellio et Pamelio intrudunl licic
tio ab hoc versu Dei noineii suffecimus ex aliis, nomen Deus, quod Baluzius aucioritate cod. San-
in quibus et esse additur ad dicantur. Confer Cyril- germanensis, itemque Remboldi, et Erasmi expun-
luranum. 18. et seq. xit, eo nos. Paulo posl alii definilpro defi-
c Alii, coexcitavit,et mox fecit pro faciet. Tum vo- nivil.cumque
ces Sanclt Dei omiltunt, et liabeat resurrectiojuslo- R Alii quw; pronomen autem ejus, quod iufra est
rum pro habeantin resurreciione, etc, legunt; deni- lacent.
que prmdixerunt, quod justi fulgebunt, absque sci- h liriem, utque in peccatorum, elc., lum vocis pro
licet. voces: tacent vero nostri, quod sequitur.
d Verba CorporisChristi, ad quam gloriam suffeci- ' Antea hoc erat: et mox deprecamur pro deprece-
iiiusex aliisplerisqueomnibuslibris, quoea Barrseano mur.
cxeraplari, solerani librarioruin lapsu, quando vox j Alias ad vitam, tum sempiternopro teterno.
 HISTORIA MONACHORUM

SEC

LIBER DE VITIS PATRUM

AUCTORE RUFINO

AQUILEIENSI PRESBYTERO.

^rologug.

115-116 Benediclus • Dcus, qui vull omnes salvos fieri, et ad agnitionem veriiatis venire (l.Ttm. 2.):
qui eiiam nosirum iter direxit ad /Egyplum, et ostendit nobis mirabilia magna ad posteiiiatis menioriani
profuliira : b ex quibus non solum nobis caussa salutis oriretur, verum ex bistoria exemplum salulis, atque
doclrina pieiaiis aptissima condereiur, quse virlutis iler agere volenlibus, gestorum prsecedenliumfide am-
plissimum tiamiteni pandat.
Quanivis ad laniarum rertim narrationem niinus idonei simus, nec diguumvidealur, ingentium lerum
exiguos ac parvos lieri auctores, proeeelsasquevirtuies bumili narrare sermone : tamen quoniatn frairum
caritas, eorum e qui in monte sanclo Oliveli commanenl, boc a'nobis 117-118 frequenler exposcit, ut
^Egypiiorummonachorum vitam, virtutesque animi, et cultum pielaiis , atque abstinentioerabur, quod in
eis coram vidimus, explicemus : precibus ipsorum qui hoc imperaiit, jtivandum me credens, aggrediar, non
tam cx stylo laudem requirens, quam ex narraiione rerum aedificalionemfuturam legentibus sperans , dum
gestormvinnusquisque inflammatusexemplis , horrescere qutdem saecuiiillecebras, sectari vero quieteui,
et ad pieialis excrcilia invitatur.
Vidi crgo, el vere vidi thesaurum Christi in humanis absconditum vasculis, quemque Ibesaurum reper-
> Rosvveydusail : Elegans omnino Prologus qui J} A periodi, quw incipit, Quamvis, sensusest apud Pal-
Rtiftnum non dedecel: elsi stiltts totoin iibri decursu ladium. ROSWEYDUS.
tion iio respondeat. Scd narralimiesewsunt ex Grm- c Qui in monte sancto Oliveii.] Hk aliquautulum
co, nt opinor ', translatw: qitas ut apitd Grwcoshu- variul RtifiniProloqus a Palladii prowmio.Rufiuusait
nti.i c( pitiii/iati stilo scripfnsiiiveuit, eodem quoque se Vilas Pairum scriberein gratiam fratrum in mon-
Latinis dedit. Ruftnusprtvfalione in libros Recogni- te Oliveticommanenlium,Pulladius verorogalu Lausi
liontimClementis,(qnos ab eo Lalinilati donatos, tes- prwpositi. Alia quoqttediversa quwdamhabet Pulla-
laiur Gennadiusin CatalogoScript. Ecctes. cap. 17.) diusa Ruft.no,ut quod Palladius in proxmio dicil, ea
de ratione l.ranslationissum ad Gaudentium episco- qua: refert, se parlim vidisse,parlim audiisse; Rufi-
vuni, nir iiiiiiiis ornata ea sil, ita referi: In celeris tiits solum refert, se vittisse.Pailaditisaddit se el de
aiitem, qiiantnm pntuimus, operatn dedimus, non mulieribus diclurum, Rufinus niltil de ea re.— In
solum non a scnlcnliis, sed nec a serinoiiibus qui- monle Oiivcti celliilam suam el monasteriumliabuit
dem saiis elocutionibusqucdiscedere.Quseres quam- • Riifinus. Teslis ipse lnvectiva2. Alioquin si in(ic:as
vis miniis orualiiiii, inagis tamen lidele narrationis cat, ctiam lestes quaniplurinios fratrum habere pos-
reridit cloquiuni. Ul igilur RecogniitonumClementis sum, qui in meis cellulis inanentes, in monle Oliveli
translaito minus ornala cst, qttia angusto sermonit quamplurimos ei Ciccronis Dialogos descripserunt:
calle coarclatur,quam hisloriarum Eusebii, ubi liberis quorum et cgo quaterniones, cum scribepent, fre-
ambulat et spuiiulur, mirittnvideri quenter iu manibus icnui et relegi: cl quod merce-
passiOitsinferpresliicminus
tion debel, si el (lorida sil Ruftni diclio, des illis inullo largiores quam pro aliis scripturis
ciim et eamdemItic Irttnslaitonisrationem iniisse vi- " solent, ab islo cis darentur, agnovi. Mihi quoque
dealur, quam iniif in Rccognitionumlibris. Sane vei ipsi aliquaudo cmn de BethelehemJerosolymam ve-
ex Patiadii translaliotie licel coltigere,quam parum nissct, et codiccra secum delulisset, in quo eral Dia-
Rufinus a Grwcotextu discedat,cum qute islhic ha- logus Ciceronis, et idem.ipse GrsecusPlatonis, quod
benltir ub Ilervelo e Grwcis expressa, eodempmnete- dcdcrit ipsum codicem, et aliquandiu fueril apud
nore litc a Rufino exhibeantur. me,1 nullo genere negare polest. ROSWEYDES.
i>Ex quibns non solum nobis caussa sahuis, eic.] Fallitur Rosweydus,neque enim inlerpres de
Periodus hwc ex Palladio tidumbrala, ubi ila in Grmco,sed primarius Auclorhujus esl LtOri Rufinus,
Prowmio: Ul cos xmulentur ac imiienlur, qui cse- quem nomine Sancli Pelronii Bononiensis scripsit.
lestem volunt vitam agere, et quoead regnum cse- Vide quw copiosedicta hac de re sunt in Vita lib. II.
lortim ducit, vitam ingredi, etc, ut exemplar pro- toto cap. 12.
ponatur, el amor excitetur iis. £(tam sequenlis
 389 HISTORIAMONACHOftUM. 390
tum noluitamquam invidus occultare, sedquasi pro muliis inventum proferre in medium , et facere COIII-
munem : cerlus quod quanto plures ex eQfuerinl diiati, lanto mihi amplius acquiretur. Ego enim locuple-
tior fiam , cum aliorum salus rainislerii mei fuerit quoesitamercimonio.
In principio ergo narrationis noslroe adesse nobis precamur gratiam Domini nostri Jesu Chrisli; cnjus
virtute omnia lisec pictatis exercitia apttd ^Egypli monacbos habenlur. Vidimus enim apud eos multos pa-
tres cselestem viiam in terra posiios agcntes, et novos quosdam prophetas tam virtulibus aninii, quam va-
ticinandi officio suscitatos, quibiis ad testimonium meritorum, nec signorum quidemac prodigiorura rieerat
efficacia : et meriio. Cur enim hi, qui nihil terrenum , niliil carnale cupiunt, non accipiant cselestiuiu
potestatem ? Nomnillos namque eorum iia ab omni malitise cogilatione ac suspicione vidiuius defoecatos,
ut nec si aliquid mali adhuc gereretur in soeculo, meminissenl. Tanla iucis ineral traoquillttasauimi, tan-
tusque inoleveral eis bonitatis affcctus, ut merito deeis dictura sit : Pax multa diligentibus nomen tuum ,
Domine(Psal. 118.).
a Coramanent autem per eremum dispersi et separati cellulis, sed earilate connexi. Ob hoc aulein diri-
niuolur habitaculis , ul silentii quiele cl intentione mentis divina sectantes, nec vox aliqua , nec occursus
ullus, aut serino aliquis oliosus obturbet. Intentis ergo suo quisque loco animis, velul boni pairis Christi
exspectant adveutura : auttamquam roiles paratus in castris imperatoris prsesentiam , vel ut lideles servi
adventanlem dominum sustinent, liberlatem sibi pariter et munera largiturum. Omnes ergo hi nullam cibi
aut iridunienli, aui illius horuni sollicitudinem gerunt. Sciunt enim, quia, sicut scriptum est , hwc omnia
Genlescogitant(Matth. (>.). Ipsi vero juslitiam et regnum Dei requirunt : et hsec oninia secunduni prumis-
sionem Salvatoris apponuiuur eis.
Denique plurimi eorum, si in aliquo forte necessariis ad usus corporis eguerint, non ad humana perfugia,
sed ad Deum versi, et ab ipso tamquam a paire poscenles, quse poposcerint illico consequunlur. Tania
namque in eis fides esl, quse etiam monlibus, ut transferantur, valeat imperare. Unde et nonnulli eorum,
kruptiones fluvii in perniciem vicinarum regionum concitatas , orationibus represserunt (Vid. infra cap.
9, de Patermutio; cap. 2, de Ammone, cap. 11, deHeleno.) Et pede 113120 inccdentes alveiejus pro-
tunda digressi sunt, immanesque ejtis beslias peremerunl, et plurima atque innuinera signa, quoeabApo-
stolis et Prophetis anliquitus gesta fuerant, consummaverunt, ut dubitari non debeal,b ijasorumraerilis
adhuc staremundum.
Sed illud valde rairum est, cum* semper c optima qusequerara siut et difficilia, in illis tamen ukrimique
pariter convenisse, ul ct numero immensi sint, ct virtulibus incomparabiles. Sunt enim alii in suhurbanis
locis, alii per rura, plures autem et egregii per eremura dispersi, et velut quidam eselestisexcrciius in pro-
cinctu pusitus, atque in labernaculis degens, ad obcdieuliam prseceplorum regi semper inlenlus, armks ora-
tionum pugnans, et scuto fidei ah, iniraico insidiante prolectus, regnum sibi cseleste conquirit. Sunt ergo or-
nali moribus, quieti, lenes, tranquilli, et carilatis vinculo velut quadara germanitate constricli. Ad semtila-
tionem vero virtutum certamen ingens exercent et agones. Studet enim umisquisque clomaniior altero,
benignior, huniilior ac patientior iuveniri. Si quis auieiu sapientior eaeleris fuerit, hic ita communis erga
omnes et mediocris exisiit, ut secundum mandatum Doraiui omuium niiuimus, el omuium servus esse vi-
dealur.
Quia ergo Dei raunere domalummihi est, ul viderem eos, et interessem conversalioni eorum, de singulis
jam nwnc, quse ad roeraoriam Dominus reduxerit, enarrare tenlabo; ul hi, qui non viderunl eos in corpore,
opera eorum discentes, viiamque perfectam leclionis indicio colligentes, ad imitationem sancii operis invi-
tentur, et perfectsesapienlise palmam vel patientioe requirant.
a Commanenlaut pcr eremum dispersi et separati A c Optima quoequerara sint et difficilia.] Vetusver-
cellnlis. Significanter dixit dispersi et separati, a( bum : Xulerraru xotlu.
non canobium, sed Cellia seu Lauram insinuaret. lta ' Nihil niintis. Rosweydum dedocere ipsa poterat
hic libro III. (cujus etiam auctor ', vel inlerpres , vel
certe existimalur num. 219. Nam in Iiicronymiani loci quem laudat, imilatio. Sed neque
prwfalor Rufinus) inlerpres , neque praKfalor ejus est libri Rnfinus ,
eodemloco circiter quinqne millia divisiscellulis ha- quod ip-a illa Prsefatio salis manifesto indicat. Vide
bilabant: quoddesumptum ex D.llieronymo epist. 22. n is in Prsefdl. generali.
id Eustochiumde cuslod. virginit. Vide in Onomastico s Minime vero, neque enim auctor ejus est libri
Celliaef Laura. ROSWEVD.
b Ipsorum meritis adhtic slare mundum.l Ad hoc Rufinus. Vide nos prsecedenti nota.
respiciensRuftnus 2 hic lib. III. inde Proloyum suum * Expunximus si voculam, quse sensum inlerci-
ausoicatur.' piebat.
 HISTORIA MONACHORUM.

CAPUT PRIMUM. * Quodam ellarn tempore (Pallad. cap. 45.), cum

A
a gens .Elhiopum Romanum militem circa Cyrenem
DtJSANCTOJOANNE.
[Syenem Pall.] (quseprima est ex /Elhiopise parli-
Priraum igilur (amquam vere fundamentum nostri bus Thebaidis civitas) incursarel, et strages plurimas
Operis ad exemplnm bonorum omnium sumamus nostrorum dedisset, prsedamque duxisset, venienii
Joanncm, quj vere etiam solus satis superque suffi- ad se Romano duci, et metuenli confligere cum eis,
ciat religiosas et Deo devotas mentes ad virlulum quod exiguus ei erat militum numerus.et hostis con-
culmen erigere, et ad perfectionis fastigia concitare. tra sc innumera multitudo, Joannes slatutum desi-
Ilunc enim vidimus (Pallad. cap. 45.) in Thebaidis gnans diem : Perge, inquit, securus, die enim qua
parlibus in eremo, quseadjacel civilati Lyco, in rupe dixi, ct hostem prostrabis, et spolia capies, prsedam-
quadam montis ardui commanenlem. Ascensus ad que revocabis. Quod cum fuisset impletum, ettatn
eum difficilis, aditus monasterii ejus obstructus et apud Augustum, quia carus ei acceptusque futurus
clausus, ita ut a quadragesimo selatis suseauno us- esset, proedixit.Sed haec apud illum prophetise gra-
que ad nonagesimum, quem lunc gerebat, cum eum tia ita habebalur, ul magis hoc illorum qui percon-
vidimus, monasterium ejus nullus intraverit. Adve- tabantur, quam suis meritis adscriberet. Dieebat
nientibus vero per fenesiram se videndum prsebebat, •B enim non pro se bsec, sed pro illis qui audiunt, a
et inde cis, vel verbum Dei ad sedifieaiioiieiii,vel, si Domino prsenuniiari.
qua fuisset consolatio, responsa reddebat. Mulierun. Aliud quoque valde mirum (Pallad. cap. 45.) per
lamen illuc nulla, nec ad conspectum quidem ejus eum Dominusoslendit. b Tribunus quidam ad agcn<
accessit, sed et viri raro, et certis quibusque tempo- dum militem pergens, venit ad eum, et obsecrare
ribus. Cellara sane hospiialem exlrinsecus fieri per- eum coepit, ut permitteret conjugem suam venire ad
misil.in qua adventantes e longinquisregionibus pau- se, mulla namque eam dicebat periulisse pericula ob
lulum requiesccrenl, ipse vero intrinsecus solus, soli1 hoc tanlum , ut faciem ejus viderel. Tunc ille negat
Deo vacans [Anf. vocans], non diebus, non noclibus> sibi umquam moris fuisse videndi mulicres, ct prse-
a colloquiis Dei et oraiione cessabal: divinum illud, cipue, ex quo in illius rupis se monasterio conclusis-
et quod super omnem menlem e.-t, loia mentis puri- sct. Tribunus persistit obsecrando, et confinnare
tate consectans. Quanto enim se ab humanis curis ett coepit,quod nisi videret eum, esset sine dubio ex
colloquiis sequestrabai, tanto illi vicinior et propin- mulia iristitia perilura. Cuinque iterum ac soepius
quior Deuscrat. In tanta denique 121 mentis sin- eadem precaretur, et caussam 122 mortis eura suse
ceritate profecerat, ut non solum eorum quse prae- conjugis confirmaret futurum, atque inde interitum,
sentia erant, scientiam consequeretur a Domino,ve-• C unde salutem speraverat, accepluram : tam fidem
Tum et eorum quse futura erant prsescienliam mcre- quam imporluniiaiera ejus aspiciens senior : Vade,
retur. Evidenler namque ei Dominuspropbeiioegra- inquit, videbit tne conjux tua hac nocle; non lamen
tiam contulit : ila ul non lantum civibus el provin-- veniet huc, sed in domo sua, atque in leclo suo ina-
cialibus suis, si forte percontarentur, futura prsedice- nebit. Post hsec verba ascendit vir, ambiguilaiem
ret, sed et Imperatori Theodosio, vel quos belli exi- responsi in pectore suo versans. Cumque hseceiiain
tus habilurus esset, vel quibus modis victoriam ca- conjugi nunliasset, simili nihilorainus etiam mulier
perel de tyrannis, sed el quot irrupiiones passurus3 sermonis incerto fatigabalur. Sed ubi somni tempus
cssel genliura barbararum, ssepe prscdixit. advenit, adest homo Dei per visum, et assistens mu-
8 Joanne.] Marft/ro/ojtttm Romanum27. Marlii : sancti seu vivi, seu poslquame vila excesserunt,quan-
In iEgypto S. Joannis Eremiise, magnse sanclitaliss doquevivis appareant. Et post multa. ambigue dicla,
viri, qui inler cetera virtutum insignia, etiam pro- hanc de Joanne hoc historiolam infert. Talem fuisse
phelico spirilu plenus, Theodosio Imp. victorias de2 credendum esl illum Joannem monachum, quem de
lyrannis Maximo et Eugenio prxdixit. De hoc, utt belli civilis eventu major Theodosius consuluil Impe-
existimo, Menwa20. SepiemO.MvriftuTOO evbp.o~l.oyo-rator : habebat quippe eiiara propheiiam. Neque
xui; p.eyiarov'IMKVVOO TOUAiyuimov: Commeinoralio o enim singulos singula munerum istorum, sed etiam
Joannis .Egypiii, maximi inter Confessores.Notissi- - D plura unum habere posse, non ambigo.Joannes ergo
mus hic apud ScriptorcsEcclesiasticos.Deeo Augusli- iste cuidam tuulieri religiosissimoe,impatienter eum
nus de Cicil.Deilibro V. capite 26- Cassianuslib. I V. videre cupienti, atque ut hoc impelraret, per mari-
cap. 25. Instit. et Collal.II. cap. 9. el Coltat.XXIV. liim suum vehementer instanli, cum ille nollet, quo-
cap. 26. Eucheriusde laude cremi, Sidonius Carmine e niara id numquara permiserat feminis, Vade, inquit,
10. e( alii varii. dic uxori tuse, videbit me nocte proxima, sed in
Frater TheodoricusLoher Cartusianus in sua edi- somnis. El faclum est. Monuitque illam, quidquid
tione ColoniensiVitarumPatrum adscribil hunc Joan- fidelemconjugatam moneri oportebat. Qusecum evi-
nem ex Martyrolog.ul existimo,28. Aprilis, sed ibi dee gilasset, talem se vidisse huminem Dei viro suo,
alio Joanne Abbateagitur, qui sub Leone lsaurico pro o qualcm ille eum noverat, ct quid ab illo audierit, in-
culiu Imaginumdecertavit,hic vero lemporeTheodosii ii dicavil. Qui boc ab eis comperil, retulit niihi vir gra-
fuil, ul patet hicinilio et ftnehujus ctipitis.ROSWEYDIIS.vis et nohilis, et dignissimus credi. Vide Thyrwtim
b Tribunus quidam.] D. Augustinus iibro de cura a nostrum de variis Apparitionummodis. ROSWE.DUS.
pro morluis agenda, cap. 10. dispulat de modo, quo t>
 m HISTORIA MONACHORUM. 394
lieri: Fides, inquit, lua magna est, o mulier, et ideo A J ut eam pcrduceret ad hominem Dei. Cui cunirespon-
veni desiderio tuo satisfacere: te tamen moneo, non deret vir stius, non ei esse moris videndi nmlieres,
- ut faciem corporalem servorum Dei desideres, sed rogat ut indicaret ei tanturamodo imbecilbtatis suse
ut gesla et actus per spirilum conlempleris. Spiritus caussam, et deprecaretur ut orationem faceret pro
enitii est qui vivificat, nam caro non prodest quid- se. Cumque legatinnem pertulisset ad eum vir ejus,
quaui (Joan. 6.). Ego autem non quasi justus, aut orans et benedicens oleura, raitlit ad eam. Ex quo
propheta, ut pulas, sed pro fide vestra intercessi pro per triduum contingens oculos suos, visum recepit,
vobis apud Dominum,et concessit tibi omnium mor- et Deo gratias egil. Sed mulla sunt ejus gesta quse
borum (quos in corpore tuo pateris) sanitatera. Eris enarrare longum est. Unde omissis his interim quse
ergo ex hoc sana et tu, el vir tuus, et benedicetur audilu comperimus, ad ea quse oculis noslris iuspe-
omnis domus vestra. Sed et vos memores estote be- ximus, veniamus,
neficii a Deo vobis collati, et timete Dominum sem- 1 Septem fuimus simul comilantes (Pallad. cap.
per, nec amplius quam stipendiis veslris debetur, ali- 43.), qui ad eum venimus: cumque salutassemus
quid requiratis. Sufficiat ergo tibi hoc, quod vidisti eura, omnique nos loelitia suscepisset, unumquem-
me in somnis, et amplius non requiras. Evigilans que noslrum gratifice alloquilur, et rogatus est a no-
aulem mulier, indicavit viro suo quse vidit, quoequeB I bis, ut oratiouem simul et benedictionem daret (hic
audierit, sed et habitum viri et vullum, atque omnia enim mos est apud .Egyptum, ut ubi advenerint
signa ejus exposuit. Super quo miratus vir ejus, re- fratres, statim per orationem sibi invicera confcede-
gressus ad hominem Dei, gratias refert Deo; et ac- rentur). lnterrogabat ergo, si quis in nobis esset
cepta ab eo bencdictione, perrexil in pace. clericus? Et ut omnes negavimus, respiciens ad sin-
Alio quoque tempore (Pallad. cap. 43.) prsepositus gulos, inlellexit esse inter nos quemdam, qui hujus
quidam militum venit ad eum, cujus uxor gravida, ab erat ordinis', sed Iatere 124 cupiebat; erat enim
eo relicta est in domo sua. At illa ipsa riie qua ille diaconus : et hoc praeter unum soium qui ei fidus
ad bealum Joannem venerat, partum edens, pericli- crat, etiam ipsi itineris comites ignorabant. Visurus
tabatur. Tunc sanctus homo Dei : Si scires, inquit, enim lales ac tantos viros humiiitatis gratia celara
donum Dei, quia tibi hodie natus est filius, ageres voluit gradus sui honorem, ul inferior inveniretur
Dominograiias.Sed scito malrem pueri periclitatam; in ordine his, quibus se inferiorera esse meritis ju-
aderit tamen Dominus, et invenies eam sanam : fe- dicabat. Sanctus ergo Joannes ut eum vidit, et qui-
stina ergo, et redi, et invenies 123 puerum septem dem cum esset adolescentior ceteris , digito osten-
dierum, et vocabis nomen ejus Joannem : hic nutria- dens eum : Hic, inquit, diaconus est. Et cum adhuc
tur in domo lua absque ulla contaminatione Genlili C ( negare tentaret, apprehendens euni raanu sua oscu-
septem annis; quibus peractis, trade eum monachis latur, et dixit: iVo/i, fili, negare gratiam Dei, ne
erudienduin sanctis et cselestibusdisciplinis. incurras pro bono malum, pro humilitale nienda-
Multis prselerea ad se venientibus (Pallad. cap. ciura. Cavendum namque esl omnimodis mendacium,
45.), sive provincialibus, sive peregrinis , cum res sive pro malo, sive eliam pro bono proferri videatur;
poposcisset', occulta cordis eorum indicabat, et si quia oranc mendacium non est a Deo, sed sicut Sal-
quid forte peccati ab eis in occulto fuisset admis- vator dicit, a malo est (Matth. 5; Joan. 8.). At ille
sum, secretius corripiens arguebai, et ad enienda- bis auditis acquievit, blandamque ejus correplioneiu
tionem ac pcenilentiam provocabat. JNili quoque sequanimiter tulit: et cum oralionem Domino obtu-
fluminis sive abundantiam aquarum, sive penuriam lissemus, post finem unus ex fralribus nostrisa ter-
futuram essc prsedicebat [Al, prsedicabat]. Sed et liano typo gravissime vexabatur, et rogabat bonii-
si forte ex offensa hominum plaga aliqua et corre- nem Dei, ut ab eo curaretur; qui ait ad eum : Reui
ptio a Deo immineret , similiter prsemonebat , tibi necessariam cupis abjicere; ut enim corpora ni-
et si quid caussse esset, pro qua iniroduceretur tro vel aliis hujusmodi lenimentis abluuntur a sordi-
castigatio, designabat. Sanitates quoque et curas bus: ita animaelanguoribus,aliisque hujusmodi easti-
corporum, ita deposcentibus conferebat, ut otunem D I gationibus purificantur. Et posteaquara de bis nobis
ex hoc jacianlkm fugeret. Non enim permittebat ad mulla per doctrinatu myslicam disseruil, be.iedi-
se incommodantesfForfe leg.incommodatos]deferri, cens tamen oleum dedil ei, quo perunctus reger
sed benedicens oleum dabat, ex quo peruncti, sani ouinem conlinuo abundantiam fellis evorauit, cl sa-
fierent a quacumque infirmitate tenerenlur. nissimus reddilus, pedibus suis ad diversorium re-
Senatoris cujusdam (Pallad. cap. 45.) aliquando diit. Post hsec jubel officia erga nos huraanilatis
uxor excsecata est : hsec deprecabatur virum suum, atque hospilaliiatis expleri, et corporis curam geri:
« Tertiano lypo gravissime vexabatur. herba quse nascitur in aqua. Sed in re modicaGatena
]
Goldaslus hmrelicus, tertiano pyrepo, divinat Ineple
legen- polior ftdes. ROSWEVDUS.
dum. Rarior quidemvoxet significatiotypi, notatamen 1 Hic qusedam de seipso inlerserit Palladius in
Galeno, qui librum rrtpl TU7TWV scripsit, et esse dicit liisloria Lausiaca quse hic desunt.
T«;IVimr«.oso>;zai txvioeo;,id est, ordinem exlentio- 3 Ipse de se loqui videtur, cujus haecnomine scri-
nis et remissionis in febribus. Oratio est in Sacra- pta sunt, S. Peironius Rononiensis. Gennadius de
mentarioS. Gregoriicontra lypum tertianum vel quo- illo : Monachorum, ail, studiis ab adolescenlia exerci-
tidianum. Isidorus lib. IV. cap. 7. Orig. Typhi sunt tatus, scripsisse putatur Yilas Palritm Monachorum
frigidsc febres, quse abusive lyphi appellantur ab JEaypti.
PATIIOL.XXI. 13
m RUFINI AQUIEEIENSIS PRESBVTERI «9«
el ipse verosui negligens, noslri soiicitu. erat. Jam .A abjecerint, ita aguqt ef ita senliunt, quasi emincn-
enim continuo usu ei jugi consuetudine recipere ci- tiores sint illis , qtiibus aliquid largiti suut. Alia
bum nisi in vespera poteral, ct linnc esiguum : erat vero 126 est jaclantise species, cutn quis ad sum-
enim niieniiatus, el aridi corporis, prse abstinenlia : raani viuutem pervcniens, non totum Deo, seri suis
eapilli ejus el barba quasi ex languore nimio rara et laboribus ac sturiiis depulal: et dum ab hominibus
tciinis, utpiite quam nulliis sufliciens cibus enutriret, gloriam quserit, pcrdit eani qu« a Deo est. Propter
nee laiior aliquis hunior infunderet. Observab.it enim quod, filioli, otnni genere fugiamus jactantise vitium,
cliaiu iii. c, ciiii: jans nonagenariam, ul supra dixi- ne forle incurramus lapsum, quem diabolus inurrit.
inns, agorei setateni, ut nullum per ignem paratum Tunc prseterea corrii nostioet cogitationibus prae-
giimerel cibuui. Igitur post hospitalilalis olficia, re- cipua adliibenda esl diligeulia. Observanduni namque
gressus ariseriere nos jitbel, et tunc demum unde vel est, ne qua cupiditas, ne qua voluntas prava, ne quod
cur atlvcnminiiis, inquiril, cum jara nos lsclos, et desiderium vauuin, el quod non est secundum Deutn,
niniii cum gauilio 125 lamquam nalos proptios radices in eorde nostro defigat. Ex hujusmodi enim
Bnscepis^ei: cuuique responriissemus quod de Jero- radicibus continuo pullulant vansc d inuiiles cogi-
snlyn is ad oum miliiaiis el profecius auimaenostra: taliones, ct in lantuni molesioesunt, ttt nec oranlibus
eanssa veneriuius, ut ea quae olim ad audiiuni no- ]B nobis cessent, nec iu conspecm Dei consisiciiiibus
striitn fama |ie'lu'cral, ipsi nunc oculis cerneremiis nobis, et preces pro salule nostra offerenlibns, eiu-
(qumiiam quidem lenacius soleni inbserere memorise bescant; sed rapiant a nobis captivam nienlem, et
ea qu:>'(x iilus viderii, quani quai auris audicrii), luuc 010:11corpore stare videamur in oralione , sensu et
lieatus Joannes vullu placidissimo, et quasi subri- cogitatione cvagaraur et abducimnr per riiversa. Si
ricii-, ex alitindantia l.iiilia: boc innrio respondil ad quis ergo est, qtii se piilat renuuliasse munilo el
nos : Miror, inquil, admodum, duleissimi filii, lalio- operibus diaboli, qon sullicit in ore icnuutiasse , ut
rem vos linli itineris snscepisse, cum nihil ad hrcc possessioues et praedia , ceteraqne sscculi negotia
dignum iu nobis viriere possitis : bomines enim su- dereliqueril, nisi etiam propriis vitiis renuntiaverii,
iiins liuiniie. ct exigui, niliil habentes in noliis quod et inutiles oc vanas abjecerit voluptales. Hseccnim
vel expeii debeat vel mirari. Et lamen etiamsi esset sunl de quibtis Apostolus dicit: Desideriavana et no-
aliquid in nobis secundum opinionem vestram, iitiin- tiva, quw mergunt hominemin interitum (2. Tini. G.).
quiri lale, quale legitis in prophetis Dei et Apqstolis? iloc est ergo rennniiassediabolo et operibus ejus.
Qui utique ob boc in omnibus Dei Ecclesiis recitan- Diabolusenim per alicujtts viiii occasionem, et pravse
lur, iil exempla vitse hominibiis, non de longinquis voluntatis adiium irrepit in cor iiosiruin '<,quia viliai
el peregrinis locis quoerantur, seddomi unusqiiisque C e« parte i|isius sunl, sicut virtuies ex Deo sunt. Si
el aptiri sc babeal quori debeat imilari. Unde pluri- crgo sunt vitia iu coirie nostro, cum venerit princeps
mummiror intentionem veslri laboris acsludji, quod eorum diabolus, quasi proprio auctori dant locum, et
profectus anim e vcstrse caussa lantas superare regio- ititroducunt eum velut ad possessionem suam. Et
nes, tanlosque labores adire voluistis , cum nos inde est quod numquam bujusmodi corda pacem ha-
cousque pigrilia desidiaque constringat, ul nec ccl- bere possunt, numquam quieiem ; sed scuiper con-
lulas noslras progredi audeamus. Verumtamen quo- lurbantur, semper tenentur, et nunc vana loetilia,
iiiam puiatis esse in nobis aliquid, cx quo proliccre niinc inutili trislitia dcprimunltir : babenl enim intra
debeatis, hoc primum vobis indicandum est, ut Imc se habilalorem pessimum, cui iiitroennriiad se locum
ipsum quorl venislis ad nos, et lantum laborem u- per passiones suas et viiia fecerunl. Econira vero
dendi nos, suscepislis, ne jactantioe alicujus habcat mens, qtioevere renuntiavii mundo, hoc est, quse ab-
prospect iii, ut non laui proficeread animi virtutem, scidii et amputavit a se omne vitium, et intlltim in-
quani proeferre se et jactore iinusquisque vesirurn troeundi ad se diabolo aditum dereliquii : quse ira-
velii, pro eo quod viilerit eos, qui apud alios ex au- cundiam cohibet, furorem reprimit, me>.dacium fu-
riitii so!o cogniti viricaniur. gat, exsecnlur imidiam, et non solum 127 non
1 Grave est jaci.auii_e vitium, et periculosum ni- D deirahere, sed nec male quidein senlire aul suspicari
se de (iroxiino suo palitur, quoe fratris gaudia sua
mis, et quori de ipso etiam perfectionis fastigio deji-
el suam tristitiam deputal. Quoe
ciat animas; el ide i boc vos primo omnium cavere ducit, tristitiaraejus,
hsec et horum similia observat nieus, S|iritui
volo. Est aiitem species mali htijtisduplex quiedant. ergo
Sanrio apcrit in se locum, qui cnm ingressus fuerii,
Nonnullis enim accidit iu ipsis statim iniliis conver- et illuminaverit ibi jam gaudia, semper
sionis suse, cum parum aliquid vel abstinentia'. im- eam, semper
lielitia, scmper carilas, patienlia, louganimilas, bo-
penderint, vel peeunioe in pauperes pie erogaverint; nitas (Gal. 5.), ei omnes i|ui snnt IructuS Spirilus ,
clcum de ea ita sentire debeant, quasi quod impediret oriuntur. El hoc eral quod dicebat Dominus in Ev.m-
a Quia vitia ex parle ipsius sunt. Exhortalio hwc i. ex quo ipse citat: Imitantur diabo-
] pienliw capiti
Joannis deesl Palladio. Mctchior Goldaslus Collectan. liim, qui sunl ex parte illius. Quare vulgata lecitole-
ad sermonem Valeriani de bono discinlinw, legeudum iienda, consentientibtismanuscripiis omnibus.
censet, quia vilia ex palreeosunt : N#c quemquamde ROSWEVDtS.
hac lectione dubitalurum pulat, qvia sequilur hic de 1 Hinc usque ad locum proxime sequeutetti e Pal-
diabolo principe et auctore. Sed firmius hwsissetSa- ladio notatura, desiderantur lere in Palladio.
597 HISTORIA MONACHORUM. 398
gelio : iVott potest arbor bona malos fruclus [acere, A boc diximus, st pura mens fuerit, nec ullis pravse
ttequearbor mala fructus bonot (acere (Malth. 7. et . voluntatis sordibus occupata. Et ideo in hoc maxime
12.). Ex fruelibus enim arbor cognoscitur. oportet operam dare eos qui renuntiare sseculo, et
Suntautem nonnulli, qui videnlur soeculorenun- Deum sequi videnlur, sicut scriptura est: Vacate, et
tiasse, et curam non habent ad munditiam cordis, cognoscite,quoniam ego sum Dominus (Psal. 45.). Si
neque ut vitia et passiones resecent ex aniraa sua, ergo cognoverit Deum, inquantum homini possibile
moresque componant: sed boc tanturo student ut est, tunc demum etiam reliquorum quee sunl, scien-
videanl aliquem sanctorum Patrum, el audiant ab eis tiam capiet, et mysteria Dei agnoscet, et quanlo pu-
aliqua verba, quae narrantes aliis glorientur se ab rior in eo fueril mens, lanto plura ei revelat Deus,
illo vel illo didicisse, el sicubi forle vel audiendo vel et oslendit ei secreta sua. Amicus enim jam efficitm-
discendo parum aliquid scienlioe conquisierint, con- Dei, sicut illi, de quibus dicebat Salvator : Jam non
tiuuo doctores lieri volunt, et docere non ea quoe dico vos servos, sed amkos (Joan. 15.): et omne quid-
egerint, sed ea quse audierint et viderint, et despi- quid petierit ab eo, tanquam amico caro, prresiat ei
ciunt ceteros. Allectani ipsi ad sacerdoiium, atque Deus. Ipsae quoque virtutes Angelicse, et cuncta my-
immergere se conantur ad clerum , nescientes quia steria divina, tanquam amicum Dei diligunt eum, et
minoris condemnationis est, si quis ipse virtutibus. B I ob.equunlur ejus petitionibus. Et bic esi, quem a
polleat, alios tamen docere non audeat, quam si quis. caritate Dei (quae est in Chrislo Jesu) neque tnors
ipse passionibiis ei vitiis prematur, et alios de virtu- separat, neque vita , neque Angeli, neque principa-
tibus doceat. Sic ergo, filioli mei, neque fugiendumj lus, neque potesiates, neque alia creatura (Rom. 8.).
omnimodis dicimus clericatnm vel sacerdotium. ne- Et ideo, carissimi, qnandoquidem hoc elegistis, ut
que rursus ouinimodis expetendum, sed tJanriaoperat Deo placeaiis, et ad caritatem ejus perveniatis, date
est, ut vitia quidera a nobis depellantur, et virtules operam alieni efiici ab omni jactantia, ab omni vitio
animse conquirantur. Dei autem judicio relinquen- animi, ab omnibus deliciis corporalibus. Delicias
duui est, quem velit, et si velit assumere sibi ad mi- autem corporales non solum illas putetis, quibus ho-
nisterium vel saeerdolium. Non enim qui seipsumt mines sseculi fruuntur; sed abstinenli delicise cre-
ingesserit, sed quera Dominus assumserit, ille proba- riendsesunt, omne quidquid cutn cupiditate sumserit,
tus est (2. Cor. 10.). etiamsi vile illud sit, et quod in usu esse abstinenti-
Monachi aulem illud opus est prsecipuum, ut ora- bus solet. 129 Aqua deuique ipsa vel panis, si cuni
lionem puram offerat Deo, nihil habens in conscien- cupidilate smnatur, id esi, non ut necessiiati corpo-
tia reprehensibile, sicut et Dorainusdicil in Evange- . ris, sed ut aniini desiderio satisfaciat, hoc etiam
lio: Cunt steleriiis ad orationem, remiltite (ratribus G abstinenli deliciarum vitio ducilur. Oportet enim in
vettris, si quid habetis conlra eos, ex cordibus vestris: omnibus consuescere, animam vitio carere. Ideo
nisi enim remiserilis fralribus vestris, nec vobisremil- denique Dorainus docere volens animam desideriis et
tet Pater vesler, qui in ccelisest (Matth. 6. Marc. 11.).. voluptatibus suis resislere, dieebat: Intrate per an-
Si ergo mundo (ut supra diximus) corde astiterimus ._ gustam portam, quia tata est el spaliosa via, qumdticit
ante Deum, 128 ct HDeri ab omnibus his viliis et ;( ad mortem (Matth. 7.); angusta autem et arcta via
passionibus quoe supra memoravinius ; poteriiniis , esi, quse ducit ad vitam. Lata est ergo via animse,
inquantum possibile est, etiam Deuin videre, et oran- cum qualicumque desiderio suo satisfecerit: augusla
vero est, cum voliiptalibus suis repugnat. Mnltuin
tes, oculum cordis nostri in ipsum dirigere, et vi-I
dere invisibilem menie, non corpore : intellectu tamen prodest ad hoecoblinenda secretior habitatio,
'
et conversatio solitaria, quia interdum per occasio-
scientise, non carnis aspectu. Neiuo eniin se putet '
iiem adventantium fratrum, et euntium ac redeun-
posse ipsam (sicut est) riivinani substantiam con-
tueri, iia ut speciem sibi aliquam aut imaginem iin- liura frequenliara, absiineniise et parsinionise frsena
gat in corde eorporese alicujus imaginis similem. laxantur, et per hujusmodi occasiones veniiur pau-
Nulla * forma in Deo cogitetur, nuila circumscriplio, latitn in cousueiudinem et usum deliciarum, et sic
sed sensus, el mens quoe sentiri quidem possit, et, D interdum etiam perfecti jam viri capiuntur. Ideo de-
perstringere mentis affectum,.non lamen compre- nique et David dicebat : Ecce elongavi fugiens, et
hendi, aut describi, aut enarrari valet. El ideo _0 «tatisi in soliludine. Exspectabam eum, qui salvum me
faceret e pusillo * animo el
(Paltad. cap. 43.) oportet cum omni reverentia ett lempeslate (Psal. 54.).
nieiii accedere ad Dominum, et ita in cum librare :e Postquam autem (Pallad. cap. ii.) multa nobis
nientis intuitum, ut omne quidquidpolest splendoris, s, sanctus Joannes de jaclantise vitio, aliisque quam-
claritatis, fulgoris, majestatis mens humaua conci- i- plurimis utiliter disseruit, ad ullimum inlulit dicens :
I ere, super liaecomnia esse eum sentiat semper; et Retexam aulem vobis, quid eiiam nuper cuidam ex
1 Sedulo cavet Anlhropomorphilarum
(sive eorum
m euntibus, et manu facta invadentibus, in vitoediscri-
qui humanara Deo formam tribuebant) errorem, qui ui men venit. Vide quse nos ad ejus Syuodicam, atque
per id netnpe temporis .tEgypti monasteria pervase- e- alibi Hieronymianorum Operum tom I. observamus.
rat. Notum, quas turbas in Alexandrina Ecclesia quoe- e- * Ita et
Augustiniani olim codices, et nunc Roma-
ftio illa, Deusne corporeus esset, an incorporeus, s, num quoque Psalterium prsefert; alii, apusillani-
excitarit: quum Theophilus, qui recte incorporeuni m mitale.
sentiebat, ab .tEgyptiis monachis adversus eutn co- o-
5tf9 RUFINI AQUILEIENSISPRESRYTERI 400
fratribus nostris acciderit, ut cauliores vos prsece- A fecit, sed desperans semetipsum (sicut Apostolus
dentia exempla constituant. dixit) tradidil se omni impudicitiwetiniquitati (Ephet.
Eral quidam apud nos monachus in hac vicina 4.). Regressus est enim ad vitam ssecularem,prseda
dsemonumfactus. Refugit natnque conspectus otn-
eremo conunanens, cui habiiaculum spelunca erat:
vir siimmseabstincntia:, quotidianum victum labore nium sanctorum, ne quis posset eum salutaribus
de revocare. Si enim reddere se-
manuum quaerens, in orationibus diu noctuque per- monitis proecipitio
vita. absiinentise voluisset, recupe-
sisiens, ctinclisque animi viiiulilms florens. Sed hic metipsum priori
in rasset sine dubio et locum et gratiam suam.
lseiissuccessibuselatus.confidere quasi profectibus
suis coepit, et non Deo totum, sed sibimelipsi quod Denique audite (Pallad. cap. 45.) quid et de alio
viro sil, similiter quidem tentato, sed non
profecerat, deputare. Hanc autem intuens animi similigestum exitu lentationis effuso.Fuit quidam vir in hac
prsesumtionemtentator, coniinuo accedii, et laqueos
vitam turpissimam per omne faci-
parat. Quadam namque die ad vesperam, fingit spe- proxima civitate,
ciem decoroemulieris oberrantis per ereuiuni, quoe nus ducens, 131 ita ut opinalissimus in flagiliis ha-
velut fessa post nimium laborem, accedens ad ostium . beretur. Hic aliquando Dei miscraiione compunctus
ad pcenilentiam convertilur, el inira sepulcrum se
speluncoemonachi, lassabundam simulans ac faiiga- pB
priorum scelerum pollutiones
tam, intrinsecus semetipsam projecit, atque advo- quoddara concludens,
luta genibus viri, ul sui misereatuF exorat. Nox lacrymarum fontibus diluebat, diebus ac noctibus in
enira me infelicem,inquit, in eremo latitanlem com- faciem prostratus, et ne allevare quidem ausus ocu-
los ad coelum,neque vocem emittere, el nomen Dei
prehendit: jube me requiescere in angulo cellulsc
nc forte efficiaruoctnrnis bestiis At ,
ille norainare, sed in solis gemitibus et flelibus perdura-
tuse, prseda.
raiseralionis obtentu, recepit eam intra spe- bat, et lanquam vivens sepultus, de inferno jam quo-
prirao dammodo mugitum cordis gemitumqueredebal. Cunv
luncam, requirens quoe 130 e' caussa errandi per. in his posito eo septimana una transisset, nociu
ereinum' fuerit? llla caussam fingit satis accurate, et quc
eum dsemones in sepulcro clamantes et
interim venena blandimentorum, alque illecebroevi- veniunt ad
dicentes : Quiri est quod agis, o impurissime et fla-
rus, per omnem textuni narralionis interserit, nunc omni spurcitia, omnique
se miserandam, nunc etiam defensione dignara gitiosissime? Posieaquam
satiatus es, nunc vis castus el religiosus
ostendens : elegantia et suavitale sermonis inclinat irapuiitate
procedere? Et posteaquam consenuisli in sceleribus,
animumhominis, ct in affectumsui illecebrosoamore nec
deflectit. Hinc jam inter biandiora colloquia, jocus j'am sufficiunt vires ad facinora delenda ', nunc
Christianusvideri vis, et pudicus, et pcenitens?quasi
risusque miscentur, manus eliam procax ad mentum <
C vero alius tibi jam ullus possit dari locus saliato in
barbamque, quasi venerandi specie prolendit, lum nisi ille, qui tibi nobiscum debelur. Unus ex
vero palpare cervicem raollius, collumque levigare. nialis, nobis es, alius jam esse non poteris. Redi ergo ma-
Quid mulla?Ad ultimura capiivum ducit militem
intra gis, redi ad nos : et quod superest tibi teinpus, in
Cbrisli. Conlinuoenim perturbari semetipsum,' perfruenda
la- voluptate non perdas; praeparamus af-
et libidinis fluctibus sestuare coepit, nequaquam fluentes delicias, prseparamus scorta nobilissima, et
borum praeteriiorum, nequaquain prolessionis ac cuncta talia quse florem tibi possint
Paciscitur cum cordis sui con-
'" reparare gratis-
propositi sui memor. simai juventutis. Quid temetipsum vanis et inanibus
cupiscentia, el intra arcana cogilaiionum suarum conlicis cruciatibus? Quid temetipsum ante tempus
fcedus cum falsa voluptale componit. Inclinat slultus ts tradis? Quid enim aliud es passurus in in-
sicuf et supplieiis
latcra sua, et efficilur equus mulus, quibus ferno, nisi hoc quod nunc tibi ipsi conquiris? Si te
non est intellectus (Psal. 51.). Atque ubi obscoenos >s
pcena delectat, exspccta paululum, et invenies para-
jam conabalur inire complexus, illa ululatum teter- lam : nunc interim fruere muneribus nostris, quse
rimum dirsevocisemiltens, umbra ut erat lenuis, per !r dulcia
seraper et grala duxisti. Haecet hujiismodi
manus amplectentis elabilur, ipsum quoque dedeco- "' plura exprobrantibus eis, ille jacebat immobilis, nec
rosis molibus inanes auras scctantem , fuedissiina 'a -D auditum
quidem suuin convertens ad eos, nec ullo
cum irrisione de.-eruit. Tunc practerea inultiludo '° penilus sermone respondens. Cumque illi saspiusea-
dsemonum in aerc ad hoc ipsum spcctaculum con- '" dem
repetcrent, ct alia duriora, nec ille omnino mo-
gregata, clamore ingenti, cum cachinno exprobratio- 8" veretur, in furorem prolapsi dsemones, ubi viderunt
nis elato : 0, inquiunt, qui te usque ad cselum ex- "" verba contemni, verberibus eum conficere
aggressi
tollebas, quomodo dcmersus es usque ad infernum? ' sunt, mullisque suppliciis excruciatum seminecem
Disce ergo, quia qui se extollit, humiliabitur (Luc. c- reliquerunt. Nec tamen in tot tantisque crucialibus
14. ef 18.). Tunc illc velut ameus effeclus, et dece- e" moveri saltem polui! loco, in quo oralionis caussa
plionis suse pudorem non ferens, gravius a semct- :l" jacuerat. Poslera die quidam suorum requirenles
ipso decipilur, quam fueral a dsemonibusdeceplus. s* eum , humanitalis dumtaxat 132 gratia, iiiveniunt
Cum eniui debuerit reparare semetipsum,etrenovare 1e pcenis incredibilibus affectum,et caussam perconlan-
cerlamen, ac salisfactione sui, lacrymis et humilita- a- tes, cum didicissent, rogabant, ut curoegratia repor-
tis fruclibus, prioris elationisculpam.delere, hoc non 3ii tari se ad domum propriam paterelur. Abnegat,et in
'' rorlasse verius
explenaa, aut cerle prseposiloinciso, Iegendum, adfaciiioradelenda, nunc Cltrisliauut.
 401 HISTORIAMONACHORUM. 402
eodeni pertuanet loco. Tunc vero et sequenli nocte: A convertebatur. Ad qtiem divinseetiam revelationes,
repetentes dsemones gravioribus eum verberibus multseque de fuluris rebus a Deo praeraonitionesfie-
cruciabant. Sed nec sic quidem moveri voluit loco : bant. Jn his ergo talibus ac tantis profectibus posi-
melius esse dicens, mortem subire, quam ultra dse- tus, quia gloriari quasi de meritis suis cacpil, et coe-
monibus obedire. Nihilominus lertia nocie multiiudo lestis heneficii munus vitse susedebitum dixit: cotili-
convenit dsemonum, et absque ulla miseratione ir- nuo subintrat eum parva quacdamdesidia animi, lam
ruetites in eum, omnibus pcenis cruciatibusque con- parva, quam nec posset advertere. Post haec crevit
ficiunt. Cumquej'am corpus defecisset in snppliciis, major negligentia, ita ut lardior jam fieret ad hytti-
exlremus tamen spirilus obsisiebat imperio dsenio- nos, sed el ad orationem pigrius surgeret : Psalmi
num. Quod ubi iinpii perviderunt, exclamanles voce quoque ipsi non ea, qua prius vigilantia ab ipso ca-
rnagna : Vicisti, inquiunt, vicisti; et mox velut vir- nerentur, sed ubi parum quid exhibitum fuisset so-
lute quadam cxlitus fugati, prrecipiies abscedunt, lili rainisterii, anima ejus, quasi nimio Iabore fati-
nec ultra quidquam ei suse artis aut sreleris inten- gata, requiescere feslinabat: quia sensus ejus repro-
dunt. Ipse vero inlantum virtutibiis animi profecit, bus effectns, de stibliraioribusad inferiora ceciderat,
ct ita ornatus moribus cffectus est, ac lotius divinse et cogitationes suse per diversa eum prsecipitia ra-
B
**
gratiir.repletus virtute, ut omnis hoecregio quasi e piebant. Erat enim jam in corde ejus clandeslina
cselo eum lapsum videret, et unum esse ex numero qusedam turpis ac nefanda cogitatio, consuetudo ta-
crederet Angelorum, omnes poene simul atque uno men prior; velut si decursus aquse, etiam cessante
ore dicenles : llac est mutatiodexterwExcelsi (Psal. remigio, adhttc priore impetu navigium ferat : ita et
76.).Quanii exemplo ejus.qui jam semetipsosdespe- vetus institutio ad consueta hominem officia irahe-
raverant, rurstis ad spem salutis rcgressi sunt, et bat. Ob quam caussam et starc adhuc in suo statu
emendationemsui, quam prius desperaverant, prse- videbatur. Hic crgo cum post oraliones cibum solito
sumserunt? Quanli admiratione ejus, de ipso jam in- requisisset ad vesperam, ingressus locum eum, in
ferno peccalorum relracti sunt, et ad virtutis indo- quo refici 134 consueverat, invenit solito panem
lem reparati? Illo namque tanla immutatione con- mensoe superpositum , ex quo refectus, nihil de eo-
verso, omnibus omnia visa sunt possibilia. Non so- rum quse in corde suo versabanlur, einendatione cu-
lum enim emendalio morum florebat in eo et assum- ravil, neque immutationis susedamna persensit, sed
tio virtutum, verum et gralia Dei plurima ei collata spernentem se minima, paulatim casurum non inlel-
est. Signa cnim et prodigia, quoeab eo facta sunt, lexit. Inlerea,cum gravi jam libidinis incendio sti-
quantum apud Dominumhaberet meritum, lestaban- mularetur, et inflammaius lurpi concupisceniia ra-
tur. Sic humilitas et conversio bonorum omnium peretur rursus ad soeculum,illa interim die colnbuii
materiam prscbat : elatio et desperatio, interitus et se, et solita hymnorum et oralionum ministeria ex
mortis est caussa. more persolvit, atque ingressus, ut cibum sumeret,
Ad effugienda vero (Pallad. cap. 46.) pericula la- pauem quidem invenit menssesuperpositum, sed ali-
psuum, et conquirendam Dei graiiam , atque ipsius quantulo sordidiorem. Admiralus est, et tristis effe-
divinilalis evidenliorem notitiam capiendam, pluri- ctus : intellexit enim, quod ipsum respiceret hoc
mtim prodest secretior conversatio, et eremi inlerio- genus monstri : tamen cibo sumto refectus est. Posl
ris habilatio. Quod vos non tam verbis, quam rebus diem tertium triplicatis urgeri stimulis coepit: occu-
ipsis et cxemplis melius docere puto. paverat enim cogitationes ejus quasi jam prsesentis
Fuit quidam monachus, qui in 133 eremo hac, et secum positoe,secumque accumbenlis imago mu-
quse prae cseteris interior est, habiiabat. Hic dum lieris, quam et complecli sibi videbatur, et ad turpes
plures annos in abstinentia perdurasset, et provectus usus habere substratam. Processit tamen et seqiienti
tempore, prope jam ad senilem venisset aetatem, die ad solita psallendi et orandi officia, sed stabat
omni virtutum flore adornatus, ac totius conlinentioe vagus oculis, et mente captivus. Cumque solito in-
magnitudine subliraatus : cum oraiionibus et hymnis gressus ad vesperam requireret cibum, panem qui-
sedule Deo serviret, tamquam emerito niiliti suo Do- *" dem invenit super mensam, sed sordidissimuin ac
minus remunerationes parat, utpote qui in corpore aridissimum, et quasi a muribus vel canibus undique
adhuc positus, adinstar Angeloriimincorporesevilse corrosum. Tunc ille ut hoc vidit, ingemuit, et Iacry-
fungerelur officiis, et dignura judicans annonani cse- mas fudit, sed non ita ex corde, nec ita uberes, quae
lestem proebere in deserto ei, qui caelesleni Regem possent flammara tanti ignis extinguere. Verumta-
pervigilibus proestolabaturexcubiis. men sumit cibum , sed neque quantum volebat, ne-
Volens ergo Deus (Pallad. cap. 4C.) etiam in hoc que qualem solebat : cum interim cogitationes eum
sseculoremunerare ejus fidele proposilum,ad provi- tanquam cohors barbarica undique circumvallant, et
denlisc suse sollicitudinem quotidiani victus ejus re- omni ex parte in eum tela jaculantur, ac vinctum
vocat curam. Ut enim ei cibi usum poposcisset na- captivumqne eura ad sseculumretrahunt. Exsurgens
turse necessitas, ingrediens speluncam suara invenie- ergo, ccepit iter agere noctu per eremum, et tendere
bat mensoe panem superposilum, mirse suavitalis, ad civitalem : sed ubi dies facta est, civitas quidem
mirique candoris: ex quo refectus, et gratias divinsc longe adhuc aberat. Ipse vero cum rapidissituo sestu
prsestanliaereferens, rursus ad hymnos et orationes coqueretur, et fatigaretur in eremo, uudique versus,
403 RUFINI AQUILEIENSISPRESRVTERl 404
considerarc oculis coepit et requirere, sicubi esset in Ajusmoii
A exempla dicens, ut cautiores sitis, ne a
vicino monasterium : el cum consuexisset fratrunii dsemonibusin cogitationum subtilitale seducamini.
quorundam cellulara, tendebat illuc, ut apud eos re- Proplerea enim et forma bujusmodi inter iiionachos
quiesceret : quem ubi adesse senserunt servi Dei,, observatur, ut si quis ad eos veniat sive vir ille seu
continuo procurrunt inobviam , et velut Angeium i mulier sil, sive senex sive juvenis, sive ignotus sive
Dei excipientes adorani, pedes lavaiii, ad oratio- notus, ante omnia ut oratio fiat, ut nomen Domini
nem invilant, tnensam ponunt, atque omnia se-- invocetur : quia si fuerit aliqua translbrmatio dsemo-
cundum diviiuiin mandatum complent caritatis> nis, continuo oratione facta, diffugiel. Si vero in co-
135 oflicia. Veruniubi relectus esi, et paululumi gitatione veslra suggesserint ipsi doemonesaliquid,
requievit, ex more quasi ab erudilissimo et opina-- unde laudari debeaiis et extolli, non acquiescatis eis,
lissimo patre cosperunt verbum sedilicationisexpe-- sed tunc magis vosmetipsos humiliate in conspectu
tere, ac inonita salutis inqnirere. Interrogaveruntt Domini, et pro nihilo ducite, cum vobis illi aliquid
quoque eum, quomodo quis diaboli laqueos possitt de sectanda laude suggesserint. Denique etiam me
effugere, aut si quando lurpes injecerit animo eogi- frequenter dsemonesnoctibus seduxerunt, et neque
taiiooes, quomodo riepellipossint et abjici. Tum ille,, orare , neque requiescere permiserunt, phantasias
ut coinpulsus est monita ftalribus dare, et salutis3 B J quasdara per noctein totara sensibus raeis et cogi-
eos viam docere, ac de insidiis dseinonuin (quasj taliones suggerentes. Mane vero velut cum quadam
servis Dei intenriunt) facere sermonem, illos quidemi illusione, proslernebant se anle me dicmtes: In-
plene et sulficienter edocuil, sibi vero ipsi stimulos3 dulge nobis, Abba,quialaborem tibi incussimus lota
compunclionisincendit, et in semctipsuni rcgressuss' nocle. Ego vero respondi ad eos: Discediie a me
ait: Quomodo ego alios moneo, ct ipse decipior? omnesqui operamini iniquitatem (Psal. 6.), et non
aul quomodo alios corrigo, qui mcipsum non cmen- tentetis servum Domini. Elvos ergo, filtoli, quictem
do? Age crgo, miser, facito ipse prior, quse facere_ silentiumquediligite, et scienlise operam date. aique
alios doces. Cumque hujusmodi increpationibus ute- exercete vosmetipsos, ut frequenti collatione men-
relur adversus semetipsura, et inlellexissel se mise- tem vestram puram exhibealis Deo, ne orationes
rabiliter supplantaium, valedicens fratribus, conti- vestrsc iuipedianlur apud Deum. Quamvis enini et
nuo se rapidissimo cursu in ercmum dedil. et ad1 illi bonum opus agant, et sit in illis proliabilis con-
speluncam de qua discesserat rediil: proslcrnens seB scienlia, qui inler sseculares positi exercentur in
Doinino in oralione, dicens : iVisiDominusadjuvis- operibus bonis, etoccupani semetipsos actibus reli-
set me, paulominus httbitusselin inferno anima meai giosis et sanctis, vel Iiospilalilatem sectantes, vel
(Psat. 93.).Et iterum : Paulominusfuiin omnimalo:: C ( caritaiis minisleriis obsequendo, vel misericordiasac
etpauiomtttusconsummaveruntmeinlerra(Psal. 118.). visitatioues, aliaque hujusmodi opera explendo , in
In hoc vero coinpletum cst, quod ait Scriptura: quibus alii quidcm boni semper aliquid conferant ;
Frater fralremadjuvans exallabilur, ul civilas munita a semetipsos tatviencastos servant. Sunl ergo isli pro-
et forlis. ' FraUr qni adjuval fralrem, quasi civilas s babiles, et valdc probabiles, qui in bonis aclibus pla-
ftrma, et judicia quasi vecles_urbium(Prov.18.). Postt cent Deo, et sunt operarii iuconfeibiles mandato-
hoec ergo perraansil omni vita sua in luctu et lacry-- rum Dei (2. Tim. 2.). Sed lamen ba'C 137 omnia
mis, videns divinilus sibi conccssumcariesiis mensae e terrenos habent actus,eterga malerias eorrupti-
bcncliciuui perdidisse : coepitcnim in labore rursuss biles arguuntur. Qui vero in exercilio meniis desu-
et sudore vultus sui manducare panem suum. Con- dai, et spirilales inlra senietipsitm excolit sensus,
clnsit auteni se intia speluncam, atqucin cilicio ett longe illis superior judicandus esl. Locum namque
rincre jacens, tanditi lugens flensquc pcrmansit inn inlra semetipsura praeparat, ubi Spiritus Sanctns ha-
oraiionibus, donec assistens ct Angelus Domini, di-i- bitet, ct obliviouem quodammodo capiens terreno-
ceiel ei: Suscepit Doininus rcenilcnliam tuam , etX rum, solliciludinem gerit de cseleslibuset aeternis.
repropitiatus est tibi: sed cave nc ultra elatus de- Constituit enim semeiipsumsemper ante conspeclum
cipiavis. Venient aulem atl te fratres, quos tu ipse e .D Dei, et omnes prsesentium rerum solliciludines post
docuisli, delereiites tibi benedictiones, quas susci- i- tergum jaciens, solo divini desiderii calore conslrin-
pere ne recuses, et sumens cum eis cibum , age e gitur, et in laudibus Dei positus, et hymnis et Psal-
graiias Deo tuo. mis die ac nocte non potest saliari.
Ilsec autem loculus sum vobis, filioli 136 me'< i Hsecet niulta alia his similia (Pellad., cap. i(i.)
Q beatus Joannes per triduum continuum loquens ad
ut scirelis, et quanta sit in humilitatc lirmitas, et in
clatione ruina quam maxima. Idco denique et Sal- |- nos, auimas nostras refecit et innovavit. Ut autem
vator nosier primam beatitudinem de humilitale nos >s coepimusvelle ab eo prolicisci, datis nobis beneriic-
docuit, dieens: Beati pauperesspiritu , quoniamip- >- tionibus, Pergite, inquit, in pace, o filioli: hoc ta-
sorum eif retjnum ccelorum(Matlh. 3.). Simul et bu- l- men scire vos volo, quod hudierna die a vicloriae
* Videitir bis idem versicultis jnxla duplieein in- i- quasi civitas ftrma, et judicia quasi vectes urbium.
terprelilioneiiiiaudari. Cerie in archetypis llebrseo, i, Aniea etat heicvestes.
et Groecosemel Junilaxat proferlur: \ ulgaUquoque te " Victorise religiosi principis Tbeodosii.] De hoc
ipsa lanium babct, Fraier oui adjuvatur a fratre,'., Joanne emoue prophetia Prosper in Chronicoanno
m HISTORIA MONACHORUM, 406
religiosi Principis Theodosii Alexandriae nuntialseA A ties hrec poposceris a Deo. Hrrc cum audisset. ad
stintde EugenioTyranno. Necesse est ergo, et ipsuni viciniora loea accedit, el | rimo solus sub parvo tii-
Theodosium non multo posl propria morte vitani fi- gurio, quod sibi ipse construxerat, habitare coepil,
nire. Cumque profecti ab eo fuissenius, haecita gesta oleribus compositis vescens solis, interdum eiiaui
ad esse (stc)lidemcomperimus,utipse prsedixerat.Post post continuala jejunia. Literas primo ignoravil:
tlies autem paucos insecuti sunt nos quidam fratres, cum aulera de eremo ad hsec quoesupra diximus, vi-
annunliantes nobis, quod ipse sanctus Joannes in ciniora habitaculis 139 'oca accessisset, data est
pace requieverit. Obitus autem illius talis quidera ei diviniius gratia. El cura a fralribus oblatus ei
fuerat. Per triduum, inquiunt, nullum ad se in- fuisset codex, quasi olim jam sciens litteras, legere
troire permisit, et posiiis genibus in oralione red- ccepit. Collata est ei adversus dsemonesetiam virtus,
didit spiritum, atque ita perrexit ad Dominum, cui ita ut multi ex his, quos urgebant dsemoncs, etiani
est gloria in sseculasseculorum, Amen. inviti ad eum raperentur, protestantes summo cuni
CAPUT II. eiamore de meritis ejus. Sed et alias quampiuriinas
sanitates operabatur.
DEa HOR.
Congregabantur intenm ad eum pluriinae muliiiu-
Vidimuset aliuin apud thebaidem venerabilem B jj dines lnoiiacliorura, inlcr quos citm cliani nos :nl-
virum, Hor nomine (Pafiad. cap. 9. Or dicitur.): hic venissemus, visis nobis, lsetissimusredditur. C.nin-
niultoruui erat monasterioruin paier, qui b habitu quc salulans nos, orassct morc sibisolito, perics
ipso, honoris vldebatur 138 angelici, nonaginta hospiluui propriis raanibus lavat, et docere nos ex
jam agens tetatis annos, barba prolixa, et claritalis Scripluris, qusead oeriiilcationeinviioeac hile: pcrtt-
canitie splendida, vultu et aspeetu ita loeius, ut plus nent, ccepit. Erai eniin ci doremli gratia a Dco collai.i.
aliquid habere quam in hominis natura cst, visio Cum itaque piurima nobis Scripturaruiu capiiula s a-
ipsa videretur. Hic prius ih ulliuia cremo pluiimis picntcr disseruissci, rtirsus ad orationem tonveitc-
abstinentiae laboribus exercilatus, poslremo in vi- batur. Consuetudoauicm crat ci non prius cotpora-
cino urbis monasleriura iusliluit. Icm cibum sumere, quam spiriialem Christi Coinimi-
In adjacentibus aulem habitalionis suse locis rii- iiionein acciperet. Quo accepto, post gr.itiarum ac-
versi generis arboruin silvas ipse per se plaularia lionem adborlari nos eliam ad rcficiendum ccep.i.
poheiidoconsertilt, in quibus, ut nobis a plurimis ipse tamen sedens nobiscum, hUnquara cessab.il ali-
sanctls palribus alfirmaium est, ante illius adven- quiri dc studiis spirilalibus commonere. Narrabai
tuni nullum omniuo virgullum fnit. Ob hoc auiem ergo nobis lale aliquid : Scio homioein , inqiiii,
plantavit hanc silvani, ut ibi fraires, quos inibi con- C
(_ quemdam in crenio, pcr tres coiiliniios annos iiulliini
grcgare cupiebat, noii haberent necessitatem , ligni sutnsisse tcrrenum cibum : Angelns enim Dei leriia
gratia longius evagandi, habens curam et in bis qnaque die cseam delercbal ei coelesietn, ti boecci
quse minislerio corporis nccessaria sunt, setl prae- cibus erat et potus. Et iterum scio hiijusinodi homi-
cipue salutis eorum ac lidei. l|>se lamen cum esset in nem, quia venerunt ad eum daunones iu spccie coe-
erenio, herbis pascebatur, el radicibus quibusdam, ieslis mililioe, el hnbitu Angelorum , currus igueos
et ha;c ei dulcia vidcbantur. Aquam vero si quando agentes, plurimo apparatu, lainquam m:iguum ali-
invenisset, bibebat, orationibus et hyninis occupans qucm regem dedticentes, isque qui ceieris ul res ha-
omne diei temnus ac noctis. Ut autem ad maturam beri videbatur, dicebat ad eum : Implesli omnia, o
pervenerat aetatera, apparuit ei Angelus Dnmini in homo, stiperest ut adores mc, et t;ansfer.ain te sic
eremo per visum, dicens : Eris ingenlem magnam, ut Eliam. Sed monachus audiens diceliut in corde
et multus libi populus credelur, et erunt per te quaa suo, Quid est hoc ? Quotidie ego Salvatorem, qui
salvanda suntraulta millia horainura. Quantoscunqire est Rex nieus, adoro : hic si esset ille, quomorioo
aulem in hac vila positus converteris ad salutem , me hocexposceret, quod inriesinenler me facere sci-
super lanios principatum accipies in futuro; et nihil rel? Et post haec respbndit ad ipsum : Ego haben
verearis : humquara enim aliquid libl deeril eoruiii D j nieum Rc£em , 140 «Hieinquolidie sine intermis-
slipendiis , qiisead usura corporis requiruntur, qua- sione adoro : tu aulem non es rex meus. Et continuc
Christi 39S. l Theodosii16. Arcadio III. el Honorio centiores quidam suis insevereMartyrologiis 12. ATo-
II. Coss. Joannes Monachus anachoreta clarus ha- tiemOristtf Cartltusia Coloniens. in additionibus ati
belur , qtti oniatus prophcih' gralia, Theodosiuin Usuardum , Mauiotycus. Vide Molanum cap. 13. dt
consulenttm de evenliibeili quod adversus Eugeniuui Martyrolog. ROSWEYDUS.
niovebat, viclorem fulurum prudixit. ROSWEYDUS. b llabitu ipso honoris viilebaturangelici.| Ityc non
» Hor.] Nulla hujus memoria in tabulis Ecclesia-
faciie quis intelliaet, nisi quis Grwcorummonachorum
sticis, prwlerquamin Menttis 7. o'
Augusti: boto; "Dp habilum prw oculis habeal. Duptex Grwcis Iwbilus
eveipnvnxe\etovrui, Sanclus Or in pace quiescit. Oc- eral, novitiorum, qui dicebatur p.i-/poxt ox*ip-uro;\aiter
curril et in Palladii Lausiaca historia cap. 9. Sed probatissimorum virorum, qui dicebalur p.eyu).ovet
Origenittam (uisse nionet D. Ilieronymttsepist. ad uyye\i/.o\toxnp-itxo;. Vide EucholoqiumGracer. cup.
Ciesiphonlem.Obiissetamen in ea hwresin n constat, 71). ROSUEYOUS.
maximecum ejus commemoratiofiat in Menwis. Vide 1 Imo 597. juxla quas iniit rationes, quibus la-
resp. 2. ud argumenlumProlegom. 15. uOiaaiftir de men proprie 394. denotalur, Vide uos, et Rclanrii
aucloritatehorum librorum. Meminitejuseliam Sozo- Fastos.
menusl. Vl.cap. 28. Niceplt.lib. IX. cap, 34. ef re-
407 RUFINI AQUILEIENSISPRESRYTERI 408
inimicus ad hscc verba nusquam comparuit. Verum /A tia, utab alio deprehendi non possil. Sedent ergo ad
hsec ille quasi de alio nobis narrans sua gesta, sub niensam conlingentes magis quam suraentes cibos,
alterius persona inemorabat. Patres lamen qui ade- ut nec defuisse raensis, nec lamen ventri saiisfecisse
rant, ipsi nobis affirraabant, quod ipse esset, qui videantur. Major quippe est continentise virlus, his
hsec vidisset et audivisset. abstinere quoein oculis habentur et in manibus.
Erat ergo hic magnificuspater, qui inter csetera CAPUT IV.
bona etiam hoc prsestabat advenientibus fratribus,
et cum ipso habitare volentibus. Faciebat convocari DE c BENO.
fratres qtii secum crant, et in una die advenienti fra- Vidirauset alium senem (Pallad., cap. 49.) man-
tri cellulam scdificabat.Erat in hoc opere magna suetudine omnes homines praecellentem, Benuni no-
alacritas fratrum, unoquoque eorum festinante late- mine, de quo asserebant fratres qui cum ipso erant,
res convehere, aut lutum porrigere, aut aquam in- quod neque j'uramentum umquam, neque mendaciuni
fundere, aut ligna deferre. Ubi vero perfecta fuisset, de ore ejus processerit, neque ullus hoininuni iratum
ipse eam omnibus utensilibus vel necessariis instruc- viderit eum aliquando, aut sernionem superfluum
tam tradebat fratri. otiosumque profereniem, sed erat vita ejus in sum-
Hic aliquando cum falsus quidam frater ad se ve- g] mo silentio.moresque tranquilli, et per omnia quasi
nisset, et ul videretur nudus, vestimenta sua occul- angelici ordinisvir : humilitas quoque immensa , et
tasset, arguit eum coram omnibus, et in medium quae in omnibus pro nihilo semelipsum ducens. Denique
occullaverat prolulit: et ita pertimuere omnes, ut de nobis multurn rogantibus , ut aliquem sermonem ab
reliquo nemo auderet coram ipso fallere. Tanta erat eo sedificationisaudiremus, vix impetrare potuimus,
in eo virtus animi, et tanta divinsegratisemagni- ut pauca nobis de mansuetudine loquerelur.
tudo, quam abstinentise labore et fidei puritate quse- Hic aliquando; cum bestia quaedam,qusehippopo-
sierat. Multiludinesautem fratrum cum ipsopositae, lamus appellatur, regionem illi proximani vicinam-
tanta gratia erant replelse, ut cura ad ecclesiam quevastaret, rogatus ab agricolis venil ad locum :
convenirent, chori Angelorum vestibus ac mentibus etcum immanem belluam pervidisset, ait ad eam :
resplendentes, ad imitationem Virtutum cselesVium, Praecipiotibi in nomine Jesu Cbristi, ne ultra vastes
in hymnis et laudibus Dci pervigiles viderentur. hanc terram. Tum illa , quasi Angelo persequente,
CAPUT III. effugata, nusquam omnino comparuit. Simili modo
etiam crocodylumab eo alio lerapore fugatum perhi-
DE a AMMONE.
bebant.
Vidimus autem in Thebaide (Pallad., cap. 48.) C ^ CAPUT V.
eliam alium virum, nomine Ammonem,patrera trium
DEa OXYRYNCHO CIVITATE.
millium circiter monachorum, qui Tabennensii ap-
pellantur, ingenlis abstineutise viros, quibus usus est ( Deest hoc capul in Palladio ).
indni b colobiis quasi saccis lineis, ct pelle confecta Venimusautera et ad civilatem quamdam Thebai-
a collo post tergum et latus descendente conlegi; dis, nomine Oxyrynchum, in qua tanta religionis
cucnllis etiam caput operiri, maximecum ad cibumi 142 deprehendimus bona, ut ea nemo digne valeat
ventum fuerit, eisque etiam faciem vclant, ne aliusi enarrare. Repletam namque eam monachis intrinse-
alium parcius cibum sumentera dcprehendat. 141 cus vidimus, et extrinsecus omni ex parte ciicum-
Est autem eis et [in capiendo cibo stmiraum silen- datam. Mdes publicoe ( si qua in ea fuerant) et
tium , ita ut nec puletur in eo loco esse aliquis ho- templa superstitionis antiquoe, habitationes nunc
minum, ubi sedetur ad mensas|, et omnis eorum erant monachorum, et per totam civitalem raulto
conversatio ila est in muititudine posita, quasi esset plura monasteria quam domusvidebantur. Sunt au-
in solitudine , dum ita latet uniuscujusque abstinen- tem in ipsa urbe, quia est ampla valde et populosa,
0 Ammone.] Ammona hic dicitur Palladio cap. 48.. _ afftnia: Bj.vovSetxuf ovSevb;QeuQnvut bp-
bpytZbuevovSn
De hoc, ut existimo,MenwaGrwcorum26. Jan. "Ooto;•"' n n n r.
vuovra, ^ievSbuevov,elxuiov, 9paavv, oiktyoipnptevov
'Ap.oivu;ev eipnvn reletovrui. S. Amonas inj pace\ ehbvru i.byov:Benumautem ei minime umquainvisum
consuramat. De co etiamSozom.lib. VI, cap. 28. Ni- vel ira arsisse, vel jurasse, vel mentitum esse, vel
lib. IX. 34. ROSWF.YDUS. lemerarium, leve, aut abjectum verbum dixisse.Prw-
b Colobiis.]cap.
ceph.
Grwcavox xoXbStov,sed Latinis usur- mittit de eodemet Theona : BijvofSi xoct0ewv«f,fto-
pala, uti Cassianolib. 1 Instit. cap. 5. Servius/En.lX va_£txwvnyovvxoraypuroiv, x«t Qeias rzpoyviioeoi;
ad illtid : Et tunicse manicas, efc. Tunicse, inquil,, x«t Kpofnxi.a;ipnleoi : Benus et Theonas conventtis
vestrsebabent manicas, quod eliam Varro vituperat, rexere monachorum,-viri divina prsescientiaet pro-
dicens : Manicatiset talaribus tunicis. Nam colobiisi phetia repleti. Deeo etiam Niceph. I. XI, c. 34.
ulebanliir antiqui : quw totidemfere verbisrefert D. ROSWEYDUS.
Hieronymusttt Hebr. Quresf.Cod.Theod.L. 14. fif. 10. d Oxyrynchocivitate.] De OxyrynchoStephanus de
Nullus senatorum babitum sibi vendicet militarem, Urbibus,originemappellationis,et eiymonvocissimul
sed chlamydis terrore deposito, quieta colobiorum insinuans: '0%vpvy%o; , rron; Alyvirrov, rtpoioa rhi
et penulariim induat vestimenta. Vtde apud Cassia- bp.o>vvp.ov
X)(Bvv: Oxyrynchus, iEgyp.ti civitas , quoe
num significaiionemmysticam.ROSWEYDUS. colit piscem sibi cognominem. lla pierwqueJEgypli
« Deno.jPalladio cap. 44. dicilur Re. Nullam hu- urbes a superstitioso animatium cultu nomensortitm-.
fus memoriaminvenioin Ecclesiasticistabulis. De eoi ROSWEYDUS.
'
Sozomenustib. VI, cap. 28 hic pattculasuverioribus 1 Accepisse autem a RufraoSozomenuu), coiiftat
 409 HISTORIA MONACHORUM. 410
duodecim ecclesise, in quibus pubHcus agitur populi A / sent, et viderent ad jamias ejus latrones, volebaut
conventus , exceptis monasteriis, in quibus per sin- eos igni tradere. At ille rerura necessitate conipul-
gula orationum domus sunt. Sed nec portoe ipsae, sus, unum eis solum locutus est verbum : Siriite, in-
nec turrescivilatis, aut ullus omnino angulus ejus quit, eos illsesos abire, alioquin gralia a me fugiet
monachorum habitationibus vacat, quique per om- sanitatum. Populi vero, ut audierunt hscc, contradi-
nem parlem civitalis, die ac nocte hymnos ac laudes cere non audentes, dimiserunt eos. Latrones vero vi-
Deo referentes, urbem totam, quasi unam Dei eccle- dentes quod secum est gestum, abjecta sceleruni vo-
siam faciunt. Nullus enim ibi invenitur aut hsereti- luntate, et prseteritorum multorum psenitudinemge-
cus, aut paganus, sed omnes cives Chrisliani, omnes rentes, ad raonasteria vicina confugiunt, atque ibi
Caiholici, ut nihil omnino differat, si Episcopus in emendalioris vitse formam modumque suscipiunt.
platea orationem, aut in ecclesia faciat. Ipsi quoque Erat autem supradictus vir eruditus non solum
magistratus et principales civitatis , et reliqui cives .Egyptiorum et Grsecorura lingua, sed etiatn Latino-
studiose per singulas portas statuunt, qui observent, rum, ut et ab eo ipso, et ab his qui ei aderaut, didi-
ut sicubi apparuerit peregrinus aut pauper, certalitu cimus. Sed et ipse revelare cupiens, et consolari
ad eum qui prseoccupaverit adductus, quae sunt ne- '- peregrinationis nostrse laborem, in tabella scribens
cessaria consequaiur. I ad 144 nos gratiam doctrinamquc sui serutonis
B
De his autem qui erga nos, ab ipsis populis gesta ostendit. Erat autem ejus cibus absque ignis opere.
sunt, videntibus transire nos per civitatem suara, et Dicebant aulem , quod et noctibus ad ercmura pro-
velut Angelis occurrentibus, atque honorem deferen- grediens, comitaiu uterelur plurimo eremi bestiarum.
tibus, quomodo enarrem ? Aut de ipsis monachis et lpse vero hauriens aquam de puteo suo, et prrebens
eis pocula , obsequii earum remunerabat laborem.
virginibus, quorum innumerse multiludines (utsu-
autem rei manifesiutn dabatur indicium, quod
pra diximus ) in illa urbe habentur? Reqiiirenles Hujtts
enim a sancto Episcopo loci illius, viginti millia virgi- vestigia bubalorum.caprarumque et onagroruin, eirca
num, et decem milliaraonachorum inibi haberi com- ejus cellulam plurima dcprehendebantur.
perimus. Quorum omnium affectum erga nos et ho- CAPUT VII.
norem, quem exhibebant, vobis exponere, nec sermo DE» APOLLO.MO.
sufficit, iiec verecundia permittit, quomodo palliola Vidimus et alium sanctura virum nomine Apollo-
nostra scinderentur, unoquoque nos sibi rapiente, et
nium ( Pallad., cap. 52. dicilur Apollo.), apud
ad se adducere cupiente.
Vidimus ibi sanctorum Thebaidam', in finibus Hermopolis, ad quarn civi-
143 quoque plurimos pa-
*-
G tatem Salvatorem, cum Maria et Joseph de Judese
trum diversas Dei gratias habentes, alios in verbo
fmibus venisse, tradunt, secundurn Prophetiam
Dei, alios in abslinenlia, alios in signis et virlutibus
Esaiae, dicenlis : Ecce Dominus sedet super nubem
ninistrautes.
CAPUT VI. levem, et venietin JEgyptum, et commovebunturma-
nufacla JEgypliorum a facie ejus, ef cadent in lerram
DE;a THEONE.
(Esai.19.). Vidimus ergo ibi eliam et templum ipsutu,
Vidimus et almm (Pallad., cap.bO.) non longe in quod ingresso Salvalore, corruisse omnia idola
ab urbe ad eam partem, quse mittit ad eremura, no- in terram, et comminuta esse, memorabant.
mineTheoneni.virura sanctum, intra cellulara suam Vidimus ergo supradictum virum, et in vicina
clausum solitarium , qui perhibebatur triginta annis eremo sub monte quodam habenlem raonasteria :
silenlii habuisse continenliam : quique lam multas erat enim pater monachorum circiler quingentorum,
virlutes faciebat, ut Propheta apud illos haberetur. et famosissimus in omnibus Thebaidse finibus babe-
Conveniebat namque ad eum per dies singulos infir- batur. Opera enim magna erant ei, et virlutes mul-
morum plurima multiludo, ad quos ille per fenestram tas signaque plurima et prodigia faciebat per eum
manum proferens, el uniiisctijusque capiti superpo- Deus. A pueritia namque in abstinenlia nutritus. ubi
nens, ac benedicens eos sanos ab omni oegritudineD I ad maturam pervenit aetatem, graiia Dei seraper
remiltebat. Hic etiam ipso visu tara honorabilis erat, cum ipso crevii. Erat enim annorumfere octoginta,
tantumque reverentiae gerebat in vullu, ut inler ho- cum eum vidissemus in monasteriorum congrega-
mines Angelus videretur: ita lsetus oculis, et plenus tione florenlem : sed et ipsi qui videbantur ejus
tolius gratiae apparebat. esse discipuli, ila perfecti erant, et magnifici, ut
Huic cum parvum ante tempus, ut comperimus, oinnes pseue possent signa facere. Quindecim ergo
noctu latrones supervenissent, aurum se apud eum annorum secessisse eum ad eremum, ferebant, atqua
invenluros credentes, oralione sola ita eos vinxit, ibi cum quadraginta annis fuisset in exercitiis spiri-
utforibus ejusaffixi, movere se omnino non possent. tualibus conversalus, aiebant vocem Dei ad eura de-
Manevero cuin ad eum turbae more solito convenis- latam dixisse : Apolloni, per te perdam sapientiam
a Theone.l De hoc Sozomenusl. VI. c. 28. Cassio- Fors eadem cum hac. Vide Prolegomenoni. §. 1. ln
dor. lib. VIII. c. 1. Nieeph. lib. XI. c. 34. SozomenoGrace est 'X-KoXkoi;quod alii Laline verte-
b Apollonio.] Hujus Vitam accurate scripsit Ti- rent, Apollos. Nam de alio, , qui Apollonius dicttis
mothcusAlexandrinusEpiscopus, ut testatur Sozome- fuit, ibidem tequitur. ROSWEYDUS.
nus liO. VI. cap. 29. Nicephorus lib. VI. cap. 34.
411 RUFINI AQUII.EIENSISPRESBYTERI 412
sapienliiiiti in ,/Egypto, et mlelleclum prudentium re- A
J nere consiantiara, atque imminentia conieranere ac
probabo. 145 Perdes autem mihi et eos qui inler deridere pericula : Tempus enim.ait, certandi adesl,
ipsos stiut sapientes Rabylonis, el omnem culluram in quo lidelium mentes lentaiionibus probandce sunt
(loemonumsuhrues. Perges ergo nunc ad loca habi- ct noscendae. Cumque his el aliis verbis roborar t
tabilia : generabis enira niilti populum substanlia- animos adolescentis, supervenit centurio, el indigna-
lem, et perfecium aemulatorem operum bonorum. At lusest, cnr inlroire ausus sit : claves extriiisecus.
ille respondens ail: Aufer a me, Domine , jactan- carceris imposuit, ipsumqueet omnes qiiieunque ve-
liam, ne forte elatus super fralres raeos , cadam ab neranl pariter conclusit, quo scilicet eiiam ipsi simi-
omnibus bonis tuis. Respondil ad eum rursus divina liter ad inilitise detinerentur oliiciuni : constituens-
vox : Mitte manuni tuam ad cervices tuas , et quod que custodes quamplurimos, abscessit. Medioautem
comprehenderis constringe, el sub arena obrue. At noctis aslare visus est Angelus ingeuli luce resplen-
ille sine mora injeeta maiu; ad cervices suas, apprc- dens, etobslupelactis perterritisquecustodibus, car-
hendit quasi parvulum queradara .Elhiopem, et con- ceris clanstra patefecit. Tunc vero ipsi cusiodes ad-
tinuo submersit euin sub arena clamantem et dicen- voluli pedibus sanclorum , rogabant eos decedere,
tera : Ego sura superbise daenion.Post hscc vox ad dicentes, melius sibi esse mori pro eis, quani divinoe
eum facla est a Deodicens: Perge nuuc :omnia euim B I virluti obsistere, quse eorum curam gerebat. Mane
qusecumquea Deo poposceris, consequeris. Ille ergo vero etiam ipse centurio cum principalibus viris fes-
post hoecperrexil ad ea loca, in quibus homines ha- tinus ad carcerem venit, rogans ut discederent otn-
bitabani. Temporibus autem Juliani lyranni haecfie- nes qui teneri videbantur. Dicebat enim, domum
bant. suam terrsemotu magno concidisse, et electos quos-
Fuit atittni in locis illis spelunca quaedam eremo que famulorum suorum peremisse. Sancti vero, his
vicina , in qua habiiare ccepil, indesinenter die ac auditis, hymnum Deo laudesque ceciuerunt, et re-
nocte orationibus vacans, easque centttm ( ut aie- gressi ad eremum , erant in unum positi, secunduii.
bant) per riicm, iotidemque noctis lempore curvaus Apostolorum exemplum hahentes uniraam unam ct
genna consignabat Deo. Cibo autem magis cselesti, cor ununi (Acf. 4.).
quam buinano utebatur. Indumentum ejus slupeum Paier autem senior docebat eos, ut quotidie pro-
collobium erat, quod apud illos a lebeles appellalur, ficerent in virluiibus, et insidias diaboli, quas per
et linteum quod collum et caput obvolveret. Qtioeta- cogitationes inferret hominibus, in initiis siaiim re-
men indiimenta ferebant permansisse ei in deserto lunderent. Sic enim aiebal, [ Al. infringatur ] con-
numquam veteraia. Erat ergo in vicino eremi loco, fringalur 147 caput serpeniis, et orane ejus corpns
in virtute Spirilus degens, signa et sanitales miras C ^ emortuum reddetur. Ob id enim niandal nobis Deus
elficiens, tpias enarrare pro sui immensitale (sicut observare caput serpentis, ut omnino statim ab ini-
abhisquieum ipso erant, senioribus com(ierimus ) tio nec recipiamus malas et sordidas cogitationes ii>
vox nulla sufficiet. Fama aiitem magiiificade eo per- corde nostro. Quanto ergo magis diffundi non con-
vulgata, cum in admiratione oinniuin quasi prophcta venit in senslbus no-tris cogilalionura phantasias,
aliquis aut Apostolus haberi cocpisset, vicinis e rc- quas etiam initio recipi vetat? Sed et illud mone-
gionibus monachi diversis ex locis conveniebant adi bat, ut in virtutibus alter alterum vincat, nec pa-
eunl, et lauquam pio palri magna munera , suas sin- tiatur se untisquisque inferiorem proximo suo lieii.
guli quique animas oflerebant. At illo iinumquemque! Ilinc auiein, diccbal, scietis vos proficere in virtu-
eorum tota religione suscipiens, olios ad bene ope- tibus, si nulla vobis passio fuerit erga mtindana rie-
randum.alios ad behe intelligendum provocabat: sed sideria. Hoc enim est initium donorum Dei. Quod si
146 et >Psepritis ea ostendebal exemplis, qusc vcrbisi etiam ad hoc venerit quis vestrum, ut et signa et
docere cupiebat. Aliis quidem diebus unumquemque, mirabilia faciai, non extollaiur pro hoc, neque in
apud semeiipsuniexercere abslinentiam, quam posselL cogitatioue sua erigatur lamquam caeleris prcelatus,
sinebat; die veroDominica, gralia rarilatis, secumi sed nec hoc ipsum homiinbus debet ostendere, quod
omnes cibum sumere horlabalur , cum lamen ipse• D dunum gratise luijus acceperit, alinquin seducet sei-
solitisabslinentioe observationibus deserviret, herbisi psum, et ipse decipietur, et graliam perdet.
solummodo aul.oleribus utens, nec usum, aul mini- Habebat ergo banc magnificam verbi Dei doctri-
sterinm ignis admitlens. nam, sicuti el nos ipsi ex parte fruiti sumus, sed
Ilic cum audisset, Juliani ( ut supra dixiraus )) niajorem habebat in operibus gratiam. Omne enim
tempuribus frairem quemdara militia cnmprebensum1 quidquid pelisset a Deo, sine mora consequebatur :
delineri in carcere, venit ad euui cum fratribus con-- sed et revelationes ei plurimae ostendebantnr. De-
solandi graiia, et ut moneret eum in necessiiate le-- nique seniorem fratrem suum, qui et ipse in ercmo
a Lebetes. ] Ipse exvticat hic auctor, ailque coio-- sine manicis, quali monachi ^Egyptii iituntur. Dici-
bium este de quo cap. 3, diximus. Hieronymus Prrn- fttr Grmce et leSnxoiv vel ItSeriiv Ita Palladio in
fal. in Regulam S. Pachomii: Nlhil habent iu cellulis,, : ita quidemSo-
Vila abbalis Pacliomii: leSnxoivupiov
proeler psiathium el duo lebitonaria ( qudd yEgyptiis i somenus, lib. 111. cap. 13, explical yjixiiva; uyjtpo-
inonacliis vestiinenli genus est sine mauicis, et umimi Sbxov;, tunicas sine manicis. lnfra cap. 9, Lebela.
jaui aitritum ad doiaiienriuui vii operanduin. lsidor. ROSWEYDUS.
lib. XIX. Orig. cup. 22. Lebitonarium est colobiuuiI
413 HISTORIAMONACIIORUM. 414
dcfunctus est, cum quo plurimo tempore egerat vi- .A Ibec ergo erantverba sancii Apollonii. Sed oiulto
tam perfectam, vidit in soninis in sede Apostolicai magis illa scribi oporlet, quae in operibus el virluii-
residentem, atque unumex ipsis effectum, haerediia- bus habuit. Eranl aliquando in circuitu ejus 149
tem sibi virlutum et gratiae reliquisse. Curaquei positi decem circiter Gentilium vici, apud quos dae-
eliam pro semetipso oraret, ut velocius eum Domi- moniaca superstitio sumnio studio colebatur. Tem-
nus assumeret, et cum ipso sibi requiem prseslaret: plum enim erat ibi amplissimum, atque in eo simu-
in caelis, responsum est ei a Domino Salvatore, pa- lacrum, quod moris erat circumferri a sacerdntibus
rum adhuc temporis debere eutn conversari, donec: bacchantiuni ritu , cuin reliqna multitudine circum-
vitacet conversationis ejus plurimi semulalores exi- euntibus, et quasi pro aquis pluvialibus profana my-
stant: populos namque ei plurimos credendos esse steria pergentibus. Contigit autem sub eo lempore,
monachorum, el exercilum quemdam piorum, ut per quohujusmodi ab eis orgia gerebantur, ilcr agcre
hoecdignam pro talibus merilis remunerationem in- beatum Apollonium per ipsa loca, cum aliquantis
veniat apud Deum. Haec aulem ut vidit, ita gesta fratribus. Et cutn «idissei infelicium turbas , quasi
sunt. Convcnerunt enim ex orani locomonachi, fama dsemonequodam agi, baccharique per campos, mi-
et doctrina ejus invitati, et praecipue exemplis ejus seratus errorem eorum, fixis genibus invocavil Do-
quamplurimi sseculo abrenunliantes, conventum B ; rainura ct Salvaloreni nostrum, et omnes cos qtii
quemdam magnificura fecerunt apud 148 eum m cserimoniis dsemoniacisagebantui , cura simulacro
supradicto montis loco , communem vilam mensae suo stare fecit immobiles, ne progredi omnino us-
unius unanirailer conservantes. Hunc ergo tamquam quain possent. Alque ita per lolani dicm rapidissimis
vere caelesteniquemdam et angelicum cernebamus adusii lestibus permanserunt, ignorantes unrie eis
exercitum, in omnibus virtutibus adornatum. Nullus hserere uno in loco immobiliter conligisset. Tiinc
sane in eis sordidis utebatur indumemis, sed splen- sacerdutes eorum dicebant, esse quemdani Christia-
dore vesliura pariter atque animorum nilebant, ita nttm in regionibus vicinoe cremi comraaiientera,
ut etiam, secundum Scriptutam, lsetareiur ereraus Apollonium noraine, el ipsius esse hoecopera , qui
sitiens, et multi lilii ejus viderentur in deserto. nisi essel exoralus, sibi periculum permansurum. Ut
(Esai. 35.) Qusequamvis de Ecclesia dicta sint, la- autem adrei taulse miraculuni convenerunl undique
inen in ^gypti desertis, hsecetiam historica rela- qui audierant, el percontantes, qusetanti caussa exi-
tione completa sunt. Ubi tanlae per urbes multitudi- steret monstri, ignorare se penitus falebaniur: suspi-
nes veniunt ad salutem, quanlas tEgypti deserta cionem tamen dari sibi dicunt supradicti viri, qneni
protulerunt. Quanti populi habentur in urbibus, et exorari pro se deposcuut. Tunc quidam ex illis ,
tantse paene habentur in desertis mullitudines rao-1G vere eos opinari aiunt; nam ct vidisse se euni in illo
nachorura. Unde niihi videtur etiam Aposloli dictum ilinere prsetcreuntem confirmabant, et lamen adlii-
in eis esse completum: Quod ubiabundavitpeccatum, bere, quseputabant prodesse, auxilia non morantur.
ibi superabundavitgraiia (tiom. fl.). Abundavil enim Ariducunt boves, quorum virtute viderelur posse mo-
aliquando immundus idolorum cultus in iEgypto, verisimulacrum.Sed cura nec sic quidem aliquiJ pro-
sicut in nullo umquain gentiura '. Canes enim et; fecissent, omni auxilio frustrati, legatos ad boini-
simias atque alia porlenta venerali sunt. Allia quo- nem Dei miltunt, pollicenles, ut si eos resolval his
que et ca?pas, et nonnulla olerum, Deos credebant, vinculis, pariter quoque erroris in cis vincula dissol-
sicut ab ipso patre Apollonio narrante didicimus, veret.llaec ubi nunciata sunt ei, sine mora descendit
caussam enim nobis priscseeorum superstitionis hoc ad eos, et oratione sola ad Dcuin fusa, omnes resol-
modo exponente : Bovera quidem Deum crediderunt vit. Al illi sine dilatione unaniiniier orancs confu-
aliquando .Egyplii, pro eo quod peripsum ruraex- giunl ad eum , salulariDeo noslro crcdentcs, ct gra-
colentes victura cibumque capiebant. Sed et aquami lias referentes. Simulacrum vero quod crat ligncum,
Nili, pro eo quod universas rigabat ./Egypii regio- conlinuo tradunt igni. Ipsi autcm seculi lioiniiiem
nes, venerabantur. Colebanl quoque et terram, ut- Dei, atque edocti ab co fidera Domini, EcclcsiseDei
pote uberiorem caeteris terris. Canes etiara, ut su- D sociati sunt. Plurimi vero cx ipsis cum ipso 150
pra diximus, et simias, ac diversa herbaruni generai pcrraanscrunt, ct eliain nunc in monasteriis dcgunt.
atque olerum coleLant, pro eo quod occasiontin sibi Facti tamen hujus mirabilis fau a ubique diffusaest,
salutis per hoecvenisseopinabantur tenijioribusPha- et mulii pro boc ad fidem Doraini convcrtcbaniur ,
raonis. Circa bsec enira singula occupatio eis exorla ita ut in oranibus illis regionibus nullus jain pcene
videbalur, cura ille patres noslros persequens sub- Gentilium remanserit.
mersus est, et unusquisque id per quod occuparii Post aliquantum aulem temperis, certaraen ciat
visus est uli ne Pharaonem sequerelur, hoc sibi re- dc (inibus inler duos vicos. IIoc cum nunliatiun fuis-
putavit Deum, dicens : Quia hoc mihi Deus fecit• set homini Dei, festinans descendil ad eos pacis
hodie, ut non sequerer Pharaonem, et simulcum eo1 gratia. Sed illi furore contentionis inccnsi, nullo
deuiergerer. genere ad pacis consilium flectebantur, maxima
1 Recte autem ac vere"
Porphyrio adnotatum est rttm animalia, Dei tn res omnes polestatem, quan\
De Abstin. lib. IV. cap. 9. quod ^Egypiii xnv eVs ' Deorum singnlisignificabanl, venerabaniur.
T.a-traSvvap.iv%eovSiaroivavvvbpmv__JMV, nv ey.uaro; ROSWEYDUS.
TWV e.ooy Kapioy.ev,iQsoi.izevouv:Pcr nomorum suo-
415 RUFINI AQUILEIENSISPRESB^TERI 41G
quod uiiius partis populus plurimura fiducisein viri-, A quil) ut opias, nulltis enim alius proeterle perime-
bus eujusdam latronis gerebat, qui ipsius certaminis: tur; sed et congruuin honori tuo libi sepulcrumflet,
signifer videbatur. Ilunccmn videret Apolloniuspacii non terra, sed bestiarum ac vulturum ventres. Et
resistentem, dicit ad eum : Si inihi,oamice,acquies- continuo sermo ejus efficitur verus, nullusenim alius
cere volucfis ad pacem, rogabo Deum meum, ett ex utraque parle nisi solus ipse cecidit. Quem cum
remitlel tibi peccata tua. At illc cum audissei, nihill sub arena obruissent, mane regressi invenerunt a
omnino disiulk, sed genihus ejus provoluius suppli- besliis cffossum laniatumque, atque a vulturibus de-
cabal ei. Tunc deinde eonversus ad turbas, quaas voratum. Cumquc bmnes admirationem babuis-
eum secutse fuerant, fecit oranes cum pace decedere. sent, quod sermo hominis Dei ita fuisset impletus,
Quibus secedenlibus, ipse permansit cum homine conversi sunt omnes ad fidemSalvaloris Domini, et
Dei, expetens ab eo promissum. TunGvero Apollo- Apoiloniutnprophetam Dei prsedicabant.
nius assumens cum , et cum ipso iter agens ad mo- Sed et lioc nos non eflugiat, quod ab eo prirais ad-
nasteria, docebat eum mutare debere ordinem vitse, huc diebus (quibus in spelunca habitare cum paucis
et patienter a Deo quscrere misericordiam, promis- fratribus cceperal) faclum didicimus. Dies sanctus
sioneui ex fidc exspeclare, omnia enim possibilia aderat Paschse, et cum solemnitas vigiliarum Saora-
dicebat esse credcnli (Marc. 9.). Cumque noctis tera-• B '. mentorumque intra speluncam fuisset expleta, at-
pore simul in monaslerio requievissent, pcr visumi que ex bis quae fucrant apud eos refectio pararetur
ambo vident se csse in cselis, ct assislereante tribu- (erant aulem eis pauci tantummodo et sicci panes,
nal Chrisii: vident etiam Angelos Dei, et Sanctosi atque olera ex his quoesale aspersa reponi apud eos
quosque adorantes Dominum: et cum h;rc videntes, soleni), tum Apollonius fralres qui secum erant allo-
etiam ipsi adorassent Deura, vox Dei deferturadeos, qui ita ccepit : Si est in nobis fides, et vere fideles
dicens : Licet nulla sit communio luci et tenebris, 152 sumus famuli Christi, petat unusquisque nos-
nec sit aliqua portio lideli cum inlideli (i. Cor. 6.) ;i trum a Deo, si quid quasi in die festo surhere liben-
lamen donatur tibi salus istius, pro quo supplicasli, ter habet. At illi ipsi potius (qui eos oetale et meri-
Apolloni. Sed et alia multa cum audissent in caelestii tis prsecelleret) bsec a Deo posccnda permiltunt,
Visionepositi, qtise neque sermo enarrare suflicit,, semetipsos inferiores hujus gratiae indicantes. Tum
neque auris audire, surrexerunt a sorano, et quses ille cum omni alacritate orationem fudit ad Deuin:
viderant fralribus indicarunt. Admiralioautem in- qua expleta, cum omnes respondissent, Amen : ecca
gens esse cccpit, cuin utunii alque idem somniumi repenle ante lores speluncao astare vident hoinines
uterque narraret. Permansit autem cum fralribuss quosdam sibi penitus ignotos, quique tam mulias
latro ille jam sanclus, vitam suam moresque adi C ^ copias rerumomnium,quscad ususdumiaxat ciborum
omnem innocentiam pietalemque commutans, , pertinent, detulerunt, ut neque tam multa, neque lara
tamquara in agnum conversus cxlupo,ut in eo> diversa, lam facile quisquam viderit. In quibus eran1,
plenissime compleri viderelur prophetia Esaise> quseriam quse omnino in /Egypti regionibus nun-
151 diccntis : Lupi cum agnis pascentur, et leo etl quam visa sunt pomorum genera, et magniludo in-
bos simul paleis pascentur (Esai. 11.). Vidimus ibii credibilis uvse, nuces, ficus, mala quoque punica, el
quosdam etiam gentis ^Etbiopum viros cura mona- anle tempus omnia, favi, alque mellis, et lactis co-
chis viventes, et multosex ceteris monachis in ob- pia. * Nicolai etiam ingentes, et panes calidi et mun«
servantia religionis et viriule animi praecellentes, utt dissimi, qui tamen peregrinse esse viderenlur pro-
ct in ipsis compleri videatur Scriptura, qusc dicit:: vincia.. Viri vero qui haec detulerant, statim ut tra-
Mthiopia prwvenietmanus ejus Deo (Psal. 67.) diderunt, quasi fcstinanter »d eum, a quo raissi fue-
Adhuc autein in geslis sancti Apollonii fcrebatur rant, redire cupientes, mox discedunt. Tum ipsi mo.
hoc. Lis quodam tempore dicebatur exorla inler: nachi gratias Doraino referentes, ex his quse sibi fue-
duos vicos, quorum unus Chrislianus, alter Gen- rant delata, vesci cceperunt.Quoruracopia tanta fuit,
tilium fuil. Procedunt ex utraque parte arma- ut usque ad diem Pentecostem quolidie minislrata,
lorum lurbseplurimse.Accidit autem ut sanclus Apol-'**sufficerent; cerli quod haec sibia Deo solemnitatis
Ionius superveniret. Cumque.eoshortaretur ad pacem,, gratia missa sint.
quidam eorum qui inter Gentiles quasi caput erat ctt Comperimus etiam hoc, quod quidam ex fratri-
caussa belli illius, homo truculcntus el ferus, obsisie- bus, cui deerat humilitatis et mansuetudinis gra-
bat ei vehementer, dicens, non se permittere lierii lia, poposcit ab eo ut peterel a Domino, ut et sibi
pacem, usque ad mortem suam. Tunc ille : Fiat (in- donaretur hoc munus : orante illo, tanla in eunt
1 Nicolaiingenles.j Deesthoc editislibris.Cttromis- tioso usum codice. Nam hic omniaverbotenusex Pal-
sum sit, non inquiro. Sciorarum et non ubiqueobvium i ladio. ' Grwcoexpressa habes,quodnoster habet, Ni-
esse. Alhenwus lib. XIV. El Plularch. Convival.lib. colai ingentes, et panes calidi etmundissimi. Ilerve-
VII. cap. 4. scribitnt Nicolaum quemdam Damasce- tus Puliadii interpres htibet, et Nicolaospanes maxi-
num Augusfo tntsisse palmulas, gnas illeabeo Nico- mos, et puros lupinos : quia deppb;calidum ef Oipp.o;
laos vocabat. Sic et Isidorus lib. XVII. cap. 7. Orig. lupinum significat. Inde Hervelus deceplus est.
palmula»sunt Thebaicse, qui et Nicolai. Pholius inI 1
ROSWEYDUS,
Bibliotheca Cod. 189. pro palmulis habet placentas. Imo ex RufinoPalladius Grsecehaecrefudit. Cou-
lta el Suidas in Nicolao; ef HesychiusIllustrius. Pal-• sule Vitam lib. II. cap. 12. num. 0'.
adii interpres conjungitcum panibus. Vereoreum vi-
417 HISTORIAMONACHORUM. 418
gratia niausuetudinis et humilitatis advenit, ut ora-. A lonius procedit in occursum. Et ut vidit nos, statim
nes fratres stuperent de tranquillitate animi ejus prior adoravit usque ad terrara, et surgens osculo
ct raodestia, in quo prius nihil horum viderant. nos suscepit. Ubiaulem ingressisumus monaslerium,
Orla est aliquando fames apud Thebaidam. Scien- oratione prius (ut moris est) dala, pedes nostros
les autetn habiiatores terrte illius, quod raonachi.qui propriis raanibus lavat, et coetera quoead requieui
cum ApollonioDomino serviebant, frequenler etiam corporis pertinenl adimplevit. Hoec autera facere ei
sine cibo per graliam Domini pascebantur, omnes moris erat omnibus adventautibus. Consuetudo au-
simul cum 153 uxoribus et filiis pergunt ad eum, tem erat aptirieum, ut fratres qui cutn ipso erant,
cibum siraul benedictionemqueposcentes. At ille ni- non prius cibum sumerent, quam Communiouem
hil dubitans, profcrre coepit ex his, quae ad usum Dorainicatn perciperent circa horara diei nonara, et
fralrura reposita erant, et dare singulis copiose. post hoc interdura sic usque ad vesperara perraane-
Cum vero tres soloepanumsporlse remansisserrt, fa- bant, duni verbum Dei audienles, de mandatis Do-
mes autem populos vehemenler urgeret, jubet pro- mini adimplendis sine intermissione docebanlur.
ferri in medium sportas, quae solae superfuerant, Post hsec, jam cibo sumto, alii ipsorum ad eremum
unius diei viclum raonachis proebiturse, et in auditu sccedebant, per totam noctem Scripluras divinas
totius popuii, qui farais necessitate eonfluxerat, ele- g] meinoriter recolentes, alii in eodem loco ad quem
valis ad Deum manibus ait: Numquid non valet ma- convenerant permanebant, et usque ad lucem in
nus Doinini multiplicare lisec? Sic dicit Spiritus hymnis et laudibus Dei pervigiles perdurabant,
Sanctus ; Non deficiet panis in sportis bis, donec sicut et ego ipseprsesens vidi. Aliquanti vero ex
satiemur omncs de frugibus novis : et ut plurimi ex ipsis circa horam nonam , cum descendissent
his, qui tunc in prsesenti fuerant, conlirmabant, de raonte, percepta gralia Domini slalim discede-
quatuor conlinuis mensibus nec cessatum est um- bant, solo hoc spiritali cibo contenti : et hocfacie-
quam erogari panis ex sportis, neque deesse potuit bant per plurimos dies. Supra modum aulera Isetitia
aliquando. Similiter autem et alio tempore fecisse et gaudium inerat eis, et lanta exultatio, quanta ha-
euui de frumenti et olei specie perhibebant. Quibus beriabullo hominum non possitin terris. Nullus >u
virtutibus motus diabolus dixisse ad eura fertur : eis tristis omnino inveniebatur, sed et si aliquts vi-
Numquid Helias es lu, aul alius aliquis Propheta- sus fuisset aliquanlulum mcestior, slalim patcr Apol-
rum vel Apostolorum,quod haecfacere ausus es? At lonius caussam moastitioeperquirebat. Frequenter
ille respondens ei, dixit : Quid enim? Nonne et Pro- . autera, etiam si aliquis occultare voluisset, ipse
phetseet Aposloli homines erant, qui nobis et fidem enuntiabal quid Ialeret in corde, ita ut is qui pa-
suam et gratiain iradiderunl? AutluncDeus prsesens Q ( tiebalur agnosceret. Monebat ergo eos dicens, non
erat, nunc vero absens est? Absit: Deus omnipo- oportere prorsus inesse tristitiam bis quibus salus
tens est, et qusepotest, semper potest. Si ergo Deus in Deo esl, et spes in regno cselorum. Tristentur, aie-
bonus est: tu, diabole, quare tam malus es? Hsec, bat.Gentiles, etlugeant Judsei, plangant sine cessa-
utsuprajam diximus, a senioribus , viris religiosis, lione peccalores : justi vero lselentur. Nam si hi qui
et sancli.sper eum gesta esse, fida narralione com- terrena diligunt, super fragilibus et caducis rebus
perimus. Et quamvis eorum lidelis sit babenda re- loetantur; nos qui tantse 155 glorioespem, et oeterni-
latio , majorura tamen fidein rerum per eum tatis habemus exspectationem, cur non orani exulta-
prsestilit Dominus etiam hoc quod nos ipsi oculis tionelx-temur? Aul nonet Apostolusnositamonetdi-
nostris inspeximus. Plenas enim sporias panibus de- cens : Semper gaudete,sineintermissioneorate, in om-
ferri vidimus ad vacuas mensas : etcum replerenlur nibus gratias agite (1. Thes. 5.)? Sed quis possit doc-
panibus mensse, alque ad omnem salietatem consu- irinam ejus, et verborum gratiara sufficienter expo-
merentur, plense nibilominus recolligebantur. nere? Unde silere de his melius censeo, quam pa-
Aliud quoquequod apud eura mirum vidimus, non rum digne proloqui.
silebo. Tres eramus nos fratres, cuni venimus ad Mulla enim nobis beatus ApoIIoniusetiam secre-
cum , et eQce longe adhuc nobis positis ab ejus j) j tius de ratione abstinentise, et conversaiionis inte-
monasterio , occurrerunt nobis fratres, qui ab gritate, mulla etiam de hospitalitatis studio disse-
ipso ante triduum audierant de adventu nostro; rebat, et proecipiebatallenlius, ut adventautes fratres
occurrerunt autera nobis cura psalrais. Hocenim quasi Domini suscipiamus adventum. Nam et adorari
est eis moris facere in adventu omniura mo- fralres adventantes, propterea (inquit) tradilio ba-
nacliorum. Et adorantes in facies suas usque ad ter- betur, ut ccrtuni sil in adventu eorum adventum
ram, osculabanlur nos, 154 atque ostendentes nos, DominiJesu haberi, qui dicit: Hospes fui, et susce-
sibi invicem dicebant : Isti sunt fralres, de quorum pistis me (Mallh. 25.). Sic enim et Abraham susccpit
adventu ante Iriduum nobis pater Apolloniusprse- eos qui horaines quidem videbanlur (Get»„18.), Doiui-
dixerat, dicens, post triduum affuluros tres fratres nus autemin eis intelligebatur. lnierdura autein eliaui
de Jerosolymisvenientes. Alii ergo ex fratribus prae- contra voluntatem cogerc fralres ad corporalem
cedebaul nos, aiiPsequebanlur : utraque tamen tur- requiem, sancti Lotexcmplum proponebat, qui An-
lna psallebat. Ubi autem appropinquarejam ccepi- gelos vi compulsos ad hospitium domus suoe per-
luus, audila voce psalmi, eliam ipse sanctus Apol- duxil (fOid. 19-). Sed et hoc monebat (ut si iSeri
419 RUFINl AQUILEIENSISPRESRYTERI 420
possel), quotidie monachi communicarent Mysteriis A nibus tres, qui et Grsecam Hnguam [Palladius in-
Christi', ne forte qui se longefacitab his, longe fiat tersent et Roraanam], et jEgyptiam bene nossent, ut
R Deo; qui aulem frequenlius haecsuscepit, frequen- sicubi necessarium luisset, interpretarentur nobis,
tius ipsum videatur suscipere Salvalorem, quia et quique et in collocutionibus suis sedificarenos pos-
ipseSalvalor ita dicil: Qtti manducatcarnem meam, sent. Mittens ergo eos nobiscum prsecepit, ne prius
el bibit sanguinem meum, in me manel, e( ego in eo a nobis discederent, quam omnes patres, atque
(Joan.6.). Sed et ipsa coramemoratioDominicrepas- omnia quaevellemus monasteria videremus; quamvis
sionis, cum assidue fit a monachis, plurimum utilita- omnes circuire nemo sulficiat. Beneriicens crgo nos
tis eis confert ad exemplum paiientioe.Sed et com- dimisit; atque in hoec verba benedictionem ded t:
monitio datur per hsec, til sltideat unusquisque iia Benedicatvos Dominusex Sion , et videalisquw bona
semper paratus inveniri, ne indignus DominicisMy- sunlJerusalem,omnibusdiebusvitwvestrm(Psal. 127.).
steriis habeatur. Addehal autem his, quod eliam
157 CAPUT VIII.
remissio peccatorum per h;rc credentibus detur.
DE a AMMONE.
[* Jejunia sane legilima id est quarta et sexta
feria, monebal non esse solvenda, nisi grandis Quae audivimus (Patlad., cap. 52 ctrca finem) de
aliqua necessilas fieret, quia quarla feria Judas B I Annnone quodam sancto viro, cujns etiam locum in
ile traditione Domini cogitaverat, et sexta feria quo babilaverat, vidimns in deserto, omittenla nou
crueifixus sit Sahator. Videbitur ergo qui liis diebus credidi. Igitur digressi a beato Apollonio, cum pro-
sinealiqua necessitale solvii staluia jcjunia, vel cum grederemur ad parieui deserti contra Meridianum,
tradenle tradere Salvatorem, vel cum crucifigen- vidimus per arenam vesligia traclus draconis b in-
tibus cruciligcrc.J 156 Dicebai ergo, ut si forte in gentis, cujus tanta niagniludo appartbat, quasi tra-
diebus supralictis supervenerit aliquis fratrum, si bes aliqua per arenam ducta videretur. Quod ut vi-
quidem ante horam nonam itineris caussa velit re- dinius, ingenli terrore perculsi sumus. Fratres
flcere, ponendam ei esse mensam soli: quod si nolit, aulem qui nos deducebanl, hortabanlur nos nihil
non eum esse cogendum : communis namque hujus oninino formidare, sed magis fiduciant capere, et per
observantiae traditio est. Culpabal sane valde eos, vestigiumscqui draconem : Videbitis enim, inquiunt,
qui vcl comam capiiis nutriunt, vel ferrum in collo quantum valeat fides, cum a nobis eura viderilis
circumferunt, vel aliquid tale, quod, ad siislentatio- exlingui. Multos enim et riracone», et angues, et
nem bominum fieri videalur, gerunt. Cerium est cornutas inauibus nostris pereraimus, sic enim
enim, inqtiit, qnod isli ab bom'nibus laudem quae- scriptum legimus: Quia credentibus in se concedit
runt, et oslentalionis caussa hsecfaciant, cum man- (__ ( Salvalor calcare super serpentes et scorpiones, el
datum sit, etiam jejunia ipsa in occnlio esse cele- super omuem virtutem iniraici (Luc. 10.). Sed illis
branda, ut Deo soli sint cognita, qui videt quod in baecdicenlibus, nos prse infidelitatis fragilitate magis
occulto fit, et reddit in palam. Sed ut videtur, isti magisque metuebamus, et rogabaraus eos ne vellent
non sunt conlenli ejus leslimonio et remuneratione, sequi dracoiiis vesligia, scd potius ut recto ilinere
qui videt in occulto, sed manifeslari isii apnd homi- pergereraus. Unus lauien ex ipsis alacritate inipa-
nes volunl (Matth. (>.).Omnis enim absiinentise ratio tiens insecutus esl draconem. Etcum non longe in-
in occulto habenda est, et ut corptis jejuniis fatigc- venisset ejus spelunnam, clamabat nos ut iremus
lur, et lamen non apud homines jactantia, sed Do- ad eura, et virieremusexitum rei. Quidam tamen ex
iiiiiti relribtitio quaeratur. Iratribus occurrit nobis, qui in vicina eremo habita-
Hsec ct mulla alia nobis de conversalione mona- bat, et prohibuit nos sequi draconetn, dicens, non
chortun per lotam disserens dierum sepiimanam, et posse nos nee aspectum ejus lolerare, prsecipuequia
fidciiidoctrinoegestoruin suorum auctorilaie confir- lale aliquid in usu non habuimus videndi: se vero
nians, ubi proficisci ccepimusab eo, producens nos dicebat frequenter vidisse ipsam bestiam vastilalis
aliquanlulum raonebat, dicens: Ante omnia, dilec- incredibilis, et habere iu longitudine quindecim cu-
tissimi, pacem habetole inler vos : nolite ab invicem DI bitos. Cumque nos ad locum dehortaius esset acce-
separari. Tunc conversus ad fratres, qui simul cum dere, ipse properans, fratrem qui illic nos opperie-
eo producentes nos, aderanl, dixit : Quis vestrum, batur paratus ad perimeudam besliatn, abstraxit,
fratres, promptus est deducere eos usque ari vicina secumque revocavit, el nolemem discedere nisi ex-
palrum raonasteria? El cum psene omnes promptis- lingueret eam, multa prece deflexit. Qui cum ve-
sime semetipsos oblulissent, et progredi nobiscumi nisset ad nos, ignaviam nostrara infidelitateraquere-
vellent, ipse sanctus pater Apolloniuselegit ex om- darguit.
a Ammone.] Distinctushic ab AmmoneMgyplio seut LXXI ad Lucinium, num. 6, ubi de Eucharislia, an
Nelriote, de quo hic posl c. 30, el Tabennensiote,quii accipiendaqttolidiesit, quod RomanaEcclesiaet llis-
in Tabenna tribus circiter millibusmonachorumprm- panim observareperhibenlvr,disputat.
fuit, de quo hic supra cap. 3. ROSWEVUUS. 9 Llminis inclusa habentur Decret. m. part. Jist.
b Dracone.l Forsejusdem Ammonisest quod habeturr 5. de Consecr.c. 16.
*
itb. III Rufini, uv.ni.214 de basilico dissipato. ' Notandum heic denuo, quod toties diximus, tion
ROSWLYDUS. esse illutu Rulini librum, sed a Ruliniano hoc atque
1 Confer S.
Hieronymi Epist. iu uostra recensione_ aliis alicubi consarcinaluui.
 421 HISTORIA MONACHORUM, 422
Pervenientes autem ad cellulara iltius, cnm multa A . non ferentes, congregaveruntsupereum arense molcs
dilectione suscepti 158 aD co requievimus. Ille immensas, astante timen ibidem paire Aniinone,
voro narrabat nobis, quod in tllo loco nbi ipse com- quia nec sic qnidem, rnm mortua fuisset besiia, sine
raancbat, quidam fuit vir sanctus, cujus ipse esset ipso appropinquare ei audebant.
discipulus, Ammon nomine (Pallad., cap. 53, dicitui CAPUT IX.
Amun), per quem plurimas virtutes fecissetDominus. a COPRETE I T PATERUUTIO.
Inter csetera igitur etiam hoc de eo narrabat. DF, 1'RESBYTF.RO
Frequentcr, inquil, veniebant ad eum latrones Erat quidam presbyter, Copres nomine (Pallad.,
panem, quo solo vescebatur, auferentes ei, et si quid cap. 54), in ipsa eremo habens monasterium, vir
erat quod ad victum suum conlinentissimum reposi- sanctus annorum circiter ocloginta, et ipse multas
lum videbatur. Cumque frequenler ab his molesiiam virtutes faciens, languores curans, et efflciens sani-
paterelur, quadam die processit ad eremum , et inde tates, sed et dsemones fugans, et raulta mirabilia
rediensduos draconesingeniessecumcomitari jussit, faciens. Ex qtiibus nonnulla etiam in nostri praesen-
atque ad ostium monasterii sui raanere eis praecepit, tia eflecit. Is ergo cum vidisset nos, et osculo salu-
ingresstimqueservare. Veniuntex more latrones, vi- tasset, atque ex more post orationem eliam pedes
dentes [L. nescienles] qui essent custodes in limine, ]D lavisset, requirebat a nobis, quse gererentur in sse-
et ut viderunt dracones, exanimeset amentes effecii, culo. Nosauiem rogabamus eum, ut ipse magis nobis
obmuluerunt, et statim conciderunt. Quod ubi senior de suis gestis aliqua narraret, et ex quibus actibns,
sensit, egressns invenit eos scmineces, et accedens quibusve meritis Dominusei tantam gratiam contu-
atque erigens, increpabateos, dicens : Cerniiis quan- lisset, exponeret. At ille nihil dedignamsest, etsuaj
tum vos duriores besliis estis : illse enim nobis vitae, et priorum suoruin narrare nobis crdinem coe-
propler Deumobediunt, vosautem nec Deumtimetis, pit, quos tamen longe illustriores fuisse perhibebat,
nec vitam servorum Dei inquietare erubesi itis. Ve- sei|ue ipsorum exempla vix parva sectari. Dicebat
rumlamen introducens eos in cellam, posuit eis men- ergo : Nihil magni est, o filioli, quod in nobis vi-
sam, et jubet ut perciperent cibum. Illi vero corde detis, ad comparationem sanctorum patrum.
compuncti, et ab omni mentis suae iminanitate con- Erat enim quidam ante nos vir nobilissimus, Pater
versi, multis qui prius Doraino servire cceperant, nomine Mulius l. Hic fuit primus in hoc loco mona-
in brevi raeliores fiunt. In tantum enim per pceni- chus, et in omni hac eremo viam salutis omnibus
tentiara profecerunt, ut post non multum tempo- nobis primus osiendit. Hic autem 160 prlmo Gen-
ris, etiam ipsi eadem facerent signa, easderaque tilis fuit, latronum maxiraus, et sepulcrorum vio-
virlutes. /r lator, alque in omnibus flagiliis opinatissimus; ad
Alio prset rea tempore immanissimo qnodam dra- quem tali ex modo occasio salutis advenit. Nocle
cone vicinas vastanle regiones, et pluriraos peri- quadam ad domum cujusdam virginis Deo sacratse
mentc, venerunl babitatores loci illius ad supra- exspoliandi caussa perrexit, cumque machinis qui-
dictum pairem, orantes eum, ut de regionibus suis busdam , quse hujusmoriiartilicibus satis notae stint,
perimeret besliara: simul etiam, ut ad misericordiam domus ejus tecta conscendisset, quaerensquali arie,
flecierent senera, piterum quemdam pasioris filium vel quo aditu ad | enetralia ejus irreperet, difficultate
secum deferunt, qui solo visu draconis exterritus perpetrandi operis innexus, plurimum noctis ternpus
menie exciderat, et ab solo halitu bestise exanimis in teclis positus, sine ullo transegil effectu. Post
portabatur ac lurgens. Tunc ille puerum quidem mulios vero animi cnnalus frustra adiiibitos, veluli
perungens oleo, restituit sanum. Seraetipsum vero fessus, soiniio opprimitur, et per visuui assistere sibi
ad necem draconis instigans, illis inlerim, quasi qui videt quemdani regio habitu , dicentem : Desine jam
niliil eos pcset juvare, promittere nihil voluit. Ma- ab his flagiliis, et ab effusione bumani sanguinis
ture autem surgens abiit ad 159 digressus best;se, cessa, atque ab exsecrabilibus furiis ad laborcm
et fixit genua sua in lerram deprecans Douiinum. religiosum converle vigili;is, et suscipe coelesiem
Tunc bestia cum ingenli impelu venire super eum nj angelicamque mililiam, atque ex hoc jam anirai vir-
coepit, teterrimis flatibus, ac sibilis stridoribusque lutibiis vive: et ego le hujus mililise ducem atque
prsemissis. At ille nibil horum meluens, conversus principem faciam. At ille cum gratulanler, quse sibi
ad draconem dixit: Perimat te Christus Filius Dei, ofterebantur, audisset, ostendllur ei exercitus rao-
qui peremplurus est celuin magnum. Et ubi hsecse- nachorum, et principatum super eos jubetur lenere.
nior dixit, statim dirissimus diaco omne siinul cum In liis cvigilans, aslantem videt sibi virgineni, et
spirilu evomens venenum, disruptus crepuit medius. requirentem, quis, aut unde, vel cur illuc advenissel.
Cumauiem convenissentfinitimi hal itatores, et cum At ille quasi amens effeetus, nihil ei respondit, sed
facto miraculo obstupescerent, foetorisvehementiara tanlum ut Ecclcsiam sibi ostenderet rogat. Illa vero
a Coprete.]Hujus nullibi mentioneminvenioprwter- fuere martyres temporeJuliani apostalw, de quibui m
quamapud Sozomenum.tib. VI, cap. 28. Nicephorum Menwisel Menologio9. Julii. Alius etium Coprius
lib. XI, cap. 34. Copres, inquit Nicephorus,dscmonura tempore Theodosii Cwnobiarchw, de quo Grwci 24
expellendorumet variorum morborura sanandorum Sepiembr. 1
namhic Junior. ROSWEIDUS.
gratiam acceperat. Cave Copretemhunc et Patermu- Hsecde Patermutio desunt PaliadioLatino. Suut
lium confundat cumduobui aliit ejutdem nominis,qui in excerpt. GraacisRiblioth. Augustanse.
423 RUFINI AQUILEIENSISPRESRYTERI 424
cum mtellexisset, esse m se ahquid operis divim A admirati sunt valde super tain rairabili facto ejus. At
bomitieni perducit ad Ecclesiam, ac PresDyteris of- ille, sepulto adolescente, coniinuoad eremum rediit,
fert. Ad quorum ille vestigia proruens, rogabat summo studio jactantiam declinans.
Christianumse fieri, et illico sibi pceniientiam dari. Quodam autem tempore iterum de eremo venit adj.
Presbyteri vero, qui cognoscebantvirum hirac esse visitandos fratres, quos ipse instituerat. Et cum'
omnium flagiiiorum principem, mirabanlur si hsec quidam ex eis in extremis ageret, revelatum est ei
vera loqueretur. Ft cumperseverantia(sic)suifidemrei a Domino, quod esset moriturus. Hora autem jara
fecisset, raonent eum , ut si hxc vellet, illa penitus erat ad vesperam declinans : feslintibatergo, ut eum
omitteret. Dehinc cum religionis iniiia suscepisset, videre posset. Vicusautem ubi decuunbebatl segcr,
oral sibi prsecepta dari, quibus viam salutis deberet longo adhuc aberat spatio, et nolens noctu inlroire
incedere. At illi tres ei primi Psalmi versiculos tra- vicum , simul et Salvatoris sermonem intra semetip-
dunt. Quibus ille diligenter consideratis, sufficere ,sumraedilans, quo dixil: Ambutate,dumadhuc lucet,
sibi ait eos ad viam salulis, et scientiam pietalis. ne vostenebrwcomprehendant(Joan. 12.), el, Qui am-
Tribusque dicbus permanens apud eos, ad eremum bulat in luce, nenoffendil(Joatt.11.). Et cum videret
proficiscilur, 161 ubi plurimo tempore deraoratus, jain solem demergi, ail ad eum : In nomine Domini
et die ac nocle in oratione cum lacrymis perdurans, "B nostri Jesu Christi sta paulisper in itinere tuo, el ex-
cibum ex radicibus accipiebat tierbarura. specta me donec ad vicum pcrveniam. Al ille cuni
JAegressusautem ad Ecclesiam, tres versiculos aliqua jam mergi coepissetex parte, reslitit, nec prius
PSalnri, quos a Presbyteris perceperat, non solum occubuit, quam homo Dei perveniret ad vicura. lloc
verbis, sed et rebus atqtie operibus reddidit. Presby- autem manifeslum factum est omnibus illis qui ibi-
teri vero mirabantur, quod subito conversus, acerri- dem consistebant. Slantes enim et iuluentes moras
mam stalim ingerit sibi abstinentiam : et instruentes solis in occasum, rairabanlur omnes quid sibi vellet
eum plenius divinis Scripturis, hortabanlur secuuii hoc, quo.I tot horis in occasum suum non descende-
demorari. At ille nc videretur esse inobediens, unami ret sol. Videntes autera Patrem-Mutium de eremo
apud eos exigens hebdomadara, rursus pergit ad1 venienlem, quaerebantab eo, quid hoc esset signi,
eretuum, atque ibi per septem continuos annos ini quod oslenderat sol. At ille respondit eis : Non me-
otuni abstineulia degens, pleniludineuigratise conse- minisiisvocem Dominiet Salvatoris nostri dicentera;
quilura Domino, ita ut puene omnes Scripluras me- St habueritis fidem sicul granum sinapis, majora ho-
moriter leneret. Panem vero Dominica tantum die! rum signa facielis(Matth. 17.)? At illi cum intellexis-
sumebat: et hunc divinitus delatum. Nam cum ora- sent, ad ejus fidem solem stetisse, limore rnagno
ret, surgens ab oratione inveniebat pancm posilum,, C ( exterriti sunt, plurimique eorum junxerunl se ei
quem nemo hominum delulerat. Hunc ubi cum gra- discipulos, et sequi eum cceperunl. Cum ergo in-
tiarum actione sumsisset, sufficiebat usque ad alte- gressus fuisset domum iUius fralris, pro quo festi-
ram Dominicamdiem. naverat, et invenisset eum jam defunctum, oratione
Post multura vcro temporis iterura regressus at facta, accedens ;ul lectulum, osculatus est cura, et
deserto, exemplo abstinentisesuaequamplurimos adI ait: Quid raagis desiderii habes, frater, abire, ct
imilationerasui invilavit: inler quos accessil ad eurai esse cuin Christo, an permanere in carne? Tunc ille,
adolescens quidara, cupiens ejus esse discipulus. Cuii recuperalo spiritu , paululum resedit, et ait ad eura:
ille cura habilura raonachorum, hoc est a lebetam,, Quid me revocas, pater? meliusenim est mihi redire,
et cucullam, ac melolem, quae est caprina pellis,, ct esse cum Christo : permanere 163 autem in
iraposuisset, docere eum de cseteris monachorum i carne, raihi necessarium non est: cui dixit : Dormi
institutionibus ccepit. Multa taraen cuni sollicitudinez ergo in pace, fili, et ora pro me. At ille continuo
curabat, sicubi Christianorura quis fuissel defunctus,, reclinans se in leclulo, dorraivit. Hi autera qui ade-
ul sepelirel eum. Quem cum vidissct adolescens illee rant, obslupuerunt, dicentes : Vere Dei homo cst
discipulus suus summa cum diligentia mortuis in- hic. Tuuc ille induit adolescenlem, ut sibi raoris
dumenta aptantem, dicit ad eum : Vellem, ut et mee "• erat, satis decore, et tolam noctem psalmishymnis-
raorluum ita iudueres ac sepelires, magister. At ille e que pervigilemducens, boneste juvenem tradidit se-
ait: Ita faciara , lili rai, et lam copiose te induara,, pulturse.
donec dieas, Sufficit. Post non multum vero temporiss Alium aulera fratrem cum visitasset decumbcn-
defunclus est adolescens, et prscdictus sermo com- i- tem, ubi vidit eum quielem raortis difficuller acci-
pletur. Cum enira plurima ei circumdedisset indu- i- pere, et graviter conscientiaesuae raetu redargui,
nienla, ait ad eum coram omnibus : Sufliciunt tibi ji ait ad eum : Cur imparatus es, fili,ad profeclioneml
hsecad sepulturam, liliole, an adliuc vis, ut aliquid d accusalrix, ut video, ignavisetuse tecuni pergit con
addamus? Tuuc defunclus vocem cunctis audrentihus is sciemia. Tunc ille exorabat eura, dicens : Obsecrote,
emisii, obvelaia jam facie, vultuque conslricto, et et pater, intercede pro me apud Deum, ut mihi parvi
dixit : 162 Sufficit, paler, implesti quod proraise- e- tcmporis spalium largiaiur, quo possim emei dare
ras. Obstupuerunt autem, qui pracsenlesaderant, et vitatn raeam. At ille dixit ad eum : Nunc spatiuui
» Lebeta.] Id est colobium,vide sup. cap. 7. videntur meuda, taciti casiigamus.
1 Antea decumbat: ejusuiodi alia qusedamquaety- pothetarum
42» HISTORIAMONACHORUM: 426
. pressus, vidit per visum librum aureis litleris scrip-
poenitentiajrequiris, uoi vitaetempus nnplesti ? Quid A
faciebas in omni hoc vitaeiuse tempore? Non po- tum in manibus senis Copretis, ex quo narratio ejus
tuisti vulnera lua curare? Quinimo et recentiora deduci videbatur, et assistenlem quemdam ciarissiuii
semper addebas. At ille cum perraaneret exorans, aspectus virum, canitie venerandum, comminatione
ait ad eumsenex : Si ultra nonaddas raalis luis mala, sibi magna dicentem : Cur non audis intente quse
orabimus pro le Deum. Ronus est enim et patiens, recitautur, sed incredulus dormilas? At illo contur-
el indulget tibi parum aliquid lemporis vitse, ut om- batus evigilat, et statim nobis secretius Latino ser-
nia debila tua persolvas. Et cum post hsec orasset mone quae viderat enarrabat.
Deum, surgens de oratione, ait ad eum : Ecce tres Inter h;ec autem vidimus rusticanum quemdam
annos Dorainus tibi coucessit in hac vita; tantum, accessisse ad ostium senis, habentem vas arena ple-
ut ex animo ad poenitentiamconvertaris. Et appre- num, et exspectantem donec senex sermonem suaa
hensa manu ejus, elevavit eum de lecto. At ille sur- narrationis expleret. Nos ergo videntes eum, inter-
gens, sine aliqua dilatione secutus est eum in deser- rogavimus Presbyterum, quid sibi vellet rusticanus
tum. Et ubi compleli sunt tres anni, postea revoca- ille sians, et arenam tenens in vase. Respondit ad
bat eum ad locum unde eum assumserat, jam non nos senior, dicens : Non quidem oportebat me.ofi-
quasi hominem, sed quasi Angelura ex homine Deo _B ] lioli, hoc vobis prodere, ne videamur in Dei opere
consignans, ita ut omnes mirarentur de" conversa- gloriari, et merces laboris nostri pereat; tamen pro
tione ejus. Cumque convenissent ad eura frattes oedificationevestra et utilitate, qui tam Iongo itinere
plurimi, statuit eum in medio, atque ex ipso male- venistis ad nos, non patiar eiiara hoc abscondia vo-
riam sumens, per lotam noctem doctrinam de fruc- bis, sed enarrabo opera Domini, quse dignatus est
libus pcenitentiacet conversionisejus produxit ad iraplere per nos.
fratres. Ipsovero sermonem faciente.quasi dqrmitare Terra regionis hujus, quse in vicino 165 nobis
frater ille ccepitpaululum.et continuo in perpetuum posila colitur, sterilis valde et infructuosa fuit ita,
quievit. Tunc facta oratione super eum, et omnibus ut si quando a colentibusseraina ex necessitate sus-
quaead sepulturara perlinent ex more completis,ad cepit, duplicata vix redderet. Verraes enim quidam
eremum properanter abscedit. nascebanlurin ipsis gerrainum culrais, et ascenden-
Frequenter auiem et Nilum fluviumhunc imma- tem segetem succidebant. Erant enim agricolae loci
nem pedibustransivit, 164 aquam usque ad genua ipsius Gentiles.Hos cum docuissemus Deum cre-
habens. dere, et fidem Cliristi recipere, Christiani jam facti
Alio tempore clausis ostiis, fratribusque in supe- veniunt ad nos, rogantes ut oraremus Dominura pro
rioribus solariis sedentibus, ipse ingressusestad eos, C
( segetibus ipsorum. Et cum diceremus eis, nos qui-
et frequenter ad quemcumque Iocum voluit, quam- demoraturos, sed fidem ipsorum requiri apud Deuui,
vis Iongepositum, inlra momentum temporis evec- quse hoc percipere mereaiur; illi ex arena hac quse
tus est. calcatur a nobis, sinussuos replenles obtulerunt no-
1 Nara primo adhuc tempore conversionis suas bis rogantes, ut in nomine Domini beuediceretnus.
cum esset in eremo, el hebdomadam jejunasset, Et ego aio ad eos : Secundumfidem vestram fiat vo-
aiuot, occurrisse ei hominem iu deserto, haben- bis. Tunc illi auferentes arenam secum, raiscuerunt
tem panes et aquam, qui exhortatus est eum seminibus quse seminaturi erant, et sparserunt per
accipere cibum, qui de ccolo ei fuerat destinalus. agros suos, et tantum fructum collegerunt, quantuiu
In alio quoque terapore dsemonassistens, thesau- nulla usquam potuit ./Egypti terra colligere. Ex eo
ros auri pluriraos, quos Pharaonis fuisse perhibebat, ergo consuetudo est eis, bis per annos singulos ve-
ostendit ei sub lerram demersos. Cui respondisse nire ad nos, et eadem exspectare a nobis.
fertur Palermutius : Pecunia lua tecumsit in interi- Sed et illud non celaboa vobis, quod mihi Domi-
tumetperditionem (Act. 8.). Haecergo, et his sirailia nus ad gloriam nominis sui praeslitit. Desceuderam
plurima effecit per eum Dominus. aliquando ad civitatem, et inveni ibi virum queiu-
Sed et alii nihilominus fuerunt ante nos multi pa- D ; dam doclorem Manichseorumseducentem populos :
tres, quorum prsesentiadignus non fuit mundus, si- cum hoc habui conllictum serraonis. Sed quia erat
gna ccelestiael prodigia facientes. Quid ergo mira- versutus nimis, el concludere eum verbis non pote-
roini, si nos parvi homines parvafaciamus , claudoset ram, veritus ne auditorum turbae lsederentur, si ille
csecoscurantes, quod et medici ex arte facere pos- quasi superior abscessisset in verbis, audientibus
sunt? turbis, dixi :a Accendite ignem plurimum in medio
Etcum haecnobis (Pallad. cap. 54.) senex Copres plateae, et ambo intremus in flammara: si quis uos-
enarraret, unus ex fratribus nostris, quasi incredu- trum ex ea non fuerit adustus, hujus vera fides esse
litate eorum quse dicebantur, leediare * ccepit, et credatur. Quod cum dixissem, valde placuit populo,
prse tsedio dorraitare. Cumque sorano fuissut op- et continuo ignis accenditur plurimus. Tunc ego ap-
*Hic in Grsecotexlu
apud Palladium qusedam in- ad Paulinum, Sed quia tu necsicquidemT^DUSimpe*
terseruntur. rare, etc. Recole nos ibi.
* Peculiaris 3 Hoc ipsum, nedura simile, exemplum provoca-
Rufino, tametsi minus Latina locutio
est tmdiare pro faligari, delassari, et similibus. Sic tionis ad ignem habes in Vita S. Eugeniae cap. 5.
Pfsefalionelibri ll.de BenedictionibusPatriarcharum ouod ilideui ODUS Rufinoolim taraetsi falso, adtri-
PATROL.XXI. 14'
 RUFINl AQUILEH5NSISPRESBTTERI 425

prehendens eum, ccepi rdecuin pcrtrahere ad ignera. iA 167 CAPUT X,

Et ille non, inquit, ita; sed unusquisque nostrum DESTRO ABBATE, I5AIA;PAULO, ETANUPH.
singulariter ingrediatur : primus tamen tu debes in- Addebal et adhuc (Pallad. cap. 55. 56. 57. 58.)
trare. qui hoc proposuisti. ego Et in nomine Christi
flammas ctiam hsec : Abbas, inquii, Syrus, aliquando, et
consignans memetipsum, rnedias ingressus
lsaias, el Paulus occurrerurit sibi invicera ad ripam
SUhl; flaihiriavero huc illucque dispergi ac fugere
dimi- fluminis. Erant autem viri isli justi, summse absli-
peniius 9 ine eeepit. Steli 166 ''• medio ignis totius religionis. Ili pergebant visilare
dia fere hora, et in nomine Dominiin nullo penitus nenlise et
quemdam nomine Anuph. Aberat autem monaste-
lacsussum. Videnles autera populi cum ingenti ad-
rium ad qiiod ibant raansionibus tribus. Cuni ergo
miratione acclamaverunt, et benediserunt Deum,
transire fluvium, nec esset copia transme-
dicenles : Mirabilis Deus in sanclis sttis (Psal. 07.). vellent
inlroi- andi, aiuntinter semetipsos: Petamus a Dominogra-
Gosperuiit etiam perurgere Manichseum, u t
liam, ul ne impediatur nobis boni operis iler.Et con-
ret in ignem : at ille reluctari ceepit,et subtrahere
ad abbatcm Syrum, Tu, aiunl, prsecipdepele
6e. Tunc comprehendenlesbuin turboe injecerunt in versi
a Domino : scimus enim audiri te, quia prsestabit
ineriiuniigniSjet statim circumdanseum flamma, at-
•o libi quaepetes. At ille cohortalus etiam ipsos secuui
que adtirens semiustum reddidit. Et illum quidem ] oratione prostravitse iu facieni co-
cum dedecore ex urbe populus ejecit, clamansel di- genua figere, in
Et cum completa oratione, surrexis-
cens : Yivusardeat seductbr. Me vero assumentes ram Domino.
sent, ecce vident appelli navigium ad ripam flumi-
secum, et benedicentes Dominura,ad ecclesiamper- nis
ducunt. paratum, ad iter quod acturi erant expedilttm.
IIoc ascendenles adversus fluminis cursum iia vc-
Alio quoque tempore dum transirem juxta tem- lociter ferri ul inter horam unam , totius
ceperunt,
plum qtioddam, vidi ibi sacriflcare Gentlles, et aio itineris acturi per iriduum erant) conficerent
ad eds : Cur vos cum sitis homines raliohabiles, ira- (qnod
spaiium. Cumque applicuissent ad lerram, lsaias ait:
molatis raulis et insehsibilibus simulacHs? Nonne Dominusmibi ostendit virum ad
quem properamus,
ertiitlvds raulto magls siiie sensu estis. quani illi occurrentem
nobis,et uniuscujusqucnostrum secrela
quibus imniolatis? Ad huhc sermonCmDominusape- cordis Sed Paulus ait: Et raihi ostendit
ruit eis intellBctiim,et relinquentes errorem suitm aperientem.
Dominus, quod post triduum educat ctim de hoc
quem agebant, secuti suut me, a credidcrunt Sal- mundo.
vatoH hostro Deo. Cum ergo iter, quod ducit ad monasterium , do
Fuit mihl aliquando hortulus monasterio vicinus, ,(j flumine incedere ccepissent, progressique esscnt
ih quo prdpter adventanles fraires olera colerevidc- paululum, occurrit eis supradiclus vir, ad quem vi-
bamur. Quidam aulera Gentiiis ingressus est nocte, sitandum pergebant, ei salulans cos aii: Benediclus
et furatus est olera. Quaocum periulissct ad domum Dominus, qui vos mihi et nunc in corpore, ct anto
suairi, igni apposuit ut ce-queret.Cumque tribus ho- jam ostendit in spiritu. Et tunc coepit de uniuscu-
ris continuis ingenti igne suggesto, neque fervere, jusque eorum meritis, quaehabebant apud Deum,
neqiie molliri, aut calefieri aliquatenus poluissent, atque actibus memorare. Tunc Paulus ail, Quoniara
sed permansissent cadem viriditate qua missa sunt, et nobis Dominus ostendit, quod posl triduum le de
et ncque aqua quident ipsa vcl leviter calelieri po- boc mundo assumat, peiimus a te, ut etiam de tuis
tuisset, in semelipsumregressus ille qui furatus est, nobis virlutibus et aciibus, quibus Dominoplacuisii,
erepta rursus de focoolera reportabatad nos, el pro- cnarres, nec verearis jaclantiae nolani. Abscessurus
slerneiis se anle pcdes nostros rogare coepit,ut pec- enim de hocmundo, ad imitalionemposteris gesto-
cati sui veniam mereretur, et fieret Christiantis; quod rum tuorum memoriam derelinque. Tunc ille, Nihil,
et impetravit. inquit, magnum fecissc memini, hoc tamen custodivi,
Accidit autem eadem diehospitesvenireadnosplu- ex quo nomen Salvatoris nostri in pcrseculione con-
riraos l'ratrum,quibus opportune olera ipsa parala D fessus sum, ne 168 Post confessionem verilatis
sunt : gratias ergo referemtes Doraino pro rairabi- niendacium de ore meo procederet, neque post amo-
libus suis, tluplicera iretiiiam gessimus, et pro salule retn caelestiumicrrcnum aliquid amarem , sed nec
gralia Dominiin his defuit mihi. Numquanietiiinme
el
bominis, pro beheficiis divinis.
fecit cgere aliquo leneno', omnem quem desideravi
buium est, nos in hiijusce Torai AppenJice recudi- qua purle violatis,ut Zareas quoquc intraret, timililer
mtis. lbi Helentis Episcopus et Zareas magus con- imperabal. Sed Zareas reluclarc cmpitel fugere. At
grediuhUir. Verba "eariemcum his ferme snnt. Hele- tiOitntifliM illuin populUtiti ignibustfadidil, slatim
mis ait : Aceendatttrignit in mediaciritale, el ingre* ettmcirctitndansflamma cwpit exurere.Et iittmiieusse
diamtir pariler flammas el qttiustus non fuerit, creda- sanclus Hclenus, ticet semiuslum,vivumtameneripail:
mus, quod hunc miseril Christus. Tunc omnibus sen- qitemcumdedecoreeliminavitpopulusdefinibusregio-
teulia placuit. Slalim igniscopiosusaccensusesl. Tunc nis hujus. Ilunc quotidie quoquumqueperrexerit, in
bfatus Uelenus jubel Zaream intrmre flammas. Cuii Dei taudibus populus comitatur.Ilsec ab Rufinoloti-
Zareas inquit,Ingrederelu primus,quihocproposuisti. dem fere verbis personaturaScriptorem fuisse inu-
Consignansse igitur bealissimuspater.Helenus,expan- tuatura, res clam.at.
sts manibusingentesflammas inlrat: et stansitlic di- a Syro, efc.] De his prmter notalumm margine
ihidia ferehora nequecapillis,neque teslimentisex ali- ^ Paltadium nilul inveni, ROSWEVDUS.
429 HISTORIA MONACHORUM. 430
cibum, Angeloruin mihi deferens rainisterio. Nihil a Aetedere,
. similiter et ex fonle poeulum sumerc.
me occultavit Doihinus eorum qute geruntur in ter- Cohfirmabat autem, se numquara in omniviia sua
ris : numquam defuit cordi meo lux ejus, per quam tantse dulcedinis aliquid et tanlae suavitatis liausisse.
suscitatus somnum corporis hon 'requirebam, desi- Invenil aulem in ipso loco eliam speluncam quan-
derium habens semper videndi eum. Sed et Ange- dam, inlra quarii aliquandiu requievil. Et cum refi-
lum suum assistere mihi semper fecit, edocentem ciendi corpusculi tempus etnecessitas adfuisset, per
me de singulis quibusque virtutibus mundi. Lux Dei nihilominus gratiam, nihil deerat eorum quae
mentis mese numquam extincta est. Omne quod petii poscebat a Domino.
a Domino, sine mora consecutus sum. Ostendit mihi Quodam vero tempore pergebat ad visitandos fra-
frequenler multitudines Angelorum assistentium tres incommodos, quibus etiam quae necessaria erant
sibi; vidi et ccetusjustorum, congregationesque mar- ad refectionem corporis deferebat. Et eum in ilinere
tyruui,ii)onachorum conventus, omniumque Sancto- eorum quse porlabat onere gravaretur, vidit eminus
rum, eorura dumlaxat, quorum opus non est aliud, onagros transire per desertum, et exclamavit, di-
nisi laudare semper et benedicere Dominum in sim- cens : In nomine Domini nostri Jesu Christi, veniat
plicitale cordis et fidei. Vidi econtrario Satan, et huc unus ex vobis, et suscipiat sarcinam meam, Et
angelos ejus aeternis ignibus tradi, et rursus justos B ; ecce unus ex omni grege, tota cum mansuetudine
scterna lsetitia perfrui. Cumquehsec et multa alia his
pergit ad eum. Tunc ille praebenli se sponte, et onus
similiapertolum triduum enarrasset eis, tradidit spi- imponit, et ipsi insedit, et cum omni velocitate ab
rilum. Et conlinuo vident ipsi ab Angelis suscipi eo ad cellulas fratrum,
quo pergebat, evectus est.
ejus animam , alque ad caelosferri, ila ut vocem Alio rursus terupore Dominica die venit ad quod-
hymnorum audirent eliam ipsi, quibus una cum An- dam monasteriura fralrum, et cum vidisset eos non
gelis aniraa ejus abscedens Dominum collaudabat. agentes solemnitalem diei, caussara requirit. Gum
CAPUT XI. autem dixissent, pro eo quod Presbyler non adesset,
DE a HELENO: qui trans flumen maneret: propter melum eoim cro-
codili transire nullus audebat.Tuncille dixit: Si vul-
Fuit et alius vir sattctus, Helenus nomirie (Palla-
Et continuo
dio cap. 59. Hellen dieifur) t hic a pueritia in servitio tis, ego vadam.et adducam cum ad vos.
ad ripam fluminis pergit : ubi cum nomen Domini
Domini, cum omni contirienlia et castissimis institu-
tionibus enutritus, ad summa merila perverierat. De- invocasset, praestofuit bellua, et quse solebat aricssc
cura adhuc si ne- ad perniciem hominum, adfuit tunc ad vchiculum
nique puer esset in mohastefib, emn , cuni
cessarius fuisset ignis, ut e vicino peteretur, arden- C justi, tergo quoque suo suscipicns 170
omninietu subjecta. usque ad partem ripsc ultcrioris
tes prunas vestiraento ferebat illaeso.Quod admi-
et
rantes omnes qui aderant fratres, studium animi evexit. Adiit conlinuo Helenus Presbyterum,
ac imitari Huic exorare eum ccepit, ut veniret ad fratres : eral enira
vitscqueejus merili cupiebant. quo- indulus vilissimo et
dam tempore cum solus esset ita eremo, desiderium abjectissimo indumenio. Super
vescendi mellis exortum est: et converstis vidit in quo miratus Presbyler, quis aul unde essel, vel quid
eaxo favum mellis inhcerentem, et intelligens ini- sibi vellet, inquirit. Ubi vero cognovit esse horaineiu
mici hanc esse fallaciam, continuo semetipsum in- Dei, sequi eum cospit ad flumen. Et cum caussaretur
non inveniri navigium, quo transiri posset, tunc
crepans, ait : Discede a me, deceptrix et illecebrosa
abbas Helenus dixit ad eum : Nibil verearis, pater;
concupiscentia. Scriplum est enim, Spirifu ambulate,
et concupiscentiascarnis ne perfecertfis(Gal. 5.). Et ego jam nunc parabo vehieulum. Et exclamans voce
statim dereliiiquens etiam locnm 169 ipsum, dis- magna, adesse bestiam jubel. Quse statim voce ejus
cessit, et abiit in desertum, atque ibi lamquam pro audita affuit, ac dorsum suura ad vebendura placide
inviiat et pre-
concupiscentia carnis punienda, jejuniis semetipsttm prseparavit: prior ipse conscendens
: At
coepitaffligere. Tertia autem seplimana jejunii sui sbytci iini, dicens Ascende, nihil formidans. ille,
videt in deserto jacere diversa poma sparsa : et intel-. cvisabellua, exterrittis, retroceriere ac refugere cae-
"'
ligens dolos inimici, ait : Non manducabo, neque pit. Omnes autem qui aderant, stupor ingens et me-
contingam, ne fralrem meura, hoc est animam meam tus apprehendil, videnles hominem Dei crocodilo
scandalizem. Scriplum est enim, Quia non in cibo evectura fluminis alveum transmeare. Qui ubi de-
tolo vivit homo, sed in omni verbo Dei (Mallh. 4.). scendit,secum pariler in sicum educit eliatn belluam,
Cumque et sequcnti septimana jejunaret, paulu- dicens ad eam : Melior est tibi mors, quatn tot
lutn in somno deductus est, el ecce Angelus Dorairii scelerum et tot boraicidiortim involvi reatu. Af llle
asiitit ei per visum , dicenS : Surgejara, et quse tibi statim corruens exspiravit.
apposita inveneris, nihil dubilans vescere. Surgens lnterea per triduum in monasteriosanctus Helenus
auteui, vidit aquse fonlem lenibu3 repletuni fluenlis, permanens, docebat fratres spirilalem dneliiiiam ,
ejusque ripas in circuitu herbis quibusdam teneris ita ut etiam nonnulloruni cogitationes cordis, et se-
©doratisque prsetextas. Et accedens decerpere corait creta consilia proferret in inedium, etalium qnideiu
.. * Heleno.] Sotomenusiib. VI. cap. 28. Nieephorus Bist. eap. 1. quibus Helles dicitur, Pdliadib Helleil.
lib. XI. cavh 54. Cassii.i.ort.8 ItO; VIII. Triparl. RosvfEttms.
 431 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI m
proderet spiritu fomicationis urgeri, alium spiritu A j res his inveniamur in lide, quorum fides per nos
iracundiae, alium vero cupidiiate pecuniae, nonnul- consignala est Deo.
los ' aulem jactanlise ac spiritu superbise illudi. Al< CAPUT XII.
terius vero mansueludinis, allerius juslitise, alterius a EL1A.
DE
patientise teslimonium dabat, et sic ex utraque parte
aliorum vilia, aliorum virtutes animi exaggerans, ad Vidimus et alium senem (Pallad. cap. 51, ef de
omncs eos profeetus mirabililer excolebat. Agnos- alio Elia c. 3.) venerabilem, Eliam nomine, in lini-
centes vero singuli quique, ila agi inter semetipsos, bus civitatis Anlinoo, qusc est metropolis Thebaidis,
utilleannuntiaverat,corde compuncti emendabanlur. centum ferejam etdecem(utdicebatur) annorum.su-
Profecturus autem ait ad eos : Praeparate olera ad per quem dicebant, quod vere spiritus Elisein eo re-
adventum fratrum. Et illis praeparantibus, continuo quievisset. Multa enimdeeo etraagnifica refereban-
supervenerunt fratres, quibus honorifice susceptis, tur. Septuaginta namqueannos 172'" solitudineva-
ipse contendit ad ercmum. slissima eum transegisse perhibebanl; cujus deserti
Rogabat aulem eum quidam de fratribus, ut horrorem terroremque nullus sermo digne poterit
permitteret eum secum degere in eremo. Cum- exponere. Illic ergo sedebat senior toia hac selate,
que respondisset ei, grave esse negotium et plu- ig ] humanse habilalionis nescieus loca. Semita autem
rimum laboris, obsistere tentalionibus dsemo- erat angusta et scrupea, quae ad eura ducebat, quae
num; co conlentiosius juvenis persistebat, pro- vix inveniri a commeantibus possel. Locusvero ipse
mittens se cuncta tolerabiliter perlalurum, tanium in quo sedebat, spelunca erat terribilis qusedain, et
171 ut praeberet ei copiam consorlii sui. Et cura intuenlibus plurimum horroris incutiens. Ipse auiem
perraisisset, secutus est eum ad eremum , quem trementibus jatn membris prae matura quatiebalur
ille invicina sibi spelunca habitare jubet. Tunc dse- setate. Incessabiliter tamen per singulos dies signa
mones advolant per noctera : primum fcedis el lur- faciebat, et advenientes ad se quacumque incomtno-
pibus eum cogitationibtts exagiiant, post hsec vero ditate constrictos, omnimodis resolvebal. Cuncti
etiam violenter irruere et necare eum aggrediuntur. vero palres confirmabant, quod nullus omnino me-
Effugiens autem juvenis, et pervolans ad cellulam minisset quando hic secessisset ad eremum. Cibus
sancti Ileleni, quibus malis urgerelur, exponit. Tunc ei erat panisexiguus, et paucissimaaolivse, usque ad
senior consolatus est eum paucis verbis, et de vir- ultimam senectutem. Nara in juventute septiraanas
lute fidei ac patieniise comraonens, statim revocat frequenter jejunasse perbibebatur.
ad speluncam, de qua effugerat, et taraquam sulcum CAPUT XIII.
quemdam per arenam extra cellulam juvenis, digito C
suo ducens, praecepitin nomine Domini, ne audeant DE b PITHYMONE.
dsemones statutum transgredi limitem : et ita verbi Interea (Pallad. cap. 74.) redeuntes ex Thebaide,
ejus virtute adolescens permansit de reliquo se- vidimusmontemquemdam praeruptumfluvioimminen-
curus. teni, elationeminacis saxi, aspectu etiam ipso terribi-
Ferebatur de eo, quod et ipse adolescens in eremo lera, in quo erant per ipsa prsecipitia speluncaediffi-
positus, ccelestes ssepe percepisset cibos, et fratri- cilis adscensus. In his inonachorum plurimi comma-
bus ad se venientibus, cum nihil habuissel quod ap- nebant, quorum pater erat nomine Pilhyrion. Hic et
poneret, afluisse quemdara adolescenlem panes ei ex discipulis beaii Antonii fuit, et post illius obitum
et qiwe erant necessaria deferentem, eaque cura ante cum sancto habitaverat Ammone. Posthujus quoque
speluncam ejus deposuisset, ultra nusquam corapa- absccssum in hoc se constituerat monle : sed et
ruisse; dixisse vero eum ad fratres : Benedicamus tanta in eo erat virtutura copia, tantaquc gratia sa-
Dominum, qui prseparavit nobis mensam in deserto. nitalum, et poteslas adversus daeraones, ut duorum
Hsec,et alia plurima de sanctorum Patrum vila et merito summorum virorum solus bsereditatem con-
conversalionibus enarrans nobis pater Copres, et secutus duplicem videretur. Ilic ergo multos monilig
cum omni affectu inslrucns; post sedilicalionemX) j oedificans, multaque doctrina instruens, prsecipue
vero sermonura, introducit nos in hortulum suum, tamen de discretione spirituum nos docebat dicens,
ostendit nobis arborcs paluiarum, aliorumque po- esse quosdam doemones, qui certis quibusque vitiis
morum, quas ipse planlaverat, et dicebat: Haec me obsequantur, quique cum affectus anuusepassibililer
in ererao planlare rusticanorum fides adraonuit. Ut et vitiose viderint moveri, convertunt eos ad onine
enim vidi eos tanlain fidera haberc, ut arenara sub facinus malum. Si quis ergo est, qui vult doemonibus
noslris vestigiis colligenles, per agros suos sparge- dominari, prius vitiis suis et passionibus dorainetur.
reut, et terrara sterilem ad totius fccunditatis verte- Quodcumque enim vilium proprioe passionis abjece-
rent ubertalem, pudor, inquam, est, si nos inferio- ris, hujus vitii dsemonem poteris eliam de obsessis

* Elia.J De hoc Sozomenus libro VI.

cap. 28. Ni-
cephorus lib. II. cap. 34. Cassiodorus Ui&l. Trip.
tib. Vlll. cap. 1.
b Pithyrione.] De hoc Nicephoruslib. IX. cap. 14.
Prseterea Pilhyrion ille, qui tamen alibi, apud Alhe-
nas vklelieet, asceterium, seu exercendse pietatis
domicilium, babuit. ROSWEYDUS.
1 Rescripsimus nonnultos,recto sensu
alque serie
orationis cogente; antea nullos Uirlii; legebatur. Le-
viora inferius taciti castigaraus.
433 HISTORIAMONACHORUM. 434
corporibus effugare. Et ideo conandum est paulatimi A potuit. Cibum vero numquam sumserat nisi die Do-
propria vilia superare, utl possimus etiam daemo- minica. Presbyler enim tunc veniebat ad eum, et
nes superare , qui hujusmodi vitiis obsequuntur. offerebat pro eo sacrificium, idque ei solum Sacra-
Hic secundo reficiebatur 173 'n septimana, pulti- racntum erat et victus.
culas accipiens ex farina, nec poterat jam acci- Huic quodam die satanas subripere vo.ens, trans-
pere aliam escara, nequc setate, neque consuetudine3 figuravit se in presbyterum, qui venire ad eum sole-
permittente. bat, et prseveniens boram solitam, simulabat se Sa-
cramenlorum gratia venisse. At ille vigilanter inlelli-
CAPUT XIV.
gens diaboli fraudem, cum indignatione quadam ait
DEPATREa EULOCIO. ita ad eum : 0 omnis doli omnisque fraudis pater,
Vidimus et alium (Pallad. c. 75. et de alio Eulo- inimice omnis justitise, non desinis seducendo ani-
gio c. 26.) sanctum patrem, Eulogium nomine, quii mas Christianas, sed et ausus es etiam ad ipsa te
in offerendisSacrameniis tanium gratise acceperat a_ immergere terrifica et sacrosancla mysleria. At iile
Domino, ut uniuscujusque accedentium ad altare5 respondit ei : Pulavi, inquit, quod possim te lucri-
Dei merita culpasque cognosceret. Denique ex mo- facere: sic enim et alium queradam ex veslris de-
nachis quosdam volentes accedere ad Communio-- B I cepi, ita ut mente excederet, et perderet sensum.
nem, relinebat dicens : Quomodo ausi estis accedere; Quem cum credentem raibi, insanum reddidissem,
ad Sacramenla divina, cum roens vestra et propo- tot justi orantes pro eo, vix eum et in loco et sani-
silum sit in malo "? Denique aiebal : Tu hac nocle_ tali restiluere potuerunt. Et hsec cum dixisset dse-
habuisti cogitationes fornicandi. Tu vero dixisti in. mon, aufugit ab eo.
corde tuo : Nihilinterest, sive justus adSacramenta, Erat autem supradictus vir persistens in opere
sive peccator accedat. Et alius dubitationem habuitt ccepto, atque in oratione perdurans. Pedes vero
in corde suo, dicens : Quid enim me sanctificare> ejus, ex eo quod multo tempore immobiles fuerant,
Comraunio potest? Hos ergo singulos removebat ai disrumpebantur, ita ut sanies ex eis proflueret. Tres
coramunione Sacramenti, et dicebat eis : Secedites auiem cum complerentur anni, affuit Angelus Do-
paululura, et agite pcenitentiam, ut purificati per• mini, et ait ad cum : Dominus Jesus Christus, et
satisfactionem et lacrymas, digni habeamini com- Spiriius sanctussuscepit orationes tuas, et corporis
munione Christi. tui cicairices sanat, et cselestis cibi, id est verbi et
scientise suaelibi abundantiam donat. Et contingens
CAPUT XV.
os ejus ac pedes, et ab ulceribus eum sanum reddi-
h
DE APELLEN PRESBVTERO ET IOANNE. ( dit, et repletum scientiseet doclriiise gratia, cibi fa-
G
Vidimuset alium Presbyterum (Pallad. cap. 60. mem sentire non fecit. Jubet aulera transire eum
et 61.) in vicina regione nomine Appellen, virumi ad alia loca, eteremum circumeuntem visilare etiam
justum. Hic faber erat ferri, et quse necessaria erantt alios fratres, et sedificare eos in verbo et doctrina
fratribus operabatur. Quodam autem tempore, cumi Domini. Dominicaautem die ad eumdera semper re-
ad fabrilia opera vigilaret in silentio noctis, con- vertebatur locum, simili modo Sacramentorum gra-
versus diabolus in formam mulieris speciosse, venitt tia, reliquis vero diebus etiam opus manuum facie-
ad eumtamquam aliquidoperisei deferens. Tum ille» bat et operabalur, jumentorum cingula cx palraa-
arreplum manu nuda de fornace ferrum candens, ini rum foliis texens, ut in illis Iocis haberi moris est.
faciem ejus injecit. At illa clamans et ululans aufu- Qnodam vero tempore claudus aliquisire ad ipsum
git, ita ut omnes fratres, qui in circuitu commane- voluit, ut ab eo curaretur. Contigit autem ut ani-
bant, uluhlum ejus fugientis audirent, et ex eo jaml mal, quod ascensurus erat, cingulum manibus ho-
vir ille in usu habuit, ferrum candens manu nudai minis Dei faclum haberei. Cum ergo imponeretur
tenere, nec Isedi. Ad hunc ergo cum venissemus,, supra jumentum, statim ut 175 contigerunt pedes
et humanissimenos suscepisset, poscebamus ab eo,, ejus illud cingulum, sanus eflectus est. Scd et qui-
ut nobis vel de suis gestis, vel de eorum quos prseci-1D buscumquc segris benedictura panem misit, statim
puos in conversatione sancta sciret, virtutibus loque- ut ex eo perceperuut sanati sunt. Et alias multas
retur. Tunc ille: virtutes et sanitates per eum Dominus implevit.
Est, inquit, in hac eremo vicina fraler quidami Habuit autem et hanc gratiam super omnes pa-
noraine Joannes, oetate proveclus, vita et moribus,, tres et caeleros horaines, ut uniuscujusque fratrum
atque abstinentia cunctos prsecellens. Hic primumt de vicinis monasteriis conversalio ei revelaretur, ita
cum accessisset ad eremum, tribus continuis anuis,, ut scriberet ad patres ipsorum, et eommoneret quod
sub cujusdam saxi rupe slans, semper 174 oravit,, illi et illi segniier agerent, nec rectum in timore
iia ut nuraq m omnino resederit, neque jacuerit. Dei proposilum gerunt: illi vero et illi in fide et
Somni autem tantum caperet, quanlum stans caperee animi virtute proficiunt. Sed el ad ipsos fratres
a Enlogio.l Delwc Sozomenus lib. VI. cap. 28. 1 Deerat ttf vocula, quam loci sensusque integritas
Niceph. lib. 11. cap. 34. Cassiodoruslib. VIII. Trip. exigebat.
Ilisl. cap. 1. * Simile est in
b Apellen.] De hoc Sozomenuslib. VI. cap. 28. Pelag. libell. 18. voc. 20. de Paulo
Simplice.
\Niceph. lib. XI. cap. 33.
/l3-; RUFINI AQUILEIENSISPRESBVTERl 456
scribebat, aliis quidem quod multurn taediosi essent.A dignissirasevitse horainera peecatorem, atque ante
erga fraires, et pusillo animo erga patientiam, aiiis non multum temporis, ex latrone ad isturi quod
vero quod bene, constanter et sollicile agercnt, et nunc exercere videretur, foedura artificium devolu-
sufficienter consolarenturfralres. Et quid buic nie- tum. Paphnuiius eo magis instabat, requirens, si
riii pro virtutibus, quid vero illi correptionis imnii- quid ei fortc, vel inler latrocinia pii operis fuisset
neret a Domino pro ignavia prsedicabat, et ita eor admissum. Nihil, inquit, mibi conscius sum boni :
rum qui absentes etant, actus et caussas, ac merila, hoc tamen scio, quod cum inter latrones essem, ca-
vel negligenliam describebat, ut audienies bi de pta est aliquando a nobis virgo Deo consecrata :
quibus dicebatur, conscientia convicti negare non cujus cum ceteri oollegaemei latrones cuperent eri-
possent. pere pudorem, objeci me in medium et eripui de
Docebataulem omnes, Ht a visibilibus et corpo- contaminalione latronum, et nocle deriuceus eara
reis rebus animos ad invisibilia et incprporea trans- usque ad vicum, domui suserestitui intactam.
ferreiU. Terapus enim, inquit, est ut ad hujusraodi Alio quoque terapore (Pallad. c. 03.) inveni mu-
studia transeamus : neque enim semper pueri, et lierera honesta.formse in eremo oberrantem. Hsec
seinper infantos csse debemus, sed aliquandojam ad cum interrogaretur a me cur aut quoraodo in haec
spiritalia et altiora canscendere, el virorum sensus B loca advenisset? 177 respondil : Nihilme inlerro-
copore, atque ad perfectiorera subire intelligeniiam, ges infclicissiinam mulierera, nec caussas requiras,
ut possimus virlulibus animi enilescere. Sed et sed si ancillam placet habere, abducito quo vis.
multa alia de hoc viro sanctus horao Dei Apelles Mihienim infeliciest maritus, qui debili fiscalisgra-
narratione nobis ftdelissimacoraraendavit,quaecun- tia ssepe suspensus et flagellatus, ac pcenisomnibus
cta conscribere et longura videtur, et pro magnilu- crucialus servatur in carcere, nec aliam ob caussam
tline sui, nonnullis audienliura vix credibile. producitur, nisi ut tormenla patialur. Tres autem
nobis lilii fuerunt, qui jam pro ejusdem debiti ne-
176 CAPUTXVI.
. cessitate distracti sunl. Ego quoque miserrima, quia
"
DE PAPIINUTIO. ad similes paenasinquiror, de loco ad locum fugi-
Vidimuset monasterium (Pallad. c. 62.) sancti tans, inedia miseriaque confecta, per hcecnunc la-
Paphnutit hominis Dei, qui nominatissinius in illis tilans oberro loca, triduura hoc jam sine cibo du-
locis anachoretes, et ullimus habitator fuerat de- cens. Ego ubi hsec audivi, miseratus adduxi eam ad
serli in regionibus Heracleos, splendidaeapud The- speluncam,et reficiens animam ejus fame collapsam,
baidam urbis. dedi etiam trecentos ci solidos, pro quibus se ac
De hoc ergo (Paliad. c. 03.) fidelissimapalrum C Maritum, et filiosnon solum servituli, sed et sup-
narratione comperimus, quod cum fuisset vitae An- pliciis asserebat obnoxios : et revocata ea ad civi-
gelicae, quodara tempore oraverit Deum, ut sibi lalem, omnes eos data pecunia liberavit. Tunc pa-
ostenderet, cui sanctorum similis haberetur. Assi- ter Paphnutius, Ego, inquit, nihil lale feci: lauien
siens vero Angelusrespondit ei, quod similis esset credo etiam ad te pervenisse, quod celebre Paphnti-
symphoniaco cuidam, qui in vicoillo cantandi arle lii nomen inler raonaclios babealur. Fuit enim liiihi
victum quacreret. Tunc ille obstupefactus novilaie non mediocris studii, ut vitam meani in hujusmodi
responsi, tuni emni properatione pergens ad vicum, excolerem disciplinis. Deus igitur de le mihi revela-
perquirit bominem. Et eiiui iuvenisset, studiosis- vit, quia nibilominus apud ipsum meriti habeas
sime percontalur ab eo, quidnam sancti et religiosi quam ego. Quia ergo, frater, vides te non minimo
operis gestum sit ei, omnesqiie actus ejus curiosius loco haberi apud Deum, non negligas animam tuam.
discutit. At ille respondit quod res erat, se esse in- At ille statim fistulas quas manu gerebat abjiciens,
a Paphm.tio.1 De hoc Maurolycus in Marttjrolotjio Menolog. Grwcum19. Apr. habel Paphnuntium
suo, Pannutii noniitie, 29. Novembris: S. Pannucii Jerosolyniiiam eumquemarlyrem de quo Mentea20.
abbatis, qui erctnum Heraclise rcgionis iucoluil, et Apr. duos laiitumhabenl versus, nec martyrii memU
cujus opera Thaidem insignis formaemeretricem, or- D ttere.
naraenlis in ignera projeclis, vcniara poenitentiame- MenologiumGrwcum25. SepfemOr.habet Paplinu-
rnis-e perhibent, Florarium Sanctorum manuscri- tium ^Egyptium, sanctw Euphrosynwpatrem, ile quo
ptnm 8. Mariii; Paphnutii confessoris, qui converlit Menwaeodem clie duos quoque tantum versus ha-
Thaisira nieretricem, et tres viros ercptos sseculoi Oenf.
lucralus est Deo. Claruit anno salutis 321. Habes; Martyrologium Romanum 11. Septembris,Itabet
hcecposteriorade tribus viris in hoc Ruftni capiteex- Paphnutium Thehscum seu superiorum Thebariim
pressa. episcopum et confessorem, ttf uocat Niceph. lib.
Cum parii fuerint Paphnutii, non exislimo quem- VIII. cap. 19. qui cekberrimusest, et omniumhislo-
qnam oum hoc eumdemesse. Nam qui 28. Apr. habe- ricorum prmconionotus.De quo videad Vitam Sancli
tur apttd Melaphraslem,ct ex eo apud Surium, mar- Anlonit cap. 39.
lyr fttit tetnpore Dioeletiani : quem Martyrolotjium Alius etiam Paplinulitts Meleiianus, de quo Epi-
Romanum habet U. Septembr. nec ullu ejus memio' plianius in Panar, hwres. 68.
in Mcnolotjio,ctsi id asserat Baronius, tjtii, quod Cu- Aliuseiiain Paphnutius Cephala, de quo Paliadim
lesiuius dicit se accepisseex labulis Crwcis,exislima- cap. 91.
vil cx Menologioesse. Sed existimoGalesinnmde Me- Atius PaplinuiiusPresbyter Scetiotes, cogitoineiilo
ttiphrasle intcUitjerc.ln Memcis^S, Scptemb.de eo• Rubalus apttd C:issianumCotlat. III. cup. l.el Col-
solo tanli-mduo vcrsus. !at. XVIII. ctip. 15. RoswiiYous.
iV HISTORIAMONACHORUM. 438
secutus est eum ad eremum, et artem rausicam in A j omnium summums^est, ut omittens cuncta, ipsara
spiriiualem coramutans vitse mentisque harmoniam, veram jam sequaris Dei sapienliara, et secreiiofes
per integrum trienniura arctissimse se tradidit absti- 179 inquiras thesauros, ad quos non aliter poteris
nenliae, in Psalrais et orationibus semetipsum die pervenire, nisi abneges teipsum et lollas crucein
nocluque exercens, atque itcr cseleste anirai virtuli- tuam, et sequaris Christum. At ille com audisset
bus agens, inter sanclorum Angelicos choros reddi- hsec, nihil raoratus, nec omnino aliquid in domo sua
riit spiritum. ordinans, seculus est virum Dei, pergens cum ipso
Posteaquam.Paphnutius (Pallad. c. 64.) prsedi- ad desertum. Cumque venisset ad flumen, nusquara
ctum syraphoniacpra omni exercitio virlutum con- ad transmeandum reperto navigio, Paphnulius prse-
suramalum prsemisit ad Dominum, ipse acrioribus cepitintrare secum pedibus fluvium.cum in illis locis
semeiipsurastudiis, quam prius exercuerat, agens, profunda Jiabebatur altjtudo. Transierunt crgo pari-
iterura Domino supplicabat, ut sibi ostenderet, quis ter fluvium, ita ut aqua eis vix ad latera pervenlret.
sibi similis esset super lerram. Eit ergo iterum vox Ubi verq ypnerunt a^ deser^m, collocat jipminem
Domini ad eum dicens : Similem te esse nosee pri- Paphnutius in cellula quadam, haud procul a suq
mario vici illius, qui est in proximo. Quibus auditis monasterio posita, et coqversationis spiriiualis ordi-
Paphnutius, sine mora ad enm properans, pulsat ad B • nera tradidit, perfectorumque sludjprura exercitjq
ostium domus ejus. Ille vero, cui moris erat susci- docuit, scfeniise qupque secre.ipra concredil. Cum-
pere 178 hospiles, occurrit ei, atque introduxit in que eum in oranibus instrqxisset, semetipsuin de-
domum suam, lavans quoque pedes ejus, apposuit nuo majorjbps exercitiis dedit, exiguos priores depu.
mensam, agitque convivium. loter epulas vero per- tans labpres, qujhus conferri poterat is, qui sseculi
contari Paphnuuus coepit ab hospite, qui actus ei, vjdebalur aclRtiisoccupatus. Hoe enim sibi dicebat:
'
quod studium, cujtisque operis baberet exercitia ? Si isti, qui sunt in saeculo, tantum boni operis fa-i
llle vero cum de se humilia responderer, el latere in ciunt, quantum nos studere debemus, plus vel aut-
bonis quam pubKcari mallet, perurgebat Paphnutius plius in abslinentiaj labore eos antecedere? Tempora
dicens, revelatum sibi esse a Doraino, quod dignus autcm aliquanto in his transacto, et ad scientiao
esset consortii monachorum. At ille eo magis humi- perfectionem eo perducto, quem perfectura jam in
Jiora de seipso sentiens, aiebat: Ego quidem in operibus assuraserat, quadara die Paphnutius sedens
nullo mihi sum boni alicujus conscius, verum quia in cellula sua, vidct aniraam ejus inler Angelorum
vcrbum Dei factum est ad te, eum quem nihil lalet, choros assumtam, dicentium : Beutusquem eletjisti,
celare non possum. Haecergo quaa niihi in medio et assumsisli: habitabit in tabernaculisluis (Psal. 04.).
multorum posito in usu sunt, loquar. Triginta jam 'C Et cum haecaudisset, agnovitassumtum esse ex hoc
completi sunt anni, quod continentioeconsensum lia- mundo virum. Tunc vero Papbnutius persislebat in
bere me cum conjuge mea nullus agnovil. Su?cepi jejuniis et orationibus, semetipsum ad majora et
autemex ea ires filios, horum enim caussa solum- perfectiora extendens.
raodo cognita est raihi uxor, nec prscter eara alia, Et rursus orabat Dpminura (Pallad, c. 65.),ut
nec ipsa ultra jam cognila. Suscipere hospites num- sibi ostenderet, cui similis haberelur inter hpniines.
quam cessavi, sed ila, ut neminem ante me paterer Rursus ei divina vox respoqdit, dicens : Similis es
advenieniioccurrere peregrino. Non dimisi umquam negotianti ei, quem videris,ad te venientem t sed et
de domomea hospitem sine viatico : panperem nul- exsurge velociter, et occurre ei. Adest enim vir cui
lura despexi, scd qusenecessaria fuerant praebui. Sii te simileraindicavi. Et Paphnutius sine mora descen-
in judicio sedi, ncc filii mei personam contra justi- dens, ocfiurrit cuidam negoliatori Alexandrino vi-
tiam accepi. Alieni laboris fructus nunquam introie- ginli millibus solidoruin mercimonia tribus navibus
runl in domummeara. Litem si vidi, nunquam pra> deferenti ex Tbebaide. Et quoniam erat religiosus,
terii, donec reconciliarem dissidenles ad pacera. et bonorum operuin studium gerens, decem legumi-
Nerao urnqiiamdeprehendit in culpa famulos raeos : num saccos pueris suis inipositos, ad nionaslerium
nuraquam greges mei Iseserunt fruges alienas : vo- ** Dei hominis defarebat : et hsec ei oaussa adetuidi
lenlem seminare in rure raeo numquam proliibui, Paphnutium ISO fuit. At ille cqntinuo ut eum vi-
nec uberiora mihi novalia elegi, steriliora illis dere- dit: Quid agis, inquit, o preiiosisstma et Deo digna
liqtti. Quantum in me fuil, numquam permisi ut po- anima ? Quid libi cum lerrenis est labor, cui sors et
tcnlior infirmum premeret. Semper studui in vita socielas cum caelestibusdala est? Rejinque baccillis,
mea, ut neniineui contristargr. In judicio si fui ca- qui de terra sunt et de terra cogilant : tu autem
put, nemineni conrieinnavi, sed dissidentes revo- regni Dei, ad quod vocalus es, negotiator efficere, ct
care in cpncordiam sludui. Hsec interim mihi vilsei sequere Salvatorem , a quo paulo post assumendus.
institutiq, Deo donante, hactenus fuil. es. At ille nihil omnino differeus, prsecepil pueris
Audiens autem haec beatus Paphnulius, caput, suis ut omnia quse superessent (njulta enim jam
ejus exosculans, benedixit eum dicens : Benedicattei ipse per se distribuerat) pauperibus erogarent. Ipse
Dominusex Sion, el videas'quw bouq sunt in Jerusa- vero sequenssanclum Paphnutium ad desertum , in
lem (Psal. 127.). Quia ergo bene haec et conve- eodem ab eo constilutus est loco, ex quo et priores
nienter iraplesti, illud tibi deost, quod bonoruini ad Doraittuui fuerunt assuinpti. Qui siiuiliter ab eo
m RUFINI AQUILEIENSISPRESBVTERI 440
de omnilms instructus, in exercitiis spirilualibus et A_,cellulam, in qua adventantes hospitio rccipiat, et
divinsesapientise studiis permanebat. Rrevi aulein omni humanilate refoveat. Ut ergo et nos ab eo
tempore consummato, eliam hic translatus est ad suscepti sumus, inlroeundinobis quiriemcopia nulla
congrcgationemjustorum. fuit, ab ipso autem didicimus, quae inslitutionuin
Et non niulto post (Pallad. c. 05.) cum etiam ipse beatitudo gereretur intrinsecus. Duos aiebat esse
Paphnutius in ipsis summaeabstinentiae exercitiis et solos seniores viros, quibus permissa est egrediendi
laboribus vitam ponerel, astititei Angelus Doraini, ingrediendique libertas, qui opera fratrum dispen-
dicens ad euui : Veni jam, benedicte, et ingredere sare, et quae necessaria sunt inferre curarent; ce-
ea, qua: tibi debentur seterna tabernacula. Ecce enim teros vero ita esse in silentio et quiete, oralionibus
arisunt Propbeta:,qui te in suum suscipiant cboruin. et religiosis sludiis operam dantes, atque aniini vir-
Hoc autem tibi prius idcirco non revelavi, ne forte tutibus pollentes, ut omnes signa faciant: et quod
elatus, damnum aliquod tui laboris incurreres. Et vere omniura mirificum signum sit, nullus eorura
unam post hsec in corpore adhuc posiius diem du- oegritudinem cujusquam infirmitatis incurrit, sed
cens, cum quidam Presbyieri ad eum visiiandum ve- cum unicuique vitae finis affuerit, omniraodisprse-
nissent, omnia eis quse sibi Dominus revelaverat, noscens, et indicans ceteris fratribus suis de suo
nola fecit, dicens ad eos, nullum in hoc soeculode- g_Bexitu, atque omnibusvale dicens, ad hoc ipsum re-
bere despici, cliam si latro sit aliquis, aut in sceua cubans, spiritum lsetusemittit.
positus, eliam si cultum ruris exerceal, et conjugio 182 CAPUT XVIII.
videatur adstrictus, ctiam si negotiator dicatur, et
mercimoniis serviat, tamen in omni ordine humanoc DEb SERAPIONE PRESBVTERO.
vitse sunt animsc Deo placentes, et habentes aclus (J5ees(hic Palladio.)
aliquos occultos, quibus delectatur Deus: unde
constat, nnn tanlum professionemvitae, aut habitus Sed et in regione Arsenoile Serapionemquemdam
speciem Deo esse placitam, quantum sinceritatem, Presbyterum vidimus multorum lnonasleriorum pa-
atque affectionemraenlis, operumque probilalem. Et trem, sub cujus cura plura et diversa monasteria,
cum similia de singulis quibusque disseruissct, tra- quasi decem millium hahebanlur monachorum, qui
didit spiritum. Evidenter autem Presbyteri qui ade- omnes ex laboribus propriis, quos prsecipuemessis
rant, omnes fratres viderunt eum ab Angelissuscipi, tempore, mercede manuum conquirebant, parteiu
hymnutn canentibus et collaudanlibusDeum. plurimam ad supradictum patrem confcrentes, in
usus pauperum destinabant. Hoc autem moris erat
181 CAPUTXVII. Q non solum ipsis, sed et omnibus pcene^Egyptiismo-
DEMONASTERlO ABBATIS a ISIDORI. nachis, ut messis tempore elocent ad metendutn
operamsuam.atqueex ea mercede oetogenos unus-
Vidimuset apud Thebaidam (Pallad.cap.il.) ctiam quisque modiosfrumenti
plus minus conquirerel, et
Isidori l nominatissimura monasterium , amplissimis horum partem plurimam
pauperum usibus offerant;
in '
spatiiscircumseptum muroque circumdatum, quo unde non solum regionis ipsius indigentes alaniur,
habitaniibusviris, larga procbebanturhabiiacula. In- sed et Alexandriam naves frumento onustse dirigan-
trinsecus putei plures, horti irrigui, omnium quoque! lur, Yelin careerem
conclusis, vel reliquis peregri-
pomorum arborumque paradisi, et quaccumque ne- nis atque egentibus prorogandae.Neque enim intra
cessaria usibus erant, suflicienter, imo et abunrian- Aigyptum sufficiunt
pauperes, qui possint miseri-
ter provisa; ob hoc ut nullimonachorumhabitanlium' cordiseeorum fruclus et largitates absumere.
intrinsecus necessilas ulla fieret exeundi foras ad
Vidimusaulem et in regionibus Mempheos,et Ra-
aliquid requirendum. Senior quidam vir gravis, el multitudines monachorum, apud
de primis electus ad januam sedens , hoc habebat bylonis innumeras
ut quos et diversas virlutum graiias ac raorutn orna-
officii, adventantesea lege suscipiat, qua ingressi menta
ultra non exeant. Si ergo semel ingredi placuerit,' perspeximus. Ibi autem tradunt esse loca , in
fertur recondidisse frumenta,quos et
stat immobilis lex : sed quod est admirabilius, in- D quibus Joseph
non thesauros Joseph vocant; alii vero Pyramidas, quas
gressos jam legis necessitas, sed vita; beatitudo
dicunt in quibus, ut putant, fruraenta
relinel, ac perfectio. Hic ergo senior in janua, ubi tunc ipsas essc,
congregata sunt.
ipse commanet, adhserenlemsibi habebat hospitatem
* Isidoro.] De eoSozomenustib. VI. cap. 28. ef it'0. quod sola sindon ei veslisesset : qui fuit imperilus lit-
VIII. cap. 12. ef 13. Socrat. lib. VI. cap. 9. ATice- terarum. VidePalladitim cap. 83. Hic a Baronio No-
p/torus iiO. VIII. cap. 34. Cassiodoruslib. VIII. tation. ad Martyrol. Roman.21. Martii non rite dici-
Trip. Hisl. capite 1. Ilic inter Origenistasnumeralur tur Syndonius. Serapionis abbalisdicta habes apud
a D. Hieronymoepist. ad Ctesiphontem.Videndumani PelaqiumlibelloVI numero12. /iOe/foVIII. num. 9.
liicetiam (uerit inler monachosresipiscentes, de qui- lib.XI. num. 13. iiO.XV. num. 16. de quo Sozom.
bus eqi Prolegomeno15. responsionead argumentum i lib. VI. cap. 28, ea; quo Niceph. lib. XI. cap. 34.
secundnm,quod objiciebaturcontra horum librorum t sua desumsil,et CassiodorusTripart.lib. VlII.cap.\,
aucloritatem. ROSWEVDUS. ROSWETDUS.
b Serapione.] De lioc Serapione apitd Paltadium,, ' Origenista liic fuit, leste Hieronymo.
cap. 76. ef de alio quodam, cui cognomenSindoniles,
4'41 IIISTORIA MONACHORUM. 4«
CAPUT XIX. A evidenfersalutare tuum (Psal. 84.). Igitur, tibi hsecin
auditu populi et judicis ad Dorainum locutus est
DE « APOLLOMO MONACUO ET MARTVRE.
Apollonius, repenie nubes repleia rore circumdedii
Tradebant ergo seniores(Pallad. cap. 66.), Itorum1
viros, et flammas accensi ignis extinxit : super quo
fuisse quendam perseculionis terapore monachum ,' stupefacti et judex, et populus, una omnes voce
nomine Apollonium.qui cum vitara inagiiilicam egis- clamare creperunt: Magnus, et unus est Deus Chri-
set inter fraires, eliam diaconus ordinalus est. Tein- slianorum, solus immorlalis est. Sed hseccum fuis-
pore ergo perseculionis erat ei 183 studium sin- sent PraefectoAlexandrisenuntiata, semelipso trucu-
gulos quosque cirouire fralres, et cohortari eos ad lentior redditur, et eleclis quibusdara de officio suo
marlyrium.Cumquefuisseteliam ipse cornprehensus, crudelissimis, et saevissimis, non tam hominibus,
et in carcerem trusus, Gentilium' plurimi tamquam'
quam bestiis, mittit, qui et ipsum judiccm, qui inira-
insultantes veniebant ad eum, et verbis blaspbcmis bilibus divinis crediderat, et eos per quos virtus Dei
et impiis confulabant.
apparuerat, vinctos Alexandriam adducerent. Igilur
Inter quos fuit quidam Philemon nomine choraula cura adducerentur omnes pariter vineti, affuil gratia
famosissimus, et omni populo amabilis. Qui cum Dei in verbo, et coepitApollonius eos, qui se vinctos
multis eum fatigaret injuriis, impium, et scelestum, B ducebani, fidem Dei docere. Quique cum Deimiseri-
et seductorem eum vocans., raultoruraque mor- - cordiam credidissent, et fidem Dei tota cordis firmi-
talium deceptorem, dignuraque esse ab oranibus tatc recepissent, semetipsos cum his, quos exhibere
odio haberi : cumque hsec et multa alia adversus venerant, vinctos offerunt judici, et Christianos se
eum graviora loqueretur, respondit ei Apollonius, esse
pariier profitentur. Quos cum Prsefectus in fide
dicens: Misereatur tibi Dominus, fili mi, et nihil tibi Domini
pertinaces et immobiles pervidisset, univer-
horum quse locutus es, repulet ad peccalum. Hsec sos pariter jubet in profundum maris demergi, igno-
cumaudisset Philemon corde compunetus cst, vimque rans impius quid ageret. Hocenim sanctis non mors,
verborum ej'us supra bumanum moreni in sua mente sed fuit. Sed el horum corpora, Dei sine
Raplismus
persensit jnlantura, ut Chrislianum se repcnte fale- dubio providentia, integra illibalaque maris unda
retur. Et inde stalim pervolat ad tribunal judicis,
reportavit ad liltus, quaeque .ab his, qui obsequii
atque in cnnspectu totius populi proclamans, Injuste, caussa simul venerant suscepta, ac revocata sub uno
Inquit, agis, o judex iniquitatis, viros religiosos, et sepulcri domicilio collncata sunt: a quibus usque ad
Deo amabiles puniens, nihil enira mali Chrisliani praesens tempus, virlutes multse, et signa miranda
vel faciuni, vel ilocent. At ille haec audiens, primo omnibus consummanlur, sed et vota omnium atque
quidem putabat, ulpote loci illius hominem, joci ali- ^( orationes suscipiunlur ab eis, et cum fructu pelitio-
quid proponere. Sed cum vidisset hsec eum sedule nis implentur, quo etiam et nos dignalus est Dominus
prosequentem, et cum omni conslantia asserentem : adducere, et voia nostra oralionesque complere.
Insanis, inquit, Philemon, et mente captus es su- 185 CAPUT XX.
bito. Al ille, Ego, inquit, non insanio, sed tu inju-
stissimus atque insanissimus judex es, qui tot justos DE b DIOSCORO PRESBVTERO.
injuste perimis viros. Ego enim Chrisiianus sum, Vidimus et alium (Pallad. cap. 68.) venerabilem
quod est hominura genus optimum. Tunc ille coram patrem apud Thebaidam, Dioscorumnomine, presby-
populo caepit eura primo plurimis blandimentis revo- terum, habenlem in monasterio suo ceiitum fere
care velle in id quod eum noverat; sed ut immobilem monachos, quem tempore eo quo acceditur ad Sa-
vidit, omnia intendit in eum genera tormentorum. craraenta, sumraam curam summamque perspeximus
Cognito vero, quod ex verbis Apollonii hsec facta ei adhibere diligenliam, ne quis eorum qui accedunl,
fuerit permutatio, correptum eliam Apollonium gra- in aliquo deferrent conscientio. maculam, in lantum
vioribus subdidit tormeniis, et deceptoris in eum ul etiam de his eos comraoncret, quse accidere per
crimen exaggerat. Apollonius vero dixit ad eum : somnia hominibus solent, vel per phanlasias mulie-
Utinatn et tu, judex, et omnes qui assistunt, et au- D ; rum apparentium, vel etiam r er naluralis humoris,
diunt me, hunc meum quem dicis errorem deceptio- abundantiam. Dicebat ergo : Siquidem absque mulie-
nemque sequeremini. At ille ubi bsec audivit 184» rum phantasiis tale aliquid eveniat, non esse pecca-
et ipsum, et Philemonera ignibus tradi in conspeclu tum, congenitus enim humor in corpore, ubi propria
populi jussit. Illi vero postquam ingressi sunl flam- repleverit conceptacula, suis necesse est, ul nieati-
mas, beatus Apollonius, cunctis audientibus, clama- bus egeratur, et ideo non trahitur ad peccatum. Ubi
bat ad Dominum, dicens : JVotttradas, Domine, bestiis vero visus mulierum, et blandimenta carnis occur-
animas confttentiumtibi (Psal. 73.): sed ostendenobis runt, in boc jam desidcriis animse et erga hujusmodi
* Apollonio.QBaronius Notation. ad Martyrolog. ttum 8. Martii agit; secundo 6. Julii, sed neulribx
Roman. 8. Marlii exislimat hunc Apolloniumet Phile- Acta exprimunlur, ut inde aliquod indicium fieri pos-
monemeos esse, de quibus [ibiin Marlyrologio. Sed si sil: Vide Nicephorvmtib. IX. cap. 1. ROSWEYDUS. .
Acla a Melaphraste scripta cum his conferantur, non b Dioscnro.]Sozomenuslib. VI. cap: 28. Nicepho-
quadrant. ln Menmisbis invenio memoriam Apollonii rus lib. XI. cap. 34. Cassiodoruslib. VIII. Tripart,
et Philemonis martyrum cum diversissociis.Primo 14. Hist. cap. 1. ROSWEYDUS.
Novembris, qui sunt -ii, de quibus Marlyrolog. Roma-
413 RUFINl AQUILEIENSIS PRESBYTERI 444
cogitaliones atque lllecebras occupatoedari coniir- A phcla cornpiens quosdam, dicit : Quia tton cx.sf.s
inabat indicia. Debere ergo monachos, aiebat, omnii ftliislsrael in obviam,cum pane et aqua (2 Esdr. 15.).
genere a cogitationibus suis repellere hujusinodi si- Tunc deinde susceplos nos adducunt priuio cum
mulacra, nec indulgere omnino in bsec diaboli blan- Psalmis ad Ecclesiam, lavant pedes, ac singuli qui-
dimenta sensus suos, alioquin nihil videbitur inter- que liuteis quibus ulebantur, abstergunt, quasi vioe
esse inter eos el illos qui in soeculovivunt. Sed| laborem levantes, re autem vera vitae bumanoe
laborandum est monachis, ul etiam naluralem hu- oerumnas mysiicis traditionibus abluentes.
raorem per mullam jejuniorum abslineniiara et fre- Quid ergo nunc de humanitate eorurn, quid de of-
.
quentes orationes domenl ac superent : fluxaraque ficiis, quid de caritale loquar, cum omnes geslirent
ejus labem, oralioniset jejunii continuatioiie restrin- nos ad suam quisque inlroducere cellulam, et non ea
gant. Denique aiebal, et hi qui in delicijs vivunl, si solum, quie hospitalitali debenlur explere, sed insu-
forte corporis sui aegriludo deposcal, ab omnibus per aut de bumilitale, qua ipsi pollebant, docere.aut
quae noxia esse judicaverit medicus, absiinebunt; cur de mansueludine atque aliis bujusmodi bonis, quse
lion hoc multo raagis monachus faciat, cui animse et: apud illos, velut ad hoc ipsum de sseculo sequestra-
epiritus sanitas expetenda est? tos, diversa quidem gratia , una tamen eademque
CAPUT XXI. gB doclrina discuutur. Nusquam sic vidimus florere ca-
a ritatem, nusquam sic vidimus opus fervere miseri-
DE HON.VCIIIS IJi NITRIACOMSIORANTIBUS. cordioe,et sludium
hospitalitatis impleri. Scriplura-
'
Veniemus aulem (Pallad. cap. 69.) et ad Nitriae rum vero divinarum meditaliones et intellectus, atque
faiiiosissiniiiiniu oinnibus yEgypti monasleriis 186 ! scientire divinoe nusquam (anla 187 vidimus exer-
locum.qui quadraginla feremillibus abestab Alexan- citia, ut singulos paene eorum oralores credas in
dria, ex nomine vici adjacenlis, in quo nitrura collt- divina esse sapienlia.
gilur, Nitrioevocabulum trahens, prospiciente hoc, CAPUT XXII.
crerio, tunc jam divina providenlia, quod in illis Iocis5 DELOCOQUIDICITUR
peccalahominum, tamquamsordesabluendaessent ett h Ceilia.
abolenda. Iphocigilur Iocoquinquagintafere,autnon 1 Post hunc vero (Ptttlad. cap. 69.) alius estlocus
multo ininus cernunlur vicina sibi.et sub uno posita1 in deseiio inleriori, decem fere ab boc raillibus dis-
patre tabernacula, in quibus aliqui plures simul,• tans, quem locum pro muhitudine dispersarum in
aliqui paucj, nonniilli etiam singulares liabitant, ct• eremo cellularum, Cellia nominaverunt. Ad hunc
maitsioncquidem aliqui divisi, animo autein et fide et1 locum hi, qui ibi prius luerunt imbuti, et secreiio-
carilatc conjuiicii ct inseparabiles manent. «Q rem jam depositis indtunentis ducere volunt vitam,
Iluic ergo cum appropinquaremus loco, ubi pere- secedunt : ereraus enim est vasta, et cellulre tanto
grinos fraircs advenire senserunt , continuo velutt inter se spatio diremplse, ut neque in conspectu sibi
examen apum, singuli quiquc ex suis cellulis pro- invicem, neque in vocis auditu sinl positae.
ruunt, alque in obviam nobis laeto cursu et festina a Singuli per cellulas commanent, silenlium ingens
alacritaie conlcndunt, porianies secum (luainjiluriinii et quies magna inter eos est : die tantum Sabbati et
ipsoruin urceos aqua. et panes, secunduin quod Pro- Dominicain unum ad Ecclesiam coeunt, et ibi semet-
a De Monachisin Nilria.] Sozomenuslib. Vl.e. 36.'' ei pr) ),byoiv
roiuvrn; aixiu; ov avvop.ikovaiv uk).nXoL;,
Ku),ovat3. ro. ympov rovxovttixpiuv, v.aObxt yMpanri;? evev.ev ei; yvoiotvOsoyTS.VQVTMV n oiyileiavtbvyn;, sX-
tariv oti.opo;iv rt zb virpovav)i).iyovotv'ov rb TU/GV lV OotTif p.u')nabp.evo; rbv rppb.auiSvvupevov.Oiv.ovat
oi n).f)0o;ivxavOaifd.oobf-.f uXi.apovaarnpia nv up.fi 'i Si iv TOtrKsW.iot?, r.upu
0701rf,; fO.oaoyia;ei; uv.r.ov_>»).u-
ru
ntvrnv.ovxu,u)Xh)ot;iy^buevu, piv avvoiv.Loiv, xa Ss
>s Oaai, v.u\otjia;«^stv Svvavxut,v.ui ubvoi3(«Tpiostv,ot
y.uViavrov; oiv.ovvxoiv. Istura locum (t(0i Scete) ap- '" novyjuv /MptaOivre;rCivuXXoiv. Eleganler B. Bernar-
pellant Nitriam, propterea quod est pagus finitimus, '> dus episf. ad fratres Carlhusianos de monte Dei, dc
in quo nitrumcolligiiur. Nonexigua quidem honiinuin "1 cellaet cwlo: Secundum forniam propnsiti vestri ha-
multiludo ibi inonasticam disciplinam exercebat. '• bitantes in cselis polius qnain in celiis, excluso a
Erant naraque raonasteria circiter quinquaginta con- i- vobis loto soeculototos vos inclusistis cum Deo,
tigua, quorum pars conventus, pars homines sepa- '- D I Cellsesiquidem et cseli babitatio cognatsesunt; quia
ratim ab aliisvitam riegentes habuere. ROSVVEVDUS. sicut caelmn et cella ad invicem videntur aliquam
b Cellia. ] Eadem habes apud Palladium cap. 69. S. habere cognationem nominis, sic et pietatis. A csc-
'
Ex quo sua desumpsii,ut credo, Sozomcnuslib. VI, J« lanrio enim crxriumel cella nomen habere videnlur,
cap. 51. qtii pmne verbotenus eadem refert cttm Pal- '- et quod caelaiurin cselis , hoc et in cellis. Quod ge-
ladio cl Ruftno. F.cceGrwca , quwjam Latina hic le- fi- ritur in caelis, hoc et in cellis. Quidnam est hoc?
qisll : 'EvxuvOaOSOI;ir.t xnv evSovipnp.tr»rr/.bvxoiv, v, vacare Deo, frui Deo: Quod cum secundum ordinem
exepo;iari rbiro;, oyjSbviSSounv.ovru araSioi; Stearoi;,
;, pie et fideliter celebratur in cellis, audeo dicere.
ovouuKt/Xia' iv rovrn Si onopaSnviari povuyr/.aoiy.r]- n- Sancii Angeli Dei cellas habent procaelis.et seque
po.ruTtoDu,v.uObxai roiuvrn; e),uyj npoonyopia;' v.e* £" deleciantur incellis, ac in cselis. Nam cum in cella
yoipiaxut Sk xoaovxovuX).n),oiv, 3t- jugiter coeleslia actilanlur, caelumcellae et sacra-
oi; xoii; uvxbh -/.uxot-
_ y.oyvxa;,Ofu; avxov; pr) y.aOopav, r) sWistV ovviaat Si menti similitudine, et pietalis affeclu, et sirailis ope-
T.avre;ei; ruvxbvaua v.uiiyy.lr,ataiovatxn npoirn v.ui ;«t ris effectu proximum eflicilur : nec jaui spiritui
xe)-evxuiaipepu rf); eS.ojxa.o., nv Si rt; p.nT.uaayivn-
m- oranii vel eiiam a corpore exeunti, a cella in ca_lura
xai, Sr))o;iaxiv uxoivunoliiyQei;,n trct.it xtvi r) vbooi
T.> longa vel diflicilisvia invenitur. A cella enim in cx-
nerreSnuivo;,v.ulini.Oiuvuvxovv.ui(ispareiavoiiv.evOv; i'j; lum soepeascenditur : vix autera uinquam a cclla iu
Kuvrt; uKtuatv, u)X iv Stuybpoi;v.aipoi;ev.uoxa;im- Tt- iuferiiuiiidescenditnr. ROSWEVDUS,
'
ytpotuvo; br.ep i'xet rrpb; vboovapubSiov ixrb; Si l Accepit autem illc ex Rulino.
445 HISTORIA MONACHORUM* 446
ipsos invicem tamquam coeloredditos vident. Si quis. /S.vidisse 189 *e diccres. Sed el si humilitatein con-
forle in conventu illo defuerit, intelligunt statim sideraresj longe eum in hoc dono potenlioreni cele-
eura corporis aliqua inoequalitatedetentum, et ad vi- ris aestimares. Et rursus si patientiam, si mansuetu-
sitandum eum non 188 omnes quidem simul, di- dinem , si benignitatem, in singulis eum virtulibus
versis tamen lemporibus omnes abeunt, portantes ita prsecellere judicares, ut quid cui praeferredebeas,
unusquisque secum, si quid apud se est, quod segro ignorares. Donum vero sapientiaeet scientioetantura
possit gralum videri. Aliam vero ob caussam nullus ei contulerat Dominus, ut nullum fere ex omnibus
audet proximi sui obturbare silentium, nisi forte palribus ita penelrasse aulas totius scientisecrcde-
qujspossit jn verbo instruere, et velut alhletas in rcs : sed nec ita aliquem receptum esse intra cubi-
agone positos sermonis consolatione perungere. culum sapientise Dei, omnes qui eutn viderant, fale-
b
Multi ipsorum a tribus et quatuor millibus ad Eccle- banttir. Huic erant duo fratres , Eusebius et Eu-
siam coeunt; ita longo a semelipsis spatio habilatio- tbymius : nam Dioscorus, qui major natu in eis fuc-
nis eorum cellulse dirimuntur : sed carilas in eis rat, c ad Episcopatus officium raptus est. Hi ergo
tanta est, et tanto inter scinetipsos et erga omnes fratres eranl ei non solum carne , sed etiara vila at-
fratres eonstringunttir affectu, ut in admiratione et que inslilulione et tota animi virlule germani : qui
exeraplo sint omnibus. Unde et si quis forte voluerit B 1 oranes siraul eos, qui in illis locis habitabant fra-
habitare cum eis, ubi intellexerinl, unusquisque cel- trcs, lamquam si nutrix foveat lilios suos, ita unura-
lulani offert suam. quemque inslruentes consolabantur, et docentes ad
smnmara perfectionem nitebantur educere.
CAPUT XXIII. Vidimus ergo supradiclum horainem Dei Ammo-
DE a AMMONIO. nium 2 habentem tnonasteriuin inter eos muro cir-
Vidiraus quemdam apud eos venerabilem palrem, cumdalum, quod in illis locis ex lateribus coctisJ
Ammoniutu ' nomine, virum in quem Deus omnem fleri facile solet amplum, et oninibus necessariis in-
plenitudinem spiritualium contulerat gratiarum. Ca- slructura, in quo etiam puteum ipse foderat. Venit
ritalis in eo gratiam, cum videres, nibil tale usquam autem quidam frater, salvari apud eum volens, adiit-
a Ammotiio.] Sozomenuslibro VI, cap. 30. Nice- secundum.Sallem divi
Hiefonymi monilione luti esse
pliorus lib. XI, cap. 57. Cassiodoruslib. X. Hislor. possumus. ROSWEVDUS.
Tripart. cap. 7. Hos Origeuis fulmine infectos fuisse b Huic erant duo fratres, etc. ] Dicti hi quatuor
nolat D. llieronymus epistol. ad Clesiphontem.Fuere fuereLongi a corporis habilu. GeorgiusAlexandrinus
lamen hi conjunclissimiChrysostomo;et quidam eorum Vita Chrysostomi: Viri enim , qui in ^Egypto proesi-
lionoriftcesepulli, quinetiam miracutisclaruisse dicun- debant monastcriis, pius ille Dioscorus , Ammoiiius
tur. Nam de Ammonioet Dioscorohmchabet Georgius£C item, Eusebius et Eulhymius, qui quideni fratres
Alexandrinusi» Vifa sancti Chrysostomi,de iis mona- erant, a corporis proceritate sortili nomcnclaturara
chis agens,quosTheopliilusAlerand. episc.eremoexpu- Longi. Sed enim istorum fama mire iiicrcbuerat
avvSvaivuov.nxui;uSelipoi;xatevisjKcrxo- Alexandrise, quod et sermone et vilse ornamenlis in-
lit: 'Aftfiwviof,
7TW, o'IV.UlX^OtOyOpjVaVTS? STrtOua^.VTO?s .to_sto'9i._-«v,1
claruissent. Qui plura de iis prosequitur. I)e eadem
oi; nuou iriytvoiov.etn 'Ais.avSpsta, TOtouTot ovTSfsv Longorum appellatioiteiidem historiciquos anle cilavi.
yvoiaet,oi;, unSiv,uvrov; Stufvyeiv,roiv iv rut; Oeiat; ROSWEVDUS.
ypufui; TOWOI; arcopovpivoivwvSs ueru Suolv.oiunOn- c Ad episcopatus officium. ] HermopoleosEpisco-
aav sv Y.ovara,vrivoVTtokei re\evrnoavre;, 'Auuoivto;Si pus fui'i Dioscorus; ila Georgius Atexandrinus Vila
v.aX nepi rnv i,o3ovxqv /3iouTtpoefnrevae')eyexutSe xb Chrysostomi, ubi de morle ejus addit : Paulo posi a
uvnua KUTOU voaovvru;nepi pv,o; OepurteveiV xiOur.rat fuga Theophili sunm obiit diem, dignusque est habi-
Ss EVTWuuprvpioir"uv unoaxb).oivitipuv OoXuaan;'a lus.qui in splendido admodum sepulchro funeraretur
Si irtiaxoito; Atbav.opo; xe\evxnou; v.uvrb;ixuyn __ x£i in sede sacra martyri, quse est in Quercu, quo Joci
pupxvploiTU ev T>iApvlXMnpb; xn; Tv)n;, o>;npoti- habiia est Synodus calumniseadversus Joannem ad-
pnxui, oi; TKJr;).eiora; TWV iyovoa; r:iartv ei; ornatoc. Locus aulemhic erat trans mare, Ruftnisubur-
yvvatv.oiv
uvrbvueyiiknv,vMrukerfyuou; ToOfTOUpaprvpo; bpxov;, bium, ut habel Palladius Dialog. de rebus S. Chry-
v.aru ~Sivivyoiv Atoav.bpov bu.vveiv: Aramonius cuin sostomi,quiomniuminspeclorfuit.Nicephorolib.XIII,
duobus etiamnum religiosis fralribus, atque uno epi- cap, 15, dicitur suburbanum navale Clialcedonis, ttOi
scopo, qui cum vincula perlulissent, et iramanes tor- eraf 'Ajroo-ToXeiov, id esl Ecclesia in honoremPetri et
turas sub Valente, (inibus illis climinali sunt, quod .t) .Pait/t Apostolorumconstrucla a Ruftno, variaque mo-
universa agnoscit Alexandria. Et is sexagenarius nachorum domicilia qui a Georgio de sepultura Dio-
erat: et hi sciemia sic prsediti eranl, ut eos nihil la- scori variat, ait enim : Dioscorus namque Constanti-
terel in divinis Scripturis, in quibus alioqui permulii nopoli prius moriuus, in templo Mocii raartyris se-
hserent et addubitanl. Iloruiii quidem duo obdormi- pultus est. Ammoniusautcni brevi post cum Synodtts
verunt Consiaminopoli in falum concedentes; Am- adornaretur, valetudinc affecla in Quercum quidem
monius autem priusquam e vila migrarct, oraculu venit, sed illic niorbo propter trajectionem invales-
rcddidit de futuris. Monumentum autera ejus dicitur ceir.c, paulo post et ipse diem suuui obiit, atque ibi
mederi rigore febrili laboraniibus. Sepullus esl Irans a monacbis suis honorihce est tumulatus. Templum
mare, in sedeapostolis dicata. Porro Dioscorus epi- autein Mociimartyris collocanlMenwa11 Maii, in ipsa
scopus cura diera suum obiisset, sepultus est in mar- urbe Constantinopolilana. Non recle in Menologio10
lyrio, quod situni est in Quercu ante portam sive co- ef 11 Maii dies coaluere. De hoc templo vide Bann.
lumnam, de qua superius dictum est. Et quidem per- Notat. ud Murtyr. Roman. 13 Maii. ROSWEVDUS.
lnultoe mulieres coiistanti in ipsum iide nitebantur, 1 •Pitlladius cap. 12, qusedam de hoc. Origenista
adeo utsiqua testisperorationes Dioscori seobstrin- hic cura Eusebio et Euthyinio fuit, teste Hieronyrao.
xisset jurejurando, nulla ratione passa fuisset se ju- 3 Palladius cap. 70, hunc diversura a priore facit.
ramenti esse perfidam desertricem. Vide quwdam de
his et pro /iis dicfa sttpra Prolegomeno15, ubi de auc< 3 Viliose oinnino scribi antea visutn est crucis, pro
toritale horum librorttm, responsione ad artjmnentum cocfts, quod resliluimus.
447 RUFINl AQUILEIENSISPRESRYTERI 448
que cundem Ammoniura rogans, sicubi esset cellula A j^ erat Doraini gratia, quam in eo etiam vultus ipse in"
vacans, in qua habilare posset. Tunc illei, Ego, in- dicabat. Ilicscorpiones etcerastas, id est bestias quas
quit, inquiram , sed donec inveniam, hic esto in hoe: cornutas vocani, et angues, qui in illis locis prse fer-
nionasterio : ego enim jam nunc egrediar, ut reqtii- vore solis acerrimi habentur,
tamquani terrse quos-
ram. Et relinquens ei omnia paritcr cum monasterio, dam vermiculos pedibus conculcabat, et ita
extingue-
ipse 190 procnl ab eo loco parvissimam cellulam bat, ut nihil ab eis omnino pateretur.
reperii, atque in ca se constiluit, fratrique qui nuper
uec cum omnibus, 191 CAPUT XXV.
advenerat, intelligenti, exintegro
DEb CR0NIO.
qurc in co fuerant, cessit monastcrio. Sed el si plu-
res fuisscnt, qui forie venientes salvari cuperent, (Pallad. cap. 25 ef 89 de Croniis qui noti fuere
supradictus vir fratribus congregatis omnibus.cura Anlonio. )
alacrltate juvantibus sub die ttna monasterium con- Vidimus apud eos et alium summsc antiquitatis
struebal. Et cum singulis quibusque explevisset nu- patrem, Cronium nomine in senectute bona, et per-
merum raonasteriorum, invitabantur bi, qui mansuri fecta seiate durantem : centum namque, et decem
erant ad Ecclesiam, quasi refeclionis gratia , quibus aetatis agebal annos. Ilic ex discipulis adhuc beati
inibi occupatis, unusquisque fratrum de cellulis suis B j Anlonii supererat : cujus inter ceteras animi virtu-
proferenles, quaeneccssaria erant, singulorum novas tes humilitatis gratiam viditnus immensara.
cellulas instruebant, ita ut ex collatione caritatis,
nihil omnino, vel utensilium, vcl quae ad victum re«, CAPUT XXVI.
quirunlur dcesset, nec lamen raanifesta ficret unius- DEc ORIGENE.
Cujusque oblatio. Regressi ergo ad vesperam, in quh' Erat autcm et alius adhuc ex discipulis Antonii,
bus fuerant celluloc proeparaise, inveniebant posita Origenes nomine, vir per omnia magnilicus, et sum-
omnia quse ad usus erant necessaria, ct ita instrucla1 moeprudentioe, cujus scrmo et narratio de virtutibus
habilacula, ut niliil prorsus deesse perspicerent. oplimi magistri, hominis Dei, sedificabat omnes au-
C\PUT XXIV. dientes, ct inflammabal vehementer, ila ut 192
DE" DIDVSIO. oculis cerni, quse ab eo narrabantur, putares.
(Deest liic Palladio de Didymo cmco.) CAPUT XXVII.
Vidimusquemdam(Pallad. cap. 4.)inter cosexse- DEd EVACRIO.
nioribus virum bonuin, nomine Didymum.inquo multa Vidimus ibi (Pallad. cap. 86.) et sapientissimum
" ] De hoc Didymo nihil apud Palladium, C Af mslimemusEvagrium e propriis pretiis, fuisse
Didymo.
sed dealiocmco Ateximdrino, decujuscwcitatelib.lll. hwreticumOrigenistam, Pelagianisqueerrandi amplis-
Ruftni num. 218. Hitjus mcmoriam in Fastis sacris simam exhibuissemateriam , mirum si jam non omni-
non intieni, prttterquain in Florario Sanctorum manu- bus sit exploralissimum. Audiamusquid de eo Patres.
scriplo 11 Aprilit, S. Diriymi Ereuiitre. De hoc eodem'. S. Ilieronymus epist. ad CtesiplionlemItmcde Evagrio
Socrateslib. IV,cap. 18. AiSvuo;u>,).o;,ovxo;uovuxb; habet : Evagrius Ponticus Hyperborita, qui scribit ad
ivvevnxovruern fitov;, oiiSsvimOpirnojavviueivevaypti virgines, scribit ad monachos, scribit ad eara cujus
rn; xe),evxn;:Didyinusalius, qui etiam moiiacliusfuit, nomen nigredinis lestalur perlidise tenebras (Mela-
nonagintaque confecit annos, per totum vilrc spatinmi niamintelligit), edidil librum et senlenlias nepi urru-
nullius unquam honiinis socielate et consiietudine'. Oeia;, quam nos impassibilitatem vel iniperturbatio-
nsus est. Qum ad verbum exscripsil Suidusin\iuov;. nem possumus dicere, quando nuraquam animus ullo
Hunc in Scete floruisse tradil SozOmenus, lib. IV,, perturbaiionis vitio commovetur, et ut simpliciter
cap. 30. RoswEVDts. dicam, vcl saxum, vel Deus est. Hujus libros per
b Cronio. ] Sozomcnuslib. VI, cap. 50.
KpoviuvTOUJ Orieniem Groecns,. et interprete discipulo ejus Ru-
iy.arbvxai Sivu ivtavxov; yeyovbi;.Cronion aillios jami fino, Latinos plerique in Occidenle lectitant, etc.
circiler decem et centum iialus. Patladius cap. 25, Hmc S. Hieron. Qui etiam Prmfat. in lib. IV, super
AaOelChronium presOytentmNilrim ef cap. 8'J. Cliro- Jeremiam ista scribit : Commenlarios in Jeremiaui
nium quoque presbylerum, abbatcm trecenlorumpa- per intervalla dictabam, ut quod deerat olio, super-
Irum in deserlo apud vicumPliwnicm,unde orlus erai. esset indusirise; cum subito hseresis Pythagorse et
VtrumqueAnlonionotumait Palladins. An allcr eorumi _T *
"
Zenonis uruOeia; x«i uvupuprnaiu;, id est, impassi-
•denicum hoc sil dubito. Noster hic in Scete, fcsfeSo-• bililatis et impeccantisc, quse olim in Origene, et du-
zomenofloruit. ROSWEYDUS. dum in discipulis ejus Grunnio, Evagrioque Pon-
'' Origene. ] Sozomenusitb. VI, cap. 50. : lico, ei Joviniano jnguiata est, ccepit reviviscere, et
VnpuXio;
ftsv '0.ptyivn;, iv.xoiv paOnxoivAvxoviovxov peyukov i non solum in Occidenlis, sed et in Orienlis parlibus
rtepteXetuuivi;: Origcnes senex unus cx discipulisi sibilare, et in quibusdominsulis, proecipuequeSiciliae
Antonii Magni, qui adhtic supererat Addit in Scelei et Rhodi maculare plerosque, et crescerc per dies
fiiisse. ROSWEYDUS. singulos, dtim secreto docent, et publice negant, et
d Evagrio.] Qtiires Evagriiparum perspectasliabuere,, alia subjicit in eamdemsentenliam.
jpsutn quandoquelaudant,ut Socrates Novntianus, lib. Al quanli semper fecerit Ecclesia Romana judicium
1V. llislor. Eccles. cap. 18, ef Sozomcnusaque Nova- S. Hieronymiin his, quwipsc de Ruftno,Evagrio, Pal-
tianus tib.VI, cap. 30. Idemfacit Gennadiusincatalogo,, ladio, aliisque plurimis (quos ipse probe intus elin
qui eliam Evagrio miracula trib.uit; setl Gennudiusni- cute noverat) eorumquescriplis censueril, audi S^ Ce-
miiim Pelagianis favens, niliil mirum, si Peltujianorumj lasium primum in ConcilioRomanoseptuagintaepisco-
parentemEvaijriumlaudibus tollat,ct (alsaadscribat mi- porum, memorandam islam sentenliam proferentem :
racuta. DePailadio Galala, qui eumdemEvagrium tiii-., Item Rufinus vir religiosus plurimos ecclesiastici
riftce celcbravit,silemusmotlo,quod eideminimpietaleet( operis edidit libros, nonnullas etiam Scripturas in-
hwresipar, ejusdemquediscipulusexistens,mulusmttlum t terpretatus est : seri quoniam R. Hieronymus euni in
mutuo scabit. Dicemusde itlo suo loco (tibro VIII) aliquibus de arbilrii libertate uotavit; illa senlimus,
449 HISTORIA MONACHORUM. 450
'
virum, ac per omnia mirabilem , Evagrium no- A duo Macarii, quasi duo coelilurainaria refulsisscnt, ex
mine : cui intcr ceteras animi virtutes tanta con- quibus unus .Egyptius genere, et discipulusbeati Aulo-
cessa est gratia discernendorura spirituum, et pur- nii fuit, alius Alexandrinus. Quibus ul voeabula no-
gandarum (sicul Apostolus dicit) cogitalionum, ut minis, ila virtutcs animi et ccelestiumgraliarum raa-
nullus alius putarelur ex fratribus ad tantam subti- gnilicentia concordabat. Uterque enim Macarius ,
lium et spirilualium rerum scientiam pervenisse. Cui uterque abstinenlise exercitiis et virtutibus animi
quamvis rebus ipsis, et experimentis, et (quod est oequaliterpollens , hoc solo alius proecellens, quod
superomnia) per gratiam Dei magna collata fuerit quasi hereditatem graliarum et virtutum R. Antonii
intelligentia; accessit tamen et boc, ut multo tem- possidebat.
pore instructus fuerit a beato Macario, quem famo- Ilinc denique ferunt, aliquando cura homicidium
sissiraum in Dei gratia, signisque et virlutibus insi- in locis vicinis fuisset admissum, et innocenti eui-
gnem fuisse, oranibus nolum est. dam impingerelur crimen admissi, confugisse ad
193 Hic ergo Evagrius incredibilis erat absti- ejtis cellulam eum, qui calumniam patiebatur (Deett
nentite, superomnia tamen monebat fratres, si qui hoc Palladio); affuisse eliam cos, [qui perurgebant,
forte sludium gererent, vel humiliandi corporis, vel allegantes et diceniei periclitari seipsos, nisi com-
phantasias ab eo dsemonum propellendi, ne in bi- B prehensum legibus traderent homicidam. Is vero cui
beuda aqua largiore mensura uterentur; Micebat crimen impingebatur, cum sacramentis 194 affir-
enim : Quia si aqua multa corpus infundatur, majo- mabal, consciuin se non esse sanguinis illius. Et cum
res phantasias generat, et largiora receptacula dse- diu ab utraque parle cerlamen haberetur, interroga-
mouibus prscbet. Sed et multa alia de abstinenlia, bat sanctus Macariusubi sepullus esset, qui diceba-
suraraa cura deliberatione edocebat. Ipse autem non lur occisus. Cumque designassent locum, cum omui-
soltira aqua parcissima utebatur, sed et pane penitus bus qui ad perurgendum hominem venerant, pergit
abslinebat. Alii vero qui in illis locis morabantur ad sepulcrum, atque ibi fixis genibus invocalo Chri-
fratres, panevsoloet sale contenti erani, iia ut in illa sti nomine, ait ad eos qui astabaut: Nunc Dominus
omni mullitudine, vix invenires aliquem , qui oleo ostendet, sivere reus esthic, qui perurgelura vobis.
sallem uteretur. Plures autera in eis nec jacentes Et elevala voce, ex nomine claraat defunctum. Cum-
somnum, sed sedentes, et (ut ita dicam) in medi- que ei de sepulcro vocatus respondisset, ait ad
tatione divinorum verborura positi capiebant. eum : Per fidern Christi te obteslor, ut dicas si ab
hoc horaine, qui calumniam patitur, occisuses. Tunc
CAPUT XXVIH. ille de sepulcro clara voce respondil, dicens, non se
DE " DUOBUS MAC.VRHS , ET FRIMO , DE b MACAIUO G esse ab eo interfectum. Et cura stupefacli omnes de-
C
/EGYPTIO, SEUSENIORE. cidissent ad terram , ac pedibus ejus advolverentur,
Narrabant autera (Pallad. cap. 19 et 20.) nobis rogare cseperunt, ut interrogaret eum a quo esset oc-
niidam ex patribus qui ibi erant, quod in locis illis cisus. Tunc ille : Hoc, inquil, non interrogabo: suf-

jtiaa prsedicturabeatum Hieronymum sentire"cogno-
scimus. Et nou solum de Rufino, sed etiam de di-
versis, quos vir sapius raemoratus zelo Dei et fidei
religione reprehendit. Hwc S. Gelasius, cujus docu-
mentumeo tenaciusmenle suscipiendumac retinendum
videtur, quod divina providenliafactum fuerit, ut S.
Hieronymusmullorum, qui suo tempore sub religionis
et pielalishabitu hwtesumvenenafundebant, ipse frau-
des, technai, dolos, errores deprehcnsosin publicum
prodiderit, ejusque ea in re judicium Romana Ecclesia
probaveril, ne deinceps tam multi lupi in vestimentis
oviumgregi Dominicoimponerenl,eumdemquemacta-
rent, cum alioqui eliam cautissimoset sagacissimosde-
cipere polueriut : ejusmodi fuere Ruftnus, Evagrius, "„n
Palladius, et alii monachiOrigenistw,quos S. Hierony-
rhus, ut nupervidimus, indicavil.
Sed ad Evagrium redeamus, de quo hwc quoque S.
Joaunes Climax : Putavit Evagrius sapienlissimum se
omnium alacritate sensus fieri: sed fraudem passus
sibi mentitus est miser: insipientium insipientissimus
ex hoc ipso oslensus est. Hwc idcirco Climax, quod
Evagriusapathiam inlroduceret. Porro Evagrium una
cum Origene et DidymoAlexandrino tamquam hwreli-
cumcondemnatum,ejusqueerroresproscriptostit quintt.
generali Synodo, auctoressunt S. Tharasius episcopus
Constantinopolitanus,Confessioneftdei, quw habetur
in secundo Nicwno Concilio, actione 3, Niceph. ..
XVII. Hislor. cap. 27. Cedrenus in Annal. in Jus-
tiniano. Eumdemeliam Evagrium cum eisdemDidymo
et Origenedamnavil S. Martinu, Papa et marlyr in
ConcilioLateranensi, SecretarioS, Canone 18, sed e.
intiochut monachus,qui sub Heraclio vixil, homiliade
regno, quw est 130 enumeralii multis hmresiarchis,
hmc subdit: Post hoec h.ereseon portenta fuerunt hi,
Evagrius et Didymus, qui secundum dogma Origenis
pula prseexistentiam rerum atque earum restitutio-
nem senserunt. Hwc ille. Ex quibus omnibus, el aliis
quw omittimus, facile quisque dispiciet, quo loco et
pretio Evagrius Ponlicus Hyperborita sit habendus,
Hactenus fr. Jo. Maria, magistersacri patatii.
ROSWEVDUS.
n Duobus Macariis. ] Duosunt Macarii celebresin
Romano Martyrologio, ulerque /Egyptius. Sed de quo
hic agitur, el simpliciter el signiftcate.Egyplius diclus
est, alter vero Alexandrinus, quod in Ecclesia Alexan-
drina functus esset presbylerio, ut est apud Palladium
cap.20. Sozomenuslib.lll,cap. 13, ita hos distinguit :
'O uiv Aiyvrrrto;, o Si 7to).txiv.b;oi; uoxb; iivopi/Xfixo,
nv yap TW7svsi 'Ale^uvSpev;: Quorum alter iu agris
_£gypti, iilter in urbe naius (erat enini Alexandriuus
genere) et ita institulis civilibus educatus, ut uarb;,
id est, urbanus diceretur. Signantius eliam Socraies
lib. IV, cap. 18. TQv6 uiv exxn; uvo>Aiyvrrrovnv, o
Ss ix rr); 'AlelavSpiwvTOXSOJ; : Quorum alter ex supe-
riore ^Egypto, alter ex urbe Alexandria oriundus.
ROSWEYDUS.
b Macario .Sgyptio. ] /Egyptius hic occurrit apud
Marlyrologium Romanum15 Januarii: In ^Egypto S.
Macarii abbatis, discipuli B. Antonii, vita et miracu-
lisce!eberrimi.Z)e hocin MenologioVJJan. Vide infr»
in Macario Alexandrino. Fuit hic maciister Evagrii,
ul scribit Socrates, l. 1V, cap. 18 et Gennadius de
viris Illustr. cap. 11. ROSWEYDUS.
1 Origenisla hic fuit, teste Hieron.
451 RUFINI AQUILEIENSISPRESBVTERl 452
ficit enim mihi, ut innocens liberetur, non est autem A_ viros convers.ilio,absqwefemineaesuspicionis obsta-
meum, ut reus prodatur. culo.
Aliud quoquc (Pallad. cap. 19.) ejus genus mira- Aiebant proeterea (Deest hoc Palladio), a.iquanrio
culi ferebalur. Cujusdam in vicino oppido patris fa- venissead eum hsereticum
quemdam hieracitam, quod
milias virgo filia per phantasias magicas vidcbatur genus hsereseos invenitur
apud .Egyptum. Hic cum
hominibus in equinum animal versa, ut putarelur per multam loquendi artem
plurimos fratrura qui
cqua essc, et non puella. Hanc adduxcrunt ad eum. babitabant in eremo, conturbaret, ausus est etiara
Tunc ille perconctatus, quid vellent? aiunt parenles coram ipso fidei suse asserere
pravitalem. Cui cura
ejus : Equa hscc quam videnl oculi tui, puella virgo resislcret senior, et contradiceret ille, verba sitnpli-
ct filia nostri fuil, sed hominespessimi, magicis ar- cia argumentis callidis cludebat. Sed cuin videret
tibus in animal boc quod videsl ratitaverunt eam. sancltls fidem frairum
periclitari, Quid opus est,
Rogamus ergo, ul ores Dominum, ut commutet eam inquit, nos verbis conlendere ad subversionem au-
in hoc quod fuit. At ille ait: Ego hanc quam osten- dientium. Exeamus ad
sepulcra fratrum, qui nos
dilis mihi puellam video', nihil in se pccudis haben- prsecesserunt in Domino : et cui nostrum cohccsserit
tem : hoc aulem quod dicitis, non est in ejus cor- Dominus
196 snscitare morluum de sepulcro, sciant
pore, sed in oculis inluentium. Phantasiae cnim' B '. omnes.quia illius fides probatur a Deo. Sermo hic
docmonumsunt istsc, non veritas rerum. Et cum in- omnibus qui aderant fratribus placuil. Processerunt
troduxisset eam, cum parenlibus suis mlra cellulam, ad sepulcra, et hortatur Macarius hieracilam , ut
fixis genibus orare Dominum coepil, simulque ct pa- evocaret morluum in nomine Domini. At ille, Tu,
rentes rogal sccum Domino supplicare, et post hoc inquit, domine, qui proposuisti, prior evoca. Et Ma-
perungens eam oleo in nomine Domini, 195 omnii carius proslernens se in orationem anle Dominum,
fallacia visus expnlsa, virginem videri omnibus, ut ubi sufficienter oravit, elevatis sursum ocujis suis,
eliam sibi videbatur, elfecit. ait ad Dominum: Tu, inquit, Domine, quls ex duo-
Alia quoque (Deesl lioc Palladio) minor puella ad bus nobis rectam fidem teneat, ostende, elevato
Cum deducta csl, cujus obseoena corporis ita omnii mortuo hoc. Et cum boecdixisset, fratris cujusdam
ex parte compulruerant, ut consumptis carnibus,, nomen, qui nuper fuerat sepultus, evocavit. Cui ille
Intcriora quoque ct secreta naturse nudarentur, ac: cum de tumulo respondisset, accedentes fratres con-
Vermittm ebulliret inde innumera multitudo, ita utt linuo, quoesuperposita fuerant, auferunt, et eductum
ncc acccdere quidera quisquam ad eam posset prae• eum de sepulcro, a resolutis fasciolis quibiiSjS:on-
fcetorishorrore. Hseccum allala a parentibus, et pro- strictus erat, exhibuerunt vivenlcm. llieracita vero,
jecta fuisset ante fores ejus, miserans virginis cru-• C ubi hoecvidit.obstupefactus in fugam vertitur. Quem
ciatus: vEquo animo, inquit, csto, filia, hsec tibi ad1 fratres quoque omnes insequenlcs, exlra temiiitos
salulem Dominus, non ad interitum dedit: unde pro- terroe illius exturbaverunt.
Videndumcst magis, ut sanitas tua nullum libi peri-: Multa etiam et alia ferebantur de eo, quoenimis
culum conferat. Et cum instilisset orationibus per prolixa sunl ad scribendum : sed cx bis paucis, etiam
septem continuos dles, et oleum benedicens, in no- celera ejus opera noscuntur.
mine Doraini perungeret membra ejus, ita eam, CAPUT XXIX.
sanam reddidit, ul muliebris in ea naturse nulla1 DE b MACARIO ALEXANDMNO SEUJUMOltE.
forma, nulla species appareret, sed esset ei interr Alius vero (Pallad. cap. 19 et 20.) sanctus Macarius

" Resoluiis iasciolis quibus conslriclus erat.] Sict tonii, vita el miraeulis celeberrimi. Marft/ioio(,!um
Joann. n. v. 44. Ligalus pedes et mantis, cttjus tifnss Romamm Galesinii,,2. Jantiarii; In Thebaide S. Ma-
pauca alia e.reinpla mcniini legere. ROSWEYDUS. corii Alexandrini abbalis. 15. Januarii: In Thchaide
b MacarioAlesandrino seu Juniore.] Mariyrologium t S. Macarii abbalis', hic R. Antonii discipulus. Mar-
Romanum 2. Jaimarii: In Tbebaide S. Macarii Ale- tyrologium Romaiiuin Baronii 1. Januarii: In The-
xandrini abbatis. Menotogiumde utroque Macario 10.. liaideS. Macarii Alexandrini abbatis. 15. Januarii :
Jantwrit: Memoria SS. Palrum Macarii vEgyplii, ctt D 'n iEgypto S. Macarii abbatis, discipuli B. Anlonii,
Macarii Alcxandrini, qui exercitaiione monasiica, vita et miraculis celcberrimi. In Beda, Usuardo,
vita, moribus, admirahili abslinentia, et miraculiss Adone, Notkero milia est loci distittclio. Dislinctionem
illustres fuere. Palladiits cap. 19. dicit liunc aliquanto
. Alexandrini ct jEgyplii swtuereGalesiniits et Baro-
iuniorcinAigqptio. I)e utroque Socrates libro IV. cap. ttius.
18. Sozom. iib. VI. cap. 29. liitftn. lib. 11. Ilistor. Quod si Riifino hic fides,qui initio prxcedenttscttpt-
tap. 4. Hieronqmiit epist. 27. Cassiun. Colltit. V. c. fis, JEgyplium Macarium asserit Antonii discipulum,
Antonn
12. ef Coltat. XXIV. cap. 13. Palladius cap. 19ef 20. et virtutis ejus lucredem, recfe per 3facdrt'tim
dest-
iVicepOorus/iO. IX. cap. 11. Sltidas, alii. discipnlum. 15. Jan. in MartyrologiojEgyptins
Inlricala plane res de duobtts Macariis, ut dignosca- gnatur. Sie Petrus Equilinus in Catalogo Sanctornin
lur, uter (ueril S. Anlonii disciputus, et ita certi ali-- lib. II. cap. 35 et Si.Macarium jEgtjplium factf An-
quid de natali eorum slaltii possit. Marlyrologiavelera a lonii discipulum.
duos Macarios agnoscunt, nec ttntim ab alio aiiter di- Sed videndum, num Ruftnus Paliadinm l vtlnlmm
slinguunt, quam quod eorum alternm vocenl Antollii\ quem Latine expressit, male ceperit. Cefie et Hera-
deesl in MactxrloJLgy-
discipulum. Martyrologium Romanitm velus, 2. Ja-- ctidi, el Paitadio veteriel novo
nuarii: B. Macarii. 15. Januarii : Macarii abbatis,, ptio quod fueril discipulus Antonii, el VirtutUihejus
Anlonii discipuli. Martyrologium Romanum Bellini, hsercs. Imo Palladius novtts Herveti cap. 20. ulrum-
2. Jan.: In Thebaida S. Macarii abbatis. 15. Jan.:' que hoc Macario Atexandrinotribuit. RosWEVbus.
Apud ^EgyptUmB. Macarii abbatis. discipuli B. An-- «lmo vero, num Palladius Rullnum bene csepUnt.
 453 HISTORIA MONACHORUM. 4.VS
irtagniflcas etiam virtutes consummavii, de quibuss A I bis, qui ex ore ejus audierant.quod quodam tempore
ct alii nonnulla scripserunt, quse sufficere possint adi noctis dsemonad ostitim celluloeejus pulsaveril, di-
virtutum ejus magnitudinem contuendam, et ideo) cens: Surge, abba Macari, et eamus ad collectam,
nus ea compendioprseterimus. ubi fratres ad vigilias congregantur. Sed illc, qui
Ferebant tamen eum amatorem fuisse eremi superr gratia Dei rcpletus falli non poterat, inlellexit diaboli
omnes ceteros, ita ut etiara ultima et inaccessibilial csse fallaciam, el ait: 0 mendax et veriiaiis inimice!
deserli perscrutalus sit loca, usquequo invenirett quid enim libi consortii, quid societalis est cum col-
197 locum quemdam in ultimis eremi consiitutum,, Iecta et congregaiione sanclorum? At ille : Latet
diversis pomiferis arboribus consitum, ct omnibuss ergo te, inquit, o Macari, qtiod sine nobis nulla col-
bonis repletum : ubi etiam duos fratres invenisse fe-• lecla agilur, nullaque congregatio monachorura?
rebatur, quos cum rogaret, ut palerentur ad se de- Veni denique, el videbis opera nostra. Tunc ille,
duci illuc monachos, ut ibi habitarent, quoniara qui- Imperet, inquil, fiOtDominus (Judw 9.), docmonim-
dem locus ille ct amcenusesset, et abundans in omni- mundc. Et conversus ad orationem, petiit a Do-
bus necessariis; responderunt, non posse adducii mino, ut sibi ostenderet, si hoc verum esset, quod
illuc plures, ne forte venientes per cremum a daemo- gloriatus est dsenion. Abiit ergo ad collectam, ubi a
nibus deciperentur. Mullos enira aiebant esse dse- B I fralribus vigilise celebramur, et iterum in oratione
mones in deserlo, ac raonstra, quorum molestias ett Dominum deprecalur, ut sibi veritatem verbi hujus
calliditales ferre multiludo insueta non posset. Re- ostendat. Et ecce vidit per totam Ecclesiam, quasi
gressus lamen ad fratres, cum indicasset de oppor- parvulos quosdam puerulos .Eihiopes tetros discur-
tunilale loci, multorura iuflammati sunt anirai, utt rere buc atque illuc, et velut volitando deferri. Mo-
pergerent illuc cum eo. Sed ubi patres reiiqui sense- ris est autem inibi, sedentibus cunctis, ab uno dici
runt animos juvenum concitalos, represserunt eosi Psalinum, ceteris, vel audientibus, vel respondenti-
salubriore consilio, dicentes : Locus iste si vere, utt bus. Discurrentes ergo illi ^Ethiopes pucruli, singulis
jactatur, a Jarane ct Mambre consitus est, non aliudI quibusque sedentibus alludcbant, el si cui duobus
de eo credendum est, nisi quod diaboli opere ad| digitulis oculos compressissent, statim dormilabat:
deceptionem nostram prseparatus sit. Si enim vere,, si cui vero in os immersissent digitum, oscitarc eum
ut perhibent, deliciosus est et abundans; quid spe- faciebant. Ubi vero post Psalmum ad orandum se
rabimus in futuro sseculo,si hic deliciis fruimur ? Ett projecissent fratres, percurrebant nihilominus sin-
hsec aique alia hujusmodi dicentes, juvenum ferven- gulos, et ante alium jacentem in oralione, quasi rau-
tes animos represserunt. lierum spccie ferebantur, ante alium quasi ocdifican-
Locus aulem ( Joant libell. III, num. 15. •# in G tes alque portanies aliquid, ac diversa quseque.agen-
quo habitabat ipse sanclus Macarius, Scitbiuni ap- tesapparebant.Etqusecumqucdoemonesquasi ludendo
pellalur. Est autem in eremo vaslissima posikis, dieii formassent, hoecorantes illi in cordis sui cogitatione
ct noctis iler habens dc Nitrise monasteriis; et hoc: versabant: a nonnullis tainen, ubi aliquid horum
nulla semita, neque terrenis aliquibus colligitur vell 199 agere csepissenl, quasi vi quadam repulsi, prse-
monslratur indiciis, sed slellarum signis et cursibusi cipites dejiciebantur, ita ut nec slare quidem pror-
pergitur. Aqua raro inveniiur, el sicubi inventa fue- sus, aut transire juxta eos auderent: aliisveroeliam
rii, odoris quidem dirissimi est, et quasi biluminea,, inlirmis fratribus supra cervices, et dorsa ludebant,
sed saporis innoxii. Sunt ergo ibi viri valde perfectii quia non erant in oratione sua intenti. Hseccum vi-
(nec enim palitur tam terribilis Iocus, nisi perfectii dissel sanctus Macarius, ingemuit graviler, ct Iacry-
propositi habilatores summseque consianlise) carita- mas profundens ad Dominum, Respice,ait, Domine,
tis tamen inler se et erga omnes, si qui forte ad eosi ef ne sileas, nequemiligeris, Deus (Psal. 82.). Exsur-
accesserunt. summum studium gerunt. ge, ut dispergdntur tittmtet fui, ef ul futjittnt a facie
Fertur denique (Pallad. cap. 20.) cum sanctoi ftta ; qtfotttamanimcinoslra replelur illusionibus(Psal.
Macario uvam quis aliquando detulisset, ille qui se- G7.). Postoralioneni tamen examinandajveritalisgra-
ctindum caritatem, uon quse sua sunl, sed quoe alte- V ^ tia seorsum evocalis singulis quibusque fratribus,
rius cogitaret (1-. Cor. 10.), ad alium fratrcm detulit; anle quoruni faciem videral dsemonesdiverso habitu
eam, qui quasi inlirmior videbatur. Tunc ille gratiasi et variis iraaginibus ludentes, requirit ab eis, si in
egit Deo pro fratris olficio, sed et ipse nihilominus; oralione, vel oedificandi cogitationes habuerinl, vel
plus de proximo, quam de seraetipso cogitans,ad iteragendi, velalia diversa,quse unicuique iraaginata
alium periulit, et ille itera ad alium, et sic 198 per dseraones viderat: et singuli eorUih ila Conlile-
per omnes cellulas, quoelonge a semetipsis per ere- bantur in corde suo fuisse, ut ille erguebal: ct tunc
rauta disptersaeerant, uva tlrcumlata est, ignorahti- ititellcctum est, quod omnes vanse et stiperflusc co-
bujs eis, quis eam primo misisset,- ad ullimum ipsi gitationes, quas vel psalmoruiri, vei oratidmini tem-
deferlur, qiii eam miserat. Gratulatus est autem san- pore unusquisque conceperit, ex illusione dseraonura
clus Macarius,quod tantam viderat in fratribtis Con- fiant: ab his autem qui omniteustodia cor snutn ser-
tinentiaria, tantaraque caritatera, ad acriora semet- vant, tetri repellurilur .Ethiopes. Deo eriim cbn-
ipsum spiritalis vitte extendit exercitia. juncta raens, et in ipso, tempore proecipue orationis
Ad fidem namque conflrmatum nobis de eo est ab intenta, nihil alienum, «iliil superflunm reeipik
 4a5 RUFINI AQUILEIENSISPftESBYTERI 45G
Aliud quoque mtilto terribilius addebat, quod vi-• A J}.tur Ammon locupletibus et generosis parentibus na-
disset eo tempore, quo fralres accedebant ad sacra-• . tus est, a quibus invitus 201 au"nuptias cogebatur.
menta. Ubi porrexissent ad suscipiendura palmas,, Et cum vim parenlum non posset effugere, accepta
in nonnullorum manibus prscvenientcs vElhiopcs,, virgine, cum intra nuptiales thalaraos convenissent,
carbones deponere, Corpus autem, quod tradi Sacer- et data eis essent cubiculi secrela silentia, alloquilur
dolis manibus videbatur, rediread altare ; aliis vero> puellam de pudiciiia, el de conservanda virginitate
quos meliorum merita juvabant, extendentibus ma- ccepit cohorlari, dicens : Quia corruptio sine dubio
nus ad allarc, longe rccedere daemones, et cum in- invenil corruptionem, incorruptio vero incorruplio-
genti metu refugere : Angelum enim Dominiassisterei nem sperat. Multoergo melius esi, si uterque nostruin
cernebat altari, qui cum sacerdotis raanu suam quo- in virginitate perduret, quam ut alier corrumpatur
que raanum in Sacramentorum distributione super- ex altero. Acquiescit ei virgo, silentio tegitur incor-
poncret. Ex boc jam permansit 200 ci a Deo gratiai ruptionis thesaurus. Cumque plurimo tempore solius
ista, ut in vigiliis fratrum, psalmorum et oralionis3 Dei contenti testimonio, spiritu magis essent, quam
tempore si quis aliud aliquid secundum illusioneml carne sanguineque conjuncti, post obiium amborum
dsemonumin corde cogitasset, agnoscerei, et acce- parentum, ille quidem, ad vicinum deserti secedit
denlium ad allare, vcl indignitates eura, vcl nicrita\ B ] locum, virgo vero intra domura residens, iu brevi et
non laterent. ipsa multitudines virginum, et ille multiludines con-
Quodam autem tempore (Palladius cap. 19. ef 20. gregat monachorum.
Joan. libelloIII, n. 15.) ambo Macarii homines Dei,, Cumque jam secretus sederet in eremo, adolescens
cum fratris cujusdam videndi gratia iter agerent,,, quidani, qui morsu canis rabidi in rabiem versus est,
ascenderunt navigium, quo fluvius transiri solci, inii muliis vinctus calenis ad eum deducitur, prosequen-
quo navigio erant simul quidam tribuni, divites ho- tibus eura parentibus suis, et rogantibus pro eo. At
mines et proepolentcs,equos plurimos ac pneros, et:t ille dixit eis: Quid mihi molesti estis, o homines ?
multa secum minislcria habentes. Horura unus, curau supra merita mea est, quod petitis ; sed tamen hoc
videret in ultima navigii parte vilibus induraentis,i, vobis indicare possura, quod in manibus vestris est
atque ad omnia expedilos jacere nionachos, ait add ejus sanitas. Reddite vidusebovem suum, quem fu-
eos : Bcati estis vos, qui huic sseculoilluditis, et ne-:- rati estis, et sanus reddelur vobis filiusvester. At illi
quaquam cx eo requiritis, nisi induinentum vilissi- extimuerunl quidem valde, quod ea qusesecrete gesta
raum ct pareissimum viclitni. Tunc unus dcMacariis is sunt, non latuerunt liomineni Dei. Gavisisunt taraen,
respondit ad eum : Vere quidera, ut dicis, qui Deum n quod hanc eis viam salutis ostendit, et sine raora, ut
sequuntur, illudunt mundo ; sed miseremur vestri,i, C ( reddideruntdirepta, orante homine Dei, eliam juveni
quod vobis econtrario mundus illudit. Tunc illecora-. sanitas reddilur.
punctussuper bunc scrraonem, slatim utperveniladd Alio quoque tempore, cum venissent ad eum qui-
domura suam, derelictis omnibus, vel distractis quse i> dara, probare volens animos ipsorum, dicil dolium
habebat, et pauperibus dalis, ipse Deum sequi ccepit, t, sibi esse necessarium, ubi aquara pro advenieniibus
et ad monacborum cxercilia properavit. congregaret. Et cum polliciti fuissent perlaturos se,
Sed et multa, ul diximus, alia de operibus sancti ti unusex ipsis grave sibi duxit, dicens, periclitari posse
Macarii Alexandrini mirabilia ferunlur, ex quibus iS camelum suum, si ei lam grave onus imponeret. Et
iiomiulla in XI libro ' Ecclesiasticcehistorioeinserta,i ait ad allerum : Tu si vis aut potes, defer, ego camelo
qui requirit inveniet. meo parco ne moriatur. Tunc alter: Mihi, inquit,
CAPUT XXX. 202 ut 'Pse ll0S'i camelus non est, sed asinus. Num-
» quid potest quod camelus poriare non valel, asinus
DE AMHONE, PRIHOMTR1.E HONACUO. portare ? At ille : Facito, inquit, ut voles ; tu vide-
Initium sane (Pallad. c. 8. Supra in Vila sancti ti ris: ego enim non interimara caraelura nieuni. Tunc
Antonii c. 32.) babitationis monasteriorutn, quse in in ille : Ego, inquit, imponam asino raeo pondus, quod
Nitria sunt, stimptuin tradebant ab Ammone quo- o- £) tu caraelo luo onerosum dicis, et merita hominis Dei
dam, cujus animam (cum exisset de corpore) vidit lit facient, quod impossibile est esse possibile. Et ila
ferri ad ccelum sanctus Antonius, sicut refert scrip- }- impositura dotium asino suo, perrexit usque ad mo-
tura illa, quse Vilam describit beati Antonii. Hicigi-;•- naslerium hominis Dei, ita ut nec senliret asinus se
a Amraone.J De hoc MenologiumGrwcorumi Oc- c- racula, quoeper ipsum pluriraa Dei benigniias effecit,
lobris: Commeraoratio S. Palris Ainraonis .Egyptii. ii. quorum magnam partem eodemdie in MenwisGrwcis
llic cum esset iEgyptius genere parentibus orbalus, S, habes, quw addunt : Avxb; nv o-;_oAai,(V>v iv xoi (lu).oa-
a patruo coaclus uxorem duxit sub Maximiano hnp. p. poivi, .ro/uvavroi7rovovxui XOTTOV quod tn
7ra_3e__ovTt,
Vixil aulem ctim illa annos decem ct oclo, quara non >n Palladio Latine est, quod operabatur balsamum, in
ut uxorem, sed ut sororem habebat: quin etiam illi lli qua colenda et pulanda multuin laboris ponitur. Sui-
: persuasit ut virginitatem servaret. Itaque, et ipsa et dw dicitur Aiuov;, Aifvixxto;,qui breveVilm ejus com-
omnibus rebus derelictis, in monte Nitiiseprope^Egy-y- pendium habet. ROSWEIDUS.
pti desertuin secessit, una tantum veste uocte et dielie ' Quod alieuo scribat, non suo nomine, ut supe-
corpus legens. Produxit autem viam usque ad Magni ni rius raonstraium esi, eum quoque libruin Ecclesia-
Anlonii lempora sub Magno Constanlino, celebri et sticse Hislorise Rulinus suum dicere praeleriniti.il, ut
prirao Christianorum Iraperatore. Hujus viri sancti-ti- ne hujus simul auctorem se prodat. Habes auteiu quae
tatem adiuiratus est Aulonius, prseserlim propter mi-
)i- de Macario indicautur, capitibus 4 ei 8.
iK7 HISTORIA MONACHORUM. m
cum venissent ad sanctum An-
aliquid oneris portare/Quem ut vidit Ammon , Bene A Qiiadam autem die,
acci-
fecisti, inquit, in asino deferens dolium; collegseenim tonium fratres, magni quidem et perfecti viri,
lui camelus monuus est. Et regressus invenit ita dil etiam Paulum adesse pariter cum eis. Et cura
gestum, ut prsedixerat famulus Dei. sermode rebus profundis et mysticis haberetur, cum-
Sed et multa alia per eum signa Dominus osten- que de Prophetis et Salvatore plurima tractarentur,
dit. Nam et fluvium Nilum cum transire vellet, et Paulus ex simplicitale auimi intcrrogat, si Christus
exuere se erubesceret, virtute Dei subito in alteram prius fuerit, an Prophetoe ? Reatus vero Antonius,
ripam translatus dicitur. Reatus autem Antonius, in cum proeo quod tara absurde interrogaveral, quasi
surania admiratione vitse ejus justiliam atque anirai erubuisset, blando nulu.ul erga simpliciores solebat,
virtutes habuisse memoratur. silere atque abire eum jubet. Et ille, quia omna
CAPUT XXXI. quodcumque afc eo dictum fuisset tamquam prsecep-
tum Dei servare instituerat, abscedens ad cellulam,
BE a PACLOSIMPLICE.
mandato accepto, silentiura gerere
Fuit quidam (Palladius, cap. 28.) inter discipulos suam, tamquam
nec omnino aliquid loqui. Quod cum com-
sancti Antonii, Paulus nomine, cognominatus Sim- instiluit,
perisset Anlonius, mirari ccepit, unde hsecilli obser-
plex. Hic initium conversionis suse hujusmodi habuit. vanlia
Cum uxorem suam oculis suis, cum adultero cuban- B * placuisset, quam a se sciebat non esse manda-
tara. Cumquejussisset eura loqui,et cur sileret indi-
tem vidisset, nulli quidquam dicens.egressus est do-
et moestiiia animi in eremum semet- care, dixit ei Paulus, Tu Pater, dixisti, ut irem et
mum, tactus,
monaste- silerem. Et obstupefactusAntonius, itaab eo sermo-
ipsum dedit, ubi cum anxius oberraret, ad
ille negligenler protulerat, observatum :
rium pervenit Antonii, ibique ex loci admonilioneet nem, quem
Omnes, inquit, nos iste condemnat: cum enim nos
opportunilate consilium capit. Cumque adisset Anto- de cselo nobis non audiamus
«ium, ut iter ab eo salutis inquireret, ille intuens isto 204 loquentem, ab
honainem simplicis naturse esse, respondit ei, ita de- qualiscuraque sermo, qui ex ore nostro cecideriJ,
observatur.
mum eum posse salvari, si his quse a se dicerenlur,
obediret. Tunc ille omnia qusecumque sibi prsecipe- Multa tamen el sanctus Antonius eum docere vo-
ret factucum se esse respondit. Ut ergo -promissio- lens de obedientia, prsecipere ei solitus erat etiam ,
nem ejus probaretAntcnius,ante fores cellulsestanti: quae ratio et caussa non posceret, in quibus ejus ani-
HJc, inquit, exspecta me orans, donec egrediar. Et; raus erga obedientiam probarelur. Haurire namque
egrediens Antonius, mansit intrinsecus 203 Per aliquando eum aquam jussit ex puleo, et in terram
totam diem et per totam noctem ; per fenestram ta- tota die effundere; et contextas sportellas resolvere,
men ex occulto frequenlius respiciens videbat eurai ^ ac denuo contexere, et vestimentum dissueie atque
indesinenter orantem, et nusquam prorsus moveri,( iterum resuere, et rursus resolvere, et in pluribus
sed stare in oestudiei etrore noctis, et ita esse man- hujusmodi exerciliis ab eo memoratur imbulus, ut
dati memorem, ut ne parum quidem loco moveretur. in nullo prorsus etiam eorura, quae contra ratbnem
Egressus autem die poslero Antonius, instituere. imperari jubebantur, disceret cor.tradicere, et ita
eum et docere ccepit de singulis, quomodo opere. per hsec omnia inforraaius, brevi ad perfectionem
manuum solitudinem solaretur: et digitis quidem. venit. Ex cujus exeraplo docebat beatus Antonius,
corporis opus carnale, cognitione vero inentis ett quod si quis velit ad perfectionera velociter pervenire,
animi inlentione operaretur quse Dei sunt. Cibum( non sibi ipse fieret raagister, nec propriis voluntati-
quoque in vesperam ei sumere prsecepit; sed obser- bus obediret.etiam si rectum videaturesse quod vel-
vare, ne unquam ad saturitatem usque perveniret,. let, sed secundum mandatura Salvatoris observan-
et prsecipue in potu: confirmans, non minus per. dum esse, ut ante omnia unusquisque abneget semet-
aquse abundanliam ' phantasias fieri anirai, quami ipsum sibi, et renunliet propriis voluntatibus, quia
per vinura calorem corporis crescere. Et ubi plene_. et Salvator ipse dixit: Ego veni, non ul faciam vo-
eura qualiterse in singulis agere deberet, instruxit, iu, lunlalem meam, sed ejus qui misit me (Matlh. 16.). Et
vicino ei, hoc est, tribus a se raillibus cellulam con- utique voluntas Christi non erat contraria voluntati
stituit, ibique eum exercere, qusc didicerat jubet, . Patris ; sed qui venerat obedientiam docere, non in-
ipse tamen frequentius visilans gratulabatur, depre- veniretur obediens, si propriam faceret voluntatera
hendens eum in bis, quse sibi tradita fuerant, totaj (Joan. 6.). Quanto ergo magis nos non judicabimur
intentione et sollicitudine permanentem. inobedientes, si faciamus proprias voluntales ? Deni-
• Paulo Simplice. ] Huius Memoria 7 1/arfit inn
apttd Rufinum ' lib. III, n. 167, ef apttd Pelagium
Martyrolog. Romano: In Thebaide S. Pauli cogno- lib. XV111, n. 20, ef apud Paschasium cap. 23, n. 2,
inento Siraplicis. MenologiumGrwcorum: Sancti pa- qui posterior iisdem pmne verbis habel, uli hic Ruftnus.
tris Pauli cognomento Simplicis, propter recUm ett Quidam libri Paulum hunc hoc libro et loconon ha-
simplicem, multisque raodis a bealo illo magno An- bent, sed vel primo tibro post Vitam Malchi, vel tertio
tonio probaiam ejus integritatem, quam et Deus ipsee libro inter Verba Seniorum. ROSWEIDOS.
miraculis comprobavit, ut liiterarum monumenta* ' Idem habes de nimio
testantur. Menwaeodem die fuse satis ejus Vitam refe- in aquse potu raonitum supra
runt. ln Triodio pag. 32 a. vocalur n«0)iosro 'A7rAou- sEvagrio, cap. 27.
Ceuties diximus, eum librum RuGni nouion raen-
oraTo?,Paulus Simplicissimus, cttjus singulare privi-
legium cogitaliones singulorum pervidendi Itabes Itic
PAXKOL.XXI. 15
 459 RUFINI AQUILEIENSIS PRESBYTERl 4C(1
que supradictus Paulus exemplo nobis est, qui obe-- Adiu permansit cum eis in pcenitentia et lacrymis, do-
(.ientiseet simplicitatis merito intantum spiritualiumi _ nec iterum videret eumdem Angelum stantem, et
graiiarumculmenascendit, ut multo plures et poten- scribentem nomina accedentium. Et posteaquam om-
tiores virtutes per ipsum Dominus, quam per secun- niura scripsit, tunc etiam illos ex nominibus 206
dum Anlonium faceret. evocanlem, atque ad reconciliationem altaris invi-
Et quoniam pro affluenlia gratiarum multi ad eumi tantem. Ubi hoc vero senior vidit, intellexit eorum
ex omnibus terroe parlibus confluebant, ut curaren- suscepiam esse poenitentiam : et sic eos altari tota
lur ab eo, verens beatus Antonius ne molestia mul- cutn gratulalione resiituit.
titudinis fugarelur, in interiori eremo, quo accedii Hunc etiam quodam tempore ferebant a doemoni-
facile ab aliquo non posset, commanere eum fecit, ut. bus ita verberatum, ut slare, aut moveri omnino lo-
venientes magis ipse susciperet Anlonius. Si quos; co non posset. Et cum dies adesset Dominica, et res
vero ipse non potuisset curare, hos ad Paulumi poscerel offerri sacrificium, jussit se fratrum mani-
tamquaui prolixiorem sanitalum gratiam habenlemi bus ad altare portari. Lbi cum in oratione jacuisset,
miltebat, et ab illo curabantur. Tanlam autem ejusi astanlem continuo vidit Angelum Domini, qui aslare
simplicitalis apud Domini 205 fiduciain fuisse tra- solebat altari, et porrigentem sibi manum, atque
dunt, ut quodam terapore cum quidam rabiem pa- B elevantem se de terra, statim dolor omnis ita ab eo
tiens in modum canis laniaret omnem qui ad se ausus discessit, ut solito sanior redderetur.
fuisset accedere, et perductus ad eum fuissei, insis- CAPUT XXXIII.
tebat oralioni, ut doemonemqui eum urgebat, fuga-
DEb J0ANNE.
ret. Et cum mora fieret, nec celer sequeretur effec-
Erat in ipsis locis (Pallad. cap. 73.) vir sanctus,
tus, quasi infantura more indignatus ad Dominum
ac totius gralise dono repletus, Joannes nomine, in
dixisse fcrtur: Vere non manducabo hodie, si eusw
lanla erat consolationis gralia, ut quacumque
non curaveris, et conlinuo quasi delicioso domino quo
tsedio oppressa fuisset anima ,
saiisfactum est a Deo; ct staiira curatus est rabickis. moeslitia, quocumque
paucis ejus sermonibus, alacrilate et lieiitia replere-
CAPUT XXXII. lur. Sed et sanitatum gratia pluriraa el « Domino
DE" PIAMMONE PRESBVTERO. donata est.
(Paltad., cap. 72 de Ammona presbytero qui hic EPIIiOGUS.
Piammon.) De periculis ilineris ad eremos.
Non autem mihi vidctur dignum, etiam eremi ha- In aliisquoque (Patlad. cap. 150.) qiiani plurimis
bitalores, quse Portbenio mari adjacet, et vicinaest locis ^Egypti, sparsim vidimus sanctos Dei, virtules
silentio ln " mulias et mirabilia facientes et lotius graiia. Dei ple-
oppido quod dicilur Diolco, proeterire.
quo vidimus quemdam Presbyterum, admirabilem, nos, sed et paucos ex multis memoraviraus. De om-
nomine Piammonem, totlus humilitatis et benignita- nibus vero explicare, supra vires nostras est.
tis virum, habentem etiam revelationum gratiam. De- 1. Nam de his qui in superiore Thebaida, id est,
nique quodam tempore, cum Domino sacrificium of- circa ipsam sienem habitare dicuntur, auditu solo
ferret, vidit angelum Domini stantem juxla altare, et comperimus, quod his pseneomnibtis, quos vidimus,
uniuscnjusque monachorum accedcntium ad altare celsiores illi et magnificentiores habebantur. Acce-
scribentem"nomina in libro quem tenebat in ma- dere vero ad ipsos pro ilineris periculo nequivimus:
nibus, quorumdam tamen riomiua non scri- quia quamvis omnia illarum partium loca latronibus
bentem. Cumque diligenler observaret senior, qui incursentur, illa tamen 207*Iuae u'lra civitatem Lyco
essent quorum nomina non swipsisset, posteaquara sunt, eliam barbaros patiuntur. Et ideo nullus nobis
sunt coraplela mysleria, unumquemquo eorum seor- ad eos accessus fuit, quia revera nec eos quos su-
sum vocans, pereontatur, quid eis in occulto pecca- perius memoravimus, absque periculo vidimus.
ti fuisset admissum : etinvenit exconlessione unum- Septies namque in hoc ilinere periclitati sumus, in
qoemque eorum mortalis peccati obnoxium. Ttinc octavo autera, sicut scriptum est, Non obtinuit nos
hortalur eos agere pceiiilentiam, et semetipsnm cum •D -i nialiim (JoO. 1), Deo nos in omnibus prolegenie.
eis ante Dominutn proslernens, tlic ac nocte lamquam DEniquesemel per quinquediesac nocles incedentes
ipse in eortim peccalis essct obnoxius, flebal, el tam per ercmum, siti ac lassiludiiie periclilati suinus.
a Piamuione.] Sozomenus lib. VI, cap. 28. Kat laciebal, vidisse cirea saerj.ni mcnsam stantein An
THiaupoiv Si v.ui'ir/iuvvn;xnvr/.avruirepi AitXv.bv
xn; Ai- gelum Dei, et Monaclios praesentes in libro scrip-
•yuTrTOUintantioruxoiv ixpotaravro p.ovuaxnpioiv'irttpe- sisse, absentes vero inde delevisse. De eo eliam Nice--
liaxuxu xi v.ui p.uka aeptvSi;,r.pio^vxepat ovxe;, xr,v plwrus lib. XI, cav. 55. ROSWF.YDUS.
b Johaiine.] De hoc ex Sozomeaoprwcedenti capi-
iepureiav pexneouV liyexut Si rzoxexbv itii.puoivu ie- le jtiin quwdamdedimus: qui prwterea addit: 'IOIUYJO
poipivovOeuauoOunrepi xr,vi.epuvxpure'C,uvOelovuyyt).ov
earoiru, xai TWV Si roaavxnv iSoiphaaroSvvaptvb 6so. v.uxu.tzuOoiv v.ui
povay^oivTOUS rtupbvru; eyypuyeiv/3t—
6A(J>Ttvi- TOUJSe airovru; irruleitfetv: Prselerea Piam- voanuaxoiv,oi; iro)lov; iuouaOuirroSuypov;,v.uixu up-
mon et Joannes id temporis quoque circiler Diolcon Opa StuW.vuivov; : Joanni autem lautani vim contra
uiuitos
.Egyptt celeberrimis prsefuere monasteriis. Exquisi- segrotatioues et morbos Deus donaverat ul habeii-
tissime autem sacerdolio (presbyteri enim erant) et podagra laborantes, et articulos niembrorura
summa cumreverentia perfungebantur. Traditum ve- tes resolutos, sanaret. ROSWEVDUS.
ro est, Piammonem qiredam tempore, cum Sacrum
 461 HISTORIA ECCLESIASTICA. PR.EFATIO, 462
2. Alio quoque tempore incurrimus locum, in A j 6. Sextum discrimen nobis in ipso flumine Nilo
quo est convallis quoedam, huraorem ex semetipso fuil, in quo navigantes, pocne submersi sumus.
gignens salsum, quem continuo calor solis velut hie- 7. Septimum, in stagno, quod Marise vocabulo
malis pruina in glaciem, ila in salem slringit, et appellatur, vento soeviente, in insulam quaradam
taraquam sudes acutas, ex ipso sale eflicit: atque ejecti siimus, hieme gravissima super nos et tem-
ila onraia illa exasperantur loca, ut non solum nu- pestate fervenle. Eratenim tempus, quo Epiphanio-
dos pedes, ut habebamus nos, sed et calceamentis rum dies celebrantur.
munitos terebret ac secet. In his ergo invenii, ma- 8. Octavum auiem fuit, quod cum ad Nitrise mo-
gnocura periculo vix evasimus. nasieria veniremus, locum quemdara incidimus, in
4. Tertio cum nihilo miuus per eremum pergere- quo refluentis Nili aqua residens, velut stagnura
mus, incurrimus vallem quamdam, hutnorem ex se- quoddam effecerat, in quo raultoc bestiaa proecipue
metipsa similiter quidem gignentem, sed intra se- crocodili plurimi erant. Qui cum tempore solis exis-
rnetipsam eum servantem, cujus solum saxis et foeti- sent, resoluli circa oram stagni jacebant, ila ut igno-
do coenorepletum transire cupientes, usque ad latera ramibus nobis mortui videreniur. Et cum acccdere-
descendimus. Cumque poene ibidem in eadem mer- mus ad videndam| mirandamque magniludinem bes-
geremur, exclamautes ad Doniinum, vocem Psalmi B 1 liarum, quas exanimes putabamus, continuo ut soni-
protulimus, dicentes: Salvum me fac, Deus, quoniam lumpedum senserunt, excitati, irruere et insectari
intraverunt aqumusque ad animam meam. Inftxus stim nos vehementer coeperunt. Nos autem cuni magno
in limo profundi, el non est subslanlia (Psalm. 16.). claraore et gemitu nomcn Christi Domini invocavi-
i. Quarlum periculura perlulimus in aquis quibus- mus, cujus misericordia affuit, et bestise quse contra
dani, quoe ex inundatione Nili remanserant, in qui- nos insurrexerant, quasi ab Angelo repellente, in sta-
bus triduo continuo afflicti, vix evadere potuimus. gnum protinus projectoe sunt, nos autem cursu inten-
5 208 Quintum periculum fuit nobis a latronibus, to ad monasteria feslinaviraus, gratias agentes Deo
cum secus marc iter ageremus, qui per decein raillia nostro, qui nos de tantis periculis liberavit, et tanta
passuum insequentes nos, quos perimere ferro non nobis ostendit mirabilia. Ipsi gloria et bonor in sse-
poterant, poene exanimes reddiderunt per fugatu. cula sseculorum. Amen.

RUFINI AQUILEIENSIS PRESBYTERI

IN SUAM ET EUSEBII C^SARIENSIS

LATINAM AB EO FACTAMIISTORIAM

AD a
CHROMATIUM EPISCOPUM AQUILELE

209210 Pcritorura dicunt esse medicoiura, ubi iraminere urbibus, vel regionibus generales viderinl
morbos, providere aliquod medicamenli, vel poculi genus, quo prsemuniti homines, ab imminenli defen-
dantur exilio. Quod tu quoque, Venerande Paler Chroniati, niedicinoe exequens genus, tempore quo, b di«
a Rarroeusscribit Pontiftcem Maximum: falso uli- C turex Occidentali, sive Latina Ecelesia. Cseterummul-
que; nullus tamen dubilo, quin ab exemplari suo ma- lo noiior Chroraatius liicest, qtiamutprodi verbis in-
nuscripto.Cumenim in antiquis libris, ut et prima Si- digeal.Uieronymus sua illi Opera quoedarairiscripsit,
chardi editione, Chromatius lipiscopus Romanusscri- in eorumque Prsefaiionibuseuni Episcoporumsanclis-
batur (qua de re disputatum tanlopere inter eruditos), simum, atque dociissimumvocat.
codicis Rarroeaniscriptor liceresibiduxerit, quemdici b Priinam noiat Alarici Golhorum Ducis
irrttptio-
DrbisEpiscopum pulabat, Pontiftcem JMaa;iti!itmappei- nem iultaliam, Juliis alpibussuper.itis, an.Dom.400.
lare. Dicaminferius de aliacodicum Valiciinorumhac duoeenim alioepostmodum anno 402. el 408, cuntige-
ipsa decaussa, inlerpolalione. Erroriansam proebuisse runt. Sed ut de tertia minimc eum loqui coiblet, quod
creuiiur AlbiiiusLibrocontrahoeresimFelicisinveliis- Chromalius, cui Opus inscribitur, lunc non
to ms. inter Palatinos BibliotbecoeVaticanse (quein adviveret: ita nec desecunda par crederetemporis
estloqui,si-
laudatFonlaninus, etseptingentis ab hinc annis exa- quidem, ul Foulaninus observat, eam explicatius indi-
ratum existimat), ubi inter alia Patrura Latinorum casset, ne cum priore confunderetur: hancauteui et
posl Crsecosteslimonia fol. 12. hahet,Chromatius quo- toto subsequenti contextu innuit. Conjicere tauicn ex
que sanctw RO.MAN<E ANTISTES ECCLESI^in libello,quem eo licet, nonstatimabillairruplione, sed posl oliquod
de ocio Beatitudinibusscripsit, ele. Laudatus Fontani- lemporisspatium, raaiiuin operi admovisse, ari/era-
nus illud itomanojproLafiiweaccipi jubet, acsi dicere- lis exilii aliquod remedium, inducendamque obHMonem
 465 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI HIST. ECCLES. PPLEFATIO. 464
ruptis Italise claustris ab Alarico duce Gothorum, se pestifer morbus infudit, et agros, armenta, viros longe
lateque vasiavit, popnlis libi a Deo commissis feralis exilii aliquod remedium quserens, per quod a.grse
nientes ab ingruentis mali contagione subtractse, melioribus occupatse studiis lenerentur : injungis mihi ut
Ecclesiasticam historiam, quam vir eruditissimus Eusebius Csesariensis Grseco sermone a conscripsit, in
Latinum vertam : 211-212 cujus lectione animus audientium vinctus, dum notitiam rerum gestarum avi-
dius petit, oblivionem quodammodo nialorum, quse gererenlur, aeciperet. A quo ego opere cumexcusare me
vellem, utpote inferior et impar, et qui in lain multis annis usum Latini sermonis amiserim, consideravi
qtiod non absque aliquo Apostolicse b instiiuiionis ordine nobis ista prscciperes. Nam et cum Dominus ali-
quando esurienlibus in deserto auditorum turbis, dixisset ad Apostolos : Date eis vos manducare: Philippus
unus ex Aposlolis intelligens, eo magis splendescere divinsevirtutis insignia, si minorum quorumque mini-
steriis explerentur, non protulit panes Aposlolicse reconditos perse, sed puerulnm adesse dicit, [habentem
quinque panes, et duos pisces. Quem verecunde excusans, adjecit: Sed hwc quid sunt inter lantos (Malth. 14;
Jfarc. 6; Luc. 9.) ? quo magis in angustis opibus et desperaiis clara fierel divina potentia. Sciens ergo ex illis
tequoque descendere disciplinis, recordatus quod Philippi fortassis exemplo, ubi pascendi turbas tempus
vidisti, puerulum subrogaveris, qui panesquidem quinque sicul acceperat, duplicatos adhiberet, ad explen-
dum tamen Evangelicum Sacramenlum, proprio labore caplos adderet etiam pisciculos duos, aggressus sum
exsequi, ut potui, quod prseceperas : certus quod excusabit imperitisenostrse culpas, prsecipientis auctoritas.
Sciendum sane est, quod deciraus liber hujus operis in Grseco, quoniam perparum habebat in rebus ge-
stis, per reliqua omnia in Episcoporum panegyricis tractatibus, nihil ad scientiam rerum conferentibus oc-
cupatus, omissis quse videbantur superflua, historise si quid habuit, nono conjunximus libro, et in ipso Eu-
sebii narrationi [Al. narralionis] dedimus fmem. Decimum vero et undecimum librum nos conscripsimus
partim ex majorum traditionibus, parlim ex his quse nostra jam memoria comprehenderat; et eos velut duos
pisciculos supra scriptis panibus addidimus. Quos si tu « probaveris, vel benedixeris, pro certo confidam
quod sufOcient turbis. Conlinet autem idem omne opus res in Ecclesia gestas a Salvatoris Ascensione, et
deinceps. Nostri vero duo libelli a temporibus Constantini post persecutionem, usque ad obitum Theodosii
Awusti.
quodammodomalorum,qumgererentur. Scripseritadeo A b Interserunt sedis iidera Vadic. codices. Atque
hsec Rulinus insequenti anno 401. Nuperus hujusceHi- hoc est, quod dicebamus, deceptos olira Antiquarios,
storiseeditor. F.CacciariusCarmelita, cumde bacipsa qui, Romanus Episcopus, el Romanwanlistet Ecctesite
irruptioneserraonem esse, non dillileatur,rationibus Chromatius, quia ratione quove sensu diceretur, non
tamen subducendis peccat, nam et Alaricum putatag- assecuti, Urbis proprie fipiscopum, el Romana. ob-
gressum vastare ltaliam an. 401,etRufinianum bocce tinentein Calhedrara Ecclesise denolari existimarunt,
opus ininsequentera402.differt. Falliteiiamlectorem nec veriti sunt exemplaria sua interpolare, ut in epi-
quem jubet consulere suse Dissertationis alterara par- graphe,ubiPonti/icem maximum,aiqne heic, ubi Apo-
tem, ubi nec verbo lenus bacde re loquitur. Nosqyod stolicmsedis inslitulionis ordine scribunt. Recole quoe
bene habetin Editione illa, variantes laudare codicum modoobservavimus(/tuj.ed.c.461,n.a).DicituretS.Hie-
Vaticanoruin lectiones.nostrisqueadponere, non prae- ronymo in Prsefatione Commentarii in Abacuc, CVtro-
termitlemus: labes, quibusplui'imis,scalei,quoadejus matiussanctuset venerabilisPapa; scd neraini velus illa
fieri poterit, dissimulabitnus. ac passira obvia honoris compellatio fraudi esse potuit.
H Duo Vatican. rass. teste Cacciario, conscripserat, c Prseponit vet cum Vatic. quinque mss. Caccia-
in Lalinum converterem. rius, qui et mox vitiose habet, ef ac deinceps.

EJUSDEM IN SUBSEQUENTES

DUOS HISTORLE SILE LIBROS

Prcefatio.

RUFINUS LECTORI a,
213-214 Hucusque nobis Eusebius b rerum in Ecclesia gestarum memoriara tradidit. Csetera vero, quse
c
usque ad prsesens tempus per ordinera subsecuta sunt, quse vel in majorum litteris reperimus, vel nostra
raemoria attigit, Patris (Chromatii) religiosi praeceptis et in hoc parenles, quam poterimus, breviter d ad-
deraus.
a Rufinianos hos libros ad duo vetera mss. exem- ]B finus leclori: quam tamen, ut et Prsefatiunculara hanc
plaria exegimus, alterum, quod et melioris est notse, ipsam in calce libri IX Historise Eusebianse habet.
ex Guarneriana Ribliotheca in innnicipio S. Danielis, b Additnr in Guarneriano ms. Ca?sartettsis.
alterum ex S. Salvatoris Rononise. De his plura in « Atque heic idem plus habet, vel qucenostra, etc.
Prsafatione. Guarnerianum epigraphen prseponit, Ru~ d Ms. Bonon. adUimus.
 RUFIM AQUILEIENSIS PRESRYTERI

HISTORLE ECCLESIASTICE

LIBRI DUO.

ELENCHUS CAPITUM PRIMI LIBRI.

CAI>.
I. De Ariihaeresi". A XXII. De LiberioEpiscopourbisRomae.
II. De Concilioapud Nicseamcongregato. XXIII. De Jerosolymorumet Alexandria. Epi-
Ilf. De conversionePhilosophiDialectici. scopis.
De PaphnucioConfessore. XXIV. De permixtioneEpiscoporumapudAntiot
' IV.
V. De SpiridioneEpiscopo, et mirabilibus chiam.
ejus. XXV. De schismate Arianorum, quod in tres
VI. Exemplum Ddei Nicaense,et statutorum partesdivisumest, et quidameorumEu-
ejns. nomiani.aliiMaeedoniani,alii vero per-
VII. De Helena Constantinimatre b. manseruntAriani.
VIII. De CruceSalvatorisin Jerosolymisab He- XXVI. De fiue ConstantiniImperatoris, et ortu
lena reperta. Juliani>>.
IX. De captivitateFrumentii et Edesii, et de XXVII. De Episcopisab exilio relaxatis.
conversioneIndorum per ipsosgesta c. XXVIII. De Concilioapud Alexandriamsanctorum
X. De conversionegentislberorum per capti- Episeoporum,et Luciferiab his dissidio.
vam facta. XXIX. De his quse in eodem Conciliostatuta
XI. De ConstantiasororelConstantlni, et Pres- sunt.
bytero d per eam fratri insinuato. XXX. De Eusebioet Hilario, atque Ecclesiarura
XII. De Alexandri,etEusebii, atque Ariicon- per eos restitutione.
flictu. XXXI. DescriptisHilarii.
XIII. De probrosoArii iuteritu. XXXII. De persecutionibusJuliani blandiset cal-
XIV. De AthanasiiEpiscopiprincipiis. lidis.
XV. De Constantinie Itnperaloriserrore. XXXIII. De ssevitiaejus erga Athanasium.
XVI. B XXXIV. De fugarursumet latebris Athanasii.
215"216DecMici]iolisereticorumapud
Athanasium XXXV. De sepulcromartyris Babylsei.
1'yrum contra congregato.
XVII. De exciso brachio Arsenil, cseterisque XXXVI. De TheodoroConfessoreapud Antiochiam.
dolishsereticorumin concilioretectis. XXXVII.De Judseorum conatibus, qui a Juliano
XVIII. Defuga et latebris Athanasiif. deeepti, templumin Jerosolymisi rese-
XIX. Ut Constans Imperator, pro Alhanasio, dificaut.
fratri Constantioscripserit, eumqueEc- XXXVIII.Ut terrsemotu inibi, et Igni divinitusac-
clesisesusereddi jusserit. censo, Judseiab iliicitisdisturbabantur
XX. De Concilioapud Mediolanumhabito, et inceptis.
exiliisEusebii, Luciferi,cseterorumque XXXIX. De signis et virtutibus terriricis, quseio
Episco|iorumcatbolicorum8. exitium conversasunt Judseorum.
XXI. De Ariminensiconcilio.
a Cod. Guarnerianus, Incipiunt Capilula libri X. tero Ariano, et de morle Constantini, et de Constantio
Etprimo alteroque Capiiulis in unum junctis, De A- fitioejus. Verba autem, per eam fralri insinuuto prae-
rii hmresi, et de Concilio. Tura, De Paphnucio Confes- termittit, de quibus nos prsecedenti proxime nota.
lore. ct Spiridione Episcopo, etc. Quera ordinem in Ad hsec subsequentia duo Capitula in unum confert,
ipso eliam contexlu operis, ut suis locis indicabi- adjecta et copula.
mus, cohserenter tenet, et sectiones adeo ab aliis, e MaleBonon. Constanti: Guarner. Constantii, qui
atque impressi prseferunt, verbis exorditur. Et ut di- et huic capiti duo subsequentia nectit, legitque item
cam quod res est, alicubi rectiore uti distinctione raale in fine, in Concilioreceptis, pro Concilioretectis.
videtur : ut eam fuerit aliquando aniraus sequi. Sed G f Atque hoc cum subsequenti capitulum jungit
quoniam in aliis minus recte habere visus est, nec cod. Guarnerianus, tum stta; pronomen, ubi Ecciesim
eam probare in omnibus ceconomiamlicebat: satius sum dicitur, lacet.
duximus, priore illa, quae et vulgo oblinet, nihil im- s Idem iterum duo subsequentia capita conjungit
mutaia, quid ferat identidem diversi, suis commo- alque exinde tria a XXII. ad XXIV. Ibi et permtir-
dius locis indicare.
b Atque heic Guarneriapus codex duo nectit, De ftone,etcum Bonosiensi ms. pro ambitione, prsefert,
mihi probatum est magis, non tam codicum
Helena Constantinimatre: et de >J.Salvatoris. Sed et quod quam Rulini ipsiusmet |iroposito quod eo
ahud subjungit, quod in nullo aut edito, aut ms. li- auctoritate,
loci tractat, fidem conciliante. Nec ausus tamen es-
bro lnvemraus capitulum, De ConstantinoImperatore: sem textum immutare, nisi intellexissem, Caccia-
el de Antonio heremita, quod et suo loco circa nie- rium toto hocce capitum Elencho codices Vaticanns,
dium Cap. VIIIab his verbis inchoat, Interea Con- quos jactat, numquam consuluisse : neque enira
stanlinus pielate fretus, etc, optime siquid alias.
0 Subjungit idem ms. palris sbrogato, quse nt ne verbo tenus variantis lections nlicujus meminit.
h Hsec quoque tria capita XXVI. et seqq. in unum
sensu careant verba, reflgenda videntur in patri su- Guarnerianus cod. conjungit. Item XXX. cum sub-
id
brogatos, est, puerulos Edesium et Frumentium sequente, el XXXII. cura duobus aliisde Athanasio,
patn Meropiosubrogatos. Sed putare malim adCap. quem Episcopi tiiulo codex Bononiensis primo loco,
XI pertmere, deque Ariano Presbytero dici, ouem Guarnerianus altero compellat.
urastantia Augusto fratri Pratereo quod 1 Confertin unmn cod. Guarner. dcmore, et co-
ibi subsequitur mendum subrogavit.
manifeslum , Hebrmorum • pula adjecta, istud capitulum ctim subsequenle, quod
proa lberorum: pessime Cod. Bononiensis tiberorum. in Bononiensi tamen codice desideratur.
Plus Hera habet cod. Guarnerianus, el Presby- ) Ulerque ms. liber, aggressi sunt reparare, pro
 LIBER PRIMUS.

CAPUT PKIMUM. A tibus adesse jubet, ac de ejus propositionibus, et

De Arii hwresi. qusestionibus judicari.

Cum apud Alexandriam post Achil- CAPUT II.

217"218
lara, qui Pelro Martyri successerat, a Alexander sa- De Concilio apud Nicwam congregato,
cerdotiuui suscepisset, quia pax noslris et quies a
persecutionibus eral, atque Ecclesiarum gloria Con- Sed et in eo Concilio admirabile factum Principis
fessorum meritis gaudeb;it: prosperitas rerum nostra- non puto reticendum. Etenim cum ex omnibus pene
rum domestica conlentione turbatur. Etenim pres- locis Episcopi convenissent, et (ut fieri
solet) diver-
byter quidam apud Alexandriam, Atius b nomine,. sis ex caussis inler se qusedam jurgia detulissent,
vir specie et forma magis,. quara virinte religiosus,. interpellabatur frequenler a singulis : offerebatitur
sed glorise laudisque et novitalis improbe cupidus,. libelli, culpseproferebantur,etmagis ad hsec,
quam ad
prava qusedamde IWe Christi proferre, et quse aatea. id,pro quo venlum fuerat.animos dabant. At ille videns
in qusestionem nunquam c veneraut, ccepit : absci- quod per bujusmodi [Al. bujuscemodi]
jurgia caussa
dere ac separare ab illa scterna cl ineffabili Dei Pa- summi219oegotiifruslraretur, diemcertam
|A/.cer-
tris substanlia, vel natura Filium conabalur. Quoe 3 B ,uml statuit, qua unusquisque Episcoporum si quid
res plurimos in Ecclesia conturbabat. Sed cumi querimoriisehabere videretur, deferrel. Et ctim e re-
Alexander Episcopus natura lenis et quietus, assi- sedisset, suseepit a singulis libellos : quos siniul om-
duis commonitionibus Ariuni cuperet a pravoincepto) nes in sinu suo continens, nec in eis quicl continere-
et assertionibus impiis revocare, nec tamen res exc tur aperiens, ait ad Episcopos : Deus vos constituit
sentenlia procederet d, quod plerosque jam contagio_> sacerdotes, et potestatem vobis deriit de nobis
[Al.
pestiferae asserlionis inlecerat, non solurn apud1 de vobis] quoque judicandi, et ideo nos a vobis re-
Alexandriam, verum ct per alias nrbcs provinciasquee cte judicamur. Vos autem non poieslis ab hominibus
dispersa : perniciosum fore credens, si dissimula- judicari. Propterquod Dei solius intervos exspectale
ret" a talibus, plurimis consacerdotibus suis rcmn judicium, et vestra jurgia qusccumque sunt, ad illud
indicat. Qoaslio lalius innolescit. Sermo usque ad[1 divinum reserventur cxaraen. Vosetenim nobisaDeo
aures religiosi principis, quippe quif orani studio ett dali estis dii, et conveniens non est ut homo judicet
diligentia curaret, qtne nostra sunt, pervenit. Tumu deos, sed ille solus de quo scriplum est: Deus stetit
ille ex sacerdotum senlentia apud iirbem Nica-am l in h synagoga deorum, in medio aulem deos discernit
Episcopale Conciliura convocat (Anno cccxxv), ibi- (Psat. 81. 1.). Et ideohis omissis, illa quoead fidem
que Arium trecenlis decem et octoEpiscopisresiden-- C Dei periinenl, absque ulla animorum » contentione

uiio verbo rewdi/icant. Sed etsubsequentiaduo capitaa c Codex Guarnerian. venerunt: ex

quo, et Bono-
in uiiiim cum hoc nectil cud. Giiarnerian., qui ett niensi, itemqueunoValic. atque cdiiisnonnullis mox
deturbubantur lerme reclius pro distiirbabtinlurlegit.i. reslituimus abscidere, pro quo Barrseus, aliique,
In line addil, Exptkiunl Capitula. eiiam mss. libri abcidere.
aAdnolatum Caceiario, Alexandrum juxta Baronii ii <>Idem Guarnerian. ms.
procederet, et quod, etc.
citlculum fuisse ad sedem Alexandrinam evectum n tum dispersas.
anno circiler 511. Multo autein rectius initie rationesis " Resiituioius a lalibus, plurimis, etc. aucloritate
ex Veterum monimentis persuadeni, serius, et utit codictim noslrorum omnium (e quibus Guarnerian.
niiiiiraum, ad nniiuni 515. ejus esse ordinationem n in taiibus) tiim eorum quos ct Barrseus olim etRhe-
dilferendam. Vide Socratem liii).1. cap. 5. natus consultiere, denique et Valicanorum pliiriuni,
b Oliose idem de Ario, quse sexcentis libris pro- i- quos Cacciarius laudat, et quibus lamen invilis lec-
dita sunt, replicat : contra quse lucem Auctoris tcx- tionem minus probam, etaliis plurimis, ipse retiouit.
tui adfcrrent, nescil. Nempe quod ait Noster, Arium, i. ' Bononiensis ms. ctim omni stndio : mox Guar-
virum specie et formumagis, quam virtute relitjiosum, i, nerian. ex sententia Sacerdolum. Ciarior sensus esl
elc. geminum est illis Epiphanii, Fuit procerioresla- 7- loci, quam ut pluribus exponi indigeat, ne convo-
tura, demissovullu, lotaque corporis con/iguratione ie caluin auctorilate Imperaioris Synodum dicere vi-
subdoli serpentis instar, ad fraudem et fallaciam com- !- deaiur, sed utique lavore, auxilio, ct consensu. Eam
posila, ita ut callido ilto exlernoque habilu facite sim- i- DI in rem notatu digna quoque est alia codicis Giiarne-
plicioribus anirnis obreperet. Nam hemiphoriumel co- i- riani lectio, Episcopis prwsidentibus, pro residenti-
lobium indulus, in colloquiis ac salutationibus blandtts is bus.
erat in primis alque oinnium animos aditlatiomim ille- «- e Codex Bononiens. et cum redisset, suscipit a sin-
cebris ttevinctostenebal. Antiquissimum quoijue Frag->- gtilis, eic. tum juncto Guarneriano aliisque niss. et
nientuiii ilisiorioc de Schismate Meletiano, ediluin 'n vulgalis plerisque oranibus aperiens, quod non satis
ante annos ferme soplem ex Veronensis Eeclesise ae caussse luit Cacciario ex duobus dumiaxat codd. ut
nis. Toni. 1)1. Obscrvationum Litterar. Arius qui- i- in aspiciens mutaret.
dam habilum portans pietalis, et Doctoris desiderium m h Mss. nosiri, et Vaticani (|uidam :
congregalione
habens. lloc est quod oit Noster, sed tjloriw laudis- s- tum Donnniens. Deus discernit, et liis admissis.
qtie et novitatis improbecupidus. Pro novitatis in co- >- ' Cacciarius ditsensione, reclamanlibus libris editis
dice Guarneriano nobilitatis lcgitur, quod et fenue ie oninibus, et mss. tum nostris, tum quibus usus ipse
niagis probarim : tiinietsi ealligr.iplms ibi ex suljno- )- est Vaticanis, duobus tantum, ut notat, exceptis. Pro
tarit, ut scilicet expungetidas signiliearet literulas is disiuifjuiie. Barrseus alque alii ex edit. discingite; duo
,i, Vaiie. mss, discernite.
iutei'medias/i,el"oliiiaiis,idesi,tioii!<a(isreijlitueiidum.
 469 HISTORIA ECCLESIASTICA.LIBER PRIMUS. 470
distinguite. Quum haec dixisset, oranes simnl queri- A i sitnplicitas.d Perslitit tamen senior, et hinc mo\it
raoniarura libellos jussit exuri, ne innolesceret ulli sernionis exordium. ln nomine, inquit, Jesu Christi,
borainum simulatio sacerdotum. Verum quura per philosophe, audi quse vera sunl. Deus unus est qui
dies multos in EpiscoporumConciliode fide quseslio fecitcsclumet terram, quique hominj, quem de terrse
verlerelur, et nonnulli diversa sentirent, ac vehe- limo forrnaverat (Gen. 1.), spiritum dedit: universa
menter cceptis Arii faverent, plures tamen erant qui quse videntur, et quse non videntur, virtute Verbi
impium [Jl/s.imperium]exsecrarentur inceptum. Cum* sui creavit.et Spiritus sui sanctificationefirmavit.
que in eodem Concilio esset Confessorum magnus HocVerburaac sapienlia, quem nos Filium dicimus,
nuraerus sacerdotum, omnes Arii novitatibus adver- huraanos miseratus errores, ex Virgine nascitur, et
sabantur. Favebant» vero ei viri in qusestionibuscal- per passionem mortis a perpetua nos morte libera-
lidi. et ob Id simplicitati fidei adversi. vit, ac resurreclione sua setemam nobis contulit vi-
CAPUTIII. tam. Quem 221 et exspectamus judicem omnium,
quse gerimus esse venturum : credis hoc [Al. hsec]
De conversionePhilosophi Dialectici.
ita esse, philosophe? At ille velut si nunquam ullum
Quantam vero virtutem habeat fidei simplicitas,.' sermonem contradicendi didicisset, ita obslupefacius
etiam ex his qtiseinibi gesta referuntur, agnoscimus. *» ] virtute diclorum, mulus ad omnia, hoc solutn
potuit
Etenim cum pro studio religiosi Imperatoris, ex om- respondere, ila sibi videri, nec aliud verura esse,
ni lerra sacerdotes Dei coissent, 220 opinione com- quam « dixerat. Tum tenior : Si hsec, inquit, ita esse
moti philosophi quoqne et dialeclici valde nobiles, credis, surge ct sequere me ad Dominicumf, et hu-
et opinatissimi conveneruftt. In quibus quidam insi- jus firiei signaculumsuscipe. Et philosophus conver-
gnis in arte Dialectica, per dies singulos b, confli- sus ad discipulos suos, vel ad eos, qui audiendi gra-
clus summi certaminis cum Episcopis noslris, viris tia convenerant: Audite, inquit, o eruditi viri, donec
adseque in Dialectica non improbabiliter erudiiis, verbis mecum gesta res est, verba verbis opposui, et
movebat: et flebat ingens spectaculum, convenien- qnse dicebantur, dicendi arle subverli: ubi vero pro
tibus ad audiendum doctis et lilleratis viris. Nec verbis virtus processit ex ore dicentis, non
poluerunt
tamen ullo genere philosophus concludi a quoquara resistere verba virtuti, nec horao adversari potuit
poterat, aut constringi. Tanta ctenim c dicendi arle Deo. Et ideo si quis vestrura potuit in his quse dicla
objectis qusestionibusoccurrebat, ut ubi raaxime pu- sunt scnlire qure sensi, credat Chrislo, et sequatur
tarelur adstriclus, velut anguis lubricus elaberetur. hunc scnem, in quo loquutus est Deus. Iia philoso-
Scd ut ostenderet Deus, quia non in sermone re- phus Chrislianus effeclus, tandera se gratulatus est
gnum Dei, sed in virtute consistit, quidam ex Con- ** < victum.
fessoribus siraplicissimse nalurse vir, et nihil aliud
CAPUT IV.
sciens nisi Jesura Christum, et hunc crucifixum, inlcr
cseteros audiiores Episcopos[Ms. episcopus] aderat. De Paplinutio Confessore.
Qui cum vidisset philosophum insultantem noslris, Fuit prreterea in illoConcilioet Paphnutius, homo
ct callida se disputationis arte jactantem, poscil ab Dei «, Episcopus ex ^Egypti partibus, Confessor ex
omnibus Iocum : velle se paucis cum philosopho illis quos k Maximianus dexteris oculis effossis, et
sermocinari. Tum vero nostri, qui simplicitatcm siuislro poplite succiso, per metalla damnaverat. Sed
viri et imperitiam in [Al. de] sermonc duntaxat nos- in hoc tanta virtulum inerat gratia, ut signa per
sent, pavere, et velut pudorem quemdara paii, ne cum non minus, quam dudum per Apostolos fierent.
forte apud callidos homines risui efficeretur sancta Nam el dsemones verbo tanlum [Ms. tantuiumodo]
* Confer Socratem Eccl. Hist. lib. I. cap. 6. ubi e Antea erat alio sensu, nec saiis congruo, quam
et faulortim Arii nomina ex Alexandri Synodica quod dixerat, scilicel senior. Nos tamen codicum no-
Epislola recital, et Ruflni interpretem in plerisque siroruni omnium ope atque auctoritale, quod relati-
agit. vuni expunximus, et veriorem ex philosophi persona
h Codex ulerqiie nosier conflktum : mox Guarne- _, sensum restituimus. Mox pro eredis ms. iilerque
*
*»
rian. mqne,pro adwque. Hic autem alterum caput ab Bononiensis, et Guarnerian. itemque tltio Vutic. tre-
liac incipit periocha, verbis, In quibusquidam insi- didisli.
gnis, etc. Memorantur et Socrati cap. 8. j\a'UoiizoD.oi ( Addit Guarnerian. codcx, de scioli glossaioris
Siahy.riv.n;eu-neipot,qui ab Arii partibus stabanl, et mann, ovile. Dominicnmvoeari templum, non est
quos laicus quidam ex Confessorumnumero, recto ac qui ignoret. Mox quoque baud recte Bononiens. Ac-
simplici prsediius sensu, cnnfulavii. Sed et Gelasius cedile, pro Audite, et duo Valic. omncseruditi pro o
Cyzicenus, qui ex bis liulini libris non pauca in suos eruditi.
de AciisNicsenseSyuodi translulil, bauc ipsam narrat « Socrates in Tbebaide sttperiori Episcopum egis-
cxaggeratque lib. II. cap. 15. de congressionephilo- se eum dicit: inter illos lamen, qui Niesenoconcilio
sophi cum Cbrisliano Confessore historiam. interfueruni, non nieiiioraiur.
c Minusrecle Cacciarius dicendo, editis et mss. h Duo mss. Guarnerian. et Bononiens. Maximinus.
quoque libris reclamanlibus. Quod sequilur paulo Socrnles lmperaloris nomonlacet: et bsec tamen, ut
post elaberetur,nosiri mss. restiluuiit, alii enira ple- et subsequeniia de Spiridione, et pleraque alia dein-
riqtie omnes ciun editis labereiur. ceps, ex Bufini Presbyleri libro Lutina lingua con-
.. d Ita et Barrseus, et quibus nos utimur antiqui SCriptO,avvruyuuxt'Povfivovrivb; irpeaSvripov, 'Pw-
; libri.CacciariusPng_.ifi.,uiinusrecte: utet paulopost tj.uiv.ri>.|_t avyyeypappivoi,accepisse, palam proli-
spiritttmdedit universa, etc. Optiuie cod. Guarneria- letur.
nus, ef universa,etc.
471 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI 472
fugabat, et segros[Al. segrotos]sola oralione curabat: Aj nunc ore omnium celebranlur. Tales igitur in illis
sed et cxcis visum dicitur reddidisse, et paralyticos adhuc temporibns permulli viri in Ecclesiis Dotuini
ad slahilitntera corporis [Al. corporum] revocasse. refulgebant, ex quibus plurirai in illo Concilio fue-
Quem Constantinus in tania vcneralione, et affectu runt. Sed et Athanasius eodein lempore Alexandri •
habuit, ut ssepius eum intra palalium evocatum cora- diaconusAlexandriniEpiscopi, aderatconsiliis senera
plecieretur, et illum ocnlum, qui in coufessione fidei quaraplurimis juvans. Interea perdies singulos agita-
fucrat evulsus, avidioribus osculis demulceret. batur conventus, nec facile aut temere de re tanta
statuere audebant. Evocabatur frequenter Arius in
CAPUT V.
Concilium,etassiduo tractatuf assertiones ejusdiscu-
De Spiridione Episcopo, et mitabilibusejus. tiebanlur, et quid adversum hsec teneri deberel, aut
222 E* eoriim numero, et si quid adhuc emi- siatui, sttrama cum libratione quserebatur. Verum
nentius, fuisse dicitur etiara Spiridion Cyprius Epi- post diutinum multumque tractatura placct omnibus,
scopus, vir untis ex ordine propbetarum, quantum ac velut uno cunctorum ore et corde decernitur
etiam nos ft eorum, qui eum viderant narralione bpoovstovscribi debere, idest, ejusdem cum Palre
comperiinus. Hic pastor oviura ctiam in Episcopatu substantiseFilium confueri, idque firmissima omniuiu
positus permansit. Quadam vero noctc cum ad cau- B ] sentcntia pronuntiatur. Decem ct septem soli tunc
las fures venissent, et manus improbas, quo adilum fuisse dicuntur, quibus Arii fldes magis placevet,
cducendis ovibus facerent, exiendisseni, invisibilibus exirinsecus crealum Dei Filium ex nullis e substan-
qujbusdam vinculis reslricti, usque ad lucem velut tibus, ct non ex ipsa Palris deitaie progenitura con-
traditi tortoribus permanserunt. Cum vero oves firmanlcs. Defertur ad Conslantinum sacerdotalis
ducturus ad pascua raatutinus se ageret senior, videt Concilii sententia. llle lanquam a Deo prolatara ve-
juvenes absque humanis vinculisb in caulis pendere neratur. Cui si quis tenlasset obniti, velut contra
dislrictos. Cumque causam noxse comperisset, ab- divina statuta venientem, in exiliura se protestatur
solvit sermone, quos merilis vinxerat: et ne eis ina- acturum. Sex igittir soli cum Ario se patiunlur ex-
nis noctnrna cederet occupatio : Tollite, inquit, o ju- pelli : reliqui vero undecim, consilio inler se habito,
venes, unum vobis arietem, ne sine caussa venisse adquiescuntad subscribendumtnanti sola, non tnente.
videamini, quem melius prece, quam furto quscsisse! Cujus simulationis auctor prsecipue exlitit Nicorae-
convencrat. Tradunt de hoc etiam illud factum inira- dise Episcopus h Eusebius. Interim quoquo modo aliis
bile : filiam habuit Irenem nomine, quse ei cum bene veritate, aliis simulatione (sicut post exilus docuit)
ministrasset virgo defuncta est. Post ejus obitum subscribentibus, et de singulis quibusque Ecclesias-
vcnit quidam dicens, se ei quoddam depositum com- C ( ticis observationibus certa statula figentibus, Con-
mendasse. Rem gestam ignoraverat pater. [Perqui- cilium diremptura est. Exemplum autera expositio-
situm in tota domo, nusquam quod poscebatur inven- nis fidei eorum, qui convenerant, infra scriptum
tum est. Persistebat tamen ille, qui c commendave- est.
CAPUT VI.
rat, ct flelu ac lacrymis perurgebat: vilse stise quo-
1 Exemplumfidei Nicwnm(Ann. 524.).
que illaturum se esse exitium, nisi commendala reci-
peret, teslabntur. Permotus lacrymis ejus senex, ad 224 Credimus in unum Deum, Patrem Oronipo»
sepnlcrum filise properat, atque eam ex d nomine lentem, omnium visibilium et invisibilium factorem.
clamitat. Tum illa de sepulcro : Quid vis, ait, pater? Et in unum Dorninum nostrum Jesum i Christum,
Commendatum, inquit, illius ubi posuisti? At illa Filium Dei, de Palre natum Unigenitum, idest, de
locum dcsignans, illic, ait, invenies defossum. Re- substantia Pairis, Deum ex Deo, lumen ex lumine,
gressus ad domum, rem sicut filia de sepulcro re- Deum verum ex Deo vero, natum, non factum,
sponderat, repertam iradidit reposcenti. Sedetmulta i buoovatovPalri, boc est, ejusdem cum Patre substan-
alia ejus feruntur 223 f?esta mirabilia, quse etiami tise : per quem omnia facta sunt, quse in k crclo ct
a In duobus ilem Vatic. mss. apud Cacciar., noslro-. tiebatur : tum liberatione, quemadmodum et Barrseus
rum pro nos eorum. .p.
v prseferebal pro libratione. Non
b Tacct Guarner. ms. in voculam. displiceret deliberatio-
c Vitiose et contra codicum omnium fidem Caccia- ne, quae et plurium codicum lectio est: impressam
tamen Guarnerianus cumprimis probal.
rius commodaveral. * Cod. Guarner. substanliis: sunt et qui subsisten-
d Atque heic Guarnerian. cum aliquot Vatic. ex tibus prseferant. Paulo post pro sacerdotalisin Bono-
voculam tacet; alii item Vatic. per nomen legunt. niensi ms. Episcopalis,ac deinde conlra divinamScri-
e Non editisolum, sed etmss. quidam libri, e qui- pturam, pro conlra divina statuta legitur.
h Tacet Eusebii nomen Bononiensis liber. Paulo
bus Bononiensis est, Alexandriw habeitt pro Alexan- statula ftngentibus
ex Vaiicanis Cacciarius rescri- quoque post, juiieio Guarnerinno,
dri, queniadmodum pro1 ftgentibus; sed et gesta habet ille pro eerfa.
psit. Guarnerian. autem babet AlexandrinorumDiaco- Guarnerian. epigraphen :Cacciarius capitis no-
nus Aiexandri Episcopi: tum vero pro Alexandrino- tationem
rum malim vulgatum Alexandriw restitui. Seri uiique! prselermiitit.
i Atque heic Christum idem ms. tacet. Cacciarii
reclius cst, quod ihi sequilur quamplurimum, pro' misereor in re nihili, sive de sequenti leclione, /io«
quamplttrimis. Vitiosam Cacciarii, aliorumve inter- esf id est, ad Vaticanorum codicum omnium fi-
punctionem non moror. Moxpro agitabalur duo Vatic. dempro provoeantis.
agebatur. k Guarnerian. quw in cmlo et in terris: alii quwtit
In Bononiensiminori numero assertio ejus discu-
cwlis, et quw in tcrra, etc,
473 HISTORIA ECCLESIASTICA.LIBER PRIMUS. 474
quse in terns. Qtn propter nos et propter nostram /Aauctorilas, et prsecipue Metropolitani cum cseteri
salutem descendit, et incarnalus est homo factus, firmior habealur.
passus est, et resurrexit tertia die, et ascendif in VIII. Et ut Episcopo Jerosolymorum antiquitus tra-
cselos : inde venturus judicare vivos et mortuos. Et dita honoris prauogativa servetur, manente nihilo-
in Spiritura Sanctum. Eos autem, qui dicunt, erat mintis et Metropolitani ipsius provincisedignitate.
aliquando, quando non erat, et antequam nasceretur IX. EtulCatharos(qui apud nos Novatiani sunt) si
non erat, et quia ex nuliis a substantibus factus est, fortepcenitentesad Ecclesiam convcrtantur, confcs-
aut ex alia subsistentia, vel subsiantia, dicunt esse sos Ecclesiaslica dogmata, clericos in ordine quidem
f
rpirtxov, aut convertibilem, vel mutabilem Filium suo suscipi debere : sed in ordinatione dala. Sane
Dei, analhematizat calholica b et Aposlolica Ec- si Episcopus ipsorum veniat ad Episcopum nostrum,
clesia. debere eum in Presbyterorum loco sedere. Episcopi
CanonesNicseni. vero nomen manere apud illura solum.qui catholicam
semper tenuit fidem, nisi sua voluniate ipse eum tali
\. Statuunt prseterea observandum esse in Eccle- nomine honorare voluerit: vel si placuerit, ut quserat
siis, Ne quis ex his qui semetipsos impatientia libi- ei Episcopi s locum vacanlem, hoc sit in ipsius po-
dinis exciderunl, veniret ad clerum. j testate.
B
II. Et ne quis nuper assumtus ex vita, vel conver- X. Et ne in una civitate duo sint Episcopi.
satione Gentili, accepto baplismo, antequam caulius XI. Et si qui forte indiscrele ad 226 Sacerdo-
examinetur, clericus fiat. tium provecti, poslmodum vel ipsi aliquid de se cri-
III. Et ne quis Episcoporum cselerorumque cleri- minosum confessi sunt, vel ab aliis h revicti, ut abji-
corum, cum extraneis mulieribus habitet, prseter- cianlur : sed et si qui cx his qui lapsi sunt, et
per
quam cum matre, vel sorore, vel Oela, vel si quse ignorantiam forle ordinati, recogniti luerint, ut abji-
sunt hujusraodi necessitudinum personse. ciantur.
c
IV. El ut Episcopus (si fieri potest) a totitis pro- XII. Et si qui absque tormentis in persecutionibus
vincise Episcopisordinetur. Si hoc difficile est, cerle
lapsi sunt, ct ex corde agunt puenitentiam, quinqtie
a
non minus, quam tribus : ita tamen, ut Metropo- annos inter Catechumenos faciant, et duobus annis
litani Episcopi maxime, vel 225 prsesentia, vel au-
post hoc lidelibus tantum in oratione jungantur; et
ctoritas habealur. Absque quo ordinalionem irrilam ita
postmodura suscipiantur.
esse voluefunt. XIII. Qui vero propter confessionem militiam ab-
V. Et ne, quem alius Episcopus de Ecclesia expu- el rursum ad hanc abierunt, hos ' trede-
jecerant,
Ierit, sive clericum, sive laicum, suscipiat alius. Sane C ( cim annis poenitenliam gerere, et postea suscipi, si
ne hoc aut iracundia aliqua, aut contentionc (ut fieri tamen ex corde
poenilentiam gerant. Esse taraen in
solel) injuste factum remedium non haberel, decer- potestate Episcopi moderandriacultatem, si eorum
nunt per singulos annos in singulis quibusque pro- fructuosam et attentam poenitentiam viderit.
vinciis secundo ab omnibus Episcopis provincialibus XIV. De bis vero qui vita excedunt pcenitentibus,
d
concilia agidebere, et de hujuscemodi negotiis ju- decernunt, vacuum nullura debere dimilti. Si
quis
dicari, ut si forte ab uno inique aliquid gestum est, sane*accepla communione supervixerit, debere eum
a cseteris emendetur. Si recle, ut ab omnibus confir-
tempora statuta complere, vel certe prout moderari
metur.
Episcopusvoluerit.
•
VI. Et ut apud Alexandriam, et in urbe Roma, XV. DeCatechumenis qul prolapsi sunt, statuerunt
vetusta consueludo servelur, ut vel ille ^Egypti, vel tribus annis eos a Catechumenorum oralione separa-
bic suburbicariarum Ecclesiarum sollicitudinem tos, postea recipi debere.
gerat. XVI. i Et ne de civitate inferiori ad majorem Ec-
VII. Et ut si forte in ordinando Episeopo, duo vel clesiam transire quis ambiat sive Episcopus, sive
tres pro aliqua conlenlione dissenliant, reliquorum etiam alius clericus.
I
D
a Adnotalum Barrseo ad libri oram, at. extanlibus: paulo post legit in Presbyterii loco pro tn Presbytero-
Vaticani codd. dicuntur subsistentibusprseferre. rum loco, etc.
i>Plus habet, neque id incongrue, cod. Guarne- KQuidam mss. Episcopo, tum Guarnerian. itt ipsiut
rian. analhematizal Calholica Ecclesia, et Apostolica voluntate potestale.
h Ita Hpro
nosiri mss. et vulgati libri omnes habent.
fides.
• Idem El ul ne quis Episcoporum, etc. cura vetu- Cacciarius ex Vaticanis maluit, recogniti, non usque
sfiore alioVatic. Reg. ms. Tum pro OtiuGrsecoverbo, adeo recte, ut loci contextus indicat. Pro eo autem,
Latine Amifaidem Guarnerian. aliique duo recentio- quod infra est recogniti, optime Guarnerian. et Bono-
res Valicani habent. niensis duobus verbis re cognitahabent, lacilo quod
d Cod. Guarnerian. judicare : mox Bononiensis ab heic subsequitur fuerint verbo, ad hunc raodum, re
aliis pro a cwteris. cognita, ut abjiciantur. Credibile est, ita et inValicano
0 Idem, vel in urbe.... consueludo servetur, qua vel aliqtio haberi, sed Cacciarius silet.
> Notatum et Barrseo ad libri oram al. triginta,
i//e. lum junclo et Bononiensi suburbicarum, pro suft-
urbicariarum. DeCanonisverborumqne liorum sensu, pro tredecimlegi: tum quidam e Vaticanis mss. agere
non est hicdispuiandi locus : sdlidis libris, quosbene habent pro gerere.
eruditi noriint, tractata est qusestio. i ln Bononiensi ms. totus hic Canon XVI. desi-
f Ex Bononiens. ras. in voculam suffecimus.Idem . s deratur.
 475 RUFINI AQUILEIENSIS PRESBYTERI 476
XVII. Et ne quis clericus qui derelicia Ecclesiai A . affixum pependerat, ab incolis perquirit. Qui idcirco
Sua, nulla existente caussa probabili, vagatur el ober- ad inveniendum difficilis erat, quod ab antiquis per-
rat per alias Ecclesias, suscipiatur in communio- secutoribus simulacruim in eo Veneris fuerat de-
tiem. fixum [Al. adfixum], ul si quis Christianorum inloco
XVIII. Et utnemo eum qui ad alium pertinet, sub- illo 228 Christum adorare voluissel, Venerem vi-
ripiens, in sua Ecclcsia ordinet clericum absque con- deretur adorare. Et ob hoc infrequens et pene obli-
sensu illius ad quem purtinet. Vioni datus fuerat locus. Sed cum (ut supra dixi-
XIX. Et ne quis clericus aut usuras accipiat, aut[ nnis) religiosa fcemina properasset ad locum cselesti
fruraenti vel vini ampliationein, quod solet in novo ai sibi indicio designatum, cuncta ex eo prophana etpollu-
datura, vel sexcuplum, vel ctiam duplum 227 rec'- ta delurbans, inaltum purgatis ruderibus, tresconfuso
pi: quod si faciat, lanquara turois 'ucri -euin abji- ordine reperit [Al. comperit] cruces. Sed oblurbabat
ciendum. repcrti muneris Iselitiam uniuscujusque crucis indis-
XX. Et ne Diaconi Presbyteris prseferantur, neve creta proprietas. Aderal quidemcttitulus ille.qui Grse-
sedeant in consessu Presbylerorura', aut illis prae- cis, et Latinis, alqueHebraicis lilteris a Pilato fuerat
sentibus, Eucbarisliam dividant, sed illis agentibus; conscriptus: sed necipsesatisevidenterdorainicipro-
solum ministrent. Si vero Presbyter nullus sit in B ] debat signa patibuli.f Hinc jara huraanse ambigui-
prsescnti, lunc demum etiam ipsis licere dividere : tatis incerlum, divinum fiagitat testimonium. Accidit
alitcr vero agenles, abjici jubent. in eariem urbe primariam quandam loci illius foemi-
XXI. Et b ul Paulianistse, aui sunt Photiniani. re- nam gravi segritudine confectam, seminecem jacerc.
baplizenlur. Macarius per idem tempus Ecclesise illius Episcoptis
XXII. Sed et Diaconissas, quoniam quidem manus erat. Is ubi cunclanlem reginam atque omnes pariter
'.mpositionem non accipiunt, etiam ipsas :nler laicos qui aderanl, videt: Adferle (inquit) huc totas, quse
esse dcbcre c. rcperloe sunt cruces, et quoesit quoe portavcrit Do-
Igitur cum de his, prout divinarum legtim reve- rainum [Al. Deum], nunc nobis adaperiet Deus. Et
rcnlia poposcerat, decrevisseni, sed et de observa- ingressus cum regina pariter et populis ad eara, quse
LionePaschoeantiquuin canonem, perquem nulla de, decumbebat, defixis genibus hujuscemodi ad Deura
reliquo varieias oriretur, Ecclesiis tradidisseui, om- precera profudit.
nibus rite dispositis, Ecclesiarum pax et fides int CAPUT VIII.
Orienlis utqueOccidentis partibus una atque eadem1 De Cruce Salvatoris in
Jerosotymis ab Helena reperla.
Bervabalur.
CAPUT VII. «I Tu, Domine, qui per unigenitum Filium tuum sa-
lnteni generi liumano per passionem crucis conferre
De Helena Constanlini malre.
dignatus es, et nunc in novissimis lemporibus adspi-
Pcr idem lempus lielena Constantini inaler, foe- rasti in cordeancilloe tuoeprquirere lignum beatuni,
mina incomparaliilis [Ws. incompnrabili] fide et re- in quo salus 229 nostra pependit, ostende eviden-
ligione animi, ac magnificetitia singulari, cujus <'jure3 tcr ex bis tribus, qttae crux fuerit ad doniinicam
Constanlinus et csset (ilius et crederetur, divinis ad- gloriam, vel quse extilcrit ad servile supplicium, ut
motiiia visionibus, Jerosolymam petit e, aique ibii hsec mulier, quse semivivu decumbit, stalim ut eanj
locuin in quo sacrosanctum corpus Chrisli pmibulo3 lignum salutarc cnntigeril, a niorlis jauuis revocO'
a Tlacet magis Guarneriani cod. Iectioin novodato. les supposuii) profligiitantjamdurium oflicinam con •
Pro sexcuplum, quod subseqnilur, Bnnoniens. habett fugere. Laudasset ipsum Julium Epist. I. ad Euse-
sesquilium,duo Vatic. sepiunt,quidamrditi sesquiplum. bianos num. 22. eoque magis Socratem Lib. II.
b Cod. Gtiitrnerianus, Paulinistm, qui sunt Foli- Ciip. 17. et Sozonienum l.ib. 111.cap. 10. aulhis si-
niani. Barrseus ad or.im, al. Photiniaci adnotai. SedI lnilus ex genuinis auetoribus, tsmetsi parura, aul
miruni id inagis, quoil babet iricni Guarnerianuss nihil ad Bufini proposiluin faciant.
contrario sensu, tion rebaptizeiiitir. Negandi parlicu- d Kescripsit e Vatic. codicibus Cacciarius vcre pro
lam interpolatoris liianu ariditam, nen erit, quii "njure, quoil etreliquorum librorum erat, et nbRufino
dubitet. scriptum videlur data opera. Quippe eranl qui Ile-
« Cratnbcm repeiit Cnccinritisde NicsenisCanoni- lcn:im Coustaniini matrem non legiiime miplam
bus, qui prseter recepiosXX. a Rufino in XXII. dis- Conslanliodicerenl. Eutropius Lib.X. cap. 2. Constan-
tributos, longe plurcs fucrint, ut conslare ait, SS. tio, inquit, morluo, Constanliinisex obscuriori malii-
Patrum teslinioniis, qui alios memorant rainime ina monio rjus fitius, etc. Facile quia non erat ill.i Au-
vulgatis XX. nut XXII. conlcnlos. Ut ejus non eratt gusti filia, reputliataque est ob nobiliores nnptias.
Rulini Historiam reeudenlis hanc inire disputatio- " ldeni peliif, el mox propenderal pro pcpcndcrat,
nem, ila neque errores, quns passini erat, notarea .'iliris nostris mss. cseterisque otnnibus eriilis coolra-
noslraruin esl parlium. Sed quoniam el abs lliero- diceutibus. De Veneris simulacro, quod iufra liiemo-
nymo nostro Proefalione iu Judilh, suae patrociniumii ratur, videsis Hieronymum Episl. LVIII. ad Pauli-
liallucinationi advocat, auctores sumus, ut quoe adI nuni nuni. 5. et nos ibi.
eum locuin Tom. X. pag. 22. nobis adnotaia suntt f Ex Bononiensims. el vetustiore alio Valie. olim
legat. N;im quod praelerea Julium Papam in remii Reginse Suecorum Ilinc rescripsimus pro Hic. Con»
suam luudat, in ctijus, ait, Epistola Nicenorum Ca- fer Sulpilium Severum reni paulo aliier cnarranicm,
noiium priinus hic est, Non debenl prwter senieiiiiamit nani qui ari eundem plane raoduin referunt, a Hufino
Romanl Episcopi conciiia celebruri, turpc esl, eunin accepisse, .non dubium cst. Postremo versu ad eiim
bouoe cau^sre 1'alsarios paironos adscisccre, scilicel
X erat pro ad Deum.
M Isidori Mercatoris (qui scriptuin illud ud Urienta-
 477 HISTORIAECCLESIASTICA.LIBER PRIMUS. 47b
tur ad vitam. Et cura hsec dixisset, adhibuit primo A , tutibus ejus atque institutis, et sobrietate menlis, ut
unamex (ribus, et nihil profecit. Adhibuit secundam, in solitudinevitam degens, usus solummodo consor-
et ne sic quidem aliquid actum est. Ut vero admo- tio fuerit bestiarum, et de dsemonibuscrebros agens
vit tertiam, repenle adapertis [Al. apertis] oculis triumphos, placuerit Deo supra cunctos raortales,
mulier a consurrexif, et slabilitate virium recepia, utque inslitutionis suse praeclarausquein hodiernum
aiacrior multo, quaui cum sana fuerai, tota domo raouachis exempla reliquerit, volcnlem rae aliqua
discurrere et magnificare Dei [At. Domini] potentiam exponere illelibellusexclusit, qui ab Alhanasioscri-
coepit. Sic evidenti indicio Regina voti coinpos ef- plus, etiara Latino f serraone editus est. Propter
fecta, templum miriftctim in eo loco in quo crucem quod nos, omissis bis quse ab aliis jara dicta sunt, ea
repererat, regia ambitione consfruxit. Clavos quo- inemorabiraus, quse quamvis geslorum contineat fi-
que, quibus corpus Dominicurafuerat afflxum, por- des, ab liis lamen qui longe positi sunt, obscurior
tat ad filiutn. Ex quibus ille frenos coraposuit, qui- fama subtraxit.
bus uteretur ad bellum : et ex [Al. tac. exj aliis ga«
CAPUT IX.
leani nihilorainus belli usibus aptam fertur armasse.
Ligni vero ipsius salutaris partem detulit filio, par- De caplivitateFrumentii et Edesii, el de conversione
tem vero thecis argenteisconditamdereliquit inloco: n] Indorum per ipsosgesta.
quoe Jetiam nunc ad memoriam solicita veneratione In ea divisione orbis terrse, qux ad prsedicandam
servatur. Reliquil etiam hoc indicinm religiosi animi verbum Dei sorte per Apostolos celebrata est ,
Regina b venerabilis : Virginas quas ibi reperit Deo ctim alise aliis provinciae obvenissent, Thomae
sacratas, invitasse ad prandium, et tanti eas devo- Parthia, et Matthseo /Ethiopia, eique adliserens
tione curasse dicitur, ut indignum crederet, si faniu- citerior India Bartliolomseodicitur sorle decreta. In-
lorum uterentur officiis, sed ipsa manibus suis, fa- ter quam Parlhiamque media, sed longo[Al. longe]
raulse habitu succincta, cibum apponeret, poculum interior traclu, India.tt ulterior jacet, multis va-
porrigeret, aquam manibus infunderet, et Regina riisque linguis et gentibusuabitaia, quam velut longe
orbis ac mater imperii, famuiarum Christi se famu- remotam, h nullus Apostolicoeprsedicalionis vomer
lara depularet. Et hsec quidem Jerosolymis gesta. 231 impresserat, quselainen temporibus Constantini
c Interea Conslanlinus pielale frelus, Sarmatas, Go- lali quadam ex caussa semina fidei priraa susce-
thos, aliasque barbaras nationes, nisi qusevel amici- pit. Melrodorus quidara philosophus , inspiciendo-
tiis, vel deditione sui, pacem 230 prsevenerant, in rutn locorum, et orbis perscrutandi graiia , ullerio-
solo proprio armis edomuit. d Et.quanlo magis se reli- rera dicitur Indiam penetrasse. Cujus exemplo
giosius ac humilius Deo subjecerat, tanto amplius ei C ( etiam 5 invitatus Meropius quidam Tyrius philoso-
Deusuniversa subdebat. Ad Antonium quoque pri- phus simili ex caussa adire Indiam voluit, habens
mum eremi habitatorem, velut ad unum ex prophe- secum duos puerulos, quos liberalibus lilleris utpote
tis lilteras, suplicilcr miltit, ut • pro se ac liberis propinquos instituebat. Quorum uiius qui erat ju-
Domino supplicaret. Ita non solum meritis suis, ac nior Edesius, aller Friunentius vocabalur. Igilur
religione matris , sed et intercessione sanctorum pcrvisis, et in noiitiam captis his quibus animus pa-
commendabilem se Deo fieri "gestiebat. Sane quo- scebatur, cum philosophus redire csepisset, aquse
niam tanti viri Antonii feciraus raentionem, de vir- vel coeierorum neccssariornm caussa ad portura

•PIus habet, et ferrae eleganlius, Guarnerian.
muliercontitmo8iirre_.il.
b Bononiensis, adposiia heic xeltia anyurt, concin-
nius habet, VenerabilesVirginesquas, etc.Mox Guar-
nerian. (amutarum habet pro famulorum : deinde
duo Valic. minisffarefpro infunderet. Infra ubi ttiafer
imperii dicitur, malim Imperaloris rescribi.
c Ab his verbis Interea, etc, allerum caput, sivc
VI, cod. Guarnerianus exorditur: quse et nobis di- jp
siinctio perplacet. Epigraphen quoque novam prse-
ponit hujusmodi: De Constanlino lmper. el de An-
tonio heremita.
d Ita et nostri mss. et vulgati libri omnes. ^Cac-
ciarius ex Vaticanis Nam maluit.
e Guarnerian. uti: qtiinio ab boc versu Bono-
niens. tacet Antonii nomen, et paulo inferius gerens
pro degens legit. Quam laudat Nosler S. Antonii vi-
taiu habes inter S. Aihanasii Opera, recens a Mont-
fauconio recognitam. Nota obiler, illud de Constan-
tini ad eum liiteris tcslimonium, non c.ipite primo
ejus Vitoe,ut Cacciarius monet, sed quinquagesimo
liaheri.
1 Ex interpreiatione scilicet Evagrii Presbyteri,
quam et nosier olim Hieronjmus legit. Voculara
his, quoesequilur, Bononiens. ras. lacei.
8 Videtur Pagio iontra Geographiarn Rufinus pec-
care; hic enira cum Uistoriam suani m Italia scribe-
ret post an. Christi 401).ideoque cum Parthia limes
fuerit imperii Romani, mediaque inter duas Indias,',
Media, quam citeriorem appellalRufnius, India ulte-
rior foit: et quam ulteriorem dicit, ciierior appel-
landa erat. Deindc in eo falli, quod Metrodorum In-
diam, i|uam ulieriorem appellat, seu ^thiopiam ho-
diernam penetrasse scribit; Metrodorus enira non
jEtliiopiam, seu Indiam respectu nostro citeriorera,
sed verara Indiam, seu Indiam ulteriorera (ut a viro,
qui in Imperio Romano scribebat, vocari debuit)
perlusiravit. Videsis Fontnninum in Vita lib. I.
cap. i nuin. 9. continenter.
h In Bononiensi ms. nutlius: tura male in Guar-
ner. nomen pro vomer.
i Dicunlur duo Vaticani codiees exemplum imita-
tus etiam proeferre. CselerumcontenriitValesiushane
Imlorum conversionem Frumenlii opera , non Con-
siantino, ut Rulinus lradit.seJ aliquanto post, Con-
stantio regnante contigisse. Econtrario falli Vale-
siuni, Ruiiiium vero optime tempus rei gestse adno-
lasse , demonstrat Pagius ad an. 527. num. 15. et
seq. Eum videsis , ul el Socratem lib. I. cap. 19.
non 15. ut falso Cacciarius notai, qui et alia in Notis
lieic peccal, Moxcod. Guarnerian. pueros pro pue-
rulos legit.
479 RUFINI AQUILEIENSIS PRESBVTERl 480
quendam navis , qua vehebatur applicuit [Al. appli- Aail.-Et
_. quem alium invenieraus virum talem, in
cavii]. Morisest inibi Barbarorum, ut siquando foe- quo sit spiritus Dei in ipso sicul in te, qui haec ita
dus sibi cum Romanis turbatum vicinoe nuntiaverint possit implere? Et tradito ei sacerdotio, redire eura
[At. nuntiaverunt] gentes , omnes qui apud eos ex cura Domini gratia, unde venerat, jubet. Quique
Romanis invenli fuerint jugulentur. Invaditur navis cum Episcopus perrexisset ad Indiam, tanta ei data
philosophi: cuncti cura ipso pariler perimuntur. esse a Deo virtutum gratia dicitur, ut signa per eum
Pueruli reperti sub arbore meditantes , et lectiones Apostolica fierent, et infinitus numerus Barbarorum
suas parantes , Barbarorum miseratione servati, du- converteretur ad fidem. Ex quo in Indise partibus et
cunturad regem. Ilorum ille alterum, id est, Ede- populi Christianorura et Ecclesisefactse sunt, et Sa-
sium sibi pincernam fecil. Frumentio vero, quem cerdolium csepit. Quse nos ila gesta, non opinione
quasi perspicacem deprehendcrat et prudentem, ra- vulgi, sed ipso Edesio Tyri presbytero poslmodura
tiones suas scriniaque commisit. Ex quo a et in ho- facto , qui Frumentii comes prius fuerat, referenle
nore magno apud regem habiti, et in amore. At vero cognoviraus.
moriens rex, uxorem ctira parvulofilio regni dereli- CAPUT X.
quit hseredem : adolescenlibus autem quid vellent,
I De conversionegcntis Iberorum per captivam facta.
agendi dedit liberam facultatem. Quos tamen regina B
suppliciler exorat, tanquam quse niliil haberet in 233 P«r idem tempus etiam • Iberorum gens,
tolo regno lidelius , ut secum, usquequo adoLesceret quoesub axe Pontico jacet, verbi Dei fcedera, et fi-
lilius , regendi regni sollicitudinem partirentur: et dem futuri susceperat regni. Sed hujus tanti boni
prsecipue Frumentium , cujus prudentia ad mode- prscstitit caussain raulier qusedam captiva, quse apud
randum sufliceret regnum, Nam alius lidem puratn, eos reperla , cum fidelem et sobriam salis ac pudi-
et sobriam mentem simpliciler exhibebat. ldque cam duceret vitam , totisque diebus ac noctibus ob-
dum agerent [Al. agerel], et regni gubemacula Fru- secrationes Deo pervigiles exhiberet, in admiralione
mentius haberet in manibus, Dco mentem ejus et esse ipsa rei novitas Barbaris csepit, et quid boc sibi
animos instigante 232 requirere solliciiius ccepit, f velit, curiosius perquirebant. Illa, ul res erat.
si qui inler ncgociaiores Romanos Christiani essent, siropliciter Chrislum se Deum boc rilu colere fate-
et ipsis potestalem maximam dare , ac monere, ut batur. Nihil ex hoc amplius Barbari prseter noviia-
convenlicula per luca singula b facerenl, ad qtrse tem nominis mirabantur. Verum (ut fieri solet) ipsa
Romano rilu orationis caussa conflucrent. Sed et perseverantia curiositalera quandam muliefculis in-
ipse multo raagis eadem facere , et iia coeterosco- ferebat, si quid emolumenti ex lanta devotione ca-
hortari, favore et beneficiis inviiare, pracstare quic- C
*- peretur. Moris apud eos esse dicitur, ut si parvulus
quid opportunum fuisset, loca sedificiis,aliaque ne- segrolet, circumferatur a matre per singulas domos,
cessaria proebere, et omnimodo gestire, ut Christia- quo scilicet si quis experti aliquid remedii noveril,
norum inibi semen exsurgeret. Sed cum regius puer conferat laboranli. Cumque inulicr qusedam parvu-
adolevisset, cui c procurationem regni gerebant, ex- lum suum per omnes circumlulisset ex more, nec
pletis omnibuset ex fide traditis, multum licet deti- aliquid remedii, cunclas doraos luslrando, csepisset,
nentibus et rogantibus , ut manerent, regina vel fi- venit etiam ad caplivam , ut si quid sciret, ostende-
lio, ad orbem lamen nostrum revertuntur. Et Ede- ret. Illa se huraani quidem remedii niliil scire lesta-
sio festinante Tyrum , parentes propinquosque revi- tur, Deum lamen suum Christum quem colebat, daro
sere , Frumenlius Alexandriam pergit, dicens, ei desperalam ab hominibus posse salulem, confir-
sequum non esse [Al. est] opus occultare Domini- mat. Cumque cilicio suo parvulum 6 superposuisset,
cum. Igitur rem omnem , ut gcsla est exponit Epi- atque ipsa desuper orationem fudisset ad Dorainum,
scopo, acmonet, ut provideat virum aliquemdignum, sanum matri reddidit infantem. Serino defertur ad
quem, congregatis jam plurimis Chrislianis, et Ec- plures, faclique fama magnifici usque ad aures re-
clesiis constructis in Barbarico solo , Episcopum ginoeperlabitur. Quse dolore quodam gravissimo cor-
mittat. Tum vero Athanasius (d nam is nupcr sacer- D I poris afflicta , in desperatione maxima erat. Rogat
dotiura susceperat) altentius cl propensius Frumentii ad se captivam deduci. Ula ire abnuit, neprsesumere
dicta gestaque considerans , in concilio sacerdotura amplius aliquid quain sexus h sineret, viderelur.
a ouarnerian. cum honore , et junclo Bononiensi juncto Reg. Valic. suscepit pro susceperat, Bono-
aliisque , habiti sunt , denique cum parvo ftlioreqni
•eliquil (Al.
niens. suscipit. Confer Socratcra lib. I. cap. 20. non
relinquil) hmredem. Paulo post Bono- 20. ut Cacciar. notat, et Sozomenum lib. II. cap. 7.
niens. simpliciterexorat, Guarnerian. suppliciler exo- non 6.
"abat, tum ef prmcipueFrumentius, cujus clc. f Guarnerian. veltet: lum Chrislumse Dominum
h Idem facerent, hoc, etc. Paulo post unusVatic. e( ipsa perseverantia,
atque Romano, etc.
c ldem procuralorem regni, etc, qui et plus habet denique Bononiens. ajferebal pro inferebat.
paulo post, denwo revertuntur : Bononiensis , ad ur- e ldera supposuisset, minus vere.
bemtamen nostram denuo reverluntur. h Intrusit Cacciarius fwminwex uno Regio Valic.
d Quseparenlhesi concluduntur, prseterea affenfiws ms. cseteris , quibus usus ipse est, ut et nostris,
et verba reticet Bononiensis liber. itemque vulgalis omnibus libris , qui verbuui illud
• Nunc Georgia, notiore vocabulo.VideCellarium. minirae addunt, reclamantibus. Mox Bononiens.
Guarnerianus ras. cum aspiratione Hyberorum , tura *timpliciter pro similiterlegit.
481 HISTORIA ECCLESIASTICA.LIBER PRIMUS. 482
Ipsam se regina 234 deferri ad captivse cellulam A j rent. Cumque erecla prima vel secunda, vcntum
jubet. Quam similiter supra cilicium suum posilam, fuisset ad tertiara, consumtis oranibus macbinis, et
invocato Christi nomine, conlinuo post precem, sa- boum hominuraque viribus, cum raedia jara in obli-
nam et alacrera fecil exsurgere. Christumque esse quum fuisset erecta, et pars reliqua nullis machinis
Deum, Dei summi Filium, qui salutem hanc conlu- erigerelur, repetitis secundo et lertio ac saepius vi-
lerit, docet: eumque quem sibi auctorem suaesciret rrbns, ne loco quidem moveri attrilis oranibus po-
esse incolumitalis et vitse, commonel invocandum. toit. Admiratio erat lolius popnli, regis aniraositas
Ipsura namque esse, qui ei regibus regna a disiri- hebescebat: quid fieri deberet, oranes siraul latebat.
buat, et mortalibus viiam. At illa cum lsclitia do- Sed cum inlervenlu nociis oranes abscessissent,
mum regressa, marito percontanli caussam tam su- cunctique mortales et ipsa opera cessarent, captiva
bitse sanitatis aperuit, quique cum pro salute conju- sola in oratione pernoctans raansit intrinsecus : cum
gis lajtus , et mulieri munera deferri juberet, illa : [ Al. cumque] ecce matutinus et anxius cum suis om-
Horum, inquit, o rex, niliil captiva dignatur : aurum nibus ingrediens rex, videt columnam, quam lot
despicit, argentum respuit, jejunio quasicibo pasci- machinseac tot populi movere non quiverant, erec-
tur : hoc solum ei rauneris dabimus, si eum, qui me, tam, et supra basim suam librate suspensara, nec
illa invocante, sanavit, Christum b Deum colamus. B I tamen • superpositam, sed quantum unius pedis
Ad hoc lunc rex segnior fuit, et interira distulit, sse- spatio in aere pendenlem. Tunc vero omnes populi
pius licet ab uxore commonilus, donec accidit qua- contuentes et magnificantes Deum, veram esse regis
dam die venante eo in silvis cum comiiibus suis, fidem, et captivse religionem prsesentis niiraculi
obscurari densissimis lenebris diem, et per tetrse testimonio perhibebant. Et ecce miranlibus adhuc
noclis borrorem luce subducta, csecisiter gressibus et stupenlibus cunctis, in oculis eorum sensim supra
denegari. Alius alio diversi ex comilibus oberrant, basim suam, nullo conlingente, columna deposita,
ipse solus densissima obscuritate circumdatus , quid summa cum libraiione consedit. Post hoc |A7. hsec]
ageret, quo se verteret nesciebat: cum repente an- reliquus numerus columnarum tanta facilitate sus-
xiossalulis desperatione animos cogitatio talis ascen- pensus est, ut oranes quse superfuerant, ipsa die
dit. Si vere [Al. vero] Deusest Christus ille, quem locarentur. Postea vero quara Ecclesia magnifice
uxori suse captiva prsedixerat, nunc se de his conslructa est, et popuii fidem Dei majore ardore
lenebrisliberet, ut ipsum ex hoc omissis omnibus sitiebant, captivse 236 moniiis ad Imperatorem
coleret. -Hlicoul bsec nondum verbo, sed sola men- Constantinura totius genlis legalio mittitur : res
te devoverat, reddita mundo dies, regem ad ur- gesta exponitur : sacerdotes f raittere oralur, qui
bera perducit incolumem. Quique reginse rem C ( cseptum erga se Dei IIIUBUS explerent. Quibus ille
protinus ut gesta est pandit. Evocari jara jamque cum omni gaudio et honore transmissis, multo am-
captivam, et colendi ritum ut sibi tradat , expo- plius ex hoc loetatus est, quam si incognitas Romano
scit: neque [Al. nec] se ultra alium Deum quam imperio genles et regna ignota junxisset. Hsecnobis
Christum veneraturum esse confirmat. Adest capti- ita gesta, lidelissimus vir B Bacurius, gentis ipsius
va, edocelc Deum Christum : supplicandi ritum [Al. rex, el apud nos Domesticorum Comes (cui sumraa
ritus ] venerandique modum, inquantura de his erat cura et religionls et veritatis) exposuit, cum
nobiscum Palsestini lunc limitis Dux, in Jerosolyrais
235apcrtrefeminx fas erat.pandit.Fabricari tamen
Ecclesiammonet.formamque describii. Igiturrex.to- satis unaniraiter degerel. Sed ad cceptum redea-
tius genlis populo convocato, rem ab initio quseerga mus.
se ac reginam gesla fuerat, cxponit, fidemque edo- CAPUT XI.
cet, et nondum initiatus in sacris, fit suoe gentis De Constantia sorore Constantini, et Presbytero per
Apostolus. Credunt viri per regem, feminse per re- eam fratri insinuato.
ginara: cunctisque idem volentibus Ecclesia exstrui- Posteaquam religiosi Principis mater Helena sura-
tur instanter : et elevato jam d perniciter murorum mis Romani regni honoribus affecta, exhacluce dis-
ambitu, tempus erat quo columnse collocari debe- "* cessit, Constantia tunc Licinii h relicta, fratris Au-
0 Guarnerian. distribuit, ut et Bononiens. qui et ' Interserit Cacciarius Dei, quod otiosum heic est,
mox duo verba cum twtitia reticet. ctrass. nostri, edilique libri omnes ignorant. Mox
b Denuo Guarnerian. ChristumDominumcolamus. oratur Bononiens. ms. cum vulgatis habet pro exo-
c Rectissime heic demura et mss. nostri et vulga- ratur.
ti libri omnes Deuttt Christum , contra atque Vati- 8 Hunc etiain insequenli libro cap. 53. Rufinus
cani apud Cacciarium babenl, Jesum Christum. Di- impense laudal, rirum/ide, pietate, virtuieet animi et
citur in vetere Christiana Inscriptione doraeslici corporisinsignem,quem et pro Imperatore Theodo-
rausseinoslri , Licinia pia femina DEOCURISTO cara : sio fortiter dimicantem conlra Eugenium Tyrannum
quod est de Divina Chrisli nntura omniura fere lucu- an. 394. lestatur cecidisse. Zosimus lib. IV. ante
lentissimum lestimonium , utpote marmori, et jam finem eum dicit oriundum ex Armcnia,'quse Iberise
inde a primis Ecclesire sseculis, insculplum. confinis est, virum et raalitise omnis expertem, et
d In Guarnerianopertinaciter,raale, ul et paulo post bellica laude prsesianlem. In Bononiensi ms. Ra-
erepta pro erecla. Plerumque ejusmodi menda taciti curilis scribitur, corrupte. Vide Socratem lib. I.
prselerimus. 20.
0 Idem tuppotita, et unius pedis spatium: denique cap. h In rass. nostris derelicta, marilo scilicet Licinio
Tum veropro Tuuc, elc • interfecto, a Constaniinofratre suscepta est. Pres-
483 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI 484
gusti solatiis ulebatur. Huic accidit presbyterum A tania fuerit Concilii moderalio, ut non in personau.
qucndara venire in noliliam, latenter parlibus Arii ejus, sed in dogmatum praviiatem fuerit lala sen-
faventem. Sed is primo nihil omnino de his npnd teniia) si tamen et Episcopi d ejus Alexandri accom-
sororem Principis apcrirc : ubi vero unilia familia- mo.laretur assensus. Scd et ab his quidem qui
ritas copiam tribuit, paulatim sermoneni coepit primo coeptis ejus faventes, cum simulalione sub-
aspergcre [Al. apcrire], invidiam dicens Ario ge- scripserant, facile receptus est. Cutn vero Alexan-
neratam, et pro simultatibus ptivatis Episcopum driam perrexissel, ibi omne ejus frustratur incep-
suum rem contenliose exagitavisse, aemulationissti- lum : quoniam quidem dolis apud ignoranles locus
mulocoiilixum, quod Arius apud plebcm satiscarus est, scieutibus vero, dolum intendere, non aliud est
liaherciur. Hsec alque hujusmodi alia frcquentius quam • risum movere. Interea dum hacc apud
suggerens, animos Constantioesuos •' eflicit. Quse Alexandriam frustra agitantur, venerabilis Augustus
cum diem obitura, visitnretur a fratre, alquo ab eo Constantinus 238 m suburbana villa Nicomediue
blande religiosequc compclluretur, extremam dici- trigesimo f et primo imperii sui anno diem functus
tur ab eo graliam poposeisse, ut presbyterum in est, Iiberis de. successione Romani orbis testamento
familiaritatcra reciperet, et qurc sibi ab eo pro spe hseredibusscriptis. Quo in tempore quoniam quidera
et saluie suggererentur, audiret : se quidem jam B Constantius, cui Orientis regnura decreverat, proc-
ex b hac luce discedentem nihil curare : pro fratris sens non erat, dicitur secrelo accersiens presbyle-
vero staiu 237 esse sollicilam, ne forle pro inno- rum, quem a sorore commendatum supra dixirnus,
centium poenis, regni sui patcretur excidium. Qui- et exinde familiariter habitum, tradidisse ei lesta-
bus ille monitis a sorore susceptis, et fidelempro se mentum quod scripserat, et obtestatus sub sacra-
germanoesollicitudinem credens, accoinmodavitau- niento, ne ulli nisi Constanlio cum venisset, in ma-
rera presbytero : ei inlerim accersiri de exilioArium nus traderel. Cui etiam quod eunuchi qui erant in
jubet, ut quemadmoduni de hde senliret, cxponeret. Palatio favebant, arte indicio de lmperatoris morle
Tura ille lidem conscripsit, qux non quidem sensnm suppresso usque ad Constanlii proesentiam, multis
nostrum, lamen verba nostra continere professio- «ova tentanlibus oppressis,« res tuise integrseque
neraque videretur. Miratus quidem cst Imperator, remansere. Cum vero Conslaniius affuisset, deposi-
el putavit unam eandemque in ipsius et Concilii tum presbyter restiluit. Cujus beneficii gratia hnpe-
dudum gesli exposilione sententiam contineri : ta- rator regnt cupidus, ita ei devinctus est, ut qui im-
nien in nullo relaxat aniniic vigorem, sed rursus perare cunctis ambierit, ab illo sibi imperari sequa-
cum ad concilii remittit cxanicn : quoniam quideui nimiter pateretur. Ex quo, devincto sibi Imperatore,
ad dedicaiionera Jerosolymorum ex omni orbe coire G cfepit de Arii restitutione suggerere, el nolentes ad-
sacerdotes invitabantur, hscc ad eos de nomine ejus ^uiescere sacerdotes, uti cogeret, persuadere.
scribens, ut si expositionem fidei ejus probarenl, el CAPUT XII.
eum vel per invidiam, ut asserebat, tunc circumven-
tutn dinoscerent, vel nunc nb errore corrcctum, cle- De Alexandri, et Eusebii, alque Arii conflictu.
menti erga ipsum judicio uterentur (quandoquidcm Ea tempestate apud Alexandriam Alexander, h in
bylcr qui tantura gratia atque auctoritalc apud eami Alexandriam Arius remeavit, jam non Alexander,
valebal, is creditur, qui Eustatliiusin Aciis Cplitani sed Athanasius Ecclesiam rogeb.it. Itaque salva res
Arianorum concilii appcllatur. Sane quod ejuj beici erit, si suppresso Episcopi nomiiie, reponas, haud
nomen supprimitur, non satis Ciiussrecrat Valesio, equidem invitis ms. Alexandriw.Dicemushac de re
ut suspectam hanc haberet et narrationem et fidcmi ilerum inferius nola/t.
Rtilini. c In Guarnerian. nis. quam rursttm movere, etc.
• Idem effecit. Mox unus Reg. Vatic. plus habel' f Idem cum Bononiensi tricesimo el primo : lum
a fralre Constanitno. diem defunclusest. Euscbiusin Yila lib. IV. cap. i;5.
'•>Rursum iideni ex luce, tacito hac pronomine.
• Guariicrian. rigorem. Confer denuo Socrat. Imperii, inqtiil, citrrictilumeduobttset triginta annis
25. et explevit, exceptismensibus, t diebus paucn, etc. Vide
si..]. et in cap. 37. Valesii notas.
capp.
d liononiens. e;'tts pronomen tacet : quoe autemi TJ ^ nose in Chronico Hicronymiano.
Olim editi, til ei Guarnerian. ms. resiuulw uno
suliscquuntiir Alc.xund.ri accommodarelur,iia reproe- verbo pro res tutw. Mss. alii emcndant. Tum nostri
senlat, ut iiiiigisreleraiit Alexandriwcommodaretur. tnansere pro remanscre. Patilo post Bononiensis
Et sane commodarelurpro accommodarelur prsefertt ferme rectius imperitare cunclis pro imperare, etc,
ipse ciiam Guarnerian. ras. Tura vero in promiui tum semperpro sibi, quod priino occuirit. In sequen-
essel (si Alcxundriw,inquam, pro Alexandri legas)) tibus Guarnerian. decinctosibi Imperalori, alque id
Rulinum ab an.ichronismo liberare, quem gravissi- ferme rectius pro lmperalore.
rnum pcccare viJetur. Etsi enim, non ul vulgo eru< h iJiius Reg. Vatic. apud Jerosolymam. Cseterum
dili sciiiiunt aiiiio 52C. sed biennio post, sivc annoi quantumvis hrcc late, ut Cacciarius monet, accipias,
demum 52M.Alexandro Alhanasium in Alexandrinai quandoquidem Alexandri temporibus illigantur, quse
caibcdra successisse existimamus (idque ex veteres solidis al>ejus obilu annis, et sub Alhanasio conti-
Historia aoephala nuper edila Tom. III. Obsetvalion. gerunt, magno liufinum anacbronismo laborare, fa-
Literar. colligimus, (|U0loco dicilur, ConsulatuCra- tendtim est. Idque mirum magis, quod ab iis ipse
liani el Datjlaiftusque ad sequentem Lupicini et ,lo- temporibus tara proxime aberat, ut ipsum Alhana-
vini coiuuiulum el Valentis secundo Puyni XIV. sium, et qui hiscc rebus interfuerunt multos noscero
[Junii 8.] in Consiilalu ftniunlur Alltanusiani XL. potuerit, vel etiain de fncie noverit. Sed crat ulique
quori est cumChrisli 508. quadragesitnusAlhanasianii oliin Chronologix quidam veluli contemlus, atque
Episeopatus concurrit) rahilosecius cura de exsilio> ignoratio: in Alexandrina autem Ecclesia Ariani,
485 HISTORIA ECCLESIASTICA. LIBER PRIMUS. 480

Jerosolymis Maximus confessor, apud Constanttno- A / lum defluxere : ita tali in loco dtgnara mortein
ut ex Athanasii f blasphemse ac fcetidseraenlis exsolvit. Quod poslea
polira seque Alexander, scriptis
comperimus, sacerdolio fungebanlur. Sed Eusehius quam in Ecclesia nuntiatum est Eusebio, atque his
qui apud Nicomediam eral, de cujus simulatione qui unasecura sanctum et innocentera virum Alcxan-
239 m subscribendo supra diximus, amplam tem- drum de Ario recipiendo fatigabant, superati pudorc,
poris nactus occasionem, et Principi per presbyte- et adopcrti confusioue discedunt. Tunc completus
rum familiaris effectus, revolvere omnia, atque in est sermo ad gloriam Domini, quem Alexander in
irritum revocare Concilii gesta molilur. Arium ne- oratione sua ad Deum [Al. Dominum] proclamave-
8 rat, dicens : Judica, Domine, inler rae el Euscbii
quicquam apud Alexandriam commorantem venire
facii, et lmperiatibus edictis concilium denuo Con- minas atque Arii tsvim. Sed lisecad prsesensquidem
slantinopolim convocari.Quoconvenereilli maxime, pauiulum pudoris habuere. Convenientes vero inler
qui Ariutn atque Eusebium sectabantur, quique se hserelici, veriti ne forle si, sicut res gesla est,
ssepe «um Alexandro congressi, ut Arium suscipe- integre ad lmperalorem Constantium pervenisset,
h
ret, r.ec tamen aliquid h profliganies, ab injuriis non solum a perfidia eorum, in qua callide irreli-
qtiidem ejus temperabant. Ad ultiraura certam c ei tus tenebatur, abscedcret : veruin et in auctores de-
diem statuentes denuntiant, ut aut ipse Arium sus- ]j ] ceptionis suse scverius aliquid ex regia auctorilate
ciperei, aut si reniterelur, se Ecclesia pulso et iu decerneret, componunt [A/. ponunt] per cunucnos
cxilium truso, ab alio eum suscipiendum sciret.Tu» quos jam » perfidia deceptos lenebant, uti do Arii
ille nocte [Al. noclem], qua. ad consiitutam intere- morle Irapcrator quam fieri posset coraposite et
raldiem, sub.allari jajens, alque in oratione ct la- comrauniter nosceret, neque aliquid quod Dei vin-
crymis toiam pervigilera ducens, Ecclesise caussam dictaiu indicare viderelur, audiret. Quibus ita
Domino coraraendabat. Curaque lux fuissel exorla, geslis, de caussa fidei ut cosperant, prosequunlur.
nec tamen ab oratione Alexander cessaret, Eusebius CAPUT XIV.
cum suis omnibus velut hseretici belli signifer, do-
De Atlianasii Episcopi principiis.
mum Ariimatutinus ascendit, euraque propere|dsequi
ad Ecclesiam jubet, protestalus quod Alexander, Igitur apud Alexandriara, defuncto Alexandro,
nisi prsesens adquiesceret, expulsus cederet loco. Athanasius i susceperat sedem. Quod vero k essel
idem vir acris ingenii, et in ecclesiasticis negotiis
CAPUT XIII.
apprime vigilans, satis jara tunc hsereticis 241 •""
De probroso Arii interilu. notuerat, cum ad Concilium ] Nicsenum cum Epi-
Igitur omniurasummaexpeclatio, quovel Alexatt- (* ( scopo suo sene Alexandro venerat, cujus suggestio-
dri perseveranlia, vel Eusebii" Ariique instantia de- uibus hsereticorum doli ac fallacisc vigilanter dete-
clinaret. Cumque cunctorum animi essent, ut in tali gebantur. Stalim ergo ut eum episcopum factum
re,e expeclalione suspensi, Arius ad Ecclesiam per- cognoverunt [At. cognoverant], rati id quod res in«
gens, episcoporum et populorum frequentia consti- dicabat, sua negotia per illius solliciludinem non
patus",240 humanoe necessiiatis caussa ad publi- facile processura, oranibus modis quserere adversus
cum locum declinat. Ubi [Al. Ibi] cura sederet, in- eura machinas deceptionutn parabant. Verum non,
teslina ejus atque omnia viscera in secessus cunicu- uiihi absquc ordine videtur, pauca de hujus viri
Meletiani, aliique omnia miscebant, ut recte siogula bene. S. Gregorius Turonensis Hisl. Franc. lib. IX.
ad lemporum amussim describi quse gesla sunt, cap. 15. hunc sub Eusebii nomine locum laudatis,
difficile possent. quetn projecissein secestuexta, llitlorio-
* Bononiens. fecif et mox revocari. Pagius docet, Ariut, inquil, narravit Eusebius.
anno 356. mense circiler Februario coaciam hanc graphus s Bononiensis atque Arium pro Arii vim. Mox
synodum Cpli, et Athanasium, non Constantii, sed Guamcrian. si ut res gesta, etc.
Constantini magni jussu in Galliam relegatum. h Ita et Barrseus habet: falliturque adeo Caccia-
h Corrumpit Cacciarius quem se jactat lexlum ait libros in parliculam delere con-
rius, qui vulgatos
emendasse. Lectionem scilicet unice veram profli- tra rass. fidera.
gantes,quam et noslri mss. et plerique eorum quibus •jj ^ » Addit co«lexuterque in voculam, jam in perftdia.
usus ipse est, denique vulgati omnes praeferunt, mu- Mox Bononiensis cum fteri, pro quam, etc. Deuique
tat in proftcienles]ex duobus Vaticanis, quos et uia- male duo Vatic. apud Cacciariura jam atiquid pro
num scioli interpolatoiis fuisse perpessos, perspi- ncque aliquid.
cuum est. Nimirura profligare itl sonai, quod Ru- j Dixiraus videri Alhanasium anno 528. suffectum
lious intendit, et Grammatici noruntp rein scilicet Alexandro in Ecclesia. Alexandrinaeregimine, secus
quam tentaveras, perducere ad exitum. Conseijuen- alque alii sentiunt, qui ad 526. referunt. Recole
ter idem editor et sensiini mutat, legens, addita ne- quem laudamus locum exhisloria acephala superius
gandi particula, neab injuriis quidem,etc.cui lectioni (huj.ed. col. 483, uof. d). Quibus ha'C adde multo lu-
eorundem librorum, quoslaudavimus,omnium Ddera culentiora sub ejusdem paragraphi finem : Fiunl ergo
consensumque opponimus. EpiscopatusAlhanasii,ut prmdixi,usquead Consutatum
< In Bononiensicertamenet diemstatuenles, etc. Valentinianiet Valenlis(an. 368.) Payni IV. (Junii8.)
d Interserit Guarnerian. ms. se voculara : idest, anni XL. Hecurrit iiaque Rufinus ad priora, serietn-
se
e Idem sequi.
propere
plus habet, uf in tali re solet, expecta-
que lemporis inlermittit, aut potius conturbat.
k Reticent tdem vulgati libri plerique omnes.
tipne, elc. 1 Mss. noslri Nicwam prseferunl: mox Guarne-
; ' Denuo idem, junclo etiara Bononiensi, blasphe- rian. evigiiunler.
mia : olim vulgati btasphemaac ftslida mente, aeuue
487 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI 488
origine supra repetere, ct cujus a puero institutio- A iliud conservabat eloquium, dicens : Si consistant
nis fuerit, sicuti ab his qui cura ipso vitara duxerant, adversumme caslra, non timebil cor meum: si insur-
accepiraus, memorare. Tempore quo apud Alexan- gat in me prmlium,in hoc eyo sperabo (Psat. 26. 3.).
driam Petri martyris diem Alexander Episcopus Verum quoniam tanta ac lalia ejus gesta sunt, ut
agebat, cum posi expleta solemnia a conventurus ad magnitudo quidera rerum niliil me prseterire patia-
convivium suum clericos exspeclaret, in loco mari ixir : mulliludo e vero gestorum quam pluriraa co-
vicino, videt eminus puerorum supra oram maris gat omittere, incertus sestuat animus, dum delibe-
ludum imitantium, ut fieri solet, Episcopum atque rare non valet quid teneat, quid omittat. El ideo
ea quse in Ecclesiis geri mosest. Sed cum b inlenlius pauca nos qusc ad rem pertinent memorabimus,
diuline pueros inspectaret, videt ab his geri qusedara reliqua ejus faraa narrabit sine dubio minora vero
etiam secreiiora et mystica. Perturbatus illico, vo- nuntiatura. Nam nihil quod addere possit, inve-
cari ad se clericos jubct, atquc eis quid eminus ipse niet.
videret, oslcndit. Tuin abire eos, et comprehensos CAPUT XV.
ad se perducere omnes pueros imperat. Cumque De Conttantini Imperaloris errore.
adessent, quis eis ludus, et quid egissent, vei quo- Igitur ubi Constantius Orientis regnum solus
raodo percunctalur. llli, ut talis habet selas, pavidi, "I oblinuit, Constantino fratre non longe ab Aqui-
negare primo, deinde rem gestani per ordinem pan- leia apud f Alsam fluviiim a militibus interfe-
dunt, el baptizatosa secesse quosdam catechumenos cto, Constans utriusque germanus , Occidenteui
confilentur per Athanasium, qui ludi illius puerilis satis industrie gubernabat. Nam 243 Constan-
episcopus fuerat siraulatus.Tuin ille diligenter inqui- tius natura et animo regio, dum primis illis
rens ab his qui baptizati dicebanlur, quid interrogati regni sui fautoribus satis indulget, per euuu-
fuerint, quidve responderint, simul et ab eo qui in- chos arte in perfidiam decipilur a perversis sacer-
terrogaverat. Ubi videt, sccundura religionis nostrse dotibus : et mlento salis studio, pravis eoruin
rilura cuncta conslare, conlocutus cura concilio cle- sconteniionibus obsecundat. Sed illi verenles, ne
ricorum, statuisse traditur, illis, quibus inlcgris forte adeundi regis copia quandoque fieret Athana-
interrogationibus et responsionibus aqua fuerat in- sio, et per cum de veritate fidei quam pervertebaiit,
fusa, iterari baptismura non debere, sed adimpleri1 secundum Scripturas edocerctur, omniinodis insi-
242 I.A'- adimplere] ca quse a sacerdotibus mos1 mulare eum apud principem , et velut si h reum
est. Athanasium vero atque eos quos ludus ille vel omnium scelerum ac ilagitiorum adgrediuntur ex-
presbyleros haberc visus fuerat, vel ministros, con- ponere, usquequo humani corporis brachium loculo
vocatis parentibus, sub Dei obtestatione tradit Ec- C ( delatum Imperatori ostendunt: quod ab Allian.isio
clesise d susenulriendos. Parvo auteni tempore, cum excisum magicse arlis gratia de Arsenii cujusdaiu
a Notario inlegre, et a Graumiatico sufftcienter corpore confirinabant. Sed et alia quam pluriraa
Athanasius fuisset instructus, continuo tanquami criminosa siraul et flagitiosa componunt.
fidele Domini commendatum a parentibus, restitui- CAPUT XVI.
lur sacerdoti, ac velut Samuel quidam in teraploi
Domini nulritur, et ab eo pergente ad palres ini De conciliohwrelicorum apud Tyrum conlra Alhana-
seneclute bona, ad portandum post seephod sacer- sium tongregato.
dotale deligitur. Sed hujus tanli in Ecclesia pro) Quibus ex caussis Iinperator jubet convocatoCon-
fidei integritate agones fuerunt, ul etiam de hoc: cilio Athanasium condemnari. Idque apud » Tyrum
videatur diclura esse illud quod scriplum est: Ego) (misso e latere suo uno ex Coraitibus , adnitente
enim ostendam ei, quanla eum pali oporteat pro no- quoque Archelao tunc Comite Orientis, nec non et
minemeo(Act. 9. 10.). In hujus etenim persecutio- eo qui Phcenicem provinciain gubernabat) congre-
nes universus conjuratus orbis, et coramoti suntt gari jubet. Eo deducilur Alhanasius: luculus cum
principes terrse : gentes, regna, exercilus coieruntt humano brachio circuraferiur : invidia i et horror
[A(. coierant] adversus eum. llle autem divinuml " non solum religiosas, sed et viles animas pervadit.
a Guarncrian. ms. convenluros,idest, clericos. e Ignorat Bononiens. ac talia, et mox enim pro
b Idem intentus diutino, duo Vatic. inlentu, sed ett vero habet.
Bononiensisdittiinebabet pro diutine. f Bononiens. Alsan. Confer Pagium ad an. 537.
c Tacet Guarnerian. esse. Coeterum an hsecverai num. 7.
narratio sit de baptizatis pueris ab Athanasio puero,, « Duo Vstic. recentiores intentionibus.
vetus ac tralalitia est qusestio. Confer inter recen- h Placuit clarioris contextus gratia , reum heic
liores Pagium ad an. 311. Bollandianos socios adi sufficere ex Guarneriani optimse nolse codicis aucto-
diem.2. Maii cap. 1. rursuraque in Historia Patriar- ritate. De Arsenio Valesius in Notis ad Socral.
char. Alexandrin. tom. V. Junii . vicissiin Monfau- - cap. 27.
conium in Vita S. Alhanasii, et peculiari disserta- '- Passim admonuimusde inversa abs Rufino tera-
tione Parisiis edila an. 1710. Hisadde quse Fontani- porumserie. Recurritidem heic error, Tyriana eniiu
nus in Vita Rulini lib. II. cap. 5. num. 2. adnotat.;. Synodus acla est anno 555. Cplna auiem de qua su-
d Idem cum Bonouiensi suw, vicissim vulgati quodi perius cap. 12. loquitur, anno insequenli. Videsis
raox sequitur exaclo reticent. Pro Notario quod cum n hoecreferenlem ad Hislorise ei Chronologisc leges,
vulgatis habent rass. nostri, Cacciarius Notariis re-i- Pagium ad an. 552. n. II.
scripsit. Denique Bononiensis paulo post fide Do- i Fortasse rectius in Guarnerian. invidimhorror:
mini legit pro tidnie,etc. duo Vatic. invidiceerror.
489 HISTORIA ECCLESIASTICA. LIBER PRIMUS. 490
CAPUT XVII. A theus conversus 245 ad eam : Vere, inquit, raulier,
De exctsobrachio Arsenii, cwterisque dolis hwrelico- ego mansi apud te aliquando, aut vim tibi, ut asse-
rttm in concilioretectis. ris, feci? Tunc illa ( nl niulieruni se laliuin ptor.nci.
: tu , inqnii,
Hic Arsenius, cujus bracbium dicebatur excisum, tas habel ) objurgans Tiiuclheuin Tu
tu in illo loco coinmaculas1'!ca^t -
Lector aliqnando Athanasii fuerat, et ob culpam mihi vim feci-ti,
• correplionem vei ilus, frequentise sese subtraxerat. taient meam. Siraul et conversa ari juriices, obicstni
lalebras sibi ad eraorii cora- fidem Dei coepit, vera se riicere. Tun>omnes tidi.ti-
Cujus opporlunas hujust
lam facile, tacenle
mentum flagitiosi homines rati, iniiio cotnpo-iti cri- losus purior habere csepit, quod
minis occiiltalum euni apud quendam , quem fidis- [Al. docente] eo, factio compositi criminis painisset.
siniiim sceleribus suis 244 crediderant [Al. credi- Ncc lamen permissi snnl judices habere de muliere
retinebanl. Penenit lamen ad hunc in qttsestionem , unde bsec, vel per quos , aut quomodo
derunl],
lalebris positum, «juid suo nomiue criininis intenta- fuisset aptala calumnia , quoniain jiidicandi liberlas
arialiud criincn.
retur Alhanasio. lit sive eum ipsa huraanitalis con- penes accusatores eral. Hinc transittir
Prolertur facinus seculis inauditum. Hoc est, in-
teroplatio, sive divina perpulit providentia, clam per f deci-
noctis silentia evadens clausiris, enavigavit Tyrum, quiunt, ubi nemo possit verhorum prsestigiis
et pridie quam caussse dicendse adesset uliitnus B " pi, res oculis agitur, verbis cessaniibus: Brachium
Iloec est
dies, Athanasio sese Arsenius obtulil, h uti|ue se hoc le, aiunt, Albanasi , accusat excisum.
rerura gesiarum series haberet, edocuit. Ille domi Arsenii dexlera, quara tu quomodo, vel ad quos usus
esse hominem , nec innotescere cuiquam de ejus excideris , indicato. Tum ille : Quis enim , inquit,
vestrura Arsenium noverat, ut hanc ipsius esse
proesentia, jubet. Intcrea Concilium cogitur, in quod
sdexieram aliquanti, qui
aliquanti concinnaise calumnise conscii, omnes pene se dicerent cognoscaiis.Exsurrexerunt
infenso animo adversum Atbanasium prsejudicaloque oplime scisse Arsenium, in quibus non-
conveniunt. Per idem tempus Paphnutius confessor, nulli eranl absque conscien:ia factionis. Orat dehinc
de quo supra memoravimus , aderal, Alhanasii in- ah judicibus Athanasius, ut hominem suum, quem
nocentiocconscius. Is cum vidissel MaximuniJero- negocium deposceret, jubeant introduci. Cumque
iniroductus esset Arsenius, elevatoejus vultu, Atba-
solymorum Episcopum.qui iina secum effosso oculo,
et poplite succiso, confessor extiterat, « verum pro nasius concilio et judicibus ait : Hic est Arsenius.
nimia simplicitaie nihil de sacerdotum scelere su- Et allevans ejus nihilominns dexteram : Ilrec est,
etiam dextera ejus, hsec est el siuistra. Il;ec
spicantem , consedisse cum cseleris quos factionis inquit,
niacula sociaverat, medium d consessum adire non autera, quam isti offerunt, manus unde sit, vos re-
veritus : Te, inquit, o Maxime, cum qtio mihi unum C quirite. Tunc [Al. Tuiu] velut nox quscdam ct tene-
brse accusatorum oculis infusse, quid agerent, quo
atque idem confessionis insigne est, cum quo mihi
nesciebant. lpsum elenim esse Arse-
pariter mortale lumen effossum , clariorem divini severlerent, l scire se dixerant, con-
luminis conciliavit aspectum : le, inquam, non patiar nium lestes qui paulo ante
sedere in coucilio malignantium , et cum iniqtia ge- firmabanl. Verurn , quia non judicandi, 246 se(I
rentibus introire. Injectaque manu elevans eum de opprimendi hominis caussa concilium gerebatur,
raedio eorura, ac de singulis instruens, perpetua fragor omnium repente attollilur, magum esse
dehinc Athanasio communione sociavit. Sed interirai Athanasium, et decipere inluentium . oculos, concla-
caussa dicitur. Prima inlroducitur accusatio mulie- matur, nec debere ullo modo ultra talem homineui
ris cujtisdam , quse se diceret aliquando hospiiio vivere: factoque impetu, suis eum discerpere mani-
Athanasium recepisse [Al. suscepisse], et ab eo no- bus parant. Sed Archelaus , qui cuni cseteris ex
clu nihil suspicanlem, vim corruptionis esse perpes- prsecepto lraperaloris concilio proesidebat, erepiuui
sam. Inlroduci ad bsecjubelur Alhanasius: ingredi- eura de [Al. ex] discerpenlium manibus, per occul-
turcum Timolheo presbytero suo, eumque monet, tos exitus i eduxit, ac fugoc(qua solum posset) sa-
ut posteaquam mulier dicendi finem fecisset, se ta- lutem tiioiiuit commendare. Concilium taraen rur-
e "
cente, ipse ad ea qua: dixerat responderet. Cum- sum conveniens , lanquam si nihil omnino riepre-
.
que mulier ea quse edocta fuerat, perorasset, Timo- hensum luisset, ut confessum de intenlatis crimini-
a Idem Guarnerian. correptioms, tum
Regio-Vatic. nasi habet.
prmsentia pro frequenlim. s Tacenl vulgati esse: seque bene. Cogimur ejus-
h Duo Vatic, et quw pro ufatte, ut et paulo post raodi inierdnm b ciionuni ct nos rationem habere
ag>tur pro cogitur. aliquam, quando Cacciarius in iis surainain rei col-
• Ita et Bononiensis et duo Vaiic. habent. Guar- locat.
nerianus auiem cum pridem vulgatis verum , ut et1 h Addunt vulgali tn proeposiiionem, quam inss.
mox tuspicatum pro suspicantem. Guarnerian. deposceratpro deposcerel.•
J Cacciarius maluit contetsus , male Guarnerian. ignoranl. ; Gtiarnerian. se dixerant scisse. Inra, juncto e-
consensum.Voculamo mox , ubi dicitur, o Maxime, tiam Bononiensi, acclumatur pro conclamalur.
mss. quoque nosiri addunt, vulgali reticent.
• Pronomen tpse addunt noslri mss. et Cacciarius! de jsuo Sic et mss. habeni et vulgaii libri. Cacc urius
ut videtur, dduxil. Guarnerian. al> in-e-
ex duobus Vaticanis. Paulo post Guarnerian. e<viml quenle ,periodo, verbis Coiuilmm tamen, caput alte-
tibi, pro aut vim, etc. runi exorditur. Ibi et vocem onu.ino cuui vulgatis
' Duo Vatic. decipere, el mox a te
pro hoc te, no- retinet, ubi dicitur niliil oinnino, quam Cacoarius.
tante Cacciario, qui et perperam Alhanasii pro Atha- lectore nec admonito, respuit.
PATROL. XXI. 16
 RUFIiNIAQUIiEIENSIS PRESBVTERl Wl
491
bus Athanasium condcmnat. Et ge-t.i in hunc 1110-A S.ulla molestia loco stto restituerel : si id nollet, curse
dtini ficia per orbctii teiroe niiltentes, ad seeleris sui sibi fuiurum, ut ipse id adimpleret, regni ejus iiiiinia
sce-
consensum, Imperaiorc cogente, caiieros Episcopos penelrans, et pcenas dignissimas de auctoribus
perpulerunt. leris sumens. Quibus scriplis perterritus Constantius
facere ea qu;e f minitabatur, conscius
CAPUT XVIII. (quod posse
erat, fratrera) sinmlata benignitate ultro venire ad se
De fuga et latebris Athanasii. Athanasiuin jubet, et levi increpatione perslrictum,
Hinc jam toto orbe profugus agitur Athanasius, ad Ecclesiam snam permitiit securum [At. in se-
nec ullus ci tulus nd latendum supereral locns. Tri- curumj ire. Admonitus lainen 248 Imperator ab
buni, Pra posiii, Comiies , exetcitus quoque ad in- impiis consiliariis : Non est, inquil, magnum, Allu-
vesiigandum eum movcntur [At. commovcntur]cdi- nasi, quod Episcopi poscuut de te, ut unam ex mullis
clis impcrialibus. Prsemia dclatoribus proponuntur, qtia; sunt aputl Alexaudriam Ecclesiis, concedas po-
si quis vivtini maxime , " si id lninus, cnpui certe pulis eortim qui tibi communicare noluitt. Tum ille,
Alliatiabii dettilisset. Ita totis regni virilius fruslra Deo sibi suggerente, paratum in lempore consilium
advcrsum cum, cui Deus adcrat, certabatur. In- rcpcrit. Et quiriest, inquil, Imperator, quod poscenli
terea sex continuis annis iia latuisse fertur b in jB tibi liceatdenegari.qui poteslatem otr.nium habesju-
lacu ctsternoe non hahentis nquam, ut solem num- bendi? Sed unum est qnod oro, ul meam quoque
quara virieret. Seri cum per ancillam, quoesola con- pet;tiunculam libenter admitlas. Cumque se ouuiia
scia dominorum offieiis qui ei latebras prsebueiant, qine vellet, quamvis esscnt difficilia, promitteret
c videbiitttr, indicatus fuisset, taBi|iiam Dci spirilu pra-slalurum, si hoc unum s cederet libens, ail Atba-
adnioiiitiis, ipsa nocte qua ad eura coniprchenrien- nasius : Hoc est quod rogo, ut quia etiam hic (nam
dum cum indicibus veniebatur, posl annos sex apud Antiocliiainresagebalur) sunt nostri populi qui
migravit ad alium locum. Ita illi qui venerant 247 istis [A/.his] cotnmunicare nolunl, unam <.istenere
frustrali, dominisque in fugatn versis, de ancilla ut h concedatur Ecclesiam. _£qu.ssiinum sibl videri, et
falsa indice puenassuraunt. valde prsestandum, Isetus spopondit Imperator. Sed
CAPUT XIX. cum rera detulisset ad eos.quorum consiliis ulebatur,
neque ibi se velle accipere Ecclesiara, nequc liic
Vt ConstansImperator, pro Athanasio, fratri Constan- l respondcnt, quia plus sibi singuli quiquequatn
dare,
lio scripserit,eumqueEcclesiwsum reddi jusserit. absentibus consulebant. Ita Imperatnr admiralus ejus
Verum ne graves alicui d latcbrsesuae (ierent, et prudentiam, properare ocyus ad suscipiendam suam
occasio calumnioeinnocentihus qusereretur, nihil sibi C ( Ecclesiamjubet. Sed cum Magnenlii i seelere lmpe-
ullra jara tulum in Conslantii regno prsesumens, ad rator Consians regno siraul et vita fuisset exeraptus,
Constantis partes profugus abscedil [Al. abcessit]. rursum in Athanasium veteres 249 '"' incentores
A quo salis honorificereligiosequesusceplusest. Qui- Principis odia resuscitare coaperunt: fugaloque de
que caussa ejus,quam fama compererat, dligentius Ecclesia, in locum ejus Gcorgiumquemdain perlidia.
cognita, scribit ad fratrem, pro cerlo se comperisse, et inimanitalis susesociuni raittunt. Nara priusquem-
quod sacerdos Deisummi Athanasius injuste fugas et dam Gregorium miserant. Rursumfuga, rursum late-
exilia paterelur. Huncitaque recte e faceret, si absque broe et edicta adversura Athanasium Principis per
• In Gnarneriano sin minus. Cacciarius notal, hl- s Bononiensiseoncederef.Libent Alhanatius, etc,
sloriam heic scribi a Ruiino persecutionis in S. h Ita pari omnes consensu mss. libri : vulgati fcr-
Athanasium , ex quo euui Eusebiani in Aniiochena me rectius concedas.
psettdosynodo (quse oi ea;-ione dedicaiionis Aurei 1 In Guarnerian. responderunt : paulo post Bono-
Donunici, collecia esi) de Alexandriua sede detur- niensis pronomen sttam tacet, ubi dicitur tuam Eccle-
barunt, suffecto Gregorio , qui slipatus quiuque mil- siam. Jam vero Historiam acephalam de Athanasii
lium armatorum salellilio peu vitn atque incendia prsecipue relras, quam superius uno aheroque loco
Ecclesiam occupavit. Annus lunc agebatur trecente- laudavimus,nuper editani Tom. IU.Observal. Lilerar.
simus quadriige>imnsprimus. Vtde Pagium. Scripsif aufem et Imperator Constantius
b Sin hrec minus vera nartalio virieatnr, Noster 1) compareinus.
de rediltt Alhanasii, el inler Imperaloris Epislolas
minime taraen culpandns est, qui id se ab aliis ac- hwc quoqueliabetur. Et factum est post Gregorii mor-
cepisse prolitetur. Caiterum cod. Bononiens.loco tem Athanasiusreversusesf ex urbe Roma, et partibut
babet pro tacu, et mox juncto et Guarneriano , tii- ltaliw, et ingressus esf AlexandriamPhaophi XXIV.
deril pro videret. ConsulibusConstaiilioct ConslanleIII. [anuum nolat
c Tacet Bononiens. videbatur. Paulo post Gtiar- 5i6.1diem21. OctobrisJ/iot esf posfannos VI. (supple,
nerian. ctini judicibus venicbatur,et juucto iteruni ab ipsius riamnatione iu Antiocliena Synodo, quam
Bononicnsi, cmigravit. Pcccat vero Bononiens. in diximits ann. 541. celebnitam ) ef remansit quielus
sequenlibus, ifa illis, qui fueranl, frustralis, et falsa apud Alexandriamannis XVI. elmens. VI. Heicer-
juSice. Guarnerian. recle , dominis quoquevertis in ror in iuunerica niinorum noia est, videturque rc-
fugam, etc, cum vulgatis. scribenduui XIII. pro XVI. ul consequens historire
d Guarneriaii.lenebrw,minusvere. contextus docchit. Interim ex his licet baud sane
e ldeui facere, tum sifcicurw fulurum,ulipse adim- exiguam Rulinianse narralioni lucem fcenerari : el
pteret, non interjecta id vocula :cujus locotaeent vete- qtiod rei caput es.t, tentporura scriein, quorum luxa-
res vulgatiipse. tione aliquando, vel trajeclione Kulinus pcccat, re-
' Alque heic ipse interserit cod.Regio-Vatic. Mox i. formare.
fraler Cacciariusleg;t pro fratrem, quod reclius el no- i lu Guaruenano ms. vacuum pro Magnentiino»
stri ins-. prseferuntet vulgati libri. niine spatiuui inierjacet. Rem porro totaiu, quaui
 HISTORIA ECCLESIASTICA. LIBER PRIMUS. 494
495
ve
oinnem locum poniiritur, prsemia el honores delato- A eliam Hilarius jungilur, cseteris vel ignorantibus,
ribus pollicentia. lpse quoque cum ob vindictam necis non credenlibus fraudem.
CAPUT XXI.
fralernse, regnumque recuperandum ad Occidenlis De Ariminensiconcilio.
et
partes venisset, extincto tyranno, regni solus arce
et * 250 Se(1 lan consilio gestum fuisse negocium,
potiretur, fatigare Occidenlales Episcopos, per
ad consensura Arianse hsereseos rei exitus docuit. lllis namque de medio sublatis,
deceptionem cogere ° Ibi
continuo synodus apud Ariminum congregalur.
aggreditur, Athanasii prius condemnationeprsemissa, secundum ea
et velut obicis validissimi objectione sublata. quseOrienlales apud Seleuciam cnmpo-
| sueranKallidi homineset versuli, simpliees et impe-
CAPUT XX. ritos Occidenlalium sacerdoles facile circumveniunt,
De Concilioapud Mediolanumhabito,et exiliisEusebii, hoc modo proponendo eis : Quem d magis colere et
Luciferi, cwterorumqueEpitcoporum catholicorum. adorare vellent, buoovotov,an Christum? Ulisque vir-
Ob hockapud MediolanuraEpiscoporum concilium tutem verbi.quid bp.oovotov significarel, ignoraniibus,
convocatur : plures decepti. Dionysius vero, Euse- velut in fastidium quoddam et exsecrationem serrao
bius. Paulinus, Rhodanius, et Lucifer, dolum in ne- deductus esl, Christo se credere, non bp.oovoia,con-
gotio esse proclamanles, asserentesque quod sub- .JJ (irmantibus. Sic[A/. Et sic] multorum,praeter paucos,
scriplio in Albanasium, non aliam ob caussam, quam qui scientes prolapsi sunt, animi decepti, conlra ea
destruendse fidei moliretur, in exilium trusi sunt. His quse palres apud Nicseamconscripserant, venientes,
paucis hoc reliquo capile Ruflnus perslringit.copiose, Et post dies IV. quam sunt ingretsi, Athanatiani
et per temporum quoque seriem, edisserit modo ejecti sunt de Ecclesiis,el traditw sunt ad Gregorium*
laudata llistoria acephala num. 3. quam operse pre- pertinenlibus, el Episcopum exspectanlibus: snscepe-
tium est, tametsi paulo prolixiorera describere : Post runt aulem ii Ecclesias die XXI. mensePahyni. Ad-
hoc tempus, Athanasius audiens adversum se lurbam venit etiam GregoriusAlexandriwCons. ContUmlitIX.
futuram, Impiratore Constante in Mediolano consli- et Jutiani Cwsaris II. Metliyr XXX. die (An. 557.
tuto, direxit ad Comilalumnavigiumcum EpiscopisV. Febr.24.), hoc ett post mensesoclo, et dies XI. quando
Serapionem Thmuitanum, Triadelphum Niciotanum, susceperunt Ecclesiat ad eum pertinentet. lngressus
Apollinein Cynopolitanum superioris, AmnioniumPa- ilaque Gregorius Alexandriam, tenuit Ecclesias mensi-
cfiemmoncnsein;et presbyterosAtexandriwIlI. Peiritm but XV111. integris; el tunc ptebsadgresse est illum
Medicitm,Astericum,et P/tileam. Post quorumnaviga- in Dominico Dionytii, et vix cum pericnlo, et magno
tionem de Alexandria,Consui. Conslantio VI. Aug. et certumineliberalus est, die primo mensis Thoi, Cont.
ConstanteCmsare II. VachomXXIV. die (An. 353. Taliani, et Cerealu (An. 5N8. Aug. 29.). Ejectus est
Maji 17.); tttoa;posf IV. dies Montanus Palalinus in- autemGrcgoriusde Alexandriadie X. factw sedilionis,
gressus Alexandru.m Pachom XXV111. ejusdem Au- hoc etl Phaoph die V. (Oct. 2.). Ad Alhinasium vero
gusli lilleras Constanlisdedil Episcopo Alhanasio, per '/-, . Episcopumpertinenlespost dies IX, profeclionisCeor-
qitQs velabaleos bccurrere ad Comitatum; cx qua re gii, hoc est XIV. die mensis Phac, ejicientes Greyoiii
nimis vaslattts |F. vexatus] esf Episcopus, et omnis hoinines, tenuerunt Ecclesiasmensibus duobus, el die-.
populus faligatus esl valde. Ila Montanusnihil agens bus XIV. donecadvenit dux Sebastianusde JEgypto, el
profectusest, relinquens EpiscopumAlexandrim. ejecit eos et ilerum ad GeorgiumpertinenlesEcclesias
Poslmodum autem Diogenes, lmperialis Notariut, consignavitmense Cyac die XX VIII. (Dec. 24.).
wenitAlesandriam menseMensore(An. 355. leg. Me- Pdsf mettsesaufemIX. inleqros profectionisGeorgii
tori), Consulatu Arbitionis, et Loliani; hoc est posl de Alexandria, Paulus Noiaritis advenilPahyniXXTX.
annos 11.el menses V. ex profectioneMonlanide Ale- ConsulanleEusebio, et Hypathio (An. 559. Jun.25.),
xantlria, et incubuit omnibusDiogenes,expellens[Al. ef proposnit lmperiale Prwceptumpro Georgio, et do-
compcllens]egredi EpiscopumCivilate,el omnes satis muit multosob ejusvindictam.Et post mensesV. Geor-
adfiixit. VI. autem die Totn mensis (5 Septerab.) acri- gius venil Alexandriam, AtliyrXXX. die (An. 501.
ter incumbensexpugnabal Ecclesiam; el fecit insislens Nov. 26.) Cons. Tauri, el Floremi, de Comilalu; tioc
mensesIV'. hocesl,ex menseMensore,siveexdie inter- esl post annos 111. et mensesduos quam fugerul. Et
calariorum,usque Cyac(Choittc),XXVI. diem22.De- apud AntiochiamArianmhmreseos ejicientes Paulinos
Cerab.). Populo vcro resistente Diogeni vehemenler,et de Ecclesia, Meletiumconslitucrunl,qito[lu ms.eo] no-
judicibus, reversus est Diogenessine ejfeclu prwdicli lenleeornm malw menti conseivire,Euzjum presbyte-
memis Cyacdie XX VI. ConsulatuArbitioniset Loliani rum Georgii Alexandrini ejus loco ordinaverunl.
poit menses IV, sicut diclum est. lngressus autem,sicut prmdiclumest, GeorgiusAle-
Itaque dux Syrianus, elNotarius Hilarius de JEgyplo xanclriam Ailiyr die XXX. deyit in Civilale securus
Alexandriamvenerunl,Tybi decimodieposlConsutatumJD dies III. hocestdie III. Cytic. ete.
Arfmionisef Loliani (An. 3i>6.Jauuar. 5.), ac prw- " Bononiensis, ef decepiione.
miltentesomnes per JLgyptum, ac Libyam militum le- b Idem Ob hoc caput, Mediolanum, ete., et mox
giones, ingressi sunt Dut, et Notarius per noctemcum /lodamus pro Rliodanius,Guarneiian. flodaiiHS.Gonfer
omnimanu militari EcclesiamTheonw, Methir XIII. Socraiem lib. II. cap. 56. e recentiotibus Pagitun ad
die (Febr. 8.) j>et-noclemsupervenientemXIV.et fran- . an. 355. quo congregata hoecest Syuodus Mediolaui,
gentes ostia Ecclesim Theonw, ingressi sunl cum infi-' Moiilfauconicum in vita S. Arhanasii, atque alios.
nila manu miiitari. Episcopus autem Athanasius effuqit e Reticet idera ifci,pro quo pejus adhuc Guarnerian.
manus eorum,et salvatusesf die prmdicloMethyrXIV. sibi habet, ut et quam pro qum. Synodum Occideuia-
(Febr. 9.). Hoc tamen factum esf posf annos IX. et: lium Arimini aniio559.eodemqueieniporeOrientalium
menses111.ac dies XlX.quam ltalia revirsus est Epi- Seleucire congregatas, nemo est qui nesciat. VideSo-
scopus: Liberaloautem Episcopo, presbyteriipsius, et' cralem 1.II. c. 38. in eumque dociorumhoininumnotas,
poputus remanserunlobtinentesEcctesias, et colligenlcs J
i ( l)enuo Guarnerian. quam magis, etc. Pro quid
mentibus IV. donec ingrederetur Alexandriam Cata- bpoovatov,Cacciarius quod ouoovaiov: sed et quoties
phronius Prwfectus,et Eraclius Comesmense Pahyni,, Grsecumverbum repetttur, toiies contra leges orlho-
X VI. die, ConsulatuConstantisVIII. et Jutiani Cmsa- • graphire depravat. Codices nostri inss. Latinis lileris
ris primo (An. 356. Jun.lO.). homousionreproeseniant.
' AiuioiiGregortuspro Georgtohic et infra posituscst?Ipsa eniroHisiono aceplialanosmododocebat(col._92.!.o..i.
aute dient21Octobnsanni346vita functumesse Gregorium. Ewr.
 493 RUFINl AQUILEIENSISPRESBYTERl 496
<ptoovaiovquasi ignolura et a Scripturis alienura ser- A doxio, cum iiiulti diversarum urbium Episcopi ad
monem auferri de lidei Expositione decernunt, com- illam sedem summa ambitione niterenlnr, ad ulii-
muntonemquc suam boereticorum societate comma- mum Meletium de Sebastia Armenia.civiiate, contra
culaui. Ea lempestate lacies Ecclesisefoedaet admo- decrela conciliiilluc transferunt. Qui tamen ab ipsis
dura turpiserat. Nou eiiim sicul prius ab " exlernis, rursum in 252 exilium trudilur, quod conlra opi-
sed a propriis vnstabatur. Fugabai alius, alius fuga- nionem ipsoriim non Arii, sed nostram lidem crepit
balur, et uterque de Ecclesia erat. Ara nusquam.nec in Ecclesia prsedicare. Quetii magna plebs sede [Al.
immolalio,ncc libaraina: pt sevaricaliotamenet lapsus Ecclesia] depulsum secuta, ab hoerelicorunisocie-
erat, ac ruina mullorum. Similis pcena, sed impar late divellitur.
vicloria.Similiter cruciabatvtr,251 se(In0" similitei
glorificabantur : quia dolebat Ecclesia etiam illius CAPUT XXV.
casum, qui impellebat ad lapsum. De schismate Arianorum, quod in tres partes dieisum
etl: et quidam eorumEunomiani, alii Macedoniaui,
CAPUT XXII.
alii vero permanterunt Ariani.
De LiberioEpiscopo urbis Romw.
Julium Sil- Interea ut aliquando ' etiamin semelipsamproedi-
Igitur Liberius, qui posl Marci, quem B
g ves malitia
vester proccesserat, successorera, in urbe Roma per desscviret, sacerdotes, et populi, qui,
idem b lerapus sacerdotio fungebaliir, in exiliumtru- Ario duce, primitus fuerant ab Ecclesia divulsi, in
dilur : inque ejus locum Felix diaconus suus ab hse- tres denuo sectas partesque fiuduntur. Nam illi
reticis subrogatur. El non tam sectse diversitate, ((]uos paulo superius dixeramus, non adquiescentes
Eusebii cseterortimque simulationibus, cum Ario
quain comraunionis et c ordinationis conniventia
maculatur. exilium pertulisse) postmodum nec ipsi Ario regresso
CAPUT XXIII. de exilio communicare voluerunl, eo quod simulata
confe-sione comn>unicassetiis, qui de ipsa substan-
De Jerosolymorumet AlexandrimEpiscopis. tia Dei Patris Filiura confilerentur: quia ipsi ea quse
Jerosolymis vero Cyrillus post Maximum, sacerdo- primo doeuerat Arius, ex nullis R extantibus crea-
lio confusa jam ordinatione susceplo, aliquando in l-amet factum, non natum Filium, satis libera, seu
fide, soepiusin comraiinionevariabat. Apud Alexan- potius impudenti blasphemia conlirmabant. Quod et
driain vero d Georgins satis procaciter vi raptum post illorura obitum Aetius quidam, post Aetium va-
episcopatum gerebat, ita ut magis sibi juris dieendi lidius et latius asserebat Eunomius, vir corpore et
creditos fasces, quam sacerdoliura ministrandum re- _ animaleprosus.et interius exleriusque morbo regi»
^ b
ligiosis officiis seslimarel. corruptus,arte tametidialeciica prsepotens,pluriraa
CAPUT XXIV. contra fidem nostrara scripsit, et dispulandi leges
sectatoribus suis dedit. A quo etiam nunc Eunomiana
'
De permixtioneEpiscoporumapud Anliochiam. hseresis appellalur. AliusquoqueMacedoniusnomine,
Apud Antiochiam sane divcrsis lemporibus multa quem, nostris expulsis, ' imo potius necalis, apud
et admodura confuse gesta sunt. Natti defunclo Eu- Constantinopoliin statuerant Episcopum, quia 253
* In Bononiensi ab extiris. MoxGuarnerian. cum sed poiius pro seu potius legit. ldem de Aelio notat,
Regio-Valic. gloriabanturpro gloriftcabanlur. DiaconusEcclesise Alexandrina.ordinatus fuerit
b Jam ab anno 352. Romanuu Calheriram obiine- quod a Georgio Ariano Episcopo. Salis erudite. Verura
bat : aclus atiteni est in exilium an. 555. exeunte, Socrales lib. II. cap. 35. quod iiimirumde Aelio Syro
post biennium, et quod excurrit, sive initio 558. Ro- Eunomii inagislro inscribitur, eum tradit, v-rtbAEOV-
mam repetiil. Guarnerian. nis. pro Inque ejut locum TIOU,a Leoniio, Aniiochense urbis Episcopo diaco-
babet in quo ejus loco. iiuin ordinatum. Vide, cui raalis lidem adhibere.
c Bononiens.coliibenlia,quod ab aliorum mss. coti- - Guarnerian. tttferior,et cxterior: luuiBononiensis
tiivenfta parum abludii. Vulgaii auiem tibri conve-
nieniia : quoeneque incongrua leclio ipsa est, siqui- eorreplus pro corruplus, et arfe fantttuidiulectica,pro
dem et notare illuri Rufiniis vuluit, quod fuerit ab r" arfe» famen, ctc.
Arianis ordinatus. S. Hieronymus lib. de Scriplori- Vulgati vel polius. Hanc quoque proeslat ab Hi-
bus Ecclesiasiic. eum dicil luisse ab Acacio Goesa- storia acephala, sa;pius laudato eximisequeliriei mo-
riensi, RomoeEpiscopum constiiuium. ViriesisAtba- nimenlo, narrationem describere, quoe a Paulo Con-
nasium Epist. ariMonachos: Soeratemquoque lib. II. slanlinopoliiausesedis Episcopo in exsilium in Arme-
cap. 57. sub (inem, et Sozomeuum lib. IV. capp. 11 nium depottato ita contexilur : VolensEudoxium
ctl5. hwreseosArianwsocium, el parlicipemTlieodoruscum
d Reeole quse de illo superius ex Historia acephala, ceteris llirono Civitalisimponeie, ordinalum Germani-
(col. prwc, in ftne notw 1 quw incipit col. 492) dicla, cw; populo vero molo ad seditionem, el non permit-
sunt. De ejnsdem infami exitu mox dicemus. lenle quemquamscdere in throno beali Pauli; adsu-
0 Legimus De permixtioneliim codicum mss. quoss inenfesJl/acedonium,Pauli presbyterum,ordinaverunl
in Eleneho capilulorum laudavimus, tuni ipso cngen- EpiscopuinConslaminopotilanw Civitulis: quem omnis
te Kulini proposito, lolo subsequeuie contextu de, Episcoporumconventusdamnavit, quoniam advertui
rebus apud Anliochiam admodumconfusegestis. An-_ sitttmpatrem impotitionemmanus hmreticorumimpie
tea leciutn ambitione. suscepil.
' Adverbiumefiam Guarnerian. ms. postponit, le- Macedoniustamen poslquamcommunicavitillis, el
gilqne prwdiveseliam malilia. subscripsit,occasionesingesserunt nullius momenli; et
nDuomss. subsiantibus,Cacciario teste, qui deinde3 amovenlesde Ecclesia,constituuntEudoxiumsupradic-
.minus bene el refragautibus libris nostris omnibus,, lum Anliochensem.Unde in hac secessioneMactdo-
 497 HISTQRIA ECCLESIASTICA.LIBER PRIMUS. 493
simileni Patri Filium fatebatur, licet Spirilum Sanc- /A velut arguens perperam gesla Conslantii, Episcopos
tum aeque ut illi blasphemaret, tamen ab illis jubet de exiliis relaxari. Post vero adversuiu noslrps
expellitur, quia similia ut de Patre, etiam de Filio tota nocendi arte consurgit. Interim qui superfue-
prsedicarel. Neque vero noslris conjungilur, a qui- rant Episcopi, de exiliis relaxantur. Nam Liberius
bus de Spiritu a Sancto diversa sentiret. Ita pestifera urbis P.omaeEpiscopus, Constantio vivente, regres-
illa beslia, quae per Arium primo quasi de inferis susesi. Sed hoc ulrum quod adquieveril voluntati
exlulcrat caput, subilo iriformis apparuit: per Eu- suae ad subscribendum, d an ad populi Romani gra-
nomianos, qui dicunt per omnia dissimilem Filium tiam, a quo proflciscens fuerat exoratus [Subint.
Palri, quia nullo generc similis possit esse factura Constanlius], indulserit, pro certo conipertum non
faclori : Per Arianos, qui dicunt, similem quidem habeo. Lucifer autem cum exoraretur ab Eusebio,
posse dici Filium Patri, sed largitate graiiae, non quia uterque in pariibus viciuis /Egjrpto fuerat rele-
proprietale naturae, in quanlum scilicet poiest crea- gatus, ut ad videndum Athanasium Alexaiidriain
lori creatura conferri: Per Macedonianos,qui dicunt pergerent, communique tractaiu cum Itis qui su-
similem quidem Filium per omnia Palri, Sanctum perluerant sacerdolibus, de siatu Ecclesix decerne-
vero Spirilum cum Patre et Filio niliil habere com- rent, praeseniiam sui abnegans, legatum pro ° se
mune. H.-cc quidem inter illos ila gesla sunt. Sed jg diaconum suutn mitiit, atque ipse intento animo An-
sicut de talibus scriplum est: Dtscissi sunt, et non liochiam pergit : ibique dissidentibus adliuc parli-
sunt compuncti(Psal. 34. 15.): plurimi sane eorum, bus, sed in unum tamen revocari posse sperantibus,
qui videbantur attentiorem vitam gerere , et mona- si sibi talis eligerclur Episcopus, erga quem non una
steria apud Constantinopolim vicinasque provincias, plebs, sed utraquegauderet, prueproperuscalholicnm
et Episcopi nobiles Macedonii magis errorem sunt quidem et sanctum virum, ac per omnia dignum sa-
secuti. cerdoiio Paulinum Episcopum collocavit, sed tamen
CAPUT XXVI. in quem adquiescere plebs utraque non posset.
De pne Constantii Imperatoris, et orlu Jutiani. CAPUT XXVIH.
Sed Constanlius Imperalor, dum Juliano (quem De Concilio apud Alexandriam sanclorum Episcopo-
Caesarem apud Gallias reliqueral) dignationem sibi rum, et Luciferi ab his dissidio.
Augusti sponle praesumenti, armis ire obviam parat, 255 Pergit interea Eusebius Alexandriam, ibi-
vicesimo et quarto post occasum patris imperii sui que Confessorumconcilio congregato, pauci numero,
f
anno, in 254 oppido CiliciaeMopsocrenis b diem sed flde integri, et meriiis multi, quo pacto posl
defunctus esi. haereiicoruni procellas, et perfidiae lurbines tran-
n quillilas revocaretur Ecclesia;, omni cura et « libra-
C
CAPUT XXVII.
tione discutium. Aliis videbatur fidei calore ferven-
Dt Episcopis ab exilio relaxatis. tibus, nullum debere ulira in sacerdotium recipi, qui
Post qucm Julianus , praesumtum prius , deinde se utcumque hserelicsecommunionis coniagione ma-
« ul legilimum, solus obtinuit principatum. ls primo culasset. Sed qui imitantes Apostolum quaerebant,
niani appellantur, circa Spiritum Sanclum naufra- reddi Idolis, et Neochoris, et publicceralioni, quce
temporibusillis sublatasunt.
a Tacet Guarnerian. sancto, tum juncto et Bono- prxteritis
gantes.
Post dies aulem III. Melhyr XIV, datum est prm-
niensi infernis habet pro inferis. ceptum Cerontio Prmfeclo ejusdem Juliani Imper.
t>Editi antea vita pro diem, tum Bononiens. ms. necnon etiam Vicarii Modesli, prmcipiens Episcopot
functus pro defunctus. Confer Chronicon llieronym. omnes faclionibus anlehac circumventos, et exiliatos
ad an. Cliristi 364. el quse nobis in eum Iocum ad- reverti ad suas Civitales, et Provincias. Ilw autem /i-
notata sunt. lerm sequenti die Melliyr XV. propositmsunt : post-
c Guarnerian. demum ul legitimum solus oblinet modumaulemet Prwfecti GerontiiEdiclum propositum
principatum. ls primum velui (Cacciar. vel ul, duobus est, per quod vocabaturEphcopus Athanasiusad suam
\erbis) arguens, eic. Audiendusiterum scriptor Ilis- reverti Ecclesiam. Et post dies XII. hujus edicti pro-
torioeacephalac.IV. die mmsis Cyac(Uxc vel Noveui- posiionis Allianasius visusest apud Atexandriam, in-
bris postrema est, vel Decembris prima anni 361.) DDgressusque est Ecclesiam eodem mense Methyr die
Prmfectus Geronlius nunliavitmorlemConslanliiImp. XXVll. ut sil ex ejus fitga, Sijriani, el HJarii tem-
el quod solus Julianus tenuit universuni Imperium. poribus fitcta, usque ad redilum ejus Juliano
Quo uudiio cives Alexandrini, et omnes contra Geor- Methyr XXV11. liemansit in Ecclesii usque Phaophi
gium clamaverunl; eodemque momento sub custodia XXVI. Consulatu Mameriini, et Nevittm mensibut
illum constituerunt; et fuit in carcere ferro vinctus ex VIII. integris (Oct. 23. an. 362.).
prmiticlo die Cyac IV. usijue ad XX VII. ejui,dem 1 Vetus liaec el in iitranique partem agitala est
mensis diebus XXIV. Nam XXVIII. die ejusdem quaestiosexcentis libris. Adiio, si libet, e recentiori-
mensismane pene omnis populus iliius Civitalis per- bus Montfauconiuinin Vita S. Athanasii.
duxit de carcere Georqium, nec non eliam Comilem, ' Bonoiiiens. pro sede Diaconum,elc, paulo quo-
qui cum ipso erat, insistentemfubricmDominicm,quoe que posl, si ibi talis, etc, pro si sibi, etc, denique
dicitur Caesarimn, et occideruntambos et eorum cvr- Giiarnerian. infra per omnia dignissimum pro dig-
pora circumduxerunlper mediam Civitaiem, Ceorgii num, etc.
quidem super camelum, Dracontii vero homines funi- f Notatum Barraeo in aliis libris lcgi /idei inlegri-
bus trahcntes; et sic injuriis adfectos crca horam VII. laie, quod <*tprobaretur mihi rjuidem magis. ViJe
diei utriusquecorpora combusserunt. unum pro cunctis Hieronymuin Dialogo conlra Luci-
Proximo autem die Metliyr, X. die mensis, posl ferianos.
ConsulalumTauri, et Florenti, Juliani Imp. fan. 562. s In Guarneriano omni cura et deliberalione. Mox
Febr. 4.] prwceptum prooositum est, quo jubebatur Bononiens. furentibusbabcl pro ferventibus.
.499 RUFINI AQUILEIENSIS PRESBYTERl Si 0
iion quod sibi ulile esset, sed quod pluribus «, vel A \ rationemque, qua constit, designet : Subsiskniia
qui imitareniur Christuin , qui ciini essct oinnium autem uniuscujiisque personae, hoc ipsum quod ex-
vita, pro salute cuncloruin humilians se, descendit tat et subsistit, ostendat. Idcoque propter Sabelli
in moriem, quo scilicel inveniretur et in mortuis haeresim ires esse subsistentias confitendas, quod
vita : dicebant mclius esse, humiliari b se paululiim quasi ires subsistenles personassignificare videretur,
propter dejectos, et inclinari propler elisos, ul eos ne suspicionem daremus, tanquam illius lidei secta-
rursus erigerent, nec sibimet solis puritalis merito torcs, quae Triniialem in nnminibus tantum, et non
caiorum regna defenderent, sed esse gloriosius, si in rcbus ac subsistentiis confiteiur. Sed et de incar-
cum pluribus illuc mererentur intrare. El ideo rec- natione Dominicomprehensum esi, quia corpus quod
tum sibi videri, ut tanlum perfidi;» aucloribus am- susceperat Dominus, neque sine sensu, neque sine
putatis, reliquis sacerdotibus daretur optio, si forte aniina suscepisset. Quibus omnibus caute moderate-
velint [Al. velleni], abjurato errore perfidiae, ad fi- que composilis, unusquisque itinere suo cum paca
dcm pairum statutaque converli, nec negare aditum perrexil.
redeunlibus, quin potius de eorum conversione gau- CAPUT XXX.
dere : quia et ille evangelicus junior filius, patemae De Eusebio et Hilario, atque Ecclestarumper eot
depopulalor substaniiae, in semetipsumreversus, non B restitutione.
solum suscipi meruit, sed et dignus paternis com-
et anulum fidei 257 Sed Eusebius cum redisset Anliochiam, et
plexibus [Al. amplexibus] deputatur,
invenisset ibi a Lucifero conlra pollicitationem ordi-
recepit, et stola circumdatur : per quam quid aliud uatum
quam saccrdotii declarantur insignia? nec probabi- Episcopum, pudore simul et indignatione
Iis exiiiit apud pairem senior filius,« quod invidit compulsus abscessit, neutri parti communionem
suain relaxans, quia digrediens inde promiserat se
receplo : ncc lantum meriti habuit non delinquendo, acturum in Concilio, ul « is eis ordinaretur Episco-
quantum noxse contraxit non indulgendo germano.
pus, a quo pars neutra descisceret. llle namque
CAPUT XXIX. populus, qui Meletium dudum de Ecclesia pulsum,
De his quw in eodemConcilioslalula sunt. quasi pro fiderecta fueral secutus, non junxerat se
ad priores catholicos, id est, qui cum Eustathio , et
256 ^um igitur hujuscemodi sentenlias [Al. sen- hEuseliio Episcopo fuerant (ex quibus etiam Paulinus
tentiam et prolatam] ex evangelica auctoriiale pro- er.il) sed suum principalum, suumque eonvemiculum
lalas, ordo ille sacerdotalis et Apostolicus approbas- tenuit. Hos ergo cum in unum revocare voluisset
sel, ex Concilii decreto, Asterio d caeterisque qui n ' Eusebius,'nec tamen (praevcntusaLucifero) potuis-
cuin ipso eranl, Orientis injungitur procuratio, Occi- sei, abscessit. Tunc regrcssus Meletius de exilio,
dentis vero Eusebio decernitur. Additur sane in illo quia cum eo uumerosior populus erai, Ecclesias te-
C.mcilii decreto, etiam de Spiritu Sancto plenior nuil: et ex eo jam propriam synodum cum caeteris
disputatio , ut ejusdem subslanti* ac deitalis, cujus Orientalibus Episcopis habuit, nec tamen Alhanasio
Paier et Filius, etiam Spiritus Sanctus credcretur, jiinctus est. Interim Lucifer injuriam dolens, quod
nec [Al. ne] quicquam prorsus in Triniiate, aut crea- Episcopum a se ordinatum apud Antiochiam non re
tiiin, aut iiiferius, posteriusve diceretur. Sed et de cepisset Eusebius, nec ipse recipere cogitat Alexan-
differentia siibstantiarum et subsistentiarum sermo drini decrela concilii, 6ed conslringebatur legati sui
ejus per scripturam motuse est. Groeci ouo-ia?et vinculo, qni in concilio ipsius auctoriiale subscrip-
OjroffiwjTif, vocant. Quidam ctenim dicebant substan- serat. Abjicere nainque eum non poterat, qui i auc-
tiain ct subsistenliam unum videri : et quia tres toritatem ejus tenebat. Si vero recepisset, omne
subsistemias non diciinus in Deo, nec tres substanlias suum frusiranduin videbat inceptum. Diu ergo de
dicere debeamus. Alii vero, qtiibus longe aliud sub- boc nmltumque deliberans, cum ex ulraque parte
slaniia, quam subsistentia signilicare videbalur, di- concluderetur, elegit, ut legato suo recepto, erga
ccbanl, quia substantia f ipsam rei alicujus ualuram ..[) caeleros sententiam disparem k , sed sibi placiiatn
8 Placuit vulgalam lectioncm retinere, qua* et 8 Ex codice Guarneriano ts pronoinen sufTeciinus,
conciunior videtur, ei codicum nis. praecipue Buno- quod libri alii ignorant.
niensis aucloritaie non carei. Cacciarius maluit cum u Non addunt et Eusebio vulgali libri, el qui opli-
Valicanis, quod multis expediret. est ms. Guarnerianus : addunt vero alii, et
)>lllud se adduut ei uiss. nostri : vulgali ignoraiit. maenot*
cum primis Vaticani. Iluc tu refer llisioriae fragmen-
Moi Bononicnsis disjectos pro dejectoslegil. de schismaie Meletiano, nuper ex antiquissimis
« Bonomcns. qui invidit, tum in line cum vulgalis tum Veronensis Ecclesiaechanis editum loiuo 111.Obser-
notm pro noxm. Val. Lilerariar.
Idem caterisque qui cum Episcopis erant: Guar- 1 Heic quoque suffecimus Eusebii nomen ad mss.
nriian. qui cum ipsis erant; et paulo post in loco fidem , quod
Concilii, eic, pro in ilto, etc. vulgati, nullo lamen sensus dispendio,
0 Denuo juarnerian. moiMsest, quod Grmci usius ignoranl. j Guarnerian. quia auctoritate ejus, etc., et posl
el yposliiseisvovunt. Qui.lam etiam, elc.; Imu et quia diit multumquede hoc deliberans, etc.
Ircs su1s(. ntias non dici-nus in Deum, eic. pauca,
k bieiii , disparem et sibi placitam, eic, lum quia
' bic doo nusiri, lolidmique apiid Cacciarinnimss.
cito nwrte Boiioniens. cum vulgatis, quia
liabtnt : vulijaii ipsa. i^ulo.poit Bononieiis. ldcirco cita morle,praiventus.
etc.
pro ideoque.
 501 HISTORIA ECCLESIASTICA. LIBER PRIMUS. 502
cuslodiret. Ila regressus ad Sardiniae partes, sive A J illis solis, qui deos deasque venerarentur, patere
quia ciia mortepraevenlus, lempus senlenliae mulan- decernit. Militiaecingulum non dari, nisi iuimolan-
dae non habuit (eienim lemere ccepta cnrrigi spacio tibus jubet. Procuralionem provinciarura , jurisque
solent) sive lioc animo immobiliter 258 sederai, dicendi Christianis slaluil non debere committi, ut-
parum flrniaverim. Ex ipso inlerim Lucilerianorum pote qitibus etiam lex propria gladio uti vetuisset.
scliisma, quod licet per paucos adhuc volvitur, sum- Et proficiebat quolidie in hujuscemodi legibus exqui-
sit exordium. Eusebius vero circumiens Orientem rendis, quibus et \Al. lacelur et] si quid versutum
alque lialiam, medici pariter et sacerdotis fungeba- vel callidum, lamen quod minus videretur crudele,
tur offlcio. Singulas quasqne ecclesias, abjurata in- decerneret.
fidelilaie, ad sanilatem reclocfideirevocabat, maxime CAPUT XXXIII.
quod Ililaritim, quem dudum cum csjieris Episcopis Desmvitiaejut erga Alhanasium:
in exilium trusum esse memoravimus, regressum Sed non c erga Athanasium ficlaepbilosophisete-
jani, ei in Italia positum, haeceadem erga instauran- nere imaginem poluit. Eienim cum, velut letri ser-
das F.cclesias, fidemque patrum reparandam reperit de cavernis lerrae ebullientes, ad eum proces-
penles
molientem. sisset magorum, philosophorum, aruspicum, augu-
CAPUT XXXI. IB rumque manusprophana.omnespariterallegant, nihil
De scriptis Hilarii. suis d ariibus successurum, nisi prius Alhanasium,
Nisi quod llilarius vir nalura lenis et placidus, velut omnium horum obstaculum, suslulisset.
simtilque eruditus, et ad persuadendtim commodis- CAPUT XXXIV.
siuius, rem diligentius et apiius procurabat. Qui
eiiam libros de lide nobiliter scriptos edidit, quibus De fuga rursum el lalebris Athanasii.
et haereiicorum versulias, et nostrorum deceptiones, Iterum mitiilur exercitus, iterum dtices, iterum
et male credulam simplicitatem ita diligenter expo- oppugiiatiir Ecclesia. Cumque euin mcesti e et tlentes
suii, utet pra3senles,el longe posilos,quibus ipse per populi circumstarenl, prophetico apud eos ustis ser-
* se disserere viva voce non poterat, perfeclissima nione perhibetur : Nolite ( inquit) filii, conliirbari,
f
instructionc corrigerel. Iia duo isii viri, velut rnagni- quia nubecula est, et cilo pertransit. Cumque dis-
fica quaedammundi lumina, lllyricum, Italiam, Gal- cessisset, et navi per Nilum fltivium iter ageret :
liasque suo splendnre radiarunt, ut omnes etiam de Comes qui ad hoc ipsum missus fuerat, cognito ejus
abdits angulis el abstrusis hserelicorum tenebrae itincre, instanter cum insequi 260 csepit. Et cuiu
fugareniur. forte applicuisset Alhanasii rtavicnla ad quendatn lo
^ cum, comperit a praetereuntibus post tergum essa
CAPUT XXXU.
«percussorem suum, et jam jamque nisi prospiceret,
De persecutionibusJuliani blandis et callidis. imminere. Conterriti omnes qui simul aderanl socii,
Sed JuHantis pnsiquam ad Orientem Persas bello eremum suadebant ad fugas praesidium pelendam.
pulsalurus advenil, el publica (quam prius occulta- Tum illle : Nolite, inquit,o filioli, deterreri : eamus
verai) ergab idoloruni cullum ferri coepit insania, magis in occursum percussori nostro, ut sciat quia
callidior caeleris persecutor, non vi, neque tormen- louge major est qui nos defendit, quam qui persequi-
lis, sed pramiis, honoribtts, blanditiis, persuasioni- tur. Et conversa navicula, iter agere h obviam ei qui
bus, 259 majorem pene populi partein, qnam si se insectabatur, adgressus est. Ille qui nullo genere
alrociter pulsasset, elisit. Studia auclorum Genti- suspicari posset in occursum sibi venire quem quaa-
lium Christianos adire prohibens, ludos liiterarum reret, tanquam praetereuntes aliuuos inlerrogari ju-
a Voculas per se cod. Bononiens. tacet. Paulo secutionem
Magiset Philosophis incentoribus. Quippe
post Guarnerian. mundiluminaria habet pro lumina, ille conceptis verbis sub capiiis 13. finetn teslalur fa-
denique pro abscondilisangutis vulgati aniea abditis ctum in Christianns concursum eorum reiv yt^.oToycra
proefcrebant. qui se philosophosprcedicabant.
b Recole quod supcrius ex llistoria acephala com- 1D VyovTwv,
d Iia el Barraeusolim, et Guarneriaii. ms. prafiferl.
memoravimus Juliani Decrelum an. 362. Febr. 4. Cacciarius aliique actibus.
qnojubebat reddi Idolis et Neochoris, el publicmra- ' Guarnerian. ms.,e<(luentespopuli. Haecitem ha«
tioni, qum prmleriiis lemporibusillis sublala sunl. acephala de Athanasii fuga et latebris:
• Historia accphala , Prmdictoaulem die Phaoph bet Historia autem Athanasius,moralus, sicut prmdictum
Episcopus
XXVII. (Octob. 23. An. 562.) proposuitJuliani Imp. est,apud Thereon, ascenditad supeiioresparles.Egypti,
edictum, ut Athanasius Episcopus recederet de Ale- usque ad Hermopolimsuperiorem Thebaidos,el usque
xtmdria,et eodemmomenlo,quo proposkumest edictum, Antinoum: quo in his locis degente, coynitumest, Ju-
Episcopus egressus esl Civitatem,et commoratus est lianum Imperalorem morluum,etJovianumChristiano-
circa Thereu. Quo mox egresso, Ulympus Prmfeclus rum Imperatorem. Adde Socratem lib. III. cap. 14.
obtemperanseidemPijtliiodoro,elhisquicum ipsoerant, f Rononfcns.pluritim nuuiero discessissenl,idest,
hominibusdifficiliimis,misitad exiliumPauhim,el.Asle- populi. Moxquoque hoc ipso pro ad hocipsum.
ricium PresbgterosAlcxandrim, et direxit eos habitare e Guarnerian. yersequulorem,iiemque infra perse-
AndropolitanamC.ivitntem.Conferet Socratem lib.III. quutoripropercussorem,elc.Le\ion taciti prauerinuis.
cap. 13. et 14. Fallit Caeciarius qui libriiin IV. et •L Duo noslii, lotideinqne apud Cacciarimn Vatic.
cap. 26. consnli juliei : quo loco m-c verlm quidein mss. ob ius pro obviam lcguui. MoxCacciar. possit,
tenus •'c-Atiianasi»est menlio. Sed ct in eo lallitiir, pro posset.
quod adUii, silentio preini abs Socrate, excUalamper-
«03 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI 504
bet, ubi audissent esse Athanasium. Cumque respon- A* CAPUT XXXVI.
«lisscnt vidisse se cum non longe euntem, lola celeri-
late pertransiens, properat in vanum, festinans ca- De Theodoro Confessoreapud Anliochiam.
pere, quem ante oculos positum videre non potuit. Quod Sallustius Prafecttis d ejus non probans, li-
n
Jlle vero Pei virlule monilus Alexandriam redit, cel esset
Gentilis, tamen jussus exequitur, et appre-
ibique tulo latebras usqucquo persecutio cessaret, hensuin nnum quendam adolescenlem
qui primus
exegil. occurrit, Theotlorum nomiiie, a prima Iuce usque ad
CAPUT XXXV. [Al. in] h.iram decimani tanla crudeliiate, el lot uiu-
De sepulcro martyris Babylm. tatis rarnificibus torsit, ul nulla aelassimile f.icttiui
Dcdit et aliud Jnlianus vecordioesuae ac levitatis memineiit. Cum tamen ille in eculeo e sublimis, et
indicium. Nam cum Dapltnis in snburbsno Antiochiac hine inde laleribus instante loriore, niliil aliud face-
juxla fontem Casialium litarel Apollini, et nulla ex ret, nisi quod vullu securo et laetopsalmnm, <piem
lns quce quserebat, responsa susciperet, caussasque pridie omnis Ecclesia cecinerai, ilerarel: cmnifuese,
sileniii percontaretur a sacerdolibus dacmonis,aiunt, omni cxpensa crudelitate, Sallustius nihil egisse f
Babyke marlyris sepulcrum prope adsisiere, et ideo ., perspiceret, recepto in carceremjuvene, abiisseferlur
responsa non reddi. Tuin ille, venirc Galilaeos(hoc ad lmperatorem, 262 el 1n^ egerit nunciasse, ac
enim noraine nostros appellare solitus erat) et auferre monuisse ne tale alqtiid teniare vellet de caetero,
sepiilcrum martyris jubet. Igitur Ecclesia universa alioquin et illis gloriam et sibi ignominiamquaereret.
conveniens, 261 matres etviri, [Al. additur el] vir- Hunc Theodorum ipsi nos postmodum apud Antio-
gines, juvcnesque immensa exultatione succincti, tra- chiam vidimus. El cum requireremus ab eo si sensum
hebant longo agmine arcam Martyris, psallentes sum- doloris habnisset ex integro, dicebat se q:'idem dolo-
mis clamoribus, el cum exultatione dicentes : Con- res parum sensisse, adstitisse autem quendam juve-
fundantur omnes qui adoranl sculplilia, el qui h con- nem, qui sudanti sibi, linteo candidissimoet sudores
fidunt in simulacrissuis (Psal. 96. 7.). Ilsec in auribus |A/. sudorem] abstergeret.et aquam frigidam fiequen-
propbani Principis perscx millia passuum tantaexul- ter infunderel, et ila se esse delectatum, ut tunc
talione psallebat omnis Ecclesia, nt ccelum clamori- moestior faclus sit, quando deponi de eculeo jussus
bns ' resultaret. Unde el illc in tantam iracundiae est. Comminaliis igitur lmperator, post victoriam
rabieni deductus est, ut altera die comprehendi Chri- Persicam melius se Christianos debellaturum, pro-
stianos passim et Irudi juberet in carcerem, ac paenis fecius quidem est, sed nullus 8 redii. Ibi namque, in-
et cruciaiibus affici. (Q cerlum a suis, an ab hosiibus confossus, post annum
» Guarnerian. rediit. Tradit et Socrates, Alhana- di Christianos passimel tradi juberet, etc. Ul cr-iera
sium pirsc quentiiim manibus elapsum, clanculo vc- minns recie hanere videaniur, illuil certe magis arri-
nisse Alexandriam, ibiquftdeliluisse, quoaditsque se- det, quod habci jiereennrfiamel rabiem pro iracundim
dataest perseqnutio.llaelTlieodoritiis navrai. Veium rfl6;em,ctc.De lialiykc.quod :itruiet,reliquiaruunrans-
Historiie acephalae Auctor loco dudum lauilaio sigui- laiione videsis Theodoritum Hislor. lib. III. cap. 10.
ficat pcragrasse illum interea superiores jEgypti par- Caussam aliam Juliani in Christianos iracundiaenarrat
tes tisqne ad llermopolim, et superiorem Tliebaidem Ammianus Marcellinus lib. XXII. cap. 13. iiimiruin
usqueAniinoum : Quo,inqtiit,in hislocisdegente,coqni- esustum per id lempoiis DaphnaeiApollinis faniiui,
tum est Julianum Inaer. mortuum, et JovianumCliri- quod faciims Christianis impuiabai.
ttianum Imperatorem.fum vero suhdit,lngressus iijitur d Guarncr^an. uno verbo, improbans. Hunc Sallu-
Al xandriam latenler Episcopus advenlu ejus non plu- stium Praleclum Pra'torio, sive inapyov vocant So-
ribus cognito, occurrit navigio ad linp. Jovianum, el crates ct Sozomenus, qtii Riiliiiiaiiauiliancce Histo-
post. Erclesiasticis reb»s compositis.accipiens literas, riam Cr*ce reitdiderunt.
venil Alextindriam,et intravit in Ecclesiam,Alhir XIX. e Ideni suspensus habet pro sublimis. Tmn juncto
die (An. 361. N»v. 16.), Consul. Joviani, et Varro- et Roniiniensi,aliero ab hoc versu, <7Hod voculamproe-
niani : ex qno exiil Aiexandria secundum praiceptum lermillil. Pro secnro, quod sequitur, et ms. qu"que
Juliani, tnque dum advenil prmdiclo die Alhir XlX. Guarnerianus opliinaenolaeprobat cum vulgalis oniui-
post annum unum, et mensesIII. et dies XXII. Qnin bus, estque ie ipsa concinnius, Cacciarius ex Vatica-
etiam Anmonius, aeiate Aihana>ioaeqnalis, Epistola D ] nis rescripsit sercno.
in Actis SS. 14 Maji, leslatur eum ad Juliaiu usi|ue f Bononiens., prospiceret: pauio post
Guarnerian.,
moriem in eremo dehluisse, sibique veriiuiii coniinuo quid egeril renunt/asse,etc.
a per^equeniium insidiis, incenis seddms :<i>iidMo- 15Iii Guarnenan. rediit. Mox Cacciarius, ubi dici-
naclios oberrasse. Onniiiioliaee iLaqueBuflniaiiae nar- tur, incertum, a suis an, etc. voculam ne ex duobtis
ralioni repugnanl ac pra-valent. Cacciaiins quod no- mss. Vaiicanis interserii, a suis ne, an, eic Niliil lale
tat in Regio-Vaiic. ms. inox tota legi pro tulo, nihil neqtie nostri mss. neque alii magno numero, ut et
csl: uieniin demus,sigiiificari uicuinque posse, Alha- vulgati omnes liabent. Coeterumut ei moremgeramus
nasium loea Alexandria laieluas identideni mutasse, in his quae lacti narrationem spectanl, auctores su-
error in eo est, quod lunc dicilur venisse Alexan- mus ut pro llisloria Tripartiia, Libanium adeat, qui
driain. Juliani interfectorem Christianum facit : euni locum
b Gtiarnerian. quigloriantur, quemadmndumelalia probrt et Sozomenus lib. VI. cap. 2. initio. Conferat
qnot scio omniiim linguarnm Psalteria praeferunt. Et deinde Eutropium, qui huicmet bello Persico inter-
nullus tamen dubito ex codicum reliqiioruni oninium fuit, Bufum quoque Fesiuni, et Victoriana! auctorem
coiisensu, lejdsse Rufinnmin suo exemplar, quictm- Epilomes, qui ab hosie confossumeuin narrant. In-
fidnm : csl<|ue adeo haec dignior nolalu veteris qua lerfnii huic expeditioni eiiam Eulychinuus chrono-
uieliatur, Versionisleetio. apud Joan. Malelam, qui a S. Mercurio
c In Bononieiisiexnltaret. (Jndc ille in tantamvere- graphus divinilus IransfixuinJuliaiiuin refert, cui et
Martyre
cundiamel rabiem deductusest, ul alia die coinprehen- Chronici Alexandrini auctor consentit, et Tbeodori-
S()5 HISTORIA ECCLESIASTICA. LIBER PRIMUS. 50G
et octo menses praesumti Auguslalis imperii, flnem A A CAPUT XXXVIII.
vilae fecit a. Vl terrwmotuinibi, et igni divinitus accenso, Judtei ab
CAPUT XXXVII. ilticilis dislurbabantur inceptis.
De Judaorum conatibus,qui a Juliano decepti, tem- Et ecce nocie quae ad incipiendum optis jam sola
in reslabat, terracmotus ingens oborilur, et non solum
plum Jerosolymis remdificant.
fundainentoruii»saxa longe lateque jaciantur, verum
Tania vero ejus ad decipiendum subtilitas et cal- etiani totius loci pene 264 aedilicia complanantur.
liditas fuit, ut etiam infelices Judaeos vanis spe- Porlicus quoque publicae, in quibus Judaeorum miil-
bus illectos, ut ipse agiiabalur, illuderet. Quos pri- liludo,quaj operi videbatur insistere, commanebat,
nio omnium convocatos ad se interrogai, cur non ad solum deductae, omnes Judaeos qui reperti sunt
sacriflcarent, cum eis lex sua de sacriliciis impe- oppresserc. Luce vero orta, ctini se niala credereut
raret ? At illi occasionem se invcnisse lempo- effugisse, ad requirendos eos qui oppressi fuerant,
ris 263 ,al' : Non possumus, inquiunt, nisi in solo reliqua muliitudo concurrit.
Jeiosnlyiiiorum leinplo. lta namque prsecipil lex. CAPUT XXXIX.
Etaccepta abeo reparandi templi licentia, iu lanlum
insolenliae pervenerunt, ut aliquis eis prophctarum B I De sigms el virtutibusterrificis, quoj in exilium
rcdditus videretur. Igiturex omnibus locis atque pro- conversasuntJudmorum.
vinciis b convenere Judaei, locuin templi olim igne ALAeserat squxdam in inferioribus templi demer-
consumii aggredi caqiere, Comite properandi operis sa, habcns adilum [Al. aditusj inter duas poriicus,
ab Iinperatore concesso : sumiu publico et privaio quaefuerant couiplanalae, iu qua ferramenta, aliaque
res omni instantia gerebatur. Interea insultare nos- operi[A/. operaj necessaria servabantur, e qua subito
tris, et velut reparalis c sibi regni lemporibus, com- globus quidam ignis emicuit, ct per mcdiuiii plateaj
ininari acrius, ac saeviliamostentare, prorsus in ma- percuirens,adustis el exanimatisqui aderaulJudoeis,
gno lumore el superbia agere. Cyrillus d post Maxi- ullro cilroque ferebatur. Iloc iterum saepiusque et
mum ConfessoremJemsolymis Episcopus habebatur. frequentissimeper totam illam diem rcpetens, periina-
Apertis igitur fundamentis, calces • cementaque ad- cis populi temerilatem flammis ultricibus coercebat.
hibita, nibd omniuo deerat, quin die posiera, veie- Cum interim pavore ingenti el trepidatione omnes qui
ribus deturbatis, nova jacerent fundauienta : cum aderant deterriti, solum verum h Deuin Jestim Clui-
tamen Episcopus diligenti consideratione habila, vel slum conlitcri cogebantur inviti. Et ne hasccasu fleri
ex illis [Al. hisj quae in Danielis proplietia de lempo- crederenlur, in sequenti nocle in vesiimentis omniuin
ribus legerat, vel f quaein Evangeliis Dominus prae- C signaculum Crucis ila evidens apparuil, ut eliam qui
dixerat, persisteret, nullo genere fieri posse, ut ibi diluere pro sui infidelitaie voluisset, nullo genere
a Judaeis lapis super lapidem poneretur. Res erat in valeret abolerc. Sic deterriti Judoei atque Gemiles,
exspectatione. locum simul ' et inaniter cccpta rcliquere,
tus ex parte, qui, Christo telum dirigente, interfe- e Alque beic constans mss. lectio praeferenda fuit
clum eum prodii. Sed longum est bis immorari. vulgatae, quae lamen ferme concinuior videbatur,
» ln Cuarneriano fmem fccit, absque intermedio calce cmmentoqueadhibilis. Mox habet Bononiens.,
vitm. quin in die poslera.
i) Guarnerian., convenire, lum Bononiensis, con- f Viiiosc et contra mss. fidem Cacciarius, vel quia
sumtum, pro consumli. :n Evangeliis, elc.
• Denuo Bononiens., ibi pro sibi, tacet autem ct s Guarnerian., erat quoque qumdam.
" Idem, verumDeum Christum, Bononiens., Domi-
quod subsequitur nomen regni. Paulo posi pro in
nmgno tumore, queuiadmodum el mss. nostri, et Va- num verum Chrislum.
' Iterum Guaruerian., et cmptainanis fabricmrelin-
licani omnes babent, ferme rectius vulgaii immani
tumore praeferebani. quere : qui ei ejusmodi conctusioneiit subjungil, Hac
d Guarnerian., Cyrillus tunc post Maximum, etc. D 1 continet tiber Ecclesiaslicmhislorim decimus.

265-266 ELENCHUS CAPITUM LIBRI SECUNDI.

CAP.I. De ortu et religiosamente principisa Jovi-
niani, el de line ejus.
II. De ortu Valenlinianiet Valentis.
III. DedormilioneAihanasii,et persecutionibus
Luciihairetici.
IV. De virtutibus et miraoilibusSanctorumqui
fuerunt in jEgyplo.
* Guarnerian., Joviani, quod et praelerre utique
malim, si constaret lixc sibi lectio reliquis locis.
Quod Capilum inilia speclat, in quibus alicubi ms.
a vulgata pariitionedissenlii, suis locis adnotabimus.
b Idem, cuin negandi nota, non vidente, ex scioli
glo^satoris, ul nullus dubito, manu. Quod enim ocu-
lorum corporis caecitate Didymus laboraret, mentis
autem oculis, ut ait Hieronymus praefat. in ejus li-
V. De persecutione,quaefuit apudEdessam.
VI. De Moyse,quemres;inaSarracenorum,gei>«
tis suaepoposcitEpiscopum.
VII. De Didymo Alexandrinoh vidente
VIII. *•'
Quot ex discipulisAnloniietiam tunc in
eremo halitantilnis,virtuCeset signa fe-
cerint.
brum de Spiritu Sancto, procul altius intueretur, anti-
quum nobis morem reddidit, ut VIDENSvocelur. Eo
scilicet nomine Prophelae olim appellabanlur. Sic et
in Elcncho Libri de Scriplor. Ecclesiastic. Didymut
o pli-Kun.Didymus cognomenlovidens.
c 111eodem, Quanti Sanctorum ex discipulisAntonii
in eremo habitabant, virtutes et signa facientes.
507 RUFINl AQUILEIENSIS PRESBYTERl m
IX. De Gregorlo et BasllioCappadocise Episco-A XXII. De c seditionePaganorumcontrafideles.
pis. XXIII. De situ tenipliSerapi^,etsubversioneejus.
X. De DamasoKpiscopo, et Ursinisubreptione. XXIV. De Iraudibus, quae in templis Paganorum
XI. De Amhrosio Episcopo. deiectsesunt.
XII. a
De Valentiniauiline. XXV. De Saiurni sacerdoleTyranno,totius pene
XIII. De Gothuruniper Thracias Irruptione, et Alexandriasadullero.
Valentisnece. XXVF. De Canopi<tinitio et interitu.
XIV. Ut Grdlianus (mperalorTheodosiumregni XXVII. De Ecclesiisel Martyriis,qu» iu idoloruin
et
uarlicipeiuadsciverit, post multa re- locisconstructaesunt.
iigiose et fortiter gesta, Maxiniityranni XXVHI. D e Joanuis sepulcbro violalo, et reliquiis
iiisuliissuccubuerit. apud Alexandriamconservatis.
XV. De Yalenliniano puero. Utque mater ejus XAIX. Do TlioracibusSerapis apud Alexandriam
Juslina Ariansm baeresim defeudens, abrasis,ot signo Christi in locoeoruin
Ecclesiasperturbare conatasit. reddito.
XVI. De ltenivoli [At.Benevoli]magistrimemo- XXX. Ut meosuraarpis NiliDuminis,quam• «oijuv
riaelideliconstantia. vocant,ad Ecclesiamdeferatur.
XVII. Ut TliendosiusnecemGratianiultus, de Ma- XXXI. De Valentinianijuuioris interitu, et ortu
ximotriumphaverit. Eugenii.
XVIII. De Theodosiicommissoin Thcssalonicen- XXXII. De retponsisJosmnismonachi.
ses, et pcenileiitiaejus publiceapud sa- XXXIII.De apparatubelliadversusEugeniumTheo-
ceFdotesgesta. dosii, et de victoria ejus, oralionibus
XIX. De restitulione1»Eccle?iarum,qnaeper ip- f
magis,quamvirlute parata.
sum jara catbolicuminOrionterestilulaen XXXIV.De fiiieThcodojiipostvictoriam,elArcadio
suut atque Honorioliberis ejus et hseredibus
XX. De Apollinareet haeresiejus. regni.
XXI De lipiscop. successionibusper Orientem.

LIBER SECU1SDU8.
CAfUT 1. paceuique deposcere : exercilui quoque inedia con-
De orlu el religiosa mcnte Principii Joviniani. et de suinto, cibos cueteraque necessaria in mercimoniis
fine ejus. polliceri.omnique humanilaie nostrorum lemerilatem
i emendare. Sed ubi in viginti et noveni annos pace
267 PostJulianinecem landemcivilenohisBJovi
niani reparatur Imperium. Is namque sub uno eodem- composita, ad Romanum regressus est solum, 268
qm' lcmporc Imperator, et Confessor,etmaleillatiex- clariorque lux nostro se orbi ex Orientis parlibus
lilit depulsor erroris. Nam cum in procinctu esset oboria [Al. exorla] diffudit, rcmpublicam quasi post
exercitus, et urgeret h Barbarus, ductore9 nostri de nlinias procellas omni moderatione [Al. omnimoda
summis rebus consilium trahentes, Joviniano calcu- ratione] adgreditur reparare : Ecclesiarum vero cu-
lum dederuni. Cumque apprchensus ad suscipienda C ram non in secundis habere. Nec tamen incaute, ut
Constanlius egerat, sed k lapsu praedecessoris admo-
Imperii traheretur insiguia, ad exercilum Juliani sa-
crilegiis prophanatum , dicitur proclamasse : Non se niius, honorificis et offlciosissimis litleris Aihana-
sium requirit, el ab ipso formam lidei et Ecclesiarunt
posse imperare cis, quia > esset Christianus. Tum ' suscipit modum. Sed liaec tam
oiunes pari cadenique voce respondisse perhiben- disponeudarum pia
tur : El nos Chrisliani sumus : nec priusquam hanc et lam laela principia mors immatura corrupit. Post
vocem atidini, adquiescere ad Imperium voluisse oclo etenim menses ortus sui apud Ciliciam dieia
obit.
[Al. voluil]. Denique statim affuilei divina clementia, CArUT II.
contraque omnem speiu , cum clausi undique hosti-
bus lenerentur, nec evadendi f.icultas ulla suppelerel, De ortu Valentinianiet Valentit,
subilo emissos a Barbaris oratores adesse vident, Post hunc Valentinianus impcrium suscepit, qui
* Idem, Valentinipro Valentiniani: tum seq. capiie i Conccssa lamcn hostibus, sive Sapori Regi Per-
plus habet, et nece Valentis Principis. Iterum inse- sarum, Nisibi, et regionibus trans Tigrim. Vide So-
quenli, consciverilpro adsciverit. cratem lib. III. cap. 22.
b Denuo idem, De restilulionibusEcclesiarum, qum k VitioseCacciarius, lapsum. Tum Bononiens. ms.,
perc ipsuin in OrienleCalholicis restilutmsunl. D pracessoris, et mox copiosissimispro officiosissimis.
ldem, De Paganorum molibus apud Alexandriam, Itecole adnoiaiiim praecedenti libro locum cx Ilistoria
d Rcsiiluimus ex Gtiarueriano ms.; viliosa enim acephala, Athanatius occurrit navigio ad Imper. Jo-
metathesi lccluni est hactenus, interilu, el inilio. Vid. vianuin, el post, Ecclesiaslicis rebus compositis, acci-
capitis ipsitis coutextum. piens literas, venit Atexandriam, el inlravil in Eccle-
e Idem Laiinis lileris, peiin : tum efferalur pro de- siam, Atliir XIX, die Cons. Joviani, ct Varroniani,
feralur. Praeterea et subsequentia duo capita in uniim ctc Sed et notatu dignum illud est, qtiod subdit Ru-
nectit. finus, petiisse Jovianum ab Athanasio formam fidei,
' Ms., patrata : nec displiceret parta. In fiue addit, quae quidem non alia intclligi, quam tidei formula,
Expliciunl Capilula. liiiipil liber Vndecimus. sive Symboliim|iotest.
KAntea, per Jovinianum, fortasse rectius, sed re- 1 Regio-Vatic. ms., suscepit. De Joviani obitu vide
fragantibus inss. Auctores alii Jovianum liunc vo- Socratem infinelib. III. S. ChrysostomusHomil. XV.
cant. in Philippens. eum dicit veneno extinctum. Ab ejus
h Bononiens. Barbaros. duo Vatic. penes Cacciar. obiiu ad Yalentiniani inaugurationein probat Vale-
et exercitus urgeretur a barbaris. MoxGuamcrian. da- sins in Noiis ad Ammian.Marcellinuuidecem omnino
rent pro dclerunt. dies intercessisse, utroqoe termino incbiso, et bis VI.
* Adnotaiit RarraMiset Blicniniis ad libri orain, '":.... uumeraio (fuit eiiiui ainuij i!lo 50i. bissextilis^a
o/., <yntHOH esseiuChrktiani. DeinueBononiens- :.:S-, uie scil;cet 17. Eebruar. ad i6.
Tamen ontnes, ctc.
SO-J HISTORIAECCLESIASTICA.LIBER SECUNDUS. 510
fidenoslraa Juliano militia fueral expulsus. Sed .
A est. 269 ' Sed hsecomnia post Athanasii obituiu.
pro
complevit in illo Domintis quod promisil, plns etiain Nam ilio superstite, velul divina quadam virtute pro-
b
quaui centupla in praesenti seculo restituens ei. Nani hibitus, cum debaccharetur in caeteros, in illuui
quia militlain pro Chrislo reliquerat, recepit [Al. re- nihil ausus est trisfe commiuere. \
cipit] imperium. Is in consonium regni assumsit fra- CAPUT III. I
trem Valentem,et sibi quidem Occiduas partes dele- De dormitione et perstculionibusLucii hx-
Athanasii,
git, illi aulem Orientales reliquit. Sed Valens fa- retici.
vendo hareticis, abiit in viam patrum suorum. Nam
et Episcoposegit in exilium, et Presbyieros, an Dia- Igitur ea tempestale, cum quadragesimo et sexto
c multos ?gones
conos, ct Monachos(Tatiano Alexandrias praesidente) anno sacerdotii sui Athanasius, post
usque ad tormenta deduxit, et ignibus tradidii. Mul- multasque patientiae coronas quievisset in pace, scis-
nefanda et crudelia iu Ecclesiam Dei molitus citatus de successore, * Petruin tribulationum sua-
laque
* Operaepretium est, Historiam acephalam a num. industria nominat, factum spectanl, et temerarios Lu-
10. etseq. huc referre, quae Ruflnianae narrationi cii pseudo Episcopi conatus. Nam hacc etiam, advi-
animam quodammodoinfundet. Post Jovinianumau- ™ n vente Athanasio, conligerunt, scilicet an. o67. San-
tem citiusad Imperiumvocalis, Valenliniano, el Va- clus enim Episcopns, ut mox dicemus, an. 373, obiit.
lenle, ipsorum prmceplumubiquemanavil,quod eliam Consulatuautem Lupicini, et Jovini, Luciits Ariano-
redditum esl Alexandrim Pachoin die X. (An. 505. rum specialiter sibivolentvindicare Epitcopalum, post
Maii 5.) Cons. Valenliniani, el Vale.nlis,conlinens, ut profectionemde AlexandriamultotemporeadvenilCon-
Episcopi sub Constanliodeposili, el ejecti ab Eccle- sulalu prmdiclo(An. 567.), et inqressus esl Civitatem
siis, Jutiani autem Imperii temporetibi vindicaveranl, latenter per noclem XXVI. diei Toth mensis (Sept.
et receperanlEpiscopatum, nunc denuo ejicianlur Et- 24.); ct sicut dictum est, mansit in quadam domun-
clesiis. interminationeposita Curiis mulctmauri libra- cula, latens diem illum. Postero uutemdie intravit do-
rum CCC. nisi scilicelEcclesiis, el CivitatibusEpisco- mum, ubi mater ejus conmanebat; cognitoquestatim
pos minaverinl[Korte eliminaverint].Ex qua re apud ejus adventu per Civilatem,universus poputus collectut
Aiexandiiammagna esl confusio, et turba exorta, ut incusabanl ejus ingressum. El Trajanus Dux, et Prm-
Ecclesiauniversa fatigaretur, cum etiam Principales feclus nimis molesle tulerunt inrationabilemejus , et
essentnumero exigui, cum Prafeclo Flaviano, et ejus audacem adventum, et miserunl Principales , ul eum
Officio; et ob lmperiale prmceplum, et auri mulctam ejicerent de Civitate.Advenientesitaque Principales ad
ihminebanl[Forle interminabant]egredi Episcopos Ci- Lnciam, et considerantes omnes populum iratum, et
vitate, rnutiiludine Cttristiana reshtenle, el conlradi- valde tumenlemadverms illum, iimuerunt eum per se
cenle principulibus,etjudici; et adfirmanteEpiscopum producerede domo, ne a multiludine occidereiur: el
Athanasium non esse subjectum huic defiuiltoni, el hoc ipsum nunciaverunlJudicibus, etpauto post ipsi
prwceptoImperiaii, quod nee Constantiuseum persecu- Judices, Dux Trajanus, et Prmfectus Tatianus ad lo-
tus esl, sed et resiiiuit. Similiier et Jutiunus persecu- r, tum cum muttis mililibus inqressi domum, produxe-
tus ett; universosn-vocavit:el eumpropteridololatriam runt per semetipsosLucium, hora diei VII. Toth die
denuoejecit; at Jovianus reduxit. Hemansithmc con- XXVII. Lucius autemcum sequeretur Judices, et om-
tradictio, et turba usque ad sequentemmensem 1'oynl nis populus Civitatispost eum Christianorum,ac Pa-
dieA/1'. (JIIII. 8.). Hoc enim die Prmfectut Flavianus ganorum, ac divertarum religionum,euncti pariler uno
relaiione facta declaravilconsuluissePrincipes de hoc spiritu, el ex una senlenlia, et eodemdecreto non ces*
ipso, quod apud Alexandriammolumesl. Et ita omnes saverunlex domoqua duclus est, per mediamCivilatem,
exiguotemporequieverunt. usque ad domum Ducis vociferanles,ac turpia, et sce-
Poslmensesl V.et diesXXI V.hocest Phaophi VIII. lerata eidemingerenles, el clamanles: extra civiiatem
(Octob.5.). EpiscopusAthanasiusnoclu latenler etjres- ducatur. Tamen Dux introduxit eum in domum suam,
sus Ecclesia, recessit in Viltamjttxta Fluvium novum. etaptideum mansit, el ruslodiebatur reliquis horis diei,
PrmfectusautemFlavianus, el Dux Victorinus, ignari ac tota nocte, et sequentidie XXVIII. mensisprwdicti,
recetsisseeum, eademnocie ad Ecclesiam pervenerunt Dux manicant, et habens e«m usque Nicopolim,tradi-
Dionysiicum manu milttari, ac fraclis poslerulis in- dit MilitibusMgyplo deducendum.
gressi alrium, et partes superiores domus, hospitium b In Bononiensi ms., cum rfiu baceharetur, etc.
Episcopijfluwrentet, non invenerunteum. Nam paulo c lnito, quas supra expendimus raliones ex Histo-
in
anle recesteral, et remansildegent prtedicta posset-
sionea memoralodie Pltaoph VII. usqueMechyr VI. nVacepbala, ubi dicere de Athanasio caepimus, et
(A 5 Oct. ad 51 Jan.) hoc est mensibus IV integris. visa est an. 328. ordinatio ejus consignanda; jleanno
Post hmcNotarius Imperialis Bresida, eodem Mechyr enim 6av«a-t^uquin fuerit 373. nihil esi dubium. His-
mense, venitAlexandriamcum literit lmperialibut, ju- ]0 toria eadem acephala, Alio ConsutatuValentinianiet
bentibuteundem EpiscopumAthanasiumrevertiad Ci- ValentisIV. Pachom VIII. (An. 575. Maii 5.) dor-
vildiein,etcontuetelenereEcclesias; et Vll.die Mechyr riam miit. Taceo Proterii Paschalem Epistolam , et llisto-
mensis (An. 306.), pottCont. Valenliniani, el Valen- Patriarcharum Coptitarum ab Eckellensi Latjne
tis, hoc estin Contutalu Gratiani, et Degalaifi, idem redditam et vuigatam, aliaque id genus in hanc rein
Nolarius Bresidascumduce Victorino,et PrmfectoFla- monimenta. Cacciarius ejusmodi argumentorum in-
vianoconveniemesin palatie nuntiaverunt prmsentibus scius, quaedocli viri pro hocce anno 573. protulerunt,
Curialibut, el populo, quod prmceperanlImperalores, veteri lalsae opinioni insislit, el novis erroribus cu-
Episcopumreverti ad Civitatem. El eodem momento mulat.
irfemBresida Notarius egressus cum Curialibus, el d His explicil lotieslauaata Historia acepliala, De-
muttitudineex populo Christianorum ad prmdictam funcio autein AthanasioVIII. Pachom mentis, ante
Vittam,et adtument EpiscopumAthanatiumcumPrte- diem V. dormitionitsum ordinavitPetrum Episeoputn
ceploImperiati induxit in Ecclesiam, qumdicitur Dio- de antiquis Presbylerit, qiti in omnibus eum secutut
nysii, mensisMechyrdie VII. (Febr. 1.). gessit Episcopalum. Videsis hujus Epistolarn Eucycli-
Inlelligis, quo sensu Rulinns asserat, Valentem, cam, apud Theodoret. lib. IV. cap. 22. conquerentis
Ailianasiu supeisliie, nihil IIIEcclcsias moliiiiui, ne- vim sibi ad Episicopaiiuurecens evecto illatam, et
<],!••ausiimtriste ul quid in eum coiiiinillere. Accipe Luci iniculenlos in Alexandrinamsedem conaius ex-
IIUIIC reliqua, quaeTaiiani Praefecli, quemNosler de secranlU.
511 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI 512
rtiin participem et socium delegit. Sed Lucitis A set peiunclus, statim confirmataesunt plantas ejus.
Ariansc partis a Episcopus, conlnuo tanquam 270 Et dicemibiis eis, in nomiiieJesu Christi, quem Lu-
ad ovein advolat Iuiius. Et Petrus quidem navem cius persequilur, surge, et sla in pedibustuis, et redi
protinus consccndens, ad urbem llomam profugit. in domum luam, continuo exsurgens et exiliens, be-
Lucius vero tanquam materia sibi crudelilaiis b ob- nedicebat Deum , ostendens quia vere erat in eis
lata, saeviorerga caeierosefficieb.ilur. Et iia ibat in Deus. Ante aliquantulum vero leiuporis caecus qui-
sanguinem, ul ne speciem quidem aliquam religionis dam rogabat« deduci se ad cellulam Macarii, quae
servare videretur, cujus primo ingrcssu tanta et tam 272 erat i" deserlo, itinere trium dierum. Quo
turpia in virgines el conlineuies Ecelesiaegesla snnt, posteaquam caecus multo ductantiuiu labore perve-
quae nec in persccuiiooibus Gcnlilitim meniorautur. nit, Macarium non reperit domi. Couiristatus valde,
Inde post fugas civium et exilia, post caedeset loi- iiullaienus mitigare moestitiam poteral, sanitatis
menla , flammasque quibus innumeros confecerat h solatio carens. Tum [Al. Cum] vero fervore fidei
[Al. condeinnavii], ad monasteria furoris sui arma concalescens, Deprecor, inquit ad eos qui deduxe-
converlit. Vastat erenium, et bella quiescentibus in- rant, applicate me ad illam partem parielis, ubi cu-
dicit. Tiia millia simul, aut eo amplius, viros per bare senior solet. El cum fuisset admoius, parum
«lolam ereiiiunisecreta 271 etsolitaria habilalione B I luti aridi, unde paries oblilus videbatur, assumens,
dispersosoppugnare paritcr aggreditur. Mittit arma- palmaesuaesuperposuit [A/. supposuit]. Rogat etiam
tam equilum ac pediluin manum : Tribunos, Praepo- ut aquam de puteo, ex quo bibere solebal, hauri-
l
sitos, et bellorum duces , tanquam adversum Barba- rent. Quo humore resolveus glebulam, eodemque
ros pugnaliirus d elegit. Qui cum vcnissent, novam luto oculossuos superungens, et lavansde aqua, quae
belli speciem vident, hoslcs suos gladiis objeciare bausta fuerat, repenie recepit visum, ita utnullo in-
cervices, et niliil aliud dicere, nisi: Amice, ad quid digens adminiculo rediret ad sua. Sed ne secundum
venisti? leprosos illos agerct, quos a se cuiatos in Evangeliis
CAPUTIV. ingratos Dominus notat, cum omni domo sua regres-
sus [Al. add. est] et Deo gratias referens, rem ut
De virlutibuset mirabilibtissanctorumqui fuerunt in
gesia fuerat indicavit. Idem ipse Macarius i leenae
Mgijpto. speluncam habuit cellulae vicinam. Et quadam die
Pcr idem lempuspatres monachorum viioeei anli- catulos suos caecosad eum bellua producit, et anie
quitalis mcrito, Macariusel Isidorus, aliusque Maca- pedes ejus ponit. At ille cum intellexisset pro cacci-
rius, atque Ucraclides, ct Pambus Antonii discipuli tate catulorum bestiam supplicare, rogavit Dominum
per i£gyptum, et maxime in Nitriie deserti partibus C ( ut eis redderet visum. Quo recepto, matrein sequen-
habebantur viri, qui consorlium vilae etactuum, non les redeunt ad speluncam. Et paulo post ipsam cum
cum cacteris mortalibus, sed cum supernis angelis catulis suis regrediens, pelles ovium lanatas pluri-
habere credebantur. Quae pracsens vidi loquor : et mas, velut munus pro soscepta gratia ad senem de-
corum gesta refero, quorum in passionibus socius; feri, morsu oris k eveclas, et ante fores ejus deposi-
esse « promerui. Ili ducebant exerciium Domini, noni tis, abscedit. Verum si singulorum mirabilium gesta
mortalibus telis, scd fide religionis armatum, exerci- prosequi velimus, excludimura proposita breviiate,
tum moriendo vincentcm, et qui sanguinis sui pro- uiaxime cum baec narrationem propriil habere ope-
fusione victor Christuni sequerelur ad caslum. Qui- ris mereanlur.
que [Al. Qui] dum in labernaculis positi, et oranlesi Sed in his omnibus Lucius non erubuit, nec ali-
expeciarenl inleifeclores suos, delatus est ad eos; quid reverentiae virtulum mirabilibus detulit; quin-
homo olim niembris omnibus, et praecipue pedibus,, imo jubet palres ipsos ablalos a grege suo 273
'aridus. Sed cum ab eis in nomine Dominioleofuis- imo clain raptos, in insulam quandam ^Egypli pala-
:i Primo scilicet ab Arianis in SamosatenamCathe- ac MonasticaeHistoriacScriplores celebrant, ut jam
dram intrusus, fugato vi alque armis Eusebio. noslra nihil indigeant.
b Forlasse reclius mss. nostri habenl ablata, scili-- D opera
' Guarnerian., aridis, et mox, in nomine Domini
cet occasione in Peiruin saeviendi. nostri Jesu Chrisli; denique juncto eliam Bononiensi,
c Bononiens., per totum eremi: Guarnerian., perr el duobus Vatican., redi addomum, etc.
tolam heremumdispersossecreiact solitaria, etc. s ldem, rogavit; tum pro deduci, quod et mss. no-
d Bononiens. ms., e/ii/it, praecedentibuscob.rren- stri habcnt, Cacciariusadduci maluil.
tius. Mox Regio-Valic plus habet, barbaris gladiis s h ldem, solatiis, et paulo post, qui se deduxeranl:
objectare, ctc Hi aiiicm videntur, quos S. Hierony- duo Valic, qui eum deduxerant.
mus Episi. III. ad Rufinuin /Egyptios Confessores,ett ' Antea,<jworesolvens, aeque bene : Bononiens.,
volunlalejam marlyres voca'. solvens: denique Guarncrian., superinungens.
6 lloc porro csl, quod ait de se itcrum Utifinus s i Addil Ronnniens., senea;.
Apologiaad Anasiasiuniinferius reccnsenda : Quam- k Anlea enectas, male : quae autem inseqnuntur
qvam fidesnostra perseculionishwreticorumtempore, , foriasse rectius, et cum mss. nostris. Cacciarius ex
quum in Sancta Alexandrina Ecclesia degeremus,ini Vatic. el copulam, lum ejus pronomen pra-lermittit,
carceribus, el in cxiliis, qutv pro fidc inferebantur,, denique depositatlegit pro depositis, abscedit. Paulo
prolniiasit : tamen,etc. Ilieronyimish.inc ei laudeinii post Guarnerian., excludemurpro excludimur.
dencgare tamen videtur lib. II. Apolog. slaiim abb ! Deerat in vulgatis antea habere, quod inss. quo-
iniiio : in quem locum videsis, quae adnolata nobis s que nostri verbum sufficiunt.Rufinus librum de Mo-
sunt. Insigncs illos Coenobitaspassim Ecclesiasticae, , nachis, Petronii nomine abs se scriptum, subindicat.
filS HISTORIA ECCLESIASTICA. LIBER SECUNDUS 5U
dium deportari, in qua compererat neminem pror- Ai.iosin campo habere conventiculum, tanta dicitur
sus esse Chrislianum, quo a per hoc vel absque so- iraeundia accensus, ut praefectum suum pugno per-
latiis, vel absque consuetis aciibus vivcrent. Senes < cuteret, cur non fuissent e inde quoi|ue, sicul jusserat,
igitur cum duobus solis pedissequis nociu ad insulam deturbali. At ille licet esset Paganus, et injuriis ab
deducuntur, in qua erat templum quoddam summa Imperatore fuisset affectus, tamen consideratione
veneratione a loci incolis obscrvatum. Cumque, bumanitaiis, altera die ad vaslandum pnpulum pro-
h primum navicula senum oram soli illius contigis- cessurus, facil hoc ipsum civibus per occulta indicia
set, ecce subiio sacerdotis lempli illius virgo filia clarescere, quo scilicet cavere sibi [Al. se] possent,
L
correpla spiritu, cum ingenti vociferatione et clamo- ne invenirenlur in loco Mane processurus, lerro-
ribus usque ad caelumdatis, agi per medios populos rem solito majorem per Officiummovet, agitque om-
ccepit, et crebros ducens rotatus, stridens huc alque nia, quo quam minimi, vel si fieri posset, nulli peri-
illuc rabida ora vibrare. Cumque ad spectaculum cliiarentur. Videt taiuen frequentiorem solito popu-
tam ingentis monstri, niaxime quod esset sacerdotis lum lendereadlocum, currere praecipiteseifeslinare,
filia (qui in honore praecipuo apud illos eral) populi tanquam vererenlur, ne quis [At. qnij deesset ad
convenissent, per auras eam raptam sequentes, per- mortem. Interea videt quandam mulierculam ita fes-
veniunt usque ad naviculam senum. Ibi vero projecta B linani et properam domo sua prorumpere, ut nec
coriim pedibus et prosiraia claraare ccepit: Quid ve- clauderet i ostium, nec operire se, ut mulierum ha-
nistis huc, o servi Dei summi, antiquis nos et veter- bitum decet, diligentius potuisset, infantem quoque
nosis evolvere domiciliis ? ln boc loco depulsi undi- parvulum secum irahenteni.cursuquerapido, irruplo
que lalebamus, quomodo vos nequaquam latere po- etiam Officii agmine, festinantem. Tum ille ultra non
luimus? Cedimus c antiquis sedibus, populos vestros ferens ; Apprehendite, inquit, mulierem, et buc de-
terrasque recipite. Cum haec diceret, increpatus ab ducite Cumque fuisset adducta : Quo , inquit,
eis erroris spirilus effugatur. Et puella sana una cum niulier infcelix, properas tam festina ? Ad cam-
parentibus suis jacebatad pedes nostri lernporis Apo- pum, ait, quo catholicorum populus convenit. Et
stolorum. Qui talibus exordiis praedicantes eis fidem non, 275 inquit, audisti, quia Prscfectus illuc per-
Domini nostri Jesu Christi, in tanlam conversionem git, ut omnes interficiat quos invenerit? Audivi, in-
repente eos perduxerunt, ut stalim d die ipsa mani- quit, et ideo festino, ul ibi inveniar. Et quo, inquit,
bus suis antiquissimum templum, et in summa vene- parvulum islum trahis? Ut et ipse, ait, niartyrium
ratione habitum deslruerent, et Ecclesiam confes- consequi mereaiur. Quae cum audisset vir modera-
lim acdiflcarent.Nec ad deliberandum spatio tempo- lissimus, redire Officium et converti vehiculuni ad
ris eguerunl, quibus fidemrerum feceranl, non verba, G C palatium jubel. Et ingressus ait, lmperator, subire
sed virtus. Sed hoc cum fuisset Alexandriae nuncia- morlem si jubeas paralus sum. Opus vero quod pra>
tum, veritus Lucius, ne forte etiam suorum in eum cipis, implere non possumus. Cumque edocuisset
odia jusla consurgerent, 274 1ai e aperte jam bel- cuncta de muliere, repressit Imperaioris insaniam.
lnm non hominibus, sed Deo indiceret, occulie eos CAPUT VI.
revocari, et in eremum remitti jubet. Dum haec in De Moyse,quem Regina Sarracenorum gentis siue '
^Egypto geruntur, ne in aiiis quidem locis persecu-
lionis flamma cessabat. poposcitEpiscopum.
Peridem lempus Ecclesia velul persecutionis igne
CAPUT V. conflante, purior auri metallo refulgebat. Non enim
in verbis uniuscujusque fides, sed in exiliis et carce-
De persecutionequm fuit apud Edessam.
ribus probabatur : quia non honori erat catholicuin
Edessa namque Mesopotamiaeurbs fidelium popu- esse, sed pcenac: praecipue apud Alexandriam, ubi
iorum est, Thoime Apostoli ' Reliquiis decorala. Ubi ne sepeliendis quidem corporibus mortuorum libera
cum per se Imperalor populos vidisset Ecclesiis ejec- facultas lidelibus erat. j Qucedum Lucius omni ar-
a Bononiens., quod per hmc; sed et Guarnerian. D I Thomae commemorant, Reliquias nequaquam. Sed
hmcpraefert. neque nostrarum eU partium de his loqui pluribus.
b Guarnerian., Cumque navicula, absque primum. Quaesequuntur, per se voculas nostri mss.
« Idem, Cecidimus: Regio-Valic, Cwdimusaulem, s Guarneri.m. undique pro inde quoque. ignorant.
Paulo post Bonoiiiensis, Increpitus ab eis erroris h Idem, Mane vero processurus. Officium Flaviani
spiritus effugabatur. Praefecti eodem sensu memorat etiam Hisioria ace-
d Voculas die ipsa mss. nostri et Regio-Vatic. suf- phala superius laudata (col. 509, not a). Cacciarius
ficinnt. Rhenani, quaeet in Bameana editionehabetur ad li-
« Fernie reclius in Guamerian., quia aperte. Con- bri oram adnolaiiunculam descrihit, Officiuin vocat
cludit vero idem ms. hac periodo caput, et novumi Officialeshoc est ministroset saiellites.
sive V. ab liis verbis inclioat: Dum hwc in JEgy- 1 Bononiensis, juncto et Guarneriano, fenne cle-
ptt>, elc. nec claudere oslium, nec operiri, ut mulierum,
' Falsum est, quod ait Cacciarius, testari Socra- gantius,
elc. Tum Guarnerian., interrupto eliam, etc, pro ir-
tem lib. IV. cap. 14 (dixisset 18.) et So/.ouienum rupto, et mox ducite pro deducite.
lib. VI. cap. 18. fuisse ex India Edessam translatas; i Ab his verbis novum Capui, sive VI. exordilnr
Apostoli ThomaeReliquias. Hienim, tametsiRufinumi Guarnerianns ms. prioribus ciim praecedemi proxime
describunt, ac totidem fere verbis refundunl in Grae- junctis. Sunt et quidam inss. qui Dum hwc Lucius pro
cum, Basilicam ouidem, sive pttpripi.m, et ivxrnpiov > Qumdum Lucius praeferant.
518 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI Sl«
rogantta et saevitiagereret, a MauviaSarraccnorum A CAPUT VII.
gentis Regina, velieinenti bello Palaestini et Arabici De DidymoAlexandrinovidente.
limiiis oppiila atque urbes quatere, vicinasque simul
vastare provincias ccepit. Cumque h frequeniibtis Verum cum apud Alexandriam populos et urbein
bellis Romanum attrivisset exercitum, et plttrimis nebulosi doctoris tetra perfidias caligo suffunderet,
peremptis, reliquos vcrlisset in fugani, orata pacem, velut lampadem quandam divina luce fulgentem \
non aliter se amplexuram promittit, nisi Moyses 277 DidymumDominusaccendit.De cujus vita atqus
quidam nomine, monaclius, genti suae ordinaretur insiitutis, quoniam ad Ecclesiaegloriam Dei munere
L concessus creditur, licet in transcur9u, nece9sario
Episcopus. Qui in ereino pariibus suis propinqua
vitam solitaiiam ducens, uierilis et virtulibus ac si- tamen commemoranda nobis pauca videniur. Is
gnis quae laciibal Deus per illum, niagnifice e inno- namque in parva aetale, cum adhuc etiam prima lit-
tuerat. Petilio cjus Principi indicaia Romano, sine lerarum ignoraret elementa, luminibus orbalus, ma-
uila dilatione jubetur implcri a ducibus nostris, qui jore desiderio scientiae veri luminis »inflaminatur:
ibi infoeliciter 276 pugnaverant. Captus Moysesad nec desperalionem cupita adipiscendi passus esi,
sacerdoliiim suscipiendum, Alexandriam ex inore cum audisset scriplum in Evangelio : Quod apud ho-
dcducilur. Adest Lucius, cui ordinandi d deferebalur JJ B mines impossibileest, potsibileest apud Deum (Matth.
officium. Quo viso, Moysespraesenlibusducibus qui 19. Marc. 10. Luc. 28.). Hac igitur divina pollicita-
perurgebant, et populis, ait : Ego quidein me, non tione confisus indesinenter Doinitium deprecabalur,
esse digniim tanto sacerdotio judico : veriimlanieii nnn ut oculorum carnalium visum, sed ut illumina-
si aliqua in mc, licct indigno, divina dispensalio pu- lionem cordis acciperet. Miscebat tamen precibus
tattir explenda, Deuin nostrum caeli ac terrae Domi- sludia ac laborem, et juges coniinuaiasque vigilias,
niim tesior, quod Lucius Saiiclorum sauguine pollu- non ad legendum, sed ad audiendum adhibebat, ut
las et crucntas super me non injiciel maniis. Cuiii- quod aliis visus, hoc illi conferret auditus. Cum vero
que Lucius tam gravi nota inuslum se videret in post lucubrationis laborem somntis (ul fieri solel)
oculis plurimorum: Quare, inquit, Moyses, tam facile legentibus advenisset, Dldyiuus silentium illod non
condemnas eum, cujus lidem ignoras ? Aut * si tibi ad quietem, vel ocium datum ducens, lanquam mun-
aliquis de me aliter indicavit, audi lidcm meam, et dum animal ruminans cibum quem caeperal,ex inte-
lilii ipse magis quam aliis crede. Tunc illc : Desine, gro revocabal, et ea qtiae dudum, percurrentibus
Inquil, o Luci, dolosis luis me quoque imaginibus; aliis, ex librorum lectione cognoverat, memoria et
adgredi. Bene mihi nota cst fides lua, quain prote- aniiiio retexebat, ut non lam audisse, quaelecta fue-
slantur servi Dei per metalla damnati, Episcopi in Q ( rant, quam descripsisse ea menlis suae paginis vide-
exilium trusi, Presbyteri, diaconi exlra Chrisliani retur. lia i brevi, Deo docente, in tanlam divinarum
nominis babitacula relegati, bestiis alii, alii etiamt humanarumque rerum erudilionem ac scientiaui ve-
igniljus trailiti. Nunquid potest verior essc fides qu.e, nit, ut scholaeEcclesiasticaeDoclor exisleret, Alha-
aur»bus capitur, quam qux oculis f pervidetur ?i nasio Episcopo, caelerisque sapientibus in Ecclesia
Apud me certum esl, quod qui Chrisio recte credunt, viris Dei admodum probalus : sed et in cacieris, sive
isla non faciunt. Et ita majore dcdecore deformaius. Dialeciicae,sive Geometriae,Astronomiaequoque, vel
(quoniam perurgebat necessitas Reipublicse consu- Aritbmeticac disciplinis ila esset paratus, ut nulius
. unquam pbilosophoruin aliqua ex his arlibus propo-
lendi) compulsus est adquiescere , ut ab s Episcopis
obiinere eum, vel concltidere quiverit, sed
quos iu exilium truseral, sacerdotium sumerct. Quo, nens,
ut responsiones ejus acciperet, 278 magis-
suscepto, ct gentis ferocissimsepacein tenuit, et fi- statim
dci catholicaecustodivil intemerata consortia. trum eum eliam illius de qua proposuisset, crederet
disciplinae.Hujus aliquanti dicta, vel communiter dis-
« Muviamseu M«ui«v vocant Socrales, Nicepho- fuisse Mosem in monte, ad quem abductus est, nt
rus, Epiplianius Scholasticus. Sozomenus autem• ab iis qui*illicexulabanl, ordinarettir, tradit Socrates
Maviav, Hifliiininconsianier. In Guarneriano cod.• D j lib. IV. cap. 37. (non 29. ut falsoCacciarius notat) ;
Muviascribitur. Pagius ad ann. 372. refert bellum,i tradit et Sozomenuslib. VI. cap. 38. rejecto Lucio,
CIIIIISaraccnis geslum, post Albanasii autem obitum1 Moseiu ad Episcopos iu exilio degentes deductum.
paccin initam, et Regiuam Mauviamad Christi (idem 1 Alque hi quidem Scriptores Rufluum, ut alias ad-
couversam. llanc rgo malim serius et ad annum us- verti, Graeceexhibent. In fine Guarnerian. ms., pa-
qneh 574. dilTerre. cem obtinuit, et custodiunlinlemeratacontortia.
Guarnerian. (requentius, et paulo post oratam n h In Guarneriano, accensus; tum Bononiensis,licet
pacem, elc. De Didymo tam ct alii multa et uos
« Duo Vatic.notuserai. MoxGuarnerian. infideliter *" inslans cursu.
diximus, maxime ad Hieronyrnum(qui eo magislro
pugnaverantpro infeliciter, etc. gloriatur, quemadmodumet Rufinus) ul oliosum sit,
d Antea, ferebatur; alii apud Cacciar.mss., confere-
:- eadcm replicare.
batur. Mox Bononiensispugnabantpro perurgebanl. ' Bononiens., inflammabatur;paulo post cx Guar-
* Giiarncrian., Al si tibi; et mox cum aliis Valic,, neriano cupita legimuspro cupitam,ut libri alii edili
libi ipsimagis, etc; denique Tum ille, pro 7'wiic. aique ac mss. praeferunt.
' ldem, videtur. Leviora dissimulamus. i Cacciarius aliique vulgati interserunt in voculaui,
s Regio-Vatic. plus habet, ut abductus ab Epitco- ,. quam nosiri mss. ignorant. Mox pro Ecclesiattica
pit, clc. Et profecto extra Alexandriam ordinatuni u legit BarraeusEccletim.
E17 IIISTORIA ECCLESIASTICA.LIBER SECUNDUS. 518
putata, vel proponentibus responsa, adhibitis notariis A Imo aliquid laelius Gregorium nobis cum Basilio ger-
dcscripsere : quae etiam nunc in magna admiratioiic minavit. Tulil igitur el ipsa mullorum Sanctoruiu
Iiabeniur. Nos tamen qui el vivaevocis cjus ex parle segetem satis \Al. satisque] laeiain, produxit copiosam
nliqna R fuimus auditores, et ea quae a nonuullis di- piorum vineam, olivarum quoi|ue Domini germinavit
cente co descripta legimus, longe majorem gratiam novellam. Sed isti praecipue velut iluo filii pingue-
et divinum nescio quid, ac supra bumanam voccm dinis, assistentes dextera laevaquecandelabro, iuslar
son«ns, in illis magis sermonibtis, qui de ore ipsius [Al. adinslar] duorum cocli luminarium refulgebant.
prolerebanlur, agnovimus. Hunc eliam beatus Anto- Unde dignum puto de his pauca supra repetere.
niiis ciiin fideiAthanasii testimonium laturus, adver- Ambo nobiles, ambo Aiheuis eruditi, ambo collegae,
suin Arianos debThcbaide Alexandtiam descenduset, ambo de auditorio digressi ad profilendam Rbeto-
magniflcis consolatus est verbis : Nihil te, inquit, ricam rogabantur. Quod opus magnifice quidem im-
offendat, o Didyme, quod carnalibus oculis videris plebat Basilius, Gregorius vero magnificentius con-
orbatus. Desunt enim tibi oculi illi, quos mures, et temnebat. Quique cum se lotum Dei servilio manci-
niuscae, et lacerlae habenl. Sed laetare, quia hahes passet, tantum de collegae amore praesumsit, ut
oculos quos Angeli habent, 'et quibus Deus videtur, sedentem Basilium, de doctoris cathedra deponeret,
per quos tibi magnum scientiae lumen accenditur. B ac secum ad monasteriiim manu injecla perdueeret,
CAPUT VIII. ibique per annos (ut aiunt) tredecim, omnibus Grae-
corum « ssecularium libris remotis, solis divinae
Quol ex discipulis Anloniieliam lunc in eremohabitan-
virtutes et Scripturae voluminibus operam dabant, earumque
libus, signa fecerint.
intelligentiam, non ex propria praesumlione, sed ex
Florcbat igitur ^Egyptus ea lempeslate, non solum majorum scriplis et auctoriiate seqnebanlur : quos
erudiiis in Clnistiana pbilosophia viris, verum eliam et
ipsos [Al. et ipsa] ex Apostolica successione in-
his qui per [.4/. stiper] vasiam eremuin commanentes, telligendi regulain suscepisse consialiai. Quorum
signa el prodigia c Apostolicasimplicitale vilae,el cor- praecipuein Prophelas [Al. propheliasj commenlarios
dis sinceritaie faciebant. Ex qiiibus interim quos ipsi disculientes, tbesauros sapientiae et stientiae reoon-
vidimus et quorum benedici manibus meruimus, hi ditos in vasis lictilibus perquirebani.
*' 280 Veruiu
sunt, Macariusde superiori ererno, alius Macariusde cum jam ipsi sulficienler instructi. Divina dispensa-
inferiori, Isidorus in Scyti, Pambus in Cellulis, Moyses tione ad imbuendos populos vocarentur, et alius
et Beniamin in Nilria, Scyrion " et Helias etPaulus in alio ad idem tamen opus ulerque Iraheretur,
itinere,
Apeliote, alius Paulus in Focis, Poemen et Josepb Basilius Ponti urbes et rura circumiens, desides
279 '" Pispiri, qui appellabatur mons Antonii. Sed C gentis illius animos ei parum de spe futura sollicitos
et alios quamplures hujuscemodi viros in .tEgypti stimulare verbis, et praedicatione succendere, cal-
partibus habilare, fideli comperimus aiidilu, ut vere lumque ab his longse negligentiaa coepit abolere,
complerelur Apostoli dicium : ' Quia ubi abundavit subegitque, abjectis inanium rerum et secularium
peccatum, superabundavit et gratia (Bom. 5.). Habuit cnris, suimet notitiam recipere, in unum coire, nio-
autem per idem lempus etiam Mesopolamia viros nasteria construere, psalmis, el bymnis, et oratio-
nobiles, iisdem studiis pollenles. Qiiorum aliquanlos nibus docuit vacare, pauperum cnram gerere, eisque
ipsi per nos apud Edessam \Al. Edissam] et in Car- habitacula honesta, et quae ad viclum necessaria
rarum partibus vidimus, plures autem auditione di- sunt, preeberc, virgines instituere, pudicain casiam-
dicimus.
CAPUT IX. que vitam omnibus pene desiderabilem facere. Ita
brevi permutata est totius provinciae facies, ut iti
De Gregorio et Basilio CappadocimEpiscopis, arido et squalenti campo videretur seges fottunda,
Sed neutra harum infcecundior Cappadocia fuit, ac laeta vinea surrcxisse. Gregorius vero bonuin
• Aliler Guarnerianus, sntmis; et mox, descripta cap. 23. ad 35. sexcentos de nomine laudat, eorum-
tunt, legimus. narrat insigniora gesta, nec denique Rosweydus
b Bononiensis, a Thebaida. Confer hanc de Anto- J) que tolo libro de Vitis Pairum hujus unquam Scynonis
nio narratiunculam ctim HieronymiEpistola in nostra ineniionem faciunt. Qui sequilur Pmmen. in Bono-
recensione LXVHI.ad Castrucium num. 2. ln fine le- nicnsi ms. Pymen appellatur, viiiose. ldem paulo
gimus, et quibus Deus, etc, cum ms. Guarneriano, posl viros lacet.
pro quo hacienus lectum est, e quibus, etc. Tum Bo- ' Eadcm est Noslri in Ilisloria Monachorumcap. 7.
noniensis, pro quo pro per quot. anie medium sententia, in eamque rem idem Scri-
c klem, ei prodigia, Apottolicwvitct, et cordit sim- pturae, quae lieic laudatur, usus. Mihi videtur ettam
plicitate faciebant. Apostoli diclum in eit esse completum : Quod ubi
dApud Cacciarium aliusque; lum, de interiori, pro abundavil peccatum, ibi superabundavit gratia. Hoc
inferiori. Dictum de duobus Macariis supra, ct in testimonio Guarneriarius Ms. caput 8. concludit, et
Hisloria Monachorum cap. 28. De reliquis confer si nonum ab insequentibus verbis, Habuit autem, elc,
lubet Rosweydum in Vitis Palrum, neque enim haec exordilur.
persequi nobis vacal. F ln Guarneriano ms., tchotarium, quae nec ipsa
« Valde vereor, ne librariorum inscitia depravatum contemnenda lectio est. Mox Bononiensis eorumque
nomen hoc sit, cujus suspicionem vitii auget Bono- diligentiam pro inlelligenliam. Quod sequitur nomen
iiicnsis ms. lectio Quirtori, ab impressa Scyrion im- propria Cacciarius contra mss. saltem quibus uos
mane quantum diversa. Cerle nec Socrates, qui per uiimur, aliorumque ediiorum codicum fijem, prae-
Rufini vestigia incedit in his quoque Patrlbus Mona- termisit.
choruiu recensendis, nec Sozomenus qui lib. VI, a
 KI9 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI S20
scmen non patiebatur, aut super spinas jacere, aut A rent Basitium, ut precibus suis intercederet pro eis,
inter saxa dispcrgere, sed bonam terram cordis sui ne eliam ipsi, et quidern mulio jusiius siu.iliier Jjile-
jugi cultu etexerciliis indesinentihusexcolebat. ° Et rirent. Sic accidit, ut cum omnes catholicos expu-
multo amplius hic in setnelipso, quam ille in cae- lerit [Al. expelleret] Valens, Basilius usque ad vitae
teris proficiebat. Suscipere ille, quac renuntianies exitum inlemerato communionis sacramento in Ec-
seculo deferebant ad pedes suos, et dividere ut quis- clesia perduraret. Gregorius vcro apud « Nazianzon
que eguisset, cuiam gerchat. lste nibil habendi, et oppidum in locum pairis Episcopus subrogatus bae-
omnia possidendi contenlus sacramenio, erga solas relicorum lorbiiiem fideliter lulit. Reddila vero pace,
sapientioedivilias avarus cl miiltum cupidus inhae- Conslantinopolim ad Ecclesiam docendam venire
rebat. llle coire plures iu uuum, ct sui invicem in h exoratus, non abnuit. lllii brevi lempore lantiim
necessariis habere solliciiudinem docebat. Hic sui ad emendandum populum vetustis bacreticoruiiiin-
exemplo quod erat absoliitus et liber b, cunclis ser- fectum venenis * prolicil, ut tunc primum Cliristiaui
mone Apostolico praedicabat : Ego autem volo vos sibi fieri viderentur, et novellam lucem veritatis as-
sine solticiludine esse (I. Cor. 7. 52.); et Dominus picere, cum religionis doclor mulia 282 quidem
in proximo cst: nihil solliciti silis, sed tanquam servi verbis, plura lamen doceret exemplis : nec viderent
Christi, hoc solum estote solliciti, quando redeat B ab eo i discipulis aliquid imperari, quod non prius
Dominus de [Al. aj nupliis. Ille delinquentibus mi- ipse fecisset. Sed ubi gloriam subsecuta invidia est,
sericordiler condolere, et a delicto revocare : bic obnili quidam, et k proscriptionibus minus sanis uli
per divini eloquii gratiam delinquendi incitamenta ccepere, iu ipso ail propria remeantc, alius ordina-
praevenire, nec sinere labi eum, qui difficulier eri- retur Episcopus. Quod ille susurrari tanium, cl sub
geretur elisus. llle in fide purus, hic c in prandica- 1 dente tentiens ruininari, ipse proferl, quod dicere
tione liberior. 281 '"c ^eo bumilis, bic etiam ei nullus audebat: Absit, inquit, ut mei caus-a aliqua
honiinibus crat. lllc arrogantes contemlu, hic raiione simullas in Dei sacerdotibus oriatur. Si propter me
vincebal. Sic in utroquc divcrsa gratia unum opus est ista lempeslas, lolliie me, et mittite me in mare,
perfectionis explebat. Igilur Basilius non niiilto post et desinet a vobis quassaiio. Tmn regre^sus, in Ec-
CaesareaeCappadociae Episcopus, cum a Valenle in clesia sua [Al. Ecclesiam suam] quod supcrfuit vitae
exilium d pro fide cogeretur, cxhibitus est ad tri- lempus exegit. Et quoniam jam fessa aetate, et cor-
bunal Praefecti, lerroribusque (ut illi nioris est [Al. pore invalidus erat, successorem sibi ipse delegit,
erat] poiestali) et minis maximis agi caepit,ut [Al. et] quo Ecclesiam gubernanie, debilitatis et senectutis
nisi pr.<ceptis Principis obediret, inleritum sibi jam oiio frueretur. Exslant quoque utriusqiie ingenii mo-
jamque speraret impendere. Tum « ille intrepidus, C nimenta niagnifica Tractaiuum, quos ex lempore in
et alisquc ulla animi perlurbalione hacc sibi niiiii- Ecclesiis declamabani. Ex quibus nos denas ferine
lanli Pratfecto respondisse feriur : Alque utinam m singulorum Oratiuncnlas transfudniius in Latinum.
aliquid mihi esset digni muneris, quod offerrem huic, Basilii praelerea Instilula monachorum, optantes, si
(|ui maluriiis Basilium de nodo follis bujus absol- el Dei favor adjurerii, eorum plura trans-
veret. Cumque darctur ei nox, qiiaeerat media, ad poterimus,
ferre. Fuerunt praeteroa fratres duo Basilio, Grego-
spacium deliberandi, respondisse denuo pei hibetur:
rius et Petrus. Quorum aller in verbo doctrina1, alter
Ego crastino ipse ero qui nunc : tu te uiinam non
mutares. Et ' illa quidem nocle uxor iraperaloris in operibus fidei fratrem ita exacquabal, ut utcrque
velut lorloribus tradita crucialur : filius vero qui eis vel Basilium, vel Gregorium redderei. Exslant etiam
erat unicus, exlinctus palernae impielalis credilur ipsius Gregorii junioris aliqua Opuscula luculeiila.
exsolvisse supplicia. Ila ante lucem missi, qui roga- Sed de his satis dictum. » In Occiduisvero parlibus
*• Barrxuspeiicopam hanc verborum omiserat, Et nobis ad
multo amplius, ctc, usque proficiebal; quam nos ex Constantiuopoli Hieronymum, qui per id nempe temporis
aliis libris suffecimus. 1 Nostri inss.,agebal.
profecit; lum unus aspicerent pro
» Bononiens., libero cunclis sermone; duo Valic, D I aspicere.
liber a cunctis, clc. i
• Idem i» praipositionem lacet; paulo post dtumo rectolidem pari consensu, Uemque unus Vatic. in
discipuli.
gralia habet pro diversa, etc. k Guarnerian. cum Regio-Vatic, prmscriplionibus.
d Hacc leferunt ad an. 372. erudili Benediciini Ilisloriam
Operuin S. Basilii editoies, in ejus Vita quain vidcsis tuui in S. quod speclat, videnns, si libet, cum alibi,
cap. 20 a num. 0. ad linem usque. Mox illud est Hieronymi Vitacap. 13. num. i. et seqq.
verbum noslri mss. ignorant. 1 Male Cacciar. unoverbo, subdenle; nec bene
• Denuo Bononiens. Tamen ille, etc, tuin minanti Guarnerian., subdentes; tum Bononiens., quia di-
Prwfecto, etc. cere, etc.
' Regio-Vatic. in illa; lum Guarnerian., crucia- m Gregoriiquidem dccem Opuscula, Basilii autem
balur pro cruciatur, et missisunt qui rogarenl, etc. octo llomilias, et praelerea Regulam, quam Inslitula
B Fernie recliusin Bononiensi,Nazanzium; deinde Monachorumvocat. Hatc jnos omnia Tonio sccundo
Guarnerian., in loco palris, el feliciter tulit pro fide- exliibebimus. Hcic prava inierpunclione sensus antea
liter, eic. laborabat, quem nos restituimus. Mox Bononiens.
h Besiituimus ex Guarncrian., exoratus,
pro quoi poluerimus pro polerimus, et I1uerant pro Fueruni.
u Guarnerian. a'b hoc loco uovuin caput, sive <|IM
niale bacteiius, aut eerte minus Laline lectum, exlwr-
tajjus.Ilaec aiiiiuni speclant 380. ul saepe notaiuui est cimum exorditur.
 HISTORIA ECCLESIASlICA. LIBER SECUNDUS. 522
821
Valenlinianus fide religionis illaesus, veteri Romani iA bito clamor et vox una consurgit, Arnbrosium Epis-
censura copum poslulantes, baptizari hunc 284 protinus
imperii rempublicam gubernabat.
clamant (erat enim catechumenus) elsibi Episcopum
CAPUT X. dari: nec aliter unum populum fore atque unam fi-
De Damaso Episcopo, et Ursini subreptione. dem, nisi Ambrosius sibi daretur sacerdos. Obluc-
Damasus post Liberium per successionem sacer- tante illo et plurimum resisiente, ad Imperatorem
dotium a in urbe Roma 283 susceperat. Quem relatum populi desiderium, omni maluritate jubeturL
esse , quod discordanlem
praelatum sibi non ferens Ursinus quidam ejus- impleti. Dei enim, ait,
dem Ecclesiae diaconus intantum furoris erupit, populi fidem, et animos dissidentes conversio subila
ut persuaso quodam satis imperito et agresli in unum consensum atque in unam sententiam revo-
b Episcopo, collecta turbulentorum et sedi- caret. Moxque Dei gratiam conseculus, et initiatus i
tiosorum lioutinum manu , in Basilica quae c Sici- sacris, et sacerdos effectr.s est.
nini appellatur, Episcopum se fieri extorqueret CAPUT XII.
legibus et ordine et d traditione perversis. Quo ex De Valentiniani fine.
facto tanta seditio, imo vero lanta bella coorta sunt,
Interea cum ad bellum Sarmaticum ValentinianuS
alterutrum defendentibus populis.ut replerentur hu- B ]
loca. res factione de Galliae partibus venisset k Illyricum, ibi vixdum
mano sanguine orationum Quae
« Maximini Prsefecti saevi hominis, ad invidiam boni ccepto bello, aegritudinesuDitaoppressus diem obiit 1,
est ita utcaussa ad relictis haeredibus in Imperio filiis, Gratiano Augus-
et innocentis versa sacerdolis,
Clericorum usque lormenla deducerelur. Sed asser- to, Valentinianoque admodum parvulo, et nondtim
initiato. Quem tamen necessilas eo-
lor innocentiaeDeus afluit, et in caput eorum qui in- regiis insignibus
lenderant dolum, pcena conversa est. rum, qui tanquam vacuum imperii locum conabantur
invadere, compulit, etiam [A/. et] absente fratre ,
CAPUT XI. •mrpura indui, Probo tunc Praefecto fideliter rem
De AmbrosioEpiscopo. gerente.
Interea defuncto ' apud MediolanumAuxenlio hae- CAPUT XIII,
reticorum Episcopo, utriusque partis populi diversis De Golhorum per Thracias irruptione, et Valentisnecd
studiis ferebantur. Dissensio gravis et periculosa se- Per idem tempus iu Orientis regno Colhorum gens
ditio urbi propriae maturum parabat exilium, si pars sedibus suis pulsa, per omnes se Thracias infudit,
utraque cum diversum vellet, nequaquam quod pro- armisque urbes et agros vastare ™feralller coepit.
posuerat, obtinerel. Ambrosius n tunc Consularis < G Tum vero Valentis bella quaeEcclesiis inferebat, in
ejusdem provinciaefasces gerebat. Is cum perniciem hostem ccepta converti, seraque pcenitentiaEpiscopos
civilati videret impendere, pro loco alqueoflicio suo, 285 et presbyteros relaxari [Al. relaxare] exiliig,
confestim Ecclesiam, seditionem populi mitigaturus, ac de melallis resolvi monachos jubet. Ipse tamenab
ingreditur. Cumque inibi mulla secundum leges et hostibus circumventus in praedio, quo ex bello trepi-
publicam disciplinam proquiete et tranquillitale pe- dus confugerat, impietatis suae posnas n igni exustus
rorasset, pugnantis inter se et dissidenlish populi su- dedit, annis in Imperio cum fralre primo, et post
» Damasi ordinationent anno 367. Chronologi eru- sius vero tunc, etc; quae autem praecedunt itidem
ditiores adscribunt. Historiam Schisinalis Ursini, praeccdenti Capitulo adlribuit. Pro gerebal verbo,
sive Ursicini ex Libello precum Marcellini et Faus- quod sequitur, falso Cacciariusait, apud editos legi
lini ad Valentinianiim juniorem disces; recentiores regebal, ediius quippe Barraeanus, utunum, quemob
sexcentos praetermitto. oeulis habeo , laudem, gerebat manifesto praefert.
b Is Paulus Tiburtinus episcopus dicitur. Econtrario regebat ms. Bononiensis.
c Guarnerian.,Siyc!iiifl;Cacciaiius, Siciniana. Eam h Denuo Bononiens. ms. Dissentientis; paulo quo-
lamen alii Basilicam Liberii vocant; sunt et qui di- que post, atque ullam ftdem, pro atque unam, elc. •
cant Julii. Ammianus auiem Marcellinus lib. XXVII. 1 Guarnerian., discordantis; mo.v Bononiens., sw-
cap. 5. sub iinem, In concertalione, inquit, superave-»>bilo
' pro subita, et revocarit pro revocaret.
rat Damasus, parte quw ei favebalinstante. Conslalque 1 Addites/verbuni Cacciarius, quodetmSs. nostri,
in basitica SICININI, u6i ritus Chrisliani esl conventicu- et vulgati libri omnes ignorant.
lum, uno die cenlum triginla seplem reperta cadavera k Qiiidam ex edilis tn Illyricum, nostris quoque
peremtorum, efferalamquediu plebemwgreposteadeli- repugnantibus mss. i
nilam, etc. 1 Confer Ammianum lib. XXX. cap. 6. Zosimum
d Noiatum Barraeo ad librioram, legi, al. ratione, lib. IV. Idacium in Fastis, et Hieronymum quoque
Ut et paulo post deferentibm pro defendentibus. nostrum Epist. LX. ad HeIiodorum,et qui eum men-
« lta ei nostri mss. et vulgati libri omnes liabent. titur, Auctorem Episi. ad Praesidium de Cereo Pas-
Cacciarius rescribit Maximi, nec tainen quid sibi ve- chali. Anno 375. et XV Kat. Decembr. Valentinia-
lit, adnotatiuiicula sua explicat. Mox Guarnerian., num obiisse pro comperto habelur.
ita ut caussa Clericorumusque ad tormenla deducere- m Duo recentiores Vatic, ferociter. Mox Guarne-
tur; Bononiens. cum olim vulgatis plensque, duce- rian., Tunc vero, et cmpta convertit.
retur. n Non contemnendalectio Guarnevianims.,t« prm-
' Auxentium anno 374. ad plures abiisse, eodem- sidio, pro quo lectum hactenus tn prmdio reliquis
que anno septiino Idus DecembrisAmbrosium ordina- libris omnibus. Et sane Socrates in libri IV. nne pe-
tuin fuisse Episcopum, oslendimus et nos in Chrono- riisse Yalentem narrat, cum in vic.um qnemdam d;
logicis :id primam Hieronymi Epistolam Notis. ztbtxvjv,confugisset, quein supervenientes Barbari
^•Guarneriaii. ab his caput 11, exorditur, Ambro- coucreinarunt. Ammianus autem Marcellinus ex alio
PATKOL.XXI. 17
G25 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI S24
cum filiis fralris, qnatuordecim pariter exactis. QuaeAV dserimabatur Ecclesise. Sed quamvis illa Jezabel spi-
ptigna iiiilium mali Romano Iniperio lunc etdeinceps ritu pugnaret armata, resislebat tanien Ambrosius,
fuit. » Igitur Gratianuscttm fralre admodum parvulo, Eliaevirtute repletus etgratia. Ipsa aulera in Eccle-
postpatrui necem Oiientis quoque suscepit Impe- siis garrire, e slrepere, animare, et inflammare ad
rium. Ispieiate et religione omnes pene, qui ame discordiam populos [Al. add. coapit] : sed quod mi-
fueram principes, superaliat. Usuarmorumstrenuus, nus res ex sententia cederet, injuriam putare, cl pro
velox corpore, et ingenio bonus erat, sed jnvenili lioc [A/. hac] apud filium conqueri. Unde adolescen-
exultatione plus fere laetus, quam sufflciebat, et plus tulus pro conlumcliaeinvidia, quam falso conflaverat
verecundus, quam Reipublicae intererat. maler, accensus, armatorum globum ad Ecclcsiam
CAPUT XIV. miltii: confringi januas, oppugnari ' sancta, Sacer-
dotem penrahi, atque in exilium agi,protinus jubet.
Ut Gratianus Imperator Theodosium regni participem Sed lanta luit
adsciverit, et post multa reliyiose et forliter gesta perseverantia fidelium populorum, ut
Maximi lyranni insidiis succubuerit. animas prius arailtere, quam Episcopum mallent.
Quique videns utile, virum annis maturum in tan- CAPUT XVI.
tis regnicuris habere participem, ct quia, ut sermo
DeBenevoliMagislri memorimfideli conslanlia.
divinus monet: Meliusduo, quamunus (Eccles.4, 9.), B
consorlem adsciscit Theodosium b, eique Oiientis 287 Interim dictanda adversum fidem patrum
K
procuratione permissa, partes sibi ac fratri Occiduas Imperialia decrela mandantur Benevolo, lunc me-
reservavit. Verum is c postquam multa religiose ac moriaescriniis praesidenti. Sed ille cui ab incunabu-
fortiter gessit, a Maximo tyranno apud Britannias lis sacra fides, et venerabilis fuit, abnegat se impia
exorto, per Andragathium ducem, Lugduiii, suorum verba posse proferre, et contra Deum loqui. Tttm
vero ne incoeptumreginae frustrari videretur, celsior
magis proditione, quam vi hoslium, peremptus est.
eihonor promittitur, si impluret injuncta. Ille qui
CAPUT XV. nobilior in fide esse quam in lionoribus cuperet:
De Valentinianopuero. Ulquemater ejus Justina Aria- Quid mibi, ait, pro iui|)ielalis mercede alliorem pro-
nam hwresimdefendens,Ecciesiasperturbareconalasit. mittitis
gradiim ? Hunc ipsum, quem babeo tollite :
286AI Valenliiiianus in Italiadegens, fratrisnece, tantum niihi consciemia fldei duret illaesa. Haec di-
atque hosiis metu perlerritus, siinulatione oblalam pa- cens, ante pedes impia praecipientinmcingulumjecit.
cem a Maximo, siniulans ipse quoque libenter am- Ambrosius vero adversum Reginaeh furorem, non
plectitur. Cum interim Justina mater ejusdem, Aria- se manu defensabat, aut lelo, sed jejuniis continua-
nae haereseosalumna, impietatis suae venena, quae, C tisque vigiliis sub allari positus : per obsccrationes
vivente viro, suppresserat, filio facile decepto flde.n- defensorem sibi atque EcclesioeDeuin parabat. Dinu-
tcr [Al. libenter] aperuit. Igitur apud Mediolanum que' haecin longum diversis machinis el oppugnatio-
posita, conturbare Ecclesiarum statum, comminari a nibus nequam Justina moliretur, Maximus, qui se
sacei dotibus depulsiones, exilia, nisi Ariminensis exuere tyranni infamia, et legitimum principem ges-
concilii dccreta, quibusfides patrum temerala fuerat, tiret ostendere , datis litieris impium prolestatur
revocarent. Quo bello Ecclesiae murum et turrim incoaptum, fidem Dei impugnari, etstatula catholicae
validissimam pulsabat Ambrosium. Eumr|ue minis, Ecclesiac subrui, et inter boecappropinquarc i Ita-
lerroribus [Al. terroribusque], alque omni oppugna- lix ccepil. Quo Justina comperio, boste simul atque
tionis gcnere faligans, primum sibi aditum debellan- impietatis conscientia perurgente, in fugam versa

rum sententia tradit, cum cum Candidatis, et spado- monio in Epitbme.

nibus pauris prope ad AGRESTEM casam relatum... cir-
cttmsessumab hostibus, qui essel, ignoranlibus,flamma
supporiln inceisuin. Tum Regio-Vaiic fugerat pro
confuijerat, rononiens. ignibus pro igni. Annus age-
batur 378. quinto idus Augusti, ul Idacius scribit, ex j)
i alii editi libri intemerata praeferebant. Cacciarius pro
eoqtiePagius edisserit. Conler et Libanium in Ora-
lione ad Theodosium de caedeJuliani vindicanda.
R Ab hoc loco caput 14. Guarnerian. cod. exordi-
tur, quod et ferme reclius cum subsequenle in unum
coiijungii. Gratiani laudes magnificeextolIuniS. Am-
.' brosius de obitu Valentis, el in Psalm. LXI.Zosimus,
Ausonius in Grat. act. pro Cos. et Ammianus ipse
Marcellinus lib. XXXI.
b Anno 579. A7V. (non XVII. ut perperam alii
scribunt) Kal. Februarias, ut Idatius, Chronicum
Alexandriii. itcnique Farrago Alexandrina, et Mar-
cellinus in Chronico docent. Hincnova Imperii divi-
sio. TheodosioOriens cum Thracia cessit, inter Gra-
tianum auiem et Valentinianumfratres divisumImpe-
rium Occidentale.
« In Guamerian. ms., Verum ipse is, et mox
per
Andragathum. Obiisse Gratianum Vlll. Kal. Septem-
bris anni 383. demonstrat Pagius ex Yictoris testi-
d Idein Guamerian. comminari ccepitsacerdotibus
depukiones, exilia, etc. Et sane, deputsionespro quo
lectum hacienus est depulsionis, restitui visum est.
Pro temerata, quod sequitur, Barnuus, nonnullique
revocarentconjicit rescribendum renovarent.
c Duo haecverba garrire, et sirepere Bononiens.
ms. tacel.
' Alius Sancia Sanctorum in duobus Valic. Pro
agi qnod sequitur erat in antea vulgatis miKi.
s Guarnerian. mittuntur, lum et Benivolopro Bene-
volo, mss. <|uoqtiealii. Sozomenus lib. VII. cap. 13.
Msv£go)iov vocai, facili in GraecisS in p.literai um per-
mutatione. Mox in Regio-Valic. cara fides pro sacra
fides. Guarnerian. et copulam subsequentem omiltil:
deinde Tuncvero legit pro Tum, etc.
k Bononiens., fervorem, et defendebatpro defen-
sabat.
1 ldem cum Guainerian., Cumque hwc, elc, lum
junctis et Yaticanis duobus. nequidquamJuslina mo-
lilur pro nequamJustina, eic, ferme verius.
i Nostri mss. Italiam pro Italim. In fine Guarne-
rian., parabat pro prmparabat.
 HISTORIA ECCLESIASTICA. LIBER SECUNDUS. 526
525
ciim filio, exilia quae Dei sacerdotibus praeparabat, Ai CAPUT XIX.
prjma sortitnr. De restitutione Ecclesiarum, qum per ipsumjamcatho-
CAPUT XVII. licum in Oriente reslitulw sunt.
Ut TheodosiusnecemGratiani ultus, de Maximotrium- Igitur ad Orientem regressus, ibique, nt »ab exor-
phaverit. summa cura summoque studio
fi- dio principatus sui,
288 Adfuit tamen Theodosius propter regni pulsis haareticis, Ecclesias calholicis tradere: idque
dem, bonitatisque ac beneliciorum Gratiani memor, ea moderatione ut ultione contemta, tantum
agere,
et invindictam, » lotis viribus Orientis insurgens, catholicis de Ecclesiarum restitutione consuleret,
ultus est sanguinem justum. Valenliniani quoque
fidem catholicam, quo fides recta absque prsedicationis impedimento
impia inter ha;c mater defuncta, proficeret: communem se praebere erga sacerdotes.
quam ipsaviolaverat, et regnum tyiannide depulsa, Dei: fide, religione, el munificentia cunctis regium
b restituit. Atque ipse posteaquam Romam illustri
animum exhibere : accessu facilis et absque imperiali
triumplio invectus est, ad propria rursus regna re-
fastu ad colloquium se humilibus praebere: hortatu
meavit. et largitionibus, Ecclesiae plurimis locis ornataa
CAPUT XVIII. ejus
jB satis magnificeque constructse : praastare multa pos-
De Theodosiicommisso in Thessalonicenses, et pwni- centibus, sed h frequentius ultro offerre. Idolorum
tenlia ejm publiceapud sacerdotes gesta.
cultus, qui Constantini instilutione et deinceps ne-
Tcr idem tempus subreptione quadam dsemonis, gligi et destrui coeplus fuerat, eodem imperante col-
turpis macula religioso principi inusta [Al. ingesta] lapsus est. Pro quibus in tanltim Deo charus fuit, ut
est. Etenim cum apud Thessalonicam seditione exor- speciale ei muiius contulerit divina providenlia. Efr
ta, quidam ex mililaribus vir impelu fuisset populi enim in Thebaidos partibus monacbum quendam
furentis extinctus, repentini nuntii alrocilate succen- Joannera nomine, spiritu propheiico » replevit, cujus
sus, ad ludos Circenses invitari populum eique ex monitis atque rcsponsis pacem relinere, an bellum
c
improviso circumfundi mililes , atque oblruncari gerere, esset mclius, sciscitabatur.
et vin-
passim, ut quisque occnrrisset, gladio jubet,
dictam dari non crimini, setl furori. Ob hoc cum a CAPUT XX.
sacerdolibus d llaliae arguerelur, agnovit delictum, De Apollinare, et Itccresiejus.
culpamque cum lacbryniis professus, publicam pceni-
tentiam in conspectii totius Ecclesiaeexegit : et in 290 Interea apud Laodiciam Syriae ante idem
hoc " sibi tempus adscriptum, absque regali fastigio ^* teinpus ApoIIinaris Episcopus, vir sane in i caeteris
patienter implevit. Quibus omnibus isiud quoque ini- jnslructus, sed dum contentionis vitio nimius agi-
rabiliter adjecit: Lege f sanxit in posterum, 2S9 lur, et adversum omne quod quisque dixerat, ire ob-
ut sententiae Principum super animadversione pro- vius delectatur, jactatione ingenii malefortis hoere-
latae in diem tricesimum ab executoribus differren- sim ex contentione generavit, asserens solum corpus,
tur: quo locus misericordiae, vel (si restulisset)poe- non etiam animam a Domino in Dispensatione k sus-
nitentiae non periret. ceptum. In quo cum evidentibus Evangelii testimo-
» Antea vulgati, totius. Tum Guarncrian., Valen- habet pro fastigio. S. Ambros. loco cilato : Slravil
tiniani impia, elc, absque inlermedio quoque. Tum omne, quo nitebalur insigneregium : deflevit in Eccle-
Cacciarius mstle,ipseviolaverat,pro ipsa, elc. siapeccalum snum, quod ei aliorum frattde obrepserat:
b Sublato scilicet Maxinio,queni quinto tyrannidis gemilu et Utcnjiiiisoravit veniam. Quodprivati erubes-
anno, ut Pacatus cap. 24. narrat, et tertio ab Aqui- cunt, non erubuit Imperator publicetgerepwnitentiam,
leia milliari, ut PhilostorgUis teslatur lib. X. c. 8. etc.'
Theodosius fregii. Tum enm trailit Zosimus lil>.IV. Guarnerian., Lcgem. Haecporrohodienonexstat.
habilu ImperatorioexuUun deductumad Theodosium, s Bononiens. ut voculam tacet. Paulo post Caccia-
qui paucis, qumcumquecontra Rempublicam deliquis- rius ex duobus Vatic. tradtdit pro tradere, et agere
set, velut exprobrulionisloco recensitis, liominem car- Dj empit pro simplici agere, minus cerle bene, elcontra-
nifici tradidit. dicentibus luin suorum majore numero, cum nostris
c Bononiens., obtruncare;tum Guarneriaii., ut pas- mss. atque editis iibris omuihus.
sim quisque, et vindiclam etiam dare. Sozomenus iib. h Idem, sed et frequentius;lum neylegipro negligi.
VII. cap. 25. viruin illum ex miiitaribus, qui inter- 1 Guarnerian. aliiqtte nonnulli apudCacciar. mss.
feclus est, Bullicricum vocat, ei Mag'siruin miliiu;ii repletum. Recole de ipso S. Joamie qua: dicia supe-
per lllyricum dicil, <juo loco et sediiionis Thessalo- rius sunt cap. primo Historiae Monachoruin. Euin S.
nicensium caussas refert. Yicissim Theodoretuslib. V. quoque Hieronymus, caetera inlensior Rufinianaeilli
cap. 18. periisse in Thessalqnicensicaede septem bo- Ilistoriae, Epist. 135.ad Ctesiplioutein, etcatholicum,
minum niillia, traditl inquil, et sanctum fuisse, non dttbiumesl. Vide et nos
d Et cum primis S. Anibrosio, a quo increpitus est ihi.
Epist. quinquagesima prinia. Tum Itnperalor, ut re- i Idem, inter cwteros;tum nimium agitatur; Bono-
fert Theodoretus loco ciiato, ctim ab Ecclesiastica niens., nimio.
k lloc douabant nomine Incarnationis mysterium
synaxi lotos octo roenses abstinitisset, voluit Natalis
Dominicifestoimeresse : sed ab <odem S. Ambrosio Veleres. Thcophilas Epist. Paschali II. inter Uierony-
prohibiius, caput publicae pceni.ientiaeex ejus prae- inianas 9S. CVsseniApotlinarisiliscipuli,etc.etsciant,
scriptosubmisit. Adito ipsum Ambros.de obnuTheo- quod in Dispensalionehominis, quam pro salule noslrh
dosii. Unigenitus Filius Dei dignalns est adsumere, non sit
• Viliose Cacciarius, t*i; tum Guarnerian., (astu alienus a culpa, qui super anima illius perversa et in-
527 RUFINI AOUILEIENSISPRESBYTERI 92«
niis urgeretur ( quibus ipse Dominuset Salvator a A j deslia ejus contemta, alius a Melelii partlbus ordi-
habere se animam profitetur, et ponere eam quando natur. Sed et in multis aliis urbibus Urientis, hu-
vult, et iterum assumere eam : quamque turbatam jusmodi confusiones contentio genuit sacerdotum.
et tiistem dicit esse usque ad mortem) verlit se posl, Apud Constantinopolimvero Neciarius ex Praetore
cl ne ex toto verli, vel vinci videretur, ait, eum qui- Urbano calechnmenuset nuper baptisma consecu-
dem habuisse animam, sed non ex ca partc quaera- tus, sacerdotium suscepit.
tionabilis est, sed ex ea solum qua vivificat corpus.
CAPUT XXII.
Ad supplemenlum vero rationabilis parlis, ipsum
Verbum Dci fuisse perhibebat. Quse assertio primo De teditionePaganorumcontra Fideles.
in urbe Roma [Al. Romana] a Damasob et Pelro Interea apud Alexandiiam novi motus et conlra
AlexandrinoEpiscopo concilio congregalo lali sen- temporum fidem adversum Ecclesiamconcitantur :
tentia depulsa est, ut dectrnerent, Si quis Filium ex occasione hujuscemodi oborti. Basilica quaedam
Dei, qui sicut vere Deus, c ita et vere homo fuit, vel publici operis, vetusta et admodum neglecta fuit,
liumanitalis aliquid, vel deitatis mintis diceret ha- quam f Constantius Imperator donasse Episcopis
buisse, alienus ab Ecclesia judicaretur. Quaesenle»- perfidiam suam praedicantibusferebatur. Quaelonga
tia et apud Alexandriam confirmata est, et apud B ; incuria nihil validum praUerparietes habebat. Vi-
Constantinopolimdecreto concilii. Ex illo ApoUina- sum est Episcopo qui per idem tempus gubernabat
ristseab Ecclesia declinantes, et Episcopossibi suaj Ecclesiam, hanc ab Imperatore deposcere, 292 ut
partis, et dogmalapropria Ecclesiasquedefendunt. crescentibus fidelium populis, orationum quoque
crescerent s domus. Quamquecum acceptam vellet
CAPUT XXI.
excolere, reperta sunt in loco antra quaedamlalentia
De Episcoporumsuccessionibus per Orientem. et terrae delossa, latrociniis et sceleribus magisquam
291 Igitur in urbe Roma post Damasum Siri- ccereraoniis apta. Igiiur Gentiles, h qui retegi cri-
cius d Ecclesiaesuscepil sacerdotium. Apud Alexan- minum suorum latebras et flagitiorumcavernas vide-
driam vero defuncto Petro, Timotheus, et post hunc runt [Al. videreni], non ferentes operta tot seculis
Theophilus : in Jerosolymis autem post Cyrillum mala et tenebris obtecta reserari, velut draconum
Joannes, Aposlolicas reparant sedes. Apud Aniio- calice potato, insanire omnes ac palam furere ccepe-
chiam vero defuncto Meleliosubslituitur Flavianus. rttnt. Nec vocibus jam et seditionibus, ut solebant,
5ed quod Paulinus adhuc supererat, qui in catholi- sed manu ferroque deceriare nituntur. Crebros con-
corum semper societale permanserat, mulia ibi flictus agere in plateis, belloqueaperto uterquc po-
jurgia et multae controversiae saepe commotae, nec,Q pulus inter se coire. At nostri numero el potentia
lamen summa vi niteniibus aliis, aliis obnitentibus inulto plures, sed modestia religionis minus feroces
[Al. obtinentibusj, ipsisque in hoc elementis lerrae erant. Ex quo frequenter nostrorum plurimis vul-
°
marisque fatigatis, potuit aliquando pacis ullus ob- neratis , aliquanlis etiam inlerfectis, ad lemplum
lineri modus, cum ulique fidei jam nulla videretur quasi ad arcem quandam refugiebant. Quo nonnullos
subesse discordia. Hoc idem apud Tyrum fuit : Ubi ex Christianis captos secum abducentes [Al. addu-
cum Diodorus, unus sane ex anliquis catholicisvir, centes], accensis aris immolare cogebanl : renitentes
et tentationum documentis probalus, Athanasii les- novis et exquisiiis suppliciis excruciatos necabanl,
timonio esset a confessoribus Episcopus factus, mo- alios patibulis affigentes, alios confractis » cruribus

tellexitet scripsit.Adeoque et Graeco vocabulo oiwa- circa hujusmet anni initium Synodus acta est, qtiani
oaiav. ldem llieron. F.pist. 84. Ap-llinarisdimidialam ' Rufinustradit primum dixisse analhema Apollinari,
Chrisli introduxitmconomiam.Plura nos ibi. Caeterum i quod el Sozomenus lib. VI. cap. 25. iisdemque fere
Guarnerian. ms. susceptampro suiceptumlegil. atque is verbis lestatur.
» Addit ex duobusValic. Cacciarius noster, quodi c Addit est, verbumGuarnerian. paulo post Bono-
pronomen tum reliqui mss. quibus usus ipseest, cumi niens. decretaConcilio,pro decreloConcilii.
nostri, et vulgatilibri omnes heic relicent. Paulo in-• d Sub finem anni 584. successit DamasoSiricius.
fra Guarnerian. terlit*se poslhwc, el ne ex tolo vincii D De reliquis majorum Ecclesiarum Episcopis con-
viderelur, etc. Verba vertitse, tum illa vertivel in an- sule Socratem lib. V. cap. 3. e recentioribus Pa-
lea vulgatis deerant, quoe plerique mss. sufliciunt. giuin, atque alios.
Deniqtieet in sequentibus Barraeustacet parte. < Guarnerian., pacit illius; et paulo post, juncto
b LibellusSynodicusapud Labbeum tom. III. Pe- etiam Bononiensi,cum Athanasiiteslimonio,et a Con-
trut (AlexandrinusEpiscopusAlexandria pulsus) Ro- fessoribus,etc.
mam conlendit: eoquerecepto,Papa Damasus Romm ' Idem. ms., ConstantinusImperator.
divinamet sanctam Synodumconvocavil,quw amen- c Antea irapressi, loca. Cacciariusdomosin accu-
temtllum Apollinarium,Stephanumquc[ facile rescri- sandi casu, lum quamquampro quamque.Nos codices
benduiii Timotheumque] et latronem Lucium ( bicc nostros praeferimus.
Alexandriam sedem invaseral) anathemaledamnavit. h Bononiens., cum retegi. Moxduo Vatic, flagi-
Proinde nihil est dubiurn, quin ad hauc Synodum, , liorum tuorum, etc. Specus hoc Mithraefuisse, pro-
cui Petrus Alexandrinus inlerfuit, Decreta subnexa a pius ad verum narrat Socrates lib. 111.cap. 2.
periineant: eamque aniea fuisse celebratam, quam n * RescripsitCacciariuscrucibus,Leclorenec verbo
Petrus Alexandriam remearet. Eo autem reversuss tenus admonilo. Et Socrates ipse quidem affixos
est Petrus, tcste Socrale -lib. IV. c. 57. antequam n quosdamcruci narrat, quod Gentilcshoc generesup-
Valensexiret Regia urbe ad bellum adversiis Go- >- plicii eos de indusiria afficerentin sacraeCrucis con-
thos, iQfjuo ct periit dic 9. Augusti anno 578. Igitutr tumeliam. Heic tamen, praeterquamijuod incongruc
5°9 HISTORIAECCLESIASTICA.LIBER SECUNDUS. 55°
in speluncas pracipitantes, quas ob sacrificiorura.A centum, aut eo amplius gradus, in sublime suspen-
sanguinem,caeterasqueimpuritates delubri recipien- sus, quadratis et ingentibus spatiis omni ex parte
das, vetustas curiosa construxerat. Verum haec per distentus : cuncta vero, quo ad sumrnum pavimen-
dies singulos primo cum metu, deinde cum fiducia torum evadatur, opere 294 forniceoconstructa, quse
et desperatione gerere, atque intra templum clausi immensis desuper luminaribus, et occultis adytibus
rapto et praedavivcre. Ad postremum grassantes in invicem in semet distinctis, usum diversis ministe-
sanguinem civium, ducein sceleris et audaciae suse riis et clandestinis officiis exhibebant. Jam vero in
deligunt Olympium quendam, nomine et habitu superioribus extrema totius ambitus spatia occupant
• philosophum,quo antesignano arcem defenderent, exedrae et pastophoria (labernacula), domusque in
et lyrannidem tenerent. At hi quibus Romanarum excelsum porrectae, in quibus vel acdilui,vel hi quos
legum custodia, jurisque dicendi cura permissa est, appellabant e «vvsuovraf, id est, qui se castificanl,
cognitis quaegesta fuerant, turbati atque perterriti commanere solili erant. Porticus quoque post haec
ad templum convolant, caussas audacke perconcian- omnem ambitum quadratis ordinibus distinctae in-
tur, et quid sibi vellet ille concursus, in quo cum trinsecus circttmibant. In medio totius spatii sedes
tanto scelere ante aras sanguis civium funderelur, erat, preliosis edita columnis et marmoris saxo ex
inquirunl. Sed HUobfirmato aditu confusis et dis- B '. trinsecus ample magnificequeconslructa. In hac si-
sonis vocibus 293 rationem facti nullam, sed cla- mulachrum Serapis ita erat vastum, ut dextra unum
morem reddcbant. Missis tamen ad eos nuntiis, de parietem, alterum leva ' perstrlngeret: quod mon-
Romani Imperii potestate, de vindicta legum, et de slrum ex omnibus generibus metallorum lignorum-
his quae talia b solerent suhsequi, commonebant. que compositumferebatur.Interioresdelubri parietes
Cumque loci munitio nibil adversum vesana mo- laminis primo aureis vestiti, super lias argenteis, ad
lientes agi, nisi vi majore, sineret, res gesta ad Im- poslremum aereishabebaiitur, quae munimento [Al.
peratorem refertur. llle qui ingenita mentis cle- monimenta] pretiosioribus melallis forent. Erant
mentia errantes mallet emendare quam perdere, etiam quaedamad sluporem admiralionemque viden-
rescribit, illorum quidem vindictam, quos ante aras tium, dolis et arle composita. Fenestra perexiguaab
sanguis effususMartyreseffecit, nonesse poscendam, ortu solis ita erat aptata, ut die qua fuerat institu-
in quibus dolorem interitus superaverit gloria meri- tum simulachrum Solis ad Serapin saluiandum in-
loriim. De caeterovcro nialorumcaussam radicesque troferri, diligenter temporibus observatis, ingre-
discordiae,quaepro simulachroruindefensionevenie- diente simulachro radius solis per eandem fenes-
bant, penilus debcre succidi : qnibus exterminatis, tram « directus, os et labra Serapis illustraret, ita ut
etiani bellorum caussa pariter conquiesceret. Cum- (G inspectanle populo, osculo salulatus Serapis vide-
que haec scripta venissent, et velut post inducias retur a Sole. Erat et aliud frattdis genus hujusmodi:
parvi temporis ad audiendum uterque populus con- Natura h Iapidis Magnetis hujus virtutis esse per-
venisset ad templum, statim ut prima Epistolaepa- hibetur, ut ad se rapiat et attrahal ferrum. Signum
gina « reserata est, in cujus cxordio vana Geniilium Solis ad hoc ipsum ex ferro sublilissimo manu arli-
superstilio culpabalur, clamor a nostris immensus ficis fuerat fabricatum, ut lapis, cujus natnram fer-
allollitur,stuporac pavor Gentilium poptilos invadit. rum ad se trahere diximus, desuper in laquearibus
Latebras unusquisquequaerere, angustos fugaecalles fixus, cum temperate sub ipso radio ad libram fuisset
rimari, aut nostris se latenter immergere : ut ab om- positum simulachrum, el vi nalurali ad se rapcret
nibus qui aderant noscerelur, praesentia Dei populo ferrum, assurexisse populo simulachrum, et in
audaciam tribuente, furorem daemonis qui in illis aere pendere videretur. Et ne hoc lapsu 295 Pr0"
prius debacchatus fuerat, effugatura. pero proderetur, ministri fallaciae, Surrexit [A/.
CAPUT XXIII. Surrexerit], aiebant, Sol, ut valedicens Serapi,
discedat ad propria. Sed et multa alia deci-
De situ templi Serapis, et subversioneejus.
piendi caussa a veteribus in loco fueraut constru-
Serapis apud Alexandriam templum audilum qui- ]D cta, quae nunc longum est enumerare per singula.
dem omnibus pulo, plerisque d vero eliam nolum. Verum ut dicere coeperamus,Rescripto recilato, pa-
Locusest non natura, sed manu et constructione per rati quidem erant nostrorum populi ad subverten-

satis sensu eonfractis mtcibus dicerelur, Mss. quos
consuluimus,edilorumque omnium lihrorum fides
consensusque optimam lectionem crucibus mutari
non sinunt.
» AdditCacciar,, ex duobus Vatic, solo, quod cae-
teri libri omnes nomen ignorant.
B Alias vulgati, solent; lum Bononiens. ms., ob-
sequipro subsequi;Guarnerianus deindevesaniampro
vetano; et paulo infra sanguis fusus pro effutus. Ha-
beri diciiur horum Martyrum memoria in Rom. Mar-
tyrologio dic 17 Martii.
« Cacciar. ex duobusVatic. recentioribus recitata,
rhious c«rte b$rie« P»ul(« posl Gutityerlail» liuoque
ms. cum vulgatis noscereturpro dignosceretur.
d Tacei Guarnerian., uero; infra habet evaditur
pro« evadatur; tum Bononiens.immissisprolum tmmenjis.
Bononiens. Latinis liieris, agnevotes; Guar-
nerian. castigant pro castificant. Taceo leviora alia
menda, et Cacciarii, quolies Graecumverbum oc-
currit, perpetuos errores.
' Guarnerian., pertingerel,et paulopost Interiorit,
cutn vulgalis antea libris pro Interioret.
t Idem direptus, os, et labia Serapis, etc.
h Idem in recto, lapis; qui ct deinde plus habet
Signum vero Soiis, etc. Mox Cacciarius male, cujus
natvra fettufH}«tc>
531 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI 532
duni erioris auctOrem: persuasio tamen quaedamab A truncus, qui superfuerat, in amphitheatro concre-
ipsis Gentilibus fuerat dispersa, quod si humana malur : vanaeqtiesuperstitionis et erroris antiqui
inanus simiilachriim illud conli;;isset, terra dehi- Serapis hic linis fuit. De ctijusoriginc diversa fertur
scens illico solverclur iu chaos, caelumquercpente opinio Paganorum. Alii Jovem pulant: cnjus ca-
rueret in prseceps. Quoe res paululum stuporem pili modius superposilus, vel quia cum mensura mo.
queudam populis dabat. Cum ecce [Al. esset] unus doque cuncta indicet moderari, vel vitam mortali-
ex militibus fide quam armis magis munitus, corrc- bus frugumlargitate prccberi[Al. praebere].Alii vir-
plam bipcnnem, insurgens onini nisu, maxillaevete- tutein Nili fliiniinis, cujus /Egyptus opibus et foscun-
ratoris inlidii. Clamor allollittir utrorumque popu- dilate pascatur. Quidam in honorem noslri Josepli
loruin : neque lamen aut caelumruit, aut lerra '' de- formatiim perhibenl simulachrum, 297 °b dimen-
sedit. lnde iterum atque iierum 296 repetens, pu- sioncm frtimenti, qua lamis tempore subvenil ^Egy-
tris ligui fumosum gcnitim b caedit : quo c dejecto, ptiis. Alii repertum in bistoriis Graecortnnveleribus
igni adliibito tam facilc, quam lignum aridum con- ferunt, Apin quenidam palrenifamiliasseu regem in
flagravii. Post hoc reviilsuin cervicibus, etdepresso yEgyptoMemphispositum, cum famis tempore fru-
modio, traliitur captit: tunc pedes, aliaque membra menta apud Alcxandriam defecis?ent,ex proprio af-
caesa sccuribus et rapta funibus* dislrahunlur, ac B 1 latim civibus alimenta praebuisse.Quo defuncto, in
pcr singula loca membtaliiii in conspectu cullricis honorem ejus iiistituerint apud Memphistemplum,
Alexandiiaesenex vcternosus cxuritur. Ad ultimum in quo bos quasi indicium oplimiagricoloenutritur,
tt Nibil dnbitavinius rescribere ex ingenio desedit, quod maxime, dixisse me, aut existimasse EVOV seu
pro quo lectuiu est haclenus incongruosensu descen- zsvtov(sic) locum fuisse, etc Moltoetiam magis fal-
dit. Mirari autem suliit, nulluni e lot inss. libris, sum esl, baecmc scripsissepnrtenta verborum, quae
qtios vocat Cacciarius Arclietypos,tanlisper variare Cacciariusde ccrcbro suocudit, et utnihil, velGrsece
hcicloci, tit tlipravata: leciionis, crrore saltem suo, signiiirent, vel ad rem sint, aliquot etiam pravaa
aliquis inoneal. Quol cgo vi\ tinquaiii adducar ul scriplura: vitiis cumulavit. Scilicct tit oblreciationi
iredain; nani e duolius, qti.bus lilor, Bononicnsi, ct cau.-sainin speciemquaererel: quod qnidemavxoyav
Ciiarneriano, bic qui el melinris cs; imiae,literula ziu; genus est lonjie turpissimum, niihi ut ads"nbat
i;na varians, discindit, de impressie leciionis vilio halliicinationessuas ipsas et perperam dicta, cl Le-
injecit siispiciouem, ct ul medicinam adliiberem, ctoruui intcrim vulgo, miniine id quod res est scire
coinmoncfecit.Coeternm et supcrior contexlus, ubi cupido, imponat. Sed et illud falsum est, et calum-
terra dehiscent srribilur, et rcclns ad Rnflnimenlem niain rcdolei, quod me ail, locuin iiliun existimasse,
sensns, deseditpro descentlit corrigi po»tulabat. Di- uhi hospites reciperenlur: neiiipu ut Xenodocliium
cium et Ciceronieo sensii, lerra dtsedil. dixisse quod lorum et plaipani esss conve-
b llcic tjeniuin, ui nemo non vuiet. proprio voca- «C naruin vidcrer,
senticbam. Alia praciermilto multa; piget
bulo, et slpamxu; t.imen scribit liulinus. quodper- enimvero ine reponcre ha:c hoiuiui, qui el Rcligio-
inde esl, ac si deuin dixisset : Pulris lirjn: fumo-um sns iiudit, et Tbeologus, ei Cleri Romani Examina-
deumcwdil Cacciarius autem nec Anctoris sui sen- tor Apostolicus,atque in collcgio Urbann Propagau-
sutn a-seculiis, nce sibi, vcl ab lcclore, <|uemlalle- d.v Fidei SacracThenlogiaeDogmaticc Lcclor.
rel, vd a me qiiein suggillart: iu : uimi fortassis lia- c Cacciarius quoquo rescrilut, ignoium, suaue an
buit, mcitieiis, liiiini verstiuinadnoiaiiumuia errores mss. aucloritatc, ncqueenim l.cctnremmonet. Guar-
qualuor, aut quinq.ie erial, quos et mendaciis toli- ncrian. quodquedejeclum,ignc adliibilo,elc. Deinde
dein ornal. llis, iuquit, verbis fumusum geniitm, Posl Itoc revulsum cervicibus,el depressitmmodio,
eliam utitur Tbcophiius de Alexandiino Scrapidis traliitttr capm; ctii et Rononieiis. consonat, evcepto
teinplo loqucns in LpihtolaSyuodica. Vix credo po- inodio,pro quo in mediohahel, Cacciariusiieicdesi-
luissel plura breviore slylo peccarc ac ineliiiri. Fal- pii, qui et vulgatam lectioncm reiinet, et in Notis
sutn primo est, Theopbiluni bis veiliis uti fumosmn qunqtie laudal, et aliam ab ea tamen dicit esse,
genium. Falsum deinde, quod unice lnemorat Ge- quani ex codicibusmss. praeferat.Scrapidis modium,
niiiin, loci nomcii (etiamsi recte liabcai scripiura, de quo Nosler, inulia etiaminim Geiilililaiisminii-
qtti (le r<:mox diccmiis) habere coniinunc aiiquid menia repr.csinlant, canistro sems Dei capiti impo-
cum fiimoso islo genio apud Noslrum. Denique et sii.), ad fructus agricolationis lercnlos, cl panes,
lalsum c.t, de Serapidis templo loqui Theophiiuiu, qnos dicebaiur ipse priinns facere ilocuisse. llujus-
aut de ejus Idoli geuio. Vicum scilicet, aui foriim, moili est etiain in domestico Musxo nostro unuin
aut quid simile dicit, in quo se adversarii sui rece- Pl aii|ue allerum numisma, capite ipso senis radiato.
-
pissenl ad ciendas conlr.i se lurbas, siliiquemajoreiu Caelerum ejus destructioncm lempli, quod spectai,
apudGenlilcsinvidiu.ilconcitandaiii. In loco, inqnil, vidcudtis Eunapius in Vila ^desii, ubi et ab Eva-
urbis ceteberrimo,quem in falior, Geniumvocunl,cut- grio yEgyptiPraefecto,et a Romano Comiierei mi-
locanlur. Sed cxpenda qnae in nos bonus Cannclita litaris cgicgi.un operam prae&tiiamfuisse Theophilo
reliqua illa adnoiaii.iiiculasua blatcrat. Novissimus Episcopo ad illud evcrleudum, tradit. Est etiam in
aiitciu (ail) Kditor Opcrum S. Ilieronymi existiinal eam rem Ti.eodosii Lex ad Evagrium litulo rfePa-
sviovseu zEviov,(sic) iociuii fuisse, uhi hospitesro- gantt. Ilinc lempli faluin relcrunl alii ad an. 591.
cipcrenlur. Deus meliora. Kgo cum Kpislolnn illaini Valesiusauleiii ex Marcelilii Chronico, toio biennio
auro acgeinniis conlra asliniandani, ciioi alns non- piicvcriii, ct tiieiuiio etiam ex alio Zosimi testimo-
nullis quaiuivis prelii, lalo proximas, el blattis li- nii lib. I.ubi Theodosium narr&t imperasseCyne-
ncisqueerepias prinius orbi lileiario commuuicareui i gio Praef. Praelorio, cum in ^Egyptiimiiiitterelur, tit
(id quod vir religiosus silentio premil, lumelsi dicmi Gentilium lana desiruerel. Vide Iditiiim in -Fasiis,
iiecessariuiii, ut quain laudaret Theopluli Synodi- et quae nos ad llieronymum, cuin Epist. 107. ad
cam, Lector intelligeret) ad laudaiuni niodo locumi Lictani, tum lib. de Scriptor. Eccles. cap. 154. ob-
suspicatus sum, Xenium accipi posse pro Genio,. servamus.
qiiandoquidemloci iu urbe celeberrimi, sive plale.o' * Ita ex Guarneriano oplimx notae exemplari re-
iinmen erat: idquo paucissimis hisce vcrbis coin- scri|isimiis, pro quo niiuus bcne hactenus visum est
picxus, Est autem ut vidclur Esvtov, Xenionlocus,> legi tletrahuntur.Idem mox paulo aliter, qui super
ubi hospiies coiivenircnt. Falsum igilur est quami ftterat truncus iqne foncrematurin amphilealro.
 HISTORIA ECCLESIASTICA. LlBER SECUNDUS. S54
533
iit uxor fciia
habens quaedam coloris insignia, »qui ex nomine A dicebat, Satumvlm «sibi prsecepisse,
ejus Apis appelletur : «ropovvero, id est,sepulchrum, pernoctaret in lemplo. Tum is qui audierat, gaudens
in quocorpus ejus inerat Alexandriamb deduxerinl, quod uxor sua dignatione numinis voearetur, exor-
et Soron Apis primo ex compositione Sorapin, posl natam comptius insuper et donariis onustam, ne va-
vero per • corruptionem Serapin nominarinl. Quod cua scilicet repudiarelur, conjugem mittebat ad
an verum sit, aut nihil omnino, de his Deus viderit. templum. In conspectu omninm conclusa intrihsecus
Sed ad inceptum redeamus. matrona, Tyrannus clausis jahuis, et' tradilis clavi-
CAPUT XXIV. bus discedebat. Deinde faclo silentio, per occultos et
sublerraneos adytus, intra '«ipsum Saturni simula-
De fraudibus,qumin templis Paganorum deteclmsunt. chrum
patulis erepebat cavernis. Erat auterri siihu-
Post baec capite ipso idololatriae dejecto, studiis lachrum illud a tergo h exesum, cl parieti diligenter
vigilantissimi sacerdotis [Al. add. quoquej quaecuin- annexum. Ardentibusque intra aedem luminibus, ih-
que fuerant per lotam Alexandriam portetita potius, tentae supplicantique mulieri vocem subito per
quam simulachra pari exitu et simili dedecore publi- simulachrum aeris concavi proferebat, ita ut pa-
cantur. d Horret animus dicere, qui miseris morta- vore et gaudio infelix mulier ttepidaret, quod
libus laquei a daemonibuspraeparali sint, quae fu- B dignam se tanli numinis putaret alloquio. Post-
nera, quaescelera in illis, quaedicebant [Al. diceban ea quam vero quae libitum fueral, vel ad cbrl-
tur] KSUTK,tegerentur ; quot ibi infanlum capiu sternationem majorem, vel ad libidinis incita-
desecta inauratis labris inventa sint: quot inisero mentum, 299 disseruisset numen ! impurum, arte
rum cruciabiles mortcs depiclae. Quae cuni prode quadam linleolis obductis, repente lumina extingne-
rentur in lucem, ac sub auras prolata ferrentur, li- bantur universa. Tum descendens obstupefactae et
cet confusione ipsa Gentiles et pudore diffugerent consternatae mulierculae adulteri fucum prophanis
tamen si quis adesse potuit, mirabalur tot seculi: commenlationibus inferebat. Hacc cum per omnes
se illis tam nefarlis et tam pudendis fraudibus irre miserorum matronas multo jam tempore gererenlur,
tilum. Unde et plurimi 298 ex ms> condemnatt accidit quandam pudicae menlis foeminamhorruisse
errore et scelere deprehenso, fidem Christi et cul- facinus, et atlentius designantem, cognovisse vocem
tum veraereligionis amplexi sunt. Nam ut omittan Tyranni, ac domum regressam, viro de fraude i sce-
caetera flagitia, quae in aliis locis vi necatis parvulis leris indicasse. Hle de injuria conjugis, imo potius
despicatisque ob fibrarum inspectionem virginibu sua, ardentius inflammatus, inscriptum Tyrannum
gerebantur, unum solummodo quod in templo Sa ad tormenla deducit. Quo convicto atque confesso,
turni geri, ad omnium venit conscientiam, iiiemo G caecisquefraudibus revelatis, pudor omnisetdedecus
rabo : ex quo etiam caetera quae omisimus, perpen Paganorum pervaserat domos, adulleris matribus,
danlur. incestis palribus, liberis spuriis deprehensis. Quibus
CAPUT XXV., divulgatisetproditis, raplimcumsimulachris etaedi-
De Saturni sdcerdoteTyranno, tottus pene Alexandrk 1 bus excidebantur et crimina.
adultero.
CAPUT XXVI.
Sacerdos erat apud eos Saiurni, Tyrannus no
mine. liic [Al. Is] quasi ex responso numinis, ado De Canopiinitio el inleritu.
rantibus iu templo nobilibus quibusque et primarii Jam vero Canopih quis enumeret superstitiosa fla-
viris, quorum sibi malronaead libidinem placuissent gitia? ubi praetextu sacerdotalium litterarum (ita
a Bononiens., qum; tum Guarnerian., appellalur mss. codices noslri, Bononiensis et Guarnerianus
et Latinis literis Soron vero, elc. pari consensu. Quid est itaque, quod Cacciarius som-
b Mirum est, el legi Cacciario ab ipso vulgatun niat, aut lectori credulo imponit, ea dicens abs se
deduxerinl, et simul improbari in Notis, lanqnam ; addita ex veiusto codice Regio, quod male deesse
fide Vaticanor. codicum omnium alienum. Quid igi viderentur in editis, utpote ad complendam fraudem
tur ferunt tandem Vaticani? Silet. Ulique Giiarne _. prorsus necessaria ? Nempe ipse fraudein sciens fa-
rian. apud nos deduxcrunt. Sed placet recepiam le " cil, ut suas curas quoquo modoanleactis edilionibus
ctionein retiuere uipote contexiui, et superiori instt praeferat. et locum rcstiluisse, expleta lacuncula, vi-
tuerint, el insequenti nominarint verbis coluereaten deatur. Pignore etiam aUsim contendere, in aliis
magis, et quam Bononiens. praeierea ms. probat. quoque Vaiic mss. quibus Utebatur, ea legi.
c Noiatum Barraeo ad libri oram, alias corrextio 8 Guarnerian., infra; tum Bonnhiens., patulis se
nem; Guarnerian., correplionem, et mox nomina repedabat eavernis; duo Vatic, repefta/.
runl; Bononiens., nominaverunt. Pergit porro ille bNotatum Barraeo ad libri atbum, alias excisum
Qttid verum sit, aut si nihil emnino, eic. legi.
d Ab boc loco caput 24. inchoat Guamerian. ms 1 Guarrterlan. ms., numirii impuro; mox pro tin-
qui et inox prmparati sunl legit, et Latinis literi i teolisbabet Cacciarius lineolis, qdod maliin Operarum
adyta, tum invecta sunt pro inventa, nain et Bono incuriaevitium adscribi.
niens. sunt habet pro SI/I(,et truciabiies pro crucia 1 Ita et vulgati Iibri, et mss. nostri iiabent. Cac-
bites. ciar., rfe fraudis scelere. Tiini Bononiensis, ad lor-
6 Pronomen si&iGuarnerian., duoque alii Vaticani nientum pro iormenla , ac deinde pudor omnes pro
niss. suliiciuiil. vmnis, lortasse reclius. ln fine Barracus male exci-
' llabeiit ha-c utique duo verba, et tradiiis clavibus, tabantur pro excidebantur.
liiin Barraeana editio, ctim Basileensis Rhenani, u l k Hic locus est, quein Hieronymus in Prologo ad
eas uiodo laudem, quse in promptu sunt. Ilabent c l Regulam S. Pachomii tomo Operum II. ex recensio-
 535 RUFINI AQUILEIENSISIRESBYTERI 536
etenim appellaut antiquas iKgyptiorum litteras) ma- A 1 301 dejccta sunt, et veri Dei templa Ecclesiaeccl-
e
gicaeartis erat pene publica scbola. Quem locum sae consirucise. Nam et in Serapis sepulcro , pro-
velut fontem quendam atque originem daemonumin- phanis aediliuscomplanatis,exuno latere Marlyriura,
tantum venerabantur Pagani, ut multo ibi major ex altero constirgit Ecclesia. Occasio autem Mar-
celebrilas, quam apud Alexandriam haberetur. Sed tyrii construendi unde data sit, dignum arbitror me-
dehujus quoque monstri errore, cujusmodi origi- morare. CAPUT XXVIII.
nem tradant, absurdum non erit paucis exponere.
yerunt aliquando ChaldaeosIgnem Deum sunm cir- De Joannis sepulcroviolatoet reliquiisapud
cumferentes, cum omniumprovinciarum diisbabuissc Alexandriamconservatis.
conflictum, quo scilicet qui vicissel, bic esse Deusab Juliani lemporibus velut relaxatis frenis efferbuit
omnibus crederetur. 300 Reliquarum provincianim in omnem saevitiamferitas Paganorum. Ex quo acci-
Dii [A/. Dei], aeris aut auri, » argenlive, aut ligni, vct dit, apud Sebasten Palaestina;urbem sepulchrura
' Joannis Baptistrc menlc rabida et funestis manibus
lapidis, vel ex quacunque materia constabant, quae
per ignem procul dubio corrumperetur. Ex quo lie- invaderent, ossa dispergerent, alque ea rursum col-
bat, ut lgnis locis oninibus oblinerel. Haeccum au- lecta, igni cremarenl, ot sanctos cineres pulveii im-
dissetCanopi saccrdos,callidumquiddam excogitavit. B ] mixtos, per agros et rura dispergerent. Sed Dei pro-
Hydriae fieri solent in ./Egypti partibus fictiles, undi- videntia factum est, quosdam de Jerosolymis ex
que crebris, et minutis admodum foraminibus pa- monasterioPliilippihominisDei, oraiionisilluccaussa
lula', quibus lurbida aqtia desudans, def;ccalior ac per idem lempiis venisse. Qui cum laiitum nefas bu-
purior rcdditur [Al. redderetur]. Harum ille unam manis quidcm inanibus, sed fcrina mcnte fieri vide-
cera foraminibus obtnralis, desuper etiam variis co- rent, mori gratius habenies, quam hujnscemodipia-
loribus piciam, aqua repletam sialuit ut Deum. Et culo funestari, inler c.os qui ossa ad exurendum
excisum veleris simulachri, quod Menelai guberna- legebani, mixti diligenlius, in quantum res patieba-
torisb ferebatur, caput desuper positum diligenter lur, ac religiosiiis cnngregantes , furtim se vel stu-
aptavit. Adsunt post haec Cbaldaei: itur in conlli- pentibus, vel insanientibus subtraxere, et ad religio-
ctum : circa hydriain ignis accenditur : cera qua fo- suiii patreni Philippum venerandas reliquias perlu-
ramina fuerant obturata, resolvitur : sudante hydria lcre. Ille supra se ducens, tantum thesaurum propriis
ignis extinguitur. Sacerdotis fraude Canopus Chal- servare vigiliis, ad Pontificem maximum tunc Atha-
daeorumvictor osienditur. Unde ipsum Canopi simu- nasium, hosiiac immaculataereliquias per Julianum
lachrum, pedibiisperexiguis, allracto collo, et quasi diaconumsiium, post etiam Palaestinaeurbis Episco.
c suggillato venlre tumido in modumhydriaecumdor- G ( pum mittii. Quas ille susceptas, paucis arbitris sub
so oequaliter lereti formatur. Ex hac persuasione cavato e sacrarii pariele inclusas, prophetico spirilu
velut Deus victor omnium colebatur. Sed profece- profuturas generationi posierae conservavit: quibus
rint hoec fortasse aliquando Chaldoeis. Nunc vero uunc dejectis et prostratis idololatrioe vestigiis, in
adventanle sacerdote Dei Theophilo, nullus profuit sedibusquondamprophanis aurea lecta consurgerent.
sudor, nec ceris fraus oblecta subvenil. Vastala sunl Sed post occasum 302 Serapis, qui numquam vixe-
omnia, atque ad solum deducta. rat, quoejam alterius daemonissiare delubra polue-
CAPUT XXVII. runt? Parum dixerim , si omnesquae erant Alexan-
De Ecclesiis et Marlyriis quw in idolorumlocis drioa per singulas pene columnas cujuscumque
conslructasunt. daemonisoediculaeinfnltae ceciderunt. Sed per cun-
Sed d nihil gestum est, quod in squalorem verte- ctas .'Egypti urbes, per caslella, pervicos, per omne
ret locum. Flagitiorum cavernae, veternosa busta rus, per ripas fluminis, percremum quoqtte, si qua
ne noslra, dtidumturpis Idoli cognomiuiscultu lnxu- nicns. fecerunt,et Chaidai in recio : Vtilgatiprofece-
que infamem,sanctificatum exstructo ibi monasterio rttri, alio iniellectu. Caeiernmct Theophilus ipsemei,
memorat. In monasterio, inquit, Metanwm,qttod de in dudum laudalaSynodica cx llicronymi interprcta-
Canoboin poznitentiamfelici nominis conversionemu- U tione Lalina, qiiam nos orimi edidinuis, destruciionis
tatumest. Alhanasius Presbyler Libelloquem Synodo Serapii, et aliorumIdoliorum ( sic enim einendamus
ChalcedonensiobtuliladversusDioscorum,7rpocwmiov, pro ldoloruni) meniionemfacit.
suburbanitmAlcxandrioevocat. Est autem, ait, Meta- d.Cacciariumftigiiperquam crudita llarraei ad libri
nma suburbanummaximmurbis Alexandrim,qttodolim oram adnotaiiuncula , qua reclius fortasse legendtim
Canopusvocabatur.Quodquidemsuburbanumjam inde inonet, Et nihil r.on gestum est. Oplandum ul et de
a priscis lemporibus,el ex anliqua consuetudineportus inss. codicibusaliquis suffragaretur.
erat ac perfugiummiserorum.Totum enim videturesse c Tacent lihri alii omncs celsw. Mox babet C.uar-
tub tutela sanctissimi monasterii Tabennensium, imo nerian. ex alio pro altero. VideSocratemlih. V. capp.
eiiam intra ambitumsacralissimwDei Ecclesim,etc 16. et 17. in eumque Valesii aliorumque doc.torum
" Ita ex Guarneriano; alii, artjentique. liominum Notas, Pagium quoque ad an. 589.
b
• Fabulam de Canobo Menelaiproreta multis edis- ' Proeponit Gnarneriaii. bcati. Mox Bononiens.,
serit Eustathius in DionysiiPerieg. vers. 15. quem otsa spargerent. De lleliqoiis S. Joannis Baplislaevi-
videsis. Adde et Scylacem in Periplo pag. 43. atquc de, III uuuin lamlem proecaeteris,Theodoritum Hisi.
alios. MoxGuarnerian. Ms. tierum minus bene legit Eceles. lib III. cap. 7.
proc itur. s Idem, sacrificii.Ilarraeuspaulo post ubi dicitur,
Cod. Bononiens.legendumcompendio literarnm Parum dixerim, adnolat ad libri oram, Vorle, Parum
indicat subligalo.MoxGuarnerian. Et exhac persua- «i di.rerim.
tione, et demde. Snd fecerit, minore nomero i Ron««
;,57 HISTORIAECCLESIASTICA.LIRER SECUNDUS. «58
phana vel [A/. seu] potius busta reperiri potuerunt, A Aauctorem , subverso ejus simulachro, ignique con-
insiantia uniuscujnsque Episcopi subruta , et ad so- sumto, omnes simul negabant, Serapin injurioe me-
luni deducta sunt, ila ut denuo rus culturae reddere- morem, aquas ultra ac c afflucntia solita largiturum.
tur, quod injuste fuerat daemonibusdeputatum. Sed ut ostenderet Deus non Serapin, qui multo erat
Nilo posterior, sed seesse, qui aquas fluminis tem-
CAPUT XXIX.
poribus suis juberet excrescere, tanta ex eo et dein-
De ThoracibusSerapis apud Alexandriam abrasis, el ceps fuit inundatio', quantam fuisse prius aetas nulla
signoChristi in locoeorumreddilo. meminerat. Et ideo ulna ipsa, id est, aquaemensura,
d
Sed et illud apttd Alexandriam gestttm esl, quod quam K-hyyvvocant, ad aquarum Dominumin Ec-
etiam Thoraces Serapis, qui per singulas quasque clesiam coepta deferri. Sed ubi haec gesta religioso
domos in parietibus, in ingressibus, in postibus Principi nunliata sunl, exlentis ad caelum palmis,
6 exultatione dixisse: Gratias tibi,
etiara ac \Al. in] fenestris eranl, ita abscissi sunt cum ingenti fertur
• omnes et abrasi, ut ne vestigium quidem usquam, Christe, quod absque urbis illius magnaepernicie
vel numinis appellatio, aut ipsius, aut cujuslibet al- tam veiustus [AL vetus] error extinctus est.
terius daemonisremaneret; sed pro his Crucis Do- CAPUT XXXI.
minicaesignum unusquisque in postibus, in ingressi- °« De Valentinianijunioris interitu, et ortu Eugenii.
bus, in fenestris, in parielibus, columnisque depin- Interea Valentinianus in Occiduis partibus, animis
b
geret. Quod cum factum esse hi qui superfuerant (' quanttim aetas patiebatur) ardentibus, Rempubli-
ex Paganis viderent, in recordationem rei magnae cam gerens, caussis etiam nunc latentibus laqueo
ex traditione sibimet antiquitus commendata venisse vitam finivit. Sed hoc qttidam dolo ducis sui Arbo-
perhibeniur : Signum hoc nostrum DominicaeCrucis gasti faclum confirmabant : idque quam maxime
inter illas quas dicunt Up*Trx«;,id est, sacerdotales publica lenebat opinio. Alii quidem a commissi [Al.
literas, habere jEgyptii dicuntur velut unum ex cae- commissoj scelere ducem alienum dicebant, 304
teris literarum, quseapud illos sunt, elementis. Cujus sed caussas praeslitisse, quibus in hoc adolescens
literae seu vocabuli hancesse asserunt interpretatio- animi indignatione cogeretur, quod « minus ei lan-
nem : Vita ventura. Dicebant ergo hi qui lunc admi- quam per oelatemnonduro valido, libera de omnibus
ratione rerum gestarum convertebantur ad fidem, ita indulgeret invperia.Fuere tamen nonnulli sacerdo-
sibi ab antiquis traditum, quod hsec quae nunc co- tum, qui pacis ab eo qui post crealus est legatione
luntur, lamdiu starent, quamdiu viderent signum suscepla, immunem esse ducem a mortis scelere
isiud 303 venisse, in quo esset vila. Undo accidit _ apud Theodosium teslarenlur.
ut magis hi qui erant ex sacerdolibus vel ministris CAPUT XXXII.
teniplorum, ad fidem converterentur, quam illiquos De responsisJoannis monaclii.
errorum praesligiocet deceptionum macbinae dele-
Sed ille nihilo segnius inllammatus ad uliionem,
ctabant.
arma conlra Eugenium , qui in locum defuncti sub-
CAPUT XXX.
stitutus est, corripii, primo Dei voluntalem per
Ut mensuraaqum Nili flumints, qvam 7rnxuvvocant, Joannem rnonachum (de quo supra
[Cap. 19. fin.]
ad Ecclesiam deferatur. memoravimus) sciscitatus. Tum ille qui primam de
Sanc quoniam moris erat in ^Egyplo , ut mensura Maximoei victoriam praedixerat incruentam, etiam
ascendentisNili fluminis ad templum Serapis defer- hanc , licet non absque plurima utriusque sanguinis
retur, velut ad incrementi aquarum et inundalionisi inundatione, promittit.
* Tacet Guarnerian. omnes, mox pro Numinis, quod nihil est, scribens pro nHyyv,quod rectehabe-
Cacciarius, aliique eiiam mss. nominislegunt. Patiloi bat in vulgaiis , et ulnam aut cubilum sonat. El ne
ilcm post Bononiens. domini habet pro Deemonis. mendum Operarum incuriaetribuas [cujusmodi nul-
b Atque heic csse Guamerian. tacel. fere concin- ltim ex lernie iunumeris , quibus editio illa scatet,
nius : tum commendatmhabet, cum duobus Vaiic. proi ".j. persiriiiximus] idcm et in capitum Elencho, et in
commendata;deniqueproGraeco verbois^aTt-/at;(quod l liujnsmct capitis epigraphe ttouyyv (sic) repeiit.
neque ipsum mendo apud Cacciarium caret) habet. Guarnerian. ms. Lalinis liteiis pechur, Bononicns.
Latinis literis jeroctipas, proprius ad verum jerogty- peochin scribil. Mox ilerum Cacciarius cx uno ms.
phicas,quemadinodum et Socrates legit et Sozome- cmpitdeferri pro cmpta, etc quod esl librorum reli-
nus. Bononiens. cum aliis jeralicas: praeferre aliii quorum omnium.
jerogelislas et jerofanitat dicuntur : Barraeusaliiques e Bononiens., vociferatione; tum duo Valic. apud
vulgaii iepaziy.K.Rem porro narrat paulo aliter So- Cacciar., gratiat tibi ago, Christe, etc.
crates lib. V. cap. 17. qui et Rufini mentem non salisi ' !n Guarneriano, tantum ut mlas patiebatur, ttm»
assecutusvidetur. Caeterumet qui jEgypium pera- Arbogastis; et patilopost, Aliia commissotcelere, etc.
grarunl docli viri, quos interJoan. GrocviusOxo- S. Kpiphauius libro de Ponderibus et Mensurisnum.
niensisin Pyramidograpbia, testantur, inter Jerogly- 20. ValenlinianiJunioris obitum certis characieribus
phica sihi occurrisse videndam saepius Crucis for^ consignat, nempe Arcadio II. et Rufino Coss. Qui,
mam, eamque ex saxo eliam aut lesta nonnunquamI ait, uti ferunt, prwfocatut in Palatio repertus ett
conditis yEgyptiorum more cadaveribus superpo- Idibus Mnii pridie Pentecosles,dieSabbati, ipso vero
sitam. die Pentecosteselatus est.Occisus est itaque die 15.
" Guarnerian. ms.,e( affluentiamtolilam, fortassei Maiian. 39-2.Vid. Sozomenumlib. VII. c. 2i.
veriusj s Adnotaltim Barraeo «t Rhenano ad libri oram
* Hosniioqiioverbumtimictariiisrleprnvat, it&%v*i i legi alias, mimu eliamt quam ptr Rlnlem valido, etc«
K39 RUFiNI AQUIL. PRESB. HIST. ECCL. LIB. SEC. 540
CAPUT XXXIII. & Si vero cum caussa probabili, et in te confisus, buc
A
betliadversus et de veni, porrige dexteram tuis, Neforle dicant Gentes,
De apparatu EugeniumTheodosii, ubi esl Dettseorum(Psat. 113. oO.)?Quam stipplica-
victoria cjus oralionibusmagis, quam virlule per- tionem
pii Principis, certi a Deoesse susceplam , ht
acta.
qui aderanl duces, animantur ad coedem: et praeci-
Igiltir pracparatur ad bellum non tam armorum pue ' Bacurius, vir fide, pietate, virtute et animi et
tclorumque, quam jejunioruni orationumque subsi- corporis iusignis, etqui comes esse et sociusTheo-
diis : nec tam cxcubi;irumvigiliis,quam obsecralio- dosii mereretur, proximosquosqueconto, telis, gla-
num pernoctationea niunituscircumibat,cumsacer- dio passim sfernit, agmina hostium conferta 306
dotibus el populo omnia oralionuin loca, nnle et constipata perrumpit. Iter per millia ruentiumad
Mariyruni el Apostolorum tbecas jaccbat cilicio ipsum Tyrannum, ruplis agminibus, et acervatim
prostraius, et auxilia sibi fida sanctorum interces- fusis stragibus, agit. Vix fortasse ab impiis [A/. infi-
sione poscebat. At Pagani, qui crrorcs suos novis delibus] credantur, qtiaegesta sunt. Etenim comper-
semper erroribus b animaut, innovare sacrificia , et tum est, quod post illam Imperatoris precem quam
Romam funestisviciimis cruentare, inspicere cxta Deo fudcral', ventus ila vehemens exortus est, ut
peeudum, et cx fibrarum praescienliasecuram Euge- ?B tela hostiumin eosqui jcccrant, retorquerct.Cumque
nio victoriam nuntiare. Superstitiosius hoecagente, inagua vi persistente vento, omne jaculum missuin
et cum omni animosilale , Flaviano tunc Pioefecto, ab hostibus frustraretur [At. perfrustarelur], fracto
cujus assertionibus 305 (magnaenim erat ejus in adversariorum animo, seu polius divinitus repulso ,
• sapientia proerogativa)EugeniumvictoremforeprO
Arbogaslo duce nequicquam,s Deo adverso, fortiter
certo praesumpserat. Sed nbi verae religionisfretus faciente,Eugenius ante Theodosii pedes, vinctis \Al.
auxilio Theodosius, alpium fauccs cospiturgere, pri- vinctus] post terga manibus, adducitur. Ibique vitoe
mi illi, quibtis nequicquamlitatnesunl tol victimae, ejus et ccrtaminis (inis fuit. Tum vero religioso
de fallaciaeconscientia trepidi dacmones, in fugam Principi gloriosior victoria de frustratis opiniouibus
versi. Posl eiiam magislri horumet doctoreserro- Paganorum, quam de Tyranni inleriiu fuit: quibus
rum proecipue [Al. proccipueque]Flavianus, plus **spes vana el falsa divinationiinusin iuteritu contu-
pudoris, quam sceleris reus, cum potuisset evadere lit posnae,quam pudoris servavit in vita.
cruditus admodumvir, mercri se mortem pro errore CAPUT XXXIV.
justius, quam pro criinine judicavit. Caeteri vero
inslruunt aciem , et collocalis in superiori d jugo De fine Theodosii post victoriam, et Arcadio atqtti
Honorioliberisejus el hmredibusregni.
insidiis, ipsi pugnam in dcsccnsu monlis exspeclant. d/
Verum ubi ad primos veniuni est, et illico se legi- Cumque post h?ecut futurorum praesciusImpera-
timo Principi tradiderunt: cum caeteiisimis vallibus tor, disponendaeReipublicae solliciludinestringere-
deprehensis confliclus aceriinius geritur. Stelit ali- tur, ad orienlem protinus mitlit, ubi venturus ad
quandiu anceps vicloria: fundebantur auxilia Barba- bellum , tuta liberos custodia commendarat. Ibique
rorum, ctterga jam hostibus dabant. Sed flebal hoc Arcadium Auguslum regnum sibi dudum traiiitum
non ul Theodosius vinceretur, sed ne per Barbaros servare proecipit[Al. praicepit]. Honoriumvero pari
vincere videretur. Tutn ille ut conversas suorum dignatione proeditum, ad occidentisimperiurn veni-
acies vidit, slans in cdila rupe , unde et conspicere re ' ocyus jubet. Quo suscepto , et palernis osculis
et conspici :ib ulroque posset exercitu, prpjectis complexibusqueconslricto, traditis occidentalisregni
armis, ad solida se vertit auxilia , et prostratus in guliernaculis,ipse, Romano imperio perannos decem
conspeclu c Dei: Tu, inquit, omnipotensDcus, nosti et seplem i feliciier gubernat>),ad meliora migia-
quia in nomiiic Chrisli Filii tui uliionis juslae, ut vit, ctim piissimis Principibus percepturus praeinia
puto, prxdia ista suscepi: si secus, in me vindica. nieritorum.*
° In Guarneriano, munitur. Circuibat,etc ' Rec.oloLibrum I, cap. 10. in fine, et nos ibi.
b Barroeoel Rhcnano aduotalum, legi alias, accu-• D K Verba Deoadrerso, quoeCacciarius ex duobus
mulant. Vatic. inlulit, nostri qunqne mss. adprobanl.
c Uno verboGiiarnciian., insipientiw,qui et lcrlioi h Giiarnerian., quibus spes vana fuil, veheinenset
ab hoc vcrsu s«/iiverbum lacct. falsa dirinutio.Tuni aliquot Vatic. apud Cacciar., »011
d Bononiens., in sttperiorilocoinsidiis, Christi pu- minusin inteiitu, clc.
' Bonoiiiens., veicius jubet; tum juncto et Guar-
gnam, ctc. MoxGiiarnerian. el ilii sc legilimoPrin-
cipi, etc, pro illico, elc. neriano, nmplexibusque conslricto.
e cum Vatic. duobus, Dei omnipolen- 1 Tacet IJononiens., (eliciter. Confer Socratem
' tis Giiarnerian.
; lum ille, inquil, Detts tu nosli, elc; deniqne: lib. V. cap. ultimo. Pagitis ad a». 59J. Thcodosii
paulo post, si secusest in me; duo Vaticani,Sin secus,> obiluin referi, quem videsis.
in ine puero luovindica.
* Videad calcemtomiindicetnvariantiumlectionumquasexcepit V. Cl.Dominictts
Ongarus,et, editionejamabso
luia, ad Yallarsiummisit. ^on.
 RtFINI AQUILEIENSIS PRESBYTERI

APOLOGLE

IN SANCTUM HIERONYMUM

LIBBI DUO.

LIBER PRIMUS.

307 *• Perlegi b scripta lua, Aproniane lili ca- Atorum (Matth. H. 19.) : Ego cur indigner, si au-
rissime, quac ab amico (Hieronymo)et fratre bono diam homo carnalis, et in deliciis degens.
de Orienle ad virum nobilissiihum Pammachium 2. Verttm quoniam respondendi mihi, vel ex
missa c, transmisisli ad me : et recordatus sum ser- parte justa quaedamnecessitas videlur imponi; « ex
monis Prophelici, qui ait ; Filii hominumdenteseo- eo quod dicatur multos offcudi de his, quaeab eo
rum, arma el sagitlw, et lingua eorttmmaclimraacuta scripta sunt, nisi quid sit in caussa pandatur : com-
(Psal. 50.). Verum ad ha:c vulnera, quoeirifliguntur pellor conlra votum meum et propositum rcspon-
ex lingua inter [Al. intra] homines, medicus pene dere, ne foile reticendo videar crimen agnoscere.
ntillus est. Et ideo converli me ad Jesum caelestem Quamvis Christiano caetera crimina silendo dcpel-
medicum, qui mihi antidotuin potentissimam dedit lere, exemplo Dominigloriosum sit: sed tamen hoc
de Evangelii sui pixide prolatam, quaevim doloris in (ide, si fiat, maximum scandalum generat. Quia
spe futuri apud se justi examinis solaretur. Potio ergo in initiis hujus Invectionis suae (Episl. 8i. ad
ergo ipsa quam temperavit Jesus, haeceront verba : Pammuchium el Ocean.) promillit se omissurum
Beali, inquit, esiis cum vos persecuti fuerinl, et dixe- personas, et rebus tantum, et criminibus responsu-
rint adversum vos [Al. nos] omnemalummenlientes. rum : uirumque anlem falsum est, nam cui respon-
Vaudeteet exultale, quoniammcrcesveslra mullaest in B deat crimini, quod nullus obtendit? Quomodoaulem
catis. Sic enim perseculisunt et Prophetas, qui erant omittil pcrsonas, cum interpretem librorum toio In-
ante vos (Matih. 5. 11. el seqq.). El ego quidem, vectionis suoetextu indesinenter incuset et lacerel?
quanlum iu me est, hoc medicamentocontentus, de Nos omissa omni ironia, et u7rox/)i<7s<ix; tergiver-
reliquo silere decrevcram, dicens apuil meipsum: satione, quae Deo exsecrabilis309 est, licet in-
Si palremftimiliasBeelzebubvocaverunl,quahlo[majis comptis verbis et oratione incomposita respondebi-
(nos licet indignos)domesticosejus (Matth. 10. 25.)? mus: veniam imperiiiae nostraea Iegeniibus conce-
11Et si ilii dictuni est: Quia seductor est, el seducit dendam, non immerilo proesumcntes: quia non alios
ttabas (Joan. 7. 12.) : ego 308 Cl"' indigner, si au- accusamus, sed nosmeti|isos a malcdictis purgare
diam me haereticumdici: et pri ingenii tarditate, vel contendimus. Et ideo studemus [Al. studeamus], ut
potius caecitatetalpam nominari? Et cum Dominus rion lantum in nobis sermo, quantum veritas luceat.
hieus, immo omnium DedsChfistus dictns sit homo 3. Sed priusquam incipiam purgare caetera, illiul
vorax, et vini potutor, amicus publicanorumet pecca- eum ante omnia vere dixisse confileor, quod ait, se
" AnleaodiosusInreciivarumliiulus obtinebat, quo Jlartianaeus, tum pronomen tua lacet. De Aproniano,
eas noniine ipse, in qiiem scribcbantur, S. Hierony- cjiisque nobilissimiigente Ttircia Asieria Aprouiaua,
mus denotavif,ut Rufintisvicissim quam ille adver- C quicdam nos in hujusinel Apologiaerccensione inler
Sumse cttdii, Jnvectionemconlinuo vocat. Verus au- Ilieronymiana Opera Tomo II. quae postmodum a
tem uiriusque scriptionis tiiulus Apo.oijiaesi, queni Fontaiiiiio cOjiiosissimedisputata sunt iu Yita lib.
sua: Nostcr fecisse leslalur semel, atque ileriim hoc II. cap. 4. quein huc referas, ne actum nos agcre
ipso libro iiuin. 16.Invectivasvocaruni et Conlrover- videaniur.
sias paulo in euiu iniquiores Anliquarii: quos inter «Ibcc est llieronymi ad Pammachium Epislola in
qui codicemGuarneriauumdescripsit, iion sine con- recensionc nostra LXXXIV.cui (non ejus Apologi.i:,
tumelia tilulura ejusmodi praefi.xit,Conlroversiarum ut falso quidam existimaiitdocti viri) hanc hostcr
delraictorisllufini adversum egregium, et sanctissi- Appjogiam suam opponii.
mum virum Hieronymum Presbyterum liber 1. in- a Guarnerian. ms. et tacet; lum indignorprb indi-
cipit. gner legil.
e Denuo
h Cod. Guamerian., Relegi, quemadmodum et Guarnerian. ex voculam lacet.
543 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI , 544
non reddere maledictum pro maledicto. Hoc satis j\ 27.). Et Spiritus Sanclus ett qui scrutatur etiamalta
verum est: non cnim pro malediclis [Al. maledi- Dei (I. Cor. 2. 10.) : et ideo caret omni visibilitate
clo], sed pro benedictis et laudibus conviciaet ma- corpnrea, sed intellectualiillo deitatis oculo »sic vi-
ledicta restiluit. Neque, ut ait, verberanti dexteram det Palrem Filius et Spiritus Sanclus, sicut Pater
maxillam offert alteram : sed palpanti et leviganli videt Filium et Spirilum Sanctum ; nec est prorsus
maxillam, morsuui improvisi dentis infigil. Cum ulla in Trinitate diversitas, nisi quod ille Pater est,
enim nos in eo et eloquenliam ac studium lauJave- et hic Filius, et ille Spiritus Sanctus. Trinitas in
rimus (interpretando dumtaxat ex Graecis)el fidei personarnm distinctione, unitas in veritate subslan-
ejus numquam derogaverimus; ille a uiriimque in tiae : et quod unigenitus Filius Dei, per quem a prin-
nobisdamnat: el ideoveniam etiam ipse nobiscon- cipio omnia quoesunt, facta sunt, sive visibilia, sive
cedat, si forte aliquid, aut asperius, aut incomptius invisibilia, in novissimisdiebus carne et anima liu-
dicimus: quia imperitum hominem ad responden- mana suscepta, homo factus est \Al. tac. est], ct
duui lacessivit, quem sciret non posse per multain passus est pro salule nostra. Et (ertia die, suscitata
diccndi artem et eloquenliaecopiam id ogere, ut is illa ipsa carne, quae posita fuerat in sepulcro, re-
quem laesumvellel ao vttlneratum, nec vulneratus surrexit a mortuis. Et cum ipsa eadem ' carne glo-
videatur esse nec laesus.Hoc ergo eloquentioegenus B riflcata ascendit ad caelos, unde et exspectalur ven-
ab ipso requiralur, qui ad culpandtim seu vitupe- turus ad judicium vivorum et mortuorum. Sed et si-
randum levi rumusculo commoius, velut quiscensor milimodonobis quoque spem resurrectionis dedit,
accurrit. Quib vero objecias depellere a se maculas ut eodem ordine, eadem consequeniia,pari eadem-
cupit, necessitate sibi rcsponsionis imposita, non que forma, qua ipse Dominus resurrexit a morluis,
quam [Al. nunquam]cleganter et ornate, sed quam nos quoque resurrecturos esse crcdamus: non nubes
vere respondeat, cogiiavit. e aut auras tenues, ut calumnianlur : sed haecipsa,
i. Et quoniam inter principia ipsa ait: Qtiasisine in quibus nunc, vel vivimus, vel morimur, nostra
me hareiici esse non possint [Al. possunl], primo corpora recepturi. Nam quomodoverum erit, quod
lioc nobis ostendendumest, quod nec cum ipso, nec resurrectionem carnis credimus, nisi in ea vere et
sine ipso hoereticisumus, ut cum de nobis constite- integre311 carnis natura servetur ? Absque ullis
rit quid simus, lunc demum nec [Al. ne] de alio- ergo praesiigiis, verae h et integraecarnis hujus no-
rum quidein dictis ad nos rctorqtieri possil infamia. stroe, in qua nunc sumus, resurrectionem falemur.
Ego [Al. ergoj, sicut et ipsc et omnes iiorunt, ante 5. Verum ad majorem rei fidem addo aliquid
annos fere c triginta in monaslerio jam positus, amplius, et calumniosorumnecessitate corapulsus,
310 Per gratiam Baptismiregeneratus, signaculumG singulare et praecipuumEcclesioenostraemysterium
fideiconsecutussum per sanclos viros Chroiuatium, pando.ElenimcumomnesEcclesiaeMlaSacramentum
Jovinum, et Eusebium, opinatissimoset probatisni- Symboli tradant, ut postquam dixerint peccatorum
mos in Ecclesia [Al. Ecclesiisj Dei Episcopos,quo- remissionem, addant carnis resurrectionem, sancla
rum alter tunc Presbyter beatae memoriaeValeriani, AquileiensisEcclesia Dei spiritu futuras adversum
alter Archidiaconus,d alius Diaconussimulqiiepaler nos calumnias praevidente, tibi tradit carnis resur-
mihi ct doctor Symboli ac fidei fuit. Illi ergo sic reclioneni, addit unius pronominissyllabatn : et pro
mihi tradideriini, et sic teneo, Quod Pater et Filius eo quod caeteri dicunt, carnis resurreciionem, nos
el Spiritus Sanclus uiiins deilatis sint, unius sub- dicimus, hujus carnis resurrectionem.i Quo scilicet
stantiae: coaeterna, inseparabilis, incorporea, invisi- frontem , ut rnos est, in iine Symboli signaculo
bilis, incomprehensibilisTrinitas, el sibi soli,utest, contingentes : et ore carnis hujus, videlicetquam
ad perfectumnota : Quia nemonovitFilium'nisi Pa- coniigimus,resurreciionemfatentes,omnemvenenatae
ler, nequePatrem quis novitnisi Filius (Mattli. II. adversumnos linguaecalumniandi aditum perstrua-
«TacetGnarnerian. ms. utrumque. sldem, et auras lenues, ut quidam calumnian-
b Alque heic tacel idem nis. vero.
« Puta anno 371. RecoleVilani cap. 1. j. tur, etc.
Guarnerian. ms., verm inlegrm carnis natura
d In Guarnerian., ulter Diaconut, et panlo infe- ",.bhujus nostrw.
rins, Deitalit sit, uniusquesubttantiw,cowtemaet in- 1 Habet et Cuarnerian. ms. adverbium ila, quod
separabilis, etc. et nos pridem suffecimusex antiqua editione. Ob-
» Suffecimusex Gtiarneriano ms. sic voculam. servanda porro est vetus Ecclesiastica disciplina,
Oplime Rtifinushanc ab se primum labis suspicio- quae ne Symboli arcanum ad prophanorum aures
nem depellii, et blasphcmiaeOrigenistis,sive his, qui perveniret, summopere stuJuit. S. Ambrosius,Cave,
de Origenistarum secia censebantur, solitae impu- inquil, ne incauie Symboli, vel Dominicmoralionit
lari, qtiodneque Patrem Filius el Spiritus Sanctus, divulgetmysteria. Unde et ex ipso Calecliiiinenoruiii
neqoe Filium et Spirilum Sanctum Pater videret. ordine solis Competentibustradebalur. Noslcr qnod
Confer quae idem inferius num. 17. rein in lianc in viilgus prodat, respondendinecessitate excusat.
ipsam profert ex Origene. Sed et consule Hieronymi Caeterumrecole superioremejus Apologiamad Anas-
Epist. 124. ad Avit. num. 15. et quaenos ibi. tasium, et Exposiiionem in Symbolum, ubi vocis
f Guarnerian. tacet carne; lum inrfe legit pro hujus addilamentum in suas fidei professione bis ac
unde, et mox plus habet ad judicium judex vivo- lertio urget.
rum, elc. Ita et in subsequenti Apologiaad Anasta- i Ms.,quod, et mox in finem,lum infra, utomnem
sium, ubi et vulgati libri illud jttdex noincn imer- Knettatm,otc.
icrunt.
545 APOLOGliE LIBER PRIMUS. 54G
mus. Est ne aliqu;d hac confessioneplenius? • cst A ex mortuis : ul sit in omnibusipse b primalum tenens
aliquid ista exposilioneperfectius? Sed nihil ut video (Cotoss.1. 18.): quid inaniter verborum pugnas, et
profuit nobis cautela haec lanta Spirilus Sancti. malarum suspicionum cerlainina commovemus,cum
Inveniunt adhuc male Ioquaceslinguse calumniandi in ea confessione quam supra exposui, Ecclesiastica
locum. Membra,inquit, singula nominatim nisi dixe- fides conslet, et clarum sit quod ad incusandumtion
ris, et caput cum capillis suis, manus, pedes, ven- tnoveat aliquem diversiias fidei, sed perversiias
trem, atque ea quaesub ventre sunt,b nisi expre*ssius animi. Veruinquoniam in hoc loco cum de resurreo-
designaveris, carnis resurrectionem negasti. tione carnis argueret, 313 ut ei mos est, miscuit
6. Haecsunt novclli sapientis inventa, quaebeatos seriis ridiculaet ludicra, dicens : < Mulieresquasdam
Apostolos tradentes .fidemEcclesiaelatuerunt: nec de noslris, mammillas suas lenenles, vel loeves[Al.
ulli Sanctorum nisi huic soli per carnis spiritum lenes] contrectantes genas cum plausu femoris e»
revelata sunt. Elc nunciudecenter quidem proponit: ventris dicere solere, quid nobis prodest resurreciio,
sed audiat et honestius et verius quatn proponit. si corpusiterum fragileresurget?Fulurae Angelorum
PrimitiaedormientiumChristus est, qui et primoge- similes, » Angelorumhabebimus et naturam. > Quas
nilus ex mortuis dicitur: sicut et Apostolus de re- hic mulierculas incuset, et si lacerationedignaesint,
surgentibus dicit: Initium Christus est, deindehi qui B" ipse viderit. Aut si i eum se putat qui pr«dicat, non
tuntChristi(i. Cor. 1.15.). Habentesergoindubilatas esse suum, talionemordere, nunc etiam sine talione
resurrectionis nostraeprimiliasChristum, 312 1u'd mordere : velceriesisequanimiler fert suas mulier-
de caeteris dubitamus, cum certum sil quod qualibus culas veris et non ficlis neque commeniitiisremor-
membris, et qualibus capillis, qua carne, et qtiibus deri, haec, inquam , ipse viderit. Nos intcrim quod
ossibus Christus resurrexit, et nos d omnes resurga- ille promiserit, implemus : non reddimus talionem.
mus? Quia et ipse propterea se post resurrectionem Sed ut video, isti cui displicet raulier, quae negat se
palpandum discipulis praebuit, ne ulla defresurrec- ex resurrectione fragilecorpus habituram, sine dubio
tione ejus cunctatio remaneret. Cum igitur ita evi- placet ei, fragililatem corporis permansuram. Et ubi
dens, et (ut ita dicam) palpabile et manu attrecian- est quod dicit Aposlolus : Seminaturin infirmitale,
dum nobisChristus dederit suaeresurrectionis exem- surget in virtute : seminatur corpus animale, surget
plum, • itaaliquis insanit, nt aliter se resui reclurum corpusspiritale(1. Cor. 15. 42.) : quam fragilitatem
putet; quam resurrexerit ille, qui primus resurrec- vis esse in corpore spiritaii? Et quod resurget in
tionis aditura patefecit? Undeeliam illud veritalem virtute : quomodo iterum fragile erit? In virlute,
liujus confessionis affirmat, qiiod natura quidein lquod fragile est, quomodoeril?Nonne meliusdicunt
carnis bujus est ipsa, nec ulla alia quae resurget, C ^ mulierculae, qiiamtu, quaenegant ultra fragililatem
purgata lamen avitiisresurget,corruptionedeposita, corpori dominaluram? Quid illas irrides, quae se-
ut verum sit illud quod dicit AposloIus, Quia [Al. quuntur Apostolumdicenlem : Quia corruptibile hoc
'-
Quod] seminaiurin corruplione, surget in incorrup- induel incorruptionem: et mortale hoc induet im-
tione : teminatur in ignominia,surgel\Al. resurrexit] mortatitatem(1. Cor. 1. 54.)? Apostoli non docue-
in gloria : teminatur corpus animale, surgel cor- runt fragilecorpus futurum esse, quod resurgel a
pus spiritale (1. Cor. 15. 42. secq.). Tanquam ergo mortuis, sed e conlrario in virtute el in gloria resur-
spiritale, ct gloriosum, et incorruplibile corpus, recturum dicunt. Tu hoc [Al. haec] unde nunc pro-
suis propriis et non aliunde assumtis exornabitur fers? Nisi forle a Judoeisaliquibus nova nunc lege
el illustrabitur mniibris , secundum cam gloriam promulgatur Ecclesioe, ut etiam ista discamus. Est
quam propositum nobis Cbristi servat exemplum, enim Judoeorum vere de resurrectione taiis m opi-
sicut et Apostolus dicit : Qui trantformabit corpus nio, quod resurgent quidem, sed ut carnalibus deliciis
humilitatis noitrm, ' conformecorporiclaritalis Filii ei luxuriis, caeterisque voluptatibus corporis per-
sui (Phil. 3. 51.). lruantur. Quaeaulem alia est fragilitas corporis, nisi
7. « Cum igitur per omnia in resurrectionis spe corruptela inembrorum, irritatio gulae, et incita-
Christus proponatur ad formam,et primogenitusipse ** menta libidinis?
sit resurgentium.atqueomniscrealuraeipsesitcaput,. 314 8-Sed patimlnlquaesovos. si tamen Chrislum
sicut scriptum est, Qui estcaputomniumprimogenitus amalis, inincorruplioneabsquehis essecorpus, quod
• Repetit idem ms., est ne aliquid, etc. i Ferme rectius in Guarnerian. si cum putat, elc,
b Econtrario heic allerum nisi tacet. el paulo post fictis commentariis,ahsque intermedio,
c Idem in me pro nunc, fortasseverius. denique infra promisitpro promiserit, elc.
d ldem beic, omnes,et inferiusquinto ab hoc versu neque;
k In Guarneriano, quid fragite, etc.
u( voculamreticet. f i Idem pericopam hanc reliquam, el mortale hoc
c Heic plus habel, cur ita aliquis, etc. induet immortalitatem, tacet; tacetet paulo post no-
' In Guarnerian.ms., configuratum,Graeco «TU/X-men Ecclesim.
pressius.
fiofi<jiov m Vide, si lubei, Abarbaneli Commentarium in
« Lectum anlea vitiose Cur. sententias Patrum Pirke Abbot, et Portam Motis a
h Cod. Guarnerian. minus certe recle, primogeni- Pocokio explicatam cap. 6. Mox Guarnerian. plus
tttm tenens. babel ut carnalibusdivitiis,deliciis, etc. Paulo quoque
' Alierumhoc nomen Angelorum,neque in Guar-
post corruptelamorborumpro membrorumhabel.
iieiiano ms. ncque in vetustiore edit. additur.
547 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI US
resurget [Al.resurgit] a mortuis: fas sit hsec[Al. boc] A dos, sed et ipsum diabolumet angelosejtis quandnqua
aliquando cessare.Credamusinresurrectiouedesinere dicit relaxandos esse de pcenis, ut reslilutio c oui-
etiam liciios coitus, ne et illicili subrepant, quamdiu nium consequeuter possit intelligi. Et animas anta
hnrum [Al. eorum] non siloblivio. Quid tam sollicite, dicit crealas esse quam corpora, easque de caelode-
tam curiose disculitur ct pertractalur venter, etea quae ductas, et corporibus insertas. Ego nunc nihjl pru)
sub venlre sunt? Etnos carnales et deliciososdicitis, Origene ago, nec apologeticumpro ipso scribo. Sive
cum vos ut video, ab his cessandum, nec inresurrec- enim stat apud Deum, sive lapsus est, ipse viderit:
tione crcdatis. Nequeenim naturam carnis hujus, in suo Dominosiat aut cadil (Rom. 14.). Sed cogor iq
qua iiiinc vivimus, resurgere " denegemus : neque aliquibus ejns facere ineniioiiem: quia^dumilluin ar-
rursus cum ea camis vitia | ariter involvamus.Sed guil rhetor nosier, non jam oblique, sed palam mu-
caro quidem resurget, et non alia pro alia, sed hacc crone dislricto me petit, et totus fertur in me. El quid
ipsa, necnaturam perdet, sed fragilitatem et vitia de- dico, me petit? Imo vero, ut in me desaevial, nec
ponet. Alioquinnec immorlale erit, quod fragile per- d insiitutori suo parcit: dum pulat se cx his quos
manserit. Et ideo nos neque vobiscum, neque sine interpretatussum libellis ejus, posse in me aliquid
vobis haereticisumus. Ecclesiaeenim fides, cujus nos calumniaeretorquere. Quia inter caetera, quaeculpaf
alumni sumus, media incedens [Al. incidens] inler B in nobis, etiam hoc invidiosus addidit, dicens, me
utrumque discrimen, neque naturae carnis vel cor- hoc opus ad interpretandum delegisse , quod neque
poris (quod resurget a inortuis) denegat veritatem, ipse, neque aliusquisvelerum interpreium delegisset.
ncque contra Apostoli senteutiam incorruptionem Hujus ergo rei caussam primo, cur opus potissimum
fuluri regni dicit a corruptione possidendam. Non adorsus ° sim, quia hinc maxime mordeor, quam
ergo carnem, vel corpus, perditis, ut ais, aut ampu- potero paucissimis et verissimis absolvam. Licet id
latis membris resurgcre dicimus, sed lolum et inte- apud le, fili mi carissime (Aproniane), qui rem ut
grum corpus, corruptione lanium et ignominia ac gesla est 316 bcne nosti, superfluumyideatur, ta-
fragiiitale deposita atque omnibus morlalitatis viliis men et ignorantes convenit noscere; simul etiam
pariter amputatis, ita ut nibil prorsus ex [Al. de] quia et hoc non solum ipse, sed et pronisschola ejug
natura sua desit spirilali illi corpori, quod resurget jactat de nobis, quod cum aliter promiseriraus nos
a morluis, nisi iila corruplio. in Praefationibus translaturos, aliter fecerimus in
9. Latius quam proposueram, huic uni tilulo de opere : ideo non soium ipsis, sed et aliis respondebi*
resurrectione respondi, verens ne iterum per brevi- mus quibus vel proprius livor raentem, vel criminatio
laiem aliquibus calumniis pateremus. Et ideo non aliena, conturbat [Al. contarbei].
solum corporis in quo calumuiantur, sed b et carnis C 11. Vir fide, eruditione, nobililat.e, vita clarus
fecimus frequentcr mentionem, etnonsolum carnis, Macarius cum opuscula adversus Fatum, vel Mathe-
sed addidimus hujus carnis : et non solum hujut car- sira baberet in manibus, eaque utili et pcrnecessario
nis, sed et naluram hujus carnis commemoravimus, sudore [A/. laborc] componeret, in aliquantis vero,
nec contenti fuiraus hoc, sed ne membrorum quidem f quia erat perdiflicilismateria, de Divinaeproviden-
315 resurrecturis integritalem diximus defuturam. tiacdisse.iere dispensationibushoesitaret, per sopo-
Iia tamen ut secundum Apostoli deflnitioncm, corpus rem sibi a Domino tale aliquid diccbat ostensum,
quodresurget ev corruptibili incorruptibile, ex igno- quod navis ei quicdam demonstraretur eminus ad-
bili gloriosum, ex fragili immoriale, cx auimali spi venlare per pelagus, quae cum portum fuisset [Al.
ritale crcdatur, ut ila demum spiritalis corporis esset] ingressa, nodos suae haesitationis absolveret.
membra, absque ullis esse corruptelae, vel fragilitatis Exsurgens vero cum de visu sollicitus cogitaret, nos
suspicionibus sentiamus. Designavi fidem meam dc supervenisse aiebat in tempore; quibus continuo et
Trinilate, designavi de Incarnatione, Passione ac opuscula sua et ambiguitalem indicavit et visum.
Resurrcctione, et de secundo advenlu in gloria, et Quid porro Origenes, quem opinatissimum apud
de judicio fuluro Domini Salvaloris nostri. Dcsignavi Gnccos audierat, sentiret de talibus percunclatur
el de resurrectione carnis noslrae,ei nihil, ut opinor, D0 [A/. percontabatur], breviterque sibi ejus de singulis
anibiguum dereliqui. Quid nunc superest? Nihil ar- quibusque scntentiasorat exponi. Egorem Kprimum
biiror quantum ad fidem pertinet. dicebam faclu esse difficilem: sanctura lamen Pam-
10. Sed in co te, inquit, arguo, quod Origenem philum Martyrem dixi quadam ex parle tale aliquid
interprelatus es, qui reslitulionem omnium dicit operis conscripsisse in Apologelicosuo. Continuoid
fuluram, inquanonsolumomnespeccatoresabsolven- sibi poscit in Latinum verti. Nullum dicebam me
o Guarnerian.,rfe«egamus,nerursuscarnisvilia, etc. crealas antequamcorpus esset.
bNoius Origenistarum error, qui corpus aereum, d Male in Guarneriano, institori, pro tns/ilufori,
non ex carne constans dicebanl post resurrectionem nempe Origeni.
futurum adeoque callide a carnis meniione abstine- 0 Guarnerian.,deorsus sum, deindepejus, mordeturi4
banl. Ab co Nosler quantum abhorreret, luculentis- pro mordeor. In sequentibtts tacet mi voculam , et i
sime ostendil cum alias, tum in Symboli Expositione videlurhabet pro nirfeaiur.
ad hunc articulum, quem ut cjinferas auctor sum. f ldem, quw erat; moxferme rectius dissererever-
cEx prave accepta Mallhasi17 et Marc. 9 senten- bum tacet; tacet et paulo post emt/ius adverbiuiu.
lia, ubi dicitur, restituet omnia. Mox 'Guarnerian., Recole quoein Vita observanlur lib. II, cap. i.
pro ante dicit creatas esse,quam corpora, habet, dicit <?ln eodem, rem per meumdicebamfactumesse,etc.
549 APOLOGIJE LIBER PRIMUS. B50
usum htijuscemodioperis habuisse, et ad Latinum A . pter quod et resurrectionis spem humano generi tri-
sermonem tricennali jam pene incuria torpuisse. buit. 318 Carnis vero resurrectionem, non per
Perstitit a tamen deprecans qualicumque sermone aliquas praestigias, sicut nonnulli calumniantur, di-
notitiam sibi lanlum eorum , quaecupiebat ostcndi. cimus : sed hanc ipsam carnem, in qua nunc vjvimus,
Cumque id quo [Al. quodj potui sennone fecissem, resurrecturam [A/. ad. esse] credimus, non alianj
majori desiderioaccensus est ad illa ipsa plenius cog- pro alia, neque corpus aliud, quam birjns carnis di-
nosceuda, e quibus pauca illa, quoe transtuleram cimus. Sive ergo corpus resurrecturqn) sdicjmus,
videbantnr assumta. Excusanlem me urgere vehe- secundum Apostoliim dicimus : hoc enini nomine
nieniius cepit, et sub Dei testimonio convemre, ne ususestille. Sivecarnem dicimus,seciindum traditio-
sibi a<Iopus bonum, qure se auxilia juvare possent. nem Symboli confitemur. Stulta enim adinvenlioca-
denegaretu. Cumque 317 vehementer insisteret, lumniae est, corpus humanumaliud putare esse qijfini
et desiderium ejussecundum Deumesse perspicerem, carnem. Sive ergo carnem secundum commupem
acquievi tandem, ei interprelaius sum quidem. fidem, sive corpus secundum Apostplum dicimus,
12. In Praefatiunculis tamen utriusqne operis et quod resurget: ita credendum est, sicut Apostolus
maximein Pampbili libellum b, quem primum trans- definivit, quia quod h resurget, in virtute resurget,
luleram, expnsui primum omnium fidem meam, et' B et in gloria, et incorruptibile ac spiritale corpus.
proteslaius sum, me quidem iia credere, sicut fides Salvisergo praerogaijvis fuluri corporis, vel carnis,
cailiolica est. Si quid autem vel legerctur, vel inter- resurreciio carnis crcdenda est integroe atque per-
prelarelur a me, id me salva fideimeaefacere ratipne. fectoe,ut et nattira carnis eadem servetur, et incor-
In isiis vero izspih'pyy>j libellis [Al. libris], eliam rupti ac spiritalis corporis status, et gloria non infrin-
illud admonui, quod, cum in ipsis libris invenirenlur gatur. Sic [Al. sicul] enim scriplum est : Quia cor-
quaedamde fide ita catbolice scripla, ut Ecclesia prae- ruptio incorruptionemnon possidebit(1. Cor. 15. 50.).
dicat, quaedamatitem bis contraria, cum de una ea- Haec sunt, quae in Jerosolymis in Ecclesia Dei, a
demque re riicantur : mihi visum sit baec [A/. et] sancto Sacerdote ejus Joanne proedicantur: haec nos
secundum illam semper regulam proferenda, quam cum ipso et dicimus et lenemus. Si quis praeter liaec
ipse eatholicae sentenliae expositione protulerat, et vel credit, vel docet, vel a nobis aliter credi quam
ea quoea semetipso invenirentur esse contraria , vel exposuimusputat, anathema sit. > Nostraeergo fidei
inserta ab aliis (id enim epistolaesuae oueriuionia documentum si quis habere vult, habeat ex his [Al.
c conlestalur) abjicerem , vcl cerle, ul niliil oedifica- illis]. Si quid auiem Icgimus, aut asserimus, aut
tionis in fide habentia prsetcrirem. Non antem super- interpretamur, salva hujus fidei nostrae facimus ra-
fluiim puto videri, inserere eliam ipsa loca dc Prae- C lione, seciHidumApostolum, Omnia probanles, quod
faliunculis meis, ut nibil careat tesle quod dicimus. bonumest tenentes, ab omni specie mala nas absiinen-
Sane ne in legendo error sit ex his, quae huic scri- tes(l. Thes. 5. 2.). El si qui hanc regulam sequuntur,
ptura; nunc aliunde inserimus, si quidem mea sunt, pax super illos, et super lsrael Dei (Gat. 6.).
simplices adversum capita babent d notas, siaccusa- 14. Cum igitur haecego antequam calumniatorum
toris mei, dnplices. 1 aliquisexsurgeret, de mea fideproefatussim, ne quis
15. Ex Proefatiuncula de Apologeiico Pamphili, forte diceret, qttod ab ipsis admonitus, vcl coactus
post aliquanta, ita diximus : Qualiter ergo senliat; haecmodo dicerem, quae ante non senserom : cum-
Origenes, lenor libelli bujus edoceat: n De his autemi que me si quid illa interpreiandi necessilas popo-
quae apud eum conlraria sibi e inveniunlur, quidI scisset, 319 integro fidei meaestatu facturum esse
caussaesit, in ultimo brevi adjecia asscrtione doce- promiserim, quomodo adhuc locus calumniantibus
bimus. Nos autem sicut traditum est nobis a sanctisi daiur, cum utique prima confessionismeae vox ab
Prophetis ita tenemus : quod sancta Trinitas coaeternai omni siispicione contrarii dogmatis tutum me faciat
sit,etut unius virtutis atque subslanlioe: et quod! etmunitum? Proeterea enim, i ut et superius prae-
Filius Dei in novissimo tempore homo factus esl, dixi, Domini sermone didici, quia ex suis unusquis-
et pro peccalis nostris passus est, f et in ea ipsai & que verbis, et non ex a.lienis, vel juslificabitur, vel
carne, in qua passus est, resurrexit a mortuis : pro- condemnabitur. Sed el k in ea nihilominus Praefa-
8 Alque hoc minus bene in Guarnerian., Prm- e Guarnerian., contraria sibi veniunt.
slilit enim deprecans, etc. ' Codicis ejusdem scriptor verborum eorumdem
b ln vulgatis anlea, libello. Perge quaein Vita lalius recursu deceplus hauc pericopam omisit, et in ea
edisseiuiitiir loco laudaio, huc referre. carne, in qua passus est.
<Codex Guarnerian., protestalur. Haecporro illa ipsa t ln eodem ms., credimus.
est Epistola Otigenis, quaeolim quarto ejusdem Epi- h Idem, resurgat in virlute, resurgat in gloria, etc.
stnlarum libro reperiebalur, ad quosdam amicos 1 Denuo ms., ca/umiita/or aliquis; et paulo post,
Alexandrinos, contra eos qui libros ejus, adbuc eo1 coaclushoc modo dicerem, quod anle; tum /7/urfinter-
vivente, adulteraverant. Priorem ejuspartem Latine pretandi pro illa, etc.
protulit Hicronymusconlra Rufinumlib. II num. 18. i Tacet Guarner. ms. ut voculam, tum verbum
alteram exhibel Rulinus ipse in Apologia sua pro didici,
Origene. denique nrospositionemexalteram.
•' Id nos etiam ad Rufini mentem prrestitimus, et kVetusedit., in mea nihilominus, elc.,etpaulo
ejus quidem fragmenla designamus unica ad mar-\ post qum ad rem nunc pertinent, etc. Gtiarnerian.
ginem vir.gula,Hieronymiautem duplici. ms., sedut in ea, etc.; et inferius, ex ipsissententiis,
851 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI 552
tiuncula, quam in ipsis nepi tipx&v libris procmisi-A ad pietatem istc converteret. > Etiam hic diligentius
mus, qualileriiiterpretationis nosiroeflderaobservan- inspice, ut [Al. et] non te praetereat, qucd Creatoris
dam dixerimus, ex ipsis oequesermonibus compro- quidem fidem diximus, creaturarum vcro rationem:
betur. yEquum namque est, etiam ex ipsa, quae ad scientes quod ea quae de f Deo dicuntur, ad fidem
rem pertinent, inseri. Nam cum honoris gratia pertinent: quaevero de creaturis disputamus, ad ra-
mentionem fecissemus hujus viri, qui haec nunc ad- tionem. Sed quod sequitur adhuc addamus : « Sic-
ducil ad crimen, pro eo quod ante nos ipse prior ubi ergo nos in libris ejus aliquid contrarii inveni-
Origenis qnamplurima fuisset interpretatus, et ejus mus, quod ab ipso in caeteris locis pie [Al. fideliter]
vel eloquenliam in explicando, vel in interpretando de Trinitate fuerat definilum, velut adulteratum hoc
diligentiam laudassemus, eumque nobis sequendcm et [Al. est] alienum, aut praetermisimus, aui secun-
in opere simili diceremus, post aliquanta etiom hoc dum eam regulam protulimus, quam ab ipso frequen-
[Al. haec]adjecimus : « Hunc ergo etiam " nos, licct ter invenimus aflirmalam. Nunquid et hic incaute
non eloquenliae viribus, disciplinae lamen regulis, aliquid diximus? > Nunquiddixi, quia secundumfidei
inquantum possumus, sequimur : observanles hoc, nostraeregulam proluli, quod erat utique jam pcnitus
ne ea, quaein libris Origenis a semetipso discrepan- modum interprelis, etex Graecoin Latinum vcrienlis
tia inveniuntur atquc contraria, proferamus. > B excedere? Sed secundumeam [A/. Iianc]regulam pro-
Memento; qui legis, ne hic te breviier dictus scrmo lulisseme dixi, quam ab ipso frequenler 321 i"veni-
proelereal, queiii dixi, quia non profcram ea quoein mus affirmatam. Iteni his addidiinus [Al. illud ad-
libris Origenis a scmetipso discrepantia inveniuntur damtis] : « Si qua sane velut perilis jam et scienli-
atque conlraria. Non enim generaliter promisi me bus Ioquens, dum breviter transite vult, obscurius
non prolaturum, quaeessent fidei contraria, sed quae protulit : nos ut manifestior fierel loctis, et ea quae
k ipsi sibi essent contraria, v«l quoea semeiipso dis- de ipsa re in aliis libris apertius legeramus, adjeci-
crepant, non quae a me, vel an alio aliquo discrepa- mus, explanalioni studenles. Nihil lainen noslrum
reni. Non ergo hoc [Al. ex] sennone subripientes diximus, sed licot in aliis locis dicta, sua E lamen
inimici calumnias generent, utdicanlme promisisse, sibi reddidimus. >
• quia si quid contrarium est, vel discrepat a fide 1(>. Puto quod etiam apud iniquissimos judices
nostra, proferam. Hoc etiam si facere potui, tamen sufficere milii posset sola ista confcssio , qna [At.
promittere non audcrcm. 320 Et s' quidem factum quam] dixi, nihil nostrum diximus, sed licet in aliis
hoc in opere meo invenies, amplecti poteris. Si vero Iocis dicta, sua tamen sibi reddidimus. Nunquid me
in aliquo tibi minus impletumvidetur [Al. videbiiur], in aliquo obnoxiumfeci? nunquid promisi me meum
culpare non poteris, quia professionis meaetale vin- ^C aliquid dicturum? Ubi est quod accusant, quod
culum non tenes. calumniantur, quod conlingunt me dixisse, quia
15. Sed conjungamus etiam csetera. < Cujus di- raala luli, et bona dixi, ci quaecunque bona sunt
versitatis, inquam, caussas plenius tibi in Apologe- transtuli? Erubescant aliquando, et desinant falsa
tico, quem Pamphilus pro libris ipsius Origenis prolerre, et diaboli [At. diabolicumj in sc opus. fra-
scripsit, edidimus, brevissimo libello superaddito, tres criminando , suscipere. Audiant <rjuianihil
in quo evidenlibus, ut arbitror, probamentis, cor- noslrum diximus, cl iierum ac saepius audiant,
rupios esse in quampluriniis ab hacrelicis et male- quia nihil nostruin diximus, sed licet in aliis locis
volis libros ejus, ostendimus, et proecipueistos quos dicla, sua lamen sibi reddidimus. Et ne nos absque
nunc d exigis, ul interpreter, id cst, Ktpi tSpx&v, h Domini misericordia huic operi manus existiment
quod vel de Principiis, vel rfe Principatibus dici eommodassc, videant nos h;ce ip^a ante praedixisse,
poiest, qui sunt revera e et obscurissimi et difficil- quae faciunl. Post hoc enim addidimus etiam ista :
limi. De rebus enim talibus ibi dispttiat, in quibus « Haecaulemidcircoin Praefationecommonui,neforte
Pbilosophi omni sua aelate consumta, nibil invenirc calumniatores ' ilerum se criminandi pulent inve-
potucrunt. Ilic vero noster quantum potuit id egil, nisse materiam. » Quod dixi, iterum, illa [Al. alia]
ul Creatoris lidem, ct creaturarum rationem [Al. est caussa, quia jam sancii Episcopi Joannis Epi-
creatarum rerum],quamilliad impietaiem traxeraip, slolam de fidead sanctum Theophilum scriptam cri-

atque sermonibus;denique mox, qum ad rem non per-
linent, etc.
• Inler»erit Guamer. ms., animo. Porro alias editii
habent, ut ea quwin Origenis libris a se ipso discre-
inveniuntur,
b Edilio anliqua,proferantur.
panlia
qumlibri tpst sibi dicerentconlra-
ria. Cod. Gnarncrian., quw sibi ipsi, et a semetipso
discrcparent, reliquis ad ejusdem verbi recursum,.
lilirarii oscitanlia, praeternussis.
< Guarnerian., promisisse, vel si; et paulo post,i
cum promittere, pro tamen, etc.; denique inferius,<
tibi mitnut implelum, male. Ejusmodi alia manifesta'
Jibrarii inenda imposteruindissimulabimus.
>'Mailiaiiicuscum Guarncriano ms. pluiium nu-
mero, exigitis, ut inlerpretenwr. Ms. praeierea idest
tacet, et i>e/priore loco.
e ln ipsa Proef., sunt revera alias et obscurissimi,
elc. Moxdesideratur adverb. ibi.
f Guiirnerian. ms., de cmlodicuntur, et niox rfi-
sptttanlur pro disputamus. Paulo quoque post, aliquid
1 conlra adinvenimus,alias editi contra invenimus,elc.
e Alias, lantum. Guarnerian. ms., sua tamen sibi
reddimus.
hMale idem ms., absque misericordia huic operi
minuswstimentcommodasse.
s Recole etiam Libellum conlra Joannem Jeroso-
lymit. praecipuenumeris 25 et seqq.
S.-.-3 APOLOGLBLIBER PRIMUS. 554
minaii sunt, quando corpus humanum, aliud nescio A prie, vel minus proprie aliena verba verluntur.
quid fingebant esse, quam carnem, idcirco, ilerum, . 17. Yerum f quoniam eorum fecimus mentionem',
posui. Sed viderint, inquam, quid perversi atque qui hoecipsa , quoquo modo sunt, tamen nisi falsa
contentiosi bomines agant. <Nobis interim tai.tns sint, criminari ea nullatenuspoluissent, ipsum caput,
labor, si lamen orantibus vobis, 322 Deus juverit, in quodmanus falsarias imposuerunt, conveniensputo
idcirco susceptus est, non ut calumniosis os, quod huic Apologiaenostrae inserere, ne me studio mco
fieri non potesi, licet forle etiam hoc Deus faceret subtrahere putent hoc , quod illi addilo suo falsa
[Al. facietj, clauderemus, sed ut proficere ad scien- crimina obtendunt. Elenim cum in quodam supradicti
liam rerum jvolentibus maieriam praberemtis. > Ut Operis Ioco, quem interprelati sumus, quaestiohabe-
autem scias, a quia et quod falsaluri hoecessent, ct retur adversum eos, qui Deum corporeum dicunt, et
pracvidimuset pncdixiinus, vide quid in sequentibus humanis eum membris habituque describunt (quod
junxeiimus: • lliud sane, omnem qui hos libros vel asserere s praecipue Valeniinianorum et Anthropo-
descripturus esl, vcl Iccttirus, in conspectu Dei Patris morphitarum haeresissolet, cui isti accusatoresnostri
ct Filii et Spiritus Sancti contestor atque convenio nimis, ut video, dexiras dederunt) et Origenes
per futuri regni fidem, per resurrectionis ex mortuis Ecclesiasticam contra eos lidem defendens, omni
sacramentum, per illum, qui prmparalus est Diabolo B genere incorporeum esse Deum, et idcirco etiam
et antjelis ejus, wlernum iqnem b (Malth. 7.) : sic invisibilera confirmaret, provocante se ordine quaes-
non illum loctnn icterna boereditatepossideat, ubi cst lionis, respondit contra haerelicos in hoc loco quoe-
fletus et slriiior dentium, et ubi ignis corum non ex- dam, quae a nobis isto modo versa sunl in Latinum.
tinguetur, ctvermis eoruiti non morielur, c ne addat ExI. librompi'Apx&v,postaliquanta(Cap.l.n. 8.):
aiiquid huic Scriplura?., neauferat, ne inserat, nc « Vcrum islaeassertiones niinus fortasse auctoritatis
immulel. > Ettamen post ista omnia, tain d horrifica, habere videantur apud eos, qui ex sanctis Scripturis
lamqtie horribilia adjuralionum sacramenta, falsare de rebus divinis institui volnnt, et [Al. etiam] inde
hoccatque corrumpere non liinucrunt illi, qui se sibi approbari quacrunt,quomodo[Al. quanto] natura
dicunt crcdere resurreciioncm carnis fuluram. Qui Dei h supereminet corporum naturam. Yide ergo si
vel lioc ipsum si ciederent, quod Deus est, nun- non eliam Apostolus hoc idemait, cum de Christo
quam li32Ctam criminosa et nefanda committerent. loquilur, dicens : Qui est imago invisibilisDei, pri-
Ubi tamen in his, quae preefatisumus, aut Origenesi mogenitus omniscreaturw (Coloss.1.15.). Non enim,
laudibus usque ad ccelum, ut criminaiur, elalus est, ut quidam putant, natura Dei f alicui visibilisest, et
ubi Apostolus, aul Propbeta, aut tale aliquid a nobis, aliis invisibilis, quia [Al. non enimj non dixit Apo-
quale ipse de eo scripserat, diclum est? Aut in quo C stolus, imago invisibilis Dei hominibus, aut invisibilis
prorsus alio invcniunt criminandi locum? Fidem, 324 peccatoribus; sed valde constanter pronuntiat
nostram praemisimus, quoe puto quod in omnibtis. de ipsa natura Dei dicens, imago invisibilis Dei J.
cum Ecclesiaslica confessione concordet. Interpre- Sed et Joannes in Evangeliodicens, Deumnemovidit
tandi observantiam distinximus, cujus revera nobis; umquam(Joait. 1. 18.), manifeste declarat omnibus.
in quampluribusexemplum ipse pracbuerat,qui nuncj qui intelligere possunt, quia nulla natura est.cui
accusator existit. Quid propositi in [A/. lac. in] inter- visibilis sit Deus, non quasi qui visibilis sit quidem
prelando gesserim, designavi.Jam si plcnc id, aut mi- pernaturam, et velutfragiliorisk naturoeevadat alque
nus plenc implere valui, 323 ealegeiitibuscompro- cxcedal aspectum , sed quoniam naturaliter videri
beiur, a quibus vel laudari, vel rideri solet, non lamen! impossibile est. ' Sed si requiras a me, quid etiam
,'id crimen vocari, cum in alieram linguam, vel pro- de ipso Unigenito sentiam : si ne ipsi quidein visibi-
" lllud quia penes Martian.et Erasm. deerat. sequitur terribilia ex Guarneriano ms. accepimus,
b Verba, per illum qui prmparatus est Diabolo, etl proe quo antea lectum horribilia.
anrjeiis ejits mlernum ignem, deerant heic loco, tani, Tacet Guarnerian. ms. verba a legentibus, et
in vulgalis antea libris, quam in Guamefiano ms. quod primo occunit vel. Qtiaeautem mauifesto pec-
Nos ex Rufini ipsa Proefationead niss. fidemexacla,' pI cat identidem proeiermitlimus.
suffecinius.Mirum porro e-t Cl. virum P. Coustan- f Codex, quia eorum fecimusmentionem, qui hmc
lium iu notis ad Rufini Apologiamad Anastasiumi• tpsa quomodosunl, lamen nisi falsi sinl, criminari ea
sequentem locuin ita pervertere, ut pro voculis sic nultatenus poluissent, in ipsum caput, in quod manus
non, legi velit si non, supplerique facil, quod eum! [alsarias injecerunt,conveniens,etc; tum ne me sludio
rogo, dira imprecanlis sensu. lmo vero bene optan- subtrahere,et illi addilo, falsa, etc, absquemeoet suo
tis, ac voventis est illa particula sic. Horatiiis, utl pronominibus.
* Tacet idem ms. prwcipue, tum legit plurium
ab aliis sexcentis abstineam, lib. I. Carm. Od. ~>.
nunicro hmresessolent.
Sic te diva potensCvpri, h ldem, nalura Dei sil, quw eminel corporum, elc
SicfratresHelenae, lucidai idera, Mox verbum loquitur praetermitiit.
Yentorumqueregat paler; 1 Alias , invisibilis est alicui, et aliis visibilis est.
quo sensu et Rufinum adjurare suum librum descri- Guarnerianus ms., aliquibusvisibilisest,etc, et mox,
pturos, perspicuum est. Diffiteriautem non licet, inI non dixit Apostolus,imago visibilisDei, etc.
Guarneriano ipso exemplari si pro sic legi. i Addit Guarnerian. ms. primogenilusomnis crea-
c Guarnerian. nis., nec addat aliquis huic scripturte
e turw.
t.ec auferal, etc. k Idem cum alias editis creaiurmhabetpro nalurm
d Yitiose olim cum vulgatis legiraus honorifi^a, " Kx his
t locns bic est, in quibus Rnfinus ipse fa-
pro horrifica, quod iiinic restituimus. Sed et quoii i tclur, fiiissc tiliqtta verbain Grwcv incautiut iortasu.
PATHOI..\xi. ;y
556 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI 556
ipmdicnm Dei naturam, rjuac[A/. qui] naturaliler A NemonovitFilium msi . aler, nequePalrem quis novit
invisibilis est, non tibi staiim vel impium videatur msi Filius (Mallh.11.27.): omnemcrgo occasionem
esse, tt velabsurdum : ralionem qnippe dabimus con- supradictis haeresibuscredidit excludendam, si no-
sequenler. Aliud quidem est videre, aliud noscere. tionem in natura Deilalis potiusdiceret, quam visio-
Videri el videre corporum esl : nosci et noscere, nem, dum visio occasionemaliquam praeberevidea-
intellectualis naturoe est. Quidquid ergo proprium tur baereticis.Nolio vero unius naturoeinter Palreiu
corporum est, hnc nec de Patre, nec de Filio sen- et Filium servat e indissociabilemverilatem : prac-
tiendumesi. Quod vero ad naturam pertinet Deila- cipue , quia Evangelii talis auctoritas est. Simul et
tis, boc inter Palrem et Filium constat. Denique cautelaeper hoc plurimum credidit fore, ne Antliro-
etiam ipse in Evangelio non dixit : quia nemovidit pomorphiloe,quoquomodoaudirent visibilem Deum.
[At. videtj Patrem nisi Filius, neque Filium nisi Hoec ratio, quia non faciebat aliquam diiTereniiam
Pater; sed ait, Nemo novilFitium nisi Pater :neque Trinitatis, visa milii est non debere penitus abjici,
Patrem quis novitnisi Filius (Mallh. 11.). Ex quo etiam si aliqua verba in Graecoincautius foriasse
manifeste indicatur, quod quicquid inler corporeas posita, declinavimns. Sit sane adhuc in judicio lc-
[Al. corporis] naturas videre, vel [A(. et] videri gentium, utrumet hoc adversumsupradictas haereses
dicilur, hoc inter Patrem et Filium b noscere dicitur B 326 "tile, aut minus ulile videatnr. Tamen pona-
et nosci, per virtutem scieniiae,non per visibiliiatis mus, f quod etiam hi qui noriinlde literis, et hujus-
fragilitatem. Quia ergo de incorporea natura, et cemodi sensibus judicare, quibus cum peritia adest
invisibili , nec videre proprie dicitur, nec vi- et tiinor Dei : qui nihil per contenlionem,neque per
deri, idcirco nequc Pater a Filio, neque Filius a inanem gloriam gerunt, quorum animus ab invidia
Patre, videri in Evangelio dicitur, sed nosci. Quod et favore, et odio vacat, dieant non multum ad ins-
si proponat nobis aliquis , quare diclum est : tructionem, vel ad expugnandass supradictasboereses
Beali munrfo corde , quoniam ipsi Deum videbunt caput islud valere, numquidnamid non licet praeler-
(Matth. 5. 8.)? multo magis ex boc, ut ego arbiiror, ire, et tanquam minus validum ad depellendosad-
assertio nostra firmabitur.Nam quid aliud est corde versarios transcurrere? Pone quia sit otiosum, num-
Deum videre, nisi 325 secundum quodsupra expo- quid et criminosum? Quomodocriminis locoducetur,
suimus, menie eiun inielligere atque cognoscere? > ubi invisibilitatis aequalitasinter Patremet Filium et
18. Islud c caput, quod istis , qui ad insidiandum i Spiritum Sanctumconfirmalur?Nonputo IIQCitacui-
mihi de Oriente transmissi suni, non soluni perversai quamvideri.Etquiddico cuiquam?Sedneisiisquidem
intelligentia, verumetiamverborum adulterio conati ipsis criminatoribusmeis, h aliqtiidin meis literis vi-
sunt infamare. Quod ego idcirco , ut alia quoque: C ( sumesse quod possitoffendere.Deniquesi hoc pulas-
nonnulla ejus quem interpreiabar Scriptoris, suspec- scnt, ipsa, sicutlransiuleram, mea verba posuissent.
tuin babere non potui , neque prortermittenduni i 19. Sed nunc ausculta, quid faciunt, et flagitii
judicavi, quia non in eo aliquid de comparatione ) eoruni require, si ullum proecessitexemplum. In eo
Palris ac Filii dicebaiur, sed de ipsa Deilatis natura) loco ubi scriplum erat : « Quod si requiris a inc,
qtKciebatur, si ei aptum ullo genere visibilitaiis 5 quid eliam de ipso Unigenitoseniiam, si ne ' ipsi
vocabtilumviderctur. Respondi, ut supra diximus,, quidem visibilemdicamnaturam Dei, qui naturaliter
his liaereticis, qui idcirco Deumvisibilemesse asse- invisibilis est, non tibi slaiim, vcl impium videa-
rnnt, quia el corporeum d dicunt, pro eo quod visio 3 tur essc , velabsurdum , i rationeui quippe dabi-
proprie corporis est. Unde et illi Valentiniani, quoss mus consequenter; > pro eo quod nos scripsimus,
supra diximus, haeretici, corporaliler et visibiliterr Ralionemquippe dabimus consequentcr,illi scripse-
generasse Patrem, et generatum Filium, dicuni. runt, < Non tibi slatim irapium, vcl absurdum vi-
Refugiensergo, ut opinor, Origenes visionis appella- deatur esse , k quia sicut Filius Patrem non videl,
lionem tanquam suspectam, ait meliusesse in naturaa ita nec Spiritus Sancitts videt Filium. > Hoc si in
Deitatis, id [A/. /oc.lid]est.inter PatremetlFiliumuiii foro positus, vel negotiis saecularibus commisisset
illo sermone, quem ipse Dominusdefinivit, dicens : D iste (EusebiusCremonensis),qui de monasterio Ro-

posita,quaeipseinlerpretando ad Catholicumsensum n d lterum ms., credunt, quo cum altero ab hoc

tradtixcrit. Confer librum S. Hieronymiad Pamma- versu quospro quodlegimus.
chium contra Jnan. Jerosolymitan. Porro vitiose e e In eodem, indissolubilemveritalem.
Marlian. legerat si ne ipse quidem, pro tpsi, idest, I, f lteni ms., qumeliamii,tum et de Itujuscemodi,etc.
Unigenito,cui Divinanatura visibilis sit; non Orige- :- 6 Tacet idem ms., supradictas.
nes, qui liac de re disputal. h Ms., criminaloribusmeisesse aliquidin meis lite-
n Denuo Gtiarnerian.vel tacet: mox quidem legit it ris visumest, quod posset offendere,etc.
pro quippe, et quidemquodsequitur, rursum tacet; I; ' Martianaeus viiiose , et cum Guarneriano la-
pergit porro, aliud cst noscere.Videriet viderecor- inen ms. heic loci, si ne ipse quidem,pro ipst. Recole
poreum est. superiorem col. 554. not. /. Inferius tacet idem ms.
b Interserit Guarnerian. ms. constat,quod verbum n de more vel voculam, quaeprimo occurrit.
ex libri albo hiic videtur intrusum. i Attamen nec in antea vulgatis libris , neque in
c Guarnerian. ms., islud est caput. Quos Auctor ir ullis mss. ex eorum testimonio,qui plures consulue-
sibi ad insidiandtini transmissos dicit de Orienie, i, runt,'ejusmodi adulterationisvola, aut vestigium est.
Pauliniantim S. llieronyini fralrem, et Presbyteros is k Plus habel Guarnerian., raiio qtda, etc, tuin, ita
Vinceiiliumatquc Eusebium inlellige. nec Spiritus SanctusFiliumnonvidel: neulruiubeue,
657 APOLOGIyELIBER PRIMUS. 558
mam, quasi calumniandi perilissimus missus est, ^. ille falsavit, indico. Si quis negat, quod non ita videt
noruut omnes, quid consequeretur ex legibus publi- Filius Patrcm , Mcut Patcr Filium : et non ila videt
cis ejusmodi eriminis reus. Nunc vero quia saecu- Spiriius Sanctus Patrem et Filium, sicut videt Pater
larem vitam a reliquit, eta tergiversatione illa ac- Filium et Spiritum Sanctum, anathema sit. Videt
luum publicorum ad monasterium conversus est, et enim, el verissime videt, sed ul Deus Deum, et lux
'
327 adhsesit magistro (Hieronymo) nobili, ab ipso lucem, et non ut caro cai nem, sed ut Spiritus San-
edocetur iterum pro modesiia fnrere, insanire : pro ctus, non corporeis sensibus, sed virlutibus Deitatis.
quiete.seditiones movere: pro pace, movere bellum: Si quis haec negat, sil anathema in aeternum. Qui
pro concordia movere dissidia : perfidus esse, pro auiem vos conturbat, sicut dicit Apostolus, portabit
fide : pro verilale falsarius. Crede mihi, <iuodhujus judicium, quieunqueest ilte (Gal.li.).
sceleris nequitia eliam verum fuisset exemplar, nisi 20. Memini sane, quod aliquis eorum cnni argue-
Jezabel tibi illa b occurrisset. Ula est eniin, quaehoc retur falsasse hxc, respondit mihi, in Graecoita
rrimen adversus Nabothetim Jezraeliten vineae caus- habcri, me autem in Latino immutare [Al. mutare]
sacomposuit, et mandavit presbyleris iuiquiialis , voluisse. In quo omilto illud exsequi, quia nec
falsis eum conscriptionibus perurgere, quasi qui be- quidem verum dicunt, sed tamen ponamus, quia
nedixisset, id esl, blasphemasset Deum, et regera. TJ j [Al. quod] sic est in Graeco, et ego in Laiino hoc
Sed quis in « Itocfelicior, illa quae mandat, aul hiqui non scripseram. Promiseram meenim in Praefatiun-
mandato iniquitatis obtemperant? Gravia baec, et ut culis tale aliquid facturum. Quod si feceram, s ut
Opinor, in Ecclesia pene hujusmodi facinus inaudi- quod ibi offendebat, in Laiino coinmodiusscriberem:
tiNiiest. Sed addilur adhuc aliquid. Requiris quid quid absque promisso, vel quid absque ratione nostra
illud, Ut rei judices fiant, et insidialores senlentias feceram ? Tu certe qui hoc in Lalinis meis exem-
ferant. Nara errasse scribentem, aut lapsum esse plaribus non iuveneras, in tuis chartulis, hoc unde
in [Al. tac. in] sermone, novum non est, et ut opi- \Al. unum] scriptum legebas? Ego qui interpretalus
nor venia dignum est, quia et Scriptura dicit, In sum, non scripsi. Tu qui h me acctisas, et meas tales
muttis enim offendimusomnes: qui autem in verbo literas non tenes, crimen milii unde componis?
non offendil, hic perfectusest d «tr (Jacob. 3. 2.). 1 Aut inde ego accusari debeo, unde tu falsum di-
Erratum putatur in verbo? Corrigatur, emendetur, xisli? Rem planissimam dico. Quatuor lihri sunt
si id utilitas postulat, ct auferatur. Inseri vero quae isti, quos inierpretaius sum, in quibus de Trinitate
non stmt scripia literis alienis, et falsa inlerseri ad sparsim per singulas pene paginas disputaiur. Rele-
hoc solum ut vilam Iratris infames, temerare aliena ganttir universa, si usquam talis aliquis de Trinitate
scripla, ut scriptori inferas notam , tit e subrepas Q ( jnventus fuerit in interpretatione nostra sensus,
auribus populorum, ul conlurbes corda simplicium, qualem 329 in isto capite calumniantur: tunc de-
ul nihil aliud ex eo nisi apud homines opinioni ma- inum credatur etiam hoc eo [A/. in eo] sensu, quo
culam conferas: videte si alterius est opus, nisi illius isti confingunt, esse prolatum. Si vero per omne
qui ab initio menlax fuii, el fralres criminando, librorum corpus nusquam sit illa differentia frini-
diabolus, id est, criminator , nonien accepit. Nam tatis, nonne vesanuni slultumque pariter commen-
cuin falsam hujusmodi senlentiam apud Mediola- tum est dicere, quod uno solo capite haeresis con-
nuiii recitarct (Eusebius), et a mequae legebatfalsa firmata est ab eo, qui eam mille capitibus expugna-
esse dicerentur, interrogalus a quo accepisset exem- verit? Sed et rei ipsius consequentia prudentem
plaria, respondit matronam (Marcellam) quandam quemque satis edocet. Quod si boc in meis literis
sibi dedisse, de qua ego, quaecunque illa est, nibil invcnisset, et verc scrupulum aliquem ex ipsa lec-
dico; sed sui eam et Dei conscientiae derelinquo. lione cepissel, cuin me, sicut ipse nosli, Romaepo-
328 Mi'1' lamen in hoc Dei et ve-iri sufficit lesii- silum haberet proesentem, continuo utique perqtii-
monium, id est, luuiii et sancli viri ipsius, cui hoc sisset, el ipsa ad me scripta detulisset: qijppe qui
opus gerebam, Macarii, qui scbedulas ipsas meas usque ad ipsum [Al. illudj tempus eiiam videre me,
vcl ab inilio legistis, vel etiam licet nondum com- jjetsalutare,
] et in oralione communicare solituserat,
pleta,etad inlegrum emendata exemplariarelineiis, contulisset sine dubio mecum de his. quibus vide-
id est, quia sicut Filius non videi Patrem , iia ncc balur offendi: inquisisset quomodo a me fuisset pro-
Spiritus Sanctus Filium videt,f id est, quod ego non latum, quomodo haberelur in Grseco.
solum unquam non scripsi, sed e contrario , quia 21. Certe etiam hoc gloriaesufflcere sibi putasset,
a Addit idem ms. jam, et paulo post ferme rec- hoc versu dicitur,
f conficius pro conferas.
tius, ul ab ipso edocerelur iterum ob modesiiaminsu- irf
Reticet ms. est, voeulas, ferme rectius, ul et
nire.Tumquod secundo occurrii movereverbum tacet. mox legil, quod ille falsavit, dico, pro quiu ilte fal- f
b Ms- Guarnerian., occurrerel. Illa enim, etc. indico.
c ldem ms., in brevi felicior. Ei quinlo ab boc savit, s Ms. fucerem heic, el in periodi fine ; tum hoc
versu auditur pro additur.
d Tacet idem ms. vir, qttod habent nomeii libri reticet. h Brevius idem, quiaccusas,meastalei literas, elc.
alii omnes. 1 Velus edil. sub afflrmandi nola, Haud inde ego
e Idem, ul scriptoris auferas nota,m, ut surripias accusari
debeo, unde lu me falsum fecisti. Rem pla-
auribtts, elc; quae etsi vitiosa maniiesio videantur, etc. Cod. Guarnerian., tu faltum fecisli.
adnotare satius duximus, ut et illud quod lertio ab nissimam,
559 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI m
si visus fuisset in dictis nostris vel scriplis fecisse A fi cemodi dogmatum semper exsecrabilis fuerit, lege
aliquid per se emendari. Aut si furor animi non Commentnrios meos in Epistola d Pauli ad Ephe-
tam emendare errorein quam proferre [A/. proferri] sios, et ex his quae seripsi, quid de eo senserim,
in publicum compulisset, siue dubio nunquam ele- legens eum, vel interpretans, nosces. > Et haccest
gisset absenlem lacerare, quem potuisset [A/. potuit] [A/. tac. est] lua tanti magistri gravilas, ut eum
gravius confutare praesentem. Sed istum quia falsi quem in aliis laudas, e condemnes in aliis, et quem
conscientia deterrebat, ad me quidem [A/. tac. qui- in Praefationibustuis alterum post Aposlolos Eccle-
dem| cujus erant scripta, quaevolebat criminari, non siarum magistrum dixisti, nunc haereticumdicas ?
dettilit, sed per domos, per matronas, per monasle- Quis hacreticus, Ecclesiarum magister aliquando
ria, per singulos quosque fratrum circumfert, quo dici poluil? Erravi, inquit, in hoc. Sed quandiu Prae-
solo possit [A(. possisj conturbare auditu. Et hoc fatiunculam subjicis? Commentarios lege , sed illos
fecit [Al. facit] sub ipso tempore quo confestim ex quos designavi. Et cui hoc jtistum videtur, ut is qui
Urbe discederet [A/. decederes], ne vel comprchen- tot libros conscripsit, in quibus omnibus pene prae-
sus facli sui redderef,caussas. Etiam inde, ut intel- conia ejus usque ad caelumfeit: qui lot jam annis
ligi datur, secundum prseceptummagislri per tolam et lecii sunt ab omnibus et leguntur: ex quibus
nie ltaliam criminari, instigare turbas, conlurbare "B J quamplurimi ita edocti jam de hoc f muudo de-
Ecclesias, aures quoque polluere sacerdotum, et in cesseruni, et perrexerunt ad Dominum, banc de
his omnibus modeslia nostra tanquam conscientia Origene sententiam lenentes, quam cx librormu
abuti. Hoecdiscipuli. Ipsc vero orienlalis magisfer, istius asserlione didicerant, et abierunt speranles
qtii ad Vigilantium scribens dixerat (Episl. 61. n. juxta hujus testimonium inventuros se eum sc-
22.), < Per me Latini cognoscunt omnes Origenis cundum post Apostolos Ecclesiarum magistrum,
bona, et ignorant mala ; > istos ipsos quos ego nunc 331 cl B ul nunc iterum scribit, invenerunt eum
iranstuler.ini, ,l reinterpretatus esi, et omnia quoca ctim impiis haerelicis et genlilibus condemnatum.
ine vel improbabilia.proelermissafuerant, 330 'n~ Quomodo se ex contentiona cominutet et dicat,
seruit, quo scilicet nunc contra sententiam suam quia illuin quem triginta fere annis conlinuis le-
Romani per ipsum Origenis cognoscant mala , et gens et scribens, Apostolis exaequavi, nunc hoereti-
gnorent bona. Hinc jam non solum Origeneni, sed cum pronuntio? Numquidaliquos novos ejus libros
me ipsum in suspicionem haresis conatur adducere. niodo legit, quos ante non legerat? Sed ex his eis-
Hinc emiltit [A/. etiam] incessabiliier canes suos , dem diclis, euni et tunc Aposlolum, et nunc hoereti-
qui me per urbes, per vicos,b per iter quoque trans- cum dicit, et nullo modo hoc ita fieri potuit. Aul
euntemcalumniarum latratibus insectenlur, et fanda C ( enim tunc recte dixit, et modo livore quodam et
adversum me omnia, atque infanda tcntanlur [A/. conlentione pervertitur, et audiendus non est. Aul
tentant]. Quid , quaeso te, scelcris admisimus, si si tunc maledixit, ct modo seipsumh condemnal,
fecimus quod lecisti ? Si lamen nefarium est uti quale ergo de se caeterorum exspectabit judicium, is
exemplis tuis, de te ipse, quid judicas? qui secundum Apostoli sententiam a semetipso dam-
•22. Verunlanicn dic mibi, o magisler, jam enim natur?
ad te converlenda responsio esi, ad legeutem, aut ad 22. Et quid, inquit, abscindilur pcenilentia?Non:
interpretanleii), si qua illa cslscriplorisculpa, recle erralur, et in verbo maxime : licet quidem de errore
revocatur? Absit, inquit: nequaquam.Quid me c sub- pcenitere. Sed simul aliquis pcenitentiam agit, simul
tiliter circumvenis ? Nunquid non et ego legi? nun- accusal, simul judicat, simulque condemnat? Quasi
quid non etego interpreiatus sum ? Sed lege ea quac vero si qua merelrix una se nocte, aut duabus a
interpretalus sum , vide si quid in his doginaticum sconando contineat, debeat continuo leges de pudi-
invenies : ccrie si aliqttid horum, quaenunc ad dam- citia scribcre, et non solum leges condere, verum
nationem voco reperics. Postremo ait: < Si vis ple- et sepulcra ' obruere omnium, qusejam defuncU:
nius nosse quomodo apud me etiam suspicio hujus- suntfeminarum,quod,eassuspicetursuisimilemvitam
1
D
• Cod. Guarnerian. a-nO.w? interpretalus est, lum ea 0 In Guarneriano ms., contemnas.
omnia pro tl omnia, et sitnt pro fuerant. 1 In eodem, de hoc mtindoita discesseruntet perre-
b Idem Guarnerian., per vicospariter transeuntem: xerunt ad Deum, hanc Origenissenlenliamteneutes,
lum ct fanda omnia el nefanda adversumme fateanl, quam ex librorum asserlione isti didicerant. Velus
pro quo uiique postremo verbo malim rescribi blale- quoque edilio, hanc Origenissentenliamprafert.
rant, autquid simile. Alias vulgali seclentur. fc"Hujus ut voculae accessione, ope codicisGuar-
' Pericopa istacc verboriim, Q:<id nte sublililer neriaiiijociimresiituimus.cujus eralinantea vulgaiis
circumvenis,in Guarnerian. ms. desideraiur. libris hiulcus sensus atque imperfectus. Eam et olim
d Tacet idem ms. Pauli, tum habet, et de his quw nos excidisse suspicati sunius. Caeterumet invenient
scrtpst, nosces, qitid, etc.. legenseunt cl interpretans, legit idem ms. pro invenerunt,et quod rectius adhuc
etc. Porro videtur perquam id mirum Tillemontio, habere videlur subsequenti periodo, modose ex con-
llieronymum ad eum Conimenlariuin provocarc , in cione commutetpro Quomodose ex contenlione, etc.
quo nulla unqiiam Origenis opinionuin perstringitur, h ldem ms., se ipse condemnal, qttale ergo ex
ex quibus Origeniana proprie haeresisconstat; econ- se, etc
irario mulla, quaead Origenianum dogina plurimum • Atque hoc rectiusin cod. Guarneriano scribi vi-
faciunt placita proferuutur. Euui videsis tom. XII. dctur subruerepro obruerc.
pag. 115.
 561 APOLOGI/ELIBER PRIMUS. - 502
duxisse?Pcenitentiamagensquod haerelicusfuerisbe- A quae arguis [confutandaproponis : quomodo de tuis
nefacis. Quidhocadme, quinunquam hoerelicus fui? verbis mulieres arguis ? Deinde quae mulier dixit
Pcenitentiam agis pro errore, recte facis; si lamen aliquando, quod uxores in viros convertantur, et
ipsam pcenilenliam legitime geras, [A/. orfrf.idest] corpora rediganiur in animas, quod tu scribis. Si
non accusande, sed deprecando, non condemnando, corpora in animas redigentur, ergo secundumte non
sed flendo. Nam quaepoeniienliseveritas est, ubi in- solum f carnis resurrectio non erit, sed nec corpo-
dulgentiae decretum ipse sibi poenitens dictat? Qui rum, quod confiteri islos quos tu fecisti haereticos,
pcenitet pro his quae male loculus est, vulnus suum dicis. Ubi jam ultra corpus quaerimus, si in animam
non iterum male loquendo curat, sed silendo. Sic redigitur? Erit enim jam lotum anima, et nusquam
enimscriptumest: a Peccasti,quiesce.Sed nuncipsele ., corpus. Et iterum 333 si uxores in viros commu-
reum statuis, et iterum reatu ipse te absolvis, et ex labuntur, pro eo quod subjunxisti, ut nequaquam
reo ipse te judicem facis. Haecjam non tua, qui irri- sit sexuum ulla diversitas, quasi ut hoc ostenderes,
des nos, sed nosira qui ita nos irrideri patimur, est quia sexus quidem femincus interibit ex eo quod
miseria. rcdigetur in virum, solus autem manebit virilis:
332 2?. Veruntamen veniamusad hos duosCom- nescio quidem si haec tibi de se dicere feminarum
nienlarios, quos, caeteris omnibus opusculis suis B I sexus [At. sexus ipse] permittal. Tamen et si ab
condemnatisac renunliatis, solos excepit, et quam illis concedatur, qua consequentia poteris ostendere
b caste se in his et continenler egerit, videamus. Ex ibi virilem sexum esse necessarium, ubi femineus
his enim soliset fidem suam probari vult, et [Al. la- «ecessarius non probatur, quia naturali quodam
cetur et] quod Origeni in omnibus adversetur. Pro- vinculo in tantum sexus alter eget alterius, ut si
ferantur ergo isti qui [Al. et isti] ei soli ex omnibus allernon sit, allerius opus non sit. Etenim si luleam
scriptis suis placent, id est, in Epislolam Pauli ad formamex resurrectione, homo e tanfum recepturus
Ephesios libri tres : et in Ecclesiasten, ut puto, c pulalur, quam in paradiso habuit, ubi est quod
unus. Sed nunc interim qui primus occurril, in Epi- scriptum est, quia Mascultimel feminam fecit eos, 41
stolam ad Ephesios Commentarius relegatur. Etiam benedixiteis (Gen. 1. 27.)? Si vero ut tu et mulier-
ibi consocium et concordem et <TUfip.ii(rT>jv, ut ipse culoequas incusas, dicitis, neque vir neque inulier
ait, in his quoearguit approbo. Et primo omniuin de est, quomodo ergo aut corpora redigentur in ani-
quibus irridet mulierculas, qnoe se dicunt post re- mas, aut mulieres converientur in viros, cuiu
Btiirectioncmnon habiluras fragile corpus, quippe vel paradisus ulrumque sexutn h non patiatur, vel
quoe Angelorum futuroe sint similes, quid ipse sen- similitudo Angelorum, ut tu quoque faleris, nulluiit
tiat, videamus. In lerlio Commentariorum libro in C oinniiio recipiat? Et miror quouiodo ab aliis exigas
Epistola Pauli ad Ephesios, sub eo capitulo ubi [Al. exigis] de sexuum diversitate sententiam, de qua
scriplum est: Qui uxoremsnam diligit, seipsumdili- tu volens disserere, tantis le involvis nodis, ut evol-
git : nemo enim unquam carnem suam odio habuit verc te nullatenus possis. Quanto rectius faceres, si
(Ephes. 5. 28.), post aliquanta ita ait, < Foveamus nos quos culpas, imitareris in lalibus, et haec [Al.
igitur et viri uxores, et [A/. ut] animaenostroecor- hoc] soli Deo, ut se veritas habet, nosse permitteres:
pora, ut et uxores in viros, et corpora d redigantur et te r polius ignorare faiereris, quam ea scriberes
in animas, et nequaquam sit sexuum ulla diversilas, quse paulo post lu ipse damnares? Velim mihi, con-
sed quomodo apud Angelos non est vir et mulier, scientia sua teste, nunc diceret, non dico si in aliquo
ila et nos qui similes Angelis futuri sumus, jam Opusculo meo, sed in Epistola saltem mca, quatu
nunc incipiamus esse quod nobis in caelestibusre- alicui familiari meo negligentius scripsissem, inve-
promissum est. > nisset scriptura, quia corpora in animas redigantur
24. e Haec le in tuis Commentariis scripsisse [Al. redigenlur], et uxores in viros, si non haec[Al.
sciens, quomodo eos ad exemplum fidei lu;c, et ea tac. hoecjetiam aereisliteris scribi per portas civita-
n Ubi autem scriplum sit, vix invenias, aut ne _. d Idem, reducantur, qui et sub periochaefinemnobis
n
vix qiiidem. Similes utcumque sententi;c occurriint " pronomen praetermiltit.
Ecclesiaslici XXI. 1. Iuni IsaiaeXXX. 7. aiquealibi, e Plus habet, minus autem bene, idem ms., te in
sed non duobus liis plane verbis, ut is locus videri Ecclesiis tuis Commenlariis, etc, et terlio ab lioc
possii. Ad hoecnon alibi requirenduin, qnam in Pen- versti, 1 etquomodo detuis, etc.
tateucho, docet Theophilus Epistola Pascbali III, in- Tacet idem ms. carnis; plus autem altero ab hoc
ter Hieronymianas ex recensione noslra C. num. 5. versu, confileri etiam islos, et deinde, Ubi enimjam
Audiant hujuscemodidicentemMoysen: Peccasti, de- ultra, etc: denique habet infra, erit ergo, pro erit
sine, fine peccaiipriora subverlens,etc. Imo ex ipso enim, etc
Genesislibro laudal S. Hieronymus Epist. CXLVII. s Brevius multo heic ms., homo habere putatur,
ad Sabinianum iiiuii. O.Quorfad Cain dictum esl, tibi quam in Paradiso habuit, scriptum, Masculum el fe-
dictum puta, Peccasli, quiesce, Quid longius, elc. minam,etc.
Fuerit iiaque olim capile IV. in Graecoexemplari, ac h Absqnenegandi nota idem ms., ul/i!m<7ue je.rnm
velere Latino, quod expressum ab illo est: nunc pulitilur.
neque in Graecoipso vesligiura ejus addilauienli in- 1 Tacet Guamerian. ms. polius, lum ea pronomen
venias. sequilur. Inferius haud pauca ejus manilesia
b Malimex Guarueriano ms. caute rescribi. Idem quod meiitia, quse Lectorem nihil interesl scire, dissimu-
niox enim adverbium tacet. lamus.
* Giinriicrini!,,ut pulo, llfar imii
 *
503 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI 564
tum praeeepisset,si non in foro, in curia, pro rostris A j di lesialus est, ad proescientiam 335 Dei pertinet,
etiam reciiari. Quanios ex hoc accusationum titulos, cui omnia futura jam facta sunt, et antequam Dant
qua: volumina conscripsisset, quam me totis armis universa suiil nola : « sicut et Paiilus ipse prsedesti-
ac lelis foscundissimistti pecloris perurgeret, diccns, natur in ulero matris suoe, et Jeremias in vulva
quia si mihi non creditis dicenli, quia fallit cum sanctificatur, eligitur, roboralur, et in typo Cbristi
corpus dicit resurgere, et carnem negat, vel cuin Propbeta gentibus mittitur. >
fatetur quidem carnem, inembra autem negat et 26. Hucusque unam edidit expositionem, sed sub
sexum : ecce videte, quomodo ijise scripsit in Epi- cujus persona bujusceinodi intelligentia accipienda
stola sua, quia 334 corpora verlanturin animas, sit, non expressil. Hoc tantum egit, quod ex conse-
et uxores in viros. Sed nos te quidem haecscriben- quenlibus rcprobat priora; aitenini in consequenti-
tem, non solum non arguiuius liacreticum: sed satis bns : < f Alius vcro esl, qui Deuin justuin conatur
facimus tauquain magistro. Mulieres taiiien illue,quas ostendere. Undo manifesle ostendit, quod per
tam indiguis et iiibouestis coutumeliis lacerasti ex- illam priorem expositionem imn ostendaiur justitia
hibebunt ante tribunal Cbristi et hsec quoehis Com- Dei: quod utique impium est: sed per istum quem
mentariis doces, et illa quae oblitus tui, rursum cuni dicit alium, cujus assertionem sine dubio volens
conluineliis scribis : et ibi ulraque recitabunlur, ubi J3 j opud omnes indiibitaiani et catholicam demonstrare,
cessabit jam favor honiiniim, et redcimi laudibus dedit lale testimonium, quod hac sua asserlione,
n plausus silebunt: et lecuinpro his veldictis, vclgcs- justum csse Deum conetur ostendere. Sed videamus
tis luis judicabuntur aputl juslum judicem Cbristum. quid dicat iste alius, qui Deum justum esse praedi-
25. Ycrum pergamus discutere |.4/. discurrere] cat. < Alius vero, inquit, qui Deum esse justum co-
quid eliam de quaestionibus scribat, hoc ciiiiu ad natur ostendere,quod non ex prsejudicio scienlioe
fidem pertiuet, in quibus de carnis resurrcctio- suae, sed ex merito electorum unumquemqueeligat,
ne sic variat caetera, ut [Al. ad] quaestiones. dicit ante visibiles creaturas, caeliim, terram, ma-
Ilcui ex Coiiimcntariorum libro primo de Epi- ria, et omnia qua: intra ea sunt, fuisse alias invisi-
stola Pauli ad Ephesios de eo capitulo, ubi dicit biles creaturas, in quibus et animas, quoeob quas-
Aposlolus : Sicut eleyil nos in ipso anle mundi con- dam caussas soli Deo nolas, deject;e sint s deorsuin,
slilulionem, ul essemitssancli et immaculali coram in vallem islam lacrym:irum, in [Al. et in] locum
ipso(Ephes. 1. 4.), ita ait : « Pro constiluiionc mun- istum afflictionis et pcregrinatioois nostrsn, in quo
di in Groecoscriplurn habet b xsraQw XLO-\J.O-J. Non sanctus consiitiitiis orabal, ut ad sedem pristinam
idipsum autcm xazxZoXo,quod constitutio sonat. reverteretur, dicens, Heu tnihi, qttia incolatus meus
Unde et nos propter paupertatem lingitseet rerum C fj protongalus est, habitavi cum habitanlibus Cwdar:
novitateiii, et sicul quidam ait, quod Graecorum ei tnitllumb peregrinala estaniina mea (Ps. 119.5.). Et in
sermo latior el lingua felicior sit, conabimur non alio loco : Mtser ego homo, quis me libcrabilde cor-
tam vcrbum cx verbo transferre, qiod impossibile porc mortis hujus (Rom. 7. 29.)? Et alibi, Meiiusest
est, quam vim verbi quodam explicare circuilu. reverli, et esse citm Cltrislo (Philip. 1.). Etalibi,
K*.Tj.Solrir- proprie dicitur, cum quid deorsum jacitur, Aniequam humiliarer, ego peccavi[Al. deliqui] (Ps.
et in [Al. a<l| inferioreui locunt miititiir a sublimi, lKi. 67.), et coelera his similia. > llaque priusquam
vel cum aliqua res suniit exordium. Unde ct lii qui animoe, inqiiiunt, praecipilarentur in munduui. Ma-
Uiditunfiiturarum prima jaciunt fundainenla, xKTafis- gisler dicis, inquiunt, et non dicis, qui smit isti qni
Qtixivat, id cst, dcorsuminitia fundamenlorumjecisse 1 haecinquiunt, quod animceprius essent, quani prae-
dicuntur. Volens itaque Paulus osicndere, qttia Deus cipiiareniur in munduin. Nonne ergo recle dixi, in-
universa sit macliinatus ex nibilo, non crcatuiam, quit, quia talpa es, et non vides? Dixi jam superius,
non condilionem, nnn faeturam, sed x-;xa$o\-!,v d id quia illi bsec[Al. hoc] dicunf, qui Deum juslum e«se
csl, inilium fundamentiad euin retulit, ut non juxia asserunl, qiiem uliqne si cor habcres, me ipsum esse
Manichaeum, et caeteras h <reses, quae laciorem et inteIligeres.336^'e'|uc[Ai.Non]eniiii ita impiussum,
inaleriiini ponunt, aliud quid [A(. aliquid] unde D D ut alium me et diversuni esse sialuam ab his qui
creatunc facioe sint \Al. suni], antecesserit creatu- Deumjustum defendunt, quod utique onines i fa-
ras, sed omnia ex nibilo exstiterint [Al. siibslitcrinl]. ciunt, qui sanum sapiunt. < Die ergo, dic, magister,
Quod autem electos nos ut essemus sancti et immn- quid isti qui lu es, inquiunt? ltaque prius quam ani-
culali coram ipso, hoc est, Deo, anlc fabricam niiin- mae, inquiunt, prsccipitarentur in muiidum, et mun-
dus ex animabtis fieret, ciim habitatricibus sttis in
«Iilem ms., plaususjam silcbunt: tecumpro Itis,elc
b Rescripsimus, ut in Hieronymiano esl lextu : s Addidinius deorsum adverbium ex Guarncriano
antea enim niinus rccte erat, xtxza.Sol-nv TOOxuo-piu. nis., vetere editione, atque ipso Commenlarii lextu.
Conferipsum S. DocloremTom. VII, col. • 47.et sci|. 11Antea lectum incola fuit. Guarnerian. nis., pere-
c Antca cnim addebalur, quod ms. textusqtic ipsc tjrina est, quod ab impressa lectione Commenlarii
Uicronyiiiianiis nesciunt. Leviora alia inferius tachi propius recedit. Idem plus deindc habet, et in alio
easligaiiius. loco alius, Miser, elc.
(l ln veleii edit., id esl,jacti initium fitndamenti,etc. ' Tacet Guarnerian. ms., hwc, tum insequenti
« Guarnciian. ms., Sic cl Paulits, elc periodn ergo adverbium.
f Ideui ex scioli glossatoris maiui, Aliud vero, qui i Idem ins., facimus qui Sanumsapimus.Mox lacet
Deumjuslis conelur osiendere, etc. ittquiunt.
 APOLOGIJELIBER PRIMUS. 566
5C5
iiifinuim ipse dejectus, elegit Paulum Deus, et ei si- A^ damnanda. Sed non snm, inquit, ego qui defmio,
miles corain se, qui erant sancli et immaculati. Nemo aliura dico esse qui haec ita dicat: id est, ipsuui
autem eligitur nisi de pluribus, et ubi sunt aliqui istum quem modo dico debere damnari. Repetamus
viliores, ibi electio perpetratur. Quomodo autem in ergo si placet illum ipsum versiculum, ubi immu-
est ille,
Babylonia tt captivitate, quando a Nabuchodonosor tas exponentis personam, ut videamus, quis
in Chaldaeamductus est populus, missi sunt Prophetse, quem talia dicis aslruere. Ais ergo, Alius vero qui
Ezechiel, Daniel, tres Pneri, Aggaeuset Zacharias, Deum justum conatur ostendere dicit haec [Al. tac.
non quod ipsi meruerint capiivitatem, sed ut essent haec] quae jam supra diximus. Si iste quem dicis
in solatio caplivorum : ita ct in illa dejectione mtindi, Alium, Deum justum assertione hac sua, ut ais, os-
eos qui antequam mutidus fieret, electi erant a DeO, tendit, et a te alius et diversus est, de te ipso quid
niissos esse in eruditionem et magisterium anima- sentis? Tu negas justum esse Deum? Magister, dum
rum peccatricium, ut praedicatione eorum reverte- lu [Al. tac. tu] multum vides, et satis arguis captos
rentur ad eum locum unde corruerant: et hoc esse oculis lalpas : puto te incurrisse aSuvwTKTGv, et ex
quod a Moysein ociogesimo nono dicatur Psalmo : utraque parte concludi. Aut enini justum Deum ne-
Domine, refugiwn faclus es nobis in generatione et gabis, til alius sis et contrarius itli qui hsec dicit :
progenie,aniequammontes firmarentur, et fieret terra, B B aut si, ul omnis conlitetur Ecclesia, etiam tu Detim
el orbis terrarum (Ps. 89. 1.). Quod scilicetanlequam justuin esse conlheaiis, lu es qui hoecdicis, et tu es
mundiis lieret, et universa generalio principium su- qui primus excipis sententiam, quani iii alium fers, et
meret, Sanctis suis Deus refugium fuerit. > lu [Al. tac. tu]qui luometipsius mucrone confoderis.
27. Hsecsunt quse iu illis, quos solos b ex omni- Sttfficere opinor haecapud justissimos judices et fu-
bus opusculis tuis eligis, et ad condemnandos caele- turum Dei judicium praeslolantes, non quia condem-
ros relegi jubes, Commenlariis scribis. Mundum, nare debeant eum, qui festucam videt in oculis fra-
ais, fuisse invisibilem antequam hic visibilis fieret: tris sui, et in suo trabeni non videt; sed emendare
in quo mundo cuni reliquis habitatoribus, Angelis et ad veram pcenitenliam revocare.
[A/. Angeli] scilicet, et animaeerant. Istas animas, 28. Verum ne forte latuerit eum locus iste unus
ais, ob quasdam caussas soli Deo cognitas, in hoc ex [A/. in] his libris quos ad liquiduni se recensuisse
visibili mundo nasci in Corporibus, el quae ante ha- pulaverat,etquorum338exemP,um>c*teris.omm,,>us
bitaverant caelum apud prius saecnlum, nunc hic ha- condemnatis, ad confessionem d fidei proposuerat,
bitant, terram scilicet non extra caussas aliquas, ri quiramus quomodo etiam in caetcris sentiat. Item
quas ipsae inibi vivendo commiserint. Et ais, quod in eodeui libro, de eo capitulo ubi scriptum est:
Sancti quique, ut est Paulus et caeterisimiles ei per C C Secttndum placitum votuntatis suw in taudem glorim
generationes Singulas ad erudilionem earum a Deo s-ux (Ephes. 1.), post pauca ita ait : < Invadunt ita-
destinati [Al. praedestinalil sunl. ut eas prsedica- que in hoc loco occasionem, qui ante consiilutio-
tione sua ad illam habitalionem suam | A/. tac. suam], nemfA/. conditionein]mundi animas putant cuin An-
unde collapsaefuerant, revocarent, el hoc copiosis- gelis et cseleiis Virtulura coeleslium nominibus in
simis Scripturariim 337 testimoniis lirmas. Et quae caclesti Jerusalem fuisse versaias, quod necsecun-
sunt alia quacso dicta pro quibus Origenem in jus dum beneplacitum Dei, nec in latidem gloriaeejus et
vocas? quas alia sunt in quibus eum damnari jubes'! gratioe possit intelligi, alios nudos, e barbaros, ser-
Aliiimne c damnas in tuis ? Et si, ut tu suades, hu- vos, debiles : alios divites, Romanos, liberos, sanos:
jusmodi dicta damnanda sunt, feres tu prius senlen- ignobiles, vel nobiles in diversis oris, el diversa
tiolm, et pro dictis lalibus prior te ipse condemnabis. parte generari, nisi caussae praecesserint, quibus ex
Neque enim jam libi ultra ullum remansit effugium. meritis baecanimarum unaquaequesortilaest. Etillud
Nullsehic strophoe, pro quibus coeterosarguis, habe- quod ad Romanos scriptum est, quidam putant nosse,
bunt locuin. In ipsa etenim poenilentia lua post con- nec norunt: An non habet poteslatemfigulus luti, de
versionein jam emendatus et correptus, istis libris eadem massa facere aliud vas in honorem aliud in
auctoritatem dedisli: videlicet, ut ex his tua sen- *" contumeliam(Rom.9. 21.), ad eundem sensum refe-
lentia de his quaedamnanda [Al. condemnanda] dicis, rtint, ut quomodo mala vila seu bona, laboriosa vel
dogmalibus probaretur. Et ideo quse bic scripta facilis frustra in hoc mundo agitur, nisi credamus
suni, lanquam si modo hoec pronunties et definias, Dei f futurum essejudicium : ita et diversitas inhoc
audienda sunt. El hic talia definis qualia dicis esse mundo nascentium justitiam Dei arguat, nisi ani-
a Denuo idem, in Babyloniseaplivilate, quando male Erasm. et Martian. Idem pro item.
per Nabuchodonosor captivitalem ductus est populus e Yitiose idem barbatospro barbaros, quibus auctor
in Cltaldmam.Nos abductus pro duclus reslituimus Romanos opponit; sed nec bene, quae sequuntur,
ex Gomnienlaiio. Tum alias noziquo elipsi, elc, et sanos, ignobiles in diversas oras, vel parles generari.
directionepro dejectione,deuique, ul ad prmdicalio- Nos ex Commeniarii ipso textu locum restituimus :
uein eorum, clc antea nobilesad Romanosaddebatur, tum illa ignobi-
b Ms., in omnibus tes vet nobilesdesiderabantur. Caeterinnlaudatus lex-
opusculiseligis.
c Gtiarnerian., Alium
inejui damnas, etc.,ex quo lus in diversa orbis parte habet pro rfiverstsoris et rfi-
forlasse rescribenduin, Aliumne in ejus, alium dam- rersa parle.
tus, etc. Mox idem tu pro ru prius, etc. 1 Supplemus futurum ex Commentario, quod libri
* Ideiu ms., Z>ei,et primus,
mox sentit pro sentiat. Tuai editi alii, atque ipse Guarnerian. ms. tacet.
 5C7 RUFINI AQUILEIENSIS PRESBYTERI 503
martim merita prsecesserint. Si enim, inquiunt, brec A fuerit, dicit [Al. tac. dicit], ut his omissis illa tenean-
noii ita accipimus, * nec beneplacitum voluntatis tur. Vide quanta ille cautione ususf est: et tamen a
Dei erit, nec in laudem gloriaa et gratioe ejus alios te ad damnationem vocatur. Tu quia tantummodo
elegisse ante constitutionein mundi, ut essent sancti aliuin nominas, effugisse le putas. Ex his enim eum
et immaculati, et baberent adoptionem per Jesuni damnas, in quibus eumsequeris et imitaris.
Chrisluin, alios ultimse conditioni et pcenis perpeluis 30. Sed progrediamur legendo Commentarios, ne
destinassc : amare Jacob antequam oriatur ex utero, immorando per singula , excludamur ab agnitione
odisse Esau priusquam digna odiis perpetraret, plurimorum. <s liem ex eodem Hbro, de eodem capi-
nisi caussoc praecesserint quae justiliam Dei pro- tulo ubi scriptum est: Ut simus in laudem glorim
bent. > ejus, qui ante speravimus in Christo (Ephes. 1. 12.)
29. Quid expressius hac assertione? quid eviden- Si speravimustantum dixisset in Chrislo, et non prae-
tius vel abOrigene, vel a quoquam eorum quos le ar- misisset, 340 anl6 speravimus, quod Graecedicitur
guere dicis, de his dogmatibus vel cogitari, vel nponkmxoTz;,esset manifestior sensus, eos qui spe-
dici potuit, quod scilicet diversiias b et iuaequa- raverunt in Cbrislo forte h vocatos, et csse praedes-
lilas, (|ttoe est in hoc mundo nascentium, ad Dei tinalos secundum propositum ejus, qui universa ope-
juslitiam referatur ? Caussam salutis vel damna- \B ratur juxla consilium voluntatis suse. Nunc vero pro-
lionis dicis dedisse ipsam sibi unamquamqtie ani- positionis adjectio, ad illam nos inteHigentiamtra-
rnam, ex [Al. ut] bis scilicet motibus animorum hit, de qua superius ' disputavimus exponentes hoc
quos prius in coclesti Jerttsalem, quoe est mater quod scriptum est: Qui benedixitnos in omni bene-
omninm , 339 vivendo gesserunt. Et hoc, inquit dictione spirilali in cmle&tibus in Christo : sicttt elegil
[A(. inquis], non ex mea persona dictum est, sed nos in ipso ante mundi constitutionem, ut essemus
alium diccre descripsi. Deniquedixi, quia Invadunt sancti et immaculaticoram ipso : quod scilicct, sicut
quidam occasionem. Nec ego nego, qttod de alio di- jam nos benedixerat in omni benedictione spiritali
ccrevidearis. Sed isle c alius, quem hoecdicere ais, in coeleslibus, el elegerat 1 anle constitutionem
ulrum tibi concors et consonans, an vero contrarius mundi: ita etiain nunc sperasse anle dicamur in
sit el inimicus, non dcnegasti. Cumenini alium istum Christo, ex eo tempore quo elecli et praedestinati et
contrarium tibi aliqnem nominas, soles ponere quse- benedicti stimus in cseleslibus. >
dam dicta ejtis, sed statim ea destruere et impugna- 51. Ilucusque interim, quse enim sequuntur ma-
re : ut Marcionis, et Valentini, et Arii, et caetero- jora sunl. Nunc ergogralias ago Deo, quod me pon-
rum. Cnm vero alium quidem nominas, el dicta ejus dere gravissimaesuspicionis relevavil. Fortasse enim
d cum validissimis assertionibus scribis, lestimoniis CC videbar aliquibus de alio islo contenliosius vel ca-
quoque Scriplurarum copiosissimis munis, nonne lumniosius agere.cumsecundum rhetoricam figuram,
etiam nos tardissiini,ei quos tu talpas dicis, videmus isttirnquem dicit [A/. dicunt] alium, ipsum perhibe-
islum [Al. istius], eiijus dicta ponis ct non destruis, rem esse. Sed ne qua ulli auditorum nunc prorsus
non alium quam tc esse, et fieri hoecrheiorica figura, (lubitafio remaneret, quis esset iste [Al. ille] ajius.
cum stib aliena persona tuain seiiientiam proferunt. de quo superius dixerat, declaravit. Tanquam ve,re
Fiunl isla ab Oraloribus, cuin aul offcndere aliquos bonus magister, el qui nullas velit ex dictis suis
nieluunt, aut invidiam declinare cupiunt. Nam si te ambiguitates discipulis remanere, dignatus est in
cx hoc defensum putas, quod e in bis dictis aliuin hoc loco illum, quenf supra alitim dixerat, eviden-
nomines, multo erit excusabilior ille quem insimu- tius quis esset oslendere. Ait ergo: < Nunc vero
las, Nam ille non solum boc in consneludine babet, pi aepositionis adjectio, ad illam nos inlelligentiam
ut dicat alios ita dicere, el quibusdam ita vidcri; trabit, de qua superius disputavimus. > Vides quia
scd multo cauiius dicit ille, de lalibus se hoc non nos sumus, inquit, et non alius nescio quis quem
dcfinire, sedopiuari mogis. Quod si alii meliusvisum puiabatis, qui superius disputavimus, exponentes
F.x Comnieiitario, atque ipso cx parte Guarne- p) f Cod. Guamerian., usus sit, tum ad damnniionem
riano ms. locum rcslitiiimus, anlea enim erat non notalur, pro vocatur, et mox illum nominas pro
scctiudum beneplacitum, et mox el graliw ejns refe- alium, etc. , deindc pulas, et ex his eum condemnas.
retur : <|tiaetluo verba sectindumcl referetur laudaltis 6 Idem rfe eo capilulo , ubiail, IIt simus, elc.
<|uof|iiems. respuit. Exiisdem eliam infeiius legimus Graecum verbum quod sequitur, Erasuius el Martian.
condilioni pro condilionis, et ttinare Jacob antequam irporikmxoTa;scribunt.
orialur pro atiiassc et criretur, quie edili anlea libri h In Commentario , sorle vocatosesse, et prmdesli-
pr.rfcrebant.
b Ms., vel inwqualitas, qum est hmc in, etc. Patilo natos : in ms. sorle eos vocatos prmtlestinatos.
' Aucioritate codicisGuameriani ipsiusque leclione
post verba salutis, vel damnationis lacet. verba, idestame, quae cum
c Heic a//ns, lum voculasan vero Guarnerian. ms. Commeniariiexpunximus
heic loci, lum inferius , ubi idem textus repetiiur
lacet. Paulo autem postlegit qiiidem dicta pro quw- interserebantur , facile ex studiosi alicujus ad libri
tlam. oram nota, buc poslmodum in vulgatis libris in-
d ldem ms., dicta ejus deslruis, et lua cum validis- trusa.
simis, etc., et inlerius alium le essc pro non alium, 1 Atquelieic nos pronomeninduximus,quod ncque tn
qttam le esse. ms neque in Comnientariobabeliir\ Porro ms., spetasse
e Vettis cdit. et Giiarnerian. ms., si luteexhoc nunc atilemdicamurin Clirisloexlempore,mde.
'
loco defensttm pittas , quod m in his dielis alium no- Supplenduinquevidetur post elegerat,ut cons.etnot»
tnina*. f)'.'i!'.iu. En.
 5G'J APOLOGIiELIDER PRIMUS. 570
illud quod scriplum est: Qui benedixitnos i/t omni A /. reticum? damnandum, an [Al. autet vel] absolveiu
benedictionespiritati in cmlestibusin Christo. Et quod dum ? Si catholicus esl iste alius tuus, qui in supe-
ibi ex persona alterius diclum a minus intelligenti- rioribus dicebat, anle hunc mundum visibilemfuisse
bus pulabalur, ne quis error his, quos jusserat ex animas cum Angelis, et caeteris virtutibus in supe-
istis libris 337 * 1"'d deOrigcne sentiret, senten- riori Jerusalem in cselestibusconstitutas, el ibi vi-
tiam suam noscere, remaneret, ad suam personam vendo contraxisse caussas sibi [Al. ibi] diversitaiis",
nunc revocans, nec alium aliquem nominans , dicit vel nascendi in hoc mundo, vel alias [Al. aliquas]
ea qiwe supeiius legimus: quod scilicet sicut jani quaslibet conditiones tolerandi, erunt ergo ista ca-
nos benedixerat in omni benedictione spiritali in tholica dogmata, et inlerim impium damuare quod
caelestibusin Chrislo, et elegerat anle constitutio- catholicum est. Si vero alium islum haereticumdi-
nemmundi: ila eliam sperasse dicamur in Chrislo xeris, hsereticum dcsignabis eum, qni fuisse animas
ex eo tempore, quo electi et praedeslinati et bene- non recipit [Al. recepit\, cl sperasse in Christoante-
dicti sumus in caelestibus.Absolvitergo me (ut pulo) quam in corpore nascerentur. Qua hinc exitur, ma-
ipsesuo (eslimonioomni suspicione calumniae,quod gister? Quo erumpitur? quo rursum evadimr? Que-
alius * isle non sit alius quam ille ipse. cunque te d converleris, haerebis. Non dico nullus
30. Sed b majora adhuc ex consequentibus, sicut B I subtrahendi leadilusdatur, sed ne respirandi qtiidem
promisimus, ostendemus. Post hoc enim quod dixe- paululum fit copia. Sic libi Alexandrittii Aristolelici
rat, nos ante Sperasse in Christo, et ex eo jam tem- Commentarii profuere? sic Porphyrii shayayn ? sic
pore, id esl, ante constilutionem mundi, et ante- te tot et lantorum Philosophoruin Graecaeet Latinoe,
quam in corporibus nasceremur, in caelisesse bene- insuper el Judaicoe eruditionis excoluit disciplina,
dicloset electos, iierum illum suum alium intiodu- ul in istas angustias tam inextricabiles devenires, et
cit, et dicit, < Alius vero hoc dogmanon sustinens, tam miserabiliter coarctareris, ut nec ad Alpespos-
quod anle fuerimuset speraverimus in Christo,qtiam ses [Al. possis] esse defensus?
in isto corpore degeremus, illo intelligentiam irans- 51. Sed parcamus e jam : de!'erendumest liieris,
fert [Al. transferel]. » Hoc in loco omnem suum et utipse ait, operi magno somnus non est adscri-
fcetoremquisquis ille est, isle ejus alius exhalavit. bendus , qiianquamipse parcat nemini, et non tani
Dicat enim nobis hic, qtiein vult alium esse , qui hoc ratione dictorum quam flagellolinguac,quos libitum
dogma non sufferat, quod anlequam in hoc corpore fuerit verberet. Et si quis ei f minus adulabilur, con-
degeremus, et fuerimus, ct speraverimus in Christo, linuo haerelicuset scriplis et missis perdiversa cen-
hoc esl enim pro quo damnari jubet Origencm. Quem tum codicibus designetur. Tamen nos non ipsum,
vult hic alium intellexisse? an aliquem [A/. alium] C sed Patriarcliam imitemur David , qui comprehen»
contrarium sibi? Quid dicis, magister? bicorni illo sum in spelunca inimicum stium Satil, cum posset
urgeris, de quo exponere discipulis soles. Si enim jugulare, noluit; sed ei pepercit, quod et isie sibi a
hic aliurn istum qui onte fuisse animas quam in cor- nobis aliquolies « factum, non solum verbo sed et
pore degerent, non recipit, te esse dixeris, prodittim re atque opere, eiiam si fateri non vull, corde la-
est, quod in superioribus celabatur. lnveniris enim men 339 et conscientia retinet. Demus ergo ve-
tua confessionealius ille tu csse , qui delinis omnia niam ei, qui dare veniam nescil, qui sine ullo buma-
c dogmala, quaedamnari jubes. Si vero non es lu nitatis respeclu de dictis alterius judicat, et interim
in superioribus alius, ne libi ea quaeimprobas ad- educamus eum de hac h spelunca, usquequo in illam
scribantur, nec hic lu eris alius, qui non sustineas incidat, de qua etiam si omnes ccncmur et cnpia-
anle fuisseanimas quam in corpore degeremus.Elige mus, exire non possit. Dicat ergo, ' qtii polest fieri,
utramlibet excusationis 338 partem. Istum alium, utin superioribus illis, ubi istud dogma CDiifirmaba-
quem frequenter inducis, le vis intelligamus, an al- tur ab eo qui justura Dcumconabalur ostendere : ubi
lerum aliquem? catholicum eum vis vidcri, an hae- alium quemdixit,vere ne alleritts persuna fueiiiialis
a Ms. Guarnerian., alius iste non sit, quamipse. T\ atque odia Hicronymum inter atque EpiscopumJe-
b Alii et adjiciunl. Mox liabet Guarnerian. , Post TJ rosolymiiahum exercebanlur, Rescriptum Imperiale
ha'c quw dixerat, eic Vitia ejus manifesta passim impetratum ab hoc esi ad illum in exsilium depor-
praelereo. Hujusmodi est illud inferius, quod reticet landum. Egeril lunc Riifinus, ne S. Doctor deporla-
negandi parliculam , ubi dicitur, alius verohoc dogma retur: alias etiam per id temporls egerit, ne ah
nonsustinens. aemulispotentissimis laedereiur.
c Plus habet Guarnerian., omnia illa dogmata. h Heic eliani addidimus ex Guarnerian. ms. hac
Paulo inferius legil, vis intelligipro intetligamus. quod ipse loci conlexlus posiulabat.
4 fdem ms., converleshmrebis.Non dicam nttllus, pronomen, ' i\s.,quiapotesl fieri, utsuperioribus,elc.,etp&uio
lnmsi( copia. nisi alium quemdixit, vere alterius persona non
e Malein eodem, parcamus,jam deserendusest, post, ftierit. Cerie vidctur redundare alierum ubi, quae in-
et literit, ut ipse ait, etc. Mox reticetur tpse prono- lercepii atque hiulci sensus pntissima caussa cst.
men, etquoesequitur negandiparticula.
' Addidimus Ego ad hunc ferc modumrestiiui conlexlum malim:
ex eodem ms. ei pronomen: econ- Quifieri potest,ut in superioribusillis (ubi istud dogma
trario inferiusubi scriplum erat, cum eum postetju- confirmabaturab eo, qui justum Deum conabatur os-
qulare, illudeumquod el redundabat, expunximus. tendere) nlittmquemdixit, verealterius personafuerit,
s Exemplo fortassis erit, quod cuin simultates talis, elc.
*Hl<jetlft soqitentfbu» eisUt mcndnMism tim?i<?poriim
wpetitioln i:.ii|io:mVnlUwUna
ftf qthtfflseHuinMTt 8M»(
571 RUFINI AQUILEIENSISPRESRYTERI 57^
ojiiaIemnunccondemnari[A/.damnari] vult: hicvero jA geli ejus, quia postea credent, non vocabimturunte
ubi contrariusest, et nonrecipit, quaein superioribus speranles, pro eo scilicet quod illi ante credidiriuit
dicta sunt, aliuin seipsum dixeril. Potest cniin fieri, in Christo, et speraverunt in eum [ A/. ejus ] volun-
ut conscius sibi sit, ita sensisse se cum scriberet, tale ; isti vero postmodum, el neccssitae. Et ideO
licet stilo id non poluerit explicare [Al. explanare]. ais eos diversa praeniia recepturos. Praeniia tamen
Sil ergo venia, ei ponamus in hoc luco istum alium, punis in his omnibus, qui modo non credunt, f id
hunc esse ipsum, qui non recipit dogma, quod dicit, est, diabolo et angelis ejus, licet inferiora, et eum
animas fuisse antequam in corpore degeremus, et de cujus sola poenarumaliquando venia opinionem,
sperasse in Christo. Repetamusipsum capilulum, el non senlenliam alterius arguis, lu in regno Christi
quo rursus tendat, diligentiusproseqiiainur. Ait ita- ad praemia secunda perducis. Et hoc vis iutelligi,
que : < Alius vero hoc dogma non susliuens, quod quia sicut nihil inlerest utruin verilate, an necessi-
ante fuerimus, et a spernvcrimus in Cbris.o, quam tate Christus annuncietur : ita nihil refert necessi-
in isto corpore degeremus, illo inielligentiaiii tr.ms- tate, an voluntate crcdatur.
fert [Al. iraiisferet], ut dicat, in adventu DoniiniSal- 53. Haec sunt, quoe nobis discere de 339 Com-
vatoris, quandoiu nomine ejus oinne genu flectetur, mcntariis tuis jubes. Islas nos regulas a confuiionis
caclcstiuniet terrcstriuin et infernorumet oninis lin- B fideidoces, ut hoc dainnetur in aliis, quod domi dis-
gua conlilebilur |A(. confitealur], quia DominusJe- citur. Nam uiique si lu es nunc alius, qui prirnum
sus Christus in gloria est Dei Paliis (Phitip. 5. i.), dogma illud non sustincs, quoil aninias in coelesti-
cum ei fuerint universa subjecta, alios voliinlale, bus /iiisse dicil, anlequam in corporibus nasceren-
alios necessilale b subjiciendos, ei eos qui anle proe- tur : tu es sine dubio, qui diabolum et angelosejus
senliam majestatis ejus speraverint in eum, fuluros atque omnes incredulos, non solum venia donas,
esse in laudem gloriaeejus, et vocariizpQrilmxotai: veruin etiam secundis liiunerandos esse prsemiis
eos vero qui reperti fuerint necessitate credentcs, polliceris. Si vero hoc secundum dogma refugis, tu
eo tempore quo nec diabolus, c nec angeli ejus po- eris prinii illius dogmalis pater. I t iniror quomodo
lcrunt negare regnantein, esse sperantes, sed non isti prudentes et erudili viri, qui haec cjus legunt
in laudem glorisc cjus. Quod quidem el nunc ex scripta, de quibus b ntinc illa ab illo scribuntur, ri-
parie videmus cxpleri, quia alia sitinerces ejus, qni deant de me, quod me talpam nominet, et non sen-
volunlate sequatur 340 Deum, alia qui necessitate. tiantse magis ipsos ab eo talpas judicari, quos putat
Veruntaniensive per occasionem,sive per veritaiem, haecin suis libris non videre defossa. Si enim puta-
tantum Chrislus annuncieiur : dummodo sciat, et rel eos legentes intelligete posse, iiuni|uain ad cou-
sperans, et anie spcrans, quoii pro diversitate spei iG derananda ea, quoeipse magister docct, istorum li-
diversa sint pneiniarecepturi. > brorum habere jussissel exemplum, in quibus ea
32.0mnis in hoc loco adimitur cavillationis occa- ipsa plenius et manifestius coiitiiienlur, quaecon-
sio. Iu supericribus dixisti, quod hi qui ante spe- demnare nos suadet. Ostendimus interim isium [A/.
raveruni in Cbristo, illi sunl qui antequam in hoc lac. istumj ipsum asserere in isiis eleclis Commeii-
visibili miindo in corporibus nascerentur, spem iu tariis suis ea quae damnari in allerius libris jubet
Chrislo d habucrunt in ctelestibus positi. Sed ne [A/. videt], id est, quod aniinoeluerint in caelestibus
islud dogma liiiiin csse videielur, aliam iutroduxisli anteqiiam in hoc niundo in corporibus nascereutur
exposilioncm, qua dicis eo lcmpore, quo omne genu [A/. imiiiiiterenturj, el quod omncs, vel peccatores,
fiecletur Domino Jesn, uuiversa crealura caelesliuin, vel increduli cum diabolo et angelis ejus, to lein-
lerreslrium et infernorum duolnis ei modis erit sub- pore quo omne genu fleclelur Jesu, cselestium et
jccta, quidam voluntate, quidam necessitate. Et vo- terrestrium et infernoruin, non solum veniain acci-
lnntate ais subjectos Sanctos omnes, qui per vcrba picnt, verum eiiam [A/. tac. eiiainj ad secuuda proe-
praedicaiionisinodo \AI. jam] eicredunt, et istos vo- mia vocabuntur.
cari -poru\nixoTuc,id cst, qtti anle speruveruntin Chri- 3i. Sed quoniam hoec rei novilas, non dubito
sto. Necessilateautein subjectos, qui nunc quidem D quod lidem difficile mereatur, ut qnis credatur ea
per pracdicationcm verbi non crediderunt : tunc damnare quae adslruit; scio quid desideratis, ul si
aniem jam negare non poterunl, sicut diabolus et possumus [A/. possimus] talia ex eisdem libris pro-
angeli ejus, et • qtti cum ipsis necessitate crcdide- leiamus exempla, et tam evidentia , ut nullus om-
runt, quique onines cum quibus, et diabolus et an- nino de bis cuiquam dubiiandi resideat locus,id est,
* Martianoeusposl Erasm., speravimus. • Idem, et quicumque,lum crediderint quicumqui
b Cuarnerian. ms., subjiciendo.Griuciimquod sc- omnes,al., quippe omnes.
qiiilur verbumin Commeularioscribitur u.mli:ixMrx;, f Legit idem, po»i's his omnibusabsque t» parli
uno ibi Cisleiciensi ms. izpont.mxonu;prseterenle. cula, et paulo post arguens pro arguis.
« Ila Gtiarneiian. pro et, coeterapeccans, regnare s Fortasse verius dpovixv; tamen, fidei confessio-
pro negare retjnantem, lum el in me pro el nunc, et nis legit Giiarnerian. pro confusionis,elc.
fil pro sit, alque his siinilia, quau scire nihil inte- h ldem, ex qmbusilla ab eo nuncscribuntur, et post
rest. aliquanta, quw ipse magis docet, islos libros haberi
d Idem ms habuerillegil ; luin esse, et paulo post jussisset, etc. Alia inferius certa scribarum menda
Domino Jesu tacet. In sequentibus manifeslo nec praitereo.
semel peccal.
 573 APOLOGIJELIBER PRIMUS. 574
ubi ne ille quidem alius suus nominetur : et ita fa- A et voluntalis fuluros. Secundum voluntatem uamque
ciam. 340 ,tem ex e°dem libro, quod in saeculifine Chrisli, et omnium Sanclorum ejus [A/. tac. ejus],
Chrlstus, et omnes Sancti sui supra daemoneshabe- agere, hoc est, ad summam beatitudinem pervenisse.
bunt sedein, a ut et ipsi daemones secundum volun* Neque enim est alia perfeclio Orationis, qua suppli-
tatem sedentis supra se Christi, et Sanclorum ejus care nos docuit Patri, nisi ut fiat voluntas ejus, sicut
agant: Ex eo capitulo ubi dicit Aposlolus, Ut oslen- in ccelo et in terra.
deret swcutissupervenientibusabundantes divitias gra\. 35. Sed quoesopatienter audile, non quidem om-
tim sum,in bonitalesuper nos in Christo Jesu(Eph. 2. nia, quae de ipsis dogmatibus in libris ejus conii-
7.), post pauca : < Quod nos, inquit, qul quondam nenlur revolventem (tantaenim sunt, ut plura niihi,
lege tenebamur infcrni, et propter viiia atque pec- si exsequi ea cupiam, volumim conscribenda sini),
cata ut operibus carnis, ila eramus et suppticiis [Al. sed tanta quanfa salisfacere legenlibus possint: quod
supplicioj destinati, nunc in Christo regnemus, se- noii iste casu in hoec incidat, quae nunc discipnlis
f
deamusque cum eo. Sedeamus autem non in humili imitanda proponit, sed latissima et frequenti as-
quocunqueloco, sed super omnem Principatum, Po- sertione confirmat. Sed viieatnus quae sunt, quoe
teslatem *>et Dominationem, et omne nomen quod nos ex his probatissimis edocet Commentariis. Ilem
nominalur, non solum in hoc saeculo, sed etiam in B 1 cx eodem libro, quod non solum in praesenti saeculo,
futuro. Si eiiiin Christits resusciialus est a mortuis, verutnetiam infuiuroascensussitliominumet descen-
et sedet ad dexteram Dei in caelesiibussuper omnem sus, de eo capitulo, in quo ait: < Super omnemPrin-
Principatum, et Poteslatein, et Doiniiialitmem, et cipatum, t?Poiestatem, ac Virlulem,et Dominationem,
super omne uomen qnod iioiniiiJliiin est, non soltlill et omne uomen quod mmimVir, JIOHW/KP»MSIIQC
in hoc saeculo, sed et in futtiro, et nos c sedebimus smculo, verum etiam in juluro (Eph. 1.21.), post
regnabimusqtte ciim Christo, necesse est, ut super aliquanta: Si autem sunt, inquit, Potestates, Virtu-
his, superquae sedet ille, sedeamus. Sed qui diligens les, et Principatus, et Dominationes, necesse esi, ut
Lector est, statim dicet et requiret : Quid ergo, et subjectos habeant, et timentes se, et servientes
major homo [Al. est liomo] angelis et cunclis in caelo sibi, et eos qui a [A/. tacelur a] sua fortitudine robo-
potestatibus? Quod quia peiiculosuui est respondere, rentur. Quaedislributiones officiorum, non solum in
Principatus, Poteslates , ac Virtutes, et Dominatio- praesentiarum 1.4/. proesenti], sed eiiam in futuro
nes, et omne nomen quod norainatur non solum in saeculoerunt: M per singulos profeclus et honores,
hoc sseculo,sed etiam in fuluro (maximequia omnia ascensiones etiam et descensiones, vel crescat alius
subjecta sunl Chrisli pedibus ) non ad bonam par- [Al. aliquis], 342 vel decrescat, et siib alia atque
tem, sed ad contrariam referre [Al. refert], ut dicut C alia Potestate, Virtute, Principaiu, atque Domina-
eas esse angelos refugas, et principem niuudi hujus, tione fiat. >
et Luciferum qui mane oriehatur, super d quibus 36. Cur, magister, ut tuis tecum verbis again, post
sancti in fine saeculi sessuri sunt cum Cbristo, illis quadringentos fere annos quielas et simplices hoec
quoqtte tribuente benehcium, qui nunc inferni, et Latinorum mentes doces? Cur novas voces, quas ab
male libertale sua abutentes vagentur [A/. vagantur] Apostolis nemo suscepit* insuelis auribtts ingeris?
passim etperproecipiiiacorruant[A/.corruuni]pecca- Qusesole, ul parcas Romanis auribus, parcas lidei,
torum. 341 Cum aulem lalcs habuerinl sessores, quaeAposloli voce laudaia est. Cur in medium pro-
juxta sedeuiiuni voluntatem [Al. voluntaies] incipient fers quod Pelrus et Paulus edere noluerunt? Usque-
gubernari. > Numquid et hic ambiguitas aliqua de- quo tu haecscriberes, non usquequo ego inlerpreta-
relicia est, ut locus hic egeai assertore (Al. asses- rer [Al. interpretabor], ut doces; sed usquequo tti
sore]? Ubi evidenlissime, nulla illius e alii sibi in- haecante quindecim fere annos scriberes, sine his
lerjccla persona, dicit, angelos refugas, el princi- muiidnsChristianus non fuit? Quid enim tu modo
pem mundi htijiis, ei Luciferum qui mane oriebalur, doces, quod in futuro saeculoadhuc ascensiones et
in fine, Cbristo supersedente et regnanle cum sanctis descensiones fiant, h et proficianl aliqui, et aliqui
snis, consorles ac socios. non solum regni ejus, sed B D decrescant? Ergo illud quod dicis, in hoc saeculo
" Legimus ex Guarneriano, obscuro enim atque d Guarnerian. ms., super quem :mox tacel iu Coni-
impedilo sensu vulgatiantea, el ul eidem ipsi Dmmo- meniario swcuti. Rursum ms. cum Commcnlario tri-
nes, etc buentes, minus bene pro tribuente, idest, Chritto.
b In Comnientario addiliir et Virlulem, quoe ipse Pro inferni, quod sequilur, et mss. quoque proele-
eiiain inferiiis verba Rulinus inlerscril. Mox Guar- runt, inalim utique rescribi infreni, ul in Commen-
ncrianus nominalumcst pro noininalur, et cum Coin- lario, aul polius infrenes; denique mox enmprono-
menlarii lectione snscilalus a mortuis, ledet, etc. de- iiien Guarnerian. omillil.
nique addil ei Virtutem posl Dominationem,reliquis " Ferme reclius in Guarneriano sui pro sibi; qui et
dtiobus versibus, et super omnenomen, usi|ue in fu- plus habet paulo post, super se sedente, elc. Quaedam
tttro praelermissis, pro quibus ciiam in Coiiiinenla- iufra, in quibus peccai, praelereo.
r\o et cwtera ecripttiin est. f Addit idem ms. hwc, et niox iteruin plus habel,
«In Comiuentario,sedemus, regnamusque( tum, ut sed videamusadhuc qumi,etc.
sitper his quw sedet ille, elc. Porro quem vocal Hie- <='Ms., ubi ait. Moxlaeet el Dominuiionem.In Hie-
loiiytnus diligentem Lectorem iiiiuime diffitelur in ronymiano textu niale, Sed qumpro Si autem.
Apologiaelib. 1. Origenem esse, quo loco et pluri- h ln Guarneriano, uf proficiant aiiqui, aiiqui de-
bus excusat, quod laiiemn nomine donarit. crescant; lum in Itoc smculo vita acquirttur, non eit
575 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERl 57G
viio, vel acquiritur, vel amittitur, non est veruni: an A quae in tcrris sunt, sed etiam quae in coeliserant,
occultam habet aliquam intcrprelalionem? Non enim purgasse perhiheiur. > Item quod propier corpus
poenitentiamagis pro his, qusein istis Commentariis humilitatis [A/. humanitatis] et corpus morlis, ho-
continentur. Item quod Ecclesia unum corpus non mines filii irae appellentur, ex eodem libro de eo
solum ex hominibus, sed et ex Angelis, et omnibus capitulo, ubi sciiptum est : Eramus natura filii irw
Virtiuibus ccelestibus intelligendum sit, ex eodem sicut el cwleri (Ephes. 2. 5.); post aliquanta : t Nos
libro, de eo capiiulo, in quo scriptum est: Et ipsum vero, inquit, dicamus esse primum omnes homines
dedit caput super omnemEcctesiam (Eph. 1.22.), post nalura filiosirac propter corpus humilitatisei corpus
pauca : Non solum, inquit, hominum, sed eliam mortis : et quod ab adolescentia mens hominuin
Angelorum cunctarunique Virluium, et ratimiabilium appositasit ad malifiam (Gcii.8.).> liein quod prima
Cicaturarum, a Ecclesia intelligi potest. Item quod sit animae factura, et deinceps corporis plasmatio,
animae,quia in illa priori vita noverant Denm, modo ex eodem Iibro suh eodcm capitulo, post multa : <Et
eum non quasi ignoium cognoscant, sed quasi post diligenter, inquit, obscrva, quia non dixit [A/.
oblivionem denuo agnoscanl, ex eodem libro iia dixeril] ipsius figuraiio sumus atque plasmalio, sed
dicil : <Quod vero ait, in agniiioneejus (Ephes. 1. ipsius factura (Ephes. 2. 9.). Plasmatio quippe origi-
17.), id est, emyvixrci, quidam sic intelligunl, ut B H nein de f lerrae limo trabit: factura vero juxla simi-
inter yvuavt xod i-niyvaa-tv,lioc est inter notionem liludinem et imaginem 344 ^ei sutnpsit exordium.
el agnitionem, illud inlersit, quod notio eorum [Al. Quod in cenlesimo decimo oclavo Psahno simnl po-
illudj sit, quae anie non scivimus, et ea postea scirc silum diversa significat. Manus luce, Domine, fece-
crepimus; agnitio vero b eorum quae postea recorda- runl me, el plasmaveruntme. Factura primum locum
mur. Et priorem quamdam vitam in coelestibus343 lenel,deinde plasmatio. > Qoid adliuc aliud est,
c suspicanlur, postquam in corpora ista dejecti, et quod condemnari vult? Dicat e ut id de ejus libris,
obliti Dei Patris, nunc eum per revelationem cogno- iinmo de ejns corde proferanius. Quod enim, inquit,
vimus, secuodum illud quod scriptuni est: Remini- unain nattnam el aniniarum, et Angelorum, 1110-
tcentur elconvertenturad Dominumomnes[Al.universi] lestum esl hoc. Sed videainus quid ipse de hoc sen-
fines lerrw (Psat. 21, 28.), et multa his similia.» tiat in bis libris, quos nobis ad confessionis exem-
38. Quod aulem ait d : Quia qnidam haec dicunt, plum et ad credendi regulatn ponit. Item ex [A/. inj
puto me satis evidenter in superioribus edocuisse, eodem libro de eo capitulo, ubi scriptum est: Ve-
quod si quando ponit, Quia qmdam liocc dicuni, niens cvangelisavitpacemhis qui longe, et his qui prope
vel, Alitts dicit, nec lamen ista quae dicunlur de- (Ep/ies.2. 17.); et quod cuin de Judoeis, et de Gen-
struit: iste ipse sit quidam , vel alius, maxime cum C tibus primum [A(. primo] dictum exposuisset, post-
jam concordes bis senlentias, absque ulla liiijusmoaU wodunnaddidit haec: < Et haecquidem h juxta Vul-
interjeclione personae, ab eo diclas frequenter osten- gdlam inierpretationem dicta sinl [A(. sunl]. Caete-
derim. Sed quid adhuc est, quod ei displicel in aiio? rtiin qui illud Apostolilegit, de Christo memorantis,
£t astra, inquit [A/. quidem], vel caciera quoc in 1'acem faciens per sanguinem crucis suw lius qttw in
ccelo sunt, rationabilia dicit et delicti capacia. Vi- teria eraut, et his qum in calis (Ephes. 2.), et caetera
deamus ergo quid ipse de talibus sential, c In eodem qu;fi in eodem dicuntur loco, non putabit nos, qui
libro ex eodem capilulo, ubi scriptum esl: Oportel juxta spiritum Israel vocamur, fuisse longe ct Ju-
enim eum regnare, donec ponat inimicossuos sub pe- doeos,qui tantummodoIsracl nuncupanlur in carne,
dibus suis (1. Cor. 15.25.), post aliquanta: < Poiest, fuisse prope. Et hanc totam intelligcntiam ad Ange-
inquil, ita respondcri, quod absqne pcccalo ntillus los viriulesque coelestes, et ad animas ' lemperabit
sit. Et sidera ipsa non sint munda coram Deo (Job. humanas, quod in suo Chrislus sanguine terrena
15.), onmisque creatura paveal Creatoris [A/. Salva- et ccelesiia copulaverit, quac inter se dissidebant. Et
lorisj advenlum. Unde crux Salvaloris uon solttm ea bonus pastor morbidani ad montes revectans ovem

verum, praelermissisgemino vel, et amittilur vcrbo. D I ille expositionem, dissimulalo nomine, cnarrai. Vcre
Caeterura digna lectu, quae his Hieroiiymus reponil adeo in Commenlariis qtioque suspicaitiur.
Apolog. I. Sin autem, inquiens, putat, idcirco me d Addit ms. tferum : teitio aulein ab hoc versu, si
Origentmsequi,quia profectusel honores,el ascensiones qttando hwc ponit, quia dicat, vel alius dical, nec la-
el detcentiones,incremenlaet imminutionesin exposi- men destruit, ipse sil. Inleriiis denuo tacct hu-
tione mea posui, sciat mullum interessette Angeliset jusmodi, deinde saiis viliose frandentur ostendere,
Seraphimel Cherubimdiceredmmoneset hominesfieri, pro frequenler ostenderim.Id geuus inenda passini
quod affirmal Origenes; et ipios inler se Angelosdi- alibi dissimulamus.
versa officiorumgenera etse sortilos, quod Ecciesitenon e Legimus cuin Guarneriano, pncposila etiam re-
repugnat. >£ia<rrtyp.fi,antea enim erat continua serie, ex eodem
n Tacet in Guarneriano ms. Ecclesia. libro in eo capilulo, etc
b ldem eorum relicel. Econirario multo habet in- f Antea vulgali, rfe lerra e limotrahil. Guainerian.
legrius Commenlariorum textus, queinadmoduin et ms., de terra et limo. Sunt vero alia haud pauca, quae
heic supplendum videatur, Agnitio vero eorum, qum supra atque infra emendamus. ,
prius scientes, deinceptscire desivimus,eorumquepost- B Desiileratur in Guarneriano ms. ut vocula. t
ea recordamur. h Interseiit idem ras., inquit. v
< Perpcram cum Erasmo Marlian. Suspicamur; 11011 ' ln uis., temperaviti et mox, copulavil: tnin plus
enim Hieronyiiiuu suBpicabutttr,seil Or^cnss. cujus Itituct (JiUUiltdmnrilWstiu»inte? t< nniea disiidebmt,
 577 APOLOGlifcLIBER PRIMUS. M8
(Luc. 15.),' fecerit esse cum caeteris: drachmamque A est, animx fuerunt. Et quomodo,quacsole, tam amice,
quoe pericral, drachmis quae salvoefuerint [A(. fue- immo jam nec amice, sed scurriliter mulierculas
rant], copulaverit. > irridebas, quae cum plausu venlris et femoris, nega-
39. Vides quanlam diversitatera naturae facit inier rent se post resurrectionem in corpore ilerum fragili
animas ct Angelos? Quanta est, inquit, inler.ovem futuras, sed similes Angelis,vel idipsum fuiuras essc
et oves, et inier drachmam et drachmas. Sed et post quod Angelos? Et haec cum lanta irrisione dici a
pauca addidit dicens : < Quod autem ait, Ut duos mulieribus arguis, quae de luis illis clectis Cominen-
[Al. duo] conderetin semelipsoin unum novumhomi- tariis scripla proferuntur. Numquid non hoc libi
nem : quod et magis videtur superiori de Judaeis et tale videtur, quale si quis furti alium incusans, idip-
Gentibus [Al. Gentilibus] sensui convenire, sic suae sum unde alium arguit, in suo sinu contegat furlum,
intelligentiaecoaptabit [A(. coaptavit] : ut dicat ho- et posieaquam late peroraveril, et magnifice fuerit
minem 345 juxta imaginem, et similitudinem Dei invectus in furem, posieaquam testes produxerit,
factum, eanidem post reconciliationem formam re- juris quoque jurandi dederit sacramenta : post haec
cepturum, quam et nunc Angeli habent, et ipsejier- omnia furtum ipsum , pro d quo alium jam se convi-
didit. Novumautem hominem dicit esse, quiquotidie cisse pntaverat, de sinu ejus exlrahatur? Tum deinde
renovatur, ct habitalurus est in novomundo. > Sicut B arguis alios, quod interrogaii de lalibus non prompte,
B oves ab ove, et drachma a dracbmis differunt: ita ncc slatim respondeant, sed cunctabundi et nutu
et animas cum Angelis esse dicit, et eamdem for- niagis quam verbis agant. El hoc c ipse de Apostolo
niam, quam nunc habent Angeli, prius homo ba- dicis, quod nescio quid tale in Epistola sua pruden-
buerit, et perdiderit, et hominem habiturum dicit tibus quibusque lectoribus subindicat. Si Paulus non
in futuro. Si natura, si specie, si forma non differat, indicat, sed subindicat, et non quibuscunque, sed pru-
quomodo nullus pudor cst erudito homini suas sen- dcntibus, nos miseros quid irrides, o nosler pcenitens,
lentias sub alterius nomine condcmnare, maxime siquodApostolusuon manifestc protulit, aut nescire,
cum hoc ita non secundum vulgatam exposiiionem, aut dubitare nos dicimus, et non lam inlelligere, quam
sed secundum Apostoli sensum dici debere decemas? subintelligere, et ideo non tam inCicamus, sed sub-
Sed videamus quid ad haec in eodem loco additur. indicamus? Jam si tibi revelata sunt illa quse oculus
Post pauca sic inquit: <Et instaiiralionem novi ho- non vidit, nec auris audivit, et in cor hominis non
minis tunc plene perfecteque complendam, cum cce- ascenderunt: si tibi f venit quod perfectum est, ct
lestia lerrestriaque [Al. terrenaquej fuerint copulata, destructa tibi sunt ea quoeex parte sunt: clama dc
et in uno spiritu et sensu eademque senlentia acces- his et praedica, et quse Aposlolum subindicasse di-
' serimus ad Palrem. Nescio
quid tale et in alia Epi- <rjcis, tu indica, qui non solum ea quae subindicala,
stola (si quis tamen eam receperit [A/. recipit]!)pru- verum et quoe confirmaia ab eo scribis esse, nunc
dentibus quibusque lecloribus Paulus subindicat, di- damnas. Haecenim omnia quaenunc anathematizari
cens : Hi omnes lestimonium fidei accipientes, non jubes, dum Aposloli dicta exponis, adstruxeras, et
b receperunt promissionem, Deo pro nobis aliquid tanquam illius sensibus h.cc inserta esse docueras.
melius provtdcnle:ut non absquenobisconsummarentur 347. ^O. Quid adhuc aliud est, quod damnare
(Heb. 9.). Propterea universa creatura .congemiscit caeterosjubet? Quodcorpus hoc, inquit, carcerem, et
[Al. ingemiscetj nobiscum, qui in tabernaculo islo vincula esse animae dicunt, et ipsam animam non
congemiscimus: et condolet, qui a limore Dei in ire asserunt, se rcdire quasi ad ca loca, tibi n jam
utero concepimus, ct dolemus, ct praestolamur reve- ante fuerat. Proferamus ergo et de hoc quomodo ipse
lationem (iliorum Dei, ulde vaniiate servitutis, ctti senserit, testimonia. Ex islis ipsis Commentariis
nunc est subjecla, liberetur, et fiat iiiius pastor et libro secundo, cx eo capitulo, ubi dicit: Hujtts rei
unus grex, et Oratio Domini compleatur dicentis : gratia ego Paulus vinctus Jesu Christi (Epltes. 3.):
Fiat volunlastua sicul in cwlo et in terru (Matth. 6. postpauca : < Quiain pluribus, inquit, locis scripiiun
10.). > Coelestiaet terrestria, id est, Angelos et ho- est, vinculum aniftiaecorpus hoc dici, quod [Al. quo]
mines, sicutanfe unam formam gesserunt, et unum D quasi clausa in carcere leneatur, dicimus proplerea
ovile habuerunt, ita et in futuro dicis esse repa- Paulum corporeis [A/. corporis] nexibus coerceri,
randa. Quia Christns venit ulraque facere unum gre- nec reverli et esse cum Cbristo : nt perfecta in Genles
gem, et hoc futuros c homines dicis, vel quod nunc per eum praedicatiocompleatur. > Item de eadem re,
346 sullt Angeli, vel quod anle ipsi homines, id ex eisdem Commentariis, libro tertio, capiiulo ubi
a Guarnerian. ms., sicut ovis ove, et
dragman dra- taverat, extrahatur. Paulo post tacet duo verba de
gmatein nalura differunt; tum, Angeli el primus homo talibus.
habueritet perdiderit,hominem;ex quibus boni aliquid e Idem, et hic ipse; tum plus habet, lecloribusPau-
exsculpi fortasse
b In eodein nis.,poterit. in
cceperunt; Commentario, retu-
lus subindicat. Econtrario subsequenti periodo duo
illa verba, serf subindicat, tacet; denique habct aiia
lerunt. Tum Martianaeusposl Erasm., a Deo pro no- serie,
et Apostolusmanifestenonprotulil. Praelereo quae
bis, etc, paulo inferius, prmslolatur pro prmstola- inferius peccat, haud pauca.
mnr. Pleraque alia ejusmodi dissimulamus. f Ms., st jam sibi venit, etc
c Inlerserit nis., esse. In sequentibus errat mani- « Guarnerian. ms., ubipntejam fuerit; et mox, Ex
fcsto saepins. istisibi Commentariis.
d Ms., furUwiipsum de sintt ejtis,
pro quo pu-
570 RUFINl AQUILEIENSISPRESBYTERI 580
dicit: Pro quo legationefungor in caiena (Eplies.0.), A i quod in fine et in consummatione rerum, in pristi-
post aliquania per illuin ilerum suum [A/.sive] alium num siatum restituenda sint omnia, quando omnes
qui ipse cst, ita dicit: < Aliusvero propter a corpus unum corpus efficicmur, el in virum peifecium re-
humilitatis, et catenam istam qua circumdamur, et formabimur, et Oratio in nobis Salvitoris implebi-
necdumscimus secundum quod oportet nos scire, et tur: Pater da , ut quomodoego el tu itnwnsumus: ita
per spectilum videmus in aenigmale,istaeum dixisse et itli in [Al. tac. /'»]nobisunum sint (Joan. 7. 21.). >
contendet \Al. contendit] : et lunc vere posse in •42. Accepistis et hanc ejus de resurrcctione
confidentiaEvangelii aperire mysteria, cum catenam omnium absque ulla ambiguitate .-enieniiam, ac-
dcposueril, et de carcere liber exierii. Nisiforie et in cpite et aliam; et lunc concludam Apoloj:iaeno-
vinculisabsque vinculiscompulandusest, qui conver- slrae primum volumen. Innumera sunt enim ejus
salionem habet in coelis: et de quo dici potest: Vos dicta de talibus. Item ex eodem libro sub eo
aulemin b carcerenonestis, necin carne, sed in spiritu, capitulo, ubi scriptum est, Ex quo lolum corput
si tamen spirilus Dei habilat in vobis (Rom. 8. 9.). > compactum et conglulinatum per omnem junclu-
llem de eadem re, ex CommenlarioEpistokc Pauliad ram 349 subminislrationis, secundum operationem
Philemonemsub eo capitulo, ubi ait: Salutat te Epa- in mensuramuniuscujusquemembri, auginentum cor-
phraseoncaptivusmeus(1'hil. 1. 23.): post aliquanta : B ] poris facit in mdificationemsui in carilate (Eph. i,
<Nisiforle reconditumaliquidel sacratum, utquidam 16.); sic cepit, < In fine rerum cum Deumvidere
putant, in vcrbo caplivitatis ostendit [Al. osleudilur], ceperimus facie ad faciem, et in mensuram pervene-
quod capti pariter ct vincli, in valletn hanc deducti rimus e aetalis plenitudinis Christi, de cujus plenitu-
sunt lacrymarum. > dine nos omnes accepimus(Joan. 1.), ita ut Cbristus
41. Vidcs quomodo haec tanquam mystica et sa- non ex parte sit, sed totus in nobis, et relictis initiis
crata dicit baberi apud quosdam, quorum lamen et parvulorum, creverimus in eum virum, de quoPro-
ipsum unum csse, in mullis soepe docuimus : 348 pheta dicit, Ecce vir, Oriensnomenesl itli (Zach. 6.
sed uti figura, per quam scientite mysticoevideatur 12.) : ct Joannes Baptisia commemorat, Posi me
invidiam declinart^ Hoec, inquit, quomodo se ha- veniet[Al. venit] utr, qui ante me faclus est (Joan. 1.
beant, videris [A/. videtis]. Numquidet oiunia resli- 50.) : quoniamante me eral: tunc iu occursu unius
lucnda esse in uniiin sialuin atque in unum corpus fidei, et unius agnitionis Filii Dei, quem nunc pro
reintegrandos non soluni homines, sed daemoneset varietate menlium, non una nec eadem fide agnitio-
angelos refugas, dictum a me potcs c rcferrc? Vis nis[A/. fide et agnitionej cognoscimus, totum cor-
inihi, inquil, non lial, si quod ex alierius pcrsona pus quod prius dissipalum ftierat [ Al. fuerit] etin
dixi, alterius sil; si quod sane exinde dictuin, ac, C I diversa laceratuiu in suam compaginem junciuram-
nullius intcijecta persona, scriptum legeris, hoc mihi que redigetur, ita ut una subministratio, eademque
mcrito dcbet adscribi. Et quid omnes isios effundi- operalio, et unius aetatis f consummata perfectio,
nius, quos superius desudavimus agones? Tanlum tolum faciat crescere corpus oequaliter, et omnia
valet fronlis durilia. Sed age fial, acquicscamuseliaiu membra juxia mensuram suam incrementum oetalis
iu hoc, non ut res, scd ut ipsc postulat, convincalur. accipiani. Ilsec autem tota aedificatio,per quam Ec-
Ex his Commcntariislibro secuudo de ea re quam clesioeper partes corpus augetur, mulua in se cari-
proposui [Al. proposuii], sub co capitul», ubi scri- lale complebitur. Totas rationabiles creaturas sub
ptiim est: Solliciii servureunitatemspiritus in vincttlo iinius raiionabilis animalis intelligamus exemplo, et
pacis : unum corpus el unus spiritus, sicut el vocali quodcunque de hujns membris dixerimus et parti-
estis iit una spc vocutionisveslrw(Ephes. i. 5.) : posl bus, lioc [A/. tac. hoc J sciamus esse referenduni ad
aliquania, < Quaeritur, inquil, quoinodo una spes iinamquamque raiionabilemcreaiuram. Putemushoc
vocationis sit, cum apud Patrein diversae sint man- animal ita [At. tac. jitaj per artus, venas camesque
siones? Ad quod unam spem vocationis rcgnum cce- laccratum, ut nec os ossi haereat, nec nervus jun-
loruni, quasi d unam doinum Dei Patris esse, dici- gatur ad nervum, separatim oculi jaceant, seorsura
mus, et in iina domo plurimas mansiones. Alia enim D '. nares, manus alium locum teneant, in alium [Al.
gloria solis, alia gloria lunm, alia slellarum gloria alio] projecti sint pedes, 350 el reliqua membra
(1. Cor. 15. 41.). Aut certe illud subtilius indicatur, in hunc modum inter se dispersa sinl et tlivisa.Fin-
u Addil idem ms. hoc; lum viliose babel, eircum- d ita el laudalus ms. habet, et vulgati Rufiniani
duiur, necdutn scimus, etc. Vide ipsum Commenta- libri. Minus aulem hene in Hieronymiano Conunen-
riiiui. lario etiam ms. esl, quasi unum bonum. Sed et in-
h Verba in carcere neque Guarncrian. ms. neque ferius minus recte ibi legilur in proesentiefficimur,
llieronymiau. Conimcniarius, necdenique sacer ipse rejormamw, implelui : quo quidemmodo Guarneria-
Aposioiilexius liabeni, sed pari omtiesconsensu prae- nus quoque ms. praefert, utet praetereasunl pro sint.
ferunl, Vosautemin rarne noneslis: 'Xp.ii;5eouxiare e Relicel Guarnerian. mtatis: lum pro nos omnes
iv o-upxi.«Jurlamcn illa expungeremus, non satis id in Commenlario nttnc omnes legitur. Caelera ita
caussaevisum csi, refragantibus aliis Rulinianisco- Guaruerian. , non ex parte sil in nobis, sed lotus, et
dicibusipsaqueorationis serie ei contextu. MoxGuar- reliclis vitiis parvutorum, creverimusin eum virum,
nerian.de Epislola babet pro Epislolw. de quo, etc. Porro gravius in sequenlibus peccat.
c Guamerian., proferre, qui et subsequentes tres 1 Iterum mtatis nomeii in Guameriano reticetur.
versus perperam omittit, librarii osciianlia. Sed et Mox ex eodem, ul et Commcntario, augetur pro au-
suoerius auacdampeccat, quaenihil iniersit lua scire. gebitur legimus.
581 APOLOGLE LIBER PRIMUS 582
gamus [Al. Finge] aliquem venire tantae scientiae A / etiam nunc tu quoque jubes eos legere, ubi dicis,
medicum, qui juxla fabulas Ethnicorum, jEscula- quod omnes rationabiles crealurae, quae sub unius
a
pium possit imitari, et novam figuram novumque rationabilis animalis exemplo intelligunlur, ita in
hominem Virbium suscitare. Hic necesse habebit unum corpus reparandae sint, lanquam si unius
**
unumqoodque membrum suo loco restiluere , et hominis membra divulsa, rursusin ejusdem corporis
compagem coptilare compagi, et quodam glutino solidilatem jEsculapii arte reparentur : in quibus
panibus restitutis, unum corpus efficere. Hucusque quidem diversa fuiura definis olficia, ulpote mein-
nobis una similitudo processerit. Nunc in eadem brorum, sed corpus unum, h hoc est unius naturae,
similitudine [Al. eamdem simililudinem] ad id quod et boc omniiim unum corpus, primilivam Ecclesiam
intclligi volumus aliud trahatur exemplum. Parvulus vocas, et corpus esse nominas Christi, cujus corpo-
crescit [A/. crescat], et occullo aevo in perfectam ris iinum membrum suo oflicio restituendum, ais
adolescil \Al. adolescat] oelatem: suum manus ha- esse angelum refugam, qui est utique diabolus, et in
bent [Al. habebit, et sentient] augmentum, sua pe- hoc quod ab initio creatus est, reparandum. Similiter
des senliunt incrementa : venter, dum nescimus, el hominem, aliud membrum, ad ctiliuni paradisi
impletur, humeri, dum falluntur oculi, dilalanlur, tanquain colonum l originarium revocandum : et
et omnia membra per partes juxta mensuram suam B ] baec uulla, ut fieri solet, cum de rebus talibus pede-
slc crescunt, ulb tamen non sibi sed corpori v.idean- lentim cauteque dicitur, alterius interjecta persona,
tur augeri. Ita igitur et in restitutione omnium, pYosequeris, uli dubitasse te aliquis in rebus tam
quando corpus totius Ecclesiae nunc dispersum atque secretis et absconditis exisiimet, sicnt Origenes isfe,
laceratum, verus medicus Jesus Christus, sanaturus cujus te et discipulum non negas, el proditorem
advenerit, iinusquisque secundum mensnram lideiet fateris, semper facere invenilur in talibus : sed
agnitionem Filii Dei (quem ideo agnoscere dicitur, abrupta et definita sentenlia, tanquam si Angelus
c quia prius noveral, et postea nosse desivit) suum loqueretur in Daniele, aut Chrisius iu Paulo, morta-
recipiet locum, et incipiet id esse quod fuerat: ita liiiiii auribus futurorum arcana cnunlias saeculorum.
tamen ul non juxta aliam d baeresim omnes in una Et ais, Nulli veterum, electa a Christo plebs fide-
aetate sint positi, id est, omnes in Angelos refor- lium, credas. Si Origenes aliquid de divinae dispen-
menltir : scd unumquodque membrtim juxta men- sationis secretioribus suspicatus est, ncmo recipiat.
suram suam et officium e suum perfectum sit. Verbi kEl siClemens, aut ille Aposlolorum discipulus, aut
giaiia, ut Angelus reliiga id esse incipiat quod crea- ille Alexandrinae Ecclesiae, et ipsius 352 magister
tus e»t : et homo qui de paradiso fuerat ejeclus, ad Origenis tale aliquid dixerunt: etiamsi Gregorius ille
culluramiterum paradisirestitualur. Istaautem351 C ' Ponticus, vir Apostolicarum virtutum : etiamsi iste
universa sic f fient, ut invicem inter se caritate alius Nazianzenus, et Didymus videns Propheia,
jungantur: et dum congaudet membrum membro, et ambo magislri mei quibus sapientius in (ide Christi
in alterius provectione lsetatur, Christi corpus Ec- nihil habuit mundus. Omnes isti ut Origenes erra-
clesia primiiivorum, habitet in coelestiJerusalem, venint: sed accipiant erroris sui veniam, quia et ego
qiiam in alio loco Apostolus vocat matrem Sanclo- aliquando erravi, et nunc poenitentiam gero, sed ve-
rum. > niam accipere debeo. Origenes vero cum eadem quse
45. Haec tua dicla legunt omnes e Latini, quse ego dixerit, etiamsi poenitentiam egit [A/. egerit],
a Fortasse verior Commenlariorum est leciio, ett tamen ul non juxla alinm H^RESIM, oninesin una
(ita
in novam ftguram, novumque nomen Virbium susri- wlale sinl positi) ost.ndo el ea de quibus dispnlo, esse
lare: scilicet ilippolyto, quem abequis consternatis" liwrelica, el ab ttlia hwresi discrepare. Qumsunt ergo
dilaceratum ad Superos reduxit jEsculapius, iminu- tluwhwreses? Una. quw dicil omitesralionabiles crea-
tatnm ah eo nomen Iradit Ovidius, quem pencs estt luras in Angelosreformari: allera, qumasserit unum-
fabula Metamorpb. XV. quodque in restittitione mundi id fore, quod conditum
est. '
Nomenquesimul quod possitequorum
Admonui«se, jubet deponere : quique fuisti • Deerat tuum pronomen, quod ex ms. et Com-
Hippolytus,dixit, nunc idem Virbiusesto. B mentario suffecimus.
Sed heic impressa Iectio hominem, ipsa quoque in- f Guarnerian. ms., fiant, qtiod cum suhsef|uenle
congrua non est. Commentarii Iectione, et invicem, magis facil. Paulo
b Guarnerian. ms., ut jam non sibi. Caeierumcon- post idem ms. pro verbis in alio loco, liabet Paulus.
lerenda Hieronymi Apologia I. num. 26. ubi ex Ori- B Addit Codicis Guarneriani scriptor fere.
genis sensu, non suo, hoec dici demonstrat, sequee h Kcontrario verba, hoc esl unius naturw, idem
ita excusat, quod ex Commentatoris officio enarra- ms. heic lacet. Patilo posl, suum membrum, pro
verit, ut tamen culpam in illuin omnem conferat,, umim membrum legit.
Lalisstma//t,inquit, Origcnis expositionem, et eosdem i » Alibi, el penes Martian. quoque, Origenarium,
sensus per diversa verba volventem brevi sermone e quod non probatur. Originarium nempe dicit, quod,
conslrinximus, nihil exemplis, et assertionibus itliuss in Paradiso ad eum excolendmn homo primum posi-
auferenles. Quumquepervenissemus ad finem, hmcsub- tns est. Sic et paulo inferius, restituaiur sicttl ab
jecimus. lcjitur et in restiiulione omnium, etc. Videett iniiio fuil, ita ul homo ad paradisum revocelur, et An-
ipsum Commentarium. gelus refuya (in caelo scilicel) exaltetur.
«Vitiose aniea erat, qui prius noveral. Mox Guar- i Significanler cod. Guarnerian. addita vel parti-
nerian., detinil pro desivit. cula, et vel dubitasse, etC-', tum ea;isltware<pro
d Hac porro exccptione i- existiinel.
aditum calumniae praeclu-
serat S. Doctor, suumque sensum maxime catholi- k Codex idem Guarnerian., etiamsi Clcmens,qui ct
cum ostenderat. Quando, inquit tibro laudato, dico o mox perp.eram nomen magister tacet.
J83 RUFINI AQlilLEIENSIS PRESBYTr]Rl Sli4
vcniam nonaccipiet, immo pro his quoe omnes dixi- AVais, doctrina decepit? Denique [A/. Deinde] quis
nms, soltis ipse damnetur. Ipsc est qui omnia umquam pcr tuam pcenitenliam emendabimr, ciim
inala fecit. Ipse cniiu nobis prodidit, unde esl lotum iste ipse libellus, in quo el pcenitens et accusator et
qiiicqniil nos loqniniur, quicquid scribimus, quic- judex es, auditores tuos rursum ad hscc ipsa et lc-
quid dicti » pulattir eruditi: et quod dc Graecis bo- genda et tenenda transmittat? Ad ttltimum etiam si
nis Latina facimus non bona. Nemo ergo quemquam liaec ita non essent, ipse tamen [A/. tac. lamen] libi
horum attdiat, sed boecsola suscipite , quac in meis eiiam post pcenitentiam, omnem aditum veniaeprae-
Commcnlariis invcnitis, et maxime in Epislola ad clusisti. Ais d enim ipsum Origenem pro his diciis
Ephesios, in qiiihus Origenis dicta vehemenlissime pcenituisse, Libello pcenitentiaead Fabianum, tunc
confutavi. Ego auiem scrutatus sum, ul credere et urbis Romae Episcopum dato, et tamen post pce-
lenere debealis rcsurrectionem carnis ita futuram, nitcntiam, post cenlum et quinquaginta annos mor-
ut corpora convcrlaiilur in animas, et uxorcs diri- lis suaein jus eum trahis, ct ad damnationem vocas.
gantur in viros : et quod ante rnunili consiitutionem 354 Quomodo ergo pro his dictis tibi venia dabi-
animaein caeleslibus ftierint, ct inde ob qtiasdam tur poenitenti, : i ille qtii ante te pro his poenituit,
caussas soli Deo cognilas, in vallem hanc deductoe veniam non meretur? Similiter ul scripsisti, scrip-
sint lacrymarum : ci quod corpori b mortis insertae B Bsit: similiter ttt poenituisti, poenituit. Aut similiier
sint: et quod in fine sscculorum omnis nalura raiio- pro pnenitcntia debelis absolvi, aut si negas veniam
nabilis in unum corpus restituattir sicut ab inilio pocnilenli (quod ego non oplo [Al. peio], tu peiur-
fuil, ita ut et homo ad paradismn revocetur, et an- gcs), nos pariter condcmnari secundum quandam
gelus refuga supra Petrum et Pauluin cxaltetur, cui Evangelii parabolam: Oblata est Domino a Jud;cis
ipsi ad paradisum, ut pote homines, poslponendi nduliera, ut viilerent quid de ca sccundum legem
sunt, ille autem in id quod cx inilio crealus est, judicaret. Ille u misericors et miserator Dominus,
reparetur, ut [A/. ctj liant omnes simul Ecclesia dixit, Si qttis veslrwn peccatum non Itabet, millat
primitivorum in coelestibus, et sint, dum in officiis super eam lapidem (Joan. 8. 3.). Et tnnc omncs,
quidem singulis quibusque suni , membra Chri- inquil, discesserttnt. Et Judsci quidem licet impii et
Sti.Universitasvcro ciinctorum peifeclnni353Cliri- increduli, lamen erubuertint conscientias suas, ne
sti sit corpus. Mocclenenlcs, o fideles prudenlesqiic cum ipsi essent peccatores, in peccatores vidcren-
discipuli, et istas mcasindubitatas definiiiones custo- lur ulcisci. Etlatro ille de cruce dicebat ad alierum
dienles, c Origeneiu lanien ipro his ipsis dictis con- lalronem, qui simul pendebat in cruce, et blaspbe-
demnantes, bene agetis. Valete. mabat, Quia nec tu Deum limes, vel quod in eodem
41. Viilcs qnia lotum cuni irrisione agis, et poeni- CC nos sumus supplicio(Luc. 25. 40.). Nos f ctmi hacc
tere le idco dicis, ul fallas eos quibus scribis? eadem quae in nobis sunt, condcmnemus in aliis,
Nam et si verc te pccniteal, ut debet [Al. dcberetj, nec cum Judaeis erubescimus, nec cum latrone
quid facies propter [A/. ad] omnes illas aninias, milescimus.
quas per tot annos hoectua tam venenata, ut ipse
" Idem , quidquid dicli pulamur eruditi. tum feci- d Anlea etiam pro enim, quod cx ms. substilui-
t/ius pro facimus. mus. Porro notatum est nobis vera Origenis
b Inlesrius ferme ac rectius in eodeni ms., quod ad Fabianum Epistola deperdiia,alibi, quoe ntinc habe-
corpori huic humilitatis, et corpori mortis insertw sint. tur, et auctorem mentiri Adaraaiitium, et ii.lerpre-
Moxrestitueltir pro restilttaiur, caeleraminus ibi recle tem Hieronymum.
baheni. e In Guarnerian. ms., Ille tanquammisericors, elc.
c Piieponil idcni ms. et particulam, f Omisso perperam Scriplunc lexlu, legit cod.
eu.tfv.n-xii-
repov, et Origenem tamen. Guarnerian. Nos et ut eadem, etc.

LIBER SECUJVDITS \

1. Stiperiorc quidem libello dogmaticas illius ob- D ] cnim confcederatos esse quosdam Origeni ad per-
jecliones quas aliis impiiigit iinmerilo, in se, b ipso jurium, et istud mysticae ejus traditionis arcanum
tesle rctorsimus: nunc vcro jam expliciiis el post absconditum esse in sexlo Stromatum libro: nec
tergtim rejectis his, quae fulei vicinae sunt c caus- ab ullo alio 4 in lot saeculis355 msi a se sol°
sationibus, confidentius ei de cseteris criuiinationi- deprebensum. Verum ne risum ei moveam, si juris-
bus respondebimus. Est enim eiiam illud accusatio- jurandi sacramento alienum me esse confirmem,
nis ejus gravissimum caput, quod similiter, ul cae- a confcederatione perjurii planiore via ad manifes-
lera mendacia, veritatis falce resecandum cst. Ait lationem veritatis incedam, ex eo [A/. et ei]"|quod
* Guarnerian. ms., Ejusdem Rufini conlroversiarum lionibus, concinniore sensu: vulgali alii cautionibus
liber secundut incipit [eliciter. Recole quae ad initium legerant. Sed ct mox pro criminationibus, idem ms.
praecedentis Libri diximus. vetus autem ediiio lermttia/iottt&us.
b Idem, ttt te ipsnm teslem: ct itt sc ipsum quidcm criminibus,
d Olim ut et in Guarncrion. ms., intcr lol swcula;
alii etiam lilui olim proefcrcbant. tum ms., ntst ab eo reprehensum.
c Ita et Cuarncrian, ms. et vetus cditio caussa-
 S85 APOLOGIiE LIBER SECUNDUS. K86
facillime probare possum, nec habuisse me umquam A i ipse advcrsum se, tanquam adversus alios, utitur?
libros istos, nec [A/. aut] legisse a quoquam prae- Condemnaiio adversum islum [A/, eum] si proferen-
stitos. Et sicul me non possum excusarc de eo, quod da sit, Epistola sua sufficit, si soluin nomen immutes,
quale sit nescio, ita ne accusari quidem possutn de lextus eniui criminum nec in alium omnino quem-
eo quod, «vel si sit, penilus ignoro. Iste tamen, quam sicut in ipsum convenit solum. Quaedamnari
qui arguit vel ab illo traditum, vel a discipulis ejus jubet, haecs iterum observari jubet: quae agil, ar-
dici, quod scnptum est, Qui loquilur veritatem cum guit: quae detestatur, operatur. Beali discipuli ejus,
proximo suo (Psal. 14. 2.), proximus non sit, nisi qui eum vel audiunt vel imitantur.
ille qui perfectus sit, et symmysles. Et iterum 3. Verunlamen quoniam perjurii ejus dogma pro-
quod Apostolus dicit: Quia sapienliam loquimur inter ponitur [Al. praeponitur], nihil ad me si iste vel
perfectos (I. Cor. 2. 6.): et quod scriptum est: No- agat vel scribat, quia apud nonnullos fratrum etiaru
lite millere Sanclum canibus, neque b mittatis marga- h hanc nobis inurere conatus est maculam, et nunc
ritas veslrasante porcos (Matth. 7. 6.), ut asserant, iterare per literas, secundum ab illo datam regulam:
inquit, per hoc [Al. hoec] veritatem non omnibus quid ego ipse de perjurio sentiam, profero, ut de
aperiendam. sese iterum sibi ipsi judicium derelinquam. Etenim
2. Videamus quod ipse in istis ipsis eleclis B ] cum Dominus et Salvator noster dicat in Evangeliis,
c suis commentariis libro secundo, sub eo capitulo Dictum est anliquis, non perjurabis, reddes enim Do-
ubi scriptum est : Propter quod deponentes menda- minojuramenta tua: ego autem dico vobis, nolite ju-
cium, loquimini veritatem unusquisquecum proximo rare omnino (Matth. 5. 54.): omnis qui docet qua«
suo, quoniam sumusinvicemmembra (Ephes. 4. 25.): cunque ex caussa pejerandum esse, ego dico quod
posl pauca, t Propter quod, inquil, Paulus ipse per- alienus sit [Al. est] a fide Cbristi, et ab Ecclesiae
lectus in Epislola alia loquebatur: Sapientiam aulem unitale catholicae.
toquimur inter perfectos (1. Cor. 2. 6.). Ergo hoc est 4. Sed veiim nimc posteaquam de 1meo, ul ipse sta-
quod jubet, ut unusquisque mystica quaeque atque tui, anathemate satisfeci, elaborare paululum, si pa-
secrela, et ea qtiae Dei veritate sunt plena loquatur lienter accipitis, et hoc quod iste per orgia quaedain
cum proximo suo, d ut dies diei eruclet verbum, et et myslicas foederationes[A/.confcederationis],perju-
nox nocii indicet scientiam (Psal. 18.), hoc est, riuin observari dicit, quos habeat cultores et symmys-
clara quaeque et lucentia indicet his, qui merentur tas, aperire. Cerla est enim etsatis vera Deiilla senten-
audire: Vos eslis lux mundi (Matth. 5. 14.). Porro tia 357 °,uaedicit, Quia ex fructibus eorum cogno~
tenebrosa et involuta, et omni sacramentorum noc- scelis eos (Malth. 7. 16.): et iterum : Ex fructibus,
te velata aliis [Al. his] * referat, qui et ipsi nox, QI inquit, arbor cognoscitur (Luc. C. 44.). Et nos ergo,
tenebrae,vel caligo sunt. De quibus dicitur, Et caligo sicut iste dicit, perjurii dogma i suscepimus. Si ad
sub pedibusejus (Psal. 17. 10.), haud dubium quin hoc edocti sumus , et talis in nobis arbor planlata
Dei. Nam et in monte Sina Moyses ingreditur in est, non potest fieri, ut non tales aliqui ex nobis sae-
turbinem et caliginem, ubi erat Deus (Exod. 19.). pius germinaverint fructns , verum etiam mystici
Et de ipso Deo scriplum est : Posuitf tenebras lati- dogmatis auctorilate coaluerint [A/. coalescerent].
bulum suum (Ps. 17. 12.). 356 Loquatur itaque El quidem quantum ad personam meam pertinet,
veritatem atque mysteria unusquisque cum proximo quem solum ex his omnibus quac scribit, lacerare
suo, nec det sanctum canibus, neque mittat tnarga- se putat, non mihi ipsi feram testiinoiiium , nec di-
ritas anle porcos: sed quicunque oleum veriialis cam quod etiam sit jurandum , cum forte neeessilas
habuerint, illos [A/. et illud] in thalamum sponsi exigit: et si non k cautus sum [Al. sim], at certe
et penum [Al. penu] regis inducat. > Videte, quae- timidus esse cupio. Postreino et si observare non
so vos, et diligentius perspicite, si alium aliquem possum.errasse me noverim [Al. noverintj. Haecergo
in omnibus his quaescribit, nisi se et sua dicta con- non dicam , tamen sive errem in his, sive cavcam,
demnet. Si inimici sui lacerare eum, et arguere iste interim caussam commissi alicujus, qua me in
pro scriptis suis vellent, quo alio ordine, quibus p] talibus arguat, non habet [Al. habebil]. Ego aulem
aliis adversum eum sententiis uterentur, nisi quibus qualiter apud istum sacratissima sit Iiujus non do-

Tacet ms. »e<!particulam, niox econtrario plus s Ms. verba, hwc iterum observari jubet, tuui agit
liabet, vet alio ab illo traditum, etc, puta quem praetermittit, non incommodo quidem, aut biulco
toties superiore libello Rufinus exagiiat, et non sensu, sed non lamen integro.
alium fuisse abs Hieronymo ipso contendit. Sed et h ldem ettam adverbio praetermisso, injicere
tertio ab hoc versu plus habel ms., quod proximus pro inurere; tum male nunc ilerum ilerare, etabipso legit
non sit, etc. fortasse verius. datam, etc; denique deseilerum pro de se se, etc,
b Denuo tacet ms. mittatis. vetus editio rfese interim, pro iterum, etc.
c Atque heic suis tacel. 1 Vetus editio, rfe me, ul ipse slaluit, analhemati
d ln commentario hoc jubet : tum ms. tertio ao
salisfeci. Pejus in Guarnerian. ms., de medio, ut
hoc versu el dies diei, et nox nocti, prselennissis, ipse statuit, tum etaborate paululum, et per odia
eructet verbum. alque id genus alia inferius menda, quae
• Ms. fuerat, et mox in Psalmi textu Nubes et quwdam,non vacat.
persequi
catigo, etc. i ln nis. perjurii dogma illiits cmpimus,etc.
f Vulgaii antea Dcus nomen k Idem elsi non lantus siin, aui ccrte, etc. Splial-
interserebant, quod
neque ms. habel, ueque libri ulli. mata manifestiora prsctereo.
PATROL. XXI. 19
 SS7 RUFJNI AQUILEIENSIS PRESRYTERl 588
gmatis, sed foedissimiet verissimi vitii observantia, A 6. Rcdeo enim post excessum quemdam ad hoc
iterum ex scriptis ejus probabo. Niliil enim cx livo- quod proposueram , propter quod et Libelli hujus
re ct invidia conficium [Al. confectum] adversum res poposcit fieri mentionem, et ostendam apml
eum proferam, ul ipse conlra nos facit; sed ipsuin istum tam licita haberi perjuria , ut scriptis quoque
se testem et scripta sua adversum eum producam : snis depreliendi ea non erubescat. Igitur in hnc
utsciat se non ab inimicis argui , sed a semetipso ipso Libello, cum moneret, saeculares codices legi
redargui. non debere et dicerel, < Quid faciet cum Psalterio
5. Libellum quemdam de conservanda virginitale Iloratitis, cum Evangeliis Maro, cum Apostolo [A/.
Romae positus scripsit, quem libellum omnes Pagani Apostolis] Cicero? nonne scandalizabitur frater, si
et ininiici Dei, a aposlatse et persecutores, et qui- te viderit in idolio recumbentem? > et csetera cum
cunque snnt, qui Christianum nomen odio habent, dixisset ejusmodi, quibus alienam esse a Christiano
certatim sibi describcbant pro eo, quod omnem ibi asscreret libroruin saecularium leclionem: inserit
Christianorum ordinem, omnein gradum, omnem eiiam revelationem quandam ad se divinitus factam,
professionem, universamque pariter foedissimis ex- satis b borrificis refertam praeceptis. 359 Refert
probralionibus infamavit Ecclesiam; et ca quao Gen- eniin , quod posteaquam soeculorenuniiassef, ef ad
liles falso in nos conferre [A/. ferre] crimina puta- IJ Deum fuisset conversus, araore taraen saecularium
bantur, iste vera csse, immo mullo pejora a nostris librorum valde teneretur, nec facile posset tali ca-
geri, quain illi criminabantur, asseruit. Nam primo rere desiderio, i Et pro hoc subito, inquit, raplus
illas ipsas virgines, de qtiarum virlutc scribere vidc- in spiritu, ad tribunal Judicis pertrahor, ubi lantum
batur, infamat, et dicit de cis his verbis : < Aliae luminisettantumeratexcircumstantiumclaritaieful-
virili babitu , veste mutata, erubcscunt se fcminas goris, ut projectus in terram, sursum aspicere non au-
esse, quod natse stint, crinem amputant, et impu- derem. Interrogatus conditionem [Al. de conditione],
denter crigunt facies eunuchinas. Suni [Al. Suntque] Chrislianum me esse respondi. Et ille.qui prsesidebat,
quse ciliciis vestiuntur, 358 et cucullis fabrelaclis, Menliris ait, Ciceronianus es, non Chrislianus; ubi
ut ad inlantiam redeant, imitantur noctuas ct bubo- thesaiirus tuus est, ibi et cortuum. lllicoobmutui.et
ncs. > Dicit et mille alia de his probra graviora. Sed interverbera (jam enim cscdi [A/. num caedi] me
nec vidttis quidem parcit. Ait namque [A/. quidemj jusserat. cqnscientiae magis igne lorquebar. Clamare
de ipsis, < Nulla illis nisi ventris cura , et quaeven- tamen cepi, et ejulans dicere, Miserere raei, Domi-
tri proxima sunt. > Alia quoque ingerit obsccena ne, miserere mei. Hsec vox inter flagella resonabat.
quamplurima. Sed et Monachorum omne genus, Tandem ad praesidentis genua provoluti, qui adsta-
quam fcede,-quam turpiter laceret, longum est si G bant [Al. astilerant], precabantur, ut veniam tri-
ipsius verbis vel scriptis velini probare. DeDiaconis bueret adolescentiae, et errori locum pamilentiae
vero et Presbyleris, quse dedccora descripserit, pu- commodaret, exacturus deindecruciatum, si Genti-
det retcxere. Inilium tamen lacerationis ipsius po- lium c literarum libros aliquando legisscm. Ego qui
nam , ex quo facilius conjici possit [A/. conjicere tanto constrictus articulo, vellem eliani majora pro-
-possitis], quanlum in consequentibus augescatin- miltere, dejerare cepi, et nomen ejus qbtestans di-
veclio. < Sunt alii, inquit, de mei ordinis hominibus cere, Domine, si unquam habuero codices soecula-
[A'l. nominibus] loquor, qui ideo Presbyleriuni ct res, d aut si legero, te negavi. In hoec verba dimis-
Diaconatum ambiunl, ut mulieres licentius videant sus, revcrtor, inquit, ad Superos. »
[A/. adeant]. Omnis his cura de vcstibus , si bene 7. Audisti quam novum, quam e horrificum jura-
oloant, si pes laxa pelle non folleai. Crines calami- menti sui exposuerit genus? Residenle in tribunalibus
stri vcstigio rotantur, digiti de anulis radiant, et ne judice f Domino Jesu Christo, assislentibus Angelis,
plantas humjdior [Al. humilior] via spargat, vix et intercedentibus pro se, inler verbera et cruciatus
imprimunt summa vestigia. Tales cum videris, spon- jurat se saeculareslibros nec habituruin unquam, nec
sos magis oestitnes csse quam Clericos.» El postea- lecturum. Relegantur nunc, quaeso, quae scribit, si
quam speciatim non tam vitia quam crimina Sacer- D I una ejus Operis pagina est, quoe non eum iteruni
dotum,vel minislrorumexprobians.eiiam ingressum Ciceronianum pronuntiet, ubi non dicat: sed Tullius
eorum et salutationes ad matronas, non solum deco- noster, sed Flaccus noster, sed \Al. ct] Maro. Jam
loravit, verum etiam exsecrabilem fecit: qucmodo vero Chrysippum et Aristidem , Empedoclem , et
posteaquam omne genus Christianum conscidit et caetera Graecorumauctoruni nomina , ul doctus vi-
infamavit, sibi quoque non parcat ipse [Al. tac. ipse], deatur,et plurimaeleetionis, tanquam funios 360 ct
audile. nebulas lectoribus spargit. Denique inter caetera
a Tacet idem ms. apostalm, et teriio ab hoc versui se calumniam non nisi pcr
perjurii repellit, sequc
oiimem. somnium jurasse profitetur.
b llaciemis oblinuit honorificis, pro e Rescripsimus heic quoque codicis Guarneriani
qtto rescribii
placuil cx cod. Guarneriano horrificis, veriore sensui auctorilate horrificum pro honorificum, quod vulgati
et magis congruente. Eadem initio subsequentis le- antea libri perperam, ncc satis congruo intelleciu,
ctionis emendalio recurret. prseferre visi sunt. Recole et superiorem adnotalio-
c Tacet Guarneriiin. ms. literarum. nem b.
i Atquc beic tacct aul voculam. Porro ipsum con- f Tacet ms. verba Domino Jesu; mox econtrario
fer S. Patrem in Apologia IH. nuin. 32. ubi hanc abi plus liabet, inter verba et cruciatus positusjurat, etc.
5,89 APOLQGI.ELIBER SECUNDUS. 590
ctiam Pythagoroe libros legisse [se jactat, quos ne jA de eo , quod omncs noverant, caussas dubitationis,
exstare quidem, eruditi homines asserunt. Sed iste quam a me probationis oportere deposci? Sed in hoc
ne aliqua ex parte juramenlum suum de auctoribus licet omnes sciant esse verum d quod dicimus, et
Gentilium praeteriret, etiam ea, quae non stint scrip- omnes imelligant: tamen quia de aniina hotniiiis
ta, legisse se scribit. Sed in omnibus " fere Opuscu- res agitur, de perjurii crimipe, de negationis Christi
lis suis multo plura, el prolixiora testimonia de his sacrilegio, non potesi facilis habcri condemnatio.
suis, quam de Prophetis noslris vel Apostolis ponit. Nunquid illum imitabimur, qni reos, nec interroga-
Puellis quoque [A/. vero] et mulierculis scribens, tos, nec respondentes condemnai, et non solum non
quoe non utique nisi de nostris Scriplttris acdificari respondentes, sed nec pracsentes; et non soluni
et cupiunt et debent, exempla eis Flacci sui, et Tul- • non praesentes,sed et mortuos ; et non solum nior-
lii, vel Maronisintexit. tuos, sed et eos, quos semper ante laudaveral; et
8. Jam vero in illo libello , quem de Oplimoge- non solum eos quos laudaveral, sed et eos quos sc-
nere interpretandi intitulavit, ubi proeter tituli an- cutus fuerat, el magistros habuerat. TimeaiurDomini
notationem nihil optimum, sed totum pessimum est sententia, primoilla qu« dicil: Noliie judicare, f ut
(ibi cnim asseverat hacreticos illos , quibus nunc b non judicemini (Matlh. 7. 1.); et iterum : Qua nun-
conwnunicat, et incurril illam sententiam Aposloli B ] sura mensi fueritis , eadem et remetietur vobis (Luc.
nostri , non sui, ille enim suum aut Flaccum dicit, C. 38.). Quid ergo licet ex superlluo , unutu tamen
aut Tullium, qui ait: Qui aulein [Al. enim] discer- proferam testeni adversum eum pervalidum , et cui
nit, si manducat, damnatusest [R'om.14. 23.] ), in proescribere non potest [At. possit], ipsum iterumse
illo ergo libello, c quod ntillo genere verbum de et sua proferam scripta. Quamvis ergoomnes libelli
verbo intcrprctari ratio sinat (quod modo ei iterum ejus hoc testentur, et superflua de hoc mea videatur
rationabile visum est), capita inlegra dictala ex co- asserlio : lamen utendum aliquo speciali testimonio
dice Ciceronis inseruit. Nonne ipse dixerat, < Quid est, ne minus plenum his qui forte scripta ejus non
faciet cum Psalterio Horatius, cum Evangeliis Maro, legerunt, videatur esse quod dicimus.
cum Apostolo[A/. Apostolis| Cicero ? Nonne scanda- 9. Cumlibellosejus quos adversus Jovinianumscrip-
lizabitur fraler, si te viderit in idolio recumben- sit, B reprehendisset quidam; Domnionibeatae me-
lem ? > In quo utique ipse se idololatriaereum sta- nioriaeseni, 362 qui sibi hoc ipsum indicaverat,
tuit. Si enim qui viderit legentem hoc, scandaliza- iste rescribens excusat, et dicit: Nullo genere po-
tur, multo amplius qui scribentem. Sed quoniam tuisse fieri se errasse, hominem, qui omnium habe-
qui ad idololatriam devolvitur, non plene nec inte- ret scientiam. Cum ergo enumerasset vel syllogis-
gre prophanus cfficitur, nisi prius negaverit Chri- C i m»rum genera , vel discendi ac scribendi artes, quas
stum : ipse Christo in faciem coram sedenti in tri- videlicet ille qui eum [Al. tac. cum] reprehenderat,
bunallbus, assistentibus quoque clarissimis ministe- ignoraret; continuo haec subjungit: < Stultus , in-
riis Angelorum.dicit: «Si legero, vel [A/. si] habuero quit, ego, qui me putaverim hoc absquephilosophis
Gentilium libros , te negavi. > Et nunc non solum scire non posse, qui meliorem stili pariem elegeritn
legit et habet, non solum describit et comparal; ve- eam, quoedeleret, quam quae scriberet. Frustra ergo
rtmietiam divinis eos verbis et sermonibus Ecclesia- Alcxandri verti Comnientarios, nequicquam me do-
sticoeaedificaiionis361 interserit. Res quam dico, ctus magister per eiau.yay$t Porpliyrii jnlroduxit ad
omnibus qui legunt libellos ejus, satis nota est, et Logicam : et ut humana contemnam , sine caussa
tesie non indiget. Sed est homiiiis de tam sacrilego Cregorium Nazianzenum et Didyniuin in Scripturis
perjurii baralhro se cupientis eripere, adhibere sibi xaTMxiWTKi [Al. eiauy/tri:;] habui. > Hic esl quiChri-
aiiquod excusaiionis commcntum , el dicero : Non sto dixit, te negavi, si vel habuero Gentilium codi-
niodo lego, sed eaquae in adolescentia didici, quia ces, vel legero. Si nihil aliud, vel de Porpbyrio silcre
sum lenacis memori;*:,ita ut possini plura simul de debuerat, qui specialis hostis Cbristi est, qui reli-
diversis capila continuare, ipsa nunc profero. Si gionem Christianam quantum in se fuit, pcnitus
quis a me modo exigeret, ut probareni, si hodie an- D subvertere conatus est scriptis suis: quem iste nunc
tequam sol orirelur, nox fuisset in terris: aut si introdtictorem ct instructorem ad Logicain babere
usque ad solis occasum dies illustraverit mundum, gloriatur. Nec argumenlari polest, se ante hnecdi-
quid aliiid dicerem, nisi magis ab iilo, qui dubiiaret dicisse. Ante enim quam converteretur, niecuni pa-
a Ita ex Guarneriano ms. anlea illud fere postpo- c Deerat olim ncgandi parlicula, tum habet ms.,
nebatur, in omnibusopusculissttis fere multo plura; nec solum mortttos,scd et eos quossemperet ante lau-
quod sequiiur el proliiiora, lum et alterum prono- daverat, el eos quos seculus fueral, elc,
mcn suis, idem ms. lacet. f In ms., el non jiidicabimini; lum, eademremetie-
b Puta Joannem JerosolymorumEpiscopum, ejus- tur, etc.
quec presbyteros, quibuscum pacem inierat. s Non veleres inodo vulgali libri, scd et Guarne-
Interserit Guarnerian. cod. ul asserat; lum al- rian. ms. praefcruiitreprehendissemcuidam Domnio-
lero ab hoc versu habet; quomodoei iterum, etc. qui- ni, quasi ipse Itufinus se librOs illos diceret rcpre-
bus videtur nuperam libri -rnpi 'kpyyiv Lalinam hendisse. Paulo post ms. errare sc hominem, qui
translatioiiem abs Hieronymo adornaiani suaeque ontnium habuisset scientiam. Manifesta idenlideui
opposilam suggillare. menda dissimulamus.
d Desideratur in ms. quod dicimus.
 591 RUFINI AQUILEIENSIS PRESBYTERI 592
riter et lileras Graecaset linguam penitus ignorabat. A codicem, et aliquandiu fuerit apud me, nullo genere
Post jtiranientum omnia hoec, post sacramenti dati negare potest. Sed quid immoror tandiu in re, quae
sponsionem. Sine caussa argumenlamur, continuo luce est clarior? cum ad hoec omnia quae supra di-
dicelur nobis : Erras homo. Deusnon irridetur (Gal. ximus , etiam illud addatur, ubi cesset omne com-
6. 7.), nec syllogismi tt apud eum de Alexandri menlum , quod in monasterio posilus in Betbleetu,
Commenlariis intextintur. Ut video, frater, male ante non c multo adhuc tempore, partes Grammati»
tibi auspicalus es, quod inlroductor tuus sit Porphy- cas exsecutus sit, el Maronem suum , Comicosque
rius. Quo te introduxit perfidus? Si ad illum locum 364 ac Lyricos et Historicos Auctores, traditis sibi
tibi ipsc cst: ibi et fletus et stridor dentium cst. Ibi ad discendum Dei timorem puerulis exponebat, sci-
enim et aposiaioe et inimici Dei foriassis et perjuri licet et ut praeceptor fieret Auctorum Gentilium quos
ibi habiLant. si legisset tantummodo, Christum se negaturum ju-
10. Non bonum introduclorem tibi elegisti. Magis raverat.
si accipis consilium meum, ad illum nos introducto- 9. Sed videamus quid adhuc aliud culpet. Genti-
rem pariter convertamus, qui introducil ad Patrem, lium esse dicit haec dogmata : ecce qua sententia se
qui dixit: Nemo b venit ad Patrem 363 ms' Per me ipse condemncl. Gentilium dicit dogmala, quseipse
(Joan. 1.). Doleo, frater, si credis, et si non cre-' B conscribit: labitur; sed f porrigenda manus est, non
dis, doleo te suspiciones alieni perjurii in antiquis est nimie perurgendus. Dum enim totus in eloquen-
el veterulis chartulis perscrutari, cum in tuo ore ju- tia volitat, et vituperalionibus atque invectionibus
gis ac sinefine perjurii inexpiabilesacrilegium perse- ferlur, immeraor sui fit, et a ratione devolvitur.
veret. Nonne recte tibi conveniet illud dici, quod Noli, frater, temetipsum etiam in non necessariis
Apostolus dicit: Tu autem qui Judmus cognominaris, temere condemnare. Non continuo inter Gentiles
et requiescis in lege , et gloriaris in c J9eo,instructus deputandus es, vel lu vel Origenes, si [A(. sedj, ut
per legem, confidis teipsum ducem esse cmcorum,lu- ipse dixisti, volenles Dei justitiam defendere, et
men eorum, qui in lenebris sunl, eruditoreminsipien- respondere contra eos , qui vel fato vel casu cuncta
tium, magislruminfantium, habentemformam scienlim moveri dicunt: el volentes ostendere jusiain [Al.
verilalis in tege (Rom. 2. 17.) ? Qui ergo doces alium, justissimam] esse Dei providentiam, quoemoderalur
leipsum non doces? Qui dicis non uicechandum, universa : dixisti insequalitatis caussas unam quem-
mcechoris? Qui praedicas [Al. dicisj non furandum, que sibi animam jam ex anterioris vitoe, quam in
furaris? Qui abominaris idola , sacrilegium perjurli cselestibus habuit, motibus ac sensibus comparasse;
committis? Et quod est ultimum et gravissimum, vel etiam si dixisii,bonoe illi efincommutabili ac sim-
numen Dei per le et yikoveiY.i<x.v [Al. conlendendi li- iC plici naturae Trinitalis convenire, ut omnem creatu-
bidinem) tuom blasphematur inter Gentes. ram suam in fine omnium restituat in hoc quod ex
8. Sed transeamus jam hinc ad alterius objecti inilio creata est, et post longa et spatiis saeculorum
purgationem, si tamen convictum se perjurii et proe- exaequata supplicia, quae Deus non tam irascentis
varicationis sicoul,perurgenle etiam conscientiasua, quam curantis affectu infert £ unicuique, quippe qui
fateatur. Alioquin si inficias eat, ctiam lestes quam- commonitionis caret vitio, et medentis et curanlis
plurimos fratrum babere possum , qui in meis cel- vice finem statuat aliquando poenarum. Haecergo
lulis manentes, in monte Oliveli quamplurimos ei quam vera dixeritis, Deus viderit; tamen impietatis
Ciceronis Dialogos descripserunt, quorum ct ego non multum mihi conlinere videnlur in Deum, nec
quaterniones , cum scriberent, frequenter in mani- Gentilitatis aliquid, maxime si hac mente dicitis,
bus lenui, etrelegi, quod mercedes multo largiores, quavis ratione Dei scilicet juslitiam defendere cu-
quam pro aliis scripturis solent, ab isto eis daren- pientes.
tur, agnovi. Mihi quoque ipsi aliquando cum da 10. Pro his ergo noli te satis conturbaro , ne-
Bethleem Jerosolymam venisset, et codicem secum que teipsum superfluo aut pcenitentioesubjicias,
detulisset, in quo erat unus d Dialogus Ciceronis, aut condcmnationi. Sed illud est revera, unde
et idem ipse Grsccus Platonis, quod dederit ipsum D te defendere, aut excusare non possumus , 365
a Voculas opnrf eum ms. tacel: lum intexentur pro d Vocula MHUS deeral. Fuerit vero qui Prolagoras
intextintur habct. Paulo inferitis , Quo te introduxit inscribilur Dialogtis Platonis a Cicerone Latine red-
Porpltijrius, pro perfidus; deimle, si ad illum locum ditus, qui utinam, cum lota Rufini criminatione, su-
es, nbiipse, ibi et flelus, etc. Sane ibi pro libi, quod peresset.
aniea obtinebat, rescribendum didicimus. e Guarnerian. ms., multum adhuc temporis,et pau-
b Ms., Nemo vndit ad Palrem; ct paulo post, ve- lo inferius , ad addiscendum, et scilicetut prmcepta,
lerutis cltartis. Quo cum et nos deinde legimus inex- etc. Errores passim obvios non raoramur.
piabile sacrilegium, pro quo minus anlea bene leclum 1 Idcm tamen etsi vitiose, sed proh corrigenda ma-
inexplicabile, etc., quae in sequentibus vitiose habet nus esl: non est in me perurgendus. Tacet paulo post
haud pauca procterimns. frater.
c In Guarnerian. ms. , gloriaris in Domini lege; e Male iterum in Guarneriano ms. sed ita lameu
subjungit Apostoli texlus quse heic lam in vulgalis, describi ut proestet, infert unicuique commotionem,
quam mss. libris desiderantur, el noscis voluntatem quippe qtd caret hoc vitio, quam medentiset causanth
ejus, cl probas uliliora. Moxiteruni ms. , confidens finem statuat, ex quibus siquid possit boni excudi,
pro confidis legit. Tum Pauli texlus addit, el noscis periclitare. Equidem commotionispro commonilionii
voluntatem ejus, et probas utiliora , quae forlasse ex malim rescribi.
hoa loco exciderunt.
593 APOLOGI^ELIBER SECUNDUS. 594
quod f A/. quia ] non solum gentiliter , verum et. A 366 11- Quod si vere pro malediclis tuis vis
super omnem gentilitatem, imo impietatem a te agere poenitentiam, si non irrides ista diceado, si
dictum probatur, quod in hoc ipso libello (Episl. non menle yiloveixo;et contenliosius propter Iioc
22. ad Eustoch.), cujus superius fecimus mentio- solum etiam te infamare non refugis, dummodo a-
nem , Deum socruni habere dixisti. Et quid tam lium decolores: si non arte, sed fide diciortim luo-
impium vel profanum a quoquam Gentilium Poeta- rum poenitudincm egeris [At. geris], pro hac tam
rum saltetn dici potuit? Stultum est enim si requi- gravi turpique blasphemia age pcenitentiam, • hinc
ram de te, ubi hoc in Scripluris sanctis legeris. enim in Deum blaspbemasti. Nam de creaturis ali-
Quoero si vel Flacus tuus , aut Maro, si Plautus, quid dicere et errare, maxime si non contumeliae
b aut Terentius, certe si vel Satyricus quis inter voto, sed dum justitiam Dei, ut dicis, cupit asse-
omnia spurca sua et impudica islud ncfas in Deum rere, quis effluat, non est nimis exsecrabilc coniniis-
ex suo ore protulerit. Fefellit te credo illa res et sum. In caelum tendere os, grave est. Injustitiam
decepit, qtiod puella ad quam sermo c Dei fiebal, vel conlumeliam in excelsum loqui, ' perniciosum
sponsa Christi dicebatur: ut propterea etiam ma- esl. Hoc lugealur quod difficile curatur. Nam quis
trem carnalem, socrum Dei appellandam putares. est qui cum inorbo regio laborel, et de ipso capite,
Et nesciebas quod haec non secundum carnis ordi- B J et vultu ac vita periclitetur, magnopere clamet,
nem dicunlur, sed secundum spiritus gratiatn. Spon- quod non leve " napavvxtov pedis, aut perfacilis
sa enim ex eo appellatur, quod sermo Dei quasi imgiilaesuae offensa curetur?
sacralo quodam connubio jungatur animoehumanae. 12. Illud autem minimum quidem est, et respon-
Siautem tali conjunctioneetiara mater puellaeChrislo sione vix dignum, quod enumerans doctores suos,
per fidem sociatur [Al. sacratur], reciius etiam quos se de synagoga dicit csse h mercatura, slirnu-
ipsam sponsam Christi, quam socrum Dei appellare lans nos, subjungit: Neque enim, inquit, ipse me
poluisses. Nunc [A/. Namj restat tibi, ul et patrem docui, sicut quidam; nos sine dubio intuens, in
puellae, socerum Dei dicas, et sorores ejus, cogna- quos omne ab initio lacerationis suae pondus iit-
ta» : ctiam puellam nurum Dei pronunties. Sic dum vexit. Et miror hoc ' eum dicere voluisse, cum
tolus Plautinae et Tullianac cupis eloquentiae secia- majoreni in me et veriorem baberet obtrectandi
tor videri, oblilus es, quomodo Aposlolus omnem materiam, quod magis inter multos et proeclaros
Ecclesiam, id est parenles cum liberis , matrem magistros diu moratus, nihil dignum eorum, vel
[A/. matre] cum filiabus, cnm sororibus fratres magisterio, vel institutionibus babeam. Caeterum
omnes simul unam nominel virginem, vel sponsam, iste qui in tota vita sua non totos triginta dies
dicens: S/a/ut aulem hoc ipsum omnes vos uni viro "C Alesandiiac, ubi erat, Didymus commoratus est, per
virginemcaslam exhibereCltristo (i.Cor. 11. 2.). Sed totos pene libellos suos longe lateque se jactat,
lu dum non Paulum, sed Porpbyrium introducto- Didymi videntis esse dicipulum, et y.«Siiyvr-nv, i id
rem te d habere gloriaris, ipsum Porphyrium se- est prmceptorem, in scripturis sanclis habuisse Di-
quendo, qui adversum Christum, et adversum Deum dyraum. Et omnis isla jactantia in uno mense quoe-
Iibros impios ae sacrilegos scripsit, et ab ipso, ut sita est. Ego qui sex annis Dei caussa commoratus
ais, introductus in istud blasphemiae barathrum sum, et iterum 367 Post intervallum k aliquod,
decidisti aliis duobus, ubi Didymus, de quo tu solo le jactas,
a Vetus edit. cum Guarneriano ms., tam impu- annis revera duobus, an diebus tantum aliquot Alex-
rum, vel prophanum. Mox idem, a quoquam Genti- andrioedemoratus sit Rufinus, quum eo iterum ad-
lium poeta. venil. Ut autem paucis absolvam, unice haec vera
b Quod heic in vulgatis antea superfluo addeba- visa est codicis ms. lectio. Quid enim dies aliquot
tur Comicusnoinen, codicis Guarneriani auctoritate in secundo adventu memorasset Auctor, eorum-
hinc amovimus. que haberi ralioncm volnisset, cum in primo soli-
c Aique heic Dei nomen rectius cod. Guarnerian. dos jam sex annos abs se ibi iransactos dixisset,
tacet: quod et malim expungi. ad quam lemporis summam levissima illa nec fer-
d Addit Guarnerian. ms., ad Logicam. j
j) me notatu digna dierum accessio videatur? Quid
e Vacat in Guarneriano pro voculis duabus hinc quod aliis dicit, quo pronomine respectum ad su-
eliam plusquam unius versus lacuna; ipsa oraliouis periora omnino habel? superius autem annos no-
series plus aliquid excidisse hinc indicat. minavit, non dies. Re etiam vera si dies, non annos,
'Plus habet ms., contumeliosumest et pemiciosum. dicere voluisset, nequaquam addidisset atiis, sed
B In ms. Laiinis literis paranilhilum; male. aliquot diebus dumiaxat scripsisset. Indicio hoc
Ita ms. antea minus bene eral mercalos. autem est manifesto, non aliquot scriptum ab eo
1 Ms., hoc non dicerevoluisse. fuisse, scd aliquod, scilicet inlervallum, ad quod
i Verba, idest prmceptorem,quae in vulgatis sub- etiam referri pronomen ipsum, res clamat. Nam
jungebantnr, in ms. reticentur, nosque tum ejus et intervallum unlrj; absque ulla quanti lemporis
auctoritate, lum quod ab alio quam Rufini calamo significationedicere incongruum est,ethoc maxime
profecta omnino viderentur, expunximus. loco abs Hulini res suas enarranlis ingenio alie-
k Digna cumprimis, quae accuratius explicetur num. Histoiiain quod speciat, tametsi qui de Ru-
liaec esl codicis Guarneriani lectio, quam nos res- fini gestis recentiores scripserunt, atque ipse Fon-
tiluimus, iierutn posl intervallum aiiquod, aliis duo- taninus in Vita, nonnisi dies illos aliquoi, decepti
bus, pro qua hactenus in vulgalis libris oblinuit, vulgaia lcctione, snppuleni; nihil est latnen, quod
post intervalluin aliquod aliis diebus. Res enimvero vetusliorum rationibus adverselur, aut cum eorum
narratur haud paruin ab recepta vulgo opinione testimoniis difficile componi possit. In confesso
diversa, nec sane parum nostra interest scire, num est, bis fuisse Auclorem Alexandrise; nec de priino
5 5 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERl 590
ct ubi alii nihilominus illo non inferiores, <|uosA nibus ejus, ad quod opus quotidie stilttm
ejus
tu nc facie lenus <]iiidein nosli, Scrapion, cl Me- Porphyrius exacuit, non obvieinus. Ad hoc enim
niies, viri naluia et moribus et ertidilionc germani: Jesus noster, non Barrabas magister, sileie nos
ubi Paiilus scnex Pelri Martyris discipulus: cl ut docuit. Ad illud veuiamus, ut ostendatur quam
ad cremi magistros veiiiain, quibus et aitcntius et vera sunt, qtiae vel pro sua excusaiione, vel pro
freqneniius vacabamus, ubi Macaritts Antonii disci- noslra accusatione conscripsit. Ait ° duas csse solas
pulus et aller Macarius, ct Isidorus, et " Pambas, Proefatiuneulassttas, in quibus laudare visus est Ori-
omnes amici Dei, qni nos tia;c docebant, qnaeipsi a genem: in eo lamen inlerpretalionis opere cum lau-
Deo discebant: quantain ego, si boc ita dccerel, aut daverit, 3G9 «' (luo "ihil omnino dogmaticum, ni-
expedirei, de his omnibus habere jactanliae matc- hil dc fidc dictum sit, et quod penitus in his quse
riam possem? Scd erubcsco, boec ctiam retexcns, cjus ipse inierprelalus cst, niliil tale inferatur, qtiale
dum volo libi osiendere, non, ut lu dicis, nostro nunc ad Synagog/e graiiam, non ad Christianorum
ingenio magistros, sed quod plus doleo, magistris aedificaiionciiireprehcndit. Et quamvis ei sufficere
defuisse magis ingenium nostrum. Verum quid stul- ad silentium agendum debcat, quod ea in alieiiis li-
tus ego sanclos enutnero Chrislianos viros? Non teris culpat, qua: proferuntur ex sttis; tamen et in
propier islos dicit, quia ipsi nos docuimus, sed "* hoc quam verum dixerit, videamus. Ex Prtefatione
quia b Barrabam ejtts de Synagoga niagistrum non inlerpreialionum in Ezcchiele, quatuordecim Homi-
suscepimus, et per ilauywyhvPorphyrii, ad Logicam liis, sive Oratiunculis Origenis.scribens cuidam Vin-
non stimus introducli. Ignosce mihi pro hoc quod ccnlio:<Magnum est, inqiiii,' mi
amicc, quod postu-
malui ante imperilus el iudoctus c videri, quam las, ut Origcnemfaciam Latinutn, et lioniinem
juxta
Barrabae discipulus dici. Proposito eliam Christo si- Didymi videntis sententiam, alteruui post
Apostolos
mul el llarraba, cgo quasi imperitus Christiim Ecclesiarum magistrum eliam Roinanis auribus do-
elegi. Tu, ut video, cum illis clamas qui dicunl: ncm. i Etpost aliquanta : < F,t illud, inquit, breviter
Non hnnc, sed Barrabam (Joan. 18. 40.). Nam Por- admonens, ut scias, Origenis opuscula in omneiu
phyrins tuus, 368 tllc quxso, quid te docuit, qui Scripluram esse triplicia. Primum ejus opuscula
adversum Cbristianos, et adversum teligionem nos- Excerpla suul, qitse Grxce
ayj\:«. nuncupanlur, in
train blasphemisc volumina conscripsit? Quid te quibus ea quse sibi videbanliir obscura, 6 aut
quse
isii in quibus laiilum te jactas, unus ab idolis doe- habere
d aliquid difficultatis, suinmaiim breviierque
iiionum, et alius de Synagoga, ut dicis, Satamc perstrinxit. Secundum optvhrtxovgenus, de
quo ct
magistri dociierunl boni? Nibil video nisi hoc qttod praesens interpretatio est. Teriium quod
cl ip^i novcrant. Nain Porphyrius te docuit de f scripsit
ipse roptov;,nos rolumina possumus niincupare, in
Chrisilanis male loqui, concidere virgines, conli-
qito opere lota ingenii sui vela spiranlibus vetuis
nentes, Diaconos, Presbyieros, et onincm prorsus dedit: et recedens a terra, in mcdium pelagus aufu-
Chrisiianorum gradum et ordinem libellis editis Scio te cupere, ut omnegenus ir.insfcraiiidictio-
git.
infamare. llle vero de Synagoga Barrabas luus pro nis :
Clnisto electus, docuit lc resiirrcctioncm cari.is, tamen praeniisi caussam, cur facere non possem : hoc
iioii in virtnte, sed in fragililale sperare: lileroe spondeo, quia si, orante le, .lesus red.lMerit
saniiatem, non dicam cuncla, quia hocdixisse leme-
occideniis amicum fieri, et inimicum spiritus vivi-
rarinm osl, sed pcrmulla sim translaturus, ea lege
licaniis. Et alia quoedam secrctiora, quocsi res po-
in quam libi sscpe conslitui, ut ego vocem pra:beam, lu
posccrit, posimodum proferentur tempore. nolarium. >
13. Sed quid in longuin sermo produciiur? Con-
vioiis cjus ct injuriis non respondeamus, laceratio- 14. Item de CanticisCanticorum Prsefatio : < Bea-
a Ms., Parrabas, malc; nam et pro Barraba in se-
cjus incolatu ab anno 372. ad 577. cst ferme qui
(lubitet. Alterum colligere licet cx llicronymo Apo- quenlibus continuo Parraban vocat; aliis Pambo
log. lib. III. ubi postquam Tlteoplitits Episcopus dicitur.
fnctiis esl, Alexandriw non (tiisse Rufiiium tradil. D ] b Ilieronymus Bnrantnai/inominat Epist. LXXXIV.
Theophilus autcm a die 20. Jnlii anni 585. sedcre et in Apologia sua acrilcr Rufinnm castigat, quisi
cacpil . Post illud igilur aliquod intcrvallum, unius nomcn malitiose corruperit ad creandam iuvidiam.
pula alieriusve anni, sive 579. plus miuiis, ct c Ferme rcciius in ms., indoctus audire, tutr. Pro-
ante <iuemdiximus auni 585. teriniuum <:oiierum posito enimtt Cltrisloel ISarraba.
advenit, et biennio demoratus esi. Possenl et dc- &Yiliose Marlian., rfe Satanw magistris, etc.
nionsirari propius suisque nunicris dio ipsi anni « Pro rfiiasms. hahet ettim. Et sane rfuns modo
ex Palladii leslimanio in Lausiaca cap. 10. ubi de dici Proefationes Hieronymi, cx ipsiusmet sensti,
Melania Rufini comite, e't1'ambonis ohilu loqnilur; et Rufini censura, favoris in Origenem suspicione
seil doctoni::i tunc e-scl criiicornni objeclis satis- lalorare, par niinime est credi. Neque adeo Ha
laciendmn, qimd pei Notaruin augusii >-snon liccl. Rufiiius scripseril, ms. apud quem .vel enim, queniad-
Satis proposito csi, quod oplime convenil reruni nioduui habel in reponendum est, vel rfuas
scries. Uniim aildcre placet ex ipsa indole, utita nomcn penitus inducendum.
dicam codii-is Guarneriani, qiti cnm omnibus lere f Hieronymianus ipse lextus auirfempro tnt habel.
locis, qttibus a rcccpla leclione dissentit, peccel, 8 lbidem uno verbo, alque. Ms. Gr;cca vcrba La-
exnraliim se prodil ab imperito Antiquiirio, <pii linis lilcris cvhihei. Mox praefert, de quo prwsev.s
hanc imilto conciiiniorcmlcclioncm, nisi in eo quodl tii(erprciai/o : lextus Ilieron., et prwsens ejus vtter-
'.lcscribebal vclu.-uo escmplari rc,.ei'isscl, de snoi prelalio.
u>se subsiiiuerc omuino iion valuisset.
 APOLOGIJE LIBER SECUNDUS. 59A
597
unus efratribus
tissimo Papce Damaso. Origenes cum irt caeteris li- iA371 nunquam inisse sommlm, nisi
vel no-
bris omnes vicerit,in Cantico Canticorum ipse se sacris Literis personaret. Hoc diebus egisse
vicit. Nam undecim voluminibus a explicitis, quac ad clibns, ut et lectio orationem susciperet, et oratio
lectionem. i
viginti usque versuum millia pene perveniunt, pri-
mum Septuaginta 370 interprelcs, deinde Aqnilam, 18. Itcm ex alia Epislola ad Marcellam : <tBeatus
vitam Eusebius Caesarien-
Symmachum, Theodotionem, et ad extremum Quin- Pamphylus martyr, cuju»
tam editiouem, quam in b Actio littore invenisse se sis s Episcopus tribus ferme voluminibus explicuit,
scribit, ita magnifice aperteque disseruit, ut vel inde cum Demetrium Phalereum et Pisistratum in sacrae
mihi videatur in eo complelum esse quod dicitur : Bibliothecaesludio vellet oequare, imaginesque inge-
/it(rodua:ilme rex in cubiculumsuum. Itaque illo opere niorum, quae vera sunt et ccterna monimenla, toto
est laboris et sum- orbe perquireret: tunc h omnes maxime OrigeniS
praelermisso, quia ingenlis otii,
de-
tuum, c lantas res, tam dignum opus in Latinum libros impensius prosecutus, CaesariensiEcclesioc
transferre sermonem, hos duos Tractatus quos in dicavit. Quam Bibliothecam ex parte corruplarrt
morem quotidiani eloquii parvulis adhuc lactentibus- Acatius, dehinc Euzoius, qtti cjusdem Ecclesiae Sa-
in membranis instaurare conaii
que composuit, lideliter magis quam ornate inter- cerdotes fuerunt,
nobis
pretatus sum, gustum tibi sensuum ejus, non cibtitn B sunt. Hic cum multa repererit, et inventorum
i offerens : ul animadverlas, quanti sint illa existi- indicem reliquerit, centesimi vicesimi sexli Psalmi
manda, qtiaemagna sunt, cum sic possint placere, Commentarium, el Phe literae Tractatum,ex eo quod
quae parva sunt.i non inscripsit [Al. scripsit], conlessus est non reper-
15. Item ex Praefatione Commentarii in Michocam i tum. Non quod lalis tantusque vir, ' Adamantium
scripta ad Panlam el Eustochium, post aliquanla : dicimus, aliquid proelerierit: sed quod negligentia
< Nam quod dicunt Origenis nie volumina compilare, posterorum ad nostram usque memoriam non dura-
et contarninare non decere scripta Veterum, quodi rit. >
illi maledictum vehemens existimant, eam laudem1 19. Sed fortasse dices inilii: Qnid superlluis rcples
ego duco maximam, cum illos imiiari volo, qui cun- paginas? Nunquid et ille dicil criminis i csse nomi-
ctis prudcntibus et nobis [A/. vobis] placent. i nari Origenem, aul ingenii ei laudem dari? Si proerii-
16. ltem ex Pracfatione interpretationis Hebraico- catnr talis ac lantus vir, eo magis, si qua sunt illius,
rum Nominum : pOsl aliquanta, ita dicit : < At ne; in quibus aut aposlolicus vir, aut Ecclesisc magister
forle consummato oedificio, quasi cxtrema deesset dicilur, ut in superioribus ipse prolert: aut si quid
manus, novi Testamenti verba et notnina inlerprcia- . lale cst quod fidem ejus, non ingenium solum com-
tus sum, imilari volens Origenem ex parte, quein mendare videatur. Iloc quidem faciam, lameii idcirco
post Apostolos [A(. Apostolum] Ecclesiarum inagi- 1 Iriic protuli, ubi cum lalem ac lanluiu virum dicit,
strum, ncnio, e nisi imperitus, negat. Inter caetera1 quia in ea Prscfatiuncula, ubi eum dicit Apostolum,
enini ingenii sui praeclara monimenla, etiam in hoc vel Prophetam defendi, vel usque ad coclum ferri :
laboravit, ut quod Philo quasi Judaeus omiserat, hic; hunc puto sermonem 372 'audis ejus inscriptum.
ut Christianus implerel. i El sicubi forte scicntiam ejus laudavimus, lales sunt
17. Item de Epistola ad Marcellam: < Ambrosius,> OBMiesmese in illum laudes, pro quibus hic tantum
quo charlas, sumlus, nolarios ministranfe, lam in- in te ignis accendit, quas dc suis scriplis ncc impu-
numerabiles libros vere Adamantius nosler et Chal- tari sibi dignum ducit. Verum quia non dignalur
cenlerus explicuit, in quadam Epistola, quam ad1 aequalem nobiscum personam babere in judicio, et
eundem de Alhenis sCripserat, rcfcrt nunquam se• nos quidem etiam ex suspicionibus L condemnai :
cibos, f Origene praesente, sine lectione sumsisse,i ipse vero neque ex chirographis suis leneri vult, ncc
a Alibi, explicatis; lum ex ipsa Praefatione ad1 desiderabatur.
mss. exacta legimus, pene perveniunl, cum in vulga- h Idem ms., lum omnes maxime; epistoloetextus,
lis, atque ipso Guafneriano ms. tantum haberelur,, lunc vel maxinie. Paulo posl pari consensu Bibliothe-
pervenerunti J) cam tacet liber ulerque.
b Leclum olim , Aclwo: Guarnerian. ms., Actio. 1 In ms., tanlttsque vir Adamantius omnes alios
Paulo post vocuias te/ tnrfeex eailem Proefat. et mss. prwterierit; in line rfuravilpro durarit.
suffecimus, et leviora nlia emendamus. i Perperam interserit ins. reu/ii, ut et mox ejitt
c 1ii Hieronymiano textu, tamque dignum opus,i habet pro ei. Tum vetus edilio, sed dicatur tatis, etc;
ubi ms. RcginaeSuecorum , tamque dignas, in Lati- ms., Si dicalur,el vir,maqis siqua sunt inquibus, etc;
num, elc. Ileic Guarnerianus forlasse caeteris verius,, deniqne Ecclesiw Dei magister, ul in superioribusipse
lam rfigttetn Latinum, etc. vel si, elc.
d Interserit ms., cjus; lum habet quanta sint illai profert,k Ms., idcirco etium hoc protuli; lum altero ab hoc
mstimanda. Vetus ediiio ananium stnl, Martianaeus, , versu in mea Prwfaliuncula pro in ea, etc, ex quo
qtuim sunt, elc. ulique si subsequentis contextus refigere voculam
• ln Guarnerian. ms., nisi sxtimperitus, etc. unam aut alteram liceret, concinnior elici senlenlia
1 Vetus editio perperam, nisi Origene prmsentein« posset et verior, ms. pro qttibus in te hoc tantum
leclione, sed et ms. Gtiarnerian. ttt leclione pro sines ignis, etc
habet, qui et mox, numqttamvenissesomnum,, ' Vetus editio addit solis, itemque habct ms. mi-
' tectione
ubi nnus, etc; denique, itt lectio orationem susce- nore numero ex suspicionesotum. Mox pari cuni illa
perit. consensu, et reclius quidem, in caussa sua observari
s Exms. atque ipso HieronymianseEpistolae textut Scriplurm, etc.
addjdimus Emsco.pui noiuen, quod iu aute vulgatisi
599 RUFINI AQUILEIENSIS PRESBYTERI 600
putat in caussa observare Scripturse sanclse debere A in damnationem ejus consentit urbs Roma. Ipsa cou-
sententiam, qusejubet absque personarum acceptione tra hunc cogit Senatum, non propter dogmatum no-
judicari: non ul oequitas, sed ut ipse vult, ila satis- vitatem, non propter haeresim, ut nunc adversum '
faciamus pro nobis. Ait enim, Tu si interpretatus es eum rabidi canes simulant, sed quia gloriam eloqucn-
Origenem, culpandus es : ego etiam si eadcm dixi, tiaeejus et scienliaeferre non puterant, et illo dicenle,
pro qtiibus ille culpatur, bene feci, et legi debent et omnes muti putabantur. Haecquare scripserim et ad
teneri. Tu si laudasti ingenium ejus, vel scienliam, pauperis lucernae igniculum, cito sermone, s sed non
• reus es: ego si ingeniiim laudavi, nihil est. cauto dictaverim, potestis intelligere, si Epicuroset
20. Scd profer, inquit, ubi eum ila Iaudaverim, ut Aristippos cogitetis. »
fidem ejus excusarem. Non oeque quidem ; sed quo« 21. Si quis tibib tunc quaeso cum isla ad pauperis,
cunque duxeris sequar. Lihellum quemdam scribens, ut ais, lucernae igniculum, cito sed non cauto ser-
comprehendere quasi indiculo quodam voluit, quanta monedictares, adslitisset Propheta, etclamasset [Al.
apud Latinos Varro scripseril.et quanta apud nostros exclamassei], o scriptor, cohibehanc vocem,reprime
Origenes in Graecis, in qua ita ait, < Marcum Teren- slilum, erit enim tempus et non multo post, cum tu
lium Varronera miratur antiquilas, quod apud Lati- schisma ab Ecclesia facies, et ut pro ipso scliisiuate
nos tam innumcrabiles libros scripserit. GroeciChal- B colorem aliquem excusationis invenias, islos quos
centerum miris effcrunt laudibus, quod tantos libros nunc omnibus mirabiles facis libros, incipies infa-
composuerit, quantos quivis noslrum alienos sua mare, et istum quem modo Clialcenterum luum vo-
manu describere non possit. Et quia nunc otiosum cas, et pro merito 374 laudabilis laboris, ais, Ada-
estapud Latinos Groecorum voluminum indicem manlium nominatum, dicturuses, non tam libros
texerc,deeoqui Latinescripsitaliqua commemorabo, ad utilitaiem animse, quam venenata dogmata con-
ut intelligamus nos Epimenidis dormire somnum, et scripsisse. Hunc quem negas ' juste a Demetrio in
studium quod illi posuerunt in eruilitionc saecularium caussa lidei csse damnatum, et bunc quem negas
1 scripturarum, nos in congregandis opibus
ponere. pro dogmalum novitale accusatum, tu exsecrandum
Scripsit itaque Varro quadraginla quinque libros pro novitate dogmatum dices: et ea quse dicis, nunc
Antiquitatum, quatuor de Vita populi Romani. i Et cum adversum eum canes rabidos simulare , haectu ipse
373 cnumerasset per singula omnia quae Varro simulabis. Romanum quoque senatum, ut nunc scri-
scripsit, addidit post haec: < Quorsum Varronis et bis, Epistolis tuis commonitoriis, juramentis, satel-
Chalccntcri mentio facta sit quaeritis, videlicetut ad litibus circumvolantibus, etiam tu coges contra eum,
Adamantium c nostrumque Cbalccnierum vcniamus, ct talem vicem pro omnibus laboribus suis Chalcen
qui tanto studio in sanctarum Scripturarum labore G C tero tuo reddes. Et ideo cave haecnunc scribere, nc
sudav;t, ut juste Adamantii nomen acceperit. Vullis cum baec scripseris, et illa egeris , multo verius tu
noscere quanta ingenii sui reliquerit monimenta ? se- tuis sententiis condemneris , quam ille alienis. Pu-
quens litulus ostendit. Scripsit in Genesim libros tasne habuisses Prophetae illi haec tibi dicenti fidem,
tredecim ; Mysticarum Homiliarum libros duos ; in et non magis illuin insanum tunc, quam te in hsec
Exodo Excerpta, in Levitico Excerpta. » fct post venturum putasses ? Sed coilientio i haec est, quae
multa : < Item, inquit, Monobiblia : d xiepi'Apyo~>v li- nec amicis parcit, dummodo laedatinimicos. Tu vero
Lros qualuor, de Resurrectione libros duos, et alios lioc supergressus , tibi ipsi non parcis, dummodo
de Resurrectione Dialogos duos, > et cum enumeras- non inimicos conficias, sed amicos.
set omnia ejus Opuscula, sccundum indiculi fidemad- 22. Item ex Praefatione Hehraicarum Quaestionum
didil ot dicit, <Videiisne et Graecospariler el Latinos post mulla : <De Origene autem, inquit, sileo : cujus
unius [Al. hujiis] labore superatos? Quis cnim um- nomen, si parva ticel componeremagnis, meo nomine
quam lanta legere potuit, quauta ipse conscripsit? [ A/. invidiosius] invidiosum est. Qui cum in llomiliis
Pro [ Al. Porro] hoc sudore quid accepit • praemii? sms quas ad vulgus loquitur, communem editionem
Damnatur a Demetrio Episcopo, exceptis Palaeslinae sequatur, in Tomis k Hebraica Veritate superatus, et
et Arabioeet Phcenicjs, atque AchaioeSacerdolibus : D 1 suorum circumdatus agminibus, interdum lingtuc pe-
a Delevimus ms. ope ejus pronomen, quod heic d Idem, Monobibla.Periarchon, reliquis librorum,
superlluo repetebatur, mox econtrario ejusdem ms. qui subsequunlur, titulis praetermissis, ilemque ver-
et veteris editionis snfliagio addidimus ita adverbium, siculis duobus insequentibus usnue ad addit verbum.
quod dcerat. Idem infra traxeris habet pro duxeris. " Anlea pretii in Epistolacetiam conlexiu.
b Atque hoc rectius habere videiur ms. literarum ' In ms., adversumme, tumet scienliamproscientim.
inquam pro scripturarum. Haud ita in sequenlihus, s Verba sed non cauio, quae inferius tamen repe-
Scripsit Varro igilur quadraginla, ctc; lum enume- tunlur, h
heic ms. ignorat.
rasset pcr singula opera, singula quw Varro scripsil, Habet ms., eiiam pro lutic, veteres vulgati ttunc.
addit, etc 1 Idem tacet juste adverbium. In sequentibus sae-
c Ms., Adamanlium noslrum, noslrumqueChalcen- pius peccat, quaepraeterimus.
terum veniamus,qui tanto in sanclarum Scripturarumi i Rursum tacel ms. hwc voculam : mox legit, Tu
labore,etc; nos illuils/urfionomen quo sine sensu la- veroetiam hwc superyressus.
bnrabat, suffecimusex ipsius Epistoloeeditione. Pla- k Additur in ipsius Praefationiseditione, idesl, in
ceret vcro magis , qui lanlo in sanctarum sludium: disputalione majori, quoe intrusa ab aliis verba videri
Scripturarum laborcsudavit. lnfra qucedam alia casti- possunt. Moxms. superatus habet etiatn pro circum-
gamus dalus.
 601 APOLOGLELIBER SECUNDUS. 002
regrinae quaerit auxilia.Hoc unum dico, quod vellem A monem, dederit commeatum, 376 et prsetenuissutu
cum invidia nominis ejus habere etiam scientiam prius opus explevero, tunc videre poterilis, imo per
Scripturarum, flocci pendens imagines umbrasque vos Romana lingua cognoscet, quanlum boni et anie
larvarum, quarum naturae esse dicilur, terrere par- nescierit, et scirc nunc ceperit. i
f vulos, et in angulisgarrire tenebrosis. » Verum ego 23. Ecce quaede OrigeneetdeAmbrosio s senliat.
jam nec mirari debeo, nec conqueri pro his quae in Quod si negare voluerit hoc quod omnes sciunt,
me agit, qui tantis viris et talibusnon pepercit. Nam quia de sancto Ambrosiodixeril, primo ex co convin-
et sanctaememoriaeAmbrosiura Episcopum qualibus cetur, quod apud Latinos ipsius tantum, et non alte-
fjguris laceret, qualibusoblrectalionibus secet, 375 rius in Lucam Commentarius ferlur. Deindc scit me
in his " quilius nihilominus laudat Origenem, simi- habere Epistolam suam, in qua hochipsum dealiis
liter ex suis Praefationibusedocebo. Praefatiode Ho- excusans, in illum converlit suspicionem. Verum ,
miliis in Lucam ad Paulam et Eustochium : < Ante quia Epistola illa etiam secretiora quaedamconlinet,
paucosdies quorundam in Matthoeumet Lucam Com- quae interim modo publicari nolo ante tempus, ex
mentarios vos legisse dixistis, e quibus alter b et sen- aliis adhuc his similibus approbabimus. Interira Ori-
sibus hebes esset, et alter in verbis luderet, in sen- genis libros, ut supra diximus, in omnem admiratio-
tentiis dormiiaret. Quamobrem petilis, ut isliusmodi'.B nem e*lolIit, et dicit, quod <si eos interpretctur,
nugis contemtis, saltem c triginta et novem Adaman- Romana lingua cognoscetquantum boni et antenes-
tii noslri in Lucam Homilias, sicut in Graecohaben- cierit et scire nunc ceperit, id est, in Matthoaum,in-
'
tur, interpreler. Molestamrem et tormento similem, quit, viginli sex libros, et in Lucam quinque, et in
alieno, ut ail Tullius, stomacho, et non suo scribere: Joannem triginta duos. I Isli sunt quos magnilicat,
quam [ Al. quod ] tamen idcirco nunc faciara, quia in quibus 1 eadem prorsus omnia, sed lalius et co-
sublimiora non poscilis. Siquidem illud quod olim piosius, quaoet in istis mpl 'Apyjiivlibris, pro quibus
Romaesancta Bloesillaefflagitaverat, ut viginti d sex me arguit, conlinentur. Quod si iste promittit se istos
tomos illius in Maltbseum,et alios quinque in Lucam, interpretaturum, me quare pro siinilibusincusal? Sed
• et triginta duos in Joannem, nostroe linguaetrade- quoniam pollicili sumus probatttros nos quomodo Ia-
rem, nec virium mearum , nec otii nec laboris esse ceret virum omniura [Al. omni] admiratione dignum,
perspicitis, Sed quantum apud me et auctoritas ves- AmbrosiumEpiscopum, qui non solum Mediolanen-
tra et voluntas valet, proetermisipaululum Hebraica- sis Ecclesiae, verum omnium Ecclesiarum columna
rum Quacstionumlibros, ut ad arbitrium vestrum, quaedamet turris inexpugnabilis fuil, unam adhuc
lucralivis [ Al. lucralivij operis, hoec qualiacunque ' k ipsius Praefalionemponemus, ex qua 377 videalis,
sunt non mea, sed aliena dictarem; praesertimcum a C vel tantum virum quam facdeet indigne laceret, vel
sinistro oscinem [A/.oscinere]corvum audiam croci- ilerum quomodo Didymumusque ad caelum efferat
tantem , et miriim in modum de cunctarum avium laudibus, qucm rursus usque ad inferna demergrt[A/.
ridere coloribus, cum lolus ipse lenebrosus sit. Fa- demergat] : vel quomodo de urbe Roma, Deo fa-
teor itaque antequam ille objiciat, Origenem in his vcnle, capite Christianorum, ea dicat, quae diceban-
Tractatibus quasi puerum ' talis ludere. Alia sunt tur lunc, cum Gentiles in ea populi et ipersecutores
virilia ejus, et senectutis seria : quaesi vobis iibuerit, Principes morabantur.
et potuero, si Dominus, ul in Latinum verlam ser- 24. Praefatio ad Paulinianum de Spiritu Sancto:

Ms., inhis ipsis, in quibus nihilominus, etc. Ta- haec eadem supputatio librorum in Matthscumrectir-
cet deinde inscriptionem.Prwfatio de HomiliisinLu- rit adnotamus.
eam ad Paulam et Euslochium. e Olim erat triginla novem, sed falso ; sunt etiam
b Suppleri locum ita malim, ac Iegi, aller et ver- qui legerint trigintaquatuor.
bis et sensibushebesesset, alter in verbis tuderet, etc. ' Al., tabulis, ut et in Guarneriano ms. Tum Prae-
Edilio Preefalionis ipsiusmet habet, aller et sensibus fationis editiones pleroequeomnes proeferunt, tttde-
hebesesset,et verbis,alier in verbisluderet, elc. rem pro ludere.
c Nnmerus triginla et novemin bujus Praefalionis s Yerbum sentiat cod. Guarnerian. omillit.
editionibus desideratur, omnesque adeo Origenis in E1 k Alque heic ipsum pronomeu idem ms. lacel. In-
Lucam Homiliasabs HieronymoeoinopereLatineex- ferius publicare habet pro publicari: tum subsequenti
plicari innuunt. Sed multo plures fuisse scriptas ab versu pronomen hit reticet.
1 Oplime heic habet Guarnerian. ms. XXV. Ro-
Origene, verosimillimumest: nam et poslrema»sex,
quas Hieron. interpretalur, respectum ad superiores manis notis, quemadmodum et vetus edilio siepius
non habent, excepiaequevidenlur a majari iiumero. laudata hoc demum loco praefert. Et sane licuisset
Origenes ipse tom. 5. in Matth. quaedamnarral in liorum auctoritale codicum verara iectiouem resti-
hisce Homiliis in Lucam scripta, quorum nulla men- tuere, nisi disseniireot superiore loco secum ipsi.
tio est in his quas S. Pater interpretatur. Caeterumet satius est lectorem admonuisse, quam
d Ita et cod. Guarnerianus habet. Edili vetustio- textum immutasse.
resXXXVl. preeferunt, quemadmodum in ejusdem i Pronomen eadem ex vetere editione, et ms. Guar-
Praefalionis editionibus habetur. Sed ulraque falsa neriano suffecimus.Hic porro liber et rectius videlur
leclio est, neque enim XXXVI.aut XXVI. sed XXV. subsequenti versu duas voculas, quwet, praetermit-
tantiim Tomos in Matth. Origenes elaboravit. Hiero- tere. Inlerius inculpat pro incusat legit.
nymus ipse lidejussor est Praefat. Cointnentar. in k Iierum ferme rectius tacet idem ms. ipsius pro-
Matth. Legisseme fateor anle annos plurimosin Mat- nouien, quod referri perperam ad Ambrosiumposset.
thmum OrigenisVIGINTI QUINQUE i>o/umi//a,el lolidem Ita et lioma nomen lacet in sequenlibus. Quaeauieiu
ejus Homilias. Confer quscsectionc subseqtiente, ubi manifesto peccat, praetcreo.
005 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI 604
i Dum [A/. CumJ in Babylone versarer, et purpu- AL qui in testimoniis Domhi locutusest, in conspectu
raloe meretricis essem colonus, et jure Quiritum vi- persectitorum regum, et non est confusus. Ambrosius
verem , volui aliquid garrire de Spiritti Saticto, et sanclus dc Spiritu Sancto, non solum verbis, sed et
ceptum opusculutn ejusdeni urbis Pouiifici u dedi- sanguine suo scripsil. Obtulit eiiitn persecutoribus
care. Et eccc olla illa quae iu Jeremia post baculum sanguinem suum, quem [A/. quod] in se fudit: sed a
cemilur, a facie cepit Aquilonisardere, et Pharisoeo- Deo ad alios adhuc reservabatur labores. Quod [Al.
rum conclamavitsenaius, et nullus scriba vel ficlus, Qui ] etiamsi secutus est Graecos calholicos nosiro-
sed onuiis, quasi indicto sibi praelio, adveisum me rum Scriptores, et aliquid de eorum scriptis proesuni-
impcriliaefactio conjuravit. Illico ego vclut postlimi- psit, iion coiiliniio hsecdcbuil tua esse summa cura,
nio Jerosolymam sum reversus, et post Romuli ca- hic labor , hoc studium, ut pro hac caussa intemre-
sam, cl*>nudorum lupcrcal , diversorium Mariaeet tareris librum Didymi de Sancto Spiritu, ut lurla il-
spcluncam Salvatoris aspexi. Itaquc, uii Paulinianc lius cognoscerentur, qui fortassis etiam necessitatem
frater, quia supradictus Pontilex c Damasus, qui me scribendi passus est, ut insanientibus tunc haereticis
ad hoc opusprimus impulerat, jam dormivit in Do- responderet. Haecest Christiana [A/. Chrisliani] mo-
mino, (am tuo [.1/. tuus], quam venerabilium mihi, deslia ? Sic monila servamus Apostoli 379 dicentis,
aucillarum Christi, Paulaeet Eustochii nunc adjultts ]B Nihil per contenlionem,nequeper inanemgloriam^Vhi-
oratu [Al. oralionibus], canticum , quod cantare non lip. 25.)? Deindequomodo [A(.quaero], ut iterum [A/.
polui in lcrra aliena, bic a vobis provocatus in Judaea inlantumj cadem repetam, lu qni praedicas non fti-
immurinuro, >'augustiorcii) inullo loctim cxistimans, randum, furaris? Paulo ante interpretationem Mi-
qui Salvatorem miindi, quam qui fratris genuit par- ciieaeobjectum tibi dicebas, quasi Origeuis dicta fu-
ricidam. Et ul aucloreiu tilulo fatcar, malui alieni rareris. Tu furlum quidem nou negasti, sed ais :
opcris inlerprcs existcre, quam ut quidam faciunt, < Quod mihi illi maledictum vchemens existiiuant,
quasie informis cornicula, alienis me coloiibns ador- boc ego laudem duco inaxiinain , cum illum imitari
r.are. Lcgi dudum de Spiritu Sancto cujusdam libcl- volo,qui cunctisprudeniibuset nobis[A/. vobis] pla-
los, etjuxta Comici(Tcrentii) scntenliain , ex Grac- cel. i Tua furta laudem tibi praestant inaxiinam :
cis bonis Latina vidi non bona. Nihil ibi 378 (''a" alios furta sua apud te corvos el corniculas faciunt.
lccticum, nibil f virileatque districlum, quod lecto- Si tu Origcnem, quem alterum posl Apostolos dicis,
rcm.vcl ingratis in assensiim trahat, scd flaccidum recte facis imilari, quid concidis eum, qui secuttis est
lolum, inollc, nilidum , atque formosuiu, et exquisi- Didymiun, quem iiihiloininus ct Proplictam nominas
tis hinc indc coloribus pigmcntalum. Didymus vero et Apostolicunivirttin designas ? Si ergo neque lanlo
meus ociilum [Al. oculos] habens sponsaodc Cantico C ac tali viro Ambrosio pepercisti, et eum qiiem alte-
Catilicorum, et illa lumina, quoee in candenles jam rum posl Apostolos scribis, atque omnibus placere
segclessubliinari Jesus praecipil, procul altius intue- prudemibus, ac inille aliis laudibus, non duobus,
lur, et anliquum nobis morcm reddii, ut Yidens vo- ut dicis, sed ' innumeris scriptis tuis usque ad cae-
celur Propheta. Certe qui hiinc legerit, Latinorum lum extulisti, rursum haereticum, qucin ante Apo-
furta cognoscet, et contcmnet rivulos cum ceperit stolum facis : et Didymum ipsum hunc, qucm nunc
haurire de fonlibus. Imperitus sermone csi, sed non Prophetam videntem, et oculum habentem sponsae
scieutia, apostolicum virum cx ipso stilo cxprimens, de Canlico Canticorum , et Aposlolicuin virutn scn-
lam sensuum k noinine, quam simplicitatc ver- suiim nomine designas, iterum euiu perversum doc-
borum. » lorem criminaris, ct inler hacreticortiniconsorlia lua
25. Audistis quomodo quem ante corvum dixerat ceusoria, ut ais, virgula segregas : quam virgulam a
ct totum leitebrosum, nunc iierum corniculam dicat, quo acceperis nescio : nam Petrum semel sciiims
alienis se pennis vel coloribus depingenteui, ct quam clavcs a Chrislo accepisse, islas modo censorias vir-
turpitcr lacerct, et nibil virile dicat habere viruni, gulas qui [A/. quisj spirittts erogat, tu videris :
qui ad Ecclesiarum Christi gloriam electus a Deoesl, si inquam [Al. inique] istos Omnes, qttos tuo ore
" Ms., deslinare. Tum codex Guarnerianus alter, f Aller Guarnerian., niliil utile, atque quod lectO'
qui Periarclion libris hanc subjungit Ilieronymi Proe- rein ad sensum traliat. Infra ulerque, exquisitis hinc
lationem , plus habet, indiclo sibi prwlio doclrinarum inde odoribns piumcnlatum.
adversum tne, etc. 8 ldem ms.,tii cadenlesjam seqetes.
b In ea Procfat.ex mss. editorumque codicumcon- h Deimo alter Guarnerian. lam suo nominj. Nos
sensii legiiiuis tudorum.Al ncque iiicongiiiiiin sit rc- olim in hujusinel Prxfalionis Ilieronymiaiiaeediiione
ceplam heic leclionem rctinerc nudorttm. Luperco9i reposuimus lumine ex aniiquis libris. liccole tamen
nudos cucurrissc, eumqtie exslitisse ejus lustraiionisi quaede illa lectione ihi dixiinus. Porro S. Ambro»
rilum, iion cst qui nescial. E inss. autcm Guarncria- sium non csse , qucm llieronymiissub cornicuhu n i-
nis unus ludorum Ittpercalium, alter ludorum Ittper- mine irrideat, tit Rufinuscontendit, ex eo facile pro-
calia habet. balur, quod sanclissimum Episcopum S. Doctor
c Reticet ms. unus Guarnerian. Dantasusnomen: maximiconlinuo fecerit, ac passim nominet honoris
aller jam dormil habet pro rformtuil,tum Iwrlatu pro> caussa, et laudet. Vide quoe in cum locum adno-
oralu. lamus.
a Vitiose Martian. post Erasin. angustiorem heic! i Fortasse verius antiqua edit. universis. Terlio ab
reliuuii contra S. Doctoris rncniem.Scd et nis. uter- lioc versu hunc pronomen addidimus ex mss., uioote
que• Guariicrian. peccat. (lemonsiraiioni, quam P.ufunisintenditj, pcrcoi:!ino-
. Duo Guanieriaui uiss. laceni quasi. dum.
605 APOLOGIJE LIBER SECUNDUS. 606
et secu-
laudasti, tuo ore rnrsum condemnas , quid ego ad vCatholicam sequar. Tu qui scripsisti talia,
istos pulex de me conquerar, si me nunc laceres, tus es eos, quos errasse credebas , qui tam indi-
et in Epistolis tuis ante laudaveras, et in gne de Deo scripsisse conviclus es, tu age poe-
quem
Chronicis tuis a Florentio et Bonoso , pro vilse , ut nitenliam, 381 Sl tamen putas tibi blasphemiae
ais, nobilitate conjunxeras ? crimen ignosci
20. Etiam nec illud ejus admirabile factum silen- 27. Nunquid mea aliqua proferre potes scripla si-
dum est, ne pudorem 380 inculiamus audientihus, milia, in quibus me vel in juvcntnle errasse convin-
convinceris,
quod Marcellini Consulis b neptem, quam Romanse cas? sicut tu non tam confiteris quam
nobilitatis primam, parvulo (ilio Romse dereliclo , Ego me interprctandi disciplina tantummoilo imita-
et ibi ob meritum vir- tum le dixi vel seculum, ' sed tamen in nullo alio,
Jerosolymam petiisse, insigne
tutis Teclam nominatam, in ipsis Cbronicis suis in quo etiam libi omnem injuriam factam esse dicis,
: id de exemplaribus suis erasil, quia secutus sum , quod le videram in Homiliis
scripserat post *
cum actus suos vidisset districtioris disciplinae secundum Lucae Evangelium fecisse, ut ubi de
feminaedisplicere. Compellimur quidem plura adhuc Filio Dei in Graeconon recte inveneras, prseterieris,
de scriptis ejus congregare, ut agnoscatur, quam ve- in illo loco ubi dicit: Magnificat anima mea Domi-
rum sit et hoc quod scribit, quod in suis duabus tan- B ttum : e( exultavit spiritus meus in Deo salutari meo.
ttim Praefaliunculis Origenis meminerit, in his [ Al. Nosti quia dc anima, sicubi illa, quae solcnt dici,
et hoc] non fidem ejus, sed inganium, non dogma- non proeterieris[A(. praelerires], sed eaadliuc etiam,
tisten eum, sed interpretem laudans. Adbibui c inle- ex te addilis quibusdam assertionibus, lucidius scri-
rim decem. pseris, ut in illo loco, Ecce ut facta est voxsalutalionis
27. Sed ne dilatari nimis sermonem onerosum sit, tuwin auribus meis, exullavil infans inulero meo; ubi
sufficiant interim hacc, in quibus eum et quasi dicis, quod non erat hoc principium substantise ejus,
Aposlolum laudat, et quasi Ecclesiarum magistrum: de tuo h addidisti, atque naturw. Hoecet mille alia
et quia non pro fide, non [A(. nec ] pro dogmatum bis similia in interpretalionibus tuis, sive in his ipsis
novitate, ut rabidi nunc canes simulant, adversuin Homiliis, sive in Jereinia, vel in Isaia, maxime au-
eum movealur ordo Romanus : et quia ipsum sequi- tem in Ezechiele sublraxisti. De lide autem, id est,
tur, qui omnibus prudenlibus et ipsi placet, et omnia de Trinitate cum in aliquantis locis aliter invenisses,
illa, quae insertac superius ejus Prsefatiunculaecon- quae libi visa sunt, praetermisisli. Hoc genus inler-
testantur. Verum haecquoquo modo sint, qusecunque pretandi uterque nostrum tenuit. Quod si alius cul-
habes tu cum istis vel antiquis, vel novellis scripto- paret, tu utique respondere deberes, qui primtis boc
ribus , sive cos tu Apostolos, sive eos d venerarios 2 feceras. Nunc ipse ' id culpas, sine dubio, unde ipse
scribas, sive Propbetas eos tu, sive perversos docto- culperis. Verbum de verbo interpretari, anlea et
res voces, ad me ista quid spectanl? Tu pro his va- stultum esse et malitiosum pronuntiasti. In boc se-
rietalibus tuis , pro contumeliis et lacerationibus bo- cutus sutn te. Nunquid 382 de '10c v's ut poeniteat
norum, recte psenitentiam e egeris, si lamen egeris. me, quia tu modo routasli sentenliam, et ad verbum
Mihi quaie dicis, si secuti sunt errantem, sequantur interpretatum te dicis? Si qua in fide minus oedifica-
correctum ? Apage, absit a me. Numquam ego nec le, bant, abstulisti, ita tatnen ab^tulisti, ut non oninia
nec alium errantem secutus sum, sed in virtute nec in omnibus penitus amputares. Denique in Ho-
Christi, nec te, nec alium quemquam, nisi Ecclesiam miliis i Isaiae, Visio Dei Filium et SpiritumSanctum
a Ad an. 581. Florentinus , Bonosus, et Rufinus • Ms., geris hoc et subsequenti loco, tum dicas pro
insignes Monachi habentur. Sed et ms. Guarnerian. dicis , et sequanlur et correplum, denique vet te, vel
Ftorentino beic habet pro Florentio. alium errantem, etc.
b Imo filiam dicunt codices Hieronymiani : potuit ' Guarnerian. tacet tamen, et raox esse; tum vi-
vero et neptis ct filia appellari, quod allerum Consu- dtam pro videram legit.
lem Marcellinum avum babuerit, allerum patrem, ut e Voculain ut vetus oditio et Guarnerianus ms.
Pontacus notat. Cscieruni, ut non facile crediderim ^J sufliciunt.
Rufino, nihil non intenlanti in Hieronymum, insigne h Olim quum illas Homilias Tom. VII. Hierony-
illud de Melania lestinioniuiu durat, atque in mss. mianorum Operum excepimus, ac recognovimus,
edilisque Chronici codicibus reperilur : Melanianobi- bujus additionis ne vestigium quidetn nacti sumus.
lissima mulierum Romanarum, et Marceilini quondam Quamobrem verosimile visum est, ejusmodi verba
Consulisfilia, unico, Prmlore lunc Urbano, filio dere- fuisse postmodum ex Ilieronymianis exemplaribus
iicto, Jerosolymainnavigavit, ubitanto virlutum, prm- sublata ad declinandam iuvidiam; nam falsum tanla
cipueque humilitatis fuit miraculo, ut Teclw nomen confidenlia potuisse Rufinum armulo suo objicere,
acceperil. Videsis de recta hujus lectione loci, prae- tamque impudenter calumniam struere, nemo sibi
ter quaeadnotata nobis sunl ad Chronicum , Rufini in animum inducat.
Vitam libro et cap. I, num. 5. 1 ln ms., trfeincutpas wttdeipse cwperis, et in-
c Vetus edit., Adhibui iterum decem, ul et Guar- ferius, serfquia in fide minus wdificabant,etc.
nerian. ms. i In recensione Hieronymianorum Operum, quoe
d Eadem, sitietferum venenaiios; ila apud Tertul- Tomo IV. conlinenlur hancce Homiliarum in Isaiam
lianum quoque de Pudicitia cap. V. Pro venerariis, Lalinam interpretationem Hieronymo abjudicavimus,
alii venenarioslegunl : utrumque autem nomen per- ac multis in eam rem argumenlis coniendimus in
ditac Ddei, et conscientiaehomines notat. Ms. Guar- Praefatione. Fugit vero lunc nos istud Rufini lucu-
nerian. illud quidem iier*.n;addit, Venerarios tamen lentissimum testimonium, quo locum ipsum et verba
legit. ex Hieronymiana illa versione profert, atque exem-
607 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERI 608
retulit. Ita tu translulisti, adjiciens cx te , quod scn- A eandemque sententiam. Ego hoc nec peto, nec ur-
sum aucloris ad clementiorem traheret inlellectum. geo, licet ille mecum hostiliter agat; sed, ut video,
Ais cnim : t a Quae sunt ista duo Seraphim ? Domi- ipsc sibi hoc, temcre alios condemnando.conquirit.
nus meus Jesus Christus etSpiritus Sanctus. i Et ex 21). Verum ut iterum lecum ex tuis vcrbis loquar,
tuoaddidisti,< Nec ptitesTrinilalis dissidcre naturam, ipse scribis in istis Invectivis luis (Episl. 84.), me
si nominum servaniur officia. > Hsecct ego in quam- inlerpretatione mea hoc ostendisse , quod ego qui-
plurimis feci, b ct aut desecavi, aut ad saniorem dem essem catholicus, Origenes autem, quem inter-
inlelligentiam declinavi. Pro his me jubes agere pce- prelabar, hsereticus. Ais enim : < Hoc est dicere,
nitentiam. Non puto hoc te sentire. Quod si pro his quia ego sum quidem catholicus, iste autem, quem
neque libi, neque mihi pocnitendumest, pro quibus inlerpretor,haereticus.» Ais enim, hoc legi '. Si, ut
me aliis invitas ad pcenitentiam? dicis, hoc toto opere meo oslendi, quod ego catho-
28. Scripta mca nulla exstant, in quibus error licus sum, ct Origeues haerelicus, quid adhuc aliud
meus aliquis corrigendus sit. Tua exslant mulla, quoeritur? Nonne totum agis, et illum hacreticumet
quae, ut video, c nunc secundum sentenliam tuam me catholicum dici [Al. dicaml? Si boc dixisse me,
universa damnanda sunt. Exceperas libi Commen- et hoc toto opere meo satis egisse lesiaris, quac tibi
tarios in Epistolam ad Ephesios, in quibus te pula- B jam accusalionis caussa superfuil? Quo profecit tua
veras [A/. puiabasj aliquid cmendatius condidisse. ista i in nos Invectio? Si Origenem hoerelicuinesse
Eliain ipse [Forle ibi] vidisli, quam similcs per om- ostendi, et me caiholicum, rccte feci, aii non recle?
nia esse Origcnissensibus inventi sunt, imo [Al. iino] Si recle, cur ad culpam et accusalionem, quaerecle
et plus aliipiid, quam boc qtiod damiiari cxposlulas, gesta sunt, vocas? Si non est reclum, Origeneni hae-
continere. Et nisi ipse de his jam libi exclusisscs reticum dici, cur me boc nomine in jus vocas?Quid
pcenitenlia: facultatem, dicens, < Rcvolvile Commen- opus fuit te inlerpretari 384 malitiosius [Al. mali-
tarios meos in Epistolam ad Ephesios, ct inde agno- tiose] ca quae.secundum luuin intciprciandi morem
scetis, quomodo Origenis dogmatibus adversatus fuerant translata, licet incultiori sermone? Quid
sum. » 383 Fortassis vellcs iteruin et de his pceni- certe opus erat auditores tuos illudere : et illis aliud
tere, et in isiis condemnare lemetipsum, sicut ct in opinantibus, tc aliud agere? llli enim hoc existimant,
caeteris. Tamen quantum in me csi, concedo ego quod lu adversum eos agas, qui Origenem caiholicum
libi et pro his pceniicre : sed et pro omnihus non defeiidunt; tu vero illos arguis, et accusas, qui hae-
solum, quoc loculus es, seil ct quoe locuturus es, si reticum illum designarunt. Propter hoc forte me
agas pcenilenliam, bene facis. Ccrlum esl cnim, invitabas ad pcenileniiam? Non intellexeram. Ve-
quod pcenilenda sunt cuncia quac scr.ipseris, Quod '-' G runtamen scito, me ne de hoc quidem pccniludiiiein
si hinc me aliquis culpandnm pulat, quare omniuo gerere, quin dicam non omnia, quae in libris ejus
aliquid de Origene interpretatus sum, d si hoc cul- invcniunlur tanquam calhoiica essc suscipienda. Quae
patur, ego in hoc opere postremus sum, et necesse utrum sua sint, ut dicis, an ab aliis inserla, ut nos
est, ut culpa a primis incipiat. Et tamen nemo com- pulamus, Deus viderit. A nobis interim ubi ad fidei
missum punit, quod, ne admiiterelur [Al. commil- fastigium ot veritatem ventum fuerit, respuunlur.
teretur], anle non veluit. Licuit, fecimus. Si quid Tu laiuen dic, quid exposcis a nobis : hoereticumvis
prohibet lex, observari in posteruni solet. Sed utdicamus Origenem? Hocfecisse nos,h culpas. Sed
• damnari dicit quis debere cum auctore suo libros. catholicum? Pro hoc nos accusas. Designa mani-
Sed quid facimusde isto auctore, qui eadem scribil, festius, quid velis, si lamen potes aliquid horum
sicut superius plenissime ostcndi? Similem excipiat medium invenire, quod velis. Isti sunl omnes sales
plo esse vult. Quoe tamen cum minime reperire sit, veteri edit., Qttia ista duo Seraphim Dominus sunt
quo nimiriim loco contincri debuisscnl, in ejus, iu- Jestts Cliristus, etc Tnm in ipsius Homiliae editione
quam, Homiliaccontextu, quaede VisioneDei et Se- Genebrardi ac nostra C/tris(usnomen reticeiur, altero
raphim inscribitur, visa fortasse tunc fuerint nobis aulem ab hoc versu deserere legitur pro dissidere.
abs Rufino memoriter, et in eam quidem sententiam, _. ^ Recole praecedentemproxime adnolalioneni, et ger-
non xuri. \it\iv atque ipso cx codice Hieronymiano " manain S. Palris explanationem loci in Epist. XVIII.
recilari. Nunc quoniam animadvertimus, peregrino ad Damasum, etc
quidcin in loco, sed eadem tamen ipsa verba legi b Ms., talia aulem resecavi, aut, etc.
Homilia I. in Edil. nosira col. 1105 (Patrol. tom. c Idem ms. nunc voculam tacet, et damnata sunt
XXIV, col. 905). pauto post medium , videmur legit pro damnanda, etc
caussa cadere, nec posse reliquum faccre dubio lo- d Dixit in Apologia ad Anastasium num. 7. Si cul-
cum, quin eam interpretationem Ilieronymiis ador- pantur, qui anle jussionem fecerunt,culpa a primis in-
narit. At vero hanc laccl S. ipse Pater in Calalogo, cipiat. Et statim antea : Sijubetur ne fiat, jussio ob-
ubi reliquas tanien Homilias, in Jeremiam ptila, sereari solel in posterum.
Ezechielem et Lucam, quas ex Origenis Groecoin • Antea, damnare. Paulo inferius ms., Similem
Latinum transtulit, singulatim rccensel. Aut igilur excipiet eandemquesententiam. Ego Itocnott opto, ne-
fucum fieri sibi passus esl Rufinus, ei falsus est aui- que urgeo.
mi, qui alienum fcelum pro Hieronymiauo habuil : 1 Plus habet Guarnerian. ms. alque aliter, hoc
attt, quod fere propius ad fidem videtur, S. ipse legi, ut dicis. Si loto opere meoostendi hoc, quod, ctc.
Doctor etim repudiavit, nondum fortassesatis elabora- 6 Idem cum velere edit., lua isla omnis Inveclio.
lum, tiec se patre digniim: certe in suoruui lnbcri h Amovimushinc concinniore sensu neganJi par-
censunoluit. Videsis Praefalion.nostram in Tom.lY. liculam.quam ncque vetus editio, neque Guarnerian.
* Alias Qui sttnt; Ms., Quia sunt ipsa duo, etc In ms. aguoscunl.
 G09 APOLOGLE LIBER SECUNDUS. <H0
lui de Alexandri, et Porphyril, et ipsius Aristotelis A esse compositam. lNuncvero sciens, quia si leganiur
acumine congregati. Haec est omnis illa jactanlia, ea, quse reprehendis, nola retorquebitur in eum, qui
non
qua te a prima actate usque ad senectam in Gram- culpat injusle, ea qnidem, quse reprehendis,
maticorum et Rhetorum et Philosophorum scholis profers : lua aulem illa censoria virgula et arroganli
ac disciplinis prscdicasesse versaium, ut procederes auctoritale decemis, Ille arcealur a bibliothecis, ille
hodie rece-
Origenem pronuntiatttrus hoereticum, et in ea ipsa recipiatur : et iterum iste 386 'Pse, qui
oratione, qua in illum ferebas sententiam, accusares ptus esl, crastino si emn alius aliquis proeter me lau-
eum quem asserebas, quod illum haereticum designa- daverit,c ejiciatur, el cuin illo ipse qui laudavit. Hic
rit. Vide quia nusquam cura veritatis ac fidei, nus- autem calholicus habeatur, etiam si aliquando vi-
quam religionis ac judicii conlemplatio, sed sola deatur errasse : illi erroris venia non detur, etiam
male loquendi et lacerandi fratres, exercita |Al. exer- si ea dicat, quae ego dixi, et neque inlerpretetur
citataj libido versatur in lingua, sola in corde hu- quis eum, neque legat, ne quis mea furta cognoscat.
mana contentio, sola invidia et livor in mente : in Hic haereticusquidem, sed magister meus est. Et hic
tantum ut cum odiorum tibi caussa non essct [A/.ad- licet Judseus sit, el de Synagoga Satanse conductus
esset], cognominatum te a me fratrem et collegam, verba vendat ad pretium, tamen magisler meus est,
licet cum praeconio, indignanter acciperes. Ignosce B et praeferalur omnibus, quia apud ipsos solum
mihi, quod nesciebam te «y.«.rov6p.uarov (innomina- [Al. solos] Scripturarum veritas permanel. Si tibi
bilem) dici, et incompellabilem nominari. Miror ta- istud auctoritatis universa pariter injunxisset Eccle-
men, quod ea me condemnare deposcas, quae a me sia, et exigeretur a te, ut de singulis vel de omnibus
nolala conquereris. judicares, nonne grave et periculosum onus, ne tibi
385 30. Ad illam sane incusationis ejus partem, imponeretur, excusare debueras ? Nuncvero in tan-
superfluum a videtur vel respondere aliquid, ubi pie tum quolidiana derogandi meditatione profecimus,
et religiose dicta Martyris Pamphili, aut falsa dici ut jam nec Martyribus parcamus. Sed ponamus,
vult, aut etiam si vera sint, spernenda decernit. Cui quod non sit Martyris Iibellus iste, sed cujuscunque
jam iste deferat ? cui jam parcat ? Omnes apud istum unius de Ecclcsia, nunquid suis verbis usus est,
Graeci Scriptores anliqui Ecclesiastici erraverunt. quisquis ille est Scriptor, tit meritis d cedendum vi-
Latinis vero quomodo deroget, quomodo carpat sin- deatur auctoris? De ipsis Origenis voluminibus ponit
gulos, vel veterum, vel novorum, diversa ejus qui exempla, et quid de singulis senliat, non sui defen-
legit Opuscula, recognoscil. Sed nunc ne Martyres soris verbis, sed cjus ipsius, qui accusabatur, osten-
quidem apud eum habere possunt aliquid reverentiae. dit. Et sicut adversum te modo, multo meis verbis
Non, inquit, credo quia [Al. quod] Martyris sit. Hoc C < vehementiora sunt tua scripta : iia illum non cxcu-
si vclimus de omnibus Scriptorum dicere libellis, sanlis aucloritas, sed sua dicta defendunl. E.l ideo
quaeeril in singulis probatio ? Si dicam, non est ve- superflua est de auctore qusestio, ubi defensio lalis
rum, quia Stromatum libri quos dicis, Origenis sunt: est, quaeassertore non egeat.
unde ipsius esse probantur [Al. probabuntur]? Ex 31. Sed ad illud jam nequissimum incusationis
caeterorum, inquit, simililudine. Sed sicut ille , qui cjus caput et invidiosissimum veniendum cst," imo
in scriptura alicujus falsum facere vult, manus ejus non invidiosum, sed invidum. Ait enim.Quis pru-
imilatur: ita et qui sua dicta sub alterius nomine dentium, vel quis Sanctorum aggredi voluit in Lati-
vult insercre, slilum sine dubio imitabitur ejus , num vertere, quod tu ausus es? Ego ipse, inquit,
cirjus et nomen ascivit. Deindeut omnia, quaejustis- sat-pe' rogatus a multis, non feci. Et quidem Sancti
sime \Al. justissima] dici possunt, brevitatis caussa quare hoc non fecerint, facilis excusatio est. Non
praeteream, si in tantum volebas audere [Al. audirij, enim continuo, qui Sanclus etprudensest Latinus,
ut Martyrem reprehenderes, dicta ipsa, quae tibi vi- 387 etiam linguaeGrsecsenotiiiam sufficienter ha-
debantur reprehensibilia, in medium proferre de- bet. Nec sanctilati ejus delrahitur, cui deest pere-
bueras, et tunc unusquisque legenlium vidisset [Al. grinoe linguae notitia. Aul iterum non continuo si
videns], quid ibi esset absurdum, quid consequens, D J scientiam quis habet Graeci sermonis, etiam volun-
quid iniquum, quid certe contra Apostolicas regu- tatem interpretandi hahet. Aut etiam si habet, non
las,b sed lantum nescio quid impietatis, pro quo, ut statiui disculiendusest ille, qui pauca iiiterprelatus
dicis, expiando, sanguinem suum fuderit Martyr. est, quare non plura, aut cur non illa, sed illa. Li-
Ipsa illa verba si legeret, jam non tua, sed sua sen- berlas est enim in hujusccmodi opere, et est vel iu
tentia, aut errasse Martyrem, aut nomine Martyris, arbitrio scribentis , vel in desiderio deposcentis; et
absurdam et impiam conscriptionem ab alio diceret tamen de sancto Hilario dicit, et de sancto Viclori-
» Guarnerian. ms., videalur, et mox, ubi pietalis do, etc.
tl religionisdicla, et eliamsi vera, spernenda decernis. d Denuo ms., meritis credendum, pro cedendum,
Cui jam iste honoremdeferat, et cui parcat?
b ln eodem ms., sed tamen, nondum satis bene. ferme rectius. etc
Mox etiam defensoriisverbis habci pro
defensoris,
*
ferme autem rectius hahebit inferior contextus si fericopa islhaec verborum, imo tton invidiosum,
ul pro sed legas. Moxpro impietatisvettis editio ha- sed invidum, in nis. desideratur. Videtur etiani docto
5et inlerpretatis, niale. viro in texlum ex nota ad lihri oram intrusa.
c Ms., ejicietur; lum, ' Tacet ms. so;peadverbium. Leviora passim dis-
ipsequi taudabit. Mox, et si
hn atiquantis videatw erraste, pro etiamsi aliguan- simulamus.
611 RUFINI AQUILEIEN.SISPRESBYTERI C12
no : quortim alterum interpretis litttlo nihil omnino A situm Sancti Spirilus compilare? An non est com-
arbitror translulisse de Grseco: altcriiin ipse dicil, pilare cum quaedamquidem immutanlur, et error
Ilclio.lori cnjuxlam Presbyteri usum scientia, ut qttse dicitur corrigi"!Nam omnis illa hisioria de Susanua,
illo sibi hauriret ex fonle Graecoruni,ipse Lalinoea quoecastitatis excmplum proebebalEcclesiis Dei, ab
scrmone digcrercl, pro eo quod a aut nibil aut pa- isto abscissa cst et abjecta aique posthabita. Triuin
rum Graecenossct. llli crgo cur hsecnon fecerint, ct puerorum hymnus, qui maxime diebtissolemnibus in
facilis ct manilesia est excusatio : de te sane miran- Ecclesia [Al. Ecclesiisj Dei canilur, ab isio e loco suo
dum est quare hoc feceris. Qtiid enini magis audax, penitus erasus [Al. abrasus] cst. lit quid per singtila
vel quid amplius tcmerarium, libros istos interpre- commemoro de his, quorum coniprchendere nu-
lari Origenis, quorumjam pene omnemconlincnliam meruin nequeo? De quout omitlamillud dicerc, quod
in aliis libris scripseras? quorum omnia jain dicta , Septuagintadttorum virorum per ccllulasinterpreian-
quoe rcprchensibilia nunc dicis, sub proptii nominis tinm iinam et consonamvocem, dubitandumn°n est,
sennone protuleras? SpirititsSancti inspiratione prelaiam 0, et majoris 'id
32. An ut divinarum Scriplurarum libros, quos dcbereesse auctoritaiis, quam id quod abuno homi-
ad plenissimum hdei Instrumenluni Ecelesiis Cliristi ne, sibi I5arrabaiispiranle,traiislalum est. Utergohoc
Aposioli tradiderunt, nova ntinc et a Jud;cis mulala B I [Al. hsec] omittam, vide quid dicimus, vcrbi caussa.
inlerpretalione niuiares? Quid tibi cx his duabus Pelrus RomanaeEcclesiae per vigiijti el qualuor an-
caussis m;igis videalur illicitum? Nam Origenis di- nos pracfuit: dubitandum non est, quin sicut caete-
ciab, sive placent, tit hominis dicta placent, sivc ra, 389 Qucea(' instructionem pertinent, etiam li-
displicent, ut hominis falsa dicta facile coniemnun- brorum Inslrumenia Ecclesiae ipse tradiderit, quoe
tur. Ista vero qtioenunc tu inlerpretaris, et pcr Ec- utique jam tunc, ipso sedente et docente, recitaban-
clesias et monasteria, per oppida et castella trans- tur. Quid ergo ? Decepit 1'etrtis Apostolus Christi
niillis, quomodo suscipicmus? tanquam divina , an Ecclesiam, et libros ci falsos et nihil veiitatis conti-
tanquani liumana? Et quid facimus, quod quoePro- nentes tradidit, et cum sciret, quod verum est haberi
phetarum vel Legisbtornm nominibus lilulantur, apud Judaeos, apud Cbrislianos volebat haberi quod
vcriora hoec ahs tc, quam illa quoe Apostoli proba- falsum est? Sed forlasse dicit, quia sine literis crat
verunt, aflirmantur?lstud coiiuiiissum,dic, quomodo Petrus, et sciebat quidem, Judocorum libros magis
cmendabiiur, 388 imo ne,as tA'- af'rf- ll0cl fluo" esse veros, quam istos, qui erant jn Ecclcsia : sed
modo expiabitur? Si enim in explicanda [Al. expla- interpretari non polerat propter sermonis imperi-
nanda] lege aliquid aliler sensisse, damnabile apud liam. Et quid? Nihil in isto agebat ignea lingua per
te ducitur: ipsam legem perverlere in aliud quam C i Spiritum Sanclum caelilus data ? Non ergo omnibus
Apostoli iradiderunt, quoties damnabile judicandum linguis loquebantur Apostoli?
est? Cur non magis pro litijus ausi lemcritate dica- 54. Sed s concedamus, quia non potuerit Pelrus
nms : c Qnis ex lot et tantis piudeniibus ct sanclis Aposlolus facere quod hic modo fecit: de Paulo quid
viris, qui ante le fueruiil ad isttid opus ausus sit dicimus? Num et Paulns sine literis fuit? Hebraeus
maniim niittere? Quis prsesumserit sacras Sancti ex Hebraeis, secuiidum legem Pharisaous,edoctus sc-
Spirilus voces et divina Yoluniina lcmerare? Quis cus pedes Gainalielis, qui etiam et ipse Ramacposi-
pra?ter (e divino muneri et Apostolorumhaercditati tus, si quid Petro defuisset, putas non potuit adim-
nianus iniulerit [Al. intiilit] ? plcre? Quomodoergo isti, qui proccipiebanldiscipu-
55. El quidcm cum ingens copia fuisse cx initio lis ut attcnderent lectioni, cmendatas eis et veras
in Ecclesiis Dei, et praccipue Jerosolymis eorum, non dabant leciiones ; et qui praecipiunt ne attenda-
qui cx circumcisione crcdiderant, rcferatur, in qui- nms Judaicis fabnlis et genealogiis, qusa qusestioncs
bus utiquc linguscutriusque perfcctam fuisse scien- magis pracstant, quam xdificationem : et iicrum ca-
tiani , et legis peritiam probabilem , administrati vere nos jubetit, et observare maxime eos, qui ex
pcintilicatustestatur olficium. Quis ergo in ista eru- circumcisione sunt : quomodo non pervidebant per
ditorum virorum d copia ausus est Inslrumenluin di-1D spiritum, h quod luturum esset tempus postquadrin-
vinum, quod Apostoli Ecclesiis tradidcruni, el depo- gentos fere annos, quando Ecclesia, coguito eo quod
tt Atqtte beic lacet ms. attl; tum cur hoc pradert exposuisse se profitelur S. Doctor Apolog. lib. II. n.
pro /ia:<;,dcnique altero ah hoc versu plus habet, de 35. Fabulam porro cellularum verissime explodit
te sane valde mirandttmest. sexcentis locis, quos nec vacal indicarc : nuiiiquaiu
b Rreviusin ms., NamOritjenisdicla, sive placent, lamenversionisSepluaginta viralisautheiiticiiati, sive
sive displicenl,ut hominisdicta \acile contemnuntur. auctorilati derogat, sed cam ncgal divinilus inspira-
El paulo post, pcr oppida, per casiella transmittis, tam : certe pluribus mendisdepravatam ostendit.
f Reticet Guarnerian. ms. id voctilam; caetera, in
quomodosuscipiemustanquam divina? quid facimus,
quwpropltelurum...lilulanlur, quod veriora, ctc Apo- quibus iuferius saepedissentit, vitia stmt ainaiiuensis.
sloli approbaverunl.Quaevitia in his erant manifesla, BGtiarnerian. nis., concedimus;liini qiiodhic fecit,
practerinms. absque modo. Ei p;iulo posl, si quid Petro defunse
c Plus hahct ms., dicamus, quia quis, ctc. putas, non poluit adimplere.
65lnlerserit ms. t<i»/<<7. h PIus babet ms., per Spiritum Sanctum, et mox,
e Velus cdii., probatam. De repudiala Snsannoe cognitoquod ab Apostolis,eic Origenes in Epist. ad
histoiia, llymnoqiie Irium puerorum, etc, non quod Alrieanum n. 4. Tempusest igilur, si Itwcnos n<mla_
ipse seutiret, sed quidJudwi conlra nos dicere soleant, tenl, abrogarequw i» Ecclesiuferunlur exemplaria,e>
 015 APOLOGLE LIBER SECUNDUS. 014
ab Apostolis non sibi esset tradita veritas veteris In- A per orbem terrarum, sive eorum qui in corpore sunt,
strumenti, legatos mitleret ad istos, quos illi tunc sive eorum qui ad Dominum perrexerunt, sive illi
Circumcisionemvocabant, obsecrans et exorans, ut sanctiConfessores fueruni,seu etiam sancliMartyres,
sibi dc verilate, quaeapud ipsos " est, aliquid largi- quicunque Hymnum trium puerorum in Ecclesja Do-
rentur? Per totos istos quadringenlos annos errassc mini cecinerunt, omnes erraverunt, et falsa cecine-
se, et ignorasse quod verum est, fateretur? Adscitam runt. Modo ergo nobis post quadringentos annos Le-
se quidem 390 esse ex Gentibus sponsam Christo gis veriias empta pretio de Synagoga procedit. Post-
per Apostolos : scd non-ab eis veris monilibus ex- eaquam senuit niundus, et perurgenlur cuncta ad
ornatam : putasse se lapides esse pretiosos, nunc au- finem, scribamus etiam in e sepulcris veterum, ut
lem deprehendisse,quod non sunt veraeistaegemmae, sciant et ipsi qui hic aliter legerant, quia Jonas non
quas sibi Apostoli Christi imposuerant : erubcscere habuit umbram cucurbilae,sed hederae; et ilcrum cum
se ad publicum procedere, falsis et non veris lapidi- voltierit legislaior, nec hederoe, scd allerius virgulli.
bus adornatam, el ideo rogare se, ut vel Barrabam 36. Sed et Origenes, inquit, asteriscos fecit, ex
illum quem aliquando, ut Christo nuberet, spreverat, Iranslatione Tlieodotionis assumens , ut componeret
mittant ad se qui possit cum uno eleclo ex suis viro voliimina, quseappellantur Hexapla. Et quid Orige-
ornamenta sibi vera, quoeApostoli non praestiterant, B *flnem istum, quando tibi f placet condemnandum,
reparare ? quando placet imiiandum producis. Verisimile est,
35. Quid ergo niirum cst, si me minimum et nul- ut eundem lu et delensorem adhibeas et retim. Au-
lius numeri hominem laceret, si Ambrosium secet, si ctorem facti lui habere potes eum, quem et primus
Hilarium, si Lactanlium, si Didymum reprehendal? ipse condetunas, et ad condemnationem ejus Episto-
Nec multum dolere de injuria mea debeo, pro eo lis luisRomanum cogis senatum? Ante hoc providere
quod opus meum ipse interpretari denuo aggressus [Al. prohibere] debueras. Nemo succidit arborem,
est, cum me Septuaginta interprelibus in hac oequa- cui inniti parat: nemo in sua caussa (idem cjus s im-
verit conlumelia. Sed et illtid quomodo accipiendum plorat, Cujus ipse reprobat fidem. Sive hoc (ecit
est? Quantum accessisse ad incredulilatem ex b hoc Origenes, sive non fecit, quid ad te? Si ad illius
faclo Gentilibus aeslimatis? Non enim lalent eos, exemplumjudicari vis, relege sententias ttias, et vide
quaeapud nos aguntur. Scienles ergo legem noslram quid dixeris. Hoc non cst, h inquis, se purgare : sed
nunc emendalam vel mutatam, nonne dicunt apud socios criminis quscrere. Noli ergo et tu socios cri-
semetipsos, erranl isti, nec esl apud eos aliquid ve- niinis quserere, sed purgationem facti require. Ve-
rilalis? Ecce ipsi cum volunt, leges suas corrigunt runtamen videamus quid tale etiam reus et » actor
et emendant. Certum est anlem errorem prsecessisse, C simul Origenes fecerit. Ego illius nec unum locum
ubi emendalio stibsecuta est, nec divinum viderl ex Scripiuris divinis de Hebracis invenio translatum.
posse, quod ab homine mutatur. Hoc nobis praestitit 398 Et quomodofactum tuum et illius simile videri
lua ista nimia sapientia, ut omnes c insipientes etiatn potest? Apostatse quidem et Judaei interpretati sunt
a Gentilibus judicemur. Nolo sapienliam, quam Pe- ea, quorum lectione Judsei maxime utunlur. Et quia
trus et Paulus non docuit : nolo veriialem, quam frequenter si disputalio accidisset, vel immutata
Aposloli non probaverunt. Tua verba sunt, Post esse aliquanta, vel deesse, vel abundare in nostris
quadringeutos annos non debere simplices Latinoruin Scripturis mentiebantur, voluit Origenes nostris
aures novse doctrinae voce pulsari. Modo tu dicis : ostendere, qualis apud Judaeos Scripturarum leclio
Omnis qui putabat " Susannam nuptis el innuptis tcneretur ct in propriis paginis vel colttmnellis edi-
exemplum pudicitise prsestitisse, erravit. Non est tioncs eorum singulas quasque descripsit, et ea qttac
verum. Et omnis qui pulabat, quod puer 391 Daniel apud illos sunl addiia vel decerpta, cerlis quibusque
Spirilu Sanclo fuerit repletus, et arguerit adulleros signis additis,' ad versiculortim capita desiguavit, et
sencs, erravit : non erat verum. Et omnis Ecclesia in alieno non suo opere, suas tantummodo notas

fratribus lege prwcipere,m abjectis quos penes se lia-1D plume prmstitisse,absque pudiciiiw.
benl, sacrisLibris, adulandojudais persuadeant,ul not Passim obviumest in veterum Cbristianorumse-
puroSj, et qui nihil habeant figmenti, imperliant, etc. pulchris symbolum Jonso sub cucurbita dormientis
Sed objeclionem prudentissime Hieron. cavit Epist. opere anaglypho expressum. Hoc autem esse arbi-
106. ad Sunniam et Fretelam : Scieurfuin,ait, quid tror, quod scalpi aliter et scribi oportere dicit Rufi-
Hebraica verilat habeat. Hoc enim qttodSeptuaginta nus, ut moncrcntur et mortui, non sub cucurbilae
inlerpreles tranitulerunt propter vetustatem decantan- umbra , scd hederae, ut S. Doctor reposuit, Jonam
dum est, et iltud ab eruditis sciendumpropler notitiam quievisse. Vitiose Guarnerianus ms., scribamus in
Scripturariim. scripturis.
11In ms., solet este, et largirelur minore numero. f Forlasse verius, quando tibi non placel, condem-
b Tacet ms. verba, ex hoc facto. Et mox legil, nandum, etc.
Scieuies enim legem nostram modo emendatam etie, 8 Guarnerianus explorat; tum altero ab hoc versu
vel, etc Vetus quoque editio, tnorfoemendatam. Vi- quid ad te, si itlius exemplo,etc
tiose post Erasmum Marlianacuslegerat non emenda- h Idem, ut ei vetus editio, se defendere; mox eliam
tam, pro qno nos olim ttuttcreposuimus. ille requirerepro require.
c Martian., typothetarum, ul videtur, oscilanlia, 1 Falso post Erasmum Marlianaeus el auclor, pro
t/icipie»lts. Infra ejusmodi alios errores castigamus. actor, ut ms. ac vetus edit. emendant,quamquam haud
d Ms., qui putavitSutannam nuptiset innuptis exem- bene addit nis. tuus.
615 RUFINI AQUILEIENSISPRESBYTERl (Ji6
fixil: ut sciremus non quod nobis, sed quid Judscis A quis fraler prmventus fuerit in aliquo delicto,vos qui
adversttni nos certantibus, aut dcesse, aut abundare spirituales estis, instruite hujusmodiin spiritu mansue-
videretur. Quod tale essel, quale si quis accepto> ludinis (Galat. 6. 1.), ita efferbuisses, ut in nullo
Breviculo, in quo militum nomina continenlur, nila- prorsus spiritalis insiitutionis ordinem custodires?
tur inspicere, quanti ex militibus supersint, quanli ini Pone enim aliquid me scripsisse contumeliosum :
bello ceciderint; et requirens qui inspicere missusi pone quod tibi viro summoe eloquentise et fratri ct
est, propriam noiam, verbi caussa, ul dici solet,, collegse mihi, quem imitandum in disciplina inter-
118' ad uniuscujusque defuncli nomen adscribat, ett pretandi dixi, injtiriam fecerim; lameii post paccm
propria rursus nota superstitem signet. Nunquid vi- illamh summo vix sudore reparatam, haec prima
debitur is, qui notam ad defuncti nomen apponit, ett adhuc de meis injuriis querela ad te pervenerat.
propria rursum nota superstitem signat, qttod egeritt Sed et illam luaui ponanius injuriam, qnod in intcr-
aliquid ut vel hic defuncli, vel ille viventis caussami prelando Origenem te iniitaius [Al. imitans], aliqua
acciperet? Sed quod eos qui ab aliis fuerint perem- proeterierim, quse mihi minus oedificationisin fide
pli, istc annotationis b designavit indiciis. Iia ergo) habere videbantur. Culpandus pro hoc eram fortas-
fecit et ille, ea quae per alios lnterpretes sive pe- sis, ct emendandus? Scripta, ut ais, ad te fratrum
rempta fucrant, seu etiam abundantius prolata, pro-- B ] missa sunl, deposcentium culpas interpretis argui.
priis quibusdam signis, id est, asterisci et obeliscii Quid lu 394 vir spiritalis agis? quid formae et
notulis designavit. Caeterum neque verbum aliquod1 exempli in rebus * lalibus caeterispraebes? Fratris
de suo unum saltem inseruit, neque c nostroruml turpitudinem non solum nudatam his qui foris sunt
excmplariorum fidemfecit in aliquo vacillare: sed eai nunlias, sed et obtecia denudas. Pone quia non le
quoeminus videbantur secundum cursum lileraeplanai imitatus, hoc feci, sed ebrietas aliqua i subrepens,
et lucida, spirilalis intelligentiseostendit referta my- sicut Patriarchae fecit, nudaverit turpiludinem no-
slcriis. Quid tibi crgo Origenis faclum d in hoc potestt stram : nunquid maledictionemconsecutus fores, si
393 praestare solalii, cujus neque opus simile ali- obversus incedens, levi palliolo rescripti tui conte-
quod oslendere potcs, el in quo tantum laboras, utt xisses opprobrium nostrum, et si velassel Epistola
lilera occidat consequentem : dum ille e contrario9 vigilantis, quem slilus nudaverat dormitantis ?
spiritus vivificanlis esse conalur [Al. conetur] asser- 38. Sed aliud rescribere non poteram his, qui ad
lor? me talem Epistolam miserant, ut nisi ita rescripsis-
57. Tuum e igilur, frater.tuum istud factum, necc sem, aut reinlerpretalus [Al. interpretatus] essem ea
quemquam le in boc comilem vel socium in Ecclcsia a ad verbum, quaetu es Imerpretatus ad sensum, etiara
habuisse, certum est : nisi islum solum, quem fre-- tC ego Origenem sequi viderer. Nondum dico quoe sit
quenter commemoras [Al. commemorabas], Barra- illa aut qualis Epislola : lamen quoniam viri nobilis
bani. Quis enim alius auderet abApostolis traditaa Pammachii continet nomen, quid fuisset absurdum,
Ecclesioeinslrumenta temerare, nisi Judaicus spiri-i- si ei tale aliquid respondisses? Frater, non est te-
tus? Hli te, o mi frater, antequam a Judocis capere-;- niere de alierius opcre judicandum. Nam et tu ipse
ris, carissimc, illi te in hsccmala proecipitant. llli tee nosti quid feceris, quando adversum Jovinianum Ro-
;c mam misi libellos : cum eos quidam [At. quidein]
libellis cditis, notas infligere Christianis, illi te nec
Martyribus parcere faciunt, et de omni Chrisiianorum n aliter inlelligerent, quam ego me dictasse memine-
ordine fanda alque nefanda conscribere [A/. soribe- >- ram. Nonne cum jam a plurimis legerentur, et offen-
re], turbare pacem noslram ,scanda!aEcclesiaegene- i- derentur pene omnes, cuin quibus etiam k tu ipse
rare. Illi eliam adversum teipsum, et scripta tua, i, esse putabaris, exemplaria jam de foro, jam de pu-
f quasi quaeChristianus aliquando loculus sis, cogunt it blico subtraxisti, et haecnon ad aliquem aliiiin, sed
ferre sententiam. El ideo tibi omnes sordemus, dum m ad me remisisti, caussam pariter, quia multi scanda-
illi pessimis suis arlibus e libi nimium placent. Nam m lum pali videbantur, insinuans : quomodo ego Apo-
quomodo si tu Pauli literis acquiesceres, dicenli : S'>' logeticum denuo descripsi, et quae aliter inlellige-
D
" Ea videlicet solemni in condemnationibuslilera, i, suosequenti versu , nuttc adverbium expunximus,
quae prima est in nomine Quvuro;,rnors, seu verbo io quod quemquampronomini subjungebatur, sensui au-
Savspro iciriSuvev, mortuus est. Ms. Giiarnerian. Lati-
i- tem recto ofliciebat. Mox quoque rectius habere vi-
nis litcris teta effert. detur ms. de Ecclesiapro in Ecclesia.
b Addit ms. Guarnerian. suw; paulo post ettant proo c Antea minus recte erat, qux quasi; ms. resli-
tuit.
c ldemlegit.
propriis
cum vetere editione, nequenoslris exempla-t- * Ms.alterum hoc tibi reticet.
ribus, tum plana vel lucida, etc. h ConsuleViiam lib. I. cap. 4.
d Tacet ms. voculas in hoc. Quod ait Rufinus nihil il i Olimerat ttt rebuset talibus cmteris. Mox liabet
tale abs Hieronymo elaboratum, non usque adeo ve- :- ms. nudandam pro nudatam.
rum est, nam Psalterium cum obelis atque asteriscis, S, i In ms., surripiens, et paulo post cum vetere eili-
lobi quoque liber, alque alia quaedamejusmodi ope- !- lione, conseculusfuerat pro fores; denique, ei si ve-
ris supersunt, ut alia omittam, quoc interciderunt. t. lasses pro vetasset.
Paulo post ms. cottseque/itiam,pro consequenlein,le- a- k Vetus edit., Cum quibut essete ipse putabas. Ms.
git,• fortasse rectius, alio tamcn sensu. cum quibus eliam ipse pulabas, etc Et paulo pnst,
Vetus editio, Tu igitur faber. El Ttt quidem proro scandalum pariter patiebanlnr, insinuans quomodo.
Tuum priore loco proefeit et tus., cujus auctoritate te ErgoApologeticumdenuoscripsi.
 G17 APOLOGIiE LIBER SECUNDUS. CltJ
hantur, ad inlelligenliam rectiorem prout potui, re- j(\ qui veteribus recte ulunlur in novis. Non vobis licet,
vocavi? iEquum est ergo, ut quod nobis (ieri volu- dicentes, transferre materiam de veteri domo ad no-
mus, aliis nos faciamus. Sicut enim meos libros mi- vam, nisi lignum tigno, etlapidem lapidi junxeritis,
hi remisisli, ut a mc emcndarentur : ita ct ad illum nisi porlicum de porticu, nisi membrum de membro:
suos remitte, et quod culpabile videtur, insinua, ut et hoc e fieri non poterit, nisi secessom de secessu,
ipse sc, si in aliquo erravit, emendet. Tuin a praeter- nisi cloacam de cloaca transtuleritis. Habere enim
ea et nos jam in multis exercuimus ingenium, 395 domum magnam etiam hsecnecesse est. Hoc namque
el multa jam nobis opuscula desudata sunt. Ille hoc est verbum transferre de verbo, quod a te ante im-
primum prope opus adiit, et fortasse compulsus : et probabile, nunc vero f probabile judicatum est. Sed.
nihil mirum si fiuctuavit in primis. Nec occasio de- tu quidem tibi ct quae non licenl, licere defendis;
rogandi Ctiristianis captanda est, sed emendationis nobis autcm qnae licila sunt impingis ad crimen.
ulililas requirenda. Nam lu cum sacras Literas et Volumina divina per-
39. Haecsi ad eum rescripsisses, nonne majorem muiares, laudari vis; nos etiam si te imitantes, de
gratiam et ocdificalionemvel ipsi iniiia in timore hominum sermonibus aliquid , quod minus oedificare
Dei habenti, vel coeterislegentibus proebuisses,quam credimus [Al. credidimus], praelerimus, in his nobis
nunc istae tuoe Inveciivae mceroris et confusionis B veniam non das, in quibus exemplum dedisti.
omnibus timentibus Deum praestant, qui el in te fce- 41. Verum agat haec iste, ut sibi vel licere, vel
dissimam obtreclandi libidinem, et in merespon- cxpedire putat. Ego interim, ut recenseamus in fine
dendi necessiiatem miserabilem [At. mirabilem] vi- ea, quae sparsim pro nostra purgatione s respondi-
dent? Si enim, ut dixi, de tuis libris contra Jovinia- mus, cum de me dixcril, quasi sine se hacreticus esse
num scriptis, nuuc eadem, quibus illtim arguebas, non possem, ostendi fidem meam, et de resurreciione
ipse inveneris asserere, nunc vero intantum b prola- carnis ipsum magis errare, qui corpus quod resur-
beris , ut sordcs nuptiarum , nec marlyrii cruore recturum est, fragile esse scripserit [A/. scripserat],
dilui posse confirtnes, et illud quod est Manichaeorum comprobavi. Sexus quoque diversilalem quomodo
dogmaiis emendalionem tibi habere facile visum est abraserit, et corpora in animas, et mulieres redigi in
in his libris, quos jam edideras, et describeudos viros dixerit, docui. Mese quoque interpretationis
plurimis proebueras : quid erat difficultatis, nie non caussas, ut puto, justissimas protuli, quod non vel
meum optis, sed interprelaiionem alieni operis, si conteniione [A/. intentione] excilatus, vel gloria?
quid forte in eo erratum, non ratio, sed livor sug- cupidus, sed Dei tiraore provocatus, antiquoemateriao
gesserat, emendare? maxime cum adhuc esset in transvexerim copias, novellac constructionis aeUificiis
schedulis, quas nondum ad plenum relegeram vel (^ profuluras, et tela vetera, rubigine jam obducta,
explicueram, quas non editas invenerunt? Nonne deterserim, non ut civile bellum moverem, sed ul
perfacile emendari poterant ea, quaeadhuc emendata hostile depellerem. Ipsum etiam caput, cui manus fal-
non fuerant? Verum non hinc, ubi quod culparet sarias injecerunt, inserui, et adulterium blasphemiae
nihil habebat; sed totum indc mordetur, dum per in Filium Dei et Spiritum Sanctum, alienum a meo
hoc prodi c limuit, unde est omne quod ipse dicit, nomine, 397 sed ipsorum scelere, et ab ipsis docui
unde doctus, unde Scripturarum videtur Interpres. csse commissum.
40. Sed idcirco caussam, qua ad inlerprelandum 42. In singulis quoque, de quibus se idcirco Orige-
adduclus sum, exposui, ut scial, me haec non con- nem arguere dicebat, ut nos pulsare se crederet, el
tentione (ut ipse agcre solei) vel aemulalione aliqua infamare opus translationis nostree, ostendi ex ipsis
protulisse, sed necessitale, qua superius edocui, ad Commenlariis suis, ex qutbus lidem suam exspectari
boni et uiilis operis instrumenlum, nt aliquid ex debere dixerat, et probari, quod et de animac statu,
hoc d vel ordinis vel coloris acciperet ille, qui rudis ct h restitulione omnium, de diabolo atque angelis
ipse opusculumcondebat antiquum. Aut non videmus refugis, eadem quae in illo culpat, ipsc conscripserit.
velustas aedesnovellis aedificiisprofuisse? Et inter- Sed et quod animse in corpore hoc vinctsevelut in
I»
dum assumilur lapis de abditis ct abslrusis 396 an~ carcere tenerentur ', ipsum dixisse, convici. Unum
tiquae domus partibus, qui novaedomns frontem de- quoque esse corpus totius creaturae rationabilis, id
coret et exornet ingressum. Et inierdum totum no- est, angelorum et animarum, in his ipsis eum scri-
vellaeconstructionis oedificium,unius antiquae trahis psisseCommentariis, approbavi. Perjurii eliam con-
stabilitate munitur. Agamusergo nunc adversus eos, fcederationem; apud nullum ita, ut apud ipsum,

a Ms., Tu prmterea, nescio an verius; tum, primum
proprie opus pro prope, etc; denique, derogationis,
cum velere edit., pro derogandi, et inquirenda pro
requirenda.
b In ms., prohiberis, deinde juncla et vetere edit.,
el islud quod, elc.
c Idem ms., prodi curant, pro timuit.
d Rectius fortasse in vetere edit., vel odoris, vel
coloris, etc. MoxGuarner. ms., opus tamen condebat,
pro opuscii/utn,etc.
PATROU XXI.
• In ms., ferri pro fieri, et mox transluteris. Mani-
festa menda prsetereo.
f Denuo ms. laudabite, tum et qum non licent, de-
fendis; nobis qum licita sunt, impingensad crimen.
s Ms. pro nostra purgationedeferimus, respondimus,
cum, etc.
h Minus item beiie Guarnerian. ms., et de retur-
reclione.
* ln ms., tenentur, unumque esse corpus tolius na-
turceralionabilis, etc.
20
619 RUFINI AQUlLElENSlS PRESBYTERI «28
osiendi sacratissimam a conversari. Veritaiem adse- A nolui ejus nunc coeterascripta contingere; utds istis
sibi jam lb-
que, et perfectiorem doctrinam non esse omnibus peue solis convinceretnr, de quibus ipse
.• Post omnia vero ostendi,
ptiblicandam , in ipsis Commentariis ipsum docere cuin clauserate pcenitendi.
convici. Tum b inde sseculares libros, pro quibus se- quod sacros Libros, quos Apostoli Ecclesiis tan-
(lenti seque verberanti pro tribunalibus Cbristodixe- quam Spirittis Sancti fidele dcposilum commendave-
rat, < Si unquamlegero, velhabueroGentilium codi- rani, permutaverit, et quod is, qui audaciam vocet
ces, le negavi; » nuncnon i-oluiiilegere vel [Al.etj; in hominum opusculis vertendis, ipse majore piaculo
habero, verum etiam omnem suae doctrin.fi jactan- cloquia divina subverleril.
tiam in his cum gererc demonstravi [denionstravit], 44. Superest jam ut unusquisque qui hoeccogno-
iu tantum nt etiam per lsagogen impiissimi Porphy- scit, tali judicio favorem suum alteri nostrum confe-
rii indueluni se esse glorietur ad Logicam. Et ctim rat, qualijudiciose' a Deocupit ipse judicari,necsuam
Gentiliutn dogmata esse diceret, quoquo modo sen- laedat animam, dum alteri 399 favorem prsestat
tire vcl de anima, vel de caeteris creaturis , ipsum injuslum. CognoScatf etiam per te, fili carissime
multo fudius Gcntilibus dixisse, quod Deus socrum Aprohiane, sanctus virille Pammacbiiis, cujus Epi-
stolam ainicus mcuS (Hieronymus) in Inveciione vel
habcret, ostendi. Sed ct cum se dixisset in duabus
tantum PraefatiunctilisOrigenis meminisse, ut inge- J$ 1 accusatiOnehacsua protulit, in Christi adjutorio, non
niosi magis qnam apostolici viri, brevilatis caussade- studiis, sed innocentiae favendura, nec in caussa ve-
cem solas Prxfatiunculas protuli, in quibus eum non rilatis sludiose agehdUiuesse magis quam religiose.
soliim ut apostolicum virum, sed alterum post Apo- Piaeceplum est cnim DOmini, ut iion secundum fa-
sed reclurri jtidlcemus judicium. Quia sicut in
stolos Eeclesiariivn magistrum, ct quod eum cum ciem,
omnibus prudentihus sequerelur, asserUi. unoquoque miiiiinoruin suorum Christus est, qui
fesurit el sitit et nudus esl, et ipse est qui reficitur et
45, PraBtereaevidenter ostendimus, ex more huic indititur: ita in his, qul judicantUr injuste, ipse cst
esse, ul bonis omnibus deroget, 388 el '" 'toc 6e
qtii inlque Judicatur. Et prO his qui odio habenlur
puiel aliquid esse, si opinatos quosque viros, e.l qui gratis, ipse dicturtis est, Odislis me graiis. Qhomodo
aliquid nominis in literis [Al. udd. Dei] hubuerint, aisiimat hanc caussani et [Al. vel] hoc factum sutim
reprehendat. Oslendi etiam quam indigue minislros in iribtinallbtis Chrislt judicandum, cum babeat sua
ci Sacerdoles Christi laceraverit. Sed ne monachis
c conscientia, quod codices illius contra Jovinlanum
quidcm ac virginibus ipsis quas latidaverat, vel
«criptos, qui jam publice legebahtur et reprehende-
conlinenlibus pepcicerit, atque omnem Christiano-
banlur, SUblraxerit de manibus legentium, et cul-
rum ordineni et gradum libellis feedis infamaverit. (j .
pantes prohibuerit, atque culpaverit; remiserit vero
Sanctum quoque virum Ambrosium, cujus adhuc ad ipsum auctorem libros stios, insinuans
otnnium ea, qtiae
praeclarse vitse memoria in aniinis viget, ad reprehehsionem venirent, ut vel emetidaiei, vel
quam indigne et turpiter laceraverit. Didymum rem, quoquo modo t posset, curaret; meos vero nOn
etiam, quem dudum intev videntes Prophetas et Apo- codices, sed schedulas imperfectas, inemendiitas,
stolos posuerat, nunc inler [Al. quoque intcr] eos, qui liirlo cujusdam nebiilonis et fraude subtractas, sibi-
diversa ab Ecclesiis doceanl, collocarit: et omnes
d que delatas, cnni me inibi haberel praesentem, inibi
omnino vcl anliquos vel novellos scriptores quod quidem non offerret
[Al. eflerretj, neque conquere-
nunc impcritiae, nunc ineptiae notel: ad ullimum' retur, sed ne
increpare quidem, atit etiain arguere di-
quod nec Martyribus parcat. Et baec omnia, ut supe- gnarelur, vel per uraicum certe aliquem, aut etiam
rius dixi, non extraneis aliquibus, sed suis literis el per inimicum ; sed ad Orientem h milterel, et insti-
se ipso testc, convici, per singula quaeque ex his' garet iingiiam ejus honiinis,
qui eam tcmperare non
ipsis probalissiinis sibi libris testimonia proferens : noverat. Quid contra religionem faceret, si. me pras-
quos libros etiam cum de caeteris omnibus dictis,' senlem potius convenisset? iu tantumne colloquio
vel scriplis suis pumilcre se dicat, non quo vere
cjus videbamur indigni, ut ab eo nec argui merere-
poeniteat, sed quo angustalus [Al. angustiatus] in hoc ' D mui ? Et pro iiobis Christus mortuus esl, et pro no-
vcnerit, ul aul pcenitetitia sibi [A(. ibi] esset siinu- stra redenipiione sanguinem 400 suum fudit. Pec-
landa, aut non possct mordere vel loederequem vel« catores (|uidem [Al. siquidemj, sed de ipsius grega
let [A/. volebat], illos tamen, ut dixi, libros sibii sumus, et inier cjus ovielilas numeramur. Verum
excepit solos, tanquam minime pccnitendos. Et ideoa quia propter Deuin contemsil nobilitatem suam, ' et
Vacat lacunula in ms. Verbum hoc autem eott- leres ediliones habent, qu;e et per»i«/at)eril in fine
versart pro quo lamen conservari legilur in subsequen-- sectionis, pro subverterit, legunt.
tein periodum ila transferlur, Veritatem conservari i f ln Guanierian. ms., cognoscatautem per teetian
adwque, etc sanctus vir ilte, cujus Episiolam, etc, dissimulato
b Ms., Tum deinde; ct mox, serfenit atque verbe- '• Pammachius nomine, quod et in vetere editione reli-
ranli; denique, si unquam legero, si unquam habuero. ;. cetur, ac videtur ex liinbo in lexium irrepsisse. Ve-
c Ms., vel conventibus,et paulo post, libellis editis
is reor ct quin sanclus vir itte tipoivty.£>i
' dicatur Rufino.
prod fmdis. s Tacet ms, posse<.
Autea lecium quos,- ms. restiluit. h Ms., mittere, et instigare. Paulo post ne voculani
0 Ms., sacros codtces; et mox, permntavit; deni- tacet, ubi dicitur intanluin ne colloquioejus, etc.
que audaciam notet pro vocet, quemadmodum et ve-i- ' Et Hieronymo nobiiissimusChristianorum com>
 621 APOLOGLE LIBER SECUNDUS. G21
totum se exsequavit htimilibus, oplimum quidem A A ctum esse interpretatus est, et adderiS de suo :
opus ejus in fide Chrisli, et quod exemplo caeteris < Nemo existimel in Trinitaie naturae csse differen-
esse debeat, conlitemur : idcirco noluimus eum tiam, cum nominum disccrnuntur officia ; i per lioc
humanis sludiis, conlenlionibusque raptari, ne in curare se offendicula credit potuisse ; ita et iins Vel
aliquo fidei suae sentiret delrimenlum. Certe cum ademptis, vel iuunutatis quibusdam, vel additis,
legerit, quod ea ipsa, de quibus caeteros arguit ma- sensum aucioris adducerc conati sttmus ad inlelli-
gister ille b tlieronymus, in ipsius eleclis etiam post genlioetramitem reciiorem. Quid hic diversum, aut
pceniientiam Commemariis docuerit, quod sua non quid contrarium, aul quid non idem fecimus? Sed
sint, quam veriim judicium servet, videbimus. Puta- quia ego de scriptis illius absque malitia et calumnia
bitur enim prior crror fuisse ignorantise , si eum judicabam, non quid obtrectationi pateret, sed quid
emendarit agititio [Al. argulioj. Nos autem quamvis prospectus fuerit interpretanlis, aspexi. Ille auiem,
cecessilale compulsi, respondere c nisi sumus ei, qui occasiones ad caliiinni.im querit, ea reprehendil
qui nos amarissime pulsaverat; atlamen pro hoc in meis scriptis, quoe ante me prior ipse conscripsit.
ipso veniam petimus, si quid forte asperius prose- Et revera ego culpandus sura, si secundum meani
ctni sumus, quia Deus conscienlisenostrae lestis est, ' quidem sententiam, quaescripsil, recta sunt; secun-
quod iiiullo plura reticuimus quam protulimiis ; pe^ B g diim stitim vero judicium condemnanda. Hoc [.4/.
nitus aulom silere contra conscientiam criminanti HoecJquantum ad Trinitatis lidem pertinet, ubi uti-
niinime potuimus, cum ipsius pene fidei suae d non- que blasphemisc crimen ducitur, quod dixit duo Se-
nulli jacturam duccrent silenlium noslrum. raphiffl, h FlliUm esse et Spiritum Sanctum, si se-
45. Posteaquam isla dictavi, frater aliquis, qui ex cundum suam sententiam, qua adversum 402 nie
Urbe tl e vobis ad n<» venerat, cum relegenll fhihl agit, ipse judicetur. Secundum verd meum judi-
assisleret, ait proeiciinissuiii unuin adhuc excusa- cium, qhod in scriptis ejus absqne proposito calum-
tionis locum, quem ibi audisset ab obtrectatoribus nise judicavi, absolvitur pro his, quae de suo ad
incusari. Dicebal autem de eo, quOd scriptum est in esplanandum sensum auctoris adjecit.
Proefaliuncula mea, quia dixerim de isto , qui me 47. De resiirfeciione autera carnis puto in trans-
nunc perscquilur et accusat, quod in his, quae de latione nostra eadem contineri, quae in Ecclesiis
Origene inierpretatus est, f nonnulla offendicula essa praedicantUr. Cactera vero quae de creaturarum ra-
videanlur in Graeco, quae ita lamen interpretando tionibus dicla sunt, quod nihil ad fidem Deitatis
purgaverit, ut nihil in his, quod a fide nostra dis- pertineant, jam superius diximus. Sed si iste haec
crepet, Laiinus LeclOr inveniat. Aiunt, inquit, de fnodo ad calumniam vocat, quoe ante offendiculum
hoc capitulo : Vides quofflodoet collnudavit inter- (j (" hon habebant, non prohibeo, si ei placeat [Al. pla-
pretaiionem ejtis, et lesiimofiiUm401 B e' dedit eetj, revocare sehtentiam meam iilara qua potuisset
ipse, quod sine offendiculosint ea, quoeille interpre- absolvi, et proferre suam, qua debebat alllgari. Non
lalus est, et ipsum secuturum se esse promisit. Cur ergo mea de eo sentenlia culpabilis putanda est, sed
ergo iion el ea, quseipse transtulit, absque ofTensione sna, quae reprehendit in aliis, quod in semetipso
sniit, sicut illius scripta esse ipse testalus est ? probat. Novum autem hoc judicii genus est, ubi ac-
46. Non mira res, quod ibi semper culpari me- cusalorem meum ego ipse defendo : et ubi tum de-
reor, ubi istutu laudavcro. Et recie quidein. Tamen mum me ille superatum putat, si semelipsum reum
veniamus ad rem. Dixi eum purgasse in Latina probarit. Veruntameit ponamus, quod Episcoporum
translatione, si qua offendicula fidei videbanlur in Synodus sequatur sententias luas, et jubeat omnes
Graeco,et non immerito : iia tamen, ut eadem etiam 1 libros, qui haeclalia continent, cum auctoribus suis,
a me comprobem gesta. Nam sicut ille in ilomiliis ut aiunt, debere damnari. Damnabuntur isti libri
dc Isaia duo Seraphim, Filium el Spirilum San- prius in Grx'cis : et quod in Groccisdamnatur, sine
pellalur. Ms. hominibus habet pro humilibus,et opti- dem rescripsimus pro Ait, qund incongrue antea ob-
mumque opus, cum olim editis pro opiimum qtti- tinebat.
dem, etc •pj s Tacet Guarnerian. ms. ei. Paulo post plus habet,
p,
a Malein ms. volumus,et mox sentiat documentum sicut etitlius (vei. edit. ipsius) scripta. Tum Non mi-
proh settiirei delrimenlum. reris pro Non mirares.
b Superius nuni. 27. hvc paulo aliter recitantur
Hierouymi nomen, ut paulo superius de Pam-
lnacbio noiatiim est, ms. et vetus editio reticent, Hieronymi verba, eadem ferme, quse in editione Ho-
quod et verius videtur. iniliarum laudata habenlur, Nec putes Trinitatis dis-
c In ms. titst sumus , tura attamen et pro hoc sidere naturam, st nominum servantur officia. Recole,
ipso, elc quoein luinc locum adnolata nobis sunt, quibus adde
d Alias, nonnulli deberenl jacluram ducere silen- novum hocce iu rcm nostram cx lanta Leciionis va-
tium nostrum; pejus in ms., nonnuili dicerent iactu- rietate arguinenlum. In ms. plus habelur, Nemo, in-
ram ducerenlsilentium, elc. qail, exislimel, elc.
1 Origenis cerle libros hoc ipso anno lmperialibus
» Conlrario sensu, falso aulem habet ms.t a nobis edictis
damnatos, caiitumque ne legerentur, tesiatnr
ad vos venerat, tum prmtermissumesse unum, etc. Anasta-ius Epislola ad Joannem niiin. 5. /Ilitd quo-
' Addit ms. cum voculam, cum nonnulla, elc, et que, quod evenissegaudeo, tucere non potui, beatissi-
mox qumpronomine proetermisso, plus habet ita la- morum Principum noslrorum manasse Responsa, qui-
tnen ea inlcrprelando. Porro ex eodem Latinus Lector bus unusquisqueDeo serviens ab Origenis leclionere-
resiituitiius, pro quo Latlnus sermoniiniis bene antea vocalur; damnatumqtte sententia Printipum, quem ie-
legebatur. Denique et Atunt plurium numero ex eo- ctio reum prophana prodiderit.
625 RUFINI AQUILEIENSIS PRESBYTERI 624
dubio aaiunatum est in Lalinis. a Venialtir ad luos A
j laudatus est: ita nec tibi proderit, quod a me excu-
libros, invenienlur eadeni continere secundum sen- satus est. Me enim sequi necesse est EcclesiacCa-
tentiam tuam : necesse est ut ctini suo auclore dam- tbolicae sententiam, sive adversus c Origenis libros,
nentur. Et sicut nihil profuit Origeni, quodba te sivc adversus tuos datam.
CONTUOVERSIARUM d RUFINI ADVERSUSHIERONYMUMLIBER II. EXPUCIT,
a In ms. V«ti(ur ad luos libros. Inveniuntur ea- ddversus Origenislibros, omitiit.
dem, etc. d Ex ms. conclusionem hanc operis ab Anliquario
b Ideni, nec incongrno lamen sensu, qttod ante siibnotatam suflecimus, uno tanlum loco, sive iiume-
proc a te : ct mox excusatus es pro excusalus est. ricis Romanis notis 11. quoe desiderabantur, resti-
Yetus edii. sive adversum le, sive adversum tuos tutam.
dntam. Ms. anliquarii oscitantia prius isocolon, sive

APOLOGIA

QUAM PRO SE MISIT

RUFINUS PRESRYTER

AD ANASTASIUM

ROMAN^E URBIS EPISCOPUM.

Itufinus, ob interprelationem librorum Origenis itepi 'Ap^:>v in crimen vocatus, purgare se

nititttr, edila fidei suce expositione, de Trinitate, de Verbi incarnatione, de Resurrectione,
de Judicio wterno, etDiaboli damnatione, de Animarum origine. Demum Origenis se inter-
pretem non defensorem profitetur.
403 '• Audivi quosdam, cum apud Beatitudinem g sancta mente tua, quae velut quoddam Dei sacrarium
lnatn controversias, sive dc lide, sive de aliis nescio aliquid iniquum non recipit [A/. recepit], maculam
ijuibus quscstionibuscommoverent, etiam mei nomi- suspicionis abstergerem, sed ut aemulis 404 adver-
nis fecisse mentioiiem. Et tua quidem Sanctilasve- sum me forte oblalranlihus, baculum quemdam tibi
itit ab ipsis incunabulis per Ecclesiasticae tradilionis confessonis meae, quo abigerentur, offerrem.
rcgulas instituta, de absente sibique bene et in lide, II. Quimvis igiiur (ides nostra perseculionis hae-
el in caritate Dei cognito, calumniantibus non ac- reticorum tempore, quum in sancla Alexandrina Ec-
coinmodavit auditum. Ad me lamen quoniam appeti- clesia degercmus, in carceribus, ct exiliis, quaed pro
toeexisliniaiionis meac fama pervenit, oequum pu- fide infcrebantiir, probata sit :» tamen et nunc si
tavi, ul (quoniam ipsc post triginla fcre annosb pa- quis cst, qui vcl tenlare lideni nostram cupit, vel
rentibus reddilus sum, et durum satis alque inhu- audire, vel discere: sciat quod ' dc Trinitaie ita
inanuni erat, si tam cito desererem eos, quos tam credimus, quod unitis naturoe sil, unius Deitatis,
larde reviseram : simul et quia c tam longi iiineris unius cjusdemquc virtutis, atque substaniioe : nec
labor fragiliorcm mc reddit ad iterandos labores) li- inler Patrcm el Filium et Spiritum Sanctum sit
tcris meis satisfaccrem Beatitudini luoe, non ut de prorsus ulla diversitas, nisi quod ille Pater est, et
"Ila in duobus mss. Coisliniano, etNavar., teste C stat tamen Nostro hac in re fidein adliibere, eadem
P. Cousianlio, inscribitur. In uno Corbeiensi bre- de se teslanli etiam lib. U. Histor. Eccl. cap. i. Eo-
vius, A/jo(o<yiaRufini ad Anastasium Papam. ln rum, ait, gesla refero, quorum in passionibus socius
Guarneiiano Apologia ejttsdem Rttfini, quam pro se esse promeriti. Recole quae nos ibi, et Viiam lib. I.
misil ad Alhanasium(lcg. Anas/asium) RommEpisco- cap. 2.
vum. Iloec est quam llicronymus lolo libro II. ad- 0 In Guarnerian. ms., probata sit, et ul siquis est,
versus liulinum sibi confulandam proposuit. qui nunc tentare, etc.
b Confer llieron. lib. laudnto num. 2. Guarncrian. f Quse hinc subsequuntnr de fide Trinitatis, deque
nis. tacet triginta. caruis resttrrectionc ad linein usque quarli numeri,
c Guarnerian., simttlque; tnm juncto el Coisli- Bacbiarius in suo rfe fide Libello, quem Cl. Muralo-
niano ms., lain longinqui, al. jai)i longi. rius Tom. II. Anecdotorum vulgavil, totidem ferme
d Scimus hanc Rulino laudem abs Hieronymo li- verbis descripsit : quod haec Rutini scriptio quanti
bro laudatoimminui, ac fere prorsus invideri. Prae- jam tunc lieret, indicio est.
025 APOLOGIA AD ANASTASIUM. 626
hic Filius, et ille Spiritus Sanclus. Trinitas in sub- A est, qui criminantur fratres, cum ipso pariter aelerni
sistentibus personis, unitas in natura atquc sub- 408 'gnis e haeredilale potientur (Matlh. 25.-). Si
stantia. quis ergo negat diabolum cctemis ignibus niancipan-
III. Filiuin quoque Dei in novissimis diebus na- dum, partem cum ipso ceterni ignis accipiat, ut
tum esse confuemur ex Virgine et Spirilu Sancto : [Al. et] scnliat quod negavit.
carnem naturac humanae, atque animam suscepisse, VI. Audio, et de anima quaestiones esse commo-
in qua et passtis est, ct sepultus, et resurrexit a las [A/. mulias esse]. De qua re utrum recipi debeat
morluis : in 405 eadem ipsa carne resurgens, qucrimonia, aut abjici, vos probate. Si autem el de
»quae deposila fuerat in sepulcro : cum qua carne me quid sentiam quncriltir, fateor me de hac quae-
simul, alquo anima posl resurrectionem ascendit in slione apud quamplurimos Tractalorum diversa le-
cselos : unde el venturus exspectatur ad judicium gisse. Legi.quosdam dicentes, quod pariler cum cor-
b vivorum ac mortuorum. pore per humani seminis traducem etiara anima
IV. Sed et carnisc nostrae resurrectionem fate- f diffundatur : et hoc quibus poterant asserlior.ibus
mur integre, el perfecte futuram : hujus ipsiuscar- confiriuabant. Quod puto inter Latinos Tertullianum
nis nostrae, in qua nunc vivimus. Non, ut quidam sensisse, vel Lactantium, fortassis el alios nonnul-
calumniantur, alteram pro hac resurrecturam dici- B los. Alii asseruni, quod formaiis in ulero corpori-
mus; sed hanc ipsam, nullo omnino ejus [A/. ei] bus, Deus quolidie faciat animas et infundat : alii
membro amputalo, vel aliqua corporis parte dcsecta, quod s faclas jam olim, idest, lunc cum omnia Deus
sed cui nihil omnino ex omni natura sua desit, nisi creavit ex nibilo, nunc eas judicio suo dispensel in
sola corruptio. Hoc enim promiltit sanctus Aposto- corpore. Hoc sentit et Origenes, et nonnulli alii
lus, qttod scminelur corpus in corruptione,etresur- Graecorum. Ego vero cum hacc singula legerim, Deo
gat in incorruptione : et seminelur in infirmitate, teste, dico, quia usque ad pracsens certi, et definiti
surgal [Al. resurgal] in virtute : seminelur in igno- aliquid de bac quaesiione non teneo, sed Deo relhi-
minia, surgat in gloria; et quia [Al. quod] semine- quo scire, qtiid sit in vero, et si cui ipse revelare
tur corpus animale, resurgat [Al. surgai] corpus dignabitur. Ego tamen hsec singula et legisse ine
spiritale (1. Cor. 15.). Haccnobis de resurrectione non nego, et adhuc ignorare confiteor, praeter hoc,
tradita sunt ab bis, a quibus sanctum baptisma in quod manifesle tradit Ecclesia, Deum esse anima-
Aquilejensi Ecclesia consequuli sumus : quse pulo rum et corporum h creatorem.
ipsa esse, quae etiam Apostolica d sedes tradere, el VII. Sane quia audio inde eliam esse dispulatum,
docere consuevit. quod quoedamOrigenis rogatus a fratribus de Graeco
V. Dicimus quoque et judicium fulurum, in quo G in Latinum transtuli, puto qtiod omnes intelliganl,
judicio unusquisque recipiat propria corporis, prout hacc [Al. hoc] pro solo livore culpari. 407 Si enim
gessil, sive bona, sive mala. Quod si homines re- aliquid est, quod displiceat in auctore, quare id ad
cepturi sunl pro operibus suis: quanlo magis et dia- interpretem detorquelur? Sicut ' in Graecishabetur,
bolus, qui omnibus existit [A/. exsiiiit] caussa pec- rogatus sum ut Latinis ostenderem. Graecis sensi-
cati? De quo illud senlimus, quod scriptum csl in bus verba dedi Latina tanlummodo. Siveergoin illis
Evangelio : quia et [A.l. tac. et| ipse diabolus, el sensibus laus inest aliqua, non est mea : sive
omnes angeli ejus, cum his qui opera ejtts faciunt, id culpa, similiter non est mea. Quinimo eliam
" Hanc tacet Guarnerianus verborum pericopam, Efiyaxixwja Rufino, tit omnem Origenianoesententiae
qum deposila fueral in sepulcro. Ex hoc autem loco suspicionem ab se longius removerct.
et subsequenti, ubi carnis HUJUS resurrectio dicitur, d In Guarneriano, qum Ecclesia Apostolici Dei (rc-
conlendit V. C. Bachiarii nuperus illustrator, Rtifino scribendum videtur Domni) sedes, etc. Navar. tns.
adscribendum esse opusculum quoque illud, siveli- fides pro sedes legit. Pergit porro noster, tradere so-
bellum relatum in codice Canonum EcclcsioeItoma- lent et docereabsque addito consuevit,quemadmodum
nae Cap. 39. tom. II. Operum S. Leonis edit. Ques- et duo, quos laudat P. Coustantius, mss. habent.
nellianse pag. 74. ct ei quidem adscribendum, non 8 Idem ms. patres; tum, mterni ignis accipiat hwre-
ut S. Gregorii Nazianzeni Inierpreli, sed ut primige- -. , dttale potielur, pro quo scilicet postremo verba po-
nio auciori : aut certe quidem alicui e Latinis, quiJ lietur, glossaior non nerao ad libri oram accipiat
Rufini scripla de corporum Resurreetione expilave- scripsit, quod postmodum librarius imprudens una
rit, Apologiam hanc scilicei, cl Invcctivam, ut vo- iu textum intrusit. Notum quantoperc hanc loquendi
cal, primam cap. 5. et 4. Qttesncllius Dissert. XIV. formulam, a;fe>niignis hwreditate poliri, Hieronymus
cap. 7. opusctilum illud Gregorio BaciicoEliberilano exagitarit, atque irriserii. QHIS,ait, itnquam audivit
Episcopo adiribuit: MonachiBenedictini in Hisloria polirt ignibus, et frui suppliciis? Eum videsis lib. II.
Liieraria Galliarum tom. 1. part. II. PhcebadiiAgencn- cap. 0. et seq. Ex his porro constai, bctum vitiose
sis esse suspicanlur. Omnino allerius (quisquis ille olim apud Nostrum hwreditalem padentur. Mox in
fucril) magis quam Rufini stilum atque ingenium Guarneriano ergo adverbium desideratur.
refert. ' Ilerum Guarnerian. infundatur. Tum antea edili,
b Addunt jurfea;et vulgali antea libri et Guarne- et hi quibuspoterat, elc. Consulendus S. Hieronymus
rianus ms. tam heic loci, quam in Apologiaeadver- libro dudum laudato num. 8. et seq.
sus Hieronymnm lib. I. num. 4. ubi verba liaecea- s Voculam quod idem ms. tacel.
dem recurruol. Castigatiores aulem mss. ignorant. h Dehuo idem ms. condilorem praefert : subse-
c Tacet Guarnerian. pronomen nostrw, non heic quenli versu esse verbum omittit.
inoilo, sed el lertio ab hoc .versu, ubi denuo occur- 1 Plus habet Guarnerian. ms. sicut enim in Grwcts
nt: quo quidem loco illud et mss. alii et plerique habetur, sic rogatus, etc. ltem altero ab hoc versu
editi ijbri reticent. Nos olim existin«vimus addittiin est, habet pro inest.
 C27 ANASTASII DE RUFINO 028
illud adjeci, sicut in Praefaliuncula mea desi- A et ego postremns rogatus a fratribus. Si jubetur ne
gnavi, ut in quantum pnssem, aliquanta deciderem : fiat, jussio observaric solet in posterum. Si culpan-
illa tamen, quae mihi » ad suspicionem venieba.nl, tur, qui ante jussionem fecerunt. culpa a priuiis
quod non ab ipso Origene ita dicia, sed ab aliis vi- incipiat.
derentur inserta, propter hoc, quod de eisdem rebus VIII. Ego autem [A/. enim] prseter hanc fidem,
in aliis locis ejusdem auctoris catholice dictum lege- quam supra exposui, idest, quam Ecclcsia Romana,
ram. Nemo ergo mihi ex hoc, quacsote, sancle ac et Alexandrina, et Aquilejensis nostra lenel, quoe-
venerahilis et beate Pater, confiet invidiam : nemo que Jerosolymis prsedicatur, aliam nec habui d un-
factionibus ulattir el calumniis, quod in Ecclesia Dei quam, nec habeo in Chvisli nomine, nee habeho. Et
fieri non licet. Ubi enim 408 simplicilas tuta erit si quis aliter credit, quisquis ille est, anathema sit.
et innocenlia, si b hic non erit? Origenis ego neque Reddent autem in die judicii rationem hi, qui offen-
defensor sum, neque assertor, neque primus inter- dicula, et dissensiones et scandala fralribus propter
pres. Alii ante me hoc idem opus fecerant, feci invidiam solam generant et livorem.
» Paulo elcgantius, falso tamen legebatur tit sus- B] erit? Mox cod. Guarnerian. enimpro ego legit.
picionem. Hieronymus barbariem sern.onis ad suspi- c Vulgati antea el cod. |ipse Guarneriati., debet,
cionem venire, et quod praecedit, <7uttt tmo etiam, renitentibus mss. plerisque aliis. Consule Hieronymi
Presbytero Aquilejensi exprobrat. tensiiram.
b Coustantius maluit hoc , suppletque quod ego d Guarnerian., itott habui unquam in me, nec ha-
feci. Quae quidem vitia sermonis atque incohaeren- beo in Chrislo hominem, pro in isto homine, quod
lias, nec peccavit Rufinus nec peccat. Nempe hic olini editi, tametsi viliose, cohaerentius tamen prae-
loci adveibium alteri ubi respondet, sensusque p r- ferebaut. lmpressam lectionem P. Coustaulius e mss.
spicuus cst, noii licere in Ecclesia calumniari; ubi restiluit.
snim luta erit innocentia, si hic sive in Ecclesia non

EPISTOLA ANASTASII

ROMANiE URBIS EPISCOPI

AD JOANINEM EPISCOPUM JEROSOLYMORUM

nomine
Super Rufint.

A Joanne consultus Anastasius, utrum Rufinus ob vcrsos e Grmco in Latinum Origenis ntpl
'ApX'~>v libros damnandus esset, respondet, seposita omni. suspicione , perpendendum esse,
quo id animo aggressus sit : et eum quidem damnandum, si propria menle , et laudans ac
probans translulerit, secus si ipsum accusans auclorem; se vero non vano timoresoU
licitari, sed operam daturum; ne hinc Ecclesiw per orbem corrumpantur.
i. Probatae quidem affectionis est hoc, ut laudabi- G C nium prseslantissime, laudum tuaruin fulges nitore
liler de sacerdole sacerdos loquaris. Pro tanto igitur conspicuus, ut par esse meritis sermo non possit.
praeconio, quod b in inerila mea effusissimumcontu- Porro autem lanto titulorum tuorum rapior inciia-
listi, ut amori tuo gralias ago, ita splendorem tuae menlo, ut etiam quod e implere nequeo, audere non
sanctitatis, etc eas, quas in 409 Domino habes desinam. Jam hoc de laudibus tuis est, quod me
virtutes, subinde quodaminodo parvitalis nostrae fa- tantum de caelcstis istius animi serenitate laudasti.
vorabilis sermo prosequitur. d Tam enim, vir om- Tui etenim Episcopatus ordo perspicuus perf diver-
• Ita in antiquissimo Palalino-Vaticano codice b Antea legebatur effusissime. Porro Guarnerius,
234. inscribilur. In ediiis anlea, vel verba super qui banc Epistolam ad calcem Marii Mercatoris edi-
Rufini nomine det.ideraniur, vel legilur de Rufino dil, pro in merita mea legil immerito in me, contra
sententia. Hanc ipse Hieronymus a sc descripiam inss. fidem.
secundo libro conlra Rtifinum subjecit. Si, inqnil, ' Palatinus, duoque alii mss. quibus Coustantius
trfeointcrpretaris(Origenem) ul eum hwreticumarguas, utitur, et earum.
niliit de Crwco tnules, el hoc iptum Prwfalione leslare: d Sic Palaiinus cum aiiis mss. et Guarnerio. Antea
quod prudentissimePapa Anastasiusin Epislola, qitam eral tam eminenler. Couslanlius ex quodam Clunia-
contra te scribit ad EpiscopumJokannem, suo sermone ccnsi cod. in quo esl tamen eminente, conjicit repo-
complexusest, me liberans, qui id feci, ette arguens, _. _ nendum tam enim eminenter.
*
**
qui facere noluisti. Ac ue forsitan hoc quoque neges, e llactenus lecium est impetrare, pro quo implere
sttbjeci exemplum eius, ut si non vis audire fratrem cx femendaliss. Palatino subslituo.
monenleni,audias Episccpum condentnantem.Csetera Coiistantius, quod me tantummodode cwlesiis,elc.
quai de ejus germauiute ac judiciu disptitat, repele Pauio.postGuarnerius per universum orbem,ei splen-
r:x codem libro, ct sequcnli tertio sub finein. doris iui, refragantibus mss. atquc edilis libris.
G29 EPISTOLA AD JOANNEMJEROSOLYMITANUM. 630
'
suin orbem velut radians, etiam ad nos splendoris A , 4. Discere hoc loco libet, quid agat in Romanam
sui detulit claritatem. In me quippe lotum ° ipse linguam ista translatio. Approbo, si accusat aucto-
amicitine tribuis, exaiiiini nihil relinquis, Autsijurc rem, et exsecrandum faclum populisprodit, ut justis
me laudas. tu quoque siiiiiliier non relaudandus es? landem odiis teneatur, quem jam dudum fama con-
obsecro igitur ob utrumque, ut meipsum apud me strinxerat. Si vero interpres tanlorum malorum
laudare jam desipas. Duplex eienim b me caussa * consensum praeslat, el legenda prodit in populos,
constringii, ne fonsacerdotis ttii sensibus aut dolo- nihil aliud sui opera laboris exslruxil, nisi ut pro-
rem falsa laus ingerat, aut pudorem vera succendat. priaeh veluti mentis arbitrio, haec quae sola, quac
2. Sed " Ht 3d.caussam revertar : Rufinus, de quo prima, quae apud catholicos Christianos vera fide
nie consulere dlgnatus es, conscienlioesuae divinam jam exinde ab Apostolis jn hoc usque tempus te-
habet arbilram majestaiem; apud quam se integro de- nentur, inopinatae litulo assertionis everteret.
voiionis officiqipse vjderil, qualiler debeat approbare. 5. Absit hoc ab Ecclesiae Romanae catholica,
3. Orjgen.es,aulem, ctijjus in nostram linguam, I disciplina. Nunquam profecto eveniet aliqua, uf haeq
compositaderivavjt, antea et quis fuerit, et in quoe' ailmitlamits ratione, quse jure meritoqup damna^
processerit verba, nostrum proposilum d nescit. mus. i Quapropter il|a tolo orbe Christi Dei nqstri
Quod vero sit animi mei 410 studium, cum lua R diffus? providentia, probare dignabitur, accipere
pattlisper super hoc conferam sanctitate. Hoc igitur1 nos omnino non posse, quae Ecclesiam maculent,
mentc concepi,« qtiod Urbis postracpopulis de irans- probatos mores evertant, aures circumstantium vul-
lalis Origenis lectio paiefecit, quadam puris mcnti- nerent,
jurgia, iras, dissensionesque 411 dispo-
bus velut nebula coccitatis injecta, fidem Apostolo- nant. k Qua re moti
qnalem Epistolam ad fratrem
rum, et niajorum Iradilione firmatam, velul deviis et coepiscoptim noslrnm l Venerium diligentiori
anfraciibus illum voluisse dissolvcre.
» Voculam ipse,qpsedeqrat, suffecimusexPalatinqi quod prudentissime Papa Anastasius t/t Epislola,
ms. qui deinde cum Bellovaccnsipcnes Cnustanlinm) quam contra te scribit ad Episcopum Joannem , suo
et Guarncrio, tu qttoquesimili lenorelaudandtts es; ahs- sermonecomplexusest, me liberans, qui id feci, te ar-
que inierrogaiionis nola. Ex eodem mox supplevi-, guensqui irf facere noluisti.
mus voces, apud me, qua; iq editis desiderabantur. h Guarnerius, propriw voluntatis arbitrio. Cittera
b Legimus ciiin Palaiino ms. atjiiceclitis castiga- ex fide Palaiini rns. legimus, cin alii penes Coustan-
tioribtts. Prius erat, Duplex enim cattssa me Itoc po- tiiim adsentiuntiir. Tantum mera fide pro vera fide
scere constringit,cic, tametsi illud hoc poscere, abi et impiwpro inopinulwin eo codiie habeiur, quem-
Anasiasii menie non sit alicnum. admudum et in Bellovacensi, eodem P. Coustantio
' Vocula ut anten desiderahatur : mox erat con- teste. Guarnerius inopinatw peniius omisil. Veteres
p{
scientiwlumhabet arbiiriim divinam majes[aiem; quoe - edili sic totum locum repraesenianl, hanc quw sola,
e mss. enieiidamus. el qtim prim.i apud calholicos Chrislianos vera fides
d lta Palatinus, aliiqueemendatiores mss.Guarne- jtnn ab Apostolisexinde usque ad lempus prmsenstene-
rius locurn ita refixit ex ingenio, noslrum studium tur, etc.
nesciit,quodvcrosilotiimimei propostlum,cum lua, eic. 1 Veteres ediii, Absit hwc ab Ecclesia Romana ne-
Sensus perspicuus esi, miuime scilicet ad proposi- quaquam catltolicadisciplina, et mox ut aliqua hocad-
taiil quoestipneui, perlinere, de Origenis persona cl inittamtis ratione, quod jure, elc, renilentibus mss.
mente perquirere. Mo\ adverbiuni super ex eodemi ei Garnerio.
ms. restituo. i lidem, quapropler in loto orbe, etc. MoxPalatinus
e lierum ex fide Palatini ms. legimps, tameisi ini prudenita pro providentia, el paulo pnsi, <7U<2! Eccle-
consequeniibus librariorum aliquot mendis ipsc uoni stam maculent, quw probatos moresevertanl, etc.
k Viliose in edilis plerisque efferebaiur hic locus:
carcat. Sic legil Coustanlius quoque, a quo jure va-
pulat Guarnerius, qui locnin de suo ita mniavit: Hoc: Quare noscequalem Epislolam ud fratrem, et Coepi-
igitur menteconcepi, illum, qui urbis nostrui popuHs i scopum nostrum Venerium diligenliori cura perscri-
opera translala Origenis lectione palefecii, quantdam\ vlam parvilas (al. pravilas) nostra transmiserit, sibi-
puris mentibusvelutinebutaincmcitalisinjicere, fideni- que hanc conscienliamfccerim,quod non superflua la-
que Apostolorum,el majorum traditione firmala.m ve- borem formidine, neque vano limore solliciter, etc.
litt deviis anfructibus voluissedissolvere. Prius editi,, Guarnerius atitem quaidam e contextu excidisse sus-
quod qui urbis noilrw populis de translala Origenisi picattis, lacunam expleri posse ceusuit his verhis,
lectianepatefecit,quanfam puris ptentibus velut nebu- p quse,mutato tantum charactere, in textum ipsumin-
lam excitaus,injectam, fidem Apostolorum,et major irusit : Qtta re moti, Oritjenisquidemscripla el errores
rum, etc. Neuira igiiur ediiio Anastasii nienternsen- damnavimits; inlerprelem vero, cum non satis neque
sumque reprsescntat, dum Rqlinum propric no|ant. sua prwfationead libros Origenis, neque Apologiaad
Neque enim illuui ait S. Pontifcxvoluisse lidem Apo- nos missa repurgaveril: imo forte iisdem erroribus re
stolicam labefactare, sed Origenem id in animo ha- ipsa consentiat, Roinam ad judicium Sedis Apostolicm
buisse, idque se ex Rufini nupera iiiterpretatione in- vocavimus,et renuememveitireeadein sentenlia invol-
telligere, cum antea, quis Origenes fuerit, el in quw'. vimus. Damnationisaulem sentenliamfrairibtts nostris
processerit verba, nesciret. Venerio et Chromalio scripsimus. Nunc ex Palatino
s Editi cum Guarnerio plerumque habenl rftcere, , exemplari absque alienis addilamentis integritali
Moxcum eodem Palatinus <jfuirf aget pro agal, et ex- redditur locus, qnem ante nos ex nliis bonoe notae
secrandofaclum exosumpopulis prodit. niss. Coustantius quoque ad eumilem modum resti-
s P.ilatinus in se, pro interpres; plerique aufem tuerat. Quamquam hic mola rescribi maluisset pro
vulgali, Si verointerpres tantorummalorum erroribus; moli. Pio perscriptamin Palat. est perspeclam.
consensumprmstat, et legenda impiu dogmala prodit! • MedjolaneiiseinEpiscopum, qui Simpliciaiiosuc-
in populos, elc. Emendatur a scripiis. llieronymusi cessit, ad queiii prior data est Anaslasii Epistola de
lib. II. contia R liuuni, quod et .superius notalumi Origenis damiiaiione, quam atitea ineditiim publici
est : Si ideo interprelaris, ut eum hwrelicum arguas,, juris feciiiiusin prnno Tomo Hieronyiui iJpcrum stib
nihil de Grwcomules,et hocipsum Prmfalioneteslare;; num. b5. llanc adeo ad Ycnerium ditigentiori cura
 B51 ANASTASHDE RUFINO EPISTOLA AD JOANNEMJEROSOLYMITANUM. 632
r,ura perscriptam parvitas nostra transmiscrit, ex .A.prodiderit. Hactenus sententisc mcse forma f proces-
subdiiis potcris coinprobare : a Unde igitur habeat serit.
secum illc, qui translulit, servelque sibi hanc con- 0".Quod le vero vulgi de Rufino querela sollicital,
Bcientiam, b non suporflua laboro formidine, neque ut quosdam 8 vagis suspicionibus persequaris, hanc
inani liinore sollicitor. Mihi« cerle cura non deerit, tuam opinionem constringam divinaclectionis exem-
Evangelii fidem circa meos cuslodire populos, par- plo, sicut scriptum est : h Non sic homo ul Deus:
lesque corporis d mei pcr spatia diversa terrarum, nam Deus videtin corde, homo videt in facie. Itaque,
quantum possum, lilcris convenire, ne qua propha- frater carissime, oinni suspicione seposita, l Rufi-
nac interpretationis origo subrepat, quae devotas num propria mente perpende, si Origenis dicta in
rocntes immissa sui caligine labefaclare conelur. Latinum transtulit, ac probavil, nec dissimilis i a
Illtid quoque, quod evenisse gaudeo, tacere non reo esl, qui alienis vitiis praestat assensum. Illud
potui: beatissimorum Principum nostrorum manasse lamen k tenere le cupio, ita haberi a nostris parti-
Responsa, quibus unusquisque Deo scrviens, ab bus alienum, ut quid "agat, ubi sit, l nec scire cu-
Origenis lectione revocatur; 412 e daninatumquc piamus. lpse denique viderit, ubi possit absolvi.
sententia Principum, quem lectio reum prophana

perscrrptamEpistotam sededisse Anastasius teslalnr, leg. ~>i. anno 398. Montanislarum, atti Eunomiano-
cujuset fragmentum hoc esse videtur, quod subse- rum codices legi vetant, eosque igni cremari jubcnt.
1 Garnerius prwcesserit, ex procconceptaopinione,
quenti scrmone recilat, lota enim ad nos usipie non
devcnit. qua superiorem lacunam de Origenis ac Rufini dam-
"Diximus videri quaehincsiibsequuntur ad uumeri natione dc suo expleverat.
i>Olim crat, ut quosdam malis suspicionibuspersc-
usque (inem petila ex ipsa Anastasii ad Vcnerium hanc eliam opinionem. Emendante Mss. Gar-
Epislola, cx qua ipse sua itidem verba reciiet ad fa- quaris,
cicndam Joanni fidemde sententia in eadcm hac Ru- nerius et Coustantius, qnibus ct Palatinus noster
fini caussa, quam dudum ad Episcopttm Mediolanen- calculum addit. jEmulos Rufini Hieronymum, ejus-
sem praescripserat. Eosdcm reipsa sensus replicat que amicos, quos vagis suspicionibus Joannes per-
circa lnterpretis conscientiam, et prava Auctoris sequereiur, indicari pronum est credere.
h
dogmata, suique hac de re curas : quae fruslra crat rum Ita editi castigatiores et Palatin. ms. qui alte-
repeiere, nisi ex alio suimet scripto, consensus de- Non rtde! cum Gamerio non agnoscit. Alii editi,
monstrandi gratia, proeter ea quse ulterius infert. sicut videl homo, ila et Deus, nam Deus, etc.
Iilem ipsa indicant, quae proxime praccedunt verba, 1 Contrario sensu editi ante Coustantium, Rufi-
ex subditis poteriscomprobare : eoque magis postre- num scito, quod propria mente Origenis dicta, elc,
nia, quibus seciio concluditur, Hactenus sentenlim Cum superius Rufinum conscienlise suoc permittat
mew forma processeril. Anaslasius, nescius quo animo Origenis scripta fue-
h Falliiur qui duplicem subesse his verbis senten- rit interprelatus. Emendantur a Iaudati Coustamii
tiam pmat, el mutilam utramque atque admodum 'C mss. et Palaiino.
implexam. Non esse, ait, Anaslasius sibi curae de i Antea legebatur ab eo. Garnerius veram leclio-
Rulini conscientia inquirere, cujus et superius nem restituil, quam praeferunt et mss. Idem argu-
dixcrat, divinamesse arbitram majestalem. mentum urget ilieronymus lib. n. num. 20. Dic ergo
1 Mss. ii etiam, quibus Coustautius utitur, mihi quare Origenis mala in Lalinum uerleris; ut auclorem
curw non deerit, qusc lectio tametsi minus Latina, mali proderes, an ul laudares? Si prodis, in Prwfa-
fortassc cst verior. lione cur laudas? si laudas, hwrelictisapyrobaris. Si
d Veleres vulgati, parlesque
populi mei per quwque hwc omnia probantur mala, igitur unius et auclor et
REIcriminissunt.
spatia diversalerraritm diffusas, quanlum possimlitc- Inlerpres
k Alias edili, te scire cupio. Mox, a noslris parli-
ris convenire. Emendavit post Garnerium Couslan-
lius Mss. ope, qtiibus Palatinus, quo praecipuc uti- bus, idem esse Couslantius explicai, quod a noslra
mur, suflragalur. Garnerius * omiserat mei. Notum regione, nominatimque ab urbe Iloma.
1 Aliter,
porro, Ecclesias, qtiarum ipse caput est, corporis nescire. Quod subsequitur, ubi possit ab-
sui partes ab Anastasio appellari. Convenire aulem solvi, Coustanlius interpretalur, ab injeclis suspicio-
literis quempiam, pro admonere, dixit et in laudata nibus, non a lata damnalionis sentenlia. Profeclo
ad Simplicianum Episiola, Conventusliteris memo- damnalum ab Anastasio Rutinum non ftiisse, totus
rati (Theophili) conveniosanctitatem luam, elc. hujusce Epistolae conlextus probat. Probant etiam
o Cod. Palatinus revocelur: tum editi pleriquedam- multa ex Ecclesiastica historia argumenta : neque
j nanditmqtie, et mox rerum pro reum, perperam. » enim par esl credere, si percussus anathemate fuis-
Principum Rcsponsa, quaeHieronymus quoque prae- | set, potuisse illum deinceps usque ad vitae finem
dical Iib. i. conira Rufinum, non aliorum quam Ar- sanclissimorum hominum uti familJarilate, puta
cadii atque Honorii putanda sunt, quamquam hodie Paulini Nolani, Chromalii Aquilejensis Episcopi, et
noii superent. Optime Couslantius arbitratur, Sy- Gaudentii Rrixiani, tum Piniani, Albinae, Melanii,
nodi Alexandrinae Paires atque in primis Theoplii- quacum vixit conjunctissime. Neque laudari post
Itiin, cum, damnato Origcne, non satis profecisse mortem ab Ecclesiasticis viris Palladio, Cassiauo,
sibi viderentur, Impcrialia rescripta petiisse, quibus Sidonio Apollinari, imo et ab ipso Gelasio Papa in
ipsa Origenianoruin operum lectio vetarelur, ad eo- Decreto, ubi illum virum religiosumvocat, etc.
rum lormam, quae in Cod. Theod. lib. 16. lit. 5.
' Procul dubio
jam animadveneritlector Vallarsimnmodo Gua<nerium modo Gamerittm scribere,quamvis uuutu
eiimdemque virum designet. EDIT.
 ippimn

AD OPERA RUFINI.

MONITUM AD LECTOREM.
Alteramveluti Parlcm Rufini Operumscripla liwc exhibcnt, qumsubsequuntur: rfequilms licet in Prmfatione
pluribus disputalum sit, monendttsest tamen Leclor heic quoque loci, ut ne paucioris ea mslimet,qum tanquam
t/t Appendicemamandari videl. Nempe Rtifinus non ea alquc alii, et cum primisHieronymus, sorte usus esl,
quem sequiorumtemporumScriptores imilari quoquo modo conlenderenl, atqtie his qum charlis illiniebant, nta-
gnumejtts nomen, stutia propemodumambitione, prwtexerent. Neque porro fraudis occasionemfaciendm tibra-
riis prmbuitAquilejensis Presbgteri fama, ut carioris divendercnt, qum Auctore illo prwnotassent: quin potius
econlrario (ad nominisdeclinandam invidiam, quam illi cum Hieronymoinimicitimpepereranl)ipsa ejus scripta,
wternum ut durarenl, et doclorum manibus tererentur dignissima,aliis inlerdum adlribuerunt, nec minorum
sane aentium Scriptoribus, sed Cyprianoquwdam et Auguslino, atque aita ipsi, si Superis placet, Hieronymo.
Qumtgilur cum minime ipsius quidem sint, ipsi tamen adscribuniur, quandoquidemin hanc fere peccant Anli-
quarii parlem, ut tibris patrociniumab Auctore adsciscanl, necessepropemodumest, ut et lam bene Rufinianum
ingeniumac stilum referrent, ul jure illi adscribi viderentur, tamque abundanti doctrina constarent, ut nihit sibi
ab impacta nomini ejtts calumnia metuerenl.
Ejusmodi revera sttnl quw hac Parte altera continentur. Et qui primo quidem occurrit, Commentarius in
LXXY priores Davidis Psalmos, ante annos ferme ducentosab Anloniode Albone ArchiepiscopoecclesimLug-
dunensis, cl Galliarum Primate inter rudera qumdamantiqui Monasteriirepertus, dignus omnino habitus est, ut
ipse teslatur, qui in arenam ac solemadversus impios divinarumLilerarum interpretes proferretur. Neque solus
ipse iia censuit,cum avide perlegisset, sed ex aliorum etiam, quibus legendum tradidit, erudilorum hominum
sententia, thesaurumhunc csseait luci atque aurm exltibendum.Rem narral ipse salis luculenter, mullisquedis-
ptttat de Operis prmstantia in Epistolaad Pium V. qua edilionemilli suam inscripsit, et quam nos eliam ea cum
primis de caussa lectii dignam heic duximusrecttdendam.
Qui pone hunc sequitur, Commeniarius in trcs minores Propbctas, Oseam, Johelcm, et Amos, ut hutc
parti addiceretur, (ecit recentiorumdoclorttmquidem hominum,qui illum Rufino abjudicanl, auclorilas ferema-
gis quam ratio. Cwterumul nihil ei velim hac rfecaussa pretii decedere, sludiose etiam quam multa poterant
pro germanilaleipsa Operisproferri argumenla, in Prwfalione urgeo, qnm ut recolas, auctor sum. Smpiusquo-
que in Notis mirari subii, si alius olim a Rufiuo exstilit, qui el inimicitias in Hieronymumtantas exerceret,et
eodem ferme, alqtie Rufinus scripsissel, sensu, ingenio, animo, slilo denique ipso scriberet. Nulla certe elucu-
bralio est, qum inler Rufinianas majore cum dignilate slare queat. Sed hmc uberius suo loco.
Sttccedunl libelli tres alii, sive duo, nam qiti de Fide primus inscribilur, el duodecimanalhemalismisadver-
sus variashmresesconstai, scriptiuncu\apaucorum esl versuum. Atius atttem de Fidc liber, et mttllas Christia-
nw doclrinw parles coniplecliiur, copiosequeedisseril, et quanquam manifeslum est, non fuisse ab Aquilejensi
Presbylero scriplum (sunt etiam qui Pelagio adscribanl), erudilionemtamen ejus haud dedecet, et ad contro-
versiarumrfeFide historiam plurimum confert. Sed erit de Itis iterum dicendi tocus.

VETERIS EDITORIS ANTONII DE ALBONE

ARCHIEPISCOPI LUGDUNENSIS , ETC,

IN COMMENTAMH IN PSALMOS LHV,

Ab se ac editum,
repertum primo

tttUt&tio tt
ymiatio.

BEATISSIMO PATRI AC DOMINO NOSTRO

D. PIO PAP^E V.

ANTONIUS DE ALBONE,
Archiepiscopus Ecclcsise Lugdunensis, ac Galliarum Primas , Drecalur diuturnam vitain
ac salutem in Christo scmpilcrnam.
Efsi prsedaruni, ac., ut ccnsuit iile, bonum Ecclcsia Catholica suslinere, neque taiu sim
cst opus, Deatiss. Paler, vices Episcopi in ab omui recta, ct ajquabili cogilalioue alie-
635 IN COMMENTARIUMIN LXXV PSALMOS.
nus, ut gradum, ac dignilatcm ipsam, quarn
sunini.iiii in terris admiror, non in praeslan-
tissiuiis Dei Optimi Maximi benelioiis, vel
meo certe nomine reponam: tanien et incre-
dibilis ofllciorum, quibus hic status distrin-
gitur, uiagniludo, cf. mea mihi non obscura
Iiumilitas ita t»e terrcnt, ac ex eo die quo
hujus Ecclesiae Lugdunensis praeses sum re--
nuncialus, animum pcrccllunt, ut nisi duo
me recreassent, ac prope refccissent, ncscio
an in hac lemporutn, ac volunlatum huma-
narum injuria, el intcmperie.oneri haclenus
ferendo par exslilissem. Et horum quidem
unum esl, qupd nunquam vel mea sponte,
vel certe meo sludio, ac ambitippe in hunc
tam praBcellentem gradum conscendi, sed
alienae huc cne meorum civiuui, ac majorum
etiam voluntates impulerunt : quibus ul mo-
rcm gererem effecit Aposlolicae Sedis aucto-
ritas, qtiae hic me sua beneficentia, ac libe-
ralitate nec opinanlem est prosecuta, ut
scriplis ad me literis teslatus sit fel. recor-
dfilioiiis Pius IV nihil sibi magis esse rordi,
quam ut Ecclesiae Lugdunensis, tot bellis, ac
seditionibus exagitalai, lamque pcrniciosis
opinionibus dissipalte post illustrissimum
Cardinalem Ferrariensem,ego in primisprae-
siderem, pallio, ac diplomalibus ex Urbe ad
nos usque liberalissime transmissis. Quae res
cum apud nie non aliud semper fucrit, quam
certum quoddam oraculum, ac inlegrum de
mea sorlc, ac vocatjono testimonium, sic me
in tot laboribus, ac lanta bonnrum onuiium
calamitale confirmavit, ut cerlo semper spe*
rarim legalionem nostram, qua pro Christo
fungimur, non inanem, sed salularem mul-
tis, ac fructuosam futuram esse. Ut enim qui
se in hanc non evocali vilae rationem inge-
rqnt, manumque nullo auctore ac duce, hu-
jus tatn pra3stan(is naviculae malo, ac remis
admovent, pcenam semper suae temeritalis,
audaciaeque referunt, studii, ac induslriaa
suse inanitalem: sic ii,qui publica sanclione,
tanquam suffragio quodam ccelesti, his mu-
neribus, ac officii6 designantur, modo ne
otio ac inerlia diffluant, nihil non spei, ac
praesidii in felicissimo rerum suarum suc-?
cessu vident esse collocatum. Haec enim dum
illi accurate meditantur, et in his sunl, pro-
feclus eorum, ait Apostolus (1. Timot. h.),
fiunt omnibus manilesti, et de iis qui stanl in
consilio Domini recte dictum est, ejus verba
populo suo nota fecisse, eosque a via mala
et cogitationibus pessimis aversos fuissc (Je-
rem. 23.).
Alterum quod in hoc meo me gradu vehe-
menter consolatur, speque ingenti meos om-
nes, ac cerle meorum eliam Coepiscoporuni
conatus confirmat, est tempus hoc ipsum in
quod Episcopalus nostri inciderunl, quo Je-
8us Christus tam exiinios, ac vere summos
pontifices Ecclesiae suaeCalholicae ac Romanae
preefecit, qui sic omnes curas, ac studia sua
in ejus unius instauratione et recta conslitu-
tione defixerunt, ut jam diu sil, cum nihil
aliud meditentur, quam morum quidem, ac
vitae in Christianis reformationem, doclrinte
Vero, et dogmatum in haerelicis emendatio-
nem. Qute duo cum lam prudcnter, ac mag-
G36
gnifice sacrosancta synodus Tridentina nu-
peradornarit, summoque consensu et depra-
valam nostrorum vivendi consuetudinem
casligarit, et errorum,ac haereseon omnium
perniciem opfimis sanclionibus sustulerit,
lu unus, Pater beatissime, datus es nobis a
Deo optimo maximo tanquam princeps, qui
h»c tam sacrosancla senatugconsiilta, quo-
cunque sese Romani pontificii nomen et
aucloritas diffundit, confirmes, ac stabilias,
nihilque omiltas eorum omnium, qua3 ad
pristipum illum nitorem, et veterem Chri-
sliausB reipub. dignitatem pertinere videan-
tur. Ac ne quisquam hujus lam castigatae
vilte exemplum sibi forte praeferri desiderel,
tu tam exactam vivendi legem tibi ipsi in-
dixisti, omncsque tibi liberlatis, ac prope di-
cam majestalis fasces ita summisisli, ut si
quam jam benc agendi formam aliis, quibus
praees, praescripseris, sefaciles,ac morige-
ros tuis edictis sfatim praebeant, modo tuas
actiones, tuam continentiam, parcimonLarn,
tuam denique piefalem, ac diligentiam in-
tueanlur. Quis enim npn illud jure admire-
tur, quod neque te a vilae auslerilate aetas
jam morbis, ac labore confecta, revocat i ne-
que summi illi tute sedis apices ad ambitio-
nem te inflammant, neque in luos affines.ac
nepotes, quos habes optimos, ac religiosissi-
mos magna rerum affluenlia profusuui (e
reddii : sed ita virtutcs undique consiipant,
ut nihil ad te vitii possit irrumpere, nqlla ne
summorum quidem principum majeslas, si
fortc id (entarit, de recto mentis statu dimo-
vere, sed obtutu sic firnio, ac conslanti in
Christum et Apostolos intendis, ut nihil tibi
rectum, nihil magnificum, nibil denique
magnopere laudandum existimes, quod ad
illius legem atque voluntatem non effinga-
tur. Hinc illae ad nos caeterosque totius Eu-
ropae Pastores ljlerae curarqm, et amoris ple-
nissimae: hinc ad potentissimos Ecclesiae
monarchas tam crebra3 de morum instaura-
tione, ac improbissimarum opinionum inte-
ritu legationes : hinc denique tot ac tam prae-
clara in omne genus erroris, ac ambitus di-
plomata, ul ego yere meique omnes collegae
sub pastoris re ac nomine Angelici vexillo
militare asserere audeamus. Et profecto cum
ex teipso tanquam q capite nostro, ex quo in
nos omnes veluli in caeterns corporis partes,
veri sensus, ac mptus certissimi iniluere so-
lent, tam praeclara innovationis Christianee
el ecclesiastjcae principia proficiscantur, spe-
ramus hac tam praelustri sanctimonia, reli-
quam membrorummultitudinem secuturam
et tam alacri atque composita functionum
stiarum vicissitudine tuis vestigiis ingressu-
ram : ut quanlum mali nominis nimia hiere-
licorum licentia, et hominum secundum car-
nem prudenlium calurnnia pridem in Gal-
lias invexerat, tanlum nunclaudisac gloriae
secundnm Deum, te duce, summi senatus,
ac patrum Cardinalium intcgrilas huic ipsi
Cialliae nostr* inferal. Et sentimus plane ac
ipsis auribus quotidie haurimus sermones de-
pravatissimorum homifiuni, qai de tuae vitaa
ac morum integritale loqui non possunt, nisi
magna cum laude, et in superiora quoijue
657 PRJEFATIO. 633
(quod suis polius adscribere debebant) tem- Romana sede conspexerint, atque ab Apo-
pora rejiciant quicquid erroris in fide, ac in stolicae auctoritatis wajestate pendere volue-
moribus flagilii in republica Christiana a plu- rint. Qnae res cum ab improbis fcre hos po-
rimis annis pullulavit. Itaque sic statuo, pulos dogmatibus atque opinionibus flagilio- *
tempus me idem prope intueri,. quod illi m~a- sissimis magna ex parte vindicarit, et in I
jores nostri Episcopi, tum, cum ad exlin- anliquae fidei statu retinuerit, aequum est in -
guendam Novati doctrinam excitatus est his quae reliqua sunt, propulsandis, ut in
Romae summus Pontifex Slephanus, et (ne htijus tuae Ecclesiae matrisque nostraa judi-
exiguam illam turbam antiquissimorum tem- cio, atque voluntate quiescamus, ijsque dun-
porum, cum hac rerum omnium perturba- taxat armis contendamus.quaB nobis illa per
tione comparem, sed aliquid afferam quod te, tuoque consilio praescripserit. Ac egQ
malum istud nostrum exaequel) iisdem mihi quidem, Pater beatissime, de statu, et earum
videor diebus agere, quibus Julius ille pri- rerum summa, quae ad religionem perlinent,
mus adversus Arianos tam acriter dimica- sic senlio, nobis in prirpis, qui sumus Epi-
vit, omnesque sui lemporis Episcopos ad scopi, esse aduitendum. ne doclrina careant
spirituale bellum incitavit: el tam ardens nostrorum hominum ingenia, sed iis argu-
fuil Innocentii primi sludium adversus Pela- menlis, eaquc eruditione imbuanlur, qtiae ad
gianos, et tam graviter summus ille LeoEu- relinendam eormn in Ecclesiam benevolen-
tvchianorum, ac caetcrorum transfugarum liam, ct alendam in Christum pielatem perr
errores expugnavit. Nam caeleros ego non tineant: alioqui enim coacervatis sibi adsua
connumero Pontilices, quibus tanquam du- desideria magislris, aures rerqrq novitate
cibus certissimis usa est semper Chrisliana prurienles accommodabunt, ducesque ac pa-
Ecclesia ad improbissimorum haereticorum rentes veritalis contemnent. Fecit haec mea
sui temporis insaniam refringendam, et ad cogitatio plane, ut ea in re, mea diligentia,
Calholicorum fidem, ac pietatem maxima di- atque auctoritas non deesset iis, qui tum in
ligentia et contentionc summa retinendam : hac urbe magnis desideriorum fluctibus aes-
si qua enim unquam victoria, si quis trium- tuanti, tum in aliis quoque civilatibus et op-
phus de hasreticis nobis, alque majoribus pidis hanc operam meo nomine atque volun-
nostris contingit, (conligerunl aulem quam- tate populo, ac plebi nosirae navanl. Et si
plurimi) Ecclcsiffi luae Romanae, reliquarum qua ad populi hujus et juventulis crudiendae
ornnium parenti oplimae, acceplum referimus. rationem industria desideratur, eam accu-
Quae cum a Christo icdificata super firmam ralissime nobis Collegium Palrum societalis
petram, adversus inferorum portas lolies Jesu quod hic Iiabemus fcelicissime inclioa-
dimicarit, permansit semper quod semel esse tum, suppedilat. Si quid porro est quod la-
ccepitjColumna alque veritatis firmamenlum, tius etiam in vicinarum, atque externarum
illudque non per quaedam temporum inler- quoque nationum ulilitatem a me proficisci
valla exslructum, sed perpetua summorum queat, id curo in primis proferri in medium,
hominum etsanctissimorumPontiGcum scrie et iis, qui communibus bonis nobiscum li-
sic fultum, ut qui se huic tam ccelesti provi- benter utunlur, impertiri.
dentiae et Divino ordini permiserunt, uun- Quod cum alias sane non semel, tum certe
quam hominum errore ac nequitia perculsi, nunc in hac Rufini mei edilione conaliis sum
in omnem doctriiue ventum aestuarint: sed tibi in primis, Pater beatissime, testatum re-
veritatem (utar verbis Apostoli [Ephes: k.]) linquere, ne noslra hrec eliam tam languens
facientes in Christo, ex quo totum corpus vjdeatur Ecclesia, utnon solum recentiores,
compactum, et connexumper omnem junctu- sed vetustissimos quoque Doctores in are-
ram subministrationis, secundum operationem nam, ac solem adversus impios divinarum
in mensuram uniuscujusque membri in chari- literarum interpretes prpducat. Qua vpro de
tatis cedificationem incredibile sui ceperint causa meum esse Rufinum dixerim, qui tam
incrementum. Nam caelerae quidem Ecclesiae, improvisus ac tam serp hominibus profera-
earumque pastores adversus quamplurimos tur, et quem in aliis, non semel opusculis
fidei, ac religionis Apostolicae hostes saepe viri superioris, ac proinde gravioris aetatis
ubique fere gentium, in Asia vero maxime, reprehendunt, operae pretium duxi tibi,
ct Ljbya, decerlarunt, et non sine summa summo rerumearum quae ad fidem pertinent,
laude victos profligarunt; sed cum sese eo- judici, exprimere. Est in agro Lugdunenst
rum posteris ad norraam, et censuram Rp- insula quaedam, quam Barbae appellant in-
manae sedis, quam yeteres illi tantopere ve- colae (docti vero Rarbatam), medium alveum
nerati sunt, accqnimodare noluerunt, sed Araris findens, in qua pervetus ac sanclum
sponte seac imprudenter ejus legibus sub- monasterium exstructum fuif, et magna to-
duxerunt, incredibjle est dictu, quanta clade tius provinciae veneratione celebralum : sed
paucis annis accepta, quam infceliciter ac ita superiore bello ab haereticis disturbatum,
misere conciderunt. Et profeclo ut permulla atque dirutum, ut nihil in eo nisi loci cujus-
in hac Ecclesia noslra Gallicana ab haereli- |; dam divinioris vestigia superesse videaniur.
cis fiant depravale ac flagjtiose : hoc tamen :< \ Id cum ego multis jam suporioribus annis
unum fidissimae semper anchorae instar illi \;>auctoritate sedis Apostolicae (uti fit) gnber-
fuisse in summa, fidei conlliclatione existimo, | | nandum suscepissem, cum multa in eo of-
quod boni Pastores, atque eorumovesincre-^ I fendi pielatis antiquae monimenta, tum vero
dibili numero olim quidem coaclae, tum vero' praecipue bibliolhecam opulentam, quaut
1 -
diversis locis, ut in publica calamitate lieri cum studiose lustrassem, ollendi Gommenta-
solet, dissipatte, tc unum luique similes in riosRufini presbyteri Aquilejensis in septua-
633 IN COMMENT.IN LXXV PSAL. PR^EFATIO. 640
ginta quinque Davidis psalmos, notis etcha- tina illa voluntatis inler D. Hieronyuiuiu et
racteribus qui summam antiquilatem pra Rufinutn, alienalio, tum quod ille zelo ar-
se ferrcnt, descriptos, et membranis prope- dens ac eruditione fretus nihil in alienis li-
modum exesis, ac ipsa vetustate et situ at- bris non depuratum et ad amussim exactum
tritis comraendatos : quos cum avide perle- ferre poterat: hic vero sancfimonia, ac niul-
gisseui, aliisque viris eruditis legendos tra- torum praecipuornm Ecclesiae luminum cxem-
didissem, censui non esse hunc thesaurum plo communitus in Origenianis libris sive
denuo defodiendum, scd luci, ac auraj exhi- legendis, sivc in alienam linguam transfc-
bendum. Neque vero me ab hac edilionc rendis audacter versabatur. Tum vero uiaxi-
deterruit id quod quidam cx mihi amicissi- me quod cx quadain opinionum varielale,
mis in hoc opcre annotarunt, plcrisquc ac veluli ex D. Augustino comperimus, in hanc
infinitis propc locis ita cum Augustino in contenlionem incidcrant, in quain forte licct
suis Tractalibus in Psalmos consentirc ut imprudens, cum ipso Hieronymo ille idem
eaedem stepe sint sententia;, eadein verba.al- incidisset, nisi qua erat animi, ac morum
que adeo similes inler se periodi. Nam id in modeslia, omne jus in disserendo victoriaB
hoc opere D. Augustino evenisse censeo, Hieronymo remisisset, quae mentis, ac volun-
quod D. Ambrosio in suis librisExaemcron, talis dissensioncm, atque in Ecclesia scanda-
ac de Spirilu Sancto contingit, ut quemad- lum creare polerat. Atque ut omittam quod
modum hic intcgras in suum opus ex Divo non in dissimili genere inter se contenderint
Basilio periodos transtulit, sicex Rufino, vc- Paulus et Barnabas, D. etiam Pelrus et Pau-
luli alibi ex Hieronymo et Cypriano, in suos lus Apostoli (nec profectosine sententiaedis-
ille Commenlarios quamplurima derivarit. sidio ab Augustino ctHieronymo exagitatae),
Fuil enim Rufinus Augustino antiquior ct nota est illaex veteri historia inter Epipha-
magna; apud eum auctoritatis, ut ad D.Hie- nium, ac D. Chrysostomum controvcrsia :
ronymum dcillo scribatnon sine pietalis, ac illa etiam co modeslior, quo anliquior Vic-
eruditionis commendatione, eumque cum suo toris et Irenrci, quee tamen omnia non ideo
tum adversario, olim vero sodali amicissimo summis viris eam notam inusserant, ut si
mella Scripturarum studiose lambuissc, quid minus recte in nonnullis, quae non ila
ulrumquc quidem conatus in mutuam benc- ab universali Ecclesia in Conciliis Sacro-
volenliam revocare, sed ita caussam inimi- sanctis tractata fuerant, et decreta, sensis-
ciliarum dissimulans, ut neutri culpam ea- sent, in caeteris quoque errasse videantur.
rum affingat. Hos porro tam luculentosCom- Sua sit ergo sancta D. Gelasio auctorilas, et
mentarios landiu latuisse non mirum debet sua D. Hieronymo consfel innocenlia, qua;
iis esse, qui norunt ex Trilhemio plures ad- tamen recte dicla Rufini non elevent, imo
huc libros ab auctore nostro conscriptos, et quae ad veritatem, ut hic omnia exac'a si
silentio tamen et oblivionc hactenus sepul- fuerint integra, non minus ad bene creden-
tos. Jam vero ex ipsa slili facilitate ac aequa- dum nos instruant, et ad bene agendum in-
bili dicendi genere constat hunc auctorem flammcnt, quam quae ab iis perfecta sunt,
csse, ct eo studiosius a prirais a Barbala in- qui speciosius illo fortasse, et ambiliosius
sula monachis asservatos fuisse,quod in eos legi terique solcant.
fere dumtaxat Psalmos ille scripserit, quos Te vero, Pater beatissime, sic nostrum
sinecontroversia Davidisesse, docli fereom- hocmunusculum spero excepturum, ut soles
nes asseverant. Ac ne quisquam minus hanc ea, quae quamvis sint luculentiora, tamen
operamexistimcl,quod quaedamipsius opus- quia non ex hoc solo nostro tani infcecundo,
culaaucloritali Apostolicae suspecta habean- ac difficili,inquo excolendo magnopere voce,
tur, id unum tanlum dixerim, nihil illo Ca- acedilo nupcr Catechismo cl Breviario ela-
none omnino adversus Rufinum dici, quod boras, profecta sunt, non aeque forsan sunt
hujus libri lectionem impcdiat. Nam el Gela- admiratione digna, eoque magis, quod lan-
sius rcligiosum eum virum appellat, et non- quam manubife, aut cxuviae polius crudelis-
nullas abeo Scripturas cxplicalas fuisse tra- simsstragis in onincs veteris Ecclesiae, nou-
dit (Psalmos ego hos sepluagintaquinque dum cditae in lucem Doctores in hoc Regno
intelligo) el hoc se nominc suspecta quaedam tibi exhibentur. Ego sane si quid haberem
ejus haberc, quod a D. Hieronymo scribatur, praestantius, quo tibi aliquo nomine gratifi-
delibero hominis arbitrio minus vere dispu- cari possem, tam libcnti sludio ac egregia
tasse: sed utomiflam eam quam in dicendo, volunlate transmillerem ex hac mea sede
atque veritalem asserendo pra3 se tulil liber- Lugduncnsi, quam hoc ipsum opusculum :
tatem vir sanclissimus idemquc doclissimus in cujus lectione si quid olTendet Ecclcsia
Hieronymus, ad cujus calculum nos remillit Catholica, quod non usque adeo probari pos-
Gelasius, mihi plane in his Commentariis sit (tametsi nihil tale hic offendimus), id ut
tam esl aperlum, quam quod pro libero ho- ceetera curet emeudari; sin autem quamplu-
minis arbitrio, pro bonis operibus, pro niys- rima reperict, quee ad suam, suorumque
terio Sanctissimae Trinilatis, et sacrosanctae eruditionem, ac pietatcm pertineant, aget
Eucharistiae, pro purgalorio, pro vera homi- illi gralias immorlales, qui bouorum estom-
nis justilia, atque aliis hujusmodi permultis nium fons uberrimus Deus, aquo tibi fcelici-
non semel, neque uno loco docet. Neque vero tatem cum diuturnissima vita conjunctaiu
cuiquamnova dcbet csse (lamctsi gravis ac tibi, Patcr beatissime, quotidianis precibus
molesta bonis omnibus semoer fial) rcpcn- exposco. Lugduni Idibus Martii. 1570.
 1TEM DE COMMENTARIJS 1N PROPHETAS

OSEAM, JOELEM ET AMOS,

EX EPISTOLA DEDICATORIA

RfiNATI LAURENTII DE LA BARRE

AD D. JOANNEM A SANCTO ANDREA.

Tti in primis, Vir ornatissime, non detinis maximoA laquequot exieruntvoluminacum aliqua lui prwfatione
tludiorum provenlu,reique titerariw accessione pro- nominis: teslabitur etiam illud in prwsentiarumRIU
ferre de tua divitebibliothecabonos quotidie Auctores, FINI nunquam antea typis commissum Opus, cujus
proque tuo in liempublicamgrato animo perquirere cum exemplar Dominode la Bigne Prmceptori meo
magnistumplibus undique, si qui codices Mss. ha- Theologo,hujus mlatistam ob morum candorem,quam
beantur casligatissimi, quibus impressi possent con- ob singularem ejus erudilionem meritissimo, peten-
ferri: si qui rursus reslarent cum aliquo fruclu impri- dum indicasses, ex reliquiis venerabilisMonasterii
mendi. Et ita quidem, ut de le testatumjampridem Monlis Dei, factumesl, ut inler ruinas ejus devolmdo-
doctorumsermonibusaudiverim,nullumeorum qui tunc mus divina providentia si non integer ab annis vetu-
vivunt (absil verbo invidia) existere qui felicius el sa- slus codex, sallem quodammodolotus ab injuria inve-
lubrius Chiromammanum admoveril rei librarim : et niretur effugisseGnoslicorum nostrorum injurias : ad'
qui liberalius optimm notm scriptorum (quorummodo versus quas atque ejusmodigrassalorum excursionet,
lectionesludiose fruunlur) impressionesjuverit, auxi- vindiciarum si quis sit modus , is est accersendusa
rit, promoveril,atque lu ipse quem a Deo Opt. Maxim. Calcographia, qum sola, inclinanlibusseculis, maximo
in hwc calamitosa lempora ob id reservatumdicere Dei beneficioad studia jam nauseanleshominumani-
soleo, ne lilerw obsolcscermt: nevedeessel, qui ho- g mos recreavit jucunda facililate, scriptis contulit gra-
neslissimasItoneslisrferebus Typographorum concer- tinm sua pulchritudine, et simul immortalitalem.
tationesillustrarel. Testantur illud jampridem lol lan-

IN LXXV BAVIDIS PSALMOS

COMMENTARIUS

RUFINO
AQUILEIENSI

OLIM ATTRIBUTUS.

TITULORUM OMMUM QUI PSALMIS PRJEFIGUNTUR

Ifrgttnwntum.

1 Sunt superscriptionumomnium tituli diversi: nam Q litur, ut nuncIn finem, nunc Psalmus, nunc Canticum,
prteter cos quiauclorumsuorum nominibus,aut caussa- nuncCanlicumpsulmi,nuncPsalmuscanliciad disliuctio-
^ rum, aultemporumsignificationibus prtcnotanlur,suntalii nem psalmiqui subjaceat,proponalur.Et quanquaniiu- iu
quibustitulus, In finemest : alii qu>bustantum, Psatmus singulis quibusque psalmissingularumituarumque
cantici,vel Canticumvsalmi.Etnecesse estdiversas caus- scriptioimm caussas prsestare uilatnur: lanien ad com-
sas diversarumsuperscriptionum extitisse. Nonenimsine pendiumstudiosseintelligenlia-, in brevisermunculovir-
caussatanta reriim diversitatebic titulorumordoconver- tutem suprascriptionumomniuincoarctamus. Finisest,
 Cil RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 614
cujus caussa'Cffitcrasunt, ipse aulemnullialii caussamA atquerragnas,cui plures jedes diversseqnesint, quarum
suam pr.Tstat.Obfinemenimomnia: nihil voloaliudpost fores propriisclavibusdiversisque claudp.nlur.Qua;cuni
finem.Nauiquead liiiem lendiiur, scd in li>iedesinitur. unuinin locumcong^sta3perniixtaquesint, volentiunam-
Ita finisci anleriornniperlectioest, ct se in nihil aliud quanquuaedemaperire, maximamiguaroafferanliJifliciii-
protendens,proprinin seinelsui ipsepossessioest. Psalmi talom, ut clavosuiiiuscujii^queaidis inveniat: silqueaut
ergo qui insrribunturIu fmem,ita intelligendisunt, ut familiarissciontia:cogmlamclaveincito ex copiailla con-
ox perleciis:uql)eabsolutisbonorumaelernorumdocirinis gesirfcvarletatisiiiunuineligere.aiilingintislaborisaptam
el speeiobus exisfaiit: quia ad ea qu.-ein liis ilicunlur, et congruamclavemaperiondiuriinscujusqueadilusinve-
liilcise noslrrecursns extendal,et in his ntilloulleriore nire : quia ratio et qualitas non siuat, non suas claves
lendensprocursu,ipso suo oplal%et adeptrcbeaiimdinis claustris disparibuscoaptare.Itaque socuiidiimD<imise-
fine requiescat. In Musieisvero arlibnsliajcsunl oflicio- ricordiamaperiendiuniuscnjusquepsalmi claveinreper-
rniii genora <-tvarieiales.Psalmuscst,cuuieessantevoce, turi, hujusipsiusprimi Psalmiadilum propriasua et con-
pulsusiiiiilumorganicanenlisaudltur. Canlicumesl, cum gtua clave panilainus.Idle liber apml Hebrasospropter
canliiiitiuinchorusliberlatesua utens, ncquein cunsoiium diversascausos triliusmodisintitiilalur: id est, aut Liber
organi astriclusobsequium,liymnocanorietantuui vocis hymnorum,aut Libersoliloquiorum, aut Itfter psalmoiitm.
exultat. 1'sahnus ailtem cantici est, cuin orgmo praci- Ideolilulus ijus eSt, Liber liyntnorum: quia tolumislud
ncnto, subsequons ct teinula organi voxcliori cantanlis opus peilinel ad lainleiiiDei. Hymnisunl cantuslaudoni
auditur, inodnii) psalletii niodulis voeis iniilaia. Canti- Dei concinente-.Si sit faus,el non sit Dei, non est hym-
cum vero |>salmicst, cumclioro ante catitante,liuiiiaiia? nus : si .'it laus Doi, et non cantetur, honest hymnus.
cantatioiiis hynino ars organi consonaiitisaptatur, vo- Oportet ergo ut si sit hymnos,liaboathaei-Iria, et lauJem,
cis(|iie uiodulispraecinenlisiiari psalleiio suavilalemo- et Doi, et canlicuin.Dicuntet quidam quod hymnuspro-
dulatur. priediriiur, lausDei meirice composita.Unde prnpriein
Ilis ergoquatuor musicseartis generibus compelentesj, Ifebrajo di.-imr Liber liijmuorum,quia ibi lotumpsalte-
singulisquibusquepsalinissiibsciipliones sunt coaplataj. riiunest melrice scriptun. Diiitur etiam apudnos recte
Kxvirtulibusauteni psalmomm,et ex ipsis<loctrina> nni- I/ber /ii/mnoiuiii,quia licet, impedienletranslatione, non
sicaediversilatibuscaussa uiiiusciijusqucsuperscriplionis leneat molrum.teuet tanienquodpreecipuum esl : seilicet
estcnditur. In co enim psalmo,in q 110taiiuimPsiimus quod in oiiiniparte apud nos,sicut et apudHebruos,lau-
inscribilur,lideliuiiioperlimel religiosorum^esloruiliaut doniDei signilicat,qnoJ perspicuumest./.i/er etiamsoli-
tlocirina,2 aut confessiocoiilinelur, cum 1'roplietacom- loquiorum nouimmoritodiciiur, eo quod in eo sidusSpi-
niemorainloquajgerit, ad doctiinainuos geslorumsiini- rilus Sanclns sine ulloliunianoingenio,sive. auxiiioIoqua-
liuminstituit, molu ."orporelorgani noslriad pios ollicio- tur. Vel sohloq ium, non quia <le Chrislo loquuntursoli
rum usiis temperato. At vero cum Canticitinlantuinin psalini: se l et
quia riignius nianifesliusloquunturde illo,
titulo psalmiprwponitiir,scieniia iu co sptrilualis,et iii- quam prophelas ctctori.Ex qua etiara digniuie ha?cpro-
telligentiaecolestisintelligitur,quaniper eogliitiotiem sa- phetia in frequeiitiori usu habelur in Ecclesia. Ilursus
pientiooconsequitur, <umnoncommemoralisfideioperi- dulce Libcrpsalmornmrecte appellatuse«t, quia sanctusDavid
bus, solamdoctrinamperfectaedeDeo cnguilionisosien- id est mysleriumvoluit hujusproplieliredulcisono,dulciorgano,
tlit. Non enim slatim omniSscienliaiu bonoopere est : psalteno, declarare.Volensenim nlaghilicare
neque rursuinomne opusboiium veraniscienliamconse- cullum ad
templi honoiemDoi, cuniArcamde Syluredu-
quilur. 01)quode-t illuJ quod in leitio superscriptionum coret, olegit tria millia hominummusicis iustrutneiilis
genere est. CanlicumpsaJmidicilur, quandociiui bono- Deunilaudaiuium: et iiliscenlum quinquaginlapia>le(it:
rum operum efficieuliascieutia' dootiina coDjungitur: quibusoiiinibusquatuuralios, Etiiain, Emaii,Asaph,ldi-
Prius enimin bonisoperibus viveiiduniest, ut perfecla tlmii pr;cfeclosadliibuil(l Paral. Itj.J. lpse quoque cuin
pos<itca quae deinccpssuccedit, di%iui sacranienlirsse psalterio modulansin tabernaculoail divinumcultumca3-
coguitio, seiundiim id quod diclumest : Desideraslisa- teros invitavit,prophetiamhancmodulabaturin i sallerio
pifiitiam? serva mtindula,et DominusprmstnbileamdemIJ (I Paral. 21.). Et non sine caussa m3gisin liocquani in
{Malth.19.).Pra3Stabtt alio instrumeulo : quia sicut lioc iiistrumenlumdecem
ergo sapienliainliis,qui per nnrita chordas
boiioruuioperuniinlelligenlie gratiamconsei[uunliir.Ex habel, etsupcrius est concavumunde resouat:
liis operumdoclrinrequesludiis, psalmiillius<miCantico ita ha;c proplieliaresonatde superioribus,qnrtnos instruit
de
psalini superscribiiur, erit caussa noscenda.Uliiauiem solospiriiuaiibus.Neque hoc caussa laudishumanae,sed
est Psalmuscantici, illic per coguitiouisscientiamusus appetitu>uperna3[ialriiB.Deeemvero chordsepsalte-
boni operis traciattir: quaiidodesideraliileninobis(ide- Irii, decem praiceptalegissignilicani:qu«eomniabeneim-
liiimgestoriimclhcientiani prrcslatanterior Deoadepta plet, ^, <|uica exequitur, qua: in psalterioscripladecan-
de
cognitio.Hrocergo musicrc artis quadrilaria diversitas, tanltir. Dicitiii-autemprophelia,non quia pnodicitfutura:
psalmorumest diversitati coaplata, ut est. Psalmusper sed quiaproditocculta.Cujus tomporaIria sunt : prasteri-
corporeiorganiinotuuiin conimomoratione gesiorumlit. liim, praesensel.futurum.Et ipsaaliquandolil per (iguras,
Canlicumvero per sapipntiaBcognitionemhabetin se do- aliqiiandopor somniuni, aliquandoper Ociuliamrevela-
clrinie scientiam.Psalmusvero canticiest, cuni praeeunte tionem: slcul ista,Quodipse PropliotaSllestatur,uhi ait,
ge-ioruni morilo, cngnilio seicntiajpnestalur. caniicura Aitditnn,quid loquatiirin me DominusDeits(Psal. 10.).
deinde psalmiost, cuni per adeplaescienliu:c<ignition<'m lit, Occulia sapientimlua'-manifestaslimihi (Psal. 5U.j.
liihdiumgcslorumopusinchoaturol geritur. Per haseigo Communismaterialolius hujus operis, Chrislus est, tri-
superscriplionunipro|>rietatosinteliigeiiliampsalmorum pliciler accoplus: id esl, secundumdivinitatem.seciindum
quasrereopoitrliat : quia unicuiquegenori prophetiad, in liuinanitaleui,ol secundumcorpusejus. quod est Ecclosia.
proprietale lituloiuui ilnuinqiiodquegenils musi seCom- yuod verode conlfaiiis,id est, dajmouiiset iir.piisliomi-
paialionisapiuinesf.Aliievero snperseriptiones,qiiicaut nibus interserilur, nonidoolit, quodsint deprincipalima-
res geMassociiudiiiiiliistoriassiguilicant.autteinpora,aut teria : seilut priucipalimateriei per quasdamconmiodita-
dies, aut alinda iquiil co.nplexajsunl : vel ex inlerpreta- tos subserviant,adniiscenlur. Ul in piimopsalinode iiu-
lione nominiun,vol c; con>parationegestorum, vel ox ]>iisinducit,(|uatenuspereoiuniposnastioiniuesab eoriiin
consimiliuinspecio, ox quibus robus psalniuscousistal,D conlbriiiitatedeterreat, el ad Christi conforniiiatemindu-
ostonditur.Et sictibiost, Pro die sabbati,aul, Pro occultis cat. Quasritura qiiibusdani,cui parti philosophia3 suppo-
filii. ani, Pro die octava,per corporalemsuperscriplionem nalur. Quihusresionileniluinest, secundum quodagit do
significationemque spoeialispsaliniintelligatur editio: vel inoribus, Elhic* : secundum quod tractatde natura, Pliy-
cum lllius Davitt,vel i//t David, vel Absalom,vel Sau(, sica.'potestsuppoui.
vel Doeclt,prophetia,quiEin psalmo sit, conseipiainur. SciendUlnv<ro est, quod istosCL. psalmos.SpiriluDei
in diapsalmavero, quodinterjectumph.rimis psalniisest, revelante, Sanctus composuitDavid. Et lidt quiJain
cognoscenduniestdemutationeaulpersona>,3autsonsus, psalmialiorumnominibusinlituienlur, ut est Saloiuouis,
subconversionenietri musiciinclioari: ut sicubidiapsalma Aggei,filiorumCliore,et aliorum quorumlibet: nou idco
inlercesserit, aut aliquid aliud dici, aut etiam ab alteroi factumest, quoJ ipsi psalmoscomposuerint: sed propler
dici, aiitin altero artismusicremodulocantari,inlelligen- mysterianominum,sive ofliciaad quaj sormosequensvi-
dumsit. De personis,aut sensibus, ubi diapsalmamter- dettir pertinere. Neceo niodoordinatisunt, quo a sancto
cedere reperiemus, rationem assereretentabimus.Crete» Davidcompositi.Cumenimin uxore Uris peccassot,Mi-
rum niodiniusicidisciplinamconservare,translatioGra^ca i seiere mei Deus (Psal. 50.), posth.-ocvero pro persecu-
et Lalinanonpotuit. Hasc auteinin compendiosambrevi- tione Absalom,Domine,quidmulliplicatisunl (Psal. 5.),
taiemdictasnfllciant. edidit. Item cuin a Saniuele prius uugerelur iu regem,
Nunclestiiiemusad ipsampsalmorumexposilionemsti- Dominusitluminaliomea (Psal.26.) : morluoautein Saul,
lum convertere. Est autemdiligenspropensumquejudi- Diligamte (Psal. 17.),composuit.EsdrasScriba,<iuitilu-
Cium oxpnsilioninniuscujusquepsalmi prajstandnm,ut; los posuit,psalmosaliter, quamdictati fueraul,ordiiiavil:
Cognoscatur.qua unusquisqueeorum clave iutelligentias i hoc lorlassisSpiritu Saactoidoo disponente, ut cu<nofdo
nperienjus sil. Namliber omnis similisesl urbi puichrei rerum, aut lemporuiujuxta literamnon tenelur,alierordo
645 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIHS. G4G
subtiliorjuxta spiritualemintelligentiamrequiralur. Et A beatitudioeminel primoparente amissamstudeamus repa-
sunt quiddm,qtlfquinque psalmorullilibros esse vollint, rare in nobis, exemplonostroin aliis '.qUodut possi-
mus facere,hortalur nos iniagiiiinoti homioisChrlsticon-
quia ibi qiiatfr fial, fiat inveniunt: sedunumlibrumesso, formari
Actuum Apdstolorumliber coufirmat,ubi ait, Sicutscri- : de quo in hocnrimo psalmoagit hoc modo. Re-
ptttmesl inlibro Psalmorum[Acl.1.). litulos niovel ab eo omniamala, tam cogitationis,qtiamoperis.
Esdras alitem, cum casteris psalmis in eo omnem pcrfecliotiemvirtutis.OsleiiUit
posuisset, Comiiiendatesse
linic psalmordeonon adscripsit.quiaistepsalmusomnium eum utilem nobis.SciendumveroCSt,quod illas per-
aliorumestiitulus. Sicul euim litulus illuminnt,et toiam feclionesde Chrislo,quas communiteiponil in priori psal-
m ileriamsequentempraelibat:ila psalmusisle, qui pra3- ino, in ca3teris psalmls, qiti seqountui,multlpliciterper
cedit, totammaterianisequenlisoperistangil.De hacvero partesnec exequitur. Quiaereo omnos ad beaiiludinemten-
inateria hocmodotractat: oslendendo potenllam diviui- dunt, beali esse, nisi per Christum,pnssunt(tantum
la is, perfectionemhumaniialisChristi, universitatemsa- enim bonumest beatumesse, ut omneshoc veliutet bOni
nitiilismembrorum,conversionempeccatorum,patientiam etmali), proponitCbrislumnobisin eiehiplum. Et Ihcipit
et gloriamomniuni.Intentio sua est, nos coinnionere,ut a beatitudiuesic.

COilMWUS U Iffl PSAHOS.

PSALMUS PRIMUS. B ut quisquis ad bonum opus tendcre dcsiderat, quo

scilicei beote vivat, prius malum cavere sliideab, ne
51. Bedlus iiir, etc. Postqiiam dictum est, non bonum quod agit, impediat. Unde scriplum est: De-
abiit, superlluum videtiir esse quod addiluf, non ste- clina a malo, et fac bonuin (Psal. 55.). Seqnilur de
tit, et nott sedft. Qui enim non consentit peccato, jam Domino Nostro Jesu Christo.
nec in eo slare valci, anl perseverare. Sed ideo lioc 2. Sed in lege Dominivoluntas ejns, el in lege ejus
facit, quia ordinem vult exequi, quo primus liotno meditabiturdie ac nocle. Quod Christi vOlulitasiti lega
peccavit: ut seCunilumhominem ostendat a primo Dei Patiis fuerit, textus sancti Evahgelii satis osten-
esse dissiiiiilem. Beatus vir qui non abiit. dit;ubi Luca narranle dicitur, qilaliter in lemplo
1 De Doniino noslro Jesu Cliristo act-ipiendumest, Domlni puer Jesus inveniliJr sedens in medlo Docto-
Fcnitus
qui non abiit in consilioimpiorum, sicut homO lerre- rum et interrogans, cunctis stupenlibus silper ptti-
nus, qui uxorl consensit deceptai a serpente, ut Do- denlia et responsis ejds (Lut. 2.). Qui inquisitlis a
mini prsecepta contemneret (Gett. 5. 6.). Et in via parentibus ait: Quid est quod me quxrebatis? Nes-
peccatorum non stelit. Venit quidem in via peccato- ciebaiis quia in bis quse Patris mei sunt, oportetina
rum, nasccndo sieut peccatores; sed iion stetil, quia esse (Ibid.) i Ergd in lege Domini Voluiilasejus. Ne-
illecebra secularis eum non lenuit. Et in cathedra quaguam puer Jesus Invitis parentlbus in templo Do-
pesiilenlimnon sedit. Noluit enim lerrenum regnum mini remansissel, si in lege Doinini VOluntas ejus
cuiii superbia (Joan. 78.). Qu33cathedra pestilenlise 6 non fuissel, El in lege ejtts medilabitut die ac ho-
idco rcctc intelligiiur, quia pauci sunt, qui amore cle. Namqtie in die etnocte priedlcavit Cliristds. In
dominandi careant, et humanam gloriam non appe- (Q die docebat turbas, hoCle verbi mysteria dlsciptilis
tant. Pestileiitia vero est morbus late pcrvagatus, revelabat (Joart. 8.). Vel in lege Domini Volunlas
omnes aul pene omneS involvens. Ve) calhedra pe- ejus fuit, quia a prreceptis Patris nUnquam(Flliusdis-
stilenlioe perniciosa doctrina intelligi polest. Deinde cordavit. Ilinc est qUod ipse ait : Non Vefll facere
considerandus est ordo verborutn, Abiit, Stetit, Se- voliintaiein meam, sed volnntalem ejus qui misit ihe,
dit. Abiil ille, qui recessit a Deo. Stetit, cum dele- Patris (Joan. 6'.). Ex qiiibus verbis quid aliiid colli-
claius est in peccato. Sedit, ciini in stia superbia glmus, nisi quod prtuceptis dominicis obedire debe-
conlirmattls, redire non potuit : nisi per eum libera- miis, iiim limendo, scd ^mamlo: non ex necessi-
tus, qui neque abiit in consilio inipioruni, nec in via tate, sed ex voluntate. Non enim linior aut necessi-
peccalorum stelit, nec in calhedra pestilenliiCsedii.] las, sed sola caritas implet legem. Hinc est quod
Pntest etiam intelligi de quolibet jnsto quod dicilur, Apostolus ait:,Qhi enim diligit, legem implevit
Beatus vir qui non abiit, elc. Ih consilio iuipiortim ab- (Rom. 15.). Necmirum si is, qui caritate repletur in
ire, est pravis consiliis asseutire. In via pcccatorum lege Doinini, die ac nocte, id est, assidue meditalur:
siat, qui in tnalis operibus perseverat. ln catliedra vcl die ac nocie, idest, in prosperi* el adversis. Ubi
vero peslileniia3 sedet, qui malum quod agit, alios enim est vera dileciio, ibi Divinuelegis est medita-
docet. Quisquis ergo beate vivere siudel, prava con- lio : et mens, quae amore Dei accenditur, nec pro-
silia siiminopere cavere debet. Scriptuin est enim : speris nec adversis cominulalur.
Corrumpunt mores bonos culloquiamala(l.G'or. 15.). 5. Et erit tanquam lignum quod plantdtum est se-
Prava quoque opera et exempla nihilominus vilanda cits decursus aquarum, quod fructum tuum dabit in
sunt: quia sicut bonorum operibus et exemplis mi- tempore stto. De sapienlia per Salomonem dicilur:
nus boni ad meliora semper proficiunt: sic nonnum- "J Lignuni vitaeest liis qui apprchcnderunt eam, et qui
quam iniqtioruiii faciis et exemplis infirmi ad dele- tenucrii eam, beatus (Proijerd. 5.). Quid autem Chri-
riora icildiint. Ilinc Psalmista alibl ait : Ctim saucto stus, nisi Dei virtus, et Del sapiehlia (i.Cor. 1.)?
saiicltis eris. El paulo post subdtlur ; El cum pcr- Quemquisqtiis amatido et desiderando appfehehdit,
Verso perverteris (Psal. 17.). Tanto itaqtte siudio- in ajiernuni proculdubio vivit. LegitUus in paradlso
sius oportel tisec fugere, quanto facilius incautas lignum vit* esse, de quo dicium est: Videtene forte
mentes possdM decipere. Via ergo bealitu<linisest, sumat de ligno vilae, et vivat in auernum (Gen. 5.).
» Multa, quemadmodum in Prrcfalioue moiiuiinus, Reatus Vir, qui hott abilt fn Cdhsilio Impio^tifn,sicut
Atictor noster ex S. Augustiui Comment. mutuatur : homo terrenus, qui uxori consensitdeceptma terpente,
cujus rei locus iste, qui primo occurril, exemplo ut Dei prwccptaprwleriret. Omisil helc noster Verba
erit; pleraqueenim alia impostcrum, brevitatis gra- hoc est homine Dominico,quod sdret ab ipsomet Au-
tia, satis habebiihus, nomine S. Patris paremliesi gusiiiio postmodum in 1. Retract. 19. improbata.
incluso, indicasse. De Domino, inquit, nostro Jesu Reliqua uucinls signata totidem fere verbis de-
Chriito, hoc est, ItomineDominico uccipiendumest, scripslt.
 047 RUFINO PRESRYTERO ADSCRIPTUS 643
Si ergo de hoc ligno sumens in celernum viveret, /\ folium, id est, verbum non defluat: ipse in Evnnge-
merito ligno Christus comparatur, qui est cibus vitae, lio demonslrat, ubi ait : Crelum et terra transibuni,
quo quisquis vescitur, viia vivet et non morietur. verba autem mea non transient (Matlh. 24; Luc.
Solet antem in Scriptura sacra aquarum nomine ali- 21.). Etsi cnim sonus verborum transeat, ea qure
quando populus designari, sicut legitur in Apocaly- verbis exprimitnr, sententia perdurat. El quicquid
psi, ubi per angelttm dicilur: Aquse mullae, populi voce veritatis dicitur, sive in Lege, sive in Prophe-
mulli sunt (Apoc. 17.). Decursus vero aquarum (Ex lis, sive in Evangelio, sive in Apostolicislibris, sive
Augustino) significat lapsum qui flt per peccatum. etiam per quosque religiosos : totum per operatio-
Recte ergo Dominus secus decursus aquarum plan- ncm adimplebitnr. Unde scriptum est, Iota unum,
tatus esse describitur, quia inter liomincs fluxu autunus apex non prajteribit de Lege, donec oninia
mortalitatis et peccati decurrentes nasci dignatus (iant (Matth. 5; Luc. 24.). Etquia potens in opere
est. Qui tanquam lignum per vilae novitatem viruit: et sermone Christus dicitur (ipse enim est Dei virtus
per nova verba quasi nova folia immisit: per niira- et Dei sapientia [1. Cor. 2.]), merilo de ipso subdi-
<jula floruit, remissionem omnium peccatorum, et tur: Et omnia qumcunquefaciet, prosperabuntur. Uni-
itam oeternam pra?stando, fruclus dedit. Bene ergo genilus Dei Filius in carne veniens (Joan. 1.), quia
wtibdilur, quod fructum suum dabit in tempore suo verus Deus et verus Homo extiiit, alia ut Deus, alia
(1. Joan. 2.). De quo tempore et fructu per Paulum ut Homo, et docuit et fecil. Sed quod fecit, aut do-
dicitur : Postquam venit plenitudo lemporis, misit cuit, ut Deus, nobis profuit ad recte credendum.
Deus Filium suum in terris, factum ex muliere, fa- Quod vero ut Honio, profuit nobis ad recte viven-
clum sub lege : ut eos, qui sub lege erant, redimeret pr>dum. Impletum est ergo quod dicitur, et omnia
(Galat. 4.). Hinc Abralirc dictum est, In semine tno quaecunquefaciet, prosperabuntur. Sed fortasse non
benedicentur omnes gentes (Gen. 52.). Non dicil in creditur prospere egisse : quando a Judacis captus,
seminibus, qtiasi in multis, scd in semine tuo, quod ligatus, flagellalus, 8 crucifixus, occisus est (Joun.
cst Christus (Hebr. 11.), qui per semetipsum dicit, 18.). Immo tuncprospere egit, quia morte sua mor-
Ego sum via, verilas el vita (Joan. 14.). Vel tanquam tem nostram destruxit. Nec profuisset nasci in c:irne,
lignum secus dccursus aquarum plantatur, cum si iion contigisset niori el resurgere. Et mira Do-
quisquis justus per infusionem Sancti Spiritus in mini dispositione aclum est, ul el Judaei voluntaiem
caritate radicalur etfundatur (Eph. 5.). Ligni enim suam in Cliristum implerent, et Chrisli consilium,
nomine saepe vir juslus, aut etiam injuslus expri- quod putabant destruere, perficereut. Se.dliaecverba
milur; sicut per prophetam dicitur : Ego domiiius quae de capite dicla sunt, eliam membris ejuscon-
humilians lignum sublime (Ezech. 22.). Quia juxta gruere possunt. Quisquis enim Deo perfecte servire
Veritalis vocem, omnisqui se cxallat, liumiliabilur: concupiscit, nou solum opere, sed et verbo esse ju-
etqui se humiliat, cxallabilur (Matth. 23; Luc. 18.). slus appetii. Dicatnr ergo de quolibet perfecto viro :
Salomon 7 quoque ait: Si ceciderit lignum ad Au- Et folium ejus non defluet, el omnia quwcunquefaciet,
strum aut ad Aquilonem, ubicunque ceciderit, ibi prosperabunlur. Folium ejus non defluit, cujus in ve-
erit (Eccles. 11.). In die elenim morlis suaejustus ritate sermo consistit. Folium ejus non defluit, quia
ad Austrum cadit, pcccator ad Aquilonem : quia et superfluitate verborum linguam compescit. Ilinc per
justus per fervorem Sancli Spirilus ad gaudia duci- Salonionem dicitur, Sapiens usque ad tempus tace-
tur, et peccator cum apostata angelo (qui dixil, Se- bit (Prov. 11.). Psalmisia quoque alibi ail, Dixi cu-
debo in monte testamenti in laleribus Aquilonis C] siodiam vias meas, ne delinquam in lingua inea
[fsa.14.]) in frigido corde stio reprobatur. Per aquas (Psal. 58.). Et Jacobtis perhibet dicens, Qui in verbo
vero Sancti Spirilus gratia solet designari. Unde ve- non offendit, bic perfectus est vir (Jacob. 3.). De
ritas ait: Si quis sitit, veniat ad me, et bibat (Joan. boc ergo perfecto viro rectc dicitur. Et omnia quw-
7.). Et, Qui biberit ex aqua quam ego do, non siiiet cunquefaciel, prosperabuntur. Rectorum quidcm l'a-
in seternum (Joan. 4.). Hujus aquiEirrigatione agi- cta tunc prosperabuntur, quando mala bonis non
tur, ut anima fidelis per viriditatem fidei et spei in admiscentur : cum bene caepiansque ad fiiieuiperdu-
Domino proficial, atque in carilale ipsius lixa per- cunlur : ciim pro liis nec leinporalc lucrum, nec ter-
maneat. Et quia caritas nunquam ociosa est (opera- rena gloria, nec favor hominum, sed sola patriae coe-
turenim magna si est), recte dicelur quod fruclum lestis merces requirittir. Sed nonnunquam contigit,
suum dabit in tempore suo. In hoc teinpore praescnti quia is qui perfecte vivit, in verbo aut in opere de-
fruclum siiiini danl clecti: quia bonum qtiod faciunl, linquit. Nec tamen tunc verbum ejus delluit, etiam
ei altribuunt a qtto facti sunt. Vel fructtim suum in cum offendit, nam tandiu culpa corde retinetur,
lempore suo dare, est per hanc vitam rcierno judici quousque satisfactione pceniteniiaBcuretur. Et cum
opera sua prtesentare. Unde per similitudinem pa- post culpam cautior redit ad justiliam, quod adver-
tris familias a quodam dicitur, Domine quinque la- sari videtur, peccatum ctiam prosperatur. Et miro
lenla tradidisti mibi, ecce alia quinque superlucratus modo lit, quod unde peccavit, inde justior existit.
sum (Mall/t.25.). Lx quibus verbis valde notandum Merito ergo per Paulum dicitur, Omnia cooperaniur
eSl, quia omnipolens Deus quicquid nobis in hac in bonum his, qui secundum proposilum vocati suut
vita tribuii, mutuo dat, et cum lucro requirit. Nec p Sancti (Rom. 8.). Omnia quidem, non solum pro-
sufficit datum servarc, sed summopere illud oportet LJ spera, sed etiam adversa : non solum bona, sed
quemque multiplicare, ut pigri servi sententiaiii de- etiam mala. Quia ergo quisque perfectus vir, et in
clinans, mereatur audire quod illic dicitur: fcuge locutione maturus est, et in operatione discrettis,
serve bone et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis, dicalur recte : Et [olium ejus non defluel, el omnia
super multate constituam : inlra in gaudium Doiiiini qumcunqite facit, prosperabunlur. Sed jam quid de
lui (Afa/(/t.25.). Ergo si pauca lideliter agimus, reprobis subjuugat, audiamus.
dum parvo hic tempore vivimus (pauca enim sunt 4. Non sic impii, non sic. Ubi repetitio commina-
cuncta temporalia ad aeternilalem comparata) super tio esl, ac si diceret: Nec sic beati eritis, ncc sic
mulla constituemur. Mulla sunt quidem bona caclc- prosperari poteritis, Sed tanquampulvis, quemproji-
stia, de quibus scriptum est, quia nec oculus vidil, cit venlusa facie lerrw. Merito impius pulveri com-
nec auris audivit, nec in cor hominis ascenderunt, paratur, quia peccanti homini dicitur: Pulvis cs, et
quse praeparavil Deus diligentibus se (Isa. 64; in pulverem reverteris (Gen.3.). Qai dum tenlationi-
i. Cor. 2.). Et foliumejus non defluet, et omnia quw- bus agitatur, quasi pulvis vento movelur. Queiii dutn
cunque faciet, protperabuntur. Per folium inlelligitur ira conturbal, superbia inflat, vana gloria elevat,
verbum. Quod enim folia agunt arboris, lioc in no- luxuria enervat, avariiia subjicit, invidia dividil, tri-
bis per similitudinem agunt verba Redemploris. stilia prosternit: quot lentationum moiibus urgetur,
Fructu quidem ejus spiritualiler pascimur : sennone quasi tot vcntorum flatibus pulvis dispergitur. Quod
vero ipsius a viliis obumbramur. Quomodo aulein si facies terrae, species palriae caelestis accipitur (de
040 1N PSALMOS LXXV COMMENTAIUUS C80
qua terra Prnplieta dicit, Credo videre bona Domini A X.Christi,cui hrccverba competunt, ha?cest, ut omneslide-
iu terra viveniium [Ps.i/. 26.])( recie pulvis a facie les spem et conliilenliauibona3vita3,nonin seipsis, sed iu
terrae projici describilur, quia a visione cx>leslis Cliristoet secundumprincipiumet secundumfinem,cou-
stituant. QuianonnunqiiamProplietresanctisic prsvideat
glorise impius removetur. futura,quomodosciunt pra3lerita.SanclusDavid <[uodde
5. Ideo non returgunt impii injudicio. Ideo scilicet passioneChrisliet persecutoribusejus futurumesse pra?-
(Ex Augustino), quia nullo virtutum pondere gravati, vidil, non futuro, sed prajterito temporenarrarevoluit :
lanquam pulvis a facie lerroe sunt projecti. Unde ut extam suis verbisostenderel,quia SpirituSanctorevelan-
de futtiris, quam de prseleritiscertus esset. Ait
scripttitn est, Tollatur impius, ne videat gloriam te,
Dei (Jsai. 26.). Neque peccatores in consitio Qjusto- ergo de persecutoribusChristi.
rum. Repelita sententia videtur, ut, quod superius PSALMUS II.
dicilur, impii, intelligantur peccatores, et quod prae-
missum est, in judieio, hoc dictum sit in consilio 1. Qttare fremueruntyenles, idest, gentiles; et po-
justorum. Aut si aliud sunt impii, aliud peccatores pttli, idest Judsei, medilati sttnl inania ? Et qti.ire
(nam omnis impius peccator, non lamen omnis pec- aslilerunt regestcrrw, llerodes, el Pilnius (Joan.i I.),
calor impius [Ex August. tolid. verbis]). linpii non etprincipes Annas et Caiphas (Luc. 23.) convenerunt
resurguut in jutlicio, subaudis, ul judicenlur : quia in nnum, coiisilium et lociiui, adversus Dominum,
jam poenis certissimis deputati sunt. Peccatores au- Patrein, et alversus Christum Filium ejus (Matik.
tem non resurguntin consilio juslOrum, subaudis, 2li.) ? Tanta denique iusania furoris eos invasii, tanta
ut judicent, sed ut judicentur. Sed cum David dicat maliliae caecitas perculit, ut auctorem suum, iiiiei»
quod iinpii non resurgunt in judicio, quid est quod g credere el adorare debuissent, unanimiier eiiam oc-
P.iiiliisait :Omtiesquidem resurgemus(l. Cor. 15.)? ciderc non timerent. Dictum est atttem Quare (E.v
Natn per omnes vult inlelligt tam bonos quaui tnalos, Auguslino), ac si dicerelur, fruslra. Non eniiu impie-
tam pios quam impios, tam peccatores quam justos. verunt quod voluerunt. Nam qui ideo Chrisluui oc-
Sed sciendum est quia omnes et boni et mali resur- ciderunt, ct ut nomeii ejus de lerra delerenl, et ne
gere habentad vitam, sed non omnes resurgent ad ipsi locum et gentem perderent (Joan.. 7.) : idco qui-
gloriam. Quod satis manifestat idem Apostolus, qui deai noinen ejus auxerunt, ideo et gentem et locum
ibidem subjungit, Sed non omnes immutabimur. Re- perdiderunt, quia innocentem Dotninum occiderunt
surgent quidem omnes ut vivant, boni et mali: sed (Joan. 11.). Miroque modo actum est, ut duin suum
non omnes immulabunlur, de vita ad gloriam : nisi consilium implere se crederent, consiliuin Doniini
soliboni. Quare boc? nolentes et nescientes implerent. Ergo meditaii sunt
6. Quoniam novit Dominus viam justorum. Novit, inania. Non est enim sapienlia, non est prudentia,
idest approbat. Iler autem impiorum peribit. Ac si non est consilium conlra Dominum (Proti. 21.). Sed
diceret, iter impiorum non novit Dominus: ut hoc quae inania medilali sunl?
sil nesciri a Domino, quod est perire; et hoc sit sciri 2. Dirumpamus, inquiunt, vincula eorum, et proji-
a Domino, quod est manere. Duobus enim modis ciamus a nobisjugum ipsorum, idest, desiruainus
scire Dei accipitur (Ex Augustino): Aut scire, id vincula religionis Cliristianae, ne nos sibi valeant
est, cognoscere : aut scire, id est approbare. Secun- subjugare. Sic, sic superbae menles conira suuiii au-
dum hocautem, quod scire Dei dicilur noscere, bo- ciorem frequenter se eriguiit, dum suam non ejus
nos et malos novit Dominus. Sicut scriptum est, volunlalem implere appetunt: el tanto deterius ca-
Ipsenovit et decipientem, et eum qui [decipitur (Job. C (_ dunt, quanto supra eum tendunt a quo facti sunt.
12.) : neque eniin impium quemquam judicaret, si Sed quid sequilur?
nequaquam cognosceret. Et tamen iniquum nescit, 5. Qui habilat in cmlisirridebil eos, et Dominus sub-
quia facla ejus non approbat. Et novit ergo, quia de- sannabit eos. Quia habitantcs in lerra caclestemDo-
prehendit, et non novit, quia buuc in suse sapientiae minum irridere et subsannare prxsuniseriint, ab ipso
speciem non recognoscit. llinc dicturus est eis iu caelesii Deo irrisioiie et subsannatione digni osten-
judicio, Amen dico vobis, nescio vos (Matth. 25.). dentur. Nam qui surrexit a morluis, et regnando jain
Juxta hoc vero quod scire dicitur approbare, non babitat in caelis, cum ad judicium veniet, irrisione
noscit Dominus nisi bonos, unde scriptum est: No- , (ut jam diximus) et subsannaiione eos dignos osten-
vit Doininus qui sunt ejus (2. Tim. 2.). Quos ideoi det. Hinc per Sapientiam dicitur (Prov. 1.): Quia
novit, quia pr.cscivit et praedeslinavit eos conformesi vocavi, et renuistis, extendi mauum meam, et nou
lieii imaginis Filii sui (Rom. 8.). Quia eigo oiiinipo- fuit qui aspiceret : despexisiis omne consilium
tens Deus operationein justorum sic novit, ut appro- meum, et increpationes meas neglexistis. Ego quo-
baret: actiouem vero impiorum sic non novit, utt que in inleritu vestro ridebo, et subsannabo, cura
reprobaret, dicalur recle, Quoniam novit Domtnusi vobis, quod timebatis, evenerit (Ibid.). Cuni irrue-
viam justorum, ei iler impiorum pertfctV. rit repentina calamitas, et interitus quasi tempesias
ingruerit: quando venerit super vos tribulatio et an-
TITULUS PSALMI II. gusiia : tunc invocabunt me, \\ et non exaudiam :
SecuudusPsalmus sic intitulatur,PsalmusDavid.Ko- mane consurgenl, et non iinvenicnl me.
Tunc loquetur ad eos in ira sua, qui ante tacuit
tandumquodtituli quibusdamPsalmisita praponuntur, ut[ JJ £ in 4.mansueludinesua. JEtin furore suo conlurbabiteos:
inteiilioneindesigneut : in quibusdam,ut materiam, in,
quibusdamveroul utrunque. Psalmuspropriedicitur Me- quos in longanimilate patienliii! suae anle toleravit.
los, quodper motumetlaboremmanuumde psalteriopro- Irain autem (Ex Augustino) et furorem Doniini non
cedit, et ideo pro bonaoperationesa3peponitur,qu* siue perlurbationem mentis oportet intelligi, sed vim
labore Qerinon polest. Et quantum in hoc negocioconti- qua justissime judicat. In ira sua loquetur ad eos'
netur exhortalio bonasoperationis: idcirco ipsi negocio
tale vocabulumcompelit,ut psalmusappelletur. 1'salmus l cum in judicio suo dura illos arguet increpatione :
ergo iste, id est, sequeusexhortatiobonreoperationis,estJ in lurore suo conturbabit eos, cum districla impios
attribuendusDavid,id est, Chrislo, qui verus David, idi feriet aniraadversione. Ecce misericors Deus non
est, vhu desiderabilis,vel manufortisiuterpretatur.Quiss iratus, sed placatus nobis peccaloribus apparet:
enimadeodesiderabilis,sicut ille, de quo scripluiuest:: inala noslra videi, et patienter sitstinet. Ideo diu to-
Cujusvultumdesideratuniversalerra, et in quem deside- lerat, ut ad pcenitentiam nos pertrahat. Sed qui
rant angeliprospicere(l.Peir. i. Iue.ll.)? Et quisfortior niodo negligit placatum, profecto sentiet iratum. Et
€0>10 4ui oamiaqua3cuuquevoiuit, lecit (Psul. 134.)£?' quo quisque nuuc durior fit ad pcenileniiam, eo ipse
qui principemuujus mundide regno suo expulit (Joan.• districtior erit ad vindictam. Sed qui in caelishabi-
12.), qui mortesua morteninostramdestruxit (Osee15.)?_ tat, quomodo etiam in terris regnat, audiamus: ait
Et sciendumquodquandoPsaluiiita intitulanlur,ul Psal-
mus pratponaluret non Canlicuui,designaturquiade mo- enim:
ribus agiiur.Quandovero Canticumet uon Psalmus,uon_ 5. Ego autem constitulussum tiex ab eo, subaudis,
de uioribus, sed de mysticoimellectutraclalur.Intentioo a Palre meo, super Sion montem sanctum ejus, prw-
PATBOL.XXI 21
551 RIFINO PRESBVTERO ASCRIPTUS 652
iicans prwceplum cjus. Fgo, inquarn, cnjus vincul.i A ad similitudinem liominis (Philipp. 2.). Et'undc se
illi diruni; ere, et jugtnn niediiabantur abjicere. Pcr ad iiostram humanitaiem btnniliavii, inde nos ad luc-
Sion (Ex Auguslino),qnae spcculivio diciiur, sancta rcdilatis suae gloriam sublevavit (Ephes. 4.). Iu liac
Eodesia inielligitur : cnjus intenlio quolidie ad spe- igiiur carnis generaiione et humiliatione ei a patre
culiiiidain claiiialciii Dei crigilur. Sicut Apostoltis diciuir :
dioit: Nos autem revelaia facic gloriain Doiiiini spe- 7. Postula a me, ct dabo tibi gentes hwreditutem
culantes (2. Cor. 5.). Quam Ecclesiam inoiiteiii san- tuam, et possessionemluam terminos terrm. Minor
cliiin appellat (2. I'e/r. 1.), propler cminentiam ct quidem videtur ille qui postulal, eo qui postulaiur.
(irmitaicm. Super iianc ergo Ecclesiam iinigenittis El dum Clnislus camem assumpsit, a patre suo per
Dci Palris re\ conslilulus esl, non ul tcrreuo regnet humanitatem se minoravit. ln hoc enim quod in
imperio, scd cadesti. Aitenim in quodam loco : Re- forina Dei est aequalis patri, non postulal a palrc,
gimm iiieuin non csl de boc iiitindo (Joan. 6.). Ergo sed simul omnia operaiur cum patre. Iu hoc auicin
est supra iiiiuiduin. Et cum eiini voluisseut rapere quod pro nobis se dignalus est bmniliare, minor pa-
in regcm, ut temporaliler reguaret in illis, atifiigit, tre facius, non cessat pro nobis inlerpellare. Po-
ct t<rioiiiim iinperium respuit. Ergo Clirislns spiri- stula (inquit) a me, et dabo tibi gentes hmreditatem
tualitir icx constiliitiis est in nobis, itl, cxpulsn ma- tuam. Sancli Patriarchae et Prophelae posiulaverunt
ligno principe de cordibus nostris, regnet ipsc in in- proJudaiis. Ipse unigenitus Filitis Dei, hoino inter
teriore honiine secundum spirilum, secundum do- lioinines facttis, poslulare dignatus esl pro gcniibiis.
naiiones graiiaruiii, et largiliones virtutum, et acdi- Illi postulaveriini gcnti suae saluiem, el misit eis
lieaiiones inormii, ad salutem animarum nostrariim ^ Deus Salvatorem. Sed quit liunc in came liumiloin
(Epltes. 3.) : ut jani non regnet peccatum in nostro " viderunt, superbo corde et caeco ooniempseriiiil.
inortali corpore, nec serviamus iiiimuiiditi:ead ini- Quem vero Judooa elata repulit, bunc gentiliias im-
qiiilatem, sed potiui jusliliae in saiictificationem iniliata suscepit. llla per superbiain hicreditalem
(Ilom. 6.). Sic ergo Christus in nobis reguare desi- perdidit: haec per liuinilitaiem ad hasrcdiiatein ve-
dorat, titab iininundis spiriiibus et vitiis nos defen- nit. Sed quia hoc non suis meritis, sed Dei Filio vo-
dat, ut viitutibiis >t sacris operibus nos miiniat. Sic lcnie, et Paire ejus anniienle factum est, recie ei
in nobis regnare appetil, ut ad creleste regnuni suo dicitur, Postula a me, et dabo libi gentes hwreditatem
nos regiiniiie duccre po.ssit.Sed quia adhuc siimus tuain. Noii enim ait, Postulent illae gentes, scd po-
in certamine, suis nos prieceptis non cessat aduio- slula tu. E\ iiuibus verbis satis colligitur, quia gcn-
nere. Lin.lebenc dicitur, Prwdicans prwceptiiinejun: tiliias iion 13 s"ls meritis salvalur : sed illc boc
quia non praecepia, sed prauceptuni dicit, foita=sis licri petiit, qui Palri pro nob s usque ad passioncin
caritiitein nobis inntiil, in qua cuncta praecepla li- nioriis obeilivit. Et quia gentilis populus ab exlieniis
niuntur (1. Cor. 13.) : et si quis impleveril, ctetera iiiunili partibus ad lidem collectus est, rccte dicitur,
ab ipso iniplebtmtur (Matth. 22.). lloc praeccp:uiii Et possessionemlnam Urminos lerrm, subaudis, dnbo
nobis quoiidie Christus praedicat, h«c praeceplo a tibi. Diiin eiiiin persecuiio in Judaea agitur, Sancta
terris ad eadestia sulilevat: et qtiicquid per alia pr.e- Apostolorum pnedicatio iu universum miiiiduiii di-
cepta dicit, iniilere uos ad lioc unuiii praeceptum spergitur : sicut scriplum est, Vobis inissum fuerat
semper inlendit. Quod quidem duplex est maiida- verbum Dei: sed quia indignos vos judicastis, ecce
tum : nam indilectione Dei est dileclio proximi. Et imus ad gentes (Act. 13.). Pro crudelitaie ergo ma-
scriptum esl, Quia in his duobus niandatis pcndct Q litiae quae meiitem Judxae concremavii, ominpolens
lex et |iroplielao (Matth. 22.). Quicquid ergo lex, Deus gentes in haereditalcm sumpsii: quia per hoc,
quicquid proplietia, quicquid Evangelium, quicqiiid quod illa redeniptoreni suum ac inenibra ejns perse-
sermo Aposiolicus praedicat: omnia 12 unum prac- cuta est, Sanclis Apostolis per diversa dispersis, uos
ceptum, idest, caritas uua consuinmai. Scd quia de qui Judacx in circuilu sumus, dono caeleslis graiiaa
potcnlia audivimus, dc dignitnle linjtis regis noslri splendorem veri luminis videmus. Sed qum in vitae
audiamus. Sequilur enim, et dicit: forliludiue ims invenit, et ad jusiiiise regulain ,re-
0. Domintts ttixit ad me, Filius meus es lu, ego duxit, bene subditur :
hodie genui le. Quod per Prophelam audimus, lioc 8. Reijeseos in virga frrea, el tanquamvasfigulicon-
etiam per Evangi lium leginiiis. Ibi enini di.itur, quia fringes eot. Virga lerrea accipilur iuflexibilis jusii-
ciiin Dominus Jesus haptiziirctur, Spiriius Sancius tia, qua; ideo virga, quia recta : ideo ferrea, quia
in colninbaespecie descendit, ct vox Paltis intoiiuit, dnra. Recta nobis, dtira malis : blaoila justis, aspera
Ilic est Filius ineiis, in quo niilii coii)pl;iCni,ipsiun perversis. Lt quia per lianc Domiiius spirituales re-
autlitc (Joan. 1 ; Matlh. 17.). Ubi inaniloste se Tri- gil, carnales confringit, recte dicitur : Et tamquum
nitiis liiinianae nalurae ostendit: quia Films Dci in vas figuli confringeseos. Qnid eniin terrena suul c»r-
specic bomiiiis, et Spiritus Sanclus in specie co- da, nisi vasa iicidia? Vas enini ficiile, terrenuin et
lumbii', et vox Pairis in similiiudine limiianai vocis liigile e^t (I. Cor. 4.).Cainaliaergo corda, qu:c tran-
apparuil (Luc. 2; Matth. 2.). Quanquam auteiii (Ex Mtoria appciunt, hoc quod corrupiiliile et vile est,
Augusliuo)pussil ille dies in prophetia dictus viileri, dilignnt, lerrenis rebus lotis desideriis incumhiinl,
qno .lesus Clirisliis secundiim lioniiiieni natus est : I» quid alinil, quain lcrrena vasa suut? Qu:c Doiiiinus
lameu hodie quia pra\seniiam signilicai, alque in a> pervirgam fcrream confiingil, cum perjiislitiae recti-
ternitaie nec pracierinim, nec liilurui» cst, sed pra:- liiiliiieinsuam in eis carnalitaieni deslruit, ctiin iiien-
sens : diviniltis accipilur secuniluui id diclum, Eqo tis elaiionem conteril, cuin infirinilas propria ad
hotiie ijentti le : quo seiiipilernani geiierattonem vir- iiienioriain leducilttr, et corruptionis misena diii-
tutis ct sapieiitiacDei, qtii esl uiiigcniuisFiiius, (ides genter at euditur, el vitioriun fractura solerter pen-
calhoiica pracdical. Duas ergo in Cliiisto gcncralio- saiur. Qtiia ergo pietas siimina sic nos feiit, ut re-
nes csse credimus : iiiiani divinani, aileram liuma- gat: sic confringil, tit meiius rcsliluat, dum vasa
n.1111: uiiani qua ex patrc in ca:lo natus esl sine ma- irae coiiiinut.it in vasa miscricordiae, et vasa apU ad
tie, uliciam qua in terra cx iualre iialus cst sine interituo, facit apta ad gioriani (Rom. 9.) : dicalur
paire. S<cundum illam, cum nilnl essemus, nos crea- recte, Retjes eos in virga ferrea, et tanquam tas figuli
vii. Sccunduni islain, cum penlili essemus, nos re- confringes eos. Quos jain divinus sermo alloquitui,
formuvit. Unigenitus ergo filius ex patre,sine leni- cum subjungit :
pore nalus. quia caeleslemsuam hscreditaiem solus 9. Et nttnc, reges, intelligite: erudiminiqui judica-
habere noluit, humanam naluram ad contemplatio- tis teiram. El nunc, ide^t, jam iiinovali (Ex Augus-
iicui glorke suae condidit. Sed quia peccando pcriit, tino), jain contritis luteis legumciiiis camalibus, va-
il.e ctiani lianc in carne nascendo requisivit: et qui sis erroris, qux ad canialmii viiam peitincnl : nunc
lioiiiiiiciufeceraf ad iniagincin ct siinil ludincm Dei imelligilejam reges, id est valentes rcgerc quicquid
(Cenes. I.}, miro suaecaritatis alfectu factu; est ipse vobisservilc, etbestiale cst : castigante» vestra cor-
653 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS, G54
est (l.'Joan. 3.). Tunc profecto apparebii,
pora, et servituti snlvjicientes.Qui cselesti regi ser- jA.sicuti fallax
viunt, reges proculdubio sunt : ipsi enim servire, quam hujus mundi fiducia extitit, quam irau-
vere regnareest. Nam tamo qnisque liber a vitiis sitoriavita, quam brevis gloria, quam p:.rva vohip-
redditur, lanlo potentiussibi spirilualiier dominatur, tas, quamhic falsa prosperitas, et quam cilo transiit
carum et preliosum fuit. Ergo infoelices
quanto auctori suo lnimilius famulatur. Erudimini, quicquid
inquit, qui judicalis terram. Spiriluales significanliir, illi, confidunl qui in laiibus confisi sunt. Reati autem omnes
qui lerram judicant. Inferius enimnobisest quicquid qui in Domino.
judicamus. Quicquid autem infra spiritualem bomi- 15 TITULUS PSALMI III.
nem esi, merilo terra nominatur : quia terrena labe
sauciatur. Qui se, ut peccatorera accusat proprioque 1. Terlius Psaliuusex personaChristi accipiendusest,
judicio condemnal, atque semetipsumduris increpa- Iractans de passioneejus, ac resurrectione. Et mitlit nos
lionibus prosequitur, judex terrenus non immerito bollantisadversumsead illam historiam, in qua dicilurDavidfugissea facie
liliisuiAbsaiom 13.). Quam
vocaiur (1. Cor. H.).Talibus dictum est, intellicjiteet hMorianiEsdtas prophetaintelligens(i.Reg. illauiiasin passionc
erudimini, est, id ad hoc intelligite ut erudiamiui. Christigesta sunt, pra^signasse,talem litulumprsposuit,
Non enim intellecttis proficit, usquesi ad eruditio- PsatmusVavid,cum fugerela facie Absalomfilii sui. Qui
nem vitaenon pervenit. lile autem eruditus inlellec- hoc modoexponitur: iste Psalmus,id est, isia exhortatio
tor est, qui hocquod intelligere valet, ad vitae suae moralitatisquffiinsequenti negotiocontinetur, eit David,
eedificaiionemtrahere sutdet. id est, Christi,qui manuforlisest. Psalmus(dico)habilus
14 10. Servite Dominoin timore,et exultate eicum rendo quae
dohis coniigerunt,cum fugeret, id est, cum aufe-
tremore. Saepenamque contingil, quia is, qui caelesti jB id est, graliam suam, recedoret a facieAbsalomlilii sui,
a mente Judae,quem cum aliis Apostobsgralia sna
Dominopure deservil, ex ipsa virlute in elalionem elegit ad boc, ut liliussuusesset (Luc.u.). Bene autem
se erigit, et tanto se mox a servitule Domini elon- pro Absalom,quiapax patris dicitur, ipse traditorChristi
gat, quanlo a virtute bumililatis discord.it. Qua- inteliigitur : quia quainvisipse pacemcumChrislouonba-
propternecesse est, utsic serviat amor, quatenusin buerit, lamen Chrisinsei pacem et o.e dedii, et corde
humilitate seinperaninium reprimattimor, ne litic- tenuit.sed Vidensergo Domiuuselectos suos non soluniab
eliamab amicisel parentibus proplerjostitiam
tnm, quein bona vita congregat, ventus eiationis tol- aliis, : ad constanliampassiouis eos hortari in hoc
lat. Velquia in hoc seculo inter gaudium spei, et passuros intendit,seipsumproponensin exemplum: ut sicut
tentationis metum positi sumus, alloquitur nos Spi- opere ipse in passionesua constausfuit, et de tribulalione stia
rilus Sanctus, dicens: Servile Domino in limore, et Doiniiniininvocavit, et ipsa tributatio ei ad gloriamet
de
exultate ei cum tremore: ut ei spe exultatio, et de exaltationemprofuit : ila ipsi considerandoquod per tri-
lentatione nascatur tremor. Etsi enim justorum ac- bulationosexallabuotur, et ad orationesse convertant,
lio quamloque prosperatur, in ea lamen vita posita cogitanles illumesse caput et advocatumsuuni, noudefi-
ciant.Sequiturde psalmo.
esi, de qua per beatum Job dicitur, lentatio est viia
humana super terram (Job. 7.). Quia igitur inter PSALMDS III.
blanda versamuret aspera, inier prospera et adver-
sa, inler trislitiain et gaudium, inler spemetmetum: 2. Domine, quid multiplicati sunt qui tribulant me?
dicatur recte, Servite Domino t'n (intore, et exultale ei Multi insurgunt adversnm me. Haec investigatio non
cumtremore. Sed quia non sufficit bona agere, nisi causa ignorantiae (it, sed propter instruetiouem per-
et mala quisque valcal aequaniuiiier lolerare, adjun- „ fectorum; ut considerando lineni tribulalionis stiae,
ciuiii est: (" constanles permaneaiit. Tam scilicet (Ex
11. Apprehendiie disciplinam, nequando irascatur multiplicaii sunt, qui insurgtitit et tribulant Auguslino)
', ut de
Dominuset pereutisde via justa. Disciplinaest emen- numero discipulorum noii defuerit qui a<inumerum
datoria tribulatio secundum illud, quera eniin dili- persequentium accesserii. 0 mira Dei oinnipotentis
gil Dominus, corripit: llagcllat autem omnem iiiium paiieniia! quos uno verbo potuit extinguere, hos ex
quem rccipit (Proti. 3.). El quia justitia modo in mira mansuetudine sua di;nmis est to'erare, ut per
prosperis, modo iu adversis agitur: in prosperis seipsum demonsirarct.quae in nobis esse virtus |ia-
quidem timor, in ad\ersis vero discipliiiaepatiemia tieiniae debeiet. De se enim nobis exeniplum feiit
praecipitur : ne si in ill.s se eleval, in loveam ela- aiiernus conditor, ul quia sic huniiliaius esi csclcstis
lionis cadat, aut si in islis se d<jicil, per pusillani- fhrus, desinai jam supcrbire terrenus homo. Scd iiacc
niiialis viiium victus proruat. llaiic vero d.scipliuain sui c.ipitis verba retinel adhuc corpu» ejus, quo l cst
quisquisappreliendeie negligit, a via quidein jtisti- Ecclesia,quaedum tnbulaliouihuspremitur,quaa dum
tiac perit, per iuiquitalis vias mserabiliter incedit; adversusseiiisurgereperversos iuluetur, clamat et
tautoqiie oinnipoteiitcm Dominum ad iracundiam dicil: Domine, quid mutitpltcalisunt qui IribulM me?
provocat, quatiio pio ipsius amoie adversa lolerare 3. Multi insuigiint adversum me. lloc sancti mar-
recusal. Cuni enim sciiptum sil, Quia non sunt con- lyres clamavcrunl, cum muhiplicari Ecclesia: perse-
dignaepassiouesbujus temporis ad futuram gloriam culores videruut. IIoc |iraesens Eccbsia clamate non
qua: revelabilnr in nobis (Rom. 8.): et quod Oculus cesi-at, qn;e in tempore pacis suae mullis adversitati-
iioii vidit, bec auiis audivit; nec iu cor liomiiiis as- bus elaborat. diim occulii hostis tenatioiiibus agitur,
cenderuni, qu:e prarparavit Doininus diligemibus se ip duni prave viventium moiibiis grnvathr, duin cama-
(Isui. 64; 1. 6'or. 2.): cum incomparabilia buna: pro- lium iiominuui apert.is injuiias graviter to!ei';u, et
niitlat Deus, el mala miiiiiiia mgerat uiundus rccie quoriimdam quisi justorum sub iuiagine sanclilatis
iuslus Doniiiiu-.irasci debet, quando pro tam parvis, siinulatioi.em gravins poriai, quandiu caro concupis-
tani magiia coiiteiniii videt. Si cnim dulceilineui pa- cit adversus spiiitnm, et spiritus adversus carnetn
tria?.cacleslisamarent, ex magno gaudio iribulaiiones (Calat. 5.), et corpus qnod corrtimpilur adgiavat
omues suslinereiil: cum couslet, quia cx loleramia animani, et 16 deprimit terrena habiiatio sensum
liiijus tribulationis crescat cjus iiiasstimabilismeices mulla cogitaiitein (Sup. i).): quandiu in hac pericu-
suavitatis. Scd adhuc appreheitdendi diaciplinain losa et laboriosa vita manei, tanditi dicere aiiima
eaussa adjungnur, cum suhinleriiir: lidelishabet:fto//itne,7uirfmuttiplicatisuntquitribulanl
13. Cumexurterit in breviira ejut: Beati omnesqui nte?mulii instirguntadversum me. Muludicuiti animw
confiduntineo. Mododum disuicti judicis ira differ- mem, Non eslsatus ipsiinDeo ejus. Manislestuin esi,
tur, et peccator iu desideriis animae suae laudatur quod haec diccbant, qui Chrisium esse DeuiB non
(Psal. 9.) : dum juslus tribulationes el angusiias credebant (Matt. 27.). Ad hoc valent illse voces, Si
stistinet, quaematuruui pceiia,quae justorum gloria (ilius Dei est, descendat de cruce (Luc. 25.). Si
sit, non apparei. liinc est, quotl Joannes Apostolus eniiii cognovisseul,iiuuquain Dominutngloriae cruci-
ait, Carissuni, nuuc filii Dei siiiims, et nondum ap- lixissenl (l.Cor. 2.). Et quoniampleruiiiquecoacer-
paruit quid erinius. Scimus autem quuniam cuui ap- valioue vitiorum subrepit desperalio saniiaiis, tan-
paruerit, siniilos ei eriiiius; quoniaui vidcbiinuseuni quam ipsis viiiis insultamibus animae, vel etiam uk-
 fi;,S RUFINOPHESRVTEROASCRIPTUS 65«
li')!oet angelis ejus per noxias suggestiones, ut de- A t peccare, et in eis quidem peccatis perseverare. Sed
speremtis operantibus , verissime dicitur : Mulli ab boc somno mortis vivificans gralia nos evigilare
dicunt animw mew, Non est saltts ipsi in Dco ejits. fecit, cuin mala nostra ad memoriamreduxit : cuui
Sed quisquis nos ailversarius oppugnet, qua:que tri- dulcedinein peccatorum in amaritudinem verlit, et
bulatio gravet, sempcr diccndum est, quod sequitiir: nieniem nostram ad lamenia poBiiilentiaelormavil,
4. 7'u aitlem Domme,susceptormeitses, gloria mea, nosque in vitiis tnrpentes, ad bona opera exciiavit.
et exaltanscaput mettm. Capitis nomine in sacro clo- Domini auiem gr;iiia commendatur, cum dicitur,
quio iiiens snlet inlelligi (Joan. 6 ; Luc. 15.). Sicut Surrexi, qitia Dominussuscepit me. Nisi enim cjus
eniin a capite membra.sic sensusa inente reguiitiir. gratia susciperet, aninia noslra a morte peccati nii-
Talcs supcrna bonitas libenter suscipit, quos ad nime surrcxisse.i.Sed quia quisquis a Domino stisci-
suiini adjutorium huiniliter confugeie cernil: et ca- tauir, lortis contra quosque adversarios redditttr :
pul.idcst, nienteni eorum doiio suae gratiu: elevat, recie subditur,
quos iion in hoc scculo, non iu seipsis, sed in Doiiiinc 7. Non tintebomillia populi circumdanlisme. Ex-
Dcusun gloriari delccial. llinc Apostolusnos admo- surge, Domine,salvummc fac Deus meus. Exsurge, id
net, dicens: Qui gloriatur, in Doinino glorielur est, lac me exsmgere. Mos est divinarum Scriptu-
(1. Ccr. 1;2. Cor. 10.). Si tu eiiim gloriaris iiiDomi- rarum (Ex Augustino)personae Dei aitribuere quod
no.Deus gloriatur in le. Si tu nonttiam, sed ejus in nobis operatur. Unde illud est, An cxperimentum
gloriam qureris, ipse quaerit quomodo te exaltet el quicritis ejtis qui in me loquitur Chrislus (2. Cor.
glorificet(Marc. 25; Luc. 18.). Ilinc Sancti Palriar- 13.). Non ciiim ait, Qnojubenle loquor : sed prorsus
cliae et Prophcla:, binc Apostoli et caetcri jttsli viri r>
, ipsain locuiioneni illi tribuit, cujus munere loque-
a DoniinoDeo exaltati et glorilicati sunt, quia seipsos balur. Qnia vcro millcnarius nunierus perfeclus est,
in boc seculo contemnenles, gloriam Doinini, non ]ier millia populi universa pravorum multiliido desi-
suam quaesierunt ( Joan. 1.). Vel hoc quod dicitur, gnalur. Is ergo qiicm Doininus suscitat el salvat,
Tu autem Domine,susceplor meus es, ct caclera, se- liiillia populi noii formidat : quia tanto oiiiiiem ma-
ctiiiduin hominem dicitur a : quia bominis suscrptio lorum multitudincin non timei, quanto unum omiii-
est Verbum carofactuni. Gloriam quoquesuam dicit polentein Dcuin protectorem Iiabet. Vel si ex per-
Doniiiii etiam ille, qucin sic suscepit Dei Verbuin, sona Domini loquentis accipitur quod dicttim est,
ulsimilis cum illo lierct Deus. Ex bac regula inlro- Non timebo millia populi circumdantisme : constat
ducimur, ne iiuis sibi de se glorietur. Caput aulem quia adversai ios suos jain non timct, quia ab eis
Chiisius in passione sua exaltalum habuit, quia in corporaliter tribulari non valet. Christus cnini re-
lanta passionis liumilitate, meiitis fortitudinem non surgens ex mortuis, jam non moritur, niors illi ultra
amisit. non douiinabitur (Rom. 6.). Et eo sub se inimicos
5. Voce,inquii, inedad Dominttmclamavi,et exau- suos haiiel (Psal. 109.), quo ad dexleram Dci Patris
divil me de monlesantio suo. Voce sua ad Dominum sedenti ei tradita esl potcstas in caslo et in terra
clamaie, est inlenie Dominum deprecari. Voce sua (il/fl«/i.28.). Quare autem non.iimeai, redditcaiisam,
clamat, cuin quisquis ila inienle orat, quod soniis cum subjungii,
vocis ab inientione cordis non discrepai. llinc egre- 8. Quoniamtu percussisti omnes adversanles mihi
gius doctor ail, Psalniis el byinnis cum oratis Domj- sine caussa: denles peccatorumconnivisli. Quis igno-
num, hoc verselur in corde, quoil prolerlur in ore. rat, qiioniam sine caussa adversati sunt Chrisio ini-
El Apostolusdicit, Psallam spiritu, psallam etinente C G mici ejus (Isai. 53.). Ipse enim peccatum non lecit,
(l.Cor. 11.). Tales libenter exaudii Doiuinus,quos ncc inventus esl dolus in ore cjus (I. Pelr. 2.). Sed
scilicct iia clamare conspicit ; uude b' nediciiur, Et quia justus Densct misericors est (Psal. 10.), onines
exaudivil me dc iiiontesanclo suo, id est, de allilu- adversariossuospercussit (Psa/.HO.) : alios ullione
dine justitiu: suae.Legimus cnim, Justiiia tua sicut vindictaead damnationem, alios dolore pcenitentiae
niontcs Dei (Isa. 31.). Et jiistmn sic erat (Ex Autjus- ad salutein. 18 Quod si per adversantes maligni
tino ) ut iiiuoceiitciii occisum, cui rclribula sunt spiriius inieliiguntur, vel quique hoinines inali, qui
mala pro nobis (7sa. 54.), a niorluis susciiaret, et inodo Ecclesiam Clnisti perseqtiuiitur : bi prolccto
digna pcrsc<iueiilibiis retribueret (Tit. 5.). Nos in line Sicculia Domino percutitiuttir. Deniespecca-
quoquc de iiionte sanelo suo cxaudit, qttundo loriim h
contrivisti. Per denies (Ex Augustino.),verba
preces nostras, non cx meriiis nostris, sed ex sua maledicta desiguantur : de quibus per Apostolum
sancla misericordia suscipit. INonenini digni siiinus, Pauliim dicitur, bi autem mordetis invicem, videte
ut audianiiir, sed ipse miscricors est, ut cxau- nc abinviccin consuniamini (Gatat. 5.). Possuut et
diat (1. Tim. "2.). liinc e>t quod per Apojtolum dentes accipi principes pcccaiorum, (juoniiu aucto-
17 dicitur, Non cx operibus jusiiliac quac fecimus ritatequis<[ue a societaie recte viveiiiium pr:ccidi-
uus.sed seciiii(luii)iniscricoidiaiusuainsalws nos fe- tur, ei quasi niale viventibus incorporatur. Deutes
<:it(7'i/.5.). Dicitauleiii ipse per queinsalvali siiinus, ergo peccatoriim Dominus conterit, quando ipsos et
Etjo tlormivi,et soporalus sum, el exsurrexi, quia Do- veibaeoiuin adniliilum rciligit. Timeant ergo adver-
iniuussuscepit nte. Donnilio niorientis, somnus au- sarii mali : quia si ipsi inju^t peicutiunt, babent
tem niortui accipi potest: ut doiinilio sit, qua trans- rjpj super se Doniinum, a quo justc peiculiuiitiir. Ti-
iiur ad soiiiiiiiin, veluti expergelactio, qua transitur iiieaiit potestaiesnialaR.-qiiiasi ipsa: alios oppriiuunl,
ail evigilalionem. liene ergo accipitur : ligo dormivi, habent super se potestaieiii, a qua opprimuntur.
et svportttussunt. Ego me pas=ionipcrmisi, ct mors Quaeautcni spes nostra (2. Cor. 4.)?
consccula csi. Vel tunc iloriiiiwt Chrisius, <iuando !). Domini(inquii) esl salus, el sttper populumtuum
suscepta niorte a temporali dolorc quievii. Tunc so- beneditiio tua. fS'os quidein infirini ct imbecilles
P',''aius est, quando die altcra in scpultura inoratus (1. Cor. 11.): nciuo <iese praesumal,quoniauiDomihi
cst : die vero tertia a morluis ivsurrexil fLiic.24.). csl salus, salvos faciens a morte peccati. Infelix ego
liuilebic ait, lil exsttrrexi, quia Dominussuscepit inc. homo, quis me libcrabil de corpore mortis bujus ?
Surgens ciiini a inortiiis, in gloria Dei Patris sus- Gratia Dci pcr Jesum Cluistum Dominumnostium
cc; lus cst. Yel polest hoc dicerc quisquis lideliuin (//oi/t.7.). Ergo Dominiest salus.Hed quae est bene-
lccolens morlein peccatoium siiotuin, ct douuni re- dictio populi ipsius? nisi iliu, qua dicitur, Vcnite
generatioiiis, Ego dormivi, et c.ctcra. Dormivimus benedicti Palris inei, percipile regnuiu quod vobis
cuiin, ciiin a bono opcre torpuinius : cum in nostia pr.eparatum est ab origine niundi (Matth. tl.). Talis
praviiate delectabiliter jacuimus: cum dulceerat nobis betiediclio super nos et super lilios noslros. Amen.

"Supplenda ex August. vox Deo videtur; tumle- b Malim rescribi maledica. Augtistinus quoque,
genduin u/ siinul cumeo Detts fieret, pro simitis cum Accipiamusdentes verba maledica, elc. vSubsequeus
ilto fieret, etc. certe iocus mutualus ab illo est.
657 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 658
.TITULUS PSALMI IV. £A (Act. 5.). Increpatur ergo genus humanum, ut ad
eum landcm ab Imjus mundi amore convertattir.
. Sciendumest, quodquibusdamnegoliis ita prsepoDi- Sed si quem movet conjunctio superaddila, quod
tur vsalmusin tilulo, ut non sequatur canlicum.Qnibus- ail, Et scitote, sciat genus hujus locutionis familiare
tlam vero canticum, ut non sequaturpsalmus. Aliis vero esse Nam saepe invenis ila
et
prasponiturpsalmtts, sequitur canticum. Aliisaulem linguae prophetantis.
cunticum, et succeditpsafmus: quae varietas attendenda ceptum, Domini Et dixit Doininus ad illum : Et faclum est
cst. libi enimpsaimttstantum ponitur,designaturquodin verbum ad illum. Quaejunctura conjunctio-
sequenti negociosimpliciter de moralitatetractatur. Ubi nis cum senlenlia non praecesserit, cui consequens
autem canlicumtanlum, ostendilur quod de jocunditate anneclatur, mirabililer fonassis insimiat prolaiio-
agitur. El ubi praeceditpsalmus,et canticumsequitur, de nem veritatis in voce, esse conjunctam cutn ea vi-
moralitatetractatusliabetur: ita tamen, ut menlioliatde sione quae ht in corde. Dominusexaudiel me, cum
remunerationead quam tendit nioralilas. Ubiautem prae- clamavero ad eum. llic nos
cedit canticum,etsucceditpsalmus,de jocunditate remu- (Ex eodem) admoneri
nerationis fit sermo: sic tanion, ut de moralilate, per credo, ut magna intentione cordis auxilium implo-
quam habetur,aliquamentiofiat.Psalmusistesic intitula- remus Dei: quoniam sicut graiulandum est de lllu-
tur, In finempsatmuscanticiDavid. Exponilursic : fsle minatione in hac vita, ita oraiidiim est pro requie
psalmuscantici,id esl, praesensexhorlatio bon* morali- post hanc vitam. Quapropter aut 20 ex persona
taiis, inqua fitmeiitiode cantico, id est, de jocunditate lidelis evangelizanlis, aut ox ipsius Domini sic acci-
aeternaeremunerationis,est David,id est, Christi, vel ali- piendum est, ac si diclum esset, Dominus exaudiet
cujuslidcliscredentiset sperantis in Christo: Daviddico, vos, cum clamaveritis ad eum.
dirigcntiseos qnos exhorlatur, in finem,id esl, in illum : Occurrebal enim
qui est finisel completiolegis et prophetarum. Vel finis, *-B 5. Irascimini, et nolite peccareexaudiri? Aut quo-
id est, meta, et consummatiototius agonis.Velfinis,id est, (Ex Augtistino), Quis est dignus
consummataquies beatitudinis. Intentio Chrisli, vol cu- modo non frustra clamat pcccator ad Dominum ?
juscumquecredenlisin eum, in hoc psalmo est, persua- Ergo, Irascimini, inquil, subaudis, vobis ipsis, valde
dere hisqui terrenis delectantur, ut egrediendo a tribu- pcenilendo de proeteritis criminibus, et indignando,
lationevitiorum,el terrenanegligendo, ffiternabona.quae tam abjecta et vilia corruistis : et ulteritis
Jn fine, id est, in Cliristosunt, appetant : seipsumpropo- quod ad desinite.
nendoeis in exemp'um,et sicdicendo. peccare Quw dicilis in cordibusveslris. Sub-
audis, dicite. Nolite esse populus,de quo dictum
19 PSALMUS IV. est, Labiis me honorat, Cor autem eorum longe est
a me (Isai. 26; Malf. 15.). In cubilibus veslris com-
2. Cum invocarem, exaudivitme Deus juslitim mew. pungimini. Cubilia suni de quibus Dominiis monet,
ifoc est (Ex Augttstino), cum inlus in corde meo ut intus oremus clausis ostiis. Compungimini auleui
orarem, exaudivit me ipse a quo est justilia mea. In ad poenilentiae dolorem refertur, ut seipsam anima
tributatione dilalasti mihi. Hoc est, ab angusiiis puniens compungat, ne in Dei judicio damnata
trisiitise in latiludine gaudiorum :me deduxisli. Tri- torqueatur. Aut ad a excitalionem pertinet, ut evi-
bulatio ct angustia in omnem animam hominis ope- gilenius ad videndam lticem Christi, tanquam adhi-
rantis malum (Rom. 2.). Qni autem dicii, Gaurlemus bitis sliiimlis.
in tribulationibus, scientes quoniam tribulatio pa- 6. Sacrificate sacrificiumjustitiw , et sperate in Do-
tientiam operatur : et quoniam caritas Dei diffusa mino. Sacrificium justiliac, operajusli sunt!post pce-
est in corJibus nostris per Spiritum Sancmni, qui nitentiam. Quid enim justius (Ex Auguslino), quam
daius est nobis (Hom. 5.) : non habet cordis an- Q [_ ut suis quisque peccatis irascatur potius quam alie-
gustias, quamvis extrinsecus a persequentibus in- nis, seque ipsttm puniens mactet Deo? lnsinuai
ferantur. In hoc prosunt justis aspera tribulationis, etiam transiuim de vita veteriad novam : ut exlincto
quiadum tribulanlur incorpore.dilalanlur in corde : post poenileniiam vetere homine, sacrilicium justitiae
et quo eos arctius mala temporalia preinunt, eo la- secundum regenerationem novi hominis otferatur
tius bona caelestia concupiscunt. Quia ergo ex an- Deo : cum seipsam jam anima [Supp. ablutaj offert,
gusliis iribulationis crescii dilatatio mentis, dicatur et inijioiiit in altari Fidei, divino igne, id est, Spiritu
recte, In tribulatione dilatasli mihi. Mutalio autem Sancto comprehendenda : ut iste sit sensus, Sacrifi-
personae tertiae ad secundam, forle ideo fit, ttt osicn- cate sacrificiumjusittiw, etsperaie in Domino, id esl,
dat, quemadmodum exaudiius sit.in ipsa dilatalione Recte vivite, et speratedonum Spiritus Sancti. Spe-
loqiiens Deo : ut boc sit corde dilatari, jam cordi ranlur aulem quid nisi bona ? Sed quia id bomim
habere infusum Deum, cum quo intrinsecus collo- vult a Deo impetrare quod diligil, et pauci sunt qui
quaiur : cni nunc orat ei dicit : diligant interiora bona : admirabiliter cum dixisset,
2. Misereremei, el exaudi orationem meam. Quod Et sperate in Domino : subjecit, J!/w(/i dicunt, Quis
iterum rogat, cum jam se exauditumet dilatatum in- ostenditnobis bona? Quae interrogatio quotidiana est
dicaverii, forte ideo fit, ut unde non est exauditus, omnium stultoruin ei iiiiquortim, pacem etsecurita-
adbuc exaudiatur : aut in quo non est perfectus, tem praesentis vitx desidoraniiiim, de futura vita ,
perficiatur : aut propter alios inchoantes , ut in illis, quae nobis promiltitur, dubilantium : qui saipe di-
qui crediderint, perficiatur quod inchoaverunt. Ha- cunt, Qu:s novii, si vera sunt (Sap. 2.)? Aut quis ve-
bent enim justi proprium, ul in omne quod dicttnt, " nitab mferis, ut ista renunciarei? Magnifice ergo et
atque quod aguut, non solum suuni profectum, sed ** breviler ostendit, quae bona quaerenda sint : respon-
etiam proximorum aedificaiionem quaerant. Unde dens eorum iiiterrogalioni.
apie stibjungitiir : 7. Signalum est super nos lumen vullus lui, Do-
5. Filii hominumusquequo gravi corde? ut quid di- mine. Hoc luiuen est (Ex Augttstino) lotum hoininis
ligitis vanilatem, el quwrilis mendacium? Ac si dice- bonum, quod non oculis sed mente conspicitur. Si-
ret, Vos, qui in carnali generatione meniem habiia- gnalum est autem , dixit, super nos : tanquam dena-
lis, usque ad qiiem finetn cor durutn liabetis, quod rius signatur Regis imagine (Matth. 22.). Homo enim
Deonon crediiis, et bona invisibilia non cogitatis? factus est ad imaginem et similittidinem Dei (Gc-
Vt quid diligilis vaniltitem el quwrilis meiidacium? t/es. 1.), quam peccando corrupit. Bonum ergo ejus
Quo Iructu, qua utilitale temporalia amando quae- esl verum atque setermim, si renascendo siguetur
ritis, quaerendoamatis, qiicrs vana tunt, quia du- (Joan. 3.). Dedisli latliliam in corde meo. Non ergo
rare non possunt: et mehdacia, quia amatores suos loris quaerenda est Ixtitia ab bis, qui adhuc graves
decipiunt ? corde diligunt vanitatem, et quaerunt meudaciiiin :
4. Et scilole, quoniam mirificavit Dominttssanctum sed inlerius itbi siguaium est lumen vultus Dei. In
sutim. Eum scilicet (Ex Augustino), quem susciiavit inleriorc enim hoinine habitat Chrislus (Eph. 3.).
nb iuferis, et in caeload dexlerain suam collocavit Sed hoiiiines tetnporalia sectantes, niliil aliud nove-
a Lcctum antea exercitationem
pro excitationem, quod ex Augustino emendamus.
 659 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 6G0
rtinl dicere, nisi, Quis ostendit nnbis bona? oum ^X (Ex Augustino) superius dixit Exaudi, qnasi in prae-
vera bona inira semctipsos videre non possunt. scnii se cxaudiri cuperet: nuiic vero dicit, Mane
llaque conseqitentr.r (le liis dicittir : exattdies, non exaudi : et, Ad te orabo, et, Adsla-
8. A fritrtu frumenli, vini, el oUi siti mv.tliplicati bo, ct Videbo? Forle snperior ejus oratio ipsam
sttnt. Non vacat llix Auguslino) quod additmn est , a vocalioneinosteudil.Caligans autem iuler procellas
Sui, esi enim frtim 'iiiiiin Dei (Joan. 12.) : si quidcm hujus sreculi, quia seont se non videre quod eupil :
p.inin vivus, 21 qoi de csclodescendii (Joait. 6.). Et ideo dicit, .Watteexattdies.Ac si dicerct, Noii cs ille
esl vintim Dei:h.im inebriabuniur (inquit) abuberinte qui possis videri ab eis , a quorum oculis nox pe>-
domiis tuae (P al. 55.). Est etoleum, de quo (licium caioruni nondiim recessit : sed mane, idest, peracia
est : Impiiigoasti in oleo capnt nieuni (Psal. 22.). errnris mei nncte, et discedentibus peccatorum le-
Isii autem imilii qui dieunt, Qiiisoslendiiiiobis bona? nebris, Exaudiesvocemmeam: idest, ostendes vocem
A fuclu frumenti, vini et olei sui muliiplicaii sunl. liirain cxaudilam.
Sui, non Dei, id esi, temporalisinm spiritnalis. Istis 4. Mane adstabo tibi et videbo.Adslabo,inquit, nou
autcm rclictis, qui nmltiplicati sunt cupiditate lcui- jacebo. Jacere enim (Ex Auqustino), in lerrenis
poraliuii), vir fidelis exultat, et dicit : qniesccre esi. Non esl ergo inhaerendum lerrenis, si
9. Jtt pace in idipsumdormiamel requiescam.Recte volnmus Deum videre. El exponit caiissam quara
cnim superatur a talibus omnimoda mentis alienalio mane adsiabit et videbit ; Quoniam non Deus volens
a morlaliluis rebus, ct miseriarum saeculi hujus iniquitalem tues. Iniquitas, milignilas, mcndaciiim,
oblivio , quac nomine dormilionis et somni decenler homicidiuin , dolus et quicquid hiijusmodi est, nox
cl proplietice signilicatur. Sed hoc non tenelur in _ esl: qua transeunte, (it mane, ul videatur Dcus. Nos
hac vita, imo sperandiim est iu fiiiura. Hoc et verba 8" qiiandiii in lioc sieculo inier tentiitioues suiiius, in
ostendunt, qnae fuliri temporis siint. peccatorum tenebris jacemus : nec verum statiin ha-
10. Quoniam tu Domine, singularitcr in spe consti- bemus, nec veraciter videtnus. Veraciter cnim stare,
Xv.isiimeBene aii, Singulariler. Periit eriiui (Ex Au- est in niernitatis beatitiidine permaiiere : et verum
guslino) supradicta multipliciias, et lenei in sanciis videre, est Deum in sua majestaie coniemplari. Sed
singul.iritas : de quibus dicilur iu Actibus Aposlolo- ille qui veraciter est, et incoiiiinutabilismanet, Apuil
riuii, Muliiludinis credenlium erat cor tinum, et ani- qiiem (ut Jacobus ail) non est iransmiitaiio, nec vi-
ma una (Ac(.4.). Singulares ergo et simplices, idcst, cissitudinis obumbratio (Jacob. 1.), qiioniam non est
secrcli a multiiudine et turba nasceiitium reriiin es^e Deus qui iniquiatcm velit: ideo iu hoc seculo ubi
debenius, ct amatores aeiernitatis el unilaiis, siuni iniquitas abundal, seipsum non nstendit. Se 1 quia
Deo et Domino inhaerere cupimus. liiluriiin est, ut nox hujus iniquitatis peitranseat, et
maiie, id est, in resuirectione electos suos ad iin-
TITULUS PSALMIV. inortalilatis statum et suae contemplationis visum
resiiiuat: voce Ecclesiie dicatur rei le, Mane adstabo
1. TitulusPsalmiest, Pro ea quw hmredilalemuccip't. libi, el videbo: quoniamnonDeus volensiniqnitalem tu
InleliigilurErrlesia, qua»accipitliaereclil.at.om,
id est, vi- es. Quiaveo in colleciione justorum reprobatio liet
tam aeternam per Do'ninuinJesum : ut po^sideatip-um,
et ab ipsopossideatnr.Inlentio ojusdem Ecclcsire est ia impioriiin (Matth. 25.), recie subjungiiur :
hoePsalmo,0;nne; lidelesorando,et bcne operandoinvi- nebunl 5. Neque habitabttjuxla le mttlignus,nequeperma-
tare ad haerediiatemseternrebealitudinis,seipsampropo- injusli anle oculostuos. Miilignusquasi malo
nendoin exempbim,et orandosic. ignc plcnus dicitur. Maligni ergo noinine numerus
p^ iulidelium
designari pote-t, qui dum in infidelitaiis
PSALMUS V. errore persislnnt, maligiiitale sua boniini ignem gra-
liae spiriliialis contemnunt. Injusti autem snnl qui a
2. Verba mea auribus percipe, Domine, intellige bono opere torpescuiil. Juxia Dominum ergo mali-
clamorem meum.Vocata Ecclesia (Ex Augustino)in- gnus non habilabit, quia lanto tunc ab auciore jtisti-
vocat Deum, ut (eo opimlante) perlranseat nequitiaui tiae infidelium mimerus elongatur, quanlo nunc a
saeculi liujiis, et ad cum pervenial. QU.TR aulem sunt ju-litii lidei disjungitur. Injusti quoque aule ejus
aures diviniiaiis, nisi pietas ejus et misericordia, oculos luiic permnnere non valent, quia nunc, vide-
quibus nos audire dignatur? Ipsius quoque est imel- licet in operiuus tenebrarum, perdurare non tiiuent.
ligere clamnrem nostrum , auendere et approbare Ailhuc etinm de reprobis subditur :
nostri (ordis desiderium. Verba nostra Dominus 6. Odisti omnes qtti operanlun iniquilatem, perdes
quasi aurihus percipit, qitando nostras preces pic et omucs qtti loquuntur mendacium.Pcrdes omnes qui
iniscricordiler suscipit. Et bene post verba clamor non soluui operantur qunj odisti, sed etiam loquiiii-
adjiingiiur : quia tunc placeiu Deo verba nostrre de- tur mendaciiim, fafsam justiiiam praetemleudo , nec
precationis , quando procedunl ex desiderio cordis. in posnitentia confitendo 23 peccata. Non perdes
llinc per Apostolum •licitur, Psailam spiritu, psallam autein, si puenitendo, veriiatem loqnuntur, ut facien-
et meiite (I. Cor. 14.). Sed quia non sufficit, ut verba do islam veritatein, veniani ad lucem. Per operantcs
nostra aiidiat Deus, et clamorem iuielbgat, nisi ad iniqiiiialeni, designantur hi, qui non soltim bona nou
cfleclum perducat: recie subjiiiigitur: faciunt, sedctuim perveise vivunt.Quos omnipoteiis
3. Inleude voci orationis m<m, rex meus el Deus jj j\ Dctis odit, id est, odio suo di;nos ostcndit, et quia
meits. Ac si <licc<el: Sic audi veiba, sic inlelligedc- eos in justitia: su;e regula non cognoscit, a suo aino-
sideria, ut probet rei effectus, te intentuin esse ineis re repulsos iu a^terniiiii puint. Per loquenles vero
oratioiiilius. Et quia sanctse Ecclesiae oratio per Fi- iiiendaciiimhrcreiki non immerito possuut intelli,'i,
liuui miuiiur ad Patre>,n(Mattli. li.), apie ait, Rex qui stia lalsitate verilaiem lidei conantur destruere :
meus et Detis ineus. Per regem euim Filimn : per quos districtus judex cum reprobis perdet. Quia sicut
Deimi, Patrein designat. Et Filins ait, Per mc ilur ilii daiiinaniiir ex pravo opere, ita lii quoque dam-
a I Puirein (./««//. ll.).Recle 22e\%n iEx Augnslino) iiaiuli sunl ex prava lociilione. Vel hoc modo potest
primn rex ntens, deinde Dcus ntetts. Nec tameii dixit, exponi : Perdes omnes qiti loquunlur tnendacium: id
lnt< ndite, se I Imcnde : qma Paler et Filius non duo esi, veritati coiitrarium : quod recedeute3 ab eo quod
Dii, ;ed iuius est Deus. Caus.am quo |ue subjungit, cst, ad id quod non csl, b dccliuanl. Llnde (Ex Au-
qu r<;cxaiiilicmia sil, cuiii subinferliir : (jusimo)Apo>lolusaii, Qui dicit se iu Chrisio mauere,
3. Qaoniam atl te oiabo, Domine.Et protinus ail- et mandata ejus non custodit, niendax est(1. Joan. 7.).
jungil, Maneexaudies vocemmeam, etc. Quid est quod Duo sunt genera luendacioriim(Ex eoiem), iu qui-
a Apml Angusliii., contradicentibus vulgatis om- i> Postrema Augustini Edit., dectinanlur, niinuf
nibus ct Mss. aliquotlibris, denique Aucloie nostro rccle, et vulgatis quoque antea libris contradiceu-
repositum est, invocationem. tibus.
661 IN PSALHOS LXXV COMMENTARIUS. 602
bus noii est magha cnlpa, nec tamen sunt sine J sancios prophetas et famulos stios secunduiu distFi-
culpa : Ciini nos aut jocamtir, ant ut prosimus, butionem leiiiponim dedit minora praeceptapopulo,
memiinur. Illud primum in jocando non est a per- (|iicm adliuc limore alligari oportebat: per Filium
niciosum, quia non fallit. Novit enim ille cui dici- suum majora populo, quem cariiate jam liberare
tur, joci caussa esse diclmn. Secundum aulem coiivenerat. Nec mirum est quod dantur majora
ideo iiiitins est, quia retinel nnnnullam beuevo- praecepta propler regnum cxlorum , et minora data
lentiam. Illud vero quod fallere intendit, menda- sunt propter regnum terrenum, ab eodem Deo vivo
cinm est, quod animnm ocridit : sicut scriptum esl, qni fecit caelumet terram, qui solus novii congruen-
Os qund menlitur, occidit animam (Sap. 1.). Sed jam lem suis tcmporibus geueri bumano exhihere medi-
nnitatio personac(it, cum subdilur, Virum sangitinuin cinaiu. De liac sua justiiia nns admonet in Evnngelio
et dolosum abominubiturDominus.llsus quippe pro- diccns, Nisi abundaverit jusiitia vestra plusquam
phetarum est, frequenter personas mutare : ut modo Scribarum ct Pharisrrorum (Matlh. 5.). ld en nisi
Deo, modo homiiiibus, modo capiii, modo membris i non soliim illa minora praecepta legis impleveritis,
loquaiitur. Loquunlur cnim Deo , lanquam ei a quo quae inchoanl homines, sed etiam ista quae a me ad-
accipiimt quod prophelizant. Coquuniur hominibus, duntur (qui non veni solvere legem, sed adimplere),
tanquam eis. quibus prophetizant. Et modo de capite non intrabitis in regnum caelorum (Mal(h. 5.). Au-
ad membra, modo de membris ad caput vocem inu- diamus minorem juslitiam. Audislis (inquil) quia
tant: in quo unitatem capilis ct membrorum nobis dictum est, Oculuai pro oculo, dentem pro denle
insinuanl. Per virum sanguinum, pcrsecutores san- (Deut. 19.). Audiamus majorem. Ego dicovobis, non
cloriim Martyrum designanlur. Dolosi vero sunt, hi resislere malo (Mattlt. 5.). Justiiia minor est non ex-
qui lideles animas verbis seductoiiis decipere cu- 3 ceilere in vindicta tnodum, ne plus rependat quisque
b
piunt, quos abominabiiur Dominus, id est, ab hae- quam accipit, et magnus hic gradus esl. Nemo enim
reditate electorumseparabit.Quia ergo illi suis malis invenitur, <|uipugnoaccepto pugnum tantuni reddere
meritis damnandi sunt, Ecclesia vero per Dominimi- velit: et tino a conviciantc verbo audito , unum, si
sericordiam salvanda est : bone subjiiiigil, tanlumdem valeat referre, contcntus sit. Sed sive
8. Ego autem ttt muliitudine misericordimtum in- ira perltirbatus immoderaliiis vindicat : sive quia
troibo in domum tuam , adorabo ad lcmplum sanctitm justiim potat enm , qui luesil prior, gravius laedi,
tuttmin timore tuo. Domus Dei ipsa esl sancta Eccle- quam laesus est, qui non laeserat. Talem animum
sia, quae regnatura in caelo, adhuc laboral in lerra : niagna ex parte refrenavit lex, in qua dicitur, Ocu-
quae construitur ex fidelibus, tanquam ex vivis lapi- lum pro oculo, et cactera. Quibus noniinibus signifi-
dibus: quibus Pelrus ait, El vos tanquam lapides cattir 25 modus, ut injuriam vindicta non transeat:
vivi superaedificamini(i. Petr.2.). EtPaulusait, Dci et baec esl pacis inchoatio. Perfecta autem pax est
agricultura, Dei aedilicatioestis (1. Cor. 3.). Hujus talem penitus nolle vindiciam. Inler illud ergo pri-
caelestis domus aedificittm ingreditur, quisquis in mum , quod praeter legem est, ut majus malum pro
sancta Ecclesia sanctorum mores imitatur. Hoc spi- minore malo reddalur : et hoc quod Doininus perfi-
ritualc aeilificium intrare, esl sancti viri, qualiter ciendis discipulis dicit, ne malo resistattir : niedittin
proficiiint amando, conspicere. Sed quia hoc nemo locuni tenet, ut tantum reddaiur, quantum accepiiiin
suis viribus valet, iiieo recte dicitur, In mullitudine est : per quod a summa discordia ad summam con-
miscricordimtuw. Mulia quidem est Dei misericordia, cordiam pro temporum dislributione transilus factus
quia (ul Paulus ait) Ubi abundavit peccatum, super- | cst. Parum autem adhuc videlur Domino,si pro malo
abundat gratia (Rom. 5.).In misericordia sua pius quod acceperis, nibil repemlas mali, nisi etiam am-
Dominus 24 "os a peccatis liberat, sed in abun- plius sis paratus accipere. Iloc est, quod consequen-
dantiori misericordia nobis etiam dona gratiae spiri- ter exponit, Si quis te percussei it in dexierani maxil-
lualis praestat. In misencordia stia nos ab aeternis lam, praebe ei et altcram (Malth. 5.). Sed quid est
supplieiis eruil, sed in multitudine misericordiaesuae quod ipse Dominus, qui praecepta qu;e docuit, pri-
nos etiam ad supernae patriae domum reduxit. Quis nius ipse implevit (Act. 1.), percutienli se in maxil-
divinae misericordiae viseera pensare valeat, quae ut lam miiiistro sacerdoiis non pnebuit allcram : sed
nobis vitam redderet, homo (ieri (Joan. 1.), el mor- insuper dixit, 5>imale loqiiutus sum, exprobra de
lem su^cipere voluit (Philip. 2.)? dicatur ergo : Ego malo : si autem bene, cur me caedis (Joan. 16.)?
autem in mulliludine misericordimtuw ittlroibo in do- nisi boc pracceptum dcbere intelligi ad praeparatio-
mum tuam. Sancta Ecclesia ideo domus dicitur nem cordis, non ad oslensionem operis? Unde alibi
(Matth. 7.), quia ab oiiinipotente Domino inhabita- vir sanctus dicit: Paratum cor meuni Deus (Psal.
tur. ldeo templum appellatur (2. Paral. 18.), quia ab 3t).). Dicatur ergo, Domine, deduc mein justilia tua
ipso Domino consecratur. Vel templum ideo voca- propter inimicosmeos. Cujus justitiae viam postulat,
lur, quia in eo coniinue caelesti Domino laudes re- ctiivi subjungit, Dirige in conspectti lito viam meam.
feruniur (Psa(. 67.). Ait ergo, Adoraboad templum Aliud est justitia, aliud est via. Nam justitia est do-
sanctum tuum in timore. Quia (Ex Augusitno)non ait ctrina Cliristi, via est ipse Chiistus (Joan. 14.).
in teiuplo, sed ad templum,iiitelligcmlum cst non de Juslitiam ostcndit prtedicando, viam operando. linde
perfectione, sed de profectu ad perfeclionem esse .' scriptum est, Quaecaepit Jesus facere et docere (Act.
diclniii. El fortasse ideo addidit, t/i timorctuo : quia 1.). Recta quippe actio non virtus est, scd via virtu-
principiuni sapienti;e timor Domini (Psal. 110.). Qui lis. Nam per aciionem venitur ad virlulcm. Fides
limet Dominum, faciet bona (Ecel. 15.). Et in alio cniiit quae per dilectionem operaiur, impetrat gra-
psalmo dicitur, Ueatus vir qui timct Doniinum, iu tiam (Galat. 5.). Et gratia Dei ditfusa in corditms
mandalis ejus volet nimis (Psal. 111.). Et iterum, nosiris per fepiriium Sanctum qui dains est uobis
Servite Dominoin limore (Psat. 2.). Et quia hoc vi- (Rotn. 5.), implet jusliliam. Ego (inquit Doiuinus)
ribus suis non valet, ideo adjungh, sum via, veritas, et Vjta (Joan. 14.). Viam intelligite
9. Domine, deduc meinjustitia tua propter inimicot Cbrisiiini operanlem : veritatem, Christum docen-
tueos.' dirige in conspectuluo viam meam. Inimici mei lem, vitam, Chrislum remunerantem. Via ducit ad
voluut me seducere, et ad injustitiam deviare : Tu veritatein, quia per viam vcnitur ad doctrinam :
Doniine, qtii es creator meus, esto dux meus (Deut. doctrina autcm veritatis ducitad vitam.quia cuin iin-
52.). Tu etiim fecisli nos, et non ipsi nos (Psal.dl.). pletnr, quod praecipitur, acquiritur vita quae promit-
Tu rcge nos, et non ipsi nos. Posiquam antem dixit, litur. Bene antein ait, Propter inimicosmeos.Mtiltos
Deducme in jusltllu, non immerito addidit, Tua . ac eniiii in via Dei sancta Ecclesia patitur adversarios,
si aperie diceret, Per temetipsum daia. Naiii per qui preinunt eam persequendo, tcrrendo, blandieu-
a Apud August., non est perniciosissimum.Confer h Solent enim, ait Auguslinus , abominati dici, ex-
S. ejusdem Patris lib. de Mendaciocap. 5. hwredati.
603 RUFINO PRESn\TERO ASCRIPTUS 664
tlo, scducendo : quia qtianlum a via veritatis discor- A pcenitentiam. Et ipsa bona volunlas esl invidissi-
dent, ex vcrbis ostendilur, quaesiibscquiintur. mum scuium, quo repellitur inimicusdesperationem
10. Quoninm non esl in ore eorttmverilas. Et boc salutis suggerens multitudine tribulationum et tenta-
approbat, 1'iimadjungit : Cor eorum vanttmest. Nam tionum. Dens enim operalur ct velle et perficere in
qnomodo cst veriias in orc, si vanitas est in corde? nobis, pro hona voluntaie (Philipp. 2.). Non enim ex
Bonus bomo de bono tbesauro cordis sui profert bo- operibus justitiae quae fecimus nos, sed secimdum
m, ct malns liomo dc malo tbesauro cnrdis sui pro- suam misericordiam salvos nos fecit (Tit. 3.).
ferl mala (Malth. 12.). Ex abundantia enim cordis os
loquitur : dc quibus adhuc recte subjunclum esl, 27 TITULUS PSALMI VI.
11. Sepulchrum patens guttttr eorunt, linquis suis 1. Sextus Psalmus sie inlitnlatur,PsalmttsDavidpro
dolose agebant : judica illos Detts. Adulatores el se- oclava: Per octavam dies b judicii infelligitur: quoniam
tluctores (F.x Augustino) recte 'sepubhra patentia omniatempora septem dierumrepetitione volvuntur: el
tlicti siint, qui non babendo viiam veriialis, quo- quodlit in una, potcst mutariin alia. Octavusautemilb;
dammodo exanimes sunt, et moriuos in se recipiunt, acstimandus est, qui varietatem istam non hahebil. Et
in eo liet, a?ternum et incommulabilepermaiiebit.
quos verbis mendacihns et vano corde inieremios in quod autein vox iu hoc psalnio fidelis poenitentis, alics
sc cotivertunt. Quod dixit linguissuis, significat ina- Est suo exhortantis, ut simiiiter poeniteant:ne in
lis. Mali enim malas babcjnl linguas. Dolose vero exemplo octava,id est, extrema die judicii, aeternamdamnalionem
agere, est aliud in corde, aliud in ore babere. Unde incurrant.
in alio psalnio dicilur, Qui loqiiunlur pacem cuin PSALMUS VI.
proximo suo, 26 ma'a aulem in cordibus eoruin -n
(Psal. 27.). Eos omnipotens Deus judicat, quia om- 2. Domine, tte in furore luo arguas me, nequein ira
ne-iininiicos falsos, dolosos in extrcmo cxamine con- tua corripias me. Detts qui est incommutabilis nalura
demnat : de quihus adhuc subjungit : Decidanlaco- (Malacli. 3.), apud quem (nt Apostolus ait) non est
gitationibits suis , secttndum multitudinemimpietatum transmutalio , nec vicissiludinis obumbralio (Jacob.
eorum expellceos. Propbetia est (Ex Augustino),non 1.) : de qtio dictum est, Tu auteni Domiiievirtiitiini,
maledictio. Non enim nptat tit veniat, scd pracdicit, cum iranquillitaie judicas (Sap. 12.) : nullam in se
quod luturiim proevidit. A cogitationibus suis deci- furoris vel irae perlurbationem suscipit : sed furoris
dunt , quia quicquid elate cogitaverunl, cum inier- nomine intelligitur illa imniensa et. immoderata ani-
eum, siue fruciii amitliint. Superbia vero ruinam madversio vindictre, qua peccatores punientur in
liabcl, siculecomrario humililas exalialionem. Dici- extremo exatnine. Ira vero poiest intelligi cxamina-
tur alibi , In illa die peribunt omnes cogitationes lio illa, qua imperfectaeanima: emundanliir in pur-
eorum (Psal. 145.). Quaeulique non perirent, si cae- gatorio igne. Bene auteni dicitur, Ne in furore luo
lesiia cogitarent. Testatiir cnitu ideiu Psalmisla, arguas me, neque inira tna corripiasme: Nam corri-
Qiinniamsunt roliquiaebomini pacilico. Injusli aulem pias, quod mitius videtur, ad emendationem valet:
di-peribttnt simul, reliquiae impioium interibunt qui vero argiiitur, idest accusatur, mctuendiim est
(Vsal. o6.).Cogitaiioncsergo impiorumperibum,quia ne in finem habeat damnatioiieni. Arguuntur iu die
adcrna mala ininqiiain cogiiata repermnt;ei subiio judicii (Ex Augustino) omnes qui non liabent funda-
aiuiitiint boua icmporalia , quae ditt menle tractave- mentum Cbrislum. Emendantur aiiiem, idesl purgan-
rtmi. Qui secmiilum muliiiudinem iuipietalum sua- tur, qui hiiic fundameiito superaedificani ligna , foe-
rmii expcllcntur, quia propter multa mala qure ges- C num , slipulam , idest infructuosa, vana, inulilia
seiiint, et ab aitcrna haercditale expcllentur, et in (2. Cor. 5.). Deirimeiitum quidem palientur, sed ta-
tenebras exteriores ejicicntur (Malth. 8.). Bene au- men salvi erunt : sic tamen quasi per ignem (Ibid.).
tem subditur : Qitoniamirritaverunl te Domine.Ne- Quid ergo islc orat, qui non vult furore Doniini ar-
que eiiiin quia ]icccavcrunt, ideo pcrircnt, nisi per- gui, vel ira emendari? quid, nisi ut sanetur? Ubi
severando in malo, Dominuuiirritarenl. Nani superna enim sanilas esl, nec mors meluenda est, inccuraii-
piclas poslqnam deliquimus, ad pcenitentiam revo- tis aut secantis mediei manus. Sequitur itaque et
cat, ct diu expectat. Non enim vult nioriem pec- dicit :
catoris, sed tit convertatur et vivat (Luc. 15.). 5. Misereremei, Domine, quoniam infirmus sum.
Quod si converti negligit, et tenipus gratiae in aug- Multau sunt infirmitales nosirae corporis et aniniac.
mciitiim expendit culpre, quem pcenitendo placare Nam corpus moitalitaie corrnmpilur, anima tenta-
dtbnit, eum plus irriiando, id est ad iracundiam tionibus premitur. lnfelix bomo multis lentatio-
provocando, graviter offendit. Undc Paulus ait: Tu nibus et miseriis fatigatur. Qui ergo senlit mise-
aiitcm secundum duriliam luam et cor impcenitens, riam,'quid lam poslularedebet, quani misericordiam?
tliesaurizas libi iram in die irac et revelationis justi Qui sentit infirimtatem, quid tam desiderare debet,
judicii Dci (Rom.2.). Namtanto eum tunc districtus quam sanitalem? Restat itaqtie ut dicat: Sana me ,
jinlex acrius damnat, quanlo nunc misericordius ex- Doinine, quoniam conturbata sunt ossa mea. Quid per
pectat. Sed quid eril de jusiis? Sequilur et dicit: ossa nisi auiinx forlia designantur ? Nam ne ossa
12. Et twlentur omnesqui spcranl tti lc. Primum carnis imelligeres, exposuit, cum stibjungil:
quidem jiistorum gaudiuni est in spe : unde dicitur, j) \ 4. El anima mea turbata esl valde. Turbiiiilur qui-
Spe gaudenles (liom. 12.). Spc enim salvi fa<ti su- dem interiores sensus a consideraiione proprii rea-
nius (Rom. 7.). Postmodum vero erit in re. Unde bic lus, ipsa quoque infirma et peccatrix anima , cum
scciitus adjtmgit, In tvlernumexuttabunt et habitabis stiblilitatem extremi examinis 28 cogitando conspi-
ineis. Ipsa erit icterna exuliatio(Ei Augustino), cum cit, ab omni interiore fortitudine destituta, 1n semet-
teni|ilum Dei fient jusli, et erit gaudium ipse a in- ipsa coniremiscil. Videt enim ibi damnari quicqmd
cola eorum. inventum fueril pravi operis, vel otiosi sermonis, et
13. Et gloriabtinlur m te omnesqui diiujunl nomen silentii, usque ad minimam cogitationem, si non fue-
tuum , Et bene , in te (Ex eodem), tanquam omnes rit ad Dei volunlatem directum. Hincesl tirens con-
possidentes haereditatem le. Quoninm lu benedices scientia, illinc accusantia peccata, inde teirens jnsti-
justo. Hir.cest benedictio glmiari in Deo, et habitari tia:subtus palens horridum chaos inferui, et tortoros
a Deo. Et quia vocatio non meritorum nostrorum, horribiles : desuper iralus judex , foris ardens mun-
scd benivolenliae et misericordiae Dei est: subjecit dus. Justus vix salvabiiur, peccator ubi parcbi!
dicens : (1. Petr. 4.)? Plangat iterum et gemat, ne tanta tor-
14. Domnti',ttt scuto bonwvolunluiistuw coronasii nieiila incurrat. Timet justiliam? quaerat misericor-
nos. Bona eiiim volunlas Dei (Ex eodem)proeccdit diam. Nonbabetfortitudinem?vel agnoscat propriain
bonam voluiilatem nosiram, peccatoreni vocaus in infirmitaicm, et dicat : Miserere mei, Domine, quo-
" Olini apnd Augustinum mcolattts. h Hanc Auguslinusexpositionem non probat.
 Ccr; 1N PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 666
niam infirmttssum, ct caetera. Magnusenim accessus A'tZ>t?An infernum vult inlelfigi, quo post jtidieium
ad Detmi,est cognitio infelicitatis suae. De tardilate praecipilaniur impii, uhi jam propter proftindiores
autcin sanitalis conquerilur, cum subjungit, El lu tenebras nullam lucem Dei vidcbunt, cui aliquid
Domine usquequo? Ecce jtixla csl dies Domini ma- confiteantur? Potest etiam illud intelligi, ut mortein
gniis , juxta et velox nimis dies irae dies illa , dies vocet peccatum, quod contemta divina lege, commit-
(iilainitatis et miseriae,dies tenebrarum et caliginis, titur : infernum vero caecilaiumanimi, quaepeccan-
ilics tiibae et clangoris (Sophon. 1.). Ovox diei Do- tem, id est, morientem excipit el involvil. Sicut non
niini amara! Ecce peccatrix anirna, arbor infrucltio- probaverunt Deum (inquit) liabere in notitia, de-
sa , digna securi et igne : lignum aridum et inuiile. dil iilos in reprobum sensum (Rom. 1.). Ab ista
Timor reum turbat, conscientia confundit, cogiiatio- morte etab islo inferno tutam se fieri anima dcprc-
nes increpant, fugere non licet. Stat suspensus ad catur, dum molitur conversionem ad Deum, et pati-
gravissimain senlenliam. Ecce miser in anguslo pe- tur difficultatem.
riculo egens feslino auxilio, El tu Domine usquequo 7. Quapropter (Ex Augustino) cmilexit diccns :
tardaris? usquequo non exaudis? Nec in hoc (Ex Laboravi in gemitu meo. Et lanquam parum profue-
Augustino)lanquam crudelis Deus aeslimandusest : rit, addit et dicit. Lavabo per singulas noctes lec-
sed tanquam bonus persuasor animae,qttid mali sibi tum meum. Leclus est boc loco appellatus, ubi rc-
ipsa pepererit. DifTerlenim pius Doniinus exaudirc qniescit animus oeger et infirmus, id cst, in vo-
muhotiens ex sua magna misericordia, ut ex difficul- luptate corporis et delectatione saeculari. Quam
tate sanationis sit diligentior custodia receplae sani- delectatiooem lacrymis lavat, qui sese conatur ab
lalis, Nam quod facile sanatur, non multum caveltir. _B illa extrabere. Videt enim jam damnare se carnales
Differtaliquando, ut agnoscatur quanta impiis pcena coiiciipisccniias, et lainen dclectatione lenetur in-
proeparetur, qui se nolunt converlere ad Deum, si firmitas, et in ea libenter jacet : unde surgere nisi
tanlam difficultatem convertenles patiuulur : sicut sanatus animus, non potest. Quod autem ait, Per
alibi scriptum est, si justus vix salvabitur, peccator singulas noctes : hoc forlasse accipi voluit, quod
et impius ubi parebunl (1. Petr. 4.) ? Et quia differt, ille <]uispiritu promplus sentit aiiquam lucem veri-
ideo adjungit : tatis, et tamen in delectatione hujus saeculiper car-
5. Convertere,Domine,el eripe animttmmeam: sat- nis infirmilaiem aliquando requiescit, lanquatn dies
vumme fac propter misericordiamluam. Convertens et noctes alterno affeclu cogitur pati, ut cum dicit ,
se (Ex Augustino),orat ut ad eum convertatur et Mente servio legi Dei (Rom. 7.), tanquam diein sen-
Deus : sicut ipse promittit, Convertiniiuiad me, et tial : rursus cuni dicit : Carne aiilein legi pccati,
egorevertar ad vos (Zachar. 1.). Sed forte melius inclinetur in noctem, donec omnis nox iranscat, et
intelligendumest, Convertere, Domine,idest, facjne veniat uuus dies de quo dicitur : Mane adslabo libi
converti. Sentit enim in ipsa sua conversione diffi- et videbo (Psal. 5.). Tuncenim adstabit, nunc au-
cultaiem. Nam perfecta nostra conversio paratum lem jacet, quando in lecto est: quem lavabit per
semper invenit Deum, sicut propheta Osee dicit : singulas noctes, ut tanlis lacrymis impetret efficacis-
Quasi diluculumpraeparatusest a egressus ejus (Osee siinam e Dei misericordiae"disciplinam. Lacrymis
6.): qiioniam ut etim amilleremus, non cjus absen- meis slratum meum rigabo. Hoc accipimus slratum,
tia, qui ubiiiue est, sed nostra fecit aversio. Dum quod superius leclum. 30 ^ei' rigare amplius est
autem nos converiimur, idest, dum mutatione vete- quam lavare : quoniam potest aliquid in superflcie
ris vilaeb resculpimur, spiritum nostrum durum l Jlavari; rigaiio vero ad inieriora |iermanai : quod
sentimus et laboriostim, a lerrenarum cupiditatum significat fletum iisque ad cordis inlima. Tcmporuiii
caligine ad serenitatem divinaeIttcis relorqueri. Et vero varietas quod praeieritum posuit, cum diceret,
in lali diificultale dicimns, Convertere,Domine,idest, Laboravi in gemitu meo : et iuiiirum, cum diceret,
adjuva nos, ut perficiatur in nobis conversio, quaeto lacrgmis meis siratum meum rigabo : illud ostendit
paralum invenit, et fruendumte praebet dilectoribus quid sibi diccre debeat, cum quisque in gemiiu
tuis. Et ideo 29pustquam dixit, Convertere,Domine: frustra laboraver.t : tanquam diccret, Non profuit,
addidit, El eripe animammeam: tanquam inhaeren- cum boc feci, vcl ergo iltud faciam.
tem perplexionibushujus saeculi, eispinasquasdam 8. Unde et sequitur : Turbatus est afurore oculus
dilacerantium desideriorum in ipsa conversione pa- meus. Utrum suu furore (Ex Auguslino)an Dei, in
tientein. Satvitmi/iefac(inquit) propter misericordiam quo petit ne argueretur ? Sed si furor ille diein ju-
tuam. Intelligit non suorum meritorum csse, quod dicii significat, quomodo nunc potesl intelligi? An
sanalur: qtiando qtiidem peccanli et dalum prae- inclioattoejus est, quod bic homines dolores el tor-
ceptum praetereunli,justa damnatio debebalur.Sana menla paiiuntur, et maxime damnum d intelligeudae
me, inquii, ergo : non propler meum meritum , sed verilalis : sicut jain commemoravi, quod dictum est,
propter misericordiamtuam. Dedit illos Deus in reprobum sensum (Rcm. 1.)?
6. Quoniamnonest in morle qui memorsit tui. In- Nam ea est caiciias meniis. In eam quisquis datus
tclligit quoque ( Ex Augustino) iiiinc esse tempus fueril, ab interiori tlei luce secludilur : sed nondum
conversionis: quoniam cum vita isla transierit, non penitus cum in hac vita est. Sunt euim lenebra:
restat nisi reiributio meritorum. In inferno auiem exteriores (Matth. 8. et tt.), quaemagis ad diein ju-
quis confitebiturtibi? Confessusest tamen in inferno ' ' dicii peninere inielliguntur : ut penilus exlra Demn
dives iile.de quo Dominus dicit (Luc. 16.) qui La- sit, quisquis, dum lcmpiis est, corrigi noluil : peni-
z.irum vidit in requie, se autem in torm ntis dole- tus autem esse extra Deum, quid est, nisi in suiiiiiia
bat, usque adeo confessus, ut etiain moneri suos esse caecitaie? SiquidemDeus habilat lucem inacces-
vellct, ut se a peecatis coliiberent, propter pcenas sibilem (I. Tim. 0.), quo iugrediuntur, quibus dici-
quas apud inferos esse non credunt [August. credi- tur, luira in gaudium Domini •
tui (Matth. 25.). llujus
tur.]. Quid esl ergo, Ininferno autemquis confilebilur crgo irx' inchoaiio, est caecitas meiilis, qiiani in
" VulgatamNoster Augustinianaelectioni praeferl, c llis demum verbis abludit ab
Augtislino, qui
qu;e habet ttttie/ttemus
eum, juxia Grxcuin Eupijo-opK-v habet, efficacissimam de Dii misericordia medicmam.
aO-rov.Necsatis attendit, subnexam explauationein Alque ca facile exemplaris Augustiuiani, quod ob
cum lectione illa sua niinus convenire. oculos Nostcr habeu.it, leciio Imt, non de suo ipse
b Concinniusetverius apud Augustin.,rescutpimus ausus esl. Qnod sequitui-verbum permanat, idem
spiritumnostrum,durum, etc; mox econtrario minus olim erat aphd Augustinum, nunc permeat. Detiique
apud eum recte, prmbenlempro prwbet. Pergii porro in pericopes J liujus line velvocula rclicetur.
iNoster etiam insequenti versiculo Auguslinianam Miuusrecte apud Auguslin., intelligentim.
enarratioiiem carplim in sua transferre. Reliqua ex- e Duo baecverba cwcitas menlis apud Augustiuuin
inde loiideni ferme verbis ad finem usque psalmi de- non faabentur.
scribil.
667 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 668
hac v'na patitur quisque pecralor. Timens iiaque jn- A '• sit, nisi illo die, cum manifcMa fuerint justonnn
dicii diem, laborat et plangit, ne ad illud perduca- ]
praemia ct snpplicia peccatoruni. Nani iinnc usque
tur, ctijtis initium lain perniciosiim iniuc ex|ieriinr. '•
adco non criibescuiil impii, ul nobis insnltare nou
'
Ei idco non dicit extincius esi, sed lurbatus est a fu- desinant : et pleriinque laniuin vnlent irrisionibus
rore ocultts mcus. Potest mioqne furoris nomine suis, ! ut infiimos liouiines de Chrisii nomine eru-
iinmensiis animi fervor inlelligi, quo posnitens sibi- bescere
1 faciant. Unde iliclum cst, Qui me eiubtierit
melipsi solel irasei. Umle scriptuni est, Irascimini, 'et ineos sermones coram bominilms, hunc filitis
et nolite peccare (Psal. 4.). Bene anlem non extinc- homiiiis' erubescet corain angdis et Patre (Lnc. 9.).
lus, sed lurbalus oculiis dicitur : nam furor <]iiipcr > Sed veniet lempus, nt il'i crnbescant, dicentes :
odium fit, oculum nientis exc.ict : fnror vero qui Ili i snnt, ijitos aliqnaiulo habtiimus in ilerisum, ci iu
'
fit per zeluin non excrecat, scd inrbat. Sed unde similitudinein improperii. Nos insensati viiani illo-
dolore pccnitentiaead tempus iiirbatur, imle poslmo- rum icstiiiiabainiis insaniain, et linem sine bon<re.
dum consnlaiione graiiae riielios illusiralur. Gouside- Eccc qiiouiodo compntati sunt inier lilios Dei, et in-
ratis auicm reliqnis vilis, iuvenit se omnibus esse ter sanctos sors illornm est! Ergo erravimus a via
vallaium. Quac viiia qunniam vetcris viiae s >nl, veritaiis, et justitiae Itimen non luxit nobis, etc.
el veleris liomiois, quo exuenili sumus, ul in- (Sup. 5.). Qtiorl auteui ail, Convertanlur et erit-
duamiir novo (Ephes.i.) : rec:e dicitur : Inveteravi bescunt, quis non judicet esse justissimam pcenam ,
inler omnesinimicosmeos. Vel inler ipsa vilia , vcl ot conversionein ad confiisioncm liabeant , qui a<l
inter bomines, qni nolunl ad Deum converti. Namet salulem habere noliienuit ? deinde addidit, Vdlde
hi etiam si a non saeviunt, etiam si parc:mt, eliam „n" velociter. Cum enim jam despcrari caeperil judicii
si eisdem conviviis el domibus ct civiiatibus, nulli dics, cu ;: dixerint, Pax et securitas (I. Thessal. 5.):
lite interposita, sed crebris colloquiis quasi cnncor- tunc repeniinus eis superveniet interitus. Quaiulo-
diter viviinl [Autjust. iitunlur] : nihilomimis lameii cunque iiuieiii venerit, 32 celerrime veniet, quod
inteniione coniraria iniimci sunl eis, qui se ad Dfiim desperamr esse veiilurmn. Qitanquain el illud hic
convi rliint. Nam ciim alii amant et appetunl istiim accipi pottSt, uidquam gemei)tein,el tam saepe
muiiiliiin, alii se oplant ab isto niuiido libcrari : qus diuque llenteiii Deus exaudivit, intelligalur liberaia
nou videiit inimicos csse illos isiis? Nin si possinl, a pi'ccaiis, et omnes perversos motus carnalis affcc-
eos secuni ad pomas iialiuui. El magnum dnniim limiis doniuisse, sicut dicit : Discedite a me omnes
esl inter eorum verba versari quotidie, et non cxce- qui operamini iniquilatem, qnoniamexuudivit Dominus
derc de itinere praceptorum Dei. S.vpc enim inens vocemjleius nw. Quod ciim ei provenerit, non mi-
nilcns 31 pergere ad Deum, cnncu^sa in ipso iti- rum si jam ita perlccla esi, ut pro inimicis suis orct.
ncre trepidat, et plerumque propterea non iinplot Potest ergo ad boc pcrtinerc, quod dixit, Erubescnnl
boiium piopositum, ne offendateos (ciim quibus vi- et conturbentur veliementerotnnes inimici mei : ut de
vil) alia bona perilura et lianscuntiaif ligentes aique peccatis suis agmil puenitentiam : quod sine confu-
sccianies. Ab his separatus est oiunis sanus, non sioue et contiirbatione fieri non potest. Nihil iiaqtie
locis, sed animo. N'am locis corpora coiitinentur, inipedii sic accipi et illud, quod scquilur, Co//i>er-
aniiuo auiem locus esi affeciio sua. tanlitr el entbescant, id est, cotiverlaiuui- ad Deum :
0. Quapropter (Ex Aiigiistino) post laborem et ct crubeseanl in prioribus teuebris peccalorum ali-
ge>"itum et imlires creberrimos iacryniarum, quia qiiando glonatos, sicut Apostolus dicit, Quam cnim
in >nenon potest csse, quod taui vehcmeiiier roga- ^< C glonaiu liahmsiis aliquando in his qitibus niinc eru-
tui iib illo, qui est lons omniuni niiscrirordiarmn : bcsciiis (/lottt. 6.). Quod autem addidit, valdc veloci-
veiisimcque (lictiiin csi, (irop.; est Doininus oblri- liam ter, aut ad optaulis afleclum, aut ad Christi poten-
tis, vel contritis corde (Isai. 13. ei 51.) : post tanias rclcreiidiiin esl : (|tiam gentes, quae pro idolis
dilliculiaies exaudiiam se esse aniina b ipsa signifi- suis perscqucbanlur Ecclcsiam, ad Evangelii lideiu
cans, quam licet etiam Ecclesiam intelhgere, vide tanta tcinpoiuin celerilate convertit.
quid adjtmgit : Discedite a me omnes qtti operamini TITULUS PSALMIVIl.
iniquilalem, qitoniam c.randivil Doininiis vocemfletus
mei. Vel in propbetia dicium est, quoniam discessuri 1. SepiimusPsalmus(ExAugusliv.o)sicinlilulalusc«t,
suiit, id est, seraraluintur a justis impii cum judicii In finempsulmnsDarid, quem cantaviiDomii.opro verbis
dies venerit (Matih. 13.) : vel nunc, quia eliamsi pa- Cltusifitii Jemini. Hic niittimurad hislo:iamillamin lie-
ritcr atque iisdem conveiiticulis conlineniur, la- giun libio secuinlo: ubi Ctiusi amicus Davidiransivit in
Absaloin lilii ejus, ad explorandaconsiliaet renun-
partes
inen in area nuda jam grana separata sunt a palcis cianda,quae adversuspairemilie nioliebaturauctoreAchi
(Matih, 3.), quamvis inter paleas lateanl. Simul tolel,qui defcceratab amicitiaDavid,et liliuuiejus adver-
itaque versari possunt, sed simul a vento auferri noni sus patreui,tonsiliis,quibus posset, instrucbat. Spiritua-
possunt. liter nobis Cliusi interpretaturstletiliunt; Jemini auiiin
10. Qnoniam exaudivit Dominus vocem tlelits mei. dexlra, Achilofelfralris ruina : Per Cliusi,quod silenitum
Exaudivit Dominus deprecalionem meum: Dominus\' inter[iretatur, recte accipitur,adversusillos dolossileulio
oratioiiemmeam suscepit. Crebra ejtt-dem sententie 1 Dominum nostrum dimicasse,quo silenlio sacrameiitum
venerabilispassionisocculians,vuluntariaiuruiuamfratris,
repetitio (Ex Augttstino), non quasi narraniis ne-' T) id est, nefariuniscelustraditorissui in suaemiseiicoidirc
cessitaiem , sed affectuin exultaiiiis osiendit. S^c; j» atoue prudeuttseordiuemconvertit: ut quud ille ad per-
enim gandcnles loqui solnl, u( non eis suliiciai so,- niciemuniushoininisperversa mente facerel, iste ad sa-
mcl euuiiciare, quod gaiideni. Iste fruclus esl illiusi luteni omiiium provida gnbeinatiouetransferrel. Cantat
gemiius, iu quo laboraiur (1. Cor. !i.), el illa c l;e- ergo psalmumDominoaiiimaperfecta, quaejam digna est
litia lacrymarum , quibns lavaiur lecius et siralum1 nosse tione
secretumDei pro Verbis Chusi,id esl, pro co^nl-
secretiimdexler Deus.ilest,
rigaiur. Quoniam qui seminat in lacrymis, in gaudio( favensejiisdemsecreli.quod ei
alque propitius, operatusest.Esl aiiteminlcntio
mciei (Psal. 125.). Et beati lugentes, qiioniani ipsii hujus perfeciicaihoiici, quosq>jefidelesexbonari,ut s|>ein
consolahunlur (Mallh. 5.). suaui in Dominoponaiil ei, sic perfecte vivant,quatenus
H. Erubetcant et conturbentitr veliemenleromnes 5 diem judiciiexpectare securi valeant, seipsuuiproponen-
inimici mei. Discediie a me, dixit superius (Ex Au- doiu exeniptuni,el diceudosic :
gustino), quod ctiam in hac vita , sicut exposit; m PSALMUS VII.
esi, (ieri potesi. Quod autem dicil, Er-ubescanie{t
contttrbentur:non videoqiiemadmodum cvcnire DOS- 2. Domine, Deus meus in te speravi : satvum me
" Emendanda ex bac videtur Augustiiiiana lectio,, « Ex bac vero videtur restituenda Augustiuiana
tamvetus nesciuntur,quam recentior nesciunt.Nosterr ipsa lectio, elillarum lacrymarum pro illalwtilia, etc.
omnium verissime, nott swviunt, legit. d Apud Auguslin., ut quia lanquamgeineiilem.Le-
b Paulo apud AuutiSlin.reclius pta.pro ipsa. viora alia praeterimus.
 669 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 670
fac ex omtttfcuspersenuenli&tis nte, el libera me. Ex; A.
A meisinanis. Quodest gravissimumjurisjurandi geiius,
his verbis fides et spes hujus perfeclaeanimaenobis> cum homo dicit: Si filud feci, illud paliar. Seil aliud
commendatiir : tanqtiam diceret, Credo le verumi est juratio in ore jurantis, a'iud in significatione
Deum et Dominnm csse, scilicet creatorem et recto- prophelizaniis. Hic enhi dicit, quid b jure contingat
rcm omninm. Et ideo te feci specialiier meum, noni hoinii.ibus, qui reddunt retribuentibus mala : uon
33 Jani praesumendode nie, sed siierando in le : quod sibi aut alicui quasi jurejuraudo imprecelur, et
nam Beatus homo qtii sperat in te (Psal. 33.). Meumi ideo subjungil:
est spcrare in le, IUUBO est salvare et liberare me. 6. Persequalur inimicusanimam meam, et compre-
»
Ergo, lauquam ei non resistat jam perfecto nisii hendat. Ilerum inimicum (Ex Augttstino) sing.l.iri
iminundus spirilus, suporato onini bello atque adver- numero nominans, magis magisque manifestat, qwxl
sitaie viliorum, dicit : Salvum me fac ex omnibusi superius, quasi leonem appellavii. Ipsc enim animam
persequentibutme, et libera me. Ab his me salva,, persequilur (Matth. 10.). Nam bomines usqne ad in-
qui perseqimntur a tergo : et ab his , qui occur- terfeciionem corporis srcvjunt, animam veio in po-
rttnt in facie, libera. Non enim inihi suflicit, utt testaie habere non posstint : diabolus aulem, quas
le defendente, sim salvus : nisi et le liberanle, simi animas persecutus fuerit, ut possideat, compreheudit
securns. si polest : et cum possidel,conculot, ei jdeo subdit,
3. Deindede plurali numero ad singularem redit, El conculcetin lerra vitam meam.Id est, conctilcando
cum subjungit, Ne quando rapiat, ut teo animami terram f.iciat viiam menm, cibum scilicet sutim. Non
meam, dum non ett qui redimat, neq»e qui salvum fa- cnim taiitinn leo. sed etiam serpens appellatus cst :
ciat. Maligni quippe spiritns plures sunt in naiura, -«. cui dictum est, Terram manducabis (Genes.3.). Et
"
sed unnm in malitia. Plures sunt numero, sed omni-. peccaiori homini dictum est, Terra es, et in terram
bns nna nocendivoluntas est. I|isum autem antiquum ibis (Ibidem). Recie ergo siibjungiiur. Et gloriam
hoslem propler crudelitatcm, nomine leonis designat, meam ttt pulveremdeducat. Hic est ille pulvis, quem
concordans cum Apostoloqui ait, Adversarius vester projieit venius a facie terrae (Psal. i.), superborum
diabnlus, lanqimm leo rugiens circuit, quaerensquemi scilicet vana el inepla jacianlia , infl.ua et non soli-
devoret (I. Petr. 5.). Scd quomodo huic hosti lami dala, tanquam venio eiatus pulveris globus. Recle
forti et crtideli fragilitas bumana resistere poterit, sii ilaque posuit bic gloriam, quam non vult in pulverem
illc eam n n redimal, et salvet, qui creavil? Et ideoi deduci. Vult enim eam solidain habere in conscientia,
ait, Dum nott est, qui redimat, neque qui salvum fa- ubi coram Dominonulla jactantia est (Isai. 35.). Qui
ciat : subaudis, nisi lu redimas et salves. Magnacsl gloriatur (inquit) iu Dominoglorietur (2. Cor. 10.).
uiilitas servo Dei propriam inflrmitatem recogno- Ista soliditas in pulverem deducitur, si per stiper-
sceie, atque in suis viribus, ant meritis nullam lidu- biam qnis |iic contemnens secreia conscientise, ubi
ciam habere.Tnnc enim incipit adessn virlus divina, Deus solus hnminem probat, velit apud liominem
qnando delicere incipit praesurnptio liiiniana. Hinc gloriari. Hinc est, quod alibi dicit, Deus conteret
Pauln voce Dei dicitur : Sulficil libi gralia mea, nam ossa placentiuni bominibus (Psal. 52.). Qui auiem
virlus in infinnilaie perficitur (2. C'or. 12.) : hiuc didicit bene, vel experius est, viliorum snperando-
Veritas ait, Qui vult post me venire, abneget semet- rum gradus, intelligil hoc vitium inanis glo.iie, vel
ipsum (Lvc. 9.). Tali^ erat idem Apostolus, cum di- soliim, vel niaxime cavendum esse perfectis. Quo
cerei, Gratia Dei sum, id quod sum (1. Cof. 15.). priino ciiini vitio lapsa est anima, lioe ultiiuum vin-
Ergo in DominoDeo sno sperans, et de viribus suis C cit. Iiiiiiiini autem omnis peccaii superbia (Ec-
iion praesumens, et ideo supcruam salvationem im- cles. 10'.).
plorans, qualis fucril iste vir sancius, audiamus. lie- 7. Deiinlc adversus diabolum et angelos ejus, quo-
rnm invocat Dominum Dcum iuum, tanquam ei gra- rum possessio peccatores atque impii homincs sunt,
tias agens, aique nomini ipsius bonum, qund ab ipso deprccalur, dicens : Exsurge, Domine in ira tua, et
accepit, ascribens, subjungit : exattare in finibus inimicoritmtneorum.Exsurgedicil,
4. Domine Detts metit si feci istud. Quid? si esl ini- id esi, appare, humaiiis videlicetc ulens verbis, quasi
quilas in manibusmeis. Idest, si exbibui membra mea Deus dormiat, cum in jecretis suis incognitus lalc:.
arma iniquilatis ad peccandum (flom. 6.) : si non C>im auiem (Ex Augustino) jusiificalur impius, ex
fui innocens manibus, et, quod perfcctius est, impio lit justus, et e\ possessione diaboii migial in
5. Si reddidi retribueniibusmihi mala. Idest, si ad- lemplum Dei. El quoniam pcena est, ut cuique aufe-
versus malos patiens non fni. Decidammerilo ab ini- raiur possessio, io qua d dominari desiderat : banc
micis meis inanis. Id esl, merito negligentise meae poenam dieii iram Dei adversus diab;ilum, ut desinat
perseqiientibus inimicis, corruam vacuus a fructu possidere, yuos possidct. Finem auiem dixit ipsaiu
ju.-titiae.Justum est enim, ut ab ininiicis viclus dcci- possessionem, ubi vult Detim exaltari potius, id est,
dat, quisquis se contra eos armis virtuium et bono- liunorari et glorilicari, quam diabolum : dum impii
rum operum miniine rnborat. Et bene (Ex Attgusiino) justificaiiiur el laurlaiitDenm. Quasi in ira sua Do-
non ait, si nddidi facientibus mala : sed retrtbuenli- ininus 35 exsurgere visus esi,quando a mortuis re-
bus miln mala. Qui enim retribuit, jam aliquid acce- surgens infirni claustra pciiit, cjusque portas confre-
pii. Majoris aulein naiientiae est, nec ei mala repen- _j» git, atque eum a justis quos tenebat captos, spolia-
dere,qui acceplis beneficiis reddil mala pro bonis, ** " vit. In finibus quoque inimieorum exaltatus est,
qiiani si millo ante accepto beneficio nocere voluis- quando ad cjelum ascendit, et gloriosum atque lau-
sel. Inaniter autem se jacl.it, qui cum et ipse liomo dabile nomen ejus usque ad uliimum terrae prredica-
sit, cupit se de homine vindicare, et cum superare tum ciaruii. Unde et subdiuir : Et exsurge, Domine
homiiiem palam quaerit,occulle a diabolo superaiur. Detts meus, in prmnepioquod mandasti : et synagotja
Inanis effecius est, vaua ei superha laetitia, quod populorumcircumdabitle. Praecepium mandasti Apo-
quasi vinci 34 non potuit. Intelligit ergo isle ubi stolis ;uis. Dixisti, Pracdicate Evangelium omni crea-
niajor fiat victoria, et ubi pater reddat, qui videt in turae (Marc. 16.). Exsurge ergo. ln eis, quibus prae-
occullo (Malth. 6.) Ne ilaque reddat relribuenlibus dicatum est praeceptumtuum. Fac eos exsurgere per
mala, irain potitis, quam bominem vincit. Melior e-t lemeiipsum , ut a suis iniquitiitibiis resurgeiues im-
enim, qui vincii iram, quam qui capit civitatem pleanl praeceptum iuiim. Vel aliier (Ex Augusimo):
(Prew. 6. 32. sec. LXX.). Jurare autein videtur per Exsttrge, DomineDeus meus, in prmceptoquod man-
exsecrationem, cum ail, Decidam merito ab inimicis dasti : humiliiateiu praecepisti, humilis appare. Et lu
Videtur hunc quoqtie locum noster ab Augustino vereest pro jure.
mutuaius, cujus et medicam manum lectioni adhibet, c itursum hinc videtur Augustiniana corrigenda
liiiinis eniin ibi recte cui non reslat, etc. lecli», videiicetel latenlibusverbis.
b Corrige iterum Augusiiuianoscodices, in quibus d Mendoseeral antea, damnare
 671 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 673
prius imple quod praecepisti, ut exemplo tuo vincen- _? S. nisi in occulto? Quando « in initio tempornm Chri-
tes supcibiam non possideantur a diabolo. slianorum a persecutoribus Sancii premebantur
8. Et stjnagoqa populorttm circumdabit te. Duplex (Act. 15.), miranda videbantur hominibus, et
dirigi
(Ex Auguslino) inlelleclus est. Congregalio enim po- videbanttirSancti qui tanta paii poterant pro nomine
ptilorum, sive credenlium, sive persequentinm, po- Jesu Christi. Nunc postquam in tanto culmine nomen
lest accipi : quorum uiriimqiie ea Domini nostri liu- cepit esse Cliristiaiium, crevit hypocrisis, idest, si-
niilifale factum, quam co>itemnens persequentium mulatio, eorum scilicet qui nomino Christiano ma-
niiiltittido, circumdedit eum; de qua dicium est : lunt hominibus placere, qtiam Deo. Qttomoilo ergo
Asiiterunt reges lerrae, et principes convcnerunt in dirigilur justus in tanta confusione simulalionis, nisi
tinuin, adversus Dominumet adversus Christnm ejus cum scrutatur corda et renes Deus : omnium cogita-
(Psat. 2.). Credenlium aiilem pcr ejus humililatem liones, quae nomine cordis significataesunt, et dele-
inuliittiilo, ita eum circumdedit, ul verissime <lice- ctaiiones quae nomine renum inlelliguntur? Recte
retur : Crccitas ex parte in Israel facta est, donec quippe temporalium et terrenarum rerum delectatio
plenitudo gentium intrarel (Tlom.11.). Et illud, Po- renibus tribtiitur, quia et ipsa pars est inferior lio-
sltila a me ct d.ibo tibi gentes hrereditaiem tuam, et minis, et ea regio est, ubi carnalis generationis vo-
possessionem luam terminos lerne (Psat. 2.). Et lupias habitat, per quam in hanc aerumiiosam et fal-
propter hanc in alitim regredere. Idest, et propter lacis laetitiae viiam per successionem prolis iiatura
hanc congregalioneni regretlere in altuni : quod re- hiimana transfunditur. Scrutnns ergo cor nos',riim
surgendo el in excelsuni ascendemlo lecisse intclli- Deus : et prospiciens ibi esse ubi est ihesaurus no-
gitur. Ita enim glorificatus dedit Spirilum Sanctum.VB ster (Matth. 6.), idest, in ctelis : Scrutans et renes,
qui antc glorilicaiionem ejus dari non posset, sicut et prospiciens non nos acquiescere carni et sanguini,
in Evangelio positum est : Spirilus autem nondum sed delectari in Domino : dirigit justum in ipsa con-
erat datus, quia Jesus nondum fuerat glorilicatus scientia coram se, tibi nulliis hominum videl, sed so-
(Act. 2.), Regressus ergo in alttim propter congrcga- lus ille qui b prospicit quid quisque cogitet, quid
tionem populorum misit Spiriltim Sancium, quo im- quemque delectet. Finis enim curae delectalio est :
pleti prrcdicatores Evangelii orbem terrarum Eccle- quia eo quisque curis et cogilalionibus nititur, ut ad
siis impleverunt (Act. 1.). suam delectaiionetn perveniat.Videt igitur curas no-
9. Et quia (Ex Augustino) inde ventnrus esl judi- stras, qui scrutatur cor : videt autetn hnem [A/. fines]
care vivos ct mortuos, recle subjmigilur : Dominus curarum , idest, delectationes , qui scrutatur renes :
fudicat populos. Quis Dominus, nisi Jesus Chrislus ut cum invenerit non ad concupiscenliam carnis, ne-
(Joan. 13.)? Paler enim non judicat queniquam, scd que ad coiicupiscentiam oculorum, neque ad ambi-
omiie judicium dedit Filio (Joan. 5.). Ilacc atitem tionem saeculi (quac omnia Iranseunt tanquain tim-
anima quae perfecte orat, vide quemadmodum non bra) inclinari curas nostras, sed ad gaudia rerurn
tiineat judicii diem.ct verc securo desiderio dicat in aeternaruni sustolli, quae nulla commuiatione c va-
oraiione, Adveniat rcgnum tuum (Matth. 6.). Judica riantur, dirigat justum scrutans corda ct renes Detis.
me (inquit) Domine sectmdumjustiliam meam. In su- Opera enim nostra quae faciis et diclis operamur,
periore psalmo infirmiis deprccabatur, misericordiam possuni essc nola hominibus : sed quo aiiiino fiant,
politis implorans Dei, quam commemorans nllum et quo 37 Per '"a pervenire cupiamus, solus ille
merilum suiim. Quoniam Filius Dei peccalores vcnit novit, qtii scrutalur corda et rencs Deus.
vocare in pcenilcntiam (Luc. 5.), itaque ibi dixit,Sal- Q( 11. Et qtiia hanc directioneni cordis iste justus
vum ine fac propter iiiisericordiam luam, idest, non habebatper Doininutn, recte subjtingit: Jttstum ad-
proptcr meritum meum. Nunc atttcin quoniam voca- jutorium meum a Domino, qui salvos facil reclos
lns lenuit, et servavit prsccepta qu;c accepit, audet corde. Duo sunt (Ex Augustino) officia Medicinae:
dicere, Judica tne secundumjustiliam meam,et secun- unum quo sanalur infirmilas, alterum quo samtas
dum innocentiammeam super me. Illa est vera inno- cuslodilur. Juxla illud prinium dicuini esl in supe-
centia, quoe ncc inimico nocct. Itaque sc bene judi- riori psalmo, Miscrcre mei, Domine, quoniam infir-
cari postulat secundim inuocentiam, qui vcre dicere mus sum (Psal. 6.). Juxta hoc allerum hoc psaluio
potuit : Si reddidi 36 retribuentibus milii mala. dicitur, Si est iniquitas in manibus mcis , si reddidi
Quod atilein addit, Super me, non ad innoceniiam retribuentibus mihi mala, decidam ergo ab inimicis
lantum, sed ad justitiam quoque subaudiri potesl, ut ineis inanis. Ibi enim infirmus ut Jibereiur, hic jam
isie sit sciisns : Jtidica me, Doininc, secundum justi- sanus ne corrumpatur, orat. Juxla illud ibi dici-
liani mcam, et secunduin innocentiam meam, i]iise tur, Salvum me fac, Domine, sccundum misericor-
juslitia et innocentia super me est. Quo addiiamenlo diam tuam. Juxta istud hic dicittir, Judicame, Do-
demonstrat idipsum quod anima jnsta cst et inno- mine, secundumjuslitiammeam. lbicnim ut a morbo
cens, uoii per se baberc, scd per illustratitein <t il- evadat, remedium : hic autem ne in niorbuin rcci-
Itimiiiantciii Dominum. Ilinc Jacobus ait, oninc da- dat, liiitioneui peiit. Juxia illud dicitur, Salvum me
tum opliinum, et omne donuni perlectum desursum lac propter lnisericordiam tuam. Juxia hoc dicitur ,
est, descendens a Patre luininum (Jacob. 1.). Ipse Justum adjutorium meum a Domino, qui salvos facit
est enim lux vera, quac illuminal omnem hominem , rectos corde. Et illa enim et ista salvos facit. Sed illa
vcnicnicm in liiiiic muiidiim (Joan. 1.). " ex aegritudine ad salutem
transfert, hoec in ipsa sa-
10. Deinde (Ex Augustino) subjungit de peccalori- lule conservat. lbi itaque misencors est auxilium,
hus, Consttmmeturnequitia peccatorum. Viduiur CO.N- quia nullum habct meriium peccator, qui adbuc
stiMsiAT.v NF.QciTiAliouiinum, qui crucifixeriini Filium justificari desiderat, credens in eum qui justiiicat
Dei (Ilebr. 10.) : scd eoriiin HAJORest, qui nolunt impium (Rom.A.). Hic autem juslum auxilium est,
recte vivere et oderuni praecepta veritatis, pro qui- quia jam jtisto tribuitur. Dicitergo ibipeccator, qui
bus crncifixus est Filius Dci. Consummeturergo, in- dixit: lnfirmus sum, salvuui me fac, Domine, secuu-
quit, nequitia peccalorum: idest, perveniatur ad sum- dum misericordiam tuam: et dicat hic justus, qui
inaiii nequiliani, ut possil jam justum venire judi- dixit, Si reddidi retribuentibus mibi mala: Justum
cimii. Sed quuuiam non solum diclum est, Sordidus auxilium meum a Domino , qui saivos f-acit rectos
sordescal adliuc : sed etiam, Justus juslior liat (Apoc. corde. Si enim medicinam exhibet, qua sanemur in-
2-J.) : anneclit et dicit, Et diriges juslum, scrutans lirmi, quanto magis d nunc eam qua cibtodiamur
corda et renes Deui. Qtiomodo potest dirigi jusius, sani? Quoniam si, cum peccatores essemus, Chri-
'• Vulgaius Augustimis, Quando per illa qum initio ad verbum Noster describit.
tempontm, elc. a Redundare beic videtur nunc vocuia, nec cerle
t>Apud eundcm, qui perspicit. babetur apud Augustinum.
* Denuo apud euindem vtolantur. Caetcra de verbo
673 IN i»SALMOSLXXV COMMENTARIUS. 6?4
stus pro nobis morluus est: quanto magis nunc ju- A\ neque virtus, neque altitudo, neqtie profunduin,
stificati salvi erimus ab ira per ipsum (Rom. 5. ) ? neque creatura alia poterit nos separare a cariiate
Jusrunt auxilium meum a Domino, qui salvos facit Dei, qu;eestinChristo JesuDominonoslro(/{om.8.). .,
rectos corde. Sic ardenlibus sagiilas stias operatus est. In Graecis
12. Deinde ul sludeamus converli ad Dominumj exemplaribiis ita invenitur: Sagiltas suas ardentibus
et esse recti corde, commendat nobis suam patien- operatus esl: Latina autem pleraque, d Ardentes, ha-
tiam, et minatur de judicio, subdens: Deus judex bent. Sed sive ipsae sagittae ardeant, sive ardere fa-
per sin- ciant (quod utique nnn possunt, nisi et ipsaeardeant),
justus, (oriis, el patiens , nunquid irascitur nisi
gulos dies? QttisDeusjudex (Ex Augustino), reddet Do- integer sensus est. Sed quia non sagiltas tanium ,
mintis, qui judicat populos? Isle justus, qui sed etiam vasamorlis dicit in arcum Dominum para-
unicuique secundum opera sua (Matth. 16.). lpse visse: quaeri potest, qure sint vasa mortis? An furte
fortis, qui eiiam persecutores impios, cumsit poten- haeretici? Nam et ipsi ex eodem arcu, idest, ex eis-
lissimus, pro nostra salute toleravit. Jpse patiens, dem Scripluris in animas non caritate inflamman-
qui etiam ipsos qui persecuti sunt, non stalim post das, sedveneno 39 perimendas insiliunt. Quod non
resurreclionem ad supplicium rapuit, sed suslinuit: contingit, nisi pro meriiis: propterea divinre pro-
ut se aliquando ad salutem ab illa impietate conver- videntirc etiam ista dispositio tribuenda est, non
terent, et adhuc sustinet, servans ultimo judicio quia ipsa peccalores facit, sed quia ipsa ordinal, cum
ultimam pcenain, et nunc usque invilans peccatores peccaverint. Maloenim voto per peccatum legenles
ad poenitentiam (Mallh.i. et 11.), non irascens per male coguntur inlelligere: ul ipsa sit poena peccati:
singulosdies, necadvindictamcongregans ministros ig quorum tamen morle filii calholicae Ecclesiae, tan-
suos. Nunc enim patientia Dei ad pcenilenliam invi- quam quibusdam spinis a somno excitantur, et ad
tat, ullimo vero lempore cum sibi homines propler inlelligeniiam Scripturarum divinarum proficiunt.
duritiam cordis sui, vel mentis suae, et cor impce- Oporteienim (inquit) et haeresesesse, ul probali ma-
nitcns ihesaurizaverint iram in die irae et 38 reve- nifesli li.int inter vos, hoc est, inier bomines, cum
lationis justi judicii Dei, iram suam ostendet: unde manifesti sunt Deo (1. Cor. 11.). An forte easdein
el subdiiur: sagitlas et vasa mortis disposuit ad pernicieni inli-
13. iVistconversi fueritis, gladium suum vibrabit. delium, et ardentes , vel ardentibus operalus est, ad
Potest (Ex Auguslino) ipse homo * Dominicus gla- exercitationem iidelium? Non enim falsuin est, quod
dius Dei inlelligi bis acutus, idest, framea, quam Aposiolus dixit, Aliis sttmus odor viiae in vitam,
non vibravit primo advenlu : sed lanquam invagina aliis odor mortis in mortem (2. Cor. 2.). Non ergo
humilitatis abscondit. Vibrabit autem cuni secundo miruui si iidem Aposloli et vasa mortis sunt e eis, a
advenlu veniens judicare vivos el morluos in mani- quibus per.-ecutionem passi sunl, et igueaesagittae ad
festo splendore b claritatis suae justis suis lumen, inflammanda corda oredeniium.
el terrores impiis coruscabit (Malth. 24 e/ Luc. 21.). 15. Post hanc aiitein dispensationem (Ex Attgti-
Nam in aliis exemplaribus pro eo quod est, gladium simo) justtim veniet judicium, de quo ita dicit, nt
suum vibrabit, frameam suam splendificabit, posilum intelligamus unicuique homini supplicium lieri de
cst. Quo verbo convenienlissime significari arbitror peccato suo, ct ejus iniquilatein in pcenam converti:
ullimum Dominicaeclaritatisadveiitum. Et quia hoc ne pittemus illam tranquillitaiem et ineffabile lumen
judicium suum in Scripturis suis jam firmavit, bene C Dei de se proferre unde peccata puiiiantur, sed
subjunctum est, Arcum suum telendtl, et paravil t/-1 ipsa peccata sic ordinari, ut quaj fuerint delecla-
tttm. Non passiin verborum tempora praelereunda menta lioniini peccanti, sint instrumenta Deo pu-
sunt, quod gladium de futuro dixit, vibrabit: arcum nienti. Ecce (inquit) parturit injuslitiam. Quid enim
de praeterito, letendit. Deinde praeteriti temporis con- conceperat, ut injustitiam parturiret? Concepit(iu-
sequunturverba : quit) dolorem, et peperil iniquitatem. Non hoc pepe-
14. Et in ipso paravit vasa mortis: sagiltas suat rit, quod concepit. Non enim lioc nascitur, quod
ardenlibus operalus est. Arcum ergo istum (Ex Au- concipitur : sed concipiliir semen , nascitur, quod
gustino) Scripturas sanctas libenter acceperim: ubi formaiur cx semiiie. Semen , quod concipilur , est
fortitudine novi Testameiui.quasi nervo quodam du- voluntas mala : fructus vero, qui nascitur, est actio
ritia llexa Veteris et edomita est. Hinc lanquam sa- perversa. Prius quippe mala voluntas, tanquam se-
gittan millunlur Apostoli, vel divina praeconiajacu- men in corde nascitur, sed deinde ex hoc semine
lantur. Quassagitias ardenlibus operalus esi, idest, injusta , sivo quod amplius est, iniqtia,
0 qui percussi divino amore flagrarent. Qua eniraalia operaiio
tauquam fiuctus generatur. lnjtistitia esl hoc , quod
sagitla percussa est, quae in Canlicis ait, Vulnerata a justitiae regula discordat. Iniquitas vero, quod
caiitaie ego sum (Cant. 4. 5.) ? Quibus aliis sagitiis ipsius justilia: rectitudinem oppugnat. Injustus est,
accentlitur, qui redire ad Detiin cupiens, et ab ista qni ju^titiaepraccepta non custodil: iniquus est, qui
peregiinaiione remeare, adversus dolosas linguas iniquis operibus Douiinum olfendit. Beue aulcm non
petit auxilium? et ei dicitur, Quid detur tibi, aut dictum est, perpetravit iniquitatem, sed peperit:
quid adjiciatur tibi adversus linguam dolosam (Psal. quia sicut in partu dolor et labor esl anxius, ila
110.)? Sagittae potentis acutae, cum carbouibus va- D perversi quique laborant, atque anxie anhelant, ut
statoriis: idest, quibus percussusatque inllamniatus malum, quod in corde conceperint, ad operaiionis
taino amore ardcas regui caelorum, ut omnium re- exitum perducere possint. Recte qtioque non dicitur,
sisienliuin, alque a proposilo revocare volentium concepit malam voluntatem, sed dolorem: quia uiala
linguas contemnas, et persecutioncs eorum derideas, voluutas ipsa se torquet, ipsa sui supplicium est.
dicens: Quis rne separahit a cantate Christi? tribu- Agit enim omnipotens Deus judicio suo reclo et
latio, an angustia, an persecutio, an fames, an nu- miro, ul anima, quaepeccaverit, ipsa seipsam pu-
dilas, an periculum, an gladius ? Certus sum enim, niat de peccalo ipso, quod perpelral. Unde recie
iiiquit, quia neque mors, neque vita, neque angeli, subjungitur:
neque principatus, neque prassentia, tieque fulura, 16. Lacum aperuit, et effodit eum, et incidil i«
* Christum hominemDominicum dicere ex Augu- d Ilujtisniodi ferlur Carnutense Psalleriuin , seii
stini ore, refugit Noster in I. Psal. initio, quod hoc velus versio, quae inscribitur secundumGrmcuin, et
neiiipe sciret ab eo postmodum lib. 1. Retract. 19. tertiam columnam occupat in S. Petri Carnutensis
improbatutn. Atque id tamen ibi proposito exposi- Psalterio triplici, primam obtiuente versione ex He-
lionis suae intererat: heic ferme nihil. tuediatn Vulgata. Caeterum uon de sno Noster,
b Emendavimus ex Augustino, quew Noster con- bnco, sed ex Augustino id ipsum ut pleiaque alia narrat.
liiiuc describit. Antea erat Charitatis. e Apud Augustin., in eit.
c Apud Augusu, quibus ptrcussi, etc.
675 RUFINOPRESBYTEROASCRIPTUS 676
foveam,quam fecit. Lncum aperire (Ex Augusiino), A,rexit, ad ccclosascendit.Tuncenim misit SpirilumSan-
est iu lerreiiis rebus, id est, lanqnaiu in lerra, frau- ctiiin,quo iinpleti discipnli,cum liducia prasdicaverui.t
diin parare, quo alms cadat, quem vull decipere tem veibuinDei (Acl.2.), ut Ecclesiajconjjregarentur. Estau-
inlentio1'rophelaein hocopere, onincsad (idemCliri-
iiijusiior. Apenior antein hic lacus, cnni consenti- sti invitare,cujuslaustaniaest in uuivcrsaterra: et cujus
lur inalre suggestioni lcrrcuarum cupidilatuiii. Ktfo- eratia et virtutecousiitutaet corroborataest universaiis
diiur vero, cuni posl consensiiiiem opcrationi frau- Ecclesia.Dicitenim,
dis instalur. Sed unde (ieri potesl, ul iniquilas prius
laedatliomineinjusluin , 40 inquein proccdit,quain PSALMUS VIII,
cor injiistnm unde procedii? liaque Iraudator pecu- 2. Domine Dominusnoster, admirabile est
ni;c (vcrbi gratia) dum cupit aliiim damno lacerarc , nomen tttumin nniversu terra! quam Ac si diceret, 0 Do-
i]ise avariiia: vulnere sauciatitr. Quis autem, vel de- mine omnium per potentiam, qui es Dominus no-
mens, non vidiat <|iiaiiluiiiinter lios ilistel, cum ster per gratiam, quani le admirantur omues, qui
ille patialur damnum pecuniae, ille imiocentiae? In- incolunt lerram! Tu Domine notus eras in Judaea
cidit ergo in foveam, quim fecil. Quoil in alio psal- tanium, et in Isiael magnum nomen tuum (Psal. 75.).
mo dicitur, Coguosceiur Doniiniis judiiia faciens : Apparuisti inter nos, mortuus propter nos, surre-
in operibus manuum suarum coiiiprcheiisusest pec- xisli, ascendisii in caelum, Spiritu luo perfudisli
cator(Ps<i(.!).). corda discipulnrum, quibus pr;edicaiitibus, in om-
17. Cmtverteliirdolor ejus in capul ejus , el in ver- nem lerram exivitsonus eorum, et nomcii luum glo-
ticem ipsittsiniquilas ejus descendel.Non enim voluit riosinn, crat noium in gcnte una , facliim est
sub quod
ipse peccaui ii evadere , scd facius est pecralo _"j admirabilein universa terra (Psul. 18.). Qnare ad-
lanquam servus: d:c<'iiicDoniino,Umnis, qui facit mir.ibile? Qttotiiame/ei>alaes(magnificeniiatuasuper
peccatiim, i-crvusesl (Joau. &.). Erit ergo iniquilas cwlos.A moriuis resur^ens in cnelumascendisti , ct
cjus snper i[isum, cum ipse iniquitati sua: subditur: qui humilis videbaris, magnilicus appaiuisti. IIiuc
quia non poiuil Domiiiodicere, quod iiinocentes et ciiim (Ex Auguslino)apparet, quis dcsccnderis, cum
" jusli iliiiinl, Gloria mea, et exallaus capul meuin a
crit ut quibusdam visum est, et a caeierisciedituin , quo
(l'sal. 3.).Iia ergo ipse inlcrior, iniqiiitascjus asccnderis.
sil supcrior, et in illuin desceudat, i|tiae aggiavat 5. Ex ore infanlium el lactentiumperfecistilaudcm
illum ct onerat, et ad rcquiem sancioium revolare inimicostttos. Non pOsstim(Ex eodem)acci-
non sinit. Iloc lit, ciiin in liouiine perverso servit propler pere alios inlanles, atque lactenies, quaiii eos qui-
ralio, ttlibiilo dominatur. bus dicil Aposlolus,Tanquam parvulis in Cbristo
18. Et quia (Ex Augustino) haec perfectus isle lac potum dedi vobis, non cibum (1. Cor. 3.).Quos
jamevaseiat, laudat Deum, et dicit: ConfiteborDo- signilicabant illi, qui Dominumpraecedebant laudan-
mino secundumjusliliam ejus, et psallam nominiDo- tes (Matth. 21.).In b quos ipse Domiuushoc lestimo-
mini altissimi.Confessiojustili.e Dei esi, qua ita lo- iiio usttsest, ciim dicentibits Judaeis, ut eos corri-
qiiimur, Vere Deus justus es, quando et justos sic peret, respondit: Non legisiis, Ex ore infanliuin et
proiegis, ul per teipsuin eos illumines, cl peccatures lactentium pcrfecisti laudem? Bene autem nonait,
sic ordiues, ut non tua, sed sua malitia puuiantur. fecisli , sed, Perfecistilaudem. Sunl eniin in Eccle-
Quia ergo vidct meriia atiimariun sic ordinari a Deo, siis etiam bi, qui non jam lacte potantur, sed ve-
ut dum sua cuique iribtiuiitur, pukhritudo titiiversi- scunlur cibo : quos idem Aposiolussignificat dicens,
tatis iiulli ex parte violctur: in omnibus laudat C « Sapienliamloquimurinierperfectos (l.Cor. 2.). Sed
Dctim, et isia esl non peccalorum, sed justorum non ex his solis perficiuniiir Ecclesiac, <|iiia si soli
confessio: et ne pcccaiortim confessioncmintelligc- esoent, uon consuleretur generi humano. Cousulitur
reiuiis, sul jccil ad uliiiuum , Et psallam nominiDo- aiitem, cum illi quoqite nondum capacescoguitionis
mint altissinii.Psallere aulem ad gaiidium perliuet, rerum spiritualium , atque c aeternarum nuiriunlur
poen>l<'ntia vero peccainruinad liUtiliam. Confnea- lide lemporalis hisloriae,quaepro salute noslra, post
mur el nos Domino scciindnm jusliiiaiu ejus, lau- patriarclias et proplietas ab ipsa Sapientia Dei eiiam
dando et glorilicaudo cuni, quia jusltis est: et psnl- suscepli bominis sacramenlo admiiiistrala est, in
lamus tiomiiii Doinini aliissimi, ncte operando, qua saliiseslomni crcdenli (Rom. 1.): ntaucioritate
bcnc vivcnilo, spirilualiter gaudendo: ul iuipleatur comnioniius praeceptis inserviat, qiiibus purgatus
in iiobis, quod in alio psalmodiciiur, Doonoslro sit quisque.et in carilale radicalus atque fundalus, pos-
jocunda laudatio (Psal.ilii.). sit currere, cum omuibussanctis, nou jam parvulus
TliULUS PSALMI VIII. in lacie, sed juvcnis in cibo, coinprebendere latitu-
dinem , longiiudiiiem, altitudinem et piofundum
I. Ideotiluli libris pra_'ponuntur,ut per eosauclorscri-
el
ptiwue materia, sive inlniiio declaretur. Titulushujus (Ephes. 3.): scireetiam £2 supcreniinentemscien-
liani carilaiis thristi. tiaec autem fccisti, Domine
psaimi <sl, /n finem psalntusDav.d, pro torctdaribus
Clirislusesl iiosier Uuis,icsle A|iosiolo,qui ait (liom. Deus, propter iuimicos tuos: Ul destruas iuimicum
10.), 1'inislegis•.Chnslusadjustiliani omiiicredcnti. Ad et ultorem. Quisper inimicuni, nisi Paganuset haere-
ipsumlenilinuis ulna ipsumuiliili st, quo temlere de- licns aicipit <r, per ultorem veio Judaeus, qui quasi
lifjinus. Ipsc cst eiiioisiiiiiiiiiiiubouuin.summa bealiiudo,, piolege sua tilciscendact defendendiiChrisliauum
v ra a?l<;inilas.lu justuinlinem iniuitnosiste Uir^lus, j. . iiomen peisequebatur. Quos tu, Domine,destruxisti
quemscri|>sitproplntaDaviJ111 persouaEcclesiai.Et no- el conludisii, cum te aspiranie, ad (idem tuani v,i,e-
landiimqnoduon ail, a I lineiu:sed, in finem.Noueiiuii ritnt
niitlitui'ad Christumtanluiii,ut ad eum p<rvcniamus:sed parvuli, et in suo errore remanseruin legispc-
etiiiui,ut in Chrisloperuiaiieainus,et cum ipsoninnnsi- riti et philosopbi. Magna inimicorum confu.-ioest,
lim-i.Sed quid esl, quodait, lro torculuiibus?Solent(tx ciim inlaules laudinl, sapienlcs blas|il)cmant, el in
Augustino)accipi torcuiaria, inariyria. AUlictioneeiiiin hoc, Domine, nomen sanctum liiuiiiadmirabile, ciim
]iir»('Cuiiouuin calcaiis eis, qui Chri&tiiionienconlessi hoc de te per tuam gratiam capii parvus, quod pcr
suui, niortaliaeoruiutanquam\inacia in tena reinanse- suam sapieniiam non potest magnus. Unde scripluiu
luul. Po^sunl41 etiam per torcularia, quiquefidules est: ConUieborlibi, Paier Doinine caeliet t-i- ;e ,
inl lligi,secundum,quodtolerantpropter Deuinadversa quia abscondisti haeca
huiusinuudi.Scriptumesl enini, Onuies qui voluut pte et revelasti ea sapicnlibus et piudenliliti-,
vivere iu Christo,peisecationempaliunlur(2. Tim. 3.). parvulis (Matih. II.). linde CLsub-
Psalliiurergo (ExAuguslino)pro lorculuribus,proE<cle- dilur,
siajconslitutioue: cuut Domiuusnoster poslquamresur- 4. Quoniamvidebocwlostuos opera digilorumttto-
" VulgatusAugtistinus, recti, et paulo post, quia consulereturrescripsimus pro consttlerent.
gravut illum , pro quwaggravat. r- Atque heic mternarumeniendavinius ex Augu-
b Reslitiiimus ex vulgaloAugustino,inquos, pro stino , pro quo erat, exfernarunt.Pro commonitus,
atio; luiiiex eodemj«m voculaiusuifecimus: denique quod est paulopost, legitur apud eura commotus.
 677 IN PSALMOSLXXV COMMENTARHJS. 678
rum: lunam el slellas, qumiu fandasti. Ac sidiceret, A J de rcprobis subdilur, Insuper et pecora campi, volu-
Quotiiam cernam ei inlelligam Scripturas, quas, ope- crescmtiet piscesmaris. QnodJnsttper, dicit, a:l dif-
ranle Spiritu Sanclo, per minisiros tuos conscrip- ferentiam bonorum et inalormn ponit: hoc aiilein
sisii. Videntur ergo (Ex Angustino)crrli opera digi- Insuper non solmn ad pecora campi, scd etiam ad
toruin Dei, id est, intelligenlur libri usque ad infan- volucres caeli et pisres maris reporiauiliiiii est. Pe-
lium tariliiatem perducti; et eos per bumilitaiem cora campi (Ex Augustino)accipiunttir homiucs in
bistoricae tidei, quae temporaliter gesta est, ad subli- carnis voluptale g.iudentes, ubi nihil arduum, nihil
miiatein inlelligeniiae rerum alernarum bene nutri- lahoriosum ascendii. Campus e-ilenim lata via, qnac
tos et roboratos « exigunt, in eaque coiifirinant. Ex dncit ad inieiitum. In campo Abel oeciditur. Volu-
hisverbis liquido palei, quia propheta sanclus my- cres c;eli stint elaii, qui cogilaiione el locutione lu-
siice loqtiitur. Si eniin juxta solam literani loquere- miili, dum caeteros se infcriorcs pensant, mcnte
tur , dicturus luminare ininus, prius Itiminare iiiajiis quasi in allum volant. De quibus dicilur, I.abia no-
(Gen. 1.) debuit diceie, utante solem, et post liinam straa nobis sunt, quis noster Dominusest (Psa/.H.)?
atque slellas fundaias csse perhiberet. Sed quia juxta Pisces. maris sunt curiosi, Qui perambulant semitas
inlellectum myslicum loquebatur, ut lunam sanctam maris. Ucst, inquirunlin profundo hujus saeculilem-
Ecclesiam, et stellas omnes sanctos accipere debere- poralia, quoe tanqtiam semitae in mari cilo evane-
nms: solem" nominare noluil, quia videlicct ipsi scnnt et intereunt. Et non ait, Ambulant, sed Per-
aeterno soli loquebatur: de quo s>riplum est, Voiiis antbulant : ostendens pertiuacissimum studium,
aiiieni, qui tiineiis Deum, orietursol justitiae (Ma- inania et practerfluentiaquxremiiim. Hatcatiiem Iria
lach. i.). De quo reprobi in fine dicturi snnt: Sol B ] genera vitiorum, idest, voluptas carnis, et superbia,
jusliiire non onusest nobis (Sap. 5.). Dicendo ergo ct curiositas, omnia peccata concltidunt, quae a
lunam et stellas quas tu fundasli, et tantum lacendo Joanne Apostolo cnumeraniur (I. Joan. 2.), cinu di-
solem, qui factus est, iudicavit,quia illi soli locnlus cil: Nolite diligere mundum (Ibidem), quoniain
cst, nui non solum solem et iuiiam, et siellas cor- oinnia quae in inundo sunt, concupisceutia carnis
poraliter, sed etiam lunam Ecclesiam, atque stellas sunt, et concupiscentia oculorum, et ambiiio sae-
tanctos omnes spirilualiier facit. Sic erso cum ali- culi (Ephes. 6.). Per oculos eni.n curiositas solclin-
quid deest historias, aperla raiione ducimur ad in- telifji. Et his tribus tentaionibiis Dominus lenlatus
tellectum allegori:c. Deinde mentionem facit lerreni est (Mallk. 4.): et quum non potuit apud euin va-
h minis et caelestis, quos omnipotens Pater visita- lere inimicus, boc de illo dicitur, Postquam com-
vit: unum per misericordiam mirabiliter relevans , plevit oiiiiiein teniationem diabolus (Luc. 4.). Et
allerum per divinitatis gloriam ineffabiliter exallans: quia lam mirabilis est Domiuus, qnod infantes eru-
in quoiuin adiniratione subjunxit, dit, asiutos destruit, peccaloribus miseretur, san-
5. Quid esl lionto, quod memor esejus? aut filitts ctos visiiat, 44 angelos possidet, Inniine- conii-
hominis, quoniam visitas eum? Inter hoininem , et net, oinnem cieatmam sibi subjicit: ip-iim qui est
filium liominisest distantia. Oinnis enim (Ex Angu- principium et linis, laudcmus in principio etiiifiiie,
stino) filius liominis homo: sed non omnis homo fi- et nuiquam a laude cjus cesscmus, dicenies : Do-
lius hominis. Adam quippe liomo, sed non filius miue Dominus nosler, etc.
hominis. Ergo qui portantimaginem terreni hominis
(1. Cor. 15.), qui non est filius liominis, hominiim TITULUS PSALMI IX.
noniine designanlur. Qui autem portant imaginem <r_ C 1. Canituriste psalmus Pro occullisfilii. Et quia noo
caelcsiis hoininis, filii hominiim aiipellantur. Ilomo dicit cujus, inlelligendus unigeuitusFiliusDei est. Nain
ergo hoc loco terrenus dieitur, filiusautem hominis et ipse Dominus(Ex Auguslino)cum sine aJdiumenlo
caelestis.Et ille longe 43 sejiinclus a Deo, hic au- ponit Filium, seipsum uuigenituintilium voll inlelligi,
lem praesens Deo, et propterea illius memor est, ubiait, Si vosFiliusliberaverit,lunc vere libeii eritis
tanqtiamin longinquopositi: bunc vere visital, quem (Joan. dat 8.). NouenimdixitFiliusDei, sed tanlumdiceado
praesens illustrai vuliu suo. Longe est enim a pec- Filius, intelligicujusstFilius. Quam locutioueuinon
catoribns salus (Psal. 118). Et sigiiatmii est super recipil nisi excellenliaejus, de quo ita loquimur,ut eliam
si euuinon nomiiienius,possitintelligi. lla enimdicimus,
nos lunien vulti.s lui, Domine(Psal. 4.). Pluit,seienat, tonat, el si qua suul aiia: nec addimusquis
(). Filius igitur hmiiinis (Ex Augusltno)primo vi- id laciat,quia omnium meutibussponte se offertexcellen-
b
sitatus est in ips» liomine Dominico, nato ex Maria tia facientis.DuosadventusDomiuicreJimus: unumprae-
Virgine, de quo propier infirmiiatem carnis, quam teritum, quem .ludaiinonintellexe-unt: allerumfuturum,
Sapienlia Deigesiare dignala cst, ct passionis hiimi- quemulriquesperamus.Et quoniamisle, quem Judaeinoa
' lilatem, recte stibdiltir, Minuisti eum paulo minus intellexerunt, gcntihusproluit, non inconvenienteracci-
ab Angelis.Sed additurilla clarilicaiio,qua resnrgens |>iti:r de hocadveutudici, Pro occullistfilii,ubi caecitasin
israel ex parte lactaesl, ut pleuitudo gentium intraret
ascenilit in cafum. Glorta (inquit) et honorecoronasti (/(om 11.). Duoetiamjudiciaiusiuuanturper Scripluras:
et
eum, consliuisti eum superopera manttumtuarum. uuuinoccullum,et alterum manilestum.Occullumjudi-
Per opera manuum Dei intelligunlur Angeli.eo qtiod ciumest paniaquaqunqiie aul exerceturad purgalionem,
subliliiis ct dignius creieris creatnris a Domino facli autadinoiielurad comers onem,autsi conteinpserit,cxcae-
sunt. Et quia non solum angelicam naluram possi- nrj catur addamnatiuneiri. Judiciuinautem manifestumcst,
dere, sed et humanam post lapsum redimere, et quo venturuse^t Doininusjudicare vivoset mortuos.Qui
iiDiicorrigunturislo occultojudicio, digne punienturillo
subjicere sibi dignatus esi, recte siibjungiiiir, niaiiilesto.ln liocauicm psalmo«bsertamla suntocculla
7. Omnia subjecisli sub pedibus ejus. Quaeomnia Filii, id est, huiuilisejusadvenius, qui profuil genlibus,
exponit: Oveset bovesttniversas. Per oves simplices cuiucajc.tateJudaioruui,el pcenaquaenunc occulteagilur
quiquc in sancta Ecclesia inteilecti sunt, qui more iioiidunidnmiiationepeccantiuiii,sed aut exercitatione
ovium sub regimine pasiorum simpliciter atque liu- coiiversorum,aut adinouiiioae,ut cuuvertanlur,aul cseci-
militer vivtmt. Per boves vero ipsi rectores desi- tate, ut damnationiprajparentur.Dicaturergo voceFilii:
gnantur, qui verbo doctrinaecorda homiiiumexararc dicaturvoceomniumperfectorumad Patrem:
et excolere non cessani,ut de lerrenis mentibus PSALMUSIX. i
fructum spiritualem Dominoreddant. Oves ergo et '
boves universas sibi Dominus subjecit, quia omnes 2. Confitebor libi, Domine, in toto corde meo:
electos lam subjecios quam praelatos in sancta Ec- narrabo omniamirabilia lua. Ac si aperle dicai, Lau-
clesia disponitet regit (1. Pe(r. 3.). dabo le in loto conle meo, corde integro, corde
8. Et quia hic mali cum bonis admiscenlur, bene perfecto. Reatus homo qui de toto corde suo nihil
a Verius apud Augustin., erigunt: tum apud No- b Recoie qurc superiore proxime Psalino ad vers.
slrutn veiissime, ttt eaque confirmanl, pro quo vul- 31. observata sunt.
gatus Augusiiiins,in ea qum conftrmctnt.
679 RUFJNOPRESRYTEROASCRIPTUS 080
relinetsibi, sed totumexpendit in laudem Dei.Tan- A Cor.;'.). Ipse in Chrisfo, fanquam in throno suo, ju-
lum Deus laudari debel, quantum et diligi. Sicut dicabat Judncos judicanles Christum. Illi judicabaul
ergo diligendus est ex toto corde, lota aiiima, totis maiiifeslc, ille occultc. Deprehensi 46 sunt, secun-
viribus (Deut. 0; Matlh. 22; Luc. 10.): sic et lau- dum quod ipse Doiiiinnsait: Comprehendam sapien-
dandus est. Et sicut nulla trihulatio, nulla angustia, tes iu astutia eorum (Job. 5.). Nam judicio et consi-
nulla creatura debet nos separare a caritate Dei lio suo piilaverunt es;isse, ul nomen Christi dclere-
(flotn. 8.): ita nec a laude Dei. Qui lalis est, ido- tur de lerra : et eo ipso judicio egerunt, ut Christi
neus est dicere: Confitebortibi, Domine, in loto nomen admirabile lieret in universa terra. Judiciiim
corde meo. Sed si laudandusest Dominus, nonne et ergo illud, quo ab impiis judicatus est, et illa caussa
praedicandus? Ideo subjunctum est, Narrabo omnia qua justus et innocens damnatus est, non fuit eorum,
mirabiita tua. Omnia quidem tam visibilia quam in- sed Christi : quia illis nocuit, Chrislo profuit : et
visibilia, tam spiritualia quatn corporalia , tam ea miro modo eorum pravis volunlatibus Christus quod
quac circa corpus visibiliter facis ad nutriendam fi- voluit fecit. Hocautem t|iiod ait, Qui judicas justiliain,
dem, quam ea qux invisibiliter circa animam agis ad differentiam eorum dictum est, qui judicaverunt
ad donandam telernam salutem. Quare narranlur iniquitatem. Et quia dainnalo diabolo et membris
mirabilia Dei? Ut ex operibus ( Rom. l.)agnosca- ejus, gentes conversa: siint ad Christum, aperte sub-
inus 45 auctorcm, ex mirabilibus admiremur mi- junctum est :
rabilem: ct ita excilemur ad cognoscendumet amaii- 0. Increpasti gentes,cl periit intpius : nomencoritm
dum Dominum. Et ita contemtis lemporibus , spcm delesti in mlernum, ct in swculum strcu/t.Aspere in-
nostram el gaudium noslrum consliluamus in ipso , " crepandi erant, qui diu in iniquitatibus perseverave-
sicut iste vir sanctns , qui subdendoaii: * rant. Dura increpatione feriendi erant, qui, contenilo
3. Lwtabor ei exultabo i/t le, psallam nomini luo, Creatore, idola adorabant. El bene diclum est, Periit
Allissime.Laitabor (inquit) iu te, non in sacculo,non impius: quia de impio factus est pius. Ille ab eo quod
in coucupiscentiis carnis, non in voluptalibusmuudi, erat periit, qui incipit esse quod non fuit. Ilinc scri-
quod cst vanitas : sed in te qui es veritas. Gaudium ptum est, Verle impios, ct non erunt (Prov. 12.). No-
hujiis seculi ad interilum ducit (Eccles. 1.), sicut inen corum deletum esl in aetemum, quia non tilira
scripliim csl, Vacvobis qui ridetis nunc, quia luge- dicuntur Pagani, sed Christiani: fornicatores cranl,
bitis (Luc. C). Gaudium vero qnod in Deo est, in facti sunt casli: iracundi erant, facti sunl mansueti :
hac quidem vita inchoal, sed in aeleruuio perdurat : avari erant, facti sunt largi : injusti crant, iacti sunt
sicul ipse Dominiis discipulis suis aif : Iterum au- justi. Nomen ergo eorum delelum est in acternum et
lein videbo vos, et gaudebit cor vcslruin, ct gaudium in sacculumsseculi, ut neque in hoc saeculo,neqiie in
veslrumnemo lollct a vobis (Jottn. 16.). Et scicnduni futuro reputentur idololatrae vel iniqui si veraciter
quia lxtitia ad meiilem pei tinet, exullatio ad corpus, conversi fuerint.
Psalmus ad bonam operaliuiem. Sil ergo laeliiia spi- 7. lnimici defecerunt framew in finem, et civilales
ritualis in mente, sil sancla liilarilas in corpore, con- eorum destruxisli.Frameaeinimici (Ex Auguslino)di-
cordet divina laus cum bona operatione, et impletur, versae opiniones erroris inlelligunlur, quibus tan-
quod dicitur, Lwlaboret exultaboin le, psallam no- quam gladiis animaeperimunlur. lslacframeiein finem,
mini ttto, Altissime. hoc est, cx toto deliciunt, cum hi qui aliquo errore
4. In convertendoininiicummeumretrorsuin: Infir- seducti erant,a<l (idem redeunt. De quibus Apostolus
mabttnlur,et peribunla facie tua. llic incipit enarrare Q ( dicit, fuisiis aliquando tenebrae, nunc aulcm lux in
ca, qux sentit de occultis lilii. Quando tentattis cst Domino. Ul filii lucis ambulale : fructus enim lucis
Dominus, retro conversus est inimicus. Dictum est esl, in oiiini bonilale et justitia (Ephes. 5.). El quia
illi : Vade retro Sathana : scripium est enim, Domi- ablato errore destruuntur vitia et peccau., recte dici-
num Deiini luum adorabis, et iili soli servies (Matih. lur : Et civituteseorumdestruxisli.Civiiates (Ex Au-
lfi.).Tunc qtii (Ex Augustino)lentando se pra:ponere gustino) in quibus diabolus regnat, sunt illi in quibus
cupiebat, relro est factus, non dccipiendo lenlaium, dolosa el liatidulenla cousilia, tanquam curiaeiocum
sed in eo nihil valendo. Conversus est igitur inimi- obtincnl. Cui prineipaiui, lanquam satellites ct mini-
cus, postquam non valuit liomiiiemcaelesteindeci- stri, adsuut oiticia ineinbrorum : oculi ad curiosita-
pere tenlatum : et se ad terrenos convertit, ubi do- lcm, aures ad lasciviam, nianns ad rapiiiam, ct mem-
niinari potest. Quaproptcr nnllus cum praeceditho- br.i caetera perversis consiliis niilitanlia. llujus civi-
minum, et retro eum csse facit, nisi qui deponens tatis quasi plebs sunt omncs delicatae affectioncs, et
imagiiiein terreni hominis, poriaverit imagineni cae- lurbulenli :noius aniini, quotidianas sedilioues in
a
lestis (l.Cor. 15\). Diabolus quippe (Ex eodem) retro lioinine cogitanles. Ergo ubi Rex, ubi curia, ubi mi-
conversus csl eliam in persecutione justoruin. Et nistri, ubi plebs iuvenitur : civitas cst. Neceuim talia
miilto utilius perseculor cst, quam si dux et princeps esscnt in malis civitatibus, nisi prius essent in singu-
praeiret. Malle debemus cum persequenlem fugere, lis hominibus, qui sunt tanquam elemcnta et seinina
quam duccm sequi. Habemus euim quo fugiamus, el civitalum. Ilas civiiates deslruit, cuin excluso inde
abscondamur in occultis Filii, qtiia Uominus relu- principe (de quo dicttim est,Pr<nceps liujus sseculi
gium faclus csl nobis (1'sal. 89.). Et quia multi sunt loras missus est |Joa//. 14.]) vastantur lwec regua
niinistri et membra diaboli, recte in plurali numcro D 1 verbo vcrilatis, sopiunlur maligna consilia, lurpes
dicilur, Infirmabuntnr, el peribunt a facie lua. Inflr- affectionesedomantur, membrorum et sensuum nii-
niatiis est diabolus cum suis innistris, quando po- nisiciia captivantur b injusta, et ad bonorum operum
tcstaiem, quam in humano genere habuil, amisit. niilitiam transferuntur : ut jam (sicul Aposlolus47
Peribit vcro, quando in ignem miltelur aeteriium,qui dicii) non regnet peccatum in nostro moitali corpore,
paratus estdiabolo elaugelis ejus (3/a(//t.25.).Rccie ut obediamus coiicupisccnliisejus : nec exhibcauitis
autem dictum est: Peribunla facie lua: quia scripiumi meuibra nostra ad servienduin peccato (Rom. 0.).
est.Tollalurimpius, ne videat gloriam Dei (/sa.26.): Tunc pacatur anima, et ordinatur homo ad quicleni
vcl quia relro conversus est inimicus, ideo injusti ct et ad bcatitudinem capessendam : unde ct stalim
impii inlirmabuntur ab operibus suis malis, et peri- subdilur, Periil memoriaeorum cum sonitu: et Dom,-
lniiii ab impielalibus suis, a facie, idesl, a cognitiuiie\ nus in wlernumpermanet.Magnusslrepitus lit, cuiii
lua. Et inerito : impietas everlitur atque destruitur. Non enim traiiiii
5. Quoniam fecisli judictum meuin et caussam t ad suniinam pacem, ubi sunimum silcntiuiii esi, nisi
meam : sedisti super thronum, qui judicas justiliam. qui inaguo slrepitu prius cum suis viiiis belligerave-
Dcus cral iu Cbrislo niundum rcconciliaus sibi (2. rit. Tunc ellicilur bouio regnum pacalissimum Deo
Reslituendum videtur ex Augustino agitantcs.
b Apud euindeni,captivantur, et ad justitim, et bonorumoperum, elc.
 CSl IN PSALMOSLXXV COMMENTARILS. 682
cum sic in eo tumultus vitiorum destruitur, ut eorum A nam et immortalem. El agimus hic speculatiouem
memoria penitus delealur. (1. Cor. 13.), ut perveniamus ad visionem. Praecipi-
8. Et ibi Dominus permanet in aeterntimubi jam tur ergo nobis ut psallamus Domino qui hahiiat in
iniquilas aut foris per aclionem, aut inlus per cogita- Sion, ut concorditer Dominum Ecclesia; iuhabitato-
tionem ntillum invenit locum, vel juxla historiam rem laudemiis, et aimunciemus aliis sltidia sanctrc
iiiipiorum memoria cum soiiilu periit, qnia clamor et praedicationis. Debemus enim Domiiium nostruin
sae.viiia perseqnentium Christum penitus acquievit. opere laudare, mente conlemplari, voce praedicare :
Nam ubi sunl, qui cum lanto strepitu clamabant, nl ad ejtis lauilem simul in nobis consoneiit lingua,
Crucifige crucifige (Matth. 27. Luc. 25. Murc. 15. conscientia, et vita. Propter eos atitein qui persecu-
Joan. 19.)? ubi sunt persectitores mariyrum? Quis tionem patiuntur propter verbum Dei, quod atinun-
vel eorum reminisciltir? Putaverunt cxtiiigucre no- ciant: sequitur consolatio, cum subinfertur :
men Clirisiianum. Perierunt ipsi,et Dominus perma- 15. Quoniamrequirens sanguinem,eorumrecordalus
net in aeieinuiii (Psal. 101.). est. Idest (Ex Auguslino), veniet ullimuni judicium,
9. Paravit injudicio llironum suum, el ipsejudicabit ubi el inierfectorum gloria, et interficientium poena
orbem terrw in wquitate,judicabit populos in jusliliu. manifesla sit. Quod autem ait, Recordatus est, nemo
Thronus Dei, Filius est Patris. Unde scriptum est, ita positum putet, quasi oblivio cadat in Deum. Sed
Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi (2. quia post longum tempus luturum est judicium, se-
Cor. 5.). Hunc p.iravit Deus, quia incarnari mi>ii, ut cundum affectuin iufirmoruui hominum posituin est,
in forma servi judicaretur, paleretur, resurgeret, re- qui quasi oblilum Deum putant, quia non lain ciin
gnaret : et qui judicatus est in occullo, palam judi- T>g facit o vindictam, qnani ipsi volunt. His dicilur ctiam
caret, non inique el injuste (sicut saepejudicaiit ho- quod sequitur, Non est obtitus clamorempauperum.
mines, qui dum alios plus, alios miuus diligunt, ab 14. Quis est iste clamor pauperum, quem Deus
aupiilale jmlicii tionniini|iiam dissiliunl: et dum se- non obliviscitur? sequitur et dicitur : Miserere mei,
cumlum facta, non secundiim corda judicant, justiliae Domine, vide humilitatem meam de inimicis meis.
rectittidinem plerunque non servant); sed sicul aequus Quare ergo (Ex Augustino)non dixit, miserere nosiri,
et jnsius judicabit orbem terrae in sequitate, nemini Domine, et vide humilitatem nostram de inimicis no-
parcens, oninibus aciua relribuens. Judicabit populos stris? Non lanquam multi pauperes clamaiit, sed t.in-
in justitia , tesiimonium perhibente conscienlia quaiii unus. An quia unus nunc inlerpellat pro san-
(Ront. 2.) et cogitalionibus accusantibus seu delen- ctis, qui prinius pauper pro nobis factus esi, cum
dentibns : esset dives (2. Cor. 8.)? Affliguniur ub inimicis
10. Et factus esl Dominusrefugiumpauperi, adjutor membra ejus iu terra, et ipse clamat pro eis iti
in opportunilatibits,in tribulniione. Qoantumlibei (Ex caelo.
Auguslino) persequatur inimicus ille qui conversus 15. lpse etiam dicit, Qui exaltas me de portis mor-
est retro, quid nocebit ei, cui refugium factus cst tis, ul annunciemomnes taudationestuas in poriis filiw
Dominus? Sed sic hoc fiet, si propter Christum pau- Sion. Exaltatur enim (Ex Augustino) liomo in illo,
per esse delegerit, nihil ainaiulo,quod vel hic viven- noii solum quem geslal, qui [At. quod] caput Eccle-
lem aut amantem deserit, vel a moriente deseritur. siaeest : sed etiam quisquis noslrum esi i>iccieris
Tali enim pauperi refugium faclus est Dominus.Nec ineinbris, exaltalur ab oinnibus pravis cupiditaiibus,
adjuvat pauperem suum mox, ut tribulari ceperit: quae sunt portae inortis, ipiia per itlas itur ad mor-
sed tunc tantum, quando tenipus opportunum esse G C<teni. Suiit aulem ponac filiie Sion, omnia optiina stu-
cognoverit. Quem enim diligit, corripit Dominus; et dia in sancta Ecclesia, 49 pcr quaevenitur ad visio-
flagellat omnem lilium quem recipil (Prov. 5. Ilebr. nem pacis. In iis portis bene aiinuncianiur universse
12. Apoc.5.). Hos probat in tribulatione, adjuval in laudes Dei.
opportuniiale. Et idco, 10. Deinde sequitur : Exultabo in saluiari tuo. Sa-
11. Sperenl in le qiti noveruntnomenluinn, quoniam luiare Dei Domiuus est noster Jesus Cluislus, |ier
tto/t dereliquisii quwrenles te, Domine. Quaerentem quem salvati sumus, qui corda nosira de vana lae-
quippe (Ex Augustino)animani nbi Ugalspem, cum liiia hnjus saeculi transiulit, ut in ipso vnraciler gau-
ab boc iinindo avellitur, opponune cxcipit coguiiio deamus. Sed hoc nostruin gaudium adhuc in spe
nominis Dei. Nam noinen ipsum Dei usquequaque esl, non in re (1. Cor. 13.). Alfligiinur cnim a inalis
vulgatum cst : cognitio auiem nominis est, cum ille hominibus quandiu hic vivimus (1. Joan. 5.): de
coguoscilur, cujus est nonu-n. Quia crgo Deum jam quibus subjunctuin est : Infixw sunt gentesin interilu
cognovimus per fidem (1. Cor. 15.), 4g figainus in qttetnfecerunl.Atleiidequemadmodiiinservelur poena
illo noslram spem, quaramus euni per dileclionem: peccatori de operibus suis, ct quivoluerinl persequi
ut cum invenerimus, cum ipso pernianeainus. Non Ecclesiam, in eo inleritu sunt infixi, qiiem se in-
enim quaerenles se descril, imo possidendo custodit, ferre arbitrabanlur. Nam cum iuterlicere corpora cu-
cusiodiendo glorilicai, alque cum eis in aeternumre- piebant, ipsi iu anima iuoriebantur. De quibus ad-
gnat. Unde nos adinonet Propbeta sancius Domino huc subditur : ln laqueo islo, guem absconderitnt,
nosiro psallere, atque ejus graliam omnibus prredi- comprehensusesl pes eorum. Laqueus occultus dolosa
care. Ait enini, I est cogitatio : pes anima: intelligitur amor, qui cum
D
12. Psallite Dominoqui habilat in Sion, annunciale pravus cst, vocalur cupiditas : cum autem rcctus,
inhr genles studia ejus. Psalmus quippe dictus est, dilectio vel caritas. Aniore enim movetur laiiquain
ubi fit consonantia vocis cum organo. Et in psalmo ad locum quo tendit. Locus aulem animaeiion in
duo inielligimiis: vocem laudis, et consonanliani ope- spaiio aliquo esi, quod forma occupet corporis : sed
ris. Ille vero veraciter psallii, qui sic Deum laudai, in delectatione, quo se pervenisse per atnorcm Ia>-
ut recte vivat. Ipse atiiem (Ex Augustino) Dominus latur. Pes ergo peccatorum, idest, amor, compre-
habitai in Sion (quod interpretaiur specutatio) et ge- henditur in laqueo quem occultat: quia cum fraudn-
stata imaginem Ecclesiae,quae uunc esl : sicut Jcru- leniam actionem consecuta fuerit deleclalio (cum
salem gestat imaginem Ecclesiae quaefulura e^t (G"a- eos tradidit Deus in concupiscentias cordis eoriim)
(<ii.4.), idest civiiatis sanctorum jam angelica vita jam illa dclectafio alligat cos, ut iude abrumpere amo-
fruentium : quia Jerusalem inlerpretatur visio pacis. rem, et ad utilia Iranslerre uon possint. Recte ergo
Praeceditautem speculatio visionem, sicut isia Eccle- subjuucluincst:
sia praeccditeam quaeb proniiltilur civitalem aeler- 17. CognosceturDominusjudicia faciens: in operibut
11t,ocuiii liiterpunclionis viiio laboraniein restitui- b Alque beic ex Augustino emendamus promiltitur
mus, moxque civiiutis,pro quo eral civitas, ex Au- proc quo erat promittil.
gustiuo -cscripsiiiius. Econtrario islud vindictam, quod in vulgato Au-
guslino desideratur, supplendum videtur cx No.stro
PATHOL. XXI. 22
fi83 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS t;84
mnnuumsuarttm comprehensttsest neccator. Ilrec snnt ,J_11.): non quia ipsi haeretici hoc volunt, sed quia iioe.
judicia in quibus cogiioscelur Doininus, qood ipsa de |> ccatis enriim divina proviileutia operalur, qn.i;
sua opera, q'i;e facit prava, acctisani, jiidicanl, con- lucem facit el ordinat, tenebras auiein lantiim ouli-
viucuiil, ])iiiiiiintpeccatoretn. N>>nqua-rit alios les- nal , ut fiat eoriim comparaiione lux gralior, sic-
les, nisi vitam et c<)iis< iciiliain. lloe esl aiiiem jus- ut hareiiconiiii eoinparalioiie jucundmr invenlio
lutn otnnipotenlis Dei jiidiciuin , ut unusquisque rc- veritaiis. Eoitun qtiippc c paraiioue probili inani-
cipial scciiinliiin quod gessitin corpore, sive bontim festi huni inter hoinines (1. Cor. U.)qui Deo noli
sive ir.alinn (2. Cor. ':>.).Ilic (Ex Augttslino)intcrpo- siint
nitur Canticitmdiapsalmalis, quasi occulta laeiilia se- 21. Cumprehendunlur in consiliis quibtis cogilant.
paralionis, quac niinc fit non locis, sed affectioitihiis lilest (Ex Augustino), mal;e cogitalioues eoriiio vin-
auimorum inier peccatorcs ct juslos, sicut graiiorum ciila illis liunt. Sed quare? Quoniam laudatur pecca
a palcis alhuc in arca (Malth. 3.). Et sequitur: Con- lorin desideriisanimwsuw: et iniquus benedicitttr.Adu-
tertantnr peccaloresin infernnm,omnesgenlcsquw obli- laiitium liiiginealligant aiiimas iu |ieccatis. Delectat
viscuwnr Detim.Illis eiiim <|uiin suis peccatis per- ciiiin oa faccte, in ijuibus bnon soliim non metiiitur
sevcranl, quia nolunt converii ail Deuni, necesse est repieliensor , sed eiiam laudatur el benedicitur
ut convertantur in infernum : et digne ibi seutiant operator. llinc comprehenduntur in consiliis, tjuibus
poeuam, qui liic iieglistuntemetidarc culpam. Et sic- cogilant.
ul non probnverunt Deum habere in notilia, tradi- 22. iSemo (Ex Auguslino) gratulctur honiini qui
dit oos in reprobnni sensum (llom. I.). De t,Ii!iusin prosiieratur in via sua, cnjus peccalis decst ultor,
quodain loco : Ipsi me provocaverunt in <•<> ijui non i'el ade.il 51adiilator. Major haecira Domini eil. Ir-
crat Deus, ct irritaverunt in vanitalibus mis (Psal. " rilavit Dominum peccator. Alias Exacerbavil, ut isla
105.). Et ego irritabo eos in eo qui noii cst populus, patiatur, et ut correptionis flagella non inleraiilur.
et in genie slulta irrilabo illos. Sed illis pereuniibtis Seciaidiiin muttiludineinirw suw non quwrel. Multuin
et in oblivioni'in a Deo iraditis, riunqtiid et eos iiascitnr duut non exquirit, duni quasi oblivi^citur,
obliiurus estDeus, <|iiieum per lidem cognoverunt, ct peccala non altendit, et pcr fraudes et scelera ad
el pro ejus aiuore saeculum coutemi seranl , et divitias honoresque iicneniiur. Quod maxiiiie in illo
pre-suraiii in nnuido babueriint ? Absit. Nam snb- Anii<:liristo eveniuruin est, qui lisqiie adeo beauis
ilitur : vi,icb,lur hominihus, ut etiaui Deus puteiur. Sed
18. Quoniam non in finemoblivioerit pauperis: Pa- quanta ista sil iia Dei, docenl sequenlia.
tientia panperumnon peribit in finem. 50 Modo quasi 25. i\on est Deus in conspecluejits : inquinalw sunt
oblivio paupcrum lil, qiiiiiuliucos a (ribulatione qiiam viw illius in oinni lempore.Qui liovil (Ex Augusiiuo)
lolcrani, Domimis non defendit : et coriuii patieiitia iinde sit gaudeiiilnm in auima, novil quanium ma-
quasi perire cerniitir, cum de ca iiulla n.inc gloria luin sit luce descri veritatis. Coni ni.igiuiiiimalrim
recompensaiur. Sed in finem oblivio pauperuin non hoiuim-spuleulociiluruni corporaliuin c;cciiateni quia
erit, nec in linem eorum patientia peribit, quia tiinc lux ista reirabiiur : quaiitam ergo poanam patitur,
gloria ejus percipitur, cum simul oimiia laboriosa qui sccundis rebus peccatoruin stiorum eo perdtici-
terminanlur. uir, ut iion Deus sit in coiispecin ejus, et containi-
19. Ex vcrbis aniem quae sequuntur, meiilionem nentur viaeejus omni temporej id e-l c<>gitationeset
facere de Aiuichrisio videtur, cum suhjungii : Ex- consilia ejus iniiniiiid,i siiit? Auferunturjuiiicia ttta
surge Domine, uon conforteturhomo : judicenlttr gen- [_ a facie cjns. Aniinus enmi male sibi coiiiCius, dum
tes in compcctutuo. Iniatittimenim confuriabilur ho- sibi videiur iiiiliam poenain pati, credil, quod non
mo ille peccali, ul in templo Dci sedeat, et etiam judicet Deus : et sic auferuniur judicia Dei :i facie
Dcum se iioininei, atque multosad se converli faciat. ejns, cum hsec ipsa sit magiia damnatio. Ontniumini-
Conira Imncergo exsurgere Dominum Piopheta |ios- micorumsuoruin dominabiiur. lta enim traditur, quiu
lulat, atque eos qui creilituri sunt in euni, judicio omnes reges supcraiuius sit, et solus regniim obten-
siio condcmnaie. De quo adhuc subjungit: Conslilue, iuius(Psa/. 2.). Quando etiain secuniluin Apojlolum,
Domine, leghlatore.msuper eos : sciant gentesquoniam qni de ilio pnedical, In lemplo Dei sedebil, extol-
homines sitnt. Ilene eiini lcgislatorem nouiinal, (]i<ia lenssesuper omue.quoil dicilur i-eus (2. Thess. 2.),
alliilurus csl legem suam, quoniodo Chrisms su in : et quod coliiur.
quoinodo iri no-
alque in iioiiiine suo pracilieaturiis, aulein 24. Etquoiiiam (Ex Augustino)tradiuts in concu-
iiiine suo prsedicavil Chrislus.Quod ail, Scitiut piscciitiam cordii sui, etdamuaiioni ultimae destina-
gentes quoninm hominessunt, poslulal i;t hi <iuicre- men tus, per nelarias arics ad illud vanum, et inane cul-
irJiiuristini in CIIIII,recognoscant, quouiam nou se- damiiatioiiemi|iie veiiluriis cst: piopterca sequi-
cuiidiiin Deum, sed sectindum hoiiiinem ambulat (1. litr, Dixit enimin corde suo, Non movebora gcnera-
Tiin. i.). iwne in (jeneraitonemsine malo. Id esl, fama mca et
20. htqnia (Ex Augitslino)ille ad innlum culmcii iioinen nieuiii de hac geiieraiione in geiieraiioncui
inanis gloriaeventurus creditur, et ta:iia ci licebit posieroruin non trausiet: nisi ariibns nialis adipiscar
facere et in omnes lio;iiim:s cl in sanclos i)ei,ut luiic lam cxcelsuin pniicipaluin, dc <|a<>postci i taceiv non
vcre nonniilli inlirmi arhilreulur Dcum r, s luiuiiii.is piissinl. Auiinus einiii perditus, t:t bonaruut artiuin
uegligere : interposilo diapsalmate, subjic.it lanquaui D sibi expers, ali|ue a justitiue luiniue alienus malis artib is
voccin gemeiitiuui et qiiaerenliumcur jmlicium dilfe- adiuini inolitur aperire ad fainani, lam diutur-
ratur. Ut quid, />omi/te(inquil), reccssisiilonge? Dein- iiani, ut apud posteios eiiain celebretur. Et qui non
de qui sic quxsivit, taiiquain rcpeuie imelloxo.tit, possuiit bciie iiiin.'tesccre,cupiuiit,vel male de se ho-
aut quasi ^ciens interrognveril ul dnceret, suhjocit miiies loqui : duinmodo liomen eoruni latissiine pcr-
dicens : Despicis in upporluntlaiibus, in iribulaltone, va^ctur. Qtiod lnc urbitr.r dicluin esse, Sou tiiiveb,r
iilest, opi>oriune despici% et facis tribulatio.ics, a<( a ijcterainine in generationem,t.tne malo. Quid ergo
iiiliiimiiiandos aninios desiderio adveiiius tui. llis inii'iiin,si cliaui homo ille peccali (<]iiiloiam nequi-
cniin juciiudior est fons ille viuc, qtii nuilium sitie- tiam ct iiiipieliileiu, quam oinnes pse:idopr<iplu:;«
rinl. liaqiic insinuat co isilium dil.ilio iis dicens, Dttm inchoaveruiu, impleturus est, ettanta signa lactin us,
snperbit tmpitts, inccntlilur pauper. Mirtini est, et ve- ut decipiai si lieti poieit, etiaui electos) diciuriis c: t
1'tin, » quod studiu bonaespei paivuli eiiieinlanuir ad iu corde suo, Non movebora generationein qeneratio*
ivcle viveiidum cxercitalione persequeiitiuin. Quo nem, sine inalo?
iiiystciioagilur,utcliamha:reses pcruiillauiur(l.Cor. 1J. Cujus maledictioneos plenum esl, et amaritu-
" Scripserat* Aiigustinus, qiianto sludio bonw spei deo, cum caetera lolidem verbis describat.
b lu vulgato Auguslino, sed etiam laudator au-
purvuti accendautur iid reCtevivenduni comparalione
peccantium, queiu scnsum cur Noster niutei, non vi- dilur.
685 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 686
dine, et dolo : sub lingua ejus labor, et dolor. Per ma- AA nus lua : non utique in occttlto, sed jam in manifes-
ieiiictioncmaperlaconvicia,[;er amariiiidiiiciiiiiiinanet ti.SMniagloria. Ne obliviscarispauperum. Sicut impii
lerrores, per dolum blanda, et sedueloria verba pos- putant, qui dicunt, Oblilus csl Deus, averiit faciein
sunt accipi : quibus in suam pariem cnnversurus sunm, ne videat in fiiiem. Laborans ergo Ecclesia
est miiltitiidinem. Itene atttem sub liiigua ejus labor illis lemporibus, lanqttam navis in magiiis fluclihus
ct dolor esse describiiiir : g2 quia inierioraejusira, et proce!Iis,tanqiiam dormienlcm excilai Dmninum,
el. odio, et omni niala voluniaie replebuiuur. Nihil est til iinperet ventis, et iranquillilas redeat (Maith. 8.
(Ex Augusitno) laboriosius iniquitate et impietaie. Marc. 4. Luc. 8.).
Quem iaborem sequitur dolor, quia non soium sine 30. Jamque mnnifestato judicio intellijjentes et
fruciu, s<'deti ini ad pcmiciein laboratnr. Qui labor exullantes diciint; Proplerquidirritavit impius Deum?
et dolor ad iilud iefertur, quod dixit in corde suo, id est (Ex Auqttstino),quid profuit ei tanta mala fa-
Non movebor a generaiione in generaiioiiem, sine cere? IHxit enim in corde suo, Non reqtiiret. S d non
malo. El proplerea, sub lingua ejus, et non, in lin^ua csl, ita ut ipse cogitavit. Nam, Vides quoniam tu lu-
dicitur : quoniain lacite ista cogitaturus esl, lioinini- borem et dolorem consideras : jiislorum. f/l tradas
bus aiitem alia locuturus, ul bonus, et justus, el Dei eos (hoc est impios) in mantis tuas. Id esi, in pote-
fiiius videalur. statem jiulicii lui. Non le latet illorum maliiia, nec
2<J.Sedel i:t insidiiscunt divitibus. Quibus divitibus manus tua cessabit a viudicta.
(Ex Augustino),nisi eis quos bnjiis seculi muueiibus 51. Tibi derelictus est pauper. ldeo enim (Ex eo-
cuiuulahit? Et idco in insidiis, cum his sedere dic- dc.m)pauper esi, iil esl, omnia liiiius itiuuii Contem-
tus est: qiioniain falsam loeliciiatem ipsorum ad de- ,,"» sit, ut lit sis lanlum spes ejus. Isle pi.uper i.l:s ad
cipieudos homines ostenlabit, qui |irava voluntaic leinpus est concessus ad puiiiendniii : tihi in linc de-
diiin lales esse eupiunt, e. boiia aeierna non quierunt, reiiclus ad glorificanduin. Orphano tu eris adjulor :
in iilius laqueos inciduni. Et ideo sequitur : lu oc- cuin inipius tuit persecuior.
cui.ts, ut in.erficiat innoceiitem.In occuttis, dictum 32. Cnnlerebrachium peccaloris(i:I est, potenliatu)
est, ubi non facite iuiclligiiiir , quid appcteiulum, et maligni : quwrelur peccatum illius, et non invenie-
quidve lu^ieiuluin sit. liinocenleiii autem liiterficjre lur. Judicabitur ipse peccato KIIO,et perihitipse pro-
esl, ex iiinocente noceulem facere. pter peccaium suum. Timcant ergo peccaiores et
27. Ocuh ejus in paupcremrespiciunl. a lllos eniin maligni, (juia conierei eos Deus, ct nialignitalcm eo-
(Ex Augustiuo) niaxiiue peisecuiuriis esl, de quibus ruin ad nihilutn rediget. Consolentur pauperes et
dicium est : Mcali pjupeics spirilii, quouiam ipso- orphani Clnisti, quoniam suscipet e >s Deus, atque
ruui est rcgnuni coelonim (Maah. o.) Insidiaturin p ,st lahorem ad :cternain quicleni inTilucel. Domi-
abscondito,quasi leoin speluncu sua. Le.mem iu abs- nus regnabit i/t wternum el iit secuhtniseculi : peribilis
condiio dicil euin, in quo et vis et dolus operabilur. genies de lerra iliius. Nmi regiiahii Dumiiius lcireno
Prima eniiu persecuiio Kcclcsite viulenta, cum pros- impeiio, Ved Caelcsti (Luc. I.). Nam lerrcuuiii re-
cripiiuu.bus, ei i»nueutis Cirisiiani ad sa, rilic ,u- gnu n transitoriuin est ct caducmu. Transibii boc
diiin cugeienlur. Aitera persecutio fiau luleuia, quae regnum : iransihit boc seciiluiu. Succedel :>liud re-
per haereiicoi et lalsos fratres acta est. Teilia super- giiiun, et aliud seculutn, in quo Dominus reguet in
cst per Aniicliiislum veiiluia, <|ita nihil esi pcnculo- aierimin (Dan. 7. Matth. 2-1. Luc. 21.). Qui; est au-
sius : quia et violeuta erii, et Irauduleuta. Vim ha- tem terra illi>is, ni.ii sauctii Ecclesia? fuiie vera,
bebit in imperio, dolum in iniraculis. Ad vim rela- Q] firina.et slabilila, quamlo moriale hoc induerit ini-
luin est, cum dicitur, leo : ad dolum, ciun dicitur, t/t niortalilatem, et conupiibile hoc indueiii incorru-
abscondito. E riirsum ipsa repeiita siint eodem or- ptionem (l.Cor. 1.). De qua lerra perihunt gentes, et
dine. lnsidialur (inquit) ul rapiat pauperem. Hoc b ad inipii, id esl, peccatores, de quibus in alio psalmo
crudelitaiem pertinet; yuod aulem sequitur: Rapere dicilur : Non sic impii, IIOIIsic, sed innquaiu pnlvis,
pauperemdum ailrahit eum : dolosiiat. deputatur. Ra- quem projicil ventus a facie lerrm (Psal. I.). Quia
piet saiv.endo, attrahel blandiendo. ei.im niillutn vi:tutis pondui habebum, ad iliain hea-
28. ln laqtieo suo hiimiliabU eum, inclinabil se,el tam siabiliiaicm perveuire non poieruni, miilo scri-
cadel, cum dominaius fueril pauperum. Laqueus (Ex ptum est, Tollatur impius, ne videat glonaiii Dei
Augu lino) sigmhcat insniias : et beue ait, In laqueo (Isa. 26.).
suo humiliabu eiim: cuin cniin signa illa lacere ct-pe- 33. Et tunc implebitnr, quod subinfertur : Desi-
ril, quanto mirabilioia videuuniur honii ibus, lauio derinm panperum exaudtvit Dominus. Iliud scilicet
illi sancii, qui lunc crunt, contcmnentur, et quasi (Ex Augustino) desidernini, quo uistuahaui, cum in
pionihilo habebuntur. Quoiilie, c cui per juslitiam aiigusiiis el (ribul.ilionibus hnjus seculi, Domini
et iniioceniiam resUieut, niir.licis factissuperare vi- diem concupiscereut. Et lioc desidenum prtcparalio
dcbilur. Sed Inclinabii se, cl cadel, cttm dumiuutus coniis eorom erat. Unde sccutus adjungit : Praipa-
fuerit pauperum. Id esl, cum qutclibei supplieia irro- ratioitem cordis eorumaudivii attris ttta. Ihee cst cor-
gaverit, leiistenlibus sibi servis Dei. dis pncparatio, de qua in alio psalmo canilur : Para-
21).Unde autem, lnclinabil se, el cadel?Dixil enim ttiiiicor niciini De;is (Pstil. 107.). De qua dict Apo-
in cerde suo, Oblilus est Deus, avertit faciem suam, ne U stolus, Si auieni, quod non videinus spciiiinu-, pcr
videat in finem. H;cc est (Ex Augustino) inclinatio et *" paticutiain expectaoius (liom. 8.). 54^"lCnl aulciii
caius mi.-eiiinius, dum auiuius humauus iu su:s ini- Doinini, noii lucmbrtiui corporcum, sed misericor-
qui;aiibus,quasi prosperatur, et parci sibi putat, cum diam ejus, quaenos exaudil, debemus accipere.
excacaiur et servaltir ad ultimam opportunamque 54. Et quod est illud desiderium paupeiiuii, quod
vindiciaui : do qualoquitur, cun subjungil : Exsur- exaudituius est Doniinus? nisi ut vemal Judicare
ge, DomineDeus, et exaltetur manus lua. td esl, nia- pupillo ct humili. Id est (Ex Augiistino), non ei qui
nifesta sit poicntia tua. Supeiius enim dixerat, Cx- coufurmalur huic seculo, scd qui oniiiia contcuiiiit
surge, Domine,53 uoii coufoitetur liomojudicentur propler Deum, et se pulvereiu esse ac cinereiu
gentes in conspectu tuo. ld est, in occulto, ubi solus agnoscit. Aliiid est autem judicare pupilluin, aliml
Deus videt. Huc factum esi, cum inipii ad magnaiii, judicare pupillo. Judicat pupilium, etiam qui con-
quaevideturhoniinibiis, fcelicilalem perveniunt:super demiiiit : judiial autem pupillo, qui pro illo proiert
quoscoiisiiiuiturlegislaior,qualeinhabei'emcrucruiit, sentenliam. Est eri.o desiderium pauperum, ut ve-
Nunc aulein post iilam occultam pcenam, alque vin- niat linis seculi, el fi.u judiciiiiii Dei : ul sepanuis
diclam dicitur, Exsurge Domine Deus, el cxaltetur ma- jusiis ab impiis, jam nuii ullra piacvaleuul mali no-
" Minus apud Auguslinum recte Justos, pro Illos. c yitiose erat,qui. lnitioetiamsubsequentissectio-,
Mdeiu viceversa prius isocolon ad dolum,alterunt, nis autem restiluimus pro ait.
ad crudelitatemrefcrl.
C87 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 68?
rere bonis. Et lioc est, quoil sequiiur: Ut non appo- A /_. 4. Dominus in teinplosanctosuo, Dominusin cwlo
nat ttltra magniftcare se hoino supcr terram. sede-iejtts. Ipsi sunt leinpliim Dei, in quibus habiiat
Doniinus per lidem. Unde Aposiolus ait, Templum
TITULUS PSALMI X. Dei sanctum est, quod esiis vos (1. Cor. 5.). IIIi vc-
Tituluspsalmisequenlisest, In ftnempsalmttsDavid. ro, qui post (iilem proliciunt ad conteinplationem,
Prrescns persuasio est David, id esl, illonim qui iu lide non solum lcmpluin siinl, sed etiam caduni. Qnos
proplerscientianiS, ripluraruiii, deiiguai Apostolus, ciim dicii, Nostra aiilem coiner-
pcrfecle fun>latisunt, qnicoulra
et quia viriliterresistunt hixclicos, nierilodicendi satio in caelis csl (Plitl. 3.). In illis tesidet Dominus
sunlDavid.David(dico)dirigenlisiiiinusliindatosiu lide, tanquain in coelo. Ex qnibus verbis osiendilur, <|iiod
uiiuusquecruditosiu Scripluris, In finem,id est.ad hoc nec majores pro ininoribus deserit Dominus, nec
ut instdulaet praiceplaChristisinl eis (iniset sullicienlia
ad def<mlenilam lidemcoutoahaeieticos. ICSL auteininten- pro majoribus minores conlcmnit.
tio illoruniinvilare alios, ut totam liduciauisuamdefen- 5. Unde bene subditur, Oculi ejus in pauperem
dendise conlrahrereticos ponanl in l/eo, qui verusest respic.unt. Id esl, re-peclus misericiirdise suae non
linis. Textuin ergo psalniivideanius.Adversusbrerelicns avcrlitur ab homini: paupere, lali scilicet, de quo
caveiiduin,qui coninieinoiando et cxaggerainlovitam mnl- scripttim est, Beaii paupercs siiiritu, quoniam ipso-
torum in Ecclesiapeccaloruin,quasi apu<lipsosjustisint, runi est regniiiii caelorum(Matth.
ab uniusHcclesiremalris utero ct uberibusnosav>rtere 5.). Et non est mi-
atque abrumpereinoliuntur: aHirmantcsquoda| ud ipios riim, si justus Doiniiius pauperes, qui in illo conli-
sll Christus,et quasi pie sludiosequemouentes,ut ad eos diint, inhabitai, et sapientes, qui ejus li<lemaunun-
traiiseundo,transmigreinusad C.hrislum,qucni se habere ciant, inhabitando illuslral: et eos qui elaii simt,
menliuntur. Notuinest autemC.hrisluni in prophetia,cuin™per errore.mexcaecal. Quoniam Palpebrw ejus inler-
noniinibiisinsinuaietiir,alle^oriceetiammoniemappella- B roganl filios hominum. Sciiptune sacrae, qu;e clau-
tuin. Respoudendumestitaque istis, etdicendum: dnniur in locis, aperiuutur in locis, lanquam palpe-
PSALMUS X. bra: sunl Dci : qu;c interroganl (Ex Augustino), id
est, probani lilios boiiiinum, utrum faiigentur re-
1. In Domino confido : quomodo dicitis animw rum obsciirit iie, an exerceantur : titruin inilenlur
mem, Transmigra inmontcm siculpasser? Ac si dice- rcriim cogniiione, an coufiiinentur.
ret : Cum lantuin moniem habeat anima mea, in quo (>. El hoc maiiifestiiis dicit, cum subjungit : Do-
fulttciam suaiii ponat, ut est Chrislus : qua ratione minus interrogat justnmel impium. Id est, probat
dicitis, ut ad alitini nioiileni transeal sicut passer boniim et malum. Sed quod justus est, habet a Deo:
(Psal. 67.), id est, lanquam caula et astula? Unum vero impius, a semetipso. Quomodo? iniqui-
niontem tcnco, in quo conlido. Qiiomodo dicilis, ut quod taiein diligendo, et sic scmetiisum oilieudo. Et hoc
ad vos transeam, tanquam niulti sinl Christi? Aul si est, quod dicii : Qtti atttcin 56 diligil iiitquiluiem,
vos montes eisc dicitis per superbiain, oportet qui- odil animam suam. Quo contra ille veracitcr semetip-
deiii csse passercm pennarum viitulibus et praccptis sum diligit, qui pcccaliim odit.
Dci. Sed ca ipsa piohibenl volare in islos monles,
ct in superbis lioininibus spcm collocare. llabeo do- 7. Plttel super peccnlores laqueos. Eadem Scri-
iiiuni iibi requiescam, qtiia in Domin» conlido. Naiii piurarum infusio pro suo cujtisque inerilo, et pec-
ct ]>asseriuvenit sibi domtim (Psal. 85.) : el faclits esi. catori pluvia laqiieornm, et justo pluvia ubertaiis
csl Dominus refugiuin paupcri (Psal. !).). Dicimus toresCtinieniin male intclligitur, pluit supcr pecca-
Doininiislaqucos : ctnn auteiu lieuc, fccundat
crgo loia liducia, ne cuni Cliiislum qiiaerimus apud P "-*
Q pectora pioium,
liaerciicns,amittatnus : In Domino confido. Doce- atque fidelium. Eadein ergo (Ex
iiiiii-ergo his verbis versutas hacrclicoruin cnverc Auguslino) bona et bonis prosunl, et malis obsunt.
seiileniias. Unde Paulus dicit, Aliis sumus odor mortis in nior-
2. Unde el subditur : Quoniam ecce peccalores tem, aliis odor vitaein vitani (2. Cor. 2.).
55 itili'nderittilarcum. I<1est, saiiciaui Scripluram 8. Ignh, sulphur, el spiritus procellaruin, pars ca-
stits erroribus et suis sensibus applicaverunt. Quae licis eoruin. llaec pcena est, atque exitus coium
Scriplura rccle arcus dicitur : quia sicut ex aicu (Ex Auguslino), per quos blaiphematiir nomeii Do-
cxil sagilta fcriens, ita de Scriptura procedil senlen- iniiii, ut prius igne cupiditatis vaileutiir, deinde foe-
tia cor perculiens. /J<irai>eruiii sagitlas suas in phttre- loreoperum quasisiil]ilmre occu|ici)lur, ad ultimum,
tra. Id cst, aplaveriiut senleniias suas vcnenatas in ciim spiritibus nialignisin seicrno igneconiburaiilur.
ipsa sancta Scriptura, quae ita in se coulinel scnten- Et Incc est pars calicis, id est, iribulaiionis corum :
liiis, quoniodo pharetra sagittas : ad hoc scilicet pa- ut sicut justi in pariem suam recipiunt vitam aeter-
raverunt, IIt sagillcnl in obscurorectoscorde. Id esl, nani : ita impii pro parie sua recipiant damiiaiionem
ut rectos tide percutiant in ob.-curis seuteniiis. Vel Iierpetuam. Calicem autcni propierea puio appella-
in obtcuro, id est, iu hoc qnod sacrae Scriplurae mi- luui, ne quid pia:ier inodiim atque iiieiisuram, vcl
nus capaccs simi, et quod in lide liiiuus fmidati. in ipsis pccciilorum suppliciis per diviiiam providen-
Obscuritas eiiini cordis est ignoraulia. Et quia ab liain fieri arbiiremur. Et ideo tanqiiain raiiouem
islis lale pcriculum eiiiinel, dicendum est, In Do- reddens, quare id liat, siibjiingit,: Quouiam justus
mino confitlo. Et ideo iiccessariuui est, o Doinine, Dominus, et justitias tlilexit. Nou frustra pluraliler
ut in le conlidaiur, ci ad luum auxilium recur- D I posuit justitias. ln iniiliis cnim justis, quasi imiltae
r.itur. jusiiiiyc vidcntur essc, cum sit uua Dei, cujus oinnes
5. Quoniam, qnw pcrfccisli, destrtixeriini. Id est, participaiilur. Propterea rursus ad siiigulaiilalem se
fideni, quai quanivis una sil, tauieii de diversis habe- icfcrl, diccndo, Aiquitaiem vidil vullus ejus. Sic cst
tur : utde liumiinilatc, et divinilate, cl de iraelcri- in se jusliis Doininus, ut in nobis suas jtisliiias dili-
tis, et prasentibiis, et futuris : et idco pluraliler gat. Qualis ipse est, lales nos oinnes cssc des derat.
cnuiicialur, quia de pluribus conslat. Quam (idein Unde nos adinunel dicens : Estnte sancti, quoniam
pciiecisli, id est, perfeclani ct integraiu cordibus ego sum sanctus. Serva justiliam, et eris siniilis Do-
lidclium graiia lua inspirasli, cl doctrina intouasti: niino, et diliget te juslum, Dominus justus. Quod si
dcstritxeruitt,qiianliim iu ipsis fttil, ct denegaverunt. justiiiam neyligis, non taiuen impuiiitus eris. Nam
ll;cc conveisio proplcr alteslaiioiicm facta csl. Ta- sc(]uiiur, jEquitaiem vidit vttltus ejus. Et in bonis, ct
lia facerc niachiiiauliir pcccalorcs, Justus auletn quid in inalis viilet aequilatein severitas vullus Dei. Esl
fecit? Id esl, Doniinus, qoi uiraiiquc parlem juste auteui irqiiitas, ut bona bonis, et mala retribuat
agii, uihil mali (limiticndo iuipunitum, nihil Iioni in- malis. ^Equiias est, ut faetis digna repeudal. Quod
reiiiuneratiim, ipiitl fecil? El harc inlerrogalio non crgo ait, Jitslus Dominns, el justttius dilexil : ad re-
lit cx ignor.iiiiia, sed ui doccaiur iiilirmoruiii itnpe- ctc \iveudi pertinct ordineni : quod subjuiigil, JE-
liiia. Doininus fecil, quod siitim erai : unde facta quitatem vidit vullus ejas, ad cujus()ue operis perli-
intcirog.iiioiic rcspondetur, net reinuncralioueni.
CStf JN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. C90
TITULUS PSALMI XI. ^ junxil, Ponam t/t salulari, fiducialiter agam ineo.
A
Non dicit poneret. Sed quia in salutari dixit,
1. Ideo liluli praeponunturpsalmis,quoniamin titnlis id est, in quid Chrisio (secundum illud, Quia viderunt
ostenditur, quid in textu psalmorum contineatur. Titulus oculi mei snlutare tuiim
bujuspsalniiest, Infmem,pro octavaPsalmusDavid.lsle intelligiiur in eo posuisse,[Luc. 2.|), 58 'deo '""d
psalmus est David, itl est, perfectseanimaetendentis in quod ad miseriam ino-
finem,id est, in Chrislum, et in hoc psalmoagentis et pum auferendam, et geniilum pauperiim consolan-
oranlis, pro oclava,qnodintelligitur pro aeternosreeulo, duni periinet. In eo eliam (iduciaiiter egit, juxla il-
quod posthoctempus(quodseptem diebus volvilur)riabi- lud in Evangelio : Erat enim docens eos tanquam
tursanctis. Agitur auti'min hoc psahnode sanctorumde- poiesiaiem habens (Maith. 7.), nonsicut scribae co-
feclu, et diminulioneveritatis,de adventuChrisiiet clari- rum (Marc. 1.). De cojus potesiate Daniel sic Io-"ti-
tate divinaeeloquenliae,de salute justorumet interitu re- lus est, Videbam
proboruni.Iste ergo vir sanctus vidensmundumpositum nubihus caeli filius (inquii) in visu noctis, et ccce in
in malignitale(1. Joan. 5.), et nosinmultisconstitutosini- hominis veniebat Et ipsi dalus
seriii, fbrmamorandinobisproponere intendit : quatenus est principatus, et honor, etregnum, et omnes po-
suo exemplo,sicper temporaliatranseamus, ut ad aeter- puli, tribus, et linguaeservient ei. Et potestas ejus,
namvitampertingamus.Ail ergo : potestas aeiern.i, quan non auferetur : et regnuni
PSALMUS XI. ejus quod non coirumpetur (Daii. 7.).
7. De ciijus luce eloquentiae stibjunclum est :
57 2. Salvum me fac, Domine, quoniam defecit Eloquia Domini, eloquia casta : argentum igne exami-
sanctus, quoniam diminulw sunl verilates a filiis homi- natum, dicil
probatum terrm, purgalum septulum. Casta
num. Ad illud lempus videtur prospicere, quo non R "[ Mulii(Ex Augustino) sine corruptione simulalionis.
erat dux neque propheta in Israel : et unusquisque enim praedicant veriialem non caste, quia
quod bonum erat in oculis suis, faciebat (Oan. 3.). vendunt illam pretio commoiiiiatum hujus saeculi.
Unde in Osee dicitur : Diebus muliis sedebunt filii Be talibus dicit Aposloltis, quoniam Christum annun-
Israel sine rege, sine principe, sine sacrificio, sine ciarent non caste (Philip. 1.). Bene autem argento
altari, sine sacerdotio, sine manifestaiionibus (Osee igne examinato comparaniur, quia sicut argeutum
3.). Quod autem ait, Diminutw sunt veritates; non examinatur igue, ut purum et clarutn sit: iia nimi-
ideo ait (Ex Augustino),quod veritaies diversae sint, rum divina eloquia igne Sancti Spiritus sunt exami-
quoniaui vcritas tina cst, qua illiistrantur animaesau- nata. Unde ipse Dominus ait, Verba quaeego loquor
cla1:.Sed qunniam mtiltoesunt animae, iu ipsis muliae vobis, spiiitus et vita sunt (Joan. 14.). Et idem
verilales dici possunt : sieut ab una facie inultae in Psalmista alibi dixit, Igniiuui eloquium tuunt vehe-
speculis imagines apparcnl. meiiter (Psal. 118.). Recte auiem probatum lerrae
3. Ubi aulcm defit it veritas, ibi necesse est abun- dicitur : quia divinum eloquium a lidelibns sanciae
det vanitas. Unde ei sequiuir: Vaim locuti sunt Ecclesia: rectum et veruin esse comprobaiur. Quod
unusquisquead proximum suum : labia dolosa, in cor- purgatum est septuplum, pertimorem Dei, per pieia-
de etcortie locutisunt. Proxiinum (Ex eodem) omnem lem, per scientiam, per lortitudinem, per cnnsilimn,
hoiniiiem oportet inielligi, quia nemo est cum quo per iniellccium, per sapientiam (Isai. H.). Seplem
sit operandtnn nialiini. Et dilectio proximi inalum sum etiani beatitudinis gradus, quos in eodem ser-
non operatur (tiom. 13.). Quod bis ait, iu corde et mone qiiem habuit in inonie, Doininiis exequitur.
corde, duplex cor signihVat. Ex his ergo verbis G „^ Beati pauperes spiritu, Beati mites, Beati lugentes,
ostenditur, (ilios hominiim iia esse a veritate dimt- Beati quiBeati esuriuiu et sitiunt justiiiain, Beali niiseri-
ntilos, tit vanitati et dnplici falsitati studerent deser- Luc. cordes, niundo corde, Beati pacifici (Matth. S-
vire. Cujus vanilatis dispersionein et destructionem 0.). De quibus seplein senteiiliis lotum illum
per adveniuui Christi fiitnram, orando et proplie- sermonem prolixum proilucitim csse animadverti
lando denunciat, ctim siihjungit: poiest. Nam oclava, ubi dictum est, Beati qui persc-
4. Disperdat Dominits universa labia dolosa, el cutioneiu paiinntur propter justiiiam, ipsum ignem
lingitammagniloqtiam. Universa dicit (Ex codem), ne significat, quo seplempliciter probaiur argeiitum.
quis se exceplum putet: sicnt ait Apostolus, In Quid aulem adveutusCliristi cum examinaio eloquio
omnem animain operanlis molum (Hom. 2.). Lingua perfecerit, osteudiiur, cttm subinfeitur :
8. Tu, Doinine, servabis nos, et custodies nos a
magniloqua cst lingua alta et superba loqucns.
Haec autem verba competunt superbis, quae se- generations hac in wternum.A generatione liac prava
et perversa nos custodies, ne vila eorum et inoribus
qiiuntur :
5. Qui dixerunt, Linguam nostram magnificabimus: corrumpamur : et servabis in aeternum, ut iecum in
Labia nostra a nobissunl : quis noster Dominus esl? perpetuum lactenmr : hic nos ctistodies (Ex Augu-
Hoc superbi babent proprium, ut inquanlum pos- stino), tanquam inopes et pauperes : ibi servabis
suni, doniini videri appetant : dominiuui magislra- tanquam opulenios et divites. Haecad electos verba
tussupcr se despiciant: m ignifice loquaniur : quic- tantum perlinent. Nam de reprobis subjunclum e<t,
9. In circuitu.impii ambulant : secundum altiludi-
quid ex suo sensu traxerunt, ex tumore superbiae nem
quasi ex ratione defendant. Cavemluniesl erg > nobis cuilu tunm mulliplicasti filios hominum. Bene in cir-
vitium loqtiacitatis el sii|;erbiae, et ne in his quaa a D I rerumimpii ambulare dicuntur: quia in lemporalium
nobis proferinius, velimus pcrtiuacilcr perjiiauere : cupiditale rolantur, quae septem dierum re-
ne (quod ahsit) ex eorum nuinero siintts, quos pro- petilo circuilu, tanquam rota volvitur : et ideo non
in octavum, id est, in acieriium, pro quo
pter hujusmodi vitia clisperdidil DomiiKii. Superbia perveniunt
eniin confusionem habet, sicut econlrario humiliia* iste Psalmus intiiulatiis est. Ita etapud Saloiiioiiein
exaltationem. Scriptum esieniiii, Quoniam superbis dicitur : ventilalor est enim rexsapicns, impioiuni :
resistil Deus, bumilibus autein dat gratiam (Jncob. et imuiittet illis rolam malorum. Estttet in icnipora-
4.). Unde nttnc ex persona Dei Patris subjectuiii libus muliiplicatio, quae avertit a bonitate Dci.
Unde corpusquodcorrumpituraggravat 59animaii),
est :
6. Propler miseriam inopum, et gemilum pattpe- et deprimit terrena inliabitatio seiisum inulta cogi-
rum nunc exsurgam, dicit Dominus. Ipse (Ex Auya- tnntem (Sap. 9.). Muliiplicantur autem jnsti secuu-
stino) misericors Pater propter inopes et pauperes, dum altitudineui Dei, quando eunt devirtuie in vir-
id est, inopia et paupertate bonorum spiritualiurn lutem (Psal. 83.).
egentes, Filium suum dignattis est millere. Inde TITULUS PSALMI XII.
atilem incipit sermo ejus apud Mailhaeuniin iiionie,
ciim dicil, Beaii pauperes spiritu, quoniam ipsorum 1. Tilulushujus psaimi est, In finem, psalmusDavid.
cst regnuin caelorum(Matth. o.). Unde secutus ad- Apostolusdicil, Finis legis Christus, ad juslitiain oiimi
a Rescribi malim iuxta vulgatum Augusiiuum.aft unitate,
6)1 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 692
credenli(Rom.10.). U'.icredimus,qnandoineipiniusviam_\_ sibi pntuerit per peccalum subjicere. Gaudebit eniin
oonainiiigredi lpsira videbimiis,cuni pervc.iicrimns.!',l princeps lenebrarum, si in nobis poiucrit perlurbare
ideoipsf lin'sP.sa'iiiusco,is>iluti!S csla-1landauduniDenui. reciiinriinis -taliini. Umle et suhjtnigit :
Kt qua in his versihnspsallitcr Dco: idcouoiiiiiiuiiriio 7. Qiti Iribulant me, exnllabitntsi motus fuero :
appcllatur psalnius, t.-xltjs hujnsopcris. P.salmusanteir.
ex oolu di iioruuiet consonanliavotis soUriia'. lieri. IVr- ego aittem in misericnrdialua spernvi. Ad hocenim
cutichatc'i;>rd.is,res.-.nabatorc.iiviiin,el <-uino-eanopi i- nos iribulanl, :id lioc.iniiiimeris irihulaliniiibns fre-
ter ip e verhacantahat(1. Paral. !>.). Hocsi niiicalquod quenler inquieiant, ut a slalu rcclilnriiiiis nos suis
in uobiscon-ioiiaredehent bonaoper.rio, "t lauri.nio.-VI perlurbatioiiibii'. aiiinveant. ln hujusinodi ergo peri-
hoc noshoilaluri«te iisal.inis qui insciihilii'-Davi1, q'i culis con titnii, nec debemus desperarc, nec ruriis
persouam lcnct EcHesire\el ciijiisciitiiqu1-porre< l:e aui- dt: nosiris viribus pnrsunierc. Sed tola spes nosira
m;e. Igilur virsanctusiiHcuditin hocpsalnonoscoinmo- in ipsios figeuda esl. misericordia, qui nos et
nere, ul hnjiisoxiliitnal.isuo exemjiloconiinue<lcn<>re- illiiminare, ne erremus : et robnrare,potest ut lirmiter
Iiuis,e.ta I vi-ioriijnc lostis ftlmia:ai-dputeranh<lcuius: siemus.
et oremus,ue in loorliferaoeccaia corroauius,el ne dia-
bolono is in^ut nriioecasiouem riemiis: et de ha.:cou- 8. El qnia ?pes in De<>Isriiliam cordis generat,
stanlia, non nobis,soriDeo(,'ialiasreferamus.In fiuequo- rectn snb lilur : Exultabitcar meumin salutari luo :
que osienriit.se in Doniiuoconle oxnhare, et e.ilaudando cantabo Domino,qui bpna tribuit mihi, el psullumno-
el bcue vhendo cantare ct psallere.Oral ergo sic.; mini Dominiultissimi. Tria hic nobis commendat:
exuliat cnrde : <antatvoce : psallit opere. Ex quibus
PSALMUS XII. ve<b:snohisinnuilur perfcctodivin.i' laudis. Si enim
2. Usqtieqtio,Domine,oblivisceris mein ftnem?usque-jj~ * Doniiniimtotnin
Deiim no^lruii! pure et perlcctc laudare
qtto avetlis fuciemIttam a me? Sicut (Ex Aitquslino) cupinuis, quoil in nobis t\<i, ad ejus laudctn
non oblivisciliir Deus, sio ncc fa iem Miamaveriil. rcferre debemus, ut cuiuta nostiii in ejis laude re-
S",l more uostro Scripiur.i loquitur. Qnisi nos obli- soneiii : seilicei vila, lingua, conseieiilia : lum quia
viscimr D''U«, cuni in ha<'.])Ci'tgrinati>ue diu nos per : alutare suiim, iil esl, Clinstum, nos salvat :
iiiin quia iii bis bona tcmporalia ei spiriiualia iuces-
pcrmiliil lahorare. Quasi faciem suain avcriit. cuin sanier
a nohis niaivfcsl.T.ionciiisnro visionis abscundit. in prxsiat : lum quia nnmeo cjus est altissi-
his ergi vcrhis duo nobis insinuaniur gcner.i oni- niuiii. Quia eniin altiorem et melior<'in Doininum
punctioiii-. Uiiiin, qno deflere dcbemus miseriain invenire non posstinuis, jiistum esi, ut iu ejus laude,
in qna siinins. Aliml, quo (lebeinus (lendo suspirare amorc, scrvilio peiseveiciiius.
ad cadoslis paliia- gloriam, in qua iion scmtis.
7>.Alia quoque compmiclionisgenera denionsiran- TITULUS PSALMI XIII.
tur, cuni suhjungitur : Quandiu piiuain eonsiia in 1. PsalmihnjustitulusesLidem qui superus. Asit au-
anima mea, dolorem in cnrtle niea pr diem? Per teni de crro;e Centiuiu,et de inlid.luatt; ,!:i,|;eoriirn,
diem, coniiiiiiatioiiein Consilio aiii<in non <|iii
signilieat. DoniiiiuniCliris!.um Diiiniessencyaveruiit(.loaii.19.): et
(i us est, nisi in :>dversis.Consiliiini in anima per i-Ieoipsi i>ererroreui el. inuriim pra iiateiucorrupii, ct
diciii ponere. c. i siiL.'<iesiioiieset peccaia qnibns cor- iiiiililesfacii.alios quoque secuinQ^ corruiupere alipie
rumpimr anima, sollicito et coiitiiiue prrcvidere at- a<Ierr, renisuumaridueerecouaiisuut. Q .itius a Do:>,ino
(pie cavere. C.oiisilininin anima sua pnncbai, qui di- repiohalis, in jfeneralionejusiahabbareseperhihrt, atquc
cebat : lu lonl'' meo abscondi eloquia tu >, ut non rieSionliiill.tTO Salutaresut>rji, nl pi.bein suarnCOIIVIM-al
peccem tibl (Psal. i 18.). Dolorenivero iti eorde per Lj ah:e<: caplivilale: u' in co exuliel J.icoliet lt tclui-Israel. Et
(liem haberc cst de perpetralis malis continuo do- tioneiii, itleonohissi-ripl.isunl, ut eorumalteu ienles riainna-
el liilfliuuisaluleui: illos cavenes, et istos uni-
loic cor afficere. Oportet ergo, ut in boc nostro lanifs, permaueamus in lirieDo.ui.ii.lesu,qui OSL fiuiset
consilioet di lore planganius praeterila, e! caveaiuus merces noslra: ad quem cu:n veiie-iiiiiis,S(.ii'itualitcr
fultira. Sed qnia hacc nobis colluctaiio adveiMis faciiJacnbatqueIsmel, in eo perfece guidcbinius.llaec
spiriiualia ncquiiirc (Epltes. 6.): ct corpus quod cor- est psahnihujusiiiteutio,alque uLilitas.Materiaesl ipse
runipitiir, aggiavat aniniaiii : et deprimit lerrena iusipiens.
inhabitatio sinsuni mnlta cogitantem (Sap. D.): hos PSALMUS XIII.
inimieosanima intiicns el geinens subjuiigit,
i.-Usquequo exullabitur inimicus meus snper me1 2. Dixil insipiens in corde suo , Non es! Deus.
Tolicns cxailatur Miper nos in;micus, quoticns pcc- Gentilis populus polest iniclligi, qui in lantum a na-
care coiivinciniiir. Dicit Aposlolus, <gQ Video aliaiu lurali lege quam accepcrat dcsipuit, (|iiod ip.suuia
legcin in meiuhris meis, rcpugnantein legi uientis quo crealus est, Doiuiiiiim esse non creddit. Un.le
nic;e, ei captivum me iliicentemin lege peccali, (|uae Aposiolus ait : Mntaveriint gloriam incorriipiibilis
est in membris iueis (Rom. 7.) : hac ad exaltatiu- Dei in imaginem corruptibilis hominis, et volucrum,
neni pcrlinent iuimici. Unde idem gemcns adjungit, et qiiadrupedum, et serpenliuni (ttom. 1.). Propter
lnfelix ego homo, (jiiis int; liberabitdc corpore mor- quod et irailidil eos Deus in passiones ignmn oi;c, ut
tis liujus/ Setl quid sequitui? Gratia Dei per Jesuiii contumeliis.,fficrrent corp >rasua in semetipsis. oi-
Chiistum (Ibidcm). bus vcrbis cnncoidain verha qua: seqiiuniur : Corrup-
5. Ilaiicgriiiiam imploral iste, cuin dicil : Respice, j<ryli siiia, et tiboDiinabiles facli sunt in sludiis suis : non
et exaudi me, Doinine Dcus meits. Respice, refertui' est qui faciat boniint,non est usque ad itnitm. ('or-
(Ex Augusliiw) ad id quod riictum est, Usqnequo mpti siint iu vitiis el peccalis, el aboininabiles facti
avertis iacieni tuam a me? E.taudi, relertur ad id suni, mulando nainralem usum iiieum usum <|uiest
quori (liclum csi, Usquequooliliviscerisme in finein? contra nniiiram (Ibid.). Et bene vilia eoriiui et uec-
Et bene ait, DomineDeusmeus. Domine, id est, Sal- cala vocat sludia, quia non ex ignoraulia, aul ex iu-
vator : Deus, id est, Creator omniuui, Detts per po- lirmitue tantuin, sed (qtiotl gravius esi) ex siudio et
tentiam : meus aiuem per graiiam. ex volunlale ea perpetrabant. Kv his non est tiiius
C. Undeet suhditur : F.luminaoculosmeos, ne un- qui faci.nLbonum, qui noltint credere in uniim Deiiin
quam obdormiami/t morte: nequando dicul inimtcus (//o//t. 1.). Quoniiiinabsque firie impossibiie est pla-
ntcus, Prwvalui adverstts eum. Deus esl liix cordis cerc Deo (Hebr. 11.). Unde ipsa Veritas dicit : Sito
m»tri, peccatum inors aniniae. Unde sciipliim cst, me nil potcstis facere (Joan. IS.j. Quia prius pecca-
Anima qu;c peccaverit ipsa iiiorietor. Ab hoc soinno vcriint in corde , ideo postniodiim peccaverunt in
lnorlis excitat Aposiolus, diccns, Evigilaie, justi, et opere, et ex nierito errcris [niiiiiisunt pceua corrup-
nolile peccare (1. Cor. 1,">.). Orandmn <T;J;<> csl no- limiis. beivanda est ilaque omni cusiodia niei:s nos-
bi-t, ni ah illo, qoi est lux veia, illcmiiieniiir ocnli Ira, ne a quolihet vilio coirumpalur : quoniam ante
no-l-i ooitlis, ne unquaui in inorlc peccali per ne- Dii oculos i'n:quaqita:iivacme lii.icvolaii: c gitalio-
jilitieili.iin dniY.iianvo: :ie (j'i'iiidoiitiiiisiiisnltei ho- ne-5nosir;.-'.Iiuus vidct quod 1'oi'isjiunit : DtCiiltaiii
slis aiili(|Uiis, cl, ii.<•;>;.
sc r>on:S;<:';<.
vu;ii.;,se, si ;ius videlicet c.lpam sequitui' aperta percuseio, ut uialis
fj>j3 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 604
exleriorib.usinlerna puniantur, et cor puhlicecorruat, A , sciunt quid faciunt (Luc. 23.). Sed cor/nosccntin ju-
qu; d lateijter peccabat. dicio, quando videbinit in quetn pupugeriiiil, (Za-
3. Ad Judams autem videntur pertinere, quae se- char. 12.). Quando conspicient martyrcs saneios,
qiiuiittir. Ait eiiiin ; Dominusde cwlo prospexilsuper quos occiderunt (Apoc. 1.), quos lanquam cibuiupa-
filios hominnm,ut vitleal si est intetliqens, attl requi- nis devorare descrihuuiur, ul illoruni adectus de-
rais fieum.SuperJudacos(Ex Augustino) potest intel- noietur. Quomodoeniin dulcis est panis ad comedeii-
ligi, ut honoralius eos dixerit lilios hominuin prop- dum, ita dulciserat iliis perseculio Sancmrum. Uiido
tercullum Dei, ad dilferentiam gcniiliuiii, qui prop- iion manducare, scd devorarc descripii sunt; ut in
ter cultum lapidum, corrupti et abomiiiabilesfacti liuc desiguetur eoruin non sulunivoluntas, sedetiaui
sunt. Piospicit ergo Doininus super (ilios homiiiuni avidiias.
per auinias sanctas suas, quod significat hoc, qtiod t>.Dominumnon invocaverunt,iltic trepidaverunt<i-
ait, de cwlo,ul videat, idest, videri facial. si est ali- more, ubi non eral limor. Quid inirunisi 63 illi ire-
quis Deum' intelligens corde, aul reqnirens opcre. pidaverunt, qui D<>minuui non invocaveiunt (Hom.
Vel per filiosliomiiiumpo-sumus imiiatores carna- 10.) ? Quis secnrus sjne Domino? Dixerunt enim, Si
liiim intelligcre(Ephes. 6.), sicut econlrario imitato- dimiitiinus eum sic, omnes credent in emn, et ve-
res Dci filii Dei nuncupantur. Per jnstos enim homi- nieiii Roniani, et tollent nobis et locum et gcntcm
nes prospicit Dens peccatores, et per bonos redar- (Joan. 11.). Tiiiiuerunt regrium lerrennm amiltere,
guil loalus, et per sanciorum vilaiu, et doctrinam ubi non erat timor : ct amiserunt regnuni cxloruin,
facit iiinotescere pravorum errorem atque injusli- quod liniere debuerant. Et hoc de omnihus tcmpora-
liam : de quibus neqiiilia:subtiilur : n" libus commodis intelligendiim es.t, quoruni amissio-
62-1. Oinnesdecl;naverunt,simulinntilesfaclisunl: nem duin timent homines, ad aeternanon perveniuni.
nonest qui facialbonum,nonest usquenduniim.Nouesl Hoc eiiam non cognosceiit omncs qui operantur ini-
inielligemluiii, ita omnes decliuasse, ut in huinano quilatcm, quod sequitur.
genere non esset vel unus qui bonum ageret: cum 7. QuoniamDominus in generationejusta est. Non
paulo post dicat, Dominus in gencratione justa est. utique in prava. Quiire non in illis Dominus?subjuu-
Sed eorum.videlicel, qui siint imiiatorcs carnalium, git cniisam : Consiiiuitt inopis confudislis: quoniain
quorum corrnpta est vila et coiitinenlia, non est ;ili- Dominus spes ejus esi. Dixistis enini, Confiiii in Dco,
quisqui faciatbouiim.Qiiamiiuenim boiuo maius est, liberet nunc eiini si vult. Contumsistishumi.em ad-
honuin facerc non poiest. Qtiaiiliimauiem avia veri- ventuni Filii Dci, quia in c<>uon vidistis pompam
talis ilecMnaverint,verh;'.qiue se<]U'uiiiur; ostetidtmt. secuii. Quia speravit in Deo, despeclus est a vobis,
Dicitur enim : Seputcrum patcns est giitlur eornin: quibus tcrri na niagis placunl, quaiu caeleslia.
linguistuit doioseagebanl,'venenumaspidumsnb la- 8. Quis dabit cx Sion Salulare Israel? Subauditur,
biis eorum. Bcne patenli sepulcro comparaiilur:quia nisi ille, cujus imiiiilititem contemsistis? Ipse enim
sicui sepulcrum patct, ul morlua cadavera recipiat : in claritate venturus cst ad jntlicium vivorum et
ita illi inhiabant, utsimplices animassibi aitraherent, inortuorum, reguumque jiistoruni, ul qliOlliilinislo
alque ]ier errorein exlinclas sibi incoi porarent. ISe- htimili aiivo.iiu facln est caecitasex parte in IsraC1,
ne aulem poslqnain dixit, limjuit, addidit, suts : nl ut pleuituilogeiitium inlraret : illo al;o lial, qnod >e-
signilicaret malis. Mali eniin maliis linguas habeut. quitur, ei sic oninis lsrael salvus lieret (Rom. 11.).
Tunc Judaci linguis stiis doluse egenini, quaiulo aPro JuduiisenimAposloluseiiam illud Isaia; testimo-
Doiiiiniini iiiierrogaveriint, iiirum iiceivi censum iG iiiiiin accepit, <]i:odictiun est: Venietex Sion, qui
dari Ca?-ari, an non (Matth. 22.). Dolumquidein ha- avcriat imiiictateni ab Jacob (Isa. fj7.).Iluic concor-
hchaiit jn ore, sed maliliae veiieiiumocculiahaiit in dat, <|uod<licitur:
corde : ul si diccret, Cice.t: slalim eum rediirgue- 1).Quis dabit ex Sion salulare Israel? cttm conver-
rent de le^e, in qua praccipitur, ul soji Domino ser- lerit Deus caplivitalcmplebissuw, exullabit Jacob, et
viatur (l/ettt. 0.).l!ursuni si diceret, Non licel: ad- twtabilurIsrael. Per Jacob designanlur pugtianips et
dii.xeraul llerodianos, qui eiim slatim apprehende- reluclaiiiescontri) yilia. Jacob eniin supplantator jn-
reni, et regale tributuin prohibeiiteui condeuinareiit terprctaiur. Per Israel vero inielligijniurilli, quipost
Ilecie autein as, idiconipai-anltir,quiasi- ptigiiamvitiorum iisqueadcoiiieiiiplandumDetumpro-
('.l/<i///i.2-2).
cut aspis obiurat aurem suam i.d vocem incaiitaniis feceiuiit:quoniam lsrael,Z)ei(//tvidens,dicitur.Quan-
(Psat. 57.), ita ipsi obturahani aures suas ad vocem diti corpus, quod corrumpitur, aggravat aniiiiaiii, et
pr;i'dicaiionis (Acl. b.). Qitorum os maleiictioneet terrena inhabitatio depriinit sensuin multa cogitan-
amatiluttine plenumest: veiocespedes eorutnad effun- lem (Stip. 9.),incapiiViiatesumus. Sed cumconver-
dendum sangidnem. Maledictione os eotnm plenuin teril Deus captiviiatem nosliam (quoil iiinc fiet,
fuil, qiando dixerunt, N"iine bone dicimus nos, qiiia qtiando corruplibile hoc iiidiierit incoiruptionem, et
Sainarilantis es lu, et Daemoniiimh.ibes (Joan. 8.)? iiioriaIeliocindueritiiniiiortalitatein[i.Co)'.l"J.]),luiic
Amaritiidine (|noque repleti fuerun', cuin diveiunt erii exiiltatioincorporeeliiianimi), hisqui fucriutspi-
ad P.latum, Cruciligeciiin, Reus esl niurtis (Matih. riiualiler Jacob, idest,<|iiiviiiasupplanlaverint. Eierit
27. Marc. 15. Luc. 23. Joan. 19.). Yeloces fiieriint laclitiaiiiiiiente his, qui fueriul spiritiiiiliterIsrael, qui
pedes eoruin ad effundendum sanguinein , quando '.D iiiamore et coiiicmplatiimodiviuitaiis exarserint. )b|
eum cxlra civitalem duxerunl el occiderunt. Unde flnietur justoruni labor, perlicietur ainor. Ibi activa
coniriti sunt ab iuimicis, et ad inlelicilaicin captivi- et coutemplal.ivayita gauoio aiternitatis remtiiiciabi-
ta;is pcrdticli. El ideo subditur : Contritio el infeli- tur. Ibi prolicienliiime.t peifectorum niercej seinpir
cilasin viseorum, et viam pacis non cognoverunt.Si terna recompensabitur.
enini cognovissent, nunquamDominuui gloriaecruci-
TITULUSPSALMl XIV.
fixissent(l. Cor. 2.). Non est limor Dei ante oculos
corum. II;ecfut caussa duriiiae cordis ipsorum, ipiia QuartusdccimusPsalmusprrcscrijjitur,PsalmusDavid.
Dominuinnon tiniueruni, idco obduraveiunt corda DavidautemnusterCliristusesl, ut s;epedixiinus.De.nde
ad credendum, et evenit cis juxta quod scripiiini est, leginiusin lixodo,(]uiaquArtadeciinadie ajrnusimmola-
Qni autem mentis est dura:, corrttet in maluni (Prov. tur, quatidoluna rilena esttK.iOt/.Vi.), tjuandoei niliil
liutiint.'.Uuaudain<:r>;0
28.)- Iloiuin maliliam incrcpat prophela, cum sub- deeslde quan-
lucispieiiiticlinem,
dambeaiam-aiieia.einnob.ssiguiticaiiste psaiuius,cujus
jungit: intenlioest nobis ostendere regiauiviam, qua per
5. /Voit/iecogiwcent omnesqui operantnr iniquila- g^, Uiristiaiiainmriiliamtendamusad patriam.Ail anteinde
tcm, qui devorant plebem nteain.sicut escam panis ? perleclisinaudatisiiistitire,quibiisIMSdocet ari coricsiia
ISiiscieiiantquiri faciebant, qui Domiuumoccidebant. posse inLioire(Multh.19.): quintis ciiaiuminoraa.ljun^it
Lndo i()seoraiis ait : Paier, i^nosce illis, quia nc- ut iu eis se iiiliniiiiasinchoauiuiiioxercereai.qucad allio-
a Antea vitiose eral inio verbo Providens, quod ememiaie Pra Judctis ex Auguslino non dubitavimus.
695 RUfiNfJ 1'HESBYTEuO ASCIIIPTUS Gi(i
Ta tcndere possit.Scd jam quid prophela dical, audia- \/ licet pauper sit, tamcn illum glorificat. Sicut (Ex
mus: Augusiino)superiora pertinent ad petfectos, ila ea,
PSALMUS XIV. quae nunc dicturus esi, pertinent ad incipientes.
5. proximo suo.el non decipil, qui pecu-
1. Dominequis habilubilin tabernaculottto?aut quis niam Quijurat suamnon dedit ad usuram, el munera super iti-
reqttiescel in montesancto tuo? Non in
pritis nionte, ct ttocentesnon accepil. Omnino non jurare perlectorom
posica in labernaoulo : sed prius in tabernaculo, et est (Malth. 5.). Fallaciam cavere in juramenlo, el si
poslea in monle. Tabernaculumnon csl firma domus, non est virtus , est tamen aliquis profeclus
nnn habet fuiidaiiicnlun : belli res esl, hnc illurqtic perlinensperfecla ad incipienles. Similiter pecuniam suam
mnlaiur, etcuni transmigrante migrat. SignificaiEc- non dare ad ustiram,
clesiani praeseniisscculi. Non cnim hic permanemus nien inchoaiio virtuiisnon est magna virtus, sed la-
liabiiantes (llebr. \7>.),sed alio migramri siimus. liimus, omnia nosira est. Nam si perfecti esse vo-
Montesauiem firmahabent fiindamenla.Montis ergo Iiursus : Non est msgnuin, largiri debemus (Matth. 19.).
niunera super innocenlcs
nomine soliditas patriae futuracdesiguatur. Quoniam non accipere; nam debemus, si possumus, e. inno-
ergo dc tabernaculis ad monlem migraiuri siimus, centes liherare. Quid cst eigo, quod Sancius Spiri-
debcmus disceie, qui sunt isti, qui migraturi suni in tus perfecta mandata, eiiam minima adjungit, nisi
montem saucium Dei. Audiamusilaque, interrogan- quod in hoc infirina nostra misericorditer fovere in-
li prophela', quid Spiritus Sanctus res|>ondeal. tendit ? Ut videlicet si adhuc ad perfecta non possu-
2. Qui ingredilttr (inquit) sine macnla, et operatur nius attingere, vel parva proul posstimus, siiideanius
justitiam. Qui ingreditur, in via esi. Non dixil qui exercere. Sienim propossenostro aparvis ad niajora
jiervciiit ad finemsine macula : sed qui adhuc in iti-
nere est, et maculam non habet. Dicere aliquis po- B * lendiinus, e.tsi ad ea pertingere statim, quae dcside-
lerat : Non babeo niaeulam, non feci inalum. Non ces ranius, non possumus: non tamen deesse poterit mer-
lahoranlibus. Unde eisequiiur: Qui facit hwc,non
sufficit nobis malum non facere, nisi fecerimus movebilurin wternum.Id
et bonuni. Sed quis potest esse sine macula? a<lilla esi(£.rAu<yus/itto),perveniet
in
Cum Apostolus dicat, In mullis offcndimus omncs bililas. majora, quibusest magna et inconcussa sia-
(Jacob. 3.). El, Si dixcrimus, quia peccatum non ha- TITULUS PSALMl XV.
heiniis, nos ipsos sedticimus, et veiitas iu nohis non Anliquitussolebatfieri,quod quando aliquis de hoste
est (1. Joan. 1.). Sed ariud misoricordem Dominum suo triumphumhabebat, taciebatsibiarcum construi, qiii
sine mncula repuiatur, cuijam culpa per delectatio- triumphalis riicebatur: in quo describebaturilla \icloria
nem non doiniiiaiur. Unde idem prophcta, cum ab (l. tietj.t'i). Unrieb Aurasicrein arcu triumphaliMassi-
occultis et al>alienis delictis mundari exorarei, ad- liense bellumscnlptumhabetur, ob signumvictorircC;e-
junxit : Si mei non fuerint" dominati, tunc ininiacu- saris. Similiter Dens Pater per victuriam passionisjam
lains ero (Psal. 18.). Primus ergo ingressus ad justi- deviclodiabolo,quasi triumphalem arcumde acquisitosibi
tiam est, iiiiinaculaiiinise cusiodire a peccato : prae- regno toliusniundi,titulumcruci fecit apponi,JESUS NA-
ZAB.ENUS BEX
ventioautem perfectum essein boiio.Sliideanius ergo Joan. 19.). JuDiEOBCit (Mtitlli.27. Maic. lo. Luc.25.
ingredi sine macula peccaii, aique exercere opera Inscriptiotituli hujus psalmiest, Psalmusipsi David.
jusiitiic. Justitia non novit patrem, non novit ma- fdeo (Ex Attqustino)addiditipsi, quia ipse Hexnoster ia
ireni : veritaiem novit, personam uon accipit, Deum hocpsalmoloquiturin susceptionepersons humanas,de
imitaiur. quo tituius regalis tempore passionisinscriptusemicuit
5. Audiamns opcra justitiae, quaescquunlur : Qui fi [Al. emiiiuil].Inlentio ejus est nos invitare ari suumre-
( gnuni,
^" quodnobisacquisivitper suarn humanilatem,p3s-
loquilur veritatemin corde suo. Multi loquuntur ve- sionem,resurrectionem,
ritatem in labiis, non in corde : qui videntur veruin undehie agitur. Ail ergo :
dicere, sed cor corum labiis non consonat. Taiiquam 66 PSALMUS XV.
(Ex Augustino)s\aliquis dolose oslendat viani.scicns 1. Conservame, Domine,quoniamsperaviin te. Non
in ea esse lairones, ct dicat, Si hac ieris, tutus cris a erat ci necessarium, quod pro se orarct: nam in eo,
latronibus, et coniingai, «t vere non iuveniantur la- quod Deus erat, conservare seipsum poterat. Sed sic-
trones : verum ille loquutus est, sed non in corde suo. ul incarnari venit pro nobis, iia pius Redemptor
Aliud enim putabat, et nesciens verum dixii. Crgo orare diguatus est pro nobis, transfigurans nos in sua
parum est, verum loqui, nisi etiam in corde ita sii. persona ; quia unnm corpus fieri voluit, cmii sua
Qui non egit dotumin lingua sua. Linguaagilur dolus, Ecclesia. Pro infirmantibus ergo membris suis, quae
Cuin aliiid ore profertur, aliud corde legitur. Dolum transformat in se, dicit: Conservame, Itontine, quo-
in lingua non agit, qui id, quod mente tractavit, scr- ninin speraviin (e.lNosenim qui puri homines suinus,
ifione protulit. Nec fecit proximosuo inalum. Proxi- el per peccalum perditi, conservari a Dominoindige-
mum, omnem bominem inielligere dehemus (Luc. mus. Ipsc enim est spes nostra, ipse est Deus nosier.
10.); et ideoscripium est, 65 Quod libi 'ion vis tie- Nos indigemus ejus auxilio, non ipse nostro. Unde
ri, aliis ne feceris (Matth. 22.): ut nemini laeiamus sequutus adjunxit:
malum, quod utique nobis ab aliquo lieri nolumus 2. Dixi Domino, Deus meuses tu, quoniambonorum
(Luc. 6.). El opprobriumnon accepit adverstts proxi- meorum non eges. Quod e prius Pater per Filium
mossuos. Grandis res diciiur. Nunquam,inquil.vici- suum nos redemit, sola chaiitaie hoc fecil, non ne-
nus inurmiiratus cst contra eum (Tob.i.). Nunquam D ] cessitate. 1'erfecta enim ejus gloria, nec augeri po-
invcnil aliquam occasionem detrahendi ei. Haec vir- test, nec minui.Unde magisdebeniusDominumDeum
tus cxcedit humanam cnnditiiinem : Dci gratia csi. noslrum, ct ore conliteri, ct corde credere, atque in
4. Ad nihilum deduciusest in conspecluejus mali- ipso sperare, et ab ipso salutem quaerere, qui hona
gnus. Et si Imperator est, et si Praefeclusest; et si quidem nostra non quaerit, imo sua nobis largiiur.
Episcopus est, et si Presbyter cst (in Kcclesiaenim Unde et subditur :
istae sunl dignilalcs), quicunquc malus cst, in con- 5. Sanclis, qui sunt in lerra ejtis, mirificaviloiiincs
speclu Sancli pro nihilo compulatur. Et statim se- volunlalesmeasin eis. Sanclis (Ex Auguslino)qui in
quilnr : Timenlesautem Dominumglorificat. lsle san- terra viveutium spem snain posucmnt, civibus pa-
ctusqui ingreditur sine inacula, qui polentes despi- triae ccelestis,quoruin conversaliospiritiialisper an-
cit, quia mali sunt: si qucm viderit limere Deum, cboram spei in illa patria figitur, quaerecte Dei tcrra
tt Satis manifesto innuit se Auctor legisse domi- haecArausiocivitas sil, qure et Aurasiensis,el Arait-
nata, itlest, delicta : quaeveiusel verior eslleclio. sicorumest dicta : iiii:iii|iiamalibi, quod sciam Arau-
b Ilecole, quae in Praefalione ad internosceiidum sica. Nuuc Orangeappellaliir, quod neiiio nescit.
htijus Comnicnlarii Auclorem, cx hoc etiam loco ar- 0 Fortasse pius rescribendum c-t.
uumcntadepromsimus. Neque enimdiibii.amus,quia
 697 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. C98
noniinaliir, quamvis in his terris carne versentur. A qni ad gaudia spirilualia inardescunt: isii proculdu-
Ilis sanciis miras fecit omnes volunlates meas, iu bio praeclari sunt. Unde nnnc ait: Etenimhwreditas
" mea prwclara eslinihi. Et bene ait, Milii. Non enim
proveclu eortiui nui senserunt, quid eis etprofuerit
divini- illis est praeclara haec spiritualis hrereditas, quibus
et hiimanilas meac divinitaiis, ut morerer,
tas humanilatis, ut resurgerem. El notandtim, qtiod non est cognita. Si enim rognoscerent hanc, quam
postquam ait, Mirificavitvoluntalesmeas,protinusad- diligunt, claritatem : falsam non amarent. Gratias
Domino debent agore bi, qui ipsius dono valent
juiigit, ttt eis : ex quibus verbis colligendum est, ita ergo
voluntaies suas sanctis miras ostendisse, ut easdcm invisibilia inlelligere : et iileo aptc subjungitur:
in ipsis faceret permanere. Neqne enim sancti esse 7. lienedicam Dominum, qui liibuit ntihi inlellec-
poluissent, si ab ejus voluntatibus cognitis discre- tum. Quodilliaii, Mihi, sunl inielligere debemus membra
iu uniiate corporis. Hoc
passent. Qnod satis evidenter ex verbis sequentibus sua, quae conjuncla
apparei, quibus dicitur: quod Dominus non cognoverunt, quod contemptis
.A. Muliipitcalmsunt infnmilates eorum: posiea ac- lemporalibus, spiriiualia intellexerunt, non eoruiii
celeraverunt. Quanto eiiim patet divina voluntas . virlus luit, sed donum Dei. Unde ciim dicerel Pe-
tanto multiplicins apparet humana inlirmilas. Ex re- trus : Tu es Christus Filius Dei vivi (Malth. 1G.), ne
liunc intellectuiii 68 s'bi atlribuerel, statim ainli-
gula enim snperna: jiistitia) deprehenditur foriitudo vit: Beatus es Simon
pravitalis nostrae. Hinc est, quod sancii viri quanto non revelaverunt Bar-Jona, quia caro ct sanguis
sublilius divina percipiunt, lanto districlius propria libi, sed Pater meus, qui est in COB-
peccata plangunt: aique ex perccpto superno lumine _ lis (Ibidem). Ideo propheta alibi postulat, dicens, Da
et scrutabor legem lu.im (Psal.
cognoscuni, quid in seipsis debeant emendare : et j" mihi intellcctum,
ideo diciiur, Postea acceleraverunt.Unde enim pro- 118.). Sed jam Dominica passio noiiis commendatur,
cum subdittir : lnsuper, et ttsque ad noctemincrepue-
priam cognoscunt infirmilatein, inde cilius festinant runt me tenes mei. Insuper ex hoc benedicam Domi-
ad salntcm. Et qnia infirmos ct peccatores humiliter
se confiteniur, ideo se a ccelesli medico sanari pro- num, quod renes mei, id est Juriaei. ex quoruin re-
merentur : proplerea adjunctum est: Non conyregabo nibus patresetmei, et ex quoruoi carne naius smii,
conventicutaeorum de sanguinibus; nec memorero no- increpando blasphemando usque ad mortem, et in
minum eorttm per labia mea. Quid sanguinum nomine, infernum ire conipulerunt. El bene ait, Ittsitper. Su-
nisi peccata signantur? Unde scriptum est: Caro et perior enim virlus est Dominumbenedicere in ariver-
sis, quani in prosperis. Cum Deus bona sna largitur
67 sanguis regnnm Dei nonpossidebunt (1. Cor. 15.). hominibus,
Et bene ait, eonDetittcu/a; Non enim omnes, qui vi- solent benedicere boni et mali. Cum fla-
tiis subjacent, unain in peccatis voliiniatem habent; gella irrogal, murmiirant quideui mali, scd benedi-
nain alii conveniunl ad rapinam, alii ad avaritiam, cunt honi. Ad hoc ergo nns iste versus insiruit, ut
alii ad liixuriam, alii ad superbiam. Quot sunt varie- laudemus Deuiu in donis suis, ne ingrati simtis : et
tates vitiorum, toi sunt diversiiates convenliculo- insuper in flagellis, ut perfecti simus: ut impleatur
ruiu. Sed pius Dominusconventicula eorum de san- in nobis, quod in alio psalmo legimus : Bencriicam
Doiniiiumin omni tempore (l'sal. 55.).
guinibus non congregat, qnia conversos ad poenilen- 8. Hnic senlentiae concordani verba, qure sequun-
tiam in judicio non accusat. Quaesunt auteni nomina
tur. Ait enim : Providebam Dominum iu conspeciu
eorum, quorum non menior erit, nisi ea noiiiina, qu;u nieo : quoniam a dextris est mihi, ne commo-
peccando sibi acquisierunt ? Qui enim adullerium veur.semper Bealus homo, qui Denm semper providet in
perpeirat, non immerito adulter dicilur : qui rapi- Q C
nam, raptor; qui perjuriiim, perjurius ; qui super- conspcctu suo.inIlicadversis. neque extollitur in prosperis, r.e-
ln cunctis, qua: agimus,
biam, superbus. Ilaec noinina non reminiscitur, si que frangitur
culpac, pro quibus sunt nomina, corriganlur. Unde quae loquimur, quae cogitamus, si Deumsemper pro-
scriplum est: Dissimulans peccata hoininum propter nibus videmus, non ollendimiis. llinc scriptum esl, In om-
viis tuis cogita illum (Prov. 3.). Recte autem
poeniteniiam (Sap. 1.). Ilinc Aposlolus ait: Si nos a dextris Filii
ipsos judicaremus, non utique judicaremur (1 Cor. Patri esl Filius.dicitur esse Pater : quoniam aeqoalis
11.). Quia ergo hi in hicreditalem Domini transfe- nam lormam in Inde virtulem traxil, ut per liuma-
rtinliir, ut et ipse Dotninus sit hcereditas eorum passione positns commoveri nequa-
recie subjungiiur: quam posset. Quod si exemplo nostri Redemptoris
5. Dominus pars hmreditatis mew et calicis mei, ttt. Dominum in conspectii nosiro semper providemus,
es qui restitues hwreditatem meam mihi. Possidebunt ut neque amore, neque limore alicujus rei ab ejus
mecum haereditalem ipsum Domintim. Eligant (Ex voluntate discordemus : erit utique a dextris nobis,
ne commoveamnr. Ipseenim aii, Ecce ego vobiscum
Atigustino)sibi alii parles, quibus fruanlur/terrenas
et lemporales : porlio Sanctorum Dommus est seier- sum omnibus diebus, usque ad consummationemsae-
nus. Bibant alii morliferas voluptates : poriio calicis culi 9.
(Malth. 28.).
hoc tmlatum est cor meum, et exultavit
mei, Dominusest. Turestituesntihi hwreditatemmeatn: linguaPropter mea: insuper et caro mea requiescetin spe. Quid
ut noia sit et bis, quos lihero claritas, qua: eratapud lietitiam cordis et exiiltationem linguae, nisi in-
te, priusquam niundus lieret. Destructa erat haeretli- per lerior atque exterior laetilia coinmendalur?Qui Denm
las Domini, quando huinana natura et vitiis corrupta D ] dextris habet, laetari debet intus in conscienlia,
ei a diabolo tenebatur possessa. Missusest Salvator' aforis in lingua. Hinc alibi diciiur, Laetetur cor quae-
delela sunt oeccala, restilulum est liberum arbitrium' rentiiim Dominum (Psal. 104.). Quod autem dicit,
ejectus est princeps litijus mundi foras, sanata est Etcaro mearequiescet in spe : corpus Dominicunimor-
infirmiias, resliluia haeredilas. Unde et subditur : tuum, atque in sepulcro positum, et teriia die resur-
(i. Funes ceciderunlntihi in prmctaris: elenim hm- recturum
reditas mea prmclara est mihi. Sicut nos dividimus mur, et signilicat. Quod si nos spirittialiter lscta-
haeredilatem nostram funibus, sic Deus fide, spe et spem cerlam caput nostrum per passionem iiiiitauiur,
caritate divisit haeiediialem suam. Super quos ceci- surgeuius habemus, quoniam simul cum ipso re-
deruniisii funes, ipsi in hxreditatem Domini perve- (l.T/tess. 5.).
10. Quoniam non derelinquesanimam meam in in-
neruui. Non auiem ceciderunt nisi in praclaris, <jui- : nec dabis sanctum tttum videre corruplionem.
hus magis placttit cceleslis claritas, quam terrena : fernoNec animam meaiu in inferis permansuram dabis,
spirituales virlutes plusquain lemporales honores. neque sanctilicattnn corptis
Multi in hoc niundo diviliis florent, potentia praemi- et alii sanctilicaudi sunt, (Ex Augusttno),\ier Et
quod
hoc
nent, honoribus gaudent, gloria temporali fulgent: corrumpi patieris.
liabent claritalem, sednon permaneiiteni. Qui autem disposiiio, etgratia omnipotentis Dei fuit, ut anima
nec diu in inferno morarelur, nec corpus
terrena despiciunt, qui supernam gloriam appetunt, Chrisli,
ejus tandiu esset in terra exaniine, ut corrumpere -
l « Apud Augustintim, <7U0 sensenint.
f,qq RUFINO PRESBYTEKO ASCRIPTUS 700
lur. Si enim distulisset, lota noslra spcs deperisset. A A juslc damnavit, Tiineanl crgo judiccs lioniinum, qnia
Resurgero ergo sine dilatione voluit, aique ejusdem supra se habent jixliccm Deum : cnjus oculi requita-
suce resiirnciionis tesl.eshomines habere, sicul scri- tem videnl, ut nihil inipiiniiiiin maneal, ei dignis
ptum est, El multa corpora £Q sanctorum qui (lor- digna rcpcndat. Et hoc quidem sicut ad titnorem
mierant, cum ipso resurrexerunl (Act. 1. el 10.) ; ut iiialortiin, ila ad consolalionem iliclum est bonnrum:
nos laiihns tesiiinoniis c»nfirmati veram rcsurrociio- sicui in alio loco d citur, Mibi vindiciam, et eiio rc-
netn in nohis laiu corporis qnaui anim < credereuius: Iribnani, dicit Domuius(Oeul. 52. liom. 12.). Deb-nt
si 1105meinbra ejus elfecti, viam qnae ducit ad pa- crgo sancii viri semper exaininare corsnuiii, ni jlhnl
triam teneainus. Unde siibditur : anie ociilos Dei habeanl pioliaium, ne ille cujus c.cii-
11. No-asmihi fecisti tias vilw: adimplebismeIwti- li vi.dentrcquitatcm, ullain in eis videre pnssit rcpre-
tia ctimvuliu tuo : delcctalionesindexlera lua usqtte in ben-ioneni; qualeniis in trihulationc al>q>i.'indoposlti,
finem. Prius ipsiiin capul viiaevias novit, quas nobis dicere cuui suu capile pos-int quod scqiiiiui'.
et factis osicndit, et vtb s praetlicavil.Quic sunt vi;e 5. Probctslicor meum, el visilusli nocte: igne r.te
ejns, iniiljiisailviiaiu leiidinius, nisi liiiiniiilos,carilas, examinasli , el non est inventa in tne iniquilas. Deus
patientia, obedieniia, el caeiera: viitutes'/Ad has vias Paier Filium probavit, quandopati periuisit: visiia-
nos admoiiet proplicla ilicens: Parate viam llomini, vit iioctc, quia adjnvit in tiihulaiione : iitne passio-
recias laciie semiias ejus (Isai.i.). Hinc ipsa Veritas nis examinavit, quia imle ad incorruplioiicin tr.ns-
aii, Vcnile ad ineoninesqui laboralis, etunerati esiis, tulil. i.t noii est iii co inveiila miqiiiias, quia (ut
et egovos reficiam (Luc. 5.). I!en<;ergoait, Adimple- jain supia dixiinus) pcciatum non fecil (Isui. '.>o.'.
bis ine twtitia cttin tttltu tuo. Non enim cst plena Icti- — Pelr. 2.). Nos qunquca Deo prnbamur,ijuoliens,liibu-
tia ciini islo iniindo. Unde scripuim csl, Vae vohis I* " latioiiibus affligiuiur. Unde scriptum esl:
Tan<]iiam
qui rideiis nunc (Luc. (>.). Non esl hic ph-na laniiia aiirnin in fornaceprnhavit elcctos Domimi? (Sap. 5.).
iicque lonis neipie niiiilis.Nam et
utrisque Iribulatio Sed in nocte trihulatiouis non ileest gratia visitaio-
coiiiniunis esi. Sancti viri etsi gaudent in spe, ge- nis, testc Aposiolo, qui ait, Fidelis est Dcus, qtii i.on
iniini adhuc in trihiilatioiic. Sed tunc pleni eruui l;cti- permittel nos tentari supra qiiam fcrre possumiis :
tia, quando Deumvidebuni f.iciead faciem(l. Cor. 15.), sed facict eiiamex leniatioiieproveutiiin (l.Cor. 10.).
Et deleclttlionesin declera eorum usqnein finetn : qtiia lltic ;gne nos exaininai, ut a inaculis peccau/rmii
hi qni a dextris ejus enint, sino line gaiiilebnnt. Quo- mundos reddat. Utilis cst crgo servis D:i tribiilatio,
riiiii delectationes enml de Doiiiiiii visione, do socie- tuni quia probantur in cnrde suo, tum quia visiiamur
taie aiigeloriiui, de beala iniinortalilale, de aciccua a Deti, tiiin quia piirgaiinir a pcccalo. iVo/t esl, in-
fclicilalc. Stntleannis ergo vilae vias observare, qna- qnii, inventain me iniquitas.
teuiisad lantani lrcliliam, et ad lantas (leiectaliones i. Vl non loqtiutur os meitm opera liomintim: pro-
valcatnus pervenire. pter verba labiorum tuorum ego cuslodvi vins daras.
TITULUS PSALMl XVI. Dignus crai loqui opera hnniiiiiim.qui in se non lia-
behalpecc.ilitm (Joun.H. Ilebr. 7.). Eitaiitojiisimsdc-
1. IIujusPsalmi tiluluscst, Oratioipsi David.Allribui- bebat ab oinnihus audiri, quo jiisienon poleiat ahtillo
tur ipsi signilicatoDavid, <|uire vera mniu forits veuit reprehcudi. llli quoquc qui \iccs Chrisli tencnt in
expugnaieaereas poteslale.s.Setlcumin aliisquanipluri- praidicatione, in qiiaii.iiin possunt, dcbnit inrepre-
mis [isalmisoraiinues liabcanlur, uiiruiii v'i>letui',cur in hensibiiiter vivcre : (]ii:a valrie serino iloclons coi,-
isio (isaliuouiagisquaniin aliis talcm liiiiluinappomeri,. r, fuiitlitur, si aciione depraviiiiir.
Scil quamvi. alii |isalmi bretitor nnxias iu se coiilincantQ labioruni Dei duas vias nos Quodsi|,rt>|iier veiha
oralioaes, is:<:tamen per quaiidaincxcell,iiLiainpriucqia- soiaiur nos Doininus opnriei ciisiodne, con-
liler orali» dicilur, quia lempore passiomssua: iusiaiile aposlolica auctoriiaie diceus,
hancoialioneiiii hrislus Douiiuosiiocaniavit.iiitei.ril:n>- Non sunl condigiite passiones hujiis lempnns ad fi-
tein nosiu lini'psalmoiiistiuerc, uLexeuiploipsi,s in no- iiirani gloriam qure rcvelabitur in nofis (iwni. i,.).
slris necps.silaiiuiisseiupcr orare sludeaums. A^itnr au- Duras vias custodivit, <]inusquc ad nioriein obed.ens
tem tie .jiistilia(riirisii, iie tribulaiioiie passionisstix1,de fuil (Pltiiip. i.). Miiudumlelmo.uere,
resurrectioiie,<lo.salieiatect inaiiifeMatioiio gloriae cce- peccata lacrymis punire, adveisa el cariciiidoinarc,
aspcra pr»plcr
leslis.YoxChrisiiex personasua riiccntis: Deum toleraic : dura: via: suut, quic Doininica iabia
PSALMUS XVI. noiiis praccipiimt. Scd si tiura sunl quu: jiibcniiir,
niira stiiil qu;e promiltuulur. Nain nec ociiius vidil,
1. Exaudi, Domine,justitiammeam:Inlendedepreca- ncc auiis audivit, nec 'ii cor hominis a-ceiuleruiii,
tionemincam: auribus percipe oraiiouemmeam, ntmin (|iiae pneparavit _/J_ Deus ilili^eiitibus se ( Isai. bi.
labits dolosis. Medialor Dei ct lioiiiinuniiioino Chri.s- i.Cor.%) Firmiterergo teiieanius viain, utperveinre
tus Jesus (1. 7't'i/i.2.), <iuainjusius, et quain sine possuuus ad patriain. Etidco snbdilur:
jeccalo fueril , sacra Scriplura testatur : quai 5. Perfice gressus nteosin semiiis litis, ui uoii nto-
dicii, Qui peccatum non fccit, nec iiiveiitus csl dolus veanlur vesiigiamea. Qnid pergressus, nisi bonoiiiin
inoiecjiisl/sui'.,">5.1.I'e'r.2.). Interdeprccatioiiem et operum aclus'.' Qnid per scinitas, nisi j eifectoiiiin
oiaiioiie.u hoi: distarcquidain diciinl nt (leprecatio sit luandaloruiii Dei urcias el angusius iiitclligi>nusvias?
ad (levitandn adversa, ornlio aiilcm in coiisequeiulis Pciiectos grftssus in seniilis Doiuini liaiiint, qui nii,
ulilibus. Tanien utrun<|ue iudifferenler ponitur in D I iNoiiveni lcgein solvcre, sed adimplcre (Maltlt. i.).
niiiltis locis. Sic aiitem ait, Jnteitde ct Auribns perci- Ctijus noii siiiit niota vestigia, quia a veritatis non
pe, ac si diccict: Cape quod audis, reline quoil inlel- rccessil via : unde ipse ait, In lns qiia: Palris iuci
ligis. Pr.iiendit eigo jusliliani operis et puriiatem sunt oportet me esse(i.ttc. 2. Joan. 8. j!lac.'/i.2i.). Et
cordis, II1in prcce el oratioue digue exaudiatiir a Pa- nos peileclos gressus in seniiiis Doniini h.beinus, si
Ire. 70 '"e liene oial> 'I11' lalem ad orandum se sic peifeclaquae praucipil adiinjilemus, ut iu eisdem
praparai, ut in oratione justitiam suam praiendere i iminobiles iiiancainus. Neipie cnim suificit | erfccia
valcat, etnihil nisi quod jusieconfcrcnduin cst, orare: agerc, nisi conliiigai iu ipsis liriinter permaneie.
praesumai: <t non soluiu pio stia et amicoiuui, ve- Perfeclos gressus liabebat Paulus, cum dicerct, Bo-
iiiin etiain iiiiinicoriiiii utilitaie orare studcai. Iilcoi iiiim Ctrlaineii cenavi, opus consummavi, lidein s<:i-
dicit seoiare nou i:i labiis dolosis. Labia cnim dolo- vavi (2. Tim. A.). Firina veMigialiabuii, cum ait, Quis
sa esscni, si ah intentione vel tequitale vo ba discor- nos sc|iarabit a caniale Dei? Tiibulatio? Au
dareui. l)e vullu tuo judicium meuin prodeat : octtlii slia? An lanies? An miditas? An pcriculuin? Anangu-
lui vtdeanlwquitates. Puriim cognoscii cor suum, qui dius? Sciinus quia nequc iiisliintia, gla-
neqiie. fuiu,:),
jiidicium siiuiii confert ad Dcuin. Unisium Doiniiiiiin neijiie ulla crcatura puterit nos separaio ;i cri.aie
sciiiiiis a Judaeis injustc essc jiirii:aiiim. Sed in ipsoi Dei qu;c cst in Ciirislo Jesu (Itom. i.). Si quiil au-
<]LII>niaaiicste jiidicavcrunt,ipsi oeculle judicaii ssint. tciii boni in nobis habeiiuis, tii.id Dco. t<ou imbis,
De vultu Dei judiciuui prouiit, <]iioinjuste judicaniesi adscribcre debeinus, qui peteiiti se libeuier iiibuii
701 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 702
I eum. eripe animam meam ab impio, frameam tuam
(l.Cor. i.), sicut ipsa Verilas ail: Pelile et accipietis A
(Joan. 16.). Unde nunc subdit: ab inimicismnnus tuw. Exsurge, quem dormire (Ex
6. Egc clamavi, quoniam exaudisti me, Deus: ttt- Augusiino)arbitrantur, el iniqnilntes hominum nnu
clina aurem luam mi/it, et exuudi verba,mea. Clanior curare : anteHexerceatur malitia, ut factuiii vindicla
ad Domiiium, est nostrum desiderium. Quanio pltis pneveniat. Vel cum populuiiipraevenire,est poeiiani
quisque desiderat, tanto aniplius clamat. Sed qum niali ante in ipsum quam in a]i\im retorqnere. Jnxta
Cst auris, quam inclinat Deusnobis peccantibus, nisi qnod sciipiuni est, Omnis qui peccat, non in aliinn
misericnrdia ipsius? Nisieuim ille inclinetur ad mi- prius pcccai, quam in semetipsum (Eccles. (i.). Vcl
sericordiam, nos non erigimur ad justitiain. Sedquid euin Dominus praevenit, quiaante uliimum jndicium
est quod jam se exaiiditum dicil, et adhuc exaudiri emn etiam temporaliter judicavit. Ejecit enim eos
verha sua quoorii? Sed fortasse ad alii|iiid erat exau- de terra sua, tinrie ait, Et snpplantn eum. De lerra
ditus, et ad aliquid non erat. Exauditus erat in se, enim illa lacte etmelle inanaute, in qua plantaverat
exaudiendus in meuibris. eos Deus, eradicaii sunt. Anitnam auiein Cliristi ab
7. Ad hoc pertinent verba qure sequtintur : Miri- impio populo eripuit, qtnndo a iuorluis eum susci-
fica misericoriliasluas : qui salvos facissperantesin te. tavit. Cujus anima framea Dei Patris fuit, quam as-
Deum misericordias suas mirificare, est ex injusto sumsit maims, idesl, virtus ejus »ieriia : ut per ip-
jttslum facere. Qttisnon miretur misericordias Domi- sani regna debeliaret iniquilatis, ct justos divideret
ni in latrone, in Paulo, in peccatrice inuliere, in p>.i- ab impiis. Domine, a paucis de terra tlivideeosin vila
blic.ino? Cutn pro amore Dei, ea quae mundi sunt, eorttm. Disperge eos per orbem lerrarum in ista vi-
dcspicit avarus, ad humililatem couvertitur super- .R * la, qiiam solam suam vitam puiant, qnia icternam
Iins, ad mansiiciudinem iracundus, ad casiitatem *<despiciiint. El bene ait, A paucis : quoniani Jqdaicus
luxuriosus, nonne misericordias suas tnirificavit populus minor est numero, quam omnis populus.
Dens? Cum desperantes ad spem reducit, cum pec- Cujus malitiain aillmcostendit, ciimsuhjungii, Et de
calori, qui aeternas pcenaspromeruit, aeternapraemia absconditistuis adimplelus est venter eorum. Nou so-
tribuit, nonne Deus misericordias suas miras faeit? lum ista poana coiisequetur eos visibilis, sed etiam
Unde protinus adjungit: 73 ('e peccaiis, quaetamqtiam teuchrae ahscomluii-
8. Aresistenlibusdextermtumcttstodimeutpupillam tur, a lumiiie verilatis tinc, adimplcta est memoria
ociiii. Pupilla oculi diciiur Christus, quia et oninibus eorum, ui obliviscantur Denm. Saturali sttnt filiis :
carior esl, et lumenquo omnes illuniinantur. Ipse est salisfecernnt desideriis. Et dimiserunt reliquias suas
el dexlera Dej, quia aequalisest Palri, et omnia per parvulis suis: dicentes, Sanguis ejus super noseisu-
ipsum facta suut (Joan. 1. 8. 10.). Possunt etiani ]ier ]icr (ilios nostros (Mutth. 27.).
dexteram et pupillam intelligi electi , qtiia per li. Ego autem in justilia apparebo conspeclui ttto.
eos fortia operatur Deus, et ipsi sunt lux uiundi Ego qui (Ev Augusiino) non apparui eis, qui corilcs
(Matth. 5.). Resisientes sunt inlideiesct persecutorcs. sordido et lenebroso lucem sapieutiae ius,:videre non
Rogateigo Filius Paireni, ul a sibi resisienlihus possunt, apparebo in justitia tua, id esi, justis fuis
etim delendat ne jusiitiam injustiiia prenat, ne mauifestahor. Saliabor cum apparucrit gloria lua.
iiifidelitas fidem corruuqat. Sic nos cxemplo Ciim illi saiiati sint immunditia sua, ut uie imclli-
nostri capitis Doniniiin 72 orare debemus , ut gere non possent, Ego saliabor cum apparucril glo-,-
nos cuslodiat, ne qua iinpugnans adversilas frangat, ria tua, in his qui me inlelJigunt. Adhoceigo lenla
nequa obviniislentalio seducal, qiiaenosab abs pro- G C nosira oralio, iiostraeque devotionis affectns, nost ^
teclionis suae suhlrahal. Idco subtiilur: Sub tanbia opera, nostr;e paticntiai exercitia, ut gloria D *-
alarum luaruin prole<jetne, a fucie iinpiorum qut tne niini satiirari valcamus. Sit nobis noster Redemto "\
aflHxerunt.DileciioDei et provinii, IIOVIKII et \e:us in cvempluni, ad oranduni, ad operandum, ad pa-
Testainenlum. Justitia, caritas, el ca'terae virtules, liendtim : et sit etiam comes ad gaudenduni.
alae Dei sunl, quibus sanclacanimae ad Deuin volare
possunt. lsl.uaspirimales alae et ab aeslu refiigeranl TITULUS PSALMI XVII.
Viiioruiii,et afflictionetemperantimpiorum. Ists alis 1. Psalmi lituluslalis est, Itt finempueroDo-
Domiiius Chrislus cum ab impiis Judi is allligeru- min ,Sequentis ipsi Davidqttwlocu.usest Domino,verbacanlicihu-
tur, proieclus est : de quibus adhuc «ubjungit: jus, in tlie quneripttilettmDominusde manu Sattl, et de
9. Inimici meianimammeamcircumdederunl: adi- maimomnixminimicorumsuoritm. Verba canlici httjus,
pem suum conctuserunt, os eorutn toquutum esl su- id est, verba signilicaiitiatalem mattri m, uude halien-
dum est canlicum, iri est, spiritualis deleclaiio, quaeiu
perbium.llac in passione Christi facia sunt. Circuin- voraconteuiplalione habetur, sunt attribueudaDa\id, id
dederiint Judaci animaui Christi, vitam ciiim ejus est, mawt forli, Christo puero Dominiproptprsiniplitita-
perdere volebant (Joau.10.). Adipein suum concluse- teui ct David dico, tideles suos dirigenii in
runt (Ex Augtistino),idesi, abundanliam sttaesuper- finem,idpuritaiem. est, in sumuium honuin: qureverba lo<|iiulusest
bioainlrase detiniierunt. Os eoruni ioquuium cst su- DoiuiiinPatri inaeternasua loculione. Canlicidico, liahili
perluam, cuin dixcrunt, Ave rex Judaeoruin in die. il est, in consitlerationediei resurreclionisiisins,
(Mallh. 27.), et caeuia t.ilia. vel consirieraliiiietenitoris ple.itudinis,qua huioanum
10. Projicknles me, nunc circutndederunlme. Ante r genusper rcsuireclioiiern Ch>isiianocte inlirielitatiset
credideruut veuiiiriim, sicut in Scnpturis suis lege- D * ignoranliae,el peccalorum,ad lucemscientiae,et lidci, <t
virluluinexiluruin est. Quadie resurrectionis, vel lem-
runi: nunc, cuin venil adimplere qiiud promiseiat, porisplenituriiuis, eripvil eum Dominitsde mantt omniitm
cuin deberent eum suscipere, adorare, projeccrunt inimcorumsuoruin,et de maituSaul, id est, de polestate
exlra caslra, et criicilixerunt, Octtlossuos slaluerunt Judaeoruin,et regis eorumquem sibi ipsi pelieiuul. Naiu
declinarein terrutn. Quia eum non Deiitii, sed purum sicul Davidnfiita forlis, ita Saul petiiiointerpreiari mci-
lioniiiieinexisiimarunt. tur. Dicatergo Christuset Ecclesia,id est, tolusChrisius,
11. Susceperuntme sicut leo paratus ad prmdam. caputetcorpus (flotjt.12.).
Compaiah les illi leoni, <e «juoscriplum esl, Adver- PSALMUS XVII.
sarius vesier diabolus, tamquamleo cir<uit, qu.-erens
qiiem devoret (1. Petr. 5.). Et sicul caluius leo- 2. Diligam te, Deus, fortitudo inea. 'Dominus fir-
nis habilans in abdilis. Catuius leonis el lilius , niameutum meum, et rejugium meumel liberalormeus.
esl ille populus, cui dicliim esl, Patur vesler diabolus llaecei-t niagua caussa, qua.diligendus est Deus : quia
est (Joai. 5. 8.). El beneait, habitans in abditis: quo- ipse est loriitudo nostra. Cariias Dei diffusa in cor-
niain qui male agil, od<tlucem. Post taiilam perse- riibus nostris per SpTitum sanctuin, qui datusest no-
cuiimiemseculiis adjunxil : his (Rom. 5.): facit nos forles ad loleranda adveisa
i-J.. Exsurge, Domine, prwvcnieum, et supplanta niundi, et ad expugnanda vilia et tentamenia dbboli
a Apud
Aiigusiinum,excwcenlur.
 m RUFINO PRESGYTEROASCUIPTUS 701
ad cxercemla.bonaspiritualia, ad coiilemnenda hona A }. ait, Et clamor ineus in conspeciu ejus : lm quippe
lcrrena. Propter hoc etiam diligendus est Doniiniis, orandum est, ubi vidctur Dcus. Ideo dicitur in Evan-
quia ipse esl firmamentum iioslnim, in quo firmutn gelio, Tn autem cum oraveris, intra in cubiculum
fundamciilum hahemus, ne ventis lcniationnm mo- tuum, et clauso ostio ora Palrem tiiumin abscondito:
veamur : el refugium, ad quem refugimus, nein hac et Pater tuus qui videt in abscondito, reddel tibi
miseria pcreamiis : et liberator, ut de servitute riia- (Matllt. (>.).Sic itaque dcbemus clamare, ut clatno-
lioli ct peccali pereum liberati, ad vcram liberlalein rem nostrum videat Dominus, attjue in atires ejus
veniamus. intrneat : qui utique clamor non tam vocis esl, quam
74 •>•Deus metis adjutor metis, et sperabo in enm. cordis. UndeMoysidicilur, Quid clamas ad me (Exod.
Deus meus, quia me creavit ex niliilo. Adjutor, quia 14.)? Mentis iioslr:e desiderium clamor est in con-
me adjuval in opere bono : cl ideo sperabo iu eitm, spectu Dei. Sed quid deinde sequalur, audianms.
per quem salvabor in futtiro. lloc distat inter Dctnn 8. Commota esl el contremuil lerra: fitndamenla
et Dominum,quod Detisnoinen est naturac, clDomi- monlium conlurbata sunl, el coittmola sttnl, quoniam
titis nomen est oflicii. lllud pertinet ad inajcstatem et iratus est eis. Si Iton juxla lileram accipimus, passo
dignilateni, quac ipse est: hoc pcrlinel ad potesia- Domino lerrae molus magnus factus est, ct suo au-
tem ct doniiniiini qund in nobis exercet. Ibi osten- ctori testimonium riederuiH etiam ipsa insensibilia
ditur nobis quid amemus, hic aiitcm quid timea- elemenia (Matth. 27.). Si auleni pcr terram terrena
mus. In utroque quid credamus, quiri speremus, carnalium corda, et per fundamenta moiiliuin, prin-
qnid aniemtis. Et in primo versu commendatur no- cipes intelligimus populorum : quia videlicet in ipsis
bis caritas et lides : in secundo vero spes. Et non „r firmabantur cseteri, tanqtiam in fundaiiienlis, post-
immerilo caritas prima, quia ipsa cst virttituiu regi- quam praedicantibus A|iostolis iram se incurrisse
na, ipsa esl iniliinn bononim, ct radix virtutuin.Sed omnipotentis Dei cognoverunt (Act. 3.), ex eo quod
quaesequunlur, et qtiae nos excitant ad aiiiandum Filiuni ejus crucilixerunt, conturbati ct conterrili
Detim, aiidiamus. Prolector meus, et cornu salutis propter culpam, statim coinmoii sunt ad poenitentiam.
tnew, cl susceptormeus. Protegit cnim nos a inalis, ct Qui Petro eos increpanle, lanquaiii comiuoti dixisse
sicut cornii eminci, ita ipse einincns nostra salus, referunliir, Viri fratres, quid faciemus (Act. 2.) ?
tanqitam infirinosinedicus ad sanandum, nos suscc- Quibus datuin est consilium, ut perregeneraiionis la-
pit. Unde ipse Filius bono pastori ovem infirmam vacrum remissionem reciperent |ieccatorum.
reportanli comparatus est (Luc. 13.) : ct idco, 9. De qtiibus adhitc subdilur, Ascenditftimus in
i. LaudansinvocaboDominum, ct nb inimicis meis ira ejus, et iqnis a facie ejtts exarsit : carbonessuccensi
salvns ero. iicee quanli utilitas laudare Deuin. Si et sunt ab eo. Quid facies ejtts, nisi noiiliam? Qnid fu-
in prosperis et in adversis Deuin toto corde landa- mus qni lacrymas excilat, nisi lacrymosain poeniten-
veris, iiulliis poierit tibi nocere iuimicus. De lot et tiuni compunctionemdesignat?Timentes iram lacry-
tanlis bonis qua: quolidie benignus Doiniuus confcrt mis laverunl culpam. Et unde Detim per fidem no-
nobis, iion habcmus quid repcndere |)0ssimus, nhi verunt, inde ac.eeplospirilu in ejus amore suaviter
laiiiliMii.Gcmiiiiitn aulcm tloiiiini confert, liomini arserunt. Et nb eo succeusi sunt, tit ardentes exis-
laudatio Dei : tum quia in laude hominis Dcus bnno- lant, qui prius peccatores in came tanquam carbones
ratur, tiim quia ipsius mcrito Iaurlis liomo a malis in cinere inorini jacebant. Ex his ergo verbisinstrui-
liberatur. Unde ipse Domiimsin alio psalmo nos ad- mur, quia per compunclionem ignis riivinus accendi-
monct dicens, Immola Dco sacrifieiuin laudis, et C tur, qui interiora mentis illuminat, atque peccatorum
redde Aliissimo vola tua, et invoca me in die tribula- nigredinem penitus rievaslat: et quo ordine haec
tionis, et eruam tc (Psal. 19.). facia sunt, quae pra:dicuiitur, verbis seqiienlibus t!e-
5. Circitmdedcruiilme dolores morlis.Id esl, Juilaei monstratur.
inferenlcs tnihi angustias passionis. Et torrentesini- 10. Incimavil cwlosel descendit,et caligo sttb pe-
qttilatis coiiturbaverunt me/quia eccc turba, el qui dibus ejtts. Prius sanctos et eleclosviros ad prredi-
vocabatnr Jmlas venit (Matllt. 20. Luc. 22. Marc. 12. candum ejus humilem adventum misit, quos deinde
Joan. 18.). Venit lorrens el iniquoriim ini|ictus ad sequutus |>er semciipstim de-cendit. Verbum eniin
discipuloriim grcgem conturbandum, qtiia, percusso cato factum est, et habilavil in nobis (Joan. 1.). Un-
pastorc, dispergentur oves gregis (Zachar. 15.). de autem humilis in earne apparuii, inde principem
0. Dolores inferni circumdederuntme. Id cst, illi, teiiebrarum omnimodasiibjeciione prostravit, atque
quos infernales dolores expectant. 1'rwoccttpaverunl euiidem Ecelesia; suae prosterncndum riedit. Unrie
me laqtiei inortis: quia cum gladiis et fuslihiis undi- Aposlolus aii, Dominusconieret Sathanani sub perii-
que snpervenerunt (Matth. 20. Marc. li. Lnc. 22.). bus vestris (/iom. 16.) velociter. llle autem qui paulo
Laqtteitnortis ideo dicuntur, quia diabolicre deccpiio- mintts ab angelis minoralus est (Psal. S.) per buma-
nes in eiseranl. Sed a tantis persecutoribus circiim- nitaiem, mulio sublimior angelis declaratus est per
datus, tot doloribus et perturbalionibus occupatus, divinilatein (Hebr. 1. et 2. Coloss.2.). Unde sub-
ille qtii omnes uno verbo poterat condemnare, ct se ditur :
ab omni anguslia liberare, quid feceril, audiamus. 11.El ascendilsupcr Cherubim,el volavil.Uieo enim
7. In tribulatione invocavi Dominumel ad Deuin ij. quod Deus est, ipsasangelicas 76 dignitates plenitu-
clamavi. Non se vindicat, sed orat. Docel te paticn- dinescientiicsuperavit. Volavhsuperpennasventorum:
tiain imperalor luus. Si te circunidanl dolorcs nior- quia celsiludine sn;i-divinilaiis transcenriit virtutes
lis, peiturbationcs iniquilalis, altendc qiianlii pcrlu- supernorum spirituum : cui enim angeloruni dixit
lerit Itedemtor intis, et exemplo cjus omnia paticnicr aliquan.lo Deus, Sede a dextris tneis, aul, Ego hodie
stistine. Inttis in corde luo invoca Dominum, et loto genui le (Ilebr. 1.) ? Super pennas ergo vcntorinn
cordis affeclii clama ad Deum tuum. In ipso enim voiavit, quia soltis scdere ad dexleram Pairis me-
est poleniia et divinitas (Coloss.2.). 1'nde inerito di- ruit.
cilur Doniinuset Deus : cujtis dominitimet divinita- 12. Et posuit lenebraslalibulumsuum. Sciliccl (E.t
lis imperium potest opprcssos eripere ab oinni tri- Auqustino) obscuritatem sacrauientorum, et occul-
hulationc. Unde scriptum cst, De quacunque tribula- lam spem in corde creJenlium : ubi ipse lalcret, nec
tione claiiiaverint ad me, eripiam eos, dicit Diuiiinus suos desoreret. Latibulum suuru tenebras posnit,
(Jerem. 20.). Bene ergo subditur, El exaudivil de quia caelestesuum sacrameiitumnobis in obscuritaie
lentplosanclosuo vocemineam: et clamorinetis75 "* constiiuit. Uinc est quod sacramentum corporis ct
'•nnspcctucjus inlroivili/t anres ejtts.Tcmpliiui Dei est sanguinis Christi quotidic Iractamus (l.Cor. 15.) :
*:<iii'iis. Tcmpliim Dei cst Ecclesia. llinc Paulus nec tamen Ittceni, nec gloriam cjtis, qiiam fi,ie crc-
ait, TouipliimDei sancium esl, quod estis vos (1 Cor. ditiius, oculis adhuc videre valcmus. Iu tcncbris cnim
5. el (>.). lloc spiriluale tcmplum inhabitat Deus, et siimiis quaiidiu pcr fidem ambulanius, et non |)3;'
il>ideprecaniiuin voces exaudit. Et notandum quod spcciem (1. GV. 10.). In circutlu ejus tabernaculum
703 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 70G
ejus. Mullitudine enim credenliumcircumvenlusest. A foris increpamur, quanJo inspiramur inlus, ut ti-
Recte autem Ecclesia in hac peregrinatione posita meamtis.
tabernaculumDeidicitur, quia tabernaculum non ha- 17. Hic inquit Chrislus, Misit de suinmo: hnc est
bet fundamenlum, est autem militanlium atque de sinu Palris. Et accepit me. Scilicet caput Eccle-
transeunlium. Et Apostolus dixil, Quia non babe- siaein aequalitatem sibi, ad dexteram suam. E/ as-
mus bic maneiitem civitatem, sed futuram inquiri- suntsil me. Id est Ecclesiam meam, quac est corptis
inus (Hebr. 13.). Tenebrosa aqua in nubibusaeris. meum. De aquis t/iu/Jis. Qnia ex mullis populis me
Quia obscura est scientia in propheiis, qui merilo inslituit: vcl quia ex multis vitiis me exlraxit: sive
nubes aerisappellantur, quia in caelestibussusiollun- quia ex muliis tribulationibus me liberavii. Et boc est
Itir per vitam etin imis lundunt plrivia: dociriiiam. quorisequitur :
Primum quidemin sanctis patribusobscurus fuitser- 18. Eripuit me de inimicis meisfortissimis.Qui snnt
mo divinus. Tecta erant omnia sub figura et umbra isti fortissimi inimici, nisi spirilus maligni ? Ilorum
(Hebr. 10.). Nondum erat spiriius ad manifestaiio- proculdubio forliludinem non possemus evadere, nisi
nem datus, quia Jesus nondum fuerat glorificatus omnium polenlior Deus nos fragiles dignaretur eri-
(Joan. 7.). Scd deinde venit cariestis fulgor, illequi pere. Et ab his, qui oderunt me, qnoiiiam confortati
cst lux vera, qui illuminat omnem hominem venien- sunt super nte. Subaudis, me cripuii. Qui siint hi,
tem in hunc iiiuiiduni (Joan. 1.). Removit tenebras, qui iderunt Ecclesiam, nisi infirieles atque hrreiici?
expostiit Scripturas, misil prredicatores, audientium Qui intanium aliqttando confortaii sunt, ut quosdam
corda lerruit et illuminavit. Unde subdiiur : etiam eleclos, aliquando occiderenl in carne, ali-
13. Prm fulgore in conspectuejus nttbestransierunt, •j, quaudo errare facerent in fidc. Sed eos pius Dominus
"j eripere
grando et carbones ignis. Prae magniludine fulgoris v;am veriiatis dignatus est, cor.nando» occisos, atque ad
errantes redticendo. Undeel subriitur,
qui est in conspectu manifestalionis ejus, nubes, 10. Prwvenerunl mein die affliclionis mew. Id est
idest, Apostoli divino lumine illustrati, a Judaeis, ad
Gentes traiisierunt: sicut scriptum est, Vobis pri- praevaltierunt niihi in tempore tribulationis el perse-
mum oporiuit praedicari regnum Dei, sed quia repu- cutionis. El facltts est Dominus prolector meits. Scili-
lislis, el indignos vos fecislis vitae aelernae, ccce cet protegens ine ab impugnatione persequciitiqm.
convertimur ad gentes (Act. 13.). Et ipsi sunt facti 20. Et quia carnales paticbar angustias, Eduxitme
r,rando et carhones ignis, clamando, minando, ubi- in spiritualem latitiidinemlidei. Satvtimt/te fecil, quo-
que ignem mittendo, fuiurum judiciuin praedicando, niam voluit mc. Nullis meis praecedeiitibys mcriiis,
humana corda fidei ardore acceiitfendo. sed sola sua benevolentia. Ipse est enini, qtii opera-
M. El intonuilde cwlo Dominus,el Allissimusdedit lur in nolris et velle, ei operari pro Lona voluutate
vocemsttain: grandoet carbonesiqnis. Postquam dixit (P/it7ip.2.).
Dominus, adjungit, Aliissimus : ut intelligas Deum 21. Etretribuet mihi Domintts secundttm juslitiam
Deoruni, Doininum Dominurum , per semetipsiim meam, el secttndumpurilalem manuum mearttm relri-
esse loquulum. Pritis eiiim loctitus est per |iatriar- bttct tnilti. Duo siint in hominc, secuudiim qu:c relri-
chas el prophclas, per anliquos palrcs : deinde per buit Dominus: scilicet secunriuin justiliam bonaevo-
se ( Hebr. 1.). Ipsa etiam Aposlolorum praedicalio lunlalis et fidei, et 78 sectinJum puritatem bono-
non tam Apostolica erat, quam Domiuica. Sicut ipse rum operum. Nec possunt pnra esse bona opera, nisi
Dominus tesialur, dicens, Non enim vos estis qui f, ^ deiiventur ah iiilentione justa. Unde scriptuui est,
loquimini, sed spirilus Patris vestri qtti loquitur iu Respexit Dominus ad Abel, et ari mtinera ejus (Ge-
vohis (Matth. 10.). Quasi iutonat Doniinus, cum de nes. i.). Prius quidem probavit fidei devotionem,
judicio suo nos lerret (Matth. 25.). Quasi dat vocem unde postmodnm sacrificii suscepitoblationem (tlebr.
suam, quando humililer demulcel. Quoddam terrens 11.). Et inerito retribuel niibi:
tonitruum esse videtur, qtiod per Joannem riicilur, 22. Quia cuslodivivias Domini.ld est latiludinem
Genimina viperarum, quis oslendii vobis fugere a bonorum operum persevcrando servavi.
ventura ira (Matth. 3.)? Quasi vocem dare csi, cum
fruclus 23. Nec impie gessi a a Domino meo. Id est post-
subdiiur, Agite dignos puenilentiae(Lttc. 3.). quam ad illuin bcne operando acccssi, ab illo prave
Juxia ergo 77 capacitatem audieniium inodo mi- vivcndo
nando intonat Dominus, motlo ul grando coiilundens, libus non rccessi.Hinc est quod de sanciis anima-
inodo ut ignis accendens. per prophetam dicitur , Non revcriebanliir,
cum ambularent, scd unumquodquc anle /aciemsuam
15. Et misil sagiitas suas, scilicet (Ex Augustino) gradiebalur (Ezeclt. 1.). Sicuiique ad Deum riireeta
Evangelisias, pennis virtutum recto itinere transvo- debent esse tiostra itinera, ui ultro non sint ad pra-
lantes, non suis sed ejus a quo missi sunt, viribus. viiaiem operis distorta. Nec mirum si cusiodivit vias
Et disperdidtt eos, ad quos missi sunt, ut aliis eoruni Doiuini, ncc a Dcosuo impie gessit: iiam scquiiur,
essent odor viiaein vilam, aliis odor mortis in mor- Quoniamomniajudicia ejus in conspecttt meo. Id est
lem (2. Cor. 2.). Fulgura muliipticavii.Id est coru- (Ex Augusimo)et praemiajustoruiii et poeuas impio-
scantia miracula. Et conturbaviteos. Rona conturba- rum, et flagclla corrigendorum, et lentationes pro
lione ad pceniteniiam. _ bandorum perseveranii contemplatione consi.lero.
"
16. El apparuerunl fonles aquarum. Scilicet dona Ad cuslodiendam quippe justitiam, et impietaiem
Sancii Spirilus, a quibus oinnis spirilualis scieniia evitandam, valde utile est extrems sollicile pensare.
proccdit. Vel per lontesaquarum, polest accipi velus Unde scri|)tum est, In omhibiis opcribus luis medi-
ct novum Tesiamentuiii : qnacapparuerunt auditori- tare novissima lua, et in aeternutn non peccabis (Ec-
bus, ipso revelante, qui habei clavem scienliae. Qui cles. 7.). Recle ergo subjunctum cst, Et justitias ejus
nimiruin spintuales lonles caeleros ex se Scripiura- non repuli a me. Sictit illi, qui ad tempus creduiii, et
ruin rivulos emilluiil. Et revelala sunt fundamenta in lempore lentalionis recedunl (Luc. 8.). De quibus
orbislerrarum. Rcvelati sunl Prophetae, qui non in- Apostolus Peirus, Quia melius est non cognosc re
i iligcliautur : stiper quos rcdilicaretur orbis terra- viam veritatis, quam post cognitionem retrorsuin re-
i iiin credens in Domiuo. Quo autem ordine (Ex Au- dirc (2. Petr. 8.).
gttstino)haecfacla sunt, oslenditur, cum subinfertur: 24. El ero immaculalus, citin eo, secuiiduiii delec-
.i</ increpalionetua, Domine, ab inspiralione spirilus lationem malac cogitationis. Et observabome ab ini-
irie tum. Dicenlis, Nisi pceuileiiiiamegeritis, omnes quitale mea. ld est ab iniquitate operationis. Talede-
siniiil niorieniini (Luc. 13.). Postquam dixit, lncrc- bet esse nostruin sludiuui, iiosirum desideriuin : ut
paiioneii),adjunxit lnspiralionem. Tunc cniin utiliter intussiinus iinmaciilali, foris iiinocui:quatenus aeter-
» Psalterii codices quot scio omnesa Dco meoprajferunt.
107 ftUFlNO PRESBYTERO ASCRlPTUS 708
nam retnunerationem consequamiir, de qua sub- A 1 tium in se. Ac sic dicat, Ilic meus Deusnon est sirut
jtuicii : eaeteri : namqiie via ejus impolluta, vcrba ejus iu
2i>. Et retribttet mihi Dominus, secttndnmjnstitiam tribnlalioiie probata, spes illius certa et firma, qui
mcam. Non soium propler latitiiriinem (iilei, sed pro- protcgit sperantes in se, ne deficiant in teniatinne
pler longiinilinempersevcranliae. Et secuninm puri- (llebr. 7.). Quid lam impollninni, lam miindiim,
talem tnanuum meanim in conspectuoculoriimejtts. quamDei virlus, el Deisapicniia Christns (1. C.-ir.1.)?
Non qno hoiiiines virient, s d qun i|>=e.Quoiiiam<|uae qui ail, Kgo siun via (Joan. li,). Teneaiinis ergo
videulur, lemiioralia snnl : quae autem non viilen- hanc viam, el muiidahiniiir : ciistmJiaiinise us elo-
tnr, ivicrna (2. Cor. i.). Et lioiiio viriet in facie, quia, ei non errahiinus: ligamus i:i ipso speni no-
Di'iisin rordi'. (Lttc. II.). Donnrum quoqnc opcia slratn, et secnri suh ejus protectione aniLulabiinus.
senipor in eniispeoln Dei snnt, inaloruin vcro non El merito speraiidum esl in illo :
respicii (Prot'. 10.). Unde alibi riicilur, Novil Domi- 52. Qitoniamquis Dens prwler Dominum? aut qttis
nus viam justorum, ifer aiitem iiiipioruin non novit Detts prwler Deitm nosirum ? Deus, qui nos creavit,
(Psal. 1.). Deus, qui nos rcgil, Deus qucm amainus, Dominiis
20. Hac quncpraemissa sunl, riicil Ecclesia, ad quein tnnemus. Si invcniremus laleni, aul inel o-
evcitaoiluui nos it promovendum ad fidem reatam, rcm, fonassis in illo essel speiaiidum. gQ Sed quia
sp<'iii ccrtiim, operaiioiicm bonam, rctribulioneiu cunciis melior cst, ei suhlimior (sicui ipse aii, Ego
a>lernain. Umle nunc <|iiemquauinostrum arimonel, Domimis, et non est alius, extra me nou est Deus
(lircns, Cunisaucto sanctits eris, etcum viro innocenle [Isai. 45 e( 43.]) restat, in ipso.spes nostra lixa per-
innocenseris. El cum etecloeleclus eris, et cuni per- -i -p inaiieat.
verso perverleris. Ailentle iilum, qui est sanctus san- me virlitle. Scilicet firie, spc. ct
55. Qui pr<xciiia'i(
cloiuin, qui in seipso sanclus e^t, ct alios .-anclili- caritalc. Et posuit immnculutamviam meam, Videli-
care poiest. Qni cst verc iiinoeeiis, aguus siue nia- cel, ut innocenter vivam. El n >ianlum , quod non
cula tJoan. 1.): <|tiiciiin nialeriicerettir, non malsdi- ail, Cioxit mc, scd Prwcinxit. Magmimqiiidom om-
cebai (1. Pelr. 2.) : cuni paterelur, nnn commiiiaba- nipoteniis Dei donum esl, cum ante qiiisque inaecin-
lur. Qui e-l electus a Dco Palrc (Hebr. 5.), sicut giiur, >,|unmari vitia relaxelur. Nec iniiuui si eonim
scri|ilnin est, llic csl Filins mcus dilectus, in quo vinn iinniaculalam posuii, quos laliter pnccinxit:
inilii hene 79complacui (Matih. 3. 17. Ltic.3.). So- quia ubi praecedit cingulum virtuium, non pnssunt
ciare illi, imilare illum.sit tibi honuni adhaere eDeo, imperiire maculau et laxura: vil.oruin. Hinc est,
ct cris cnin Siinclosanclus, ctiminnocenti: innocens, quotl Doniinus nos juhet liimbos nosiros praccingere
cum clccto elcctus. Quod si socielatcin pcrversori.im (Lnc. 12.), ut aule quisque se restringere coutra vi-
dilcxeris, et m similiier perverleris. Ecce riuaeviae lia debcai, quam laxaius et impeliius cadat.
tihi ostcnsacsuut : una jusinrum, altera reproboruin : 34. Qut perfecit pedes meos tanquam cervorum.Id
iiua salutis, aliera daiiinalioiiis : una qiiam tenent est (Ex Aitguslino),affectus animi, quibus tanquam
humiles, et a Deo exallantiir ; altera quam lenenl su- pedibus susientor et proficio, ad irahscendenria spi-
perbi, ct a Deo hiimilianiur. Unde et subdiiur : nosa et uinbrosa implicauientahiijus saeculi. Et su-
28. Qiiottiumlu populumhumileinsalvinnfacics, et per excelsastattiens me. Id'est ccelestibusregnis, ubi
ocntossnperborumhumiliabis. Serva crgo humiliia- Saiiciorum esi babilatio. Unde Aposiolus ail, Nostra
lem, recogiioscc te pulverem et cinerem, conflierc aiitem conversatio in ccelis esi (Philip. 3.). Sic rro-
peccata ttia, eslo vilis in ociilis tuis, ot cum populo C culdubio debemus alfeclus nostros, et gressus ope-
liumili salvari merearis. Cave octilortim exiolleu- rum nostrorum in hac terra disponere, ul calcatis
liain, ne videaris tibi gloiiosus, libi sapiens, tihi ma- spinosis desideriis bujus saeculi, mcnlem nostrani in
gtius, ne ubi lealiuin videris, ibi te dejicial, qui ocu- coeleslibussiudeamus stabilire.
los superboriim hiiuiiliat. Unde sciipinm esi, Vae, 35. Qut docclmanus meas ad prmlium. Qui (ExAu-
qui sapieutes eslis in oculis veslris, et coram vobis- gustino) docel me operari ad superandos inimicos,
inelipsis prudentes (fsat. 5.). Sit ergo ocultis in te qni nobis intercludere coelestia regna conantur. Et
simplex, ut loluni corpus luuin sit luviJuui (Matlh. posuisti, ul arcum wreuntbrachia mea. Iri est inlati-
6.): et dic quori sequitiir : gabileni inieiitionem bonortnn operuin. Lsus pro-
2-i. Quoiittimluiliuminas lucernammeam,Dominc: phctartim esl, cilo inulare personani. Modoad Deum
Deus, Deitsineiis, illumina tenebras meas. Quia illu- loquiiur propheia, sive Ecciesia, modo ad proxi-
minasti mc in bis, <|uacscio, illumina in his, quae mtim. Ad Deum, videlicet a uuo accepit, quod loqui-
ncscio. Vel, quia illuminasli lucernam ineani, do- tur. Ad proximum, cui expendal, qnod accepil. Non
naiiilo fidem, illiiinina lenebras opcrum meorum : ut sufficil nobis habeie gressus rectos ad sectandam
qiiod teneo credcndo, sequar operando. Qua: sunt jusiitiam, nisi babeamus doctas manus ad ingnain.
icnebric nosiran, nisi iniquilites et negligentiae? iu Neque enim retineri potesi justitia sine pugna. Suut
tanlam caecilatem(leveniinus, ul nosnietipsos igno- aiilem niiilla genera pracliorum : nam est nobis col-
rcintis, nec cilo dcprchendimus inala, quae agiiuus. luctaiio adversus principes, el pofesiaies reetorcs le-
Umle nobis pctcndtim cst a Domino,tit noslras tcne- iicbrarum (Epli. 0). Est nobis pugna adversos saecu-
bras illimnnci, ut delicta el scelcra noslra faciat nos TX i liini: esl, in uobis ipsis discordia inter carneni et spi-
viileic : <| attiius viiain liosiraiu flcndo, et poeiiiten- littim (Gulat. fi.). Conlra haicnos oportet docioscsse
do possiinus eniciidarc. ad praelium, el pugnatc armis justiiia: a de>tiis et a
50. Qtioniitmin le eriptar a tcntatione, et in Deo sinistris (2. Cor. 0.): et habere fortcm cl iuilcxib-
meo transgredtur murum. In le, iiiquit, eripiar, uon lem iiilenliouem, tanquain arcuin ;crenin, ad fe;ien-
in inc : in me eniin iiiiirnius SOIII(Psal. ti.j, seil in diuiiel lii^andiim iiiiiuituni. Ei rede imentioiies lua-
le lorlis. Tu e.s solus, qui eripis a lculalione (P/tt- chiis coiiiparaniiir, (|iiia sicut in braclins f .riiudo,
iip.4.), qui principcin liujus muiiriil'orasiiiillis(Jo.i/i. et mainis arihuirenl brachiis : ila fur:is ilehei esse
12.), (|ui IIOIIpcimiitis lcnlari scrvos iu<>ssuperqu.c nosira intciitio, ct ab ipsa procedere lobu-ta opcra-
ferre possiint : M-dlacis cliaui cx Untalionc proven- lio. Sed quia nos fragiles, el iuiinici uostri nob s
tum(l.Cor. 10). In te trnusgieiliar iiiuruni, vcl du- suiit robusliores : opus est, ui fiai nubis, quod se-
riiiaiu cordis, vel obsiculutn pcccatoiuiii,qiieiii dia- quiiur:
bolus, IICad tc venire po.-sem, mihi opposuit. Mu- 50. Et dedistis ntihi prolectionemsalulis tttm, et
Itiiii in Dco iiostro liansgreditiiur, qiioiicns ]ier ip- dextera lua suscepil me. Dal cleciis suis D ininus sa-
sius graiiam nobis iuspirataiu vitioium congcricm luleni suain, qua eos prolegal, lanquam nudos. Dat
Siiperainus. dexteram suam, id esi lavorcin graliu: su;e, qtta su=-
51. IIic inc.ipitDeum suum Ecclesia co.inmendare. cipiat eos, lanquain mediitis a'gr>tos. Si liuiueris
diceus, Deus meus, impolluta via ejus : Eloqttia Do- aestus viliorum, et lela iiiimicoruui iiivi-iuilium,sive
tnim itjite examiuala: prolector est omnium speran- adversitales perseqtieuiiura hoiuiuum : postu/;( pio
709 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 7!0
icciioncni divinre salutis. Si senseris te peccatorem lA vesira, quae suoi super terram, fornicationem, im-
et inlirnnim, multis viiiis ct negligemiis corruptiim : iniindiiiani, ltixuriain, et caeiera (Coloss. 3.). Carient
|iosttila Dei ivisericoidiam, et sublevantem dexle- pliam subius pedes luos, si vitia et concupisceniias
rain, ut ab eo suscipiaris et saneris. Ipse cnim in corde luo abominatiis fueris , el despcxeris, et
jgj est vera salus, qui prolegit suos ab exte- insuper affecius bonos et spiriluales actiones :ipp;>-
noie per-ecutione. Ipse cst sublcvans inisericordia, sucris. Unde alibi vir perfectus ait. Iniqiiitateni odio
qui suscipit, et sanat a propria infiriiiitaie corpuris liahiii-, et abominatus suin : lcgem auie n iiiaui
el .iniinae. Et quia eosdem, quos protogit et curat, dilexi (Psal. 118.). Haec duo laciunt peifecte supe-
aliqiianrio utiliier flagellat, recte stilijuiicliim esl: rare diabolum et peccatum, scilicet ainor Dei. et
Et disciplina tua correx.t me ;n finem, el disciplina odiuin mali.
ttta ipsa tne docebil. Iu hoc apparet, quod nos riiligit 40. Et ne boc videalur ascribere suis viribns,
ciclcstis Paler, quia nohis dare dignalus eSt riisci- rectc suhinlertur , Ei prmcinxisti me virtute ad bel-
plinani. llinc Scriptura sacra nos adinonet riic<'iis, lum : el supplantnsliinsurgemes in me sublus me. Si
Fili, noli negligere disciplinam patris lui, et ne fati- vis superbiain in le insurgeniem supplaniari subms
geris ciim ab eo argueris. Queni eniin diligit Domi- le, ora Deiiin, ut praecingat te biimiliiate. Si vis suh-
iius, conipit : flagellal omneni filiuin, <|uem recijit lus te luxiiriaiu supplaiitaii, precare Doiiiinum, ut
(Prov. 1. el 5.). ilaic auiem Doinini diseiplina ad praecingai le cislitate (Sap. 8.). Qiiodcunque viiium
duo e»t utilis : corrigit iuores, docet scienliam. Rene coinra le insurgere videris, postula a D >minoviriu-
morigeiaiuiii, bene doilum reddil linniiuem disci- te.ii contrariam illi vilio, qua illud debelletur, el fiat
plina Dei. Sic autem corrigii el docet, ut niittat eum rn libi, quod scqiiilur :
in fineni, id est, in Chrislum, qui esi linis laboris, et 41. El inimicos meos dedisli milti dorsttm : Id est,
ineices oieris. llae proculdubio disciplina correctus retroisuiii convertisli. Et odientesme disperdidisli.
et iloctus erat, qui dicebat: Gloiiamur in tribulaiiont- Quasi dorsiim inimici danlur, ciiio illicili appelilus
bus, scientcs, quia tribulatio paiisiitiam operatur, et vitia |ieiiitus obiivioni traduntur ; cum reiro non
paiienlia prohationem , probalio snem, spes aulem respicitur per deleciationeni, et meulis oculus ad
noii coiifiindil : quia caritas Dei dilfusa est in curdi- caelestiacontemplatula, et ea, qu:c ante nos siint ap-
bus nostris per Spiriuiiu sancluiii, qui datus est pelcnda, dirigiiur. Disperdit autem oriienlcs nos
nobis (flom. 5.). Uiide aple subjungitur : Dominus, quanrio repellit a nobis malignos spiritus,
a
37. Dilatasti yressus meos subius me. Ne impe- ne nos tentent, ne nobis noceant. Vel io eo, quod
diant (Ex Auguslino) carnalcs aogusliae, qiioniam supeiitis diclum est, Persequar inimicos meos, hostes
laiam lecisti niritaiem nieaiii , opeianlem hilariter, sanctae Ecclesiae convenieuter possuintis intelligere,
et de ipsis, qJas subter ine sunt, morlalibus rebus et quos sancti et perfecti viri quotidie non cessant per-
membris. El non sunt infirmata vesligiq mea. Id esl, sequi, arguendo, increpando, vetando, excommuni-
signa, quaeimpressi ad iniilandiiiii lc. Dilataios grcs- cando : et ex his quosdain compielienduiit, et aitra-
su> habet siiblus se, quisquis gloriatur in tribulatio- hunt ad (idem , ad pcenitentiam, ad conversionem :
nibus. Si foris est augustia doloris, niliis est ialitutlo nec convettiintur a pradicatione, donec illi deficiant
cariiaiis. In servoruni Dei cord'bus tanto ciescit ab iniqiiitaie. Confringunt a statu superbiae, atque
amor Dei, quanlo foris impuguat ariversitas inundi. sibi siihsternunt sub omuimoda bumilitate , et prae-
Ejus aulein non siini iiiliriuata vestigia, qui conlir- cincti armis virtutum sb supplaniant cos a vitiis, ut
mai corsiium ad loleranda mala piopler Deum, qtii C C qui insurgeiiies erant persequendo , siibsequeiites
potesl dccre cum Aposlolo, Quis nos Separabit a fiant puenitendo. Et qui praeibant ininando, et tra-
caritate Christi? Tribulatio, augustia, an persecutio, bendo, relrorsum fiant obedieudo : de odio conversi
an fames , an nuditas , an periculum , au gladius ? ail cariialem, de couventioiie maliti.c dispersi et
Cerlus sum, inquit, quia neque mors, neque vita, divisi ab invicem. Et quia ex supradictis inimicis
neque angeli, neque principatus, neque potestates, nonnulli a Domino reprobaniur, quia videlicet, et
neqtie creatura alia poterit nos separare a caritate toto corde non convertuntur, nec veraciter peccata
Dei, quae est in Christo Jesu (Rom. 8.). Quisquis sua cnnliteiiiiir, nec pure Domintmisericordiam de-
eigo lulis est, utsupra dicium est, scibcet praecinc- piecaniiir : subjimctuin est,
lus viruite, [lerlecius opere, ad prieliaudiim docius, 42. Clamaverunt, nec erat, qui salvos facerel : ad
in disciplina eitiditus, perfectus incaiilate, iuvicius Dominuin, nec exaudwil eos. Non enim oniiiis, qui
in tiibuiiiiioiie : qtn jam a uemine superaiurjidoneiis dicitmihi Domine, Domine, iutrabit in regnum caelo-
cst, ui jain inimicos suos persequaiur. Unde voce rum (Matth. 1.). Unde Aposlolus quibusdam non
perlectoruiii subjungitur : recte clamanlibus ait, Petiiis, et non accipitis, eo
58. Persequar ininticos mjos, et comprehendamil- quod male petaiis (Jacob. i.). Clamabiinl etiain g3
los : et nuit convertar donec deficiani. Persequuntur reprobi in die judicii, dicentes, Domine Deus, aperi
iniiiiicos suos saucii viri, cum malignos spiritus, sive nobis (Matih. 25.). Et non erit, qui eos cxaudiai:
curnalesaffuclus a se repelluntci repr.inuni, oraudo, sed dicitureis, Amen dico vobis, nescio vos (Ibid.).
vigilandu , carneiii siiam domaiido, S|)iritualibus l)e qiiibus voce capilis subinfcrlur :
slutliis dcservieudo. luiiuicos aiiteni compreheudere jr» 43. Et comininuain eos, ut pulverem ante (aciem
csl, iiuuiuniiortim spiriluum callidiiaics subtiliier vemi; ut lutiim plaiearum detebo eos. Quia aridi non
iiiqiiirenilo cogn iscere , et cogoilas evilare. Vel ini- recepei uiit iiiibrem misericordire Dei, quia leves et
iuicos compreliendit, quisquis.carnalcs aniini molus mobiles ante ventuni tentationis fuerunt, merito a
sub jure lalionis conslriiigit. Nee eonveiii dehei ab tena viveutium tollentur, aique in moduin pulveris
hac in enlione, ab hoc studio, donec deliciant, id coiuminuenlur, cum dicetur eis, Ite maledieii in
cst, peuitus absumamur ea, quae illicite animo reiuc- igiicm LCteiiiiim(Matth. 25.). Qui merilo luluni pla-
laiitiir. Hecte ergo subjiingnur, tearuui dicli sunt (Matth. 7.), quia in lata et spaliosa
g2 ^' Conjriitgam ilios, nec poterunt stare : ca- via, in iiiiiiiimdiliis et viliis vixerunt. Qui utii|iie
dent sitbtus pedes meos.Si poteris coiiliingere bostes delebiintur a Douiino, sicut scriptuin est, Deleaniur
tuos, si non perniiseris regnare peccaiuin n<luo mor- de libro viventium, et cum jttslis non scribantur
ta'Hcorpore (liom. 6.): si vires eis ab.stuleris, ut non (Psal. 68.).
pracbeasmeuibra tua arma iniquitaiis poccilo (Ibi- 44. Enpies me de contradictionibus populi. Qui
dem). Sic eiiaui uare non poterunt, si inox ut setise- dixeruut, Si dimiserimus illuin vivum, seculum se-
ris tentatioiiem, a te repuleris, si siatiui, ut videris quetur illum (Joan. 11. Jl/al(/i. 21,).
pcccatum, einendaveris. Coniringero iniuiicos nos 45. Constitues me in caput gentium. Ut genlcs in
riocet Apostolus, cum dicit, Mortificate membra me credaui, ut sim iilis in De.uiu,ipsi iint unli in
" Ajiud Augustiuum, 'N.ecimpedient.
/11 RUFINO PRESDYTERO ASCRIPTUS 71?
populum (Osee 2.). Crceilas ex parte contingit in A _i concordat. Adhuc undc laudandus sit Deus, oslendi-
Israel, ut genliiim multiludo salvaretur (Itom. !).). lur, cuni subinferiur:
Noluerunt enim Judxi recipere vcrbumfitlei (1. Petr. 51. Magnificanssalules regis ejus, el faciens mise-
2.;, unde eis dicliim cst : Vobis priniiiin 0])orluil ricordiam Chrislo suo David. et seiniui cjtts usque in
praedicari verbum Dei , sed quia rcpulislis istud, et smculttm. Nondiim erant magnificatae salutes cjns,
indignos vos fccistis aeleriuovitre : ecceconveriimur quando notus eial lanlum in Jud.ca Deus. Sed tiine
ad gentes (Acl. 13.), de quibus stibdiiur, Populut, excrevit salntiim ejus magnificentia, quanrio prsorii-
quemcognovi:Quemcorporali praesenlia non visitavi, caium est admirabile nomen ejus in uiiiversa icrra,
servivil milii, Praccepla mea custodivit. In audilu au- quando dictum esl Aposlolis. Ite, praedicalc Evau-
ris obedivitmihi. Oculis me non viJil, noinine meo gelium oinui creaturaf".Tunc proculdubio lccit mi-e-
lantuin audilo praedicalores nieos reccpil. Eslo et tu ricordiam Chrislo suo Daviri a, quando aequaletusibi
ex populo isto fideli, ut si Chrisliim non vidisti in per divinitatem, voluit nasci ex seiiiine Davirisecun-
carne, servias lamen ci in spirilu, el sis ei oberiiens dum carnem. Et semini ejus usqite i/t smculum,iriest,
in tola volunlate, ut beatus esse merearis, cum eis in acternum simililer niisericordiam fecil, quando
de quibus scriptum esi, Reati qui non viderunt, et credenlibiis in eum reinissionem peccatorum, cl vi-
credideninl (Joan. 20.). Cave aulem eorum exem- taui aeternam donavit. Unde sciiptuni est, Vocaho
plum, de qiiibus stibditur: non plebetn meam , plebem mearn : el non misori-
40. Filii alieni mentiti sunl milti, filii alieni inve- cordiam consecutam , misericordiam coiiseculain
terati stint, et claiidicaverunta semilis suis. Filii Dei ( Rom. 9. ). Et erit quicunqiie invocaveril noinen
1'ucruntJudiei, seri Chrisium intcrlicientes filii dia- r» Doniiiii, salvus erit (Johel. 2. Rom. 10. Act. 2.).
boli facli sunt (Joau. 8.). In veritale non peiniauen- I
tes,Legis lacli |iraevaricalores,menlitisutit (/iom.2.). TITULUS PSALMl XYIII.
In primi hominis pcccato inveterati sunt, quia novum
Iioininem rocipere nolucrunl : Et claudicaverunla nonDoniiuus 1. Titulus (Ex Augustino)hujus Psalminolus esl, quia
Jesus (lirisiiishaec sed de illo fuccdi-
semiiis sttis, id cst, a Lege et Propheiis, sive in suis cuntur. In finem psalmttsDacid.dicil, Negotiumest conitnen-
iiitellectibus, vel in lide uno pede niienles, id esi, dare statumcatholicrsreligionis,et prsedicatoresEcclesne,
Patrein cl non Filiuiu adoranles : vel vetus et non et illuma quo pritdicalionemacceperunt. Et huc facil,ut
novum Testamcuium sequenlcs, sive lilerain et non inielliganLurdelicla, et corrigaulur: et sic ini i aculalus
spiriium lenenles. Inde est, quod ait Aposiolus: Qui bomo complaceatDeo. Vox Proijbetceper spiritumsan-
et irioneos nus fecit ininistros novi Tesiamenti : non clum dicentis,vel Ecclesla:.
lilcra, scd spiriiu. Litera eiiim occidit, spirilus au- PSALMDS XVIII.
tem vivificai (2. Cor. 5.). Ilis eniin pedibus graditur
sancta Ecclesia, his pedihus ari cariesiia promovetur. 2. Cwtienarrant gloriam Dei, et opera manuum ejus
Deinde ad nosiram acdilicalionem, quid subjungat annuntiat firinamenium.Idest, Apostoli g5 Ct Evau-
autliamus. gelistae, qui merito dicunlur caeli,propter viiae celsi-
47- Vivit Dominvs, el benediclus Deus meus, et ttidinem, et lirmameiituin propter lidei et caritatis
cxaltetur Deus salutis mcw. Dii genlium non vivunt, soliditatem ; enarrant gloriain divinitalis, et annun-
nec aliquein salvare pussunt. (lindc alibi Psalmista liatit nobis opera humaiiitatis. Enarrat gloriam Dei
ail: Us habent, et non loquentur : oculos habeul, et Joannes, cum dicit, In principio erai verbiim, <:t
noii videbunt \Psal. 115.]). Et ideo nec bwiedicendi Q ( Verbum erat apud Deuui, et Deus erat Verbum
sunt, nec exaltaiidi. Nos autem talem Dominumet (Joan. 1.). Aiinuiniat opera Dei, cum subjungit, Et
laleiii ilcuin habeuius, qui in xieiiiuiii vivil, qtii nos Verbum caro lactumest, et habitavit in nobis(/6td.).
rcgii, tit Domiuus, cieavit, ut Deus: qui seipsum De gloria quoque ejus subdit, dicens, Ei vidiniiis
nobis tradiriil, qui salutis nostra*auctor exlilit. Unde gloriam ejus, gloriam quasi Unigenili a Patre, ple-
recle ;i nubisbeiiedicendusest, cxaltandus, amandus, num graiiae et veriiatis (Ibid.). Ex his duobus, sci-
colendus ct venerandus. licet diviniiaie et bumaiiit.ite , consistit vera et ca-
84 48 cl 49. Detts qui dtts vindictas tuilti, et sub- lliolica lides. Et quia hacc cum discretioue, juxta
dis populos sub me, liberator meusde mimicismeisira- capacitatem audieulium praeriicandasunt, recte sub-
cundis. Et ab insurgentibusin me exaliabis nte, a viro infertur :
iniquo eripies tne. Non solum salutem praestat Deus 3. Dies diei eructat verbum,et nox nocli ittdicatscien-
elcclis suis, scd cliani vindictain tribuii rie iniuiicis. liam. Dies diei, idest spirituales spiritualibus : nox
Tantas viiiriictas dedit Deus Paier Chrislo lilio suo nocti, idest carnales camalibus. Ulrique enim au-
de iiiiinicissuis iracunriis, scilicet Juriaeis,qui tanto diunt, etsi non iitrique similiter sapiunt. lsti tanquaiu
iracuntlia: cl furoris zelo acccnsi suut, ULconLia verbuin ructuatuin, illi audiunt tanquam scientiam
Deum suuin insurgercnt, et lanquuiii vir imus el ini- aniiuntialam. Quod enini ructualur, pratscntibus ru-
quus coiivcnircnl in tinuiii, adversus Dominuin et ctualur, quod auiem nuniiatur, longe posiiis iiuni;a-
ariversus Cluisttiin cjus (1'sal. 2.) : tanias, inquaiu , tur. Dies diei verhum eructal, cuin dicil Paulus, Sa-
vindicias dcdii, ut eos quos susceperat rcgendos, et pienliam loquimur inter p:rl'ectos (1. Cor. 2.). Nox
nulricndos lanquam lilios, propler pcrlidiani ol vesa- nocli scientiam indicat, cuin se ininus inielligenii-
iiiam illorum, reprobaiei atque riejiceret tanqiiam D D bus, tiinquam miniis iuielligens iransformai, dicens,
alicnos. A quibus liberatus eslClir.sttis, cum a mor- Nihil judicavi me scire iiitcr vos, nisi Chrisium Je-
luis resunexit. Exallatus est, cum ad dexteraiti suni, et hunc crucifixum (Ibidem). Et iierum, Non
Paliis asccnriit. Ereplus cst, quanrio Vcibum i>:dei, potui loqui vobis lanquam spiritualibus, sed lan-
quod Juriaii* ablatum esl, genlibus liadiriit. Jnde quani carualibus lac puluui dedi vobis, noii escam
bene dicitur, Et subdis populos sub me. Cuni enim (1. Cor. 5.).
uiium Judaicum populuiu, juguni lidei respuentem, 4. JVo/tsunl loquelw neque sermones,quoruin hon
iluic judicando deseruil, mulios natioiiuin populos audianturvoceseorttm.In aposlolorumAclihus legitur,
nn.scricoiditer vocando, eidem jugo subdidit. Unde quotnodo venienie stiper e>s Spiritu sancto, omnes
subjtingitur : impleti sunt illo, el loquebantur linguisomnium gen-
50. Propterea confiteburtibi in nalionibus,Domine, tium, sicut Spirilus riabat eis pronuntiare (Act. 2.).
et nomini tuo psalmum dicam. ldest, per meos fideles Sed non ibi tanlum, ubi iuipleti siinl, sonueiuni.
ubiquo lerraiiini le laudabo , et in luo noinine bona 5. ln omnetn terram exivitsonus eorum, et in fines
agent. ln hoc loco confessio laudein signilicat. Psal- orbis lerrmverbaeorum. Ideo et nos hic loquimur. So-
inusvcro boiiain operaiinncm. llle Deiiin vere et iu- nus enim ille usque ad nos perveuil.
lcgre laiidat, cujus in laude i]>sius lingua et vita 0. Insole posutt tabernacuium suum. Doniinus (Ex
a Locus in auctoro inversus vitio librariorum, reslitutus el explicatus.
713 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 711
Atigus/ttto)ut adversus regna temporalimn errorum A i justitiae Domini (Deut. 26.), idest, inflexibiles : nou
belligeraret, non pacem, sedgladium missuriis in ler- declinaut ad dexteram sive ad sinistram, non flec-
ram (il/a((/t. 10.):in lempore posuit (anqiiam militare tuntur in prosperis sive in adversis : corda obser-
habiiaculum suum, hoc est dispensationem incar- vantium eas lretificant spirituali gatidio. Prseceptiiin
nationis. Vel in sole, iilest, in manifestatione posuit quoque (Ex Augustino)Domini lucidum est, sine ve-
labcrnacolum suum.scilicet Ecclesiam siiam,quae in lamento carnalium observationum : illuminans ocu-
hoc secnlo non habet fundamentum. Unde ipsa ait, los, idest, hominis interioris aspectttm.
Nostra autem conversatio in caelisest. Et ipsetanquam 10. TimorDominisanctus permanensin smculumsw-
sponsus procedensde thalamosu». Idest, de utero vir- cuti. Timor Domini, non ille (Ex Augustino)sub lege
ginali ubi Deus nalur.e humanre tanquam sponsus paenalis,temporalia bona sibi sobtrahi perhorrescens,
sponsae copulatus est: Verbum enim caro faclum est quorum dilectione anima fornicatur, 87 seo"castus,
(Joan. i.), et in utero virginali thalamum invenit, quo Ecclesia sponsum suum quanlo ardeutius diligit,
atque inde, lanquam de castissimo procedens cubili, tanlo diligentius cavet offendere. Et ideo non foras
humilis misericordia infra omnes, fortis majestate mittit consummata dilectio timorem hunc (Joan. i.),
supra omnes apparuit (Phitip-. 1.). Unde sequitur : sed permanet in saeculumsaecuii.
Exsuliavit ut gigas ad currendnm viam. Exsultavit si- 11. Judicia Domini vera, juslificata in semetipsa.
cut fortissimus, et caeferos homines incomparabili Judicia ejus (Ea: Auquslino), qui non judicat qnen-
virtute praecedens, non ad habitandum, sed atl cur- quam, sed omne jndicium dedit Filio (Joan. 5.) :
renriamviam (Psal. 1.). Non enim in via peccatorum vere justificata incommutabiliter. Neque enim, vel
Btetit. Nalus est, crevit, riocuii, passns est, resur- _ minatus, vel pollicitus Dens quenquam fallit, aut
rexit, ascendit. Cucurrit viam, non adhaesit in via. "* quisquam vel impiis supplicium ejus, ve.l piisprae-
Vis audire, qtiantuin ciicnrrit? mium ejtis polest eripere. Judicia Dominijustificaia
86 7. A summo cwloeyressioejus. Et occursusejus sunt in semeiipsa, idesl per unitatem, non ad rixas
usquead summttmejus.A Palre (Ex Attgustino)egres- divisionis, sed ad congregationem unilatis. lrieo lin-
sio ejus non leropuralis sed acierna, qna dc Patre guis omnium loqui fecil, in quos primo venit: quia
nalus esl: et occurrit pleniludinedivinitatis usquead linguasomnium gentium se in unitate congregaturuin
aequalitalemejus. A snmmo cwlo egressio ejus, quia esse nunliavit. Quod tunc laciebat unus bomo, acce-
exivil a Palre, et venit in miindum (Joan. 10.). Et pto Spiritu sanclo, ut linguis omnium geniium lo-
occursusejus usque ad summum ejus, qnia iterum rc- queretur, hoc modo unitas facit : linguis oinnibus
liquit niuiiduiii, et ivit ad Patrem (Joatt. 10.). A loquitur in omnibus gentibtis. Et ipsa judicia Doinini
siiiiimoad siimmum est cursus ejus, quia deitate et sunl Desiderabilia super aitrum el tapidem preliosum
pntenlia cst aequalis Patri. Postea vero quatn ex- multumet dulciora super mel et favum. Per haec duo
curtit inde, et reeurrendo remeavit, misit Spiiilum scilicet atiruin el lapidem pretiosum, quae magis de-
siiitm : visacstmi illis, super quos venit, linguaedivi- sideranlur in hoc s*culo, vult comprehendere om-
saevelut ignis(.4e/. 2.). Ei ideo sequitur : Nec estqui nes divilias. Et per alia duo, idesi , mel et favmn,
se abscondat a catore ejus. Sicut ignis venit Spiritus quibus niliil in hoc mundo est dnlcius, vult inielli-
sanctus foenomcarnis consumltirus, aurum cocturus, gere omnes dtilceJines: nt tu inielligas uihil tam
el pnrgaitirus (Isai. 11.). Vel sic polest inlelligi, Nec dulce, tam pretiosum, lam amandmn, lam appeten-
est qui se abscondata calore ejus, idest, qui non ha- dum, quam divina judicia. Et cum ea lam eara esse
beataliquem calorcm, vel aliquam graliain Spiritus (_ C intellexeris : diligas et cusiodias illa : quatenus mer-
saucii (I. Cor. 12.) : cum omnes intellectuin habeanl cedem inde caelestemet recipere merearis, et dicatur
et rationem. de tc quod sequilur :
8. Lex Domini immaculata converlens animas. Lex 12. Etenim servus tuus custodit ea, in custodiendis
(Ex Augvstino)Dfimini ipse est, qui venti legem im- illis relribulio multa. Quam dtilcia ista sunt, custo-
plere, iion solvere (Matth. 5.) : et immaculata lex, diendo probat servus ttitts. Non custodienti quidem
quia peccatuni non fecit, nec iuvenlus est dolus amara sunt: et sequitur pcena.In custodiendis autem
iu ore ejus (1. Petr. 2.); non preinens animas servi- (ExAugustino) retributio iiiulta :non in aliquoexira
tulis jugo, sed ad se imitandum " in libertatem con- posilo commodo, sed in eo ipso, quo judicia Dei cu-
veriens. Vel Domini lex iin.iiaculata inielligi possunt stodiuntur, multa retributio est, et gaudeiur in eis.
riivina mandata, de quihus dicit Apostolus, Lex qui- Inter haecautem judicia divina quae desiderai, et re-
dem sancta, et mandatum justum, ei bonuin (Rom. tribuiionem caelestem quam sperat, de propriis vir
7.). Ego aulem camalis sttin, venuiidalus sub pec- sanctus videtur expavescere peccatis, cujus sub-
calo. lhfic quidem lex, aspiranle divina gratia, animas jungit:
converiii, peccatores ad poeniteiiliam mittit, lepidos 13. Delicta quis intelligit ? Et ideo sequitur oraiio.
:i centlil, pigios excital, immundos mundat, iojustos Aboccullismeismundame,et ab alienis parce servo tuo.
juslilicat. Testimonium Dominifidelesapientiam prm- Non est mirum si delicla sua quisque non inte!ligal,
sians parvulis : Eloquia divina non immerito dicunliir quia ipsa lenebise sunt, el oeulum cordis iinpedinni,
Icx et lestimoiiium. Lex, quia docent et praecipiunt: nec lucem sinunt videre, nec se. Ergo (Ex Augttst.)
tesiiinoniiim, quia in eis quantum nos diligal, Deus j. . Deodicamus, qui novit viderequid purget, novit in-
*
probare dignatur. El ipsum lestimonium est tidele, spicere quid sanet.
idest, ciedibie. Per Imc enim testimonium quod in 14. Illi dicamus, Ab occultis meismunda me, el ab
illo videmus impletum, sictu lex diuua «locet: etiam alienis parce servo ttto. Delicta niea inquinant me,
fulura erga uos, quaesempiiema promissa sunt, ex- delicta aliena affligunt me. Ab his muiida me, ab al.e-
speclamus et speramus implenda. Et ista lcx et boc nis parce. Tolle mihi ex corde nialam cogitationem,
testimonium sapientiam prastat parvulis, idest repelle a nie iiialum suasorem. Isla ritio genera rieli-
(P/itZ.5.), humilibus. Unile scriptum est, Super quem ctorum propria simul et aliena, priinitus iu exordio
requiescilspiriius meus, nisi super bumilem et quie- claruerunl. Diabolussuo delicto cecidit, A<laiuaiieuo
tiini et Irenieiiteiu sermones meos (Isai. 66.)? Et dejecil. Si mei non fuerint dominati, tunc 83 immii-
rursus, Conlitebortibi Pater, quia abscondisti baeca cululus ero, el emundabora delicto maximo. Non ait,
sapieiitibtis et prudentibus, et revelasti ea parvulis si non fuerint in medelicla : sed, si mei (inquii) non
(Matth. 11.). Praestat ergo sapientiam parvuiis, quia fuerint b dominati. Impossibile est ciiim hominein
instiuil hunules de divinis. esse sine peccato, quandiu mortaliter vivit, teste
9. JustitiwDomini reclm,tmtificantescorda, prmce- Apostolo qui ait, Si dix.-rimus quia peccatum nou
ptum Domini lucidum, illuminans oculos. Reclaesunt habemus, nos ipsos seducimus, et veritas in uobis
« Vulgatus Auguslinus, libertaie. aiiimadvertiinus, dommata lectum ab se, aut certe
b Rursum iudical Noster, quod et paulo superius de deliciis intellectum.
PiTROL. XXI. 23
7ii. RUFLNOHIESUYTERO ASCRIPTUS 715
non cst (1. Joan. 1.). r.rgo et si habeamus peccatum A exauilialur : iinde alibi idem vir sanctus ait, In iri-
in carne, et si pungat nos carnalis concupisceniia, bulatione invocavi Dominum et cxaudivit me (Psal.
si resistimus quantum possumus ex voluntatc, si non 17.). Dicit ergo Propbeia optanrio et praenuniiamln
consentimus ex spiritu, immaculati sttinus apud fulura, Exaudiat te, o Christe, Dominus Pater in die
Deum, nec impiitabitur, quandiu non dominabitur tribulationis, idest, in tempore passionis luse. Exau-
nobis peccatum. Se<l quod est maxinmm delictum, diat, inquam, ut te resuraere faciat: prolegat te im-
de qtio ait, Et emundabor a delicto maximo? Procul- mortalitaie nomen Dei Jacob, idest, qui appeilatus
dubio (Ex Augustino) superbia haectam magnum cst est Deus Jacob. Ad te euim (Ex Auguslino) perii-
viiiuiii, quod dejecit angelum, et ex angelo fecit dia- nei c posterius natus populus, quia major serviet
bolum, eique interclusit in aeternuin regnum caelo- minori.
rtim. Magnumbnc delictum esi,et caput atque cmssa 3. Mittal tibi auxilium de sanclo. Videlicel de sei-
omnium delictortim. Scriptiuu estenim, Initium om- pso. Ipse enim sanctus sanctorum esi, a quo bona
nis peccati superbia (Eccles. 10.). Et ne quasi leve cuucia procedunt, teste A|iostolo, qui ait, Omne da-
aliquid contemnas, Iniiiuin, inquil, superbiae homi- luiii opiimum, et oinue riouuni iierfeclum desnrsum
nis apostatare a Deo (lo.dem). Non leve malum est est descenriens a Patro luminum (Jacob. \.).Etde
hoc vitinm, a fratres mei : huic vitio in his personis Sion atealur te. Faciens (Ex Augustino) tibi sancli-
(liias videtis amplas, displicet humilitas Cliristiaiia. ficatum corpus Ecclesiain de speculatione tutam, quae
Propter hoc viiium dedigiianiur subriere colla .jugo expectat quando venias a nuptiis. Sion quippe inter-
Curisli, obligati arclius jugo peccati. Ab hoc vitio prelatur speculatio. Et hi pertinent ad Sion et ad Cor-
quori cst caput oiiinium vitiorum (qttia inde caeiera -o pus Christi, qui conlemtis terrenis. mentis oculum
"
naia snni) (acia esl apostasia a Peo, eunle anima in dirigunl ad superna.
tenebras, male utente libero arhitrio, peecaiis eiiam i. Memorsit omnis >,acrificii(ui : Hoc est (Ex Au-
consccutis e.etcris. Propter hoc vitimn, propter boc guslino), meoiores nos faciat omnium iiijuriatum et
magnuni snperbiae pcccaium Deushumilis venii. lla:c coiiltimeliaruiii, quas pro nobis pertulisti. El holo-
caussa, hoc peccatum inagnum. Iste morbus anima- caustum luum pingue fiat. El crucem, in qua totus
rum oiiiiiipoleiiicni medicum de caclo deduxit, usque oblatus es Deo, in hclitiam resurreciionis convenat.
ad forinain servi lnmiiliavii, conitimeliis egit, ligno Ilolocaustiim qnidem ejus pingue apparuit, quando
suspendit, b ut ad saivautem medicinam curreret hic in cruce penrieiis, ctseipsum pro nobis Deo offerens,
tinior. Jaui landem ERUBESCAT homo csse superbus, pinguedine caritatis plenus pro suis persec .tonbiis
propter quein factns cst lniiiiiiis Deus. Ita, inquii, exoravit, dicens : Paier, ignosce illis, quia nesciunt
mttndabor a deliclo maximo, quia Deus superhis re- quid lacinnt (Luc. 23.). Odulcis Domine, quam pin-
sisiit, hiitiiilibus riatgraliam (Jacob. 4.). Yere ille im- gue cor tuum fuit, quam suaviler arsit, quam mira-
niaciilaliis est, qui boc delicto caret : quia hoc est biliter nobis intus redolet I
ulliinum redeuntibus acl Deuiii, quod recedentibus 5. Tribual libi secundum cor tuum. Qui scisti (Ex
priuiuin luii. Auguslino) quid utililalis haberet passio tua. Et omne
l.'i. Et erunl ut contpiaceant etoquia oris mei, et me- consilium luum confirmet. Non solum quo aiiiinaiii
ditalio cordis mei in conspeclu tuo sentper. Sic com- liiain posuisti pro amicis tuis (Joan. 15.), iil. morti-
placebuni eloquia nostra, ct meditationes m con- ficatum granum copiosius smgeret : sed eliam quo
speclu tuo scmper : si prius rielicta fuerint eriomila, caecitas cx parte in lsrael facta est, ut pleniludo
et extiucta siiperbiii. E* his profecto vcrbis iusirui- nU G i;eiitium imraret, et sic omnis Israel salvus fieret
inur, ui Doinino Deo nostio placere studeainus, in (llom. 11.).
nostris sc.iiiionibus aique cogitatioiiibus delicta illi- 6. Lwtabimurin salutari tuo. Non iu terrenis 90
cita refrcnaiido, alipie a supetbia nos cmuudundo. diviiiis, no,i in Lraiisitoriagloria, non invanilale bujus
Et ide;> dicainus quod seqttilur : Domine, adjutor niiindi: sed in eo qui in aiiernum salvare nos poiest.
meus el redemptor tneus. Arijulor esio (Ex Augustuto) Etin nomineDei nostri magnificabimur.Non in nomi-
in lionis, et rcd niptor in inalis. Adjutor, ut habitc-' ne nosiro, IIOIIin meriiis, ncque in viribus nosiris :
nius in caritaic tua : rcdeinptor, ut Iiberes nos ab sed in iiomine Dei nnsiri magnilicabimur. Invocemtis
iniquitate noslra. ergo (Ex August.) iiomcn Douiini Dei nostri super
nos, et confcssio noiniiiis illius non solum non per-
TITULUS PSALMI XIX del, sed etiam exaltabit nos.
1. Itt finem psalmusDavid. Iste psafmusallrihuendus 7. Impleat Dominusomnespetilionesluas. Nonsolum
est ProphetaeDavid, consideraliuiieinsuani89 dirigenti! (Ex eodem)quas habuisti iu terr.i, sed eliam quibus
in liiicm,id est Christum,qui esl Bnis,et compleliolegis:|' in caelo interpellas pro nobis (Rom. 8.). Advocatum,
sicut ip»edicit, Nouveni legem .-olvere, sed adiuiplere inquit Apostotus, habeinus apud Patrem Jesum Chri-
(Apocai 1. Mallh.5.). Froplieti ergo in lioc psalmo,nori stuiii (1. Joan. 2.), et ipse interpellat pro nobis. Ma-
exbrandi neccssitate, sed ex niagua affcctione,cd quaj,. gna nobis fiducia cst, quoil ipse qui Judex nuster fu-
ventuia, pleuusSpiritu sanclo pra;viriebat,sub figuraop- uirus est, orare pro nohis non cessat (Hebr. 7.). Tan-
lanriicavit: h.c iuiendens, ut exposita nobis ChrisLire- tum caveamus ne
suirectioue, cui veuLuraeap^laudil, coiilinnelnos, ut cre- corditer ingrati simus, ne quod ipse miscri-
damus uos resurreeturos, el in coelestibusconsessiiros 3 T postulat, riurilia cordis nostri a se repellat.
(I Tltess.i. Joan. \-2.) : ut quopraecessilcelsiludopasto- D IVuttccognoviquoniam salvumfecil DominusChristitm
ris, sequamr humililasgregis. El per lioc quodsub ligura suum. Ac si diceret Propheta, Ea quae praunisi, non
optandihoc facit, desideriumet laeiiliani,quani inde ba-_ ex diffidenlia oravi : quia nunc tanlo ante teiiipus
buerit, osleiidit. Dixit itaque Chrislo: certus sum, quoniam salvum fecit DomimisFilium
suum, in passione confirmando, in obedientia con-
PSALMUS XIX. servando, a mortuissiisciiaiido, ad crelos sublevando,
2. Exaudial te Dominus iu die tribulationis : prote- »d dexteram suam collocanrio. lileo ponit praeteri-
iiiin pio luluro : quia illud quod futurum iutelligebat
•galte nomen Dei Jttcob. Quare non ait, in die pacis,, de Christo, ita erat sibi ceiiuin, ac si esset praeteri-
vel prnsperitatis, vel gaudii, sed in die, inqnit, tribu- tum. Exattdiei
lationis exauriiat lc? Placet quiriem Deo, et utiliss illuin de cwlo sunctosuo. Non (Ex Au-
est justo tribulatio in hoc saeculo. Ipsa eiiim cor hu- guslino) de terra lantiini, ubi se petit clarificari, ve-
rum etiam
miliat, atque ad orandum excitat, ct facit dignuin ntt leipellaiis de caslo, ubi jamad dexteram Patris in-
pro nobis, dillundit inde Spiritum sanctuni
• Augustini haec ipsa Fratiiiin '> Mirurnquam depravaie apud
compellaiio estit Augustinnm locuin
Sermonead plebem,sive Enarratione secunda in hunc c Imnc legerU Nuster; recie enim ille,
Psalinuin : quod nionere .praestat, ne Auclorem no- <- taniw medicinwcuretur hic lumor. ul per salutem
struiii putes Episcopum egisse. Mox quas videiis is <••
emendavimus pro quos, etc. Rec.ius apud Auguslinum, potlerior natu.
717 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 7S
super credentes in se (Joan. 14.). In potentntibusA j Praevenit ergo Deus Pater Filium suum regem benc-
talus dexlermejus. Potenlatus noslri sunt salns favo- dictionibus : quia priusquam fieret, bcnedictus est a
ris ejus, cum etiam de tribulatione dat auxilium, ut pluribus. Et beue addiium est, Dulcedinis, quia haec
quando iiiliiiiianiur, timc potentes simus (2. Cor. 12.). copia benedictiouis ex dulcedine su;e processit di-
Nain vana salus hominum, quae non dexterae, sed leclionis. Mutavit amaritudinem irae in dulcedinem
sinistiae ejus esi. llac enim tolluntur in magnam su- misericordiae, et peccatoris inalcdictionem convertit
perbiam, quicunqtie peccantes temporaliter salvi in peccatorum remissionem. Et haecest benedictio.
iacli siint. In capite quoque ejus coronam de lapide pretioso po-
8. Hi in curribus, et hi in equis. Volubili (Ex Au- suit: quia (Ex Augustino)in principio sermonis ejus
gustino) successione temporalium bonorum feruntur, accedentes ambierunt eum lapides pretiosi, discipuli
et hi superbis trahuntur honoribus, atque in his ex- sui, a quibus exordium annuntiationis ejus processit.
ultant. JVOSautem in nomine Domini Dei noslri invo- Vel per coronam positam in capite ejus, totani Ec-
cabimus. Nos aulem spem ligentes in aeternis, neque clcsiam ex omni parle Cbristum circumdantem in-
gloriam nostram quaerentes, in nomine Domini Dei telligere possumus : quae constal ex vivis et prelio-
nostri exullahiiniis. sis lapidibus, scilicel Apostolis, et marlyribus, con-
9. Ipsi obligati sunt, et ceciderunt. Et irieo (Ex Au- fessoribus, atque virginibus. Nec nos movere debet,
gustino) ipsi tenaporalium rerum cupiditate obligati quod non dicil, de lapidibus pretiosis, seri de lapidt
stint, timenies parcere Domino, ne a Romaiiis per- pretioso. Multi enim snnt in unitaie fidei Unum.
dercnt locum (Joa/t. H.):et irruentes in lapidem Multi unum sunt in compage 92 caritalis : sicut
ofleiisionis et petram scandali (1. Peir. 2.), de.spe T> > scriptum est, Erat illisanima una etcor unum in Deo
caelesticeciderunl, quibus caeeitasin lsrael ex parte (Act. i.).
facia est (Rom. 10.), ignoraniibus Dei justitiam, et 5. Vitampetiit a te. Resurrectionem (Ex Augustino)
suam volentibus conslituere. Nos autem surreximus petiit, dicens, Pater, clarifica Filium tuiim (Joan. 12.
et eredi sumus. Nos vero ut populus gentium iulra- el 17.), El tribuisli ei longiludinem dierum in smcu-
ret, de lapidibus excitati filnAbiaham (Matth. 3.), qui lum et in smculumsmculi. Idest longa lempora sae-
IIOIIsectabamur jusiitiam, apprebendimus eam : et culi hujus, quae haberet Ecclesia, et deinceps aeter-
rrsurreximus, nec viribus nostris, sed per fidem jus- nitatem in saeculum saeculi. Quod enim mortuus esl
lificati erecli sumus (Rom. 5.). peccato, mortuus est semel : quod autem vivit. vivil
10. Domine,stttvum fac regem. Ut ipse qui nobis Deo (Rom. 6.).
prreliandi exemplum passione sua monstraverit, offe- 6. Magnaestgloriaejusinsalulari tuo. Scilicel in eo
ral eiiam sacrificia nostra sucerdos excilatus a inor- quod eUmsalvasti, et resuscitasti, et de corruptibili in-
tuis, el in casloconsiitutus (Hebr. 7.). Et exaitdi nos corruplibilem, et de mortali immorlalem fecisli. Sed
in die qua iitvocaverimuste. Quoniam nobis ofTeres adhucG/ortame/ magnumdecoremimpones supereum.
te, Exaudi nos in die, qua invocaverimus le, Cum in Ci»:load dexteram tuam collocabis. Ma»na
(Ex eodem) quippe Christo regi.gloria est, a mo°rte
91 TITULUS PSALMI XX. ad vitam resurgere : sed major est ei gloria ad dex-
1. In finem psalmus David. Propheta congaudensde teram Patris sedere. Et magnus decor est, homi-
exaudilaoralione,dicit illuinregeni laetariin Domiiio.Et nem esse Doininum. Vel gloriam et magnum decorem
nstenditquot et quanta bona reumneraiusest eum Deus impones, idest, gloriosos et decoros aedilicabis super
1'ai.erpropterconstantiam: et ecuntrarioquama mala ad- (C eum, qui Ectlesiae est funriamenlum
versariissuis daturusest. Ei hnc facit ttt omues spereut de quo ait Apostolus, Fundamentum aliud (Matth. 18.) :
in Domiuo,et in misericordiaAltissimi: ne dexiera ejus test nemo po-
inveniat eos ad perdeudum.Et hic notatur inteiilio, ubi ponere, praeter id quod positum est, quod est
dicit, Inveniatur manustua omnibusinimicis luis, et cae- ad Christus Jesus (1. Cor. 5.). Gloriam possumus referre
lera. VoxProphetaecanentisde Chrisioad Patrem : immortalitatem, sive beatituriinem, sive ad divini-
latem. Decorem autem ad opera et virtutes. Est et
PSALMUS XX. aliuri, unde laetabitur rex.
7. Quoniam dabis eum in benediclionemin smculum
2. Domine, in virtute lua tmiabilur rex, et super sa- swculi. Prius benedices ei, postea dabis eum in bene-
tutare tuum exultabit vehementer.Ac si dicerei (Ex dictionem populis : ut benedictus benedicat, sancti-
Augustino), Domine Pater, in viiiute tua, quod Ver- ficatus sanctilicet, glorificatus gloi ificet. Unde Abra-
bum caro factum est (Joan. i.), laetabitur homoChri- haedictuni, ln semine tuo benediceutur onnies gentes
slus Jestis, qui esl anle constitulus rex super Eccle- (6'en. 22.). Vel, Dabis eum in benedictionemin smcu-
siam tuam, ad expiignandum diabolum, et regendutn tum swcuit, ul a nobis beueriicatur, et laudetur in
eam spiritualiter secundum bona opcra, et viriutes, hoc saeculo, et in fuluro (Psal. 85. e( 113.). Lmlifi-
et super eam saluiem, quam pereum eidem Ecclesiae cabis eum in gaudio cum vutltt tuo. Laetabitur eniiu
tribuisti, vehemeuter exultabit. Laelitia ad animam Christusin die judicii.cum vultusetgloria Dei, quain
pertinet: exultaiio ad corptis. lntus luilabilur de rii- ipse credenlibus promisit (Malth. 2o.), manifesiabi-
viniiate eonjuucta bumanitati, foris exulture se osten- tur. Salus nostra, et visio Dei, erit laetitia sua. Et
dilur de Ecclesia sua per diviniiaieiii el humanila- j) lunc erit perfectum gaudium capitis, et eorporis,
lem redemta : unde et subditur : quando impiebitur quod pcr Apostolum dictuiu est:
3. Z)esidertttmcordis ejus tribuisti ei, et voluntale Similes ei erimus, quando videbimus euin sicuti est
labiorumejus non fraudasti eum. Desideravit enim (Ex (1. Joan. 3.). Et in Evangelio, llerum autem videbo
Augusitno) mandacare pascha, et ponere, cum vel- vos el gaudebit cor vestrttm, et gaudium vestrum
let, animam suam, atque itertim sumere eam : et nemo tollet a vobis (Joan. 16.). Et merito debes eum
dedisti ei. Et non fraudasli eum, subtrabendo et vo- laetificare, vel in se secundum huinanitatem, vel in
ltintatem lahiorum ejus. Qnain voluntatem per labia meinbris suis.
sua manileslavit, sicriicens Deo : Volo Pater, ui ubi 8. Qnoniam rex sperat in Domino. Non superbit
sum ego, illic sil et minister meus (Joan. 17.). El propter regalem dignitatcm, sed humilis corrie iu tc
iteiiim, Paceni iiieain, inqult, reliiiquo vobis (Joan. Dominoet Patre suo spem suam constituit. Et in mi-
14.). Est et aliud unde laetabitur lex, et cxuliabit sericordia Aldssimi non commovebiiur.Non confurba-
vehemenier. bit (Ex Augustino) liiimilitatem obedienlia us-
i. Quoniam prtvvenistieum in benediciionibusdul- quead iiioneiii crucis (Phiiip.2.). ejus in hoc exem-
Quid
cedinit, potuisti in capite ejus coronam de lapide pre- plo suo nobis coinmendat Dominus Deus noster
tioso. Prius eiiim quam humo lieret, ab omiiiltus pa- (Joan. 13.), nisi spei foriitudinem et buinililatem ?
triarchis et propheiis benedicius esi. Ab ipso etiam Si eitim rex sperat in Doraino, quanto magis nos in
Augelo dicente ad Mariam : Benedicta tu in muiie- eo sperare oportet, qui sumus impotentes et fragiles
ribus, et benedictus iruclus ventris tui (Luc. 1.). boinines ? Si ille non commovetur in misericordia
 719 RUFINO PRESBVTERO ASCRIPTUS 72C
Et esl
Altissimi (Isai. 52.), qui est sine Iabo peccati (1. /\ linem,idpro est, in suseresurrectionisg!ori(icat:onem.
id est, pro resunectio-
Petr. 2.), qnanto plus in eadem misericordia persi- ne psalmiis assiimlionemalulina,
et su- faclamane.Matulinaenim fuit prima sabbati resur-
stcre debemus, qui lot vitiis peccalis corrupti rectio eius, qua susceplus est in aetirnam vilam : cui
mus? Cavendum cst enim ne nobis eveniat quod se- morsultra nondominabitur(Rotn.O.).Diciinlur autemista
quitur : in peisouacrucilixi.Namde capitepsrdmihujus suntver-
!). lnvenialur manus tua omnibusinimicisluis, dex- b i, quaeipse clamavit, cumin cruce peudeiel (Maith.27.
tera lua inveniat omnes qui te oderunt. Quaeest inanus Macc.li. Lttc. 23. Joan. 19.) : personam etiam servans
nisi Filius quoque est dextera ejus, veteris hominis,cujus u.ortalitalempurla.it. Nam velus
ejus, ejus? ip«e liomonosteraOixusest cruci cumillo. lntendiiaateni n s
secundum quod aequalis 93 csl ei (Joan. 10.). Qui inviiare suo exemplo ad passionemet patientiaui.Sicut
sunt inimici ejus, quos ipse odii, et hi qui eum ode- enim nit Apostolus,Chrislus passus est pro nobis re-
runt: nisi illi quos ipse reprobavit, ct qui in cuin linquens nobis exempluin ut sequamur vestigia ejus
non crediderunt, autcredentes non obcdieriint? Oni- (I. Peir. 2.). Oratautein pro se et pro membrissms: riicit
nibns bis in die juriicii invenietur niaiius, iilesl, ap- quam despeclusfueiita Juditis : passionemsuam narrat:
parebit Christus secundum hunianitatcm. Inveniet el liberarianimamsi.ainpostulat. lnvilatnos ariDei lau-
eos dextera ejns, idesi, iriem Dominus Chrislus, ut dein, praedicitgenliumcoiiversonem, et quod auniiiitia-
bunt id est Apostoli,justitiamejus, populoqui na-
destruat eos per divinitaiis virtutem. Unde et sub- sceturcoeli, spiritualiter, quem lecit, id est, reformavitDo-
ditur, minus,
10. Pottes eos ut clibanum iqnis. Idest (Ea; Augu- PSALMUS XXI.
stino), consliiues eos ardenles inlrinsecus conscien-
tia impietalis sux. In tempore vttluis liti. Iricsl, in >n _t 2. Deus, Ueus meus, respice in tne, qttare me dere-
tempore manifestationis tuaein die judicii, cum facie liquisli? longe a salule mea verba delictorummeorum.
ad 1'aeiemvidebunl in qtiempupugerunt (Zachar. 12.). Isturi verbum in cruce aiidiviinus. Ibi riicit Doininus,
Unrie scriptum est, Et videbit oinnis caro salutare Ileli, Heli, lamasabaclani (Malth. 27.). Iiiicipniaiiii
Dei (Joan. 10. fsai. 40. Luc 5.). Tunc Dominus in est illud Evangelista, et dixit eum Hebraice dixis.se,
ira sua contttrbabit cos. Diceus, Ite, maledicti, in Deus ineus, Deus meus, quare me dereliquisti (Joun.
ignem aeternum (Matth. 25.). Quid tunc fiel? Ei davo- 10 et 14.)? Quid voluit dicere Dominus? Non eniin
rabit eos iynis. Heu dolor et tristitia. Data sententia dereliqueiat eiim Dcus, quia semper Filius est iit
statim sequetur pcena. Quain iremenda ira, quae Patre, ct Pater in Filio : sicul scriptum csl, Iu p-in-
lunc eril sine misericordia ! Qiiam s;eva conttirhaiio, cipio erai Verbum , et Yerbuin <ral apuri Deum, ct
ubi niilla csse polerit consolatio ! Quain uilelices Deus crat Yerbum (Jotm. I.). Ipsum ergo Vcrbiim
aniinaeill;u, <]uasdevorabif ignis qui non exliiigue. quoii Deus erai, caro factum est. Susccpit iiioriem
lur (Isai. 20.)! Ubi csl verniis qui non morielur, ubi pro nobis, et nos fecit corpus suum, pro quo oral ad
esl fletus et siridor denliuin (Maitli. 13.). Patrem, cmn dicit, Deus, Deus meus, respicc in me,
11. Fruclum eorum de terra perdes, cl semeneorum quare me dereliquisti? ac si diceret, O Dctis om iuni
a filiis hominum.Si per frucluni opus, per seinen in- |icr polentiain, specialiler atuem Deus nieiis pcr
telliginus cogilalioncm , uirunque perdes de terra graliain, respice in inc, idest, in meos, respeciu lu.i'
vivcnlium, et de societaie sanct<ruin. Nequc enim misericordiae. Quare me , idesi, mcos dcreliquisti ?
iniinici tui cssent, nec lantas pceuas incurrereiit, Longe a salute meaverba deliclorum meorum. Quouio-
nisi opera et cogitaiioues inuiiles habiiis.-ent. Et do dicit delictorum weorum, qui peccata non fecil.
niirito liaeccontigerunt eis. C
C nisi quia ille pro deliclis nostris prccatnr, ei delicia
12. QuotitVimdeclinaverunt in te mala. Dicenies, nostra sua fecit, ut jusiiliam siiam iio.slr.niilaceret?
Experiil nob s ui untis morialur, cl non toia gens 5. Deus meus, clamabo per diein : et nun exaudies:
ptreat (Joan. 11.). Mala (Ex Augusiino) quaa sibi el nocte, e( non ad insipienliamtnilti. Dixit huc de ine,
iinniiiicre te regnaine arbilrahantur, in le occiden- rie te, de illo. Corpuseniui suuui gerebat, ldest, Ec-
dum delorseruiil. Cogi!at>eruii(consilia qum non po- clcsiam. Clamaboper diem iu rebus (Ex Auquslino)
tuerunt stabilire. Cogitaverunl eniin noiue.i tutim de prospcrishujusvila', iilnon mulenlur: nec exaudies,
terr.i delere. Cogilavcruiit ut Chiistuni occiderent, quia verbis delictoruin iiieoriun ad te clamabo. Et
ne geutem et locum amitterent. Sed itleo amiseruni, nocie, idest, in adversis hujus vit;e clamabo, ut pro-
quia occideruiii. Non potucrunl ergo stabilirc consi- sperentur : et similiter non exaudies. Neque hoc fa-
liuiii, quia non est sapientia, non est pruilentia, non cis ad insipienliam niihi, scd poiius ul sapiain, <pi,d
esl consilium contra Domiuum (Proverb. 21.). Atqtie nie clamare velis. Non verhis de'.i<:loiuui, nec \Al.
ex hoc scio, cx| desideno temporaiis vilae, sed vnbis convcrsiu-
13. Quottiampones eos dorsum. Ut rcspiciant re- nis ad te iii vitam aiiernaui. Mulli clamant ct non
tro, ei non sint apti regno Dci : ut in, nie et desit.le- exaiidiontur ; sed ad silutem, non ad insipienliaui.
rio terrena appetaut et cajleslia umiti.tni. Sed nun- Clainavit Paulus , ut aulerretur ab eo tiuuulus car-
quid omnes perdes? Absii. Catcitas enim ex parte nis : et noii est exaudilus. Dicluinest ei, Sullicii.l.bi
coniingil in Isiatl, ut iniilliiiiilo gctilium inirarel gratia mea. 95 Nam virtus iu infinniiate perficitur
(Ziotn.0.). Kcliquhu autem salvic lienl. Ijiule et sub- (i. Cor.il.). Ergo non est exauditus, sed non ad
dilur : Itt rclujutts luis prwparabis vulltim eorum. j) ] insipieiiiiam, im< ad sapientiaui : ut intellig.it lioin >
ldesl vulliim liiuiii cl praesenlianiluam, qmi: fuis et medicuni esse Doiiiiiiuin, et tiibulaiionciii medica-
eorum, si ipsi credidisseni. Praeparabis ni reiiqniis menluiii esse ad saluiem , non poenam ad damnaiio-
tuis, idest, quos lu tibi salvanrios roliquisli. Et liein. Sob iiieriicamenlopositus ureris, secans, cla-
ideo , mas : noii audit medicus ad voliinLatcin,sed ainlii ad
11. Excutare, Dontine, in virlute tua. Idest, re- sanitaiem :
surre ct niaiu: in a^qualilaie Patiis, ut ostciirias i. Tu uutem ttt sancto habilas, laus Israet. In illis
poienliam tuam, et inaje.slaieiiiluani : qui prius ve- liabias, ipios sanciilicasii. Non enim habitas in cor-
tnsti in humiiiiate. Nos auicm Canlubimusel psatle- pore subdito peccalis. Quoniam (inquit Sapiens) in
mui,virtittes lut.s. Cantiis ad lauilcm, psalinus peiii- inalevolainanimam noo iiitioibil sapientia (Sap. 1.).
net ad bonam operatiouem. Ac si diccret : corde et Illi qui sunl justi, qui suiit casli, et puri, et sancti
opere celebrabimus, et nola faciemus miiabilia tua. ip»i sunt babiiaculum Dti. Talem ergo le exhibc, ul
in te habilclDeus. Muudacor luum, sauctifica icuiet-
TITULUS PSALMI XXI. ipstim, ut ex bis essc merearis, rie quibus dicit Apo-
1. In finempsalmttsDavid, pro sitsceplione malitlina. stolus , loiiipluni Dei sanclum cst, quod eslis vos
Isle psaliiiusattribueudtis est David, lu est, manitjorli (1. Cor. 3. et 6.). Et bene ait, laus Israel. Israel
l.bristo,qtu diabalumexpuguavf, Q_J,et iiiuiteiiidevicit cnim interpretalur i>i</tttsDeum. Illi Dcum laudare
|/lt'iii. 1). QuiideodictuscstDavid,quia fatiusest nobis nesciuut, qui eum 11011 videnf, non inlelligunt: nec
v\ semineDavidsecunduincaruem. Etijse nosdirigit in est speciosa laus in ore peccatoris (Eccles. 15.). Sed
 /'21 1N PSALMOSLXXV COMMENTARIUS <-*
»b his veraciterlaudatur, a quihus spiritualiter vide- A natus est, quisquis in carnali observatione sabbati et
mr, idest, crediiur, intelligitur, amatur. Esto et lu circumcisione caeterorumqne talium salutem ponii.
spiriiualiter Israel, ut laus tua sit Deus. Spes mea ab uberibus metris mem. Spes mea Deus,
5. /n le speraveruntpalres nostri. Nec eos fefellit non ex quo nberibus Virginis laciari caepi fnain et
Spcs. Non enim in se illam posiierunt, sed in te. aine » quoque), sed ab uberibusSynagogae, sicut de
Botium enim esi sperare in Domino, qiiam sperare ventre dixi extraxisii ine, ne carnalem consuetudi-
in principibus (Psal. 117.). El alibi : Sperel Israel in nem sugerem.
Doniino (Psal. \70.). Et rurstis : Audiiam fac.mihi 11. itt te confirmatus sum ex utero. Ipse est (Ex
inane misericordiam luam, qnia in te speravi (Psal. Augustino), uterus Synagogae, qui me non b pertulit,
118.). Spcraverunt, et liberasti eos. Ab inimicis, a sed jaciavit me. Non auiem cecidi, quia cohsiiliiisti
tentatinnibiis, a tribulationibus. me. De venlre matris mew, Deus meus es tu. Non
6. Ad te clamaverunt.In tempore tribulationis. Et effecit ulerus matris meae, ut lanquam parvulus obli-
salvi facli stml. In te speraventnt, et non sunt ccnfttsi. lus essem lui. El ideo :
Speraveruni ut dare- eis terram promissionis, et ac- 12. Ne discesserisa me : Quia semper mecum eris.
ce|>erunt. Noviimiset leginnis, quam inultos patres Et oportet: Qnoniam tribulutio proxima est. Unde in
nostros sperantes in «e eruit Oominus. Eruit popu- Evangelio, Surgite, eanuis : Ecce apnropiuquabit
lum Israel de lerra jEgypii (Exod. 12.) : eruit tres qui mc iradei (Matth. 20.). Ei non est qui adjuvet.
pneros de cainino (Dtni. 5.) : eruit Danielein de lacu Ncque Angelus, neque homo, nisi tu solus.
leonurn (Dan. 15.) : eruit Siisaniiam de lalso crimine 13. Circumdederitntmevitulimttlli. Judaei pingues,
(Dan. 13.). Speraveruni, clainavermn, et salvi facti j> luMuriantes,inriomita; cervicis. Tuutt pingues obsede-
sunt. Et illi peccatores et puri homines fuerunt. rttnt me. Anna et Caipbas caelerique majores. Tauri
7. Ego autem sum vermis el non homo. Ego atitem quidem, quia superbi: Pingues autem, quia malilia
(Ex Augustino)non jam ex persona Ariam loquens, pleni erant.
sed ego proprie Jesus Cliristus, sine seinine incarna- 1-4. Aperuerunt super me os suum. Palam et alia
lus, sum vcrinis, quia moi talis, quia de carne natus, voce blasphemantes. Sicut leo rapiens et rugiens.
quia sine coilu, el sine setniue generalus. Nonhomo, Sicut leo rapit praedam, ita ipsi ex malitia et crude-
snbaudis laniuui, sed Deus, ut essem in homine ul- litate rapuerunt me ad passionem, rugientes atqne
ira homines. Eg<>talis, sine semine, sine peccaio, irrationabili fremitu, et clamore sonantes, Tolle
lactus sum Opprobrium hominum el abjeclioptebis. i.olle, Crucifige eum. Reus est morlis (Joan. 19.
Ecce, lot patres speraverunt et clamaverunt, el con- Luc. 22.).
liii.io liberati elsalvati sunt. Ipsi tamen (ut dixi) ptui 15. Stcul aqua effusus sum , el dispersa sunt
boniiiies eianl , et peccaiores. Dominus anlein fla- 97 omnia ossa mea. Aqua effusa pedibus labenti-
gellabalur, colaphis cedebatur, spulis dciiirpabatur, bus houiines in se mullotiens cadere facit. Elfu-
spinis coronabatur, levabatur in lignum, clamabat, sus sum sicut aqua , scilicet ad lapsum et ruinam
Deus, Deus metis, quare medcreliquisti (Matth.il.)'t eorum. Ossa Christi Apostoli sunt, quibus corpus
et neiiio subveniebat. Quare hoc? Nunquiil ta vir- ejus, quod est Ecclesia , sustinetur, et roboratur.
tnle, qua Deus erat, liherare se non polerat? Poterat Ilaec autein dispersa stiut, quia relicto eo, omues
plane, sed nolebat. Volebat mori, volebat nos redi- fugeruni: sicut scriptuni est, Percutiam paslorem,
mere, volebat nos exemplo suo informare : ut vel sic et dispergenlur oves gregis (Matth. 20. Zachar. 15.).
diguarelur liumaii;; superbia bumililatciii Dei imi- C Aliler, aqiiaquae funditur, aut abluit, aut rigat. Ei-
tari : quia cum in forma Dei essel, humiliavii se- ftisus esl Cbristus, sicut aqua. Ablutisunt sordcnles,
melipsiim facms obediens non 96 usqtie aJ moiicm rigati sunt silientes. Ossa dispersa Apostoli sunt,
aliquam vulgarem et coniniunem.: sed ad niortem niissi ad praedicalionem. Factum est cor meum tan-
crucis (Phitip. 2.) ignoininiosissimam siuml el cru- qttatn cera liquescensin mediovenlris mei. Pro morlis
delissimam. Propter hoc Deus bomo voluit fieri op- dolore boc intelligi polest, quia dixit, Trislis est
piobrium hoininuni, et abjeelio plebis. Opprobrium aiiiina mea usque ad iiiortein : atque prae angustia
hoininum, propter cruceni: abjcctio plebis, quia ab- faclus est sudor illius lanquam gutiae sanguinis tle-
jecerunl euin, cl petierunt Barrabam, qui erat prop- currcniis usque in lerram : ilaut necesse fueril eum
ter seditionem qiianriam faclam in civitale el homi- ab Angelo caelilus misso conforiari (Mallh. 2b.).
cidium, missus in carcerein (Mctlth. 25.). Petierunt Accessit eniui (ait Evangelista) Angelus de caelo,
auleni sibi donari homiciriain: auctoiem verovilae conlortans euin. Vel cor meum,idest (Ex Augustino),
crucifigentes abjecerunt. Factus est igitur abjeciio sapienlia mea, qua: in sanctis libris de me conscripta
plehis Judaicae. Scri jam audiamus in psalmo, quaiila est, et tanquam dura et clausa non inielligebatur.
passus sil Christus. Postquam ignis meae passionis accessit, tanquaiu
8. OmnesviJeittes me, derherunt me : loculi siinl liquelacta manifestala est, et excepta in iueiiioria
labiis, et moveruntcapttt. Omnes, suhaudis, illi qui Ecclesiic meac. Inde etvelum Templi scissum est
venerant ad videnrium, ad cruciligendum, babuerunt (Luc. 25.), postquam Cbrisius exspiravit, quia quod
iiic derisiii in roide suo : et la';iis locitii suiil deriso- . velabatur, revelatum est (I. Pelr. 2.). Aruit tanquam
i ia verba : ut est illud, Ave rabi. Et moverunl caput, P, testa virtus mea, et linguamea adhwsit faucibus meis:
diccnics, Vah, qui deslruis Teiiipluni Dei, et in tri- et in pulverem mortis deduxisti me. Aruil, quia se
bus ilicbus rciLililicas(Malth. 26. et 27.). Huic pro- moriuum et sine vigore ostendit, neque seipsum,
phciiaeconcoidai Evangelista, ubi ait, Et ptaetereiin- qui aliis auxiliari solebat, defendit. Lingua quoquu
les i ludebant (Ibident). Et movenies capila sua lo- arihaesitfaucibus ejtis, quiasicut ovis ad occisioneiit
cuti -unt labiis liaec: ducius esl, et nou apcruit os suum (Isai. 53. Joau.
9. Speravit in Domino, eripiat eiun. Ilinc Evange- 19.). Et in pulverem morlis ducius est, videlicet in
lisla ail, Confidil in Deum , liberet euin si vult locum sepnliurae. Vel tanquam testa aruit virtus
(,1/all/t.28.). Sttlvum facial etim, liberando : quo- cjus, quia quod in ipso erat debile, iulirmius factum
niam vult eum. Sicut ipse dicit, hacc ironice de est ex tribulatione. Et quomodo lesta ame igneiu
Christo dicebaut Judaei, et veruin lainen dicebaiit: mollis cst, el post ignem forlis: sic Domiiiivirtus
10. Quoniamtu es fjft.it exlraxisli t/te de ventre. Non ante passioncm conteiniiebatur, post passionem ho-
solini) (Ex Attgustino)de illo ventre Virginah (nam norificabatur : et qui prius inorlalis et corruplibiiis
oiuuibiis hoininibus lex ista nasccndi esi, ut de veu- crat, poslea faclus est iiiiinoitalis et incorruplibilis
tre exirahauiur), sed etiam de ventrc Judaicaegenlis, (2. Cor. 15.). Et quomodo lingua in nobis nou valet
cujus tenebris ohtegitur, et nondutn in lucem Clnistt insi ad loquenduai, sic praedicatores suos, linguam
8 ln Vulgato Augustino, el ante utique.
l' Atque boc reciius apud Augusiinum, qrutaet>/i(itiui«(t>
7-io RUFINO PRESfsYTERO ASCKIPTUS 724
siiain <lixiiadb.Tsisse faucibussuis, idest duobus Te- Knium
A httmiUtatem meam. Leo signifieat diabolum,
jlamenlis , ul rie interioribiis caperent sapientiant. ric quo dicit Apostolus, Adversarins vosier diabolus,
In pulverem quoqne moriis dicitse deriuctum (Psal. tanqiiain lco rugiens circuil, quserens qiiem devo-
1.), (]tii pulvis signilicat impios et sceleraios , quos rct. Gui resisiite forles in fide (i. Petr. 5.). Qui cuni
projicit ventus lcniationis a fatie lerrae, idesi, a lide occulte insiriiatnr, riraco est: cum ape.rte saevii, leo.
Ecclesiae. Nec miruiu si haucpassus simi, quaeprae- Quia ergoail apcrtam saevitianiad occidenriumCbri-
dixi. slnrn frenriuerat, 99 recte tlicuim est, Salce me <x
17. Quoniamcircitmdederunlme canesmulli. Iriest, ore leonis. Unicoines aulein dicit superbos. Ideo
Judaei, latrantes contra verilatem. Concitium mali- subjecit, llnniilitatem incam. A cornibus(inquil) uni-
qnantium ebsedit me. Scilicet principum, Scribaium cornium, idesi, a subliniitalo superborum, se singu-
ct Pharisaeorum, qui consilium feccrunt in uiniin, ut laiiier erigentium , consm tesque non fereniium sal-
Jcsiini dolo tenereit et occiderenl (Matth. 26. Joan. vam fac liuinililatem ineani. In illis quiriem lalebat
!9.). Unile etsuhditur, Foderunt, id esl, cla\is con- invis bilis leo. Per illos a parle fremebat, a patte
fixerunt, manut meas et pedes meos, dinumeraverunt saeviebat.. Rapiebat prarriam, Dominicamlacerando
omnia ossa mea. Extendenrio me in cruce quasi rii- cariiein. Audivimus qtue passus est Chrisius, et quid
numerabilia ea esse ostenderunt. oriivit: aiiendanius moilo quare passus est. Audi
18. Ipsi vero consideraverunt, et inspexerunlme. fructiim.
ldem ipsi , et non mulati ah iniquilatis pioposilo, 25. Narrabo nomen tuum fralribtts meis, in medto
considerabant, el considerando apud senietipsos in- Ecclesitc lattdabo le. Qui snnt isii fratres, nisi invi-
quirebant quis esscm. Et nihil in me inspexeruni, n* ccm diiigcnies Discipuli? Illisdiclum est a Dmnino:
nisi puriim hominem. lluc est pr:i:ceptiim nieum , ut riiligalisinvicem, si-
9819. Diviserunl sibi veslimentamea, el super c.nl<liiexivos (Joan. 15.). llos riesignal in Kvangelio
vestcmmeam miserunl sortem. Quod vesliinenla di- ipse Dominus, <]uamlo riieinm cst ei , Ecce mater
viscrunl (Matlh. 21.), suatn diseorriiaiiiet errorcin, lua, et fralres Ini foris stanl quiereutes te. Al ipse
regniqne riivisionem signilicaverunt. Quod vero in- respondens riiccnii sihi ait, Qua: est mater mea, et
coiisutilem et meliorem non diviseruut, Ecclesiic qui sunt fraires niei? El exlenriit inanuin suam in
concordiam figuraverunt, quaemacnla caret et ruga Riticipulns,dicens, Ecce maier mea, et Iralres mei.
(Ephes. 5.). Vel vesiimenta divisa Scripluras , et Quicunque (in<|uit) fetcrit voluiilatem Patris mei,
cactera sacramenla significant, quae per h.creses di- qui in ca:lis cst, ipse metis frater, et soror, et ma-
vidi poluerunt. Sederal ibi liinica supciiexla, quani ter est (Mutth. 12.). Et niater mea , el lialres mci,
nemo divisii. Quae est (Ex Autjnsiinn) isia iunica, hi snnl qui verbum Dei audiunt, et faciunl (Luc.
nisi cariias, nisi iinitas, supei texla de cario a Patrc, 8.). Rene auteni ail, In medio Ecclesiwiaudabo tc :
a S|)irilu sancio, quani ncino potesl dividere? Sa- quia non occulle, sed palam venil Christus Palrem
cranienta sibi hivretici diviriere poiuernni, carita>em suum praedicare. Aiteniin, Kgo palam loculus stim
non diviseriint: et quia dividere non ] oiiieruin, re- iniindo, ego semper docui in synagoga, et in templo
cessernnl : illa aulem iiianet iniegra. Soiie ohvenit quo omnes Jud.ii c>nveniunl : el in occullo locutus
quibusdam. Qui habel hanc, securus esi. Ncmo il- Miinniliil (Joan. 18.). Et alihi idem Servalor ait :
liiin movetde Ecclcsia catholica. Et si foris illa in- Qiiori dico vobis in lenebiis, riicile in lumine : et
cijiiat liabere, iiitroinittitur: quoniotlo r.nnus olivae quori in aure auilitis , pneriicaie super lecta. Quo-
a columha, quaui cuui emisisset Noe, reversam gau- C niain <|ua2in tenebiis riixistis , in luinine dicentiir :
ricns, in arcam rursus intromisil (Gen. 8.). et quod in aurc loculi eslis in cubiculis, praedicabi-
20. Tu autem, Dotnine, ne elongaverisauxilium lur in teotis (Matili. 10. Luc. 12.), idest, palaiu et
ttium a me. Non in fine seculi (Ex ecdem), sicut cae- coram omiiibus. Narral nomen ut cognoscatur : pra:-
teros, qtios judicalurus in serie majestatis tuaeve- dical lauilem , ut amelur : quatenus per iidem et
nies : sed slaiim rcsusciia me. Quod lacliim est: die dileclionem a fratribus spiritualibtis inlra Ecclesiam
enim terlia solutis inferni doloribus , victoque dia- colatur Deus.
bolo, resurrexil Nam »i usque ad geueralem resur- 2i. Deinde ad ipsius laudem nos invitat, cum
rectionem disiulisset, tota noslra spes riecidissel. subjungit: Qui limelis Dominum, laudate eum, tini-
Ad defensionemnteumconspice. Nequid inibi noceat. versum seincnJacob glorificateeum. Timeateum ontne
Aliende in bis verbis liiimiliiatein et patienliain lemen Isruet. Tres ordines comprehendil liic , in-
Christi. Haec enim oinnia propter te et patitur, et clioaiilinni, prolicientiiiiii, perfectorum. Setl non-
loquitur. Vide ergo quomodo toium auxilium suum niilli qui iieccatorum siioruni inagniluriine territi,
et defensionein suam non in se, sed in Patre con- riivino juriicio pavefacli, mala qua: gessemnt, corri-
slituii, cuiii ipsc sil Dei virtus, et Dci sapientia (1. gunt : ct pltis limore poena:, quam amore jiisliliii!
Cor. 1.). Yult le informare suo exemplo, ut cum ad Doiiiiuum rcrieunt : lales hic admonenlur, ut
posilus fueris in trihulalionibus sive lcnlationihiis, Deuin vocc el moiibus laudare sludeanl, quem prave
hiutiiliier ei palicnler sustineas , ci diviinim auxi- viveudo anlea blasplieinabant. El suul noiinulli ad
lium postules dicens, 7'» aulem, Dominc, ne elonga- alliora promoti , qui jaiu sludent se spiritualibus
veris auxilitttntnum a ine : ad defensionenxmeam con- j) J studiis exercerc , bonis operibus riesudare, concu-
spice. Unrieet siibditur, pisciiitias carnis rigore spiriins reprimere , vi.tia
21. Erue a framca Dcus animam meam: el de manu vii tiitibus supplantaie. Ipsi sunt scnien Jacob , qui
canis ttnicam meam. Frameani vult intelligere mor- supplantulordicilur. Ili Hominuiiide snis profeclibus
teni : quia franiea gladius esl , <:tglariio inlerliciuu- gloriiicare jiibenlur, ut videlicel lanlo plus proli-
tur honiines. Et ne intelligerenius inoiieni carnis, ciant, qiianlo non in seipsis, sed in Doininoglorian-
irieo uun aii, Eilic corpus iiieum, sed , Erue aniniani tur. Et siinl plerii|ue, qui jam culmen jierfectionis
meam. Magis enim debemus orare pro viiu aniiiiao iiblinenl, qm ea quae relro siinl , peuilus obliviscen-
in a:teiiiuni victurae, qnani pro vita cnri oris in ler- tes, menlis oculos in aspectuui veri luininis inteulos
ra putrescentis. Per unicam suain, designai Eccle- babent : cuncia terrena iraiiscenduiil, animo solis
siani. Per canein , Judaicuui populuin lairaniein, cadest.bus comiiioraniur, carnalia in se desideria
discordantem , mordentein , irascentem. De cujus cxsiinguuiit (Galal. 2.), mundo mortui Deovivunl
nianu, idest, poteslaie, eam postulat libcrari. Quis- (Coloss.5.). Ili 100 Sllnl spiritualiter semen Israel,
quis liligat, discordat, mordet, irascitur, canis esi. qui videns Demn, inierprelaiur : qui carnis et anima:
Ilinceiiam dicittir, Circumdederunt inccaues iiiulti, iii<|iii uincnta liigiiini, ut Detim videre meieaniur.
coiiciliimi malignaniium ohseriit me. Talium uoli lli ariiiioiicniur, ipsum qtie.n amant , indesiuenter
qtiicrere societatcm , neaheis taiidem sis morsus ct tiinere : non servili timore , quo p.eccalores liinenl
laceratus : seri ora Deuin, ut ab eis te eruai. Demn, ne puniatitur: sed liniore casto, quo perfecti
22. Sulva me ex ore leonit, el a cornibus tinicor- Doiiinlimenl ne deserantur.
/25 1N PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 720
25. Qtiare autem limendus et glorificandus sit A (VDeusmanifeste veniet, vivos et mortuos judicatnrus.
Domimis, ostendilur, cum subinfertur: Quoniam non Ibi cadent reprobi in infernnm, ibi resurgent electi
sprevit, neque despexit deprecalionempauperis. Non ad caelum. Autiituri sunt illi, Ite, maiedicli in ignem
sprevit, ut repelleretur, neque despexit, ut vilipen- acternum. Audituri sunt isii, Percipiie regnutn vobis
dereiur, deprecaiionem pauperis, idest humilis. Nec prreparatum (Matth. 25.). Unde et snbditur :
avertil faciem tuam a me , et cumclamarem ad ettm, 31. E( anima mea illi vivet,el semen meum servit t
exaudivitme. 0 mira omnipotentis Dei elemeniia ! ipsi. Illi >,amvivere incipitint, qui cnm Apostolo di-
venit aliquis pauper ad divitem, potentem depreca- cunt, Noslraautemconversatioinoiclisesi (Pliilip. 3.).
tur humiliter, clamat pro necessilate, postulat ari- Hinc ipse aii, Vivo ego, j"amnon ego : vivit veio in
jutorium , aut petit subsiriittm. Quid facit dives su- me Chrislns (Galnt. 2.). Ideo sancli viri c.bnejanl
perbus? Despicit humilem personam, avertit faciem semetipsos, et quasi perdunt animas suas in hoc
suam, non dignatur attendere, lastidit audire. Quod mundo, ut in viia aeterna cusiodiant eas (Jonn. 12.).
superbus homo contemnit humilis Deus suscipit. Semen autem eorum smit ipsorum opera bona, sive
Excelsus enim Dominus humilia respicit (Psal. hi qni per e<>sconvertuntur ct scrvinnl Dco. Semen
\ 12.), pauperes misericorditer atteiidit, pie exaudit. stiuni misii Chrisius in terra. ctini praicepit ApnstMis
Dicaiur ergo merito quotl siibriiiur : Ev.uigelium prrcdicare omni crcaturre (Marc. 16.).
2>>.Apud te laus mea in Ecclesiamagna, vola mea Missasunt pauc >grana, et crevil,messis mulia (Luc.
reddam in compectu tintentium eum. Parva erat Kc- 10.). Anniiutiaverunt oivm, el loeuli sunt, el multi-
clesia , cum in una gente lanliim , idest, in Judoea plicati sunt super nuineriim. Quo<lcum vir sanctus
notus eral Deus IPsal. 75.). Modo magna est, quia np praeviriissetfuluriiin, siibjunxil :
totn lerrarum orbe diffusa: in ea quoiidie laudes 32. AnnuuliabilurDominoqeneralia ventura, et an-
Deo refernntur, \oia et sacrificia persolvuniiir ; non nuntiabunt cwli justitiam ejits populo qtit nascetur,
in abscondilo, propler timorem pcrseqiieniinm : sed quem fecil Dominvs.Geucratio venlnra, generatio est
in manifesto, in conspectn credentium. Unde et sub- novi Testamcnli, quaa nos sumns : annuntiata Do-
ditur : mino, iriest, ad lionorom Domini, ut ipsius haereriitas
27. Edenl pauperes et saturabunlur, et laudabunt maneamus. Hinc Apostolus ait, Vos eslis genus
Dominum qui reguirunl eum : vivenl corda eorum in elecium, regale sacerdotimn. gens sancia, populns
swcutumswculi.Qui jejuni erantpabulo veritaiisiqui acquisitionis (1. Petr. 2.). Caclorumaittcm nomine
esuriebant et sitiebani justiliam , modo pascunlur Apostoli designati snnt, qui jiistiiiam Dei annuniia-
divinis Scripturis : reliciuntur cn-lestibus sacramcn- verunt poptilo nato ex lide, creato a Deoin operibus
lis : laudanl, qui requirunt eum : n >mlaus est Do- bonis. Si ergo annimiiiti sumus Domino, credamus
inini, cruclatio saturitatis illius. lnde vivtint corda in ipsum, et illuminati per justitiam (Joan. 5.), qua
eorum in aeternum , quia cibus ille cordis et animae sciamusdeclinare a malo el lacere bonum(Psa/.33.);
est, de qno scriptum est, Qui manducaverit ex hoc et nati in eo per gratiam, ut filii e]us esse mcreamur,
panfi , vivel in aeternnm (Joan. 6.). Et, Reaii qui facti ab eo nova crcatura (2. Cor. 5.) : justuin est tit
esuriunt el sitiunt jusiitiam : qnoniam ipsi satura- in bac novitaie viiac maneamns (Rom. 6.), el ser
buniur (Matlh. 5.). Non enim in solo pane vivit viamus Deo nostro in sanctilale el justitia corani
homo, sed in omni verbo quod proccdit de ore Dei ipso omnibus diebus vitncnosira (L<tr.1.).
(Matth. i.). Quod aiitem Ecclesia magna sit, osten- TITULUSPSALMI XXII.
dilur ex verbis quaesequuiitur. Dicitur enim, C
2S. Reininiscentur et converteutur ad Dominum PsahinisDa id. I oqailurEcclesia,per totumhuncpsal-
universi fines terrm, ct adorabunt in conspedu ejus mum gaudens et gratias a^ens. J02 l'ro impensissibl
universmfamilim genlium. In eo quod ait , Universi cseliinsbeneliciis.1'olestad personamuniuscujnstiuefide
fines terrm , et, Universmfamilim gentitim, snsinual lisreferri, qui ronsecrius gratiam liaptismatisin sanctili-
in omni parte inundi, ct in omni genle coli et ado- eatione.Spiritus santii nmidatus, rcfcrt gratias Dco.In-
rari Dominuin. Praevidebat vir sanctus futtirum, tenlioEcclesiae esl, in hoclocoinfinnioramembrasua in-
ut si aliqiud boiiuineiscompluliimest, velco:u-
quod nos morio videmus adimpletum. Reminiscuniur forrnare, sivein haevita, sive iu fnltira,iHvinae et
enim Deum, cnjus obliii eraut: ct convertuntur ad plcndun, gratiae,
non meritis suis studeant imputare. Et per tolum hunc
eum, quoa aversi erant, cuin terrena appeierent, et psalmumfit commendatiodivinaegrstiic. Aii ergo :
aieriia non inlelligerent, et servirent creaturae po-
lins quain Creatori, qui est benediclus in saccula PSALMUS XXII.
(Rom. 1.). Et adoranl eum . qui idola adorarc con-
sueverant. i.Domiiiusregilme,etnihilmiliideerit:inlocopascum
29. Quoniam Dominiest regnttm , el ipse domina ibi me collocavit. Dicitur in alio nsalmo, Ueges eos in
bitur gentium. Expnlsus est diabolus (.foatt. 12.), re- virga ferrca (Psal. 2.), iriest, in inflexihili jusiilia.
cuperavit hoereditatemsuam Cbiisius : regit pnpu- A<lhoc enim rex constituius esi, ut spiritualiter Ec-
lum suum spiritualitei, possidel eum tauquam XOl clesiam suam regat secundtnn bonos mores et vir-
regnum suum , doininabitiir in geniibus potesiatu tutcs : quaienus suo regimine gubernala ab inopia
perpetua. Et quia dixerat, familias gentium Donii-T n" praesenlis miseria: deducatur ad |>ascuaaeiernc vita:.
num adorare, adjunxit de polesiatibus, dicens, lbi nihil ei deerii, ubi Duus erit oinnia in omnibus
30. Manducaveruntei adoraverunt ontnes pingues (1. Cor. 15.). lbi est locus pascuae, qui in boc
lerrm. Qui sunl pingucs terrae, nisi diviies et abun- miinrio incipit a firie, ibi prnficilur in onteniplaliooe.
dantes in sarculo? Gusiaverunt et probaveruni, quo- Hinc Veritasait, Permesi quis inlroierit salvahitur,
niam suavis est Dominus(1. Petr. 2.); et ideoadora- et ingredielur, ct egreriietur, et pascua inveniet
verunt. Quod auietn aii, universos lines terrae, et (Joan. 10.). lngredietur, virielicetad tideni : egre-
universas fatnilias geiiiiuni, et omnes pingues terrae dietur ad conteiiiplalioiiem. Inveniet pascua, quaiirio
converti et adorare Dominum: non sic iulelligenduiii itnplebitur quod iu alio psalmo dicitur, Satiahiinur
esi, ul nullus remaneat in terrae terminis, sive in cum apparuerit gloria tua (Psal. 10.). Sed quia per
lamiliis, sive in priucipihus, qui Deum non colat : Redemptorem nostrum dicitur , Nisi quis renatus
sed in omni parte lerrarum, ab omni genere faini- fuerit ex aqua etSpiritu sancto, non poiest inlroire
liarum, ab omni genere poleslatum accipiendum est in 2.regnum Dei (Joan. 3.) : recle siibjungitiir :
credi et adorare Deum. Nam qunri iniilti riebeant Super aquam refeclionis educavit me, animam
rcprobari, oslemlitur, cum subinferiur : In conspectu meam converlil. Aqua refectionis aqua est bapiis-
ejus cadentomnesqui descenduntitt lerram. In terrani maiis : hoc sacramentum regeneratioiiis est el sa-
riescendere, est statum inentis ad terrena concupis- lutis exonliuin : ibi anima reficitur, ct educajur cuni
cenda inflectere. Sed, sicut dicit Apostolus, Unius- a peccalisabluitur, fide iinbuiiiir, moiibus iniiovaiur.
cnjusque opusqualefuerit, ignisprobabit(l.Cor. 3.), lbi convertitur a diabolo ad Deum, a malo ad i>o-
727 RUFINO PRESBYTEROASCR.1PTUS 728
iuiui, a morte ad vitam, ab iniquitate ad justitiam. A A inebrians qtiam prmclarus est! Vere prasclarus, quo
Undeet subditur, sanguis olferiur immaculatus. Hnc poculo fidelium
, 3. Dednxit me super semitasjustitim propler nomen inebriatur affeclus, et laetitiaminduit de remissione
suum. Quid per semilas, nisi arctiora justitiaeprae- pcccaiorum : quod signilicat oleo caput impingua-
cepla dcsignanlur, quihus fideles animaead caelestia tum. Iloc pane cor justi conlirmaiur, lioc oleo laeti-
regna rieduciiniur?Arcla enim ad angusta esl via, ficatur, hoc calice iiiebriatuin mutaitir a peccatis,
qnae ducit ad caelos(Malih. 7.). Nec sulficerel aquis per misericordiam abluiiur, virtutibus derivatur.
rciectionis educari, nisi coiitingeiet operibus jusiitiae Deinde per ejusdem misericordiae doniini ad cae-
perlici. Tesic eniin Apostolo fides sine operibns leslem patriam aiiima (idelis sublevatur. Unrie sub-
iiiorlua est (Jacob. 2.). Et ne viderclur haecascri- jiinctiim cst,
here suae justiiiae, ideo ait, Propter nomen suum : G. Et misericordialua subseqneturmeomnibus104
ac si diceret, Non propler meritum meum. Nonenim diebusviim mem. MisericordiaDomini elecios suos
ex o|ieribus justiiiae quae fecimus nos, sed propler proevenii, et fubsequilur. Nolentem pnevenit, ut
suam misericorriiam salvos nos fecil (7'tl. 5.). Deimle bene velit: volenlein adjuvat, ut pcrliciat: operaniem
tion solmii justitia perfectam, setletiam inter adversa siibsequitur, ut perseverare niereatur. Non enim qui
se esse intrepidam osiendil haec firielisaniina, cum caperit, sed nui perseveraverit usque in linem, hic
subjiingit : salvus erit (Maith. 24.). Unde et subdiiur : Et ut
i. Nam etsi ambulaveroin medio umbrw morlis, inhabitem i/t domo Dominiin longiludine dierum. In
non timebomala, quoniamlu mecumes. Morlisiinibra: ill.i beala riomo, uln saniiornni est habilatio, nulla
stint oiiines reprobi, iinitatores riiaboli. l|>se eiiim < g est dicriim varielas : sed tiiius dies, ei una atiernitas.
hoc iioimne appcllatus est, sicut Joanues ait, Et lbi enim splendet sol justiiia:, apud quem ron est
nomen illi mors (Apucal. 6.). In inedio unibraeniortis tiansinuiatio, nec vicissiludinis obumbralio (Jacob.
erant, quibus Paulus dicebal, In medio naiionis 1.). Sed quia nos longa tempora dierum spatiis so-
pravaeet perversae, inter quos lucetis tanquam lumi- lcmus mensurare, Scriptura sacra nostro usu lo-
naria, veibiiin vitae conlinenles (Philip. 2.). Quare quens aclernainvilam dieriim lon^iiudine voluit de-
autcm iitin 103 timuerit in medio pravorum con- signare. Ecce qualiier nos regil Deus noster, ut ad
stiiutns osleniiii, dicens, Quoniamtu mecumes. Ma- vitae pascua deducere possit. Aquis baplismalis nos
gna est securiias, secum babere Deum. Unde Apo- abluil, anim.is nosiras a vitiis, et a diabolo ad
slolus, Si Dcus, inquil, pro nobis, quis co tra nos Deuni convertit: Super justitiae semitas nos exaltat,
(liom. 8.)? Uhi divina praeseniiaest, ibi ini| os-ibile inter adversa corroborat, disciplinn castigat, conso-
est viiia interesse. Ubi cst virlus divina, omnia su- latione siislenlat, pahulo verilalis iiienleui satiat,
perat adversa. Et quia eos quos inlinbiiat Ueus, ali- gaudio spiriluali replet, caritate iuebriat. Ad ulli-
quandd uiiliter exercet flagellis, aliquando n i~eri- iiiuin perseveraiitiamusque in finem nobis tribuii, el
coidiler spiriiualihuset lemporalibiis relovet honis : post linem in caelesli domo peienniler et feliciter
rccie subjiinctum est : Virgalua el bacultis luus ipsa inbabitare facit.
me consolatasunt. Quia virga percutiuiur, baculo sus-
tenlamur : per virgam iiilelligimusdisciplinam, per TITULUS PSALMI XXHI.
baculuin , consolationis susteiitaiiientuin. Utroque 1. Velumpraesentislituli,juvanie Domino,subleveniiis,
niorio iios consolalur Dominus, flagellis viriclicet et ut nobispenetraliapsalmi clariushinoiescaiit.Titulusejus
donis. Ariboc eiiiin modo nos flagellat, nt in futuro (C cst, PsalmusDacid,prima sabbati. SiguilicatdiemDonii-
nihil in nobis invcniat, quod puniat. Ad boc corripi- nicuniprima sabbali, qtiaeprima est poslsabbatiim,qui
inur, ut probemur, et eiiuiiiriemur, ut emendelur die Dotninusresurrexitamortuis(Jtfarc.16.):<|iiaepropler
negligenlia, probetur patientia, tribiiaiur curona. excellenliain tantiniiraculiproprie Domiiieanuucupalur.
Unrie sciiptutu est, Bealus vir qui sutleit tenlatio- Dicit psalinusquod Dominiest terra, et ab ipsofundaa.
Intenditquosque lirielesadmouere,ul asceidantin mou-
neni, quoniam cuni prohatus fueril, accipiel coronam lem Domini ( Psal. 20.), moniem juslitia: : ut muu-
•vita;(Jacub. 1.). \irga Doinini consolahatur Aposto- deut se ab omni inquinaniento carnis el spiri iis, ut pro-
Iiiui, ciiin riicerct, Gloriamur in tribulationibus (liom. liciaulin operibus honis, ut custodiantse ab oniiiitiolo:
£>.).El quia sancii viri, diun foris liibulanlur, gralia quatenusaccipcre inereanliir benedictionemet rniscri-
Dei pleni inierius gloriantur, bene siibjuncium : cordiama Domiuo(2. Cor. 7.). ltem admouenturalollere
;*>.Parusli in conspectu meomensum.Ut jani (Ex poiias viitutuinatl introduccnduniDoniiiiuin, qui est foitis
et potens dcbellalorhosliuinel vitiorum,Dominusvirtu-
Augttstino)non lacte alar, velut parvulus : sed velut luni, et Rex gloria:.\o\ est in hoc psahnocoiigralulau-
inajor cibum suinam , firmaltis. Adversus eos qui tiumChristortsurgenli, quasi victoride bello redeunti.
tribulant me. Vel per iiiensani posstiinus intelligere Dicaturergo :
sacram Scripluiam, qu;e in conspectu nostro paraia
est alque exposila : quaepraesenlat nobis diversarum PSALMUS XXIII.
sentenliarum iercula, uteis reficiamur lanquam cibis
spiritualibus, ne inter iiiundi hujus adversa dclicia- 2. Dominiestterra et plenitudoejus, orbis terrarum
iiius. Unde Paulus ait, Quaecunquescripta sunt, ad et universi qui habilantin eo. Si haecverba juxln bis-
nosiram doclrinam scripla siinl: ul per palientiam ct p. loriain accipimus, ex rebns visibilibus intra nos
consolalionemScriptuiarum spem liabcaiiius (liom. pensare debemus, quanla sit digntis veneraiione
15.). Ei quia ipsa Scripiuia niiiil prodcst sine gratia, taulus ac talis Dominus, qui lotuin mundum suo do-
siibjuncliim est, Impinguasti in oleo capttl meum. iiiinio potuit subjugare, Quod si hoc spiritualiier
Idesl, laclificasli gauriio spirhuali iucnteui nieaiu. accipimus, per terram Ecclesiam, per plenitudincni
Recie per caput, mens iiiteiligitur : i|iiia sicut capite ejus, opera et virtutes intelligere possumus. Qute
regniilur inembra, ila mente cogitationcs riisponuii- cuncta Doiiiiui sunt, idest a Domino facia atque dis-
lur. Caput ergo in oleo iiiipiiiguattir, quotiens itifu- posiia. lii ne quis tanlum unam tenam, aut unaiii
sione sancti Spiritus nieus uosira inuiigitur. Vel gentem, scilicet Judaicam esse Domini aestiinaret,
paravit mensain Dominus,quando in saciaiiicnto suo siibjunxil : Orbis terrarunt, et universi qui habitanl
nobis dedil cariiem siiain ad iiiandiiciiiiriiiiii,et sau- in eo. Cuni clarilicatus Dominus (Joan. 12.) aniiiin-
guinem suum ad bibendum (Mntth. 20. Murc. 14.). ciatur in liriem oiimium gentium, gratia ejus abun-
Ilinc est, quod in coena paschali, quanrio Dominus danier dislribuitur, longe laieque peccata diiiiittun-
iraditus est, cceiiantibtis discipulis, accepil Jesus lur. 105 Millia milliuui Doiniuoreconcilianiur, Et
paiiem, et bencdixit ac fregit, dcdili]iic Discipulis nniversusorbis terrarum fit Ecclesia ejus. Et merito :
suis, dicens, Accipiie el mauducaie : boc est cnim Quia ipse super maria funduvit eum, el super fiumina
Corpus iueuiii (Luc. 22. 1. Cor. 11.). Obtulilei ca- prwparavileum. Terra vel oibis stiper inaria iundari
licein sangiiinissui,utbiberent ex illo, in remissionem riicitur, quia aquis maris undiquecirctimdalur : sicut
ueccatorum. De hoc calice subdimr ; Et tutix meus (liciiims aliquam civitatem super tiiare fundatam,
 72D IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 750
' non ul sub ea mare
sit, sed quia in flne primo su- A aperiiur. Per eas etiam portas Deus ad humana corda
pereminet mari. Si aulem aliud, quod ad nos magis ingreditur. Unde dicilur : Et introibit Rex glorim.
perlinet, ista dicta signific.int : possumus inlelligere lpse est enim rex caeli et terrae, largitor gloriae, de-
per mare, mundum : per flumina cupidos homines, rietur slructor superhiae : ut qui gloriatur, in Domino glo-
qui lahuntur in sa3<iilum.Eliam (F.xAugustino)istos (2. Cor. 10.).
superat Ecclesia, quae devicti- per Domini gratiam 8. Pavet admirans natura morialis, et quaerit :
cupiditatibus srecnlaribus, ad recipicndam inimorla- Quis est iste Rex glorim? Dominusforlis et poltns, Do-
liialem carilate parata est. Su.er maria fundata est ininus poiens in prwlio. Qui accepit fnrmain servi
Ecclesia, qui juxta amaras hnjus saeculifluclnaliones (Philip. 2.), ecce Dominus esl. Ante infirinus ex cor-
sita est. Sive super maria non sub mari fundatur : rnptione, modo fortis ex imtnortalitale. Ante quasi
quia niillis impiorum lormentis superatur. Vel quia impoteiis, cum occideremr : modo potens iu praelio
non ei viiia, sed ipsa viliis dominaiiir. Super flu- (1. Peir. 2.), c.um morte sua moiiein destrueret, et
mina quoque praeparatur, quia super populos, et resurgens a mortuis diabolum debellaret. Et quia
super principes et potestates, qui fluminum noniiiie duo populi erant, Judaicus videlicet et gentilis, qui
designantur, magistri atque praelati constituiiiilur. per Dei gratiam salvandi fuerant : recte quod pri-
Ecce, Ecclesia posita est in sublimi : in allo locavit iiiuiii Juilaico dicilur, postmudum gentili replicalur,
Dominus orbem snum, sicut Imperator palalium. Et ciiin stibiiimr,
quis niiles ascendet illuc ad Imperatorem ? 9. Auolliie portas principes vestras, et elevamini,
3. Quis ascendet in monlem Domini, aut quis stabil porlmwiernales,el inlroibit Rex gloriw. Rursus tremit
m loco sancto ejtis? Ascendere mtiltorum est, stare _" huniana fragiliias, el quaerit,
autem paucorum tanium et perfeclorum. Ascendit 10. Quis est iste Itex glorim? Dominusvirttitum ipse
Judas, sed minime stetit. Ascenderiint multi ahi, sed est Rex glorim. Nolandiim quod superius describilur
conversi abiere retrorsum (Joan. 6. et 18. Luc: 8.). Duminus fortis et potens in praelio : hic vero diciiur
Quis ergo sic stabit , ut non cadai, ut in ieni|iore virtuliim ei Rex gloiiae : quia videlicet apud Judaeos
teniaiionis non receriat? Sequittir et dicit, sustinuit cerlamen passionis, apud genlilcs obliouit
i. Innocens manibus et tnundo corde, qui non ac- gloriain virtutis. Apud eos in lerra pcenis afficitur,
cepit itt vanoanimam suam, necjuravil in dolo proximo apuil istos in caelo jam residens, viriutihus et mira-
suo. Imiocens manibus et mundo corde cst, qui lion culis rieclaratiir. Nos aulem bonoremus Dominum et
operatur, nec cogitat malum. In manibus enim opera, Regem nostrum, qui potentcr aereas potestales debel-
in corde cogitationes iiitelligimiis. In vano aulein lavit (Eph. 2.) : el referamus ei gratias, qui servis
animam suam accipit, qnisquis inlrucluose vivit. In suis virtulem et gloriam misericordiier tribuit.
vano animas suas ac<eperant, quibus paterfauiilias TITULUS PSALMI XXIV.
dicebat : Quid bic slatis lola die otiosi? Qui ne otio
vacarent vanitatis, conlinuo audierunt, ite, et vos in 1. Seqnentis operis titulus est, Psalmus David. Quo-
vineam nieam, et quod justuin fueril dabo vobis niamquid sil fsalmuset quis inlelleclus sit per David,
dixiinus: uon opoitet ut in his moram facia-
(Malth. 20). Quisquis ad bene operandum se prae- frequemer
mus. Voxest iiriciisaninirein lioc psalmode morteinlide-
parat, hic est qui non accepit in vano animam suam. lilatisad tideniconversi, perseveraulia orantis. Inlendit
Proximo suo iu dolo jurare, est veriim ei pro falso, autem nos exemplo suo instruere, ut postquamarilidera.
aut falsum pro vero affinnare. ln dolo proximo suo couversifueriinus.advoinitumnonredeamus:sedul 107
jurat, qui ea verba affirmando dcnuntiat, quibus IG perseveremusin bonoproposito,orationi insistatnus.Vox
eum decipiat. Qui ergo sic bona agit, ut in opere, iu Ecclesiae.
cogitalione, et in verbo innocuus sit, PSALMUS XXIV.
5. Hic accipiel benedictionema Domino,et miseri-
cordiam a Deo salutari suo. Inter illos eniin erit, 2. Ad le, Domine, levavianimam meam, Deus meus,
quibus in die judicii riicturus est Dominus, Veniie, in te confido, non erubescam. Cum te desereret
benedicii Palns mei (Matth. 25.). Et haec benediclio anima mca, carnalibus desid<riis conculcabatur in
no:i erit ex meritis suis, sed ex misericordia sui terra. Homo enim recedens a Deo, slatim viiiorum
Salvatoris qui non ex operibus juslitiae nostrte, sed tradilur potestaii. Et ex eo, quod in me confidebam,
propier suam misericordiam salvos nos fecil (Tit. 3.). perductus sum usijue ad banc quam patior acrutu-
6. Hmc est generatio qumrentiumeum, qumrentiuin nain. Et qui, deserto Deo, sicul Detis esse volui, a
faciem Dei Jacob. Ex talibus, inquit, conslituitur paradisi gaudiis ejeclus, de mea superbia male irrisus
Ecclesia, sic nascuntur qui quaerunt eum : qui erubui. Et quia (EasAugustino) mihi inale crat sine
qiiaerunt faciem, idesl, cognitionem Dei Jacob, mi- te, conversus animam ineam levavi ad te. Jam te
noris Iratris, in quo Deus gratiam suam commen- Deum meuni confneor, in te liduciam ineam con-
davii. Anlequam enim 106 aliquid egissent boni Slituo. Non erubescani ulterius, corruplus » peccaio.
vel mali, diclum est, Jacob dilexi, Esau autem odio 3. iVe/jfueirrideanl meinimicimei. Idest (Ex eodem)t
habui (Malach. 1. Rom. 9.). Sicut lunc miooii fralri serpcntinis aique occultis suggestiouibus insidiantes
gratia diyiua data esi, ct majori non data : sic adhuc non nie dejiciant. Irrisione eniiit digni suut, qui dia-
superbis, tanquam niajoiibus, resistil Doininus, hu- rj bolicis decepti suasionibus, a bono proposiio rece-
milihus aulem, quasi minoribus dat graiiam suam dunt; qui post conversionem ad seculum redcuni,
(Jucob. 4.). Dinpsalma. qni post virtutes ail viiia decidunl. Sed euni ininiiei
1. Attotlile porlas prinapes veslras, et elevamini, noi) poiuerunt irririere, quem in bono proposito d:-
portm mternales, el introibit Rex glorim. Quinque viua .bonitas feceril permanere. Unrie et siibriiiur :
po!l.is habet bomo, quinqui: videlicet corporis sen- Etenim universi, qui sustinent te, non confundentur.
sus : visum, audilum, guslum, odoraium, et lactuin. Deuni sustinet, qui nullisab eo teutalionibus moveri
ll;c autem portac, nisi singulis ctistoriibuscustodian- valel. llinc Veritas suis discipulis aii, Vos estis, qui
iin, per eas diabolus frequenter ingredhur et rcgredi- permansistis mecum in lenlationibiis meis (Luc. 22.).
lur. Uportetergo, uthaeporiaeclaudantur diabolo, et Hi profecto non coiifundentur, nno gloriabuntur, quia
apeiiantur Deo. Undeel rccte hic principes appellan- scripium est, Beatus vir, qui suffert teniationeni :
lur, quia hiscorporalibussetisibusspiriiu.iliierprinci- quoniam cum probatus fuerit, accipiel coronam
pantur. Qui studeut castigare corpus siiiim, et in ser- vitae(Jacob. 1.). Quo conlra de tepiobis diciiur, Vse
vilulein redigere (1. Cor. 9.), ne regnel peccatum in bis, (|ui perdiderunt suslinentiam (Eccles. 2.). Sus-
eorum morlali corpore (Rom. 6.) : liijubentur atlol- tiiieiiliam videlicet perdunt, qui dum diu se inuiio-
lere poiias suas, scilicet sensus corporales, et portas rari in islis visibilihus aestimant, spem invisibiliuui
a-lernales elevare, quau sunt lides, spes, et cariias, dereliiiquiiut : de quibiis subjungilur :
caelerseiiuevuiutes : qu;c merito aeternales portne 4. Confundanlur omnes iniqua agentes supervacue.
iioiiiiiiantiir(quia per cai itigrtssus rstcrtin: patna Supervacui'. tuquatn, reprobi a_:uiu,quia nihii seciuin
731 RUFINO PKESISYTEROASCRIPTOS 17.-1
de fructu sui laboris deferunt. Alius namque adi- jAsibi, reduci ad memoriam deposcit. Unde et sub-
piscendis lionoribus exsudat, alius muliiplicandis jungii :
facultaiibns cestuai, alius promerendis laudihus an- 7. Delictajuventutis mem, et ignorantias meas ne
hclai. Sed quia cuncia h:nc hic qui-que moriens memineris.Irieo ail, Juveululis, quia hoecaetas m >gis
deserit, labores in vncutim perdidil, qui secum ante semper esl prona ad peccaudum. Et in hac aetate
jtidieem nihil tulit. Tunc reprobus quisqne confnn- potissimum corrigere quisqtie se debet, sicut scrio-
diiur, cuni judex exlerius ccrnitur, et omnis snte tum est, Fili, a juventuie tua excipe doclrinam
oculos culpa reduritur : cum accusator inlerius tole- (Eccles. 6.). Et scienriuin, qtiia tribus modis fit
ralur, el mens super gehenna: ince dia suo gravius omne peccatum. Id esl, aui sludio,atil infirmiiaie, atit
igne cruciatur. IIoc eliain in coiifiision<:reprobortim ignorantia. Slurii» peccavit Jndas, inlirmiiate Peirus,
vertittir, quoil electon 111^loriam conspiciunl, ut ad igiioranlia 109 Paulus. Peccata sturiii el infirmita-
mnjora reahis sni supplicia repulsi virieaut, ouod tis concluilit, cuin ait, Delictajiivenmlis me;e. Ju-
perdidcriiut : horum exirema eonfusio, relerna dam- veniiis enitn ( ul dixinins ) prava esl ct inlirma ad
nalio <sl .Mittl/i. 1.). Quani ne c.inversiis iste per deliiiqiienrium. Pcccata vero ign 'rantiie desiitnat,
laiam pradicnrio viam incurral, D'iiii>niimsiiiiin hu- cum subjttngit , El iqnoraniias meas me memineris.
mililer exorai riicens, Vias luus. Domine, demonstra Ac si dicerel, Delicla , qure feci , aut per studiuin,
mihi, et semilastuas edocetnc. Per vias laliora et mi- aut per iulirmitaiem, aut per igixiianliaio, ne redu-
nora pneeepta justiia; possunl inlelligi. Per semilas cas ad memoriam , ne rcserves ad vindictam : sed
vero aliiora et perfecta mandaia. Ari latiorem jus- lanquam excidant libi, et ulobliviscaris delicta mea,
lilia: pcnincl viain, <iini ex rebus possessis prteei- i•Qrecordetur mei misericorriia tua. Et hoc est quod
piiniir ilcciiiiain riaie (Lttc. 18.), paupercs recreare, subdit: Secundum iniseticordiatn (uammemenloinci
niirios vcsiire (Mattlt. 25.), cleem>,syiiispeccata re- lu. Non secunduin irain, quammerui, Pronter boni-
(limcre (Dan. 4.), el cacteris operibns 103 miseri- tatemtuam , Domine. Non pmpter merilum tneuin.
rorriiaedeservire. Ad semilas aiilein pertinere vide- Eg> quidem miser, lu misericors : ego nialus, tu
lur, cuin omiiiliiis, qna! Iiiibeunis, renunciare jube- bonus. Noli ergo me altendere ex me, sed ex te ai-
niur, cuncia qna: iiiiindi sunl, despicere, nosnietipsos lende me. Nam ex me inihi damnalio, ex te mihi
abnegari', Denni ex loto corde diligere. lstas spiri- salvatio. Undeet sequitur :
inales vias et seniitas eleciis suis Doiiiiniis et in 8. Ditlcis et reclus Dominus: propter hoc legem
Scripturis cxierius demonslrai, et inlerius in corrie dabil detinqttentibusin via. ln dulcedine mansuetti-
pcr gratia: aspirationem docere non cessat : qua- do , in rcciiiudine juslitia siguaiur. Plerumque uos
t<>nuseruriiti ei errorem viia.e sciant, et dirigi in cmn reeiiiudineni exsequimur, maiisiieiudinem re-
veritaie. Et irioo subjungit : linquimus : et ctim niaiisiietudiiiem senare cupi-
5. Dirige me in veritale tua, et doceme : quia lu es mus , a rectiludine juslitiae rieclinaniii-. Dominus
ac Rcdcmlor nosier sic utrumipie in se tenipc-
Detis Salvator metts, e'<le suslinui tota die. Quia nihil vero ut nec dulcedo reciitudinem, nec leciiiudn dul-
in me haheo nisi loiiiindincm peccati, ct mendaciuin rai, in aliquo niinnat. Sic riulcis est Dominus,
eiroris , irico nccesse est, ut in veritate dirigas tor- cedinem ut dimitlat; sic reclus esl, ul post vocatio-
luosuni, el rioccas ignarnm. Quod ideo debes lacere, nispeccaui et vcniae grnliam ullinio judicio iligna ineiila
quia tn cs Deus iueus, qui me creasli, Salvator _ exquirat. Propier hoc lex data est dclinqucniihus
ineiis, qui nie ledemisti : qiieni tola die sustiniii, id IC<in via : ut ex lege sibi ostensa recognoscat qiisqne
assirine expectavi. Unus riies non praeleriit, quin te in qiit)dcliqiiciil, ai.L arimissuin qualitcr enieiidaie
siisiinercni ; nec prospcris nec adversis moveri possit. Qtiia liiim dnlcis est Dominus, id-o uon
potui, quin in te seniper spcm ineani coiistiluercm. vuli moriein peccaloris, sed nl converlatiir, et vivat
Vcl posl cogniias vias et semitas, id e»l, |)ost cogniia
latiora uiauilata, ut cst, Non occides, non moeiba- caiiiin (Eiech. 35.). lliirsus, quia rectus cst, iriipsum pec-
iion dimiltit impiiiiiium. Propter hoc ergo
hiiis, non fiiitinn facics, et siniilia (Mattli. 19.) : el lex delinqucnlibiis dalur, ut secundum legeui aut
post cognila alliora manriala, ut esl, Diliges proxi- coirigautiir, aiil jiidicentur. Cnm auilis i|iinri Domi-
inuni tuiiiii, sicui leipsiun (Luc. 1(1.), et, Quaevultis, niis tuus riulcis est, allende
ul laciantvobis hoinincs, el vosfacile illis (Malth. 7.), quiri riiiigas. Ciiiu auriis
atieurie quid tiineas : ulamorc et limore Dei
el, Diligite iniinicos vestros, benefacite his qui ode- rec.us, custodias. Caritas eiiiiu implet
riinl vos (Mtittli. .'i.), etc. Postqnain has vias et se- cxciiaius, lcgeiiiejus
initas nionslr.iveris et riocueris, Ditige ine in veritate lege.ni (liom. 15.) : timor castus servat caritatein.
Ilacc iitraque virtus et vitia exiinguii, et virtuies
tua, idesi, fac me reclum in operalione justitii: : El Unrieet subriiliir:
doce me, iri est, fac niihi iiotnm, quia lu cs DeusSal- giguii. 9. mansuetos in judicio, docebilmilesviat
vaior nieus, iri esi, creator et reriemplor. Ac si di- sitas. Diriget Mansueii dicuntur, qui in se sunl ipiieii: qui
(erii, Hoceme vias, quibus ari veiitatem veniam : non irasciintiir, noii conteiiduiit, nun rixanlur. Mi-
iiua <'Oinphia, ari teipsiim, qui verilas es el vila tes stint, <|iiialiorum couiuineiias , iras ct injurias
(Joan. 14.), cognnsceiidum et perlruendum perlin- paiicnter suslinenl. I'e talibus ipsa Veritas ait, Su-
gain, ct pcrtingendo stistineam. D per quem reqttiescil spirilus nieus, nisi super hiiini-
(>. Quori in possit lieri, /{einititsrcretniserationutn lem et quieium, et treinentcm sermones meos (Isai.
tttarum, Domine. ct inisericordiarunt tuaruin, quw a GC)? Tales riirigit Doininus in judicio, quia ipsi
seculo suni. Nnlla ohlivio cadit in Deiim, ut remi- spirittim Dei habent (2. Cor. 7.): el spirilualis oni-
nisci possit : ci cnini, qui csi vera sapientia, ciincia nia judicat, ipse vero a neinine juriicatur (1. Cor.
suiit praescnliu. Sctl liiimaiiousu loquilur, cuni exorat 2.) Tales noii pr.i sumuiit regere semeiipsos , ei
Dciun, ut reiniiiiscatur. Qnasi cnini oblitus miseia- ideo riiriguniur a Domino: faciunl cnim cum recto-
lioniim suaruin Deus fueriil, cum tanquaiii iralus, reni suu;ii , neque rccalcitraut quaiioo eis juguin
siihjacerc peccalo liiiiiiaiiumgenus pcrmillebat. Orat suave iuiponitui' et onus leve (Mallh. 11.). Quas
ci'gn, tit rcmiiiiscatiir iiiiseratioiium cl misericor- uuiijiiivias docebit eos, osteudit, cuni subjuiigit:
(liarum siiariim, quae a seculo sunl pra:linilae(Prov. 10. Univcrsw vimDotnini misericordia et verilns,
8.). Ab icterno i'nim pr;cor<liiiavcratDcus per suam requireniibus tettamentum ejus, el lettimonia ejus.
iuisericorriiain redimere huiiianuiii genus. Bene au- Ilas vias (Ex Auqustino)docebil eos, idesl, miseri-
teiii ait, miserationtiin et misericordiarum. Miseia- cordiftui , qua placabilis est: el veritalein , qua in-
tioucs eniin ari exbibiiionem |iertineni, niisericorriuc corrupius esl. Quoruin iinum prathuit, donando pec-
:ul piariiiiilionenide inulta sua miscricordia. Mullic caia : alterum meriia judicando. Et ideo universae
suut miseraiiones ejus (Psul. 111.). Undc in sc est viaj Doiiiini. Duoadveulus Filii Dei: unus iniserau-
misericors, inde est miserator in nobis. Miserum tis, 110 aller judicautis. Intelliguul aule.n Douii-
ergo se coguoscit, qui misericordiaiu, qua parcatur nuiu iiiisciicordciii primo adveulu, el secuiiJo judi-
735 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 734
cem : qui miies el mansueti requirunt lestamentnm A . vaiur. Noli ergo retro respicere , si vis aptus esse
ejus, quo sangnine suo nos in novam vitam redemit: regno Dei (Luc. 9.). Sint ad DominumDeum ttiuiii
et in propheiis atque Evangelistis reqtiirunt lesti- oculi tui, seiisus tui, cor tiinin , desideriiim lnuiii.
inoiiia ejus, iiuae eiriem redemlioni testimonia per- Et ipse te evellet ab omni laqueo et impediinento,
hibent. Et irico suhjuiigit: ab omni tentatione et deceptione. Et ideo oraudo
11. Propter nomen tuum, Domine, propitiaberis subjiingit:
peccalo meo , mullumesl enim. Quia via lua esl mi- 16. Respicein me , et mtsereremei , quia unirtts et
sericordire , itleo peccalo nioo propiliaberis non pattper sum eqt. Ego atlcndo in le: tu respice in
propler meritum meum , sed propicr numeii tiium. ine : attende riesiderando, respice niiseranrio. Me.iiin
Necesarium qui leni nohis esi, ui non soluin delicla esl enim (Ex Attgusttno)amare le, tiuini est salvare
juvcntinis noslrae, el pr.neriias negligcnlias non me. Quia siim unictis tuus, unicae Ecclcsia; tuacser-
»
reniiiiiscaris: ,'ed et ul peccato nosiro quoiiriiano vans unitaiem (quam nulla scbismata, vel lncreses
propitieris. Multuin cst enim , lesie Aposloln, qui lenent \Ephes. 4.]) in nna iirie, si e et caritate per-
ait, In iiiuliis offendiiuus onines (Jacob. 3.). Quan- severans sum, et pauper lutis, non quaerensaiirum,
diu enim hic mortaliler vivimus, sine mullo non vel argenttim , non possessiones, anl ilivitias snpra
possumus esse peccato. Sed liabenius propitialorem te. Non praesumens ile ineipso, non inflaius spiriiu :
Chrislum, qui inlerpellat pro nobis (Hom. 8.). Unde sed huuiilis corrie : nihil aliiitl quaerens , nisi t<>.
non oponet nos de nobis praesumere, seri limere. Quamobrem respice unicum, misereie pauperi.
Tiinendo enim Deum incipiiiins vitare peccatum, 17. Tribulationes cordismei multipticatwsunt: de
relinquere iter erroris , et lenere viam veriialis. I.t "_, iiecisst(a(i6usi/teiserueme. Tribiilaiiones corriis in-
quia magiium est limere Deum , el pauci suut qui telliguniur inieriores animi passiones , ut siinl vitia
limeajit euin : inqiiirii ouis limeai, et ostcndil quis et riesideria pravn , deleciati<>nesmentis et concu-
inde fructus proceriat. Ait ergo, pisceniiae, et alia hujusmudi quibus trihulaiur cor
12. Quis est homoqui timet Dominum? Ac si di- (2. Cor. G.). Necessitates a<lcorptis pertinent, qui-
cat, Quisquis ille est, inagnus est, beaius est. Inrie bus allligiiur exterior bomo : ut est in fame et sili,
incipit venire ad sapientiain. Principium eniiii sa- in fiigore ct calore , in inlirniilaie <! corruplione
pientiae limor Domini (Psal. 110.). Unde et subrii- carnis , et aliis similibus : quaeideo dicuntnr neces-
tur : Legemslatuil ei in via qitant eleqil : El iion jam siiates, quia sunt quasi uatuiales, el velimus et no-
delini]uenti, sed per limorem et huiiiililatem se limiis, conliiigunt nobis. Ah his tribulalionibus
ari Deum convertcnti. Statuit Deus ad perseveran- cordis, et neccssitatibus corporis postulal vir san-
diim, non lcgem lilcrae , qua: data esi deliuqiieiiiibus ctus erni : ut possit beata immoitaliiate vestiri. Et
in via (propter transgressores enim irariiia esi lex quia suni nonniilli, qni ciim talia seiiliiini, impatien-
[Jacab. 2.]), seri legeni grati.r, qnae non soluin dala, ler lerunt: eorde repngnant, lingua miiiiiiiirani,
sed slainia est, et immobiliier lixa prolicienti, noo flagella omnipoientis Dei despiciunt : el unrie pur-
in qualibel via , sed in via quam elcgit, quaa est gaii riebueraiit, inrie in delcrius superbiendo ten-
Cbristus (Joan. 14.). ln hac via poniiur limens dunt, irieo suhdit,
Deum , atque ihi statuitur ei lex riivina , qua spiri- 18. Vide liumilitaiemmeam et laborem meum, el
tuaiiter vivat Dco. Undc et subjungit: dimiitc ttuiversadelicta mea. Aflliciio cordis et cor-
15. Attiuiaejtts in bonis demorabitur, el semenejus poiis, pacnii peccali esl. Sed si li;ec bumili et pa-
hwredilabitlerram. Dclectatur eiiim lcgi Dei secun- C I licini corde sustineiur, mira omiiipoieniis Dei inise-
dum inte:ioreni hoiiiincni , cceh-siibus riesidcriis ricorriia agilur,ut uiule punilnr cnlpa, inde scquatur
inardescit, spirilualibus studiis inhaeret, in bonis venia. Propterea ergo huinilitatcm suam virieri po-
iipcribtis se exercet. Cujus quidem seinen opera slulat, qtia laborein paiienier lolerat : qualeniis ex
bona stint: iinde Aiiostolns nos aduionet dicens, tolcrantia lahorum inereaiur vcniatn rielictonim.
lSoiiiiniautein facientes , inni deliciamus : tempoie Universu, inquii, ditniite: id est, praeicrita, praesen-
enim suo metcmus non delicientes (Gal. 0\). Et iie- lia, el fulura. Non illa lantnui juvenlulis el iguu-
rnm, Qui parcc seminal, parce et nietct (2. Cor. 9.). rautiiu meae iiiilei|iiaui cretlcrem , st d etiam ista,
Recte autem dixil semcn ejns lerram Incredilare : quaejam cx fide vivens, per inflrmitatcin, vel vitae
quia boiium opus , quod quasi seininat , ctini agii : hujus caligiuein aiiiiiitti). Ad majorem quoquc cu-
faciel eum catlcslem haereriitalem, el lerr.iin viven- iixiIiim tiibulationis, quam paiilur, arijungit, riicens:
tium possiriere. Et ne videatur praesumere de bonis 19. Ilespice inimicos meos, quoniam titulliplicati
operibus lanquam per ea fortis sit, ideosubriit : HUM , el odio iniquo oderunt tne. Non solum enim
14. F/Ymanie/Knm csl Duminus timentibuseum , et 112 loris , seri eiiam in ipsa intus Ecclesiaecom-
lesttimentuinipsiits ttt manifestetur illis. Per se qui- inuiiione, iionilc.-uiil iuimici. Foris (Ex Augustino)
dem fragili.iet iiiliiina cst Ecclesia : setl quia lun- siinl .lotl.ci et pagaiii , iuliis hicrelici , <iui in lide
data est su|)ra firiiiatn peiram (1. Cor. 3.), irieo et eriani, <t falsi Chiisliani , qui fidem morihus inipti-
pnriae infeii non piaevalebuntadversus eam (Mutih. gnant. lsti snnl, qui iniquo odio Ecclesiam odiuiit.
18.). Sed quia hanc per gratiani suam sic eonfirmai, /Ei|uum oditini esl, cuni odiiur culpa , el diligilui
ipsc ei in lestamenlo suo promittit, ul et semetip- jx ' naiuia. Iiiiquuin vero est odiuin, quando culpa dili-
siiiii osiendat. Ilinc in Evangelio de diligenti se Ve- giiur, et natura oditur. Vcl odium iniquiini esi,
ritas aii, Ego diligam eiiiu, ei man fcstabo ei meip- qiiaiulo quis oriit amicum. Rcspice inimicos. Ac si
SLIIII (Joan. 14.). Merces nosiri laboris est visio Dci: riitat, attendendo eos, tne protege. Irieosubtlii:
quein ciim viderimus, uihil ultra cril quod quaera- 20. Cuslodi animam meam, et erue me : non ertt-
inus. llim: Plnlippiis ait, Doniine, 111 oslende no- bescam, quoniam speravi in le. Cuslodi, ne pereal:
bis Patrem et suflicit nobis (Ibid.). Et quia eeclo- erue, ut evariat: non erubescam , ut a proposito ca
rum Ecclesia quandiu hic corporaliier vivit, illic, dam. El irieo hucc riebes agere , qiioniani speruvi in
sua desideria incessanler ostemiit: irieo adjungit. te. Iloc qnod Ecclesia orat, quoiiriie in electis suis
15. Oculi mei semper ad Dotninitm, qttoniamipse Dominus agere non ccssal : qnos quasi et custodien-
evelletde laqueo pedes meos. Non sutil hic accipiendi tlo deserit, et deserendo cusiodii. Permittil corda
cnrporales oculi. Neque enim corporali intuiiu vide- tenlalionibiis conculi : corpora nece.-sitatibus alfli-
tur Deus (Joun. 1. el 1. Joan. 4.). Per oculos ergo, gi , pravorum odiis exerceri : sed diiut bacc liosti
interioris hominis sensus : per laqueum , qua;que relaxat, aniuiaiii sibi scniper reservai. Hostis eniin
tenlalio : per pedcs, aiiiini aifectus possunt inie.iligi. anliquus el perse et per mcinlira sua, saucios viros
Ab hoc diversarum teniaiionura laqueo nemo evelli- tentare maliciose appetit: quod omiiipoicns Dcus
tur, nisi cujus inteniio et desiderium ad alia sublc- fieri iion nisi benigiie permiltil, scilicet, ul lionuiii,
4 Vulgalus Augustinus, humititatem.
735' RUFINOPRESBYTERO ASCRIPTUS 73G
q.iod latet, appareat: et virtns per patientiam ex- A perliciam. Si de se praVsumeret, si in se gloriarciur,
ciescai. Sed elecli , dum maligni bostis leniamenla proculdubioinfirmaretur. Sed quia spem siiam ponit
iniiis ct exterius senlinnt, de se in nnllo prxsumeu- in Domino, jam infinnari non valet: quia ipse Do-
ics, niox ad sui protecinris Dei auxiliiimrccurrunt : minus esl ejus forlitudo.
iie eiobcscenda ccmmillant, huiniliter exorant: et 5. Probu me, Domine. et tettla me : ure renes meos,
ut e\.iiiriiii mcreantur, spei se forlitudine rohorant. et cor meum. Ego dixi, judica, seri si quiri iu me est
Qiio:!i-uiii perfecii faciuni, caeterosad se per exem- piirgandum, o Domine, hic tenia ine, et corrige fla-
[ lniii Irahniii Uiule el sobditur : gello filiorum, et sic proba me, iri esi, probatmn
21. Innoceiveset rccti adhwserunt milti, quia sus- redle : ure renes meos, id est, destrue delectatioues
tiniii te. Iniioceiiles moribus, recti fttle. lnnociiiles cainis (qnia in renibus maxime volnpiaics abun-
iu bis, qua: iu inns aguul, recli in sinninis, quacsen- dant) e( cor mcum, iri esl, pravas cogiaiimies. Ure
liiuii. Qiu innocenler vivunt, qui cariestem patriam renes meosel cor meum: ac si riicat, Exleriorihus et
ex riisiricro appetnnt, sicut riisjuogi amalis,ita interioribiis vitiis spiritualc arihibe ineriicamentiiiii.
arihaicre cupiunt bonis. Sieut eiiim corrumpiiiit Saticti viri elsi perfecie vivant, adhuc tamen paierna
mores bonos colloqttia mala (1. Cor. 15.) : ita bonos flagella desirieraut: ut lanto perfectiores ari patriani
mores a:dificantcolioquia bona. Etscriptum esl.Cum lendaiit, quanto pie fcriens disciplina eos quitidie
sancio sanclns eris, et cum viro innotente innocens etiam de minimis purgai. Et ideo sustineut discipii-
eris (2. Reg. 22.). >dhaercnt crgo sancti sanciis, in- nain, ut couseqiiantur misericordiam : de qua sub-
iioceniibus innocenies : ut.seseinviceuiverbis ei mo- dilur, Quoniammisericordiattta itnle oculos meosest,
ribus a:riificenl, et bona propria per caritatem sibi pg et complacuitn veritaie lua. Verax magisler discipu-
coinniunicent: qualenus in bouo crescat , alier ex lum veiberat mendacem : verberatns discipulus at-
altero. luler haec dum tot mala palienter tolerant, lcndit, et petit a magistro misericordiam. Sic facit
et duiii in bonis opeiihus ardenter riesudant, dum erga nos cariestis magister, et puis p;itcr. Peccaii-
spci rectitudine soliriaiiiur, ne sustinenlia vacuenlur miis, idco flagellamur. Ille verberat, nos e.vpecta-
in lantis iribnlatioiiibus consiituii : ul evadere va- nius,114 ut parcat. Misericordialua (mquii) ante
leaut , liberaiorcm Deum suppliciier implorant, di- oculos meos est, disciplinam lunm paiienter fero :
centes : sed tii miserearis indesineiiter expecto. Et jam com-
22. Libera Deus,Israel, ex omnibustribulationibus placui tibi in veritate vimliclae, qtiam nicrui, qui
suis. Israel iuterpretalur, vir vidensDeum. Ac si di- prius (lisplicui in mendacio culpae, qua dcliqsii. Et
cat ( Ex Augitstino), Libera Dcus populum, qucm quia lapsus merui irain, a te correpius inveni tnise-
pra parasti ari te coiiiemplaiiriuin,ex omnihiis uibu- ricordiam.
iaiionibiis suis. Non soluni cx his, <|iia:exierius to- 4. Ex hoc atttem apparet qnoniam in innocenlia
lerant, sed ex lns quie interius patiunlur. Sludea- mca ingressus siim : quia jVo/isedi cum concilto va-
iniis et uos aniinas noslras ad Duiiiinuui levare, nilttlis, et cum iniqua gerentibus non inlroibo. Cum
(iiliiciiiii nostram in ipso ponere , kumilia et ata concilio vauitaiis scdent, qni conventui eorum com-
ejns mandaia riisccie: ut mereamur in vcriiaie <i- moranlur, qui ex siudio ciuivcniuni, et vacanl ad
rigi, el sapieutiaiu ip>ani (quae Detts est) menie in- hoc, ut de v.niiiate loquaniur. Cuin iniqua <jerenii-
lucri: ul per ejus misericorriiam a dclictis juventuiis bus iniroire, est soeietati prave agentium se inlerre,
cl ignornnliie cxuamur : ut mausueti ei mites, vias aique iuiquis operibus, cuni ijisis iuiquis se ex voto
niisericordiae et veritalis sectemur, ul eiimndali, <C C ingerere. Tale cst sturiiuin perversorum, alque car-
113 Per propitialorem Doiuiiiiiina quotidiano pec- naliuiu. Aut enim vane loqiiactaii serieni el va anl,
caio , limcamiis eiim , atque in via coiisttiuli (qii.c aut iniquse operationi riesuriani. Qno couira sancti
Christusest) legem grali;e ejus possideanius, per viri, ut verbo et factu habeautur innnxii, et a va-
quem iu bonis deinoreniur, ei haercdiiaieperirua- nilate reslriuguunl linguain, ei ab iniquo 0|iere con-
mur aetcrna. lnterim babenies liiiiiaiiienluiii Dcum, servaul vitain. Et <]tnaprnis est rem liialani non
ad qiiem mcutis oculos dirigainus : donec evellauiur diligere, rieinumeliain oilire : recte subjiiiiLitur:
de laqueo hujus mundi , el per suam inisericordiaini f>.OdiviEcclesiantmalignantium,el cutn iinpiis non
a cunclis tribulationibus libeiemur, Israel spiritua- sedebo. Odivinou lioinines, scri pnevaricatores, non
liier facii, conieinplanles ui sua majestate Dominumi nalurani, setl culpani. Malignantessuut, qiu ari hoc
Dctiinnostrum. lahorant, ul conlorines suos inalilia aiilecedant. Im-
pii siinl iulideles, qui Dominumiiun coliiui. I ieias
TITULUS PSALMI XXV. ciiiin propiie peiiinclad ciiltum Dei. Ab his oiiiiubiis
1. SequentisPsalmititulus est, PsalmusDavid. Haec , qiiainvis IIOIIcorpoie, lauien viia et moribus sepa-
scripturacst attribuenda excellentiorinieinbio Ecclesne > rattir Ecclesia : videlicct a lorpeniibiis otio, et va-
superiusDeui«oranti, ct hic osteii>kiilise <sse exaudi- canlibits vanitali, ab iuiqua operaulihiis, a maliliam
tuni, et Diviuauiisericordiaadepluui iiinocenliainet per- suam sludiose exaggeraniihus, ab infidelibus.Et no-
fectionem: de eaeterooiauli, ne a proposilosuodiinovea- tandum quod pnus dixit, Nou sedi : hic inquit, Cutn
tur. tt hocfacil,ULa quibusinoraliter scgregalur, ali his5 impiis non sedebo. Ibi inchoatio, hic
eliamajternalilersepareiur. Inleniioejuscsl, nos exem-" perseveranlia
designatur. Opus est cnini, ut bontim, quod incipi-
plo suo ad iuuoceutiamet perfeclioiieuiiuvitare., Ail ** ]
ergo : tin, usque ad linem peiducatur. Sed qui ab ini<|iiis
PSALMUS XXV. se Scparat, cuin quibus arijungilur, auriiaiiitis.
6. Luvabointer innoceutesinunusmeas el circum-
2. Judica me, Domine, quoniam ego in innocentia % dtibo allare tuum, Domine. Non aqua visibiii lavas
mea ingressussutn: el in Domino sperans non infir- inanus, quando pie cogitas de operibus luis : et in-
mabor. Qui culpam habet judicium limei. Ipse eigo) nocens es coram oculis Dei, qui est et altare coram
perfectus est : quia caussam suam justam viriit, ai oculis Dei, quo iiigressiis esl sacerrios, qui pro nobis
Doniinose judicari petiit. Heneaulem in iiinoceuliai se priintis obtulit. Est caelestealtare, quod non aiu-
ingre.ssum se fuisse commeinorat : <|iiiaiunocenliai pleclilur, nisi ille qui laval manus inlcr iiinoceules,
spiritualis via est, qua tenditur ad Deum : et inno- iaclus et ipse innoceiis. Nain mulli altaic hoc lan-
ceuter vivere, a<l interiorem pertinet liominciiil gunl iiiriigni, cl loleral Deus pati injuri.iio atl teui-
(Eph. 3.). Quod autem se innocentcin prouunciat,, pus sacrainenla sua. Sed nou qiiomodo recipcns,
non est superbia elati, sed confessio non ingrati. Ac: ciiui nialis intra parietes Ecclcsin:, ita recipieris,
si diceret: Post misericordiam ( Ex Angustino),, ciiin inalis in sinu Abraha; (Lttc. lb.). Nou ergo li-
quam tu mihi praerogasti, innocenliae meae habeoa> meas : lava maiius, et circumda altare Dei, ubi of-
aliquod merilum, cujus viam cusloriivi. Nec tamenl fers voia Douiino, ubi preces lundis, ubi conscieniia
ctiani sic in me; sed in Dominosperuns, non infirma- tua pura est, ubi dicis Deo, qui sis ; et si aliu.l est,
bor iu opere, sed permanebo : ul sicut incepi, ita1 quori Uispliceat Deo, curat ille cui eonfiteiis. Qi!<ru
737 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 738
circumdas allare Dei, vir sancte ? Sequitur, et A A 116 redimeme>et misereremei. Valeat ( Ex eodem]
dicit : nnhi ad perfectionem liberaiionis tantiima meum
7. Ut audiam vocem laudis, el enarrem universa pretium sanguinis Dominimei: ut in pericuiis hu-
mirabilia ttta. Audire vocem laudis, est inlelligere jus viiaemisericordia lua non deserat me.
iutns : quia quicquid in te mali esl, de peccatis 12. Pes meus stetit in direclo. Idest, affectus meus
tuinn est : et quicquid boni, in justificationibus Dei non recessit a fjustitia. Quare in directo,? Quia su-
c.st. Ita auriies vocem lauriis, ut non te laudes. Et periusdixerai, Et in D mino sperans non infirma-
quando boiius es, auriis ctiani divinas laudes inius, bor. Ille titubat inter malos, qui non in Dominospe-
rat. Hinc lactum est. ut schisinata lierent. Sed quid
qnas in te loquitur DoininiisDeus tuus, et ibi au- cnncliidilur'/
diendo riicis, ut enaries mirahilia ejus universa, ln Ecclesiis benedicnmte, Domine. Qui
brneriicil Domino lingua, el lactis maledicit, non in
corporalia et spiritualia, vNbilia el invisibilia. Ad Ecclesiis
mirabiiia Domini H5 pertinet, quando aliquis sus- benedicit Dominum. Imo ex illis esl, de
cil.iliir in coipore. Ad majora vcro pertinel mira- quibus dicitur, Vae his per quos nomen Domini
bilia. quando aliquis snscitattir in anima. Grande blasphematur (Isai. 52.). lloc est ergo in Ecclesiis
iniraciiluni est, cuni resurgit vivus, qui erat mor- benedicere Dominum, sic vivere, ut per mores cu-
luus. Majusest, cum resurgit pius, qui erat iinpius : jusque benedicatur Dominus.
cuiu resurgit casitis, quicrai luxuriosus cum re- TITULUS PSALMl XXU
surgit hunniis, qui erat superbus. Exteriora ista Psalmus David,priusquam linirelur secundo.Psalmus
rmrabilia prosunt ari lidem : iuteriora ad moru;ii iste est adscribendusDavid, hoc est, perfectse Ecclesiae.
aedificationeui: lauries Doniini ad dileclionem. Ad gD Psaluius(dico)agensde eo negotio, quod contigilprius-
hoc laudalur DomiuusDeus lutts : ad hoc mirabilis quam liniretur secuntla inunctione. Legitur David bis
fuisse.Priuiuuia Samuelein douiopatris(1 Reg.
praedicatur, ut ames, credas et speres. Ama lauda- inunctus quicpraeliguravit secundaminunctionem.Deindevero
bilein, crede et spera iu mirabili. Ad hoc pertinet 16.), quandofuiisnsceptusa populo, et rex constitutus super
quod -equiiur. Judain in Ebroii(i. Reg. 2. ei 5.), secunrio inunctusfuil.
8. Domine, dilexi dccoremdomus tuw, ellocum ha- EoriemmodofuitClirisitis bisiuunctus, non corporali, sed
biiutioiiisgtoriw tuw. Dotnus Dei est Ecclesia, decor spirituali unctioue.Primum cum immunisa peccalo,fuit
ejus juslitia , locus habiialionis requies aeterna. Et liex super Judaioumpopuluiii constitulus: post resurre-
recte pracposuit decoreui duinus, demde locum ha- clionemverofuit inuncius,videticeicuminimortalis et im-
bitaliouis : quia auiando et sectaudo justiuain ad passibilis fuitfactis. Et luitsibi datumnomenquod eslsu-
seierne quielis pertingitur gloriam. Et quia eleclus |ier omne nomen : ut iu noiiiineJcsu omne geuufleclatur
rc- cnlestium, terrestriumet inferiioium(Philip. 2.). Eode.m
quisqueqiiaiiluniciiuiqiieprriiciat, adhiic l.mien modo tiieles bis iiiunguiilur: piimoin baplismo,quando
piohiiri foruiidat, misericordcm Dcuui humiliter accipiuntpignusSpiritus(2.Cor.l.e(5.):qute inuuclioest
exorai, riiceiis, prieliguralioet quasiarrhainuncliouislulurae.Et secuudo
9. iVe perdtts cum impiis Deus animam meam, et post hancviiam,q.ianrioimmorialitatemel impassibilita-
cum viris sanyuiitumviiam meam. impii suot odienies tem consequuntui(Ephes.I.). El Davidpost primam un-
oonlirmatusest in regno, donec Saule de-
Dcuiu, viri sanguiiiuin odientes proximum. N.nn qui ciioneinnon
victo. Et multos adversariosdevicit, a<<lequam secunda
odit liatrem suuin, boinicida est (1. Joan. 2. e(5.). lideles in hac viiamullos
lsii sunl t.cclcsia nialiguaii Hiiii, qm agunt couci- unclioie ungeretur. Simihter
hahent ariversarius,autequam inu gantur secundo.Et nun-
liiiui vanilalis, CIIIIIquo vir sanctus non sedis-t: se _ quamconfirmabunturinre^no,donecS3i ledevicto,idest,
periiibet. Et iiolaiiduin qnud non ait, In concilio : Li C doaec, diabolosuperato peuitus, et morle desiructa. Kt
sed, Cum coucilio. Naut in concilio vanitatis poiest hnc modoli ulusisle poteslexponide capite et meinbris.
qms seiiere ad utilitatem, cum ad boc ibi sedel, ut Intendit perfectaauiniain hocpsalmo.suo cxemplounum-
libcret inuocenlem, aut ut ipsam redarguut vanita- qiicinquc exhorlari, quipiguusSpirilus sancliacceplt: ut
si beatusesse desiderai, in lentationibusvilaepraesenlis
teni. Cuui concilio vero vanitaiis sedcre , est ipsi viriliter agat, et per beneficiaiu h<cvila a Deocollata
concilio consenlire. Quod quia non fecit, orat ounc, (quaein principiopsalmi enumeraiitur,ubi dicit, Dominus
ut qui particeps non fuit in culpa, non sil etiam par- illuminatiomea, et cseieia) seipsnm conformando,pon-
ticeps in pcena. Elhoc est juriieiuin quod postuiat a dus diei et ae»tuspia longanimiLalesustineat. Dicit ita-
Domiiio, ut riiscernatur a inalis cum quibus ha- que sic :
bitat. PSALMUS XXVI.
10. In qitorum manibus iniquitates sunl, dexlera 1. Dominus illuminatio et salus mea, quem
eoritm replela est mitneribus.Sicut hoc quod in mani- timebo? Dominus prote-tormea, vitm mem, a quo trepi-
bus leneiuiis, in pionnu habemus : ita in manibus dabo ? Tria sunt quae dicit : illuminatio, salus, pro-
(iicuiilur hal/ere iniquitaies, quod in promiu semper tecito. Isla tria reddunt intrepidtim liominem conlra
liabeut nia.e agere. In eorum iiianibus iniquilaies adver.sa omnia. Si eiiim etim H7 illutninat Deus,
suut, qui parati sunt ad liomicidiuni, ad furtuiu, ad ut recla videat: si sanat, ut recta quae videril, opere
rapinam, et ad ea-icia mala facienda. Ili sunl qui ctmiple.it. Deinde si proieg.it, ne teutaius cadat :
ac<|uiren>Iisiucris insisiuut ardenii sludio, circuiu- quidrestat.quod formidiireriebeat?Venitiuxveia.qu.e
quaque exquiriiut, ut dextcra eoriun repleatur mu- illiiiiiinaLoineinhomineiii ven eiiliiiiiii liiiiicmiinouin
neribus. bed quia non maiius, sed dexlera dicitur, D(Joan.
r 1.). Reriemil aniinam meam, lluiiiinavit,
aliquid nobis subtilius ex hoc nomine designatur. protegit n<: amiltat, a quo irepidabo? Video ho-te.i,
Usus quippe pravoruiii est, ut doiium graliae veitant video tyiaiiiios iuciirrentes: sed neininem iuueo
in augiiienluui culpa:. licne ergo ail, Dextera eorum Doiniuica frelus adinouiiione, qua dicitur, Nolite
repleta esl muneribiit: quia (Ex Augusttno) quod eis timere eos qni occidunt eurpus, auimam auieiii nni
ad obtinendam aeternamsalutem datum est, ad acci- possunt occidere (Matih. 10.). Cnrie subditur :
pienda hujus saeculi munera converlerunt, exisii- 2. Dum appropiant superme nocentes, ut edant car-
niaiiies qurcsium esse pieiatem (l.Tim..G.). Hi sunl nes meas: Qui iribulam me inimicimei, ipsi infirmuti
qui fcapieini.it»suam vendunt, projustilia pretium sunl, et ceciderunt. Appropinquant nocentes, inva-
lequiiuni, ipsis etiam spirilualibus studiis quando- duni ine hosies, obsideut inimici: ut carnes nieas
que desudaul, ul leiremim aliquid coiiquirant. Sed edant, ut ine lacerent, et occidant, ut carnales et
quia vir Dei iuanuin suam ab oinin muiiere excutit, imperfectos decipiant, et nefario corpori suo con-
et quicquid agit, pure et proplcr Deum ,<git: non ut junganl. Vel carncs edere, est carnales alleclioues
Iiic thesaurizare appetat (Matth. b\), sed utex hac igne tribulationis coiisiniiere : sed in eo infirmantur
captiviiate hber evadat : Redcratorem stium suppli- a propriis viribus, et victi cadmit, quo ad interiora
ciier implorat dicens, animi irmmpere non possunt. Uiuie adhuc etiaui
11. Eqo aulemin innocentia mea ingressus sum; subjungit:
» lllud meum
redundat, et-pencs Augustinum non habclur.
/39* hUlTNO PRESBYTERO ASCRIPTUS 740
5. Si consistant adversum mecastra, non itmcbit,_\ eniin a mmiuis, et sedct ad dexleraro Patris incuelo
cor meutn. Si iinpioroiii exercitus, si vitiorum impe- (Ephes. 1. Marc. 16.). Coiilidant ergo iiienibra nec
tus, si diciiioiiiir.iin ccetus colltciis viiibus atque timeani iimiiicos: cum jaiiiiiiiiicsupcreosiapiiisuimi
oiriinata acie consiirgal, nriiil cor dubitat : quod videaul exaltatum. Uhi emm caput esl, ibiel memhra,
onntijioltils Deus illuiiiiuaiido,siiiiando, proiegendo scciiinia sunl. Sumus cl nos cmu illo suisum. Esl ct
coiilirmal. St exsurgat udversiiinme prmlium, ut me ille iKibiscumdeursum. Ecce quale pignus habeiuus.
rieiicllart:velint iiiiniicisupradicti, m Itocego sperubo. Unrieet nos lideet spe et caritate cuni capiie nostro
ln qiio? Se |uilur, ct dicit: stimiisin cceloin aeternum : quia cl ipsum bonilale,
i. Unam peii a Dontino, hanc requiram, ut inha- diviniiaie, uuitate nobiscum esl in lerra usque m
bitem in domoDominioninibusdiebtts vitm tnew. Va- coiisumnialioneuisaeculi(Mallh. 28.) Unde ei laudes
leni nobis iciiiaiioncs el tribulatioiies hujus saeculi ei sacrilicia non cessal iiiiinolare Ecclesia (Psal,
regnuin Dei. Unrie sancla Eccle- 115.). Irieo subjungit, Circuivi et immoiaviin laber-
ari t:i>nsei|ii<'iiriuiii
sii iliiin bclla in imis siisliuet, speni suam ari alta naculo ejus hostiatn vocifeialionis: cantabo et psat-
SMII1CV.II : ct quaulo graviom bit; palilur, lanlo iln muiHdicam Dontino. Consideravi lidem oibis lerra-
liiijorein incrccdeiu exspeciat. Iliuc in Evaugelio niiu, in qua exaltatuiu est capul meuiii, super eos
Doiniiiiis ait, Cum maledixcriut vobis liomiiies, et qui mc persequcbanuir. El iu ipso tabernaculo, id
persecuii vos fueiint pr<>plerme : gaudete in illa cst in Ecclesia tolo orbe ierrarum diffusa, tolis vi-
liorn, quia merces vestra multa esl iu toclo (Multh. ribus laudavi Doimnuin.Vociferare est iugenti vir-
5. Luc. 0.). Viileamus ergo quam uiiaiii pelit, qui tute vocem effeirc. liiimolninus Deo hostiam vocile-
inler arivcrsa constiiuius iiilnl limet. (juaj cst illa rationis (Psal. 11«.), quando ei laudes olleiimus cuin
una? Ut inliubilein (iiiquil) in domo Domiui omnibusB magna devotione et coutritioiie cordis. In hoc quod
diebus vittumew. Donius ea dicitur, ubi seiuj.er ma- ait, Cantaboet psalmum dicam, frequeutiain divini
iifbiniu-. In isla peregiinalionc proprit: appellattir ta- minislerii insiinial. Cautus pcrfiiiet ad jocunditatein
bernacu uin , quod peiiincl ad iniiitanles et pugiiau- laudis, Psaliiius vero ad exercitium boni operis. Sic
tes conlra hosieiu. Qoiri aclnri suinu- iu illa doino, CSLlaus iiostra Dco accepiabilis, si voce, corrie et
habes in alio psalmo, fic.ili (inquit) qui Iiaiiuaut in opere laudcinus eum. Dciude posiulat ulexaudiatur,
domo lua, Doiniue, in s.i-iiilas;eculoium laudahnul cum siihjungit,
te (Pial. 83.). llac islc cupiditate arriens, et amore 7. Exuudi, Domtne, vocem meam qua clamuviad
aestuans, desideral per onuics dies vitie su.e in domo te, misereremei, el exuudi me. Cemamus niodo, ore-
Doiiimi hiibilare. Dies, iiiquain , non linieudos, sed mus inodo. Geiiiitus non esl nisi iniserorum, Uratio
leternos. Sic riiciii.turriies,quomodo anui, de quibus lion esl nisi iiidigenlium. Transiel oialio, succedet
(lictuin esl, Et auui t;ii nuu dclicient (Psul. 101. laudaiio. 1S.9 Trans.cl Iletu.s,succedet gaiidium. In-
Hebr. i 1.). iNaiiiriicsvitx ajlernii.',unus diesest Siiie teriin muuo, quando in dicbus malorum sumus, non
occasu. lloc ergo riicil, A iioiinno banc concupivi, cessel oratio noslra ad Deuin, a quo oiiaiu illam
banc iinain pelii, hanc reqiiiram. El quasi dicere- pciamus. ELab ipsa petiti >ncn»n desistamus, donec
niii- : Quiri tibi lacturiis e»? Ad quiri hoc petis? Ut ad illuin, illo donauie ac perducente, perveniamus,
videam (iuqiul) voiunlalemDomini, et vistlem tem- fiiiiautur oiniies cnpiditues, una in corde sit et in
plum vjtts. Lcce quod amo. Ecce quare volui habi- C>postulatione. Unde et subdilur :
liire in tlomo Doniini, ut * conlempler deleclatiouem 8. Tibi dtxit cor meiim, exqujsivit te facies mea:
ejus. \ idco eiiim nunc per spccnluiiict in aenigiiialc: faciein tuam Deus requiram. Ac si dicat, Oraiio inei
linic auieui 118 laeie ad laciem. iSunc ex purte noii iii suiis labiis cst, sed cord; proiata. Exquisivit
cognosco, liinc aulcm cognoscam sicut ct cognilus le fuciesmea, idesi, iuteuiiu mea, lides mea, inens
MI.II(1. Cor. 15.). Ilcnc iiiiiein ait, <l visilemtemplum inea, in qua me c.ignoscis : /aciem tuam Deus requir
eus; qu a illa beala visio uoii implebitur, nisi m vi- rum. >on honorem , non gloriam, non divilias qu<e-
sio ic tciiipli Dei, quod rec;e et rioinuin iioiuinat el ro, facies lua, pulchriluriolua, visio lua nnbi e^t
leinpluni. Douiusriiciitir, eo <|iiodhabilatur a sanctis. in desitleiio.
Templutii, eu ijiiori ibi laurics Domino|ieisolvuiitur. 9. Non avertas facietnluam a tne, ne declinesin ira
Ut auiein illuc |ierveniam , und<: unlii promillo : se- aservo ttto. Forte ab aliquibus declinat non iu ira ,
qiiilur ct dicit, quomodo a quibusdam, qui illi diciiut, Averle fa-
;'-. Quonitimabsconditme in labernacitlosuo, in die cieni luam a peccatis nieis (Psal. SJ.). Quando a
malorunt : prolexil me in abscondilo lubernaculi sui. peccatis tuis averlil faciein siiam, non in ira a te
Dies iiialoiiiin praiscns vita est, iu qua lil nialiim. iieclinai. Aveiial ergo lacieni suain a peccatis luis,
Lnde Apo.siolnsait, liedlinentes lumpus, qiioiiiain scd non avertat lacicin suam a te. lia ejus non est
dca niali suiit (Ephcs. '.>.).TabCiiiaculiiiiiest Lccle- nisi avcrsio vulius ejus. Adjutor meus esto ;yie dere-
siii piacsciis, in qua niilitanius. Acccpit rie isto la- liuquas me, neque despkias ine, Deus sulutaris meus.
bcrnaculo carucin Eilius Dei, et faolus est uobis Ecce iu via sum : petivi a te uiiain, l.beruin arbi-
ahsCoiidiliiinlabcruaculi. Abscoinlil nos in taberna- p liiuiii : habeo. Kccta quacagerc debcain, cuguosco:
culo per hticm, proiegil nos iu Chrislo ad salutein : sctl siue te niiiil agere valeo (Joun. 15.). Esto ergo
Filii l>cisuiiius, sed iiondum apparet quod erimus adjutor nieus, ut pioliciam : nec nie dcrelinquas, ne
(i. Joun. J-). I cr fideincniin anibulaiiins, et non per cudaiu : ncque de»piciasine, ne pereaiu : quod debes
S]iecieui.Moiiiu esl s (ait Aposiolua) et vita vcstra laceio, quia lu Deus nieus es, qut me creasti, et sa-
abscuiidita est cum Chrislo in Deo (Coloss.3.;. Et lutans incus, qui me icdeniisii. iNonbabeo adjutoretu
qnia sic nos absconriit a vitiis, et prole0il in Chrisio cxtra te.
Dcus, ut in ipso iios exallet ad virtutes ; recte sub- 10. Quoniam pater meus el mater mea deretique-
jiiiiiiit, riiii/ tne, Dominusautem ussumpsilme. Exceptis ilis
>.. ln petra cxullavil me, et nunc exultavil caput duobus paieufibus, de quoruui carne nati suinus :
tikuiti suiier inimiciisineo.;. HoiiiiiiusJesus Chrisius habcmus hic alium patrein, et aliain malrem, vcl
ei petra esi, ct capul (1. Cor. 10. Epltes. 1. el 2.). l>oliushabuimus. Paler secunduin saeculumdiabolus
De hac pctra ipse Doiniiiusail, El supcr hanc petram cst (Jouu. H.), et luit uobis pater, cum essemus infi-
icdilicaboEtclesiam meuiii (Maltlt. 18.). ln hac petra deles. LNauidicil Doininus iuiidelibus, Vos a paire
liniiiLci lundata exaltalur de muiido ad coelum, de diabolo esiis (Ibidem). Iste est pater omniuiu itnpio-
diuboload Doiiiinuni: ubi el nunc duui nioialur et rum, ipse operatur in filiis diiiideiiliaj (Ephes. ii.).
laborat corpus inter inimicos in lerra, jam capul Mater est illa Babyloniasocietas omnium pcrditoruiii,
suuni, idesl, Christuin exaltatum, dicit, Surrexil ab oriente usque in occidentem. lpsa babet reguuiu
a Vetus haecvarians lectio est, quam Augustinus voluntatem; ulii libri cum VulijatoInterpreie voluptu-
prsefert, sive de suo subsiituit pro verbis, •//videam tem habenl.
m IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 742
terrenum. Hsecprima fuit mater nostra : in hac nati \_ tur cor tuum, et sustine Dominum.Hinc per Prophe-
stimns. C"gnovinius alium patreni Deum (Matth. (i.et lam dicitur: Si inoram lecerii, exspecta eum, quia
23.), reliquimus diaboliim. Cognovimus aliam ma- veniens veniet (Abac.2.). Si dilTertur, non aufertiir.
Irein Jerusalem ca-iestein, qtiae est sancta Ecclesia Mulli negligunl exspectarc Doininum, quia merces
(2. Cor. 5.) cujtis poriio peregrinatur iu terra : reli- ejus in praesenti non datur, sed in fuluro reservatur
quimus liahyloniam. Separali sumus a mundo et dia- (Matth. 5.). Ideofaiigaiitur et remanent in via. Pro-
holo. Assinusit nns DnniiiiusulPater, quia condidit, pterea divinitus adiiioiieris, ut viiiliter, idest, foni-
quia vocai, quia jubet, quia regii. Assumsit ut mater, ter agas, et corrie conllrmalus paiienter snsiineas.
quia iovet, quia niilrit, quia lactat, quia conlinet. Non euim sullicit bona viriliter agere, nisi ex vir-
Sed assunitus a Dominoquid pelat, audiamus : tute animi studeas et mala aequaniiniter lolerare.
11. Legemponemihi, Domine,invia lua, et dirige Nolidissolvi, ne sis itiler eos qoibus dicitur, Vn:his
me in semitamrectam propter inimicosmeos.Via Do- 121 qu> perdideruut sustineniiam (Eccles.2.)! Qui
iiiioi in hoc loco lides potesl intelligi: semila recta, sustineniiam perdit, effceininatusest, perdit vigo-
cariias : de qua Aposlblus discipulis suis ait, Adhuc reni. Operare ergo viriliter, sustine patienter : ut
excelleiniorcm viain vobis demonsiro (1. Cor. 12.) : bene vivendo sis justiis, ei patiendo pcrlectus. Sic
el coepii loqui de cariiate. Inimici sanctoe Ecclesiae bona quae credis, videbis. Sic recta opera ad fincm
sunt canialiter viventes, et hacrelici: qui male vi- perfectura perduces.
vendo, ct prave docendo comprimunt servos Dei. TITULUS PSALMl XXVTI.
Poslulat ergo vir sanctus leacin sibi poni in via , et
dirigi a Deo in semiiam : quatenus per legem in- Psalmus ipsi David,id est, excellentiorim<:mbro Ec-
siructus rectecredai, et per gratiam directus, 120 ]
o clesiae.Negotiumest Kcclesiajclamantisad Dominum,ut
amaiidu et operando recte incedat. Et hoc lacit, ejus sicexaudialorationeiii,ne eam cum operaiitibusini-
propter inniiicos suos. <|iii eos quos minus erudiios quitatem perdat: sed prout inenril, sibi tr.buat: malos
aut imperfectos inveniunt, ad errorem sive iniquita- lendit, autemimpunilosnon rieserat. Quod facieinlosuariereiu-
ut quisque fidelissui e\em| lo, corsuum ponat iu
lem (si pnssunt) irahunl. De quibus adhuc subditur : Doniino : qualenusejus caro refloreat in ipso. Vel quia
12. Ne tradideris me in animas liibulanlium me, dicilur, ipsi David,ipsiusmedialorisvoxesl, manu fonis
quoniam insurrexerunt in melestes iniqui, eimentitaest in confiictupassionis.Quaeauiem viiletur iniiuici.s orare,
iniquitas sibi. Si tradideris camem ine un in niaiius nonmalivoleiiliae votumest, sed ileuuiiliatiopoenae. Noti
eorutn, non iradas me, idest, animatn uieam , in optatqurcdicit, sed quitl eis imniiueat A il
praedicil. ergo
aniuias, idesl, voluntates eorum, ut ex tolo aniiuuui pro se et inembrissuis sic :
ei desiderium suum expleanl de me : ut si occiduut PSALMUS XXVII.
corptis, vel aniiiiam non occidant (Malth. 10.).
Qiioniain ut a le revocarent, insurre\eruni in me, 1. Adte, Domine,clamaio, Deus meus, ne sileas
lestanies iniquitatem el falsitatem. Multotiens enim a me: ne quando taceas a me, et assimilubordescen-
falsi tesles (Matth. 26.) contra sanctos surrexerunt, dentibusi/t lacum, M>rito Domiiiuuieiiin vocat, cui
qui eos piaevaricaioreslegis, el seductores affirma- subjccta esl omnis creaiura : sictit scriptum est,
rent. Sed iniquiias meuiita est sibi (Act. C), non Omnia serviunt libi (Psal. 118.). Qni CU<IIsit om-
sanctis : quia iuenilaciuin eorum sibi versum est in iiiiim Deus per crealionem, proprie F.lius Dei per
pcenain et ilamiiationeiii, sanclis vero in gloriam. naiuram, vi'I speciaiiter licclesia; per gratiatn : ad
Quia in re noiaiidiim est, quia quae bona sunl, ma- /Q qucni clainare est loto dc-i<lerio, loto aiiectu orare.
lorum impuiinalionenon sulum non dcliciunl, sed Ne sileas (inquil) a mc: quanioiu ari exieriorem eru-
etiaiu ltiagis esse bona noscunlur. Si doctrina Ec- ditioiiein. Et ne aiquando taceas a tne, quauttim ad
clesiastica siinplex esset, et utilliis exstrinsecus hae- interiorem i.,spnaLienem. Uportet enini ut iniseri-
relicorum lioginaium asseiiionibus enin striiigeret: cors Deus, sicnt |)n> salute humani generis olim lo-
non pulerat lam clara , ot tam exainii.ata videri litles cuLiisest in Piophelis, novi=simeauiem in Filio su j
iiostra. Sed ideino doctrinam catholicam contradi- (llebr. 1.): sic et nuiic non sileat, seri per ejus vi-
centium obsidel impugnalio, ut liriesnoslra non oiio carios vcrbo et gratia inlorniaios incessanter nobis
torpescat, sed exercinis eliiuelur. Propter lioc de- loqiiulur, nos eruriial, nos aspirel. Et si, inquil,
nique et Apostolus dicehal, Oporlet auiem ct hucre- lacueris, Assim.laburdescentlentibitsin lacum. Si la-
ses esse, ut probati quique manifesii lianl (I. Cor. cuisset Christus, simiiis apparuisset creteris inorta-
II.). Inter nos, ipsum denique diabolum, el ohluc- libus. Sed quia in co Deus locutus est, propterea
tanles adversum nos contrarias polestates, si auieras dixit ei Pelrus, Verba vitte aeternaebabes (Joan. (>.),
virltiles animi, sine obluctame nou poteiuni cui- el, Tu es Christus Eiluis Dti vivi (Maiih. 18.). Firies
tesceie. Sic et iidelium gloria non poient resplen- enim ex aiidiiu, auditus autem per verbuiii Cbri-li
dere, nisi eam inlidelium reprobatio et poena coiu- (flotti. 10.;. Rtirsus si taceat a docloribus Ecclesiae,
nieiidet. Posl illum circuilum et jubilationem, pust ejus tacere, nostrum perire est. Aliier, per hoc quod
isia pericula et labores, inter mauus tribulantinm ait, Clamabo: notat se incessauter clamaie ad Do-
posilus, aesluans,anhelans, laborans, firmiiset ccnu-, minuiii lolo tempoie ohedienli;e su;p. Per hoc quod
Doininosuscipieiile,deducente,regenle, quid subjun- subjungit, iVe sileas, notat affectionem piam iuter
gai, audiamus : ]D Deum et hominem : quia cx quo homo clainare in-
13. Credovidere bona Domini in terra vivenlium. cipit, Deus audit. Hcbr.iica a vcritas uon habeLlioc,
0 bona Domini riulcia, iiuniortalia , sempilerua'. nequandolaceasa me; scd LXX. lnlerpretcs addide-
Quando vos videbo? Credo, inquil, vidire. Justus runt, IICCtamen sine caussa : sed per hoc dant no-
enitn ex lide vivit (Rom. 1.). Quid est firies?Credere bis intelligcie eum clamasse de prima et secunda
quod non vides. Quaeeuiin viucnlur,temporalia sunt, clarificatione. Prima clarilicatioest ante resurrectio-
ipsasunl 111terra inoricniium. Qrut:aiilcui nonvirien- hem, cum luit imuiunisab omni peccalo, ct per eum
tur, «eterna, ipsa siinl in lerra viveiiliuni(2. Cor.i.). Deus miracula fccit, quae neino alius facere poluit.
Terra dicla esl per siiiiililudiiiein, propter stabili- Secuuda clarificatio fuit in resurreclione, qua ejus
tatcm. Nulius ibi perit, sed semper mauct, ct beate huuianilas impassibilitatemet iraiiiortalitaieui susce-
vivit. Sed quid dicil Apostolus? fciautem quod non pit. El si sileas 122 remolus a ine, tuuc ussimila-
videmus, speramus, per paiientiam exspectamus bor, idesi, siinilis ero descendcnlibttsin lacuin, b idest,
(Rom. 8.). Heete ergo diviua Seriptura nos admo- in hujus mundi iuiseii.mi. Si eniin homo Dominictis
net, dicens : a praesidiodivini Veibi sihi uniti dcsereretiir, similis
14. Exivecta Dominum, viriliter age, el conforle- utique aliis hominibus inveniretur. Beue dicit, De-
Didicitabs Hieronymianaipsa interpretatione ex Pater notat.
Hebraeo,neque euim alibi, quod meiuiuerim , id S. b Uecole quae in Psal. I et VII aiiiiiiadvcrtinius.
743 RUFINOPIIESBYTEROASCRIPTUS 7.14
seettdenltfrus : quia maximns descensus esl a Deo de- A fererunt in morlem Domini? Cum apponit maimui
viare, ct se ad linjns niundi miscrias inclinare. As- post opera , ostendit illos inagnum sluriiiiinel alfe-
ceusiis vero, reliclis his miseriis, ad bona perpelua ciionemariillud opus ariliibui.sse.Qund tlicit tnaniuun,
festinare. Ideo subjungil: tractum est ab artifice : quia iila opera vult dici MI;I-
2. Exaitdi, Domine, vocemdeprecalionis mewduin liiui maniium, quaesluriiosc f>;cit.ISeneautem dirii,
oro ad te, dum extollo manus meas ad lemplum san- reltibulioiwm: quia cum Clnisius cis bona lecisset,
etum tuum. Duo praeiendil, pro quibus digne debeat ipsi ei malum retribuerunt. Ac si apcrle dicat: Sicul
exauiliii, diceiis, Dum, iriest, quia oro ad te. Et quia ipsi ritribiieruiil mibi nialum, redJe ipsis malum
3xlollo inanus meas in cruce, ad templuui, idest, simiiiter. Et merito :
Ecclesiam conslruenriam, ul sit lemplum sanclum ;>.Quoniamnon intellexeruntopera Domini. Scilicel
Dci. Magniiiii nieritum exauditionis fuil iiicarnaiio illa qu;c in Lege mysiice scripia sunt, sive illa quae
el passio Itedemptoris, qni factus est (ut Apostolus occulte posimodum operaius esl per Filium suiim:
ail) propitiatio pro peccans noslris iu sanguine sno sicul est qtiori eum incarnari lecit de Virgiue, quod
(1. Joan. 2.), quo lavaret nos a peccalis (Apocal.1.), eiiin |iro nostra ledeiniione n.isit. El in opera :na-
el aplarel sihi Ecclesiain non habenlem inaculaiii nuunt ejtts. Iriest, iu iiianifesla opera, stibaudis, uon
aut riisam (Ephes. 5.). Attenrie et tu <aput tutim : iutellexeruiii. Hebraei habent, a Non inspexerunt in
cxemplo cjus disce orare, disce lolerare, riisceamare. opera manuumejus. Qua: sunt illa? Quod inliimos
Exiende maniis luas ad leinpluin. Exlende te ad curabat, leprosos niimdabat, inorluos suscilabat, et
boiiamoperatioiicm propter rcgnum Dei. Audi et ora alia iiiuiti miracula, qu;e per Filiuin suum l,ici<hat
quoil sequitur: T, Pater. lliuc Veritas Judaeisaieoat, Si mihi n >iicre-
5. iVesimul tradas mecum peccatoribus,el ctimope- riitis, vei opcribus crcdite. Upera eiiiin quaeego facio
raniiius iniquitaietn ne perdas nie. Cinn peccaionbus tesiimoniiiiii perhihent de me (Joun. 10.). Lxcusn-
qnidcm fuil Clnistiis : quia Verhuiiicaro facium esi, biles autem inveniieniur in occullis, sctl non iuvcni-
el habitavit in nobis (Joan. 1.), et ciim impiis depu- rcntur in aperiis. Qtiia ergo in opera inanilesta non
lalus est (Isai. .">,">.).
Seri lainen Irariitiis siiuul cuiu inicllexeriuil, ut ineute peici/ierent riivina; ideo se-
pcccatoribus non est, ut ei ipse esset peccator : titiia quilur : Destrttes eos, spiniualiler et corpor.iliier :
peccaitim non fccit, nec invcntus est Jolns iu ore sicut fuil iu destructione Tili et Vespisi.nii. Et Pro-
eju- (1. Vetr. 2.). Descenriilin inleinum, iihiricseeu- phela praeviriens illam dcstructiouem esse iirepaia-
dtinl iinpii. Sed cii:ii ti.eraiilibus iiiiquilai/oiiiiion bilcm, adriiriit: El nou wdificabiseos, ulleiius. lu aliis
pniit, qtiia et si al>iniqiii- occisus cst, a inorte la- euiin (lestruclioiiibus reparaverat eos Deus, ut in
incn resurrexil, et nos inoiientlo rcdeniii. Et sic deslructiouibiis Ifabyloiiis, el in captivnale jEgypii.
inors illii nuii perdilio, se<lviia f>nt. Oiu el lu, ne Vel ctiam si spiriiu.iliter csseni dtsliuiii, ut si sub
siniul iradaris cuin peccaioribus, nc covuui cuin qiii- ali<|iioriiiceessent idololatra-, per alium riuceniDeus
bus liabiliis, pravis moribiis corruiiiparis, eL cmii eosab iriolola.ria liberabal. l)e hac auiem ii.ivissnna
operanlibus iniquitalcin , nc perdaiis : nc viriclicet excaecaliouu spiiiluali, non lepaiabiintur usque in
cum iniquis iu aeternuni percas, quouim ]>crseculi<>- linein : quaiido curuiti reliqui c s.ilvabuutur: corpo-
neui lempi raliter tolcras. El noii soloin sunl iuiqui raiiter vero iiiiinquiuii resiiluenliir. Ah hoc versu
aclii,s<d eiiam in lingua. ISam subri tnr, Qui lo- iutipit agere graiius de sua cxaudiiione. Aiieniui,
quunlur pacem cutn proximo sno. Qui Oixenmt, Sci- 6. BenedictusDomintts, quonium exaudivil vocem
iiius quia a Deo venisti inagistcr \Joun. ll.). Mala C deprecultonismew. Quoliens exautiimiir a Donu.io,
atttem itt cordibus eorum. Cogiiabanieniin, ul Jesum delieinus illoin benedicere. iNon eniin habel homo
dolo tenerent et occidereut (Matih. iti.). Chrislus Ju- quul iribuat Deo pro lantis 124eJus beneliciis, uisi
daeoruui proxitnus dicitur (Matth. 15.), et secunduin heiicdiciioiieinet lauriem. Meinoatitem doms Dei lit
caruem, o_uiade germine eorum fuit: et secundum beatus, si douanii exislit inur.itus. Sic autcm cohlur
hoc, <.]0odeis inisericordiaui facere vcnerat (Rom. a nobis Pater luminum, a quo omiie d.iluni optiuiuiu
1.). Juxta quod de Sainarilano in Evangclio legitur, ei omne doiium |ierleclum tlcscendit: scilicct sacri-
quia proximns dicitur illi qin in lationes incidit, ipiia licio lauriis el actionibus gialiaruin.
inisericoidutin ei fecii (Cuc. iO.). Quain inulii taies 7. i\on laniiiiiiexaudivil de removendis malis, sed
iiivcuiuniur in Etclesia Dci, (|ui persequuniur adhuc eliam , Dominus esl adjulor meus, ad bene operau-
corpus Christi (liom. 12.). lli sunt qui vcniunt in iliiin : Et prolectormeus, ne lacriara lelis peiscquen-
veslimenlis ovium, iiitnnseciis autcm sunt lupi ra- tium. £( t/t ipso speravit cor iiteum; idcst, intcntio
paccs (;Wa((/i.7.). Lit quia ipsi tales sunt: uiea : speravit atiiem de lesunectione. Et ideo, Ad-
i. Da iltis secuuduin opera eoium. Et seciindum jutus sum. Ad hoe nos adjuval iu bono, el protegit
niodiiniculpae,sil reiributio poenu:.Scd dicit aliquis, in malt>oiiinipoieiis Dcus, ut spem nostram coiisti-
Dona fuerunt optra. eorum, eiiam cuiu Christum oc- tuanuis in ipso. Quaiilo aulein lirieutiusin ipso spc-
cidcruiif: qttia sic humanum genus rcdciutiiui esl. rauiu-, lanto ab ip-o arijuvamui1uberius. Unde lii, ut
Irieo sequitur : Et secundumitei/uitiumudin eniwnutn per Dei uojiiiuiaumspes IIIinriusgeiicrclur, el deuide
ipsorum. Ac si (iiierel, 123 N°" dico ut secunduui ]>crs|iei ineiiluin Dci a.ljulonuin augeatur. El os-
uiililulem, quae ex eoiuin opeiibus pioce^sit, red- j) teiiriit lo quoarijuiiis sil Deus. Et refloruit caro mea.
datiir eis : sed scciiinliiui iiequiliam , quam se ad .iiitt: florucial (.lnisii caro, cuiu lint iimnuns ab
uiiliiaiem siiaui inveiusse puiavcruiii. Noncniin ideo ouini pcccito : rciioruit qu.uido impassibiliiatem ct
Cbristiiiii occidc iint, iil gctius biiiiiaiiuiiireriiineie- iiniiiortililateui resurgiiido .su.scepn.Propierea se-
tur: seri ne illi locum et gciueui itmiticreiit. Qtia in qiiitur : El ex votuttlule tnea confitebor tlli. Volunta-
re iiuianduin esl, quod cadcin aclio secunduin di- nani eoulcsioneni oil>gitDeus: coacla auieni ser-
versas in eiitiones el houa riicinir, el mala. Nani Fi- viii.. noii recipit. Uniie scripluui esl, Serviis noa
liiiin SIIUIII
, qiu III Deus Pater liadidil, Iradideruiit niaiiti in do ,,o in acLeiniiiii,libus manei in aeteuiutti
Jiunei. Una ex uiraque pane fuil aciio : sed inteniio (2. Cur. b. Joatt. 8.). hei vus est qni scrvit ex tiitiuie,
riiveisa. LNuin ad hoc tradidit eiiin Paler, ut no^ re- lilius cst <]iiiobcdit ex amore. Ill a coeic-Lidotno
stnge.ido salvaret. Ad hoc Iradiderunl eum Judaei, excluiliiur, quia scrvus est. hte introducitur, t]uia
<t iuoilt; inrpis ima coiideiiiiiaiiiluincuraverunt, ut liliua est. Conliteamur ergo Doniinolola voluntale,
|ieniius (lepernel. Non cigo justilu aul injustilia in loto allectu : ut lanquam devoti lilii consequamur
actiune esl, .-.cdin voliiulale. Sequitur ergo, Secun- h.iiediiatein Dei. llli uainque debetur recte coulcs-
dum operu manuuin eorum tribite tltis: redde relribu- sio, de quo subdilur,
lioitetneurum ipsts. Quid per opera iiianuiiui eorum, S. Doiuinusfortitudo p>eoissuw. Idest sibi devotu:.
voluit designari, nisi excelleulem iniquilatein, quam Fortiludo Dei ni eo cst, quia bouiiues de diabuli jugo
" Videtur de Hieronymiana interprelalionc ex Hebrao
accepisse.
U5 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 746
eripit, et suos facit. El ipse esl prolectorsalvatwnumA baptisma (Epltes.i.). Vel Dominus super aquas tnui-
Christi sui. Idest, illorum qui per Chrisluin salvatii tas, id cst, ipse Dominus Jesus, postquam cmisit vo-
sunt. Ei hic manifeste notat, quod mysteria Christii cem super popnlos, et ] erterruit, eos convertit in
prosunt hominibus ad salutem. Et quia Dominusestt se, et babitavit in eis.
fortitudo plcbis, ergo, Domine, fac quod tiiurnest. i. VoxDontini in virtute. Ut esl illud, Lazare veni
9. Salvttm fac populttm titum, Dotnine. Eripiendoi foras. Vox Dotniniin magnificenlia.Non enim loque-
de inimicorum potestatc, dirigendo ad lidem. Et be- batur Jesus, tanquam Pharisaei, sed tanquam po-
nedic, dando incremeniuiu virtuium ipsi facto : Hw- testatem habens (Joan. 11.). Unde quidamaii, Nun-
redilaii tuw: et rcge eos, Secundummores et virtutes: quatn loqtiutusest homosicul 126hichomo (/6i>4.).
Et extolleiilos, De virtule in virtutem, usquein wter- Tanta hujus vocis Domiuicaevirtus erat, quod et
num. Idest, donec perveniant ad oeterniiatem. mortuos suscitabat, caecos illuminabat, lcprosos
mundabat. Vel vox Dominiin virtute et magnificen-
TITULUS PSALMIXXVIII. tia luil, cum prius Apostolos fidei virtule instruxit,
1. PsalmusDavidin consummatione tabernaculi.Remis- ct per eos posimodum magna fecit. Unde subin-
sa arcaDominia Philistaeis,et reductain Jerusalem,cum feriur :
prohiberelura Nalhanpropheta ne faceretdomumDomini, 5. Vox Domini confringenlis cedros, et confringet
vir
quia sanguinum erat : fecittabernaeulum de lentoriis, Dominuscedros Libani. Quid per cedros, nisi alti in
in quoreponeretarcamDei (2.Reg.G.etl.). Ouoconsum- superbia designantur? Et bene post cedros addidit,
niato,invitavitmullos,utatltempluinilbidvenirent(l. Pa- Libani. Libanus enim
interpretatur candidatio. Vox
ral. 17.) : nonvacuis mauibus,sed ut ibi adductashostias« aulem Domini
immolarent.Et posthanc consummationemscripsit psal- J{ confringit cedros Libani : quia per
uiuiiiistuni: nonquodde hislorialiconsummalionp. scribe- eam etiam illi conteruntur, qui in bonoribus et di-
ret, sed nobisconsummalionem Ecclesiaefutiiraniper Spi- vitiis, et in nitore terrenae nobilitatis exaltantur.
rilumSanclumprophetaret: cu(usconsummatio,illiusta- Unde Apostolus ait : lnfirma mundi elegit Deus, ut
bcrnaculiliguraeral.QuodsciensHesdraspropheiaDavid confundat fortia (1. Cor. i.). Sed sciendum, quia
intellexisse,sic intitulavit.125 Qui lltu'us sic 'egitur. duobus modis confringtt cedros vox Domini : quos-
1'salmusiste convenitDavidprophetae,qui hic loquitur. dam videlicet damnando, quosdam ad se trabendo
Psalmusdico,habitnsin consummalione tabernaculi,id est, et penilus huniiliando : de
in consideralioneeonsummationisEcclesire.Hancrecte quibus subjunctum est,
tabernaculumappellamus,quia hic in ea tanquamin ta- 0. Et comminuet eas tanquam vitulum Libani. Et
bernaculomilitamus.Ipsaesl in hoc psalmomateria.Ne- ampmata superba celsitudine illorum, deponet eos
goiium prophelte sub persona Ecclesiae-est, ostendere ad imitalionem humilitatis suae, qui tanquam vitulus
quomodotabernaenlumDei compositumsit, id est, quai per ipsam hujus seculi nobilitatem ad victimam
virlute, et qua magnilicenliaperseptiforniemgratiamSpi- ductus est. Astiterunt eniin reges terrre, et principes
ritus Sancti,quseconcipiturex voce Domini,seplies re- convencrunt adversus Dominum et adversus Chri-
pelita. Et hrcefaciendointendit,ut qui liliiDei factisunt slum ejus (Psal. 2.). Et dilectus,
per adoptionem,puraeDeo meutis hostiamofferant.Ait tius unicorntum. Nam et quemadmodumfi-
ergo : ipse dilectus, atque unicus
Palri exinanivit se nobilitale sua,et factusest homo,
PSALMUS XXVIII. sicut lilius Judaeorum ignorantium jusfiiiam Dei, et
2. Afferte Dominofilii Dei, afferte Domino filios superbe jaclanlium tanquam singuiarem justitiaui
arielum. Alferte Dominovosmetipsos,quosper Evan- suam.
gelitim duces gregum Apostoli genuerunt, habentes C 7, Vox Domini inlercidenlisflammamignis. ld est,
tanquaiii duo cornua , dtio Testamenta. Hinc Paulus dividentis furenlem iracundiam perseculorum suo-
aries spiritualis gregi suo dicit, Nam in Christo Jesu rum, ut alii dicerent: Nunquidforle ipse est Christus?
per Evangelium ego vos genui (1. Cor. i.). Et ite- alii, Non, sed seducit populum (Joan. 7.), atque ita
rum : Filioli mei, quos ilerum parturio (Gal. i.). praecedenlis insanum tumultttm eorum, ut alios tra-
Deo nos aflerimus, si rievote agimus, quod per sa- jiceret, alios in malilia eorum relinqueret.
pienliam audimus. Praebe ( inquit) fili, cor tuum 8. VoxDomini conculientisdesertum. Id est, com-
mihi (Prov. 27.). Sed necesse est, ut luec oblatio moventis ad fidem gentileni populum, qui quondam
cordis eliam in compleiione se demonstret aclionis. erat sine spe, sine Deo, sine proplieta, sine praedi-
Unde et subditur: Afferte Dominogloriam el hono- calore. Et commovebitDominus desertum Cades. Id
rem. Tales vos exhibele, ut honoreiur et glorifice- est, vere celebrari faciet Dominussanctum verbum
lur Deus in vobis. Juxla quod scriplum e.sl:Luceat scripturarum suarum, quod a Judaeisnon intelligen-
lux vestra coram hominibus, ut videntes opera vestra tibus deserebalur.
bona, glorilicent Patrcm vestrum, qui in caelisest 9. Vox Domini prwparanlis cervos, et revelabit
(Mattlt. 5.). AfferteDominogloriamnomini ejus. Glo- cottdensa. Cervi Apostolos designanl, qui praepa-
riosejper orbem innotescat. Adorate Dominum in rante eos Spiritu Sancto r<dcurrendum, el Evange-
atrio sancto ejus. Hoc est, in dilatato et sanclificato lium enunciandum agiles erant, qtiique monifera
corde vestro. llli quippe nos ipsos debemus, a quo venena diaboli et liaerelicorum, non timebant. His
conditisumus. Cui jure bonor et gloria a nobis ex- condensa revelavit, quia scripturas aperuit, et divina
hibetur pro lot et tantis beneliciis, qure in tedifica-JJ mysleria nianifeslavit. Ilinc Paulus ait, Audivi ar-
j) cana
tionem spiritalis labernaculi, id est Ecclesiae sub- verba, quacnon licel homini loqui (2. Cor. 12.).
scibunlur. Diciiurenim : Et scripium est, Aperuit illis scnsum, ut intellige-
5. VoxDomini super aquas. Vox Domini super po- rent Scripiuras (Luc. 24.). Tunc eis revclavit opaci-
pulos, qui per aquas recte riesignali sunt, quoniam tates divinorum librorum et umbracula mysterio-
nquarum more Iluxu niortalitatis incessanter decur- rum, ubi cum libertaie pascantur. Et quia per haec
runl. Deus majeslalis intonuit. Deus de nube carnis dona consummat Deus Ecclesiam suam, recte sub-
lerribiliter pcenilentiampraedicavit.Ipse per seipsum jungilur : El trt templo ejus omnes dicent gloriam.
inlonuit, qui Deus est majestatis, potestatis et ex- lloc est, in seipsis templum Dei faclis Doimno glo-
celsaevirtutis. Ilinc est, quod in Canlicis Ecclcsia riam dicenl, a quo bona perceperunt quaebabent.
dicii, Anima mea liquefacia est, ut dilectus locutus 10. Dominusdituviuminhabitare fucit. Quia electos
est (Cant. C). lnlonuit etiam vox Domini super suos, tanquam in arca , ita in Ecelesia custoditos,
aquas : quia in Jordane super Christum vox Patris niundum istum superare et despicere lacit. Qui
audiia est : Hic est Filius meus dileclus (Maltlt. 3.). muiidus recte per diluvium designatur : quia carna-
Intonat nunc quoque super aquas baplismatis : quia les intra se extinguit, spirituales supra se repellit.
in nomine Palris, et Filii, et Spiritus Sancti bapli- Et quia semper in Ecclesia sua Doininus regnabit
zantur credentes. Et quia ipse est, qui bapiizat, post diluviuin, bene subjunctum esl: Et sedebttDo-
recte subjungitur : Dominussuper aquas multas.Scri- minus rex in mternum. 127 Sunt enim sancti sedes
ptuni est eiiim, Unus Domintis, una (ides, unum Dei, et ipse rex eorum, defendens illos a potestate
PATROL.XXI. 1 24
747 RUFINOPRESI5YTEROASCRIPTUS 748
diaboli, et rcgens eos spirilualiier ne peccatnm re- A A lunlate ejus. Vindicavit in vos primum peccaluin,
gnet ia enrnm mortali corpore [Iiom. G.). Dequibus qund morte solvislis, et viiam aetcrnam, ad quam
adbiic sulnliUir: redire nullis vestris viribus posselis, quia volnii, de-
11. Dominusvirlulem populo suo dabit. No al) ini- dil. Cuin (Ex Auqusimo) audis quouiam ira in indi-
liiicis et viliis superenlur. Dominus benedicelpopulo ynaiione ejus, liabes in Ueo, quid timeas. Indignaiur
suo in pace. Ul posl procellas et turbines islius se- eniin Deus boinini, el infert iram pro peccato. Rur-
culi, requiescant feliciter in seterniiate. suin cuin audis, Et vita in voluntate ejus, babes in
Deo, quid spcres et diligas. Ibi jusiilia commenda-
TITULUS PSALMIXXIX. tnr, liie gralia. Ad irain aiitem el viiam pertinel,
quod subjtin;.:il: Ad vesperum demorabilur flelus, et
1.Psalmuscanticiin dedicalionedonmsDavid.Psalmus ad matutinum Iwtilia. fil, quando sol occi-
iste esl Cintici,iil esl, exullaliouislialiila:in dedicatione, dil. Vcspera ceepit, ubiVespcra
lioc cst, in cousiileralioni'dedicalionis domus Divid sapienliie luinen recessit a
(2. l\eq. 7.). DedicatiodoinusDavidresurreclioSalvatoris ciderat ]ieccante boniinc, quando morte dainnatus esi. Oc-
intclliijitur: ni qnaomniavit:nno«tr;erorporadedicanlur. sentiamenim illi sol justiiia?, non gaudebal ad pr.c-
Dei. lnde incboala estomnis viia ista mor-
Domus David aidilicalur, quando bnmsnitas assuniilur.
D.miusDavidacdilicatur,qnando a inortuis resuscilalur. t.ilis. Abipso vespere inoras liabebit fletus, quandiu
DomusCliristiesl liumanilas.Sicut eiiim doimiscelebris in laboribus et teiitaiionibus populus Dei exspectat
fil in dedicalione: sic Cluistus celebrier faetusest iu re- dieiu Domini. Deinde veniet maiutinuin, quoexulia-
siiiriclioiie, assmnptaimiassii^ilitaleet inunnrtalilaie.In tio lesurreciionis fuiura est. Tunc orietur (idelibus
primaparte psalmiest actio graliarunide,liberalione: in lux, quse occiderat peccatoribus. Ideo et Doininus
qua eiiainhorlatursmictos,ut pro ea Deo grales reddant, B g Jesus in inatulino surrexil de
qusoliberaliocnrtimest, quiaper ca.n I berati sunt. ln dicavii in sepulcbro, ul quod de-
secundaparte, qu:cineii.il,Kgo autemdixi in aliuuilantia fiindamento, luic promitleret doinui. In
ut litierelur. Domino nostro (Ex eodein) vespera fuit, quia se-
mea, nsteudiliii'nierilum, qu;ire fuil <li(.'i:iiui,
Iu lertia pane, quai inciiit, AuihvilDominus,oslendit pulius est : el inaiutiiiuin, quia surrexil lertia die.
qualiler lial ipsa dwlicatio.Circafiin-mmanifesteponitre- Sepultus es et tu vespere in paradiso, ct resurrexisli
surrectionein.M"t:':iaesi Clirislus. Intenlio est hortari lerlia die. Quoinodo leriia die? Si seculum
lioniincsa.l Isudein Deide sua liberalione,quaeillorum cogiies,
est: Qnod noiainus ubi dicilur, Psallite Douiino,saucti priinus dies esl anle Legcin; secundus sub Lege;
ejus. Ait ergo : lertius sub Giali i. Quod triduo illo oslendit capui
liitiin, lioc triduo ssecnli ostenditur in le. Speran-
PSALMUS XXIX. diim est et laMaiuluin, sed perferenduin est niodo et
2. Exallabo le, Domine, qnoniam suscepisli me. gemeniiuin. Osicndit aulem se conirarimn Ada?, cuni
Amfdiabo noinei»tuuui per iniiltas genles, quoniam siihjun:it :
bumanitalem ineain Verbo luo unisli. ISIccdelcctasti, 7. Ego aulem dixi in abundanlia mea, Non move-
iil est, nec deleciari fecisti iuimicos meos tuper me. bor in wternum. Ille posiius in paradiso volupiatis
Quia licct piitarent se esse in passione super me, ta- (lienes. 2.), abundans oinnibus bonis, motus est ad
men illud gaudium in tiisliiia est conversuni. Quod jiersuasiouein serpentis (Genes. 5.). Cbristus autein
dicitur modo ex persona fundamenti, postmodtim in abundanlia viriutum, dixit, idest, dcliberavil, ut
dicclur ex personn universoedouius. Jam facla est non moveaiur in seternum, sed sit obediens Patri
dedicalio doinus in capile, tanquam tledicatio 1'untla-_ usipie ad lnortem (Pliilip. 2.). Nec boc suis viribus
menti. Dniiius, id esl, Ecclesia adliuc fabricalur : *' C atiribnit, umle cl subdd :
posiea dedicabitur. Tunc apparebit gloria populi viriutem. 8. Domine, in volunlate lua prastilisli decori meo
Cbristiani, qua: niodo lalct. Saeviant inodo inimici. Quod decorus sum in juslilia, forlis in pa-
Exulient in fabricatinne doinus : conluiidcnlur in lienlia, non boc liabao ex inea potesiate, 129 seu"
dediealionc. Tunc eiiiui slabunt jusli in rnagna con- lua voluntate. Avertisli [aciem tuam a me, el [aclus
tstaiilia adversus eos, qui se angusiiaveiunl. Diccnt sum conturbutus. \isus est eniin avertisse lacieiu
aulein inlcr se pumilentes, et piae angustia spiiitus snain Pater a Eilio, quando eum in passione dereli-
geuienles, Quid nnbis proTuitsuperbia (Sup. o.)?et quit. Unde et Judxi dixerunt, Si Fiiius Dei est, li-
divitiaruui jai laiilia , quid cunlulil nobis ? Transie- bcret eum, si vult (Mailli. 27. Luc. 25.). Factus est
riinl oinnia illa tanquain uinbra. Ef quid dicunt de autcin cnnturbatus, ciim ait, Trislis est aniina mea
justis? Qtioniodo cninpiilati sunt inter lilios Dci, et usqnead niortem (Luc. 25. Mailh.lti.). l!ic niagnuiii
inter sanclos sors illoium est ? tunc implcbitiir, qnod ineritum Cbristi ostendilnr, qui nec sic probalus ab
modo dicilur, AVcdeleitasti iuimicosmeossuper me. obedieniia recessit. Tu avertis facieni tnani a me :
5. liomine Deus nuus, ctiitnaii ad tc. Clainavil, sed ego non suin aversus a le. Nam sequilur :
cuiii tlix.il, Pater, chiritica IUiuiuliiiini (Joan. 12.). 9. Ad te, Domine,clamabo, el ad Dominumnieum
lil sunasli me. Erai enini inlirmus pro parte carnis. deprecabor.Claniabode oblinendis bonis, deprecabor
Sanavil igilur cuin Pater, quia rcsusciiando ][2§ ile reiuovcndis malis. Tu eniin Doniiiius nicus, qui
ipsani carnein iniinoiialein e: incotruptibilein lecil. regis nie, et D.-us ineus, qui creasli me. Ilic uobis
Audi Apo^loluiii, Vitle.vtram sanitaiein. Absorpta o^tentlitur in capite noslro, quiil agerc tlebeaiiiiis. Si
e.sl.(ail; mors in vicloiia. Ubi est lnnrs aculeus luus? J) _ averterit a nobts faciemsiiam Doininus, el iiidignalus
u
libi est eontentio tua (I. Cor. 15.)? Snbjungit aliam liiiiil pro peccalis nosiris : mox conlurbari debeinus
causam, qua dcbeat Dominuin cxallare. per pceniicntiain. Et ad pias ejus auies landiu cla-
i. Domiiie, inquit, cduxisli ab in[erno animam maie, donec iiidulgeuliainconsequaniur. Quid aulem
meum. Exspoliavit eniin infcrnuni, et aniuias Sancio- clamaveiil Ci.ristus, o-teinJit, c.im subjiuigit :
riusi secum in casloduxit. Salvasli mea desceudcnli- 10. Qutv ulililas in snnguine meo, dum descendero
busin laciun. ld cst, cx innuibus Juibeorum inelibe- hi corruptionem?Quid proliciet milii, vel aliis sanguis
rasii, qui sua sponte in inlernum ei morlcm el fau- iuens elliisns, si ego iu comipiionem descendo? si
res diajoli descendnnt. Et quia cjus.liberalioail com- toipus nieum puirescal iu sepulcro? si tei tia die non
nii.neii) jieiiiiu-l saliilem, iileo uos adnioncl dicens : rcsurgo? isuiiijuid confitebititrtibi puivis, aul annun-
:*>.l'iallile Domino sancli ejus, cl confueinini me- liabit veiilatem tuam? Mimquidcaro redacla in pul<
moriitisunciilalis ejus. Ac si dieal, \os per ineura vcrein conliiebitur tibi, id esi, eritcaussa confess'.)-
libeialionein facti sancli ejus, psaUile Domino: be- nis et laudis tua;? Aul aununliabit verilatoui tu,tii,
ncdicile oiier.indn, cl conlitrmini orc et coide, nie- id esl, erit caussa quare veriias lua anuunlic.i r .lc
inuiia: illius. Obliti enim eralis euni, sed ipse vos reparationegeneris hiiiiiani, quam lu per me t'acturu.r:
iion est obliius (Isai. it).). Quod aulein vestri mciiior es? Ab bnc clamore se exauditum insinuai, cu:c
oxiitil, uon ex vesira , sed ex illius sauctitale pro- protinus addit:
ccssit. Et ex lioc eiiam psallile, et conlitemini. 11. AudivitDominus,el miserlusesl mei : Dominus
0. Quoniam iru in indignalione cjus, el viiu in VO' factuseU adjulor meus. Misertusest mei, ne coriu ;.•
719 1N PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 7So
nobis donatur : quse ideo Dei jnsiitia dicitur,
perer . adjuvit; ut etiam resurgerem. MisericordiaA cum
pertinet ad reniissioi:em peccaiorum. Aiijuloriiim ne bomo se pulet a seipso babere justitiam, et sie
pertinct ad profectiim bonorum operumet virtuliini. in seipso inaniicr glonelur. Et quia vox mea non
Primummisereiur nobis sine piateedeniihus meriiis, posset ascendere ad le,
til liberati a peccaio bonum velimus. Deinde nos 5. inctina ad meaurem tuam, accelera,ut eruas me.
adjuvat, ut bonnm quod volumus, iiiipleamus. Quod Fecit boc Deus, quantlo ipsum Cbristumad nos mi-
peccaia corrigimus, misericordia Dei est. Quod ad sit. Auris inclinalio est assumtiobumanitaiis. Incli-
virluies resurginius, adjiilorium Dei esl. In quo nai aurem suam ad nosDeus, misericordiam depo-
autem sit adjutus, osteudii, ex familiarilate se con- nens super ims. Qu;cmajor misericordia, quam ut
veriens ad Patrem, et dicens : unicum suum daret nobis (1. Joan. 4.), non vivere
12. Convertistiptanctum meum in gaudium miki. nobiscuni, sed «nori pro nobis? Sed ut inclinata mi-
Planclum passionis in gaudiuin mutasti resurreclio- sericordia citoresurgat petit, cum subjungit: Accclera
nis : milii, id est, ad uiililaleni mei etineoruni, ut eruasme. Ac si dicat, Cito, fac me resurgere. Si
Conscidislisaccummeum, et circumdedislirnelcelitia. enim usque incommunem resurrectionemdistulisset,
Saccus (Ex Augusiino,2. Enarrat.) de capris conli- 131 lola sPes credenlium decidisset. Vel ad hnc
cittir, etdeheedis. Et capraa et bced.iinler peccutores (Ex August.Enarr. 2.) posilum est Accelera, ul hoc"
ponuntur. Doniinusde nuuiero nosiro saccum solum lotum, quod nobis diu videtur, quandiu volvitur
accepil, non assumsil meritum sacci, quod est pec- saeculum, bahet puncium esse intelligamus. Non esl enim
cattiin. Saccus autem est mortalitas. Saccum autem diu, quod exiremuin. Transvolanl tempora, et
conscidil, quia morialitalem deslroxit, et insuper TV j quod tibi lardum esi, in oculis Dei breve esi. Esto
circumdedit eum laelitia : quoniaui stola inimonali- miliiinDeum proteclorem,ne vulnerer lelis inimico-
tatis induit illum Dominus. Ad hocautem circum- rum. Et in domumrefugii, ut satvumme fucias. Id est,
datus est Uctitia, ut faciat, quod subjungit : in doinuin securilatis, in qua requiescam linitis la-
15. Ut canlet tibi gloria mea. Id esi, resurrectio boribus istis, atque in selernumsalvus permaneam.
inea, aique beatiludomea : Et non compungar,id est, Sivisevadere jacula tentationum, a:stus vitiorum ,
non nioriur. Nam Christus rcsurgcns cx nionuis, furorcm persequentium : invoca protectorem Domi-
jam non moritur. Mors illi ullra non dominabiiur nuni. Si ipse le protcgit, non est, qui feriat. Si vis
(liom. i.). Quod faciumtst iu capite, fuiurum est in esse salvus et securus, fac de ipso lefugium tuum.
corpoie. Cantabit Deo gloria uostra, quaiitlosimiles iNullum eiiim i.amlulum poiest libi esse refugium ,
eierimus, etvidebiinus 130 eu" 1siculiest (1. Juan.,i quam Deus luiis : de quomea subditur,
5.). Fiet eniin quod subdilur : DomineDeusmeusin -i. Quoniam[ortiludo et refugium meumes tu,
ceiernum confittbortibi. llaccest gloria mea, ut libii Foriitudo, quaegopossimetniiliiconlra impiigiianies
conlitear inceternuni, quoniamnibil inibi ex me, std[ resistere. Refugtum in quo sccurus valeain perma-
oinnia ex te, qui es Deus, oninja in omnibus. Coniitere: nere. Fortitudo in bello, refugium post tritimphum.
ergo modo (Ex eod., Enarral.%.), quod lu fecisti ini Fortitudo, qua vincimus, refugium in quo quiescam.
Douiinum,id esi, peccata : et confileberis, quid libii El propter nomen luum, dilatandum etglorihcandum,
feceril Deus, dimittendo peccata : ut ei confuens iui dcducesme, ne aberrem : el enulriesme , ne in via
9eiernu.ninun coinpungarispeccato. deficiain. Vel deducitur Christus, cum per Aposlolos
ubique nunciatur. Enutritur aulem, cum parvuli
TITULLS PSALMI XXX. ( lacte lidei ct miraculorumgaudio refoventur. Domino
C,
Deus uoster, dux nobis es, quo spiritoaliter pro-
1. Tituluspsalmisequentishic est, ln finempsalmus 5 liciscimur : et verus cibus, quo spiritualiter enuiri-
ipsi David,Ecslasis.Ascrihiiurpsalmtisipsi Davidmedia- "
tori, niauuforliiu persecutionibus,qui loquitur bicnou niur.adhuc Ducit nos praeceptis, nuirit sacramenlis. De
tanluuiprose, scd eliainproniarlyribussuis, dirigentiin, quo subditur:
liuem.Ecslasts, qu« additaesL iu titulo, excessum(Kx ; 5. Educes me de laque.ohoc, quem abscondaunt
Augusuno)menlissignilicat:quselit, vel pavore,vel ali- mihi. Per laqueum, tleceplionem vult inlelligi, quam
qua revelationr.Sed in liocpsalmopavorniaximeapparet t Christoabsconderunt Judaei. Ilincest, quod ei dixe-
perlurbalipopuliDei perseculioneonmiumgentiuui, ett runt, Magisler,s>imus quia verax es, et vian?Dei in
defeclupcr orbenilidei.Sed priorloquiluripse mediator.
Deinueredemplussanguineipsius populusgraiiasagit:;: veriiate doces. Dic ergo nobis s( licet censuui dari
Coesarian non (Matth. 22.)? Ecce laqueus, queni
ad exlremuuiperturbaLus diu, loquilur,quod ad ecstasin
perlinet. 1'roplietieveroipsiuspersona bis iiiterpouitur:. absconderunt. Si dixisset, Licet : cecidisset in la-
Prope tineui, el iu liuem. Materia habet duoopposila. ) queum. Opposuissenteniin illi, Contra legem agis,
Auxiliumuivinsepielalis,et miseriambnmana;IVagilhatis. quaedicil, DominumDeuinluum adorabis, el illi soli
lntendilliommesadmoncre.uinequedesperentattenden- servies (Deul. 26.). Si dixisset, Non licet: in aliiim
tes suasmiserias,neque superbiantstulle de Dei uiiseri- laqueuni cecidisset. Dixissent eniin Ilerodiani, Con-
cordia praesunientes : et sic manifestein finem,id est, in1 ira
Cbristuinnosdirigit.Ailergo: regem agis : reus es mortis (Matlh. 20.). Vel
educesmede laqueo, id est, de morte, quae ideo di-
PSALMUS XXX. citur laqueus : quia per inoriem putaverunt impedire
nomen ejus : quem absconderunl, id esi, lulenter
2. INte, Domine,speravi,noncon[undarin wlernum. I" paraverunt, mihi, quem nulluin laiet sccretnm. Suos
Videlis quia tinict, sed pavor iste non est sine spe. similiter eripit Deus dc laqueis diaboli (Uebr. 4.),
Si est aliqua in liumano corde conttirbalio, non re- id e-t de teiiiationibus. ldeo scio, quod educes me.
cedit divina consolatio. Non negat, quin patiatur Quoniamtuesprotector meus.Et non
inimicorum insuliationem, sed talis confusio non qui talem habet proteciorem. Et ideo poiestillaqueari,
dtirat in a;ternuin. llla confusio perliorrenda est , sequiiur :
ti. in manus luas commendospiritum mcum. Hoc
quse seterna esi. Nam est quxdani (Ex August., compleium fuii, quando in cruce positus dixii, Pater
Enarr. 2.) coufosio tcmporalis, utilis : pertuibatio in inanus tuas conimendospiritum mcum (Luc.
aniuii respicientis peccaia sua, respeciione borrentis, Ecce quomodo Propbetia et Evangeliuin in eodem 25.).
horrore erubescendocorrigentis. Uiidedicitet Apos- sermone concordant. Intellige ergo , quia ideni
tolus, Quainenim gloriam liabuisiisinliis, iu qtnbiis Cliristus, qui loi|uiiuriiiEvaiigelio, locutos est etiaiu
nuiic erubescitis (kom. 6.)? lianc confusioncm nou in psalmo. Qui proiiuusadjtiugil, dicen. : Redemisti
formidat Clirisliauus,imo si hancnou babebil, ajler- nieDomineDeus veritaiis.ULdemlaestanimaChiisli
iiam habebit. Quaeest illa?Jie maledicti in ignem et aliorum per suam perfectam obedientiam
seiernuni (Matlh. 25.). Et ideo secutus adjunxit : 2,). Et bene ait, DomineDeus veritatis; nou (Pliilip.
enim
Injustitia tua liberame. Nam si aticndas ad jiistitiam fefellitin promis>ioiie,sed impevit lideliier, quod
meain dainnas ine. Fit autem jusiitia Dei et nosira, promisil. 132 Etideo, quia lu es Deus veritatis,
» Scripiuin anlea perperam , quandiu volvitur: secundum st punclum, etc. Emendat vufgatus Augustinug,
m RUFINO PRESBYTERO ASCRtPTUS 7f>2
7. Orftsli observantesvanitates supervacue. Illi su- AA tibus
t audierit vituperationes, ipsi qui passionem ejns
pervacue cuslodiunt vanitates, qni sic terrenis inbx- 1leguni, agnoscunl.fneodumconv«niren(st"mu(adumum
rent, ut cselestium obliviscantur. Tales ndit Deus, me, i accipereanimam meam consiliali sunt. Dum simul
qni sperant falsam bealiludinem sectili islius. Ego I(inquit) adversum me iniqui Judaeiconvenirent, ineo
aulein non quomodo illi , qui 'perant in vano, et (conveiitu nibil aliud consiliati sunl, nisi ut animam
qni observaiit vanitatem : sed in Domino spera- meam i perderem. Quid baec verba nos docent, nisi
vi, qui non csl vanitas. ldeo exultubo corporc , et iconlemtum mundi et mortis, nisi humilitatem et pa-
Iwlaborspiriiu in misericordia tua, qune donavil mibi, 1ticniiam, et ut spcm nostram habeamus in Deo? Unde
ut sperarem in te. El nierito exullabo : et subditur,
8. Quoniam respexisti humititalem meam. Id est, 15. Ego autem in te speravi, Domine; dixi, Deut
misertus es mcsc Iragililatis et nieaj alHictionis, ne meus es lu, in manibus tuissortes mew. Recta esi spes,
a persequeniibus superarer. Respiciendo auiem hu- qna; in Deo est. ln quocumque alio speraverit homo,
iitililalem. Salvasli de necessilalibusanimam meam. frustrabitur spes ejus (Malach. 5.). Qui autem in Deo
Id est, (le corporalibus miseriis , quas in bac vita sperai, sicut Deus immutabilis est, ita spes ejus mu-
palilnr anima propter ciilpam. Nisi prius te bumilia- tari non poterit. Dixi Domino, proposui, vovi, fixi in
res, non le exaudirct, qui te a necessitatibus libera- animo, Deusmeus es tu. Tu eiiiui non deficis. Tu non
ret. Hiimiliatus est, qui dixil, lnfelix ego boino, quis fallis. Et ideo in le speravi, quem Deum meum elegi.
me liberabit ile corpore monis liujiis? Sed audi con- Jn manibus tuis, idest, in potestale tua, sortes mecs
tiiuiam salvationem : Gratia (inquit) Dei per Jesvim sunt. Sors (Ex Augusiino, Enarr. 5.) non aliquid
Chrislnm (fiom. 7.) : unde seqnilur : ~
T-
D
"
mali est, sed res in dubiiaiione bumana divinam in-
9. jVfCconf/iisjslimcinmnntftwsinimici. Quia neque dicans volunlaiem. Nam et sortes miserunt Aposloli
ab bis, qni sepulcliruni custodiebant (Maltli. 28.), (Act. 1.). De duobus discipulis consulius est Deus,
neque a malignis spirilibus in infcrno detentus est : quemnam illorum esse vellet Aposlolum. Et cecidit
sed potius, Statuistiin loco spaliosopedesmeos. Quia sors super Mathiam(i6/rf.). Sortis nomine in hoc loco
non solum in Juda?a, sed per omnia regna iimndi graiia Dei tlesignatur : quia in sorte non est electio,
Apostoli pradicabant (Rom. 10.): quibus in sola sed voluntas Dei. Nam ubi dicitur ; lsie facit, isle
JiKlsea prius pr.Tedicarepraeceplum fiierat (Mattli. non facit, merita consideranlur. Et ubi merita con-
10.). Vel slatuisli pedes meos, id est, firmiter posuisti siderantur, eleclio est, el non sors. Quando autem
affltctiones meas in loco spalioso carilalis. Hic inci- Deus nulla meriia nostra invenii.sorte voluntatis suaj
jiil enumerare miserias humanoe fragilitatis, dicens, itos salvos fecit, quia voluit, non quia digni fuimus.
10. Misereremei, Deus, quoniam tribulor. Et ipsani llrec est sors. Gratia salvifactiesiis per fitlem(ailApo-
iribnlationem desci ibit, cum subjungit, Conlurbatusesl slolus)et hoc non ex vobis (Ephes. 2.). Hinc estquod
in ira oculus meus, anima mea elventer meus. ld est, PeirusSimoni dicit (Act. 8.), Quia existimasti donum
intellectus mcus,voIunlasniea, meuioria mea.Quain- Dei pecunia comparare, non est libi pars neque sors
vis cerlus ess.i de promissione Dei, qui tlixerat, in bac lide, idest, non pertines ad islam gratiain
Clarilicabo (Joau. 12.) : non iia dicimus iniellecltim qiiam gratis omnes accepimus. Bene autein non sor-
Dei Cbristi, vel voluntaiem , sive memonani esse tem, sed sorles dicit : quia multa; sunl divisiones
turbatam, ut aliquo inodo deficeret : sed spontanee gratiarum (1. Cor. 12.), quas credenlibus Dominus
periurbari voluit, tit aliis exemplum relinqueret (1. distribuit. in manibus tuis sorles meai. Ac si aperte
Fet. 2.), ne si tnrbareiitur, ideo desperarent. G dicat : In poteslate tua sunt omnes electi mei. Et
41. Quoniam defetit in dolore vitamea. Post ex- ideo :
perlam iram Dei, qua dictiim est primo homini, 16. Eripe me de manu inimicorum .meorum, el a
Morte morieris (Genes.2.) : multos defeclos doloris persequeutibusme. Idesi, de illorum potestate, qui me
habuit vila isla mortalis. Et quia vita ejus posset odeiunt, et eoriini qui mihi mala inferunt. Dicat hoc
acta esse in dolore per unum dieni, vel duos dies, unusquisquede inimicissuis. Bonum estenim.etorare
quod non videretur magnum : ideo addidit, Et anni debemus, ut Deus nos eruat de manibus inimicorttm
mci m gemilibus. Toiuiii eniin spatium praisenlis nosirorum visibilium et invisibilium.
viiue, santl.is labor el gemitus esi (Job. 7.). Unde et 134 17. lnier bos gemens iste ait : Jilustra fa-
subditur, Infirmala est in paupertate virlus mea. Id ciemtuum super servumluum. Confusio enim^Ex Aug.,
esl, in consideraiione mecc panpertatis : quia nihil Enarr. i.) qusedamputalur, ciun omnes Cliristiani di-
cx me habeo. Et ossa mea, itl est, fiimilas mea, vel cunttir : et qui male vivunt, et qui bene vivunt. Oiw-
robora corporis mei, Conturfiatasunt. Cum Chrislus ncs uno cbaraclere signanlur. Omnes ad unum allare
dicit se esse inlirinuni, et in corpore et in aninia accedunt (Ephes. 4.). Eodem baptismale abluuntur:
(Matih. 25.) : ostendil aseremotam omnem super- eamdem Doiniiiicain oraiionem proferunt : iisdein
Iiiain , et quod aliquis non debet de se praisuniere. mysteriis celcbraiidisinlersunt.Quandodiscernenlur?
Ponit itein alias niiscrias diccns : Quando illuslrabitlaciem suain Dominus superservos
12. Super omnes inimicos meos faclus sum oppro- suos? in judicio. Tunc separabuntur boni a malis
brium ririiiis meis vulde, el tinwr nolis meis. Quid per (Matth. 25.). Unde scriptum cst, Tollatur impius, ne
notos nisi Aposloli? qui<lper vicinos valde, nisi illi, videat gloriam Dei (i.sat. 26.). Et ideo subdit : Sal-
qui jam fidei ejns appropinquabaiit, designaniur? D vum me fiic in miscricordia tua : non in juslilia niea.
lllis opprobrium et liinoris caussa effiritur, cum a 18. Dominc, non confundar, quoniam invocavi te.
Judscis in trucesuspendiiur. 133"eclesuper omnes Quisqnis modo Dominuminvocat, idest,inierse vocat,
iniuiicos suos se iu opprobrium lactuni dicit, quia corde puro, corde integro, devote orando, recte vi-
plus despecms apparnil ipse, qui sine eulpa occide- vendo.voce, corde, operibusconsonando:noncoiifun-
batur, quam ipsi eliain iniqui,qni pro suis scelcnbus defur in judicio. Conlundentur aulein illi, de quibus
damnabanlur : unde cl subdit: Q;ii videbantme, foras subditur: Erubescanl impii, et deducanlurin infernum,
fugcrunla me.\idebant cuim AposloliJudieoscaperei Jutlaei scilicet qtii Dominum suum crucilixerunt : vel
Chrislum, etrclicto eo,omnes fugerunl(ilf ad/t. 26.). gentiles qui idola coluerunt : vel falsi Cliristiani, qui
15. Obtivionidatus sum lanquam morluus a corde. Dominum coiere neglexerunt. Tunc ulique erubes-
Obliti sunt me, tanqunn inorluus sim a cordeipso- cent, quando a Doinino audient, Amen dico vobis,
ruin. Factus sum lunquam vas perdilum : quoniamau- Nesciovos. Et rursus, lte, malerticti, in ignem auer-
divivilupeialioneminullorumcommorantiumincircuitu. num (Matlh. 25.). Tunc fiet quod subditur :
Vas perdiiuin ct confiactum, nulli utilitati est ido- 19. Mula fianl labia dolosa, quce loquuntur adver-
iieuin. Quasi vasa perdita eram latrones, cum lan- sus jusium iniquilatemin superbia et in abusione.Su-
quam inuliles ad perditionem traderentur. Sic ett perbe enim et abusive, idest, contra servorum usum,
Cbristus lanqnam vas perditum faclus est, qtiia etiauii loquebanlur Judsei adversus Dominum, dtini, Reus
ctiininipiis deputalusest. Quantasaulemacircumstau- est mortis, et Crucifige, clamabant (Matth. 26. Luc.
 755 1N PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 754
25. Isai. 52.). Quolidie modo clamant mali conlra» A disli vocemorationis mem. Et meriltim quoddam ex-
honos, superbi contra humiles. Quotidie blaspbemant,, audilionis supponit, cum dicit, Dum clamarem ad te.
latrant, detrahunt, garriunt linguis malignis et dolo- Idest, quia clamavi. Clamor ad Dominumnon estvoce,
sis : sed lunc efficientiir labia eorum muta, quando) sed corde. Multi silentes labiis, corde clamaverunt.
sanclorum apparebit gloria, et sibi videbunt immi- Mulli ore strepenles, corde averso nihil impetrare
nere tormenta. Strepitus verborum verteturin liictum. potuerunt. Si ergo clamas, clama intus, ubi audit
Ibi enim fletns et stridor dentium (Malth. 8. el 15.). Deus. Sed jam quid nos hortatur, audiamus :
Quo contra sanciornm foelicilalem intuens, suaviia- 24. Diligite Dominum omnes sancli ejus. Tanquam
lem regni caeleslisadmirando laudavit, dicens : diceret (Ex Augustino,Enarr. 4.), Credilc milii. Ego
20. Quam magna multitudo dulcedinis tuas,Domi- sum experlus, habui tribnlationes : invocavi, et non
ne, quam abscondisti timentibus tel Admirabilis est,, sum deceptus. Speravi in Deum.et non sum confusus.
delectabilis est. Verbis explicari non potest. NamquodI Cogitationes meas illuminavit, trepidationem meam
oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor bonii- firmavit. Diligite Dominum,qui non diligilis munduin,
nis ascendit, prseparasti Deus diligenlibus te (Isai. 64. hoc est, omnessancli ejus. Quoniam veritatem requiret
1. Cor. 2.). Abscondisliautern timentibus te. Quidestl Dominus.Licet permittat eam modo conculcari, tamen
(Ex Aug. ibid.), abscondisti illis? servasti ut soli ad1 ipse requiret eam in suo tempore. A quibus requiiet?
eam perveniant. Quandiu enim adhuc liment, nondumi Ab his qui eam contra falsitatem lemierunt. Requi-
et ipsi pervenerunt : sed credunt se pervenluros, et; ret aulem ab illis, ut remuneret. Requiret eliam
a timore incipiunt. Nthil enim dulcius est immorta- ab bis qui eam superbe neglexerunt. De quibus
litate sapientiae : sed initiuni sapientiac timor Domini nia subdilur : Et retribuet 136 non modice, sed abun-
(Psat. 110. Proti.l.), quam abscondisiilimeniibus te: dauter [acientibussuperbiam. Qui sunt qui superbiam
sed Perfecislieis qui sperant in te,in conspeclufiliorum faciunt, nisi hi qui veritatem Dei contemnunt? Ne ergo
hominum. Idest, eis perfecisli dulcedinem tuain, qui cum eis condemnemur, audiamus, et faciamus quod
in conspectu filiorum hominum sperant in te. Quo- subinfertur :
modo dicit Dominus, Qui me negaveril coram homi- 25. Viriliter agile. Nolite lsesas manus in tribula-
nibus, negabo et ego illum coram Palre meo (Matik. lionibus dimittere. Et si in corpore est infirmitas vel
10.). Ergo si speras in Domino, coram hoiiiimbus lassitudo, sit in corde ad toleranda mala muntli pa-
spera : ne forte abscondas ipsam spem tuam in corde lientise fortitudo. Et hocestquod subjungit : Etcon-
luo, el limeas confiteri, cum libi pro crimine obji- fortetur cor veslrum. Sed quibus hoc dicit ? Numquid
ciatur, quia Christianus es. Si vis ainbularc viam Dei, (Ex Augustino, ibid.) amatoribus mundi? Non. Sed
etiam inconspectu homiuumspera in Dominum, idest, audi quibus. Omnesqui speratis in Domino. Verba quae
noli erubescere de spe lua. Quo inodo vivit iu corde audistis in psalmo, fratres, in corde describite : in
tuo, sic habitet in ore luo : quia non sine caussa si- vobis (ransfonnale : iii his Dorainum landate. Et si
gaum suum Christus in fronle 135 nobis »S>voluit, orat psalmus, orate, et si gemit, gemite : etsi gratu-
tanquam in sede pudoris : neChristi opprobrio Chri- latur, gaudete : et si sperai, sperate : et si limet,
slianus erubescat. Hoc ergo in conspeciu hominuni timete. Omnia qme hic scripla sunt, speculuui no-
si feceris, si inde coram hominibus non erubueris, strum sunt.
si inconspectu flliorum hominum, nec ore, nec factis
Chrisium negaveris : spera libi perfici dulcedinem TITULUS PSALMIXXXI.
Dei. llanc autem dulcedinem incipit Deus dare fide- C ( 1. IntellectusDavid.Haecscriplura edita a Davidlegen-
libus in hac vita, sed perlicit in alia. De quibus adliuc tibus inlellectumgignit.Hoc sciiicel,ut qtiisqueintelligat
subdilur: Abscondeseostn abscondilofaciei luas.Idest, non possesalvari aliquem,nisi per peccalorumremissio-
in secrelo conleiiiplationisdivinsc. Aconturbationeho- nem. Priina intelligentia est, ut te noveris peccalorem.
minum. Ut nullus eos jam valeai conturbare. Sed ile- Consequens inlelligenliaest, ut cum ex lide per dilectio-
nembene coeperisoperari,ne hocviribusluis, sed gratioe
rum cumperegrinanlurii)bocsa5culo(2. Cor. 5.),quia Dei deputaveris(Gal.5.). Materiaest David proplicla,vel
muliaspatiuniurlinguascontradicentes,quideisfacis? quicumquealius tidelis,inLelleclupoenitens:qui cumante
el
sequitur dicii, ignorasset.peccatasua, jam recognoscil.Ponit eliam ilbus
21. Proteges eos in tabernaculo luo. Scilicet in pra:- confessionem: deindeilliusconfessioniscommendaiioiiem.
seiili Ecclesia, in qua militamus, A contradictione PoslmoduminducitC.hristumpromittentembonaplurahu-
linguarum. Ne lingute h.iereticorum contradicentes jusmodi poenitenti.Intentio illius poenitentisesl, nos ad-
veritaii valeant eos incorporare sibi. Deinde pro tan- parte monereadintelleclumliujusmodiconfessionis.Elinprima
oslenditse peccaia recognoscere,cumdicit:
lis beneliciis ad laudandum et benedicendum Deun;
erumpil, dicens, PSALMUS XXXI.
22. BenedictusDominus, quoniam mirWcavilmise-
ricordiamsuum mikiin civitate munita. lnde est bene- 2. Beati quorum remissa;suntiniquitales, etquorum
dicendus et gloriflcandus Dominus, quoniam mirabi- tecta sunt peccata. Beatus vir cui uon imputavit Domi-
lem osiendit misericordiam suam niilii, idesi, ad uti- nus peccatum, nec estin spiritu ejus dolus.
litatem mci et ineorum, in civitate munita, idest, in nulli poenitenies, quorum per lavacrum Sunt non-
sanctis, qui dicuntur civitas : quia mulli sub una di- D nis remissae sunt iniquitates, et beaii sunt. regeneratio-
] Rursus
vina Lege conjungiinlur, et munita propler multas sunt plerique, qui post baptismum
peccaverunt, sed
virtutes, et diversa dona sancti Spiritus, quibus mu- ad confessionemredierunt: et per pceiiiieiuiain eteinen-
niuntur. Dominus sic mirilicavit : ego autein babui dationeni tecta sunteorum
miserias. Undeet subdii, peccaia.quae gessertint. Et
ipsi niliilominus suntbeati.
23. Ego aulem dixi in exccssumeniis mece,Projecius ldeo unus quia rarus, aniiniEst alius vir strenuus, et
virtute fultus, qui se ab
sum a faeie oculorum luorum. Excessus dicilur, sive omni
peccaiocriininalicuslodivii.quiculpamcum ucr
quando bomo rapilur ad confemplatioiiem divinoriiin carnalem concupiscenliain oriretur, per rigorein sp'iri-
(utPaulusdicit, sivementeexcediniiis.Deo^.Cor.S.]), tus fortiter restrtnxit, iiondelectatusest, non consensit.
sive quando aliquis prse tristilia seipsum excedil, nec Hic est beatus vir, cui Domiiius non im-
se. Sic et isie viditse nesco peccatum
remanelapud paventem putavit. Hiuc per eundem Psaluiistam alibi dicitur,
qua tribulatione magna, sicut non desunt. Aflende Si mei iion fuerint a dominali, lunc iininaculatusero
cor suum pavidum el trepidum : et ait, Projeclvs sum (Psai. 18.). EtAposloliisaii.Niliilnuncdaiiinationisest
a facie oculorumtuorum. Si in facie tua essem, non his qui sunl in Cbristo Jesu
sic tiinerein. Si me attenderes, non sic trepidarem. cundum carneni ambulant. Ei(Hom. 8.), qui non se-
dum iste vir sanclus
Etquia confessus et
sum, quia huiuilis fui, quia cor in boc non se justificat, sed pec.catorem confitelur,
n.euni accusavi;; quia irepidans clamavi : Ideo exau- et seipsum accusat :,non est iu spiritu ejus dolus,
a Vide in Psalra. XVIII. num. 14.
755 RUFINO PRESRYTERO ASCRIPTUS 7SS
Qiiodqnia prenilens isie non fecif, quale daninnm pcr- A \ pcenitet : tamen confltendiimest ministris Ecclesia»,
tuleril, insinual, cuin subjiingit : quia nisi confiterentur, ex sua inobedientia damna-
137 '• Quoniamtacni, iiivelernverunlossa inea, reniur. Quod ostensum est in Lazaro, qui postquam
dum t.liimiircmlola die. Contrariuni viileluresse.niind vivificalusest, indignit soivi.
ait, Tiicui diiui clainarein. Seil aliquid lacuil, aliquid 6. Pro kac, videlicet impielalc peccati, orabit ad
clamavit. Tacuit confessioneni, rlamav t prxsr.nitio- te omnis sanctus. Intle oraliit ad te, quia dimisisti
nem. Quaindiii peccalnni nostrnm icliceiniis, ipsiiin peccata. Narn si non dimitteres peccata, non esset
pcccatum clamal. ad Doininum.Ilinc est quod Cain a sanctiis, qui ad te oraret. Orabit anlem In lempore
Doniinodicitur, Eece vox sanguinis fralris tui clamal opportuno. Modo est opporlununi tempus orandi, con-
ad me tle terra (Genes.4.). Quia eniin requisilus ne- fnendi peccata sua et corrigendi. Modoenini lempns
gaveral, insa lusio ad Dominum clainor erai, Quo- graiise, lempus misericordise,de quo dicit Apostolus,
niam iacui (iuquii) inveteraveruntossa mea. Si clamaret Ecce nunc tempus acceptabile,ecce nunc dies saluiis
peccala sua, iniiovareniur ossa ejus, idest, tola virlus (•1.Cor. 6.); modo possunt appropinquare Deo, qui
ejus roluista esset in Domino; quia in se invenire- volunt, si prseterila mala puniant, si mores corrigant,
lur inlirmus. Modoaulcni, quia in se voluit esse fir- si sobric et jusle vivant. Erit postmodum tempusju-
mus, facttis cst infirinus : el inveteraverunt ossa dicii, tempns vindicta3:quojamnon appropinquabunl,
cjtis, remansit in vetustate, qui noltiit confitendo qui inodo appropinquaie contemnunl. Hoc est, quod
amare novitatem. Quid est, Diimctamaremtota Hie? subjungit. Verunlamenin diluvio aquarum multarum,
dum perseverarem in defensione peccati. Et quia ad eum non approximabunt. Recte per diluvium, Dei
tacuit, vindicaniem Dominimanuui scusit. dicens, n"_0 judicium designatur: quia sicut priusin diluvio, iia in
4. Quontamdie ac nocte, idest, assidue gravata est extremo judicio peccatores damnabtintur. Nemo au-
super me manus lua. Supcr illiiin Dominus niantim lem arbitretur, cum repente finis venerit sicut in
gravat, queni exaliantem se lmmiliat (Luc. 18.). Qui diebus iNoe,remanere confessionis locuni, pro qua
a confessione humiliialis sunenoluit liuiniliari, humi- propinquetur ad Deum. Modonon videtur Dominus,
liatus esi pondere inanus Dei. Et ideo subdit : Con- et prope est. Tunc aulem videbilur, et jam prope non
versus siunin a?rumnamea, itl esl, in consideralione erit. Multi iluctus diluviorumcorda commovebuntpra-
mese miseriae, Dum configilurspiha. Dum conipiiii- voruin, quos illi sensuri non sunt, qui modo ad por-
giturconscieuiia. Pcr ferienieminanuni Dominisensit tum divinie misericordie refugiunl. Quod fecit isle
supcr se pondus flagelli, sensii inira se compunclio- pceniiens, qtii ail :
neni pcccaii. Datus esi ei senstis doloris, ei sic 7. JTUes refugium meum, a tribulatione, quic cir-
invcniLsnaiuin(innitaiern,qui lacuerat cunlessionem. cumdedit me. Multa est liibulalio, (|uae nos uiitlique
Unde prolinus ait : circumdat, leste Apostolo, quiait.roris piignx, inius
5. Delictum inrum cognitumlibi (eci, et injustiliam litnores (2. Cor. 7.). El in alio psalino dicitur, Multa?
meam non abscondi.Pcr delictum polest intelligi pec- tribulationes justorum ( Psal. 55.). Denique lota vita
catiim cogitationis. Per injustiiiam, peccatum operis. ista mortalis servis Dei tribulatio cst (Job. 7.). Sed
Vel delictiini est, cum mandauimDei relinqnimus, ln- ab hac trihulatione, qua circtimdaiur in hoc mundo,
justiiia vcro, quod ipsa, quse pnccepia Deiprohibent, non invenit homo tam lutum relugiiim, quam ipsum
opere pcrpeiramus. Utrumque boc peccaiiun prius Deum. Refugiant alii ad vires suas, ad inuiiiiioiies
iste pceniteiisreticuit. Uiule, et vindicanient Domini su.is, ad delensiones peccaiorum suonim. Mihi nori
Kianunisensit : et sic flagellatus et crudittis, ad con- C est refugiuin, nisi tu, qui es etiam Exultaiio mea.
fessioneni ei cmendationeiii liumilis venit. Piaque Quiade le gaudeo. Kt ideo, Erue me a circumdantibus
Doinini dispensalione facluin est, ut quod pcenapec- me : Inimicis el vitiis. AudiOvocem gaudii, Exuliatio
cati extilii, hoc ipsuin virtutisoccasio fuerit. Uodeet mea. Auilio gemitum, redimeme. Gandes et gemis ?
ait : Dixi, confiteborndversum me injustiliam meam ita, inquit. Gaudeo in spe, gemo adhuc in re. Spe
Domino : el tu remisisli impietalempeccali mei. Vide enim salvi factisiimus (Rom.8.) : ecce unde gaudium.
quain velox sit Dei niisencordia erga peccatorem. Spes aiitem, quajvideiur. non est spes. Si autetn.quod
1'roposuit se proiuincialiirum,et ille jain dimisit. Yox non videmus, speramus : per patientiam expectauius
nonduin venerat in ore, sed :'uris Dei jam erat in (Ibid.). Ec.cegemilus. Ideo ait, Erue me.
corde. Postquainauleindixii, C>nfitebor,nmisine caus- 133 8. Diapsalma. Re-ponsio Dei. Intellectumtibi
sa mox addidii, adversumme. Muliieniin (Ex Augusti- dabo. Dt cognoscas te semper, et semper gaudeas ad
no, Enarr. 2.) proniinliaiit impietatem su.ini, sed ad- Deum in spe, donec (Ex Aug., ibid.) ad illam pairiam
versus ipsnm Doniinum: quando inveniuntiir in pec- pervenias : nbi jam non spes, sed res eril. Et instiuam
calis, dicunl, Deus boc voluit. Si eniin boino dicat, tc; Arrnis juslitise (1. Cor. 3.), scienlia, bonis mjri-
Non feci : aul, lloc factum quod arguis, non est pec- bus el vinutibus ; el In vin hac, virtutuin, qua gra-
catuni : non pronunciat nec adversns se, nec adver- dieris, firmabo super te oculosmeos. Super nos in via
sus Doininuiii. Si auleni dicat, Feci a prorsus, pec- iiostraDominusoculosfiriuai.cum profeclum nostrutn
caluin est, sed Deus hoc voluit, quod ego feci, pro- pei viam viriulum misericorditer altendit. El nos in
niinlial adversus Doininum.Mulli boc dicuut.<Dicunt eodem ninere perseverantercustodit. Nequeenim suf-
et aliuil, Fatuin niilii feeit, Castis milii fccil. Et ita TV ficeret intelleeium dare, et bene vivendu inforiuare :
] nisi
per circuitum voliint venire ad acciisanduin Deum. el in lus nos facerel pcnnanere. Posl hunc intel-
Tollit ergo pcenitensiste tale< occasiones in peccaiis, lectuin et proiectionein suam convertii se ad super-
ne declinet cor suum in verba malitiie, et confiletiir bos defeiideiiies peccata sua, et oslendit nobis, quid
adveiMimsc 138 injustiiiamsuam Domino.Qnidest sit inlcllcclus.
adversiim se? Accusans et incrcpaus senieiipsuin, et 0. Nolile fieri sicut equus et mulus, quibus non c$t
non aliuui. Talem conlessionenisequitur velox rcinis- intellectus. Eqtius superbos signilicat, et luxuriosos.
sio. Ideo ail, Et tu remisisli impietalem peccali mei. Miilus aiiiem pigros et infoecuiiiios.Tales sunt honii-
El iiolanduii), quod non ait peccatuin, scd impiela- nes biijus seruli : in elatione se eriguni, carnalibus
lem peccati. Cum enim agimus inaluin, vcl loquimur, voluptatibus deserviunt : nullum annna; fructum fa-
vel cogitanius, pcccatum quidem est. Cuni autem ciunt. Et dtim soiis lerrenis inhscreiit, beslialiter vi-
idipsuin Deo abscondere volumus, jam non solmn ventes sicut equus et niulus, iutellectuin de ccelesti-
lieecatuni esl.sed etiam impietas peccati. Ex hisergo busnonbabent. Qualiler tractandisuntl,iles,sequitur:
verbis ostendii, quod ex hoc, quod conliteii peccaium et dicit, i» chamoel freno maxilluseorum constringe,
siiuii)disposuil, iion solum ei Deus, quod niale gessil, qui non approximant ud te. Duris disciplinsevinculis
sed etiam quod impie abscondcral, diinisit. Licet au- tlebent coeiceri, crebris verberibus ora jactamia re-
tem Deus diinittat peccala.cx quo boino in voltuitaie: priini : quia prave ct indomite vivunt, elfrenate lf>
" Reeta punclorum instauratione loeum ex Atigustino reslituimus.
757 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 758

quunlur, dum fngiunt, in mortem currnnt. Detalibus .\ abundet tibi terrenum aliquid, sive desil : gratias age
qtii dedit, vel abstulil (Job. 1.); non est enim tibi
non est mirum, si adhibilo freno flagella seqminlur. illi,
Unde subditur : ablatus ille qtii dedil, quamvis libi ablatum fuerif,
10. Multaflagella peccatoris.Indomitum aniinal (Ex quod dedit. Tange ergo (Ex eod. ibid.) chofdas in
Auguitino, ibid.) esse cupiebat : domatur freno et corde; et dic tanquam in cythara inferiore, Dominus
flagello. Atque utinam perdometur. Verendtim est dedit, Dotninus abstulit. Sictit Domino placuit ita
enim, ne nimium resistendo a Deo dominatori, relin- faclum est (Job. 1.). Sit nomen Domini benedictum.
Jam vero cum attendis superiora dona Dei: quid libi
qui merealur, et ire in vagam suam licentiam : uldi- qua doctrina ccelesti te im-b
catur de illo, Prodiet quasi ex adipe iniqmtas ejus confulerit prscceptorum,
impunita buerit, quid libi desnper ex illius veriiatis fonle
(Psal. 72.) : sicut de illis.quibns modo suntdometur
peccata. Ergo cum fl.igellatur, corrigatur, et : prse cselerisdederil.converiereel ad psalterium psalle
quia etille sic so dixil cdomilum. Eqiium muluiii Deo, in psalterio decem chordarum. Prsecepta enim
se dixerat, quoniam lacuit. Sed unde domitus est ? Legis decem sunt. In decem: prseceplis Legis habes
flagellis, conversus in icrumnam dum conligereiur psalterium. Perfecla res est habes ibi dilectionem
spina. Sive flagella dicas, sivc stimulos dicas, domat Deiinnosti tribus.et dilectionem proximi inseptem. Etuti-
Deus jumentiim, cui insideat : quia jumenlo expedil, que Domino dicente, quia in bis duobus prse-
ut insideaiur, et flagello dometur : qnalenus Dei mi- ceptis tota lex pendel, et prophetse (Matth. 22.). Dicit
sericordiam cnnsequatur. Unde et subdilur : Speran- libi Deus desuper, quia Dominus Deus tuus Detis
tem autem in Dominomisericordia circnmdabit. Quem unus est. Habes unam chordam. Non accipiasalteraiti in va-
primo circumdat trihulaiio, postea circumdat mise- _" nuin 141 nomen Domini Dei tui : habes
ricordia : quoniam misericordiam dabit, qui propter chordam. Observa diem sabbati, non carnaliter, non
peccata nostra juste tribulari nos voluit. Ideo admo- Judaicis deliciis, qui otio abutuntur ad neipiitiani.
nendo stibjungit : Melius esset eis, ut toia die foderent, quam tota die
11. Lmlamini in Domino, et exultate justi. Lsela- saltarent. Sed cogila requiem in Deo tuo omnia
mini corde : exultate in corpore, non in vobis, non in facientem. Abstinet ab opcre servili. Omnis enirn,
mundo : non muiidi amatores, non peccalores, sed qui facit peccatiitn, ser-us est (Joan. 8.) : et utinam
liominis , et non peccati. Ha?c tria pertinent ad
jusli. Et gloriaminiomnesrecli corde. Non est magnuin dilectionem
gloriari in gaudiis. Rectus corde gloriaiur eiiam iq voluntatem. Dei. Cujus cogites uniiaiein, veritalem,
Est enim quaedam voluntas in Deo, ubi
tribulalione (Philip. 4.). Vide reclum cor. Scientes,
inquit, quoniam tribulalio patienliam operalur, pa- verum sabbalum, vera requies. Uude dicilur, Delec-
lienlia probationem, probatio spem. Spes autem non lare in Domino, el dabit tibi poiitiones cordis lui
confundit, quia carilas Dei diffusa est in cordibus (Psal. 56.). Qnisdelectant? enim sic delectat, quam ille, qui
nostris per Spiritum Sanctum, qui daius est uobis facit omnia, quse In his tribus caritas Dei,
(Rom. 5.). Ergo si jusii sumus, si rectum cor babe- iu aliis septem caritas est proximi. Ne faoias alii,
mus, 140 l2etem-u('corde in Domino : cxulieinus quod paii non vis(Tofr.4.1: honorapatrem et mairem
corpore : gloriemur in iribulalione. (Luc. 6.), quia vis te iionorari a liliis tuis. Non
moecherjs (Exod. 20.), quia nec mocchari post te
TITULUS PSALMl XXXII. uxorem tuani vis. Non occidas, quia et occidi non
ln finempstdmusVavid. Psalmns istt>convenit David vis. Non fureris, quia furtiim pali non vis. Non
prophetse.Cujtis maieriaestlaus Dei, sive beneficiaipsius, Q falsum testimoniuni dicas, quia odisti adversus te
sive polenlia. Admonctuos ad laudem Dei, proponendo ialsum testinionium diceniem. Non concupiscas
caussas,qtiare deheamaseum iaudare. Kl haec est ejus iixorem proximi tui, quia et luam non vis ab alio
intentio. In secunda parte oslendit illosesse bealos, qtii concupisci. Non concupiscas rem proxiiiii tui, qtiia
Deumlaudaverunt.Sic autem inctpil : si quislua concupierit, displicet tibi. Converte et in
PSALMUS XXXII. te linguam, quando tibi displicei, qtii lenocet. Haec
nmnia prsccepla Dei stinl : Sapieiitia donante data
1. Exullate justi in Domino. Injnsli exnllant ih sunt : desuper sonaul. Tange psalterinrii, imple
seculo. Finito seculo, finiiur injustoriini exullaiio. legem qtiam Dcus luus non venit solvere , sed
Permanente Domino,permanebii justoriim exuliatio. adimplere (Mntili. 5.). linplebis enim amore , quod
Ei bene dico, nt e\ulienl jusii in Domino : quia, Re- timore non poteras. Qui ejiim limendo non facit
clos decetlaudalio. Non estautem speciosa laus iuore : male, mallct faccre si iiceret. Itaque et si facultas
peccalotis. Qui sunt recti (Ex Augusiino Enarr. 2.) 1 non damr, voluntas rra teneltir. Ilseccogitantes recti
qui dirigunt corsecundum voluntaiem Dei, et si eos: corde, Confitemini Domino in ctjthara, in psallerio
pcrlurbat humana fragililas, divina consolatur a>qui- dccemchordarum psulliie ei.
tas. Justi snnt, qui per fidem et bonam operaiionerri 5. Canlnte ei canticum novum.Exaite vetustatem.
descrviunt.Recti sunt, qui nec exlolluntur in prospe- Non enim (Ex. Aug. ibid.) pertinet caniicum novum,
ris, nec franguntur in adversis : et in his eidem Do- ad veiercs homines. Non illud discunt nisi homines
mino gratias referunt. Juslitia ergo in fide et actione, renovati per gratiam ex vetustate, et pertinenies jam
rectiludo in voluntate. Qui tales sunt, ad laudanduni ad Teslamentum novnni, quod est regnumcselorum.
Deum, et in eo exultandum idonei sunt. Tales admo- D Ei suspirat oinnis amor nosler (2. Cor. 5.). Novus
net psalmus, cum subjungit : honio, nova gratia, nova vita nobis coinmendatur.
2. Confilemini Dominoin cylhara, in psatterio de- De bis agere, in bis Doriiintimlaudaie, in novilate
cem choriiarumpsallite illi. Cythara ex inferiore parle: spiiitus canticum novum caniare est. Benepsallile ei
sonai. Psallerimn ex superiore. Vitam ex isia lerra, invociferaiione. Bene psallit, qui beue vivit. Sed hsec
tanquam ex inferiore parle habemus : est autem ter- ipsa bona vila uostra (piaudam in auribus Dei debet
rena prosperitas, et lerrena adversitas, el in utroque habere spiritualem vocifeiationetn, ut qnicquid bene
laudandtfs esl Deus. Quse est lerreua prosperitas? vivendoagiinus, toto affectti, tota fide, lota devotione
Cuni (Ex eodem ibid.) sani sumus secuudtmi carnem: ad laudem Dei (iiiquanliiin possumus) faciamds
cum lrtielus large proveniunl : cum abiindantoiiinia, (Culos. 5.). Et inde caussani subjungit, cuni ait:
qtiibiis vivimus : quisqtiis inde nou laiulat Deuin in- i. Quia reclum esl verbum Domini, et omnia opera
gratus esi. Adversitates vero sunt in dolonbus, in ejus m fide. Doniinicuin verbum rectuin est : quia
lingnoribus, in pressuris, in amissinne rerum, in tri- recta docet, recia jubet, recta prasdicat, recta
bulaiionibus. Ergo confitere Domino in cytbara, sive promittil. Afl nullam falsitatem distortum esl , ad
a Pro duobus verbis Dco dominatori, iinum nabet b H*c verior est lectio, quam el Augustiiiiani co-
vtilgatus Augustinusindomiium; notatum vero ibi ba- dices Regius et Vaticanus retinent, prsoimpressa uno
beri in multis Mss., resistendodominalori verbo prxcepcHt.
 759 RUFINO PRESBYTEROASCRIPTUS 700
nullam vanitatem, ad dexteram non declinat neque A / salsugo. Hinc cst quod alibi dicitur, Peccaior videbit
ad sinistram, recto itinere, regia via ad supernam et irascetur, denlibus suis fremet el ardescct (Psal.
patriam nos perducit. Nec in verbo tanium Deus est • 111.). Morlalis enim pellis conlegit amaram cogita-
rectus, sed et in operibus suis fidelis exliiit, reddens lionem. Timentes enim pelli suse inlus tenenl quod
homini quod promisit. Teneamus fidelissimum de- non audent emittere. Nam eadem cst amaritudo,
bitoreni, quia lenemus misericordissimum promisso- sed qui tunc aperle sseviebant, nunc occulte. Pense-
rem. Omnia dona, quibus gaudemus, ah illo sunt mus igilur modo non deesse Deo, unde proferat quo
(2. Tim. 2.). Omnia opera ejus in fide sunt. Omnia nos emendet, cum opus est nobis. Ideo sequitur :
inslruunt, omnia ad superiora nos mittunt. Ponens in thesauris abyssos. Per tliesauros, secreluin
142 5. Diligit misericordiam el judicium. Quod Dei yult intelligi. Per abyssos, reprobos. Nbvit ille
non ideo dicit, quin ipse diligat alia : sed quia ipse omniiim corda. Scit quod ad teinpus proferat, unde
potius secundum hsec operatur. Sectindum niiseri- proferat, quantam pofeslatem tribuat malis in bonos,
cordiam , cum peecata remitlit. Secundum judi- ad judicandos quidem malos , erudiendos autem
cium, cum et bonis et malis secundum meritorum bonos. Fiat ergo quod sequitur :
qualitatem relribuit. Misericordioelempus modo est: 8. Timeal Dominumomnis lerra. Nescis unde pro-
judicii tempus post crii. Yocat modo aversos, donat ferat, quod opus est ad flagellandum te, paler tuus :
peecata conversis. Paiions est super peccatores, qui quidem ad disciplinain tuam babct abyssi the-
donec convertantur. Venlurum est judicium. Erit et sauros quibus erudiet te ad thesauros caelortim. Ergo
tunc poeniientia, sed jam infructuosa. Dilige et iu redi ad timorem, qui jam ibas ad securitatem. Et ne
rnisericordiam ct judicium. Scriptum esl enim , T. p converteretsehomoadiimendumaliquid aliudprseler
Beati misericordes , quoniam ipsi misericordiam Deum, confirmal nosin timoreDci, cumsubjungii, Ab
consequenlur (Malth. 5.). Qui misericordiam diligit, eo aulem commooeantur omnes inhabiianles orbem.
niiseretur. Qtii autem miseretur , misericordiam Comnioveantur omnes ab illo. Non timeant allerum
consequeiur. Rursus de judicio scriptum est, Nun- prseier illtitn. Furit, saevit, serpens insidiatur, odit
quid qui non amat judicium, sanari potest (Job. 54.)? bomo, diabolus impugnat: Deumtime. Toia enim crea-
Amat judicium, quisquis vias suas subliliter disculit, turasub illo est.qtienijuberis timere. Unde etsubdit :
et secretarium cordis ingressus , quid Dominus ipsi 0. Quoniam ipse dixit et facta sunt : ipse mandavit
tribuat, quid ipse Domino Deo debeat, pensat. Ilinc et creaia suni. Omnia fecit, omnia sequuntur ejus
idem Psabnista alibi dicit, Honor regis judtciiim impcriuin. lpse dixit, idest voluil, et facta sunt omnia
diligit (Psal. 98.): ut videlicet qui jam Deum bono- ex infonni inateria. De informi aulem inateria, per
rat ex fide, solicite judicet quid ei debeat in opera- mandatum ejus species suas accepit omnis creatura.
lione. Et Salomon ait, Cogitaiiones justorum judicia Ipse qui omnia fecit verbo, et creavit mandato : cum
(Prov. 12.). Juslus enim quisque intra se cogitando jubet, moventur: cum jubet, quiescunt : et malitia
et formidando consideral, qua.mdistricte quandoque lioininuiu ctipiditatem nocendi habere valet : pro-
feriat, quandiu paiienter expectat. Metuil in his quaj priaui potestatem, si ille non dat, non babet. Non est
se egisse meminit. Punit llendo, quod perpetrasse se enim potestas, nisi a Deo (Rom. 15.). ldeo adjungit:
inlelligit. Odit se, qualem fuisse agnoscit. Et ipse 10. Dominus dissipat c»nsitia gentium. QuseEccle-
qui cst, persequiiur etim qui fuit : fiique rixa in • siam putabant destruere, et idola et deorum templa
aninio parturiens pacem ciiin Deo. Et hoc facit, ut sedilicare. Reprobat autem cogitationes poputorum,
quem timet judicem, inveniat misericordem. De quo C idest Judseorum, qui propter lcgem in qua vivere
et subditur : Misericordia Domini pleita est terra. debuerunt, poptili non immerilo appellati sunl.
Quid caeli (ExAug., Enarr. 5.)? non indigent inise- Cogitationes eorum fuerunl de gente retinenda, et
ricordia, ubi nulla esl miseria. In terra abundat bo- loco (Joan. 11.). Et reprobat consilia principum.
minis miseria, superabundat Dei misericordia. Num- Idest dsemoniorum, et regum, et ducum, et pontili-
qtiitl ergo cseli, quia non indigent misericordia, non cuin : quorum quidem consiiiuin fuit, ut Jesuin in-
indigent Domino?Omnia indigenl Domino, el miseria terlicerent (Ibidem.). Sed inboc est dissipatum, quia
et fcelicitas. Sine illo miser non sublevatur, sine illo eum quem occiderunt, reiinere in morte non value-
felix non erigitur. Ergo ne forte de cselis qusereres, runt. Non entni est sapientia, non est prudentia, non
siibjungit : est consilium conlra Dominum (Prov. 21.).
6. VerboDomini ccetifirmali sunl , et spiritu oris 11. Consitium autem Domini in ceternum manet.
ejus omnis virtus eorum. Non a se solidamenliini Unde, nisi de nobis, quos ante prsescivit et pr.edes-
ftierunt, nec ipsi cseli firmitatein sibi propriam tinavit? Quis tollit prsedestinalionem FiliiDei ante
proesliterunt. Audi unum opus Patris, Filii, et Spi- nitindi constitutionem (liom. 8.)? Vidil nos, fecit
ritus Sancti. Cum enim Dominus Pater per Verbum nos, emiindavil nos : misit ad nos, redemii nos. Hoc
Filiuin caelosfirmai, per Spirilum roborat, manifeste ejus cousilium manelin reteriium. Cogitalionescordis
ostendilur, quia unum Pater et Filius et Spirittis ejus in generationeetgeneralionem.Idest, dispositiones
operantur (Hebr. 1.). Sed et hic alios cselos divina ejus, quse ideo 144 dicuntur cordis, quia rationa-
virtule lirmaios intelligimus , idest Apostolos, de biliter ordinanlur, in omnem gcnerationeui exten-
quibus scriptum est, Cseli enarrant gloriam Dei D j duntur. Unde et subditur;
(Psul. 18.). lstos oinnipoiens Deus de inlirmis homi- 12. Beala gens cujusest DominusDeus ejus. Quis
nibus cados fecit, Verbo instruxit, Spirilu conlirma- (Ex Aug., Enarr. 5.) boc audito, non erigat se?
vit, per oinnem lerrain misit : et suaiii misericor- Ainant bomines [A/. omnes] beatiludines, et ideo
diani , idest, reniissionem peccaioruin prsedicari perversi sunt hoinines , quia mali esse volunt, sed
proecepit. Qui iiuaiitum Spirilu oris Dei repleli sunt miseii nolunt. Et cum sit malitise comes indivi-
(Acl. 2.), ut eis diceretur, Nou euiin voscstis qui lo- dua miseria, isii perverse [At. perversi] non solum
sed SpirilusPatris vestri, qui loquilur in vobis ma!i esse volunt, et miseri nolunt : quod fieri non
Multh. 10.). Sseviebat tunc inare, idesl, sseculum, potest : setl ideo volunt esse inali, ne sint iniseri.
?iiiniini,
ingeiuibus fluetibns pcrsequenlium, quod modo inter Furtnmfacit aliquis. Quaeris quare? Propter fanicm,
suos terminos niaiiei inclusum. Undc el subditur : propler iiecessilatein. Ergo ne miser sil, malus est.
7. Congregans sicut in utre aguas maris. Salsa Et ideo miserior, quia inalus. Semper ergo beati
enim (Ex Aug., ibid.) aqua maris, idest, populus in- esse volunt, sive male viventes , sive bene vivenles.
lidelis et amarus, qui remansil a inter Chrislianos, Non erunt autem, nisi illi, qui jusli (ueritit. Quaore
143iaru"01|audelsa.ivire. Occultum auieniinurmnr quid babeas, ut beatus sis. Fieri autem non
rodit ipse, inira niorlalem pellem fremit conclusa igilur potesi, ut resdeterior ic faciat meliorem. Accipe
a Verius in vulg. Augustino, remamit,in Chrhtianos scevirenon
uudet, occutlum aulem murmur rotlii in
se, ct inlra, elc,
 7CI IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 7C2
iiaque fidele consilium. Meliorte vis esse? qusere A j 15. Qui fmxil singillalim corda eorum. Quia alii
qnid sit melius le : et inde efficieris melior le.a ln dalus est sermo sapieniiae, alii sermo scientiaj, alii
animo est quod quseris. Bealuseniin esse vis, in genera linguarum, aliis alia et diversa dona gralia-
aninio luoqusere quid sit inelius. Cum enim duo sint rum, quse unus idemque in eis operattis est Spiritus
qusedam, animus et corpus : et in istis duobus illud (1. Cor.12.). Qui inlelligit omnia opera eorum. Id est,
sit inebus quod dicitur animus : potesl corpus tuum secretius ct interius videt. Expressius.hocdixit,quani
melius lieri permeliorem, quia subjecluni estcorpus si diceret, Videt oinnia opera eorum. Noncnim so-
aiiimo. Ut cum fuerit jusiiis aniiiius luiis, sit etiam lummodovidet Deusoninia opera, quseagimus, sed
poslea immoriale corpus tuum (I. Cor. 15.). Per etiam intclligit et subtiliter aitendit, qua voluntate,
animi etiam illuminationem meretur corpus incor- qua intentione eadem faciamus. Dant duo pauperi-
rtiplionem :utfiat inferioris reparatio per meliorem. bus (Ex Aug., Enarr. 5.): unus sihi mercedem qusc-
Si ergo corporis tui bonum animus tuus est, quia rii caelestem: alius humanam laudein. Tu induobus,
corpore tuo melior est : cum quseris bonum luum , unam rem vides, Deus duas intelligit. Et sicut inlel-
illud quaerc quod melius est aninio tuo. Quid est ligit, ita judicat et discernit. UnJe et aliquando con-
autein aiiimus tuus? jVitende : in animo tuo est lingit,|ut in unoeodeiiiqueopere alium daninet, alium
imago Dei. Menshominis accepil eam, etinclinando remunerec. Et quiasuperiusdixerat, Beatuspopulus,
se atl peccatuni dccoloravit eaui. Ipse ad eam venit quem elegit in liaeredilalenisibi : ne videretur divi-
reforniaior.qui eralejusantea formalor. Venitipsum les et polenles, non paupereselegisse, ideo subjungil:
Verbum, ut andivimus ab Apostolo, Heformaminiiu 16. Non salvalur rex per multam virlulem, el gigas
novitate sensnsvestri (Rom. 12.).Jamergo superest, , non salvabilurin multitudine virlutis suw. Terrse re-
ut quserasquid sit meliiis, quain animus tuus. Quid "' ges, superbi gigantes, et potentes in se suaque forti-
erit, obsecro, nisiDeus tuus?Non inveuisaliudmelius liludine conlidenles non salvabuulur : Quis rege pu-
oniiiio luo, quia cuin fucrit perlecla natura lua, an- lentior? Quis giganie fortior? Cum igilur isti sua po-
gelis ae<|uabitur(Mattli.22.). Jam supia non est nisi tentia cl fonitudine non salventur, nemo nisi miseri-
Crcator. Erigc le ad illuni. Noli dicere, Mtiltumest cordiani Deiad salutem quserat.
ad me (Mattk. 6.). Forte magis multum est ad te ha- 17. Faltax equus ad salutem: in abundanliaautem
bereaurum, quam Doniinum. Atirum si volueris, virlulis suw non salvabitur. Equus, id est, lmmaiia
lorsiian non habebis : Deum cum volueris, habebis. foelicifas, quoesubleval homincm sicut equus stium
Quiaet antequam velles, venit ad te : et cutn ad- sessorem, fallax est ad saluiem : quam videtur qui-
versa voluntate esses, vocavit te (Prov. I.) : et ut dem promitiere , sed non potest donare. Cum (Ex
conversus esses, terruit te : et cum territus confite- eod., ibid.) in quolibct honore superbus incedis, quo
reris, consolatusesl le. lste qui tibi ^rsestat omnia, allius ingredieris , eo lo non lantiim celsiorem , sed
iste qui lecit ut esses,qui his qui tecum sunt, eliam etiam tutiorem falso credis. 14<J Qnomodoenim te
malis, prsesial solem, pluviam, fructus, salutem : dejiciat, nescis ? tanto elisiun gravius, quanlo subli-
. servat tibi aliquid, quod non del nisi tibi. Quid est mius ferebaris. Nec dico quodparva quoque fcolicitas
autem quod libi servai, nisi se? Sonat cupiditas, bujus muudi solummodo fallax sit : sed etiam
dicit iniquitas. lieatus cujus est villa ista, cujus est quaiituncunque possil esse magna, fallax exislit. Et
isia domus, cujus est isie ager. Coinpcscecupidita- hoc est, quod ail, In abundaiitiavirtutis suaa,id est,
lem : audi veriiatein.Beata gens cujus est Dominus, in abundanti virlute bonoruni, el divitiaruin, non
Deus ejus. Quid est hoc? iNonneoninium rerum Do- C ( salvabituraliquis lioininuni. Unde ergo salvus ero ?
iiiiiiusDeus.qiiiomiiiafei it etregit? Oiuniuniquidem, Noli diu quserere. Noli longe.
sed magis noster, qui vivimusde illo, lainquani de 18. Ecce ocuti Domini >upermeluenleseum. Ecce,
Deo Patre nosiro. Ipse sit Dominus Deusnosler : id est, in manileslo habetur salvaiio. Non ait, oculi
ipse regat nos, qui creavii : ul simus beata 145 Domini stiper reges, super nobiles , super divites :
gens ejus, beata possessioejus : et ad nos peitineat, sed super meluenteseum. Non eniin Deus personam
quod subditur : beatuspopulm, quemelegit in hwredi- hoininis accipit (Mallk. 22. Acl. 10.) : non tlivilias,
tatem sibi. Cominendatautem misericordiam sttain, vel bonores attendii: sed tantummodometiientesse
qua respexit genlein banc beatam : cum suhjungit : et sperantes in se misericoriliter respicit. Et ideoad-
15. De cwlo respexit Dominus, i>idt(omnesfilios jungit, Et ineis, qui sperant super misericordiaejus.
hominum.Prius dixit beaiam esse geniem, cujus est Subaudis, sunt oculi Domini.Ad quid?
Dominus Deus possessio, et bsereditas ejus. Ei ut 19. Ut erual a morte wterna animaseorum. Vilam
eandein Dominiostenderet esse similiter possessio* enim ailernam (Ex eodem, ibid.) nobis promillit
nein, et hsereditalein,adjunxit, Poputus, quem elegit Deus , nec tamenin hac peregrinaiione nos deserit.
in hwreditatemsibi. Et sic miro et delectabili modo Nam sequilur : Et alat eosin fame. Tenipus famis est
uirunque el possidet, et possidetur ab altero, tan- modo. Tempus saturitalis post erit. Beati qui esu-
quam baeres el bsereditas, possessor et possessio. riunl el siiiunt justiliam , quoniain ipsi saturabuiilur
Nunc dicit, quia idem Domintisde cselo, tanquam de (Muttk.i.). Alit nos intcrim p.us Dominusin bac be-
excelso loco, sive de alto divinitalis suse, sive tle remo sacramentis suis, verbosuo, gratia sua : ne de-
celsitudinemisericordioesuoevidit in imo posilos, et T liciamus iu via. Tunc autem erit plena refeciio ,
valde a se remotos omnes filioshominum. Vidit, in- O * quando implebiiur, quod alibi dicitur, Satiabor, cuin
quam, et misericorditer attendit. Vidit, quia nuser- apparuerit gloria tua (Psal. 16.). Quid interim agere
tns est eorum. Unde plerunque rogantes misericor- et proliteri debemus? Sequitur et dicil:
diam, dicimus homini, Videme. Esl ergo, qu;edam 20. Animanostra sustinet Dominum. Quaiidiu fa-
visio miserantis cordis, non visio punienlis. Hoc mesest, quandiu peregijnatio est, aniina uostra pa-
modo dignalus esl Dominusvidere omnes lilios bo- tiens crit in Doniino. Talibus dicturus est Dominus,
minum perlinenles ad Filium hominis. Vosestis, qui permansistis niecuiii in tentaiionibiis
14. De prwparato litibilucuh suo. Quod sibi prsc- (Luc. 22.). Quo contra scriplum est : Vse illis qui
paravit : id est, de Apostolis, de prsedicatoribusve- pertlideiuul sustinenliam (Eccles. 2.). El quomodo
ritatis, de angelis, quos ad nos misit. Respexitsuper poterissuslinere Djininum(P/ti/. 5.),osancta aniina?
omnes,quihabitant terram. Tanquam peregrini in pe- Sequilur, ei dicil: Quoniam adjutor el protectorno-
regrino loco. Inde alibi beata hsereditas geniit, et sler est. Adjuvat in pugna, protegii ab sestu. Adjuvat
dicit : lleumihi, quia incolatus meus prolongalus in bonis, prolegil in adversis. Qua mercede to-
est, haliitavi, cum habitantibus Cedar : mulium in- leras ?
cola fuit anima uiea (Psul. 113.). 21. Quia in eo Iwtabiturcornostrum : et in nomine
n Iuierpunciionis vilia, aliaque levia nienda Au- cissim heic sunt, quibus ipse emendari Augustinus
gusliuiaiii cxemplaris ope sustulimus. Quasdam vi- queat.
7G5 RUFINO PRESBYTEROASCRIPTUS 704
sanctoejus speravimus.Non cnim in nobis, ubi magna A 4. MagnificaleDominummecum, et exaltemusno*
sine illo inopia est, sed in ipso lseiabiiurcor nostriiin. men ejus in idipsum.Quisquis est in corpore Chri-li,
Et ideo sic sper.ibimus venmros ad etim, quia nobis ad hocdebet daio operam, iil,cum Dominum magni-
abseniibus per lidem misit nomen siiuin. Spera hic, flcat, alins secum ad magnificaiidumDeum tralial.
ut Iseierisibi. Esuii etsili bic , ut epuleris ibi. Pro- Dnininum niagnificainiis,quando eum iiingtnini, mi-
posuit nobis, qiiid ainemus, in quo, cl dc quo solo rabilem et iuclfabilem praedicainiis : 148 iiomeii
prsesumamus. Implevit nos gaudiospei (Rom. 15.). ejus exaliare, est per omnes genles quibuscuinque
22. Post ha?clit oratio brevis et salubris. Fiai mi- possumus altum ct reternimi propalare. Quid est au-
scricordia tua, Domine, super nos, quemadmoditm tem in idipsum? In unitate, in coneordia (l.Cu-. 1.) :
speravimusin te. Jam euim in te spem nostram con- sicul fecerunt prtcdicalores primi, qtiibtis eral cor
siituimus : jam nomen sanctiim tuiuii, in quo spera- unum et anima una (Act.4.). Deinde dicit bona sua,
miis, veneramur, et super nos invocamus. Sieut unde sibi cvencruni, cnm subdit :
ergo speravimus in le , sic supra nos tunin miseri- o. ExquisiviDominum,et cxaudivitme, et ex omni-
cordiam sentiamus. bus tribulalionibvsmeiseripuit rne. lixtra oiiinia, posl-
TITULUS PSALMI XXXIII. posilis lemporalibus, vel ex toto coide, ex totis viri-
bus qusesivi Deum : et exaudivit me , ut inven rem
1. Psalmus David,qnandomutavilvultitmsuumcoram eum. Sed extpiirenies Doniinutnmiiltis modis in boc
Aehimelech,el dimisiteum,el abiit.Hocmodoimmutivit. seculo tribulantur. Omnes euim, qui volunt pie vi-
Nam lympanizabal(1. Reg.21.), afleclabat,manihussnis vere in Christo, persecutionem patiuniur (2. Tit. 5.).
seipsumferiebat,el salivi per barhamejusdecurreh.int,^ In hoc vero est consolntio, qnod poslmodiiniex om-
el licc in porla civitalisDavid faciehn: qnia Allophilli]a nibns tribulationibus eruantur.
qiiSRreb.int eum perdere. Acliisvideoshrec, qui erat rex bebitur mors in Quando? Cuin absor-
Getli, dixit, Utqnid induxislismilu arreptiliuin 147 victoriam, et mortale hoc induerit
istiimf Tynip.inizabatDavid, id esl, Cluislusin cruce immorlalitatem (2. Cor. 15.). Deinde amator isle, qui
moriebatur: alfeetabat,quandomisericordiafleclusc hu- non solus vult amplecti, quod amai, horlatur nos, et
milialial:manihussuis se lerehal, cuni dicetiat,Ilocest dicit :
corpus ineuui(I. Cor. 10.). Klsalivieper barbanidecur- 6. Acceditead eum, el tlluminamini,et faciesveslrm
rebanl, id est, verh.tstia, quanilodicehal, Nisi aiandiic.a- non confuridenlur.Ad Rejm accedimus bonis studiis,
veritisearnemliliiiionnnis,et c.elera (Joan. (>.).Puenlia et spiritualibus exerciliis,
visasuiit i is, qui suut Achis(qui irtlerprclatur,Quomodo legendo, meditando, oran-
est? vel, Quidtsl hoc?) barba'is vero, id esi, virisvirilia. do.amando. Illuminamur autem per intellcctuin, per
Verns DavidcoramAcliimle.cli, id est, corampatris sui gr.Jtiam, per doclrinam, per viiam. llluniinati autem
regno,id esi, in genlo Jiidsenriun,inulavilvulttim,id csl, non co'ifuiitliintur,id est,non eruhcscuntdepcccaiis:
priorissarrifieiimodtim(hoce-t secuuduuiAaron)et dimi- vel non erubnscunt de opprobriis et coiituineliissibi
sit eum, el alnil :id genles, ubi secunduaiordiueinMel- illatis. HincPaulus non erubescit cvangelium (Rom.
cliisedcclisacerdotinniinstituil.Materiacst immutaliosa- 1.). Iline Aposioli non confunduntur, imo gloriantur,
ccrdoliiseiunilnmnrdineniMelcliisedeeli, qurcnnlaturnbi qtiia digni habiti sunt pro noniine Jesu coniumeliam
dicit,Magnilicate Dominunimeciim.Commcndatio, qnamlo pali (Act. 1.). Proponit autem nobis in exenipluin,
ail, Quoniamsoavis ?»stDominus.Admonetprophelnin
hoc psalmo,ut quisqtie Detim timeat, qiioniamnon osl quem lam paupeiem, ctim siibjungii:
inopia liinenlihns etini: ad filialem, affeclandohonos 7. lste pauper clamavit, el Dominusexaudivit eum:
quost|ue,limorem,cuni dicit: Veuite lilii,.'mditeme. lit c.ltle omnibustribiitationibussatvaviteum.Quisest isle?
hnc lar.iciis,inteiiditeis generare carilalem,uhi dicil: C ( Notabilis.amabilis, imitabilis,etfortnsse ipseeslChri-
CusloditDominusoinuiaossa eortiin,untim ex liis non stus : qni cuni oniniuin dives esset, in tantum factus
conterelnr: dclcrrendone delinqnaiit,diccnsmorlempec- est pro nobis panper (2. Cor. 8.). Clamavit aulem in
catorumpssepessimam. forma servi {Philip. 2.), et Dominus Pater exaudivit
PSALMUS XXXlil. euiii. Iste paupcr faclns cst obedicns usque ad inor-
tcm crucis (//>trf.).Propier quod exaltavit illum Deus,
2. BenedicamDominnm in oiioii lempore, semper ci dedit illi iioinenquoii esl snper oinne nomen (Ibitl.).
laus ejits in ore meo. Dixit boc Christus , dical el Ecce qiiomodoDominusexaudivil eum : De oninibus
Cbrislianus : quia iu corpore Cbrisli esl. Omni, in- anlem trihulationibus liberatur, quia Cbrisltis resur-
quit, lentporc, id est, iu prosperis et advcrsis beue- gens ex mortuis jant non moriiur, mors illi ultra non
dicaiii el landabo Dominiim.Qiiaiidoprospera sticce- doininabitur (llom. 6.). Per liuriepauperemosleiiditur
duni, honi siniti! et mali Denni laudant et benedi- tibi via , qua redeas ad palriam. Factus est naupcr,
cunt. Si adversa vcniiinl, niurnnirant quidem inali, ut lu non timeas , imo diligas paupertalem. Passus
setl bencdiciinlboni. llinc cst qiiod beatus Joh amis- est, iit paliaris eLlu. Clamavil,ui clameset tu. Libe-
sis rebus, orbatus (iliis ait, Dominus dedit, Doniinus ratus est, ut liberari sneres et lu. Magnaui antem
abstulit : sit noinen Doinini benedictum (Job. 1.). tibi prsetenditsecuritalem, cuni subdit : Immillil an-
Sed quia sunl nonniilli, qui de bouo suo volunt lau- gelus Dominiin circuilu timentiumeum: et eripieleos.
dari, cavet hoc vilitim, ctun subjungil: 'fu taittiim lime Deuni, cl esto securus. Quoniam iste
5. ln Dominolauditbituranima mea. Non laudabi- pauper, qui tlictusest magni eonsdii angelus (IsaiM.),
lur in se, nnn in sapienlia iiiuudi , unn in subliini- -. , iinmiltil se in circuilu tinientium euni, undiqne cus-
"
late verborum (1. Cor. 2.) : sed in Dominoa quo el, todiens , et delendens eos, ul in nulla parte irrtiin-
virtutem, et polcnti.iin sunipsil. Et quia sancii virii pere valeat inimicus.
bona sua cominunicare aliis desiderant, protinust '.). Aperte aiiiem de ipso sacramento vult dicere,
addil : Audiant mansueti, et Iwtentur. Uene auicini quo ferenalur in manibus suis, cum subjungil: Gus-
iion ait iracundi, sed niansueti. Nain qiiamloaudiuntl lale et videte, quoniam suavis est Dominus. Oslendit
non mansueti, non Isetanlur, sed irascuntiir. Ei ipsii libi (Ex Aitguslino, Enar. 2.) illam sanain insaniam,
sunt (Ex Aug. , Enar. 2.), qui dicunt, quia uon nos; et sohriam cbrieialem illius Dsvid: qui in ligura ne-
asinos fecerimiis, Jumenli mansueta vult habere Do-» scio, qnid ostendebai, quando illi " iniseri coram rcge
minus. Equus enim, et inulus, de quibus pauloanle Achis dixerunt, Quomodoest (Ps. 110.)? Sic dicebat
locuiisumus,exiguntaliquandocervicem,et sua lero- Dominus , Nisi quis manducaverit 143 carnem
cilate a se ercutiunt se.-sorein. Doinanlur frenis , meam , et biberit sanguinem meum, noii habebit iu
chamo , verbere : donec discantdomiiium suum por- se vilam (Joan. 6.). Et illi in qnibusregnabal Acbis
lare. Tu auiem antequam freno iundantur ora tna , (1. Retj. 21.), id est, error et ignorantia , dixerunt:
esto niansuelus, et porta Dominum. Noli te laudari,, Qnoinodo iste poiest dare nobis carnem suam inan-
sed laudetur ille, qui sedet super te. Sed jani quid1 tlucare (Joan. 6.) ? Si ignoras, gusta : et vide, quam
nos admonef, aiidiamus. suavis est Dominus. Gustal, qui autat : videt, qui in-
« Quod respuunt Benedictiniverbum miseri in suoIAugustino, Noster olim legit, atque adsi.rit.
765 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 766
telligii. Si autem nnn inlelligit, rex est Achis : im- A Finis autem perfectse justiiise est, ita intra se esse
mutavit siinmfaciem David, et recessit a te, el dimi- pacifieum, nt caro concordet cum animo, et animus
sit te, el abiit. Et ideo, Beatus vir qui sperat in eo. cum Deo, ut jam nulla possit adversilale moveri ab
Non in homine, non in mundo, non in seipso : sed in bacquiele. Vel pacis nomine possumns accipereDo-
Deo. Quo contra qui nnn sperat in Deo, miser esl. Et minuin Christum, qni cst pax vera.qui fecil ulraque
ne postquamguslarent,securi essent, protiuus addit: unum (Ephes. 2.). Hunc debcmus lolo corde, toto
10. Timele Dominum omnes sancti ejns. Deum li- affectu inler nos quserere : quem profecto persequi-
mere, est coram eo se humiliare, el metuendo ca- mur, si eum perfecte vivendo imitamur. Commendat
vere, nein his.qure agimus, sive in cogilalione, sive autem Dei misericordiam super nos, cum subjungit:
in verbo, sive in opere illum oircndamus. Qui hoc 16. Oculi Domini super justos. Id est, inluiltis di-
faciunt, sancti sunt. Et quasi quis quscreret, Quid vinse misericordise sunt super eos, qtii juste vivunt.
protlest limcre Dnmintim?sequiiur : Quoniamnon est Et si ipsi petiint aliquid : Aures ejus, id est, clemen-
inopia timentibuseum. El hoc probat, cum subjungit: tia et potenlia, sunt paratae in preces eorum exau-
11. Divites eguerunl el esurierunt : inquirentes au- tliendas. Vidct operanies et laboranles. Aiulit ge-
tem Dominum.non minuenlur omni bono. Viderelur menies, et oranles. Sic ergo vive, ut oculis Dei va-
libi magis, utilli esurirent, qui contemto seculo, et leas dignus apparere. Sic ora, ut preces tuse usque ad
pauperes facii, Dominum exquirerent : illi aulern aures ejus pcrlingant. Sed forle dicet aliquis malus,
non minuerenlur bonis, qui lerrenis abundanl di- Securus pecco, quia ine non videtDeus. Audi, quod
viliis. Sed noli attenderc boinines secundum facul- sequitiir.
lates rerum, sed sectindtimvirtules animorum. Isti nD B
17. VII/IHSautem Dominisuper fackntes rnaia : ad
quidem mundi amalores, qui foris apparent diyites, quid : Ut perdat de terra memoriameorum.Per vul-
non parvam inttis mciilis paliunlur inopiam. Qui tum accipe lerroreni severitatis Dei. Ronis quideni
autem iulra se Deum quaruni, et exira Deiim nihil blandus est, ei propitius : malis vero lerribilis ct
concupiscunt, non minuunlur omni bono, imo re- districtus. Ei sicut in memoria acierna eriiiu juslj
plentursummo bono, quod cst Dcus.RcpIeiilur lide, ( Psa(. 111.), itadememoria setcma tollentur mali.
spe et cariiaie. Replcnlur sanetis moribus et virtu- Tunc erit perdila memoria eorum, cum nullus san-
libus, quae sunt verae divitise, quse animi expellant ctnruin super eos aliqua pia allectione movebitur.
egestatem. Et ideo nosadmonet, dicens : Unde dixit Abraham, Inier nos etvos chaos magniim
12. Venile,filii, audite me, limoremDomini docebo lirmaium est (Luc. 16.). Probat autem qua: aures
vos. Multuni nos xdilicat, quod ail, Veniie, ac si Doinini sunt iu preces justortim, cum snbjungit,
diceret, Vos *iuivacaiis oiio, sive qui terrenis vani- 18. Claniinerunljusti, et Dominus exaudivit cos :
tatibus incuinbilis, qui laboraiis el oueraii eslis elex omnibustribuliitionibmeorumlibcraviteos. Cla-
(Mattk. 11.): relinquite ea, quse vos impediunt, et maverunt fres pueri in fornace (Daniel. 5.). Clama-
venite ad me. Audite autcin aiiribus cordis.Obedite, vit Daniel in lacu (Daniel. 4.). Clamaverunt filii
ut lilii : paterno affeciudocebovos tinioreui Domini. Israel in captiviiate (Exod. 5.). Clamavit Cbrislus
Et conveuicnler ail, Timorem. Ipse euini primtis in crnce (Hebr. 5.). Clamaverunt Aposloli in perse-
gradus spirilualis doclrinse et cuilestis sapienlise, cutione : martyres in morte, confessores et virgines
oicut sciiptuui est, Inilium sapienti;e limor Douiini in lide. Quo quot clamaverunt, exauditi sunt a Do-
( Psal. liO. Prov. 1.). Quisquis accedit ad Dei ser- mino, vel corporaliter, vel spiritualiter : ct ex om-
viiiuin, hoc debet esse primum iilius studium, ut G riibtis tiibulaiionibus liberaii. Confirniati ergo tot
discat qualiter debeat timere Deum. Sed prius ailen- sanctorinn exemplis, clamemus ad Dominum tota
dendum est, quanta vir sanctus utitur h c aiie ma- iiumilitate ct afflictione cordis : ut pariier exaudia-
gisierii. Prius enim studet auditorum benevoleniiam niiir, et a tribulatione liberemur. Sequiliir enim,
captare. Et proponit eis, quod inagis eos delectat 19. Jnxla est Dominushis. qui tribulato sunt eorde,
audire, dicens : it humiles spiritu salvabit. Quatnor modis 151 iri—
15. Quis est homo, qui vitlt vitam? Nec dico de bulanlur corda sanclorum in boc saeculo: scilicet
vita posiia in miseria : sed quis est ille, qui ditigit antdolore pcenitentia', aut anxietate prscsentis viise,
dies videre bonos? Ideo hoc, quod omnes ctipiiint, aut dcsiderio cselestis patrse, aui timore fuiurse
pnciendit, ut sic accendat eos ad ea facientla, qu;e ptense. Nosirum est ergo cor conterere. Domini est,
praecipit. Si vis vilam, velis aeiernain. Si diligis dies per suam misericordiam et graliam cordi cotitrito
bonos, dilige leternos. llsec esl vera vita, viverc iu propinquare, ut illud illuminel, corroboret et coa-
Deo. Seinper dies mali in seculo. Semper dies boni iirmet. Undn cor conteritur, inde huniilitas genera-
in Deo. Ergo si vis vitam etdies bonos, audi et fac. tur. Ex opere enim procedit virlus. Ex contritione
14. Prohibe Unguam luam a malo. Ne in aperlo cordis divinam senlimus prsesenliam. Ex humili-
loquaris malum. Et labia tua ne loquantur dotttm. l)t tate spiritus jam ipsam consequimnr salvalionem.
bona verba ore proferas, et inalum 150 m corde Ubi opus, ibi gratia; ubi virlus, ibijam sanitas est.
abscondas : sicut illi laciunt, qui loquuntur pacem Magnum mysterium. Deus super omnia est. Erigis
cum proximo suo, mala auteni in cordibus eoriun. le, et non illuni tangis : humilias te, et ipse ad le
Prius liugiiam, qiiam csetera membra jubel a peccato _p. A
descendit. Proprium autem justorum est, ul in hoc
reprimere : quia hoe est magis indoinabile mem- saeculotribulentur. Unde et subditur :
brum in tolo corpore, de qua scriptum cst, In ma- 20. Multw tribulaliones justorum. Sed in his se-
nibus linguse viia et mors (Prov. M.). Dequaeliam quilur consolatio, cum protinus addit : Et de omni-
Apostous a t, Lingua inquietum nialnni, plena ve- bus his liberabit eos Dominus. Non ideo sint Chri-
neno moriilero (Jacob. 3.). Quia ergo occidit ani- stiani justi : non ideo autliant verbum Dei, ut se
mam, si non refrenatur : quia iu lingua IVeqitentius existimeiiL tribulaiionibus non affligi. Non hoc pro-
labimur : merito vir sanctus Iinguain prinumi co- iniltit Deus. Magis si injusti sunt, pauciores habenl
liihere pitecipit, quam magnis in corpore prse- iribulaliones : si justi, niultas. Sed (Ex Auguslino,
valere ad peccandum vidtl. Deinde universaliter Enar. 2.) post paucas aut uullas tribulatioues, iili
subjungit : veniunt atl iribiilationem seinpilernam, unde nun-
15. Declina a malo. Et quia boc non sulficil, pro- quam eruantur. * Isli autem post multas tribulalio-
linus nddit, Et fac bonum.Rursus,quiaad peifeclam nes venient ad pacem sempilernam, tibi nunqtiam
jiistitiani liavctiuo non posseul sullicere, continuo aliquid mali paliantur. Scd interim
adjunxit : Inquire pacem et persequereeam. Mtluin 21. CusloditDominusomnia ossaeorum: unumex kis
reliiiquere, inclioaniium est. Donum facere, profi- non conterclur. Ossa sunl firinarnenta fldelium. Et
cientium. ln bis duobus praeceptis.coiisisiitjtislilia. sicut ossibus caro, sic virtutibus anima suslentatur.
a ApudAngustinum, Jusli autem.
/67 RUFINO PRESBYTEROASCRIPTUS 768
Cuslodit crgo Dominus otnnia ossa eorum, ifa ut A. A 2. Apprekende arma el scutum, et exsurgein adju-
unum ex his non conteralur : quia sic sanclorum torium mihi. Magnum(Ex Auguslino,ibid.) specla-
suorum virtutes servat, ut nulla carum in teniatione culum cst, videre Deiim armatum pro le. Arma an-
deficiat. Et bene non ait, Unum ex bis non frange- lem ejus, quibus percutiat inimicos, si bene profo
lur, scd ait non conteretur: quia sanclorum virius cerimus, nos erimus. Sicul eniin nos, ut arniemur
aliquando quidem frangitur in tentalione, sed non ab illo habemus : sic ipse armatur de nobis. Sciiiuiu
conierilur, idest, ex lolo non depcrit: quia inlegra est bona voluntas ejus ; sicut alibi dicitur, Domine,
manet in intentione. Et unde lenlali ad momentuin ut scuio bonsevoluntatis luse coronasti nos. Vel scu-
cadunt, inde excilati atl virtutein robustitis resur- lum est fides nostra, qua protegimnr ne igneis ini-
gunt. Quid auiem de reprobis subjungat, aiidiamus: mici jaculis feriamur. Sed quid sumus nos jam arma
22. Mors peccutoruinpessima. Scd quia multa snnt Dei, quamvis splendida, quamvis acuta, quamvis
genera peccatorum, et non esse pcccaiorem dif- luce sapienlisecoruscantia, quid possumus nisi nos
licile, aui foile impossibile est in hac viia : sub- apprehcudat Deus, et pugnet de nobis? Quaelibct
jecit staiim, cujus generis peccatoruni esset mors optima arma jacent, si bellatorem non habent. Ap-
pessima. Et qui oderunt justum delinquent. Qu m prehendat ergo nos Deus: etcum in manu ejus fue-
justum, nisi eiirn qui juslifical impium ? Queni ju- in rimus, utatur nobis quomodo vult. Exsurge, inquil,
stuin ( Ex eodcin, ibidem), nisi Dominumnostrum adjutorium mihi, id est 153 innolesce, appare,
Jesum Ciiristum, qui est cliam propitiitio pro pcc- sentire, adjuva ad pugnandum.
catis nostris (Rom. 4.)?Qni ergo hunc oderunt, 5. Effunde frameam, et conclude adversus eos qui
morleni habeiil, pessimam : quia in peccatis suis n{ pcrsequuntur me. Ac si diceret, Mulliplica vindiciam
moriuntnr (Joiin. 8.), qui per eum D.o non recon- et concludalur aditus illis, qui volunt delere nonieii
cilianiur. Secundum animam intelligenda cst mors, meum. Vel per frameam quamlibet fidelem designat
aut pessima, aut optima, non secundum ctrpus aiiiinain. Abundent justi, et cflunditnr framea. Con-
damnatis peccaioribus. clusuin est autem adversus eum, qui non babet ad-
23. Itcriim de justisait: Rediinet Dominusanimas versus sanctos quid dicat pravum. Et quia vox il-
servorum suorum. Onines enim servi erant peccati. lorum est, ntm est saltis ipsi iu Deo ejus ( Psal. 3.):
Fusus est sanguis Cliristi, et fanto prctio sunt re- Dic aninue mew, Salus lua ego sum. Dic, et facltun
demli. Altende crgo quis lc redemil, ct a quo vel erit. Aliam salutem non requiram, praeler Deuin
quali prctio te redimendo salvavii. Ipse Deus Crea- menm. Et si bomo subvenit mibi, si angelus, si alia
lor tuus redeinit te, ipse sauguincm suum fudit creaiuia : per illam inibi subvenit Deus. Omnia
pro le. Ab ipso diabolo et a peccato salvavit le. mea eniin illi subjecta sunt: el,ideo non illa, sed ille est
Servus jiaque factus tanti Domini, slude ut ser- saltts. Deinde incipit orare pro inimicis : scd
vias illi J52 in sanctilate et justiiia (Luc. I.). Sed bic prophetia est. El qii.e figura optandi dicuntiir,
magna qumsiio orilur, cuin subinlerlur, Et nonde- animonibil prophefandi explicaniui'. Illud liat, et illud
linijucntomnesqui sperant in eo. Quid enini ait Apo- iiat, auditeest aliud, qiiam boc ct fulurum esl. Sic
stolus? Si (lixeiiinns quia peccatum non babemus, ergo prophetiain ;
nos ipsos MHlticiinus •i. Confundanturet revereanlur qumrenles animam
(1. Joan. 1.). Et ilertun, ln meam. Ac si diceret, Confundenttiret reverebunlur :
multis offemlimiisomnes (Jacob. 5.). Setl hanc qune-
stionem solvit nobis Paulus, ubi ait: Si antem quod facluin est enim. Mulli (Ex Augusiino,ibid.) salubri-
no'o boc ago, jain non ego operor illud : sed quod G ' ler confusisiint, multireveriti a persecutioneCbristi,
habilat in me peccatuni (Rom. 7.). Si ergo illi, qui et ad societatem menibroroni ejus devota pietaie
sperant in Deo, per conctipiscentiani carnis ilelin-i transierunt : et non lieret hoc, ntsi confundercniur
quiint (Gal. 5.) : jain ipsi non operantur illuil, sed et reverereritur. Avertanturretrorsumel confundaiitur
quod habilat in ets peccatum. In eo enim quod spe- coijitnnles mihi muta. Non praecedant, sed seqiian-
rant in Dco, jam non sunt in carne, sed in spirifu tur. Non dcui consiliuin, sed accipiant. Nam Pctrus
(1. Joan. 2.). Quod si caro concupiscit (Roin. 7.), ' prscccderevoluit Dominum, cuin aii, Absit a le, Do-
ipsi qui in spiritu sunt, non consenliunt : el ideo niine, propiiius tibi cslo, non lial islud. Sed quid ait
non deliiiquunt. Dominus? Redi retro, sathana ( Maa.k. 16.). Prace-
dendo saihanas es, et sequendo discipulus ei is. Iloc
TITULUS PSALMI XXXIV. ergo el islis. Averlanturrelrorsum et confundanturde
i. TitulusPsalmi sequeutis est, Psalmushitic David. peccatis : erubescant ad pceniientiam : et cum ccpe-
Psalmusiste attribuitiir David,id esLClirislo,qui hicIo-! rint retrorsum sequi, jam non cogilabunl inibi ma a,
quilur. Quoddicil, Huic,ad differentiamvel exculleiiliarn i sed desiderabunt bona. Hsecbene illis optavit. Sed
potest accipi:huic, id est, nolabili scilicet,nou carnali i quia sunt duo genera eorum qui confunduuiur : aut
regi, sed regi rcguin Doinino.David mlcrpreiaturmanu' eiiim ad hoc conlunduntur, ut cunvertantur ad
fortis, vel desiderubUis.In lioc eniin ( Ex AUIJ.Se.rm.1.)' Cbristum : aut
conlundunlur, ad hoc, ut daninenlur
mauuforiis,quia morLemuoslrainvicil.In liocde.-idera- "
bilis,quia vitamaHernampromisit.Quideniuiforliusmanu a Christo : quod de conversis dixil, de reprobis sub-
hac, quseletigit loculum, et moriuns resnrr.xit? Quid I jungit :
fortiusmanti liac,qure niunduinvicit,non lcrro armata,, 'JJ 5. Fiant lamquam pulvis anle faciem venli, el an-
sed ligno translixa?Quid aulemdesiderabiliuseo, queinl getus Domini coarclanseos.Ventus lentaiio est, pulvis
non videntesuianyres,iuori voluerunt,ut.ad illuniperve- iniquus. Quando venerit tcnlatio, lollitur pulvis, nec
nire merercnlur? Krgo psahnusQilli, illi cor noslrum, • ncc resistit. Tales coarctat angelus, quando eos
illi linguanostra dignacnulet. InlenditnosaJmoneread1 slat,
toleraniiam passionis,ul sustineamusadversa,si volumus s sub poiesiate sua invisihilis redigit inimicus : De
habere pncniiagloriosa.Materiaesl passiocl resurrectio. quibns adbuc subdit :
Kam sic exetpiitur:pritnampartemponil oralioneni,inj 6. Fial via illorum lenebrwet lubricum: el angelus
secundaenumeralpassionemcuin exultalioneresitrrectio- Domini persequens eos. b Tenebrosum solum quis
nis, in tertia parte quidilla passioel resurrcctio efliciat:: iion borreai, lubricum soluni quis non caveal? In
ita dicens: tenebris et lubiico ubi pedcni ligis? Sunt isla duo
PSALMUS XXXIV. inala magiisepcemc biimaui gcueris, qui procedunt
de tciiiaiione angeli coarclantis. Per viani designa-
i.Judica, Domine, nocenles me : expugna iin- lur actio. Per tenebras, coecitascordis. Per lubricum
puijnantesmc. Nocenles et cxpugnantes stinl nostrii prsecipitatio operis. Quando reprobi lentali cl con-
visibiles et invisibilesinimici (Colos. 1.). Judica,, fusi ab angelo malo coarctanlur : primum est ut
inquit, et expugna. Ac si aperte dicai, discerne ett mentis caccitate lenebrentur, deinde in lubriciiin
destrue. Quomodo? inaloruni dilabuntur. Nec jam possunl couvcrti, quia
a Einendaviinus ex Augustino : antea b Magisboeclectio arridet, quaai iuipressa Augusti
pro illi eratt
sie. niana, Tenebras solas.
 7G9 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 770
tentatoi' angelus eos persequitur, ul impingal \Ant. A ignorabat, qui iniquorum corda et dolos vidcbat?
impinguat] dc malo in pejus, donec incidanl in fo- Ignorabat peccatum, non quasi non judicando, sed
veam iniquitatis, et mergantur in profundum despe- non commitiendo. Snnt hujusmodi locutiones eliain
rationis et mortis. Unde aufem lanta mala?Quo quotidianrje.Cnm dicis de aliquo, Non novit malefa-
merito? Sequiiur el dicit : cere, quia non malelacit.Quod alienum estabopere,
154 '• Quoniamgratis absconderunt mihi inleri- alienum est a conscientia. Quod alienum est a con-
tum laquei sui. Idest, occultos tlolos ad inleritum scienlia, alienum est a scientia : et dicilur, Nescivit.
meumparaverunt. Et hoc oraiis,quia nihil mali feci, Ignorabat Christus blasphemare, hinc inlerrogaba-
nec eis nocui. Supervacue exprobraverunt animam lur a persecutoribus (Matth. 22. 26. et 27.) : de
meam. Mulia enim opprobria adversus Dominum quibus sequitur,
dixerunt. Sed hoc supervacue: quia falsum dicentes 12. Reiribuebtmtmihi mala pro bonis : sterilitatem
et nihil probantes. Sed quomodo absconderunt ei animwmew. Ego (Ex Aug., ibid.) attuli feecuiidita-
laqueum, qui videbat corda abscondentiiim? Sed tem, ipsi retribuebant slerililalem. Ego vitam, ipsi
tantum erat inler illos ignoranti similis quasi fallere- mortcm. Ego bonorem, ipsi contumelias. Ego medi-
tur, cum illi in eo deciperentur, in quo eum falli cinani, ipsi vulnera. Et in his omnibus qure retribue-
arbitrabantur. Hoc autem ad exemplum patientise banl, utique stenlitas erat.
nostrse factum est, quibus necesse erat, ut inler ma- 15. Ego autem cum mihi molesti essent, induebar
Jos viveremus : et malos, sive scientes, sive nescien- cilicio. Non invenimus juxta lileram Dominum Je-
tes toleraremus. Sed quid conligit huic populo re- sum portasse cilicium. Intelligendum est ergo Do-
proborum? Sequitur et dicit : minum per simitiliidinem appellasse cilicium, carnis
8. Veniatilli laqueusquemignorat. Magnifica ( Ex B " stise niortalitatem. Quare cilicium? Propter similitu-
Aug., ibid.) retributio. Nihil justius. llli laqueum dinem carnis peccati. Apostolus enim (Ex Aug.ibid.)
absconderunl, et inde decipiuntur nescientes, unde dicil, Misit Deus Filium suum in siinililudinem car-
decipere voluerunl. Inde illis nocetur, unde illi no- nis peccaii, ut de peccato damnaret peccalum in
cere conati sunl. Sequittir enini: Et captio quam carne (Rom. 8.) : hoc est, Filium suum induit ci-
abscondil, apprekendai eum. Tamquam si quisquam licio, ut de cilicio damnaret hsedos: non quia pec-
veneni calicem prsepararet alicui, et oblitus bibat. catum erat in Domino, sed similitudocarnis peccati:
Et tamquam si fovcam fodiat, ut inimicus ejus in quia mors non est nisi de peccato, et utique caro
eam incidat : el ille oblilus quod fodcrat, ambulans illa erat mortalis. Cum ergo ei molesli essent, induc-
ea via prior illuc cadat. Sic omnis qui nocet alleri, batur cilicio, idest, abscondebaiur in carne. Non se
prius sibi nocet quam alter i: recte ergo subjungitur, vindicabat, non se demouslrabai. Hinc nos admonet
Et in laqueo cadul in ipso. Non in alio, sed iu ipso. Apostolus dicens, Non vosinetipsosdelendentes, ca-
Unde enim alium decipere appetit, inde seipsum pri- rissimi : sed date locinn irue (Rom. 12.). Ideo sub-
muin decipit. El lieri potest, ul malitia sua non no- jungit, Ilumiliabam in jejunio aniinam meam. Non
ceat alteri: fieri autem non polest ut non noceat legimus secundum literam, in passione Domimim
sibi. Mihiautem quid? jejunasse : sed spiriiualiler esurit Cbrisius bona
9. Animamea exultabit in Domino. Tamquam (Ex operanostra. Etquia in illis cruciligentibus-nihilboni
Aug., ibid.) in eo, a quo audivit, Salus tua ego sum : inveniebai, ideo jejtinabai. Retribuebant enim steri-
tamquam non quserens alias extrinsecus divitias. litatem animse cjus. Nam quale jejuiiium ipsius fuit,
Tamquam non quserens circumfluere voluptatibus P C qui vix tinum latroneui invenit.quem in cruee gusta-
bonisque terrenis : a verum gr.itis amans. Non ab rel? El Apostoli eumfugerunt (Luc. 23. Mallh.-M.).
illo volcns accipere quod deleclei, sed ipsum solum Nulluin atiiein majus aut melius negocium est in
sibi proponens, in quo delecletur. Quid enim melius tribulatione, quam recedere ab eo strepitu, qui foris
Deo? El detectabitur super salutari suo. Idest, filio est: etin interiora secreta mentis ire, ibique orare
suo, per quem salvati sumus ( Luc. 2.) : per quem Dominum, ne in teniatione vincamur. Deinde ut
accessum habemus ad Deum (Epkes. 2.), ut exul- etiam illi qui nos persequuntur, ad sanitatein jusli-
tanies in eo, corde credamus ad justitiam, oreau- tise convertantur. Ideo subjunctum esi:
tcm confiteamur ad salutem (Rom. 10.). Unde et 14. Et oratio mea iu. smu meo convertetur. Per
subditur: signum.Agnoscirmissecretum. In secreio cordis de-
10. Omniaossa mea dicenl, Domine,quissimilislibi? bemus orare, ubi Deus videt, ubi Deus audit. Unde
Ossa (Ex Aug., ibid.) dicunlur in corpore Domini, in Evangelio dicitur, Tu aiitem cum oraveris, intra
omnes justi, firmi, corde forles, riullis persecutioui- in cubiculum luum, et caetera (Matth. 6.). Et hoc
hus ettentalionibus cedentesadconsentiendum malo. bene admonemur. Sed in Cbristo Domino aliquid
Ei unde possuni nullis rentsiionibus cedere, nisi amplius intelligere debemus. Ego intelligo, quia iu
quantlocredtinl Deum omnipoienlem,inseslimabiIem, sinu suo habebatPatrem. Deusenim erat in Christo,
valentem eos liberare de omni iribulatione? Unde et munduni reconcilians sibi (1. Cor. 5.). In se ergo
dicunt, Domine, quissimilis tibi? Eripiens inopemde. habebat, quem deprecaretur: quia ipse dixerat,
manu forliorum ejus: egenumel pauperem a diripien- Ego in Patre, el Pater in me est (Joan. 10. et 14.).
tibus eum. Forlior enim erat diabolus ad tenendum Quamo autem affectu eos diligebat, pro quibus ora-
lc, quia ipse te vicit et diripuit, cui consensisii. Sed D bat (Joan. 17.) : Ostendil, cum subjungit :
quitl fecit manu fortis ? Alligavit fortem, effundendo 15S ''">•Qu"si proximum, quasi (ratrem nostrum,
frameam et ad concludendum eum : et de manu, sic complacebam: quasi lugens et contristalussic kttmi-
idest, de poteslale ejus eruil inopem, sine viribus, tiabar. Ilrec dicunt quidam, quia ponitur casus pro
pauperem spirilu, egenuin cui non erat adjutorium. casu: acsidicerel,quasideproxiiiioetdefraire. Com-
Quis enim adjutor tibi, nisi ille, cui dicis, Dominus placebai ergo Christus Deo Patri de perseculoribus
adjulormeus et redemplor meus (Psal. 18.)? Si de: suis, quasi de fralnbus et proximis suis : diligebat
tuis viribus prsesumere volueris, inde cades, unde enim eos, tarnquam proximos et fratres suos (Joan.
prsesumseris : si de allerius, dominari vult, non 15.). Majorem auteni hac dilectionem nemo habet,
subvenire. Ille ergo 155 quserendus est, qui et quam ui aniinain suam ponal quis pro amicis suis
redemit et liberos facit. Quid autem in persona sua (lbid.). Etquiaei nolebant acquiescere, humiliaba-
subjinigat, audiamus : lur lamquam lugens in corpore, et contristatus in
11. Surgenleslesles iniqut, quceignorabam interro- anima. Exemplo ergo Doininicoadmonemur, ut non
gabanl me. Tesles iniqui surrexerunt,quaiido iniquo solum quos toleramus, amemiis: sed etiam prava
aiiimo adversus eum falsum leslimonium dixeruntt eortim opera contristati delleamus. Ego sic pro eis
(Malik. 26.). Sed quid (Ex Aug., serm. 2.) est quodI humiliabar : illi auiem quitl? Sequitur et dicil:
a Apud Augustiuum, sed conjugem verum gratis, etc.
 J71 RUFINOPRESBYTEROASCRIPTUS 772
16. Et adversumme lcetalisnnt. De his quoe mihi A A msullatoria laus est. Viderunlocu.t noslri. Vldimus
adversa et contraria fuerunt. Ef conveneruntin unum quaiis essel, et landein einn coguoviinus. Ubi sunt
consiliumel eamdem voluniatcin, ut me dolo irade- virtules, quas faciebal? Cur, qui (Ex Augustino,
rent et caperent (Jlfair/t. 26. ). Congregaia, idest, ibid.) salvavit alios, seipsum non salval ? liominus
multiplicata et toadunala sunt supcr me flugella, el aulem paliens eral. In cruce non polentiani perdide-
iijnoravi.Nesciebamenimsunt in ine culpani,qua debuis- rat, sed patienliaiu demonstrabai.Quid enim illi erat
sem llagellari. Dissipati nec compuncti.Seeun- magnum de cruce dcscemlere, qui potnit .postea de
dum enini interiorein iioiiiineinsunt desiructi, atque sepulchro resnrgere? Sed cessisse vidcetur insul-
a caritatis vinculo divisi. Vel dissipati sunt, quaiido tantibus. Et hoc oporlebat, ut resurgens suis se os-
terr.cmotus et signa vidcrunt ( Matth. 28.). Non in lenderet, et non iliis : quia resurrectio ipsius viiam
lioc conipumli sui.t, ad pteniientiaiu. Inde magnam novam signilicabat: viia auieiii nova amicisnota est,
designal eoruni cordis duritiaui et nequiliam. non iniinicis.
17. Tentaverunt me. Dixerunt eniin, Si Filius Dei 23. Vidisti, Domine, Insullationes et opprobria
est, tlescendat iiunc decruce, et cretliinus e\(Mattk. illoriim. Cognovislicorttni nei|uiiiain, ct incain in-
'2>S.).Subsanniiverunl inesubsuniiatione.Qui.iposlquain noceiiiiam. El ideo, Nc siteas. Sed proler senien-
dixil, SttivsniiKatieruiU,eliain, Subsnnnalioneadtlidil, liam. Qui non siles a prseceplo, ne sileas a judicio.
aperle insinuat, quia illa subsann.Uio non ex verbi Domine,ne discedasa me. Quanvissit securus, ([uod
praecipitaiiniio,scd cx siudio, et ex animi delibera- ab eo non discedat Dcus (uua enim persona in dua-
lioue 1'uit.l-rtndueruut besliali feiocdale, snper me busnaiuris Homo et Verbum), taiiien, quia scit se
denlibus, Idest, eortosionibus suts. Ex his ergo vcr- "B uihil habere ex bumaniiaie, orai, ut del aliis exein-
his nobis ostendit, quanlain huiiiiliiatem, quantam plum orandi, qui nihil prorsusin bunianitaie sua dc-
caritaiem, quaniam paiientiain, erga lam pravos, bent conliderc. Dieoue tliscedas,scd potius,
tam perversos, laui perlidos, pius Kedeuilor noster 24 Exsurge, adjuvaudo me : et iniende judicio
habuerit. Quia in re sciendiiin nobis esl, quia bsec meo. ld est, considera quale sit judicium de me fa-
caussa fuit, qua paterelur caput uoslrmu : ul videli- ctuin. Ei ne puiareiur judicium atiendi debcre se-
cel coipoii suo palienli;e praibcret exempluin ( 1. cunduin puinain, ideo adjuug t : Deu>meus, el Domi-
Peir. *i.). Dominusenim voluiilale passus est, non nus meusin cuussammeam. Ac si dicerel, Tu qui es
necessitaie. Yoltiniaiia ejus passio, nn-tia est ueces- creator meiis et redemptor metis, inlende non in
saria consolalio : ut qnando lorte lalia paliuiur, ca- pcenam, sed in caussam meam. Non (Ex Aug., ibid.)
put iiostrum intucamur : atque ejus exemplo com- in id, quod mecuin habet latro commune, sed in
moniii, discannis et nos cum co pati. Si eniin tom- illud quod beaii, qui persecutionem paiiuntur pro-
patiinur, congloriabimur <Rcm. 8.). lpsi ita conlia pler justitiam. Hsecenim caussa discreta est. Nam
ine lcceriint; sed lu, pceuasimiliscst boniset malis. Iiaque martyrem nou
18. Domine,quundoies/jkiM?Quandomisericordi- facit pcena, scd caussa. Et ideo subdit:
ler altendendo facies, ul de coruiu me ei-uas po- 15. Judica me secundum justitiam meam, Domine
lestale? Resiilueanimammeama malignitate eorum, Deus meus. Quiajustus es, discerneme 158 injusie
a leonibus unicam meain. Ac si dicerei, Auiiuam judicatum : et fac qtiodjusttini cst, hoc est, secuu-
iiieaui, quae unica esl, imiiiuuisa peccato. Nulla tliiui jusliliam, judicare secuudum caussain, non se-
enini alia aniina sine peccalo. Ilanc, iuqiiani, ani- cunduin poenanijudicii senienliam dare.
inaiii erepiam a inaliguauie populo, et a leonibus, £Q 26. Et non supergaudeuntmilii. Non dicanl in cor-
scilicet principibus et sacerdotibu*liberatani, resti- dibus suis\, Euge, eu,te animwnoslrw : nec dicant ,
lue a passione : ul faciaseam redditain corpori, cum Devoravimuseum (Tkren. 2.). Id est, omninodelevi-
ipso corpore imiiiurlalem el incoriuptibilem. Quid inus.Quod quideni uec faceie potueruin.quaido eum
factura es, o saucia anima, posiquain re=.urrexcns? resuriexis>e audierunl. lljec quoque non dubius de
19. Confuebor tibi i« eccisiu magna, in povulo se orat, sed ut nobis exemplum orandi proponat. De
gravi taudubote. Fit quideinsed (Ex Aug. serm. 2.) con- lalibus eliam , ut converiantur, poslulat : cuin sub-
lcssio iu onini mulliludine, in uinnibus laud.tlur ditur :
157 Deus. ln isla eniin niagna Ecclesia loto terra- 27. Erubescanlet revereantursimul, qui gratulan-
ruui oibe dinusa, palea esi, ei Iruuieutuiu. Patea tur malismeis. Ac si diceret, Pceiiiieaiuei honorcnl
volal, liunienluin inanet (Maltli. 5.). Igiiur in gruvi me, qui de mea gavisisunt passione. llinc cst eliain,
populo, ipiein vcntns tcntationis non aufeit, i.i bis quod nos admouet pius Domiuus in Evangelio suo
Deus laudaliir. Nam in palea semper blasphemalur. dicens, Si diligitiseos, qui vos dibguni tantuin,quain
El quia latidabo te : inercedeinhabebiti.-?noiine et puhlicanihoc lacinnl?
2u. Aou superijaudeanlmiki qui adversanturmilii Sed diligite inimicosvesttos. Renefacite hts qui ode-
iniijite,qui oderunt ine gralis, et annuuntoculis. Su- runt vos. El orale pro persequentibus et calunniian-
pergaudcienl quidcm , si Cbristus non rcsurgercl : tibus vos : ut silis filii Pairis veslri, qui iu taclisest
scd qtiia resiurexif, gaudiuui eoruin conversunicst (Matth. 5.). Unde capiiis nosiri voce adhuc subditiir,
in lucluni. Uene atitein ail, quia inique adversaban- Induunttir confusioneel reverentin, qui maligna lo-
lur ei, scilicct non ex amore, se.l e.xodio : non stu- _ quuntitrsuper me. ld esl, et iili similiter convcriau-
dio corrigendi, sed volunlale noceudi. Gralis autem "* lur, erubescentes mala sua, et uiihi revercutiain e\-
oderunl, id est, stne culpa, siue meriio. Aniiuentes liibemes, qui si non facto, vel verbo peccaverunt
ocuiis suni hypocTiLesimulali, qui vnliu pronuiiiiant super me. Ideo dixil, Induunlur, ut per pceiiiienliain
quod in corde non ge.-tant. Dc quiuus mox sub- prscterita niala tegereniur. Quo conira,
dilur : ^-8.Exultenlel twlentur,qui voluntjusitiam nteam.
21. Quoniammiki,quidempacificeloquebanlur.Di- Ad corptis siinul el aiiiinam pertiuet uxuliatio: laeti-
cebant eiiim , Magisterbone, sciinus, quia verax es, tia tantum ad aiiiiiiiiin. Exultare ifaque et laclari, est
et non tespicis personam honiniis(Muttk. 19e/ 22.). cxterius et inlerius gaudio repleri. Qui volunt decli-
Iltce et his sim.lia pacilica verba snnt sub adulatio- nare a malo , et lacere bonuin (Psal. i';3.), hi sunt,
liis ligura. El tu iracundia tcrrx toquentes, dolosco- qui volunt jtistitiam Dci. Et iiulandum, quod nou
tjitabant. Iraii loqucbantur, limeulcs ne lerrain per- ait, Qui faciuni, sed , qui votunt. Mullieniui faciunt
tlerenl el gentem (Joan. 11.), llsecauem bac caussa opera justitise, non ex volumale. Nemoautein invi-
iiacuudo aiiiino pro lena sua loquebantur, ut Jesum tus beue facit, eliam siboruim est, quod facil. Nainsi
dolo lenerent et occiderent. Taiis erai eoruin cogi- actio videtur bona, voluntas tamen lenetur rea. Ju-
lalio. stitiseverovirtus non in actione est.sed in voluntate.
22. El dilataveruntsuper me os suum. Palam blas- Rene ergo hi, qui volunt jusliliain , jube.ntifrextil-
pbeinaiiies. Et clauiabant, Crucilige,crucilige. Dixe- lare : quia amor justilise et novain vilam generat, ct
runt, Euge, euge. Id esl. bene, bcno (Maltk. 26. 27.). gaudiuui spirituale. Et ne inde velint in se gloiiari,
773 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 774
jdeo mox atljtinctiim est. Et dicanl semper, Magnift- A pussunl. Sed alii qui nolunl, et ideo non inlelligu.it.
cctur Dominus. Semper enim oportet illnm magnili- Sed aliud est, qtiando quisque conatur intelligerc
care , et laudare , qui operalur in nobis, et velle et aliquid, et per inflrmitatem carnis non potest, sicut
operari pro bona voluntate (Piiilip. 2.). Recte autem scriptum est , Quia corpus, quod cnrrumpitur, ag-
subdit : Qui volunt pacemservi ejus. Neque enim suf- graval animam, et deprimit terrena 160 inhahilatio
licit servis Dei velle jusiiiiam, uisi studeantet velle Sensum mulla cogitantem (Sap. 9.) : et,sicui ail
paccm. Unde cum snperius dixisset, Declina a malo Aposlolus, animalis homo non percipitea, quscsunt
et fac bontini (Psat. 35.) : protinus adjunxit, lnquire spirims Dei (I. Cor. 2.). Aliud autem est quando per-
pacem et perseqtiere eani. Pax est, quando caro et niciosins agit adverstim siscipsum cor htimanum , ut
spirilus concordant in Deo. In hac pace conipletur quod posset inlelligere, bona voluntas accederet,
jnsiiiia. Etnibiljam reslat atiud, nisi perseveranlia. non inlelligal: non quia difiicile cst, sed quia volun-
Unde aple mox subdiltir : t;ts adversa est. Et illud <iuitle:n infirmitas est: hoc
29. Et tingua mea meditabilurjuslitiam tuam, lola autem suinnta iniquitas. Illud invaliludo, hoc delibe-
die laudemtuam. Videtur magis ad cor pertinere me- ratio. Scd adliuc de illo injusto, quid subjungat, au-
ditalio, quam ad linguam. Sed quia sancti viri dieac diamus.
nocle meditantur in lege Domiiii (Psal. 1.), et quas 5. Iniquitatem meditatus esl in cubiti suo. Id est,
lneditantur, loquunlur : ideo lingua eorum Dcijusti- in seereiario cordis sui. Astilit omni viw non bonw.
tiam meditari dicitur. Hinc scripium est, Os sapien- Id est (Ex Augustino, loc. cit.), pcrseverauier pec-
tium in corde ipsoruin (Prov. 16.). Sed ctijus lingua cavil. A/afitianiautem non odivit. Ibi est fructus, ibi
dura*.meditari tota die laudem Dei? Sed opera bona, .l> *
B
finis. Non potes, non habere tnaliiiam? vel oderis il-
vita bona linguam suam habent apud Dominum. Si lam. Cum enim odisli illatu, vix tibi subrepit, ut ali-
tota die bene vixeris, tola die laudabis Deum. quid malifacias. Est enim peccaium in morlali cor-
porc. Sed quid dicit Apostolus? Non regnet peccatum
159 TITULUS PSALMl XXXV. in vestro moriali corpore , ad ulieiliendumdesideriis
1. Infinem \meroDominiDavid.Finis nosler est Chri- ejus(/iom.6.). Elpaulopo.-t idcm Paulus : Cum enini
stus, in quem nosmitnt isle psalmus : qui allriuuilurei- servi esseiispeccuti,liberi luisiisjuslitisc(//iit/.). Aliud
dcm DominoJcsu Christo.qu! dictus est David,quia est non pugnare, eicsse in pace vera atqtieperpetiia.
fiactusesLexsemineDavidsccundumcainem. Pner ai.lein Aliud pugnare, et viuccre. Aliutl pugnarc ct vinci.
a purilate diclu9est, quia s ne peccato fuit: quod in hoc Aliud nec pugnare , setl liahi. Stiut cnim hoinines
psalmoliquidodeclaralur. In quoseostcndimr pec.caloruin prorsus, qui non pugnanl, qualis estisle dequo loqui-
omniapeccatasua non Deo, seda babcre.Justumvero
nilnl liabcre jusitiae, nisi ex soliusDei largitate. Maferia tur. Ctim enim dixil, Mutitiamaulemnon odio habuit,
est justus, et secundarioimpius. In printa parle psalmi qiiomodoptignatconlraeam, quain non Odit? Iste ma-
impiiim,cuin sua accusalionedoscribit.Incuin secunda parte litia trahitur, nec repugnal. Sunt atiiem,tjni pugnare
describitjusUunnoncuin sua lande, sed laude Dei. incipiunt, setl quia de viribus stiis prsesumtint, ca-
Inlenditautemnosadmonere,ut vilianostraex nohisesse, dunt. Et sunt, qui pugnant, et non vincuntur, quia
bonaautema Deo cognoscamus:ne veniat nobispes su- de seipsis non praesunuint : sed totos se divinse mi-
perbiseet cadamus(Osee13.). Sic ergo incipit. sericordisccommittuni. De bis auiem siibjungit, con-
PSALMUS XXXV. vertendo se ad familiarem Domini locuiionem, et di-
cendo :
ut in
2. Dixit injuslus , delinqual semetipso. Mnlti G C. Domine, in cwlomisericordiatua. Duobus modis
Q
hoc dicunt : Non possumus esse sine peccato (1. accipitur miscricordia Dei. Una estquam communi-
Joan. 1.). Talis est noslra natura. Tales nos fecit ter hic praesiat bonis et malis , sicut est facultas re-
Deus. Si ipse non vellet, non peccaremus. Quarehoc rum, sanitas corporum , scienfia, doctrina, prophe-
dicit injuslus? Non esl limor Dei anle oculos ejus. Si tia, et alia bujusmodi. Sed quia hrecsunt transiloria,
Deum tinieret, non lioc d;ceret: imo accusaret seip- lemporalis cst misericordia. Est alia, quam prxstat
snm, non Deum. Ubi non est timor, ibi est dissolu- Deus sotis bonis et sanciis : sicut est remissio pecca-
tio aniuii. Tiinor autem Deifrscnuinest peccati. Quia torum, divina caritas, seterna vila. H.cc quideui non
ergo lalem se vtilt abscondere Deo , qualis est, recie terrena, sed cselcstis : non transitoria, sed icterna
de illo subjunclum est : est. Scd quomodo hscc annuntiala est ? sequiiur et
5. Quoniamdolose agit in conspectuejus : ut inve- dicit, El Vcrilaslua usque ad nubes. Id esl, cognitio
niatur iniquilas ejus ad odium. Dolose agit in con- luse veriiatis venit ad prsedicalores. Prsetlicaiores
.spectu Dei, quisquis vull ei abscondere peccatum isli per quos praedicatur KvaiigeliumDei, nubes Dei
sutiin. Et hsecest iniquitas, quain Deus odit, et ve- suni. Tonant minis, pluunt verbis, coruscant niira-
hementer punit. Quando boino peccat, et deindo culis. Speremtis ergo inisericordiani, sed illam, quse
pcenilet, et recognoscit se male egisse, nulluni alitim in c;elo esl.
increpans, vel accusans, nisi semetipstim :,et inde 7. Justiiia tua sicul montesDei. Sicut misericordia
ad
toto corde , loto gemilu convert-itur misericordiam Deifaeit homines cselos, ctini a lerrenis ad caelestia
Dei: talis iniquitas Deo ad odiuni non invenitur. sublevai : et sicut veritas Dei facit liouiiues nubes,
Imo facile ei reinittitur. Quia autem non soluin male r cinn eos per sapienliam suam illusirat : sic divina
vivit, sed etiam malain vitam snperbiendo defendit: jj *•
jusiiiia facit liomines sicut montes Dei, quando eos
hic est, quem Deus odil. Secundum duritiam ajtem virluiibus ct operibus bonis exaltat et coufirmat. Et
cordis sui, et cor impcenitens Ihesaurizai sibi iram quomndo, quando oritnr sol, prius luce montes ve-
in die irre etrevelationis justi judicii Dei (Rom. 2.): Siit, el inde lux ad liuinillima lerrarum : sic quando
dequo et subditur: vcnit DominusJesus Chrisius, prius radiavit in alii-
4. Verba oris ejus iniquitas el dolus. Iniquitatem tudinem Aposlolorum, prius illuslravit moiites : et
per partes exequilur, osiendens eam in cognitione, sic descendit lux ejus ad convaltem terrarum. Et ne
iuaclu, in verbo. Mulli doloseagunt, ut inveniant aliquis qusereret, quare poiius hos elegit ct hos re-
iuiquilatem stiatn : id esl, non ex animo agtint, ut probavit : ideo protinus addidit: Judicia tuti abyssus
eam possint invenire et odisse. Invenirent, si vellent. mutla. Tantse profundilaiis sunl, quod a millo inves-
Nolunt autem, ut sic se defendere et excusare va- tigari possunt (iiorn. W.Prov. 18.). Vel per abys-
leant. Et sicut dolus est in inquisitione, sic eliam in suiii potest intelligi malitia 1Q1 reproboruui. Unde
defensione. Nam si cui eorum dicis, Quare hoc ina- scripium esl, Peccaior, cum veneril in proliindum
lumfacis? respondet tibi? Quam multi hoc faciunt. malorum, conteainit (Prov. 18.). Poslquani ergo
Nunqtiidomnes perdilurus est Deus? Sic ergo iniqui- dixit de eleclis, conlinuo adjunxit de reiirobis di-
taiem loquens, et male se tegens, invenitur in ore cens, Judicia tua abyssus mutta. Ac si diceret: Sicut
ejus iniquiias et dolus. Noluit inteltigere, ut bene misericordia et veriias ct jtisiitia salvat jusios, ita
ageret. Sunl homines, qui volunl jnlelligere, et rion judicia tua coudeuinanl reprobos : qui-ideo aby*sus
775 RUFINO PRESBVTERO ASCRIPTUS "6
multa dicuntur, quia imquitate multipfic".tenehran- A nus peccalons. Quare conlra superbiam hoc diciiur?
lur. Etquia prius dixerat, quod divina misericordia Quia
in cseloerat : modo ostendit, quia etiam ad terram 13. Ibi ceciderunt qui operanlur iniquilatem; ex-
vcnit. Ait enim : pulsi sunt, nec poluerunt stare. Qui modo iniqui sunt,
8. Hominesel jumenta salvabis, Domine: quemad- prius in superbia ceciderunt. Prior illc, qui in veri-
modum muldplicasti misericordiamtuam Deus. Intan- tate non stelit (Joan. 8.) : deinde per eum illi, quos
tum cnim suani misericordiam pius Dominus multi- Deus de paradiso dimisit (Gen. 5.). Ideo cum cauiain
plicavit, quod non solum homines rationales, sed faceret Ecclesiam Dominus : Illa luum (inquit) ob-
etiam brntos et idiotas salvavit. Ubi enim abundavit servabit capul, et tu ejus calcaneum (Ibid.). Scrpens
ut libi veniat pes superbioe, ut luus alledus
peccatum, stiperabuntlavit gratia (Rom. 5.). Filii au- observat,
tem hominum,id est, tola Ecelesia continuala usque movealur a Deo, et iia te dejiciat. Tu autem caput
ad finem saeculi,Integmine alarum tuarum sperabunt. cjus observa, initium omnis peccati superbiam
Idesl, in proleciione dnoruni praceptortim, caritatis1! ciens(Eccli. 19.). Prima origo peccandi est voluntas defi-
a summo bono, et hoecest pes superbise. Inde
Deividelicet, etproximi(iliat</i.22. Luc. 10.).Sub istis'
alis quisquis non protegitur, vitiorum rcsiibusexure- procedunt duo vitia, scilicet ignorantia reruni agen-
lur. Vel quia dicit prius homines, et postea lilios'. darum, et concupisceniia noxiarum. Deinde alia duo
hoininuin, possumus intelligereperbomines,antiquos ', derivantur : idest timor et amor. Ex his autem om-
patres, qni legem quidem non hahuerunt, sed ipsi| nis malorum seges generatur. Siimmo opere igiiur
sibi fuernnt lex : et praeceptaDominica rationabililer cavendum est, ne pes, idest affeclus noslcr, rrtovea-
iiilellexerunt et fecerunt. Cum enim gentes quccle-\ j. tur a summo bono, ne labainr per superbiam : et sic
I" incidat inter manus
geni non habent, naiuraliter ea quse legis sunt, fa-. cludatur. peccatoris, el a bealiludine ex-
ciunt: cjusinodi Icgem non babentes, ipsi sibi sunt Inquantum quisque minus ainat Deum, in
Icx : qui oslcndunt opus legis scriptum in cordibus' lanlum labitur pes ejus ad peccandum. Et in quantum
suis, tesiimoniuin reddente illis conscieniia ipsorum eum plus amat Deum, intanlum robustior stat, et tanlum
(Rom. 2.). Ipsi quidem per misericordiam Dei salvatiI niinus peccare delecial.
sunt, quemadmodum et nos, qui suiniislilii liominum, TITULUS PSALMI XXXVI.
scilicet proplieiarum et Apostolorum : pertinentes ad
Filium hominis Salvatorem Christum : qui sumus. 1. l^salmusipsi David.Idest, excellentioribusmembris
nuiriti sub lege, rcgenerati per gratiam in spem vitse, Ecclesise.VidensProphcta, vel quilibetjusttts qui lticlo-
Hitcrnsc.Qu;e quidem gratia nobis commendalur, cum' quitur, inipiusprnsperari,ci juslos conculcariab impiis,
et quodquidamsimplicesjusti invideren1 poleutireeorum,
subinlerlur : et velleutulcisciinjtiriasab illis allatas: aliquandoeliaiu
9. Inebriabunlur ab ubertale domus luce: el torrentee vellenl couformesUeri eis. Ponitcontrah:ec quandamsa-
votuptatispotabis cos. Gralia Dei diffusa in cordibus, luberrimamdoctrinam.
sceundario.Tamen
Materiaest justus, et econtrario
noslris per Spiritum sanctum, qui tlatus est nobis* impius eam sic dividit. lu primis ait
de juslo, admonendo eum, ne movealurinvidiaerga im-
(Rom. 5.), ipsa est ubertas domus Dei. Hac ubertate? pium, vel imitatione,vel ira : iutramiscendoquredam de
inebriantur, qui taiitoomnipotentis Deianiore repletil inipio.In Sicnnda parle ponit quid faciat impius conlra
stint, ut inenleinutata sibiinet ipsis extranei esse vi- justum, admonendoipsumjusliim,ut palienler snslineal.
deantur. Hsecmerito torrens voluplatis dicitur, quiaj In tertia parie ponit praemiajusii cum admiratione et
cum magno iinpelu venit, et cuni magna suavitate»" p^( damnationemmaloruni: per quodjustnm, ne maluuivelit
lmitari, deterret. Intenlio est per bac animas simplices
atquedelcctalioiie a silieiitibusjusiiliam potatur. Hac consnlari,
inebiiati crant mariyres, quando ad moriem Iseli ut nullatenus propter iinpiorumnequitiamvel
1 iniuriainmoveantur.
ibanl, lormenla coniemiicbant, parentes llentes nonl
agnoscebant. Speremus ergo sub legmine alarumi PSALMUS XXXVI.
Dei, quatenus ejus diilcedine iiiereamur inebriari.
10. Quoniam apud le est fons viiw: et in luminetuo0 163 ^ 0' 1cemulari (inquit) in malignantibus. Mali-
videbimusluinen. Qui est Tons vitse, nisi Cbristus?i gnantes dicti sunt quasi malum ignein alen-
Venil in carne, rnravit sitientem, saiiavit sperantem.\ tes, idest conciipiscentiam. Unde scriplum cst, Qui
llic aliinl est fous, aliud lumen : ibi nou ila. Quod j diligit iniquitatcm, odit animam suam (Psal. 10.). Et
enim fons, hoc est et lumen. Et quicquid vis illudj ilerum, Quicumque voluerit amicus esse seculi hujus,
voca : quia non est quod vocas. Quia (Ka;Augustino) \ inimicus Dei constitueiur (Jacob. 4.). lpsi stint mali-
noii poles congruum nomen invenire, non remaneat{ gnantes, qui in seipsis operaulur malum : Deum et
in uno nomine. Fons estquia saiiat sitientes. Lumenn animas suas odiendo, et deligendo peccatum. /Emn-
quia illuminat csecos.In boc luinine videmus lumen, lari diversos habet sensus. Aliquando enim ponitur
quia illuminaii a Christo videinus sapienliam, jusli-1 pro diligere, sicnt dicit Apostolus, iEmulor enim vos
tiam, caritalem. Vel in hoc lumine videmus lumeii,' Dei semulatione(2. Cor. 10.). Aliquando pro imitari,
sicutipse ait, Qtii videt me, videt et Patreni (Joan. sicut rursus ait, yEmulamini charismata meliora
14.). El ut hoc lial, lac quod sequiiur : (1. Cor. 12.). Aliquando pro invidere, sicut in hoc
11. Pratendemiserkordiamluamscientibiis 132 tei' t loco. Admonetur ut non
ergo quseque (idelis et imperfecta
velit tumulari, id est, invidere, hisqui
eljuslitiamtuam Itis quireclo sunl corde. PriusesLsciree D anima,
in malo deleclautur : neqtte zelare, id est, perseqtii,
Deumper fidem,deinde rectum haberc cor: idest, velle e eos qui
quod vult Deus. Scieiitibus se prsetendit misericor- dil : Neque iniquitatcm operantur. El hoc est, quod sub-
diam suam Deus, quando credentibus in eum prius zelaveris facienles iniquilatem. Dtiobus
IS enim modis inlirmus electorum animus commovctur
donat remissionein peccatorum. Deinde cum jam cor adversus
rectum babere cceperint, ut ea qua: Deus vult, et ipsi[T.
51 citatc : aut reprobos : aut cum invidet de illorum foeli-
velint : sic justitiam Dei consequuntur, ut de pecca- est i tum irascitur de iniquiiaie. Noli hoc, sed
loribusjusli eflicianlur. Sed jam caveanl, ne super- rjequo animo. Nam brevis est eorum et feliciias
biant. Unde orandum est, et dicendum : etiniquitas.
2. Quoniam lanquam fwnumvelociter arescent. Ad
12. JVOIIvenial mihi pes tuperbiw : el manus pecca-
i- lempus enim laetantur et florent, sed cilo siccanlur,
toris non moveatme. Radicem peccaii (Ex Auguslino) )) et in pulverem rediguntur (Isa. 40.). Et quemadmo-
cl captit pcccali limuit, qui hoc dixii. Non deerat lt dum olera, itl esl, viriditas, herbarum cito decident.
primo Adse justitia, sed venil illi pes superbise. Et it Unde lsaias, Omnis, inquit, .caro foenum, et omnis
inovil illum manus pcccaloris, idest, tentatio diaboli.
i. gloria ejtts quasi (lOSfceni. Siccalum est fsenum, et
Superbia crgo lapsi sucaus, ut ad istam mortalitatem n cecidit llos (Ibid.). Prius evellit pravitalcm : deinde
pervenireinus. Superbia dejicil : bumilitas erigit. t. commendat bonos mores, cuni subjungit :
Serva ergo quod inlus est, scilicct pedem tuum, af- f- 5. Spera in Domino, et fac bonitatem. Neque enim
iectum luuin : et non timebis foris ne le moveat ma- a- esl utilis spes sine bono opere. Nec (Ex Augustino]
777 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 778
bonum opus esl aliquod sine caritate. Unde mox A discipulis suis Dominus ait, Vos estis, qui perman-
stibdilur, Etinhabita terram, et p tscerisin divitiis ejus. sistis mecum in tcnlalionibus (Luc. 22.). Quo contra
Terra Dominiest Ecciesia. lpsam colit, ipsam rigat scriptuin est, Vse his, qui perdiderunt susiinentiam
agricola pater multorum, qui exercent bona opera : (Eccles. 2.). Terra autcin est cselestis patria, de qua
sed qui non habitant lerram, nec peitinent ad agri- alihi dicitur, Credo videre hona Domini in lerra vi-
cnlam. Terram atitem habitare, est inlra sanctam ventium (Psal. 26.). Hanc lerram susiinenles Domi-
Ecclesiam spiritualiter el concorditer vivere. Quod num hsereditabunt, id est, hsereditario jure posside- .
facere non valet, nisi is, qui caritatem habet. Ipsa buut. Et ne hanc suslinentimn longissimam seslinia-
est divitise hiijus terrse. Deusest caritas (1. Joan. 4.). res, prolinus adjtinxit:
Non quscrit Ecclesia divitias alias, nisi Deuin suum : 10. Et adhuc pusillum, el non eril peccalor. Id est,
unde et cecinit, l'3rs inea tu es. Ergo deleciare, o non apparebit. Drevis esl pravorum vita et lcelicitas.
anima, in divitiis tuis. Ad hoc enim qtiserunt homi- Et si longum spatium videtur, cum vivunt, breve vi-
nes dlvilias, ut deleetentur in eis : et ideo subditur : detur, cum moriutilur.Cito transeunt fempora : breve
4. Delectare in Doinino. Quo fructu ? Sequitur, est, quod durare non potest. Hinc Apostolus, Quae
el dicit : Et dabil tibi petitxoues cordis tui. Alire est, inquit, viia vesira? Vapor fumi ad modicum pa-
sunt petiliones carnis , alise cordis. lllne sunt cor- Tens(Jacob. 4.). Sed valde nolandum est, quod sub-
porales, istse spirituales. Delectatio in Deo non ditur : Et quwres locum ejus, et non invenies. Modo
peiil, quod caro vult, sed quod vult spirilus. Quid qusere locum peccaioris, et invenis. Locus ejus est
aliud petit cor delectantis in Deo, nisi ipsum Deum, usus ejus. 165 Habet enim (Ex Augustino)aliquem
ipsam lucem, ipsam sapienliam, ipsam selernitatem ? ^" usum peccator. Ilic iititur illo Deus ad probandiini
Ilanc promittit Deus delectanlibus in se. Inde scrip- justuni, quomodo nstis est diabolo adprobaudiiin Job
tuin est, Quod oculus non vidit, nec auris audivit, nec (Job. 1.) : quoinodo est usus Juda, ad tradendum
in tor bomiiiisascendit, hsecprseparavitDeusdiligen- Christttm (Mattk. 26.). Est ergo in hac viia, quod
tibus se (hai. 6i. I. Cor.2.). Ha:c est petitio cordis agaiur de peccatore. Hic est locns ejus. Quomodo
nostri. Hsecest merces deleclantis in Domino. Et esi in fornace aurificis palea, et ardet palea, ut aiirum
quia posset aliquis dicere, Non possum delectari, vel purgelur : sie ssevit impius, ut justus probeiur. Sed
sperare in Doiniuo: quia mulia h.ibeo peccata : con- cum iiansierit teinpus probationis nostrae : quando
tra hoc salubre dal consilium, cum subdit : non erunt, qtii probenlur, non crunt per quos pro-
164 5. RevelaDominot tam luam. Dic peccata lua bentur. I'.l lunc si qnreres locum eorurn, non invenies.
(Eccles. 17.). Accusa, et corrige teipsum (Jacob. o.). 11. Mansueti uuiemhwreditabuntterram. Mansueti
Etspera in eo, et ipsefaciet.Spem enini proinitlii pec- stiul, qtn Domiiionon resistuol, qui jogum ejus liu-
catoribus (l. Joan. 1.), et facit indulgeiitiam agenti- militer portanl (Mdtlh. 11.), qui adversa iniindi
bus pcenilenliam (MalVi. 4.). 0 quaui salubria inan- rjequaniiiiiter lolerant (Rom. 12.), nou reddenles
data, non invidere malis, non diligere iniquitatem, malum pro malo, vel inaledietiiin pro malediclo :
in Doiuino sperare, in Dominodeleciari, vias et ope- sed ecoutrario benedicenies (1. Tkess. 5). Ipsi erunt
ra nosira Domino confueri ! Si hoc lacies, et ipse idonei ad bsereditanduui terram illain sanctam Jeru-
faciet. Quid ? salein, quae liberabiiur de isla peregiinatione et in
6. Et educel quasi lumen jttslitiam luam. Ul nun- auernuui vivet cum Deo et de Deo. Et deteciabuntur
quam (Ex Aug.) in lenebris et vitiis obscuretur. in multiiudinepacis. Fruentur enim seierno Deo, qui
Jusliiia tua estlides tua (llom. 1.). Justus enim ex Q ( est omuiuin bonorum fons et pleniludn. Inde superna
lide vivit (Hebr. 10.). Hsecjustitia modo abscondita illa civiias Jei usalem noiiiinatur, quaecisiopacis inter-
est. In lide res est, noudum in specie (1. Cor. 3.). pretatur. Tantuin estauiem pacis bonum, ut in rebus
Aliud credis, ut facias, nonduin vides, quod credis. terrenis nihil gratius soleat audiri, nihil desiderabi-
Cum auiem cceperis videre, quod credidisti, educelur liuscuncupisci : nihilpostremopossitmeliusinveiiiri.
in luinen justiiialua(isa. 58.). Et judicium luumtan- Iii oinnibus aulem rebus pax qusedam quseritur et
quam meridiem. Parum erat (Ex eodem) dicere ut ordo naturae. Pax omnium rernm, tranquillitas ordi-
luinen. Lumen enim est, cum albescit, cum soi ori- nis. Ordo est pai ium dispariumque reruin sua cuique
tur : sed nunquam est clarior lux, quam medio die. loca tribuens dispositio. Pax donius ordinata iuipe-
Modo judicas sequi Christum, hoc proposuisti, hoc randi et obediendi concordia cohabiianiium. Pax
elegisti. In abscondito csl judiciuin luum (Joan. 8.), aniinae rationalis ordinala cognitionis actionisque
adnuc reprehenditur et lrridetur ab inlidelibus. consensio. Pax attimse et corporis, ordinata vita et
Quando edticet lanquam meridiem? Cum Chiistus: salus animantis. Pax bominis mortalis et Dei ordi-
apparuerit vita nostra, tunc el vos apparebitis cumi nata in lide, sub atterna le,ge oDedienlia. Hsec sunt
ipsoin gloria (Coloss.3.). Inierim quid? in quibus mansuetus Dei se dcbet nuirire, ut ad cce-
7. SubditusestoDomino,et oraeum. Hoc sitvitanos- lesiem pacem valeat pervenire. Pax vero ccelesiis
tra, ohedire pneceptis ejus, et obsecrare eum. Per- civilalis, est ordinatissima el concord:ssima societas
severet bonmn opus et oralio, donec det quod pro- fruendi Deo, et invicem in Deo. Et quia quandiu
misit. Si videris florere impiuui, non te moveat vani- liic vivitur, justi injusloriim insidias paliuntur, sub-
las. Noli wmulari in eo, qui prosperatur in via sua, elI junctum est:
in hominefacienle injustitias. Prosperalur (Ex eodem)) D I j2. Observabitpeccatorjustum. Non enim cessant
in via sua? Tu labora in via Dei. Illi prosperitas ini pravi bonorum viiam inquirere, siudiose attendenlcs,
via est, in perveniimie infcehcitas. Tibilaborin via,, si qua ex parte valeant eis nocere. Hinc de Doinino
in pervenlione foeltcilas. 111 a via lata cst, linis ejus ini scriptum esi, Et ipsi observabaiit cuin (Luc. 14.).
profundum inferi perducit : via lua angusta estt Mahis ergo bonum observal, ut eum cipiat et perdat.
(Matlli. 7.), linis ejus vilaseterna.Dico, ne semuleris. Et quod opere exercere non valet, fera et besiiali
Et si aliquo modo inotus es, sive iu animo, sive iitt corrosione verborum exercet. El hoc est, qnud sub
corpore, corrige illud. Et hoc est quod subdit : dil, El strideb.t super eum dentibus suis. Id est den-
8. Desine ab ira, et deretinquefurorem : noli cemu- tibus nequitiae et impielatts, quibus euin niiuur
lari, ut maligneris. fra pertinet ad aniinum, furor adl devorare. Ssepe autem per corporis motus animi
corpus. Acsi diceret, Nec iniquiias pravorum moveatt desigiiantur atiectus.
te ad iracundiam, nec illoruin prosperilas atl invi- lo. Doininus auiem irridebit eum : quoniam pro-
iliam. Quoniam,qui maliguanlur, exierminabuntur.IdI spicit, quod veniat dies ejus. Ille babet oculos cogm-
est, exna lermiiios supcrna: Jerusalem ejicieiuuc : tiouis. Pi sescivit futurum esse diem jtitlicii, in qmv
sicut scriptum est, Tollatur impius ne videat gloriaml erunt occulia mainfesla. Ibipeccatorirrisionetiigous,
Dei (Isa. 26.). a Domiiiodemonstrabitur : quando amissa poteslaLu
9. Sustinentes aulem Dominum ipsi hwreditabunt t a gloria pacnisselernis puniendus tradetur. Hic etiam
lerram. Qui sunt sustinentes, nisi patientes? Hincc iam irrideri inciniunl. cum inilil.mt "ladimii. um
PiTBOL. XXI. 25
179 RUFINO PRESBTTERO ASCRIPTUS 7KC
nocere aliis aestiniant, ipsi in seipsos nescienies A i papulo veritatis, et ccelcsiibus sacramentis. In hac
convertunt. enim fame, uhi sancti Domini esuriunt, interim ver-
14. Gladiumevagtnaverunlpeccalores, intenderunt biiiii siiitm in cibnm assumunt, ne deficiant in via :
arcum suum. Per gladium , apertam et manifestam donec visione ipsius satienlur in patria. Et quia
persetuiionem iniebigimus. Per 166 arcum vero supracum dixerat, Brachia peccalorumconterenlur,probat
occnltam et dolosaui deceplionem, qua sanctis insi- hoc, infertur :
dianiur. Gladium evaginare esl malitiam prius in 20. Qttta peccatoresperibunt. Quomodo? sequitur
corde occultam, etiam opere exercere. Arcum inten- et dicit, Inimici vero Domini, Idest, ipsi peccalores:
dit, qui dolum parat, unde incaututn feriat. Gladio Mox ut honorificatifuerint, in reverentia hahita, Et
cominus quisque percutit, arcu a longe trabit. Gladius exattati, perpotentias et digniiates, Deficientesquo-
ergo perculiens, est persecutio insistens. Arcns vero, tidie de malo in pejus, quemadmodumfumus deficient.
inopinata ei quasi longe remota deceptio. His duo- Fumus a loco ignis erumpens in alto extollitur, et
bus generibits persecntionis impugnant mali bonos : ipsa elatione in globum magnum intumescit. Et
videlicet, lll decipiant pauperem et inopem, ul truci- quanto fuerit ille grandior, lanlo'(it vanior. Sic iniqui,
denl reclos corde. Nomine p.iuperis et inopis desi- qui quanto plus sunt erecti, quanto extensi, quanto
gnantiirsimplicesscienliamet vinutem non habenle-. undiqne in majorem ambitum diffusi: tanto litint
Per rectos corde intelligiinus perfectos. Simpliccs exiliores, et delicientes, et non apparemes. Sic per
ergo inoliunlur arcu oceulte decipere : perfectos vero mulias partes esi ostensum, quod melior est justi
student aperte perscculionis gladio irucidare. Ini- rnodicitas, quam divitise peccatorum. Deinde ponil
mici Ecclesiae quolibct errore csecentur, vel malitia ia caussain, quare peccalor deficiat, cum subdit:
depraventur, si accipiunl potestatem corporaliter 21. Mutuabitur peccator, ei non solvel. Nibil habet
affligendi,exercentejiispatientiam. Et utetiam iuimici ho.no, quod inutuo non accepit. Unde in Evangelio
diliguntur, exercenl ejus benevoleniiam. Qtiia Deus vocavit Dominus dicit, Homo quidani peregre proficiscens
his, qui diligunt enm, omnia cooperatur iu bonum servos suos, et tradidil illis bona sua. Et
(Rom. 8.). Quod vero iuimicus adversatur, sibi ipsi uiii dedit quinque talenta, alii duo, alii vero unum
convertitur in detrimentum. Et ideo subditur: (Maitli. 25.). Ecce pecuniaiu Domini servi mutuo
15. Gladius eorum inlret in c.orda ipsorum, el arcus acceperunt. Qui autem in hoc sseculo fideliter eam
eorum confringatur. In corpore occidere voliierunt, dispensaverit, et cuui usura Doniino reverteuti sol-
in anima inoriunlur. Quicuinque alium laedere mo- vere poteril, hoc ei a Domiuodicelur : Euge, serve
liiur, primiim seipsum proprio jaculo percniit. Arcus bone et lidelis, intra in gaudium Dominitui (Ibid.).
antem confringitur, (|uando dolus el mala voluntas Fideliter dispensant divites, cum de divitiis eleemo-
non pervenit ad elfeclum. Consiat plus e-se quod se synas faciuni. Fideliter dispensant doctores, cum
Isedunliniqui, quam quod sibi videniur lacderealios. recte docent, et bene vivuni. Peccatores vero divitias
Gravius est enim vitio aiiiniani occidi, quam gla- et sapienliain, virlutes et intellectmn a Domino
din corpus trucidari. Deinde commendat justorum mutuantes, nequeei gratias refertint, neque pauperi-
modicitatem, dicens : bus, ipjse habent tribuunt, uec bene vivendo per-
16. Melius est modicumjusto super divitias pecca- solvuiit quac debenl. Et ideo sicut fumus deficient.
lorum mullas. Melior eniin jiisloruni panpertas, quam Juslus ritttemmiseretur, idest, pia affeclione erga af-
diviliaipeccatorum. Isteenim paucis abumiat, ille au- flicios movetiir : Et reiribuet. Habei semper unde det,
tem plenus silit. lste animain salvat, ille atitemet cor- CZ cojus pectus plenum est charilatis. Ipsa est chariias
pus el aniinam perdil (Malth. 16.). Sed quid prodest Si quaedicilur et voluntas bona (I. Cor. 13. Matth. 5.).
liomini, si mundum universuni lucreiur, aninise habet foris lacullatem, dat ipsam charilas. Si non
aulem stisedetrinientum patiatur (Muith. 13.)? Me- habet, dat benevolentiam, prsestat consilium, dat
lior est enim huic fides, quse grano sinapis compa- auxiliuin, si potest. Si non potest, vel voto adjuvat,
ratur, quam illi perfldia, quae ubique vagaiur. vel pro contribulato orat: et forte niagis boc valet,
17. Quoniambrachia peccaiorumconterentur. Idesl, quam si panem porrigeret. Vacare non potest boua
virtus, potenlia, dtvitiaeque,in quiiius confidnnt. voluntas. Ipsi inter se pauperes prsestant sibi de bona
Confirmat uutem justos Dominus. Ne ali injuslitia voluiitate. Videscsecuina vidente duci, quia niiminos
vincantur. Quoniain sicut Aposlolus aii, Tribulatio iion liabet, quos det, commodat oculos n n babenti.
patientiam operalur, paiientia probationem, probalio Unde hoc factum esl, nisi quia virtus est volunlas
spem , spes autem non confundil: quia cbaritas Dei bona, quse est thesaurus pauperum? Qui autem mi-
diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanclum seretur «t tribuet, mercedem bonam recioiet. Nam
qui datus est nobis (Rom. 5.). Audivoces confirmati subditur:
jusli,QuisnossepaiabitacharitateChrisli?Tribulatio, 22. Quta benedicentesei hwreditabunt terram. Qui
au angustia, au persecutio, an fames, an nudilas, an bene vivunt, et bona quse possuni, 168 aliis cum
periculum, an gladius (Rom. 8.)? Quomodo conlir- gratiarum aclione tribuunl, ipsi suni qui Doniino
mat? scquitur et dicit: 'jenedicunt. falibus in judicio diclurus est, Venite,
18. Novil Dominus dies 'mmacnlalorum. Novil benedicti Patris mei, percipiie regnum, quod vobis
enim quomodo vixerint, el in quibus viiam finierint. ,.-* . paratum est ab origine mundi (Mattk. 25.). Ecce
Vel novit quia dilexit. Undc econtra malis dicturus illa lerra, quam justi hsereditabunl. Quare? Esurivi,
est, Amen dico vobis, nescio vos (Matth. 25.). inquit, et dedistis iniln manducare (Ibid.). Etiiu ip;ct
Omniseniinqiii ignorai, ignorabitur : et ideo llwredi- narrare opera inisericordioe, quibus jusii Doniino
tas eorumin wternum erit. Esto ergo pnrus et mundus benedixertiiil, quando ad houorem ejus illa iinple-
oinnibus diebus vilae tuse, ut placeas Domino Deo verunt. Maledicenlesautem ei disperibunt. Audittiri
tuo in omni tua conversatione (1. Cor. 14.). Et cum suntenim, lte, maledicti in ignem scternum (Ibid.).
<liesisios finieris, in seterniimhaereditabis. Isii nolueruni persolvere, quae mutuo acceperunl.
19. Non confundenlurin lemporemalo, etin diebus El quia male viveudo, et sibi cominissa injusle
fumis saturabuntur. Modo est tenipns malum , 167 retinendo, maledixerum Domino, et ipsi juste sunt
ln quo laborant jusii. Unde quotidie dicunt in ora- maledicti. Et ut quisque sciat quo tendere debeat,
lione, Libera nos a malo (Matlk. 6.). In boc lempore ne simililer pereat, sequitur el dicit:
elati quique, dum siiani gloriam quseiunt, si injurise 23. Apud Dominum gressus hominis dirigetur, et
vel contunielitesibi illatse fuerim, erubescunt. Quo viam ejus volet. Nam apud seipsutu non invenit hoino,
cotilia sancti viri qui non i;ti;ernnl gloriam suam, nisierrorem et peccatum. Ideo ipse Doruinusfaciusest
sed Dei, si deridentur, si contumeliis et psenis de- nobis dux el via (Joan. 14.). Et si crrare non volu-
honcstantur, non soluin non ernbescunt, sed etiam mus, apudipsum gressus bonorum operum dirigamus.
gloriantur. Unde Apostolus, Gloriamur in trihulaiio- Et in ipso sit voluntas nostra, qui est via , verilas e-
nibus (Itom. 5.). Satuiantur aulem in diebus famis, vita (Ibid.). Noliper aliam viam velle ire, quam pei
781 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 782
illam, qua ipse ivit. Fortasse videtur dura, sed secu- A i flagellantur, et tamquam grana in area inter paleas
ra. Alia forte deliciashabet, sed laironibtis plena est. trituranlur (Matth. 5.) : ut postmodum purgati in
Meliusest modoviamDominivelle tenere, jejunando, selerno horreo conserventur. Injusli autem punientur,
orando, patiendo, ulposlmodum in palriagaudeamus, idesl seternaliter damnabunlur. Et semen impiorum
quam velle lenere viam sseculi, ridendo, deleciando, peribit, Idest, opus eorum nullum fructum habebit.
camem sequendo, ul postmodum in seterna pcena Jdeo dicturi sunt in judicio : Quid nobis profuit su-
lugeamus. Et quia in hac etiam via Domini, non est perbia? aut quid diviliarum jaciantia contulit nobis?
hoiiio qui non peccet (3. Reg. 8.) : sequitur con- Transierunt omnia illa tainquam umhra. Undique
solatio, cum subinlerlur: circumvenit iulirmitatem nostram hrec prophetica
24. Cum cecideril, non collidetur: quia Dominus Scriplura. Modo nos erudit verbis, modo informat
supponit manum suam. Cecidii Petrus (Luc. 22.), sed cxemplis. Hinc proponit nobis reproborum poenam,
non eslcoilistis. Nam Dominus manum suam sup- illinc justorum gloriam : quatenus illa nos terreat, ^
posuit, atque eum auxilio suaemisericordise subleva- alque ab amore liujus sseculi conipe-c.it: et ista nos |'
vit. Scripturn est enim, Respexit Dominus Petruni, excitet atque ad amorem patrire ccelestis invitet.
et flevitamare (Ibid.). Sed quare? Permisit Dominus Unde et subditur:
cadere electum suum, ul videlicet in lenlatione 29. Justi aulem hwreditabunl terram, viventium.
disceret se, qui anie lentationem pra2sumser.itde se. Et hoc non ad tempus, sed in aeternum. Ideo subdit:
Ilocquotidieinelectis suis Douiiuusfateicnon cessat. Et inhabitabunl in swculum swculi super eam. Super,
Magnaruni virium homo se ciederel, si semper in bene dicit: quia possessores el domini terrse illius
virtule flxuspermanere'.. Pieergo Domiuus aliquando , erunt. Noli ergo islam transitoriam hsereditaiem di-
"'
graliam suam subtrahit, et prsesuinenli, qualiter in- ligere, in qua diu non pofes habitare. Despicienda
lirmelur, oslendil. Qui cum in tenlalione labitur, stint cuncta quae transeunt: ilta sola anianda est,
per eamdem tentationem prudcnler eruditur. Nam quae transire non potest : cujus via est sapientia, de
cum lentaius cadit, eo posl verius quo bumilius, qua subditur:
surgil. Et iiudi: virtus quasi amitlitur, inde cerlius 30. Osjusti meditabitur sapientiam. Os interioris
possidetur; probai atiLcinquod non collideiur justus, hoininis, est cor nosirum, Sicut enim ore corporis
cutn subjuugii: loquimur hominibus, itacorde loqtiimur Deo. Onitiis
25. Junior fui, etenim senui : et non vidi justum aiilem profectus spiriiualis ex meditatione procedit: et
derelictum, nec semen ejus quwrens panem. Loquitur est ille panis, 170 ^c 1U0 supra diximus. Vide ergo
bic corpus Cbristi lamquam unus hoino. qui junior (Ex Aug., senn. 3.) qtiain libenter manducet Justus,
luil, in piimis setatibus, senior autem in novissimis quomodo in corde suo verset et ruminet sapietitiam :
temporibus : et in lanio spatio non vidit justuut de- ut postmodum eiuciare possit veibum boiium (Psal.
reliclum, ita ul unn periret, nec semen ejus, idest 44.) : unde et subdit, Et lingua ejus loqueturjudicium.
aliquem fidelem invitalione ipsius, qui panem quse- Jtidiciutii loqui, est discretum proferre sermoneui.
rerei. Si corporalem panem accepimus, Iiunc qusc- Prius in corde suo tractal jnstns, quid loqtii, elquid
rere multos etiam jusios invenimus. Et jaui sententia tacere debeat: et cum lacet, quod tacendum est : et
seinndiim iitciam non erit vera. Necesse est ergo dicit, quod dicendum est, lingtia ejus loquitur judi-
^aueni spiritualem iuielligere, illuiii scilicet de quo ciiiin. Oslendii auiem illain sapientiam, quam justus
Doininiisdiiiit in Evangelio, Non in solo pane vivit meditatur, non inundanam esse, sed divinam, cum
homo, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei C ( siibjtingit:
(Matth. 4.). Hunc panem non cessavit Dominus fide- 31. Lex Dei ejus in corde ipsius. Habeut et reprobi
lihus suis dislrihuere lain in 169 primis setalibus, aliquando legem Dei, sed in o:e lautum, nonincorde.
quam in ullimis : loquens eis per angelos, per pa- Verba Dei proferunt, nec lainen diliguut : laudando
tiiarchas, per prophelas. Deinde per Filium suum exaggeranl, vivendocalcani. Quo contra jtistus : quia
(Hebr. 1.), per jYpostolos,per doctores : ad reficieu- verbum Deiet meditando diligil, et dibgendo complet,
da et coulirmanda torda eorum, ne deficianl in via. merilo dictum esl, Lex Dei ejus m corde ipsius. Et
Tali pane nutrilur justus, ul in Deo vivat, el boua quid ei prodest? sequitur, et dicit: ht non supplan-
quaepotest, pioximis impendat. tjnile el subdilur : labuntur gressus ejus. Liberat ab omni lentaiione
26. Tofa i.ie miseretur et commodal. Hoc jam ex- verbum Dei in corde : unde alibi dicilur : ln corde
posiium est. tiene autem dixil, Commodat, quia meo abscondi eloquia tua, ui nou peccem tibi-(Psal.
quod dispensat sibi reddi, non a paupere, sed a Deo 118.). Tecum est, cujus veibuin a ie non recedit.
expectat. Undc prolinus adjungil: Et semenillius in Quid aiitem mali patitur, quein custodit Deus? Nam
benedictioneeril. bemcn jusii ,-iinl opera bona, de vide quid sequilur :
quibus Apostolus dioit, Doiuiin autem lacieutes uon 32. Considerat peccatorjusluiu. Uletim \Exeod.,
deflciamus, tcmpoie enini suo ineLciniis (Gal. 6.). ibid.) supplantet, ejusque detorqueat gressus. Dicit
Ilaque du-n lempus babemus, ait, operemur bonum quod in libro Sapieniire prsedtcium est, Gravis est
ad uniiies. Et ileittni, Qui parce seminal, paice et nobis etiain ad videndum, qiioniam dis-imilis est
mctet : ei qui seininat ni benedictionibus, de bcne- aliis vita ipsius (Sap. 2.). Et ideoqucerilmortificare
diclionibus et roetet (2. Cor. 9.). Hinc alibi dicitur : eum. Duobus modisquserii mortificare boniiin malus.
Eunies ibant et llebant, milienles semina sua (Psal. D Priiuuui ut ei consentiat, et sic occidat eum in aninia.
125.). Audivimus semen : audiamu.- hujus seininis Deindesi non conseiiserit, quserit ut occidat etim in
luluram benediciioiiein. Venieuiesautem ventenl cum corpore. Sed quid sequitur?
exultalione portanles maiiipulos suos (Ibtd.). Vide 53. Dominusautem non deretinqueteum in manibus
ergo quod seqnitur, et noli <sse piger. ejus. Dimilteret Doiuinus justum suum in inanibus
27. Declinaa malo, el fac bonum. Diverlea pecdto, nnpii, si illum laceret consentire cum impio. Non -
fuga diabolum, sequere booum, Et inkabita in swcu- ibi auleiu dimiltit justtnn suiim, sed de carnecapia
lutn swculi. Ubi? in Ecclesia, in unilate, in verilale, educit animam invictuii. Et licei flagelletur el
in Deo, iu recto judicio. occidatur extenus, semper lainen cusloditur interius.
28. Quia Dominusamat judicium, idesl, discrelio- Nec damnabit eum cum judicabilur itti. Idest, ciini
nem , qua separatur bonum a malo, falsum a vero , judiciuui liet de illo. Oinnes eniui adsiabiuius aute
lemporale ab teterno. Et non derelinquelsanctossuos, iiibuii.il Chrisii, ut iiliorccipi.it unusqu sque quod
quos flagellat ad lempus. In wternumconservabuniur. percorpus gessit, stve bonunisive inaluni (2.Cor.S.).
Ego, inquil Dominus, quosamo, argoo el casligo Quando ergo ad illutl judicium veniuin fuerit, et D -
(Prov. 3.). Hinc Paulus ail: Omuis tlistjplina in prae- miiius justi sui caussam audierit: jaiu non damnabit
senii non videtur esse gaudii, sed meeroris : postea et-i inodo damnari ab homine videatur.
auiem fruclum pacatissiiuuiii exercitatis per eam 34. Exspecta igittir Dominum, qui le vindicabit
reddet justiliae (hebr. 12.). Ideo sancti viri ai tempus teste Aposlolo, qui ait : Mihi vindiclam , et ego re
 783 RUFINO PRESRVTERO ASCRIPTUS 784
tribuam, dicit Dominus (liom. 12.). Et custodi viam Ajuslus j periclitatur in (ribulniionibus (Hebr. 10.),
ejus. Idest, serva mandata. Et exallabit te. De vitiis ret l.e subjimcium est : El prolector 172 eorum in
atl virluies, de terrenis ad coelestia. l!t hwreditate tempore tribulalio.is. Nam nisi (ideles suos divina
capias terram. illam scilicet quam libi uullus aulerre virtus protegerel, quis lot jacula le.mationiini, atit
poterit. Cum perierint peccalores, videbis. Se.d quse lantos a:sius viliomm ferre potuisset?
gloria justo crit, quia peccatorem perire videhii? Cum bene 40. Et adjuvabil eus Dt.minus.Ad piignaniium, ad
iiiodo videtaliquem errare etpetire, nonne per coni- opcranduni. Et tiherabil eos. A triliulaiiunibus.
passioiiem solel tlolere et geniere? Sed jam lunc Et eruel eos a peccatoribus, quando ducei eos de Iiac
aucloris sui juslitisc conjunctus, tanla reclitudine vila. Et salvabit eos, Salvaiioue perpelna. Piopter
constnngilur, ut nulla ad reprobos compassione mo- hoc, Quia speraverunl in. eo. Attende, o niiles.Christi,
veaiur. Videlmnl ergo justi pcenas peccatorum, et (pianta faciat pro le tuus iuiperator. Ipse esi ttia ,
gaudebuni (Psal. 37.), quia lales non erunl. Qua in salus, ttia proteciio, tua arina, lua liheralio : ut te
re sciendum est quod omnipotens Deus numquam eos hic regal, cuslodtai, et deinde ad viiani seiernam
creassei, quos in aeteriiinn perituros prsescissel, nisi perducat.
aliquos ex eis usus bonos prsevidissel. Qtiorum qui- TITULUS PSALMIXXXVH.
tlem 171 iniquit.is sicut modo prodest bonis ad au-
gineniuin sanctitalis, sic ipsortnn psena eisdem jusiis iste 1. Pstilmns David in remeiniralionesabbati.Psalmtis
Vroderil ad inciemcntum beatitudi.iis. Nam ex repro- memoration,; couveiiitDavid pr.opliette.vei al i prenii nti, iu re-
borum dainnntione cognoscent electi, quid per jusii- bjium, id a3tei«;eie jtiie:. Sic eniiii inter, reiatur sab-
liam meiiierinl : quia ex sua salvatioue sentieul, quid .B alllicLusiiuiiiisesi, requ es. li-t in liocpsiloioinateria,poi.ilens
mi-eriis. multisque doioribuspm pecu.ils
per gratiam recepcrint. Tantoque amore ardentiori sui-. Iti exoruincai.iat ,u"llcisbenevolenli.-tn.fu secunda
adhserebunt divinaj bonitati, quanlo ejus gratuito parie narrat niissriau ct dej ciion-ni ntniiaai- utii ait,
ilouo ct per inerilum uon scntieut poanani, et im- "Miserliiclu.ssuui. lu tettia p.irtc oste d t. e i un mm
meritatn percipient gloriam. Deinde, qtiaui nulla sit Detiiniuier tot maladeseraisse : se i semper in iiso pe-
impiornm prosperitns, ostendit: cum suhjiingit : rasse, et se ;:d gr.ivinrapa.iendum paratumesse. Incon-
35. Virft impium superexiittalumet etevatumsicut clusioiie lnteiidit.
ponit qnandamexnlutioiiemde impelrata venia.
nos aninoucre, nonui inteluganiust,si;tii fecitin
Ccdros Libani. [Vcrs. 36. | Et iransivi, el ecce non alio poeniteutiali sed ut jam paiieuie.rsusiineamus
ernl: quiesivieum, et non esl invenluslocusejus. Super- qurucunquentalapsahno), ad purgalioueinpeccatorumeven»riut,
exaliatus et elevatus sicui Cedrus Libani videiur im- dicens:
pius, quando cordc ttimens, et virlule et gloria cseteros PSALMUS XXXVII.
etiam altos sseculi pracccllens, cerntiur elalus. Sed
si inente trauseas, et diiigenier quod futuriim est 2. Domine, ne in furore tuo arqnas me, nequetn ira
animadverias, videbis tcnlis lidei, quod null.isit, lua corripias me. Per furoieui vehemens indignatio
etiam cum aliqni I esse videtur , gloria, vel polentia Dnininidesiguatur, qna reprobi in judicio a-giientnr.
impii. Locus quoque ejus non invenilur, ciiui slatus Unde in furore suo dicturus est illis (anle laiiten de
vitsc prsesentis pro nihilo compulatur. El hoe quidein operibtis bonis, qua; facere neulexerunt, terribiliier
iiiresanter contingit. Nani inodo ceruimus aliquos iiictepatis), Ite maiedicli in ignern aeiernum (Mattk.
lionoribus et divitiis (loreie, et ecce quasi in transiiu 25.). In iurore hoc argiieiilur, qui modo lempore
atque in moinento videmus eosdem ioierire. Undeei misericordirjead prcniieniiam uon eniolliuiiiiir. Per
dicimus : Ubi e-l ille? ubi tanta gloria? lanise divitiae? Li ( iram potesi inielligi exaininalio ignis Purgaiorii, in
tanta poientia? Et ingeininius dicentes! Ileu quia quo coiripientiir, qui niodo super fundanientniii
liihil est hi-ino. Sed imperfeclorum est, gloii.un uio- Clirislum infrucUiosaa-dificant. Detriuientuin quidein
rituri in ipsa morte despicerc : et tuiic ei eiiam illi patienliir, scd salvi eruni : sic,tamen quasi per iguein
derogant, qui banc ef usque atl lnorieiu sequeiiles (l.Cor. 5.). Gravior autem erit ilie ignis quam quid-
amant. Qui hoc qu.dem rectius agerent, si tuui in quid potest bomo in hac vila tolerare. Ab bae ergo
gloria hoiiiiuem cernerent, lunc ejus interitum cogi- ira et forore posniiens isie luiiiin se esse deprecatur,
vantes, iranseuntein potentiam nihil esse seiisissenl. prsetendens miserias multas quibus jam in hoc sse-
Tunc Jiumana clatio pensanda est, quam niliil sil, culo aflligilur, dicens :
cum bese super cteleros successibus extollit. 5. Quoniamsagiltwium infixwrunt milit, et confir-
37. Cnsforfiergo imiocetilinm, et vide wquitatem, musti super memanumluam. Qua isi.gitiis Dominiin-
ijuoniamsunl rdiqaim hominipacifico. Innocenlia vera flgiinur, quaudodoloribtiscorporisetaiiimieaD. niino
est, qua: nec sihi nec alleri nocct. Hseeesl animse propler peecatuin vu!iieramnr. Huinana quippe a iiua
ilies.tiirus, qiiam atileire semper molitur inimicus. inde est iiunita, unde deleciaia. Mauuin autetn suani
Unde ets.adcl teriena appetere, prsesentein gloriam Douiiiius super no- conlirmat, quia psena peccali,
ainare, carnis volupialibus descrvire. /i quitas di- qua primuin bomioem percussit, adhuc in humano
ciinlur divina cloqiua. Juxtu qitod scriplum esl: geuere perdurat. Intantum inaiiiiin suam super nos
Quod libi nou \is lieri, aliis ne feceris (Tob. 4.). Et conlirmavit, quod eliam proprio Filio suo non pe-
qusc viPiis, ut faciant vobis hoiiiiiics, et vos facite liercit (iiom. 8.;. Prima quide.n virtos est, ne perpe-
illis (Luc. 6.). iEquilas sum, qina et bona bonis, p '.raii debeanl, vitare petcata. Secnnda autemsaliem
ei iiiala mabs relnbui prscdicanl. liuioeentiam custo- perpetrata corrigere. Sed plerunqii:culpas nonsoluin
dire, csi a viiiis et peccaiis se iinmaculaluiu servare. imininentes miniuie vitamus, 173 veriinieliani nec
.'Enuiiaicui videt, qui sobcite pensai, et <iu;ea Do- commissasagiioscimus. Et peccaioi ISinenstanio altius
iii,n.i accej.erit, et quseei persolvere debeat. Quisquis tenebrascii, qnanto nec daiiiniini sue caec,i'atisiiilel-
i;oc agil, ipse cst homo pacificus : cujus rehquirjc ligit. Unde lit plerunque dtvini muneris largitate, ut
ciunt incoriuptio, iiunioi laliias, vita suieriia. culpam peenascqtiatur, et (lagella oculos delinquentis
38. Injusti autem disperibunt. Quia in corpore et aperianl, quos i t r vilia seccritas crecabat. Torpens
aniiiia destiuenlur. Stmul reliquitv.imptorum mleri- quippe animus percussione tangitur, ul excitetur :
buiit. Situlalibi dicitur inpsalino, Ciimuiveslut-rilho- quatenus qni staium sttserectitudinissecurus perdidit,
mo.etcummultipiicnlagioiiaejus, ctnn iiitroierit,non alflietus considerel, .quo jacel. lpsa asperitas cor-
•; suineteam : et cseitra (Psal. 48.). Inlroibunt ergoi rectioins ongo iit luminis. Unde et subditur :
impioruii reliquiac, quia jam nullae eiunl eorunii 4. Non esl sauitas in carne mea a facie irw tuw.
divilire quas amaveruni. Etenim (Ex Augusiino) portamus corpus inortalc,
31). Sulus tattemjusloium a Doinino. Prima salus,. plenum lenlatioiiibus et solliciludinibus, obnoxium
qusc ad anluiain pcrlinct, quaui a Domino percipiuntL dolonbus corporalibus et indigcntiis, mulabile et
justi, cst remissio peccatoruin ]icr graiiam lidei. languidum, medicamento indigens. Nam lainis me-
Lindeetiam jusli sunt, quia justus ex flde vivit (Rom. dicamciituin, cibus est: uiedicainentum sitis est po-
1.). Scd quia iiondiiiiiperlecta estisla salus, eiadhuc; tus: medicamentum fatigationis est somnus. De-
 /815 )N PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 786
irahe ista medicamenta, deficiunt illa, quse existunt. A cit, in ipso spe et atnore requiescunt. Et quanto phis
Sed unde ista patimur ? Faciem irae Dei intuemur : cselestia cogi.anl, lanio magisserumnamsuam, quani •
facies autem dicta est propter cogniiionem, quia in tolerant, deplorant. Unde adhuc iste pcenilens
facie solemus homines cognoscere. Per cognilionem subdit:
vcro irae Dei, fit etiain cognitio peccali. Et ideo sub- 8. Quoniam litmbi ma impleti sunt itlusionibus, ei
dit: jVon est pax ossibus meis a facie peccatorum non est sanitas in curnemea. Tri-liiia nobis sit, donec
meorum. Per ossa inielliguntur animsc fortia. Ecce et aiiima nosira exeatnr illusionibus, et corpus no-
propter peccata nostra, quse sunt caussa irse Dei, strum induatur sanitate. liia est vera sanilas, qusc '
multa palimur in merobris torporis, multa in virtu- esi inunorialis. ltlco postiit lnnibos, quia in lumbis
tibus animse. In torpore ami-it liomo sanilatem, in est carnalis voluptas, uude lllusiones procreantur.
auima perdidit pacein. Qnia enim cum anctore suo Sed quis potest enumerare, quol et quibus modis
concortlare noluil/jusle el in seip-a discordiam in- anima repleia sil illusionibus? A facie illarum illu-
venit. Magiiampacem cinn Deo babebai, quando in sionuin iiliqiiando vix orare permiit.iur. t-aepe ir-
atierno luinlue sine cotiuailictione alicujus inolesiise ruuni cogitaliones,quas non qiiserimus : et volumus
indcsinenler iiiliserebal. Sed postt|iiani peccando iram ex Iiac iu hanc ire, ct ab illa in illam transire : et
Dei meruil, niox ab illa b>'atuimmiitabilitate mise- aliquando vis redire ad id, quod cogitabas, et dimit-
labiliter corruens, pcenainque mortaliiaiis et muta- terequod cogitas, nec prsevales, et aliud tibi occur-
bilit lis incuirens, pacem (ut diximus) amisit. Ecce rit. Vis recordari, quod oblitus eras, et non tibi venit
sicnl ossa carnem : s.c prudentia, lemperanlia, lor- in meutem, et venit potius aliud, quod nolebas, et
liludo, justitia suslinent menteiu. Sed eidem nienti B occuriunt pro eo iimiimerabilia, quse non qusereban-
*»
niodo ignavia subrepit, et ptudeniia frigescit :,nam tur. Hoc dixi, itl invenias, quid sit plangere illu-
cum lessa torpet, ventura non providet. Modomenti sione- anin.se. Accepit pcenam illusiones, amisit ye-
deleclalio subrepit, et lemperantia fiigescit: inquan- riiatem. Siculeniin poena est animseillusio, sic prse-
tum cnim ad delectationein terrenorum ducimur, in iuiuiii aiiiiiiseveritas est.
tantum minus ab illitilis tcmperamur. Aliquando se 9. Affliclttssumet humWatussum nimis : rugiebam
limor cordi insinuat, et vires noslrse fortitudinis a gemitu cordis mei. Ex aiflictione humilialio, et ex
lurbai; et eo minores conlra adversa existimus, quo huiiiilitaie procedit gemitus. Ad boc poenis et (la-
qusedamperdere iiumoderatius dilecta lormidamus. gellis peccaior alfligilur, ut a supcrbia sua omni-
Nonnunqtiam vero amor suus se menti ingerit. eam- modo humilietur : quaienus qui Iselnset elatus per-
que latenli mora a reclitudine juslitise divertit, et peltuVitpeccalum, alllitltis el humiliatus redeat ad
quo se totam auctori redtlere negligt, eo in se justi- lamentum. Quod ait, Rugiebamagemitu: signum est
lise jure contradicit. Tuibat quoque anim<' sapien- veliemenlissimi tloloris, quando homo prse auxietale
tiam siultitia, intellectum bebetudo, consilium prse- cordis in suo gemilu, quendam ferum et inlelligibi-
cipitatio, forfiliidinem timor, scienliain ignorantia, lem emittil rugilum. Et nolandum quod non ait,
liiiioreni siipcrbia. Rursus in corde per flagella 175 A gemitu camis : sed, A gemitu cordis. Mtilti
lurbatur caritas, per forinidinem conculiiur spes, emni sum, qui pro aliquo daiiino, vel incomuiodo
per qusestiones pulsatur lides. Et quia iniiuineris temporali veheiiienier gemunt. At vero servus Dei,
modis lurbaiilur virlufcs a vitiis et peccatis, dicatur quia rugit ex recordatione sabbati, ubi esiregnum
recte, Ni.n est pax ossibus meis a facie peccatorum Dei,quodcaro et sanguisnon possidebii(l.Cor. tii.):
meoium.Nec hoc miium, C conveniciiter dicit, Rugiebama gemilu cordis mei.
Q
5. Quoniam iniquilales mewsupergressmsunt caput Quod evidenter oslendilur, ciim subinfeitur :
meum. ld esl pracvaluirunt lneuti mere, quaeest in- 10. Domine ante te omne desideriummeum, et ge-
tenoris honiinis capui. Ipsse su.it, quse captivant mitus meusa te non est absconditus. Sil desiderium
mentem in lege peccati et niortis (Rom. 7.). Et sic- tuum ad le illum, et Paier quid viilel in occuUo,
ul onus grave, gravalw sunt super me. Nullum onus reddet tibi (Matih.U.). Atiende autem, quod aii,
lam grave potest esse, quain ittiqtiilas: cujus gravi- Ante le, ac si dieai: Nihil desidero, nisi quod libi
tatem illi soli seniiuni, qui 174 eaui deponere cu- placeat. Nam pravum dcsideiiiim non anle Detiui,
piunt. Non enim gravis illi v.oelui-, quiadhuc in illa sed contra Deum est. Si autem inesl desidcriuui bo-
delectatur. Qui vero illam deponere, et menleni ad num, inest et geniilus : qui eisi ad aures hominum
crrlestia sublevare appetit, quantum onus sil iuiqui- non semper pervenii, ab auribus Dei iiuiiquaiu rete-
tas, sentit. Cum labore erigitur, libens jacel; ab in- dit: hiinc auteui inieiioiein gemitum commeiidai,
firinis vix levaiur, et tamen elevata prolinus labitur. Cuinsubjungit:
Seinetipsain laboriuse vincendo, supcrna conspicit • 11. Cormeum conturbatumest. Quare? quia Dereti-
sed pondcre propvio gravala. in seipsam coulinuo quil me virtus mea. Videicet immortalitas, impassi-
cadii. Undeadhuc adjungit: bilitas, innocentia, justitia. Et lumen oculorum meo-
6. Pulruerunl, el corruptwsunl cicalricesmewa fa- rum, id est, rationis luinen. Et ipsum, quod mihi
cie insipienliw mew. Per siuiilitudiiiein diciuni esl. naturale erat, «oit est mecum. Vel lumen octilorum,
Nam sicul cicairices pulrescuut prius, postea rum- ipse Deus est. lloc lume i non esl, cum ipso, sed
pitur caro : sic peccala sanata in bapiismate, pu- tanqunm cernenlium in spe. Scd iiondum est illud
trescunl, (|iiando renovantur in vnluniale. Corrum- D lumen de qno dicttur, Ostendani illi meipstim (Psal.
pnntur autcm, quaudo ea exercemus iu opere. Et boc 9.I.). llaberaus aliquid luminis, quia fllii Dei sumtis
iil a facie insipienliaeuostrse, id est proplerinsipien- (Joan. 1.), et utique hoc in lidc retineiuus : sed non-
tiam, quae nobis prsesens est. Qtianto eniin pius de- diiin est illud ltimeii, qno i videhimus, noiidiimeniin
sipimus, lanlo ainplius pulredini et corruplioni pro- apparuii, quid eiitiuis (1. Joart. 3.). Scimus quia cuui
piiiquamus. ldeo adhuc subditur : apparuerit, siiniles ei erimus, cum videbimus eum
7 Miser factus sum, et curvalussum usquein finem. sicuti esl. Nam modo lumen lidei, et lumen spei est.
Ame bcatus eram, nindo lactus sum miser, porlans Quandiu eiiim siiiims in corpore, peregrinamur a
mubas miserias, et in aniina cl in corpore. Anle Domino (2. Cor. 3.). Per fldeiu enim ambulaiuus,
erectus usque ad Deum, modo curvalus usque in IIOIIper speciem. Ei quandiu, quod non videnuis,
finem, id esl, in peccalum : vel usque in line, id speramus : per patieniiam exspeciamus (Rom. 8.J.
est, usque in moriem. Unde Aposioliis gemens ait, lnter has tribulationes jatn ad consolatiqnem no-
Inlelix ego bomo, quis me liberabii de corpore mor- sirain, audiamus capilts noslri voces. Jam iucipiaf
tis hujus (Rom. 7.)? Tota rftcconlristalus ingrediebar. luccscere caput no-trnin in passione : ait ergo, f
Ainissa lavtiliaspiiilnali, hrec tri-titia generalur ex 12. Amici tnei, et proximi mei, adversum me ap. !
recordatione sabbati. Elecl rum mentes, dum cuucta propinquaveruntet steterunt. Quasi dicat : Qtiid con- .
transituiia nulla esse conspiciunt, ad quse sint con- quereris? Vide me afflictuin, ciucilixum, peccala Itii t
ditee,exquiiunl t cumque illis pih.ilektra Deuui sulfi- poitanieni; niutidi miserias fereuieui, ei aufereatem
787 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 788
Et hoc est quod dicit, Amicimei, id est, Judaei, qui A buit (l.Petr. 1.).Etdolormeus in eonspectumeosem-
se finxerunf amicos nieos, et proximi mei secundum per. An de flagello dolebai? Absil. Undeergo? se-
carnem'(3/atl/i. 1 et 15.), adversumme appropinqua- quitur :
veruni, ciim gladiis el ftistibus (Maltk. 26 el 27.), ut 18. Quoniam iniquitatemmeamannuntiabo, etcogi-
me traderent: et steterunt rigidi in malitia sua per- labo pro peccato meo. Ecce (Ex eodem) unde dolor.
severantes. Grave est peccare, sed gravius est in Non de flagello, non de vulnere, non de mediciua :
peccato pertinacem permanere. Et notaiidum quod sed de peccato. Nam flagellum medicina est contra
non ait, Inimici, aut extranei : sed amici et proximi. peccatum. Non securus sis, cum confessus fueris
Graviora quidem sunl mala quae ab amicis patimur, peccatum. Non hoc sufficit, nisi deinde cogites pro
quam ea quse patimur ab inimicis. Non soltim ciiim peccato tuo. Detexisli vulnus confitendo : sacerdos
pcena illorum nos cruciat, sed etiam caritas amissa (fui est medicus animse tu.-e,dedit tihi consilium ine-
tormentat. Et qui juxla me crant de lomje stelerunt. tlicinae: 177 dixit tibi unde abslineas, quid adlii-
Idest, discipnli : quia reliclo eo omnes fugeruiit beas vulneri tuo. Debes ergo cogiiire pro peccaio, et
(Malth. 26.). El vim faciebanlqui quwrebantanimam semper niemorifer retinere, el facere qua: audisli,
meam. Trahentes eum ad judicium ei morlem. Et curam gerere, et operam dare, ul saneris. Cogitabat
qui inquirebunlmala mihi, loquuii sunl vanitates. Di- ille pro peccato suo, qui dicebat : Quoniam iniquita-
cebant enim adversus eum falsa tesliraouia (Luc. 22. le n meam ego eognoseo, et peccatum meum conira
et 23.). Et dolos tola die meditabttntur.Quibus anle ine est semper (Psal. .'iO.).Neque enim securus ad-
Pilalum accusare possenl (Matth. 26.). Sed jam pa- huc erat, quamvis audisset a propheta, Transtulit
lieiitiain noslri Redenttoris audiamus : „n**Dominus a le peccatum tuum (2. Reg. 12.). Hascau-
15. Ego autem tamquam surdus non audiebam. lem veiba iu peisona nostra dicta sunt, qui sunitis
176 Unde qtiidam eoruin ait: Non audis quanta pcccatores.
advcrsum te testilicantur (Luc. 22.)? Et sicul mtttus 10. Inimici autem mei vivunt. Beneesl illis, gan-
non aperiens os suum : Sicut scriplum est : Tamquam deni in saeculifelicitale, ubi ego laboro, rugio a ge-
ovisad victimam ducius est, et non aperuit os suum milti cordis mei. El confirtnati sunt super me , Id est
(Isai. 53.). Et hoc diclum est secundum actum. Cum (ex Augustino), conglobaii ct corroborati ad oppri-
baberet aclum audiendi el loqucndi, tion eodem ute- menduin me. Et mulliplicatisunt qui oderunlme ini-
batur ad viudiclam. Haecautem pertinent ad poten- que. Mulli enim appariieruut in passione inimici,
tiam, ciiin siibiufe ttir: qui antea videbantur amici. Quia Cbrislus dilexit
14. Et facius sititi sicul homo non aud ens, Idest, eos, illi eum odernnl inique. Odiuni namque iniquum
non potens audiie. El non habens in ore suo redar- est, odto babere amicum. Odhim iniquum est, odire
gutiones. Idest, quainvis baberem unde jossem re- homiiiem, non peccatuni. llic est omnis el magnus
darguere, lamen fui quasi non habens. Quid in hoc reatus illorum. Nain quid nocere potuerunt perse-
aliud, nisi nostra superbia confundilur? Qtioesi exa- quendovoluntate nou necessitatemorienti?Sedipsum
gitaia vel leviier Hierit, acriores injurias reddit, odium est crimen maximuin persequenlis.
quam acceperat: facil mala quse potesl, minatur 20. Qui relribuuul mala pro bonis delrahebanlmihi.
quse noii poiesl. Ecc.einjuriam suscipiens Deus non Ei IIOIIalia de caussa, nisi quoniamsequebar bonita-
irascilur, non contumeliosa verba respondet. Et tem. Debiieratit quidem pio tantis beneficiis bona
lanquam si ei diceieiur, Quare non aperuisti os relribuere : quod non soluiii non fecerunl, verum-
tuum ? Sequitur, et dicit : C etiam pro bono mala reddiderunt. Nec solum noce-
13. Quoniam in te, Domine, speravi, tu exandies bant facto, sel etiam detrahebant verbo. Propter hoc
me, DomineDeusmeus. Unde et illi dixermil : Con- orai, et dicit:
(idit in Dco, liberet niinc eum si Vult (Mattk. 26.). 21. Ne derelinquas me, DomineDeus meus. Idest,
Faciie adversa superas, si spes lua fixa sit in Deo. ne permiitas me cadere in lenialionein. Ne discesse-
Et si tribularis ad leuipns, in tempore oppoiiuno ris a me. Me per absenliam gratise tuaedimiseris me
exaudiel le DomiiuisDeus luus. Sed unde exaudiet? perire. Hoc dicilur in persona nostri.
sequitur: vi2. it.tende in iidjutoriuin meum. Id est, da te in-
16. Quia dixi, fteqnnndo supergaudeanl mihiini- leiuum, ut me adjuves ad bene operandum. Domine
mici mei. Nos qui pur: homiiies sumiis, quando im- Detis sulutis mew. Rector meus, Creator meus , et
petrare aliquid volumus, htiuiiliter deprecaintir Do- lnese saluiis auctor.
ininuin. Mediator Dei et homiiiiim IIMIIIII Christus TITULUS PSALMI XXXVIII.
Jesus (I. Tim. 2.), qnia Deus est de Deo, dicil ut 1. In finempro IditkumCanticumipsi David.Cujusdam
liat, et factum csl. Oral quando vull, ex infirmilate Augnslino)tpii vocalur Idithum,voces exspectandre
carnis : imperat qtiando vull, ex potestale divinita- (E.r alque audiendesimt.Klsi e-se unusquisquenostrumpo-
tis. Setl quid dixit? Nequando supergaudeaiit inilii ttterit ldilhumin eo quod cantat, invenil se, et auditse.
inimici mci, pro ine deviclo. Supergauderent enim, Iditlmm, quippe Transibctiseos interpretatur. Si quis
si ipse non resurgerel. /it dum commovenlur,et quasi transilieuscanlavii,gaudealse esse quod canlavit.Si quis
labunlur pedes mei: in passione super me magna lo- ajlmc terrae inhrcrenscantavit,oplel el sludeatesse qnod
caniavil. Canticninideo dicilur,quia spirilualemcoutinet
quuti sunt. Projicicntes enim jngum ejus, alqiii-illum D JJ : docet eiiiuinosinenle de terrenis au coe-
contemtui habenies su|ierbe di.xerunt: Non habemus jociinrlitalein
lestia tiausilire. Mitiitnos iu finein, id esl, in Clirisiuin.
regem nisi Csesarem (Joan. 10.). Et multa alia lo- Maleriaest transilienset perfecfusille qui omnimunda-
quuii siini super euin. Quare? norum \oluptalepostpnsita,soliscoeleslibusinliiat,et lalis
17. Qnoniamegoin flagella paratus sum. Aliquando qni a Deo perleclusest, ul eliatn linguamsuatna peccato
(Ex Augtistino) peccatires in bac vita atit non, aut oninino cpbibeat. Hancper parlesita disionil. In ptima
parte osltndil ille Iransilien;,se taceie muudo,id est,
iuiiius flagellanlur, quia jam desperaia est inientio liominihiis
eorum. M vero illi, quibus paralur vila sempilerna, hendcre dh-ta pravis.<puidepriinunteuni, cl cona.iturrepre-
necesse est ut bic flagellentur : quia vera est illa parat hrecmuniianaeum ejus, et lotiuide eo. In secundaparte com-
ecelesiibus,oslendenshrccesse
senteniia.Fili, ne deficias adisciplma Domini, neque vana,illa appeienda.In leria puuitoratonem, ut a malis
faiigeiis dum ah eo argueris (1'rov. 3.). Qiiein enim libeielur, el coclesliavaleatoblimie. Intenlioest, justos
diiigit Dominus , iorripit, flagel at bmnetn liliinn adinonere, ul mundanis pi.stpositis,ad coelestlatrans-
quein re<:ipit (Hebr. 12. Apoc. 5.). Ideo ergo
i.on insultent inimici mei, non magna loquantur. PSALMUS XXXVUI.
Et si flagellat me P.der meus, in flagelSa paraius1 \1&%.Dixi,Custodiamviasmeas,ut nondelinquam
snm : quia mihi praparatur harredilas. Non vis fla- t/i lingtta mea. Viscnnsirsead Dominum, sunt actiones
gelhioi? non libi ilnliir bsereditas. Omnis enim liliusi tf locuiiunes nosirae. tieiie euiin lo«|tiendo et recie
necesse est ut llagellelur. Usque adeOnmnis flagel- agentload sctt•rniiproliciscimur. Et"quia vir sancttu
latur, ut nec ipsi pepetcerit, qui peccatum nou ha- jani tusiodieiat vias pravseactionis, delibemvit etiao
 m IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 79C
cusmdire vias illicitse loquutionis. Nam qui in verbo A i terue non valet. Nec ideo dicitur dieruni numerus
non offendit, ille perfectus est vir (Jaeob. 3.). Hinc quod ita sit in re : sed quia nos longa spatia tetnpo-
Salomon ait: Qui custodit lingnam suam, custodit rum designamus pluralitate dierum pro uostra capaci-
animam suam (Prov. 21.). Dixi, inquam, et feci. late, infinitum aelernitatis spatium, numerum die-
Nam sequitur : Posui ori meo custodiam. Quando ? rum qui est, improprie voluit appellare. Recte atiteui
Cum consisteret aliquis pius, et religiosns, et san- illa prius scire appetii, ut postmodum sciat quid ei
ctus? Absit. Hi sic audiunt (ex Auguslino), ut quod desit. Non enim plene scire possumus quaenobis de-
probaut, laudent: quod atitemimprobant, inler niitlla sinl in temporalihus, nisi prius reterna bona , quae
fortc qure laudant, veniain non laudatis danl, potius aiiiisiiniis, Doniino revelante, cognoscamus. ldcirco
quani calumniain paient. Quandoergo? Cum consi- reprobi quid eis desit, deprehendere non possunt,
steret peccatoradtersum tne. Stat enim propria qua- quia terrenis rebus ex amore succumbiinl. Cumque
dam nolilia peccator superbus, qnisquam invidus au- ad perenniiaiem corda non sublevant, exilium pa-
dit loquentem transilientem, captal verba , proponit iriam, tenebras lucem, cursum siabilitalem putanl:
laqueos. Difficileest, ut non invenial aliquid non ita quia qui majora nesciuni, judicare ile minimis nou
dictum, ut dici debuissel: nec audiendo ignoscit, sed possuni. Quo contra servus Dei cum ad superna cor
calumuiatur invidendo. Talibus quidem magis silen- elevat , defectum lemporalitaiis ex consideralione
diiui est, quam aliquid dicenduin. Nain qtiid dicas perennilatis iiiclius peusat. Unde lamquam nolo flne
lurbidis, calumniosis,liligiosis? Ilinc Dominusdicit suo, et numero dierum qui est, attendit ad hsec quse
in Kvangelio, Nolite dare sanctum canibus , neque Iranseunt, et ait:
margarilas spargere ante porcos (Matth. 7.).Qualtter B 6. Ecce mensurabilesposuisli dies meos. Id est,
aiilcni oii suo tuslodiam posuit, iusinuat cum sub- I non selernos, sed dcfectivos. Quisque enim sub certa
jungil : mensura vivit. Et substantia mea : non renovatio
3. Obmutui, et humiliatus sum, el siiui a bonit. quam lecit Christu-, sed essentia corporalis, qiiam
Kecte cum dixisset, Obmutui, prolinus adjungit, Et traxiinusex Adam : lamquamnikilumante te. Quidam
liumiliatussum : ut intelligainusvirum justuni obmu- videntur magni ante se, de quibus scriplmn est: Vae
luisse, non ex ira sive indignalione : sed solnmmodo qui sapientes estis in oculis vestris (Isai. 3.): sed
ex liumilitate. Siluil autem a bouis, ut non delin- ante Deum nihil sunt, teste Apostolo, qui ait : Qui
queret in nialis. Et ex hoc, inquit, dolor meus retio- putat se aliquid esse, ciim niliil sil, ipse se seducit
vatus esi. A dolore quippe quodam (Ex eod.), quem (Calat. 5.). Neciste ex boc, inagnus esi, nam inflatio
niibi iiiflexerant calumniatores el reprehensores, et tumorimitatur magniludinem, sed non babet sa-
lanquam requieveram in silentio, et tessaveral dolor nitatem. Sic primus homo tradilus fuit, ut per au-
ilie, qui facius fuerai a caluinnianlibus. Uenovatus ginenta leniporuiiuendi posset ejus vitat iiituiiimodo,
esl autem dolor meus, quia ccepiplus dolere tacuisse non evolvi. Sed quia spoute ad culpain decidit quo
qtisc dicere deberem, quam dolueram dixisse qure atligit vetilum, pertulit decursum. Ideo nunc iste vir
dicere noii debcrein. iu ideo : sanclus dies suos transitorios conspicit, et se nihil
4. Concaluitcor meumintra me. Coepitesse inquie- nisi pulverem cognoscit. Unde etiain scquutus ad
tuui cor ineuni: videbauiinsensatos, ei tabescebam. juuxil: Verumtamentiniversavanilas, omniskotnovi-
Non arguebam, et me sic taceuteiii zelus domus vens. Jam transilii mortalia omnia. Ascendiad dele-
tue coineJebat (Psal. (>8. Joan. 2.). Et ne pu- ctationem legis Dei. Desideravilinem (Ex Augustino),
laremus hunc calorem esse parvum, continuo ad- C cujus non est liuis, et numerumdierum qui est, et in
junxil: Et in meditationemea exardescetignis. In eo eo quod reslat sic inbio. Veiumtainen quamdiu tem-
quod nou att: Exarsit, sed Exardescet: oslendit il- poraliter vivo, quamdiu 180 lentatio est vita hoini-
lum igneui crescere magis ac magis ex laciturnitale. nissuper lerrani (Job. 7.),quaiudiu liumana natura
Ac si diceret: Quandiii siiebo, lauto auiplius ignis et secunduui corpus et secundum auimain , suh se
exardescet. Posiius (Ex eod.) in liac tluciuaiione tli- habet deticere : Universa vanitas esl omnis homovi-
tendi et laccndi, inLer eos qui caluinuiari parali vens. Universaenim quaein hoinine »unt, tam inle-
sunt, et eos qtii affectant instrui, periclitans ne pro- rius quam extcritis, diuiinutionein habent, sive mu-
jiciat mirgantas porcis, periclitans ne non erogel tabilitalem. Oinnia, inquam , homo et manens et
cibaria conservis : in boc sestu qusesivitalium ine- transiliens, etipse etiam Idithum, quaindiu hic vivit,
Iiorem locuin, et suspirans in flnem quemdain, ubi universse subjacet vanilati. Unde Salomon ait: Vidi
ista nou erit passurus, ail: cuncta quae flunt sub sole, et ecce universa vanitas
5. Locutussum in lingua mea.Sed cur ei loquitur (Eccl. 1.). Unde et subditur:
in lingua sua, cui nota esl cogitatio sua? Sed forlas- 7. Verumtamenin imaginepertransit homo,sedet
sis ideo in lingua loquiiur, ut ejus loculione audi- frustra conlurbatur. Quamquamportet imaginem Dei,
lorum vita inslruatur. Ail ergo : i\otnm fac mihi, tamen nonsolum trausit, sed peruansil. Cujus traus-
Domine, finem meum. Quia jain vias quibus gradic- ire, est singulis iiioinenlis ad linem teudere. Per-
batur, noveralet easdem, ne olfenderel, prout pote- transire vero vitain morieiido (inire. Nec solum haec
rat, cusiodiebat: 179 Vuli eliam fiiiem .-niimquo patitur, sed el usibus terrenis frustra conlurbatur.
lendere debeat, scire : ne si currat in incerlum, va- Undeet subditur: Tkesaurizal, et ignorat cui congre-
leai aberrare. Fiuem viaenojlraenobis osicndii Apo- O 1 gabit ea. Hrucest adhuc magislugenda vanitas, quia
stolus, ubi ail: Finis legis Christus, ad juslifiam cuni boino a sui Conditoris amor cccidil, protinus
oinni credenti (fiom. 16.). Christus est fiuis noslri auiore ei studiu uiundialibus iuhsesii, intantum, ut
operis, ei metces laboris. Ad ipstiin leudiiuus, ultra exiliumsuum libens perferal: iuvitus recedat, caeca-
ipsum non est quo teudere valeamus. lpse esl euiiii que cupiditate urbaius, thcsauros colligat : sed cui
summuin bonuin, summa beatiludo. Quisquis hunc congreget nescit. Unde cuidam dictum est: Stulte,
(incm nescil, ad irsuin non tendii. Etiam si recte vi- hac nocle animam ttiam tollent a tc. Qusepraepara-
vere videatur, in vanuii. currit. Nec cerlum finein sti, cujus erunt (Luc. 12.)? Ilabere visquod Deus,
laniumniodo, sed veram quoque vilam scire poslulat, et non perdere? Ostendam tibi luluni locmn. Audi
cuiu subjuugil: Et numerumdierum meorum quisest, Dominumin Evangelio: Thesaurizate vobis thesau-
lioliiiu lac inibi. Quare? Ul scium quid desil mihi. ros in crelo, ubi fuies, non furanlur, nec serugo, aul
lsti dies uon sunl. Ante abeuul peue quaui veniaiil: tinea deiuolitur (Matth. 6.). Sed ergo, inquis, quu-
et cuui veuerinl, stare non po^sunt. Lrgeiil se, se- modo pono iu cselo? Pone in uiamhus pauperum
quuuiur se, el non se teneui. iNiliilde prseterilo re- (Luc. 11.): da indigeotibus. Audi, et fac quod iste
vocatur , quod futurum transituruiii exspectaiur : iransiliens addit:
noiiduin habetur, ditin non venit : uon lenetur, tluir, 8. Einunc, quw est exspectatiomea? Aonne oomi-
venerit. Nuinerus ergo dieruin qui est, ipsa est inll- nus? Et quia cuncla hic transeunt, el nihil retineiur
uitas geieriiiiatis,quse verum esse habet: quia prae- ceinun, ant securum nunc, id est, iu hac vanitaie,
 7!"ii HUFINOPhESBYTEKO ASCRIPTUS 702
.11hac peregrinatione, dnm adbuc habere non pos- A \ nial, quam labiduin est. Pone supra digitttm, ruin.i
sum : quid debeo, nisi Deom exspeetare? El conver- cst. Niliilomninoest tabidius. Talem fecisti hun.anatti
tens sc ad eum quem exspecians diligit, ei familinrt animam, ad eiudiendum eam pro iniquiiale. Eruditio
st antiqua locutione dicit: Et substantia mea apud te jusli Dei lianc iuflrmitatem fecit. Fortiiudo quactlam
est. Apud Dominum Inhel subslanliam su.iin, quis- erat vilitun, foriitudiiie quadarn displicuit hoino, m
quis propter Deum cuncta qu:e habet, distribiiit: atit erudirelur infirinitate, et cuia superbia displicuii,
ea qusc retinet, ad iionorem ipsius expendit : et ni- eruditur humilitate, vel infiriniiate. Isle versus ap-
bil omnino praeter Deuni concupiscit. Posl contem- plicari potest el ad bnnos, et ad malos. Ad bono- boc
iuin rerum, postulal remissionem peccatorum, cum moiio : Ita coiripiiisii hoiniueiii, ui peuiius se niuudo
subjiingit : morlificarel, sictit aranea so inoriil|cai in suo opere.
9. Ab omnibusiniquitatibusmeiserue me. Ab omni- Tabescit anima jusli sicul aranea, quando a pingue-
bus , inquam, lam cogilationis quam locuiionis et dine carnalis volnptatis delieit, cntn carnein jejuniis
operis. Tam ab occultis quam ab alienis, lam a ve- et vigiliis macerat, et mentem a desideriis illicitis
nialibiis quam a criminalibus. Et quia terrena con- castigat : cum studet se viliis ct concupisrentis
teinno, quia la-lari in transiloriis nolo, quia liumili- monificare, alque in virtuiibns exlenuare : texere,
taiem et paupertaiem appelo, et s<-la invis bilia ut cum vcste nuptiali crelesii sponso digna 182 va~
concupisco, Opprobrium insipienli dedisti me. Unde leai apparere. Vel sicui aranea ad intitile opus fa-
Apostolus ait : Speclacidum lacti sumus mundo, et cicndum imeriora sua extrahit et consuiml : s c pec-
angelis, et honiinibus (1. Cor. i.). A dexins et a cator imeriora aniinte suse, in appelitu lerren irtnn
sinistris habeinus arma quibtis pugnamus, per glo- « inaniter expcndit. Avarus enim eiiam animam snam
riam ct ignobililatem, per infainiani et bonam l'a- -* veualeni habet. Hinc Dominus dicit in Evangelio :
mam, ut seducfores et veraces (2. Cor. 6.). Hinc Et quid prodest homini si lticretiir toium niiiiiduin,
alibi Psa'mista dicit: Miiltum repleti siiuius despe- animseaulem susedetrimentuui patiatur (A/«(//t.i0.) ?
clione (Psal. 122.). Miiltumrepleta est anima no- Et idto subditur : Veruntamenvane conlurbatur om-
.slra, opprobriuni aliundanlibiis, et despeclio snper- nis homo. Oinnisscilicel honio, qui carnalit- r vivil,
I)is. Inler lurc opprobria constilulus, patientiam duin terrena appetere percupidiiateniniiiiiir, inu"-li-
snam vir satdus nobis irisinuat, cum subjuugii : ter contiirbalitr. Quis (Ex Augusttno)vel de ipso suo
10. Obmutui, el non aperui osmeum. Non respondi bono securus est? Quid in hac terr.i certuin esi, nisi
eis veibuni, ne<-inurmuravi contra te. 181 Quia mors? Considerate omuia, vel bona, vel mala vil;c
liotuissct obmutire prins et postea loqui : uleo post- linjtis, vel in ipsa justitia, vel in ipsa iniquiiate : om-
iiuam dixil, Obmutui, conlinuo subjecil, Et non ape- nia incerla sunt. Quid sishodie scis : Quid luiuriis sis
rui os meiim: ut sui silentii ostendtret longanimita- crastino, nescis. Pauper es? incertum est an dites-
teiii. Deinde iiiiseiicordiam et sanitatcm postulat, cas. Indoctns? incertum est an erudiaris. Inibecillis?
caussam proentiltendo,cuni subjungit: incertum est an convalescas. Naius e-? certum est,
11. Quoniam tu fecisti : amove a me plagas tuas. quia morieris. Quocunqiie te vcrleris, inceria sunt
Qnsesunl isirc plagse, quibus omnipoiens Deu- per- omnia. Sola mors ceria : et sola mullum cavetur,
cussit bomineni pcccaiorem, ni-i corrupiio, passibi- quae nnllo modo devitaiur. Quisquis ergo conturha-
litas, et morlalitas? Ab istis plagis sanari desiderat, tur, jaclet in Dominum curam suam, et dical quod
et atl verain saniialem reduci, id esl, ad impassibi- sequitur :
liiaiem et immorialitatem. Et debes, inquit, hoe la- G Q 13. Exaudi orationemmeant. Ul fluem meum no-
cere, quoniam tu fecisti me, vel quoniam tu fecisti tum mibi facias. Et deprecaiionemmettm. Ut ah oin-
ill.s plagas, amovere eas debcs a me. Sicut enim nibus iniquitatibusetuas nie. Eldebes exandire, quia
iuuin esi ferirc peccaiorem ex justitia, sic luuni est cum affeclu et lacryinis deprtcor te. Et hoc est,
parcere ex misericordia. Neque enim taiitum justus quod dicil : AuritiMspercipelacrymas meas. Qnanlo
es, sed ctiam misericors. Ostendit autem vehemeii- quisque sanctior esl, lanto ubenores lacrymas ha-
lcr se alflictum, cum subdit: bet in oratioue : quas benignus Deus aiiribus perti-
12. A fortiludinemanustuw ego dcfeci in increpa- pit, quando misericorditer suscepii. Si vis a Doinino
lionibus. Forlitudo manus Dei ipsa est pcrcussio exaudiri : ora cum lacryinis, contere cor tuuni. Nul-
llagelli. Ipso flagellante a rigore defeciiims nostrse luin niajus sacrificiuiu Deo alferii potest, quaui cor
superbise. Ipsius percussiones nobis sunl increpatin- conliituui ct huiniliaiuni (Psal. ;>0.). Ubi sutii la-
ncs. In eo enim, quod flagellal, increpat nos : quia crymse, ibi divinus ignis accenditur. Quseri solet
peccavimus. Untle (Ex Augustino)Domini justitiain quare orandus sit Deus, et quid opus sit oralionc,
coininendans, et nostram culpani insinuans, adjun- ctiin ipse sciat antequam oremus, quid opus sit no-
eit : Propler iniquitatem corripuisli homines. Totum bis (Matth. 0.). Sed ideo orandum est, quia oratio-
iinod leci, quod inlirmus sum, quod in imo claino, nis inteiitiu cor nostrum serenat el purgat, capa-
totiini pro iniquitate : et in hoc a erudisti hominem. ciusque efficit ad excipienda divina iiuineia, quse
Audi boc planius ex alio psalmo. Bonum niihi Detis, spiriiualiier uobis infunduiilur. Pitt- Dominus ollert
quod buniiliasti me, ut discain justiflcationes tuas nobisgratiam suam, et semper paralus est dare. i>os
(Psal. 118.). Humiliatus sum, et bonuin est mihi: et "l, vero non semper parali sumus accipere : cum inci-
poena osl, et gratia est. llinc alihi dicilur : Qui (in- namtir ad terrena, et reriim lemporalium cupiditaie
gis laborcni in praecepto, id esl, labotem fornias, ut lenebramur. Fit ergo in oraiione eonversio cordis ad
inilii prseceptumsit. Dico, amove. El opus est, ut Deum, cl iu ipsa conversione puriores et digniores
anioveas, quia ego defeci, id est, sustineie non po- efticimur. Unde adhuc subditur : JVCsi/eas quoniam
iui, a lorlitudine manus luse, id est, a loi ti vindicta advena ego sutn apud te. Loquitur enim Deussecreia
lua facia in increpaiionibus. Per hoc tpiod dicit, in sua locutione in cordibus suorum lideliuni, el aspi-
increpationibus, noiat Deumvindictam suam ad hoc ralionem iufundit graiiae stisc. Ideo alibi postuiat tli-
lacere, ut relrahal liomineni a peccato. Cum dico cens, Dic aniiiix-meic,Saluslua cgosuni (Psal. 31.).
plagas mas, aut fortemmanum luam, non le accuso : Et iterum. Audiam qutd loquatur in me Domiuus
sed coniiieor me habere iniquitatem, propter qiiam Deus, el caelera (Psal. 84.). Ideo auiem non debes
disciplinis luiscorripuisti me lioniinein. Ilic nolaliir silere a nie : quoniam advena ego suui, translattis
juditinin et ltiisericordia Dei. In boc judicium, quod de civitate Bahylonis, in qua naius fueram per ori-
propler iiiiquiiaiem (lagellat. ln hoc misericordia, ginale peccatuin (Psat. ;i0.) : maneus apud tc, ser-
quod compiione qnasi palercasligal, ut ad viam ve- vieus tibi, et de lua lainilia existens. Ncc t uiien ad-
riiatis reducat. Unde adhuc suhjungil. Et labescne buc in civitate tua sum. Propterea subdil : Et pere
(ecistisicut arttneamanimam ejus. Altende ipsuui aui- grinus, sicut omnespatres mei fuerunt peregriiu. Sci-
» An.uusfinianalectio esl pro corripuisti
 71/3 1NPSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 794
licet Abraham, Isaac, et Jacob, atque alii. Quanditi A j telligebant, attendeates et imitantes cantici uovi
eniui in corpore sumus, peregrinamur a Domino cantalores, illutiiinatisunt. Vidcbuntergo credentes,
(Hebr. 13.). Nonenim habeiiiusbic manentem civi- limebuni pceniienles,sperabunt crelestiaappetenles.
taiem, sed fuluram in cselo requirimiis. Quid crgo ? Postquam liomofide illiiminatusest, primus gradus
liesiat, ut peiani, quia sine dubio migralurus sum. ad Deumest timor, sicul sciipluui est, Principium
Sequitnr et dicit : sapieniiaetimor Domini(Psal. 110.). Et quanto ma-
183 M>'Remittemihi, ut refrigerer.In conscieniia gis qnisque in se buiniliaiur per timorem, tanto am-
niea, ut exoneiala sit sestusolicitudinis peccaiorum plius in Deo erigitur per spem. Spe autem ad invisi-
meorum. Priusquamabeam, ex hac vila : Et amplius bilia lionn eieclns, incipil e.ele-lia diligere et de-
non ero, idesi, non habeo verum es3e, si ego non spicere terrena (1. Cor. 13.). Ecce fides, spes, cari-
remissis prius peccatis meis hinc abiero. tas, quilius colitur Deus, et eflicitur homo beatus.
TITULUS PSALMIXXXIX. Unde et subditur :
5. iJeaitts»ir cujus estnomenDomini spesejus. No-
1. Titulussequentispsalmiesl,InfinempsalmusDuvid. mcn Domini Jesus est, quod inlerpretaiur Salvator
Psalnmsiste convenitDavid,id est Cfirisio.scilicetcapiLi (Mattk. 1. Lnc. 1.). Beattis ergo ille, qui se a Jesu
el membris.Maleriaest immutalioveteris s:nrilicii.lu salvari snerat. Et non respexil in vanilaleset insanias
primapaile ponitte.-iiiuoDium hujusiiinivalinnis.In se Ut svaritia? deserviret, aul itlola adoraret.
cundaparte imluci;ijstiniCfiris:umleg lia destiiuenlem, fnlsas.
et suaininnovatintiem conQrmantem. In nltiiuapar'e indu- Terrena quippe concupiscere, in vanitates respicere
cit sequacesChristi,id est, atinuntiaiites.Iuteivlil per- est. Unde Dominus dicit in Evangelio, Nenio respi-
snaderelegaliainsliiutajamlinemhabere,et per Christumig ciens retro aptus csl regno Dei (Luc. 9.). ldeo iu alio
adJ'eumaccedenduinesse: ut.-cilicetposlposnissupersti- psahno orat, dieens, Averte oculos meos ne videant
lionihus.Tiidreornm, et idololalriageutilium,accedamusad vanitileui (Psul. 118.). ldola vero colere, lapides
iidemChrisli.Aitergo : - adorare, creaune potius deservire quam Creatori
PSALMUS XXXIX. (Rt)in. I.), qui oinuia fecit, oinnia sapieuti cogiia-
tione dispomi, magna et falsa insania est. Uude lide
2. ExspectansexspeclaviDominum,et intenditmiki. et devotione converlens se ad Doiniiium, ut corda
Acsi di<at, Ita exspeciavi Dominum, ui quoiidie es- similiter ad ipsum cunvertat aliorum, qui vamlaies
>emexspeetans : ei quia perseveravi, ii.lendit D-.uni- el iusanias falsas respiciiiiit, ait :
iius mihi, idest, ad utiiitaiem me.im, scilicet prre- 6. iWu/lafecisti tu, Domine.Deus meus, mirabilia
siandograiiam siiani. Qtii enim peiseveraverit usque tua. Fe -isti eniin cadiim el lcrraiil et oiunia quae in
iti finein, hic salvus erit (Malth. 2*4.).Ilmc Propheia eis suut : et boecquidem tua, idest lihi subdita, tibi
:ios admonet, dicens, Si inoram fecerit, exspecla fainulantia. Et cogitalionibustuis, Quibus omnia dis-
Stiin: quia veniens veniet (Abac. 2.). Quoiiiodo au- ponis, Nonesi qui similisstt libi. Qois enim cognovit
tem inteudit ei Dominus, exponit CIJIIIsubitingit : sensiiinDoinini.'aul quis cotisiiarius ejus fiit (Rom.
3. Et exaudivitprecesmeas. In quo exaudivil? Audi 11.)? II:ec tua mirabiiia opera tam visibiliaqiiam in-
[juodsequitiir. Et eduxit me de lacu miseria'. Idest, visibilia, el fua incomprch-nsibilissapienlia, praeoi-
ie cerla profmidilate erroris, qusc homincs miseros cant te soliim coleudtun esse, le solum amanduni et
facit.Et de lulo fwcis. Idest, de concupiscentiisear- appeLenduin: non istas vaniiaies et insanias faisas.
nis, qtiseanimas reddunt lululentas coram Douiiuo, Annunliavi,Ilatc nescieulihus. Et toculussum, scien-
H iii imo jacenies. ( lihus. Sapieuiibus ciiiinet insipieniibus debitor suiii
G
i. Et statuit supra petram pedes meos, el clirexil (i/om. 1.). Velannumiavi prius per paires, et novis-
gressusmeos. [Vers. 5.] El immisitin os meum canti- sime locutiis suin per memetipsiiin. Muliiplicatisunt
tum novum, carmenDeonoslro. Nolandus est ordo super numerum Multieiiiin audita pirjejicatioiie ve-
lerbortim. Prius eniin de luio pravitatis eductlur, ut neruut ad Micieiatemcredentium, qui non sunt in
ejus pedes per fidem in pelra -olidenlur. Sed quia nuinero electoruni, tesie Veritate, qure aiuMuiti vo-
reciam fidem recta subsequi debet operalio, gressus cati, pauci vero electi (Mattk. s;0.j. Super uumerum
ejns direeti sunt, ut posl direclionem gressuuni, ergo prsedeslinalorum ad vilain, inultiplicati sunt
idest, pcrfeciionein boni operis, in ore acciperei credentes. Et qtiia in tempore quo (ides prsedicata
eti iin noviimcauticuin prsedtcalionis. Adhnc enim est, velus etiaiu saciilicinni mulatuin eal'/Jt-tjr. 7.) :
nobis in infirmiiatis confusione jacentibus, pracberi oslendilur, cuiii subiuferiur :
non tlebeiauctoritas praulicationis. Sed cuin j nn in 7. Sacrifiaum et oblationemnotuisti, aures autem
'Doiioopere snrgiuius, cum jain recti slare ceeperi- 185 perfecisii niilu. Ecce quouiodovir sanctus pru3-
inus, dignuin est, ut ad lucrandos alios in pr.edica- viuebat inuiaiidiiiuesse saciiliciuui, ct legem sjiiri-
iioneniiniiti debeamiis. Valdeeliani noiandiiin est, tualiier iutelligeiidani. N.:c faciuni es hoc teinpoii-
quod poslquam tlixit Caniicuiu, conlinuo adjunxit bus suis, sed nostris. Ipse hoc Spiritu saiutu rove-
Carmen, idest, hymniuu Deonostro. Sunt enim non- lante pr,i:videbal. iSos aulen, sicul nudiviiuus, stc
nulli quibus a Donino gralia doctrinse dalur, sed vidimus in civiiate Doniiui. Ecce sacnliciuui cf ..t.t'-
camdemin suam propriam gloiiam rellectereconan- tionem, sicul prius toii.-uetuuoeral, uoliiil Doiiiiuu-.
lur. Ili nimirum caiiticumin ore percipiunl, sed car- ,j.. " Ip.sefaclus eat nobissaceidos el sacrificiuin. Ipse c.-t
inen, itlesl, laudem, DouniioDeo nostro de perccpta verus agnus Dei, qui iiuinolaius esi pro nobis, qui
gratia reddere comemnunt. Sed qu.a iste vir sauctus lollit peccata inundi. Tr..nstvil uinbia, apparuil Vc-
prxdicationis verbum de novo Testanieiuo scilicet ritas : vclera transieiuut, el ecce latla siinl nuva.
tle Dominicaincarnatioue, passione, rcsurrectioue, Pcrlecil auieiii i.obi.-auies, ut qute de lege audiinus,
ascensioneet de caelerisqure ad novam vitain et ad spiritualiler inteihgamus. Has requiiebal Chrislus,
iioviim 184 hoinineni peitinent, accepit : el bsec t|uando dicehat, Qui babe ames audiendi audiat
omnia ad laudem omnipotentisDei expendit, non so- (Luc. 8.). Aurt s perfecit sms Discipulis,quando ape-
Ittiiiin ore.siio immissuin esse caniicum iiovimi,sed riiil illis sensiini, ut iuteiligereni Scripluras (Luc.
etiauitainien Deo no.-tto, recte leslatus est. Esto 24.). Velaures nobis perficiuutur a Deo, quaiido ad
novus hoino, prsedicaCliri-tuni : ct sie cantasti c;-n- ubcdiendumei per omnia perfecti elliciiuur. Uude
tiium novum. Noli quseiere laudem tuam, sed lau- scriptum est, Mel.or esl obedientia quam victuuse
dans invocaDoininuin : ei sic caiinen Deo noslro (1. lieg. 15.). Perlecfas aures a Doininopopuius ilie
dixisli. Fidem Doiniiiiprsedicace,et insuper ipsum babuit, de quo alibi Douiinus per Psalmisiaiii ait,
devote laudure, canliciiin et carmen Deo nostro can- Populus qiicni non cognovi,seivivilinihi(P«a/. 17.) :
lare esl. El quia hoc cantico el carmine andilo mui- in auditu auris obedivit mihi (Ibid.). IJolocaustuiv
tos ati iidcniconversurosvjr sanctus vidil, ideo pro- etpropeccalo non poslulas.i (llebr. 10.). Hoc disial
tiiius addidil : Videbuttlmulti, el 'timebunt,ei spera- intra hoiocaustumet saciilicitnn : quod Iiosiisepars
bunt in Domino.Qui cteci eranl, et de Deo nihil in- aliqua oblatu Dce, sacriiicium dtccbaiur. Ilolouau-
 '
f95 RUFINOPBESBY.TERO ASCRIPTUS 796
jlum aulem toium incensum eral (Levit. 1.) : vide-iA tuum (Luc. 2.). El alibi P almista postulat dicens,
ncet quando lola hosiia in sacrificio incendebatur. Salutare tuum da nobis (Psal. 8i.). Aon ahscondi
Sed Domiiiusnec minora ncc inajora veleris legis misericordiamluam, et veritatemtuama conciliomuilo.
sacrificia requiril, cui non j'ain iinibra, sed veritas ln conciliis et synagogis ante reges el praesidescum
grata exislil: quandotjuidem hrec non poslulavit. magna auctoritate et audacia Aposiolisancti ei niar-
Quaesiml, qu:e postulavit? sequilnr, el dicit : tyres praedicaverunt(.-lcf.5.) misericordiam et veri-
8. Tunc diit, Ecce venio.VoxChrisli est in persona tatem Chri-ti. Vis audire misericordiam Dei? Age
sna : Tunc, idest, eo tempore, quo mihi opportiinum pceniienliain, et remiitnnlur tibi peccata(Matlh. I.).
videhaiur, ut vetera iu nova inuiaientiir : Dixt, Ecce Vis andire veritalem ? Tene jusliliam el dabilur libi
vcnio(Hebr. 10.), idest, deliberavi ut in manifesta- merces mterna (Eccles. 18.). Audimisericordiam si-
lione ficrei advenlus meus. Hujtis ndvcnius teslino- mul et veriiatem. Poeniteniiain agite, appropinqua-
iVumde seriptiira trahit, cum subdit cmivertondose vit enim regnum cseloruin (MaHh.i.). Pceni'enlia
ad Palreni, el dicendo : In capite libri scriptum est pertinet ad misericordiain, regnuin crelortim ad ve-
de me, [Vers. 9.] ut facercmvoluntatemtitam : Deus rita:em. Modomisericordia prsedicatur, postea veri-
mcusvolui: Et legemtuam in medio cordis mei. In tas exhibehilur. ftursus qui modo contemuit miseri-
priino psalmo bujus libri scriptum est, ut faciam vo- cordiam : dislricte postea sentiet verilatem non qui-
iiintalein luam, itlest, ui impleam obedientiain a te dem ad gloriam, sed ad pnenam. Deinde respexit ad
milii iiijunctam. Et sic scriplum est : Ita volui, o meinbr.".saucia, etpro illis orat, dicens :
Deus meus. Non veni facere voluntateiu meam, sed 12. Tu autem, Domine,ne longefacias miserationes
volunlatemejus qui misit me Pairis. Attende, quid n (unsa me, idest, a nteis. Aliende peccatores, et noli
in capiie hujus libri scriplum sit de Christo. Diciiur longe facere abeisluas miserationes. Quisquis se
enim ibi, Beatiisvir qui nonabiit, etcaetera. flic au- sentit elongari a Dominoper pravam vitain, per ma-
letn ait, Ecce venio.Dicitur ibi : Sed in lege Domini lam volunialein, dicat devote, dical lacrymabiliter,
volunlas ejus : hic vero ait, Ut facerem volunlatem Tu auiem, Domine,ne longefacias miseraliiiiestunsa
tuam. Dicitur ibi : Et in lege Domini inediiabilur die me. Igo miser, Tu misericors. Multseinese iniqtiita-
ac nocie : hic autem dicil, Et legem tuam in metlio les, sed superaul tuae miseraliones. Misericordialua
cordis mei. Ila:c satis atqiiipolleiiliasunt. Quod me- 187 el verilas tua sempersusceperunl me. Altendo,
diiim csl, niuidecliuat magis ad aliquam partem. Illc quia misericors es : attendo, quia verax es. Amo mi-
ergo liabet legeni Dei in medio cordis sui, qui man- sericordem, timeo veracem. Et sic amor et liinor
tlata ejus ita meditatur et servat , ut non declinet ad dticuni uie ad te : quia misericordiael verilaslua sem-
tlexieram, neque ad -iiiislram (Deut. 5.). Ille babet per susceperuntme. Ideo oro, ne longe faciasmisera-
legem Dei iu niedio cordis sui, qui diligit Domintun lioncs tuas.
Denin ex lolo corde sno, et ex lota anima sua, et ex 13. Quoniamcircumdederuntmemala, quorumnon
toii-viribus suis, et proximuni suum sicut seipsum est numerus. Innumera sunt jieccala mea, inlinitae
(Luc. 10.). Quisqnislahs cst, juslum profecto est, ut sunt negligentisemese, quse undiqite ciiciimdanl, un-
jiisliliain, (juainipse babel, alis praedicarenon cesset dique iinpi(liunl. Dicamus liaie medullis cordis. Os-
(Gitiai. 3.). l'nde etsulidilur : teiidamus medii-onostro j»assionesnostras : humiliter
10. Annuntiavijusliiiam titam in Ecaesia magna, depreceinur, ui nos suscipiat ad sanandum. Nemo se
186 'f"lo 0,'be terrarum difTusa.Auininliavi quod justnm putet. Tesie enim A|>ostolo,in multis offen-
ex legalibus insiiiiiiis justitia uon fiat, sed ex le. G ( dimus oinnes (Jucob. 5 ). Peninet ad nos clamare,
Ecce lubia meauon prokibebo.Si aliqui voluerint pro- geniere, cnnliteri nou jactare, non de merilis glo-
lnhere, noii lacebo. Talia labia babebat Petrus, lam riari. Qua: si ulla sunl, quid habes quod non acce-
promla ad pr.idicandam juslitiam : quando prohibi- pisli (l.Cor. i.)'l Recte ergo subdiiur:Comprc/tende-
ttiin est a piinci|iibns, ne ultra loqueretur de Jesu : rutii me iniquiiales tnew, el non polui, ul viderem.
et i|>seviriliter resjiondit, Obedire oporiet Deo ma- lnianium compreliendunt nos iniquilates noslrae, ul
gis quain hominibiis (Acl. i. et 5.). El quia proinia etiamsi veliinus evadere, sineadjtitoriononvaleainiis.
MIIIIlabia niea ad nnituntiandamverilatem, Domine, Hinc alibi Psalmisla diCil : Funes pcccaloruiii cir-
tn scisti.Tu eiiim cognitor cordis, lu testis conscien- cumplcxi stini nie (Psal. 118.). Unde ei postulat di-
l ;e. Quicquid labia noslra lut|uanlur, Deus seni|ier cens, Convertc Domine captivilalem nostrain ('Ptal.
aiieiidii cor iiostrum, et secundumillud nos judicat. 1•/.').).Amissaaittein veril.ili- luce in Lantainc ccila-
Tales ergo nos exhibere dehemus, ul Doinino Deo tem vcuimiis, ut nosnielipsos iguoremus. Perpetra
no-iro corde et labiis placeamus.Cordc, inquit Apos- nius inala, nec celerius deprelieudiinus, vel p.rpe-
lolus, crediltir ad justiliani, ore autcni conlessio fit trat.i. Exclusa ab iuteruo liiiinne aniina nil in se ni.-i
ad saltilem (Rom. IO.).Sona labiis, propinqui corde, tenebras invenit. Seinelipsaiu videre perdidil, quia
ul lestein cortlis lui possis invocare Dominum, di- auclnris sui visioiieiucontemsit. Ex amissione iuini-
cctis, Domine,lu scisli. Gloria cniin uoslra hsecesl, nis crevit muliiplicitas iniquiiaiis. ideo adjnpgil: Mul-
te.-tiinnniiimcoiiscienliaenostrae(2. Cor. 1.). Dndeel tiplicalwsunl super capilloscapilismei. Capilloscapilis
stibditur : ad nuineri iniiltiludinemrevocat. Quis (Ex Auguslino)
11. Justitiam tuam non abscondiin corde meo. Sic- iU nuinerat capillos? Mullomiiiuspeccata numerat, quae
ut ille servus pig,er,qui talculiim abscoudit in terra excedunl nutneniiii capillorum. Jatn non nccidis, uou
(Maltk. 25.). Illnc.Doiniuu-Discipnlissuis ail, Quse- nioecharis, non facis luriuin, non dicis lalstiin tesLi-
ciimque audivia Pa re ineo, nota feci vohis (Joan. inoniiiiu, et c;elera hujusmodigrandia peccata: moles
1">.).Ideo et Aposiolis prrerepit, ul neque sneculuin sunt isl;e peccalorum. Magnaprsccavisti,de minutis
porlarent (Luc. 9.). Sacciilum iiainque jiurlal, qui quid agis? 1'rojecisti inolem, vide ne arena ohruaris.
verba divina in corde cclal. Juslitia in hoc loco in- Sed adhuc valde gravius est, quod siihjuiigit• El cor
telligiiur fides. Jitslus enini ex lide vivil (liooi. 1.). meumdereliquilme. Hoce.si, virtus cordismei delecit,
Credidit Ahraham Deo, el rc|iulatuni esl ei ad jus- el non esl itloneum ad cogiioscendum se. Quotiens
tiliam (Galat. 3.). llanc innlii ahsconderunt in corde; meile vagamur loris, deleclainur lerrenis, propria
suo, liinore moilis. Multi atlliuc abscoiiduul Dei jus- nostra sludia relinquiinus : atque iuania, vel agiiuus,
tiliam, aut propter pcenain liiuenles, aui propter vel loquiiuur, vel cogifamus : totienscor nosirum
damniini. Qui aulem uec poenain, nec damiium ti- derehuquil uos. Quutiens non cogitamusDeum, vel
uieut, ad illns pertineiit, dc quibus dicitur, lieali qui ea, qusead uiiliialem aniinai uin perlinenl: loliens
pcrsecuiioncm |>aliunturpropler juslitiani, quoniam ainitlimus cor nOstrum. Unde, quidam sapiens ait,
ijisorum est regniun crelotum (Malth. 5.). Veritalem Quocunque lempore non cogitaveiis Deum, puta il-
tuam el sulutare tuum dixi. idesl, Cbrislum prsedi- lnd ainisisse. Congrue eigo sequilur hsec oratio qua
cavi, tpii de seipso ait, Ego sum Veritas (Joan. 14.). dicilur :
Et de ipto Sinieon ditit, Videruiit oculi nici salutare 14. ComplaceattibiDeus, ut eruas me, Domine,ac
797 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS 798
adjuvanaum me respice. Bene ail, Complacent: non A j satutare tuum. Quid enim tam laudare, tam praedt-
eniui ex meriiis, sed solo beneplacito suo (Tt'1.3.), care, tam m gnilicare debemus, quam Deum et pa-
sola gratia, snla boniiatesna justificat Deushominem. Ireni 189 liiininuin, a quo est omne daium opiiiiiimi
Miseietor nobis pins Dominus,quia ei sic placet, non et onine donum perfectum (Jacob. l.)?lpse cniin
quia nos meruinius. Ideo iliscipulis suis aii, Non vos priuios patres nostros exspectantes euni, cduxil de
me elegislis, seil ego elegi vos (Joan. 15.). El Apos- luio fsecis, el slatuit -upra firmam petram quse est
tolus, gratia Dei sum id quodsum(l. Cor. 15.). Coin- Chrisius (Ephes. 1.) : et dedit eis opera bona, docuit
mendando ergo graliam, humililer Doininum depre- canticiiin novum, iiluminavii per ens alios. Dediteis
cntiir, ut eum erual a tot el tantis, quse praeini-it timorein et spem, imhens eos a vaniiaiibns lalsis.
malis, ui misericorditer respiciendo adjuvet in bonis. Auxit eos el ntunero, el virtute. Deindemisil Filinm
Deinde co"lra persecuiores deprecaiur, dicens : in carnem, qui faccret volunbilemsiiani et anuuniia-
lo. Confundaniurel revereanlursimul, qui quwrunt ret jusiiliam suani iu Ecclesia magna , et misericor-
animammeam.Quidrevereantur, vcl 188 Dominum, dam el veritalem el salulare siium, ut liberaretnur
vel pcenam,qua puniendi suiit? Mnlti ijusesierunlani- ab iiiniiiueris peccatis et inimicis, et cxultaremus et
mam Christi, sed ille poiesiaiem habebat ponendi lseiaremur in Doinino. flaec sunt caussaejustorum ,
animam suani et ilerum stimendi eam. Illiaulem ga- ut dicaut semper, MagnificeturDominus.Sed qui hoc
visi suut, CIIIIIpostiit : confusi sunt, ctiui recepit. dicanl? Qui diligunt , inquit, salutare Itiiitn , id est,
Multi adhuc qmerunt corpus Cbristi, et qiisenmt ani- Filiiiin tuiiin, per qiiem nobis aterija data est salva-
mas perdere (Joan. 10.) : qui proleclo aul i onlun- lio. Qui iion thligit Dominum nostrum Jesum Chri-
deutur niodo, ul erubescantde malis, et pcenitentiam ,B stuin (1. Cor. 10.), non est s|ieciosa laus in ore ejus.
"
agant, et tiinenies revereantur : aut aeternam confu- Laudem nosiram apud Dominum non eomniendat
Sioncni postmodum palienliir, cuin diceuir eis, lle, nisi alfectio el carilas. Quid autein tam diligere de-
maledicti, in igr.em seternum (Malik. 2:>.). Unde et bennis , quam euin a quo creaii et salvati sumus?
subditur :Ai>er(aniurre(ror«um,elreverean(Hr,auti>o/un(Rursus redil ad niisciiscet inopiaeconsiderationem ,
mihi mala. Retrorsumflant per fiuiniliiaiein.qui erant qiiatii iu hae peregrinatione patilur : et dicit,
erecii male per superbiam, et qui prreibant trahendo, 18. Ego autem mendicussumel pauper. Sed proti-
oecideudo, sequantur obediendo. Revereantur etiam, nus redit consolaiio , cum suhdil, Dominussoticitus
id est, liuieant, et honorent Deum,qui prius blaspbe- est mei. Ecce mendici Domini stimus : ad januain
mabaut: et sic convertantur a inala volunlaie, qua suae iiiisericordisesedemus : mendicaniiis, et clama-
me perseqiiebaniur. intis, Adveniat regnum tiimn, el, Da nobis panein
1(3.Ferant confestimconfusionemsutttn. Ut cito re- nosuum, ei, Libera nos a malo (Matth. C). Paupe
deant ad poanileiitiam: Qui dicunl mihi, Euge, euge. resenim sumus, nihil habemus a nobis. Ecce magna
ld est, licne, Bene : Irnsoria laus e-tt. ln isiis inbus spes : Doininussolicilus est mei. Dicit aliquis iu ser-
versibtts noia tria genera peisecutorum. Prius oral vitio Dominiconstitiitus, Mendicussmn, panpersum,
pro eis, qui quaerunt aiiiiiiaui ejus, utauferant eam : non habeo iinde vivam. Nolitedillidere pauperes Do-
inlelligeiidi sunt illi, qui aperta perseculione servos niini. Oinnein soliciiudinemvcslram projicite in euui,
Dei conantur occiderc. Tale- fuerunt illi, qui ctun qiioniain ipsi cura est de vobis. Et ne dicatis, Quid
gladiis ef ftistibus appielienderunt Jesum, et qui po- niauducabiinus? aul quo vesliemur? quoniam hscc
sueiunt eum in cruco (Joan. 18.). Deinde nrat pro gentes cogilant. Qnid ergo facienduin?Priinum quse-
eis, qui volunt ei mnla (Mallh. 20.). Accipiendi sunt Q ( rile regnuni Dei et jusiiiiam ejus, et bsecomnia ad-
illi, qtii nonduni perseqnunliir ajierte, sed odium et jicieniur vobis (Matth. 0.). Doiiiinus, inquit patiper,
inimicitias gestani in corde : hi aliquando siniula- solicitus est inei. Ergo si Dotniiius solicitus est, et
tionibus el callidis iiiuntur argumeutis, ad decipieu- nos securi simus. Sed quia jamdiu expeclans expe-
dum eos quos oderunt : aliquamlo elfrsenantur in ctavit, Domiiiuiii postulal, coni subjungil, Adjulor
verba iualilise. Tales fuerunt Jutlsei adversus Domi- meus, el preteclor meuslu es, Deus meus, ne tardave-
nuin (Mal h. 12et 22.). Postmodumorat pro eis, qui ris. Expectans expectavi te Doininumineuin : iuten-
dicunt ei, Euye,Euge : designantur illi, qui deridere disti iinhi, multa beneficia largiendo : solicitus es
solent reiigionem et sinijiliciialeui jiistoruiu. Tales mei. In bac vila facius es adjulor meus in bonis, el
etiam fuerunl in passione Christi. isli omnes in ipsuis protector in adversis. Solus tutis uiilii restat adveu-
corpore perseveranl. Sicut autem non se vindie.ivit tus, Deus nieus, ne lard.iveris. Quandiu te non video,
tle illis Duminus, scd pro illis oravit (LHC.23. Hebr. nou possidco, mendicus el pauper sum. Nihil extra
5.): sie nos non debcmusde inimicis qusereie ultio- te inihi suflicil. Tu expectalio mea : tu salus me.i :
nem, sed humilem proferre orationem, queniadnio- noli morari. Una hora desideranti, aesttianti longa
dtim ipse prsecepit, dicens : Diligiieininiicosvesiros, mora est: Deus meus, ne tardaveris.
benefacite bis, qui oderunt vos : ei, Oraie |iro per- TITULUS PSALMIXL.
scqiicntibtiset caluinniantihus vos (Matlh. 5.). Et
quasi qnis quseieret, quo fruclu, qna mercede? pro- 1. TiLulussequeutis |isaliniest, In finempsalmusDa-
tinus adjuiig I, Ut sitis linqnii) lilii Palris vestri, qui vid, quia jam saspe exposilusesl, non oportet replicari.
Materiaesl CtiristusDeuset homosecuudutnhnmaiiilalem
incaelisesi. Et de seipso nobis liibuens exeinplum • injuriaLus,
subdit : Qui i-olemsuum oriri facit snper bonos el J) hoc jisalmo. per deiiatem glorilicaius.Facit Lresparles in
ln priuiapaile adnionet,cumbonispiomissio-
inalos, ei pluit super justos et injustos (Ibidem). Ai- nibus,ut inlelligamrClirislussuprahoinincniDeus. 190
lende quantiis honor esl esse filiumDei, tit palienler lu secundaparle poinLcaussas,quare quidaiueuni simpli-
feias injurias inimici. Deinde eoiiverlens se ad Do- ciler homiiiempuiaverunL,quia injiinalumniulLismodis
liiinum, consolatur nos el admonet, dicens : viderunl.In Lertiaparle nos redditcerlos, eutn [ilusquatu
17. Exultenl el Iwtentur super te omnesqtiwrenles liomineinfuisse.Inteulio est nos admonere,mediaiorem
le. Omnes jier fidem et dileciionem, qui lc quserunt, Dei el homiuumhominemsimul (I. Tim. 2.) exiilisseet
: propLergloriampassiouisChrisii,imperatoiisinar-
extilient corpore, laetentur spiriiu : non super se, sed Deuin
tjruui, qui uonsibi mililibusimpcrauspuguaiu,
super te : ut qui gloriaiur in Domiiioglorielur. Ge- sed prior pugnavil,ppepercit, riorvicit, nl |iuguanLes exeinploUor-
mina merces nobis promissa est a Domino, scilicct taretnr, et majeslateadjuvaret,et promissionecoronaret.
immortalitascorporis, atque animsebeatitudo (2. Cor. Andiamus(Ex Auguslino)aliquidin isto psaluio,quodper-
10.). Propterea gemina exullalione prtecipiniur gau- tinet ad ejus passioneui.Co.nmendamus autem -sepitis,
dere, cuui dicitur, Exultent et Iselentur. Exultare quodnobisutile est retinere , DomitiumJesum Clirislum
enim ad curpus perlinet, Laeiari vero ad animam. plerumque loquiex se, id est, ex persoua sua, quod esl
Commendaturaulem laus Domini, cum subinferttir, caput noslrum: plerumqueex persoua corporissui, qcod
El dicant semper,MagnificeturDominus,qui diliaunt sumusnoset licclesta ejus : setl ita, quasi e unius homi-
a
nis |icrsonasonare verba, ut intelligamuscaputet corpus
" Minus apud Augustinum recte est ore
pro pertona, alque iila quidem vox abesse dicitur a Mss. u>
persona subaudiatur.
799 RUFINO PRESBYTEROASCRIPTUS 801
m unitate integritatisconsistere,nec separariab invicemA j canlamus, quia videlicetde triumpho exuliamus. Nec
tanquamconjugiumillticl,de quo dictumest, Erunl duoin aniiiiniiamus inortes, sed nstalicia : quia martyrio
came una (Genes.2. Mallh.19.).Si ergoagnoscimusduos fceliciler renaii, coepernnt heate vivere in gloria.
in carne una, agnoscamusduos in voce una. Audiamus Dicalur ergo recle, Et non tradel eumin animamini-
ergo ijiioddicitur. mtcorumejus. Sequilur alind inagnuiii donuin.
PSALMUS XL, i. Dominusopemfcral itli super leclttmdolorisejus.
Per leeluni doloris, intelligitur caro imstra, qnse do-
2. Bentusqui inlelligit super egenum el pauperem. let infirma. Quotuodo aliquis jacet et renuiescii in
Id esf, super Cbiistiim. Super egenum et pau|ierein leclo suo, ila noimus inliruius jacet et lequiescit in
in'elligeri, esl super hunianiialem et inliriuitatem carue sua. In carualiljus eniiu deiectaiur volupl.iti-
Christi aliutl aliius cogiiare. Hoc uiiqiie intelligen- hus. Iluinana quippe naliira eo ipso quotl creaia cst
ilum est, quod Domiiiuset Hedemlor noster, ciim in in inlirniitale, semiier babel deficete, ati|iie mdoi-
ioiina Dei cs.-et, scmeti|)sum cxuianivif, founam lienter ad deteriora labitur : nisi o|ie diviiue graLise
servi actipii-n-, in siiniliiudiiiein lioiiiiniiiufactus, el sust iiteutur. Porlabat le (Ex Augustino)lecius, non
babitu inventiis ut homo (Pkilipp. 2.). Dives apud porlahas lectiiin. Pnralylicus inius eras : Atb-stqui
Palrein, pauper apud nos. Scd laiuen |iauperias ejus dicat lihi, Tolle giabaliuu lu.oi, et vad.-in domum
divitiae nostraesuut : quomodo infi/miias ejus noslra tuain (Joan. 5.). El quasi (jiiatrerelur, Qiiare crgo
fortiludo est: quoinodo stultuni ejus no.-tr.i sapien- cuni opem fcrat nobis Deus , taiua inala ;.aiimur in
lia esl: ijuomodonioitttltas ejus uostra immorialitas hac viia, tantos lahores, laniain inquieludiiie car-
est. Infelligere eiiam oponet, quia pauperias et iu- nis et seculi? convenit se ad Doniinuiii: ei taiiquam
lirmilas noslri Salvaloris exemplum nobis lrtbi.it hu- B ' consilium nobis niedicimeexpom ns, ad;unxil: Llni-
niililafis, patientiae, obedientiae, iiiansiiclnlini , ca- versutnslratum ejus versasti in infirmitale ejus. Per
rilal.s. Haec intellige.e et cogitare, credere et inii- slraiuin cnrpus cuin nienie vult inleligi. Universum
lan . vera bealiiudn esi. Et quasi quis quseri-rel,Quis dicit secuudum oiniies sensns, ul seeiinduin carneni,
frutlus ertt hujus inlcll eitis' seqnitur et dicil : In et secuiidutn ineniein, lani inierius, tpiaui exterius
die rr.ala liberabit eum bominus. Id est, in die jutli- inielligas honiiiieiiiinfiiiiiaiuin. Lectus carms i li-
cii, qu.inilopiinieinli -unt mali , liberabil euiu Domi- nialiir per famein, per siiim, per frigus, |icr caloiem,
nus ah oiiuii mnlo, ab oinni po-na, ab oinni tribula- per passionem, per iioloreiu, |iei-corrupiioneiii, J.92
lione et angnstia liujns saituii, ruque a poiestale et pcr iiiorlalilalem, et imuimciis alii- modis. Sirani.ii
lormeniis diaholi, cl inferui : et ranslect euni in meniis i.liiniaiui- |ier igiitirani.ani, per stiiliiiiaiii ,
liberlalem glorise liliormn Dei (Rom. 8). Nirral et per i.ebel (lineii!, jier liuioreui , per siipetbiain, i er
alia benelii ia, quauDominus largitur beato viro, qui vanaui glnri.ini, per iuv.diani , jier irain , el iiu.aia
inlelligil, subnciis : aiiis inuliis. Il.e autem inliniiitas jiceuae-t pccc.ili.
3. Dominusconservetettin, et vivificeleuiu, et bea- Quia homo nolnil foriis esse iu Deo, infiiina e*l in
luiii faciat eum in terra, el non trudat eum in animam seipso. Quia carne cl spiriiii deleclatus est, caine et
inimtcorumejus. Ilax orali> piomissio est. Conser- spiritu puniliis est. Dic.iur eigo, Univetsumslrulum
val eniin Doni.iitishunc tiiteiiigeuteni. lutra pericula ejus versastiiu infirmilale ejus. Proptcrea adlntc in
el leiiiationes hujus laboriossevit.e non siuit eurn i.ac iiiliruiilaie reiinquiiur, eiiani si orig nale jiecca-
perire. Non permillit leniaii sujua, quaui lerre po- lum , proplei qnod puiiitiis esi, reniilt.iliir : ne ite-
tcsf (I. Cor. 10.). Quicqunl agat, qiiocun,uo se ver-1Q riini possit superbiiv, et culp.uii quain IV-cii, v,iie.it
lai, semper iu custodia De; est. Vivtlicat eum spiritu oblivisci. Malus servu- est: seinper oportct teneri
suo magis nc magis secunduin interiorem bomiueiu sub Uageilo.Sed jam ll.igellalns po-iulal iiiUcrieoi'-
(Ephes. 3.), IIt quolidie justius et purins vivat in diaui, postttlat sanilaleni , de supcrbia ad humiiila-
Deo. Et beatilica; 191 eum non soluui in cselo, sed luui redil. Coulilclur peccatnni suiim, iliccns :
etiain in terra, sp.riiuales virtutes largiendo. Jtixta o. Ego dixi , Vens, miserere mei : sana animam
quod sciipluin est: lieati, ijui speranl in le, Domine meam, quia peccuvilibi. Ego dixi, ioquit. Nnn abs-
(1'sal. 58.), el beali qui diligunt iioinen luuni. Et condi pcccala inea, non tattti coiifessiniieui: sicut
bcati pauperes sjuritu. Peaii miies, beaii mtsericor- (|uidaui lacuit, et ideo invetcrtla stint o.-sa ejus
des, beaii pac lici, beali mundo corde , el ctelera (Psal. 51.). Quoniaiii qui nialuin , qund ges-il. , non
(Matlk. 5.). Piomitlil nohis Doinuius beaiiluilinem aperit, eas eliain viitufes, quas habel, petdti. Yera:
in lntura vita : sen si diligenler atiendiinus, i li.un in huuiilttalis itidttiuui e.-l, culpam .-uain recogiiosc re,
hac terra jam parieni pr.t imi possideinus. Pars uli- ati|ue eamdeui voce coufessioiiisaperire. Ideo prajci
que magme felic.latis est, sccu um potuisse despi- pii Dom.nub uosiei, ui j cccatii nostra saceidoiibiis
cere, et oinnipo enti Deo servire coep sse, evasisse coiifiieauinr JJLUC.\.>.) : ul videltcel coiiliti-mloliu-
viiiorum inlelicis iniiini doiiiinitum , iiberum esse a inilieniui, et jiei liuunli atis ineritum pe. ti,.i.iin:is
inisera servituu: diab-di el pecciili (Joan. 8.), vana- reiiitssioneui |ieccatoi uui. Superbis enini icsislit
riiin rcruin cupiduat bus uou excruciari, sccf rihus D.tis, sed huiiiilibiis dal uratiam (Jacob. 4.). Magn,.s
non iinmisceii, innocenier vivere , beatse castitaii est tonie-siouis fruclus. Dicil quid.iin pceiiiens i .
opeiam dare, gloii-sa: paupertalis suflicienliampos- u_. alio p^aliuu, Dixi, coiiiiiebor : et tn rei.isisii impic-
sidcre : iidiii exiia Doiini(jiucrere, in ipsius amore taieui peccali lnei (Psul. 15.). Aiteiidequnn veloxest
et contcuiplaiioiit- su.iviier requiescere. Peiisemtis iinsericordia Det iiomiui coiilitenii. Nonduincoifiie-
qiiaiiluin iiobis Doininus pia vocaliouecoiitulerit, de lur, sedde iberatuin babei iucordesuo nt couliteatur,
qiianti- fraiidiijus, adulieiiis, rapiuis, perjuriis, sa- ideo a pcccalo muiidatur. IIoc signilicat, quoii Dotni-
cnlegiis, iniiiiuiiuicus, vitti, et peccaiis liberaverit: lius I prosisprsetipit diceus : Iie, ostendile vo»saccr-
el lUllc ci)gno:.cemus, quam verum sit, quod audi- dolibus. El cum iient in via, sanati sunt (l.uc. 17.).
iiius in psalino, quod dicntir :et bealum laciat eum Publ'Canus quid atl? Deus propilius esto milii pccca-
iu lerra. Hunc auiem inteiligenlem , elsi iradit ali- tori. Desceuuii juslilicalus (Luc. 18.). 0 beata con-
qiiaudn Deusio manus iniin.corum ejus, ul habeant fessto ! quanti per le inuiidanlur, sananiur, justili-
poteslaleni occidendi corpus, nunqiiam Lradil eum caiilur? Igitur unusquisque uostruiu dicat iiuiiiimer,
iu anim.is (Muttk. 10.), id est, in voluiilales iniini- dicat lachryinabditei', dical ex affectn,dical ex cor le:
corum : ut scilicel possint cuni facere suis iniquisi Ego dixi , Deus, misereremei: suna aniniam tneuui,
voluntalibus obedire. Unde sancli Manyres eliaui iu quia peccaviiibi. Qnid cst, Peccavi tibi? peccavi co-
stiis passionibus viclores extilerunl, quia et si po- ram le, vel conira le. Quid esl peccavi tibi? raiio-
lueruiil corporaliter occidi, nunquam taiuen animoi nem libi leddilurus pro peccato. Talia dicunt ainici
poluerunt frangi. Illi vero qui occiderunl, victi sunt: conliiend .. Auiiiainu-quid dixertinl iiiiniici eri.uitlo.
quiaquod volueruntimplere, iiiiuiiuepotticrnnl. llinoI , 0. Inimici meidixeruntmulnmiki. Ilsecverha pro-
cst, qiiodin mortibus Maityroin nou ploramus» s«dl prie iicrihiem ad c.iput. Ac s> dieiitj Kgo veidi m**
801 1N PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 802
dialor Dei et hominum (1. Tim. 2.). Sed inimici boc A tem dicitur : Susurro el hilinguis maledictii'?: 194
IIOIIatiendentes, et me honiineintanium non Deum niullos enim turbavit pacem hahcnie-; (Eccli. 28.)
csse ciedenles , dixerunt hsec mala mihi, id 'St, de 9. Verbum iniquum cunsUluerunt ndersum me.
me : Quandomorietur,et peribitnomenejus? (Iplabant Constituerunt enim, ut adversus JCSIIMI falsum dice-
enim, ut morerelur, et nomen ejus di-lereturde terra retur teslimonium(Luc. 22.). Verb ni eiiani miquiini
(Jerem. 11.). Moriuusest Chrisius. et admirabile fa- fuit, quando dixerunt, Cruoiligalur. El, Reiis est
ctume-inomen ejus.Gran m fnimeniicadens iu terra mortis (Matth. 2(i. et 27.). I|*si de me ita feceruni.
niorluiim esi, et inde aniplius niulli|ilicaluin (Joan. Sed, Numqurd qui dormit non adjiciel ul resurgut?
12.). Sic etiam cnrpus Chri-ti t reseete ronsuevit in Ille qui lam facile potesl resmgere a morte, qtiain
lrihu!atione. Diccbanl iniin ci Judne : Quando moric- facile potest donniens excilari a sounio , nuuiquid
tur? Qtiandopoteriinns eurn occidere ' El sic penbit non adjiciec morti siie ut resurgai? Nuinqiiid non
lioiiien ejus, id e-t, fama ejus. Fait eiiam meniio- resurgel ille, qui ait Poiesiaiem h ibeo ponendi ani-
nciu de iraititurc sui Juda, qui caput eratinimico- mammeam, et ileium sumendi eam (Joan. l'.)? Et
rum, cuin siibjungit: iVdamdormivit (Ex AuijuUino),quando delatere eius
7. Et si ingrediebatur ut viderel, vana loquebalur, Eva formata est (Gen. 2.). Adam in ligura Chrisii,
193 cor eJus congregavitiniqiiitalemsibi. Ingredie- Eva in figura Ecelesi e. Dum dormisset Chrisius in
Iialur t •inqiiauifraiiduleiitus, tamquam explorator, cruce, de lalere ejus sacramenla Eecle-isefluxerunt
tamcjtiaiiiinsidiator : non ut imitaretur, sed ut vide- (Joan. 19.). Et unde donnivit? Ex illo qui ingressus
ret quid posset reprehendere, quid accusare, quid est ut videret.
ealumniari. Cor ejus traciabat de morte Clirisli, et „n 10. Elenimhomopacis mew,in quo speravi,qui ede-
sic congregabat iniquitatem sibi. Melitis emm erat bat panes meos, maghificavit supe.r me supplanlalio-
ei, si natus non fuissel homo ille (Mattk. 20.). Quod nem. Non ftiit mirum, si inimici mei cogitabaut ad-
passiimest captit, patiuntur el memhra.Si me(inquit) versum me mala mihi : quia et homo pacis mew,
persecnti sunt, et vos persequentur (Joan. 15.). idest, Judas , cum qui pacem habebam, et qui se
Aposiolusdicit, Propler subiiuroductosfalsosfraires, pncilictim simulabat: in quo speravi, quantum ad
qui subintroierunt explorare lihertaiein nosiram sestimaiionemhoininuin.1'uiahantenini quod ei mul-
(G lat. 2.). Ili sunl hypocnt.e, simulatores mali, tum crederem, et in eo iiiiiltiun conflderem, quiede-
adjiiugcntesse fictacaritale, caplaiilesoinnes molus, bai panes meos,idest, cui ego intinctmn paiieui por
omnia verba sanctoruin , in omnibus laqueos inqui- rexi: vel panes meos sjiiritualesedebat, quia quotidie
rentes. Tales inulti iiiveuiunturinira sncietatem fra- prsedicationcmmeam audiebat. Majorem supplanta-
trtnii, qui spiriiualia studia lelinqueiiles , lorpentes lioneinsuper me magnilicavit,quam alii: quia eiiaui
olio, appetuut quotidie audire et videre el loqui va- osculo tradidit. Nolite sestimare, fratres, ut illi qui
nilutem : totumdiem expendiint in fahulis, in curio- ad conveisationem veuiunl, el habiluni sanctaereli-
siiate, in sluliiiia. Pravis ctiam concupiscenliisatque gionis assuiuiiiii, oinnes sint sancti, uinnes sint re-
illiciiis cogilationibus anitnum subjuganes, corde ligiosi. Et Judas inler Apostolos Aposlolus erat :
coogregant iniqniiatem sihi, idest, ad delrimentum sperabatnr ijuod sancius esset: et ipse fur erat et
siiiim. Sibi coiigregavernnt, nou mihi, (|UomodoJu- latro (Joan. 12.). Sed quouiodo euui Christus oalien-
das sibi, non Chrisio. Egreitiebaiurforas, elloquebalur ler sustiuiiii, ita si nos aliqnos habemus simulaioves,
in idipsum. Egre.iiebjtur ad .iuda>os(Malth. 16.), et qui sedeani ad uiensain noslram, qui sim nohis cou-
loquebatur in ilipsum, idest uno consilio, una cou- C juncti: in osculo pacis sei|iianiini|er exemplo Domini
spiralione. De labbus dicil Apistolus : A nobis exie- nosiri tolerandi suot : quia qui malum non tolent,
runl, sed non erant ex nobis (1. Joan, 2.). Sive intus ipsc per impatientiam suam sibi testis est.quia I».-
sint, sive foris, semper hoc loquuntur, qnodpertmet nus IIOIIest. Qnod si aliquis talis patienler a nobis
ad vanitatem, el semper congregant sibi iuiquitatem toleraiur: illi quidem detrimeiituin tnagiium est,
et damnaiioiiein. Multi sunt inltis corporc , et foris nnhis autem propter virlutem pitientise magiia rner-
corde: sictit de quibusdam Israeliiis dicitur, quia ces a Domino reddetur. Scire autem debemus quia
corde reversi sunt in iEgyptum (Exod. 10.). Etalibi sicut 1tudabile valtleest, et ad maguani perfeclionem
dicit quidam in psalmo : Et cor meum dereliquit me pertiuei bontimesse inier inalos: iiaecontrario valde
(Psal. 59.). Quisquismente vagalur et inania cogilat, deiestabde est, et ad magnamperversitatem perfinet
ipse foras egredilur. Si autem id quod inutile et va- inaluin esse iuter bonos. 0 quam gleriosum est et
nuiu est, cor nostrum delectabiliter mediiaiur, id- acceptabde Deo, si intra multos superbos unus est
ipsum et lingua nostra libenler loqu.tur. Vis scire de humilis, intra mullos iracundosunus est milis, intra
fratre, quale cor habet ? Attende unde libenlius lo- multos luxuriosos unus est tastus, intra multos in-
qualur. Ex abundantia enim cordis os loqtiitur ordinaios unus esl religiosus! lia nimis turpe est, et
(Matth. 12.). Etbonus homode bono thesauro cordis veheinenler Deo tlisplicet, cum intra multos humiles
sui proferl boiia,einialuslioiiiodemalo thesaurocor- iiiitis est superbus, intra mulios castos iinus est iui-
dis sui profett mala (ibid.). Custodiamus , ftatres , miindu-, intra mullos manstietosuuus est iracundus,
intioitiiin nostrum, maneamiisinius, ct magnam ex intra multos religiusos unus est perversus. foleran-
istis verbis alteudanius seilificaiionemnostrain. Prius rp, dus est, quia Doniinusprsecepit : sed ipse iram Dei
dixit, Ingrediebatiir,nec dixil, ut agerei, sed videret: non efftigiet. Et sicut bonus pro sua lauJabili per-
jain notatur vagatio oculorum et cuiiositas , quod fectione ma.orein qtiam caeferi homines recipiet a
vitium vehementer solet nocereconversis. Audi aliud Dotniuo relribiilioiicm: ila e: cuin Juda iraditore
vitiiim : Vana loquebutur. Audi terlium : Cor ejus niajoie :i recepiurus est dainuationeni. Magnlicavit
congrtgavit iniquitalemsibi. Perverssecogitationes se- euim super Christum 195 supplanlalioiiein, quia
parant a Deo (Sap. 1.). Hsecfria sttidia sunt otioso- membra ejus a buno proposno studuit perverso
riiin in clauslro : vagaiiooculorum, superlluitas ver- exeinplo suo siipplanlare. Chrislus tainen iion se
boruui, perveisiias cogiiali num. Hscc tria vilia modo vindicat, sed paiteoler toleral etorat. In lutu o
ejitiunl fralreni tle clausiro. Ad hoc auteni (oras lamen inala qtisefaciunt, uisimodo resipueiiiit, inaiis
lihenteregreditur, ulvanitalein qiiiimin cordegestat, esi redditurus. Et ideo dicit:
cxtra liceutius videat et loquafur. Egressus Jnoas II. Tu autem, Domine, misereremei, et resuscila
loquuius est ad Judseos (Luc. 22.). Sed quid illi? me, et retribuam eis. Ut boc sit misereri, ul nie a
Adversumme susurrab>nt omnes inimici mei : adver- morte resusciies : et relribuam eis in futuro. Omnes
sum me cogitabanttnalumihi. Quseadiersa mihi erant ante tribunal Christi asiabimus, ralionem reddituri,
el nociva, secretis consiliis et cogilationibusexqui- et rcce|tturi secunduui quod unusquisque gessit in
rebant. Timebant enim, ne forte luniullus (ierel in corpore, sive honum sive malum (2. Cor. 5.). Scio
populo(Matih.20.). Sciendum auteni est, quia susur- autem quia resuscitabit me. lil ponit caussam unde
rare magnumpeccittimest. ilincper quemdam sapien- sciat, cura subjungit:
 »03 RUFINO PRESRYTEROASCRIPTUS 801
12. In hoc cognoviquoniamvoluisti tne: quoniamA ritualiaquteinius sunt, intelligaatur. Magni sacramrnti
nou gandebit inimicusmeus super me. Quasi (Ex Au- (ExAuguslino)res est ut Clirislianigppelientui- liliiChore.
guslino)ine superato.Quia gavisi sunl Juilsei, qiiando Dicti siintenini ChristianifiliiOucifixi. Per C.i.oreaulem
vidertini Chrisium ciiitilixuin. Implesse se arbilrati accipiiurChrisius, quia Chore inlerpretalur cnlvaria: et
sunl voluntatein nocendi, " eflecto fructu ssevitioe. inloco lfj.
Calvaritecruciflxusest Clirislus(Mallk.27. Marc.
Luc. 23.Joun. 19.). Locusvero ille, sicut quidaindi-
Viderunl Christum in cruce pendenlein, moverunl cuul, ideocalvariaappellatus est, quia rei solebantibi de-
capul, diceuies : Si Filius Dei es, descende de cruce calvari eldecapitari.lgilur intellectiisist-' quemsequeoiis
(Matlh. 27.). Non desceudebat, qui poteral. Non im- |isahnivocesnobisgeneranl,allrbuiuir liliis1'hore,id est,
polentiam denionstrab.it, sed patieuiiam docebat. Si liliiserucis: directis in finem,id est adsummambeatitu-
enim haecitlis dicentibus, de crucc dcsceiideret, his dinem pervenire desideranubiis.Malfria justus estsecun-
dum vimanimae.Vel materiapotestdicideside-
quasi iusultantibus cessisse videretur, ct victus, op- riomiilramque
suminiboui.In ostennilurjustussecun-
probria tolerare non |>otuisse crederetur. Magis dnm\iui superioremprima|iarte aninue Deum desiderare, coclestia
inansit iu cruce illis insultantibus, fixus illis nulan- sola appetere, adversitatcshiijtisvitatnonilimere.In se-
tibus. Ideo eniin capui agitabant, quia capiti non ciunlaparie jier illamviin snperiorein aniinalilatemcon-
bserebant. Docuit nos plane patientiam. Nam quod fortare,qtne cilo movelura tribulaiione.Vox est jierfe-
est fortius, fecil, qui noluit (acere quod Judici pro- clorumse in hoc|isahnospe fiiiurrebeaiiliidlnisconsnlan-
tium, et tribnlalioiiemhujus vitre palienler tolerantium.
voeabanl. Mnllo esl cnitn polentius de sejiulcro sur- Allendunl
enim,nonesse condignaspassioncshnjus lem-
gere, quam de cruce descendere. Quoniamnonbgau- porisadfuluramgloriatnquae
debilinimicusmeus super tne. Cavisi stint ergo, sed Horuminteutioest nos horlari, revelahiturinnobis(flom.8.).
ul in Iribulalionibuspo-
resurrexil Ciiristus, glorilicatus estChrislus. Vident T, , siii, exeniplosuo nos ipsosconsolem.ir,atque in pressura
modo in noiuine ejus tonvcrli genus huinanuoi : " spe futursereinuntrationis non deliciantus.Desideriurn
modo insiiltent, modo capul agiteul, imo jam caput suumin |irincipiopsahui.tpiiin finemtendere desiderant,
figaut. sic exponunt: Vox perfectorum:
13. Meaulcm propler innocenliamsuscepisti.MeIla- PSALMUS XLI.
gellatum sine merilo, occisum sine debito, propter 2. Quemadmodumdesiderat cervusad fontes aqua-
innoceiuiani, propter iiitegrilatem , sine peccato, ita desiderat anima mea ad le, Deus. Dicilur
suscepisti sananduni, quemadinodummedicus segro- rum,
lum. Et confirmasii mc, Dando immoiialiiatem et naiura esse cervi, ui serjienteiu flatu suoextraliat, at-
impassibilifatein. In conspeclu luo. In majeslale et que ipsum ad renovationcm suam (ransglutiat. Qtio
divinilate lua. ln wlernum. Quia Cbrisliis resurgens absorpto.iantasili propter veneniim inardescit, quod
ex moriuis jam non inoritur, mors iili ultra non non suflicii ei de uno fonte potasse , sed atl plu-
dominabilur (Rom. G.). Ecce propler inuoceiitiaiii res curtit. Ad hiinc iiiodum se perhibct bsec ani-
Christtis suscipitur, siiscepius in ;eleiiiiini conlirma- ma 197 perfecta Deum desiderasse, dicens : Quem-
tur. AllendiLe,fralres, via ad Dominum innocentia admodum, idest, qiiam ardenter, desiderat et fesfinat
est. Hinc aliu psalmo qusesiiuni esi. Qu;S ascendet cervus, i.bsorptoserpenle, non ad unuin lantum, sed
in montem Domini? El continuo ailjunctuni esl : ad plures aquarum lonies : ita, ad illum modum, et
Jnuoceus manilius et inundo corde (Psal. 23.). Ille ardore el fervore anima mea, absorptis vitiis, desi-
innoceiis esl, (jui ncc sbi nocet, nec alteri. Atten- derat pervenire ad te. Quia sicct plures fontes sitim
damus ivitnr caput nostruin iu inlirinilate nostra _ cervi refrigerant, ita tu eris mihi refrigerium niulia-
ruin
Q slatcmmiseriaruin
positum. lieatus eniin ijui intelligit super egenum ei '••' : ut per te liepoiiam omnein vetu-
paupereui : ct discainus in illo virluiein iiinocemise, peccati, et in noviiale reformer spirituali
qui cum inalcdiceretur, non maledicebat : ctiin pa- (Rom.lui). et 12.). Quoniam apud le est fons vilse, ad
animas invilare dignalus cs, dicens : Si
leretur, non comniinabatur : tradebat autem judi- qtiem ip-e
canli se injtisle(1. Petr. 2.). Tamquam ovis ad occi- quis sitit, veniat ad me, et hibat (Joan. 7.). Et ile-
sionem ductusesi, et sicut agnus coram londente se, ruiii, Qui bibii ex aqua iptain ego tlo, fiet iu eo fons
iion aperuit os suuin (lsai. 55.). Recle ergo ait, Me aqure salientis in vilam aeleruamc(Joan. i.). Ideo,
autem propler innocenliam suscepisti, et idco meiilo fit5. Silivit anima mea ad Deum foniemvivum. Hic
confirinnlus esl in aeternum. Iloc fecit, hoc docuit , cnnversio per.-onrjead auditnres : ui adinoiieaulur
hanc ejus iiiiioteniiam prout possumus, 198 ioine- et sedificeniur. Iloc enim babent jusii propriuni, ul
mur : ut non rcguet in nobis peccaluin (Rom. (i.), in oiiiin: qiiod dicunt aui faciunt, non suum taiilum,
ul ctini capiie noslro suscipi a DeoPalr.i et conlir- sed alioruiu prnfectum quserant. Deus est fons vivus,
ni.iii uitTcaiuur in seicrnum. El ne ingiati simus, fons indeliciens. Vel foilis et vivus, idest incorrupti-
agamus ci gralias pro tantis suis bencliciis, ci loto bilis ct iiiiiuortali-. Ctirre ad fonlem, vel forlem vi-
corde, lota devotione dic.inius quod subditur : Bene- vmn. Curstis tuus sit allectus luus. Cursus tuus sit
diclus Dominus Deus Israel. Inde sit bcnedictus ct (lc.-ideriiitniiium. Scd noli ulcumque, noli nl qn.ile-
aniinal currere : ut cervus curre. Cervus,
laud.iliis, taiinpiaiiidominator, crcator Israel, idesl cumque
viilenliuin euni per lidem, et credentium videre eum inleremtis serpentibus , majore siti inardescii, ad
lontes acrius cnrrit. Ser|ientes vitia lua suiit. Con-
per sjieciem : qui inlelligunt Eilium ejus Deum esse suiue serpenies
ethomiiiem. Et ista benediclio incipiat ab lioc swcuto, desiderabis iniquitatis (Prov. 15.), tunc amplius
et durel usquc in sticulum subseculivijui. Fiat, fiut. D ^ fontem veritaiis. Sed audiamus, ijuid
Ilic iiabelur in llebraeo, Amen, arnen. Qure verui le- feelix aniiua isla sitivil. Quando veniamet apparebo
ante fuciemDei? Qtiando veniam? Quod cilius cst,
plicalio iiiilissoiubileiii significat conlirinatioiiein. lardiim
Qua verbi re|ietilione ipse Dominususus est in Evan- nire et desiderio esl. Hoc est auteui tjnoil siiio, ve-
gelio, ubi ait : Ainen, amen dico \obis (Joan. 5.) : noiidumapparere. Aposlolus ait, Filii Dei suinus, sed
ad coniirinaiidam videlicet senlentiam stiam. ln quo niaui apjiaret quod erimus. Sciinus aiitem quo-
donal nobis inlelligere, quia quod sic veritas dupli- ctim appaiiici',1, similes ei erimns : ijuoiiiam
t.it, tonstantcr affinnat. videhiinus eum sicuti esi (1. Joan. 3.). Hoc est (Ex
Augustino)quod sitit. Sitio in peregrinaiione : sitio
TITULUS PSALMI XLI. in cursu, satiabor in adventu. Unde alibi d cit; Sa-
1. Iste ps.dmusiiititulalurhoc modo, In finem,inlelle- tiabor cum apparuerit gluria tua (Ptal. 10.). lnterim
clus filiis Chore.Sic est lilulusin itsalino,quoinodoclavis dtim inediior, dum curro, duin in via sura, antequam
indotno.Sicuteuiui jierclaveinreseratur doniits,utiute- veniam, anteqiiain appaream .
rioravideantur: ila per tilulum aperitur psaltnus,ut spi- i. Fuerunl rnihi tacrymwmew panes die ac nocle:
" VuigalusAugustinus, effectum fructum swvitiw c Unutn quod scio, fontem
suw viderunt Christum, etc. pro fortemAmbrosiaiiiun
b Ibideui tunc legitur pro sed, sub alia eiiaiu in- Psalteriuin :
legit creieruin hsec quoqtie vox forlem
a pleri-que libris antiquis abesl.
lerpunctione.
805 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS.
dum dicitur mihi quolidie,Ubi est Deus tuus? Futrunt A rerum non corpus, sed animam video. Et tamen haec
mihi, inquit, lacrymwmewuon amariludo sed panis. omnia qure collustravi, per corpus ea me collusirasse
Suaves (Ex Augustino)erani ipsre lacrymre. Sitiens cognosco. Terratn latidabain, oculis cognoveram.
illtun fomem, quia hibere nontlum poteram, avidius Cseluin, sidera, solem, lunamque laudabam: octilis
meas lat rymas manducabam. Non enim dixit, factre eognoveram. Ocnli memhra sunt carnis, fenestrre
sunt mibi lacrymaemere potus, ne ipsas desiderasse snnt menlis. Interior est, qui per has videt, qui
videretur, sicut fontes aquaruni : sed servata illa quando cogilalione aliqua absens est, frustra palent.
siti, qua inardesco ad fontes aquarum, panis mihi Deus uieiis qui fecit hrec quse oculis videam, non est
factrt:suiit lacrymsenieae, dum differor. Et uiique istis oculis inquirendus. Aliquid eliam per seipsum
mandiicando lacrynias meas, sine dubio plus silio animus ipse conspiciat, utrum sit aliquid quod uon
fontes. Die quipjie et nocte factsesuni lacrymrr niese per oculos sentiat, quasi colores et lucem : 199 nun
jianis. Cibiiinistum qui panis dicitur, die comedunt per aure-, quasi cantus et sonum : non per nares,
lioiuine-. Nocie dorniiunt. Panem lacrymarum die ac quasi odoruin suavilalem: non per palatura ef linguam,
nocte comedunt, sive lotuin accipias diem ef nnctem, qnasi saporem : non per totum corpus, quasi duriliam
sive diem intelligas pro liiijus seculi prosperitate, el mollitiem, rigorem atque fervorem, asperilatem
noctem vero pro hujus saeculi adversitate. Sive, lenitatemque perlractem: sed utrum sit aliqnil quod
inquit, in prosperis rebus saeculi, sive in adversis intus videat. Quid est, intus videat? Quod neqiie
rebns sseculi, ego desiderii mei lacrymas funilo. color sit, neque sonus, neque ndor, neque sapnr,
Ego desiderii mei aviditatem non desero. Etcumin neque calor, aut frigus, aul durilia, aul mollifndo.
mundo bene est mihi, male est antequam apparebo n„D Dicalur ergo mihi quem coloreui habeal sapieniia.
ante faciemDei. Quid ergo 198 diei quasi gralulari Cogiiamus justitiain ejus, quia inlus in ipsa cog ::i-
me cogis? Si aliqua hujus sseculiprosperitas arriserit, tione pulclirittidine fruiniur. c Quid tamquam soiius
nonne deceptoria est? nonne fluxa,caduca, mortalis, ad anres? Quid tamquam vapor surgit ad nares?
volalica, transiloria? Nonne plus habet deceptionis Quid ori infertur? Quid manu Iractatnr? Et delectat,
quam delectationis? Cur ergo non ob et ipsa flant et intus est, et pulchra est, et videtur, et laiidaiur.
lacrymremesepanis? Si quidem et cumfelicitas saeculi Et si in tenehris s nt oculi isti, aniinu- illius luce
circumfulget, qiiamdiu snmus in hoc corpore, pere- perfruitnr. Quid est illud quod Tohias vidcbat,
grinamnr a Domino (1. Cor. '.). Et dicilur mihi quo- quando videnti liliocaecusvita; consiliumdabal (Tob.
udie, Ubi est Deus tiius? Quia paganus si iniiii hoc i.)1 Est ergo aliquid, quod aiiiiiius ipse corporis
dixerit, tion illi el cgo possum dicere, Ubi est Deus dominator, rector, habitator videat, quod non per
luus? Deuin quippe stium digilo oslendit. Intendit ocutos corporis seutiat, non per aures, non per na-
enim digitum ad aliquem lapidem, el dicit, Ecce est res, non |ier palatuin, non per corpnris lactum : sed
Deusmeus. Ubi est Deus ttius? Cum lapides irrisero, per seipsum. Et utique melius qnod per seipsum,
et erubuerit qui demonstravit, tollit se a lapide, su- quam quod per servum suum d esl prorsus. Seipsum
spicit caelum, et lorle in solem digitum intendens, enim per seijisum videt, et animus ijuoque ipse ut
iterum dicit, Ecce Deus meus. Ubi esl Deus luus? norit se, videt se. Nec uiique ut videal se, corpora-
Invenit ille quod osiendit ocnlis carneis. Ego autem lium oculorum quaerit auxilium. Iino vero ab oiiini-
non quasi non habeo quem ustendam; sed non habet bus corporis sensibus, tamquam inipedienlibus et
ille oculos, quibus ostendam. Pntuit enim ille oculis persirepentibus absiraxit se atl se, ut videal se in se,
corporis niei ostendere Deum suum solem, quibus C ul noverit se apud .-e, collegit se. Sed ntin piid tale
ego otuli- oslendaui solis crealorem? Yerumtamen aliquid Deus ipsius est, qualis est aniinus? Non qui-
audiendo quoiidie, Ubi esi Deus tuus? et in lacryniis dein videri Deus, nisi animo potest : nec lamen ut
meis quotidianus pastus die ac nocle, ineditatiis sum animus videri potest. Aliquid enim t|u;enl aniuius
quotl audivi, Ubi est Deus tuus? Quaesivi etiam ipse isie, qund Deus cst, de quo tlli non insultenl, qui
ego Doiuinum iiieuin, ut si possem, non tantuui dicuni, Ubi est Deus tuus? Aliquam quaerit incom-
crederem, sed aliquitl et viderem. Video enim quse niutaiiilem veritatem , sine defectu suhstantise. Non
fecerit Deus nieus, non atiteni video ipsum Deum esl talis ipse animus, deficit, proficit: novit, ignorat:
ineuin qui fecit hoec.Sed qiioniam sicut cervus desi- meminit, obliviscitur : tuodo illud vuli, moilo non
derat atl fonles aquarum, et est apud Deum fons vtilt. Isia mutabiliias non cadit in Deuin. Si dixero,
vitse : et in infellectum scriplus est ipse psalmus Mutabilis est Deus: insultabunt niilii qui dicunt, Ubi
filiisChore, ci invisibilia Dei, per ea quae facta sunt, est Deus tuus? Quserensergo Deum meum in rebus
iniellecla conspiciunlur (Rom. {.): quid agam, ut in- visibilibus, et non iuveniens : quserens ejus substan-
ventam Detim meum? Consideraboterram? facta est liam in meipso, quasi aliquid sit, et qualis ego sum,
terra. Esl magna jmlchriludo terrarum, sed habet neque inveniens : ° quaero aliquid super animaui
artificem. Magnamiracula stinl seminum atque gi- meam, et ecce suntio Deum meum. Ergo ul eum
gnentium, sed babenl isla omnia Creatorem. '' Al- tangerem,
lendo magnitudinem circumfusi maris : stupeo, mi- 5. Ilwc recordalus sum, et effudi in me animam
ror, ailificemqusero. Cselumsuspicio : pulchriludi- meam. Quaudo (Ex. Aug.) aninia mea contingerel
nein siderum admiror, splendorem solis exserendo-n -. quud super eam quseritur, nisi anima mca super se-
diei suflicieiilem, liinam nocturnas tenebras con-o- ipsam eifunderet se? Si enim in seipsa reiuaneret,
lanlein. Mira suni hsec,laudanda stint hsec, vel etiam nihil aliud quatn se videret, ct ciitn se videret, noii
stu enda stnit Itiee. Neque enim lerrena, sed etiam ulique dominum suum. Dicant jam insultalores mei,
caelestia.Nondum tamen sial silis mea : htec iniror, Ubi est Deus luus? Dicam ego quamdiu non video,
brec laudo : sed euin qui fecit hrec, sitio. Redeo ad quamdiu differor, Manducabodie ac nocie lacrymas
meipsum, et quis sim etiam ipse b iutra talia qurero, meas. Dicant illi adhuc, Ubi f
est Deus tuus? Quaero
perscrutor: et invenio me babere corpus et animam: ergo Deum meum iu oinni corpore, sive in terres-
unuin quod regat, aiterum qiicd regatur. Corpus ser- tri, sive in cselesti : et nun invenio. MeJitattis suin.
vire, animam iiuperare. Discernoaliquid melius esse tamen inquisilionem Dei mei, et per ea qure facta
aniinani quam corpus : ipsumque inquisilorem talium sunt, iuvisibiliaDei mei cupiens iutellecla conspicere
11Apud Auguslinum, Otlendo. ab his inchoalur, Est prorsus, seipsumenim, elc. Mox
b Rectius ibidem, qui pro inlra; mox aliud quo verba collegilse, relicentur.
regar. e Videtur ab his ipse reslitui posse vulgatus Augu-
f Apud Augustinum, Quid sonal ad aures, quid slinus, apud quetn lantuni esi, neque
inveniens,aliquid
Inrnquamvaporeum, etc. Levioris momenli variantes super animamsenlioesseDeum meum. Ergo, clc.
alias le-etionesprsetermiltimus. f Yitioscantea erat lempore, auod ex Aug. eineii-
d lbidem prseposilaziXda.axtypri, aliud membruni d.imus.
 807 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS «08
(17om. I.), effudisuper meanimam 200 meam. Et non A denda ingressus est, e,l quse post visa egre=sus cst:
jam restant (juretangam, uisi Dcum ineum. Ibi enim Quare, inquit. Irislis es anima mea, El qnnre contttr-
(P.iniisDei mei super animam meam. Ibi liabuat, bas me? Ecce jaui quadam interiore dulcedine laoati
inde tne creavit, inde me gnbernat, inde meconsulit, smniis. Ecce acie nienlis aliquid incoiminiiahile (elsi
inde me exspectat, inde me vocat, inde me dirigit, striclim et raptim) perspic re poluious : quar.• ad-
inilc me ducil, inde me perducit. lbe enim qui hahet huc quoque tristis es, anima meaVNon enini d;ihitas
ltisiniam in secr to domum, hahet etiam in terra de Deo tuo. Numqtiid enim non est quod tib: dicas
laliernacuinm. Tabernaciiluin ejus in terra, Ecclesia contra illos qui tlicunt, Ubi est Deus iuus? Jaui ali-
ejn.-,est (2. Cor. ;>.), adhuc peregrina. Sed inquiren- quid incommulabile persensi : qnare adlmc coniur-
•lus esl qui in tabernaculo invenitur, via qua perve- bas me? Spera in Deo. Et quasi respnntiere> iili ani-
iiiinr ad doinun). Etcnim cum effuederem super me ma ejus in silentio : Quare couturbo le, nisi quia
aniinain meam, ad atti>geinluni Deum meuin, qmre iionduin ibi sum, ubi est dulce illud , quo sic rapta
hoc feci'* Quoniam ingrediar in tocum ttibemaculi. suin quasi per transitum? Niiinquidjaui biiio de fonle
Nam extra locnm tabcrnaculi errabo qusciens Dcuui illo, nisi metuens? Jani nullui» scandalum pertime-
menm. Quoniam ingrediar in locum labernaculi udmi- sco : jam de cupiditatihus oninibus lauiijuam edomi-
rabihs, usque ad domum Dei. Ecce quaiita admiror in lis victisque secura suiw. Nonne adversus me diabo-
laberiiaculo. Tabernaciiluui enim Dei mei in terra, lns vigilat? Hostis nictis iionne laqueos mihi quotidie
homines sunt lideles. Admiror in eis ipsoruin mem- dcecpiionis iniendit? INonvis conturbem le posiia in
brorum obseqiiium, tjuia in eis nonregnat peccaium steculo, et |ieregrina adbnc a dnmo Dei mei? Spera
ad obediendum desitleriis ejus, nec exhibent ineinbia n in Deo, respondit conlurbanli se aniinre suse, el quasi
su.i arma iniquitalis pcecatn (Ilom. 6.): sed exhihent raiiom-in reddenli pcriiirbatiouis suae propter mala,
Deo vivo in operibus bonis : anima: servienti Deo quibus abundat bic inundus : luterirn, inqnit, habita
vivo membra corporalia miliiare atluiiror. Uespicio in spe. Spes enim qure videlur, non est S|ies. Si au-
et ipsam animam obedientem Deo, distribueniein Deo tem quod non videmus speramus, per patieniiam
opera actus sui, fiainaiitem cupuliiates, pelicntem exspeclnmus (Rom. 8.).
ignorantiam, extendentem se ad ornnia dura et Spera in Deo. Quare speras in Deo? [Vers. 7.]
aspera loleranda. Justiliam el caritaioui impenden- Quoniam adkuc confitebor illi. Quid ci confiteberis?
tein cseteris. Miror et istas virtutes in aniino, sed Satutare vultus mei el Deusmens. i\ me nnlii salus
ailhuc in loco labernaculi ainbu.o. Transeo et hsec, esse non (>otest. Propter boc tlicam hoc, confitebor.
et qeamvis admitabile sil labernaculiun, stupeo cutn Salutare tuum, o Deus Paier, est vultus mei, videlicel
venio usque ad domiim Dei. Dtim miratiir uiembjra est hoino : sicnt sciiptuin est, Eorniam servi acci-
tabernaculi, ita perduclus esi ad doinuni Dei, quam- piens et hahilti inventus ut hoino (t'hilip. 2.) : el esl
dam dulced.tiein sequendo interiorein, nescio quam eiiam Deus. Recte autem Filiiim iiium dico salutare
occiibam v(ilu|ilaleiii : tamquam de.doino Dei sona- tuiiiii : quia per emn lioiniueiii faclum seternain no-
ret suaviler aliquod organiim. El euni ilie ambnlaret bis 0|>eratuses salutem. Et quasi diceret aliquis : Cur
in labeniaculn, audilo quodani inleriore sono, de- ita improperas, et videris irasci anini.e luse diceos,
duclus duicedine Dei, scqnens quod sonabai, abstra- Quire tristis es anima mea? et cjpieni. Resjio.idit:
bens se ab omni sireoiiu caniis et sauguinis, |ierve- Ad meip.um anirna rnea, idesi, aiiimalilas et seu-
niliisq e addomum Dei. Ndii viatn suaui, el dticluiii suaiila.-, stiiicel. il/.i pars aniuise mleiior, qn.e anioiaf
se S.L'ipse coinineniorai, quasi diceremus ei ; Miraii» C et viviflcat coipus, Conturbala esi, propter irilmla-
tabernaculum in hac terra, et qiiomodo perveiusti ad tiones qtise inibi iuferuniur : et non inde cnlpandus
serretuni Dei? In voce, inquit, ejultalionis et ctmfes- est aucior, sed ad meipsum ferendnm, idest, uieo
sionis, sonus epulantis. In domo Dei (estivitas seuipi- vitio est relorquenduiH. Ergo (Ex. Aug.) qtiia atl ine
terna est. Non enim ibi coh bratur aliqnid et transit: turbata est aninn mea, et hanc perturbalioiiciii fecil
feslum sempiiernum, chorus aiigelorum, vultus prae- siipernia : Propterea memor ero lui de terra Jordanis,
sens Dei, Isetiiia sine deleciu, des fesius ibi ita est, 202 *' Hermoniim, a monte modico. Liide sum me-
ut nec aperiaiur inilin, nec fine claiuiatur. De illa inor tui? A monte parvo, ei de lerra Jotdanis, idest,
scterna et perpctua festivitate souat nescio quid ca- baptismo ubi e.-t remissio peccatorum. Eienim neino
norum et dulce auribus cordis. Sed si nou jjerstrepat curril ad remissionem peecatorum, nisi qui dtsjilicet
mundtis ambulanti in hoc tabernacul», ei iniiacula sibi. Nemo currit ad remissionein peccatorum, nisi
Dei in redemtione fidelium consideranti, mnlcet au- qui se confitetur peccitorem. iNeuio se conliteiur
rcm sonus festivitatis illius, et rapit cervum ad fon- jieccatorem, nisi qui se huiniliaverit Deo. Ergo tle
tes aquarum. terra Jordanis tnemorero tui, et de monte parvo, ut tti
Sed quia (Ex. Aug.), fratres, quamdiu sumus in facias migiium. Quoniam qui se i-xaltat, huiuiliabi-
corpore, percgrinamur a Domiiio (2. Cor. 5.) : et lur : et qui se bumiliat, exaltabitur (Mutth. z3. Luc.
corpns quod cornimpitur, aggravat animam. et de- 18.). Si autem inlerpretalioiiein noiuiiiuui qtneras,
primit lerreua inbabilalio sen-um multa cogilanlem Jordanis est desctnsioeorum. Descende ergo, nt leve-
(S-ip. ':..). Et si ntcumque nebulis diffngatis, am- ris. ISoliextotli (Rom. 9.), neaelidans. Et de Hernto-
bulando per desiderium ad huuc sonuiu peiveneri- T\ niim u moale parvo. Hermou auathemausuliointer-
imis, interdum allquid de illa domo nitendo carpi- preiatur. Anatbematisa teipsuin, disjdicendo libi.
nius : 201 onere lamen quodain infiriniiatis nosirse Displicebis enim Deo, si placueris tibi. Ergo quia
ad consueia rccidimus, et ;>dsolita ista dilabimur. Deiis omnia bona nobis praeslat, quia ipse bonus est,
Et quomodo ibi inveiieramus unde gauderemus, s;c uon quia nos digni suinus : qtna ille misericors, nou
hic non deerit unde gemamus. Etenim iste cervus quia in aliqno promeruimus: rfe terraJordanis memor
nianducans die ac nocie lacrymas suas, raptus desi- eio iui. Prople.ea eiain uiemor ero lui : quia
dcrio ail fonies riquaruin, intenorem scilicet ad dul- 8. Abyssus ubyssum invocat in voce calaractarum
cedinem Dei, elTundenssuper se animain suain, am- lunrum. Abyssus profuuditas qusedarnesl impenetra-
bulans in loco labernaculi- admirabilis usque ad do- btlis, iiicomprehensibilis. Putamus non cor hoiiiinis
mum Dei, et dtictus inlerioiis et inielligibilis soni abyssus est? Quid enim profundius hac abysso? lo-
jocunditale, ut omiiia exlerima contemneret, et ad qui liouiines possunt, videri possunt jier operaiioneui
interiora raperetur : adliuc lainen boiuo e-t, adhuc ni. iiilnor.iii, audiri in sermone : sed cujus cogitatio
bicgemil, atlhuc caruem IVagilemportat, adliuc inter peneiiauir? Cu.us cor inspicitur? quui inlus gerat,
scandala hujus mundi jienclitalur. lie-pexit et ad quid intus po.-sit,quid imus agal, qtiid inl s dispo-
se, tamquam inde venieus, et ait siiii, conslilutus nat, quid inltis velit, quid intus nolit, quis coinpre-
inter has tristilias : comparans haec illis, ad qusevi- hendit? Abijssus abyssum invocat, hoino hoiuineiu
Legi lamen malunl Benedictini, anathematio, et mox, analhema.
 809 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 810
hicratur. Non tamen in voce sua, sed in voce caia- A jusiitiam suam orando promereri. Oratio quippe in
raciarnm luarura, idest, praedicaiorum tuorum, qni sacris literis frequentius aecipitur, utilis et honesta-
per vocem suam regni caelestis nobis aperinnt clari- rum reruin apud Deum vel apud sanctos ejus recta
tatem. Cataractseenim dicuntur feneslrre. Tamen se- postulatio. Nihil est quod uiilius possit facere servns
cundum quosdam cataractre dicuntur proprie aquse- Dei, quam orare et laudare Deum. Sed si veraciier
ductus unde ebullit aqua. Tales stint sancti propheiae volumus orare, valde aliendendum etmemorise com-
et Apostoli, a quibus nobis defluit vera doctrina. mendandum est, quod diciiur, Apud me oratio mea
Yel in voce cataractarum, idest, prsedicantium, in- Deo vilw mew. Ssepe quando oro, mens mea vagaiur
vocat abyssus abyssum : quia verba quse prsedicanl, exierius, non intelligo quod dico. Tunc oratio mea
ex novo et veieri Testaniento confinnant. Abyssus non est ajiud me, neque ipse ego sum apud me. De
invocat abyssum, quia duo testamenla quoddarn sibi lalibusDominus ail, Populus hic labiis me honorat,
miiltio conferunt adjumenlum : quia vetus cst pro- cor auiem eortim longo est a me (Isai. 26.). Quomo-
phetia novi, et novum veteris est exposiiio Testa- do atitem intendii Deus orationi mere, cui non inten-
menfi. Audila autem prsedicatione, Omnia excelsa do? Quod si in intimoarcano cordis mei oro Deum
lua, idest, omnia jinlicia (ua alta, investigabilia, et meuni, et ea quse ad salutem aniniai mese pertinent,
fluctus lui, idest, comminaliones tuae, terrenies et peio : tunc possum veraciler dicere, Apud me oraiio
tundenies super me transierunt. Stiperaverunt me el meaDeovitwtnew, id esl, Deo qui praestat 204 milii
in imo demerserunt : sed tainen transierunt. Reces- vitarn prsr.scntcm, et seternam. Et in ipsa oratione
sil ira, venit misericordia. Transierunt fluclus, venit Dicam Deo, Susceplor meus es, id est, ine infirmiim
tranquillitas. Agitahaiur navicula ventis, operiebatur T. r, suscepisii ad curandum, vel susceptor meus es, ne
fluctibus : exclamaverunt pericliianies Deo, Salva in tribiilaiione succumbam. Magna nobis (iducia
nos : Et ipse imperavit fluctibus et mari, ei facia est fratre-, quia susceptor nosler est Deus. Ergo jinst
tranquilliias magna (Malth. 8. Marc. 6.). Ubi abuu- lanlas iuiquitates et negligentiam properernus ad
davit peccatum, superabundavit gratia (Rorn. 5.): poenitenliam : cnrramus in fervore spiritus ad gra-
quia in ira sua non continuit misericordias suas Deus. liain, qtise neminem vult perire, sed omnes salvare
Undeet subdiiur: (1. Tim. 2.). Venile (inquit) ad me omnes qui labo-
9. In die mandavit Dominus misericordiam suam. ratis, et ego vos reficiam (Matlk. 5.). Iterum infirnia
Quid est iti die, nisi in tempore gratise. Unde scriptum anima videns se peregrinari, atque inter molestias et
est, Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies lenlationes tribulari, dolemlo et gernendo conqueri-
salutis (2. Cor. 6.). Sed quia et dies habel noclem, tur dicens : Quare oblilus es mei? et quttre comrisia-
et gralia tribulationem (Omnes enim, 203 'I 11'pie tus incedo, dum affligilme inimicus? Videlur ohlivisci
vohint vivere in Cbristo, perseculioneni paliuntur Douiinus servos suos, quando eos permittit contri-
[2. Tim. 3.]), ideo in nocte tribulaiinnis mandavit siari, persecuiionibus affligi, tenlationibiis concuii:
canlicum laudis. Et hoc est, quod subtlit : Et nocte nec ee.s cito exaudit, non visibiliter adjuvat, non
camicum ejus. Canticum in nocte, est lausDeiin corporaliter eripit. Ideo autem dicil, Quare? quia
tribulaiione. In hoc disceriiunttir fllii ir.e a filiis gra- nescit aliquis utrum hsec paliatur ad probationem
tise, quia quando succedunt prospera, laudant Deuin sive ad damnaiionem. Sed valde tremendum est''
communiter boni et mali. Sed quando veniunt ad- * quod subdit:
versa, mali quidem murmurant, sed boni laudanl. II. Dum confringuntur ossa mea, exprobraverunl
Hincalibi diclum est in psalmo, RenedicamDominutnG C mihi, qui liibulant me inimici mei. Ossa enim (Ex
in omni lempore, semper laus ejus in ore ineo (Psal. Augustino) fortes sunt : et aliquando ipsi forles len-
33.). Vel per diem lide illuminata Geniilitas, per tationibus cedunt. Hsec cum quisque considerat ex
noctem inlidelilate csecata Judsea polest inlelligi. In corpore Christi, ex voce corporis Christi nonne cla-
die mandavit Dominus misericordiam sua.n , quia in mai, Ut quid me repulisti? Ut quid tristis incedo,
Gentilitaie credenle prsedicari praecepitpeccatorum dum affligit me inimicus? Dum confrinyit ossa mea ?
remissionem, et viiam seternam. In nocte vero can- Non carnes mcas, sed eiiam ossa mea . ut in quibus
rniini : quia Judsere orbalae vetus tantummodo reli- putabatur esse aliqua fonitudo, videas cedere in
qtiil Tesiamentum. Hinc alibi dicitur, In salicibus teniatioiiibus : ui. cscteri inlirmi desperent, quando
suspendimus organa nostra (Psal. 136.). In Judaeis fortes vident suecumbere. Quanta isfa pericula, fra-
tanquam in salicibus infructuosis, organa suspen- tres mei! Exprobraverunt milii, qui tribulant me, Ite-
duntur, quia legalia et propheiica verba apud illos runi vox illa, Dum dicunt tnihi per singulos dies, Ubi
sunt. Pendenl quidem, sed non resonant: quia illi in est Deustuus? El inaxime ista dicunt in lentationibus
quibus suspendunlur, artem inlelligeniise spirilualis Ecclesise: Ubi est Deus Inns? Quaiuum hsec martyres
ignorant. Diximus, quia canticum in nocie, est laus audierunt, pro noinine Chrisii fortes et paiientes!
Dei in tribulalione. Sed quia dum tiibulainur, peri- Et quauiiiin illis dietuin est, Ubi est Deus vester?
clitamur : non soltun laudare Deum nos oportet, sed Liberet vos, si potest. Tormenta enim ipsorum ex-
eiiam orare. Ideo subdiiur: iriiisecus videbant, coronas extrinsecns non vitle-
10. Apud me, oratio Deo vitwmew : dicam Deo, bant. Et cgo, quoniati) propter haec ad me turbaia
Susceplor meus es. Cum Redeuuor noster nos orare j> n est
"
anima mea, quid ei aliud dieam, quain illud, Quure
jubeat, et idem dicat: Scit enim Pater vester, quid trislis es anima mea? el quare conlurbas me? El quasi
necesse sit vobis, antequam pelatis etim (Matth. 6.): respondenti, Non vis, nt conliirbem le, hie posita in
qurerendum videlur, quare a sciente quibus indige- lantis malis? sus.iirans ad bona, sciens et laborans,
mus, petere prsecipimur? Solent enim qtiidam hsere- iion vis, ul coii'iiibem le? Spera, inquil, in Deum,
lici objicere, quia scienti frustra loquimur. Quibus quoniam adhuc confiubor ilti. Dicit ipsaui confes io-
prseter exemplum Domini, qui iu monte Otiveti ora- neni, ei repetit spei coiifirinationem, Salutare vultus
vit Patrem : practer auetoriiaiem praecepli, quo nos mei, el Deus tneus.
orare prsecepisse cognoscitur : breviter responderi TITULLS PSALMI XLII.
potest, Nos nequaquam ideo oralioni incumbere, ut
scienti omnia, quibus indigeamus, cupiamus iudica- Titulus psilmi sequentis est, Psalmtis David. Psalmus
re : sed ea qure nobis sunt necessaria impetrare. ist,ecoiiveuilalicuijuslo ex societate pravorum et niise-
Aliud est enim narrando te velle aliquid indicare, riis hujus vit» aifliclo: dirigens nos in fitietn, id est, ad
aliud orando te velle aliquid impetrare. ln narratione Cliristuin.Materiaestin hoc psalmosep.iratiojusli, hic itt
'
quippe deinonstranduiii csl studium, in oratione eaussa tantum, in fuiuro amern separatio el personaet
Qui eniin a malishic iu caussa discernilur, securus
vero exaudiendi meritum. Et quoniam in sciente loco. essepotest, (jniain exlremo judicio tolus et corpus,' et,
omnia, ita est miserieordia, ut sit etiam in ipso ju- aniina Iti priuiaparte petit justusseparari ab
slitia : hoc quod per misericordiani vult indigentibus impiis.separabiiur.
ln secundaparte se allirmat iulralurumiu secre-
benigne largiri, vult quoque eosdem indigentes apud laritnnDei. In LerLiuparte lionalur animalitatemsuam.
PAXROL.XXI. 26 "
 RUFINO PRESDYTERO ASCRIPTUS 8li
ut speret in Domino.In quopstet intentio. Seipsumenim A , Ecce qnare uiiliter repellit DomirttisServossiios. Sed
confortandoinlendil205 conlortareet debiles,quosque quia sancti viri occulta Deijudicia nesciunt, et ple-
suo exemplo.Vox fidelis: rosque deseri, et tcntari damnabibler sciunl : quse-
ruut (si lieri potest) scire consiliiim Dei : ut si in
PSALMUS XLII. aliquo displicent ut deserantar, citius corrigere va-
Ieant ne reprobentur. Unde protinus adjungit:
1. Judica me Deus, et discerne caussam meam de 3. Emitte lucem tuam et veritatemtuam. Nisi enim
gente non sancta, ab homine iniauo et dolosoerue me. nos illuminet, in lenebris siinius. Nisinos doceat ve-
Non mejudicet inimicus: non falsahoniininn opinio, ritatem, errabimus. Quidautem (Ex Augusliho)aliud
quse bonuiu iualum, el econverso nialum boiium fa- lux nisi veritas Dei. Aut quid verilas Dei, nisi
cit. Sed tu me judica, qui justus es atque misericors. lux Dei, Dei. Aut quid ulrunqiie nisi unuS ChrisiuS?Ego
Et discernecaussam meam, quam si justam repereris, lux suni mundi. Ego via, veritas el vita
Erue me a genle non sancta, id esl, ab infidelibus: Et (inquii)
ab homineiniquo, id est, a persecutore manifesto, et deduxcrunl (Joan. 8. et 14.). Recle ergo Subjungitur, Ipsa me
me latenter Non timeo et adduxeruntin motttemsanctum tuum, et
doloso, qui qnaerit decipere. in tabernacuta tua. Ac si dicat, Ipsa lux et veritas
(Ex Augustino)judicium luuin , quia novi misericor-
carilas fnras tua, deduxerunt me, de errore ad lidem tuam : et ad-
mitlit limorem duxerunt
diam tuam. Perfecta in monlem sanctum tuum. ld est, i(i per-
(I. Jonn. •!.). Non limeo te pcenaliter, quia amo te. feciionem et eminentiam virtutum. Et in tabernacula
Non interim in bac peregrinatione, nondum disceruis lua, id est, in unitatem et societatem sanctorum.
locum meum, quia simul, cum zizaniis vivo, usque _ ldeo prresens Ecclesia labernaculum dicitur, quia hi
ad tempus messis (Matth. lil.): nonduni discernis ]" ea Dominomililatur. Tabernacalum autem habitatio
lucem meam. Yel discernecaussam meam. Distet in- est iniliiantiuiii : et militia est vita hominis super
ter eum, qui in te crctlii, et eum qui in le non cre- terram (Job. 1.). Bene autem non ait, tabernaculum,
a
dii. Par inlirmitas, sed tlis|iar contiuentia. Par la- sed tabernacula: quia multse sunt congregationes
bor, sed dispar desiderium. Et debes hoc facere. sanctorum, et in multis locis servit Domino militia
2. Quia lu es Deus fortitudo mea. Non praesumo Chri-tiana. Nam alia sunt tabernacuia conjugatoiuin
dc viribus meis, nec aliunde habere aliquam fortitu- fidelium, alia continentium, alia inchOantium, alia
dinem, nisi a le solo : et toiam spein nieam in te provectorum, alia perfectOTum, alia auditoruui et
pono. In Deo faciemus viriutem (i'sat. ">;».),et ipse subditoriim, alia prselatoruin et praedicatorurft.Om-
ad nihilum deducet inimicos nostros. Aliquando lacit nia uni miliiant Regi. Et si diversa sunt slndia, di-
homo in seipso fortiiudineni. Appetii reguare, domi- versorum esi inlentio una. taira audis InC'm, tuunda
nari, snperior caeteris apparere. Non patitur injtirias, oculuin. Illa lux cordis niundum oculum requirit.
vindical illalas. Qualis lortitudo humana est, non di- Beaii mundo corde quoniam ipsi Deum videhunt
vina : carnalis non spiritualis. Reddit inalttm pro (Matth. 5.). Cum audis tabernaculum, bellum intel-
malo, maledictum pro maledicio. Erubescit apparere lige , hostem cave. Sed jam ducii in tabernaculum,
viclus. Sed dum vincit bominem , ip^e deterius a et pusiti in inonte sancto ejus, quam spem gerimus?
vitio supetatur. Talis fortitudo esl superbise. Forti- sequitur, et dicit:
tudo autem, quse a Deo est, nou carnis est, sed ani- 4. Jmroibo ad altare Dei. Quod est illud altare? Ad
mse : non couira homines, sed conira vitia et diabo- Deum, qui Iwtificatjuventulemmeam. Id est, qui me
lum. Ipsa est palientia, ipsa esl humililas, obedienlia, p*- , juvcnem factuin, deposita ouiui velustate, laetificabit,
caritas, et eseterse vinutes aniuii, quse a Deo sunt. dando imuiortalitaiem et impassibililatem. Altare
Sciiptum eat, Qui confidunt in Dumino, inutabunt Dei est ipse Eilius Dei. Ad hoc altare introiuius
loriiliidiiiein (Isa. 40.). Ilinc Apostolus nos admonel modo per lidem, postmodum iniroibimus jier spe-
dicens : Noli vinci a malo, sed vince in bonomalmn ciem. Et in hoc altari modo offerimusDeo Patri voia
(Rom. 12.). Deus ergo sit fortitudo nostra. In ipso et sacrificia, cor conlritum et humiliatum (Psal.
etipieinur a tentationibus, per ipsum superabimus 50.), oraiiones et preces : postmoduin repulsa omni
muiidiiinet diaboluin, vitia et peccata, ipsam carnem tristitia in eodcm altari, in ipsa divimtate sacrificium
et desideria mala : ipsutn etiam regnum cselorumvi tantumiuodo olferemus laudis, et non orationis. I.;e-
capiemus. Juxta quod scriptuni esi, Et violenti r.i- tilicabitur juvetiius nostra in resurrectione, el post-
piunt illud(J/a((ft.ll.) Sed :id hsec, quse dicta sunl, (jnaiu Deus erit omnia in oinnibus (Phiiipp. o.). Jam
contraria videntui, qux sequuntur, cum ail: C'uaie 207 "''''' deerit, quod necessarium postulare sit:
me repulisli! etquare contrislalus incedo, ilum affligit si-.d tantuminodo laudibus divinis vacare. Sed ad
me inimicus? Si Densest loililudo ejus, quouiodo csi illam laudeui quisquis perveuire apjietit, prius opur-
repulsns? quomodoconlristatus affligilur ab iniinico? let, ut hic inchoet: ideo snbdil, Confileborlibi in cy-
Nunquid invalidainanus Domini?Sed sciendum, quia thara, DeusDeus meii::.Ubi repetitio, alTeetuset de-
jiius Dominus, quadam dispensatoria misericordia voiionis indicium est. In hoc differt cythara a psal-
sua plerunque elecii s snos et repellendo retinet, et terio, quia psalterium a superioii parte, cythara ab
relinendo repellil. Sicut cum diabolus beatum Job inleriori retldit sonum. ln his duobus organis in ple-
peteret ad teutandum, Ecce, inquit Dominus, re- iu risque psalinorniii locis praecipimur conlilcrt Domi-
maiiu lua est (Job. I.). Sed quia eum repellendo ]
pj no. Lltraque (Ex Augustino) sunt placita Deo, et
linuit, osieuditur cuiii prolinus addiL: Tantum ani- suavia auribns ejus. Quanlo dicebal Apostolus pra:-
mani ejus serva. Qiianlus aulciu vir iste fueril, qui dicare evangelium Dei, el illud non ab honiinibus,
206 a ^e0 icliuijuitur, et diabolo tradilur, ipsu Do- neque per hoiuiiiein, scd per Jesuni Christum acce-
iniiio ad eundem diabolum diccnte didicimus : ubi pi-se (Gal. 1.), desuper sonabant chorilrje.Cum vcro
ait, Nonne considerasti servum ineiiin Job, quod non dicebat : Cloriamur in tribulationibus, scientes,
sit ei similis iu terra? vir simplex el recius , ac ti- quia tiiniilatio paiientiaiu operatur, et csetera(Koiit,
iiieus Deum, el recedens a malo (Ibidem). Qui cuui 5.) : cythara sonabal, ex infeiiori quidem, sed taineii
lalis essel, poterat digne Doinino dicere : Quure ergo titil iter. Omiiis eiiim patientia dulcis est Deo. Dtcit
me rcpulisti? Et quare tristis incedo , dum ajjligil me ergo, Confitebortibi in cylkara : propter illuu", quod
ttiimicus? Cui etiam diguius poluisset Doiniiius ic- dixcrat, Quare ri-tis in.cdo, dum aflligil me inimi-
spondere, Ego quos amo, arguo et casiigo : llagellat cus ? Paiiebatur ex infenori afflictione, et in eo ipso
euiin Doiiiinusoiuiiem filium,queutrecipii (Proii. l.j. volebat placere Deo, et gesiiebat gratias agere fortis
El, Bealus qui sufferl tentalione.ii : quoniam tum in iribiilalionibus : et-quia sine his esse uou poterat
h patienliu, Deodicebat.
probatus lueril, accipiet corouaiu viise (Jacob. 1.).
u Rectius in vulgato Augusiino conscienlia, pro punctione, quia sine tribulationeessenon poteral, pa-
roiiiiitentiii. tientiam Deo debebal: quse antiquis M.-s.varicUs
h Alin scnsu, atque alia apud Augusliutiiiiinlcr- lnljueiida csf.
 Slc IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 81-*
5. Inler hsec alloquitur animam suam, consolans, A 3. Manus tua, id est, virtus et potentia tua, gentes
et dicit: Quare trislis es, anima men? et quare conlur- disperdidil, videlicet Amorrhseum, Jebusrcum, Phe-
bas me?Sed quisesl, qui loqoitur ad animaiu? Intel- lezseuni, et plantasti eos, scilicet patres nostros.
ligimus babere nos aliquid, ubi imago Dei est : men- Dictum est a simili arboris plantatae, quse ad hoc
tem scilicet atque rationem. Ipsa est, quse invocat plantatur, ut radicetur et fructificet. Hoc modo dis-
lucem et veritatem Dei. Ipsa est, qu i injustum capi- perdidit eos manus tua, quia prius alftixisti eos per
mus et jusltim, qua disceniimus verum a falso. Ipsa multa bella, et sic expulisti eos, de lerra sua, ui istos
vocatur intellectus, quo carent beslise. Intellectus introduceres et planiares, eorumque regnum tua mi-
ergd noster alloquitur animam nostram, superior sericordia conflrmares. Sed forie illi adeo isia po
pars animse inferiorem. Ista in tribulationibus mar- tuerunt, quia foites eranl, quia praeliatores, quia in-
cida est, fessa in languoribus, in teniaiionibiis con- victi, quia exercilati. Non hoc nobis indicaverunt
tracta, regra in laboribus. Erigit eaui mens desuper, Patrcs nostri. Non hoc habet Scriptura. Sed quid ha-
capiens veritatem. Audit illam vocem Dei iniernam. bel, nisiquod seqtiitnr? Non enimin gladio suo, id esl
Audit rationabile carmen intrinsecus. Ila enim desu- armatura sua, possederuntterram,el brachium, id est,
per in silentiosonat quiddam, non auribus, sed men- robur, eorum non salvavit eos, ab inimicis. Si enim
tibus: ut quicunque illud audit melos, tsedioafficiatur 211* seipsos IIOII potuerunt salvare ab illis genti-
ex strepitu corporali, et toia vita ista liumana lumul- bus : multominus constat ut propria virtiife terram
tus ei quidam sit, impedieus auditum interni cujus- illorum potuissent possidere. Brachium, inquam ,
dam soni nimium delectabilis ei ineffabilis. Et ciini non salvavit eos : Sed dextera lua, id est, favor gra-
ita conlingit, et ex aliqua perturbatione vim palilur _**tise tuse, quia saepe eos quibus favemus, ad dexferaui
homo , alloquens aiiimam suam dicit : Quare tristis nnstram collocamus : Et brachium luum, id est, for-
es, anima mea? Qusedam sonal prsesens alloculio, titudo tua : quia in brachiis habet hoino fottitudi-
reliqua purgat fidelis confessio.Unde el subdit: Spera neiii: Et itluminatio vultus tui, id est, prudens consi-
in Deo. Expecta Dominum remuneraforera , auiajam lium, sive miracula, quse eranl eis demonstratio
coiifessus, adhuc confiteborilii. Modo confiteor af- vultus tui, id esl, gratise et benevolentire luae. Quid
flictus : liiliiriiiii est, utadhuc confitear renovaiuset est quod talibus signis affuisli in eis, ut praesens in-
lsetificatus. Et hsec est, et eril mea confessio, Salu- lelligereris? Numquidenim quaudoiiobis aliquo mi-
tare cullus mei, el Deus meus. El hsec est, magna raculo Deus adest, faciem ipsius oculis nostris vide-
caussa sperandi, quia Salvator meus est vultus mei, inus? Sed effeclu miraculi suam praesentiaminsiuuat
id est, habens vultum meum, formam meam, et hominibus. Deniquequi mirauturad hujusmodifacta,
pro me est homo factus (Philipp. 2.), et ipse est dicunt: Vidimus Deum prsesenteni. Hsecautem ideo
Deus meus. fecisli eis, Quoniam complacuistiin eis. Hoc esi (Ex
208 TITULUS PSALMI XLIII. Auguslino), sic cum eis ges-isti, ut placeres in eis,
ut quisquis eos aitenderet quomndo cum eis agere-
1. In fmem filiis Chore ad intelteclum. P salmusisle tur, dicerel: Quia vere Deus est cum illis, el Deus
propouitur filiis id
Chore, esl, liliis el
passionis crucis, ad eos a adjuvat.
inlelleclumtiabendumsubaudis:ut intelligantper tempo-
ralia bonadata antiquopopulo, significataesse spiritualia i. Sed quia haec in figura contingebant iilis (sicut
hona,quaejani dantur Chrislianopopulo, et pleninsda- dicit Ajiostolus),scripia sunt aulem ad sedificationem
hunlurinfuturo. FiliisChoredico, uirectis in lineui,per nosfram (1. Cor. 10.) : etiam titulus ad intellecium
liuncintellectum.Matena sunt martyres, qui etiamlo- G est positus. Hoc opus Domini quod de dispersione
qnuntur. In priaiaparte ponitdistinctiouembeneficiorum gentium audivimus facta teinporaliter in patribus
D<i, quaefacitDeus huic jiopulo,et quasfccit priori po- eliam nunc videmus adimpleri spiritualiter
pulo : ostendenslisecesse seterna,illa vero fuissetempo- aniiquis,
ralia. In secundaparte ponit mala, quresustinentin Itac in spirilualihiis viris. llariitn gemium mentionem
ula, quainvisiu fnturosinl habituri uiulta l^pna.Quodau- Moyses facit, ubi ait: Cum introduxerit te Dominus
lem jusli in hac vila paliuuiur nialatemporalia: coutra Deus tuus in terram quam possessurus ingredieris,
hoc est, quod priores populi liberabanlura corporalibus et deleverit gentes multas corain le Hethseumet
pucnis.Iu terlia parte oral liberari a inalis lntjus vitsein Gergesseum,AinorrliseumetChananseum, Pherezaeum
teiupore resurreclionis. Intentio est nos invitaread |>a- et Ilevieum et Jebusreum: gentes septein multo ma-
tienLiam,ne contristeniur pro temporaiibuspoenis.Vox
martyrum, ostendentium,quse bona lecit Deus antiquis jores numero quam tu es, et robustiores le: tradi-
patrilius,cuuidicit: deritque eas Doininus libi: percuties eas usque ad
PSALMUS XLIII. iniernecionem (Deuf. 7.). Sepiem isisegentes, septem
sunl spiritualii vitia, quse pergntiam Dei unusquis-
2. Deus auribus,nostrisaudivimus. Nolandum nobis que spiritualis miles exsuperans, exterminare peni-
est, quod non lanium dicit, audivimus: sed jungit, tus admonetur. Quod vero majoris numeri esse di-
auribus nostris. Consonain verba prophetise, verbis cuntur, h;tc est ratio : quia plura sunl vitia, quam
quse Dominus dicit in Evangelio : Qui habet auris virtutes. Et ideo in catalogo quidem dinumerantur
audiendi, audiat (Luc. 8.). Mulli habent aures car- seplem naiiones, iu expugnaiione vero earuin sine
nis, non cordis,quia exterius audiunt, intits nou numeri ascriptione ponuntur. Ita enim dicitur, Et
recipiunt. Propiei ea dicilur, auribus nostris, ut quae _" deleverit gentes multas coram te (Ibid.). Numerosior
dicunlur, audiamus tiiiu intcntioiie et inteliigenti i, est enim quam Israel camalium passionum populus,
quse aures sunt cordis. El ul hsec auditu digna cont- t|ui de hoc se|>ienario fomite vttiorum ac radice pro-
mendaret: non quilibet, inquit, homincs, sed Patres cedit. De Gastrimargia namque nascuntiir commes-
nostri, Patriarchae et prophetae annuntiaverunt nobis sationes et ebrietates : de fornicatioue turpiloquia,
per Scripluras suas , opus quod operatus es in diebus scurrilitas ludicra, atque slulliloquia. De Philargyria
eorum. Quomodo liberasti eos de iEgypto, et per mendacium, fraudatio, furta, perjuria, turpis lucri
mareHubruin eduxisti, custodisti in deserto (Exod. appetitus, falsa testimonia, violentire, inhumanitas
15.), et csetera talia. Et unnuntiaverunt eiiam nobis aiquc rapacitas. De ira homicidia, clamor et indi-
opus, quod operatus es. In diebus antiquis : quod fe- gnatio. De trisliiia rancor, pusillanimiias, amaritudo,
cisti in exordio de creatione caeli et terrse, de his desperatio. De acedia ociositas, somnolentia, impor-
quse contigerunt anie diluvium. Et hoc est opus, lunitas, inquieludo, prsevaricatio, inslabilitas menlis
qtiod fecisii iu diebus eorum, quod aunuiiliaveruiit et corporis, verbosilas et curiositas, De b xenddochia '
Patres nostri. contemiones, hsereses, jactantia ac prsesumtio novi-
a Pro adjuval, legitur in vtilgatoAugustino am'(. Grsecis lilteris y.zmao^ix,
b Nullus dubilo, quin sil reponendum kenodoxia, simile est etiam, quod est, inani gloria. Vero-
hanc'quoque satis*longam perico-
* Sichabet editio
Vallarsiana,omissisfoliorumnumeris 209, 210,absqueullatextus intermissione.Ebit.
 ^i-i RUFliNOPRESBYTEKOASCRIPTUS 816
latum. Desuperbia conlemtus, invidia. inobedienlia, A ; in arcu suo sperat, qni in scnsu confidit, et pruden-
blaspheniia, murmuralio, denactio, aliaqoe pluriina lia: stiseinnilitur. Unde scriptum est, Va: qui sapien
similia. Qiia>cum sinl mullo majoris ninneii 212 les estis in ocnlis ve.-iris, ci coram vobisinelipsis
quain virtutes, deviciis lamen illis septem |irincipa- prndentes (Istii. 5.). Quo conlra Salomon nos admo-
lihns viliis, ex quorum natura isla proceduut, omucs net, diccn-: llabe fiduciam in Dominoex toto corde
protinus conipiicscunl, ac perpetna pariter interne- tuo, et ne innitaris prudentise tuae (Prov. 5.). Non
cione delentur. Quod autem bae pestes eiiani robu- sperat etgo in aitu suo, tjui in sensu suo et in pru-
stiores sini, inanifeste naiurge ipsius impugnatione dentia su» non confidit. Et gladius meus, id esl, ar-
seniimus. Fortius cnim militat in membris nostris tnatnra mea, foriitudo mea, non salvabit me. Quem-
(Rom.l.) oblectaiio cainalium passionum, quam aduiodiiin ctpitres nnstri non siint in gladio salvati.
studia virtulum, qure non nisi sumnia contritione Ha:c stint duo, in quibus valde coniidunt homines
cortlis et corporis acquirunltir. Quod vero islartim ssecnli: in callidilale propria , et virfute. Setl iste
perniciosarum gentium regiones salobriter possidere totam salvalionem suam in Deo consiituii, cuui sub-
prrecipimur, ila intelligitur. llabet enim iinumqiiod- jungit:
ijue vitium m corde nostro propriam stationem : sed 8. Sutvasti enim nos de afftigenitbusnos. Prseteri-
rum Israeli po|iulo, id esl, virlutibus cmilra se dimi- tum ponit jiro fniuro. Usus eoim prophetariiui est,
eantibus fuerint vitia superata, locum qnein sibi in sic quscdan) praescirefulura, et lam cerln habere, ac
eortle nosiro concopisceniise vel fornicationis spiri- Si jam sint procteriia. Ac si dicerel : Salvabis nos in
tns retinebit.deinceps castitas obtinebii. Quem furor fuluro ab his qtii modo propter te alflignnt nos. El,
eocperat, palienlia vlndicabit. Quem tristitia,mortein "' odienles nos confudisti, id est perseverantes in odio
operando, ocoupaverat, salutaris et plena gatidio nostro confiindes, et erubescere facies, ostendendo
Isetiiia possidebit. Quem acedia vastabat, incipit ex- eis mala quce lecerunt, damna bonorum quae ;.mise-
colere bumilitas. Et ita singulis viliis expulsis, eo- runt, pcenas aeternas quibtis punicndi siint. 0 tjuaiii
runi loca, id esl affeclus contrarios, possidebunt lilii fera, quam dura confusio ent eis quibus dicetur :
Israel, id esl, animre vitlentes Deum. Quia ergo Amen dico vobis, nescio vos. El, Ite, maicdict', iu
nmuipntens Deus tjuod corporaliier operatus est in igiieniseteriium (Matth.^S.).
riniiquis |iatribiis, eiiain nunc operari spirilualiler !). Confusis initnicis, In Deo laudabimur tota die.
non cessat in nohis : recte ci dicit Ecclesia quod Tunc erit uuus dies, una reternitas. Tunc laus erit
sulitlitur: uniciiique a D,o. Laudabimus et laiitlabiniur: nos in
5 Tu es ipse rex tncus el Deus meus. Tu es ipse te, et lu in nnliis. Et in nomine tuo, id est, atl hono-
(Ex Aiigusiiiw)non inutatiis. Tcmpora mutaia sunt, rein noniiiiis lui, Confiiebimurlibi in swclutn : quia
Creaior temporuni non muiatur. Tu me soles du- scriptum esl: Lieali qui habitant in d uno uia, D».us,
cere, ut Rex : tu milii soles subvenire ut Detis. Qui in Sseculumssec.di laudabunl (e (Psat. 83.). Ilruc lu-
mandas salutes Jacob. Qnid cst, Qui tnandas? etiam tura sic certa sunt nobis, quoniodo illa pr.etenta quae
si tu per tunm prorsus siibstaniiani atque natiirain, autlivimns a patribus noslris. Sed qtiid modo?
qua es quicqnid es, occultus es : nec per hoc qnod 10. Nunc iiulemrepuiisli, id est, videris repulisse
es, interfuisti palribus, ut facie ad laciem te vide- per hoc,qtiod tu |>rsesenti nos |iermillis aflligi et
rent: lainen per quamlibet creaturam lu niandas confudisli nos, non in conscientia nostra, sed in lacie
stdiites Jacob. Non soliim per te ades, sed per quam- hoinmurn, et non egredieris in virtutibusnostris. Pro-
cuinque creaturam alftieris, tu inandas, ut liat boc /P cedimus ad iniinicos noslros, ct tu nohiscuni non
pro salute servorum tuorum, quod faciuu'. quibus procedis: prrevalenl illi, nos invalidi sumns. Ulii est
mandas. Tu es ipse, inquit, |ier queni palres nostri illa virius lua? tihi est dextera ct poteutia lua? uhi
inimicos suos deslruxerunt, rca; meus, regens me mare siecalum? ubi ^Egyi>iii persequemes fluctibus
spiritualiter secunduin bonos mores et virtutes, ut iovoliiti? uhi Amalechresi-tens in cruc s signo supc-
jam non dominetur mihi diabolus, nec vitia : neque ratus ? El non ingredieris in virtulibus nosiris.
regnet peccatmn in ineo moriali corpore (llom. 6.). 11. Averlistinos retrorsum post inimicosnoslro*.Ut
Et Deus meus, quia te adoro, te colo, qui mandas qnasi illt anle sini, nos refro : illi victores, nos vicfi
salutes Jacob, id est, qtii per saluiaria iiiandala tua depulemur. Et qui odernnt nos, diripieh.in.ur sibi :
salvas eos qui luclantur el vilia sii|>plaiilaiit.Jacob diripiebanl no- lainqtiam in pnudain sibi: alios ira-
enim supplantator interpreiatur. lsia praeterita sunt: hentes, alios Hagellantes, nlios in carcere mittentes,
de fuiuro quid erit? alios occidentes (Matth. ti.).
6. In te inimicos nostros ventilabimuscornu. In te 12. Dedisti nos tamqunmovesescartim, et in genti-
comu nostro, id est, foiiitudine et delensionenostra, bus dispersisti nos. A nationibus (Ex Auijuslino)qui-
tienlt/afitmtis,id est, projiciemus et dispergemus ini- dam ex nniiis mandiicali sunt. Ili sigiiilicamur qtii
micos nostros, lani carnalcs quam spiriluales: quod 214 s'c Pass' suni, ui in corpus reverierenlur gen-
liet in judicio, ubi sancli perfecti viri judicando se- tilium. Plangit eos Ecclesia, tamquam inembra oe-
parabunl malosabonis, quomodo aliqms veniilaudo vorata. Vel iu gentibus dispersi suni, quando Peiius
dividil paleas a granis (Mutth. 15.). lloc est quod Uonix' criiciljgitur, Hioinas iu India inontur, el in-
Dominiis tliscipulis suis proiuiitii, diecns, In regeue- ntuiieri rnartyrcs per iniiumera loca occidir tur Dis-
ratione cum-edcril Filius hominis in sede majestatis '.D persionein eliam illoitini DoniinusJesus prouuiitiabat
surc, sedebitis et vos judicanles dnodeciiu tribus ciim dictbal:Si persequuti vos fuerint in unam ci-
Israel (Matlh. 19.). Ttiuc implebitur quod inodo sub- vilaleni, lugite in aliam (Malth. 10.).
ililur : Et in nomineluo spernemus insurgentes in no- 15. Venuidisli populum tuum sine prelio. Quasi
bis. Modo spernunt, 213 (I"'a tuum nomen recla- sine preiio populus sanciorum martyruni vcndcba-
mamus, quia tibi viiniiciaiu relinquimus.quia humiles lur, (juando tam preliosus sangtiis fundebaiur, itt
cl p.iujieres propier noinen liitini sntiins : sed in ipso exemplo eortim nullus ad redeiulionein et saiutem
nomine cui credidimus , eos qui modo insurgunt in coiivertebaiur. lniantum aliquando sine preiio sancii
nobis ad perseqtiendiim, in fuiuro lamquam victos, mailyres hahili sunl, inlantuin perdiii esse putali
sicut viles et reprobatos despiciemus. Elhene dico, sunt, ut qui eos occiderunt, etiam in hoc obsequium
in nomine tuo. se prrestare Deo a-siiinareiit (Joan. 0.). Quasi ergo
7. Non enim in arcu meo sperabo, id est, in calli- sine |>retiodabantur, quando occidebaniur, et nemi-
ditate mea. Arcus a longe trahil. Idco per arcumi iiem lucrabauiiir. Et si aliqui erant qui converteren-
providentia vel prudemia liumana designatur. Quasii lur, in comparatioue mariyruin pauci eranl. El hoc
pem Nostrum fuisse ab Augusiino mutuatum , sedl occurrit, invesiigrtre eam alibi diligenlius, non va
qtiando in Psalmorutn Enarrationibus, quem sibi li- cal.
brum delibandum unice proposuisse videtur, noni
817 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 818
est quod siibdit: Et non fttil multitudoin commulatio-A Dei, mandatorum ejus ppsevaricalores facli. Ad hoc
nibus eorum. Martyrum scilicet, qui moriebantur igitur hsec scripla legimus, ut quauta pro amore Dei
propter nomen tuum ampliandum : vel in commuta- martyres sancti neriiilentni, vigilanter att.endamus,
tionibus eorum, q.iantlo occidebantur marlyres, non atiendcntes nostram fragilitatem et impatientiam de-
ftiit miiliiludo congregationum, qui simul Deo servi- ploFemus, et corrigamus. Sed adbue, quid dicant, au-
rent in Ecclesiis, in monasteriis , in diver.-isordini- diamus.
bus, sicut inodo videmus in tempore pacis. ABscon- 19. Et non reeessit retro cor nostrum. Sed semper
dehanlur enim propler persecutinnes, etalit ab aliis ad ea, quse anle sunt, nos extendinius, ad promissum
dividebaniur :ut mel us latitarent, ne citius si siniul bravium festinantes. Quando cor erigitur in spe, (it
mulii essent, inveiiirenttir, caperentur. paliens in tribulatione. Cogiiandoprsemia seierna, fa-
14. Posuisti nos opprobriumvicinis noslris. Tanla cile iransitoria despiciuntur lormenia.et cum viavi-
ftiit persecutio noslra, quod vicinis nostris, id est, tae diiigitur, via seculi prolinus declinatur. Unde et
illis qui :i|>propiiiquabantad fidem el aniuium suum subditiir : Et tleclinasti, id est, declinare fecisti, se-
aifectabant, essemus in opprobrium. Videntes enim mitas noslras; semilas carualium cogilalionum, desi-
mortem nostram ita probrosam, retrahebantse a fide. deriormn, voluplatum; a via lua arcia et angusla,
Et posnisti nos : Subsannationemel derisum his qui quse ducil ad vitain (Matth. 7.). Commendaiio divinse
suntin circuitunoslro. Qui nos circumdant, ut capiant gratise est. Quisquis viam Domini ingredilur, ne lau-
ei occidant. Subsannaiio iit per nasum, derisio quam de justitia sua glorietur, praeteritas vias suas
per os. ad ntemoriain debet reducere, et pensare de quantis
15. Postiisti nos in similitudinem genlibus. Hoc est n concupiscentiis et desideriis malis, de quantis negli-
in situiiitudinem ponere (Ex Augustino),q.uandoma- gentiis et volupiatibus per gratiam suam liberavit
ledicenies homines similitudinem danl de eo quem eum misericQrsDominus.Hinc Apostolus Paulus ait:
delestanlur : Sic moriaris, sic puniaris, tit ille. Ho- Qui fui blasphemus et perseculor : nunc aulem mi-
dietjue ntui desunl hostes Christi Judsei, contra quos sericordiam consecutus (1. Tim. 1.). Semitas nostras
quando defendimus Chrisium, dicunt nobis : Sic ino- Dominus declinat a via sua , quando, aco auxiliante,
riaris, quomodo et ille. Non enim illam mortem iu- agiinus, quod scriptum est: Declina malo, et fac
tulissent, si mariyrii meritum intelligere potuissent. bonum (Psal. 33.). In hoc aulem semitas nostrasde-
Posuisli eiiam nos commotionemcupilis in populis. clinasti.
Commolio capilis , signum est insulfationis. Ui de 20. Quoniani kumiliasti nos in loco afflictionis, id
alibi dicitur : Loquuti sunt labiis, et moverunt caput esl, in hoc seculo, in tempore noslrse peregrinatio-
(Psal. 21.). Hoc fecerunt Domino. Hoc sanctis ejus, nis. 216 Quia humiliavit nos Deus aflligendo, ideo
quos persequi, quos tenere, quos illudere, quos tra- declinavit nos a superhia noslra : quatenus humiliali
derc, affligere, occidere poluerunt. semilas nostras relinqueremus , et sequeremur vias
16. Tota rfte,id est, assidue verecundiamea lauio- Douiiiii. Et ex iila humiliaiione cooperuit nos umbra
rum opprobriorum contra me est, id esi, anle conspe- tnorlis. Non vera mors, sed umbra : non mors ani-
ctum ineuin. Et confusiofaciei mewcoopendt me. Hoc mae, sed mors camis : umbra mortis, carnalis morta-
a simili dicitur, quia qnando confusi erubescimus, lilas : vera mors, damnatio ciun diabolo. Dictum est
facies nosira rubore sanguinis cooperitur. Quse ve- snpei ius , Quia non obliii sumus te. Non enim esset
recundia venit inihi, nobis sanitas, nisi nos lu requireres. Et hoc est, quod
17. A voceexprobrantis,idest, a parle resistentis, et S subdit:
obloquenlis,idest, occulte deirahentis, vel contra ve- 21. Si obtiti sumus nomen, id est, honorificenliam
rilalem loquentis; a fucie inimici, idest, a praeseiuia Dei nostri, ut a lide recederemus : El si cxpandimus
sive insiaiilia ininiici in voluntate persequenlis, in niunus nostras ad Deum alienitm, venerandum el co-
aciu. Quis hic (Ex eodem) intellectus? Qtise prseteriia lenduin, qui neque nos creavit, neqtie bonum nohis
stint, tiou in nobis (iunt..215 QuaDfutura sum et fecit : el si sumus idololalrse,
speramus, non apparent. Praiierila : in magna gloria 22. Nonne Deus requiret ista? Sed non rcquirel s»
lua educttis populus de ^Egypto, liberatus a perse- nobis. Ipse enim novit abscondtla cordis. Ipse novit,
quentibus, duclus per gentes, expulsis genlibus, col- quia non obliii suiniis eum : quod ex hoc apparct,
Iocatus in regno. Quid futura? Educendus populus de quia incessanler morlilicauiur propier eum. Et hoc
ista ^Egypto sseculi, duce Jesu Chrisio, et apparenie esl, quod subjungit. Quoniam propter te mortificamur
in gloria sun, ponendi sunt sancti ad dexteram, ini- tota rfie.Id est, assidue. Multilaboranl in hoc saicnlo,
qui ad sinistram, damnandi cum diabolo in seterna niiilli afUiguntur, mulii moriunlur propter aliud.non
poena (Matth.ii.) : accipiendum nobis est regnuma propler Dciiiu. Ideo dicturus, morlificamur, recle
Chrislo in sempiternum cum sanctis. Hsec fulura et pr.eraisit propter te : quia iuariyrem non facit pcena,
prseterita : in medio tiibulatio. Quare?Deum ut a|>pareat sed caussa. Ilinc bealus Peirusait : Quaeenim gratia
animus colens Deum, quanlum colat : ut vi- est, si peccatores et eolaphizili sulfertis (l.j?c(r.2.)?
deatur, uirum gtatis colal Deum, a quo salutem gra- Sed si bene facientes et patientes sustinetis, hsec est
tis accepit. Ergo ut hsec lides nostra, qua purgamur, graiia apud Deuni. In hoc enini vocati estis. Quia
ad invisibilia prseparetnr, hoc est ad inlellectiiin liliis p>Chiisins passus esl pro nobis, vobis relinquens exem-
Cliore facta sunt omnia ista, ui detraherentor sanctis plum, ut sequaniini vestigia ejus, qui peccatum non
ea, quae habebant, delraberelur el ipsa vita tempo- fecit nec invenlus est tloltis in ore ejus. Qui euni ina-
ralis : ut non propler hsec i|>sa temporalia colerent lediceretnr, non remaledicebat : cum paleretur, non
ipsum aeternum, sed amore illius casl.o tolerarent coiniiiinabalur (ha. 55.). Apie ergo subjunctuin est:
hsec oiniiia, quse pro lempore paterentnr. Denique, /Estinutti sumus sicut ovesoccisionis,scilicet, ut nul-
dicunt?
quia intellexerunl boc lilii Chore, quidttecoblili latenus reputemur esse idonei, nisi ad occasionem.
18. tlwc omnia venerunl super r.os, sumus Beue sancti viri ovibus comparautur, quia sunl sim-
te : et inique non eiiimusin teslamentoluo. Secundum plices, innocenles, inorsum inalilite non habentes.
praxepta tua nos habuimus. lnter lot adversa, ncc liinc est, quod Dominus discipulos suos instruii, ubi
lide, nec operalione a le recessimus. Magna hic mar- ait : Oves mesevocem meam audiunt (Joan. 10.). Et
lyrum conslantia et perfectio commendatur. Quid ad iterum : Etce ego milto vos, sieut oves iu medio lu-
hoc de nobis dicturi sumus? Qui si vel love verbum ponim (Mattk. 10.). Moyses dicit nd Pharaonem :
injurise nobis ab aliquo illatum ftieiit, mox ad iraeun- Aboiniuationes ^Egyplioruin imniolabimus Doroino
diain- inardescimus, mentem amitlimus, phrenetici Deo uosiro (Exod. 8.). Oves jEgyptii edere dedi-
more loquinur, vindictain, si possumus, exquirimiis: gnaniur. Sed quod abominantur /Egyplii, boe lsrae-
si IIOIIpossumus, odinm in corde (quod est veneuuni liiae Deo olferunt : quia simplicitalem continenti.e,
diaboli) portamus. Obliviscimur Deum : oblivisciinur qtiani iiijusti quique velui infiina abjeclaquc despi-
cariialem, paiicntiam : inique agimus, in testamenio ciuiit, tiaiic justi in virtuiis saciificium vertunl : et
 »19 RUFINO PRESISYTERO ASCRIPTUS 820
excolentes recti puriiatem ac mansuetudinem, Deo \A ut intelliganteminentiaindivinitatiset hutnanitatisChri-
immolant, quam abominanles reprobi fatuitatem pu- sti, qui Christtiscominendalurin hoc psalmo, et secun-
tanl. Duo sunl martyrii genera : unum meniis, aliud dum humanitatem et secundum divinitatem.Materiaest
coiporis; uniiiii manifesium, aliud occullum. Manife- in hocpsalmosponstiset sponsa, subaudisChristuset Ec-
slum est, quando propter Deum corpus occidiiur : clesia. Hanc,hoc modo exequitnr. In |iritna parte ponit
occullum est, quando pr.i amore Dei vitia resecantur. coniinendaiionein sjinnsi,id
sire.Intentio est prophetreinest,
Christi.InsecundaEcclc-
hocpsalmoDeumPatrem lo-
Unde Apostolus nos admonet, dicens : Mortilicate quentemintroducenlis,lidelesexhortari, ut taliter vivere
incmbra vestra, qusesunt super terram : fornicatio- studeant, quatenusse uni viro (subaudisChristo)virgitiem
nem, immuqditiam, luxuriam, eic (Coloss.5.). Quia castam exhibeant (I. Cor. II.) : ut in nupliis-a dextris
ergo viri sancti dum Deo vivere, et mundo mori ap- sjjonsisui sedeant.
pettini, sese incessanier affligunt, carneni jejuniis PSALMUS XLIV.
macerando, culpas lacrymis lavando, vitia extin-
guendo : recte voce eorum nunc dicimr : Quonium 2. Eructavil cor meum verbum bonum : dico ego
propler te movlificamurlota die. jEslimali sumus sicut opera mea rcgi. Cor Dei Patris verbum eructavit,
oves occisionis.Sed in ii- tribulatipnibus coustituii, quia ejns secrela ef divina essentia Filium generavit,
quia in suis virihus non confidunt, Doiniuiadjutoritim qui vere et singulariter bonus, quia sicut ipse ait,
pelunt, cum subdilur : 217 Exsurge, qitare obdor- Nemo bonus , nisi solus Deus (Marc. 10.). Qusecun-
mis Deus? exsurge, et ne repellas in finem. Dormire que enim alia bona, aliunde sunt bona : et nihil per
quiescentis est, exsurgere jnignantis, vel adjuvaniis. se est bonum, nisi ipse solns, qui summnm est bo-
Dormiebal Christus, et navicula operiebatur flttcti- „ nuiii. Ex his verbis osienditur, quia Verbum consub-
bns. Excilalus est, deprecantur eum discipuli, impe- B " stantiale est Patri. Et ipse Pater opera sua regi di-
ral venlis el mari.el facta cst iranquilliias magoa cii, quia cum Filio suo omnia disponit: et per hoc
(Malth. 8.). Sic et nnnc labnrat Ecclesia in inundi quod omnipotens cnm Patre intelligitur Filius. Per
btijiis |ier culis lanquam in flnclilms maris. Quasi cor ideo Pairis divinitatem accipimus, quia sicut per
doniiit Dnminus, quando non eripit. Excitatur dcpre- verbum alicui intiinanius secreta cordis, sic per Fi-
cationibus, et adjuval laboranles. Propterea qurerit, lium inanifesiata esl divinitas 1'atris. Neino enim
Quare obdormis? quia quandiu quisque perniitlitiir novit Filiiim, nisi jier Patrem. Ne pulares aliqno
laborare, et Douiinusnon vult adjuvare, incertuin est coujugio indiguisse Deum, unde Filioin generaret :
utrum hoc sit ex ira, aut ex misericordia : uirum Eruclavil (mqiiii) cor meumverbum bonum,id est, ex
eum telit ad teuipus probare et corrigere, an ex toto mcipso sclernaliter gentii Filium. Ilodie cor luum ,
relinquerq. Propter hoe fit deprecatio, cum subinfer- hoino, generat cousilium : nec quseris uxorem. Per
tur: Exsurge, et ne repellas in finem, id esi, ex toto. coiisiliuni naium in corde Itio acdificaaliquid, et an-
Si deseris, non repellas. Si vis. ut tribulemnr, non tequrun stet illa fabrica , siat consilium , et inest jam
velis, nt frangamur. Si permittis ut lentemur, inm quod lactui u-ses, in eo per quod facturus es, Laudes
sinas ut pereanius. fabricam iiondiiiii existentem : sed in probatione
23. Quare faciem tuatn avertis? Quasi iratus, quasi eonsilii. Ergo si |ier Verbum omnia , et Verbnm de
non adsis, qpasi oblitus sis noslri. Obliviscerisinopiw Deo: inspice fabricam faclani per Verhum, el in isto
nostrw, quod propter te reliquimus terrena, et modo ajtltlicio inirare cotisilium. D/co (inquit) opera mea
sumiis quasi siue ope, sine solatio. El oblivisceris regi. Miraris qnia iia dicit Deus? Sic diceie Dei aeter-
tributationis nostrw? quod pro amore tuo tribulamur, Q C niim esi. Legitur (Ex Augusi.) in alio p-almo : Semel
et.non eripimur. loculus est Dens (Psal. (>1.).Totiens loculus esl Deus
24. Quoniam humiliala est in putvere anima noslra. perproplietas, per Apostolos.per doctores(Het>i'.1.):
Afllictaest | er eos, qni sunt inslahiles et infructnosi, liodietjue loquitur |ier sanctos. Unde ergo semel lo-
lanquam pulvis : de quibus alibi dicitur, Non sic im- cutus est Deus, nisi piojiter n verbuni honum .' El
pii, non sic (Psal. 1.) : sed lanquam pulvis : queni quare, Operu meadico regi? Qtiia iu ipso oninia opera
projicit veiiius a facie lerrse. Intanliiin aiitem huini- Dei (liom. 11.). Quicquid enim facturus erat iu crea-
liata est in pulvere aniin.i nostra, quod etiam con- tura, jaui in Verbo eral : sicut in Evangelio diciiur,
glulinatus esl in lerra venter noster. 1'oeiiam(Ex Au- Quod lact.iin est in ipso, vita erat. Non lanimn cuni
gustino) ntmise liumiliiatis videiur expressisse, quia, rege dispono omnia, sed eiiam per eum omnia facio.
quisquis quando prostcrnilur , hseret in lerra venter Et hoc est, qimd suhdil: Lnigua mea cglamusscribw.
ejtis : ullra quo liumilietur non habet. J.ini jiervenif Lingua mea, id est, ipsum verbuui (ponilur enim
usque ad summum humiliatio. Veniat et miseraiio. c.iUssa pro cffeciu) cst calanjtis mei scribte. Sicut
Venter Ecclesia: in terra conglutinalur, quando mol- cnim striba per caiamum iniprimit liguras , sic ego
liores et inlirnii lcrrenis rebus ex desidcrio inhacrent. per Vcrhiun iiiciiiu opetor crealuras. i.st auleiii ipsa
Tales vero luget, et pro eis orat, ctun suhjungit : crcatura qu.tdain nobis Scrijilura, in q ,a legnnus ct
25. Exsurge, Deus, adjuva nos : et libera nos pro- tognosciiuus Deum , lesle AjJO-tolo, qui ail : Invisi-
pter nomen luum. Adjina laburanies, libera o|>pres- hilia enim ijisius per ea,quse facia siinl, infellecia
sos : adjuva in nobs, libera nos a m.dis : el hoc non! conspiciuntur, sempiterna tjuoque \irtiis ejus et di-
pro|iter meriium nosirum, sed propter noinen tnuin^ vinilas (Roin. 1.). Et bene ait, Vclociter scribeiuis.
dilatandum et glorificandum, ut cognoscaris et lau-. D I Quouiaui i|>se.ixit, et facia suut (Psal. 148.). Velo-
deris, qui es benedicius in secula. Amen. ciier (Ex eodem) 219 Dei lale est, ut velocnis mhil
sit. 1ii sciiptuns eniui stribiiui lilera post literam,
TITULUS PSALMI XLIV. syllaha post syllabam, veibum jiost verbuni, nec ad
1. In finem, pro his, qui conlurbuntur,filiisChoread' setundum iransitur, donec priuiuni liniatur. Ibi au-
intellectum,canlicuinpro dilecto-Iloc ejiithalamiiim,idest,' tem niliil velocius, ubi non sunt mutata verba : nec
carnien nupliale,esi canticuin,id cst, auditonbusad dcle- lauicii aliqtiid jirteinissum esi, cnm iu uno sint oiu-
ctiindum i.roposituui.llabituin \>ro dileclo, id est, pro;> nia. CoiiimendaviL Eilium sccunduni ilivinitatein ,
,' Chrislicomineudalione,qui esl sponsusJicclcsia-,d.leclus s otcndendo euni toiisubslaiitialem et compotehlialeih
Palris,secundumillud:Ric csl liliustneus dilecttis(Mittlh. Palri : inodo coiuineudat eum secuiidiun huinanila-
5 et 17. luc. 3.). Et quare sjjonsuscoiiimeiideicr,canssa a tein, ila :
prsemissaest, pro his, qui commutabunlurin fiitem/iliii <>.Speciosus forma prw fitiis heminum. Quare non
Chore.Id est, pro his qui iraiisforuiabuntiir
de corjiorelin-'l
militaLishujttsin configuraiionecorj>orisclariiatisClinsliI (Ex August.) ct apud angelos? Quid voluit dicere prw
(Philip. 3.):qui pnmiiusin fiacvita luerunl liiiiChore.id j filiis hominum, msi qttia lioino? ldeu jirse iiliis bouil-
est imitalores passionumcrucilixi ." quod canticuinestt iitim speciosus , quia iimuunis a peccato, qtiod alius
piopositumfldelibusadinleliecluin,218 ic*esl»a<Jnoc> , nullus exliiit honio. Quod aii Speciosus forma, ad
"
Apud Augustinum, propter verbum,unum.
821 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 822
exaggerntionem dicit: sicut dicitur, Vifavivet (Joan. jA est rex noster gladio suo. Audiamus jam qtiomndo
8.). Judseorum personam gerebat Prophela, cum di- pugnet, quomodoregnet.cum quibus armis procedat:
cerel, Vidimus eum et non hnbebat speciem neqtie 5. Specie tua et putchritudine tua intende, prospere
decorem (lsai. S3.). Quare? Quia non intelleclum. procede, et regna. Species potest referri ad innocen
Si enim cognovissent, nnnqiiam Dominum glorise tiam et morum sanctiiatem : pnlchrilndo ad divini-
crucilixissent (1. Cor. 2.). Intelligentihus autem, et taiis decorem. Per haec intendit Cbristus, idest, in-
Verbum caro factum, est magna pnlchiiiudo. Mihi tentus factus est, ne remisse ageret, sed prospere
autem absit gloriari (dixit unus aniicoruin sponsi) procederel ad belium, et vincendo regnaret. Vel dici
nisi in cruce Domiiiinostri Jesu Christi (Gatat. 6.). potest : Prospere procede de una genle ad aliam, et
Parum est ut non inde embescas, nisi eliam glorie- regna in acquisitis secundnm bonos mores et virtutes.
ris. Quare ergo non habuit speciem, neque decorem? Poiesl etinm inlelligi hoe modo : Intende in specie et
Quia Christus crucifixus Jndaeis scandalum, Gentibus pulchritudine tua, ul imaginem et similitudinem ,
autem slultitia est (1. Cor. 1.). Quare atitem in cruce quam primo nostro parenii dedisii, in filiis eam re-
habuit decorem? Quia quod stulium est Dei, sapien- novare et reformare digneris. Prospere procede, pro-
tius est quam homines : et quod infirmutii est Dei, spere ex utero virginali progredere : prospere de se-
fortius est quam homines (Jbid.). Nohis ergo jam pulcro consurge : prospere ab inferis ad Patrem re-
credeniibus ubique sponsus occnrrat pulclier. Pulcher vertere; hsec enim omnia nobis prospera et felicia
Deus Verbum erat apud Deum. Pulcher in uiero Vir- sunt : el regna toiins niundi imperio, precioso san-
ginis, ubi non amisit diviniiatem, et sumsit humani- guine tuo Redemtor Propter veritatem et mansuetudi-
tatem. Pulcher natus infans Verbum.quia cum esset .n nem et justitiam. Hsecenim omnia decent regem. Tu
infaus, cum sugeret, cum manibus porlaretur, cseli igitur regna, qui verus es et mansiielus et justus. E(
loquuti sunt, angeli laudes dixerunt, Magosstella di- deducette mirabiliter dexlera tua, idesl, forliludo, vir-
rexit. Adoratus est in prsesepiocibaria mansuetorum. tus, el polentia tua. Sed quo deducet? Ad Pafrem
Pulcber erat in caelo,pulcher in lerra, pulcher in (Joan. 12.). Quare mirabiliter? Quia mortuus diabo-
utero, pulcher in manibus parentum, pulcher in mi- lum superasti. Vel regnare dicilur Christus, propter
raculis, pulcher in Hagellis, pulcher invitans ad vi- veritatem Evangelii, et mansuettidinem qua passns
tam, pulcher non curans tnortcm, pulcher deponens est, et justitiam qua bonos et malos judicaturus. Et
animam, pulcher recipiens, pulcher in ligno, pulcher deducet (Ex Atig.) eum mirabililer dexlra ejus, fa-
in sepulcro, pulelier in cselo.In intellectu audite can- ciens divina, patiens humana. Maliiias hominum ster-
ticum, neque oculos veslros a splendore pulchritudi- nens abonitate sua : adhuc deducit eum, et ubi non-
nis illius avertal carnis infirmitas. Summa et vera dum dictum est de gladio, dicalur nunc de sagittis.
pulchriludo gralia est, vox Pro|ihetae converlentis se Mulliplex esl enim armalura regis noslri.
ad Christum. Diffusa est gratia in labiis luis. Lex per 6. Sagiltw tuw acula. Verba tua cor transfigentia,
Moysendala est, gratia et veritas per Jesum Chri- 221 amorcm excitantia. Unde dicitur in Canticis :
stum facta est (Joan. 1.). Venii nobiscum, verbo gra- Vulnerata caritaie ego sum (Cant. 2.). Secundum hoc
liae prsedicans pcenitenliam in remissiouem peccato- verba Dei vocantur sagiltse, quod occulte alliciunt
rum. Tanta gratia diffusa esi in labiis Cbristi, ut ad homines ad limnrem ei amorem Dei. Secundum hoc
vocem ejus viderent creci, sanarenlur lepiosi, claudi gladins, quod inanifesia et cogenli ratione homines
ambularent, mortui resurgerent. De dilfusione hujus Deofaciuni adhserere. Et per hoc, quod iia instructus
graiise dicit Paulus : Ubi abundavit peccatum, stsper- (C es ad pugnandum, Poputi sub te cadenl.Te adorabunl,
abundavit graiia (Rom. S.). Et Joannes : Nos, inquit, tibi humiliabuntiir. Et ubi cadent? In corde inimico-
de plenitudine ejus accepimus (Joan. 1.), gratiam pro rum regis, idest, in e"dem corde, in quo prius inimi-
gratia. J5t quia talis i s : Proplerea benedixil te, Deus, cabanmv libi regi : ubi se erigebant adversus Chri-
in wternum. Primum lesiamenium lerrain prouiise- sium. Ubi cadcnt? ante Christum (Ex Augustino),
rat. Et aliud (Erc August.) fuit |>romissumsub lege, blasphemabant Chrisium, modo supplicanl Christo :
aliud sub gratia : Terra Chananseorum Judaeis sub ipsuni appellant regem. Acceperunt sagiltas tuas. Ce-
legeposiiis, regnum cselorum Chrislianis subgratia ciderunt ante ie. In coide ubi tu vides, ex inimicis
consliiutis. 220 Haque id quod peninebat ad eos amici facti stint. Occisi sunt inimici, vivunt ainici.
qui sub lege erant, transiit; regnum cselorum quod Prostrati sunt superbi, surgunt humiles.
perlinet sub gratia positis, non iransiit. Prnpterea hic 7. Et facti sunt Sedes lua, Deus, in swculumswculi.
Benedixit te, Deus, nnn ad tempus, sed iu asiernum : Tu in illis resides in seternum : juxta quod scriptum
et bic enim et in futuro semper benedicetur Christus. est.Anima justisedes est sapientise (Prou. ii.).Virga
Et tu talis rex, direclionis virga regni tui. Virga hsecest justilia. Tali
i. Accingeregladio tuo super femur tuum potenlis- virga rex noster gubernat regnum suum.quod sumus
sime. Idest, fortiter utere verbo prrjedicationistuse, de nos. Non autem regil (Ex eodem), qui non corrigit.
quo Apostolus ait : Et gladium spiritus, quod e t Quomodo sacerdos est ad sanctificandos nos, ita rex
verbum Dei (Ephes. G.). Per femur corpus Domini- ad regendos nos. Curvi erant homines regui sui,
cum inielligimus : quia in femoribus genet.-uioni-esl distorti erant, sibi regnare cupiebant, se amabant,
locus. Accinxil glatlitim super femur, quia in came U non voluutatem suam Deo subdebant sed ejus vo-
assumta Evangelium prsedicavil. Hinc Veriias aii : lunialem ad suas concupiscenfias flectere cupiebant.
Non veni pacem mittere, sed gladium (Matth. 10.). Venit Rex cum directionis virga. Direxit nos in
Gladius iste separat filium a patre, filiam a matre, justilia, emendavit nostram torlitudinem secundum
nurum a socru. Liligal Pater (Ex August.) cum (iliu, regulse suse rectitiidinem. De hac virga alibi dicitur,
quia vult lilitis servire Deo. Ille promiltit terrenam Reges eos in virga ferrea (Psal. 2.). Ideo ferrea, quia
li.iretliiatein, iste appetit ttclesiem. llle ptignat, iste dura. Inflexibilis est justitia. Alios regit, alios conte-
repugnal. Sed foriior estgladius spiriiualis separans, rii. Regit spirituales, conterit carnales. Bene dico
qiiam natura carnalis copulans. Dene autem ait, Su- virgam tuam esse directionis, quia tu
per femur luum potentissime: quia quod infirmum est 8. Dilexislijustiliam. Et in teet in alis. Et infan-
Dei, fortius est quam homines. Potenlissime usus est tum quod eiiam Odisti iniquitatem. Et ut lalis posses
hoc gladio in carne, quia non solum vicil homines, es-e, Propterea unxil te spiritualiter, o ZJVus,Deus
sed eliam aereas potestates : non solnm vitia de- tuus, idest, tibi consiibstantialis, oteo Iwtitiw, idest,
siruxil, sed etiam iulcrniini spoliavit. Gladius iste Spiriiu sanclo, prw consortibustuis. Plusquam crele-
carnem iloniai, vitia resecat, spiritum roborat, vir- ros homines quos tui regni esse tecum voluisti con-
tutes nutrit, dcsideria mala consumit. Ecce accinctus sories. Recte Spiritus sancius oleo Isetitirecompara-
» Videtur supplendus scnsus his de Augustiniano exemplari verbis, est, dextera ejus deducit eum. Tum
adposila rsXeiaa-rtyftij,Dictum est, etc.
S25 RUFIiNOPRESBYTEROASCRIPTUS 8-24
lur, quia sicut oleum et carnem nutrit, et dolorem A quia non qua-sierunt honorem suum, sed lutun. Ex
repellil: ita sancli Spiritus unclio mentem quani re- his omnibus facta est una sponsa regi una regina, de
pleverii, et snaviier fovel, et bilarem facit. Hoc au- qua subdiiur :
tem oleo spitiluali proeconsorlihus suis uncliis est 10. Asfiri( regina a dexlris tuis in testitu de-
Cbristus, quia cseteris datus est Spiriius santtus per auralo circumdala varietale. Regina ideo dicitur
parles : in ipso vero fuil oninis jilenitudo divinitalis Ecclesia, quia bene regit filios suos. Asftftf pa-
corporaliier (Co/oss.2.). Et notandum quod non ait, rata servire a dexlris tuis, idesl, in bonis tnis
Fecisli ju-titiain, sed, Oilcxisli.Nequedixit, Reliqui- potioribns : in veslitu deaurato, in ornatu virtu-
fti initiuiialeni, sed otlisti. Multi enim bona fatiunt luiii,223 l,m maxiine relucet sapientia, quae per
j.ltis timore ptjense,quam sunnre juslilise : in quibus aiiruin siguificatiir, sicut scriptuni esl : Thesaiirus
elsi aotio videtur bona, volunlas tainen tenetnr rea. desiderabilis requiescit in ore sapienlis. Veslitus(Ex
Qui eisi ex npere appareni justi, in eo lamen injusti Augustino) reginae liujus et pretiosus est, et varius
sunt, qno peccare vellent, si iinpune posseut. Relin- in linguis variis. Alia lingua Afra, alia Syra, alia
quunt iniqua opera, scd adhuc relinent desideria Giseca, alia Hehrsea,et alia illa elilla. Faciunt quin-
prava. Profeclns aliquis est in eo, qnod opcra jnsli- que ist;e limjuaevarietalem vestis rcginie hujus. Quo-
tise faciunt : sed adhiic ad consequeiiduni regnum niodo auiem omnis varietas vestis in unilate concor-
Dei non est boc sulficiens, quia virlutein juslitioe dat, sic et omnes linguaead unani fidem. In vesle isia
nonduin in corde habenl. Duo ergo sunt qure vera- varietas sit, scissura non sit. Ecce varietatem intel-
citer faciunt jtisiuin : Amor boni, et odimn niali. leximus de diversitale linguaruin, et vesfem intellexi-
Quisquis 222 ll:cc d" 0 1'aLere potest, tinctionc R fl mus |>roplerunitatem in ipsa varietale. Aiirmn quid
sancli Spiritus dignus est, qu;c sanitatein et Isetiliam"B esl? Ipsa sapienlia. Quselibetsit varietas lingnaruni,
prrcsiat animse. Uncius est Deus a Deo. Uncium au- unum aurum prsedicalur, non tliverstim aurtiin, sed
dis? Clnisliim inlellige. Cbristiis enini dictus esl a verilas de auro : eandem quippe sapienliam: eandem
chrismale. IIoc iiomen (Ex Augusiino)quud api>ella- tloctrinam et disciplinam omnes linguse prsedicant.
lur Christus, unctionis est. Necin alio alihi iingeban- Varieias in linguis, anruin in sententiis. Alloquainr
tur reges et saccrdotes, nisi in illo regno, ubi Cbri- propheta reginam istam, libenter enim illi canlat, et
stns prop' etahatur. Unclus esl crgo Deus a Deo,quo unnstjiiisque nostriiin; si lamen uoverimus ubi su-
oleo, nisi spirituali? Oleum cniin visil.ile " si^nuin , miis, et ad illud corptis perlinere conemur, et lide
est in satrainento. Oletini spiriluale, virlus est. Deus et spe pertineamus, uniti membris Christi. Noseniin
igitur liomo, et ideo unctus est Deus, quia hoino alloqtiilur.
Dens, ct factus est Clnisius. Aiidiviiuus qnalis in se 11. Audi, filia,etvide. Alloquiiur eam (Exeodem)
fiicrii, dicaltir nobis qualis fuerit in suis. lanquam uniis de patribus, quia liliae regnuni sunt:
9. Myrrha et gulta et casiaa veslimentistuis, a domi- etsi alloquitur prophela , el-i alloquitnr A|ioslolus
bus ebttrncis.Tu es uncliis oleo prse consorlibus, et tanqii.iu)(iliam. (Sic eniin diciinus: Paircs nostri pro-
etiam a vestimentis luis, iilest, ab humanitaic lua.vcl phelu:: patres nostri Apostoli. Sic nos illos, ut jia-
Aposiolis tuis, ipii ornant te et decoranl, sicutveslis tres, illi nos ut filio.-.)Et vox una paterna alloquilur
ornat Doininuni, procedit inyrrha et gulla elcasia, unam liliam. Audi, filia, el vide. Pritis audi, postea
idest, boni odores, et bona fama. Myrrha est species vide. Venitimest atl nos, cuin Evangelio, et praedi-
valde ainara, tle qua ungilttr corpus inortui, ut non cainm est nobis, quod uouduni videmus : et audiendo
putrescal, et pellit verines. Per banc signilicatur (] {_credimus, et credendo b vidimus. Audi, ut credas :
mortilicaiio camis, quse valde amara esi, et pellit muiitla cor fide. El oum cor inundavero, quid vi-
vermes, idest, lenialioues diaboli, et servat corpus el debo? Reati mundo corde, quoniam ipsi Dcum vide-
animam a putredine viliorum. Cittla ilerum S|)ecies biinl (Mallh. ;>.). Et inclina aurem tuam. ld est, hu-
quoapellit lumores puluionis, huniilitas esl, qusepellit mililer atidi. El obtiviscerepopulum tuum. Scilicet
inflationemet omnem inolum superbise.Casia herba seclas Judaeornm, vel Gentiuin : ritus legales in Ju-
esl qu.T crescit in aquoso loco, etcrescit in inagnam daismo, et idololatriamin Geniilitaie.Eirfomumpatris
altitiidinem, et reddil inagnum odorem. Fides est, tui. ld est, coiiversaiiouem diaboli. Vcl ilouiuin p i-
quse orilur in aquis bapiismi, el crescit in juslis mul- tris tni, hoc e»t hujus miindi vaniiates, in quo quasi
tum, et lionain famam dat aliis. Hsecomnia nobis; in propria tlomo usque mododiabolus regnavit (Joan.
processerunt ex huiuaniiate Cbristi: vel adsunt Apo- 14.). Cujus lilia pro malorum opcrum iiuitalione
stolis, qui bsec omnia nobis in semetipsis proposue- fuisti.
runt in exemplo. El hsec eadem processerunt nobis; 12. Et concupiscelrex decorem luum. Id est, le
« domibitt cburncis,idest, ab ipsis sanctis Aposlolis: decoram, postquamea, quaedicia suni, obliia fneris.
qua: dicuntur domus, (juia Dominus habitat in eis : Et ideo debes libenter audire, qii:e prsecepta sunt
eburnei vel propter forlitudineni, vel propter simpli- tihi. Quoniamille qui coticupiscil te, non soltim est
cilalis canilorcin : sive quia diversis lormenlis incisi,, rcx et sponsus tuus, sed Ipse est DominusDeus luus.
sculpli, rasi.et elimali luerunt. Ex quibus deleclave- Id esl, crealor, el dominator tui. Regi nubis Deo, ab
runl te fitite regum in konoretuo. Ac si diceret, pro- illo dotata, s.b illo decorata, sanata, et redenita.
jiler h;i'c odoiainenla placiierunl libi Ecclesiaesingu-- T) Qulcquid habes unde illi places, ab illo hahes. Iltcc
Irc, quaruin palres et reclores fuerunt Apostoli, quii quse de Ecclesia dicta sunt, unusquisque nostrum ad
eas gcnueriinl foute bajilisuiatis in honoie non sno,, se referre poiest. Anima, quse, errore relicto, recte
sed luo. Ad hoc sacramcutum (Ex August.) perlinett credit, de alienigena Deo adoplaiur iu (iliaui. Ado-
quotl scripium est in lege : Si inortuus fueiit frater,, ptata ergo incliiiei aurem suam, et loiaui se tradat
accipiat uxureiu fraler ejus, et susciiet seinen fratrii ' doclriuacet iotelligentiseeorum quae dicuntur. Obli-
suo (Maitk. I). Deut. 2'i.). Mortuusesl Chrislus : ab-- viscalur priinum populum .stium: el cuin Abraham
sentavit se coipore : susceperunt fratres ejus uxoreini de Chaldaia egrediens, relinquat leiram nativitatis
ejus Ecclesiain, prsedicalioneEvangelii lilios genera- et cognationissuae(Genes.12.). Nemodubitat patrem
turi, non per seipsos, sed per Evangeliuni propterf nostrum antequain adopiaremur a Deo, fuisse de quo
nouien fratris. ln Chrislo Jesu (inquit Paulus) jicrr Salvalor ait: Vostle palre diabolo eslis (Joan. 8.).
Evangeliumego vos genui (1. Cor. i.). liaque susci- Cum ergo, inquii, iintiqui patris fueris oblila, el j>er
tanies propter nomen fratrts sciiien fratri suo, quol- bapiismum , sive per pceniicntiam renovata : lunc
quoi genuerunt, non Paulinos, non Petrinos : sed1 concupiscet224 rex decorem luuin. Talem ergo se
Chrisiianos noiiiiiiaveruni. lloc est in konore luo,, prsebeataniina, ut ametur a rege. Ipse eieniin Domi-
HAlque hinc restituenda Augusliniana lectio vide- enim visibilein siqno est, oleum invLibilein Sa ra-
tur, quse et obscurior est, et interpolatoris manumd mentoest, oleumspiritale intus est.
tam in editis,quam in Mss.codicibus redoiel: Oleum i b Verius apud Augustinum(videbimut.
 825 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 826
nus Deus ejus, cui flectere debet genu et deposita A i puriiate suse conscienlise. Et de hac deinde, Addu-
centur in regis, id est in supernam Jerusa-
superbia jngum huiniliiatis assumere (Phil. 2.). Et lem. In templumaddticeiitur,
adorabunteumeliam, templum quasi sacerdotes Dei,
15. Et filiw Tyri in muneribus. Filise Tyri, iilitfi in thalamum quasi sponsseregis, et ut sponsi. Vel ad-
sunt Gentium, a parte significans tolum. Tyrus vi- ducentur in templum.id est.ad hoc, sint lemplum
cina huic lerrae, ubi proi hetia erat, Genles creditu- regis : ut lanquam in tempto Dominus habitel in eis.
ras in Chrisium significabat: qtise adoraverunt Do- Jtixia quod Paulus ait:3.Templum Dei sancium est,
minum cum muneribus, juxta quod scripium esi : quod estis vos (1. Cor. 6.). ln unitate est templuin
Thesaurizate vobisibesauros in ccelo (Mattk. 6.). Et regis. Lapides vivi sunt fideles Dei.non Non est hoc
date eleemosynam, etomnia munda sunt vobis (Luc. templum rninosum, non discissum, divisum.
significat pec- Junclura lapidum viventium, cariias est. Duce ergo
II.). Tyrus interpretatur angustia, et Adorant
catores, quos diabolus comprimebat. igitur gratia, adducentur in lemplum regis, in unitaiem
Dominum/iliseTyri, siquidem peccatores,qnos arctis perlectse caritatis : ubi possint in seternum laudare
vinculis diaboius angebat. Et hoc i» muneribus,quia Deum. Deinde alloquitur Ecclesiam, dicens :
17. Pro pntribus luis nali sunt libi filii. Genuerunt
seipsos Doniiuoofferunt. Vuttumtuumdeprecabimtur. te Aposloii. Ip-i mis-i sttnt, ipsi praidicaveriint, ipsi
Id esi devole precabuntur Deum, ut det eis posse sunt
perveniread luam confonniiatera. Omnesdivites ple- rum nati patres, ijisi sunl recepti in gloria ; et locn illo-
stint filii : consiituli sinit episeopi. Nnn te
bis, id est, omnimodi divites, sive constiles, sive
duces, sive reges, sive in.peratores. De talibus divi- _ ergo putes deserlam , quia non vides Pauliun, quia
tibus discipulum suum admonet Paulus, dicens (1. "j non vides eos per quos nata es. De prole lua tibi
Tim. 6.): Prsecipedivitibus hujus seculi non superhe crevit paternilas. Naii sunt filii tihi ad opus tuum.
sapere, nec sperare in incerto divitiarum : sed in Conslitueseos, idest,et stabiles facies in lide et opere.
Deo vivo, qui prsestai nobis oinnia abundanter ad Principesniagislros doctores. Super omnemterrnm.
fruendum. Divilessint in operibus bonis : facile tri- Id est, Ecclesiam per ouines partes lerrre difftisam.
buant, the-aurizent sibi fundamentum bonum in Et 18. quia ila estordinata Ecclesia, et conlirmata, ideo
Memorero nominis tui, Domine. Id esl, famse
futnrum. Postquam oslendit dignitates Ecclesise,
commendateain esse lautlabilemsecundum interiora, et glorise iu:e inemoriam agam in omni generatione,
dicens: diffusa in omni terra : e( deinde in generationem,
14. Omnis gloria ejus filiw regis ab inlus. Hinc succedentem. Propterea eliaui Populi, qui ftituri sunt,
Paulus ait: Gloria nostra h.ic est, testimonium con- videntes t.intim gloriaiu Eeclesise luse, confitebuntur
scientise nostrse (2. Cor. 1.). Fatuse viigines oleum tibi, id esi, laudabnnt tc, lanqiiam auctuiem el gu-
secum non sumserunt (Matth. 23.), quia gloriam in- bernatorem, in wternum, j>er totam hauc pruesentem
tra conscienliam non habueiunt, dum hanc ab ore vilam. Non q ia hsec viia sil aeleroa, sed secundum
proximorum qusesienmt. Et noiandiim quod oniues eorum inlenlionem et devoiionem: quia si semper
lampades, scd non oinnes oleum habcre dicuntur: viverent, bic semper laudarent. Et in steculiimsuli-
quia plerunque bona opera in se cuni eleciis et re- seciitivuni hujus swculi. 0 felices illi, qui Doiuinum
probis oslendunt, sed soli ad sponsum veniunt tum laudare merebuniur in sseculumsaeculi!
oleo, qui de his quse foris egerunt, non foiis, sed TITULUS PSALMl XLV.
inlus gloriam requirunt. Nonsolum ergo bona agere,
sed eadem cum caulela magna custodire necesseest: G 1. In finemfdiis Chorepro arcanispsalmusDavid.PsaU
ut qui gloriatur, in Domino glorietur (1. Cor. 10.). mus iste ailribiiiturfiliisChore, id esl, imilatoribuscru-
El illa lilia regis esl, ln fimbiiis aureis circumamicta cifixi, ApostolissciliceiiuvitantibuslulurosfiliosChore,ut
varietatibus. Varieialibus quidem circuinainicta est, veraveril inlineni teudanl, id est, in pcrreclionem: Qni enimperse-
caritas, loi litudo, usque in Lineni,hic sahus eril (Mallk.24.). Et
quia fides,spes, prudeniia, justiiia, agunt proarcanisnianifestandis.In hoc psahnoutanifesta-
temperantia, eam undique circumdant. Hre auleui tur advenlusChrisli,qui niulluuiocculluseral, 226 e'
virtutes cum fimbriis aureis sunt in Ecciesia, quo- conversioApostolorum a JudreiskdGentes,et salvatioJu-
iiiam sapicnlia, et scientia, et miraculorum ftilgor ab daoruuiin nuvbsiniislemjioribus,et pax in ejusteiupore
his pendent. Fimbrire ad ornamentum ponuntur in nativilatisinler Deumet lioniinein.Materiaest adventus
vestimentis. Quasi ergo ex varietaiibus vesiiir.enti Christi, de quo cuncta arcana,quse dicta sunt, processe-
iimbrisBaureae procedunt, quando ex virlulibus mira- runt. In jiriina parte osteadil omueni spem in advenlu
cula clarescuut. ChrisLi, iutransituApo^toloruinad Geules.Iu secuuda
e l
15. Adducenturregi virginespost eam. Apnstolicam jiciunturgentesparle oslendilKcclesiatnessetiindataminCliristo.cuis.ib-
et regna. In fertia adnionetnos Deus,ut
el primiiivaui Ecclesiam prxcedenlem niulise aliae atlendainusopera istius Doiniui.Intentio e-t, ut Iioniines
id
subsequuntur : virgines, esl, integri et anima el spemsuaeliberalioniscoiisiituauiin adventuDei: vel cer-
corpore, adducentur regi, ad servieudiim. Et in hoc lificare nosde ijisoadveutu, et de salvaiioneGentiuni.
nolat, quod per se ad illam digniialem venire ne- Proponit priiiiitivaEcclesiase iu hoc |isalmopostcrisexeni.
queunl, nisi adducanliir piaadicaiione, et gratia plum patientise,videlicel,ul nondeliciaotsub tribulalio-
numpondere,cumeos audiant,qui s.tluleinonuiiumqua:-
atljuvaute. IIuic ipse sponsus ait. Nemo polest rebant, tot et tanla pertulissepatienter.
venire ad me, nisi Paler meus traxerit eum (Joan. _.
6.). Hic fit conversio ad ipsum regem, cuin sub- D "
PSALMUS XLV.
duur, Proximw ejus a/ferenlur tibi. Non enim (Ex
Augustino) quse afferenlur aliense sunt, 225 seu" 2. /)eus noster refugiumet virlus. Ille qui est, Deus
proxinireejus, ad eam pertiiienles. Per virgiues pos- oliintuiii potestate, :ioster atilem voluntate et gratia,
sumus inteliigere illas animas, qusesemper integri- est nobis rcfugium, id est, ct securitas. Et quia multa
tatem carnis servantes , in virgiuitate sua cselesti suut refugia, qu;e non sunt tuta : ideo sulijnngit, Et
sponsoservierunt: et ipsse in primo gradu sunl. Sunt virtus, virlunsiim, inex|>u?nabilerelugium. Sunt (Ex
alise, si non virgiues, tamen continentes, quaequam- Augustino) qusedam reltigia, ubi non est virlus, quo
vis in eodem gradu non sint, tanien suut proximae: quisque cuin fugerit, magis infirmatur, quam conlir-
quia post lapsum carnis continenliam sluduerunt maiur. Cum fugis (verbi gratia) ad aliquem in seculo
servare mentis. Inter has proximas tonjugatorum inagnuni, ut lacias libi poteniem amiciim, refugium
ord >, qui ab aliena conjunctione se custodivit, con- yidetur. Tanta tamen hujus secnli incerta sunt, et
tinetur. Hre ergo, quse sequuutur Ecclesiam, et in ita mal.i potenliuui quotidie crebrescunl, ul cuni ail
primo poiiunlur gradti, qure in virginilate corporis tale refugiuui confugeris, plus ibi liincre incipias.
et animaeperseverant, et proxiuise, id est, viduse, et Auiea enim caussseluselaniiint timebas : cum ad t.i-
in malrimonio co l.oenies : omnes, lein refugeris, et de illo timebis. Multi enim cum ad
16. Afferentur in hviitia et exullatione, quia in lalia refugia confugisseni, cadentibus illis, ad quos
prsesenii quoqua Eceleoinvalde l-stantur «aucti de Coiiiugeiunt,el ipsi quuisiti sunl, quoS nfinio tju«re-
827 BUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 828
ret, nisi ad lalia confugissent. Non autem refugium JA nn. ut h:ec audias. Liber -it libi orbis terrarum, ut
nostruin est lale, sed refugium nostrum virius est. hsec videas. In istis codicibus ea non legunt, nisi
Cum illuc confiigeiiinus, luli eriimis. El non lantnm qui literas norunt. In toto mnndo leganl et idiota*.
defendit nos ab inimicis, sed etiam est, adjutor no- Quid ergo faclnni esl, dum iranslati snnt monles in
sler, ut non solum non vincainns, sed ut alios vincere cnrde maris? [Vers. i.\. Sonuerunt, et turbaiw stint
possimns : in (rt/iu/arienifmi,quce invemrnnt nos ni- aqitw eoriint. Quantlo prretlicabalurlivangeliuin\Sub-
mis. Qnouiam iribularemur supra quam ferre posset uud. dixerunl]: Quid esl hoc? Pcregrinorum danno-
frattililas carnis (1. Cor. 10.), ni-i juvnremiir auxilio nioium videtur iste annnntiator esse. Hoc Alhenien-
divinitaiis. Aliud est invemre Irilnilationes, aliud a ses (Act. 17.). Ephesii autem quo luniultu occiilere
tribiilaiionilius inveniri. Tribulationes invenimus, Apotolos volucruui, qtiando in theatro |tro Diana
quanilo jan pra:ineditatas siistineiniis. Ips;e vero in- sua tantuin strepituni feterunt, ut clamareni, Magna
veniunt nos, quando inopinatos intercipiuni. Gravius Diana Ephesiorum (AcL19.). Inter quo- fluctus et
auiein feriunt tela, qure prsevisanon suni. Quia ergo sonitus maris non tiniebaul, qui ad refugium illud
martyres sancli tanla aliquando lorinenta passi Siinl, confugerant. Denique A|msiolus Patilus volebat in-
quanla nec eogilare ante poluerunt, nimis a iribula- frare in theairnm, el a discipiilis revocaius est :
tionibus inveniri se asserunl. Nimis esi, qu<d cogi- q'iia necessarium erat adhnc in carne manere pro-
lari, vel ferri non poiesi. Sed qnoniam ab mnnipo- pter ipsos(P/ii/tp. 1.). Sed tamen sonueruntet lurba-
tenii Deoauxilium ct virtutem peici|>iunt, inl r ipsa tw sunl aqutv eorum. Conturbatisunt montesin forti-
niinia lormenta invicti alque intrepidi persistenles tudine ejus. Ctijns? Niimquiduam inaris, 228 a"
diciint: „ potius Dei, de quo dictuin est, Refugiuni et virtus,
3. Proplerett non timebimus, ditm lurbabilur terra, "' adjmor in tribulationibus, quse irivenerunl nos iiiinis?
el transferenlur montes in cur maris. Paulo ante soli- Turbati sunt enim moules, idesi, potente- hujus sse-
cili, et snbjto securi ex tribulalionibus nimiis [Anf. culi. Aliieniui sunt montes Dei, alii sunt uiontes sae-
niiuis | , in magna tianquillitaie positi. Nihil li- culi. Quibus caput est diabolns, monies sreculi :
mere, inagna irauquillitas est in inenie. Turbetur monles Dei, quibus caput est Chrislus. Sed per
lerra , lurhetur mare, turbeniur oinnia elementa : istos montes turbati sunt illi montes. Tunc dede-
Dei servus iutrepidus inanet. Mare autem ( E.r, runt b leges conlra Christianos, quando tiirbatt stint
Augustino) signilical hoc sccnlum,in cujus 227 inonles. Soiiauiibus fluciibus et monles turbaii sunt,
maiis coinparalione, lanquani lerra videbaiur el factus est terrse motus magnus (Matth. 28.) CUII-
gcns Jndaioiittn. Non eniiu Idololalrise amaritiidiiie moiis aquis. Setl ctti hsee? Ciyiiati illi fundatse su-
tcgebaiur, scd erat tanquani arida, ipsa ainaritutliue pra peirain (Matth. 7.). Sonent aqute, turbenlur
Ceiiliuin lantjuani in.ui circumdata. Fuliiriiin cr.it, montes annuntiato Evangelio. Quid tu, civifas Dei ?
ut tiirbarefur lerra, iif st ill.i ipsa gens Jtidsea, et Andi quod sequitur :
Iransleirenlur inonies in cor maris (Isai. 2.). Et ,'i. Fluminis impetus Iwtifical civitatem Dei. Cum
primo ipse mons niagnus paratus in cacumine moii- « lurbantur montes (Ex August.), cum saevit uiare,
liuin. Deseruil enim geinein Jud toriim, et facius non deseril Deus civitatem suam per impetus fiomi-
est iu geniibus, translaius de lerra ad inare, irnns- nis. Qui stint isti iinpetus flniuinis? Inundalio illa
ferenlibus Aposlolis, quibus dixerai : Si b.ibueritis Spirifus sancti, de qua Doininus dicehat : Qui silit,
lldem in vobis tanqu iiugranum synajiis, dicetis monti veniat et hibat. Qui credit in me, fluinini aqnaevivse
huic, Tollere el miilere.in niare, et (iet(iUa((/t.17.). (p fluutii de venlre ejus (Joan. 7.). Ergo lirec fluinina
Idest, pcr veslraui lidel.ssimamprsedicalion'111lietut (luebant de venlre Pelri, Panli, Joannis, aliornm
nions isle, lioc est,ul ego ipse glorificerinGentibus, Aposiolorum, aliorum Evangelislaritm lideliuni. Haec
agnoscar in Gcntibus, jusedicer in Centihus : el liat lltiniina cum lluerent ab tiuo flumine, tiiulti impelus
quotl de lue pradii luin est. Popnlus quein non co- fluminis laitilicabanl civilateni Dei. Nam ntnoveriiis
gnovi, servivit iiiiln (Psal. 17.). Qiiando aiueni et Uoc dc Spititu sancto dictuin, in eodem Evangelio
llii mnnles translali sunl, el boc indicct nobis Scri- consequenler Evangelista dicit: Hoc auiem dicebat
plura Dei. Quando Aposlolns praedicabal, Jtidsei re- de Spiritu sancto (Joan. 7.), quem accepturi erantlii
s-|iueruntverbuin, et ait A|ioslulns Patilus : Ad vos qui in eutn erant credituri. Spiritus auietn nonduin
niissi eranius: sedquia respnisiis vcrbum Dei, iuiii-ad erat dalus, quia Jcsus nondtim erai clarificatus. Glo-
Gemes (Act. 15.). Sic iranslati suul iiionies in corde rilicato Jesu post resurreclioiiem (Marc. 10.) : glori-
inaris. Vcre aulem Gentcs crediderunt monlihus, ut licalo |iosl asceiisionein die Pentecostes venit Spiri-
in corde maris essent niontes illi, IIIHIsicnl Jtidsei, lus sanctus, implevii credenl.es, loqnnti suiil linguis
tle quibus dicluin esl, Populus hic labiis me houo- (Act. 2.): prsedicare Evangelitim ccepcrunt G.nti-
rai, tor autem ennim longe est a me (Isai. 2(i.). bus (Matth. 28.). Hinc civitas Dei Isetilicabatur,dum
lloc enim in novo Tesiamenlo prnmitlit Dnininus mare tin liarclnr sonilu aquaruni suarum, dum mon-
|>er Prophelam, tlitcns, Dalm leges measin cordibus >
les iiirbareiilur, qiuerentes quid agereni, quomodn
eorum (Jcrem. 51.). II e legcs, hsee piseccpla er nnvain iloctriiiam pellerent, quomodo genus Chri-
Apostolos •»intlita oninniin (.cntiuin lideiet treduli- stiaiMium de lerra eradicarent. Contra quem?Con-
lali. inonles dicti siinl Irauslali , a nioiitibus in Pl Ita fluinims inipetus l,i:lilicnites civitatem Dei.
corde maiis. Tunc non limebimiis nos qui com|)iin- Kl sequilur : Sauctificavit tabernaculum suum Al-
cli siiinus corde, ne liincniiis do uuiuero reprobo- lissimits.Si crgo sequitur sanciificalioni- noinen, ma-
ruiii Juiln-oruni, laiiu|iiaiu lainoruin Iraciorum. Cre- nifeslum esl flumiius illos impeltis de Spiritu saiuto
didcrunt enim et accesscrunt Ajxislolis. Timeant iniclligendos, quo sanctificatur oinnis jna aniina cre-
ergo illi, quos dese. uut inonies. INosa montibus non tlens in Chiisltlin, ul liat d civitas Dei. Unum flunien
litessiinus : el quainlo lianslali suut in cortle maiis, tinus spintus esi, qui in septem corntia dividitur,
scquuii siinius. quse stint spirilus sapieulise et iniellectus, spirtius
Qiiid jain (Err eodem)scquiiiir ex eo, quod trans- consilii el forliludinis, spiritus scienti.e et pielatis, et
Iriii siinl monles in toide maiis? Attendite el vitlele spiritus limoris Domini (Isai. 11.). Ideo Spiritus
veiilalein. Htec eiiiiu quando diceb.niiur, nbscuia sanctus dicilur fliimeu : quia concupiscentias el ar-
eraut, quia nondiiiii con igeranl : ntinc auleni quis dores carnis extinguit. Iiiipeluosiiin autem, quia
jam IIOIIfacla cognoscat? i.iber sit libi pagina divi- nemo ei resistit. Ecclesia dicitur civitas, vel propter
a II;»:cmagis placuit Aiigusliiiianalectio, pro qua tum tamen est voces.
eral tndhla, ut et jianlo |>osl, ne fieremut pro fueri- c Erat uno verbo Conturbantur; leviora alia infe-
tnus. Cseterasunt, el quibus ijise restilui Augustiuus rius emendamus.
d Apud
nossit. Augustinum(ut fiai ciUisciiilafij Dei.
»>tu ct AutiusiiiiiauisejHein Mss. habent; vulga-
829 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 850
concordiam habitantium , vel propter munitionem A usqne a>lconsuinmatinnem ssecijli(Ma\lh. 28.). Ipse
virtutnm , vel quia legcm hahet et regem. Hanc Domiittisvirtutum, et Deus Jacob, jpse dat virtntps eis
intanlum lastificalspiritus, ut glorietur eliam in Iri- qui spiritualiter supt Jacob, idesl, qui |iictanlqrCU'li
bulationibus (Ephes. i.). Dicitur et tabernaculuin carne, et qui viiia supplantant. Jac >benim dicitur
(Rom. !>.), quia in ea Domino militatur. Ei hoc ta- supplantator. Ef quia admirabilis ei sa|t|bris esi ista
Lernaculum sanctificatur per spiriium. Omnis enim graiia, onmes inviiando et admonendo subjtingit :
quihahet Spiritum sanctum, sanctus est: et qiiihunc 9. Venite, et videte, itlest, creilife, et intelligite
non habel, sanctus esse non valet. Non solum Iretifi- opera Domini,qua: operattis esf propter nos. E«milS,
catet sanctificatDeus Ecclesiam suaui, sed etiam in inquit Ecclesia, obliviscamur ea quae retrq suiit.
medio ejus est, ne moveatur de bono 229 ad ma" Transeamns de terrenis ad spirilualia : el ocufis cor-
lum. Et hoc est quod subtlit: dis videamus quw posuit prodigiq, idest, in signimi.
6. Devs in medioejtts non commovebitnr.Ergo (Ex Prodigia enim (liciintnr, iii qtiihus aliud significalur
Augustino) ambitur loco Deus? El lata sunt quse quain videtur : super terram, idest, super terrenos.
circumdant, in angusto est qui circumdatiir. Absit: Quse sunt illa?
nihil lale cogiletis de Deo, qui nnllo c-pitur loeo : 10. Aufcrens bella usque ad ftnem terrw. Pacem
cui sedes est conscientia piorum. Et iia seiles Dei enim fecit inter Deiirn, et hominem : et idololalriam,
est in cordihus hominutn, nt si homo cceiderit a el ciilium veieris legis abstulit, per qut: discorda-
Deo, Deusin se maneat: non quasi cadat, non inve- hant Judsei et Gentes, el fecit uliiinique iintim (Co-
niendo ubi sit. Magisenim le snbleval, ut in illo sis, loss. 1.). Et illa pax Dei ad homines non fuit in una
aqiiando incumbil: ut si se subduxerit, cadas tu. Tu sola lerra, sed usque ad fines lerrse. A solis enim
te si subduxeris, non cadet ille. Quid ergo esi, Dens B I oriu usque ad occasum laudahile nomen Doinini
in medioejus ? Hoc significatquod acqnuse-t otnni- (Psal. 121.). Auferl etiam in nobis Dominiis hella,
bus Deus, et personam non accipil. Qtiomido enim quandoexlingiiit repugnantia vitia. Unde etsubditur :
illud quod in medio est, paria habet spatia ad omnes Arcum conteret, et confringet arma, et scuta cotnburet
fines: ita Deus i.i medio esse diciiur, sequaliier om- igni. Arcum (Ex Augustino),arina, scuta, ignis. Ar-
nibus consulens. In inedio esl, idest, io communi : cus, est insidise. Arma, publica impugnatio : scu-
quia omnibus rcqualiter pro|>ositus est. Vel ideo, tiim, vana prsesumlionis proteciio. lgnis quo ista
quia est columna, qure susteniat omnes jiarles do- comburuntur, esl ille de quo Dominus ait : Ignem
mus. El non solum sustentat ne corruat, sed etiam veni miltere in terram (Luc. \i.). Et de quo igne
Adjuvabiteam Deusad bene ojierandum : maite, idest, dicit in psalmo : Non est qui se abscondat aincalore
in 'principio conversioni«, diluculo, hoc est, illumi- ejus (Psat. 18.). Fervcnle igne islo, nulla nobis
natione Spirilus sancii. Mane diciiur jiroprie anle impietaljs arma remanebuni, Necesse cst ut omnia
lucem. Diluculum est, quando primo onttir dies. confringanuir, conierantur, comburantur. Reniaueas
Quando pro peccaiis qti;e fecimus, ad pceniteniiani iuermis, niilltinihahens adjutoriiini iiium, et quouia-
Sivead conversionein properamus : relictis tenebris gis infirmus es, niilla tua arma habcns, tanlo inagis
ad lucem propinquamtis : boc est mane nostruni. te suseipit, de quo tlicfiim est : Susceptor uostcr
Sed post mane, litdiluculum : quia per iniiium con- Dcus Jacob. Valeba- enim quasi jier ie : b conturba-
versionis veiiilur ad originem et lumen virtutis. Sed ris iu le. Perde arma quibus prsesumebas. Atli Do-
quia boc non lit viribus nostris, sed divino adjuto- iiiinum, dicenlem : Suflicit tibi graiia inea. Dic et
rio, recle nunc dicitur : Adjuvabit eam DeusrP lu : Quando infirmor, lunc poiens snm, Apostoli
mane itiluculo. Et non sojum Ecrlesia firma esl, vox e»t(2. Cor. 12.). Oniniaarnia petdiderat lamqiiaiii
quiaDeus in medioejus est: sed perejus |irsedic:uio- fortitudinis suac, qui dicebat : Ego auiem non glo-
nem veueruntaliiad conversionem.Undeetsuhditiir: riabnr, nisi in inlirinitatibus meis (Ibidem,). Quando
7. Conlurbuiwsunt qenles. Dona conturbatione ad auleiii Dominus suscipit, numqnid inerines diniiltit?
pceiiilenliam, ei inc/ittatastmf regna. Et princijiesvel Armat uos, sed illis annis Evangeliasticaeveritatis,
regiones humiliati. Juxta quod scriptum est: Et contineniise et salutis, (idci, s|iei, caritaiis ("2.Cor.
adorabunt eum omnes reges, omnes genies servient 10.). Ila:c ariua habemtis, sed non a nobis. Arma
ei (Psal. 71.). El uiule hoc contigit? sequitur et di- attteui quse a nobis babtiiinus, arserunl : sed tatuen
cit: Dedit vocem,idest, prsr-dicationemsftam, et tnota igne illo sancto ac.censisnnius. Prius invilali suiniis
est terra , idest, terreni ad conversionem, llsec est jid ridenda opera Doinini.Jam ipse Dominii-nos in-
illa vox de qua idem Psalmista alibi dicit: Vox Do- vilat ad videnduiu se, dicens :
mini in virlute : vox Dominiin magnificeotia (Psil. 11. Vacate, el videle,quoniamegosum Deus. Vidis-
28.). Hanc vocem dedit per apostolos, et mota est tis opera mea. Jain prseparale vos ad videndiimarti-
teira de inlidelilate ad (idem, de viliis ad virtutes, ficcin ipsiim. Et ut ad hoc idonei sitis : Ccssate a
de diabolo ad Deum.Quis est qui dedit vocemsuam? terrcnis : vacuate vos » malis. Nullus tumullus iu
Dicant Aposloli, dical Ecclesia, dicat populus inno- mcnie sit. Omnia sim pacata, oiniiia muiidala. lieati
vaius : ei.iiti niundo corde, qtioniani ipsi Deum videbunt
8. jDomittust>trtM(umnol>tscuiii:suscep(ornoslerDeMS (Matth. S.). Ad hoc jam relinqtiiinus impedimenta
Jacob. Quis non movelur hac voce? Quis non con- muiidi et curas sacculi,atque c ad munasierii acces-
Iremiscit gaudio? Quis non de tanta gralia miraiur? D I siinussecretum : ul liberiusvacare jiossimusDeo, non
Doininus virlutum, Dominus angelorum, ipse est no- hisrebus.^Sll^i^os noster delecteiur adversarius.
liiscum in carne. Susceptus est a nobis, et suscepit Cerlum est eoim, quod quando ociosi ei negligenies
nos. Accepit nostram humanitatem, suscepit nos ii? siiinus, quando cslcslibus desiderijs animum non
suam divinitatem (Philip. 2.). Factus est particeps altollimus, quando ab aniore Dei relrigescinius,
nostrse morlalitatis, ut nos faceret participessuse iin- ijuando dicm expendiinus iu labuhs, in cogitationi-
mortalitatis (Rom. 8.). Dicanl ergo Clnistiani quod bu- pravis : magis lunc v.icainus diabolo, qiiatn Deo.
non possunt dicere JLudrei,aut Pagani, aut Hre- Iloc signilicat, quod scriplum est : Viderunt eam
retici: Dominus virtuium nobiscum. Hoc et ipse hostes, et deriseruul sabbaia ejus (Thren. i.). Sabba-
promiserat per Pro|>hetamstiuin, dicens : Et inha- tum requiesdicitur. Etsahbatu nostra hoslesderident,
bilabo et inambulabo in eis, et ero illorum Deus, quando nos nialigni spiriius olinsilaiibus et vanita-
230 et 'Ps' n,'!>' populus (Jerem. 51.). Hinc ipsa lihus vacaie videnl. lllud ergo habere slinleanius,
Verilas Discipulissuis ait : Ecce ego vobiscum sum quod in nobis maxiine Domiiius desitlerat, id esi,
a Malimqtiod in vulgato Augustino est, quamin te geliasticwprsefert.
incumbit. ' c Monachumse prpdit manilesto. Confer quae de
b Antea comburarislegebatur; emendamus ex Au- ejus professione vitsein Prsefatione diximus.
gustiniana lectione, quse el mox evangeliis pro evan*
831 RUFINO PRESDVTEliO ASCKIPTUS 832
mentem ab omni malilia liberam et devilatis bis A A Domintis crucifigcretur in Calvariseloco,etsanguine
quibusSpiriltis sanctus offendiliir,humilitati, quieli, suo fuso redimerel, et implereiur quod ait Aposto-
caritati operam dcinus; ul in.pleatur a nobis, quod lus : Caeciia-ex parte conlingit in lsrael, donec ple-
dicilur : Vacateet videte quoniam ego sum Deus. niiudo geniium intraret (Rnm. 11.) : insuheut ergo
Sic enim Deum videre uierebimur, si prius ab illici- vani, et hehetes, et insensati: et dicant, Calve, Calve.
lis cessare, et ineute tranquilli esse studeamus. Vosautem sanguine illo rcdeinpti (1. Petr. 1.), quifu-
Paulo ante (Ex Augustino) dixeram, lerrre nomine sus est in Calvariaeloco; Omnesgentesptaudite ma-
signilitari gentem jiidaeorum.Maris nomine ca>teras nibus, pervenisse ad vos graiiam. Quid est Ptuudite?
gentes. Translali sunl montes in corde inaris. Con- Gaudete. Sed quare maiubus? Quia i onis operibus.
turbatse sunl genles , inclinala sunt regna, dedit vo- Si tanium voce, non heiie : quia |iigr;e sunt manus.
cem suam Altissimus,et mota esl lerra. Dominus Si tantum manibus, nec hoc bene, quia iiiula est
virtutum nobiscum,susceplorDeus Jacob. Fada suiit lingua. Concordeiil inaiius et lingua. llla conlitea-
niiracula in genlibus, inipleliir fides in gcntibus, ar- lur, illaeopereutur. Jubilale Deo, id est, tanlani lau-
dent arma prasumplionis humanse, vacalur in tran- dem Dei menle concipile, qnse non |ios-it expriini
quilliiale cordis, uf cognoscaiur Deus aucior om- voce : et ifa quodjuhilatio illa sit in voceexultalionis.
11iiiiiiinuiii-iiin suoruin. El posl ipsoiuni clarifica- ld esl, non solum Denm laudaie corde, -ed eliain
liunein nunquid deserit el |ilehem Judaioium?De exultanti vuce. llinin i.liis aniiunliate. Et subjungit
i|ti.i iiiiit Aposlolus: Dito cnini vobis, ul non sitis caussam (|iiare laudandus M1,ditens :
vobis sa|iienlcs : ijuia ctccitasex parie in lsrael lacta 5. QuoniumDominu , quia doininalur omni crea-
est, diiiiec plenilud.i genlium inirarcl, id esi, mon- __> "
iiirse: excelsus,quia potens et ellicax susevoluut.itis.
les liue iraiisfeiTcniur, ut nubes bic pluerent, hic Et ue in ejus bonitate conlidaiis si mala feceritis,
Doiniiiuslonitiuo suo regna incliiiarel, donec pleni- quia ipse est terrtbilisfntiirus jutlex : puniei inipio-,
ludo Genliiiin intiaret. Et quid postea? El sic oiiinis et rex quia suos spirilualiter regit per potentiam.
Israel salvus lieret. ldeo et lnc ijjsum ordinem ser- Magnussuper omnem lerram : quia nulla |iars est
vans, Exuliabor, iuijutl, in genlibus et exaltaborin lerrae, nbi ipse nou doiiiinciur.llle qui videbalur
terra. Id esl, in mari, et in lerra : ut jain omnes di- parvus et despectus, facius est terribilis elexcelsus:
cani, quodsequiiur : et qui erat lariluni in regno Judaeorum,jam regnat
12. Dominiisvirtutumnobiscum,susceplor nosterDcus super (uuneui terram. Non illi suflicit uiiam tanlum
Jucob. Dominus Deus noster (idem in qua vivimus, genteni habere sub se : ideo lanium prelium ex la-
cl ex qtia vivinius,| er libro- suos, Scriplurassuas mul- lerc dedit, ut cmerei orbem lerrarum. ltleo vcce
ii|>liciiernobis variei|ue difftidit.Sacramenia quidem praedicatorumsubdittir :
veri oruin variaus, litleintamen unain commendans. i. Subjecitpopulos, id est, Judseos,nobis, et gentes
Unaeniin eaileiuque le-ideo niuliis niodisdicilur.iion sub pedibusnostns. Idco tlicil, Sttb pedibus,233 ul
ut inodo ipsodicendi propler fasltdium vanetur, sed omniinodainsubdiloruin hutiiiliutem inlelliganius.
jiropler concordiam una tcnealur. Itnque in hoc Sic eniin Dominus ordiuavit Ecclesiam, ut alios vel-
psalmo. qtieni canLaliim audivimus, cui a caniaudo let esse praelatos, alios subditos. Unde et in alio
lesioniliiiius, ea siinius ditturi, ijusenoslis. I I lanicn psalmodicunt subjecii : Posuisli homines super ca-
fortassis aliquain adjuvante et donanle Deo simvita- piia nostra (Psat. 65.). Pradatorumollicium est prae-
tein allaluri -uiniis vobis , quando ea, qusu alibi et dicare, inonere, corrigere, et in Ecclesiis Christi vi-
alibi uoveratis, eliam coinmonili runiiuatis. Nam et C ces tenere (1. Tim. 5.). Subjectorum officium est
in i|>saruniiiialione, in qua signilitat Dcus inuuda audire, obedire, omnem subjectionem pneiatis suis
animalia, hoc volnit insiiiuare, quia oinins houio, tamquam ipsi DominoChristo exbibeie (Hebr. 15.).
qui audit, sic tlibet iu cor iniitere, ut non piger sit Netjueeuim qnod dictint : Subjecitpopulosnobis, ex
ca eogilare : ul qiia'ido atiiiit, similissit iiiandiicanli. sua persona hoc dicunt : sed ex cj>s persnna, cnjus
Ciiniautcm audiia iu iiieinoriain revocal, et co.-iia- iiiiuislcritim agunt. Hinc Petrus quosdaiu adnionet
lione dulcissimarecolit : liaf simiiis luiiiiuanii. Alio dicens : Subjecti e.-tote oinni liuniana: cieatinse
vero modo eadein dicuntur, et f.iciuni nos dulciler propter Domtnuni (1. Pclr.i.). Illautit|ue qua: prop-
cognare, qiire inivimus : el e.uleiu ijisa libenier au- ter Dcuni lilsubjectio, non tani houiinibusexhibeiur
dirc : qiua inodtis tiicendi vanaitir, et rcs aniiqua qiiam l'eo. in eo e>go i|uod prsedicatoressancti di-
i|)-:ouiododicendi renovaiur. cunl, Subjecilpopulosnobis,et genles sub pedibusnos-
tris : neqnaquam iia intelligendumesi, ul sibi vel-
232 iilULUS PSALMIXLVL lent hoc adscribere : cum AposlolusPaulus quosdam
1. 'fituluspsalmisic habct: In fiitem, pro filiisCkore, volentes ei subjici tainquam homini, redarguat, di-
psalmusipsi Duvid.1'sahuusiste conveuitDavidprophe-'. cens : Numquid Paulus crucilixus est pro vobis, aut
la:, ijui luc loquhuriu |iersonaAjostolunini.Psahniisdico> in noininePatili baptizati estis(i.Cor. 1.)? Non ergo
propositns liliisChure,direclisj>erlioc itt finem.Matenai in hoc verbo seip.-osappelunt cominendare, sed il-
es1Clnislusascetideiis.Veluialeriasunl(jenlesconversa» luiu polius, cujus auctoritas erat in ipsis : cui magis
scilicetipsitiliiClioie, qui sunt.liliiCnrisli.lu priniaparte| obediebatur per ipsos,
inoiietuusuiiiuesad laudemDei. In secundadescribitre-[ voce quam ijisis. Quorum adhue
gniiinCliristiper asuensionem ejus. lnleudiiaufcin iuvi-\ n"| subjungitur :
lar>>ad laudesDei.l'ro liliisCborejisalmuscaniatur.Krgo , 5. Etegit uouis kwredilalem suam. Idest, gcnles
pro Clirisliani.s cautalusest. Aiidiainuseuini lauqtiainliliii elegit nobis in haercditaiemsociandas. Vel elegit no-
sponsiillius, queni\ ucn insensiiiin ( alvanaelncocruci- bis, ut nos subsislentes loco ipsius , in h*:reditate
(ixerutiL\Joan. 19... Illi \ero nieruerunla besliisdevo- excolaimiscani, spinas vitioruin auferendo : vomere
rari : nosab angeliscoronari.Aguosciiuus eiiiiniiumil.la- disciplinsearando : seinina virtutum iiiiltendo. In eo
lein DoinininosLri,d nonde illa eriibesciinus.iNoueiu- quod dicilur,
bcsciuiusde illoaj>pellalo mysiicecalvo,proplercalvarise l Elegit, gralia divina coinniendalur.
lucutn.I|>saeniinc.ux, in qua il.iiusullattnnesl, uon per-; Juxla quod ipse auctor gratise suis dicit: Mon vos
inisiteatvamesselrouteninostraili,qujin suosi-nn signa- nie elegtslis, sed ego elegi vos (Joan. 15.). Qusegra-
\il. Deuique,ut noveriiis,quiauobisdieumurhec, videte e tia magis declaralui', ciim subditur : Speciem Jacob
quiddxilur. quem dtlexil. Duo fralres erant, Jacob et Esau
PSALMUS XLVl. (Gen. 25.) : el antequam aliquid egissent boni vel
iuali, aii Dominus: Jacob dilexi, Esni atileni odio
2. Omnesgenlesplattdilemanibus.Nunquidpopnlus s habui(.1/n/ac/i.1. Rom. S).). Per Jac.ib ergo iuielli-
Jud>oiiim omnes gentes erant (Ex Augustiuo)? sedd guntur grafia electi. Elegit itaque Douiinus speciein
csccilasex parte in Israel lacia esi, ut pueri insen- Jatob qticiu ililev.it: non quia lunc esset speciosus,
sali clamaienl, Calve, Calve (4. Reg. 2.) : atque itaa quaiidoesl electus, aut propter speciem quani aiite
" Fortasse cantato resciibendutn cst, singulienim de nionachis singulo» priucinebsmtPsalmose» ordiuei
 833 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 834
h'aberet, esset dilectus : sed illam speciem jam di- A j quod totiens dictum esl Psallile. Repeiens inculcat,
ligebat in Jacob, quam per gratiam postmodunierat ut tardos excitet: frequens quoque repeiiiio ejus-
daturus. Sicelegil sibi Ecclesiam non habentem ma- dem vocis, iiimise inculcalio est jociindilatis. Vel
culani aut rugam (Ephes. 5.), non quia esset imma- quinquies psaltile ad qninque sensus corporis possu-
culata, quando est elecia : sed ad hoc elegit fcedam, musreferre : ttt videlicet visum, audilum, guslum,
ut faceret pulchrain. Deinde ostendit quo ordine odoralum et taclum vertamus in bonum usuiii.
gentes elcclte sint, cum subjungit : Deinde ostendit quomodo sit rex omnis lerrx, ctim
C>.AscenditDeus in jubilo. INampost ascensionem subtlit:
missusesl Spiritus sanctus in Ajiostolos(.lc(. 2.), et 9. Regnavit Dens super gentes. Et ne aliquis intel-
praedicalumest gentibus Evangeliuui (Matth. 28.), ligerei, ul etiam in inalis regnarei, 235l*ftlerm'na,;
et sic elecire sunt. Quid est (Ex Auguslino)jubilatio, ita, Deussedet supcr sedem sanctamsuam. Id est, ita
nisi admiraiio gaudii, quas verbis uon potest expli- reguat in gentibus, ul tamen in sanciis maneat. lnde
cari ? Quomodo admitali sunt gautlentes, videnies scriptum esl, Animajustisedesest sapienlise(Sap. 7.).
ire in crelum(Marc. 16.) quein planxerant mortuuin ? Ubi eigo regnabai diabolus, modo regnai Christus.
Revera huic gaudio verba non suflicereni. Restabat Ille regnabat per siiperbiam,per luxuriain, per iram,
jubilare quod nemo poterai explicare. Ibi erat et vox et per vitia. Iste regnat j>er humiliiaiem, per ca-li-
tnbae, vox illa angeloruui. DicLuuiesi i-iiim, Sicut latem, |)er inaiisiieiudinein,et per cseleras viriuies :
luba exalia voceui tuain (Isui. 38.). Prsedicaveruut utjamuon siinns servi peccati, sed liberi juslitise
Angeli ascensionem Domini. Vidernnl » Discipuli (Rum.0.). Si hsec agiuius, erimtis regntim Dei, et
nscentle ilein Dnniiitiin, hoerentes,234 admirauies, ,_ sedes Dei. Exponit quouiodo lactuni sit, ut regnet
stupeiites, nibil diccnlcs, sed corde jubilanies. Et *» ' super gentes.
vox jam tubseinclara voce Angelorum : Viri Galilaei 10. Principes populorum congregati sunt, cum Deo
quid siatis aspicientes in creluin? hic Jesus est Abraltam.Ac sic diceret, Reges et alise potestates,
(Acl. 1.). Quasi illi nonscirent, quia ij>seesl Jesus. qni prius Deo adversabanlur, congregati sunl perEx. fi-
Anie se paulo anie eum non videhant? secum lo- dem, cuni Deocui credidit Abrnham (Hebr. 11.).
queniem non audiebani (Joan. iti.Lnc. 24.)?Mempe illis principibus erat iile Centurio, cujus lides com-
non solum speciem viderunt praesenlis, sed inembra mendalur in Evangelio (Malih. 8.). Ecce quomodo
conlrectaverunt, Ipsi ergo nesctebaut qtiod ille esset implelum e.-t, qttotl Joauues ait, Potens est Deus
Jesus ? Sed admiratione h prse gau tio jubilalionis, de lapidibus suscitare lilios Abrnhse (Matth. 5.).
lattiquam mente ali iiata, loquuiitur Angeli, lpse est Nonne lapides eranlgentes, qnando lapides colebant,
Jesus. llle, quo crucilixo, nutaverunt vobis |>edes. sicut de illis alibi diciiur in psalmo : Similes illis
Quo occisoet sepullo, spem vobis perdidisse puta- lianl, qin faciunt ea (Psal. 115.)? Et ideo accesserunt
batis (Mutlh. 2o.). Ecce ipse est Jeiiis. Ascendit ad lidem, Quoniam Dit forlesterrw, id est, Ap i.-iuli
ante vos : sic veniet, qiieinadmoduinvidistis euin et prsedicatores sanctt : Dii per gratiam, lorles per
s intein in cadum (Aci. 1.). Tolliitir quippe coiptis lidem, vehementerelevati sunl: iu sigms et virtu-
ab octtlis vcslris, sed non separatur Deus a cordibus tibus. Ei ita factum cst, ut niulti geuerentur ad
vestris. Ergo vos filii Cbore, jam si intellexistis fldem.
vos, et inspicitis hic vos, et gaudetis quia videtis, TITULUS PSALMI XLVII.
hic vos
7.1'sallite bene operando beo noslro, id est, ad (Q 1. Psalmuscantici filiis Chorein secundasabbali.Psal
honorem Dei nostri : psatlite mente. Et non sohim cruciGxus mus iste proponitur liliis Cnore,id est, liliis Cfiristi,qui
eal iu locoCalvarise.Choreeniui (ut soepedi-
psallendum est ei, in eo qucd Deus est; sed etiam ctum est) Calvariainterpretaiur.Qui psalmus dicilurcun-
in eo quod homo est. Nec qualiscuinquehomo, sed lici, quia de re agit, uude maximenobis exultauduui esl :
rex. E( ideo subjungit : Psatlite regi nostro, psatlite. quoniauimagnainexpouit Ecclesiacdignitaieiu. Psaliuus,
Psallendum esl Deo, qtiia nos creavit. Psallendum dico, liabitusinsecundasabbaii,id esL,de fuudaLioue Ec-
esi, quia nos redemil. Isie rex est Deus, e.-t homo : clesiaa,qtise sigtinicalurpro fundalioneterrse, quretacla
Deus ante carnem, Deus in carne. Cui etiam ideo tuil insecundadie (Genes.1.). Pritna eniin die discreta
estlux a teuebris (tbid.): iu qua signilicaturresunectio
psallendnm esl : de qua lnx iniuiorialcatisa molaluale discrcla
8. Quoniam rex omnis terrw Deus. Quid enim (Ex Christi, est. In secundadie faciumesLlirmameuluui,in quosigui-
Augusiino)?Et ante non omnis lerrre Deus?Noune ficaturtempuspostt esurrec.lioueui,quo fuudataesl sancta
et catli et lerrae Deus? Cum per illum facta sint om- Ecclcsia. lu jirimajiarte describit eam, el tntilLismodis
nia, qcid posset dicere non esse Deuin sutun ? Sed cointnendal:tnodo jier ruudaiorem, modo per jiositum
non iimneshomines agnoverant Deum suum, et ubi loci, ni d.i per dilatalionein.Laintatcliauieaui a iiiuneri-
agnoscebatur,quasi ibt lanlum Deus erat. Nolus in bus. i'er liocquoqne,quud quidain volenteseani deslrue-
Jndaea Dttus(Psal. 75.). Nondum " liiii Chore dice- re, coguoscentcsejus diguilatem,conversisunlad eam.
Deindecoinmeudal quoddaminsiguedonumipsitis.scilicet
hani, Omnesgeutes jilaudite manibus. Jain ab om- quodmiseiicordiaI),i habit.ilin ea. lu secuntiajiarte agit
nibu- agnoscitur, quiaimplelumest quod dicit Isaias, de ordinibusipsiusEcclesiae.Iiiteulioest hortari, ut om-
lpse Deus tuus, qui eruit le, universse terrse Deus nes islainciviiaiemampliiicent.Voxperfectorum.
vocabiiur. ideo subdit : Psatltiesapienier, idest, bene -rD
0|jei .inini, non pro terrenis, ne silis comparabiles PSALMUS XLVII.
laluis viiginibus,quc accipienles lamjiades suas non 2. Magnas Dominusel laudabilis nimis. Idest, ma-
siiniseriintoleittn -eciiin iu vasis sui? (Mattk. 25.). gni iinpeiii et magnse poleniise. Et inde dignus latide
Per e.is enim designautur auimse quae coniineiiier niuiis super quani lingu i possu explicare. Et hoc
vivunt, et bona opera quse per Iampudesdesiguaniur, quod magiius et laud.ibilis sit, maxime perpendiliir,
faciunt. Scd dum iude hominibus appctiiut pla.ere, In civitute Dei nostri, id esl, in coiistructione Eccle-
uletiin in vasis , idcst, niiorem glorire in con-cientiis si;e, quseest iuuuiia virtuiibus, ainpla caritale, col-
negiignnt habere. Tales videnlur Deo psallere, iu lecti per lidem 236 acl Jure vivendum. Nec talis
en quod bona agunt : sed insipienler |isailu;it, quia tivitas est liabyiouis, id est, confusorum,aut bsereii-
eadem bona per inanem glori.un aniiiiunt. Sapienter corum : sed est Dei nostri. llinc commendat ECcle-
ergo psallere, est reca ageio, et de ipsis re.tis ope- si.uii per artilicem Deuin. Civilaie dico posila, in
ribtis soli Deo vclle placere. Non estauiem otiosum, montesanclo ejus. Id est, in Christo, sive in monie
a Emendandus iternm vulgatus Augustinus, qtti nola.
jiraefertalio sensu , discipulos adscendente Domino. b Penes Augustinum, sed admiratione ipsa prce
Concinunt Auctori noslro et novem Mss. quos ipsi gattdiojubilalionis, lamquam mente alienatis, elc.
licnedictini Editores laudant. luierius Nostrtim cx c Idem, nonduinfiltis Coredicebaitir.
illorestituimus adposila inierrogaudi pro aflirmaudt
835 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 836
virlutum, vel conslanlisc. Hseccivitas a tali domino A . Et tu fac simililer. Aperianlur oculi cordis lui. Et
est |iossessa. De hujiismodi lapidibus est consirucia, vide et admirarc gloriam hujus civitatis Dei. Per-
id est, de Judacis et Gentibus. Et hoc est, quod pende quantis viriutibus polleat, quibus iniraculis
subdit : coruscel, quoinodo lerrena despiciat : quantis desi-
3. Fundatur exullationeuniverswlerrw. Id est, fir- deriis ad cseleslia anhelet, (juanta in futuro sit ejus
initer sedificataesf de habitatoribus universa: terrrje merces et beaiiiudo. Talia pensans atque admirans,
exultantibus de peccatorum remissione : vel lunda- revertere ad lemetipsum, plange peccata tua. Per-
tur exultatione nniversre iena>, id est, ad exuliatio- timesce dislrictum judicium Dei, coniremisce in
nein omnium credentiuin. Et hoc exequilur per par- teipso, ui possiscouniri liuic bealo populo, de quo
les, ciini subjungil : MonsSion latera Aquiloniscivi- subdiiur : Ibi dolores, ut parlurientis. In illa contur-
tas regismagni. Mons Sion, in quo caput regni Ju- balione et tremore fuerunt dolores fructuosi, ul par-
daiorum erat, ipsos Judaios significat. Per laiera turientis. Vetusenimliomo peperit novttni (flom.6.).
At|uilonis Gentes designaniur, qua: LorpenlesIrigore Muliercnin parit, tiistitiam babet. Cum aulem pe-
inlidelilalis a diaholo possidebanlur. Pro eo, quod perit pucruin, jam non meiuiiiit pressurae propter
venluS Aquilo conslringit in frigore, non incongrue gaudium.quia natus est homoin mundum(Joan. 16.).
Aquilonis noniine torpor maligni spirilus accipitur. Sic peccatrix anima quando poeniiel,magnum dolo-
Quod lsaias quoque testatur, qui dixissc diabolum rem patitur, magnas intra se sentit angusiias. Sed
dciuiiiiiat dicens : Sedebo in nionte tesiamenLi,in postquamlructuin poenitentise,id est, absolulionem
lalerihus Aquilonis(lsa. 14.). Malignussji.iitns nion- et remissionem peccatorum perceperit, jam non
(em lestamenli tcnuil, ijuia Judaicum iiopulum, qui .. ineminit pressurse pcenitentisepro|itergaudium salu-
lcgeinaccepeiat, sibi iu perlidiam subjugavit. Adbuc "' tis. A timore (inquitlsaias) concepimiis et jiarturi-
liionii lestainenii praesidet, quaudo corda dociorutn vimus et peperimus spiritum saluiis (Isai. 26.). Sic
tenet: qui etiam in lateribus Aquilonis sedit, quia ergo reg>'sconceperunt de limore Christi, ut par-
mentes Gcnliliiimfrigidas pos-edit. Cnde et spon-i turiendo parerent salutem. Et hoc, quod dolores illi
voce in Caniicis dicitur, Surge Aquiloel veni Auster, fticrunt fruciuosi, non ex suis fuit merilis, sed ex
perllaborluin meum,ei (luenlaroniataillius(C<int.4.). graiia Dei. Et ideo subditur:
Recedente eniiu Aijuilone, id est, maligno sjiiritu, 8. In spiriiu vehementiconleres naves Tharsis. Se-
Spirilus Sanclus menles quasi Auster replet. Qui cunduin b ilieronymuui, Tbarsis idem est, quod Car-
diim caleiaciendo ilaverit, siatiin de cordibus lide- thago. Prim irdia autem (lix Augustino) regni in
lium aronata fluuni virlutum. Tales (Ex Augusiino) CarLhaginisnavibus florueruut, inlantum, ut inter
liuiil civitas regis uiagui, liberati homines ab inlide- tseieras genles excellerent negociationibuset navi-
liiale el sujierstiiione dscmoniorum, credeules iu gitioiiibus. Atque hinc niniium superba facta est illa
Chrisiuin " tolliinali suul illi civitali. Occurrerunt civitas, uldigneper ejus naves inlelltgattir superbia
in angiilo parieiis de circuiiicisioue venicnlis gcntium, prsesumensin incertis lanquam in flatibus
(Rom. 15.). Et facti sunt civitas re^is inagni, qui vcntnruni. Sed in vebemenli spiritu tonterentur na-
luerant laiera Aquiluuis. Qiiicuiuqtieadhrereut tlia- vesThaisis.quia in virtute Sjtiritus Sancti destruun-
bolo, latera Aquilnnis sinil. jVdhx-reanlChiislo, et lur omues eiationes hnjiis uiundi. Isle vehemens
eiunl de tivitale regis magni. In his magna gloria sjiiritus nniiies auras teiitaiionum expellit, omnes
et iioi.or ouiiiipoteniiS esi. Magna eniin inedici glo- nebiilas cogiiatKJiiumdividit. Uinnia in mente se-
ria esl,qu:iudo ex ncsperatione convalescil scgiolus. C t renai, ubi vull spirat (Joan. 5.), et quem vult, im-
Sequilur nlia . oiiiiiinnJalio : iinttat : Viiia conterit, virtutes nutrit. Hsec autem
4. Dcusin domibus cjus cognosceiur,cum suscipiel coiislitniio Ecclesia; non est imprsenieditare facla,
cam. In domibusejus civitatis, id est, iu singulis Iide; sed diu ante propheiizata, el modo completa. Et
libus, qui diciiulur domns, quia in eis habiiat Domi- ideo subdiiur :
nus, cognosceturDeus: quia ipsi cogmfioneiubabe- H. Sicut audivimus, sic vidimus in civiiateDomini
buiit de Deo, cum suscipiei eam itiendaui ct proie- virlutum. liecte Dominus virtutum dicilur, quia An-
gendaui ah iiiimicis. \el in domibus dicluin esl, gelis, Arcbangelis, Tbronis, Dominationibus, et
propter duos parieies Judseorum el Geniium cunctis ciulorum agminibus doininalur. Et tanlus
(Ephes. -1.).Coninieudaiur autem gtalia, ubi dicilnr, Doniinus, qui regnat in Angelis, non dedignatnr re-
Cum suscipieteam.Nuui quid esset civitas isia, nisi gnare iii nobis. Propterea 238 piotinus addilur :
ille snsce|>isseteam? iSonneslatim caderei, nisi lale In civiiutcDei uosiri. Ipse qui Domiiiusest virtutum,
fuiidamenlum baberet? Nemo ergo de snis inerit s ipse est, et Deus noslcr, id est, Dominus et Deus
glorielur. Sed qui gloriutur, in Doinino gionelur angelorum et hoininuin. Dmiiis una civitas, omniuin
(2. Cor. 10.). Jani ecce illa lalcra Aijuilonisquomodo unus Dominusel Deus (Epkes. 4.). Quid: Deus esl, quod
Veiiiant vitlete. audiviiiius, et vidiuius? sequitur eldicit fun-
fi. Quoniameccereges lerrw congregati sunt. Ecce davit eam: nou ad tempus sicut Synagogain, sed
reges et potestates liujus seculi congregaii suul de in wternum. Fundare Dei, est intommulabiliter sla-
multis locis , de multis populis : conveneiu.nlin biiirc. 0 beata Ecclesia ! quodani lempore audivil,
unum : lajiidem angularem, qui de multis facilunum j) - quodam teuipore vidit. Audivil in proinissione, vidit
(Ephes. -.). iiiexhibilione. Audivttin Prophetia, vidit in Evan-
237 °- tpsi itdentes sic, inteUigeiilescivilaleni gelio. Oninia quse modo compleiilur, antea prophe-
Dci sic fundalani, sit tonslruclain, sic tlecurum, sic lizala sunt. Fundavtt aulein civilalein suam, mit-
iirniain : admirali suiit. Po.-t admirationcm niiracu- lendo Filium suuin, ut omnisqui crcdit in ipso, non
loriini EcclesiseChnsii. Conturbutisunt, de jieccatis pereat, sed habcal vium scteruain. Et ipse Salvator
suis : commolisunl ad pceuiieiitiam.Tremor appre- factus esi niisericordia nostra. De quo eidem Domino
lieuditeos. Pro liinorc futurseuse. Notatidtisest ordo ad laudein ipsius Ecclesia dicii :
verborum. Prius vident, et videndo admirautur : 1U. SnscepimusDeusmisericordtumtuam in medio
deiude ad se revcrsi, conlurbaniui' et contremiscunt. lemptitui. Bene miseiicotdi.i Deidicilur Filius, quia
11Apud Augtistinum,colliniati. rum ad Marcellamel in libris Hebraicarum Quwsiio-
>>llaud suo lamen sensu, sed Eusebii Csesariensis, num. Revera his locis, sive Epist. 37. ad Marcellam,
cujus librumde Lotis Laiine iniei prelabatur S. Patcr. et Quaeslionuinin Genes. cap. 10. inalia onimaabit, in
Tkarsis, unde aurum Salomoni diferebulur juxltt quserecitare non vacat. In Coinmeiitariisquoque66.
Jezeckiel Prophelam Carlhago sentitur. siqudem in lsaiam lib. el cap. U. ilemque lib. XVHLcap.
eo loco, ubi apud LXX. InierprelesiegimusCurlkagi- Tharsis noniiue mare «nl5>ssignificari, ex llehrseo-
nem,jn llebrwo scriplumhabetTharsis. Quid .-entiret rum sententia, vel Indise regiouem juxta alios,
ipse, staiiin subdit, edtsseruisse se, in libro Epistola- tradit.
 «37 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 838
per enm misertus est nobis Deus. De quo eliam dici- A dicinis;siccontra violentiamcaritatismundusnihil po-
lur iu alio psalmo : Deus meus misericordia mea lest. HincPaulusait: QuisnosseparabitacaritaleChri-
(Psnl. 58.). Si lan.um peccala dimitterct, misericors sti? Tribulatio, an angustia, an persecutio, an fames,
Christus dici potuisset. Sed qtiia et culpas tlimisit, an niiditas,an periculnm,angladius?Cerlus sum, quia
et insuper rrlernam vitani imnierili- dedit : non so- neqtte mors, neque vita, neque instantia, neque fu-
lum misericordem, sed ipsain misericordiam digne tura, neque creatura aliqua poterit nos separare a
appellavit. Qui recte in medio dicilur |>ositus,quia caritate Dei, quaeest in Christo Jesu Doniino nos-
ad omnes seqtraliterse habet, tam ad nobiles, quam tro (Rom.8.). Ubi regnat caritas, non regnat cupidi-
ad ignobiles : tam ad idiotas, quam ad sajiientes : tas, non superbia, non ira, non invidia, non luxu-
sicut scriplum est, Quicunqne invocaverit nomen ria, non caetera vitia. Cariias vitia extinguitfl. Cor.
Domini, salvus erit (Joel. 2.). Et iteruin : Quotquot 13.), virtutes mitrit. Ipsa est virtntum virius, et (ut
autem receperunl eiin:, dedil eis poiestatem filios ita dicam) anima viriutum. Quomodo caro siue
Dei fieri (Joan. 1.). Bene ergo subjunctum est : anima vivere non potest, sic rehquse virlutes , sine
11. Seeundumnomentuum Deus,sic et laus tua in carilate (iguram habere possunt, veritalem habere
fines terrw. Quoinodonomcn tuum Deus ubique ter- non possunl. Et quomodo anima corjms animal, ita
rarum diffiisiiniest, sic et laus ma usque ad fmes caiitas caeterasvirtuies vivilicat. Nam per caritatem
terrre uuiversseprocedit etcrescit. Nulla enim terra viget humilitas, splendel castnas : per caritalem
est, in qua Christinouien non sit auditum. Et vere obedientia scfvit, paiientia vincit. Sic unaquseque
mulli eruiitjusti, qui te laudabuni; quia juslilia plena virtus totam Sipeciem suam, lolam fortitudinem
est dexteratua. Qttia per omnipotentiamtuain inullos H suam non trahit aliunde, nisi a caritate. Ponite ergo
justos jam couvertisii. Multisuntilli, qui siabunt ad cordavestrain virlute e.jus: el distribuitedomosejus,
dexteram ttiain (Mattli.it).). Nonsoluin multi erunt ut enarrelisin progenieallera.Domusduseintelligendai
qui Stabuut nd sinislram : scd ibi erit plenitudo sunt. tina ex prseputio, alia ex circumcisioue. Con-
massa: ad dexleram coiistitutse: Et ideo stiiulum est (Ex Augusiino),ut Apostoli distribue-
12. LwleturmonsSion,et exttttentfiliwJudw.Id est, rent, boc est disccrnerent, domos istas. Cum voca-
uterque populus, Judaeaot Gentilitas. Unde? propter lus esset Saulus, et factus esset Paulus (Act. 9.),
judicialua,Domine. Tu enini judicalurus es vivos conveniens in unitate coapostolorumsuoruin, 240
elmortuos.elsejiaraturuspaleas agranis (Mtttth.13. sic eum eis habuit plactlum, ut iili irent in circiim-
lb.ef 25.): etsi modoelectiluipatiunlurmultasmoles- cisionem : iste in prsepuiium (Act. 11.). Ista dispen-
lias,adhiicinierinalosj'Ositi,quiiiiiuiidiscernunliirad- satione Aposlolatusstii distribuerunt domos civita-
hucjudiciatua : tuuc profectoerit plenumgaudium, el tis magni regis, et concordanies in angulo, Evange-
perfecta exuliatio, t|uando post judicia data audiluri lium dispeusatione diviserunt, cantate vinxerunt.
sunt: Venite, benedicti Pairis mei, percipite re- Distribuuntur eiiam domus istius per diversa» re-
giiuni, quod vobis'paralum est ab origine mundi giones, per diversas congiegationes, per diversos
(Matth. 25.). Per Sion inontem ideo iiilelliguntur ordines, per diversa merita. Qusedistributio domo-
Judsei, qui.i sicut jam supra diclum est, ibi est ca- ruin habet in tselo distinctionem prrjemioruin.Untla
Jiut regni. Filiae Judie noii iinmerito accipiuntur Salvator ait, In domo patris mei raansiones mullae
Gentiles : sed propter confessioneni239 •f't'e'>•'u- sunt (Joan. 14.). Sicut modo diverssedomus gratise
das eniin confessioest: et oinnes fili.e conlessionis, in una civilate, ita tunc diversae erunt mansiones
filiae Judse sunt. Hinc (Ex Auguslino) Apostolus IC glorire in eadem selernitaie (1. Cor. 15.). Sed quid
aii : Monenim qui in manifesto Jutlsettsest, neque, csi, quod prrecipitur vobis, o sancli Apostoli, ut
qure in manifestoet in carne est circutncisio : sed enarretisin progeniealtera? Sequitur et tlicit :
qui in abscondito Jutlseusesl, et circumcisiocordis 15. Quoniam hic est Deus, Deusnostertn wternum,
in spiritu nou litera : cujus laus non ex hominibus, el in seculumtecuti:ipsereget nos in secula.Nossuiiins
sed ex Deoest (Rom. 2.). Talis Judseus esto : Glo- progeniesaltera. Re vera altera, quia nova. Propbe-
riarede circuincisone cordis. Admoncntur alii, ut tata sunl bsecin progeuie carnali, prsedicaia et im-
conyertaniur, cum subditur : pleta in progenie spirituali : narratur ergo nobis,
13.CircumdateSion, et complecliminieam. Circuni- quoni m hic Deus,qui lam ina^nus es,, et lam lau-
dale eam per fideni, per operationem, per bonos dabihs, Deusuoster est : non ad tempus, scd iu se-
mores, et complectiininieam dulcissimis amplexibus lerniim. 0 dulce gaudium ! ineffabile tlniiumI ha-
caraatis. Nolite (Ea; eotlem)scandalis circumdaie, buerunt Judtei Deum cseli, sed non in seierniim:
setl caritate, ut qui bene vivunt in uiedio vestri, eos quia repulerunt eum. Mabuerunigentes Deos inullos
imitemini : et eorum imilatione Christo, cujus inem- sereos, ligneos, lapideos, aureos : setl non in seler-
bra sunt, incorporeiuiui (Iiom. 12.). Narrate in litrii- niiiii, qtiia de corrupiibili materia fueruui : de qui-
bus ejus. Id est, in altiiudiue munitionuiii ejus con- bus striptum esl, Dii qui cailum el lerram non fece-
stituii, prsedieate laudes ejus. Hinc alius propheia ruut, pereant de terra, et de his, quse sub eselo
admonet dicens : Super motitein excelsum ascende, sunt (Jerem. 10.). Quoniam omnes dii geiilium dse-
lu qui. evangelizas Sion (isai. 40.). Non enim ver- monia : Dominusautem caeloslecit (Ps«/. U5.). Ipso
bum Dei prscdtcaredebet, qui adhuc prave viveudo . est DoininusDeu>nosier in seternum, legnaturus, et
in imis jacet. Unde scriptum est iu alio psalmo : J" in Jioc seculoet in futuro. Ipse et non alius, reg >t
Peccatori autem dixit Deus, Quare lu enarrns justi- nos in secula. Si Deus nostcr est, et rex nosier esi.
tias meas, et assumis tesiamentum ineum per os Protegit nos, quia Deus est, ne moriauiur. Regct
tuiim (Psal. 49.) ? Tu vero odisii disciplinam, eic. nos, quia rex esl, ne cadanitis. Regendo autem nos
Ergo in lurribus et in nionte excelso iianandus est noii frangit nos. Nam quos non regit, ftangti. Dehis,
divinus ,-ermo. Jusium est, ut alie vivat, qui alta i|uos regit, scriptum est; Reges eos in virga ferrea
prredicat: ut cum doctrinis concordel vita. Apte (Psat. i.). De his, quos non regit, protinus subdi-
itaque subjunclum est: tur : Et tanquaui vas figuli confringes eos. Ab illo
14. Ponitecorda vestrain virluteejus. Virtus hujus ergo opteunis regi et liberari hic, in rjeternum, in
civitatis, ipsa est vis caritatis. Nihilest fortius hac sccitlasecttlorum.
virlute, de qua Salomon ail: Fortis esl, ut mors di-
lectio (Can(.8.). Quumodoenim quando venit inors, » Murmuraiil(Ex Augustino)homines plerumque,
resisti einon valetquibuslibelartibus, quibuslibetme- qui propterea volunt Deum colere, ut lnc illis bene
a Ad insequeniemproxime Psalmum pericopa hrec muiu inseijucniem intexit. Nos salius duximus eam
pertinet, et facile Prologo, sive ut Noster vocat, Ti- a prsecedeniiconlextu aliquot spatio versuura sejun-
lulo subneciendaest. Re etiam vera Augusiinus, a gere, eaque de re moniUin Lectorem faccre.
quo eam Noster descripsit, Prsefaliunculx in Psal-
 839 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 840
sif, quando vidennt eos, qui Deum non colunt, pol- A j & Os meum tion loquatur sapientiam, et meditatio
lcre atque florere fcelicilate terrena : se autem Deum cordismei prudenliam. Sapientia est cognitio divino-
colenies laborare in angustiis, a jejuniis, eoeterisque rnm. Prutleniia est de instruciione morum. Et pro-
difficultalibus mortahlatis humanre. Conlra hunc pheia vel Ajiosloli bic annuntiaiit sapientiam, ubi
niorbtim sermo divinus loquilur nobis in hoc jisalmo. Christum Kilinm Dci omnium Redemptorem justo-
TITULUS PSALMIXLYHI. rum anniiuiiant. Mores informanl, cuni docent hsec
lerrena non esse appetenda, et divitum divilias ne-
1. Titnluslalis est, In finemfiliisCkore psalmtisDavid. gligendas. Haec auiem non puris labiis se dixisse
Psalmusiste convenitDaviil '•ruphetse,qui liic fnquitnr, proiiuntiant, sed medilate, ut audilores mngis alten-
|iropositusliliisChoread intelligendiini. MaieriaChristus los reddaut. Ilrec ctiam non a seipsis, sed inieriore
est, non maloruiii,setl jiisiornm Heriemptor.Vel materia maglslro, videlicet Spiritu Sancto, audire et
est 241 conlempiustnuiidi.In prima parle ponit prolo- loqui se
Kiiin,ad cotiiniendationein rei tpianidiclurus est.Iiisecun- asserun, ciim subjungit,
da parle proponit Chn-Uiinlledemptorem,n>nni.dorum 5. Inclinabo in parabolam anretn meam, aperiam in
et steculiainatorum,sed justoruu, et in eadcm parte re- psatierio propositionemmeani. In parabolam aurem
jireheiidensstnltiiiameoruin,nolalvanitates,qtiibusama- inclinare, e.sl caindem parabolam humililer autlire
lores istins sreculisunt intenli. In tertia parte admonet (Maith. 25.). Qiiam non audiunl, qui non faciunt
jtistosjuuperes, necurent istosdivites: quiacitO|ieriliunt tpiod diciint : quales erant Pharissei, quos dicit Do-
eoriiindiviiire.Iiilendunlautem Apostoli vel Prophelain niinus sedere siper catliediain
liocpsalmo,oninesin lideexisleiites,tani ex Judseisquain Qni vero ': doclor esl Moysi (Matlh. 5.).
ex (icntibu.s,taniliberos qnatnservos cnjiiscumquecondi- alteri (Ex Atnjuslino)et non atiditor,
tinni; sint, dehort;i'i al>appeliiu lerrenoruuiad anioremIR el prodcsl, sibi imn prodest. Qui auleni faciunt,
coele.il.iim. Et sie non entin i!iejiuliciili.i.enduni. In jiri- si.- dicunt : audiunt quod tlicuut. Et itleo liu-
luisaulemninllis1'aciutit c.nsatlentos, tum quia prudenter, cluose dictiot quod audiuiit. T.dis erat iste vir san-
id est moralilereis loquunltir: lum qioa parabolice: lum cius. Qui prius parabnlam humiliter audit, quatenus
eliainquia illuda magi-lroiiiterius |>rtEsidenli; addiscent, iiistructus interiore magislro, deinde aperiat propo-
clquodalhs voce prscthcahuul,ojicre coinplehuiil. sitioneni suam iu psalierio. Patabolse sunl similitu-
PSALMUS XLVIII. dines reruni , quse comparaniiir rebus de quibiisagi-
lui. Propositiones sunt qusesliones, in t|uibiis aliquid
2. Avdile Itmcomnesgentes,anribus percipile omnes est quod disputalione solvendtim sit. Qnare audit
qui kabitaiis orbem. Quoddico, Auribtispcrcipite,hac parabolam ? Quia videinus nunc per speciiluni iu a:ni-
e-t. nolile iraiiseunier audire. Sicut cst ergo aliqua ginate, sicut dicit Aposlolus. Qiiaiidiu hic peiegnua-
dislinclio inter Atidite, et Auribus percipite : ita est mur a Doinino, nondtini est illa visio nosira lai-iead
disiinctio aliqua inter omnes genles, ct hahitatores laciem, tihi jam non su-it parnbolseneqiie reiiigm.ita,
nrbis. Siguiliciintiiis enim vult nos inlelligere quod neque similiiudines. /Enignia est obscura parabola.
nit, Omnes qui habilatis orbem : ut gi nles intelli- quse difficile intelligilor. Si ergo ii>asnigmate vide-
gamus, omnes iniquos : babitatotes aulem orbis, mus, inclineiiius in paraholaui aiirem nostra ". Et
nmnes justos. Nam qui hahilal iioii tenetur. Qui au- sic aperiamus in psaltetio |>ropositmneni nostram.
leui (Ex Augustino) leneiiir, non habilat : sed ha- Aiidiamus quod diciiui', faciamus quod prsecipiiur.
bilalur. Isla verha aniiituri erant non soltim pecca- Aperiam (inquii) propositionem meam iu psalterii,
tores et inipii, sed et justi. Permixie niodo "nudiiint . quia quod propono nianifesianduin in psalmo hoc,
omnes, sed cuni venliim fnerit ad reddendam ratio- C * faciam non soiuin verbo, sed eiiani exemplo : ut
nein, separabuiiuir qui sine caussa audiertint, ab quud doceo ore, coinpleam opere. Psalieriuiii enim,
illisqui auribus |>erceperunt. Audiant ergo peccalo- in quo manibus leriuiitur chordse, ut audiatur melos,
res. liticpst quod ait, Audite kttc oinnes genles. Au- idest psaimus, bonam operationeni signilicare saepe
diant et justi, (jui non sine caussa audierunt, et re- jam diximus. In psalterio ergo propositionein ape-
gunl polius terram, quaiu regantur a terra. Et hoc rire, est verba qure poiiunlur ojieribu- denioiislrare.
est quod subjungit, Anribiispercipile omnes qui habi- Inclintiboin parabolam aurem tneam. Ac si dicat, au-
lalts orbem.Et ilei inii dicit : diam in me Spiritum san, tuni loquenlem, et ea qure
5. Qniquelerrig,na', et fitii homintim.Quod ail (Ex, futura tuni, in parabolis et projiositionibus tlenun-
eodem) Terrigenw,ad pecc.lores ri-lulil. Qood ail, Et liaiilem. lnclinabo ergo cl humiii.ibo in hanc para-
ftlii homiiium,ad lideies e; justos. Videlis ergo quia bolam aiirem meam, neque de iliis em, de qtiibus
servaltir isia distinetio. Qui sunl ergo terrigenw, nisi dicitur : Vse prupbeise, qui prophetat de corde suo
lilii lcrrso? Qui simt lilii lerrsu? Qtn hscredilrilcsler- (Ezeck. 15.). Postea vero »j>e.iam in psafterio pro-
renas lequirunl: Qui sunl filti hominum? Qui perli- jiositioiiein 243 nieani. Audivit enim propheta , et
nent ad liliuni honiinis. Aliquando b jani isla dislin- qtiidaudisseLin tiocpsalleriopsalmimanifesial,dicens:
ximns sanclilali vestrre. El invcnunus ipiia Adam 6. Citr timeboui die mala? idest, in die judicii.Di-
hoino erai, filius lioininis non eral. Et Dcus nonerat cit abqtiis, Quia lecisti liirlum, hoinicidiuiii, vel
ipse Adani : Cbiistus auleni et fiiius liominis eiat, aliud grave peccamm. Non ideo, inquil, limebo.Cur
ei Deus erat. Qiiicuinquc pcriiiienl ad Adani, terri- igtur tiniebo? sequitur et dicit, Imquiias, calcunei
gcnw : quitnmqiie periiuenl ad Cliristiiin, filii komi- n^] omni mei, idesi, liualis iniqtiilas circumdabitme. Idesl, ex
nuin. Omnestaincn aiidiant. Ego iiullis suhlraho ser- parte ostendil me damnabilem. Non ergo lam
iiionein iiieiun. Tenigcna est? Audial propier jutli- iniquiias, qii.uii finis iniquitatis timenda est. Non
tinin. Eilius hominis esl? Audial pntpler rcgnum. enim qui male vixerit, sed qui mala vita finierit,
Simul in iinum diies et pou/i.r. Iierum ipsa sunt re- penturus est. Si ergo vilet iiiiquitalein calcanei sui,
peiim. Quod aii, Dives, ad lerrigenas peniuei. Quod et ambulet in viis Dei, non timebit, ut perveniat ad
aulein Puuper, ad lilios hoiniiium. Diviles inlellige diem malani. Cur ergo limebimus in die mala? Aut
su|ieil)os : pauperes huniiles. Ilabeal 242 niullas'.' quare non nos emendabinms, autequam veniat dies
laculiaies pcciiniariim, si in eis nnn extointur, jiau- niala? Prsecepiuni est Ev;e, ut observet caput dia-
per est. Non habeai aliquid, cupiat et inlletur, Inter boli : quia diabolus calcancmn ipsius observat (Gen.
ilivites reprobos deputat euin; Deus. Et divites el' 3.). Eva est caro noslra. Per cariiem lacilius labilur
paupcrcs in corde imerrogat Domiuus. Nnn |>arvase bomo. Si igilur iniquitas calcao: i circumdabit nos,
Propliela tlicluruni insinual, ciiin lanlain (imuiiini cur timcbiiiius in die inala ( llabemus enim in po-
faciat advocalionem. El ponit cuu-sam, quaie de- lestate (Ex Auguslino) auxiliaite Domino, ul non
beat audiri cum subdit: faciamus iuiquitatem : aut si leciiinis, ut emende-
a Penes Augusiinum, in .iiec.essiianbus. erat ipse Adam, de suo intexuisse, iiisisiabAugosiini
b In exposiiiune Psalmi VIII. itidem ex Augiislino. codicibus
poslinodurncxcidernnt.
Paulo autein jmst videlur Noster verba, Et !.>niisnvn c Pressius sacrolexiui Augusiiniana lectto, dirtor.
 Sii IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 842
mus. Et sic non erit qui nos circumdet. Et in die A constitutis diebus aliquos conducebnnt, ut invoca-
novissima non limebimus, sed gaudebimtis. rent nomina mortuorum circa senulturam eorum. In
7. Qui snnt ergo quos circiimdabit iniquitas cal- quo propbeta magnam eorum notal sinllitiain, quia
canei sui ? Qni coufiduntin virtute sua, et in muliilu- cum ipsi | er hsec memoriam seternam liahere jniia-
dine dtnitiarum snarum gloriantnr.\x vobis, Judsei, rent, tamen in solis lerris suis hoc faciehant. Vel
qni noiiiin Chrislo, sed in veslra justitia confidiiis. aliier: tabernacula eorum, idest domus lapidesc,
Vsevobis, diviies, qni in veslris diviiiis gloriamini. quas de divitiis coiistruxerimt, in quibus ad horam
\obis timendum est, quod subdiiur in psalmo : habiiaveriiut : maneniia in progeniefiliorumetprogc-
8. Frater non redimit, redimel homo? Quis est nie nepoluin : vocaveruntnomina sua, idesl, luerunt
isie fraler, nisi Cbristus, qui cseteros fratres salva- caussa quare nomina eorum habereniiir in memoria.
vit? Cujus typum Joseph ille lenuit, qtti fratres suos El non ubique, sed in lerris suis, idest, in vicinio suo.
de fame liberavit (Ge.n. 42. 45.). Frater isie post Hoc tofiiinperlinet.id redargnendam inanem divitum
resurreclionem suam cuidam dixil: Vade, dic fra- exlollentiam, ut in amplis a-dificiisoperam non insu-
tribiis meis (Joan. 20.). Frater noster voluit esse maiit : cum tandem prreter sepulcrum nihil eoruiri
Doiuinus noster, assumendo noslram naturam. Chri- possideant. Hoc atitem ideo faciunl, quia intellec-
stns enim qui diciiur Filius Dei, et esl, dicitur fra- tum sunm amiseruni. Et hoc est quod subdit :
ler noster ( Hebr.i.). Ergo si Christus non redimet, 15. Homocum in honore esset, non inlellexil. Quis
homo redemiurus est? Si ille non redimet qui Deus major hunor honiini dari poluit, quam ratio el in-
est et homo, redimet alius qui sit purus homo? Non tellectus, Deique similitudo? In tanto honore po-
uliqne. Unde Non da6i( Deo placationemsuam. Non situs non intellexit, idest, nnn inielligeuter egit :
poteiit Deum |>lacaremalus, neque per oblaiionem, B sed Comparatusest jumentis insipienlibus.Non secun-
nei|ue per orationem, neqne |ier saciiliciuni. Ilinc dutii aliud nisi seciindum insipientiam, et in actu
Paulus ait : Voluniarie nobis peccantibus jam non Similis factus est illis. Quia sicut jumeuta prona sunt
relinquitur hostia |iro peicato (Hebr. 10.). Quamdiu terrsc, et tantum veniri obedientia, ita amatores
eniin honio est in voluuiaic peccandi, nullis Deiini niiindi terrenis rehus tanluni sunt dediti:
potest placaie muneribus, iiullis sacrihciis, nullis 14. Hwcviaillorum scandalumipsis. Ilsecvia 245
operibus bouis. Et ideo snbdil : secundum quod ipsi fuerunt in honore, et non iniel-
!l. El pretium reilemtionisanimwsuw : non poterit lexertini, lcrrena tantum appeiendo, erit scandalum
dare.Non eslenim ejus Deo hcneplaciia eleemosyna, ipsis, id esi, olleusio, qure dui ei eos ad inieriium.
cujus adliuc voluuias retinelur in cul|>a. Et laborabit Ipsis sil scandalum (Ex Auguslino), non (ibi. Quando
in wlernum[ Vers. 10.], et vivetadhuc in finem. Qtii t-rit libi? Si putes, qnod beati sinl tales. Si vero in-
ad leinpus deleclatus est in diviiiis, in seternum la- lelligas, quia uon sunl bcati, ipsis erit scandalum
borahil in tormemis (Apoc. 9.). Desiderabit mori, via ipsorum, non Christo, non membris ejus. El
scd iion poterit. Ad boc lantuin vivei, ut semper poslea itt ore suo complacebunl.Cuni facii fueriut la-
laborei. Vrc tibi, mala cupidttas, quam male luos les, ut non quserant nisi bona leinpon.lia, laudabunt
decipis amatoies. se placenies sibi. Yel postea in ore suo complace-
11. Non videbilinterilum, cum videril sapientes mo- bunt, quando tlicent in judicio, Domine Deus aperi
rientes. Vident sapientes mori. Atlendunt lempora- nobis (Mattlt. 25.). Sed lunc iiet, quod sequiiur :
lem iin.rteiii, sed fuiuruni damnationis iiiteriium non Sicut oves in inferno positi sunl, mors depascet eos.
provident. Talia jilerunique solet d.cere : Nonne "-, Quia grege facto divitiis tonsi, et exspoliati a magua
moriuus est 244 >lle sapiens? Si aliquid pnsset, iiigrorum spirituum multitudine in tenebras dedu-
qui aliquid sapuii, non morerelur. Faciam ergo mihi cenlur. Et merito, qui Cbristum pastorem habcre
bene, dum vivo. Hi sunt qui voluptaiem suinmum noluerunt, a morte depascentur, et a lupo rapacc de-
bonnmesse putantes, cunctis corpoi is de.ectationibus vorabunlur.
inhseient. lii st.nl qui dicunt. Comedamos et biba- 15. Et dominabunlur eorum jusli inmatulino. Quia
IIIIIS,cras enini moriemur (Eccles. '.). Viderunt judices eorum erunt injudicio. Et auxilium eorum,
(Ex Augustino)Judrci Christiim pendentem incruce, quod habeni in hoc seculo, veterascet, id est, deli-
et conii-iuseriint illuni dicentes : llic si Filius Dei ciel, t» inferno a gloria eorum, Id esf, propter hoc
esset, descenderet de cruce (Matlh. 27.) : non vi- quud gioriati stint in divitiis suis. Recle dicltur,
dentesquid sit imeritus °. Ille moriebalur lempora- Auxilium eorum a gloria eorum veterascere, quia
liter, ut reviviscerel in a>teinum. llli vivebant tem- gloria et diviliaeeorum in iiifcrno iiullum eis auxi-
poraiitcr, moriiuri in seternum. De quibus mox lium poterunt prsestare.
subinfiTtur : Simul insipiens el slulius peribttnt. lusi- 16. Veiumtamen Deus redimet lulfmam meam, ite
piens est, qui i.on credit in futuram pcenam. Stulius manu, id est, de polestate, inferi, cum acceperit me.
qui licet credai, lamen non cavet. Cave ergo insi- Id est, meam humanitalem. Moiiojustis e-t labor,
pientiam : cave stullitiatn : provide fuluruiu inieri- pressura, triluilalio : in spe futura est verum gau-
lum. Faclibiamicosdeinammona iniquitalis (Mattk. ditiin. Modo qui ad Isetitiam sectil.ireui oculns apc-
0.). Vade ad formicam>(Prow.(J.),etdisce sapieiiliam riunt, et cor claudunt, transii eorum lcelicitas, ct
(qnse sestate congregat, unde vivat in hyeme) el non venil | cena. Quo contra transit juslorum peena teni-
peribis inrjeieinum. fliaulemsimul jieribunt, JL'(retin- D ] poralis, et venit selerna fceliciias. Excitat nos ergo
qtteni ulienis divitias suas. Oinues iuiqui relinquunt spinttis Dei cum subjungit:
alienis divitias suas : sive filiisint, siveparenies, sive 17. Ne timueris, cum divet faclusfueril homo. Et
vicini, quibus relinquunt. Tameu in boc alieni sunt, iion laiitum, cum ipse dives faclus luerit: sed, cnm
otita illis de snis diviiiis subvenire non possunt. titultiplicala fuerit gloria domus ejus. Id est, lionor
12. Et sepulcra eorum, idesl, pyramides et mauso- divitiarum cjus. Nou desperes, neque puies eum a
lea,.quse quasi magnas sedificant domos, quasi iila Deoddigi, qi.ia abuud.it divitiis : et le, quia pauper
sepulcra debeant esse domus illorum in wternum. es, a Deo dereiictum.
Excipiunltir sepulcris pretiosis, et iuvolvuntur j>re- 18. Quoniam cum interierit, non sumet omnia. Vi-
lios.s vestibus : sepeliuuiur unguentis et aromatihus. des viventem ? Cogiia morieniem. Quid hic habeat
Deinde memnriam qualem habent? Tabernacula eo- atiendis ? .m secum tollal aitentle. Multumauri lia-
rumin progenie et progenie, voctweruni nomma sua bet, multiim argeoli, mulituu piadioriuii, mancipio-
in terris suis. Domus et familise eorum usqtie in rum, et cselera alia. Cum inlerieril, nou sumelomnia.
terliam el quartam generaiionem eos laudant, eisque Neque descendetcumeo gloria ejus. Quid b beb.l caro
sacriGcant. Tangit consueludinem Gentilium, qui putiescens iu sepulcro? Quid habebil auima perdita

"Quse heic apud Augustinum inlerseruntur, Sividerent quid sit interitus, si viderent, redolent glossatoris
manum.
PATROI, XXI. 27
813 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 844
in inferno ? Ideo non descendet cum eo gloria ejus, A i Datus est enim Apostolis Spirilus sanclus, 247 et
quia in vita sua qusesivit gloriam temporalem. Hoc dictum est eis, Ite, praedicate Evangelium oinni
est, quod subjungil: creaturse (Marc. 16.). Et quia prsedicatio iucepit ab
19. Qutrt anima in
ejns vita ipsius benedicelur.Illi Jerusalem, recte subjunctum est:
eniin, qui ista temporalia pro magno habent, quando 2. Ex Sion species decoris ejus. Hinc alius pro-
aliquos in hoc miindo honoribus et divitiis florere pheta dicit: De Sion exibit lex, et verbum Doniini
videni, solent eos laudare et beatificare : sicut alibi de Jerusalem (Isai. 2.). Inde ccepit prsedicari species
dicitur in psalmo : Quoniam laudaiur peecator in decoris, id est, pulcbriiudo divinitatis Christi. Ipse
desideriis animse snre (Psal. 9.), et iniquus henedi- est spciosus forma prse liliis hominum (Psal. 44.),
citur. El iterum, Beatum dixerunt pnpulum cui haec de quo et subditur :
sunt (Psat. 143.). Anima ergo ejus in vila ipsius be- 3. Deus manifesieveniel: Deus noster, et nonsilebit.
nedicetur, setl in morte torquebiiur, et sentiet seter- Prius occultusvenit, infirmns in carne apparuit. Erat
nam poenain, qui transitoriam sectittis est gloriam, glorir» species in divinitaie, sed hsec lalebat in liu-
Confilebilurlibi, cum benefecerisei. Perfeclorum est, manitaie. Si euim cognovissent, uunquam Dominum
Doniinuinlaudare iu adversis. Reprobus autem tan- glorire crucifuissent (1. Cor. 2.).Occultus ergo venit,
lum laudat in prosperis. Venit illi lucriiin ? Conlite- ut judicaretur. Manifeste veniet, ut judicet (Mattk.
tur. Venit hserediias ? confitetur. Venit 246 l,a- 16.). Et hoc est (Ex Augustino), quod ait, Etnon si-
iniiuni? blasphemat. Et ideo subditur : lebil. Silet modo a judicio, occullus in crelo. Paiiens
20. Introibit usque in progenies palrum snortim. e-t super peccatores, non exercens iram, sed expec-
Qui sunt patreseorum. nisi diabolus, et angeli ejtis? ".n tans pceniteiitiam. Taeui, inquit : nunquid semper
Unde Dominus qtiibusdain ait: Vos ex patre diabolo tacebo? Et iioiandum, quod ait Deus nosier. Non
eslis (Joatt. 8.). Progenies vero diabdi stint oinnes eniin est Deus, qui non est Deus noster. Quoniam
reprobi. Hinc per Joaunem diciiur -.Progenies vipe- oniiies dii gentium dsemmiia(Psat. 9,'i.), Deus aulem
rarum, quis ostendet vobis fugere a ventura ira Christianorum est verus Deus. Quia vero ad judicium
(Matth. 7>.)1 Ergo in progenies pairum introibit, veniet, sequentia docent, cum dicitur : Ignis in con-
quia simul cum reprobis in seterno igne peribii. E( speclu ejus exardescet. Veniel enim judicare seculum
usque in wlernumnon videbit lumen. Miuelur enim iu per ignem. Ilmc Aposiolus ait : Uniuscujusque opus
tenebras exteriores, ubi erit lleius et stridor den- quale sit, iguis probabit (I. Cor. 5.). Qui dulcedinem
liuin (Matth. !8. el 13.). Omnis qui inaie agit, odit Dei noiidiim guslaverunt, si nondum desidcrant Dei
lucem (Joan. 3.). Quia ergo dum \iveret, lenebras faciem, timeant vel iguem. Supplicia terreant (jEar
ililexil, ideo nunquam lucem videbii. Etquod lunicii eod.), quem prsemia non inviiaui. Vile tibi esl, quod
nmiserit cordis, ostcndit cum subinfertur : Deus polliceiur? Conlremisce, quod minaiur. Oinnis
21. Homo cum in honore esset, non intellexii: arbor, quse non facii fructum bonum, excidetur, ef
comparatus esl jumentis insipienlibns, et similis fncltis in ignem miltetur (Matth. 7.). Aliter : Chrislus venit
esl illis. Sententire repeiitio conlirmatio est: vei ideo ad jtidicium.et tunc ignis pravaeconcupiscentiseexar-
repetit, quia in hoc versu maxime pendet iiiientio descet, et exurct reprobos, qui erunt in consjiectu
ii-altni, el uiiiilas. Defende, o liomo, honorem tiiuin. ejus : quia videbunt iu qtiem transfixerunt (Zach. 12.
Nolideserere euin quem tihi dedit Deus intelleclum, Joan. 19.). El in circuitu ejus tempestas valida.Id est,
ad hoc, ut divina percipias, aeterna diligas, lerrena angeli, quia sicui valida lempeslas suffiat paleas ad
contemnas. Utere intellectu, utere ratione, despice Q ( ignem, sic malos sufflibunt ad inferos (Malth. 13.).
temporalia, ut pervenire merearis adcselestia. Valida tempestas venlilatura est tam uiagnain aream.
TITULUS PSALMI XLIX. Hac lempestale (Ex eod.) erit illa veutilafio, qua
separabitur a sanctis omue immundum : a fidelibus
Agitur in sequenti psalmode vocalione omniumgen- omnis simulatio, a piis et tretnentibus verbum Dei
tiuni : de maniiesloadventuChrisLi,demtilaiione veteris omnis contemtor et superbus. Venieus itnque Dotni-
sacriticiiin novtim,de dantnandopeccatoreiudiscipliuato: nus atl judiciuni, quid facturus est ?
et quod iler ad Domiuunisit laudissacrilicium.Tilulus 4. Advocabilcwtumde sursum. Per cselum(Exeod.)
est, PsalmusAsaph.IiuerjiretaltirAsaphcongreqatio.At- vult inteliigi omnes sanctos ei peifecios, quos advo-
tribuendtisest ergo psahnusisLeAsapli,id esl,coogrega- tabii sursuin
tioni tideliumanle adveuluinChrisli exisleinium,creden- sessuros, secuin judicaturos. Vocabil et
tium esse venti.rum Christum incarnem, ct pro nobis: terram discernere populumsuum. Cacliiin vocabil, ut
quod noscredimusesse eompletum. Materiap-aliniliujus judicet cum eo. Terram vocabit, ut discernat popu-
est ipse Ctiristus,modo nos per prsedicaiionemvocans : luin soum a populo malo. Audi vocatiouem lerrse, et
deiiide districte judicans. Inteuduut autein praenomioati populi sui discrelionem : Venite benedicli Patris inei,
lideles,introducendoipsius DomiuiCliristi personam,ut percipite regnum, quod vobis paratum est ab origine
inajori poudere loquantur,suadere auditorihussuis, ut a inundi (Matth. 2o.). Percipne dito. Quare? Esurivi
carnalibusobservantiisdesistant, et ab umhra ad verita-
temse transferant: nec ila voce irredicent,uloperenon enim, el dedisli iiiibi iuauducare, etc. Ecce quare
impleant.Cur autem prajceplisCbri&titalia suadenlisoh- dicuulur terra : videlicet propter boni operis fertili-
leiiiperandumsit, caussseprsemissv sunt iu principiopsal- latem. Hi si non polneruiii cacluniesse, omnia con-
mi, usquead eumlocutnubi dicilnr : Audi populus meus. . lemuendo, vel boua terra fuerunt, fructum misericor-
ln principioveiofit prnedicalionisejus taliscommendalio.. D diaefaciendo (Matth. 5. ei 25.). Deinde proplieia vi-
Vox est syuagog», dens lutura, tanquam praesentta, exhorlatur angelos
PSALMUS XLIX. congreganies. Mittet enim Dominus angelos suos, et
congregabunlur anleeum omues genfes (Malth. 13.
1. DeusdeorumDominuslocutusest, etvocavitterram, c(25.).
a solis ortu usque ad occasum. Non quicunque hoino, 5. Congregateilli de diversis parUbusorbis, sanctos
aut quicunque angelus loquulus est, sed ijise deorum ejus. Et iiou tales sanctos, qui insisi.mt 248 earna-
Deus, -cilkei Dominusnoster Jesns Christus, qui est libus observantiis, sed tales, qui ordinanl, et propo-
operalor et deilicaior sanciorum, sicut ipse alibi ait nunt novuin lesiamenlumejus super sacrificia legalia.
quibiisdaiii sanciis diis per gratiam factis : Ego tlixi, Illa eniin sacrilicia veteris Teslauieini, umbra, et
dii estis et (iiiiexcelsi omnes (Psal. 81.). Hinc Apo- prophetia fueruni veiitatis. Teslamentum ergo super
stolus ait, Dedit eis potesiatcm lilios Dei heri (Joan- sacrilicia ordiuare, est seipsura in sacrilicium Do-
1.). Et ileruiii : Filii Dei sumus, sed nunduui appa- inino offerre, et quod litcra praecipit, spiritualiter
ret, quod erimus (1. Joan. 3.). Isie tanlus ac talis adimplere. Vel super sacrtlicia leslamentuin ordma-
locutus esl per angelos, per prophelis per semcl- tur, quando veteribus nova prseponuniur : quaudo
ipsum (Hebr. 1.), per lideles su.os, el vocavitterrum, aniiualium sacriliciis destructis, Melchisedech ordo
id esl, Iiomines habitaiites in lerra. Et uon in miai ubique prsedicaiur (Ilebr. 5. 7. et 10.). Ad cujus no-
tcrra tanium, sed a solis ortu usque ad occasum. vitatis ordinem perlinet, quod subdittir.
 845 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 846
6. Et annuntiabunt cadi juslitiam ejus : queniam iA et illa, quse non possides, mea sunt omnia. Si enim
Deus jndcx est. Creli juslitiam Deiannuntiant, quando servus meus es tu, lotum pectilitim tuum meum
spintnales »iri lidem Domini noslri Jesu Christi, et est.
bona ojiera prsedicant. Undealihi dicilur : Caelienar- 11. Cognovi omnia volalilia ceeli. Id est, appendi
rant gloriam Dei (Psal. 18.). Quse profecto jusiiiia omnia et numeravi. Alia est notitia Dei, alia homi-
ideo nobis prsedicatur, quaienus illam exequentes nis. Sicut (Ex eod.) aliud est possidere Dei, aliud
iram judicis evitare mereamur. Quoniam Deus jndex est possidere homims. Non enim tu, quod possides,
esl.quijudicabit vivos et inorttins (Matih. 16.): quia totum habes in potestate : ut quandiu vivat bos
secundum opera unicuique retriljuef inerita. Hoc in- tuus, in potestate tua est. Hrcc volatilia caeli de
cessanter meniis oculis atlendentes sancti viri, quo- aqua nata sunt a verbo Domini dicentis : Producant
niam Deus judex est, vitam siiam inqnirere, peccaia aquae volatilia caeli (Genes. 1.). Ubi noveral, qnse
sua deflere, sese semper ad meliora promovere non imperaverai, ut aquse proferrent? Jam certe nove-
cessant : ut posimodumante districtum judicem injti- rat, quod creaverat et aniequam crearet, noverat.
dicabiles apparere valeanl. Jluc usqueSynagogacom- Tanta ergo notilia Dei: nt apud ipsum essent quodam
inendavitChri-tiim, vel ex.onendo ordinem praedi- ineffabili modo, aiiiequmi creala essent. Eta le ex-
cationis ejus, vel sccuudum adventum commendan- pectat, ut accipiat, quod antequam crearetur habe-
do : amodo introdueii eum loquenlem sic : bat. Sl pulchritudo agri mecumesl. Id est, ubertas
7. Audi, populus meus, et loquar Israel : Israel omnium in terra gignentium mecum esl. Cum illo
nomen eleclionisest. Non vocaberis Jacob, sed voca- ager, cum illo species terrae, cum illo species caeli,
beris Israel (Genes.32.). Ergo audi sicut Israel, sicut . ttim illo omnia volatilia creli et omnis creatura
widensDeum (Et si nondum spe, sed jam tide), hoc P > (Jerem. 23.), quoniam ipse ubique est (Joan. i.).
enim interpretalur Israel, videns Deum. Qui habet 12. Siesuriero, non dicam libi. Non esuriet neque
atires audicndi, audiai (Luc. 8.). Captat autem ejus siliet, non laborabii, neque dormiiabit, qui custodit
benevolentiam, cum ait : Populus meus. Ac si dice- Israel (Ps. 120.). Sed a hscc secundum earnaliiatera
ret: Populuselectus, populus peculiiris (I. Peir. 2.). tuamdicta sunl: quia tu antequam manduces, famein
Et testificaborlibi. Id est, teslimoniis Scripiurarum [tateris, forte pulas , et Deum esurire, ut manducet.
approbabo. Quid? Deus, Deus tuus ego sum. Id est Eiiam si esse possei, ut esurirel, non diceret tibi.
ego Deus sum, Deus luus. Quicunque enim Aposio- Omnia quae ante illum sunt, unde vult, tollit. Nihil
lorum et Propbeiarum Scripturas intelligit, Domi- illi necessarium est. Et ideo subdit: Meusest enim
11iiin Jesum esse Deum no.-trum agnoscit. Deus tuus, orbis lerrw, et plenitudoejus. Noli ergo laborare, quod
et proprie dicitur, quem familiaritis habet Deus tan- niihi des : sine labore habeo, quod voio.
quam in mancipio suo, lanquam ex peculio suo. 13. Nunquid manducabocarnes taurorum? aut san-
Quid vis amplius ? Prinmm quaeris a Deo? Ecce guinem hircorum polabot Quia isla non qureris, dic
Deus, ipse Deus tuus esi. Quid Deo dicimus? dona ergo : Domine Deus nosler, quid velis, ut offerat libi
libi quarebas, ipsum douaiurtim haiies. Et quid populus luus Israel. Sequituret dicil :
exigit a nobis Dominus Deus noster? Audiamusquid 14. Immola Deo sacrificiumlaudis. Interiora sacri-
adjungat: ficia semper plus diligit Deus. Magis enim attendit
8. Non in sacrificiistuis arguam te. Non libi dicam affectum, qnam censum. Ideo protinus addil. Et redde
(Ex Augustino), Quare non mihi i>ingueinlauium altissimovola tua. Sit ara tua conscientia tua. Ignis
madasti? Quare non de grege tuo hircum opiimum (Q tuus amor divinus. 250 Sacrilicium luum laudes
obtulisti? Qtiare aries itle ambulat in ovibus tuis, et Dei. Sic ergo Deum lamia in corde tuo, ut in ipsa
in ara mea non imponilur? Holocauslaautem tua in o! latiotie laudis spirituali igne accensus teipsum
conspeclu meo sunt semper. Holon, toium est : cau- immoles et mortifices, et sacrilices Deo.Et bene cum
stum, incensum. Holocaustumautem totum igne ab- sacrificio piaecipimus votum reddere altissimo. Nam
sumlum. Sunt qusedam holocausla, quse non recipit secundum vota pensat Deus sacrilicia. Tanlo apud
Deus, de quibus in alio psalmo dicitur : Ulique bolo- Detnn majus erit sacrificiuin tuum, quanto ma-
causiis lion delectaberis (Psal. 50.). Hsecsunt holo- jorem in ipso sacrificio habueris devotionein. Unde
causla bruforum animalimn, quibus Deusnon delec- scriptum est : Fide plurimam hosiiam Abel, qtiam
fatur. Quaesnntergo iila, quse in conspectu meo sunt Cain obtulit Deo, per quam testimonium conse-
semper? Benigne fac, inquit Deus, in bona voluntate cutus est esse justus (Hebr. 11.). Cor namque et
lua Sion. Tunc acceplabis sacrificiuin juslitise obla- non siibstantiam pensat Deus. Nec perpendit, quan-
liones, el bolocausta. Esl ignis flagrintissinirjecari- lum in ejus sacrificio, sed ex quanto proferatur. Hinc
tatis. Animus inllainmeiur caritate, 249 arripiat aiibi dicilur in psaliuo : in me sunt Deus vota tua,
eadem a caritate nicnibia in usum suum. Non ea qurje reddam, laudationes tibi (Psat. 55.). Ac si
permittat militare cupiuiiali, ut totus exardescat aperle dicat : El si exterius munera offerenda non
igne amoris divini. Talia holocaustadicit Deus, in habeo, intra memetipsum lamen inveuio, quod m
conspectumeosunt semper. Adhucforte Israel cogitat aram tuse laudis inqiono. Quia qui nostra datione
de bobus, de ovibns, de hircis. Ideo stibjunctuin est: non pasceris, oblatioue cordts melius placaris. Im-
9. Non accipiain de domo lua vitulos : neque de ,_. 1 mola, inquam, Deu sacrificiumtaudis, ut sic habeas
b
gregibus tuis hircos. Pranunliat (Ex Aug.) Testa- eum placatuni et propitium. Et quid deinde ?
15. Et invocame in die tribulationis : et eruam te,
nienium novuni, ubi omnia illa vetera sacrificia ces-
saverunt. Erat eniin tunc prsenunciaium fuiiiruui, et honorificabisme. Quando tribularis noli desperare,
quoddam sacrificium, cujus sanguine mundaremur. nec velis in tuis viribus confidere. tnvoca me, et
Quare nun atcipiam de domo tua vitulos, hircos, et eruam te. Ad hoc enim permissus e-l dies tribulatio-
cseiera lalia? nis lieri, quia forie si non tribulareris, non invocares
10. Quoniam meccsunl omnes fcrw sitvarum. Ac si me. Ctim tribularis autem, invocas me: et quia vo-
diceret: Qui omnes feras possideo, illo qui in domo ces, eruain te. Cum fueris erutus, honorificabis me,
tua est, vitulo, vel hirco non indigeo. Sed forte (Ex ut jam non discedas a me. Valent ergo nobis tribula-
eod.) ait Israel, Bestiae Dei sunt illse bestise ferse, liones, quia nos exciiant ad honorandum Deum. Tri-
quas non includo in c c>rle mea, quas non alligo ad bulati propi iam inlirmitatem cognosciuiiis, ertili di-
prsesepe meum. Ea vero, quse apud me sunt, non vinam graliam seulimus. Tanio magis autem eum
Dei, sed measunl. ldeo Domiuus adjungit: Jumenta lionorainus, quo liberaiiouem no-lram non a nobis,
in montibuset boves,mea sunt. El illa, qusepossides, sed ab ipso procedere scimus. Et sciendum, quod
» Apud Augusiinum in recio, eademcaritas. quod erat pronumiatum.
b Antea erat Pronunfiaf, quodex vulgato Augusti- c Augustinus, curte.
BO emendamus, ut et mox prwnuntiatum, pro eo » Idem, ecce; magis placeret hcecce.
847 RUFINO PRESBVTERO ASCRIPTUS 848
tota vita ista morlalis Iribtilalio est (Job. 7.) sanclis jA exspectat, nt converlamur. Non eiiim irascitur per
viris. Nam praeter innumeras inundi hujus anxieiates, singulos dies (Pial. 7.), sed sicut dicitur in alio
in eo quod a Deo separaniur, quod adhuc in muntlo psalnio : Nisi conversi fueriis, gladiuin suum vibra-
peregrinanlur (2. Cor. 5.), qund corpus quod cor- bit (Psal. 17.). Hinc esi qtiod stihjungit: Existimasti
rumpitur',aggravatauiinain (Snp. 9.), vebementer fri- inique quod ero lui similis. Pariim e-t (Ex Augusl.)
bulantnr. Et quanto crebriores tribulaiiones sunt quia mala facta tua placent tibi. Placere pnias et
apud nos, lanto frequentiores debent oraliones esse mihi. Deuin, quia non pateris ullorem, vis tenetc
apud Deum. Sed caveudum esi, tie vivamus male, pariicipem. Arguamte, etslatuam conlra faciem tuam.
dum cantamus bene. Nam sequitur : Quanto modo patientiis misericors Dominus pec>a-
16. Peccatori autem dixit Deus, Quare tu ennrras tores stisiinel, lantoeos disinciius iu judicio arguet.
justitias titeas? Id est prsecepla mea justificanlia jirse- El quia (Ex eodem) bic seipsos attendere ei emeu-
dicas? De lalibus dicil Apostolus (Rom. 2.) : Qni darc negligunt, sialuet eos ibi nnte faciem suam, ut
prsedicas non fuiandum, furaris : qui doces non moe- vidcant fceiliiatemsuam. Nec tainen ad hoc, ut cor-
cbandum, moecharis : qui abominaris idola, sacrile- i igaut: sed m magis ernbescant. Modo ergo tu lac
gium facis. Ei assumistestamentummeumperos liium? quisquis lalis es, quod tibi minatur 252 facere
Jd est corpus Chrisli etcalicem novi Testamenli,qui Deus. Tolle te a tergo tuo, ubi le videre non vis
pro multis elfusus est, in remissionein |>eccatonim dissiinulans a faclis tuis, et constitue te ante te.
(Matlk. 26; Marc. 15; Luc. 22; 1. Cor. 11.). Vel as- Astende tribunal mentis ture. Esto tibi judex. Tor-
sumis testamenlttm metim per os tuutn, id esl, Evan- qtie.it le timor. Erumpat confessio. Et dic Doniiuo
gelium meum, lam pollulis labiis prsedicare pr;c- ,R tuo : Qnoni.im iniquitatem ineaiu ego cogno-co, et
suinis? " peccatum meum contra me est semp.-r (Psal. 5l).).
17. Tuveroodisli disciplinam. Id est corruplionem: bi enim (ut Paulus ait) nosinetijisos dijudicareinus,
Et projecisli sermones meus retrorsum. Quia eos ne- noii utique judicaremur (1. Cor. 11.). Propierca a !-
gligcns non custotlisii. ln odiendo disripiinam, re- monendo subdlt :
dar^uitur voluntas mala. In projiciendo sermones 22. Inlelligite hwc qui oblivisciminiDeum. Vos qui
Dei relrorsum, reprehendiiur negltgens et prava Deum obliti estis, dum mala agifi-, ex ratione per-
vita. Sermoncs Dei projicere, est, illis coniemtis, pendite quse ditta sunt : ul vosineiipsos corrigatis.
pei ver.-a agere. 251 Ecce quomodo projecisti ser- Atiende in hoc versu viscera divine misericordisc.
mones meos : Etiam obliviscentes s non oijlivisiiiur, noii rejicllii,
18. Si videbas ,urem , cvrrebas cum eo : et cum iino revocat ad iniellectum, ut resipiscaut, et non
adiiieris porlionem luam ponebas. Ne forle (Ex Au- pereani. Non vult moriem pt-ccaiqiis, sed ul conver-
gustino) non diccrcs, Non (eci furtum. Non feciadul- laiur et vivat (Ezech. 18.). tt quare, o misericors
terium. Quid si placuil libi qui fecit? nonne ijiso Domiiie, a'mones obliviaceotes te , ut iuleliig.i.,t ?
placito cucurrisif? Nonne porlionem luam cum illo Audi caussam : Ne quundo rapiat atlveisaiius ille
qui fecit, laudando posuisti? Et si non facis maluni, diabolus, qui tainquam leo rugiens cirtuit, quserens
si tamen laudas liialuiu, si ex voio cousentis, curris quem devoret (I. Petr. 5.), el non silqui eripi.t. Si
cum malo, et porlionem mali recipis. vos mielligere non vitliis. Nou enim eripit Doininiis
19. Os tuum nbundiivilmalitia, el linguu tua con- eos, qui obliviscuntur euin : qui ea quse ad saittlem
cinnabat dolos. Malifiamet duluin quorumdam homi- animariim suarum pei tinent, inielligere contemuuut.
num insinuat, qui quamvis sciant mala esse qust: (£ Uude scriplum est : Omnis ignoraus igiiorabilur (I.
audiunt, minime reprehendunt. Et parum est quia Cor. 14.). Qno conira de inielligeniibus et laudanti-
non tlicunt, Malalecisti ; sed adulando dicunt, Bene bus Deum qtiid subjungat, audiamus :
fecisii. Et norunl mala csse, scd 'abundant nialitia , 23. Sacnficium laudts lionorificabu me : et illiciler,
et lingua eorum concinnal, id cst, adornat dolos. quo oslendamilli saluiare Dei. Quod Laline salutare,
Dolus aulem est fraus qusedam in verbis , quando liuc Hebraice Jesus diciiur. In sacriliciu igitu- laudis
aliud " promitlilur, aliud senlilur. Parum esi ijuod fit Jesu iter osteusionis, quia iltini j.cr psalmodiam
facis malum , insuper laudas adulando , et iirides et compunctio eflun.iiiur, via nobis in conle (it, pcr
fallis peccanfem. Vel os peccatoris malitia abundat, quain ad Jestim iu (ine perveuilur. Sicutipse de sua
qtiando maledictis et conviciis alios exasperat. Dolos ostensione loquitur dicens : Qni diligit me, diligelur
vero labia concinnant, quando audilu placida vcrbis a I alre me ., ei ego diligam cttin, et manilesiabo ei
prouiintiant. Undeadhiic subinlcrtur: meipsum (Joan. 14,).
20. Sedens, adversus fralrem tuum loquebaris. Hoc
fit quaudo aliquis quasi firmus, aut alicujus jain mo- TITULUS PSALMI L.
menti doctnr detrahil fratri suo forte bene agcnli el 1. In finempsalmusDavid, [Vers.2.] cumveniliul etim
recte vivenli. In eo autem quod ait Sedens, mora Nutkiin propketa,quando intruvilad Betii-saliee(2. lug.
vel studium designatur. Est alius iulirmus et imper- 12.). Psalmusiste attiibuitur Davidprophelaet/( fmeiiire-
fectus , adversus qnoin ponit scandalum similitcr qui spicienti.id esl. Christum,aquo per peccatuuirecesserat,
iile dictus est est linis lej,is et prophelarum. Vel finis, id est, per-
prave loqueiido. Ideo inlirinus matiis lectiooinniuniuonorumoperuin. Psahnua,dico, cotnposi-
iilius, iiondum palris, adhuc lacte indigens ct uberi- -r. tus pro eo negoeio,pro c,u. venitad cuni argneiitliiiiiNa-
*
bus adbserens. Portatur adhuc sinibus matris Eccle- liian piophela.Et qttia Na.hanuiulloliensvene.-aiad..uni,
siae, nondum valens ad soiidura cibum menssePalris ULscirelur in quo advcntu ijise fuit caussa liujus ps lini,
sui accedere Scandalizatur autem, quia adhuc per- deternunalsic : eo scdicel tenipore, quando intravu ad
feclus non est. Si eniiii perlecius esset, scaudalairi Betii-sabee.Htijusmulieiis, uxoris alieitas,pulcuri.udiiie
nullalenus potuisset. Nam pax niulla est diligentibus caplus est rex el propheiaDavhl.Hoc ui islo psahn• non
legilur, sed iu Lnuio ejusap[iaril. In libns aiitem Regu -
legem Dei, et non esl illis scaiidalum (Psul. 118.). rui.i (E.i,Auguslino)pleniuslegitur.Hujusmariiumin bei-
Et Douiiniis in Evangelio : Qui sc.iudalizaverit (in- lo curavit occidenduni. iiL posLhocfacLummissuseal ad
quit) umim de pusillis ineis (Matlli. 18.). iSonait de euuiNaihauprophetaa Domiiio,qui eumaigueret deianto
inajoribus, feedde pnsillis: quia pusilloriiin esi lantuin conunisso{2.Heg.ll.j. .Vclti\oiunl caderectiniDavtd,et
scaudalizari. Pravorum aiitciu ustis cst, perfectis iiolunl resurgere cumD.;v,d.Noncadendiexeiupluiiipro-
derogare, imperfeciis scandalum ponere, et semper jiosituin est: sed si cecideris, resurgendi. Altende ne ca-
discordias seminare. d;is. ^ou sil b deleclalio miuoium, casus uiajo:um : sed
siLeasusniajoium, treinor miuoruin.Aiidianlqui uonce-
21. Hoc fecisti (inquit Dominus) et tacui, id est, ciderunt, ne cadant. Audianlquicecideruul, ul surgant.
iion reprehendi, non vindlcavi. Modo eniui tempus Admoneletiaintale exemjiluiu,253 "°" so loem.uam
esl misericordise, quo nos pius Doiuinus palienter extollere debere iu prosperisreous. Mullienim res ad-
a Malim ulique rescribi promilur ; nam et b Atque heic rescripsimus delectatioex Augusiino,
apud
Augusiiiitiinpromendi es(. pro quo antea erat dilectio.
849 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 830
versas tiinent, prosperasnontintent. Periculosiorest au- ,A tende quid facit Deus. Si memor sis peccati tui, ille
tem res prosperaanimse,quam adversacorpori.Hoc pec- non erit memor. Si lu ejus oblitus fueris, Deus ejus
caturn non fecit, cum persecutoremSaulem pateretur. memorabitur. Ego sum (inquit Dominus) qui deleo
Semper veroadversusfeliciiatemvigilandumest. Materia iuiquitaies loas (Isai. 45.). I u vero meinoi- earum
hnjuspsahii t st David,sive quilibet alius peenitens. ln- esio. Sed forte dicet
tendit aulem prophetain lioc psalmo jirincipaliterorare aliquis, Ut quid ego memor
pro Lriplicirealu lnjtis eriminissuprailicli,scilicet pro sum? Ut sitgratior, inquit, misericordia mea , ut
adullerio, hoiiiiridio,et fraude.Deindeet.iamj>roomnibus senfias quid tibi concesserim. Si enim fueris memor
aliis delictis,ut Deushanc noxam et omnesaliassibiin- cumuli peccalorum tuorum, eris memor et magnitu-
dulgcat, et graiiam s;mctiSpir.ius re.-tituat: ita ut illam dinis beneficeniiseDei. Tales erant sancti: virtutes
nuinquaniatnplitisamittat. Pioponiturautem Davidin hoc suas non emittebant, sed peccaiorum suorum memo-
jisalnioomnibtisjustis exemplar, non peccandi: sed si ce- riam revocabant: non sicut nunc hoinines, qui pec-
cid, rinl, restirgendi.Et ni>in virtute stia pra-sumantcum c.".tortuiisuoruin
scriplumsit, (Juistat, videalne cadat (1. Cor.10.).Injuslis obliviscnntur, et celare cupiniit: si
ad liocpiopouitur, ut de maguiluditiedelicti sui aliqui quippiam autein boni fecerunt, in medio proferunt,
non desperent, resnieieniesDavid, tanli delicti per con- ei omnihus propalare festinanl. Fecisti aliquid boni?
dignanisatisfaclionemconsequutumveniarn. Dicit eigo Cela illutl, ul Dominus luus videat, et laudet. Fecisli
6icDavid: mala? aguosce et emenda, et iguoscit Deus. Confitere
PSALMUS L. Deo, et dic quod seqiiilur :
6. Tibi soli peccavi.Cui soli reddenda est ratio de
3. Miserere mei, Dens. Diclum est a simili alicu- peccaio, qui solns esl sine peccato (jfoan. 8.). Et
jus in caussa deprehensi, ctijus rriuien , quia jani ip, malutn coramte feci. Quid est hoc (Ex Augusimo):
manife-ltim esl judicibus, non jam studet illud de- Coram hominibtis non est b adulteri uxor aliena, et
fendere : sed solam veniam nitilur deprecando impe- maritus occisus. Sed iu hoc soli Deo peccat omnis
trare, suam poenitenliam ostendens, et meriia prsc- homo, quod solus Deus potest curare hominem a
teriia prsetendens : el sic facturum bona in futuro peccato. Ac si egregio medico dicat segrotus: Tibi
promitlens. Prius orat pro peccato : deinde crimen nisi soli segrolo : passionem meam nullus sanare polest,
suum sponte conliletur. Ac si diceret, Deus, id est, lu solus. Hinc in alio psahno de hoc cselesli me-
Creator metis, quem magna et mnltiplex iniquiias dico animse peccalrici dicitur, Qui propiliatur omni-
mea non latel, Miserere mei, secundum magnum mi- bus iniquitalibus tuis (Psal. 102.). Qui sanat onines
sericordiam tuam. Idest, ad inoiluni misericordire infirmilaies luas. Recte autem coram Deo malum
tuse, quse magna esl, dimitie magnum peccaium feeisse se dicit, quia solus Deus quale et quanliim sit
meum. E( secundum muliitudinem miseraliomtmlua- malum cujusque cognoscii. Homo enim viiet in fa-
rum. Itlest, ad modum niiserationum tiiarum, quse cie, Deus videt in corde (Job. 55.). Homo videt pcc-
niultre sunt in cflectis, dele iniquitalem meam;qua! cattjin operis, Deus inspicit eiiam radicem inlentio-
muliiplex est. Idest, dele homicidiuni, fratidem , et nis. Vel, tibi soli siue jieccato, peccavi et malum
adulieriiiin. Ilic oslendil et peccalum stiniii magnuin coram le feci, quem nulluin latet secretum. llle ju-
esse (erat enim adulierium [I. Reg. II.]) el nnilli- slus punilur est, qui in se non habet quod puniatur.
plex. lbi namque hoinicidiuuiet fraus, et mnlia alia Et ideo oio, munda me. Quare? Ut justificeris in ser-
denolari po-sunl. Iloc distat inier misericordiam et monibus tais. Sermo luus esl, Convertimini ad me et
uiiseraliouein : quia Deus naturaliter seinper est mi- salvi eriiis (Isai. 45.). Sermo tuus est, Venite ad me
sericors in se, actualiter autem miseralor in nobis. (1 ouiiies qui lauoratis, et onerati eslis, et ego vos reli-
Mi-ericordisevirtus insejiarabiliter in Deo est. Cuni ciam (Muttlt. 11.). Sermo luus est, Quacumque hora
autem ex hac misericordia nobisaliqua beuclicia tri- pecc.uur convcrsiis fuerii, vita vivet, et non morie-
buuntur, miseraiiones dicuntur. Et iiotanduni qtiod lur (Ezech. 18.). El ego quideni convetsus sum , et
qui inagiiam misericordiain deprecatur, magnam nii- ad te veniens misericordiam peio. Dimitie ergo quaa
seriam confitetur. Oppnnitur ergo magna inisericor- commsi, 255 ul'" sermonibus luis justus el verax
dia magno peccalo. Opponitnr multitudo miseratio- iuveniari». Ei vincas cum judicaris. loesi, tuui qui-
num miiltiplicitati cuiparuin. Propterea adhuc sub» dam prave inielligenles jtidicent le non mtsereri
jungit: crimuiuhter iapsis. Vince lllos, et senlenttjm eoruiii
4. Ampints, qtiam ego te deprecan valeam, lava destiuu, mihi parcendo criminaliter lapso. Alier:
me ab iniquilate mea : ut » dimittas quse conscientia Ideo tibi soli peccata mea coufueor : ideo coram te
metuit, et adjicias (juod oratio non prresumit. Et a inala niea detego, ut le juslificem iu seriuouibus
peccato meomunda me. Quainvis inter imquilatem et tuis, et me iiiciiljiein in openbus meis : et lamquam
peccaiuni nibil distare pcrhibeat Joannes Apostolus, judicio constituto, vincas tu, vincar ego. Ssepc eniin
qui ait, Jniquitas peccatum est (1. Joan. 1.) : ipso duui caussam Dci erga nos, et ntistram erga Deum
laiiien usu loquendi plus iniquilas qiiam peccatum diligenier discuiinitis, ipsum Deum apud nos ex ra-
sonat. Et omiiiS 254 ?e >>omobbere peccatorem lioue judicamus. Ascentlil hoiuo tnbunal mentis
falctur, iniquum vero dicere, iuiniiuuqiiani cruhe- sure : lit accusatrix tog tatio , teslis conscieutia ; lit
scit. Cum ergo peeintens iste orat, ul ab iniquilatc judex ra io , caniifex tiinor : et cum se injustum et
lavetur, et a peccato muudeiur: taui agiavioii, quam D couviclum depiehendii, humilior factus graiiorem se
a leviuri culpa curatioiieui poslulaie videtur. lit sup- Domino reddit. Vei, t>/«cascum judicans, idest, 111
ponit caussam, quare siui diinitii postu al quod deli- jtidicio Fiiu lui, quo coudemnaius est morli, victor
quit, dicens : appareas, secuiiduin claiilicationem resurreclionis
5. Qixoniuminiquiialetn meam ego cognosco,secun- et a.-ceiisionis. Supeaaj etiim omnes judices : et qui
diiin pcemteiiliaiii et satislaciioneui : et hoc non ad se putat justuui coram te, injustus est. Nec (Ex Au-
borani, sedcontinue. IdeosubJit: JEIpeccalummeum gustino) sufficit Davidlantuui s,.a criminalia peccata
conlra meest semper. Conlra me, id est, anle oculos conliieri: etiain ipsam ad medicum ducil originem
ineos. Non esi oblitus peccali sui . i iiiiquitatis , jieccati. Oiiiiua coniiletur, in omuibus se huuntiat:
quamvis jam a propliela audisset: Translulii. a le uloiiinium peccalorum vcniain mereatur. Unue iiuuc
Deus peccaium tuuin (2. Reg. 12.). In conscienlia tani sua, quam tolius humani geueris voce subjungit,
sua taniquam in imagine, adulierium et homicidiuin dicens :
depictutn habebat: per singnlos dtcs vitlebat putre- 7. Ecceenimin iniquilaiibusconceplussutn,elin pecca-
dinem : et ide'i dicebat, Et peccatumrneumconlra me tis concepilmematermea.Maler mea uieconcepilcuiii
est semper. Ego illud video. Tu id ue consideres. At- deiectaiione peccati. Ego couceptus contraxi mecum
» Ecclesiseverba sunt, qnibus Deum precatur in nota, non est adullerata uxor atiena et maritus eect
Orat. DojninicaBXI. post Penteccst. sus?
•> Adrtdet inatjis AugUstinilectio sub intefropndt
&.M RUFINO PRESBYTEKO ASCHIPTUS 852
iiiiquiiatem originalis delicti. Numquid de adulterio A J cuia peccatorum inumiandam significavit. Sic me
David,natus erat de Jesse justo viro et conjuge ejus? mundaio et dealhato :
Quid est ergo(Ea: corf.)quod se dieit in iniqnitalihus 10. Auditui meo dabis gaudium et Iwtitiam. Valde
eonceptum esse, nisi quia delrahitur iniquitas ex delectal verilas intus andila. Et vehemenler gaudet
Adam (Rom. 5. e( l'i.)? Nemo nascitur, nisi irahens servus Deiet Isetatur, cum de remissione peccafnrum,
culpam, et culpae poenain. Quod dicit, Ecce : signi- sive de promissione salulis scternae,sive de aliquibus
fica. in manifesto. Omnesenim hoc vident. Omneslioc divinis conditionibus intusinstruitur. Inde de Joanne
sentiunt. Ilnmoenirn in corruptibilicarne vivens, ha- dicitur : Amicus autein sponsi stal, el audil, et gaudio
betlentationumimmundiiias impressas in semetipso: gaudet prnpter vocem sponsi (Joan. 5.). Gamliumad
quia nimirum eas Iraxit ab origine ipsa : quippe pro- praesentem graiiam referri potesl. Lsctitia ad futuram
pterdeleclationem carnis, ejus conceptio immunditia gloriam. Et, projiter gautlium mihi reddiium, exul-
est. Hinc est quod plerumque lentatur, et nolens. tabunl osia kumiliala. Idesf, virtutes qu;e per pecca-
Hinc est quod immunda qu.edam in menie patilnr, tum fnernni depressse,erunt mihi exullatioiiiscaussa.
quanivis ex judicio reluctelur : quia conceptus de im- Yel perfecli viri possunt intelligi, quoniaiu huinil ati
munditia dum ad munditiain tetidil, hoc conatur vin- sunt, exullabunt : juxta quod scriplum est : 0 nnis
cere quod esi. Qui ergo ad mundiliselocum jam per- qni se hnmiliat, exaliabiiur(jLuc. 18; Matth. 25.). Et
venit, roncepiionis suaeviam respiciat per quam venit: ut hoc fiat, sequutus adjungit:
alque inde cnlligal, quia ex sua virtuie non habet 11. Averlefaciemluamapeccatismeis.HoclacitDeus,
mundiiiain viveudi, cni de immunditia factum est quandodissitnulal pecctia homiuiiniproptcr pceniten-
iniiium snlisislendi. n1 liam.Quasiaverlitapeccaiisfaciem.quasi iionremini-
8. Ecceenimveriiatemdilexisli.Ideo coguosco pec- scilur, quando nnn pnnit. Merito rogas, ei benerogas,
catum secundiim prrnilentiam, qnia, Ecce, idest, pa- utDeiis avertatfaciemsuama pecca,istuis,si mfaciem
tens est, quod tu dilexisti veritatem: idest, veram luam non inde avertis. Ilinc est quod snperius dicii,
confessionem: vel veritalemdilexisti, inipunita etiam Et peccatunimeum contra tne est semper. 257 Nec
(Exeod.) illorum peccata, quibus ignoscis non reli- solum rogo pro his peccatis, sed etiam pro oinnihus
quisli. Sic inisericortliam pracrogasti, ut servares et aliis. Ei hoc est, quod dicil : El omnesiniquilatestneas
veritalem. Ignoscis confitenii, sed seipstun punienti. dele. Quas, cuin deleveris,
Incerta et occulta sapienliwluw manifestasti mihi. Ila 12. Cor tnundumcrea in me Deus. Crea, ut Deus,
me dilexisii, ita me honorasii, ut occulta mysteria novum aliqnid : munda cor meum : atifer malas co-
sapientise luse, idest, Filii tui, prophetico spirilu re- gilationes. B( spirilum reclum innova in visceribus
velares milii- : videlicet incarnationem, pa-sionem,, meis. Beue dixit, Innova: denuo nainque donitisrjedi-
resurre'tionem, ascensionem, et alia plnrima. In- lieata esl, qiiatn inveteravei al peccatuui; rugo ut ill-
certa dicil, propter Jnd.cos, qui ea legeham, et du- novelgratia. Per factum ineiim curvata eral rectitudo
bitabant. Occulta pro|iler Genles, quue hscc omninoi spirilus mei : per gratiam luatii tlirigalur : ul sicut
nesciebant. D c nobi-, 256 ° sancte David, de ad- priiis recte, et in veritate in conspectu tuo ambulem.
ventu Chrisli si qttid libi ftterit revelatum. Descendet, 13. Ne projicias me a facie tua. Id est, a prsesentia
inquit, sicut pluvia in vellus (Psat. 71.). Dic conven- lua. Projiciautur a le peccata inea, non ego. Hacie-
lum perseculornm. Astiteruut reges tenae etprincipes; ntis, inquit, ante faciem luam steii, secreta tua in-
convenertint in nniiin, adversus Dominum, et adver- tellexi. Te deprecor, D, mine, ne me repellas a tanta
sus Chrislum ejus (Psal. i.). Dic pa-sionem crucis. Q ( tua cognitione. El spiritum sanclumtuum ne auferas
Foderunt manus nieas et petles meos (Psitl. 21.). Dic: a tne.
cibum et potum. Dederuut in escam meain fel, et ini 14. Redde miki twliliamsalularis tui. Ulsicutolim,
siti mea poiaverunt me aceto (Psat. 68.). Dic sepul- ita et nunc Filii lui adventus, incamatio, passio, re-
ttiram. Posuerunl me in lacu inferiori (Psal. 87.). Dic: surreciio. ascensio iiiibi sint manifesta : e( spiritu
resurrectionem. Non derelinquas animam meain ini principali confirma me. In qu > (Ex Auguslino)con •
inferuo (Psal. 15.). Dic asceiisionem. Ascendit Deus; lirina? quia ignovisli mihi: quia terius sum nou milii
injubilo (Psal. 46.). Dic gloriam Ecclesise.Astititre- imputari, quod donasti. Et ex hoc factus securus,
gina a dextris luis iu veslitu deauralo (Psal. 4i.). atque ita gratia coniirmatus, non ero ingratus. Quid
Longuinesset enarrare, quot et quanta revelata suntL dabis j>rohoc miinere?
ei secreta. Cum ergo tantus vir ceciderit, quis esi,, 15. Doceboiniquos vias tuas. Hoc enim habent san-
qni de se securus esse possit? Ei lamen si contingati cti viri propriuin, ut bona spiritualia, quaea Deo perci-
aliquem cecidisse, attendat hunc pceuituisse, et noni piunl, atiis ex cantaie iniiiaitue sludeant : et sicut
soltun percepisse veniam,sedetiam in ordine pristinoi ipsi suam, iia alioruin salittem tjuseran . Unde et sub-
restiluliiin esse. Unde et subdit : dii : et impii ad te convertemur.Non enim ad hoc do-
9. Asperges me hyssopo et mundabor. Hyssopumi ceiitalins,ut\sevelintconimendare,aut exsuadocirina
(Ex Augustino) herbam novimus hnmilem, sed me- lucrum aliquod temporale qusrere : sed hac tantum
dicinaleni, qu:e saxo hserere radicibus dicilur. Appre- inlentione,ut impiosadconversionempossint trahere.
bende et turadice dilectionis petram tuam,idest,Chri- Magnaesl divinsemisericordiaecommendatio, ei pee-
smm (1. Cor. 10.) Esto humilis Deo tuo, uf sis ex-- _" cantium consolatio, cum dicitur, Et impii ud te con-
celsusinglorificain Deoluo. Noliherbam conteuinere,, vertenlur. Ita (Ex eod.) plenns est Deus adipe inise-
vim metlicainenti atiende. Hyssopus pulmonis de- ricordisc, ut non solum conversis, sed etiam ipsis
ponil lumorem. In pubnone solel notari superbia. Illic; impiis proinitiatur salus. Ilinc Paulus ait, lit ereden-
enim inflatio, illic anhelitus. Talem aulem pa-sionemi tes in euin, qui jusLilic.itimpiuin, deputetur fides eo-
curat humiliias. Hysso|>oin veteri lege sanguis spar- rum ad jusiitiain (Rom. i.). Attendeiisaulem niullas
gebatur vitulaead muudandos (IliosIsrael (Levil. 14.),, suas iniquitales, ct eas tribuens coriuptioni camis
Aspergamus et nos hyssopo, imitemur hutnili- et sanguinis, adjungit ;
laiem passionis Chrisii, et mundabimur a peceaiis. iG. Libera me de sanguinibus Deus, Deus saluiis
Sed parum est mundari nos a sordibus peccalorum,, tneie. Tu Deus, qui es lietis, et auctor salutis mese,
nisi coniingat decorari candore viriulum. Ideo sub- libera me de sanguinibus, id est, corruptionibus
jungil: Lavabis me, sanguine sacrato : El super nivem i carnis. Expressit (Ex eod.) Latinus interpres verbo
dealbabor.ht qua niilla nigredinis vestigia cerui pos- ininus Latino jiroprieiateni lamen ex Gineco. Na >.>
snnt. Bene dicit se super nivem dealbari,qiiia candor oiiiiies noviiuusLatine nou dici saiiguiues : lainen
jiislilicattt:aniinae eandorem omnem superai visibilis> quiaiiaGrsecus posuit plurali niimero, non siue caus-
tieaturse. Vestis Chrisli in monte tainquam nix deal- sa,quia lioc iuv-nil in prinia lingua Hebrtea, inalinl
baia effulsit(Malih. 17.), quse Ecclcsiain(iiiiiiiuuima- a pulius inlerpres uiinus Lalinealitjuid dicere, quaui
• lta et- plerique Mss.
Augustiniani habcni ; impressum tamen ihi est pius. Potest ilerum ex subse-
 855 1N PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 8S4
nrinus proprietaiem designare. Quare ergo pluraliter A sapientise,sed corpus nostrum ibi merebitur imitiur-
dixil, m sanguinibus?In mullis sangninibus,tanquam lalitatem. Tunc imponent super utlare luum, id est,
in origine carnis peccali, peccata multa inlelligi vo- super memoriam venerandaeluse passionis el resur-
luil: ad ipsa peccatarespiciens, quaeveniuni de cor- rectionis, vitulos, significalos, id est, seipsos, inm>-
ruptione carnis et sanguinis. Unde Apostolus ait : centes, novos, a jugo Legis liberos-
Caro etsanguis regnum Deinon possidebunt (I. Cor. TITULUS PSALMlLI.
15.). Liberame de sanguinibus,id est, de iniquilati-
bus. Et exuttabit, id est, exullando annuniiabit lin- 1. Agituriu hocpsalmode duobusgenerihushnminum:
gua mea258/u*""a'" "'<"'••Si poterojustitiam luam unumterrenum, aliud co-lesle: unum persequilur, aliud
enarrare : Si tu me prius liberaveris ab iniquitate. patitur: uuum glorialur in maltia, quod eradicabitur:
Et quia dixit, Labia mea exuliabunl justiliam tuam, in aliudglorialurin Deo, et permanebit.Deperversogenere
prima parte psaltniagitur, et maiiiiaejus per jiartes
ne videretur hoc viribus suis attribuere, tairiuam in describitur. Genus vero electorumin tinedemonstralur.
potestale habens sermonem : coiiiniindans gratiam Tilulus talis est, /tt finem,inlelleclusDavid, [Vers. 2.]
Dei subjungit : cumvenissetDoegIdumwis, el annuntiavitSauti, et dixil
17. Domine, labia mea aperies, et osmeum annun- ei: VenitDavidin domumicntmefec/t.Legiturinhistoria,
liabit laudemtuam. Labia mea idonea facies ad prae- quodeo teniporequo Saul persequebalurDavid,ijseDa-
dicanduin.qua-ptius clausafueranl propterpeccatuni. vidfameet ab hostibuscomjiulsus,cumnon haberetquo
intravit in domum Aclnmelechsacerdotis, et
Non est eniiii speciosa laus in ore peccatoris (Eccles. fugeret,
15.). Unde peccatori dixif Deus, Quare tu enarras vidisset apud eum comeditde panibusPropositionis.Quodcum
Doeg Idumseusquidamservus Saulis,invidiamo-
justitiaiu iiieam(Psa/. 4'J.)? Quo contra rectos decet n lus nunLiavil Saulidicens: Veuil Davidin domuinActii-
laudalio (Psat. 3-2.). Tuum esl ergo aperire labia D I melech (1. Reg. 21. et Hasc |ierseculio et Doeg
niea: meuiuestdeinde aiinuntiare laudeintuam : quod accusalio ioipleta est, et22.). quolidie impletur in Ecclesia.
tibi magis acceplabile est, quam legalia sacrificia Doeg interpretatur molus. Idumaeusinterpretaturterre-
offerre. nus : Saul upvetilio, Achimelechl>palris tnei regnum.
18. Quoniamsi voluissessacrificium,legale magis, Expositiotitulih;ccest: Intellectusiste, quem voceshu-
quam oblatiouem laudis, dedissem illud. Sed itleo jus psalmipariutii,nonin hacvita complendusest, sed in
linein, id est, in futuro: vel in finem, Chrislutn. Quo in-
magis decrevi offerre sacrilicium laudis, quia utigue tellectuimpiiper liancprresenlemlicenliam,quanihabent
holocaustis veteribus non deleclaberis.Qnid ergo ? inalumfacieudi, subituricrednutur damnationemseterni
Nunquid non ofierebal Deo sanclus David sacriiicia s.ipplicii.Bonivero perhoc,quodab eis illa malapatiun-
et holocausta vitulorum et laurorum, sicut in lege tur, in futuro remumrandi. InLellectusautemiste atlri-
prsecipiebalur?Offerebatplane:sed in ipsa oblalione buendusesi David,id est, cuilibetfideli.Intellecius,dico,
habitusde eonegolio,quodsignilicatumfuil,cunivenisset
plus novum, quam vetus exhibebat sacrifn ium. Ctim DoegIdtunreus,
cnim aniinaiia mactabal, seipsum intus iu contritione aiiniiniiavil id est, lerrenus aliquismalitiamotus,et
cordis Deo immolabat, ibique Deo offerebat \ota et signilicaiurmSauli, qui inlerpretaturappeLilio,per quem
ors : el diiit ei, insligandoeum ad persecu-
laudes, qu;e magis acceptahilia Deo sciebat, quam lionem. Venit David, id est, quilibet fidelis,in domum
offerre animalium carnes. Et hoc est vcrnin, quod Achimelecii,id est, in eonsortiumEcclesise,qure recte
nobis insinual sacrificium, cum subjungit : Achiinelechdesignatur, qui palris mei regnominlerpre-
19. SacrificiumDeo spiritus contributatus. Carnale tatur : quiain ipsaregoat Deus pater. Necimmeritoper
tanttim sacrificiumnon placet Deo, sed spiritus con- Saul intelligimusmoitem : quia sicut hunc peccatorpopu-
lus a Deo petiit regem, ita nos per illicitum appeUtum
tribulatus, id est, pro jieccatis plurinuini anxiatus, (D acquisivimus
est Deo placens sacrilicium. El Iioc prolial ex verbis lur app^titiomortem.Saulenim
Appetitus malus
(ut diximus)interpreta-
anitnaemorsesl. Isierex
sequeniibus, dicens: Cor contritumet humiliatum Deus dominalurin liliisditlideiiLiae (Epkes:.S.). Persequilur au-
non despicies. Ex hoc apparei, quia contribulalus tem nos, et per se, et per niinistrossuos.Sedab liocrege
spirilus sit libi gralum sacrifniuin ; quia o Deus, non triumjihabimus, quandotnortaleliocindueritimmorlalita-
despicies, imo gratanter accipies cor contritum, per tem, cum li.t s- rnio,qui scrijitusest: Ubiest morscon-
compunciionem el /jutMt/in/utn. Commendatonovo sa- u' tentiotua?uhiaculeusluusi(l.Cor.15; Osee13.)?Interim,
simus ne deliciamnsiu via, reliciamnrpaui-
crificio, orat, ut constituat Eccle-iatn ex ulroque pa- buspatientes
sanctilatisin domoAchimelech,iil est, verbo Deiet
riete, quseexhibeat bujusinodi sacrificium. Ait ergo : ccelestibussacratnenlisindomo liiclesiae.Materia hujus
20. Benigne fac, Doinine, in bona volunlale lua psahniesl, utrumquegetioshominum,260 liei'stfcuto-
Sion. Tu Doiiiine.cui tale placel sacrilicium, benigne rtiiit el palientiutn. Fidelis atiima babenshuucintelle-
fac Sion, id est, iargani benedictioncinel misericor- ctiitii,quodii, qui modoin malitia gloriatitur,poslraodum
diam impende tiiseftiturseEcclesise, et non ex meriiis damnahunlur, et qui modo patiuntur propterjustilinm,
suis, sed /n bona voluntate tua, id est, cum gratuita postea gloriamsempiternampercipient(Mallh.3.) : loqui-
gratia lua. Et ex v.vis lapidibus, videlicet lidelibus turttie conlraipsosperversos, intendens eosa perversi-
tafe revocare,et viamveritatisosteudere, ila dicens:
iuiimabiis,wdificenturmuri Jerusalem, id est, uterque
paries Ecclesise, scilicet Judaicus el Gentilis, in fide, PSALMUS Ll.
speet caritate construutur (Ephes. i.). interprelatur
Siou speculatio, el Jerusalem visio pucis. Agnoscitis 3. Quid gloriaris in malitia, qui potenses in iniqui
ergo vos in Sioii, el Jerusalem, si ceriam exjiectatis tale? Tu persecutor el amator mun-Ji,cui licentia et
spem futurain : el si pacem habelis cum Deo. 1D potentia iniquiiaicm operandi esl concessa, pro quo
-1. Twtc acceptabissacrificiumjustitiw. Modosa- fructu?pro qua utililale gloriaris in malitia? Vel hoc
crlficium pro iniquitate (qimd est siititus conlribu- certe te revocare deberet, quod in hac gloria frucius
latus, cor coniritum et humiliaium) Deus non despi- aliquis invenire non valet. Plus profecto est gloriari
t i.-s. Tunc, id est, in fiituro seculo, gralauler accipies in iniquilaie. i|iiam iniquitatem opere exercere. iNatn
sacrilicium justiiise taiitnin,et laudis: sicut scriplum sunt lionniilli, qui iuiqua quidem faciuut, sed re-
cst : Beati, qui babitani in domo Ina Deus, in secula mordet eos conscienlia de peccato, atque in scmet-
seculorum laudabiini te(Psa(. 85.). Acceptabisetiam ipsis conlrem scunt. Et solet contingere, quod si
Oblationeset holocuusta.Quando totum pecus impo- nonduin ex oinuibus possunt, a quibusdam tainen
nebatur 259 arae 'c"e consiimendum, Imcdiceba- operibus pravis sludent seipsos refrrenare. Et sunt
tur holocau.-tuni.Totos nos divinus ignis ft absumet. qui Isetanlur cum male fecerint, et exultant in rebus
Noneuim tantum absumeluranima noslra divino igne pessimis (Prov. i.). Hi suul qui habenis laxis ad
quenti apud Nostrum contextu vulgatus Augusiinus b Compertum est, pro Achimelech,ut etymologiae
restitui. ratio coiislet, Abimelechlegendum esse. Ac se quo-
a Emendavimus absumet, ut et ntox absumetur, que teslatur S. Auguslinus, in codicibusPsalmorum
Augustino suppetias ferente, pro assumet et assu- magis Abimelech,quam Achimelech, invenisse, Eain
ptetur. porro ipse leclioneiii prsefert. Eum videsis.
 853 IUJF1N0 PRESBYTERO ASCRIPTUS 856
universurn se prsecipitanl malum. Tales redarguuniur A t apparuerit viia nostra, et nos appnrebimus cum ipso
in hoc psalmo. Quoniam in malitia gloriaiiiur, et in gloria (Coloss.Z.). Tunc super eum ridebunt justi,
potentes sunt iu iiiiquitale : reprehenditur iu eis, et quia jam non eril locus compatiendi ant condoleudi.
volunlas prava, et aclio perversa. Malitiam aniem ISou qiiomodo niinc, quando vides bominem injuste
exequiiur per paries, cum suhjungit: viveniem, vis cuni illo laborare, el ad viam veritatis
i. Tola die, id est, assidue, injustitimn cogiiavit crranlcm reducere. Uude (Ex Aug.) ei doles de illo,
linqua lua. Aut facies maliim, aut rfuiii non poies et oras pro illo. Tum vero cum venerit judicii tem-
facere, dicis malum : aui quanilo nec hnc potes, vis pus, jam non erit correctionislocus, sed laiiiuiu d-ini-
ci cogilas maltiin. Linuuam tordis commendat in hoc nationis. Erit ihi pceniieuiia, sed infrucluosa, quia se-
loco, non otis:liahel eniin cor iioslruni liiiguain snini. ra. Tunciniquiim videbiintjusii, elsiiperetim ridebunt
Quale oflicium foris habet liugua in loquendo, lale (Sup. 5.), ideat, superiores apparentes, eum irrisione
oflicium lingua cordis inius habet in cogilando. diguum indicabunl. Et dicenl, interiori loeuiione sua :
Ilinc est, quod sine verborum slrepitti srepe nobis- 0. Ecce komoqui non pnsuil Deumadjutorem suum.
ipsis loqiiiinur in corde. Nec soliini cogiiasii injusti- Vigilanter nohis iniuendinn est, quid in hoc ini-
tiam, sed et doluin fecisii. Hoc est, (|uod subdit: quo damnet S^riplura. Non enim dixil, Ecce qui
,
Sicut novaculaacuta fecisti dolum. Dolustuus fficium fuit dives : sed Ecce homo qui non posuit Deum ad-
habet novacuhe. Sicut novacula acuta sordes et pilos julorem suum. Sed speravit in miilliludinediviliarum
abradit pellinui, ita dolus luiis, quando aufers lide- suarum, idest, in copia auri vel arg nti, et potenti.e,
libus lerrenas lacultaies, aut corpora cajdis, vel oc- et glorise et aliarum rerum. Non quia liabuit d vitias
cidis : superfiua tantum lollis, damna nulla animse ip sed quia in ipsis speravit, ideo damnatur, ideo de
facis. lmo canditliorem el perfectiorem reddis. Ecce tabernaciilo movetur, ideo exlirputur radix ejns de
quid faciunt sanclis mali : pilos radunt. Ergo acuat terra 262 viventium El prwvaiuil in vanitate sua.
novaculain suain malus, aciiatdoluniqiianluinpoiest: Quid ctiim vanius eo qui plus putal valere iiuniiiitiiii
superflua temporalia ablaturus est, IIOIInecessaria quani Deum? Ergo isto datntiato, tjnid dicis de te, o
sempiterna. Vilam temporalem tollit, ad seternam David? Quid dicis de te, o corpus (hrisii?
mitiit. Aulerl temporalia, impellil ad aterna. Et no- 10. Ego autem sicul oiiva fruclifera in domo Dei.
landiim, quod in hoc versu cngitaiio, et acius conti- Ego manens in Ecclesia, que est donius De-i,sicut
lietnr malilise: in sequenti vero etiam affectus desi- oliva fructifera in pingue.l ne cariiatiset fructifica-
gnalur, cuin diciiur: tione bonormn operum, Speravi nou in diviliis, sive
5. Dilexistimaliliamsuper benignitatem.Non solum honoribus, sed in misericordia Dei : Ego (dico) per-
c.ogitasti el lecisti, sed eliam dilexisti malum. Nec dticendus in wternum. Et hoc.exponit cuui subdit:
Imc lanlum dilexisti ad faciendum, sed eliam ad lo- et in swcalum sitbseqiiutivumhujus swculi.Sicut oliva
qiiendum. Et ideo suhdil: Iniquilatem magis, quam neque in hyeme neque iu seslatesuam amiltit viritli-
loqui aqvitalem. Subaudis dilexisli. Hoc prolecto latem, sic -ancti viii neque in |>rosperis neque in
semper convenit reprobis, 261 ul ,ll3gis dihgant adversis amittnnt virtulum decorem.
nialum cogitare, agcre, loqui, quam bouum. Et in 11. Confitebor tibi in swculum, quia fecisti. Ergo
hoc e-l dtijlex iniquitas et daninaiio, quia quod re- quia me talein fecisii, ideo lautlabo te in seiernum.
pioliaiiduni erat, eligunl : el qnod eligendum fuerat, Magna confessio , inagna graliae commeiidalio est,
coiilemnunt. Vseiniquo cordi. Averlii se, ne videal diceie Deo, Quia fecisti. Quid est quod lecisti? Uli-
quotl videre debuerat. De lali (Ex Angtislino)dieitur C ( que hoc quod ego sicut oli-vafructifera in domo Dei,
in alio psalmo : Nolnit intelligere, ul bene ageret speravi in misericordia Dei. Nam quid ego feci, nisi
(Psal. 55.). Propter boc recie subinfertur : nialuin ' Deus autem estqui operaiur in nobiset velle
0. Dilexisti omnia verba prwcipilaiionis, lingua et operari pro bona voltiniate (Pliilip. 2.). Et ideo
dolosa. ,lain iion curai quid dicat, quid menliatur, cum palientia expectabonomen tuum, idest, gloriam
qualiter fallat. Ad omnem falsiialein, dulosiiaiein, etdeilicationem nominislui: vel nmien tuuin Jcsum,
vanitaiem se praicipitem derelinquit. Lingna dolosa idest, Salvalorein : quouiam bonumest tu cmspectu
ministra fallaciaeest. Lingua dolosa (Ex Eod.) aliud sunctorum tuorum. Nondicil in conspectti impioruin ,
in cordc geslantiuin, aliud ore proinenliiini. Ised in sed m conspeciusanclorumbontiin esse nonien Domi-
his prtecipitatio et subinetsio est. m. Non eniin habent octilum aut palatuin cordi., ut
7. Proplerea Deus destruet le in finem. El si niodo videre aut gustare valeant qnam bonus et quam sua-
videris stare, et Horerc quasi foenuin iu agro, in vis esl Domiiius. lloino nesciens quid sit inel, nisi
finem evellet te Deus, quando dicet: Iie in igneui gusiavcrit, nescil quid dica:. ldeo magis ad experi-
rjBterniim(Matth. 25.). Et qnanivis (ixeris in ainore inentum invilans Psatuius, Gustate, inquit, et videte
inuiidi radicem cordis : Evellet le, el emigrabit te, id quoiiiam suavis est Douiinus. Ac si dicat : Tuuc
cst, emigrare faciet rfelabernuculo luo, id est, de videbitis si gusiaverilis. Si nihil dulce esset marty-
hoc miindo, vel de corpore, sive de Ecclesia, in qua ribus, iieqtiaijii.inilantas iribuiaiioiium amaritudines
slare dehuisli. Et radicemluam de terra vivenlium. sequo animo tolerarenl. Bonum esi nomeii tiiuin in
Ilabent el rejirobi aliquando rad cem boni. Quod conspeclusanctorum luorum. Bonumest mthi, quan>lo
sigiiificnlur in grano quod cecidit su|ier peiram. , audio Dcus. Bonum est iinhi, quantlo audio Jesus.
M sil enini radiccui, sed natum amit : quia non habe- D lluc nomen audire possunt el boui et mali: non au-
bat hiimorem. lli snnl (inquit Doniintis)qui ad lem- tciu gustare nisi sancti. Et qiianto quisqtie sanciior
pus creduiit, sed in leiupore lenlalionis rccedunt e-l, tanto dnlcius et snavius sapit iiomen Doniiui in
(Luc. 8.). Crcdendo crgo iniiliint radicem, sed non corde ejus. Tanto eiiam patieniius et desiderabilius
perscver.iudo tle terra viveniiuin, idest, de societale expecfal, ut tandem videre mereatur quod amat.
sancioruin cra.fitaiilur, (juia graiise divinse non ha-
Jjiierunt liumorem. TITULUS PSALMI LII.
8. Videbuntjusli et innebunl, <'tsuper eurn ridcbunt. t. Jti finempro MahalalhinleUectusDavid.Ist? intel-
lnielligauius et iiiscernamusduo isia lempora, timendi lectus attribuitur David, id est, Cliristoinvilantinos, id
ei rideudi (Eccles. 3.). Legimus quid servelur in est, in conlormitalem sui ipsiusqui est li.uslegis. PIOJJO-
linem maiis. El quia intelligimtis tt credimus : vide- nitur nobis idcm Christtisinhoc Psalmo,adinteUigeniiuiii,
iniisci litiiemus. Apostolus tlicil, In limoie et ireniore ut in ipsumquilinis legis est, translonncmur: ut creoa-
vcslram ipsoruni saluleni operamiiii (I. Cor.i.). Et miiseiun esse salutare Israel. Christus,dico, agens pro
Psalmisia : Serviie Domiuoiu tiinore (Psal. 2.). Ergo Mahalath, id est, viee parturientisvel dolentis. Malialath
eniin intei|,relalur dotettssivepanuriens :sed habet efle-
jusii qui sunl modo, qui vivunt ex lide, intelligunt clum dolentis vel jiarturientis, scilicet arguendo, incre-
qimd damuandi simt mali. I'i iplerea timent ct sibi. jiaitiJoJudaicamperfidiam.devetttstalein noviLalem trans-
Quiid eniiii sunt bodie, sciunt. Qtiod cras .'iiluri siinl, loi-inarcsaiagentis.Filioli niei, qnositerum |>arlurio
nesciuni. Guuiauteiti veiieriidiesnosier, cum Chrisius est pro Mahaluth)donee fonneiur Christus in vobis(Ga- (lioc
 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 858
8S7
psalmimsipiensA hca, Salvum me fnc, resuscitando. B( invirtute tua
lal. 4.),hoc est in finem.Materiaest hujusautem
populus,noncojjnoscens Deum. Intendit ipsumca- judica me, idest, secnndiini tnsevirtuiis excellentiani
put noslrum in hoc psalmo confutareeos qni Chrisium crescat judicitim ineum : ui onmes discernant et co-
Dominumesse negahaut,:oslendens eos consummareut et gnoseant, qnia ni ine misisti (Joan. 11.). Et erit
esse corruptos,263 et ita ab mnabiles esse Deo, (inquit Propbela) qtiicuuique invocaveril nomen Do-
nullusillorumfacialbnnnm, donecconvfrlaniur adurium, mini, salvus ent (Rom. 10; J.het. i.). Invoceinus
seilicetadDeum.Ostenrtitctiam propter qnorundamini- ergo nonien Domini, ut salvemnr (Aci. 2.). Deus, in
ratinneset eorum arbitrum a Deo dissipandum, nomine iuo, idest,
- quilates,
ei ipsosetiam inreternumpuniendos: justosverosalutem per invocaiiont-m sancti noirinis
cousecuturos. Sic ergoincijiit: tui, sn1vuiii me fac a jieccatis : Et in virtute, idest,
in poieniia lua, qua judicalurus es vivoset mortuos,
PSALMUS LII. julica me, idest, discerne a malis. Notandum quod
prius petit salvari in noniine. demde judicari in vir-
J. Dixilinsipiensin cordesuo,Nonest Detis.IslePsal• tuie. Nam qiiem in nomine pt;e'edenie salvaverit, in
mus, qnia jam superius exposilus est (Psal. 13.), virtute suhseqiiente salubriter judicahit. Securus
exposilione non indiget, prseler hunc nnnm versum, eslo : judieium illud non libi erit puniiio, sed discre-
qui non est in superiori psalmo. fVers. 0.] Qnontim lio. Et lianc orationeui quam ad Patrem mitlit,
Deus dissipavit ossa eorum qui liominibus placent. e.autl ri posiulat, cum subjungit:
Voltieruni hominihus Judaei placere magis quain •i. Deus, exaudi orationem menm. Hanc videlicet
Deo, quando dixernnt, Non hibemiis reaem nisi C;c- qunni prspmisit de salute et judicio. Auribus percipe
sarem. Et ilerum : Si dimttis enin, non es atnicus verbaoris mei, idest, ipsam orationem habitam corde,
Cresaris(Joan. l!\). Ap>slolus dicit : Si homimbus " et prolatam voce. Domintisnon babet alias aures,
placerem, Christi servus non essem (Galat. I.). Quia nisi gratiani el misericordiam suaiii. Et cum dicitur,
ergo hoininibus [ilaccre appetentes, noluerunl esse Auribus percipe, non i telligilur aliud nisi, Attende
servi Christi : propierea Deusossa eorum dissipavit, ei meinoriier ac mis^ricordiler audi. Si enim aure
idest, virtutes animre : et inleriores sensus, scili- pertipiat, ut misericorditer audi.it, securi suinus
cet ralionem et inlellecturu, meinmiani et alia hu- qiiotl oraiionein noslrani exaudiel Dominus.In priino
jusmodi in eis destrnxit : qure ideo ossa diciinlur, ergo versu fit oralio |>ro salute, in secundo vero
quia sicul o-sibos caro, ita virlulihus anima sustcn- versu fit oratio ad coitnneudandam orationem fac-
lainr. Confitsisunt autem amisso locoet geine, atque lam, et ad capiandani benevolentiam Dei. Deinde
per omnes lerras in captivitatem dispersi. Et hoc ponit caussam quare sit oramiuin, dicens :
ideo contingileis, QuoniamDeussprevit e?s. Ipsienim 5. Qiioniam atieni insurrexeruiit udversumme. In-
prins eum spreverant, sicut ipse per Prophetam surrexeriint eiiiin Jndsei, ut adversar.ntur Christo
suum dixit : Fili<>senutrivi et exallavi, ipsi autem (Joan. 10.). Alieni quidem, si non genere et natura,
spreverunt me (Isai. {.). Quiaergnspreverunl Deum, morihuslainen et vita, Et non tanium minor populus,
justo omuipoientis Dei judicio spreti sunt. sed el fortes quwsieiunt aiiimam meam. Sicut scii-
TITULUS PSALMlLHI. ptum est : Keges terra: el principes convenerunt iu
iinum et adversus Dominum et adversus Cliristum
1.et 2.In finem,inearminibusintelleciusDavid,[Vers.2.] ejus (Psal. i.). Fnrles ergo secunduui superbiarn el
cum venissenlZipkwi, el dixissenlSttttli, NonxeDavid poieniiam seeu'i. Et non proposucrunlDeumunlecon-
absconditnsesl apud nos (1. Reg.23.)? Intellectusliujus' ->speclum suum. Si eniiii cognovissent, nuniquatn Do-
jisaluiialtribuendiisestDavid,id esl, Christoten leuti in "*ininuin glorite crncilixisseui (1. Cor. 2.). Fuit iiaque
linem,Id est, in perfectionemsure otiedieini;t>. El liocin caussa taiiti
peccati caicitas cordis et inlidelitas. Cse-
:
cartninibus,id esi, in jocundilate quia vila Domininostri
disciplinafuilniortim: quia quod inse inlellexil, et uobis ' cilatis vero caussaaute luil superhia. Vse hominiilli, qui
intelligendomproposuit.(Jiiiri autem it>ellexil? 1'eise- non ponit D>tim conspeclum suuni. Nam Do-
veriiiidimiu laudinus.ustjuein hueni. Quandohocinlel- ininus est iiluminatio nosira. 265 Qotmdo enim
lex.t? QuandoJuilreiin hoesrecttlolaiiluiuflorentespro- homo iulelligii, illiiniiiialiir. Quando intelligere ne-
dideruntcum morli,et Dcuniin homiuelalenlemcre.lere gligit, tenehratur : et :-ic incidit in errorain oinnein
noluerunt. Quceproditiofuit prreligtirata,cunivenissent et iuiquitatein. Isti sunt alieni, qui |
Zipha?i,et tfixissentSauli, Nonne David abscondilisest corptis Chrisli. Non enini suni a Deo, ersequuntur sed a patre
apud nti (1. Reg. 23.)? Vicus quidameralZiph : ctijus diabolo
hahitaloresZiphsei:in cujnsregione.se abscouderatDavid, (Joun. 8.). Ipsi me non intellex runt Deum;
cumeumvelletSaulinvenireet occidere.Isti ergo Ziplisei sed etce in manifesto apparet, quia revera sum
cumhoc cognovissent.prodiderunteum regi peisecutori, Deus.
diccnies: Nonne ecce Davidabscondilusest ajunlnos? 6. Ecce enim Deus, Palcr secundum quod ego
Nihil quidem profuii illis proditioeoruin: et ipsi David hoino sum, adjuvat me, in passione, ne deliciam : e(
nihii obfuit.Namqueanimuseorum maiignusdemonstra- Filitis ejus, susceptoresl animte mew.Sus-
tus esl. Ziphinterpretaturflos. Inde dicunturZiphrfii,id Dominus, eam sibi in unilaie jiersonse. Vel susceptor
est, florcnles:per quosdesignanlur Judaei,qui tlorebant cipiens
temjioralibiisbonis. Per Saul ititelligilur niors. /.i|jliai animre mese, quia post jiassionem in qua me audivii,
ergo proiiidpruntDavid Sauli, quia Judaeiiradidei-.uit animam meam in gloria suscepii. Hoc adjuioiiutn
Chrislummorti (Maltk.25.). Per Ziphaeosetiam intelli- pr.imittitet membris suis, uhi aii: Ecceego vobiscum
guntur amalores liujus mundi, qui adhucpersequunlurI* suni usque ad consummatiouem seculi (Matth. 28.).
corpus Christi.Materiahujus psalniiest canutct corpus, Et in psalmo alibi ait: Cuin ipso sum in fribulatione,
inter iniquosconslittitumel atllictuin.lnprimaparle psal-
mi oratse abalienis,a quibusallligilur,liberari.264 'n eripiani eum, et glor.licabo eum (Psal. 90.). ISoli
ultimaparte ostenditeosdispersos,se autemex ommtri- ergo limere persecutores luos, quia Deus leeum est
btilatiotieeripi,et super iuitnicossuosexaltari. Hocergo in tribulatione. Noli limere eos, qui occidunt corptis
nobisin hoc psalmoinlelligendumpropouiiur,utquemad- (Matlh. 10.), quia Dominus susceptor est animsetuae.
modumFiliusvoluntariese Patri obtulit (lYel>/\9.),et non Fortassis ideo convertit ad nosvocem suain. ISaui
prosaliileprsesenii,sedprofuturaPatrempostulavit(Joan. btic usque ad Palrem orando locutus est. Nuncau-
17.): ita si florentesin iiiundocoiitranosse crigant,illata lem volensoslendere nobis seesse exaudilum ei ad-
incommoda Isetoanimopercurramus,et ea nobis ad liitu- juium a Patre, non jam ad Pairem, sed ad nos dicit:
ram vilamprodessepostulemus.Oratilaque in liocpsalmo Ecce enim Deus
i|>siiiiicaptit, et se orandi (ut diximus)et persevetandi adjuvat me et cselera. Non enim
exeni|>larprojtonit:pra-viiienssepassutu:nproredeinptio- opuserai, iil diceret Palri, quod sciebal, etquod ipse
ne huin.inigeneris, ut a morleresusciletur, et secuudutn prsesiabat : sed nobis utique enat hoc audire neces-
virtutem et omnipoteiniauiDei digne tandemexaltclur. sarium, ut patieniiae Chrisii dtsceremns exeinpluin.
Sic ergn dixil : Ex his enim verbis instruiinur, quia cum ;.b inimi-
PSALMUS LIII. cis inala nobis irrogantur, non debemus irasci, aut
maledicere, aut vindiciam exquirere : sed oiare, et
5. jDetts»/t nomine luo salvum me fac. Vox Christi Dei adjuioriiim exjiectare. Mihi vindiclam, et ego rn-1
«d Patrem : nc »i aperle dicat, In nontfineluo glori- trihuam, dicii Dominus (DeuU 52; tlom, 12; titbn
m RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 10
18.). Unde non tam orando, quani prophetando sub- A in le Deus.Inter quseautem adversa speravil,ct quidde
sua liberaLione,elde ad\ersa iorumrlamnaliones|,eraii o
|ungit: _ ohliiiueril, iu prioribuspa libus jisaliiiimanifestel>pn-
7. Avertemala inimicismcis. Ecceqtialem viuilictam millit. Et orat jiro se, ne delicialin passione: el i ro r.>-
facit Deus. Mala qure mali irroganl bonis, avortit a suirei-lionesu:t, el glorificatione.Aj?iteiiamde re| ulsione
d
nobis Deus, retorquet in nialos. Quid eniin perse- Jtidrenrumprasenti, el de damnationeaeterna,cl de as-
ruiio et Iribulaiio nocet niartyribns? Itno prodesl ad suuilione Gentium, el de gloriiicalione(ideliumin teter-
salnlem. IIINv.-ro nocel ad dainnationeoi. Cnde alibi iDiiii:sicdicens:
ilicitnr : C.onvertelnrih:*or ejus in eaput ejus, et in PSALMUS LIV.
Vertieem ipsins inii|tiitas ejus descmidet (Psal. 7.).
Recfe ergo subilitur : In virlnte litu, lil est, jtislo 267 ^. Exaudi Deus oralionem meam, el ne de-
judiciotuo, dispcrdeillos. Ilene auteiii non nt: Perle, spexcrisdeprccutionemme«m:fVers.3.| Inlende mihi,
sed disperde : quia Juil ci in diversis partilms ; erdili, et exaudi ruc. Quasi dicat : 0 vos fideles mei in iri-
CI dispersi sunt per ivgiones propier malum, quod biilationilius posili, nolite delicere : seil in Domino
fecerunt in .lesum. Disperilet etiam Deus in veritate sperantes, et remimeratiniiem ab eo expeclantes, meo
sua malos, quando in extreino judicio diveisis poe- exemplo orale: quia ego in jiassione posiius, sic
liis et lorinenlis Iradel crueiandos, dicens, oravi ad Dominuni: 0 Deus Paier, exandi propter
8. Volunlariestiirificnbo tibi. Omne opus honiiui dignitatem Filii lui orafionem meam, resusciiando
oblatuni Den,sacrilicium diei potesl. Et bene pra>mi- '' me a morte, et clariiicando in passione. Ac si dice-
sil Yoluntarie. Vollinlalem enim et affe nuii pensal ret : Pater clarifica Ftlium tuuni, ut Filius tuus
Deus in oinni sacrilicio . atque ollereutis bonam »{'clarilic-t te (Joan. 17.). Et ne desjiexeris depre-
iiitenlionem, et non doni magniiiidinein considerat. calionem nieani, itl est , propier liumaniLaieni
El quanla est d,'voiio, ei voluntas offerentis, lantuin assuiuiam ne habeas vilem deprecationem ineam ,
est ap:ul Detim i|>sius sacrilicium. Ilinc Moysesail: quam fncio pro evitandis uialis : setl potius in-
Respe\it Dominus ad Ahel et ad niunera ejus (Genes. lende mihi, id est, ipsam hufnanitalem fac inten-
•L). Non prius ad miinera, sed ad Abel prins re- sam, il est, perseverantem in oraiione, vel in virtn-
spexisse Dominus perhibelur: uuia non pensal vo- tihus, et in augmenlo bonornm operuin. Et sic extiudi
luntatein ex niunere, sed miiniis ex voltintatc. Ad me. Quando in divina pagina oratio, et deprecatio
Cain vero ei miinera ejns non respexil (Ibid.), quia simiil ponilur, a se invicem dilferunt : quia oratin
vdelicel 2SS boiiani in eo voluniaieui non vidil. est,qtiando aliquid honeslum petimus, scilicel de
Sei|Mini (ibiulii Patri Filius in sacrihViumpro nobis bis, qusevolumus assequi Deprecalio vero pro evi-
voluniarie quidein, (juia non ex necessitate, sed ex tandis malis, de his scilicet, quse a nobis volumtis
caiilaie. Non eniin coacta dona. el coacta servilia repelli. Sciendum quoque est, quod jtlerunque quo-
diligit Deus. El conftlebortwminitno, Detts, qumiam rundam depiecationem oninipoiens Deus et exautlit
bonum est. Vere boiium ecl, et salubre aniinahtis et despicit. Hinc est, quod Israelilicis carnes , quas
noslns, nt ciinela, qu;e agimiis ad latidein et gloiiain iiiale peiierunt, iratus iribuit (Exud. 16.) : sed quan-
noininis liii laeianiiis, nl lola voluntate sacrilicemus tuin eoriint po-,1ulaiio sibi ilisplicuerii , eliam pu-
Dco. lolo corde eonliieamiir nomini Domini. lloc niendo inonstravit. Unde scripium est: Adhuc escse
dulce, hoc bonuiii, hnc suave est. Et ponit caussani, eorum erani in ore ipsorum, et ira Deiascenditsuper
quare Imc laciendum sil, cum subtlil : eos (Num. 11; Psal. 77.). Sic etiam , qnando more
!). Quoniam ex omni tribiilutioneeripuisti me. Ideo (t Caeterariimgenliiim, quse erani in circuilu, regein a
dixi (Ex Autjiislino),quia boniim nouieti iiiuiii. Nam Deo petiermit : eis re.^em habere pennisit quiilem :
si hoc possem ante tribulationes agno^tere, forle sed quantum eorum petiiio sibi displicerei, Samueli
mihi necessaiiie non fuisscnt. Sed adhibila est tri- significavit dicens : Audi vocem populi in omnibus ,
bulaiio ad admoniiioiiem, admonitio facla est ad qure loquuiiiur libi. Non enim te abjecerunt, sed me,
liiam laiidationein. Non enim intelligerem, uhi is- ne regnein super eos (I. Reg. 8.). Quod etiam lesia-
sem, nisi de inlirmitate mea admoniins essem. Ex tus est Saniuel diccns : Vos auiem projecistis Domi-
omnibiis ergo tribulaiionibus eiipuisti me. Et super nuin Deiiin vcstrinn qui solus salvavit vns de nniver-
iniinicosmeos a despexit octilusmeus. Super illos Zi- sis malis, ci tribulationibus vestris (1. Reg. 10.). Sic
|ilia:os despexit nctilus meus. Florem quippe eoruin ergo stiam orationein exandiri postulal, ui ejus de-
iransii, altiiiidinem cordis ad le levavi, el perve- precatiouem Deu.snon despiciat: sed exauditio ipsius
niens inde despexi super illos. El vidi, quia omnis gratiain simul contineat, cl ulilitate.n. Cui senie,iii,e
caro fuenuin,et clariias hoininis, ul Ilos fceui (Isai. verba videnlur congrucre, quse seqtiuntur.
40.). Iloc agiie ergo, fratres, ciim animis vestris. 5. Inlende mihi, el exaudi me. Tuncenim mihi in-
Erigiie cordave^tra Expolite aciem mentis vestrae. tendil Dominus, et non silum oralionem iiieaui, sed
Discile gratis diligere Deum. Discile f)r;t-senscon- mc exatidit: quando id quotl ego poslulo, ad ulilita-
temuere secidum. Disctte voluntarie sacrificare ho- tem anim:e mea? tribuit. Et qnasi quseieretur : Quae
stiam laudis. Di>citeetiain noinen Douiiniadmirabile tibi necessitas, ut sic le postules exaudiri? Contrista-
ac magnnni laudare et imocare, nl transcendentes tus sum (inqtiii) itt exercilalione mea , el conlurbatus
ilorem fceni,respiciaiis super iniinicos vestros. .%sum | Vers. i.] a voceinimici, el a tribulationepeccato-
TITULUS PS^LMl LIV. ris. Doniiniiinnoslruin Jesum Clirisium in exerciia-
lione jiassionis su;t: in niici Jud.ei maledicendo et
1. Inftnem,in canninibwinlelleelusDavid: Inlellectus tribulando
lmjusp~al,,i atiribuendusest David, id esl, Clnisloper- coniristaveruni, el contiirbavernnl. Unde
severanii in linem,iil est, in cooiiimmalionemsu:eobe- ipse ait: Tristis est aiiiina inea usipie ad morlem
dieniisu.El hoe in curminibus,id esi, meniis hilaritale. (Matlh. "20.). Adhuc Ecciesise iniiniei nun cessant
MateriaInijuspsaltniesl t.lirisius lotus, scilicetsecuiidum meinbris, aut inala faccre, si possiinl, aut si non
ca|>uL eleorjitisab iuiqui.sa ..iciiuu.Sef liheralum.1'ropo- possunt, vel detraheie et derogare. ibnc in alio
n:LaiilcinnoliisineinbrissuisC.liristus in hoc jisahnoiutcl- psaluiodicitur, Qui retribuunt tnal i pro b.inis detra-
lig.-ndtim,id esl, non segniler ineinorirecoiiimend;nidiim, iiebant iiiilii (Psal. •"/.). Et alibi : Iu idipsum adver-
u exetnplosuo ititer adversaposili,a spe utinquamdeli- suiii me susurrabant ouuies inimici mei : adversum
ciamus:sed fiduciablerLorineiiiapercurn-nies,aiternam me
a Dcosperenius reiiiniieralioueiii,el inrevocabilemper- CDgilahantmala uiihi. Verbiim iniqiiuin consli-
seqiieiiiiiimtlamtialioiiemcreitanms.IIoc esl, quo.lcirca tuerunt adversum me, elc. (Psal. 7i0.). De quihus
fineiu|>salniibreviter conliiietur,tiliidicitiir: Jacla super 2S8 adhuc subdiiur : Quoniam dectinaverunlin me
dominuincuramtuam. lii |jostpauca : Ego auleui speravi iniquitaies. Accusandoel criminando, sicut scriptum
Augustinus,respcxit, ctim antiquis aliis Psallcrii suhnexa ituguslinianaiii lectionem in despexilmutat,
codicibns legit. Noster, cui Vulgatsever»ionis, quse quin et sensui suo aptal in consequeulibus.
Callicana audit, lectio placuit, etiam in enarraiione b Foriasse
promitt idest, narrat,
£ 1 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 802
est: Nonne bene dicimus, quia Samaritanus es, et. A nem, atque in amnre Dei requiescere. Etfrequenter
il.Tiiioniuinhabes (Joan. 8.)? Et in ira molesli erant pius Dominusimplet desiderium eorum, ut elongenl
milti. Verberando, colaphiznndo: et non juste, sed iu fugieules tumullus carnalium cogilationum,atque in
ira, id est, propter iram suatn. Scriptum est quippe : solitudine maneant, idest, in quiete mentis sute de-
Fili accedens ad servilutem Dei, sla in justilia et lectabiliter requiescant. Et ui hoc niibi coniingeret,
timnre, et prx-para animam luam ad tentationem non coniidebamin viribus meis.
(Eccles. 2.). Non ait ad quietem el securitatem, sed !i. Exspectabameum, qui salvumme (ecil a pusilla-
ad timorem et ad tentali.nem. Omnes enim , qui pie niinilale spiritus, el lempestale, id est, spem meam
voliint vivere in Christo , perseculionem patiiintur ponebani in Domino, ijui salvavif me, ne fierein pu-
(2. Tim. 5.). De jusiis et'am alibi sic Sapiens loqui- sillo animo. Et a lempestate,idesi, abomni comino-
Lur : /Estiniala est afflictio, exiius illorum : et ab tione. Pusillanimilatem spiritus habtiit Petrus, quan-
itinere justo abieruni in extermifiium (Sap. '>.). Si- do venium validum el maris (empestatein videns
militer ei Apostolus: Lapidaii sunt, secti suni, ten- expavit. Et cum caepisset mergi, adjntoriuni sui Sal-
lati sunt, in occisionegladit mortui sunt, circuierunt vaioris exspectabat. Unde et clamabat: Domine,
in melniis, in pellibuscaprinis, egenies, augusliali, salvum me fac. Et exieudens Jesus maniim appre-
afflicti (Hebr. 12.). Insuper, el ijise Salvator dc se lientlit enin atque a pusillanimiiate spiritus et tem-
ipso loquens ail: Nonne haecoportuil pati Chrislum, pestate salvavit eiini. Et tamen reprehendit dicens :
et ila inlrare in gloriam suam (Luc. 24.)? Ad hoc Mudicsefidei quare dubitasti (Matth. 14.)? Sic ple-
pertinet, quod subjunctum est : rumque elecii com validas tentationiiiii impulsiones
5. Cor met/mconiurbatumeslin me, et formidomor- . vident, ex infirmitateanimi tempesiatemetpericuluiii
lis cecidilsuper me. llinc scriptum esl in Evangelio : **salutis liment, et sic mergi incipiunt: sed lamen non
Coepiipavere, tsedereet tristis esse Jesus, et ange- pereunt, quia exspectantes et petentes auxilium di-
lus Domini confortabat eum (Luc. 22.). Nec lamen viiium , salvi fiunt. Sed sicut ipsi salvanlur, ita
nobis credendiim est, ut Redemptor noster, qui pu- econtrario reprobi deinerguntur. De quibus prophe-
testaiem babebat ponendi aniinam suaiu , ei ilerum tando proiinus, et orando subjungit:
Sumendi eam (Joan. 10.), quantum ad pcr-onaui 10. Prwcipila, Domine, el divide linguas eorum.
stiain ullam morlishabtiisset forniidinem.Sed secun- Qui se male exiulerunt. Expedil eis (Ex Augnsiino)
dum menibra sua hoc dictuni accipimus : quse quam- ut prrecipilentur : qui male conspiraverunt, expedit
vis in spirilu forlia sint, tainet: quia caro est infir- ul lingure eorum dividantur. Quidam per superhiam
ma (Matth. 26.), lurbantur aliquando iuter se propter coiistruxerunt altam turrim, ct Dominusdivtsit lin-
pcenaui,et morlis amaritudinem liment. Propter hoc guas eoriim (6'en. 11.). Tnnc se cceperunt non inlel-
subdit : ligere. Ilinc facta est origo linguarum inultarum.
(i. Timor el tremor venerunt svper me. Timor ad Antea enim una Iingua erat. Sed lingua una a cordi-
animam : Iremor ad corpus referri potest. llinc est, bus humilibus proderat. At ubi illa colleclio inter
quod ipse ail : Mi Pater, si poss;bile esl, transfer conspiraiiuuem Sitperbiae praecipitata est, pepcrcit
calicemistum a me (Matih. 20.). Alque ut se maxime illis Deus, ut divideret linguas eorum, ne sese in-
timore percituin fuisse osleuderei , nor. semel lan- telligendo, peiniciosam facerent unilatem. Per su-
tum, sed ter oravit, eundeni scrmonein dicens ;>erbos bumines divisae sunt lingme. Per humiles
(Malth. 26.) : et eliam in agonia (acltis prolixius Aposiolos congregatiesunt linguae.Spirilus superbise
orabat : et factus est sudor ejus, sicut gutue san- ifj dispersit linguam. Spiritus saficius congregavit lin-
guinis decurrentis in lerram (Luc. "22.).Useceliaui gua> (Act. 2.). Qui volunt uiiam linguam. veniant ad
verba plus pertinent ad membra, qnam ad capttt. Ecclesiani : quia in diversiiale linguarum carnis, iina
E( con(errerun(me lenebrw. ld est, Judaci tenehrosi est liugua in lide cordis. Prwcipila et dividelin-
et cseci. Nisi enim caici fuissent, ei diabolicis te- guas eorum. Quare? Quoniam vidi iniquttitlem ct
nebris obumbrati, sallcni ex tantis virtulibns et contradiciionem in civitale : Iniquitatcui in actu:
miraculis Chrislum cognoscere poluissent (Joan. contradiciionein in verhis, in civjtate, idest, in
10.). Vcl in eo , quod ail, Cor ineum coutur- socieiate pravorum vidi. Est qusedamcivilas lur-
batum est intra me, poiest ira intelligi, de qua bulenta. Ipsa erat quae turrim sedilicaveral. Ipsa
dicilur alibi : Turbatus esl prse ira oculus IIIIIIS confusa csl, et appellaia est Babylonia : ipsa
(Psal. (>.). El si oculus lurbalus est , qunl sequilui ? per innumeras gentes dispersa (Ge/t. li.). Indecon-
Et lorniido morlis cecidit snper me : vita nusira di- gregatur Ecclesia in desertum boiue conscteuiise.Ye-
lectio, niors odium esl. Cum cceperit liomo tiniere nit Chrisius : contradixil ei civitas iniqua. Exiende-
neoderit quem diligebat, mortem timet, et acriorein bat ille manus 270 ad populum non credentem et
mortem et inleriorem, qua occidilur anima non cor- contradiceniem. Quod ergo hic aii, Iniquiiutem,per-
pus. Inde tiinor, et ireiuor venerunt super me, el lidia llloiiini pulest intclligi. Si enim jusius esl qui
coniexeiunl me leuebrse. Quoniain qui odit fratrem ex fide vivit, iniquus est qui iiun haijct lidem. lgitur
suum , in tenebris esl (1. Joan. 2.). El quid sibi ait infideliias esl iniquitas. Nec solus iniquus est qui
in illa exeiciiaiione, el inlirinilate positus? non credil, sed etiam is , qui male vivil. De talibus
7. Et dixi, Qu s dabit miki pennas, sicul columbtc, ,'p. enim loquitur Aposlolus, Qui coiiliienlur se nossa
et volabo,et r>quiescam? In liac ribtilaliniie non de- Deum , faciis auteni negant (Rom. 1.). Adhuc sane
speravi, sed di.xi, id esl, ita Patrem meum oravi : illitis civitatis reliquiae sacviuntet conlradicunt : de
Itcsuscita me Paier apud lemeiipsum. Nam quis atius qua adhuc subjuugiiur :
prajter le, mihi existenti sicut colunibc , id e.-t, iu- 11. Die ac nocie, idest, assidue circumdubil eam
nocenti et sine lelle ainariludiuis, drnil pennas, id super muros, idest, super majores ejus iniquitas.
est, agilitatem tt possihihtatcm, et volabo, idest, Plerumque dicunt homines : Nemo reinaneret paga-
269 iransiho de lioc inundo ad i alrem (Joan. 15.), nus, si illi fierenl Chrisiiani. Qui ergo nonduin liuut
UeJttdaico popuio ad Geutilem , et ibi icquicscam? Chrisiiani, quasi iiiuri sunt iliius civitalis, et non
Et non Iruslrubiiur oralio mea. credentis et coulradicentis. Quiciimque aliumdefen-
8. NainEcce elungavi[ugiens,el mansiii solititdine. dit in peccato, liiurtis est civitatts ini(ju:e. Ei lubor
Jn manilesto esi, quod ego lugiens, idest, celeriter a in medio ejus, et injustilia. ldeo labor ibi, quia ini-
uiorle resurgens, elongavi inuuduui vel Judaieiiiu quilas ibi, qtiia injuslilia ibi. Ubicumque videris ini
populum, et niansi in solitudine, idest, in ta-lo, vel qiiitaleui, ibi inleilige laborem. Qui iniquus esl,
iu Gentilitale. Desiderant saucti viri pennassiculco- numquam jiacem habebit. Torquet enim eum con-
lumbse, idest, spiriluales virtutes, ut uiente relictis scientia sua , et ipse est hostis suus. Semper iu
'errenis voiare jiossint per cselestem contemplalio- superbia labor est, sicut econlrario quies iu humiti-
" Apud Auguslinuiu, um tingua concordibus
proderat, una lingua humilibus proderat,
3G3 RUFINO PRESRYTEROASCRIPTUS 804
tale. Hinc Salvalor nos admonet dicens : Discite a j\ ma ad Deum : et salvabit te. ilinc in alio psalmo
ine quia mitis sum et liuniil s corde, et invenietis aii : Invoca me in die tribulationis, et eruam le
reqmem auimabus vestris (Matth. II.). Unde enim (Psat. XO.).
illi laboraut, nisi quia non sunt miles et bumiles 18. Vcspereet mtine, etmeridie narrabo et annun-
torde ? liabo, efexaiidiet vocemmeam. Vespere (Ex August.)
12. Et non de(ecit de plateis ejus ustiru et dolus. Doininus iu inorle : niane in lesurreciione : inendie
Aitende populuniJiiilseorum, et vide quuinodo sem- in ascensinne. Narrabo vespere palientiam moriis.
per in eis regnenl hsrc duo vitia, scilicet dolus et Aimuniinhninane vitain resurgenlis. Orabo ut exau-
lisuia. Plalesehujiis civiiatis sunl superbia, luxuria, diat meridic, ad dextra-n Palris. Exautliel ine qui
eupiduas, avaritia, et csetera talia. Viacivitilis hujus inlerpollal jiro nobi-. Ilatjite fratresquos in ipsn cou-
lata et spai iosa est, quoeducifad monem (Matik.l.). gregalione jianetum boruiii videtis lurhuleutos ,
Usura esi quantln plus cxigiiur quam toininodalur. eiatos, pi-rveisos:ip-a est jialea doniinicsearese. Cum
Est alia pcjor iisura, quando non tliniitlis quod tibi ille in ultimo ventilabit, lota palea volabil (Malth.5.).
dcbetur : et oculus cordis tui lurbaiur in eo versu , Scd nos quid, nisi cuni isto canteinus, et oreinus,
quo dicilur : Dimittenobisdebita noslra, cle. (Maiilt. ei plangamus rn nsalino? Ei tainen dicamus secuii
t>.). Verbnin coutumeliosiiui audisli ? Vis exigere quoil seqniiiir, Vere exaudtetvocemmeam: quia,
daniiiatioiiis suppliciutu : fameraior iiijuriariim es. 19. liediinei in puce iniiiiiammeam. Ipse esl cnim
Pugno percussus e-,1 lme fcctionein qucris : iisnra jiax ve>a. In pace aniuia rediniilur, quando de viCis
mala est. Tales usurse abnndaiit in illa civitate. Do- ad viiintes, sivede hoc muudoail Pairem per omui-
lus esi, quando aliud corde legilur, aliud nre pro- poieifis Dei graliaui Iransfcrtur. A quihus rediniet?
nunliatur. Iniqui aiilein semper voluul occult .re (juod " Ab his qni appropinquiinlni.hi. Nam ab his qui longe
suni,el demonsuate quod nou stint. Demde |>opu- sunt a me, lacilis canssa est. Non me [Ex August.)
lum illutn ostendil iieo esse mer to punicndum, quia lam cilo failit, qui dic.l : Veni, idolum adora. Mul-
prius faniiliaris eUdit, et posimotiuuiDoinino suo tnm longe esl a me, quia paganus al. Pericnlosius
inalcdixit. Graviora autcm sunl inala, qtia:ab amicis est miiii de Chri-tiani, (|iii meciim habifat in domo :
iiiferuniiir. el sub imagine religion.s laqueum mihi 272 P'rat
i3. Quoniamsi inimicusmeus, idest, Genliljs pnpu- deceptiunis. Beue dieo , Qui apprornnquunt mihi:
lus maledixissetmihi, sicut Judaicns inaledixit: susli- Qttoniumituer multos erant mecum. Mulia est palca
ntiissemuiique, tolerabilius et miiiits judicassem. El et pauca grana. Mulii sunt vocati, pauci vero electi
si is qui oilerat ine. qiiandu idola adorabat, super me (.Va(.7i.2J.). Isti auiein non crant de pancis salvau-
magnaloquutusfuissel, idest, per stiperbiain iusultas- dis, sed inicr mullos, idest inter illos, i|iii peiiinenl
set : maginlicaret se super me, atqne iiiinarelur mihi ad paleam et ad jierdiiionein, eiaut inecuin. In tri-
quicqtiid jiosset : Abscondissem,nle^l, subtraxissem lico non erant inecom, sed in |>aleaerant mecnm :
meforsilan abeo. Hsecaiileni verba de Juda tradilo- quia a|ipropiiiqiialpalea trilico. In sacramenlis erant
re specidiiis intelligi possunt, quia a Jtid.eis se abs- liiecuni, in caiilalenon eranl inecuin.
condit Jesus : a Juda auiein minimc se a.bsrondit. 20. Eraudiet Deus, et kumiliiibitillos qui esl ante
Sed t|uid est quod ait Forsilan? Nuinqitidapu.i Deum saculii. Quia(Ex Auqust.) etsi ex tetnpore Clinslus
aliquid esse poiesl incertuin? Sed lircc ainbigiiilas Detis no>ler ex Maiia Virgine, lanien in principio
sermonis secundum fisum posita esl liuinanu!locu- erat Veibuni, et Verbum erat npu.l Denm, et Deus
lionis. Sic eiiiui 271 solemus loqui : Forsilan illuc |Q erat Verbuni(Joan. 1.). Exaudiel litiuiilesin selerni-
iho, forsitan hoc taciani. De inimicis, iiiquatn, tole- tate : httmiliaiiit illos in damnalione, ijui erecti sunt
rabilius agendtimesset. in dissensioue. Et nierilo : Non enimest illts commii-
14. Ttt tero, o Juda, homosecumlumcarnalitatcm, talio. Quia iion muianturiii iiielius, sed descendunt
uu.inimis, per simulaliomm, Dux mcus, |>cr prtedi- in pejus. E: non iunuernnt De.um. Sicui tiuior Do-
caiionein, i( noius, per lideui : qui simulconveisans niiui iiiitiiim sapienii.e (Psul. 110; Prov. 1 el 9.) :
mecum, tlulcescapiebuscibos, lam cor|iorales quani ila itou liinere Deuinuiorlis inilium esl. Ucalttsh ,ini
spiiiiiiibs. Tu, in ,uam, o Juda, o popuie peiverse, qui seinper esl pavidus. Qui vcru menlis esl du.se,
cttui iu tanio malo i>erscveies, nuiuquid loleramlus toiriiel IIImalinn (Prov. 28.). Untleel siibilitut :
es? Judas et pojiulus ejus signific nt lalsos lialres 21. Extendet inunumsuum in relribueitdo.Iloc in
intra sanclam Ecclesiam, qui cum simulale vivuut, jiidcio erit, qunuilo Dius uliricem inaiium su.uii
lanio gravius, qnanlo interius sunt, electus preiuiiiii. ainpliiicnljiiiu vnidiclam. Ilinc alibt minalur, dicens,
Quos lainen exemplo suo Dominus susiineie docet : Levaltoa . ta-luui iiianuin iiieam. Si acuero ut fuigur
scd psi jiucnain seternam non evadenl. Qui laies gla.liu n ineiiin, ei arripuerii juditium nianus inea,
snnl, audiant morlis sententiam, qua subditur : rendam ullionein Iiosiibus mcis, el his qui oderunt
l.'>. 1'em'a!mors supcr illos, el descenduuLutinjer- me, reiribuam (l)eut. 52.). Et vere digni sunt ut
num vivttites.Mors siqier iilos veniei, quaudo eos puiiianLur: Conlaminaveiunlenim leslamenlum.jus.
dainnatioa-ieriia operici. Vivenles(Ex Auijtisiino)in Quia illinii qui lesianienio lcgis ad saluiem pronuti-
inl rouiii de-ieiitlunl, qui inalutn esse iulelligunl tiatus est, conicinseru.it. Idco,
(juod facitinl, nec lamen ab ipso desisfunt. Quid est, 22. jf>/utstsunt ab iru vultus ejus. Ira enim ct se-
vivenles? Scieutesquia pereunt. Talibus mullo gra- D veriias Dei, propiei hoc peecalum , divisit eos |>er
vioi daninaiio qtiain creieris incunibit, sicut scripium diversa» partes inundi. Ista etiam verba vittentiir ad
est : Servus qni scit voluiiiatem doiniui sui, et non hscrelicos pertinere. Ipsi cnim coutaniinare testa-
fiitil, plagis vapulabit mullis (Luc. 12.1.1iineanl ergo nienlum Dei non desistunt, tluin Scripiuras sanclas
falsi frrnres, simulalures, tlelractiires, religioneui prave inielligiint el exponunt. Dei teslaineiituin
bahilu osientanies, in rehgione lamen non viveutes. cuntaiuinaiit : quia ex ipso mendaciuiii etcrrorem
Ad illos enim jierlinel luuc sententia , qua dicitur : approbare non cessant. El ideo divisi sunt ab ira
Vemtti mors super iltos et descendanttn infertium vultus ejus. Ab ira severilatis Dei sunt dhisi. Non
viventes.Quare? eiiini quod dicit Donatus, dicit Sabelliaiius. Neque
16. Quoniamuequitiwin habitaculis eorum. El non quod dicit Sabellianus, dicit Arianns. Ab unilaie
solum in angulis, sed etiam in medtoeorum. Ac si calholicse Ecclesites, parati, jer mulios errores di-
dtcal : Usquequaque pleni sunt nequitia : vel tn visi stiiit. Et ap.propinquavilcor iltius. Ut intclliga-
habilaculis, idest, iu cotporibus eorum, in qtnbiis nitis voluniatem i.lius. .liiilluinvalet nobis ad intel-
leinporaliier peregrinaiiiur et iinl.lant (2. Cor. ;">.), Iigendum Deum , Iixreticoruin divisio. Multa eniin
suiu neqtiitise. Et in rnedio eorum, idest, in corde, (Ex Augu (.). laLeb.nitin Scriptuns, el cuin prtecisi
iiei|iiittas quas iaciunt, ex toto corde laciunt. Illi quf essein liaereuci quitstionibus a^iiaveruiit Eccle.siam
lales sunl, pereunt. Ego aulemad Dominumclamavt, Dij. Aperta suntquse latebant, el intellecia est vo-
r( Domtnussulvavittnc. Sl le alliixerii inimicus, cla» IUISIJ»Dei> Numquid eitii'1 dc Tfiniiflt» per('e>si«(
8G5 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS 86S
traclalum est, antequam obsisterent Ariani? Nec de A.rum, utique populilonge a sanclis. Geth mterpreistur
ipsa unitaie Chrisii enucleale dicta erant quse dicia torcular. Fu«il adistamcivitatemDavid, sedibi nelenlum
esse iuxtahistoriamnonlegimus.ErgoDavidnosirnmJe-
sunt, nisi postea qiiam separaiio illa urgere csepit sumCh nonsolumtenueruiit,sed adhuctenent Al-
inlirmos fralres. Idcirco illi <|ui noveranl hsec trac- lojihyli,istuin id esl alienigense,in Gelh, id est, iu torculari,vi-
tare atque dissolvere, ne perirent infiniii, solliciiali delicetin jiressurahujus vitae.Maieriaesl ChrisLnset ix-
qusesiionibus, impiorum sernioiiibiisel dispuiatio- clesia.Et ipsaloquiturde se. In prima parle pelit liberari
nibus siiis, obscura legis deduxerunt in publicum. a drcmonibuset a membris suis, ponens in De,>liduciam
Ergo illi divisi sunt ah ira vultus ejus : el nobis ad sureliberationis. In secunda, quseincipitnhidicit: Tola
verba mea, etc, enumeratilla m.da, qu* sibi facit
inlelligenduni appropinquavit tor illius. 0|iortet die populusille. Iii tertia, quseincipit, ubi dieii, In uie sunt
(inquit Apostolus)hatreses esse, ut probati manifesti Densvota dicitse in selernumlaudaturumDeum. In-
fiani inier vos (1. Cor. 11.). Mollili sunl sermones teniio est, lua, nos admonere, ut cum patientia sustiueamus
et
ejus super oleum, ipsi stitu jacula. Qusedam enim in nnla hujusvitse,afteiideutesetiamillos, qui nobis i-ala
Sciiptnris dnra videbantur : exposita cmolliia sunt. iiiferunl ad nosconvirti. Et licel in Deo conlidalEcclesia
Et 273 bene super oleum,qua «ileunilovei caniem, de sua liberalione, tamen suamallendeusiutirmitatem,
suavitas vero jsermnnum Dei lovel aniinniii. Et ipsi sic incipitorare.
sunl jacula. Arniavernnl eniii (Er.4uaus(.) jirredica- PSALMUS LV.
tores. Et i|>siserniones dirigunlur in pectora au-
dieniium ab instanii!us oppnrtune imponune. Quod 2. MiserercmeiDeus. Prspsiaauxilium de ivalonim
sermones Dei sunt jacula, lestatur Apuslolus ubi persecutione. El necesse e^t : Quoiiiam conculciivil
ait : Sernio Dei vivus el eflicax , et penetrabilior o me homo. Et diab.lus in Eva gelin vocalusesl hoino,
omni gladio ancipiti, etc. (Ilebr. i.). Sed tu forie uhi de zizaniis dicilur : luimicus homo hoc letil
nondiim idoneus es, qni anueiis his jaculis. (Mutth. 13.). Iste ininiicus homo, et per se et per
23. Jac(a suoer Dominumcuiam iiiam. Id est om- meinbra non cessat persequi, et opptimere servos
nia ab ipso expecla , et a te nihil. Cuiam hominis Dei, Cum coeperis in Chrisio pie vivere, ingressus
Salomon vermem dicit, qua homo corroditur sicut es torcular. Prsep.ira le ad pressuras. Noli limere,
pannusa lioea (Prov. 20.). Curam ergo luam super quia te concnlcat homo. Uva fac.us es , ut calceris.
Dominnin jacia. Ipsuui cogiia, (|uatenus apud te ma- ln torculari fructuosa pressura est. Uva in vite pres-
neas iranquillus. El ipse te enutriet, iu lide el mori- suram iuui seniit. Integra videiur, sed nihil inde
bus, in doclrina, el \iriuiibus. Et licet bic habeat nianat. Millilur in lorculari : cak-atur, preniilur :
modo teiilalionem, non dabit in scternuiu fluciuatio- injuria videtur fieri uvse: sed isla injuria sierilis
nem juslo, id est, commotionem, vel conturbatio- non est, iino si nulla injuria fieret, sierilis i niane-
nciii : sed qiiielmn eum faciel in vita seterna. Non ret. Attendamus ergo duos hosles, qiiein videiuus, et
dabit in wlernum fluctualionemjuslo. Quia elsi ad quem non videmus, hoiuinem et diaholum. Ilium
temptis (luciuainus, et lentamur, et aflligimur, an- diligamus, istuui caveamus. Pro homine orenius,
chorani n i-lrani in tselo lixam habcinii-. Justo igitur contra diabolum oremus, et dicanius Deo : Miserere
ilucluatiuncm iu stlernuin nou dabit, quia post len- inei Deus, quoniamconculcavilmehotnn. Tola die , id
tatinnem lluciuum, porluin quielis in reternum illi est, assidue impugnans verbis et suggestionibus tri-
praeparabil. Quis esl ille portus? Venito benedicti bulavit me, manifestis impiigiiaiinnihu^.Conira lales
Patrismei, percipite rcgiiiiinquod vobis praeparaiuui isfe psalmns confiinial nos. Necesse est enim, ut
est ab origine mundi (Malltt.25.). fj tales patiauiur usque in finem, quos non paleremur
21. Tu vero, Dem, deducescos in puttuminteiitus. nisi nobis expedirei. Omnis naauiue tentatio proba-
Undedicturiis est : lie inalcdicti, iu ignem selernum lio est : et omiiis probaliouis elfeclus liabel fructuin
(Ibid.). Puleutn dicil iufernuin, propter prolundita- suum. Etosfendit per quos lacit diabolus hujusmodi
lein et obscurilatem. Iste locus iniquis pr;t>|iaratus impugnitionemEcclesise, cum siihjungit:
est, IIt in eo, lanquain in piofiiniio ptilco cadaiit ct 3. Conculcacerunlmeinimicimei tota die. Ad mo-
iiilereant. Deducet Deus in puleuiniinerilus, nun dum uvse, que prennlur in torculari, oppresserunt
qnod ipse sit auclor culpseeorum, sed (|iiod i|ise me iiieiiihra diaboli : el polueriint faci re , Quoniam
judex iniqiiitalis eorum. Qtiaminiquiiatem ostendit, tnulti bellattlesadvcrsum me. Quod prsemisil de uno,
ctiin subjungit, Vtri sanguinum, ld esi, persecutores nunc dicit de pluribus : quia omnium reproborum
Ct sanguiniseffusores : El dolosi, qui per simulaiio- caput est diabolus, qui modo per se, modo|icr meni-
nem et fraudem incautas decip'unl animas : Non bra sna conculcat et impugnat Chrisli corpus , sicut
dimidiaount dies suos , ut reverlaiuur ad peeniieu- juitis fecit et caput. Sed inler adversa forlis , quid
liam : sed continuabunl eos in maliiia, usque in subjtingai, audiamus.
lineni. Non de omnibus inlelligenduniesi. Muliienim i. Ab uttitudine diei, id est, a supcrbia lemporali
posl effusioneiu sanguinis et dolositatem convcrsi limebo?Absit : vel limeboab altitudine, id esl, po-
sunt ad pcemientiaiiiet salutem. Scd de illis lantum, tentia, quse quidein linienda non esl, i|uia diei esi,
qui divisi simt ab ira vulius ijus. Sancti viri dies id cst, ad tcmpns conctssa. Hanc non tinicbo , sed
stios dimidianl, quia/juod in cacleris diebus delin- potius speui meain 275 consiituam in te. Et lioc
quiini.in quadragima aliisi|ue poeuitentialibus die- ^ est, quoil subdil : Ego cero in te s. erabo. Cum irans-
bus jejuniis el orationibus |iersolviiut. Sive quia alii ierinl dies , qui alli siinl, eienim ad leupus alti
in puerilia , alii in adolesteulia, ahi vero in senec- sunt, finito tenipote altiludinis suse timebuiit. Ego
lute ad Deum converiuntnr. lUcte ergo subjuiieium vero in te sprubo. In die judicii limebui.t quidem
esi : Ego aulem sperauo in le, Dei-s.Id e>l, non in mali (Sap. 5.), sed securi erunt jusii. Illud enim
imiiido, noii in hoinine spem uieam consiiluam : sed vcniel tunc, quod sperabant, qiiod dcsi lerabant,
iu te. quod venire oiabant. Jnm se valiilumet constaniem
ostendit, cum subdit:
TITULLS PSALMlLV. 5. In Deo laudabosermonesmeos. Semiones suos
1. Titulus seqncnli-,psalinilalisest : 1nfintinpro po- in Deo laudat, qui iu his, quse dicii, non se, sed
puto,quia sancls lonqc iitltis est, Duvid m tiluh nscri- Deuni conimendai. Hiuc i|>sa \tritas ait: Mcrtdoc-
plione,cumleniieitime.inAlli.hgliin lieik (i. lleg l. el liiua non est mea, sed ejn- qui misit me Palris
21 ). PsaluiUsisie alir hn.lui D.uid, sciicel Ecclesite,di- (Joan.l.). Aliquis liber laudaiur, cuin ab aliquo no-
rig, tisinlinemPsalmus,dico. haliuusp<opopu/o.scilicel, miiiatoPliilosopbo, sive a perlecloGrainuiatico com-
ut ipse hberetura popnl, quiiouge faiiusest a sauclis, posiltis diciiur. Quanto magis illi sermones laudandi
in litulimscriptione:quia cumsauclicoiilite.uitii,Cfiiisunn siini, a Deosuni. Sed quod in te Dei e>t, hono-
regem Judtcorum,sicut iinilusdict (Joan. 19.i, populus ratur qui a le: et lu lactits in Deo, honoraberis a Deo.
iste conlradicil,sive dictis, ul .ItuJrjei
et pagani,sivcla,tis,
nt maliChristiani:ctimtenuertintettmftfjl} Allopliyliin Si autcm, quod in le Dei est, honoraveris tanquam
Gelh.Gethcivitaserat Allophylorcm,id est, altcnigpna- tutim, imn Dei, quomodo populus ille longe factus
86? RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 868
est a sauctis, sic tu longe a sancto. Ergo in Deo A , acceptabiles habuisti, et me exaudisti. Sicut, el in
laudabo sermones meos. Si in Deo, quare ineos? Sed promissionetua. Quia (Ex Augustino) sicut promise-
in Deo et meos. In Deo, quia ab ipso: nteos, quia ras, hoc cgisli. Dixistite evaudiiurum (lentem. Cre-
accepi. In Deosperavi. Paulo anle dixeral, Speraiio. didi, flevi, exauditus sum. Inveni te misericordein in
Jam dixit speravi, tanquam non limens, tanquam prouiiilendo , veracem in reddentlo.
conlirmatus. iVon limebo,quid facial tnihi caro. Id 10. Tunc, id est, per tuam confrai tionein, et per
est, quilibet carnalis. Spes lixa in Deo omnem ex- iueam annuniiaiioneni, converienturinimici ntet,'a
pellit timorem. lpsa etiam traiisiloria coniemnii tor- sua vita mala, iia ut sint retrorsum, id est, sequan-
menla. Generat enim caritatem. Generat paiien- lur le. Prsecedendo non corrigiur homo. lionum est
liani, quihiis calcaiur miindus , superatur diaholus. illi, ut retrorsum convertatur, et qu»m prsecedere
Dicis, Non limebo, quid faciat mihi caro: el quid volebal, sequatur. Prsecedii homo per superbiam.
tibi facit? Converiiiur reirorsum |>er hiinnlitaiem. Pisecedere
6. Tola die verbamea exsecrabantur.Id esl, meam appetit, qui voliiiilatemsuam vuit f.cete. Relror-
prsedicalionemjudicabant execrabilem. Adversumme sum lil, qni semper paratus est obedire. ltetrorsum
omnes cogitationts corum , in malum. Reprobi criim ergo conveitanlur inimici, ul liant huiBiles qui liie-
adversus juslos non cogitant nisi maluin (1'sat. 7.) : rani sujierbi. Ei sic erunt amici, qui ftieraut ini-
quomoi-oeos, et serinonein eorum possint destruere inici. Detnde ostendit, quam velox sit nnsericordia
et adnihilare. Nec soluui exiranei perseqiiiinlur, sed Dei,cum subjiingil: ln quacunquedie invocaverole,
eliam domeslici et jnivali. Itleo subjungit : ecce cognovi,quoniam Deus meus es. Id est, meus
7. Inhabilabunl el abscondent:ipsi calcuneummeum exauditor. Simile est illud, quod alibi dicitur: Qtia-
ebservabunl.Ilabitant inecuin in una doiuo, iu una B ctinque hora peccator conversus fuerit (Ezech. 18.),
Ecclesia. Abscondunt se sub vestinientis ovium, in- et iii^cinuerit : oiiinia peccata ejus reiuiueniur. Ne-
trinsecus atiiem sunt lupi rapaces (i)/a(I/i. 10.). Abs- que enini tardat per dies ei annos, sed, Converti-
condunt se lanquani iusidialores, exploratores, mini ad me (aii) et ego revertar ad vos : sequiniini
paranl laqueos: si non stalim possunt inalmn facere, reirorsuin , et egoducam vos (Zach. i.). Ecclesia
quod cogitant, calcaneuni observani, nl vel in line igittir "
taniam attendens divinam misericordiam, ideo
cogiiaia valeant adiinplere. Mos isie diabolicus est, non dicit, Ecce cognovi, idest, uianifeste intcllexi,
vel eorum , qui miuisiri cjus sunt, ut caltaneiini, id quiiiiiaui Dcus ineus es. Maguacogniiio. Nou ait co-
est, iiltuiia nosira insidiosa calliditate observent. gnovi, quoniam Deus es: sed, quoniam Deus meus
Ilnic serpeuli a Dominode inuliere dnlttin est: llla es. Tuus est eiiiui, ctim tibi subvenii. Tuus est,
luiiiii observabit c:i|>ul,et lu iiisidiahcris i.alcaneo cuiii tu ab illo aliei.us non es. Unde dicitur : Beaius
ejus (Gen. 3.). Semjier ergo servus Dci>debet esse populuscujus DomiiiusD,;us ejus (Psui. 143.). Cujus
vigilans, et circunispectus contra hujus allidi ser- eiiini utiii est? Oiiiniuinquideiu Dcus <si, sed eorum
pcntis caput: attjtie vilam ct mnres suos etabscon-
aiixiliante propne, qui etnn diligunt, limeut, possident, eo-
Domino ila disjionere, ul inliabiantes, luut. Jam unum , cum eis factus per 277 conver-
dentes, qui calcaneum observant, neque tn princi- sionem et participaiioueingratise Dci,repeiit versum
pio, neque in llne invciiiant, quid repreliendaiil. lta queinjam dixerai, ul et ipsi cum eo et ipsius exem-
auleni observaveiuiiLcalcaneum iiieiiin: Sicut susti- plo dicant:
nucruiii animain tneatn. Mali cniiii, quasi grave pon- 11. In Deo taudabo verbum, et in Dominotaudabo
dus ferunt viiam justorum : tindcJud.ti de DtcmonioQ sermones, elc. Verbuin cst pracdicatiode lide: quo-
\Leg. DomiiioJdixerunl: Gravis e?t nobis etiani ad modo iriiium et tiiinmDeumdebeaiuus credere, ^icut
videiidnni. Dis^innlisesl enim ojicribusnostii (Sup. dicit Apostolus: prope est verbuin in ore tuo, et in
2.). Docuit laiuen, el pro lahbus orare psalmus. corde tuo, hoc esl verbuin lidei quod prsedicamus
Qiianiunilibei eniui hoino pccc.tur sit, poteus tist (Rom. 10.). Sermo est dc moribus, quando prsedi-
beingnus Deus salvare illuiii. Unde el subjuiigil: cator noiiis qualiter debemus vivere, (|uam caste ,
276 **•t'ro nih.lo, id i -A, pro nuliis prseccdeu- quaui sobne, quam jusle, quaiu pie. El h.ec otunia
tibus ineiilis, sulvos fuciesillos. \el ;ic ilios salvus debeiiius ;>dDeumreferre, quitenus in eoquod bciie
facies, ul nulltislibi labor sil. Nnn iaborahis in sa- credimus , aut juste viviuiiis, aul recle loquimur
nando, quitinvisnos sltijieainiisin iiispitiendo. ln ira (Til. -.) : et nus in Deo, et Deus in nobis l.iudelur
populosconfiinijes.Da \idelursed paleiua. Iraacilnr et houoieior. Et qtiia (idei sernioiiein subsei|ui de-
pater tilio ptaceplortiin suuruui coiiieiuiuri. li atus bet lortitudo spei, recte adjunctum esl: In Deo spe-
colaphizat, citdit, tliicil atl scholani: frangtt eiiln, ravi, non limeboquid facial mihtkomo.Fides dicilur,
a supeibia depriunt in discipliua. Qiiain iuuiti imple- quia lit in Deo. Spes aulem quasi pes, quia in eo
verunl duuiuiu Dei, in ira ejus coiiiracti, id esl, tri- iiinitiliir. Kides valetnobis ad jusliliam , qtna juslus
bulaiioiiibus triti. I tt conlrniges eos, et ego ponam ex lide vivil (Rom. 1.). Credendo in Deum declinas
[t.iilein niiaui ad eortini cunvcrsionein. Annuutiabo a malo, el faci»bonuin (Psal. 33.). Ilsecesl justitia.
eis me lctisse nniltn inala, cl illa ii.iln per couiessio- Spes nobis v.ilet ad palientiain et conlemluiii tnuiidi.
neni csse condoiiala : ul ipsi auoienlcs nun despe- Speiando seterna, f.icile coniemuiinus lerrena, et
l-ciii de jjieccatissuis, sed exemplo meo per confes- fortitcr toleraiuus adversa (llebr. 0.). Est autem
sionem medicinain consequautur salutis. El ideo D quasi anchora nostra spes in Deo. Nauta cum iimei
dicit : lemjicslatem, figil anchoram suam. Si ims anchorain
l). Deus, vilam meam annuniiuvitibi. Quomodo sjiei lixam in Deo habueriinus, nullam hujus iiiundi
aiinuiitiavit I aulu- vitam suam , dicens : Qui piius lenipestiileiii loimidabimus. Non liinebo (ait) quid
lui i.lasphemus, el persecutor, eiinjtiiiosus: seti mi- facial liiihi homo: quia etsi auiert leinporalia, ha-
scrictudiani coiisecuius suui (1. Tim. 1.). Annunlii- bco laiiieu quselibi olferam spiritualia.
\u vilain suaiu non sibi, setl illi: qtua sic aunuu- 12. In me sunl, Deus, vola tua, quw reddam,
liavit, til il i t itilcielur, iioii ad sua lucra laiilum, laudatiotiesittii, llsec sunt vera dona et graia sacrili-
si-d iilius. fet propieiea auuunlias vttain luaiu, ul cia qux a nobis exigii Deus, sciiicet pia vota, san.-
alios exemplo luo niviles ad toiilesMoneui, eL ad cia desideria , liJes recta, spes i etla, carilas per-
a. tipiendatn vitain , i|iiain lu actepisii : aiiniiiitias fecta. Quisquis talia vota persolvil, laudes omuipo-
viiatn luani Deo, a quo graliain accepisti, et habebis tenti Douiiuoreddil. Istsesunl verse divitiae, quas
iiieicedein ainplioreiu, quia ex eo, quud acceptsti , noii timel humo perdere, nisi ipse velit auferre.
noii ingratus exlitisti. Posuisli tacrijmasmeasin con- Quisquis vuli DominoDeovovereet reddere gratui-
spectu luo. lllas bjciyinas, quas ego fudi , pecc.ita tum votum , seipsum voveat et reddat. Hoc enim
niea anuuiifiaiido, posuisli in co.ispectu lun, id est, exigitur, boc debetur. lmago Crjesarisreddatur Cse-
* Ncgandi , arlicula videlur expungenda, aut supplenduin, cognovi,sed, attt quid siuiiie.
 86* JN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 870
sari, imago Dei reddalup Deo (Matth. 22.). El hoc A tientes (ZJom.12.). Et iterum : Si autem quod non
qiiidein jiistiim est. Quarc ? vi.leiuus speramus, per p.ttientinm exspectamus
13. Quoniam eripuislt nnimam meam de morte. (Rom. IS.). Modo ergo abu dat iniquitas premens ,
Prseterititm p>nit pro fuiuro. Q:i enim aeternitatem cui re-i-lit justitia patiens, et spes indeiicieus. In
meuie coiisiderat, quicquid iiansire potesl, jam tani- morte jusii, sive in finesteculi ini,|Uiias transihit et
quam prrjeteritum pi nsat. Ac si diceret: Quoniam 279 ji"i>spes non erit, qtiia jam possidere incipit
in alia vila eripies animani nicain a morle aeterna. qnod paienler exspeetavii. Hinc est quod Apostolus
Et pedes meosa tapsu. Quia ihi nullo modo movebi- ail: lieatus vir qui suflfert tenlalionem: qtioniam
tur ad inalum niea affectio. Ihi nullus lapsuseril, cnni prohaius fneril, accipiel cornnam vilse (Jacob.
ubi tentatio non erit: ibi iiulhislapsuseiit, ubi beata 1.). Inlerim in tribulatione constilutus quid stibjiin-
Trinitas eril. Bene ergo suhditur: ut placeam coram gal, aiidiainus:
Deo in lumine viventium.Coram Deo in Itimine vi- 3. Clamaboad Devm Alissimum. Commendal no-
venlium placebimiis, quando immoriales et sine pec- bis 1'eum nosiruui, cum dicit Alissiiuum, qualenus
cato illi apiarebiniiis. Simiics eiiim ei erimus, quo- evemplo suo nos excitet ad clain .iiduni, scilicet quia
niam videbimuseuin siciiti est (I. Joan. 3.). Ibi lu- Allissimus esi, quia poteniissimus esl, quia super
men verum el seternaviia. lbi fitlgebuutjusli sicut omnes est. (ilamor autem ad Deiim esl desiderium
sol in reguo Patris eorum (Sap, 5.). Ergo nobis va- noslrum. Qnanto plus quisque desideiat, tanto ain-
leant haccomiiia, uf Deum gralis diligainus, in iilo jilius clamat. Dicil Altissniium, tlicii et beiiignum,
speremus : nec hominem, nec iliaboluiu timeamus. tiiin suhdit : Deum qui benefecilmihi. Audi quanta
Toieremus malos, sitnus boni: de nemine desjiere- T, bem-ficia, ul amplitis diligas Deiiin, el devolius cla-
mus. Pro omnibus (Ex Augustino)q os pafiniur, mes.
oremus : ut et hic in luintne lidei, et ibi in lumine i. Misit de cwto, idest, de excelso vel de secreto
speciei lamquam in lumine viventium in conspectu suo. E, tibtravit me, dcdit in opp,o rium conculcantes
Dei placeamus. Auien. me. Dispersi sunt per omnes genies (£x Augusiino),
TITULUS PSALMI LVI. niisquam habentes stahilitatem , nusquam eerlam
278 sedetn. Propterea autem adliuc Judsei suni, ut libros
1. In finemnedisperdits, David in tiluli inscriptione, poitent ad confiisionem siiam. In quali libro sunt ,
cumfugereta facie Sautin speluncam(I. Reg.22. el i-i.j. ailende : Codicem poitat Jndsens, iuide cre lat Cliri-
Psalmusiste lendit in linem, id est, in Chribtum,admo- siianus. Librarii nosiri facii sunt. Deintle quid mise-
nens le, quicumquees, ne disperdasDav'u.1, id cst, ne de- rit de cselo Deus, aut a
houoresUiristumin li(u(imscrtp/ionemutaiaa le, id est, quiiuis euni liberavit, evi-
s olrahendo leipsnm a regno Chrisli, scilieel negando denler insinuat, ciim subjungil : Misil Deusmiseri-
Clirislumregcm esse Judreorum: iuscriplioneliluli mu- cordiam suumet verilaiemsuam. De hac missionedi-
l.ilaa quibusdamtunc, cttnilugeret David,id est Christtis, cit Paulus : Postqnam veuit plenittido lemporis, mi-
a lacie, id esl, a cognitioneSaul, id est, diaboli,velJu- sit Deus Filiiim suuiii in lerris, elc. (Galat. i.).
dseorum,inspeluncatn,id est, in humaniiatemvel sepul- Christus eslergo Dei iniscricordia, quia peccata di-
crum.Propter hocenim quod solamhumanitalemthrisli mitlif. Chrslus est veritas (Jotin. 1..), qtiia implet
cogiioveruni,et in sepulcroniorluumviderunt,nullomodo quud promisil. Aiiendemiseiicordiain ad te niissam,
aitendentesesseDeinn: quidam titull inscriplioneinmu- ei convertere a
laverunt,neganlesChrisluniesse regem Judseorum(Joun. ctirtis eslo de peccatis. Alteude veritalem, et se-
19:). Maieriaest Cltristus.In prima parte sicut in aliis promissis.
psalmisubi de passioneagit, praviiiittiloiationem.In se- G 5. El eriptiitanimam meamde mediocalulorumleo-
cunda paite qnse iucipii, Misitde cseloet liheravitme : num. Qui suni camli leonuni? Populus male sedu-
langtt hreviierne passionesua et glorilicalione.In tcrtia ctus a principibus sacerdotum.lili leones, isti leonum
quse incipii, Pataluni tor metimDeus: ostendit,se uia- caluli. Utiuies lieiiiiiciiiit. Omnes circumtledeiiint
gnam laudeinDeo ex sua gloriBcalionefacere.Ost,ndit eum, de quorum medio anima erepla est, sed cor-
Chrislusin hoc psahnoper mysteriumsureincarnalioiiis,
passioniset resuirectioiiis,atque ascensionislotummun- pus occisum. Unde et subdit : Doriuiviconturbalus:
dum Chrislianse lidcisubjiciendum.Per hoc videlicetin- Nolite (inquit Dominus) timere eos qui occidunt
tendeiisoinnesadnionere,nl ntillussit qni velil se ab ejus corpus, animam auiem non possunt occidere (Matth.
regi o jier inli.leblatemsubtrahere.Elhocfnit proponcn- 10.). Quid ciiim nocere possunt bonis, lanttimniodo
do nobisincarnatioiiemsuam.passionem,resurrectionem, corpus occideiido?Imo adjuvant, duin ciiius mittunt
ascensionemsuam.Sic ergo incipit: ad regiium. Aperte autem tlicit, Dormivi.Morsenitn
PSALMUS LVI. ei soninus fuit : quia quain fatile qnisque jioiest ex-
(ilari a somiio, laui facile fuit Doininonosiri a morte
2. AJisereremci, Deus, miserere mei. Audis magi- resurgere. Uude ipse ait : Poiestatem haheo ponendi
strnm oranteni: disceorare. Ad hoc enim oravit, ut auiiiiam ineain, el ilerum suiucudi eam (Joan. 10.).
docerci orare. Ad hoc |iassus est, ut doceret paii. Dormivi(inquit) | rius in pas-ione contttrbuttts.Tur-
Ad lioc resurrexit utdocerei sperare resurrectionem. baverunl illi, dormivil ille. Magna huinililas lurbali.
Geminando orationem, magnam nobis insinual ne- Magna potestas dormicniis. Nec poierant turbare
cessiiaiem. Potest ctiain hsecoralionis geminalio ad ilii, nisi quantum voiehal ille. Qui fuerunt illi con-
diversa referri, hoc modo: Misereremei Deus, dando jv lurbatores? Filti hnminum, idest, Judsei qui debue-
iniliiconstantiain in passione , Miserere mei, facien- rtint esse imitaitires patriarcharum et propbelaium
do me resurgere. El debes miscreri, Quoniamin te, ratiouabiliter viventium. Quomodo occiderunt, qui
non in alio, confidit uttima mea. Ac si dicat, Non ferruiu non iiabuerunl? Dertleseorurn arma et sa-
tanluui coiiildo in Le in prsesenti, sed etiam in lu- giaw, el lingua eorum, gladius aculus. Denles signili-
luro. Non secunduin corpus tautum, sed secundum c.inl iiiordeiiies locutiones , qiiinus tainquam armis
aiiiinain. El ideo adhuc sululil, et in umbra altirum et sngiuis modo coininus , modo de longe, modo
luarum sperabo. A simili dicium esl hoc : sicut tn manifesie, modo occulte vulnerare mnliti sunt. Noli
Evangelio Dominus Jerusalem ail: Quoiieiis vului atfendete iu<riues inaiius, sed os armatuni. Inde
lcongregare filiostuos quemaduiodiimgallina congic- gladius processit, unde Chrislus occideretur, qtto-
gat liltos suos sub alis, ct noluisti (Miillh. 23.)'/ Di- uiodo et de nte Christi, unde Judsei occiderentur.
vin.i qtiidem bonilas qnodam quasi materno affectu Nam habet 280 >">'gladium bis acutiim , et resnr-
alis susemisericordi;eet potenliseproiegit, alque ab gens jiercussit ens, ut fateret fidelessuos. 111 i malum
a stu vitiorum defendit sperantes iu se. Bcne autem gladiiini, iile b iiiuni: illi .-agittas malas, ille bonas,
subjuiiciiim est: Don c transeat iniquitas. Modo in scilicet verba bona, unde sagiftat cor fulele, ut ame-
Itoc sseculoquanuliii durat iniquita-.,unicuique justo lur. Qnando ergo percusserunt, nisi quando cla-
sjies necessaria esl, ut sperando seierna bona pa- liiaveruiit: Crucifige, cruciflge (Matth. 27; Joan.
lienter tnala sustineanl temporalia. Hiuc Paulus ad- 11).)? Et quid tibi fecerunt, o Domine? Exultat hic
iiionet dicens: Spe gaudentes. in trihulalione pa- Propheta : Vidit in spiritu Domiuiim liinmlialuun,
871 HUFINO PRESBKTERO ASCRIPTUS 872
flagellaium, spinis coronatum, ligno suspensum. j l^commendetur et opere. Deinde expleia passione,
Illos sajvi.ntes, illum vero toleraiitem. lllos exul- caruem suam denunliat suscilaiidam , cum subjuu-
lantes, illum quasi viclum. Et post lantam humilia- gil:
tionem cognuvil euin resurrecturuin, et oninia illa !). Exsurge gtoria mea, exsurgepsallerium et cy-
quse fecerunt Judsei ssevienies, facia esse inania : thara. linpeiando dicit, Exsurge, tamquam habens
elaius gtudio taiuquam videret lieri, exclamat et potemiam ponendi aniinam suam , et iierum su-
dicit : mendi eam (Joan. 10.). Gloriam aiitem dicil carnein
(>.Exaltare super cwlos, Deus. Homo in cruce, suam, propier iiiiniortalilaleinet dtvin latein. Magia
Deus super caelos.Keinaneant in lerra srevientes : tu enim gloria fuit Chtisio exsurgere, atque ad dexle-
in crelo esto judicans. Et in omni terra gloria lua. raui Patri- sedere. Declarat eiiun suaeresurreciionis
Diuninoenin re idenle in cselo ad dexteram Patris, horam, cuiii subdit : Exsurgam dituculo.Mane etiini
ubi(|ue lerrarnm piredieatn est gloria resurrectionis prima sabbati rcsurrexilDoniiuus Jesus (JMaic.10.).
ejus, et divinitatis (Marc. lb.). Evaliatnin in cselo Et uinie una caro resurrexii, inde surrexerunl duo
Doiniiiiiinnon videuins, sed credtmus. ln omni au- organa: Psaltertum videlicet et Cylhara. Psalterium
lem terra glori.im cjus non tauiiim credimus, sed sonat a sttj eriori parie, Cythara ab inlenori. Per
eiiam videiuus. Deinde ad verba passionis redit , at- carncin suam Doininus duo geneia facioriuii 0|>era-
que iu persona Doniinidicit : lus e?t, cilicet miracula et |iassioue-. M.raculade
7. Laquemnparaverunlpedibus meis, idest, (hcep- super fueruiii, passioues ab in'e, on. llla quse fecit
tioneni aclibus meis pi-;< tenderunt : a simililudine iniiacula divina erant, sed per catneni le.it. Caro
avis, qua: in laqueo jiedibus leiint-lur. t'i incurvuve-.,* ergo divina (>|.erai,s psalterium est. (iaro buinana
runl tmiiram meam. Qtriiiluui ad opiuioiieiu suaiu. paiie.is cythara est : illiiuiiiientur ca-ci, saneuiur
lla enini putaverunt eaui inctirvasse, ul an pliusnon segroti, lesurgant niortui , sonus psallerii est. Lsu-
poset ad corpus redire et resiirgurc. lloc auleui riat , siiiat, dormiat, tlagelleiur, occidaiur, sepe-
quod de uoslro Redemtore diciiur, quotdie a inali- lialur , soiius cytlniraeest. Ilahes ergo in uifa carne
gnis spirilibus conlra nos agilui. Laqneuin eniin pe- psalieiiiiin et cvtli.ir.ini.Et ista duo genera lactoium
tlibus nostris parant, ipna occuila lemamenia boms iinjiie.eruni i.vaogeliuni, e, juanlicaiitur Gentihus.
nostris aciibus praetenduni, ut iinpetii nl. Auiuia Et lnt fructtis passioniset resiitreciiouis.
vero incurvatui, cum de bouo a>iuialuin relleclilur. 10. Confiteborlibi in populis, idest, atquiram tlbi
Aniinri incurvalur, quoliens lerrenis desitienis ini- confessores in Judseis , et Psalmum dicam iibi in
jilicaLur.Ilinc Proidieia de iniinunilisspirilibus ait: Geniibus,idesf, taies acquirani in Gentibus, qui psal-
Qui dixerunl aniune tuoe : lncurvare, ul transeainus inum dicent, idest, bene operabuniur. Vellirtt, idest,
(isai. 51.).llecta ijuippe staianima, cuin supemade- ad honorem liiuni, confitebor et pstilmum dicam,
sitlciat, cl iieqiiai|iiain lleciilur ad ima. Sed maligni idest, laudem el honam operatiunem prsedicabo,
spiritus, cuni hiiiic in sua rcctitudine stare conspi- non soluin III Judaeis, sed elinn in Genlihus. At-
ciunl, per eam transiie nou possuut. Transire nam- lende qnod ipse Filius Dei tx tanta justitise actione
que eorum, est immuuda illi tiesideria spaigere. Di- lioii qiu-rit gloriatn suam , sed ejus qni misileuiu :
cniitergo , lncurvare, ul iranseaiiius : quia si ipsa se ul non glorietur in se oinnis caro, sed qui glurialur,
ad iina appeicnda non dejicit, coutra hanc i.luiuiii in Doiiiinoglorietur (2. Cor. 10.). Et tuerilo conlile-
perversitas nullaLenus convalescil , et iransire per bur tibi ? etpsallam :
eaui iiei|ueunt, quam contra se rigidaui in supern.i (j 11. Quontammagnificttlaesl usquead cwlosmiseri-
inlentionu | ei tiuiescuul. Nos ergo, frair. s carissinii, cordia tua, el u^quead nubesverilaslua. Per cselosin
nos viain maliguis iu nnbis spiritibus dainus, ciiui hoc loco inieliigiinijs angelos, archaugelos et csele-
lerrena concupisciiuus, cuinad lemporalia appelcnda ste^ alias virtutes. Per nuhe- riutein prsedicatores
curvamur. Pudeat ergo terrena co.icupiscere, et veritatis, hoiniues puitautes 282 islani cariiem ca-
dorsa inentium ascendeiitihus adveisatiis praibere. liginosani : iinde Deus tonat juaicejitis, et coruscat
Foderunl unie facicm nicam fovcam: et incideruntiti tiiirai-ulis.l.i c.ilo augeli l.iuilaot Deum, videnles
eam. Paraveruiit tiiihi mortein, scd seipsos imerius ipsani .spe«iem veritatis, sine ull.i caligine visionis.
occiderunt. Nemo juius p, ccat in alleniin, quaui in ibi veritas : et non est opus mi-ericordia sursuni,
seipsum. Eovea peccai.ois est mala conscieniia. Ibi ubi ntillus est miser. Hic auieui in nostra iniseria
necesse est omnes in.iios cadere. Putas euui iu lo- utique misericordia necessarii est. Viderelur ergo
veam non cecidisse, qui liicem Cbristi perdidit , et cougrueiiuus dici potui-se , Qtioniam inaguificataest
csecitate percussus t-sl/ Si non cnderet in foveam, usque ad cselos veriias tua, et usque ad nubes mi-
viderel ante se. Ne»citquo eal. Quomodoqui ainbu- sericurdia lua. Sed si subliliter aitendatur , valde
iat in via, ciim ceciderit in foveam, pcrdit viam. prsestanlius et mirabiliiis est ijuod dtcitur, Et nu-c-
Aflligit lemalus? Parat libi foveaui, ut intereas. Tu ricordia tisque ad cselos, et usque ad nubes verit.is
in pressura es : iile gantlet. Lteliiiainiqna facieniis, exaliata. Omnipoiens eniin Deus per misencordiain
281 'l's.i cst lovea. Illut: quicuiuque cecideril, ocu- suam peccatores liuiuines levavit usque ad angelos.
los pcroit : perdi'. et vitam pernialam coiiscientiaui. Unde iitinc dicitur : Quoniam matjnificala esl tnmri-
Et bene ait, unle factetnmeam: qtua noueuni laiuit. Q cord.a usaueatf cwlos.Et quia veriias quae in angelis
Seie is est tradilus , voleus oecisus. Ex quibus ver- pollet, venit ad hoinines . recie subjungitur, Etve-
bis ver:t notiis i.isiniiatur Doiuini nosiri palienlia. ritus lua usjue tul nubes. Clona Deo nostro, quia
Uiide et aubdiiur: nec deseruit nos misericordia facere beatos , nec
8. Paralum cur meum, Deus , paralum cor meum. fraudavit veritatem ; sed sanavit uculum cordis uo-
Uli paraveruut mortein, et cor ineuin paraiuin eslad stri, ut eum pnstea facie atl faciem viuere valeamus
oniuia libeuti aniinosiisiineiida. Id.-o rcpelil, ut per- (I. Cor. 13.). Pro tanlo gaudio et ulilitale repetit
severamiaui uolet in patieutia. Possei enim ad bo- P.-alnii.-t.iversiim, piein jani dixit:
rani stisiinere, et postea delitere. Verbi iiaque repc- 12. Exultare super cwlos Deu», et super omnem
litio, coofirmatio est. Uunoriimaulein palienlia pra- lerrum qloriu tua. Qui fort tssis ideo repelitur, (juia
paatione cordis extipit vuluiilateni Dei, et gloriatur cin a liiint versiitii maxiiiie tnieiiLoet utilit.ispsaliui
iu liibulalionibtis dicens : Puruliim cor meum, Ueus, versatur.
pa atum cor tneuiii. llli (Ex Aitgustino) |iaraverunt TITULUS PSALMI LVII.
fovejui ad ippriinendiin, ego auteni jiaralio cor ati
I /ii finem ue disperdus,Duvd i/t (t(u(t inscriptione.
loler.uitum. Propierea tlli inciderinit tn eani : Ego Psaitnusiste
auleiii Canlaboet psulmumdictuu. Canliis rclerlur ad tietu dispi-rdas intet.di iu iuieiu, id es , Ch.istuin.Monens
aniini jocunditatein. Psalinus ad bonaui uperalio- iiiscriptioneuiuialaa Dav.d,id esl, delionorcsClirisliuniu liluli
quibttsdain, scilicet ne iniuuasre-
netii. Ad ouinipoteiilis Dei laiidem cantus cun» gnuuiClin.li, teipsumstiiilrahendia regno ejus : sed per
psaliuo dcbet cuucordare, ul quod ore pi'0'ortur, re0'cui Jtiilseertiuiconliteai-is<hiistum.Et haicesl inleo-
R15 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 874
lio, sicutin alio psalmo: ne disperdas Cliristum.Matcriaj!i sed serpentinum et venenosum. Erat enim invidirje
suut Judseiper opposilum,quia Christusdebet esse prin- venenuin in furore eorum. Audi cujus serpentis furor
cipalis. Admonemurin boc psalmo,ne snbtrahamura in illis erat. Sicttt aspidis surdw, el oblurantis aures
Cbristiregno,id est, a sanctorumconsortio.Et hoc facit suas. Ideo surdse, quia obturat aures suas.
Christus,nobisproponendoJudteorumcjecitatem,et eo- (i. Quw tton exaudiet vocemincantanlium, et vene-
rum localemdispersionem,et ftiturain eorum daninatio-
nem: ul visamalorumfacta damnalioneterreamurab eo- fici incaiitantissapienler. Hic dala est quatdam simi-
ruin imitalione.Projioniteliam nobis Iseliliamjustorum, litudo de Marso. Qui incantat, ut educat aspidem de
quamhabent spe futurseglorire:ut visa eorum Iretitia, tenebrosa caverna, utique in lucem vult educere.
nosad eorumimitationemalliciat.Voxprophetro: Illa auiem amando cavernas suas, quibus se involu-
PSALMUS LVII. tam occullat, dicitur, quod cum exire noluerii, re-
eusans audire lllas voces, quibus se cogisentit, allidit
2. Si vere uliquejustiliam loquimini, recte judicale unam 284 aurem terrse, et de cauda obturat alte-
ftlii hominum.Ac si dicat: Vos Judsei, qui eslis lilii ram. Atque ita voces illas, quantum poiest cvitans,
hominum , qui debetis esse imitatores patrum ves- non exit ad incantantem. Huic siniiles dixil Spiritus
trorum prophelarum raiionabiliter vivenlium : si Dei quosdam non audienles verbum Dei (Mattli. 23;
vere loquiminijustiliam in lege el prophelis (quod JLUC. II.), et non solum non facientes, sed omnino
utique facitis) recte judicate, idest, discernite et ne facianl, audire nolentes. Ita isti, cnm prsedica-
crediie, quia Christus Dominus noster ipse est Deus. tores volunt eos de fovea, id est, de profunditate
Hunc enini vobis commendat et prophetat justiiia vitiorum suorum extrahere, et hoc, quod peccalores
vestrse legis. Vel, Rectejudicate, idest, vivite, discer- sunf, niaclare (unde diclum esi Peiro : Macta et
nentes bonum a nialo, secundum justitiam quam lo- 'B manduca [Act. 10.]) et venenum, id cst, peccata
quimini. Nam bona loqui, ct mala agere, judicium inde extrahere : ipsi nolenies veritatem obaudire, sed
damnationisest. Unde et ipsa Verilas Pharisrjeisail: iu foveasua permaiienies, ad veram lucem aspirare
lPypocrilse,quomodo potestis bona Ioqui, cum sitis nolenles, alleram aurein cordis lerrse, id est, prse-
mali(jtfalt/i. 12.)? senli delccialioni apponunt : alleram vero cauda ob-
3. Etenim in corde iniquiltttes operamini, in terra. turanl, id est, memoiia prseteritarum deleclalionum.
283 Iniquitales in corde operari, est malam gerere Non ideo (Erc Augusiino) dicit Sapienter, ut incan-
volunlatem. Volunlas enim prava apud Deum pro tationein laudet, sed ad simililudinem valet. Factum
faclo reputatur. Et bene ait, In terra, id est, lerre- est boc, ct in primis temporibus fidei. Stepbantis
nis inhserenles. Nam, cum in terra cor ligitur, inde niartyr proedicabatveritalcm (Act. 6.), et lanquam
iniquitas in corde generatur. Injustitias manus veslrw lenebrosis mentibus, ut eas in lucem edcceret, in-
concinnant.Id est, pravis voluntatibus pravseactiones cantabal. Ubi venit ad coiumemorationem Christi,
vestrse concordant. Vel injustilias manus concia- qtiem illi omnino audire noliet.it,quid de eis Scrip-
nare, est injustas actioncs injuslis aggregare. Juxta tura dicil? Clauserunt (inquit) aures suas. Quid au-
quod alibi per Psalmistam dicitur, Appone iniquiia- lem posiea fecerunt? Passio Slephani narrata decla-
tem super iniquitalem eorum, et non intrent in justi- rat (Act. 7.). Non erant surdi, sed surdos se fcce-
tiam luam (Psal. 08.). Et juxta Joannem : Qui sor- ruut. llli, inquam, locuti suut falsa, sed qnitl faciet
tlidus est, sordescat adhuc (Apoc.22). Deinde con- Deus? Audi sequentia.
veriit se ad audilores, aique eorum errorem et du- 7. jDeusconleret denleseorum in ore ipsorum. Id
rifiaui cordis osiendit, ut auditor quisquecaveat, ne ,p esi, destruet mordaces qusestiones in responsione
similiier errans similiter pereat. Ait ergo : eorum : sicut scriptum est, de iribulo Caesaris
i. Alienatisunt peccatores a vutva, id est, ab ipsa (Malth. 22.). Quid est in ore ipsorum? Ut ore suo
egtessione : erraveruntab ulero, hoc est ab ipsa con- contra se prontiiitiarent. Coegit eniin illos, ore suo
ceptione. Loculi sunt falsa. Relicta veritate. Non seulenliam dare, unde dentes eorum contererentur.
hoc ila accipiendum est, ut eos in uiero matris suse Cum enim dicerent, in nummo esse imaginem Cse-
errasse intelligamus : neque enim lunc potest esse saris, et Dominusquse Cajsaris sunt, Csesari, et quse
puer capax sensus, aut intelleclus. Sed ita sentien- Dei sunt, Deo persolvere prsecepisset : non habue-
tlum est, quod omnipotens Deus ab ipso utero ante- runt quid responderent (Ibid.), unde morderent,
quam nascanttir, prsecognoscil,qui peccaturi sunl, quia contriti erant dentes eorum in ore ipsorum. Sic
atque in errore et falsitale perinansuri. Hinc esl, et de Joannis baplismatc inquisiti, nescierunt quid
quod cum adhuc prsegnans esset Rebecca, et ge- responderent (Matth. 21.). Aspidesergo erant Judsei,
minos utero portaret, dictum est: Jacob dilexi, Esau quando insidiabantur Cnristo, insibilare et venena
auiem odio habui (Gen. 25 ; Rom. 9.). Occultumibi imniitlere inolicnles : sed conlriti sunt denles eoium
judicium Dei, et ideo magis timendum. Aliter nas- in ore ipsorum. Postea clamaverunt, Crucilige, cru-
cuntur inter viscera Ecclesise parvuli : lioiium est, cifige (Joan. 19.). ,Iam non est lingua aspidis, sed
ut lormati exeant, ne ab orlti labantur. Generet le freiuitus leonis. Sed molas leonum confringetDomi-
mater, non aborliat. Patiens esto, usquequo forme- nus. Sicut per dentes accipimus mordentes quseslio-
ris. Teneanl te materna viscera, usquequo cerla sit nes : ita per molas inlelligimus fortiores et acriores
in te doctrina veritatis. Si auiem impatieniia tu con- de morle Christi persuasiones. Prius occulle deci-
cusseris viscera matris, cum dolore quidem te ex- D pere lanquam aspides lentabant, postmodum ccepe-
culit foras, sed tuo magis malo, quam suo. Qui eru- rtiiit in niortem Christi aperte frendere, ut leones.
ditus esl in docirina, et non credit, aut male vivit, Crucilixus est, resurrexit, ascendit in crelum, gluri-
a vulva egreditur tanquam formatus, sed repellitur iicaius est, adoratus ab hominibus, a regibus. Molse
tanquam alienus. Qui incipit erudiri, et nondum ad ergo leonuin confractsc suni, id est, accusaliones et
pleuum edoctus a societate sanctorum egreditur : ialsa teslimonia,qusejamadversus Christum profcrre
hic tanquam abortivus ab utero mairis Ecclesire eji- non possunt. De quibus adhuc subditur :
citur. Quiaergo Judsei, ex quo Legem cognoveruiit, 8. Ad nihitum devenient,lanquam aqua decurrens.
a lide et juslilia ipsius maternse Legis recesserunt : Onines supeibi et iinpii sonantes ad saxa superbise
recte de eis nunc dicitur : Erraverunt peccatores a su;e lanquani aqua decurrunt, et ad nihilum deve-
vulva. Quia vero minus capaces quidam ex eodem niunt. Atlende perseculores martyrum : sonave-
populo erudiri conlemserunt : dictum est de ilbs, iniil ad teinpus velut lorrens : Cucurrerunt in rivis,
Erraverunt ab ulero. Et quia alicnaii sunl et erra- quanium potuerunt : siecaii stint rivi, vix eoruui
verunt, ideo locuti sunl falsa. Qui enim reliuquit reperiturmemoria. Et non solum ipsi, sed toturn hoc
verita-.em, necesse est ut loquatur falsitatem. Ecce .seculuiu ad tenipus persirepit, curril tanquam aqua.
ad quantani vesaniamdevenerunt errantes. Fluit in vinis et concupisccnliis, quserens quetu
5. Furor iltis secundum simililudinem serpenlis. trahat. Non limeantur ergo mali : noti possunt 285
Error eoruui versus est in furorem, non humanum, permanere. Necesse cst (Ex Augustino)decuriani ad
PATROL.XXI. 28
g-.\ RUFINO PRESRYTERO ASCRIPTUS 876
locum suum, ad finem siuim. El tamen de islo lor- I!i compuiictio pcenitenlise, sed scrse ct infruc,tnos;e,
renle liibit Dens (Ps. 109.). Et quia l>ibt, prop- sicut spinaruni sfenliias. Pceniienlia hnjus leuiporis
ferea e\altavit taput : t|tiia passus cst, proplcrea tlolor medicinalis o-t. Poenilenlia illius lemporis
resttrrexit. Si nollet biberc in via dc inrrenic, non dolor pcenalis est. lloc non intelligunt, qui amant
morcreitir, non restirtieret, nnn glorilicaretnr. Ergo b.inc transiiniiain voliptatem : quia Superci-cidit
de lorreule in via bibit, propterea cxaltavil caput. ignis, ei noii videruul solein. lgnis isle, Sicul viven-
Exaltatuin cst jam caput no.-lruin: scqu.intiir euin tes, sicut in ira absorbcleos. Id esl, deglutiet et vas-
memhra sua, hibeudode torrciite. Non liineant aqtias tabit. Qnare non tlicit viventes, s,>d sicut vivcnles,
perslrepentes, pojuilosminantes, per-equentes : quia nisi qtiia afalsa est vila iiupioruui? Non enim vere
Deus : lnlendil arcttmsttum dtmec infirmentur. Arcus vivit, qui Doniino separaiur. Et quare nou ira, sed
Dei stint niinar.Dci, quae non e.essant. Inieiidilur ar- sicul in ira : nisi quia tranquillus hot: facit Dens?
ens, nondum ferit. Multi inlirniati sunt, ipsius arcus Sictit scriptuni cst : Tu auiem, Doniine virliiiuiu,
iiitensioiie leriili. Nam liinc infiruiatus est ille, qui ctini tranquillitale judicas (Stip. 5.). Vel sicwfin ira,
dixif : Qiiitl me juhes facere? Ego stun (inquif) .lesus ei non dicenda vere ira atl eomparationem ejus, qtise
Nazarenu-, queui tu persequeris (Act. !).). Qui cla- vciitura est in judicio. Untle autcm piiniuiiliir niali,
niahal tle c;clo, aiciim lendehal. Mulii er::o, qui imle ad jtisliiiain prolitiunl bonj. Nain subditur :
fueruiit inimici, inlirmati el conversi sunt. Noloerunt II. Lwtubilur juslus, cum viderit vindiclam. Non
diu eiigere cervices suas ridrcrsus persevcraniiaiu ideo loeialiiliir,nt pravnrum vindicla sit juslo caussa
exlenli rirctis. Nam et inliniirittis est ille, qui dixit : Isclilite.Si d ideti Isctahiiur, quia ijise non eril parli-
Quaudo infirnior, tunc polcus suin (1. Cor. 12.). -JJ cejis eoruni puiiiC Alleiule pceiiain inaloiuin cliam
El ciiinoraret n se lolli sliinnliini carnis, ei respon- in hoc seeulo, eliatn inler suas voluplates. Ecce diiin
simi est : Virliis in inliiniilale perficilur. Vcl inlen- t|uidatii tlesiderala possidenl, qusedam alia deside-
tlcre arcuni,esl \imliciam prnqiarnre;ilonecinliimen- rant, ad t|ii;e pervenire uon valeut. l'ro his, t|usenon
lur, id cst, pcnitns a suis viribus debililentur, ut ulie- habcnt, criiciantur desitlerio : pro bis, quse hahent,
riusnon valear.tnocere bonis. Tanitim eniin permiitit aut tedio ciuciiiiitur, aut tiinoie. Ecce iile a-sluat
Deus malos in li.nis desrcvife, quanlum boc bonis avaritia, aiins fcrvet luxuria, alius iraenndia accen-
norit jirodesse, vcl ad correctionem moruin, vel diiur, aiius invidise lacibus iiiflainmuiijr. Sic se om-
aiignicnltim virttitiiin, sicut scriptuni est : Fidclis nipotcns Dens in prsesciui a maiis vindicni, eosiiue
Deus, qui non jicriniltit vos lentari supra quam ipsis suis desidcriis, el viLiisilagellal. Uauc vindic-
ferre possitis, scd facit eliam ex leniatione proven- tain, tiini videiif justus, irciabitur : quoniam adjultis
lum (1. Cor. 10.). Undendhuc dereprobis subditur: per piam Doiniuj graiiam, talihus uon implicalur.
9. Sicul ccra, tjuie fluil, auferentur. Non ait con- Iloc quoque vivendo, Mtntus suas lavabitin sunguine
vertenlur, sed aufereniur. Consumil enim eos seslus peccalorum,id est, acliones spas maiidiicabil ex con-
vilioriim, sicut ignis ceram. Solvuntur ab omni cou- sidcraiione viudictsereprohorum. Quando \idel pec-
slautia vitltit's, euntes in libidines suas soluti et catoris pcenam, prplicit ipse, et mors alterius valet
fluxi. De lalibus dicit Aposlolus : Trndidil eos Do- al vitam ipsius. Alfendc ergo inipitup pereuntem, el
liiinus in coiitupiscentias cordis eorum, in immtin- purga te a pectalis. lta lavubis riuodauimodontanus
diiiam, iil I.iC.unl quse non convcniuul (Rom. 1.). tuas in sanguiiie peccaioris.
Dcintle enuiucrat niulia mala iu qtisc delluunt dis-
soluli lanquam cera : el postoa subdit, Quoniam qui *- p 12. Etdicet komo, Si ulique est fructus juslo : uti-
talia agunt, tligni sunt niorle (Ibid.). Unde boc se- que est Deus judicans eosin terra. Ille veracitei homo
dicitur, ijui sua ulitur ratione. llic dicct, est
qnitur, et ilicit : Supcrcecidit ignis, el non viderunt fruclusjusio. Eliam in hac vita, anieqnam Utique veniat ac-
solem. Alius (Ex Augusio) ignis e.-l avaritirc, alitis terna. In lide esl in tcniaiioue ct tiibula-
luxurio, alius alius alius iracun- frucius,
superbise, invidire, lione est frucius, in puticntia est Iructus, in carilate
dire. Talis ignis iiimosus e-t, et lenebrostis : supcr e-t frnctus jusio. Quod si ita est, ulit/ueesl Deusju-
quem ceciderit, non ridebit solem. Non dico ilhmi, dicans, idcst, damnationc dignos reputaus eos malus,
qtiein fccit Dominus oriri super bonos ei malus nondiim in extreino die, iiondiim in
(Matlh. <>.);sed illum dico, de quo illi dicinri suut in liondum apud iuleros : sed hic in lerra. igne ajferno,
Probal ab
judicio : Et sol non ortus est nobis (S«;>.f>.).Trans- opposilo, ac si breviler dicat : Si jusio esl Irucius
ierunl omnia illa tanquam umbra : erraviuuis a via s ilulis in bac lerra, in eo
vcrilatis, ct juslitise iiimeii nou luxit nohis. Ergo, ufique et inipio esl jiitliciuindamnationisquod 287 juslus esl,
siuiililer in
fratres, igncni concujiisceiilia:liineie, si i.on vultis hac lena, iu eo qnod iinjiius est. Conlraria eniin
liquelieri sicut cera n lacie Dei. Et noiantlum esl, conirariis conveniunt. Aitendat igi ur honio discretus
quia peena impioruin duas s|iccies habei : unaiii in ct judicet. Sic eniui adnionet psalnius : Recte jndi-
pracsenti, alterain in futuro. Una ignis conciipiscen- cate, filii lioininuiii. Discernat bonos a malis et eo-
lisc, altcra ignis arlernus. Ilanc pcenaintoncupisccn- ruiu e\eni|ilo lugiat eos, qui peieunl, ne et ijise
li;i: conimeiidal uobis S|iiritus Dei, usq.ie iu linem siuiiil Eos aulem qui salvi liunl, iiniiari
psnlnii. llauc caveanius, el in illain Itrribilem non siudeat,peieat. ut ci i|bt, iiuxilianlc Doniino, eaiidem salu-
incideiiiivs. Delcctatio t|uidein (Ex eodt-m)camalis,
ciiin hoinine nascittir, sed qtii benc erudilur, tito D lem consequi valeat.
videt boslem suuin, el aggreditiir, et luctilur ct cito
viittil. Qui aiilem illaui eoneupiscentiani, cinii tjiia TITULUS PSALMILVTII.
de pct-cali propagine nalus csl, negligit vinceie, tt 1.el 2.Sicul(ExAtigtislino) soleLScri|ilurajisalmortim mys-
tiiiili.isatlhuc cxciial, exerilquc libidines, dilliculter terta in litttlisjionere,et Irontempsainiisublimitatesacra-
286 cas supeial, et adverstts se ipse divisus, igne inetitidecorare: iitscianuis1(111 intraltirisunius, tuin tani-
|iro|irio coiicreinalur. Et ne illi inielligerent hoc qitainsuper posteniquidiutiis agaturlegerimus,,vel cujus
taulum lieri in futttro, couverlens se ad eos, nt at- duiinis sit, vel (|uisnamsil illinspuediipossessor:ita tt in
lioc
teniiores reddat, (letcrmiiial sic : Super vos cecidit [Vers.1.] psalmoscriptus est titulus de tiiilo. Habet eniin,
ln fmem,nedisj,erdasDavidin liiuliinscripio-
ignis, o Jiiltei, qmtnUomtsitSaut, et custodivitdomumejits, titinicr-
10. Priusquam intetttgerenlspinw veslrwrkainuum. ne, ficerel eum (1. Iteg. 18.el 19.). Psalmusisle lendil in
Id csl, priusquani inlelligere vos facereni [icccata tinem,idesl, iuChrisliiui.Adinonens,,iie tu quicumquees,
veslia rhamiiuesse similia. Khainnusesi bcrba prius disperdasDavid,id est, Clirislumintittili iuscriptioue,hoc
mollis, deinde qnando maturcscil, at-iitissiinosacu- estquod dixi,liLulusde lilulo. (JuaBiiaiii enini sit lilulihu-
leos habet. Sic sitnt jieccaia : jirius quidem uioliia et jns inscrijjtio,quatncorrnmpivetal, livangeliuqiiudkat.
ileleclabilia suui, scd deinde gravissime ptingunt. Nanictiiii DontiniHcruciligeretiir,lilnlus iust:ri|Jtusc.-,ta
1'ilalo,e.Lposilus,RexJudieoruin(Mattk. 27.),tribuslingiiis
'J'eiii|wralem enim delcclaiionem iloloros et com- Jlcbrtca, (jrteca, etLaiiua : qurelingtia) toLoorheinajti.no
puiictioiies sequuntur toiiiicuioriiiu. Tunc erit et excellunt.lgitur si ItexJudseoruuicrudlixusest, et Ju.toi
 877 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 87«
regem suumcrucifixerunt,crucifigendoeum etiamregem A '_ d.tos. Ctim enim justi sihi et sani viderenlur, medi-
gcnlitimfeterunt niagisquam occiilerunt. Et quidemquan- cinam recusaverunt, medicum occideriini. Forliiudo
tum in illis fuit, jierdideriintChiistuni, scd sibi, iionno- isia non samlas est, sed insania. Ad hoc erg.. venit
liis. El mnrtuuscsl ille pro nobis,el saiiguinesuoredemit magister huinilitatis, factus pariiccjis nosirse
nos, el nonest corruptustiuilus: quia ille est rex et non latis, ut nos doceret infirmari, et peccata fragili- nostra
solumGentitim,scd etiam ipsorumJudteorum. Ergo tte
corrumpusoptimo et pruplielice: quandoquidemet illi confiteri: ut forles sirnus non in nobis, sed in Deo.
Judiii suggesseruiitlunc Pilato,eldixerunl: Noliscribere Ostensa necessilate suse iiberationis oslendit, quia
rex Judseoriim,sed scrihe,quia ipse dixit se regem esse dignus sii, ut deheat liberari, cum suhjungit:
Judseoniin.Nam iste ( iiiquiuiit)lilulus coiifirmabitno- 5. iniqititas tnea, neque peccalum metim,
bis illuin regein. El Pllaitis, Qttodscripsi,scripsi(Joan. Deus.Neque Iniqnitas quanlmn ad proxiinum, Peccatuin
l-.t
19.). impletumest, Ne corrumpas. Tilulidicoconfir- ad ine. Vel iniquitas in graviorjbus, |>ecca-
mati tunc, cumSaul, id est, Judaicuspopulusmisitcuslo- quantum
des, el cuslodivildomum.id esl sepulcrtimejus. Sed quid tum ininlevioribus. Intelligi potest lortes, id est, su-
est quodsubdit, Ul interfiieret eum? Kuniquidnon erat perbi me irruerunt: sed culpam non invenerunt,
interfectus Jesus, t|uando|>ositusest in sepulcro? Sed sed poiius: Sine 289 iniquilatecucurriifid est, bene
aliuderat quodqurerebantinterliccrein eo, videliceLno- operatus sum : ei direxi alios ad bcrie operanduni
men el famamejus. Ideo el sepulcrum cuslodieiuut, ne prsedicatione, et exemplo. Sine iniquilate currere et
Discipuli corjms ejus furarent.r, et dicerent, Surrexil a tlirigere , est sine admixtione mali perfecte vjvere ,
mortufs (Mitttk.27.). Cnslodivitergo Judaicus populus et bonum
sepulcrum Chrisli, ut interficeret eum, id est, ut extin- bona Deo placere exemj-.lum aliis demonsirare. Non enim
gueret famamejus.IIocest vereChristuinvelleinterlicere, Et noiandum possunt, quse malis admixta suni.
nomen resurrectionis ejus extinguete , ut inendacium quod non ait, Ambulavi, sed Cucurri;
Evangelioprseferretur. Sed quomodoillud non ellecit IP quia non solum beneoperandum est, sed et ipsogres-
Saul, ut interliceretDavid,sicnec liocpoluitregnum Ju- su boni operis festinandiini. Juxla quod scriptum
dreornmeflicere,ut jilns valeret lestiinoniumcuslodum est: Quodcunque potest manus tua , instanter
tlormientiumquam Apostolornmvigilanlium.Materiaest rare:quia nec opus, nec raiio sunl ope-
Christus,de qna sic agil. In primaparte, petit liberalio- t;uo lu properas (Eccles. 19.). El Apostolus: Sic, apqd inferos
nemet exaltationem.In secunda oslendit conversionem
Genliiim,quaj i x illa Chrisli exalfaiioneeL liberatione curriie (inquii) ut comprehendalis (1. Cor.!).). Vel
proredit: el incipit ihi: Convertenttiratl \esperam. Jn ci/rrere licdemptoris nostri, est obedientiain Patris
leriia conversionemJiidreorum,quse incipit ibi: Et de libcre et sineHllo impedimeuto peragere: sicut
exsecralioneet nientlacio.In quarta ponil laudemquam ahbi scriptum est: Exuliavil, ut gijjas ad currendani
totusChristusde eo facit,pro sua stilicet liberalioneet viam (Pstil. 18.). Et iterum : Omnia
Judaeortiin288 et Gentiumconversione,quaeihi incipit, ciet qusecunque fa-
prosperabuntur (JJsa(. 1.). Et ne hoc videremr
Ego autemcantabo.Inteulioest, nedisperdasDuvid,sicut suis viribus atiribuere, ideo deprecans adjungit:
in CiEtcris.OstcnditChristus in hoc psalinopassionosua
Geniilesgratiamconversionsassecuturos,eteoiumexem- me6. inExsurgein occursumtriei.m. ,ic si dical: Adjuva
Judssosin tinemcotiverteudos.Eos vero qui in itifide- profeclu vrltiium, dando mihi resurrectio-
itate |>erstiteriut,sine misericordiapuniendos: his vide- nern : et vide. Id est, fac me videri aequaleintibi. Ex
f>lo
licet exemplisnosaduionereintendens,ut eorumperlidiam illa figura hocdictum esi, qua et illud ad Ahrriliam:
devitantes.conversorum vero lidemin uobiscouforniantes, Nunccognovi, quia limes Deum (Gert.22.), hoc
nosa regnoejus non subtrahamus: sed subjicistudeamus. nunc le feci cognoscere. est,
VoxChristi: Iguotus enim quisque est
ante iiilerrogationcm tentaliunis. Exsurge ergo, el
PSALMUS LVIII. (rj vide, id est, fac alios videre et cognoscere meam
3. Eripe ttte de inimicismeis, Deus mevs: et ab exaltaiionem: ut qui rne viderunt depressum, vi-
insurgentibusin tne tibera tne [Yers. 5.]. Eripe me de deanl excelsum. Et lu, DomineDeus virtutum Deus
intendead visitandus omnesgentes. Ut qtisein-
opcrantibus iniquitatem: el de viris sanguinum salva tsrael,
me. In his duohus versibus qualuor persectitoruni lirmre stiiii, et peccatis oneratae, visitare eas digne-
Christi genera designanlur. Alii enim sic inimica- ris, dando gratiam sauitatis , et mitteiido tuos prrc-
banturCiiristo, ut odium in corde tegerent (Matlh. dicaiores : tit sicut tu es Deus viiiulmn, idesl anne-
25. ei 27.). Alii sic, ut adversus etiin insurgercut, lorum, et Deus Urael, id est, Israeliiici |>opuli:°ita
atqtie aperta voce veritati resistercni. Ideo in jirimo esse digneiis et Deus Geniium, quafenus eas cou-
versu i>iab iniinicis eripi, et ab insurgentibus in sortes facias, et angelorum et Isiaeiiticorum (ide-
eum postulat liberari. Quidam insnper et prava opera lium. Sed valde treuiendum est, quod subdiiur;
coiiimsenint, inlantnm ut Salvatnrem ipstim ma- Non misereuris omnibus qui operanlur iniquilatem.
nibus raperent, trahcrent, et flagellarent (Joun. 18. Qnis eiiim sint; iiiiquitaic(/Vow.20.)? Sed hocde liis
et 10.) : quidam inlanliim dcssevierunt, ut in cruce vult intelligi, qui iii iniquiiale perseverant. Ergo
suspendereut, clavos in nianibus et pedibus ejus puiiiamus peccata nostra, si Dci inisericordiam quse-
iigercnt, latus lancea perfnrarent et, fuso sanguiiie, rimus. Namsi nos non puiiiinus, ille non miseretur,
occidcrent aiictorenivilrjc(Murc.15; Luc. 23.). Prop- sed punil. Quia iniqiiilas oinnis, sive magna, sive
terea orat in secuudo versti, ut et ab operanlibus parva sit, necesse est, puniatur, vel ab ipso Deo
iniquilatein eruatnr, el a viris sanguinum salvetur. judicante, vel ab ipso hoinine pceniiente. Et vere
Et necesseest ut cripias: intendes ad visitamlas omnes genies: quia, le aspi-
T
l'
4. Quia ecce, idesl, in manifeslo ceperunt animain ranle, coiiverteniur. Uoc csi qtiud snbtlit:
meam.Partem postiil pro toto. INequeenim aniinam 7. Convertenlurad vesperum: et fametn patientur,
Jesu sine corpore tcnere potuisseut. Ceperunt (in. ut canes, et circuibunicmlalein. Uoe jam factum est,
quil) animam ineatn: et huc t|iiodam avido et inor- et continitelii. Ililicia autem idolulatria ad vesperam
tliuaio ali|ue rninoso iinpeiii fecerunt. Unde et sub- in hac ullima seiaie ad CUILIIIII Dei cunvertuutur ,
dilur: Irruerunt in me fortes. Diligenter intueudum atque esuriendo, et sitiendo jusiiliam, fametn pa-
est qui sint isli fortes. Primo ipsuin diaboluni Do- tiuntur, ut caues, sicut peccutores. Cauun noniine
lnimis fnrtem dixit. iNcmo,inquit, intiare jiotcst in iueritodesignantui genles projiter immimditiam pec-
doinuni forlis, et vnsa cjtis diiipere, nisi prius alli- cati. Ex liis erat illa Clianan.ea, cui Doniinus ait:
gaverit foriem (Matlk. 12.). Albgavit enim fortem Non est bonum suuiere jiaiiein liliorum, et mutere
vinculisdaiiinaiionis, et vasa ejus, idest aniuias, di- canibjs. Quod illa recugnoscens, humiliier re-pon-
ripuil, suaque fecit. Sunt et iu hominibus quidam dit: Etiam Douiine. Sed ijuia famem patieb.uur, u(
fories reprehensibili fortiludiiie, qui praestitiiuntde canis, protinus adjunxit: Sed et catelli edunt de
temporali felicilate. Talem redarguil Spirims Dei in micis, quse cadtint de inensa dominoruiii suoriini.
alio psahno diceus: Quid glorians iu nialilia , qtii liiteudil ergo Dumiiius ad vi^iiandaiu eatn, propler
jiuicns es in iniquilaie (Psal. i>l.)?Ilursus fortes lidein et huiniliiateni ejus, et ait llli: 0 mulier, uia-
ulii sunt, qui non de vitiis, sed de justnia sua prse- gna est (ides tua: liat libi sicat vis (Matth. lo.).T;i-
stiiiitint. Talis (Ex Augusliito)1'ortitudoiinpedivilJu- les canes uon cessantciviuiein Dei circuirc , sagati
879 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 880
rsienteinvestigando 290 vitam et mores sanctorum A monstravit, in quibus non habuit. Nisi enim [debitor
patrum, ex quibus civiias Dei constructa est. Vel suspendatur, minus agit gralias cui debitum relaxa-
canes possniit accipi sancii prsr.dicatores, qui in as- tur. De ij)sis inimicis quid? Ne occidaseos, nequando
sertione veritalis contra liires cl. latrones, magnos obUviscanturpopuli mei. Ipsos inimicns qui me occi-
(ut iia dicam) dedere lairaius. Eamein passi sunt, derunt, noli tu occidere. Non sine caussa Cain cum
onines sihi incorporari et uniri jicr iidein desideran- fratrem occidisset, jiosuit in eo Dens signum, ne
tcs, et circuierunt civilaleni, id est, mtinduiii, ubi- quis eum nccideret (Gen. i.). Hoc est sigtnim quod
que evangelizantcs. Unde et subdit: babent Judsei. Tenent reliquias legis stise, circumci-
8. Ecce liiqucniur, id esl, manifesle prsedicabunl duntur, sabbatum observant, azyma comedunt. Sunt
in ore suo, id cst, inore sibi cunvci.icnli. Quia quod ergo Jndtci, non sunt occisi. Necessarii sunt creden-
loquentur verbo, coiilirniabiint o|>ete, et exeinplo. libus, ut demonstraret nobis Deus super inimicos
Sive in ore suo, itl esl, libcre, ntidatler, cinn atic- nostros niisericordiani stiani. In ramis superbise prae-
lorilalc. Et giadius in tabiis eorum. (iladius bis acu- cisis inscrto inisericoidiain stiam oslendit oleastro.
lus, de quo dixit Aposlolus : Et gladium spiritus, Ecce ubi jacent qui superbi erant, ecce ibi insertus
quod est verbum Dei (Epkes. 0.). Quare bis aculus? es, qui jacebns. Et tti noli snperbire , ne prrecidi
Ex utroqiic testainenlo feriens. IIoc gladio inacta- merearis. Ergo ne obliviscantur populi fideles gra-
banliir, de quibus Petro diccbatur : Macta et nian- liam Dei, vivunt ante oculos eorum excsecali Judsei,
tltica (/tc(. 1(1.). Indignabuiilur au!cni , quouiam ut ex eoruin caicitatc sempcr recolligant quantas
iiiulli ei-iint, qui non audicut aure andiendi. El lioc omiiipotenti Deo de sua illuminalione gratias .-tgere
est, tjuotl subdittir: Quoniamqtiis audivil? Hinc est debeant. Disperge illos in virtute tua. lloc implelum
quod propbela ait : Quis credidit audilui nostro , et B est a Tito et Vespasiauo, qui populum Judajorum
hrachium Doniini cui revelatuni esl (hui. 35.)? Prse- captivaverunt. Nec tamen hoc virttiii eortim adscri-
dicamus (inquil Aposiolus) sapieiiliam in mysterio bendum est: sed Dei, qui prsestiiil cis, ul hoe facere
absconditam (1. Cor. 2.),quaiii liuindtis non co- poluissenf. Omiiis enim potestas a Deo (liom. 13.).
gnovit. Teinpore quoque maiiyruin raro invenieban- Proplerea non diclum est, Dispcrge illos in virlute
tur qui audirent verbuni Dei. Dixi non miserearis hostium, sed, in virlule tua : quin (ut dictuin est)
oiiiiiibiis.qtii operanfur iniquitatem : et itaerit. Undc onmis virtus a Deoest. Et noii soluui disjierge, sed,
et subjiingit: o Domine , qui me proiegis et defendis, depone eos
0. Et tti, Domine, deridebis eos, id est, dignos a liinore superbise. lloc est quod subjungil : El de-
derisione ostendes eos. IIoc in judicio eril, cum pone eos, proteclor meus , Domine. Deinde ostendit
diceleis: Iteinigncm reieriiuin (Mullk. 25.). Ex hoc quid in eis deponi velit.
etiam apjiarel, (jnia Centes convertentur: quoniaiii 15. Delictumoris eorum , sermonemlabiorumipso-
ad nihititmdeiliiccsomnesgentes. Oiiinis, qui ad Deuin rum. Sermo labiorum et delictum oris fuit, quaudo
convertitiir, necesse est prius ad niiiiluiu deducaiur. de Christo dixerunl : Dacnioniumhabet : Reus est
Ilinc Verilas ait: Qui vult jiost nie venire, abneget mortis, et alia hujusmodi (Joan. 7. ei 19.). Hoc au-
seinetipsiiin (Lttc. !i.). Scmctipsum nbnegal, qui sc lem deliclum , ideo dicit : Sermonemlabiorum, quia
inulnndo in inelius, desinil essejjuod erat, et inci- lalia improperia aperte dixerunt, palam prsedicave-
pil csse quod noii erat. Ad nihilum deduclus erat runt. Tale deliclum , taleni sermoncui depone et
Paulus, ctiin diceret: Vivo ego, jain non ego, vivil destrue, tt de ore et labiis (Oium tolle. In boc volo
auiein in ine Christus (Galat. 2.). llinc etiam ait: p deponas eos, non secundum uaturam, sed secundum
Qui se putat aliquid esse, cuui nihil sii, ipse se se- ctilpam. Illi me inlerimere tentavcrunt. Tu autem
diicit (Cal. 0.). Ad nihilum deducius erat Abraham, (Ex Auguslino)resuscitando Cbristum, qttem perdera
cuiii diceret: Lotjnar ad Dominum ineum, tuin sim voluerunt, occidisii delictum oris eorum, seruionem
cinisel pulvis (Gen. 18.). Sicquisque prius deliciens labiorum ipsoruni. Quippe quem perdendum clama-
in seipso, incipitcsse fortis in Deo. Talem se agno- vcrunt, vivere expaverunt : el quem in lerra con-
scit, ciim prolinusaddit: lemserunl, in cseloadoiari ab oninibus genlibus mi-
10. Foriiluditiem tneam a te custodiam.Illi enini rati sunt. Sic deleantur delicta ; Et comprehendanlur
fortes, qui in ine iriuctuiit, itlco ceciderunt: quia in superbittsua. Et vere couijirehensi siini. Illeenim,
fortitudinein suam a te iion custodierunt, sed de se quein superbientlo occideruni, surrexit: et factum
prsestiinpseiunt. Ego auleni (oriitudinem meamale coruni in irritum vcnit, peccalum remansii. Quia
cuslodiam: quia si rccedo, cado : si accedo , lorlior ergo factum evacualum esi, peccatum auteni inansil
fio. Videte quid cst in anima huniaiia. Non babet ex 232 super facientes : Comprehensisunl in superbia
se lunicn : non habet ex se vires : lotuin autem, tjttotl sua , conviclisunt male se et superbe egisse. Resta-
pulchrum est iu aninia, virtus el sapientia esl. Sed bat ergo ul conliterentur pcccatuin, et illeignosceret
nec ipsa sibi lux est, nec ipsa sibi virtus est. Est qui vcnerat solvere peccata (Joan. 5.). Faclum est
qusedainoiigo fonsque virlutis el sapienlire Deus, a hoc jam a quibu.-dam. Poslmodum liet iit pluribus.
quo reccdcns aiiima tenebratur, accedens illuinina- Ideo subjuncttini est : Et de exsecrationeet mendacio
lur. Ergo forfiliidiiicmnieam a te custudiam, nou a annuntiabunlur in consummalione.De eo quod Domi-
le recedain, non de nie prscsuniaiii: et nierilo, Quia nuin execraverunt, et corpus ejus furatum nientiti
Deus susccptor tneus es. Suscepisli Iiuinaniialein D sunt (Maiilt. 28.), per pcenitenliain et confessionem
ineaiii, conjnngeiis eani luse divinilali: stiscepisti inde educii, aiiiiuntiabuntur in consummaiione,
ine atl saiiaiiduiu, i|uemadmodum medieus ocgroluni, idest, prsedicabuntur esse perfecti. De ipsa magnitu-
Deusmeus qui ereasii me. dine pcccati plus bumiliabunlur, et majori humili-
12. Misericordia ejus prwvenit me. Ubi jacebam? lale erigi inerebuntur , et eo magis peifecti erunt,
Quo erettus sum? Ecce quare non debeo 291 quia tam execrabilc peccatuni se commisisse dole-
de me prsesiiniere, quia non prsecesserunt ineiila bunt. Et hoc liet,
inea, sed pr.cvenil nie dtvina misericordia, ut 14. tn ira consummationis, et non erunt. Omnis
justiisessein. Nou movere nos dcbet, quod 1'reqtien- vindicla Dei ira dicitur. Sed pleruinque ad hoc vin-
tcr personas niuial. Talis csl cnini usus propbe- dicat Deus, ut perliciat sicut scriptum est : Elagel-
tise. Modo convertit se ad fainiliarem Doinini lo- lat oiunein liliuui queni recipit (Prot>.3. Ilebr. 12.).
cuiionem, a quo actinil projilieiise revelationeiu : Pleruinque ad hoc vindicat, ut damnet, sicut di-
modo se ad audiiurcs couvertit, ut eos sedilicel cx clurus est reprobis : Ile iu ignem rjtrternum(Matth.
bis quae Domino revclanle agnovil : modo aulein in 25.). Ira igitur consummaiioius, est ira correctionis,
pcrsona sua loqiuliir: inodo in pcrsona membrormn : qtiando paterna ira vindicat Deus culpas in hoc sae-
inodn in jicrsona Cbiisl.i. Lindeiiiint, subdilur : Deus; culo , ut cmendci et perliciat. Annuuliabuntur ita-
ostendit mihi super inimicos meos. Quanlaui (Ex Au- que consuininationes in ira coiisuiumationis, idest,
gustino) circa me habuit misericordiam, iu illis uiihii in tali iia, quae consuinmel eos, et perliciat. Et nor
881 JN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 8U2
erunt (subaudis)tales quales ante exstiterant: scilicet. A versionem invilans ! Si iilique peccata nostra nobis
superbi, exsecrantes , niendaces. Tali mododicitur tantum dimisisset, misericors recte dici poiuisset.
alibi : Verte impios, et non erunt (Prov. 12.). Et Nunc quia et peccata dimisit, et insuper dona addi-
scienl, quia DominusdominabilurJacob, idest, Jutlaici dit, et (quotl incredibile erat) etiam cselestem gloriam
populi: Et finium terrw, idest, Gentium. per omnes immerilis peccaioribus donavit, non solum jam mi-
terras. Tune agnoscent eundem Deumet Judseorum sericors dicitur, sed ipsa misericordia digne appella-
esse et Gentium. Antea justi sibi videbanlur, quod tur. Dicat ergo voce, et corde Ecclesia. Dicat una-
legem acceperant, quod Dei prrecepta servaverant. quseque fidelis anima, Deusmeus, misericordia mea.
Demonstratum est eis quod non servaverunt : quia TITULUSPSALMILIX.
in eis Christum non intellexernnt. Videbunt quod l.eii. Deusrepulisti.[Vers.1.] In ftnem,prohis,quicom-
Genles non debeant contemnere. Omnes enim pecca- mutabtinlur inscriptioneliluliipsiDtwidindoclrina[Vers.2.]
verunt et egent gratia Dei (Rom. 5.). Deponent su- cum succendit Mesopotamiam Syriw, el Syritm Sobul,et
perbiam , et saluti Gentium non invidebunt : quia converlilJoab, el percussil Edoiitin valle Salittarumduo-
parem suam et illorum cognoscent inlirmiiatem : et decimmUlia(i. Reg. S. et 10; I. Paral. 18.). MortuoSanle
in angulari lapide copulati (Ephes. 2.) simul Deum postqoam David ohtinuit regnum, succendit Mesopota-
adorabunt. Dicitur ergo de Judseisquod supra dictum miam, scilicet partem Syrise,et SyriamSobal aliam par-
est tle Gentibus : iem S.yrise,et convertitad se Joab inimicumsuum,et per-
13. Convertentiir ad vesperam, idest, in finem sse- eussit Edom,idest, Idumseumpopuluni,quia eralpopulus
ille de terra Idumrea (Genes.2-1),qure sic vocata fuit
culi. Reiiquiseenim salvae fient. Ei famemverbi Dei ab Esau habitaLore,qui vocalus fuil Edom propt.-rea,
patienlur ut canes, idest, lamquam peccatores. Et cir- t> . qnia dilexil lerrena. Per has autem victorias inlellexit
**
cuibunt civitatem, idest, Ecclesiam sanctorum, vitam David victorias Christi, quas facturus erat in Judseos
el tuores invesligando : vel civitatem, idest mundum et in Gentes. Titulus sic est : Isie psalmus habitus est
circuibunt evangelizando. Unde aperte subjiingitur ; pro his, id est, ad honorem illorum,qui commutabun-
10. Ipst disperejenlur ad mandncandum, idest, ad lur in linem, id est, in ChrisLum,294 ve' 'n Per-
alios incorporandum sibi in fide DominiJesu Chri- severantiam. Ostenditdtiascommntatiottes jnsti: unam in
hac vita, qusefil de peccatoadjustiliam: secundamin alia
sti, Siveronon fuerint saturati, idest, si prsedicatio vita, qure est de morlalitatead iinmortalitatcm.Qusecom-
ad votum eorumnon fructificaverit.etipsisicutetgen- mutaliofiel insciiplionetituli susceptaper fidem,scilicet,
tes murmurabunt : quomodo superius dicium cst : quia credunt Clirislumregem Judseorum.Inscriptione dico
Dominc, quis audivit? Sed jam concludalur psal- facta id
ipsi David, est, Christo, eundoin docttiuam,id
in
mus. Videte (Ex Angustino) angulum exsultantem, est, prreceptaejus, subjieie.iido se legi ipsiusChrisii,ut
jam tle utroque pariete gaudentem. Supeibiebant Ju- sscundumeam legem opcrentur. Quialidessine ojicribus
dsti , humiliati sunt. Desperabant Gentes , erectse mortua est (Jacoti.2.). Commuiabunturdicn, cumsuccen-
id esl, per hoc quodsuccenditigneDei,Mesopotamiam
sunt. Veniant ad angulum. Ibi conveniant ; illi de dit, Syrise,id est, Jttdreos, quos vocandoelevavit in altam
circumcisione, isti de prseputio. In angulo aulem te- dignilatem,qni prius erant sublimes, id est, singulariler
neant se. Et lotajam Ecclesia quid subjungat audia- superbide cognitioneDei : Mesopotamiaenimalta vocalio,
mus. Ego aulemcanlabo fortiiudinem tuam, el exulta- Syria verosublimisiuterpretatur. Et idem Christussnc-
bo mane misericordiam tuam. Sancla electorum Ec- cendit SyriamSobal, il est, ipsosJudseosstiblimes,et su-
clesia forlittidincm , qua diabolum vicit, qua mor- perbosde vana vetustate, id est,de carnalibusobservanliis
tem superavit, qua infernum spoliavit : alque 293 legis. Sobil namque vana vetustasinterpretatur. Kt con-
vertit ab Idololalriaad lidemsuam Joab, id esi, inimicinn,
ejus misericordiam, qua humanum genus redemit, et C ( scilicelgentiiem jiopulum,qtti nullam eognitionemde Deo
peccata dimisit. Isfa omnia Ecclesia cantabit et exul- habebat. Et percussil, id esL,commovitde inlidelitatead
tabit : et hoc mane, id est, in resurreetione, quando lidem Cdom,id est, gentilinm populumterrenis dediluui,
transactis bujtts seculi tenebris , apparebit sol justi- vel in peccatisanguinem.Edomnamqueferremts,vel »r»i-
tisc (Mal. i.), et justi fulgebunt ut sol, in regno pa- yuineus interpretatur. Percussil lerrenilalem genlium,
tris eorum (Sap. 5 ; Malih. 13.). Non enim peifccte quodjam terrena non quaererent.Per boc convertilJoab,
id est, gentilem|iopulum: et ita percussit eos, ut essent
potest modo cantare canticum Domini in terra aliena in valieSalinarum.In valle.fuerunt, id est, iu liumilitate,
(Psal. I5(J.), quandiu sedet, et flet super IIOJflu- qureest mater virlutnmet coiidimentum omnium,sicut sal
ctus B.ibylonis, inter hos decursus prsesentis vitsc. cibotum.Quiaqui sine humilitatevirlutes congregat,pttf-
Sed quando transibitin loctim tabernaculi admirabi- verem in ventuai portat. Percussit dico duodecim miilia,
lis, usque ad domum Dei, tunc flet canlus in voce id esl, omnesin quatuor mtindi parlilms fidem sanciteTri-
exullationis et laudis (Psal. il.). Unde alibi dicitur : nitatis conlitentes. Per mille perfecliointelligitur. Materia
Beati qui habitant in domo tua, Deus, in secula se- suntinsi eommutandi J udrei, et Geiitilesad hdemconversi
culorum laudabunt te (Psal. 83.). Et reddtt causam per Cnristi percussones. Modus: In primaparie ostendil
pe.r miilias raliones eL per auctoritatem ipsiusDei esse
quare canlare, et exultare debeat, cum subjungit: commutandosde ad jttsLiliam.In secuoda,ouseiu-
17. Quia factus cs susceptor meus, et refugium cipil, Salvnmfacpeccalo de\lera lua, oslendit eos per eandem
meum in die tribulalionismetc.In proesentivila, in qua coinniulalionempervcnire ad aliam commutationem,scili-
tnbulalur omnis, qui jusfe vivit, factus es ab ipsa cet de mortaliiatead immortalitatein.Intentioest, ut nemo
Iribulalione nieus susceptor, atque ab inslanlibus contemnatistas percussiones,sed patienLerferantadversa
periculistulum refugium. Nisi enim tu suscepisses et 1) hujus uiundi,quia per eas hahebunt ulranque comn:tita~
tionem. Voxad lidem conversornmper victonas Chrisii.
salvasses , nemo esset qui inter lot et lanta m.tla ' Et quia dicturi erant se commutandos,oslendilur prius,
subsisiere potuisset. Ideo adhuc subdit: unde comuiulenlur,cum dicilur-
18. Adjutor meus, tibi psallam. Bona opera qusele
aspiranteet auxiliante gessi, tibi ascribam. Et me- PSALMUS LIX.
rito. Quia Deus susceptor meus es. Non susceplor 5. Detis reputisti nos , a paradisi gaudiis, a con-
homo , sed susceptor Deus, qui eiiam suscepium lemplatione intim» visionis. Et deslruxisli nos. Cor-
deificat. Deus meus (Ex Augnslino), qui ine creasti. ruptione passibililatis et mortalitaiis. lraius es,
Misericordia mea , qui me salvasti. Attendens omnia propler peccata nostra : sed propter bonitatem tuam
bona, qusecunque habere possumus, sive in nattira, miserlus es nobis. Ilinc alibi dicitur : Cum iratus
sive in conversione, in flde, in spe, in caritate, in fueris, lnisericordise recordaberis (Psal. 3!).). Ma-
honis moribus, in justitia, in limore Doniini, lotum gnusaccessus atl Deum est cognilio infoelicitaiissuse.
noii esse nisi ex illius R bonis : ila conclusit, Deus Valde utile est anim;c pensare unde cecidit, videre
meus , misericordia mea. Non invenit impletus ubi jacet : plangere destructionem suain ex amis-
bonis, quid appellaret Deum suum , nisi miseri- siotie jttstitise : atque in his iiam formidare judicis.
cordiini suam. 0 dulca nomen , sub qtio nemini Qtii hoc facit, misericordiam Domini coiiseqiieiur.
de.s|)eranduu.]est, omnes consolans, oiniies ad con- lratus es (inquil) et miserlits es nobis. Ac si dicat
" ApudAugustinum, donis.
88c RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 88i
Atl hoc irasceris, ut miserearis : irasceris 295 m A cationes prsesentium malorum dantur, ut ab seterms
prsesenti, ul miserearis in fiituro. Ips.i ira in.i, mise- malis Doniini tlilectores liberenlur. Et nt hnc fiat,
riconlia esl. Et exponil quoiiitnlosit niisertus , ita : supjiliciter exorat, dicens : Sttlvum fac dextera lua.
i. Commorisittermm, ii! e.sl, terrenns vomcie prre- ld est, in potiorihus bouis tuis, in beafitudiie perpe-
dicalionis : Et conlurbasli eam, ad pcenilenliani. El lna. Ila srilvunime fru-, ut ad dcxteram sieni. Non
sicut cejiisli, Dninine , iia peiiicc. Sana contriliones salulciii tenipoi-alcnipelo, de hac (iat volunlas ttta :
ejus, idest, rcmove ab ea miserias, quas sitsiinel, vel mleriia pelo, t|use lu |ir;ccipispetere. El itleo exautli
peccata, pro quibus cor conlritum babet. El digniim me. Iline convertit se ad audilores suos, ul conlirmct
esl, ut sanes : qtint eommolaest. Et gratise lurc eom- eos, dicens :
moventi per liherum cnnsensil arbtnuni. Talibus 8. Deustoculus est in snnclosuo. Ex hoc scio qnia
quitlem gradihu* peccatrix anima, Deo aspirante, ad salvahit dextera stta : quoniain Dens Paler loculus
saniiaiem iwipit accedere. Prius coinmovetur a est in sancto, id esl, in Fili> suo. lliuc Pauius ait :
tiinore Domini.Deindc eonturbatur a dolore peccali. Deus erat in Christo mondiun rccouciliaus sibi
Timel ne pcreal, dolet quia delitjuit. Sic inler tiino- (2. Cor. 5.). Et iterum, Novissitne iliebusislislociitus
rcm ct dolorem cnustitula, dum conscieniia accusat, est nobis in Filio, quem constitnit lueiedetn univer-
culpa ler/et, incipit pceniieie, alque anxietaie dura sorum (llebr. 1.), in quo promisit Itanc salvalionem.
cor conlercre, et cruciare : et sic per contiitionem De qua loculioneegofidelispopiilusLwtaborelpnrtibor
redit ad sanitatem. Prscdicnliiniest nobis, Agite pee- Sichimam, et convatlemtabernaculorummeitbor.Cutn
niteiitiam : appropiuquavil enim regniim cselornm (Ex Attg.) Jacob redirel a Laban socero suo, cum
(Matth. i.). Ecce utide commota, et ctmtnrbata est _«" omnibus suis, ahscoitdit liachel idola in Sichinia,
teira. Audivit peccalrix auiina, forte non moveiur, qiite habtierat paterejns in Syria. Tabernaculu liuLem
hon est digna sanari. Audivit (Ex Augusiino)alia, fecil ibi Jacob propter o>es suas et armenla, et ap-
niovelur, stimulalur, peclus lundit, lachrymas Inntlil. pellavit loctim illum TabePiiacula(Cen. 51.). Et h;cc
Sana, Doniine, conlrifio/ies ejus, quia cominotnesl. 11 meiibor, inquit Ecclesia. Quitl per Sichiinani, ubi
Sic jieicusso terreno, sticccnsa velustate, mulato in idnla abscondiinlur, nisi Genliles idolorum cultores
melius humine, jam dura et aspera subseqiiuulur : designantur ? Parlibor Stchimam, id esl, divitlani
unde et subditur : gentes, Non enim omnium estlides. Alii crednnt, alii
5. Oslendislipopulotuo dtira. Non solum pervisio- non credunt. Et eorum etiam, qui credunl, alii bene
nein, sed etiain perexperienliani, tinilescripiiim est: vivttnt, alii male. Ijisorum quoqtie bene viventium,
Oiiines qui voltiut pie vivere in Cluv.li>, persecniio- alii suiit persever.iluri, alii casuii, et |ieiilmi. Non
nein paliiinlur (2. Tim. 3.). Pcr nmllas enim tribnia- crgo linieant, qui cretluut inlcr eos, qui non creduni,
tiones nos oportet inlrnre in regnum Dei (Act. !i.). et lii qui recte vivunt inter eos, qui juavis moribus
Ilinc Dominiis discipulis ail : In uiiindo pressuram resislunl. Dividuntur nunc fideet inoriiiiis, dividcn-
habcbilis (Joim. Ili.). Polaslt ttos vino compnnctionis. lur in juilicio oves ad dexleram, boeiliad sinisiruui
Delectari nos fecisti |ioculo passionis. Qiiumod.)enini (Matih. 2'i.). Sichiina autem imcrpretatur humerus.
delectat vinum, cum poialur : et hoc ipsum, quoil Seciiiidum nominis interjireiationein dividuutur hu-
pungil, ad tlelecialionem polanlis est : sic passioues meri, ut alios giavent j>cecalasua, alii lollaut sarei-
Cl liibulaliones hiijus seculi atl ilelcciaiionem sunt naiu Christi : sictit ipse nos admonet, dicens : Tolliic
servorum Dei. Ilinc esl tpiod Paulns gloriatur in lii- jugtiui mctiiii snper vos. Jtiguni enim ineiimsuaveest
bnlationibus (Rom. 5.). Et Apostoli ibanl gandentes a C G et oniis ineuiii leve (Mtillh. II.). Convallem, inqiiit,
conspeclu coneilii, qnia digni (Supp. hahili) sunt pro tabernaculorummetibor. Forle propter oves Jacou,
iioniine Jesii conluiiii.iiaoi pali (Act. S.).Ilunc polnm convallis tabernaculnriim inl.elligittirgensJudseiruin :
propinabat Doniinus liliis Zebcdsei, cuni diccbat : et ipsa dividilur. Naiu iransiermil inde, qui credidc-
Potcstis bihere calicein, (juein ego bibiiurus stini runl, foris reliquiai remauseriinl. llrccjiim divisio de-
(Maltk. 2').)? Vel potasti nos vino coinpunciionis, id moustratur, cinn suhiuferirir :
csi, siiavilale lachrymnriiui et |>cenilcnli;e,et conles- 0. Mtus csl GultiaJ, mens est Mtuuisses, Epkraim
sionis. Pi iiniis ergo labor e.st, ut displieeal llomo sibi, fortittido cupitis tnei. Calaad iuiei-jirefatiir ncenus
ut peccala e\piigiiel, ut mutelur in liieliu-. SeCtindns (cs//'//tonit.Sicvocaius csi. cumulus lajiidiim. qneni fe-
lahiir t-si, |>i'oeo, (|ii"d nintalus est, fctie trihulntio- cciiiul Jacib el Lahau, in sigtiuni 2^7 foederis. Per
hnjus secnli, alque inter illas jier- aeei-vuin te-luiiouii mulliltido martynini designatur.
nes el ieiit;>.tion;.'s
severaie tisque in liucm. Ei notandum qnod non ail, jMartyreseuiin Grrece, lestestiicti stinl Latine. Meus
Peieinplioiiis : setl cumpuucfioitis.Me eniin jiassio- esl Gtiluad, lnctts est ncervus testiiuoiiii, nieus est
nis potus iioii pertlens esl, sed metlicinaurens. Unde: numerus martyrum, idesl, uie;e socelatis est. Ma-
adhuc siibjiuigiltir : nasses inlerprctatur oblivio.Qui ohlivisciiur iuioris
(i. Dedisliiiielueutibusle sitjnifictilionem.lslris vitle- status, ille similiier est metis. Uiidc alibi diciltir :
licet liihulaiiones imlicanies et signilicanles, Ut fti- Obliviscere populum tiiuni et doiiiuui palris ttii, et
qiunl a fucie ttrciis. hl est, a pra-sriiiia ftituri el mi- sic concupiscet rex tlecorem tiiuin (Isai. I ii.). Ejih-
iiaulis judicii. Per trihulaiiones (inquit) tcmpoialesi raim (licitur fruclificatio.Ili qui buuos fructus laciunt,
sigmfieasli tuis lugero ab ira ignis seuipiteiui. Ilinc: T y. capiiis, idesl, Clirisli sunt fortiludo. Per hos maxinie
iiunsipiisqui:consuleri 1 , qil.c p-CCnnlespusluiodliuii intelligunliir doclores Ecclesirc,t|ui iu seipsis-fructus
ma.ieaui, bi c,i;;ni just.iS tain vabtla hic lliigellaca- facitiut et in al.is. Talil.us dicit Domiuus in Ev.uige-
sligant. Ilinc iVlins aiL: Tcmpus esL, ul incipiai ju- lio : Ego vos tiegi, ut eatts, el fruciuni alferaiis
diciuni tle (IiinoDoiuini; et, Si jiislns vix s ilvabitnr,, (Jotui. io.). Isli sunt loiiiludo capitis, quia Chtisii
23^3 iinpius ei jicccalor, ubi parehunt (1. Petr. i.)1./ mcnibra iuliiniiora stisleniant.
Qu niio.lo lcriet eos quibus irascilur, si sie nlHigipa- 10. Jiitla liex meus. Peccata sua confitentes ct
liliit eos in (jiiibiH laialur '.' liccle aiilein per arciimi seijisos spiriiualiter legenies, mei sunt. Ju ui.-.eniu
desig;ia;'ir judi.iuni : quia i.icut ev.arcu mittitur sa- inierpreiaiur coiifessio. VeIChns;us, qui c>l de trilm
gilta, sic e.\ judicio proiiuceiiir senlentia. Nervus re- Juda (Mutik. I.), iiasciturus eril llex mcus. Moub
tro teinliiur, i|itanilo illa miltenda est : el ijuanto plnss olla spci inciv.Moab inierprelalur ex patre : t|nia fnit
cs'. ejtis exlensi" rcltoisum, tanlo inajure iinjielu illaa ex patre et liiia. Per Moab iutelligitur Gentiuui po-
voiiilin prioia. b:c (|u.;iito magis tlilli-rlur jiitliciinn,, pulus naius de jieccalo, de lilinbus Lolb, qtne ciim
lanlo inajori impi.tii veiiliiruiiiesl. Ergo ile lempora- paire iiiebriato coucubuermil, male uicntcs jiiilie
libus Domiiui giat as agauius, quia de.lil plcbi sti:D e (Gen. 19.). In l;oc ilii signihcanlur q;ii inale ufuutiii'
Signilicalioneic,ut fugi.iiil ',facie ac,:s. Qna:e hoc?? lege. CorroAposlolusdicil : Bona est lex(l. Tim. >.),
7. Ul tibereitlurdilecli liti. Ad hoc tjuijipfl signili- si (jnis ea legitime utalur. lllse auiem lilix Lotii non
" Anin: p.irilbor'! ApntiAuguslinntii, cl A.ccdividam,inqitil Ecclesin.
8S3 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 886
lcgitime usacsunt patre. Quomodoautem nascuntur A pro vita pugnare prscsenli. Quia trgo contemnelini
opera bona, cum quisque bene lege tilitur : sic nas- vitam prsesentcm, ideo factus est acervus fcslimonii
ciintur opera mala, cum quisque niale lege ulitnr. de vita futtira. Tli ergo, Deils, qui noit egrcdierisin
Proinde illsemale utentes patre, idesl, inale ulentes virlutibitsttnstris, quianon tlabis lemporale atixilitim,
lcge, generaverunt Moabitas, per qnos significanliir da sempiieinnni. Et boc est quod siihdit:
opcra mala. Inde (Ex Aiigustiiio)tribulatio Ecclesire, 15. Da niibisauxilinm seinpilernmn de tribttlatione,
inde olla bulliens. De hac olla dicilur alibi per idesi, propier Irihulalioneiii, quain hic sustinenius.
Prophelam, Olla succensa in Aquiloue (Jerem. 1.). Et ideo non pclimtis hane salutem humanani, qnia
Unde nisi a parle diaboli qui dixit : Ponam sedem vana esl et transiioria. Unde protinus ndjungit : Et
meain ad Aquilonem(Isai. 14.)? Tribtilationes crgo vana stti.is liominis.liinc Saloinonail : Vanilas vani-
maximc non oriuntur adversus Ecclesiam, nisi ab eis tatuin, ct omnia vanilas (Eccles. 1.). Et iterum di-
qui niale lege utuntur. Sicut aulem in olla cibi, sic xit : Vidi cuncia qure liunt sub sole, et ecce uuivcrsa
in iribiilnlioueexcocti sunt sancli. Aperte vero dici- vaniias, etafllicliospirilus(f(>!rf.).Merito ergo suhdil
lur, Olla spei mew : qnia spes sanctorUmvenil a fri- Ecelesi.i :
bulalione, Apostolo teslanle, quiait : Tiibulatio pa- 14. /n Deo faciemus virltttem.Non in gladio, non
tienfiaii) operatur, patientia probaiioncm, prohatio in equis, non in lorieis, non in potentatti exercitns :
spcm (Rorn. 5.). Ardel olla iniquitaiis, scd major est El ipse ad nihilumdeduceltribulanlesnos. Faclum est
ilamma carilaiis. Noli limere Moabiias, idest, opera (Ex]Augustiiio)hoe: conculcatisimtmartvres patiendo,
mala eorum qui lege male lituntur. Jtida rex tuus perseverando, in Dcofeceruni virliiimn. Et ipse fecit
prrecessit. Nescis Judsoos male utentes lege, regem to quod sequitur. Ad niliilunl deduxit iribulantes nos.
tuuiii occidisse? Ergo spera, etqui rex lnus prarces- Ubi sunt persectiiores? Ubi sunt qui fremebant, Ira-
sit, sequere. In hac olla tribtilationum constituta, hebant, occidehant? Qnis eorum vel reminiscilur ?
quantani spem babeat Ecclesia audianius. Sequitur Adnihilata cst saeviliapersecuionmi : (lorel virtns et
eniiii : In ldttmwam exlendam catceamentumtneum. gloria sanctorum. Faciemtiset nos virttitem 299 m
Idumrea interpretalitr terrena.] sive sanguinea. Per Domino, nt ab omiii irihulatione et tenlalionc hhcri
calceamenttiinintelligiliir Evangeliuin.Untlesei ipiuin esse niereamnr. Nam si Deus |iro nnbis, qnis contra
est : Quam speciosi pedes eortini (|iii rinnuiiiiant pa- nos (Rom. 8.)? Sii ergo in Dco fortitudo noslra : ei
cem, qni annuntiant bona (lsai. 52.)! Et calccaii pe- nulla nocerc pravaleljunl adversa.
dcs in prseparatione Evangelii pacis (Ephes. 15.). TITULUS PSALMILX.
Ilulliat olla quanlum potest, soeviatmundiisquantum
vaiet. Ego in Idumwam, idest, usque ad lerreuos et 1. SerjiiensPsalmusintitulaturhocraodo: In fincm,in
sanguineosextentlamcalceamentumtnettm,idest, prsc- hgmnis Duviil.1'salmusisle dirigitnos iti fincm,habil.iis
dicatioucm meani. Vel usque in Idnmaain calcea- iii kymnUDarid, id esl, in ImidibusChrisli.Osti>ndiiur iu
menluin extenditur, cuin Dei huinanilas Geiitibus lioc nes
psalniototus pi>u!usa cunclispartihusmtindiicrotit-
ad Chrislnaiclaniare.Osleniiliir etiani
prredicatur. Carne eiiini nosira mortali calceala ( ut qnodsiiccessione.i,
per Cliristunia<ie.mdem hreredilaieni,t|uam ipso
ila dicam ) diviniias fuil. Miliialienigenwsnbditisnnt. Christus habii, i!le porvenict.Materiacst lidelis
Etiani illi qui non pertiucnt ad genus mcum, ad bse- populiis,qni hicpo.tilus lo.juilnr. Et oslemlitse in primajiaiie.
ledilatem meam.mihi snnt siihdili. Multienim 293 ad
psalini Christum,ut dictum cst, clamare.In seciinda
vcniunt ad lidem, qui non pcrtingunl ad hscredita- parle, quB iucipii: Quoniamfu, Ueiis mrus, exnudisti
tein, sicnt scriptum cst : Multi enim stint vocati, 'G oratioiiemmeaiii,osteiidiLur(',liiisi.i
fntentioesl exhortari ut suo
h:i;reditatempnssideie.
jiauci vero elecli (Malth. 20.). Quam mulii adorant adpptionempricscnliiim nos, exemjiloorantes, et per
boiiornniliilurabona speraules,
Clirislum, qui non sunt reghatnri cuniCluijto. Etne in laudibus usqie in linein.Et.IirecinLenlio
hoc vidcrctur viribns suis attribuere, ctimmendat perseveremus
perpendilttr in line psalmi,ubi dicitur; Sic,psalmmndi-
gratiam Dei deducentem se, cum subjungit : cam notiiiuiluo, elc. Proponilaulemnobisorandiforniaai,
11. Quis deducel me in civitalem mttniiam sar.Ctis, sic dicens:
idesi, crclestemJerusalein? Qitis deducetme usqtte in PSALMUS LX.
ldumwam? idest, in Gentilitaiem, ut niiilti ex Ccnti-
bus mibi incorporentur, et snciciate mcmhrorum 2. Exandi, Deus, deprtcaitonem mearn : inteniie
civitas amplielur. \el civilas hrecJudxa inlelligitur, orationi rnete.Oralioni nostne inlendit Deus, cum
quse intinita recie tlicitnr, videlicel pairiarclns et graianier suscipii quod oramus. Nonnullosalit|(ia:ulo
prophelis, legibus quoque, variisque institutionibus. exaudil iialus, noil tam ad s.tluteii),quam ad danma-
Ad hanc primum niissuscst Clirisius.Adhanc prinmm lionem. Et ideo postquam dixii, Exaudi, prolinus
ducli sunl Aposloli. Ad liar.c primum prxdicatum addidit, Intende : ut videlieet graianteret utiliier di-
cst Evangeliuin. Dicatergo priiniiiva Ecclesia : dicat gueinr exnudire. Potest etiam ita dislingni : Exaudt
vox apostolica: Qtiistiediicei me in civitaiem inuiii- deprecationcmmeam, in cavendismalis : Inteiitleora-
laiu, idest, in Idumseam? Quis deducet me usque in tioni mew, in appelendis bonis. Quidam eniin hanc
lduiiiajain,idest, in universam Geniiliiateni. distinctionom faciunt inter deprecalionein et oralio-
12. iVo/i//elu, Deus, tjui repulisti nos? Tu ipse qui neni, ttt Imc sit deprecari Deuiii,quaudout avertat a
repulisti, deduces. Tu ipse, qui iratus es, miserebe- p. nobis ntala, quaDrimus. Ei hoc sit orare, quando ut
ris. Non enim continebis in ira lua misericordias bona tribuat, postulainus. Et quia Ecclesia loto orbe
tuas.Etnoii egredieris,De.us,in tirtitlibusriostris?Ser- lerrarum dilTiisaest, undiqueseclamareinsiuuat, cuiii
viturus est nnindus, futurus est acervus lestimoiiii siibjiingit :
clfuso marlyrum sanguine, dictnri sunt pagani : 5. A finibus terrmad le clamavi. Clamor nosler ad
Ubi cst Deuseorum (Psul. U.) ? et tunc iion egredie- Deum, est noslrnm desiderium. Quanlo quisque plus
ris, Dens, in virtiiiibus nostris, non conlra eos appa- desideral, lanlo plus clamat. Et subdit caussam
rebis. Non ostendes poientiani luam qualem osien- qtiare. Dumanxiarelurcor meum.Osteudil se esse |>et'
disli iu Moyse,in Jesu Nave, in David, et in crctcris, omnes gentes in magnagloria, nec taiiien sine ntagna
quando eoruni fortitudini ccssertuit gcnles, el strage leniatione. Omnes enim qui pie volunt viverc in
lacta, in terram qtiani promisisli, |>iebem luam iu- Christo, |.ersecutionem paiiuniur (2. jftin. 5.). Pro-
duxisti. Ccrte qnando catenati marlyres ducebaniiir, veetusautein noster per lentationem lit, nec sibi ijnis-
quando ferro occidehantur, igne cremabanlur, diver- qjiam, nisi tentelur, innotescil : nec polest coronari,
sis tormenliscruciabantur, conlemnebanlur latnquani nisi vicerit (i. Tim. i.): nec potesiviucere, nisi certa-
deserti, lamquam sine adjulore. Numquid ergo quia verit : nec jiolest certarc, nisi inimicuinct leniu-
non egrediebatur Deus in virtuiibus eorum, ideo de- tionem habuerit. Anxiatur ergo iste a finibus
serebal? Nonne magis nou egrediiido, in virtutibus lerrae clauiaus, sed non relinquiior : qtiia sul>-
eoruiii deduxit Ecclesiam ust|ue in idunisetiiit? Si ditur : /// pelra exallasli me. Petra auteiii era'
bellare eniin vellet Eeclesia, el gladio uli, videreiiir Chrislus (i.Cor. 10.,). Iline ipsa Veritas ait : Super
 887 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS XM
lianc petram rjedifica'boEcclesiam meam(jl/n((/i. 16.). A i facere
In peira exaltatur, qui in fide Domini nostri Jesu Oratio servus Dei in hoc seculo, quam orare Deum.
serenat cor, abstrahit a terrenis, mundat a
Christi fntiilalus est (Rom. 1.). Et bene ait , Extil- vitiis, sublevat nd
fasti : quia justus qui ex fide vivit (Pkiitp. 5.), cuncla ad accipienda bonacselestia,reddit capacius ct dignius
Perseveremus ergo in
temporalia transcendit : aique in cselis conversatio oratione et limore spiriiualia. nominis Dei, quaienus cselesiem
300 ejus est. Et quia ille qui donat fidem, pro- promereri possimus hrereditatem. Deinde exponit,
movet stios ad operationein el spem, atque iu eo ipso quam hacrediiaicm daltirus est Deus, dicens :
conlirniat, ne lcutatus quisque deficiai, recte subdi- 7. Dies super dies re.gisadjicies : annos ejus usqitc
tur : Deduxistime, de virfute in virtulem, de bono in in cliemgenerutionis et generalionis. Tu adjicies ( Ex
melius : Aiigustino)dies aeternos super temporales regis no-
i.Quia factuses spes mca, turris fortitudinrs a facie stri Cliristi, ut non solmn tliebus istis iranseuntibus?
inimici. llle (Ex Auguslino) si nnslra spes faclus non regnet Christus in Ecclesia sua, sed
non nns deduceret. Deduo.it illo regnent cnm
Juissei, tamquam dux, el sancti in diebus illis, qui non habcnt finein. JEter-
in se dnciLlainqurim via, et ad se perducit lamtjuam nitas Dei, etdies et anni nominalur (Datt. 7.) : im-
palria. Unde csi spes noslra? Quia jiasstis est, quia projirie larnen. Unde in alio psalino ditilur : Etanni
snrrexit. Quid enim nos dicimus , quando hrec legi- lui non delicient (PsatAOl.). Quomodoanni,
uius? Non perdit nos Deus, pro quibus niisit Filiuui sic uniis dies. Quicquid vis dicas, de reiernitate sicdies,
ini-
Siniiii tentari, cruciligi, mori, resurgere. Non nos iius dicis. Sedideo alitjua necesse esl dicis, ut situnde
despicii Deus, propter quos et Filio suo non pepcr- cogiies, quod non polest dici. Ettjnia jjossei adjicere
cit : sed pro nohis tradidit illuin (fiom. 8.). Sic ergo duos, vel tresdies, vclannos : adjicies,inquit,
factusest spes nostra. In illo vides laboreui tuum et B " dteiu generationis prsesenlis, et usque in
liiercetlcin luam. Lahorem in passione, lnercedein in vel generationis carneru, ei spiritualis ijenerationis fulur.e,
: lemporalis, et
restirrectioitc. Habenius duas vitas, unam in qua seternx'. Et ipse rex, cuni generaiionc sua, Permunei
siiiuns, alieram quam speranuis. In qua sumus, no- in wlernum in conspectu Dei. Ilajc est aulein merces
his noia est. Qiiaui speramus, ignota nuhisest.Tole- sanctorum gloria visionis Dei. Hinc Aposlolus ait :
ra in qua es, et haheliis qnani notidum habes. Quo- Similes eierinius, qiioniam videlJitniisetim siculi est
inndo loleras? Non vincaris a tenlatore " laboribus (i.Joan.o.). Efquia tatiia est Deiremiineraiio.et lanla
ullis. Tcniaiionibus suis, morlesua demonsfravit tjbi est bcatiiudo : Misericordiam ct veritaiem ejns quis
viiam iu qna es : resurrectione sua demonsiravit vi- requiret? Misericordia dicitur, quia non merita nostra
tam in qu.i cris. Ide.ofacius est dux lutis. Ipse attendit Dens, sed bonitatem suani : ut peccala
crcalor lutis passiis es(, ne lu limeas |iali. Mortuus nosfra nobis dimitterel, et vitani releiiiani promitle-
csl.ne lu linieas mori.Resurrcxit inluacarne, ut ct lu ret. Veritas aulem, quia non fallit reJdere, quod
spcresresurgere. Specnim salvifacti siiinus (Rom. 8.). proniisit. Agnoscanius hic eam el nos, et faciamus
Jpse etiam qui cst sjies nostra, factus est nobis turris ut qnomodo nobisexhibuitmisericordiain.dimiitendo
forlitttdinis a facie, idest, a prreseiilia inimici. Talis peccata : verilalein, dando jnomissa : sic ei n s fa-
munilio cst nobis Deus, in qua et ab inimico securi cianius hic niisericordiain circa cgentes, circa infir-
essc jiossinius, et inipsum jaculari iniinicum. Anlo le mos , circa eliain iuimicns uostros : verilatem vero
(Ex Aitg.) est Christus. Recordare Cliristum, et intra non |teccando, nec adjicicndo peccatiiin super pecca-
)n Itirrim. Quiequid paieris, cogita (jui.i ille piior tuni. Ideo autem sub interrogatione, qtiasi invilaudo
passus esi ; el cogila quo fine pa-sus csi, scilicet ut Q C dicit, Quis requiret? Quia quamvis Itoc ineflabile bo-
inorerelur et resurgeret. Talem finem spera, qualis num sil, pauci sunt tamen, qui requirant, aut requi-
in iilo prsccessil: ct intrasti in turriin, non consen- rentes perseverenl. Tanta est humana miseria, in
liendo inimico. Si enim consenseris iniinico, ad te tanlum abuiidavil iniquitas, ut in inquirenda vanilate
pervenil oppngnantis jaculum. Tu potius in illum et niendacio sint multi, in requirenda veritate sint
jncitlarc teia, quihus feriatur el vincalur. Quse sunL pauci. Nosauteni de paucis bisessestudeamus, ut cuiii
isia lela ? Vcrba Dei.fides lua, sjies lua, ojiera bona. electis dicere possimus, quod suhditnr :
JNtuictlico sic, esio in isla turri ut vaces ibi, et suf- 8. Sic psalinmn dicam nominituo in seculum srcttli:
liciai libi, quia bostis tela ad le non perveniunt. Age al redilttm vola mea tle die in diem. Snb hac spe po-
ibi aliquid, non ccssent mnnus. Opera lua bona, gla- situs, quia spero le daturum inihi hseretlilateni in
«lii siintinterficientes inimiciim. Tnli ergo miiniiione futuro, et inansiiruiu in seternum in conspet tu tuo.
confonaius, perseveraresepromillit, ciiin subjungit : Sic psaliiium dieain nomini tuo, id est, sic bene ope-
fi. Inlmbiiaboin tnbernacuto luo in swcula. Quia hic rabor ad honorem noiiiinis lui, tendens in seculuin
erit Ecclesia usque in linem sirculi Deo miliiatura, in subsccutivum bujus seculi, ut rcddain vota niea, id
coucordia permanebo, in unitate fidci pugnabo usqiie est, 302 meipsum, queni devovi, de die in diem,
iii linem. Non enim qui ceperit, sedqui perseveraverit id est, coniinue : vel de die in.diem, id est, de vir-
usque in lineni, hic salvus crit (Mallh. "24.). Sed tute in virtutem. Vol sic psaliiium dicam, ut voia
iintle perseverabis ? Quse sunt vires luaj inter tot reddam, id esl, sic psallam voce, ut vox oris, cum
scandala, inter lantas pugnas? Sequiiur et dicit: animi concordet devotione. Psallenlium enini Deo
Prolegar iit velame.iilotilarum lutirum, itlesf, in pro- _"r vox concordare debet cnni corde, ut implealur illud
tectione virluiuin. Undebentre Virgini nh Angelo di- Aposioli : Psallam et nienic (i. Cor. 11.). Non enim
citur : Spiritus sanclus supervcniet in le, et virlus placet Deo laus illorum, de quibus dicittn- : llic po-
Altissimi obumhrabii tibi (Luc. 1.). Ecce quare securi pulus labiis me houorat, cor autem eoruni longe est
suinus inter tantas tenlationes, donec veniat linis a ine (Isai. i.i. Mallh. lti.). Tunc est aulem Dco ac-
sseculi, et susci|iiiiiit nos srjeculaseterna : quia pro- ceptabilis nostra psalniodia.quando sicore psallimus,
tegimur in velamento alartiin ipsius. Magnus est ul corde accendamur: qti.indoinlaude Dei siniiilcon-
(Ex cor/.);cslusvitiortim, sed 301 magna esl tunbra veniuntlingua, viia et conscientia.Talenilaudeiii, falia
sub alis Dei. Et ideo certus siim de |>rotectione, vota studeamiis Domino Deo solvere in seculum se-
(J. Quoniumlu, Deus, exaudisti orutionemmeam, de culi, de die in diem.
percipiendis bonis. Dedisli hwreditalemlimentibusno-
mentuum. Beneficia autem collata, argumentiim snnt TITULUS PSALMI LXI.
fuiiirorum. J^dmonemur hic non cessare oiando, 1. In finem,pro Idithttm (i. Par. 2ri.),psalmusDavid.
qtiaudiu tempiis esl tenlalioniiii). Oraie (inqiiit Do- Psalmtis convenil Davitl, et creteris justis, habitns pro
iiiiniis ) ttt noii intreLis in tentalionetii. Oraiio frc- Idilhuin, id est pro irausilieuiibus:dirigeiis in linem,id
quens tliaboli jacula submovet. Ilrec pritna cst virlus est, in Cluistum. Materiasunt Lransiliciites,lales quia
advcrsus lcnlaiionuni incursus. Nihil utilius polesl nulla iribulatioue,vel persuasionejiossuntimpediri,quin
a Apud Augusiiniim,ttt nonvmcttrisa tentalorc. Laboribus sn/s, lentationibus,
passionibas, morle, etc.
889 1N PSALMOSLXXV COMMENTARIUS, 890
terrenis dimissisad sola coelestiatendant.In jvrimaparte ,A linquensexemplum ut sequamini vestigiaejus (l.Pe(r.
ostenditse non posse impedin,quin saltumsutiinperfi- 2.). Vel quia ipse fortem et patientem facit in tfibti-
ciat: increpandomalos, qui volunt eum impedire, sive lationibns. Nemo enim tanta , vel aperla bella, vel
persuasionibus, sive tribulalionibus.In secuuda (qusein- oecnltas insidias inter
Deo adinonetseipsiim,elalios,utDeo apertos hostes et falsos fra-
cipit: Verunitamen trcs tolerare posset, nisi omnipotens Deusvires pa-
subjecti sint. In tertia (qum incipit: Verumtamenvani) tiendi iribueret. lierum reddit aliam caussam, qtiare
nequitiasua, et dicitnonesse coufiden-
iucrepatmalosdeInlenlio
dumIn terrenis. est nos admonere, ut nulla tri- anima Deo dcbeat csse subjecta, dicens : Quia ipse
bulalione impediamur,quin a terrenis ad coelestiatrans- Deus meus, qui vocat me. Et salvalor meus, qui re-
eamus.Unde nuncvocecujuslibetperfecticonfra iuvidos demit me. Adjutor meus. Ad bene operanduni : et
dicitur : ideo, Non emigrabo. Versum hunc jam superius
PSALMUS LXI. prsemisit. Sed qtiia ibi in hoc audilores suos monuit,
2. IVomie Deo subjecta erit anima mea? Noverat nunc eundem ad sui ipsius exhorlaiioiiem repeliil.
enim (Ex Augustino), quoniam qui se exallat humi- Est autem utile consilium, in omnibus Deumnostrum
liabitur : et trepidus, ne transiliendo sujierbiret, non salvatorem atque adjutorem reminisci : quatenus ab
elatus cx his, quscinfra essent : sed huinilis ex Deo, eo nullis tenlationibiis valeamus emigrare. Unde ad-
qui supra esset, tanquam minantibus ei ruinani invi- huc8.subdit:
dis, qui eum transiliisse doluerant, respondit: Nonne In Deosulutare meum. Id est, per Deum habeo
Deo erit anima subjecia, idest, obediens et mandaia salvationem. Tota nanque salus jnstorum ad eumre-
ejus observans? Anima, dico, mea, id est, mese po- ferenda est, qui justificat impium. Et gloria mea : ut
testatis:quia licet corpus veslrsepolestatis sit, tamen .» (secundum Apostolum)qui glorialur, in Doinino glo-
anima nunquam nisi mea erit. Quanlumcunque rieiur yl.Cor. 10.). Vel quia per ipsum gloria seternse
accedam, quanlumcunqueascendam, quantumcunque vitse tribuitur, interim iiunc inter tenlationes et scan-
transiliam, sub Deo ero, non contra Deuui. Securus da,a, inter apertas oppugnationes et subdolas locu-
ero iranscendendocsetera, quando ille ine sub se tc- tiones, Deusauxilii mei. Dat enim auxiliumcerlanti-
net, qui est super omnia. Et justum esi, ulei sub- bus. Et 304sPes mea *n ®eoest- Spes (Ex Augus-
jiciar, Ab ipso enim, id est, aEtDeo Palre est salutare tino) quandiu nondum est, quod promissum est, et
meum, id est, mea salvatio. hoc probatur : creditur, quod non videtur. Cum autem veneril, erit
3. iVamel IJJSC Deus meus, qui me creavit, et salu- salvatioet glorificatio. Non tamendum illa differun-
taris metts,qui me salvavit. Susceptormeus,qui me de tur, deserimur. Deus enim auxitii tnei, ct spes mea in
morte ad vitam, de pcena ad gloriam suscepit, Ideo- Deoest. Jam cseteros exemplo suo exhortatur, tan-
que, Non movebor amplius. Licet aliquando inoius quam currens in siti, desidcrans omnes salvos fieri.
fuerim, nunc susceptus, et sanatus sum ab auclore et Justum est enim, ut qui bene vivendo ad Deum cur-
Redemtore meo. Jam ulierius non movebor. Et no- runt, secum ad eum trahere festinent, quos possunt.
tandum, quotl inter Saluinris, ct Salutare est dilfe- Ait ergo :
reniia. Nomine enim salutaris Cbristus accipitur. Sa- 9. Sperate in eo omnis congregaliopopuli, Omnes
lulareautem, quia per euqj salvatio facla inlelligitur. qui congregati eslis in unitaie fidei. Et ut digne in
Et quando quidem tantuin habeo Salvalorem, a quo illo possitis sperare, Effunditecoramillo corda vestra.
amplius non movebor : igitur o siulti, Jd est, evacuate ab omni sorde , ut sint coram illo,
303 !t- Quousqueirruilis , idhominem?
est, quandiu irra- id est, inbeneplacitoipsius : quia qui non habet cor
lionabiliter impetum facilis, ln exterio- iG vacuum a malo , si speret, non est spes , sed prsc-
rem. Quia licet corpus possitis affligere, usque ad sumiio. Nolite ergo (Ex eod.) corda vestra retinere
animam perlingere non jiolcstis (Mallh. 10.). Nobis intra corda vestra , coram illo effundile plangendo,
quidem niillum cst detrimeniuni. Sed vos in eo, conliiendo, deprecando, Quia Deus adjutor noster in
quod agitis, vi strum cogitale inleriluni. Quia Inter- wlernum. Non est lalis adjulor Deus, ut hoino. Adju-
ficitis universivos. Quicunquc bonos a suosive proposito vant euim homines temporaliter. Adjuvat Deus
nitimini removere, sive dissuadendo, perse- eliam ad seternitalem prreslandam. Deus (inquam)
qnendu , vos ipsos in hoc intus occidilis. Aniuias adjutorVeruntameri noslerin wlernttm.
vestras damnatis : irruitis auleni tunquam parieti 10. vani filii kominum.Hsccnon atten-
inclinalo. Id est, sicut inclinatiis pnries pronus est ad dunl, sed sunt vani, id est, dediti vanitalibus. Filios
ruinam, sic nos ad cadcndum sestiinaiis faciles, tan- dicit lioniinum imitatorcs carnaliter viventium. Sunt
quam oiimi desiiliiamur nuxilio./i( maceriwdepulsw? eliam mendacesfiiii kominumin staleris, id est, in li-
Id est, sicut maccria sine cx-mcnto est liagilis , et bra jusliti;e, in boni malique deliberatione , dum
si depellalur, facile ruit: sic nos putaiis siue colliga- bono maluin prsepontlerant. Dictum est hoc a simili
lione esse, el pronos ad ruinam : sed non est iia. corum qui in siateris, in quibus videtur esse justitia,
5. Verwiwlame/i non ideo cessant mali, sed Prctium emptores decipiunt. Unde et subdit: ut decipiant
mettm cogilaverunt repellere a me. Id est, Deuiii ipsi de vanilatein idipsum : hoc quod ait, /n idipsum,
meum etgloriam, quam spero futuram, meriiumque significat, quiaelsi sunt diversse fraudes, diversi er-
laboris auferre mihi. Idto Cucurri in sili. Non ut pi- rores, diversa dogmala : oinnia lendunt ad unam
ger et lastidiosus, sed lanqiiamsitiens, et projustitia n vanitatem, ad unuiii regnuni desiructionis ct perdi-
mori desiderans. Ad passionem enim alacer fui. " tionis. Ab liiijusmodi vanilate ergo nititur eos dehor-
IJcali enim, qui esuriunt et siliunl jusliliam, quo- lari, cum subjungit :
niam ipsi saturabuntnr (Malth. 5.). lnler hunc cur- 11. Nolile sperare in ihiquitate. Et hanc iniquita-
sum etsitim, Ore suobenedicebant.Ut adulationis me tem per partes exequitur, cum subinferiur : El ra-
verbis deciperent. Et corde suo maledicebant. Iniqui- pinas tioiile concupiscere.Diclumest paupcribus hoc,
latem et niortem machiuantes. Hocfaciunt iniqui, et forlassis aliquid de necessitale rapluris. Audiant et
dolosi, quando aperle honos non audent persequi. div.fes : Diviiiwsi affluanl, si exiindent, tanquam de
Oredolosoloqutintur bonum, sed intus in corde latet fonle currant, rVo/ifecor apponerc. Ne in diviliis (E.r
vcnenum. Sed quamvis hoc faciant, hsec cogitent, eod.) confidatis. Ne prsesuinatis : ne speretis. Ne di-
quamvis impellant, insidientur , persequanlur , ca- catur : Ecce homo, qui non posuit Deum adjutorem
luniiiicntur: ego lanien lixus in Deo permanebo. Ideo suum (Psal. 51.): sed speravit in multitudiue tlivi-
aniniam suam inier tot pericula exhorlans subdit : lianiin suaiuni, et prrevaluit in vanitate sua. Dealus
G. VerunlamenDeo stibjecta esto anima mea. Sicut anteni cujus est Dominus Deus spes ejus , et non
cepisli, recognoscc le abeo accepisse bona, quse lia- resjiexit in vanitates et insanias falsas (Psal. 58.).
bes. lluinilia te illi quanluni potes. Et re vera ita la- Ecce ille non habet, isie habet. Ille non qurerat ra-
cies : Qttoniamab ipso palienlia mea. Vel quia ipse pere, quod iton habet. Iste in eo quod habet, non
Chrisltis exemplum factus est patienlise, sicut dicit apponat cor : non ibi ligat, sed magis timeat. Prse-
AT>oslolus : Cbrislus passus est pro nobis, vobis rc- cijie (inqnit Paulus) divitibus hujus seculi, tiou »u-
891 RUFINO PRESiTYTEROASCP.IPTUS 892
perbe sapere, nec sperare in incerto diviiiarum (I. A i caussam ostendit, cum subjiiugii : Silivii in le arri-
Tim. t>.). Ergo non fraudem, non rapinain concu- mu mea, qiiam multiplieitertibi caro mea. Omnis qui
jiiscalis. Non in his qure habeiis, spem ponatis. Et sibi vult aliquid prsestari in artlore desitlerii, ipstun
ul magis eos a vanilale dissuadeal, proponit duo : desideritim sitis anim;e est. Siint auiem diversa de-
qiiorum allerum delcrrel, alterum deinulcet, di- sideria iu cordibtts liominum. Alius silil atirtnn,
cens : alitis argentuni , alius possessioneni , alius hreredi-
1-2. Semel lociilusest Dcus, tlitohwc aitdivi, quia latem, alius hoc, alius illud. Vix invenitur, qui st-
polestasDei est, [Vers. 13.] et tibi, Domine, miseri- mtindi liat Deum. Sed anima, qu;e sancla est, omnia, t|t!;e
cordia : quia lu reddes unicuiquejuxla opera sua. Si bnjiis stini, tanqtiati; amara rcspuil: atijne ad
vnceni hominis contemnis , aliende quin locntus est illam ineffabilein dulcedinem, qu;n iu Deo est, tofis
ipse Deus: et hoc semrl, id est, incointnutabliler : desideriis inardcscit. Inebriari desitlerat ab tiberlalc
velseme/, id esl, in nnico Verho suo. 395 Hahet doinuc Dei, ubi est fons viire, et orgo sapienti.e. Et
cnim Dens P.iter uiiinn Verbuin , iinigenituni Deuiii caro mea, inquit, silivil libi (Psul. 55.), ul videiif-et
(Ilebr. i.). In illo snnt (innia : (juia per Verbum in ea resurrectione atqtie immnrtalitale tibi apjia-
facla sunt oinnia (Joan. 1.). lbi otnnes thesauri sa- reai, quam promisisli. Et hoc qtiani muliipliciicr, id
pientise et scientise absconditi sunt (Co/oss. 9.). cet esi, mulio amplioribiis eausis, (|nain auiina : subja-
Umiiii Verbiim habet: seincl loculus est Deus. Duo enim amplioribus iniseriis. Nam spinius protn-
Iiaecquse vobis diclurus suni, ihi audivi. Non ex IIID pius est, caro antem inlirnn (Malth. 2l>.). Et qiiam-
loquor. Andivit forie alia mulia , sed non opus est t vis anima mullas lentationes, multas perinrbatiiJiies
dici nobis. Ait enim ijxe Doiiiinus: Mulla haheo vo- »•* senliat : tamen non ita deficit, ut caro. Modoeuiio
bis dicere, sed non |>olestisportaremodo (,/orm. lb.). (Ex Augustinu)ex corruptioue carnis, si non maiitlu-
Transiliendo universain crealuram, pervenit ad Ver- ceinus, delicimus, et esurimus. Si non bibamus, dc-
buni liiiigeniluin Dei, ijuo revelante, duo hsec valde iicimus el siliuius. Si tliu niaiidiiccmusct Ijilianin:.
nobis necessaria audivit, a«ta pole.stasDei est. Oni- ipsa tliiitiirna rcfeciio defectio est. S; diu doriuia-
nis eiiim pnteslas a Deo (Rom. 15.); et tibi Domin:. intis, delieiiuus, ct ideo vigilainus. Si diu vigiieiutis,
misericordta. Ilis dnobus continentiir prupe onines deliciinns : et ideo durmiiuus. Si diu stemus , faii-
Scripturas. Propter lnec duo Patriarchre , Prophutre, gainur : ct idco seilemus. Si diu scde.unus, ct ibi l'a-
Lex , Dominus noster Jesus Christns, Apostoli. tigaiuiir : et idio suivinius. Nullus ergo nosltre car-
Propler hrec anniinliaiio omnis , et celehratio vetbi nis status est. Modode infanlia trtinsii ad pueriiiain,
in Ecclesia. P.ilestatein ejus timeie : Miseiicordiain de puerilia ad adolescenliani , de adolesrenlia , ad
ejus ainate. Nec sic de tiiisericortfa e.jus pr;«suina- juveiitiilem , de jtiventuie ad s iiecfulem , ile senec-
tis, ut potestatein couleinnrilis. Nec sic potesiaiem tute ad seniiim, tle siiio ad inoiiem. Non siat tctas
liinealis, ut de misericordia desperelis. Ad ejus po- nostra: ubiqiie fa'igatio, nbi(|ue corruptio. Caro iia-
teslalem perlinet, mal is pro pravo opere punire. Atl qtte, qnain iiitiltipliciter fatigatur, lam inullijiliciier
cjus misericordiam pertinet, justos pro bouo opere sitit a Deo infatigahilem incin uptionem. Ubisiiit?
reiniinerare. Idco ait, Quitt lu reddes unicuiqtiejnxla T>.In terra desena, invia el inaquosa. Idcsl, in hoe
opera sua : honis viilelicel bona,et nialis niala. Ergo seculo, quod esi lerra deserta, qiiantiini in se est,
anlei|uam hoc lint, stuileainus declinare a malo , ct ab oinui bono iion liabens vi.im veritalis , nec re-
facere bontlui.Sludeainiis transire de hoc iniindo ad frigiiiuni vera; saluiis. Miserlus est uute.u Doniiiius
Deum , de vitiu ad \iiiulein. Uic est fruclus htijus (Q nustii iu hoc dcserio. Veritas de tcrra orttt e^t, et
psalmi , e! iiitenlio transilientis. terra nostra tledit fruclum sttuin. Faclus est via Do-
miniii noster Jesus Cliristus. Dedit nobis aquam in
TITULUS PSAL.MILXII. deserto, prsedicatores suos implens Sjdrilu Saneto,
1. In (inem,psuluiitsl)itvid,cit<itessel in deserto Ittu- ut liat in eis fous atjuse salientis in viiatn acternam.
mwx(i. lteq. H.}. DavidlnslorialilerfugiemSatilem,ve- lltec hahemtis hic. Sed lion suiu tle deserto. Ideo
nil iiideseito Idiiniajie.InLellexitqueiu tiac ligura Eccle- proprietatein deserti prius coininendavit jisalmus, ut
siamposiiamiu deserto liiijnsvilit : de tpiosigiiilitatocan- et tucuni audisses in (juomalo esses, si (jna^liihere
lat in Ito• jisaluio.Paal itusisle conventtDavi.lpropheUe, bit: posses consolaiioues, fruclns, vcl vi,t>,vel aqua,
citinomnihusjttslis, cu n ipsn Ecclesiaiu dcserlnest Id i- iion liibiiercs deserto, sed illi qui te visiiarc
mtere,id est, hnjus vitie, uhi nihi! cst, nisi lerrunilas. lus est in deserto. Nisi priino quis siiiat iu istodigna- nialo
Materiaest Eccle ia p.sda in descrto hujusvilre.In | ritna in
parte osteinlilse admoiiitainper desertuni hujiisvii:e,a,| Deus quo esi, nunquam perveuiL ad bonuiii, quod
Deiiinoniiiidesidrriofeslinare.In p:irle se.unda (qn;eitt- est. Sic in sancloapparui libi, id esl, talem me
ci|iit.,Si mciiiorliti tiii) ostenditse babeie secnriLalen i;i paravi, qiiem tu debeies respiceru : per hoc scilicet,
hoc tleserlo,|ier ipsuinDeuiu. liitentioesl adinonere,ut quod stint in sattctij desiderio , sive proposiio : ul
soluuiDetinteligaut sibi: \e, doeere,(iuoiiioiloconvi_rsen-vidercmvirlntem tuam ct glorian luam. Id est, ut in-
lur in medioitalionispravse.Xox totiusEcclesire. telligerem Filiuui tuum in quo est oiiinipotentise
PSALMUS LXII. virlus (quia per ipsuin facta sunt omnia [Joan. 1.])
et glorii divinilaiis. Ilanc virtulem , et gloriam
2. jDeus,Dcus tncus, ad te de luce vigilo. 0 Deus niodo vident per fideui, hi qui liabent 307 sanciili-
oiiiniuin crealione, Deusmeus secunduin prsecipu.iinD > caium cor : postmodtim visuri suul per speciein. Ad-
ct singularein tlilectioneiii, vigilo , id est, dligenter huc reddit aliaui caussam, (|Uare vigilaverit et sitie-
studens, et curiosus stiin ad le promcreiidiiin, alque ril tlicens :
ad voluntaies tuas t:\equendas. Ei hoc de lucc, id i. Quoriiammetior esl mtsericordiatna super vitas.
est, jjer jiurilaiein bona'.conscieinise.De bac vigila- Muita: (Ex Auguslino) suut vitsehuiiiana:, sed Deus
lione ditiuui cst in Evangelio : Ueatu-; ille servus, iinaui vifam prouiittii. Ei non illain dat nobis prop-
(|iieui ciun veucrit Dominns, iiivcncrii vigilanlcm ter meriia nostra, sed propler misericordiam su am.
(Mtitth. 24.). 1'urain conscieniiani vocat luccm. Sic Alius siht eligil vitatil uegoliaudi, alius feueraudi,
econlra conscienliain malaui dicunus ttiiebras juxta alius riislicaudi, alius milttaudi, alitis illain, alitis
Ajiosluluii), Fuistis ali |uando tenebrse : nunc auieni illam. Divers;u sunt vil;e, scd mehor cst iniseri-
Inx in Doinin:)(Epkes. !i.). Vcl vigilo ad te de luce, cordia tua super vitas nostras. .Mebusest quod das
id est, ex quo liabui cogniiionemlui, quse est caussa coi rectis, qiiaui quod diligunt perversi. Unam vitain
mese vigilise. Soiniius aniinre, 306 e'' oblivisci donas, quaj prreponalur omnihiis nostris, quasctnn-
Deuin. Talein excital Paulus dicens : Surge, qui que in uiuudo eligere potueriuius. Vel aliler: .Mullse
doriuis, el exsurge a mnrliiis, ct illuininabit te Chri- sunt saiicioruui vitse in hoc saeculo. Alitls Deo ser-
sttis (Ibid.). Chrislus illuminal anitnas, ct facit eas vit in conjugiu, alitis pt:r conliiionliam, aiius per
vigilare. Vita crgo i.ostract inores nostri debenl, per cummuneui vifani, alius per so.il.iri.ini, alius per
Ciirislum vigilare atl Detiiii. ihijtis aulein vigiiiru aciivaui, alius per coiitcniplativam- divcrsi diverso
 M;5 I-NPSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 894
niodo, secundiim mensuram gratiae quse nnicuique V nefiatislud. Propterea repnlsus audivit: Vaderetro,
ilata est a Dco (Rom. 12.). Quantumcumqiie quis- sathana. Non enim sapis qure Dei sunt, sed qure
que perfccte vivaf, quam sancte et pure Deo ser- siinl hominum (Matth. 16.); sed iia adhsesii, tit sit
viat; lamen ad creiesteregniim non perducilur, nisi posi le, idesi, ut te sequaiur assidue, el obediat
divina lnisericordia' cum bonis ojieribus adjungalur. tibi. Et quia sic adhrjesit, Me suscepil dexleru lua,
IMcalurergo recte: Quoniamtnelior eslmisertcordia idesi, virlus et grruia tua in mrignam dignitateni a
tna sttper vilas; lileo Labia mca laudabunl le, idest, dej'ectione in qua eram propier peccatum, me sus-
laudabilem te aliis prsedicabo. De tanta enim |iii tulit: vel suscepit me gratia tua ad dexteram ttiam
Domini misericordia ne ingrati simus, laudcs et collocandum. Ant potest hoc specialiter accipi de
graiias qiias possumus referre debemus. Undc ad- nostro capiie, qui post resurrectionem et ascensio-
hiic subjungit: nem ad dexteram palris collocatus est. In persona
5. Sic benedicamte in vila mea, el in notnine tuo cujus adhuc subditur:
levabo manus meas. Quid esl sicl Ut misericordise 10. lpsi veroin vanum qttwsieruntanimam meam.
tu;u tribuam vitam ineam, in qua te lautlo, non Judcei qua-sierunl perdere aniinani Christi (,/oa/i.
meritis meis. Vel sic laiulabunt le labia rnea, ut II.), sed in vaniim: qnia non potuerunt implere
eliam benedicam te in viia mea, idest, per lotam qiiod voluerunt. Unde hsec poeua prsedicilur eis vcn-
vitam meam. Sic enim tligne Deiun quisijue laudat, tura, qua: suliinfertur; Introibunt in inferiora terrw:
quando cnm labiis viti concordat. Manus anlein [vers. 11.] tradenlur in manus gladii, parles vulpium
levare, est respecui supemse paiti.e bona opera erunl. Ducti eititn sunt in capiiviialem tisque ad in-
exercere. /n nomine (inquii) tuo, 'ulesl, ad honorem g feriores lerras, expugnati sunt ab hostibus, et tra-
ct gloriam noiiinis ttii. Jtixta quod alibi dicilur, diti in potestatem pugnatorum : divisi scilicet jier
Non nobis, Doinine, non nobis, sed nomini tuo da parles a regibiis et principibus srpcularibiis, qui
gloriam (Psat. 113.). Et ut labiis digue laudare, ct propter calliditatem et astuiiam dicti simt vulpes.
recte vivendo ac bene operando Deum benedicere Ilinc e»t quoil llerndcin regem ipse Doininus ap-
valeat; impinguari duno sure graliaa postulat, cum pellal vulpem. lie, dicile (inquit) vulpi illi (Matth.
suhjungit: lo.). Sed his iia dispersis, de rege noslro quid snb-
ti. Sicu! adipe et pinguedinereplealur antma mea: jungat, audiamus:
et labiis exullationislaudabil os meum. Adeps pro- 12. Rex vero twlabilurin Deo. llle qui a salnle
prie vocalur pinguedo illa, quse est inierius circa rex dicendus esi, qui est rex regum et dnmimis do-
vilalia. Significatcariiatem Dei diffusam in cordibus niinaiitiiiui, qui nos regit secundum boins mores
nostris |ier Spirituin sancium, <juidatus est nobis et virtntes, cujus regni non erit liuis (Apoc. 1. et
(Rom. 5.). Pinguedo (pise est in inembris exlerio- 19.). Talis rex Isetabilur, in illa vero incomtnutabi-
ribus, designal alacrilatem animse ijisius, quae facit lilate quseest in Deo, scilieet in tlivinilate palerna.
corpus alacriter bene operari. Nonenim piacct Deo Laudiibunlur etiam omnes qui pxranl in eo, itlest,
niacrri anima, sicut nec dicebatur placere in sjcri- laudabiles appaiebunt per ipsum omnes, qoi fidein
ficio veteri macra bostia. ltleo auieni posituui est, Dei proinitiunt, et servani: qttia aninias suns illi
scilicet, ut inlelligamus boc signilicaiive dicttiin, vovenl, et rctliluiit. 309 ";,n"a quidem laus erit
videlicel non cimalem pinguedinem posiulare, sel sanctis, quando ab ipso Dominoaudient in judicio;
spiriiualem. Noiieam quse in carne est, sed quse Esmivi, et dedisiis milii inanducare. Silivi, et de-
in aiiima. Sicut adijie ergo et pinguediue anima re- C disiis mihi bibere, et alia hujnsmodi. Et iterum:
pletur, quando et caiitas est in inenie, et foris affec- Venite, benedicli Patris inei, percipiie regnnm quod
liisralque Mlaiilns spiritualis apparet iu actione. vobis paratum est ab or.igine irinndi (Mattlt. 2'i.).
ililareiu enim dalorem diligit Deus (i. Cor. !.'.). Rege iiaque cuui niilitibus suis iu inaguo gaudio
Unde et labiis exiiliaiionis laudare se Deum perlii- ciistituto, pars advcrsa coiifundetur, do (pia etsub-
bel, quia iu Doinini scrviiuic, atque in ipsius laude ditur: Quia obstructum est os loquenlium iniqtia.
non irinitia, sed gattdiiun ba. eri dcbet. Uinc nos Qtianta (Ex Auguslino) iniqiia loculi Mint Juthci!
alibi Spirilus sanclus admouet in psalmo: Scrviie Quanta mala dixerunt Pugaui, qui propter idola
Doinino in lsclilia(Psal. 91).).308 Nec solnni laus Clirislianos sunt {lerscculi!Ciiui jitilant quod possunt
Dei debet iu oie esse, sed eliam in medilatione et liniri Cliristiani, creverunt, et ipsi finiti snnt. Dh-
opcre, uiide et snbdilur: siructiim estos eortitn. Jaiu nou aiident loqui adver-
7. Si rnernor fui ttti super stratum mcutn in malu- sus Clnisium. Quod tamen in judici!>perfectius ad-
tinis nuditabor in te. Stialtim sunm quietem dicil. implehitur, quando regein noslruiii regnare videbunt.
Ssepequaudo quiett sunt hoiuines, pcr (juietem tlis- Ei Deum negare nou poterunl, quando aspicient
solvuntur et oblivisculitur Deum: Hsecsancla aiiima sanclos stare in niagna constanlia adversns eos qui
iu qdiele sua Deum reminiscitur. Unde constat se aiigustiaverunl: quando eos quos aliquando ba-
quia et in aciionibus suis in Deo mediiabitur. Si buerunt in derisum, compulari videbunt inter (ilios
memor fui lui supcr stralum meum, idesl, qttando Dei (Sap. 5.). Tunc quippe iniquorum os obstruc-
quietus fui, mediluborin te, idest, in operibus lucis. ttim erit, quando jam quid dicere valeal, non liabe-
Digna enim debemus operaii, tamquam in luce: Q bit. Sludeanius ergo de luce vigilare ad Dcum, nt-
quia noii sumus nociis ac lenebrariim, sed Filii Dei que iu hoc arido deseilo silire fontem vitse. Sit in
ae lucis (I. Tkess. 5.). llinc nos Apnstolus admonei, sancto desiderio cor nostrum. Laudent et bcnedi-
utin die hnneste ambulemiis (Rom. 13.). Et Domi- cant Deum labia nostra, vila nostra, opera noslra.
nus in Evaiigelio; Luceat (inquit) lux vestra coram Sit pinguedo carilatis in cnrde, hilaritas in aclione.
hoiniiiibus, ut videntes opcra vestra bona, gloriii- Memores sinius Dei vespere et mane. Sit gaudimn
cent patrem vestrum qui in crxTisesl (Matilt. 5.). nostrum in ipso. Adlirereatilli anima nostra toto de-
Coniuieiidat auiem gratiam Dei, cum subjungil: siderio: caveamus exemplum pravorum, qui per-
8. Quia fuisti itdjttlor meus. Etenim nisi Doiiiinus etint: qualenus cum rege nostro Jesu-Chiisto in crc-
adjuvet bona opera noslra, impleri a nobis non lesii regno gaudere ei reguare possimus. llaec est
possunt. Ecce jam ostendit Eeciesia se esse secu- utililas psalmi.
ram in deserto, per ailjuloriuin gralirc Dei. Unda
exullans dicit: Elin vciamcntoatarum tuarum exul- TITULUS PSALMI LXIII.
Hilaresco iu bunis operibus: quia stipra me
' tabo.velamen 1. Tiluluspsalmisequentisest : Infinem, psatmusDa-
est alartim tuaruin, idesl, refrigeriimi ct vid. Isie psalmusconveniLDavid,id est, Clirislo,qui hic
protectio virtutum. Nec solnm exuliabo, sed jam loquitur, tlii;gens infincm.Christnsest materia, passuset
affcctu et desiderio. gloriiicatus.Ureviler eniinde jiassione sua tangit et.glo-
') Adktcsitanhna mea post te. Non ila ut pracccdat, liiicatione. lu prima parie describit uialiliauiJntheoiuni,
veiuii Petros, cum dixil Douiino: Propilius lioiesto. el oraLliberari ab eis. El atiirii-t quod ltberabitur.Iu
I]|33 RUFINO PRESRYTEROASCRIPTUS 896
seciiiida (c|useincipit,Sagillwparvulorum)potnLirrisio- JV.pidant qui judici tradiderunl. Conlremiscit poiestas,
nemsltiltitiateorum. Osteiiilil.in hocjisrtlniocotistanliaui et non cntitreiniscil imnianiias. Vult ille lavare ina-
stiamin passione: nos videlicet suo exrniplo inlendens nus, el illi
iiistruere,ipialitcrinter inimicosnns debcaniusbabere, maveiunLsibi inquinant linguas suas. Sed quare? Fir-
et qualiter oranlcsdebemtisin tiibulaiionibusperseve- sermonem nequam, Crucifige,crucilige
rare: hocvidelicetaltendenles,quiaqitantofueritaspcuor (Muttk. i~ ; Luc.ii.). Vere utique nequam: quo
et iniquiortribulalionoslra,laiilo in fiiluroinajoreniha- nequior iiullus esse potest. Repetitio confirmalioest
behiniusprofcc.luin,illi vero maioremdefectinn.Oratati- 311 sermonis maligni. Firmaverunt autem hoc,
teui hii: t.hristus, ue cedat iniuiicisin passioiic,qiiainvis non Domino, sed sibi, id est, ad damnationemsuam.
certissime se sciret iuiinquamdelirere : setl hocfacitad Qnoiiiodoenim non sibi, cum dicant: Sanguis ejus
iiistrueliouemfidelium,ut si ipse tpii prsusciuseral,fuluri, super
orare voluil,intilto magis qui incerti sunt, sctltilc dcnt nos, et super filiosnostros (Matlh. 27. )? Et
OperaminaUoiii.Sic itaque incipit: quia qui peccat in absconso, appetit peccare non in
publico, recte subdilur:
PSALMUS LXIII. (j. Narravertinlut absconderentlaqucos,id est, qua-
liter absconse Christtim capercnt et occiderent, tra-
2. Exaudi, Deus, oralionem meam cuin deprecor. dendoeum per discipulum, judicando per jiriricipem
Ntinc te, pnler, deprecor. Nunc exaudi oiationem Ronianuin, ioterficiendo per inilites ejus (Mattli.26'.).
ineam. Quod aulem se cxaudiri Cliristuspostul.it, hoc Talis fuit absconsio laqueorum, de qnibus etiam, Di-
non sccundum ihviniiaiem, veruin sectintliimhiiina- xerunt ? Quis videbiteos? Nequc eniin hoc ab aliquo
niiatem inlelligi debef. Ea enim ex parte (jua hoino depreliendi posse putaverunt, sed non profuit iliis.
310 e,al iulirnius at(|ue morlalis et passibilis erat. p> Nam seqiiilur:
Hac igitnr ex parte misericordiain pclebat, qua mi- 7. Scruiati sunt iniqurtates: quibus Christum in
sericordia indigebat. Quseatitem ista sit oratio in se- sermonihus redarguere possent, sive quia falsos tes-
queiilibus declaratur. Ait enim: A timore. inimici tes super eurn coiistituerunl (Ibid.). Sed defecerunt
eripe nnimammeam. Iloc oral in psalnio servus,quod scrutantes scrutinia, id est, in ea snbtili, et frequenli
in Evangclio prsecipit Dominus: Nolitc(inqiiii) lime- inquisitionc nibil pniuerunt prolicere. Quod paienter
re eos qui occiduni corpus, aniinam autem non pos- ostenditur, ciun subinfertur :
sunt occidcre (Matth. 10.), Oretur crgo, ui prrestet 8. Accedethomoud cor allum : el exallabilurDeus.
quod jubet. Nec orat uinon occidatur, sed ut occi- Ad cor alium, id est, ad cor secretum , ad cor Divi-
dentem non timeai, ne forle limendo succumbat. nuin, non ostemlens quid nosset, non ostendens
Nec hoe ideo postulat Dominus Christus, ul liinore quid essel. Illi pulauics hoc totiini esse, quod vide-
aliqno frangi valeat, sed ut inlirmautibus nienibiis balur, occidunt hominem in corde alto. Exallabitur
orandi formani atque in passione consiantiam iri- Deus, in cortle divino.Undc humiliatur, indeamplius
buat. Et quod de exauditiono securus sit, ex verbis exaliaiur. Mortutis est cnim Cliristus, resurrexit a
sequenlibiis ostendil. Ait enim : moriuis, ascendit iu cselum, misit prredicalores suos
5. Protexiili me a convenlumalignantium, idesl, a in muiidiim. Crcditus est Deus. Magnificaiusesl, et
colleclioueinale dc me cogitaiiiium, ct etiain a miil- evaltatus, non quod qiiantum ad seipsum possit un-
tiludine operantium iniquilaiem, idest, a muilis qui quam exallari : sed qiiaiiluin ad eimi, apud quem
illam singtilarein init|iiilaiem, videlicet crucilixio- major de Deo cogniiio habetur. Audi quoniodoexal-
nem in mc operali sunt. Protcclus est eniin (Ex taltts sit Deus, et hi qni perseqttebantur, humiliati.
Augtistino),protegente se Deo, protegente carnem (j -9. Sagillteparvutorumfactwisunt plagweorum:[Vers.
suam ijiso Filio. Quid enim potuerunt facere iniuii- 9. ] in/irmatwsunl conlracos tirujitweorum.Conturbali
ci? Occidei-untcorpus, animani aiitem occidere non sunt omncs, qui videbant cos. [ Vers. 10. ] Et timuit
potucrtint. Paruni erat Domino marlyres suos hor- omniskomo. Illi qui sagittabant, et non limebant,
laii verbo, nisi firnisrel exeniplo. Exaudi, inquit, et jam sagiitis parvulorum feriuntur, conturbaiique
necesse est, ut examlias. Quarc? perlimescnnl. El qui lirinaverunt sibi sermonem
i. Quia exacuerunt ut glatiium linqtiassuas, inlen- nequam, jam contra eos linguse eorum infirinalse
derunt arcum rcm amaram: ul satjitlent in occullis sunl. Cessaverunt niinse, atque blasphemirje.Cogno-
immueuiatum. Sicut gladius acuilur, ul magis inci- verunl sua scruiinia non valere, atque a tanto ver-
dat: ila ipsi actiiissinie cxcogitabanl qnid in eum borum strepifu siluerunt. Talis est miitatio dexlerse
pejus dicere potuissenl. Ipsum fuit acumeii Jtidreo- excelsi (Psal.lH.). Non enim poteniibus arniis
ium. Iloc pro magno qurcsieiunt, ui si occiderent, fortium pugnatorum, sed bumilibus sagittis simpli-
ut inlerfcciores non apparerent. Ideo arcum inten- ciiim puerorum, tantos, tam feroces oninipotens
(lenini, idest insidias pataverunt. Simul piignavc- Deus prostravit hosies. Infirma enim mundi elegit
runt, d gladio ct arcu. Cladio linguje, atcu dcce- Deus, ut confundat fortia (\. Cor. 1.). Nain qui sunt
ptionis. Gladio coniinus pugnaltir. Qui sagitlani isii parvulij, nisi quibus dictum est in Evangelio :
iniilii, fallit, ut ferial. Et bene hiinc rirctui), hanc Nisi conversi fucritis, et elfleiamini sicut parvulus
fraudcm (iicitrem amarani. Quid cnim tam ainaruni, isle, non intrabilis iu regnuni cadorum ( JI/a/(/i.18.
qiiani occidcrc Cliristiiin? rVdhoc scilicet inlende- Mtirc.10.1? Conturbati sunt ergo ad pcenitentiam
ruiit ut sagittenl ininiaculatuiii, idest, inierficiant ,j» on-.nes, id est, ex omni gejiere homines. Et timuii
innocentem. El hoc in occultis, idesi, lateiiler. Ad oiniis Iwtno, id esl, omnis "ulens ratione, ad inlelli-
hoc qusesierunt qiiomotlo a discipulo Iraderetur genda, qu:« facia erant. Timor Domini se subdidit :
(Matlk.iti.), a judice Roinano dainnarefur, ab i|isis Aii/t/jii(taucn(»(opera Dei. Videlicet nativilatem, pas-
Romanis cruciligeretur (Lnc. ii.). Iluc fuii acunien sioneni, rcsurrectionem, liumanitatem, et divinita-
linguae, hoc arcus, hoc sagitlre. Sic per alios sagit- tem, virtutesque et miracula. El facla ejus intellexe-
taverunt Christuin. Sic gladio propri;w linguse uc- ruiit. Factani videiieet csse noslram per Detini re-
ciderunt. Uude et subditur: dcmiionemet salutem. Et ideo sequitur :
5. Subito siigillabunl etim, el non timebunl: firma- 10 Lwiabiturjustus, nou in seipso, non in mundo,
verunl sibi sermonemnequam. Subito dicit, quasi ex sed in Domino, el sperabit i/i eo, vitam seternam. Et
improviso. Tria atitem ex hoc versu coimncndau- laudabunluromnesrecli corde. Id est, laudabiles ap-
lur ex perversitate Judseoium. Priino crudeliias parcbunt onmes, qui recte credunt, 312 el ^ene
operis, ulii ail, Saijillabunt eum. Secundo pervcr- vivunt. llli recli suut corde, qui propna voluntate
silns menlis, ubi dicil: Et non iimueruni. Tertio relicia voluntati penitus se subjicitint divinse. Nos
peitinacia insanse loculionis, ubi subtlit: Firmuve- ergo Deum oicinus, ul iet nobis constanliam, ne
riinl sibi sermonemnequam. Qtise nobis verba insi- converitum maligiiantium timeamus, non lingtiarum
nuaiit, (juia iu oinnibus, idest, in verbo, operc, co- glatlios, non deceptionuin arcus. Accedanius aJ
gilaliune corrupti erant. 0 cor durum ct iinpocnilcns! Deiiinin corde hutnili, el ideo alto : ut in ipso exal-
Tradiius est ille judici. Trepidat judex, et non tre- lari mercamur. Tiineainus eutn tiuiore caslo, aimuu-
897 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 898
tiemus Opera ejus, quatenus per euni justificaii, in tA perfectionemjusiitise desideramus. Ideo dictum est:
ipso semper lretari valeamus. Haec est psalmi Velle atljacet mihi. Sed quia hoc in ista corruplione
uiililas. nullatenus adimpletur, propterea mox subdilur : Per-
TITULUS PSALMI LXIV. ficere autem bonum non invenio. Est enim |>erfec-
lio boni, ubi nulla est concupiscentia mali. Tunc ergo
1. Titulussequentis psalmiliicest : In ftnempsalmtis reddetur in illa caiesti pace, quando jam nulluiu
David, CanlicumJeremiwel Agqtvide verboperegrinatio- malum erit, sed suminum bonum. Ibi erimus totum,
nis, qtiandoincipiuntproficisci(.lerem.5. 50.52 ; Agg.1. idesl, inlegi i, non solum anima, sed caro ipsa in re-
et i.). Captivalusest ( Ex Atigustino)populusIsrael: Ex surrectione
civitate Jerusalem duclus est in servitutemBabylonise. justorum. Vincelpax, et finietur bellum:
Prophetavitautem sanctus Jeremias post septuaguitaan- destruelur mors et vila erit in pcrpetuum. Tunc nos-
nos rediturum populumde captivitate, et inslauraturiini Irum desiderium adiniplebitur. Tunc fiet, quod modo
civitatem ipsam Jerusalem, quam devictamab hostibus propheiatur. Et libi reddetur votum in Jerusalcm.
planxerat.Aggseusveronon proplietavitcaptivitatem,sed Ad hoc suspirat Ecclesia : unde et suppliciter orat,
successitJeremire,qui mortuusfuit dum essent Judreiin dicens :
captivitate. Et ipse Aggaeusprophetavitreditum, et fuit 3. Exaudi Deus orationemmeam.Ut in illa cselesii
in reditu : quia mqrtuo Nahtichodonosor successit alius Jerusalem
rex, qui timensDeumdimisitpopulumDei. Sed quoniam non solum votum meum persolvam. Scio enim, quia
(dicit Apostolus)hrecin figura conlingebantillis, scripta animse, sed ad te omnis cttro veniet. Hic
autentstuit propternos, in quos ftiiis seculoruinobvenit aperte propheta resurreclionem annuntiat. Unde
(1. Cor.10.) :debemuset nos nossepriuscaptivitatemno- Apostolus : Omnes (inquit) sive boni, sive mali,
slram.deindeIiberalionemnostram.DebemusnosscBaby- R adsiabimus ante IribnnalCbristi (Rom. 14.). Et alibi:
loniamin qua captivi sumus, et Jerusalemad cujusredi- 1B Vivo ego, dicit Dominus , quoniam mihi curvabitur
tum suspiramus.Duasistas civitatesfaciuntduo amores. omne genu, et conhiebitur oinnis lingua (2. Cor. 5;
Jerusalemfacit amorDei: Ilabyloniamfacitamorseculi. lsai. iS.
Interroget ergo unusquisque,quidamcl, et invenietunde ). Et subdit caussain, quare necesse est, ut
sit civis.Si se invenent civemBabyloniae, extirpet cupidi- exaudiatur, cum ait :
latem,plantet caritatem.Sise inveneritcivemJerusaieni, i. Verbainiquorum, id est, diaboli etEvse qui per-
loleret captivitatcm,speret liberlatem.Quidaintiluli Inco suaserunt Adse, prwvalueruntsuper nos. Quia nos in
AggwiponuntEzeckiel,qui fuit in captivifaieB3bylonise. peccatum demerseruiit. El tainen tu Domine propi-
Et ubibic diciturde verboperegrinationis,quidamdicuut, liaberis impiclatibiis nostris. Condonando eas. Pri-
¥,x populotransmtgrationis.Cbi etsi verbadiscrepant,sen- mum peccatum per verbum factutnest : et per ver-
teutia nondiscordal.Sed jam expositionemlituli videa- biini mala inulla
mus.PsalmusistoconvenitDavidprophelaeel aliisredeun- quotidie linnt. Hinc apostolus, ma-
tibus. Qui psalmnsest canticumJeremireet Aggai. Quia luin linguse desrribcns ait: Lingua inquietum malum,
exponit nobis illud, unde exultaverunt Jeremias et Ag- pleua venetto @14 morlifero (Jacob. 5. ). Et alibi
gaeus,sive Zacharias,siveEzeeliiel,quifueruntex popuio dicitur : In manibns lingusevita et niors (Prov. 29.).
transmigrationis.Canticum,dico, habitumde verbopcre- Cavendum est igilur maltim linguse, ne loquainur,
grinationis,id est, tle revelatione,quaefactaest eis a Deo quodnoceat, nec a verbis iiiipiorum depravemur.
pro captivorumperegrinatione:quando incipiebant pro- Et si in hoc delinquimus , corrigamur. Advocalum
iicisci, id est reverti de Babyloniain Jerusalem. Horum eiiini habeinus apud Patrem Jesum Christum justuin.
exultutio prafiguravitnostram,quamhabemus, cumspi-
ritualiter proficiscide hac jieregrinaiioueiucipiuius.Et Et ipse est propitiatio pro peccatis noslris (1.
huic Babylonise non intendentes,Deumamareintendimus. Joan. 2.). Cujus propiiiatione liominem electum, et
Kst enim coneeplioamoris inilium proficiscendi.Incipit C salvatum commendat, cum subjungit :
exire, (|iii incipit amare. Exeuntium pedes sunl cordis 5. quemelegisii, id cst, de massa perdito-
affecltis.Etsi corporeadhucpermixtisunt cum(iliisliaby- rum Beatus, convertendo ad lidem. Et assum-
lonlre,desideriotamensanctodiscernuntnr. Maleria sunt psistisegregasti,
ad ldeo beatus, quia kabitabit in
ipsireverlentcs,qui lnc loquunLur.In prima parle Deuiit atriis tuis,dignitalem.
id esl, in cselesti Jerusalem, quam dicit
laude dignumpraedicant.Oranl,ut de capttvitateredeaut,
iniseriamsuamdenuntiant,Deumpro|>ilium esse, et bea- alria propler ampliludineiii. In se Christus assumsii,
tnm, quem elegerit, narranl.Domumel babilalionemet quendam beaium, et cum multos assumserii, non de
bonai|jsiuscommendant.In secunda313 Part° (°bi di- pluribus dicilur, sed de uno. Commendat ergo uni-
ciiur : Spesomniumfiniumterrre) agitur de potenliaSal- latem , quain assumsit. Nam hscreses et schismata
valoris,de virlule et gratia prsedicatorum, de tinioreei reprobavil. Qui riuicni manenl in compage Christi, et
mutationeconversorum,de donosanctiSpiritus, de mulli- ineinbra sunt ejus. Facit
plicationefidelium,de Iruclu ipsorum.In terlia (uhi dici- de quo tlicit Apostolus : Donecqiiodanimodouiiuin virum,
tur : Benedicescoronrcanni) commendalurbenediclioct occurr.unus oinnes in
bealitudo,quamsanctis suis, unicuiquesecundumnierita agnitionem Filii Dei, iu virum perfectum, in niensu-
sua, Deus per gratiamsuamdaturusest in futuro.Pro his ram sctatis pleniludinis Chrisli ( Epkes. i.). Et quia
omnibusin iine, sicut in capite,hymnuniDeo cauendum iste unus consistit ex pluribus, rursus de singulari
denuntiat.YoxEcclesisead Christum: numero ad pluralem redit, catissamque aliam beati-
PSALMUS LXIV. luilints oslendit, dicens : Replebimurin bonis domus
tuw. Qure sunt bona domus Dei ? Mira et ineffabilia.
2. Te decel ligmnusDeusin Sion. 0 Deus, qui nosler INarnquoil ocultis non vidit, nec auris audivil, nec
Redemlores, Tedecel kymrtus,non in liabylone, non p. in cor homiiiis ascendil, prseparavit Deus diligenli-
in confusione peccatoruni : sed in Sion, id est, in bus se (Isai. 64; l.Cor. 2.). Oportet igitur ea nunc
speculatione virtutum. Non est enim speciosa laus in esurire, et sitire, ut lantis postmodum bonis repleri
ore peccatoris (Ecctes. 15.), sed rectos decet tauda- mereamur. Ecce magna sunt bona tlomiis Dei, et
tio ( Psal. 52. ). Cum ceperit quisque innovari, ct beaium est bonis illius adimpleri. Jaiti audiamus,
mente ad cselesiia erigi : tunc primum dccet, ut quaesit hsecdomus.
Deum Iaudef. Et quia sic Denm Iaudare dcbemus, 6. Sancium est, inquit, templum luum , mirubitein
ut nos ipsos ei voveamus, incipienles hoc in novitate wquitate. Sanola electorum Ecclesia domus dicitur,
vitse (Rom. 6.), sed complenles in seterna pace : recte quia a Deo inhabitaliir. Templum, quia sanctilicatur
subdilur: E( tibi reddetur votumin Jerusalem, id est, per Deum. llinc Apostolus ait : Templum Dei sanc-
in visione pacis. Hic in isla Sion, ubi videinus pcr lum est, quod estis vos (T. Cor. 5. el C). Hoc sanc,-
speculumelin oenigmate, nondum autem facie ad fa- luiii Dei lemplum dicitur mirabile, non in coloinuis,
cieni (1. Cor. 15.), votum Deo incipimus agere : sed non in maiiiioribus, non in teciis deauratis, sed in
illud non possumus ex loto adimplere , quamdiu in ajquiiate. Qurc cst sequitas ? Quod libi non vis fieri,
nobis est, quod Ajiostolusdicit : Velle adjacet mihi, nlii ne fcceris. Et qute vultis , ut faciant vobis homi-
pei ficere autem bonuni non invenio (Rom. 7.), tiona nes, et vos facile illis ( Luc. 6.). ln his duohus prse-
quippe opera nostra lunc perficienttir, quando iia ceptis est x-quitas atque justilia. Quando hscc ohser-
spiritui caro conseiiserit, ut adversus eum illa concu- vant jtisti viri, qui sunt domus et templum Dei, tni-
piscere non possit (Galat. 5.). Hoc volumus quoiiens rabiies apparent iu sequitate, in justitia, in sauctitate,
8f)() RUFliSOPRESRYTEROAStlRlPTUS 900
in mnribus, in actionibus , in virlntlbus. Ad hanc A franguntnr adversis, Cuncta forti menie perlrans-
ergo impctrandam ir.quilalem htiinililer exorat di- eunt, Iseli et alacres ad finemtendunt.Taiisei.it
cens : Exaudi nos Deus salitltiris noster. Cuni dixit Paulus, cuin diceret : Cupio tlissolvi et esse cum
Deus, coiilinno adjiiuvit, Snliilaris , nt quein Deiini Chrisio: (Pkilip. 1,). Nolandus est autem oido ver-
iiceret, apertius dedararet. Salutaris enim proptie horuin Prius pouitur periurbatio fimoris, deinde
rliciturJcsus Chtisliis, per cnjtis inearnationeius:tl- deleciaiio a noris. Tinior exclndt vilia : caiitas con-
vali suinus. Ipsenieiiaior Deiet hoininiiiniutei |>ellal teninit teireua. Magnilice ergo posuit , Deleclabit
pro nohis (I. Tim. i.), ul honio, ct cxaudit nos , uL exiius. Si enim 316 n"n delectat le , iuiti laboras
Dens. In Dio esl salus nostta et spes noslra. Non exire. Deleciare ni Doniino,et fasiidio erit tibi limn-
nnitis anguli non soluin J:id;ese, nou Crientis lan- dus. Ad hoc auiem quodpraeniissinnesl, Praqiaraiis
tummodo, aiit Occidcniis: sed Spes onuiiumfiniuin montcs in virtutu tua, lespicere videlur verstis istc ,
terrw. ln illo eniin sperant eliani illi. qui in ultiniis qui siibjiingilur :
lerrre parlibus habiiant. Nec lantitm hi sperant in 10. Visilastilerram cl inebriaslieam: mtiltipticasti
eo , qui non solida terra sunl, sed et illi, qui in re- locuplelareeam. Misistinubes tuas, ilt pluerenl prai-
niolissimis insulis consistunl. Iloc,esl, quod siibdit: dicationem verilatis. Inebriaia est terra, idest,re-
E( in ttiuri lonqe. Quomodoaiilcm tain longe sit fac- plela sunt corda lerrena cselesu imbre sapicniire, atl
tus, spes oslendiuir, cuin snhinfeiliir : proferendiimmiillipliciter frtictiim vitre. Omnipoiens
7. Prwparans montes in virtute tua. Montesdicit Deusterram visiiat, quoiiens peccatorem per suam
Aposlolusel prsedicalorrs alliludine 315 v,l3Cler- graliam asjiirat. Inebrint vero, cum tanto ejus amnre
rcna omnia Iranseendentes. Quos Dens oiniiipolens-r.,' replclur, ut vita et moribus atl meliora iunnuteliir.
prrepantvit1,et prreparntvocando, jnslilicando, gra- Solet eniin per ebrictaiein sensus bibeiiliuni nniiari.
lia, doclrina el moribiis inioiniando. Et bene potes Iltnc est qiiod de elcctis ahbi dieitur : Iiicbriabtinlur
eos pircparare, (|iiia tu es iHeinclus polentia. Dotni- ali ubertalu domiisture (1'sal. 5o.) : quia lanto om-
nus ac,Redemtor nosicr seciinduin hnnianiialeinAc- nipoleniis Dei aiuore repleli sunt, ut nieiile niutita
cincltis polenliudicius est. Unde illi Psalniista alibi siliiuielipsis cxtranei esse videanlur. Qna dam cnini
ait : Aceincere gladio luo super feinur tuuuii, polcn- qiiasi ehrietas videtiir.cnnieintis div.liis i)aii|>eiiaicm
lissiine (Psul. ii.).El iterum : Iniluliis est Domiuus amare, s-ipsum coiitemtui hahere, Irihulatioiiibiis
forlilndineni il jintcinxil se (Psal. \>i.). ln eo au- gaudcre, nioriein magis q ani viiam dil gere, a.i ea
lem quod Verbiun esl aptid Palrein, neque induittir qua: iiuu ap|>aient, tulis desideriis anlielare. Hoc
fortiiudine, neqtie ncciiigitur potentia. lino ipse esi motlo inebriata terra non potest slerilis esse. Mul-
fnrliludo et vinus et sapienlia ( 1. Cor. 1.). Incarna- tipiicifer locupletatur a Deo spiriiualibus donis :
tus ergo Dominus quia divinitate sua undique cir- Ilinc Paulus ait : Alii datur sermo sapientise, alii
cumtl.itiir,undique muiiiliir, non immeriloaccinctus sermo scieniiic , alii gcnera linguaruiii, nlii gratia
poleniia perhihetur. Acciuclus autem , lanquain pa- ciirationuin. Et quibiisdam aliis enumeratis : Hsec
ralus ad |>ugoamcunlra diaboluui el inuudum. (inqnit) oinnia operatur unus atqtie ideni spirilus di-
Unde |irotiuus addit: videns singulis prout vult (1. Cor. 12.). Et quia sic
X. Qui conlurbasprofundurnmaris, soiiuinflucluum ditat Deus (errain suam dicatur recie : Multiplicasli
ejtts. Fuitdus maiis (Ex Augustino),omna esl corimpiorum. locuplelareeam. Iliinc aulein mulltformisgratia: spi-
Sieut enim a lundo vebemenlitis movenlur, rilum declarat, cuni suhjuiigit : Ftumen Dei reple-
et fundus continet omnia : sic quidquid processil (] (utnesl aquis. Quid pcr Dei Ilunien inielligi dehe.it,
per linguain, per maiitisad jtcr.-ecutionemEcelesise ipse Doiniiius nobis iusinual, ubi ait : Qui credit in
de profundo processii. Si eniui non esset radix ini- me.siciit dicit bcripiura, lltiinina de ventre ejus
quilatis iu corde, non illa oninia procedereui ad\er- flueut aquse vivse(Joun. 7.). Iloc ( inquit Evange-
sus Cliristmn. Fuiidiimconturhavit, forte ut fundiim lista ) dixil de spiiilu quem acceptini erant cieden-
exbaiiriret : nam in inalis quibusdam exhausit mare tes in eutu (lbid.). Et sictit in uno iltiuiine inultse
a fundo,elposiiil mare in desertum. Dictt illud alitis aqure cotiveniiiiit: ita iu uno spiritu mulla: gratiaiuni
psalmus : Qui converiil inare in aiidam (Psal. (io.). divisionesconsisiunt. ldco dicitur Spintus sanctus
Oinnesimpii ut paganiqui credideiunt, niaie eranl : llunien, quia cuui inipelu venit, atquc a sordihus
terra lacii sunl : a saisis Iriictibus primo sterilcs, pci catoniin inundal inenlem t|tiam ltifundil. ldeo
postea juslilia: fructu Itecuiidi. Contiirbat sontim aqua, quia menlcni polat, eaniqtie ab seslu deside-
llucluuin, qnando iniiias dissipat siiperboruni. Vel rrorum carnaliuin refrigerat. Sed quia de polu audi-
sonuin Ilucluiiiiicouturbnt, qtiaudo titniulltis cogita- viuius, nuue de cibo aiiimre qtiid snbjungat, audia-
lioninn in cordibus iinpioiuni Deusexcitai. Ascen- nius : Purusti cibitmiilorum quoniam ita es( prwpa-
dtinl in curtle cogilaliones, quando suas ad meino- rtitio ejus. Qiiem cibuin'.' Ctique de quo ipse ail:
riam reditcunlpravitates. Conturbalur inare, quiacon- Etto siim |>anisvivus, qui de cuilo desccndi. Si (|uis
tremiscit ainaiiludo pttinilentise: et quod in iino cst, inanilucaverit ex boc pane , vivet in seternuni
ad summum reducilur, quaudo maluin quod in corde ( Joau. 0.). Qtiuniodo btiiic cibuni paravil nuhis?
jatehat, ore coiife>sionisaperilur. Qtiis lioc agit in Quia verbuin caru facliiin est, ct babitavit iu nohis
corde peecaioris, nisi pia jiolentia liedcniloris. De [) (Joun. i.). Deneauieni dicitur, Parusli, qtiia multo
iina adbnc subdiltir : studio egit, et nittlto labore , quatenus elcctoiuiii
'J. Tttrbttbunlurgcntes, et limcbuntqui kabitanller- mentca de seipso jiosset reliccre. Uude conveiiienier
tninos, a sigiiisluis. ldeo enim Doininusel Discipuli ait : Qttoniumita, idest, per le est praipuratioejus.
ejus lanta signa et prodigia facichant ( Maic. iV>.), Neque enini jtantuni cibum |irsepaiaie potuisset aut
ut cum videienl gentes qure lideni non habebant, Aposlolus, aut prophcla , aul angelus , nisi soiuni-
turbarentur pro jieccaiis, el limereui Detim, et cre- ntodo niediator Dei et lioininiim, hon.o Clnisius Je-
denles salvi fierent. El quia in via Dei iucipilur a sus (I. Tim. 2.). Est eliam Scii|itura iacra cibus no-
liniore (l'rov. 1. ct !!.), sed in caritale consummatur, bis paralus a Doiniuo, qtio quolidie relicimus, ne
recte adliuc subjiingilnr : Exitus niatulini et vesperi delicianins in hujus jiercgrinaiioiiisdeserto. Unde
deleclabisMatutinum(ExAtitjust.)signilicat prosperi- sciijituin esl: Non in solo pane vivithoino, sed in
latent, vespeniin liihulalionein: qnia inane lsclumest, omni verbo qttod procedit ex ore Dei ( Matih. i. ).
Iransacta velut Inslilia nociis. Tristes aiitein sunt Ecce paratusesl cibus, 317 ecce paraium est llu-
lenebrre, vespere veniente. Delectat ergo Deus, nicn : scd ha:c fragilis hoino non valet suscipere,
idest, servossuos delectate lacit, exilttsmatutini el nisi superna boniias tliguetur adjuvare. Ideo exoivl
vesperi, ide>t, ut excani de |irosperilate et adversi- dicens :
tafe ejus sseculi. NOII extolluntur prosperis, non 11. liivosejusinebrians, multiptica geninitna ejus.
" Viiicseapud/vugusliniimfalsis.
901 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 02
Rivos ejusfluminis Apostolos et doctores dicit, per At. ntim gaudium , undique circumdans eos, uiitiiqiie
quos Spirilus sanclus ad autlieniiutticorda decurrit. conlinens, inseparabililer adhserens. fllnc quibusdam
JJnde scriplum est : Non enim vos estis qui loqui- Doininus ait: Iterum videbovos, et gaiidebit eor
iiiiui, sed Spiritus sanctus qui lot|uiiur in vobis vestrum, et gaudium vestruin nemo tollet a vobis
(Matlh. 10.). Hunc Spiritum a Palre de cselomissum ( Joait. 10.). Tunc quoque accingeulur exultatione ,
quando Apostoli recepertint, tania ejus plenitudine quando circumdati et Doininus repleii fuerint ipsa divinilate.
niibnti snnl , ul cutn linguis variis Dei magnalia lo- Tunc quoque indtiet stola jocundilatis et
querentur , a quibusdani ebrii putarenlur ( Acl. i.). vcste immortalitalis arietes oviiim, id esi, duces ani-
Et re vera erant ehrii, sed spiritualiter, non carna- marum. Yel iuduti erunt exultatione, quia simul cum
liter. Sed unile prsedicantesDeusinebriat, inde fide- grege sno gaudebiint in seterna pace. Quasi ijuod-
Ies muliiplicat. Multiplica ( inquit) genimina ejus. dam indumenlum illis exultatio erit, quando jinii
Gcnimina dicuntur lii, quiex aqua et Spiriiu sanclo nulla-pars moleslise neque in anima, neque in cor-
regeneranttir. Et non dicit Genimina eorum , sed pore renianebit. Absterget enim Dominns oinnem
ejus : qnia sicut quidam inebrialus rivus ait : Neque lacrymam ab octtlis sanctoruui : et mors non erit
qui plantat cst aliquid, neque qui rigat : sed qui iu- aniplius, neque luctus, neque clamor, sed nec ullus
cremenlum dat Deus (1. Cor. 3.). Et quia intra dolor : quoniam priora iransierunt ( Apoc.21.). El
sanctam Ecclesiam fructificat Deo non soluin exube- valles abundabunl (rumento, quia obedientes , et hu-
rans sapientia, sed ipsa eiiam teuuis et parvn doc- miles animre c.-filestireficieniiir alimento. Ipse Do-
trina , recle snbdilur : In stillicidiis ejus twlabitur minus erit frumentum eorum. Ipse est enim verus
germinans. Parvulis (Ex Auguslino) et adliuc inlir- *3 cibus animarum (Joan. 12. e<6.). Et ibi ouines non
mis slillaiilur quailain de sacramenlis, quia non tam voce, quam mente : non tam verboruni strepiiu,
possunt capere plenitudinem veritatis. Audi quomodo quam cordis alfectu, in Isetitia ineffabili, Ctamabunt.
slillat Paulus quibusdam iitinus capacibus : Non potui Et corum clamor non nisi laus Dei erii. Ideo subdit:
(inquit) vobis lo jui quasi spirilualibus, sed quasi Elenim hymnum dicent. Unde alitii diciiur : Beati
carnalihus , laniquam parvulis iu Christo (Ibid.). In qui habilant in domo tua , Domine, in secula secu-
slillicidiis ergo germinaiis Isetatur, quando is qui in loruin laudabunt te (Psal. 85.). Ergo incipiamus hic
fidenoviierexhortatusest, niagna adhuc capere non hymnuui dicere Dninino iio.siro, qualentis pcrlecte
poiest : sed tamen pauca quaj audit, gratanicr sus- illuni laudarenec uiereaninr in futuro. Qui enini modo
cipit: atque eos quos prsevalet, frucius bonorum oj>e- noii incipil, posLmoduinlaudabit.
rum et virtutum proferre studet. In hoc prsesenti TITULUS PSALMI LXV.
hsecbenelicia quse dicla sunt, dabis : in ftituro quid? 1. Hocmodopsalmus.quiseqnitur,intitijlatiir:/n/inein,
sequiliir et dicit : Cantictnnpsalmi restirrectionis.In hoc psalmoproponilur
12. Benedicescoronwunni benignitatistuw. Idest, nobiscanticum,ndexultanduiiide nostra resurrectione,
sanclos tuos remunerabis, qui ut corona pahnseat- quam Deus omnibusin fitiem,id est, in Christumtendeu-
que victoriaecirca le stabunl, et tini victorire signuin tibus operabitur(Rom.8; Pkil. 3.). Uuaeresurrectiomate-
erunt. Vel aliier : Corouam ubi audis , gloria victo- rla hujuspsalmiest. ct In primapane admonetomuesgen-
rise designatur. Vince diabolum, et habebis coronam. tes, ut corde, voce opere Deum lerribdein laudent,
Annus vero quia perfeclurn leqipus est, spatium pruedicent, glorificentet adoreut.In secundaj>arte(qure
incipit, Venilecl videte)commendatDei opera esse terri-
vifsesignificat seternse.Corona ergo anni est perfecta bilia : ubi vocationemgeniium,el reprobationemJudteo-
gloria , perlinens ad aeternaniviiam, quam daturus ([J rum desiguat.In tertia parie (quajincipit,Benedicile,gen-
est; Deus sanclis stiis post linjns viire ceriamina : les) admouel,ut benedicantgentes Deumsuum pro LoL et
noii ex meriiis eorum , sed ex benedictioneet gratia taiitis sibi collalisbeneliciis:tum quia aniinasa morteli-
Sua. Unde et dicturus est: Venite, btnedicti 1'afris berat, atque iti bonoperseverarefacit: tumquia post ten-
et probationesmultas, in reternum refrigerittm
inei, percipite regnum quod vpbis paratum est ab tatioues, perducit, ubi semper gaudeanl : et vota sua, 319 qnse
origine niundi ( Muiih. 25,). Et ideo posuit benigni- iiic.inceperunl,Deo suo ibi perfecte solvani. lu quarta
tatis, ut gratia Dei commendeiur, ut neuio de suis parie (uhi dicilur, Venite, audile)
ineritis glorietur. llaiic autem benedictionem coro- exempluin,prredicausbona, qure ammre proponif seipsum in
sua^fecitDoini-
nre, quam prsemisit, exequitur per paiies, cum sub- nus.El quia ad iliumoreet coideclamavitsine iniquilale,
jungit: El campi ttti replebuniuruberlute. jiropiereaexaudivitDeus.In quouoshortatur,ut siiniliter
15. Pingitescenlspeciosadeserli: el exullalione col- faciamus: quatenusab ipsoexaudiriatque ejusnhsericor-
les accingenlur. [Vers. -J-i.'|Induti sunl arietes ovium, diainconsequi mereamur.Hrecest inteniio et uiilitashu-
el vattesabundabunlfntmento. Quid per canipos, nisi jus psalmi.Cndesub voceprimitivseEcclesise,sive cujus-
nunc dicitur:
liuctificantes jusios?Quid per deseiiuin, nisi sierile? libet perfecti
peccatores voluil designare? Quosdam justos insi- PSALMUS LXV.
nuat, quasi campos esse.Paulus, uhi ait: Dei agricul- 2. Jubilale Deo omnislerra. Id esl, de omni terra
tura estis (1. Cor. 3.). Altende qtianla sunt viscera genles conversse, juhilate Deo mentis exultaiione.
divinaemisericordirc. Propler campos enim non de- Vidcte, quemadmodum commendetur universiias
serii deseiium. Propter jiistos non respuit peccato- Ecclesisetoto orbe dilfusse,ciiin dicifur, Omnis terra.
res. lllos replebit ubertate, id est, selerna refectione, „. Sed (Ex Attgustino) quid est, Jubilute? In voce
sicut jam prrjemissuinest: lnebriabunitir ab ubertate " erunipite gaudioruni si non potesiis verborum. Non
318 i!°ra,,s luse- ,stos pinguescere faciet dulce- enim verbum jubilatur, sed soius gaudentium soni-
dine gratise suse, ut ibi abundavii jieccaiuin, super- tus rcdditur, quasi parturientis et parientis coidis.
abuiuletgralia (Rom.ii,). Et nolaudum, quod jion ait, Jubilate, inquit, id est, in voce rei lretitiam conci-
Pinguescet deserlum , sed speciosadeserti: quia non pile, quse verbis explicari non possit. Psalmum dicite
lolain inassain peccalricem salvabit Deus, sed eos noinini ejus: dnte gtoriatn ttittdi ejus. Psallere est
tantum qui a sordibus exeunt vitioiitni; d speciosi organum eiiam assumere, quod psallerium dicitur,
liunt fide, moruiii honestate, et decore viriutura. et pulsu atque opere niaiiiiiini vocibus concordare.
Vel per speciosa deseiii Ecclesise gentium possunt Si ergo jubilalis, quod Deus audiat, psallite etiaui
ligurari, quaetunc pinguescent, quando omnia per- quod homines videant, et audiant: seil non nomini
fecte habebunt. Erit enim Deus omnia in oninibus vesfro. Cavete eniin lacere jusliliam vestraui coram
(Epltes. 1.), nec sancti Spiritus duiia divideniur. liominibus, ut videamini ab eis (Matlh 6.). Quid est
Per colles autem accipi possnnt sancti marlyres, qui psalnium dicite? Exponit nobis Evangcliuni, ubi ait:
canipis, id est, juslis virlute proeeminent passionis. Luceal lux vcslra roram hominibiis (Maltk. 5.).
Hisuut, qui veiieruntex magna trifjulatioiie(A/joc.7.). Quud autem hie subdifur, Date gloriam laudi ejus,
Ideo merito accingentur, id est, ex oimii parle, lam boc ibi manifestius declaraiur, cum subinferiur :
iu aninia, (juaui in coipore circuiitdabuiitur exulta- Ut videntes opera vestra bnna, glorificent palieni
tione. Quasi quoddam cingulum crit eis scmpiler- veslrum, quiin csclisest (Ibid.). Ille laudi Dei glo-
uC) RUFINOPRESRYTEROASCRIPTUS Ji)4
riom dat, cujus bona vila cum recla prsedicationeJi sttper filios hominum. El vere terribilis. Ecce enim
concordat. Nomini Doinini psallit, cum in bono ope- csecilas ex parie in Israel facla est. Ecce Judaei ex
re quod agit, non suam, sed Doniinilaudeni requi- quibus natus esl Christus, foris sunl. Ecce Gentes,
rit'. Psailite ergo noininiejus, non vestro. Vos psal- qtise contra Judacam erant, in Cbristo inlus simt.
lite, ille laudetur. Vosbcnc vivile, ille gloriliceiur. Propterea quid fecit lcrrore consilii sui? sequitur et
Totam intentionem nnslrain in laudem Dci mitlit. dicit:
Nihil nobis unde laudelur, reliquit. Nonvult Deiu, 0. Qui convertitntare in aridiim. Mare crat nittn-
ut gloriemur in nobis, ne sit gloria vana: sed vult, dus, Amarus salsitate [Ant. falsilate], lurbulentiis
ut gloriemur in nobis, ut sit gloria sana. Unde et teinpestate, sreviens fluciibus persecutionuni. Mare
subditur: erat, in aridain conversus est. Modo sitit aquaiti
3. Dicifc Deo, Quatn lerrtbtlia sunt opera lua Do- dulcem mundus, qui salsa plenus erat. Unde dicit
mine! Unde lerribiliui Quia csecitasex parte in Israel alibi: Anima inea sicut lerra sine aqna libi (Psal.
facta est, ut plenitudo Genlium intraret (Rorn. II.). 112.). llli ipsi qui in aritlam sunt conversi, ctiin es-
Magisergo tcrreamini, qtiia videtis ramos naturales sent antea amari, ln flumine pertrunsibunl pede.
ampntari. Judai enim,naii qui per Patriarchas vene- Flumen est (Ex Aitg.) onuiis mortaliias sc.culi.More
runt. de carnc Abrahru sunt. Et quid ait Apos- cniiii fliiininis alia venit et transit, alia fransitura
lolus? Sed dicis, Fracti sunt rami, ut ego inserar: succedit. Qtiid in lerra nascitur, et "manat? Omnis
Bene. Propter incredulilatem fracli sunl: lu autcm qui nattis est, cedat 321 oporict nascituro. Ergo
(inquil) lide stas. Noli allum sapere, sed tiine. Si oninis isle ordo rerum labentitiin quasi fluviusest.
enim Deus naiuralibns ramis non jiepercit, neque -J,' ln isium Iluvium si se mittit anima cupida, perii.
libi parcel (ibid.). Allcndendo ergo ramos fractos Quornodo ergo transict delectationesreruni peritu-
ette insertum, noli exiolli super ramos fraclos, sed rarum? Cretlat in Christum, et illo tluce in fiumine
ma»is: Dicite I)eo, Quam terribilia sunt operutua, periransibit pede. Quid cst pede transire? Facile
Domine. Time illum in terribilibtis ojieribus suis, et transire. Non quseriteqtiuni, ul lianseat. Non erigi-
noli superbire, quia te in allum vocavit: ne libi non tur superbia ad iranseundiimllumeii. llumilis trans-
paicat, qui rnmos naturales abscidil. Qtiorum absci- il, et h citius transii. Iloc etiam juxta literam et in
sio demonsiratur, cum subditur: ln multitudinerir- veleri populo Dominus fccit: sed sicut Apostolns
tutis tuw, idesl, in multis virtulibus et miraculis. dicit, onmia in figura contingebant illis (1. Cor. 10.).
Mentientur libi 320 inimici tui, idest Judsei, qui Et nolanduni quod non ait Transibunt, sed Pertrans-
prterogaiive dicendi sunt inimici.inter Et ex hoc inagis ibuni. ln flumine enini pede transire, est in liac
tot virluies morlalitate huiniliier ct simplicilcr vivendo ad cse-
digni reprobatione fuerunt, quia
el miracula cum credere debuissenl, increduli re- leslia festinare. Pertransire vero, est cursum recie
manserunt. Mentili suut auiem, lalsumtestimonium vivendi bene inoriendo finire. Pcrlransibat quoque
de Christo dicentes: corpus ejus de sepulcro lura- Paulus, cuni diceret: Bonum cerlamen ceriavi, cur-
ttim affirmanies (Malik. 28.): rcsurreciionem ne- sum consummavi, fidemservavi. De csetero reposita
gantes. Et valde notandnm est, quod cum diceret, est niihi corona justilise,quam reddet mihi Dominus
JWetilteHlur.continuo addidit libi, idest, ad prolectum in illa die justus judex (2. Tim. •}.). Unde nunc ap-
tuum. Mendaciumenim Judseurumad conimendan- te subdilur: Ibi Iwlabilur in ipso. Hic enim super
dam multam potenliam tuam valebai. Quare solent flumiiiaRabylonisesedemuset ploramus/Psa/. 130.),
iuimici noslri menliri? Ut poieiiliain cujusque mi-( r<et siuit nobis lacrymse panis, dum dicitur quotidie,
nuant, de quo inentiunlur. Tibi, inquit, contra ac- Ubi est Deusluns (Pial. 41.)? lbi vero fluminejatn
cidit. Nam niinus appareret poientia tua, si libiilli iransacto, linita mortalitate, reccpla iiicorruptioiie:
non 'mentirentur. Mcntiti sunt illi, el occisus est ibi Iwlabiltirin ipso, idesl, in Deo nostro (1. Cor.
Chrislus: resurrexit a mortuis, et ubique est prse- 15.). Tunc erit vera el jerlecta nosira Isetitia,quan-
dicalus (il/arr. 15. et 16.). Crevit potentia ejus in do similes ei erimus, et videbimus eum sicuti est
lerra, et implelum est quod subdilur:et (1. Joan. 5.).
i. Omnis lerra udorel le, Deus, psallal tibi: 7. Qui dominattir omnibus: et hoc in virlute stia,
psaimumdical nomiiti tuo. ldesl oinnis generis homo idest, propria, iu wtcrnum: quod vere onuiipolentia
hahitans in lerra, te qui verus Deus cs, adorando esi, et ad solum pertinet Deuin. Quia qui dominan-
colat. Adorare cnim ad divinam proprie peiiinet lur in hoc muiido, neque in viiiuie sua, sed Dei,
culluram: in quo etiain lides commendaiur. Sed neqtie in seternum, sed temporaliter dominanlur. Si
quia eadem lides sineoperibus niortua est (Jacob. 2.), enim seterna esselvirtus nostra, non lapsi esseinus
rccte subdilur: Et psultai tibi, idest, bene operetur in peccalum, nec pcenalem mernissenius inortem.
ad lionorem luum. Psulmumdicat, idest bonani ope- Per nos ergo iniirniati, setl per etun fories 1'acli,
ralionem prsedicel: ct hoc non sibi, sed notninituo, qui doiuiiialur in virtute sua in aiei tniin: criinus
hoc est ad laudem el gloriam nominis lui. Tunc participes viitutis cjus per ipsiiin. Quod non nostris
quippe ulililcr Deum ndoramus, quando culturm li- mcriiis, sed iiiisericurdiaejus actiim oslenditur, cuni
dei Ijonum opus, in quo Deus bonoreiur, adjungi- subiiiferlur: Octdi ejus supergenlesrespiciunt. Quod
mus', atque alios nobiscum quos possumus, ad ser- D eniin geniilitas crcdidit, divinse misericordite res-
vilutem Dei verbo et exemplo trabiiiius. Quod vide- pectus egit, quse cum eligitur, Judx-a reprobatur.
lur bic lacere, cum protinus adjungit: Undectsubdit: Qui exasperant non exaltentttrin se-
5. Vcnifeel ride(e ope/a Dei. 0 genles(£x Atrgas- mctipsis. Exaspenlas Judseorumfuit ip-a inlidelitas,
litio), oultiinse naiiones,relinquiie Juda-osmentien- fuit superbia, ira quoque et invidia: luerunt pravi
tes. 'Venite conliienles : acccdite passibus incntis, mores, cl verba increpaiionis et blasphemiseadver-
alTeciibus amoris. Venile ad Dominuni, properate sus Christum et Ecclesiam. Qui quoniam in seinel-
adilidem, cunite ad Ecclesiam. Videte, idest, credite ipsis elati fueruni, non exaltari, sed duci a Domiiio
etinlelhgiie opera qurjefecit Dominits, qui esl Ter- liierueruni. Quasi maledixisse videlur, cum nii,
ribitis in consiliissuper filws hominum.Machinalisunt A'oiiexaltenlur. Iuio (Ex Auijusimo)exaltentur, scd
ad cruciiigcndum non in semetipsis, humilientur in scipsis, exalientur
(Ex eotl.) lilii liomiiiuiiiconsiliuinexcsecavilcructli-
Chrisluni (Joan. 11.). Crucilixus in Deo. Quoniaiit qui se humiliat, exaltabitui : et
estis consilia perdendi, illc qui seexaltat, humiliabilur (LMC.18.). Cognili.-,istis
gentes. Vos macbinaliexcsecandi
excseeandiel salvandi: superbos, salvan- operibus alque acccptis tantis beneiiciis adnionci ad
di bumiles, Ad hoc auteiu superbosipsos excrecavit, Dcuni bcnedicendmii, et dicil,
ut csecati buiniliarentur, humiliali confilerentiir, 8. Benedicite,genles,Deumnoslrum. Jam (Ex eotl.)
confessi illuiiiinarentur. Terribtlis ergo in consiliis venit seinen Abrahse,iu quo benedicentur ouiiies
» Reposuimus manal cx Auguslino pro manet. h Apud Auguslinunij tulirn.
E05 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 906
Genlcs(Gen. 22.). Benedieiie ergo in quo benedice- A, HOSin refrigerium. Ignis (Ex eod.), et aqna ulrum-
mini. Nam qni ei benedixerit, eril et ilie benedictus. que periculostmi in hac vila. Certe videlur aqua
Neque enirn i.leo jiibemur benedicere DMMII,ul ignetn exiinguere, et ignis videtur aqnam siccare.
noslra benedictio qnidquam conferat Deo, qui bono- b Isise ipsre lentationes sunt, quihus abundat hrec
rtiiii noslrorumnon indiget (PsaliVi.); sed ideo be- vita. Ignis iirit, aqua corrumpit. Iltrumque meluen-
nedicere prcecipiniur,ut ex affectu322 benedicen- dnm est, et ustio ir bulationis, et aqua corrupiinnis.
di gratiamejns quem benedicinius, inereamur: et Quandosunt res angustse} et aliqua, quae infcelicitas
sic ipsa benediciio in nos retorqneatur. Pertinet dicitur in hoc nuindo, quasi ignis est. Qtiando res
quoque ad religionemnostram et fidei cultiiram tolo sunt prosperse, et ahundantia secularis circumfluit,
corde, toto affectu Deum nostrum benedicere, prae- quasi aqna est. Yide ne te ignis exural, ne te aqua
dicare, laudare. Ideo adhuc suhdit: Etaudilamfa- corrumjiat. Firmus eslo adversus igueni, coqui le
cite vocemiaudis ejus. Nonsolumapud vosipsosipsum oporlet : tanquam vas faclum [fictum J miiieris iti
laitdate, scd eiiam vocemlaudis cjus aliis audilam fa- fornacem, til iirmetur, quod foruiainm est. Vas ergo
ciie et praedicate. Sic benedicite Deum in vobis, ut igne firmatum aquam non limet. Vas ergo si solida-
ct aliis prsedicandoanuuntietis. lum igne non fuerit, tanquam luiuin aqua solvetur.
9. Ipse est enim qui posuilanimammeamad vilatn. Prima igiiur vice ignis. Posiea ablalo timore, me-
Deus ad vitam animas nosiras posuit, quia a morte tuendum est ne foelicitascorrumpat. Cum autem te
redemias per fldem vivificavit.Mors in nobis, vita ignis crepare non feceril, et in aquam non mer-
in Deo. Quomodo quibusdam credentibus ait Apo- geris, sed enataveris per disciplinam, transiens ad
stolus: Fuistis aliquando tenebrse,nunc autem lux in _ requiem, et transiens per ignem et aquam, educeris
Domino (Ephes. h.). Sed quid deinde opus est, nisi *" in refrigeriiim sempiternum. Eduxisti (inquit), id
ut perseveremususque in finem(Matth. 24.)? et hnc est, educes : prseieritum enim posuit pro fuuiro.
ipse dedii, de quo consequenter ait: Qtti non dedit Spirilus enim prophelise sic novit fuiura, ui prae-
in commotionempedes meos. Qui posuitanimam meam terita. Deinde trausactis tribulationibus, quid fiet ?
ad vitam, ipse regit pedes meos, ne nutent, ne a sequitur :
bono cepio boni moveaniur affectus. Quare dicis, 15. lnlroibo in domum luam, non manu factam,
Quia non dedit in motum pedes tuos? Multa enim id est, cseleslem.In holocauslis, id est, omni cor-
(inqiiil)passi sumus. ruptibilitate consumta. Tunc enitn fiet perfecie ho-
10. Quoniamprobasli nos, Deus, idest, nobis ipsis locausium, quando corruptibile hoc iuduerit incor-
et aliis probatos osiendisti. Igne nos examinasti,sicut ruptionem, et mortale hoc induetur immorialitate
examinalurargentum. Vel materiali igne, sicui Lau- (1. Cer. 15.). Tunc liet sermo, qui scriptus est :
rentium: vel igne, idest, quacumque tribulatione Absorpia esl mors in vicioria (Osee. 13.). Vicloria
non creniasti nos, sicut fenum: sed purgasti, sicut quasi ignis divinus esl, cum absorbet morlem no-
argeutum. Adhibendo nobis (Ex Aug.) ignem, non stram. Tolum meum consumat ignis tuus. Nilnl enim
a
in cinerem convertisti: sed sordes abslulisli. Pro- remaneat mthi: lotum sil lihi. Tale holocauslum of-
bat Dominus sanctos suos, et iribulationum igne feret Christi corpus , id est (Ex Aug.), Ecclesia,
• examinat: utab omni lerrena sorde et carnis delec- quse hic loquitur. Holocaustum antem toium in-
tatione mutidentur. Carnis autem oblectamina mul- censum dicitur, quando totuni artlet atque igne di-
tum in adversisdeficiunt. Et exponit per paries ipsas vino totum absumitnr. Non remanebit aliquid mor-
examinaliones, cum subjungil: • ( tale in carne, neque aliquid culpabile in spiritu. In
C
11. Induxisti nos in laqueum,posuisti tribulationes illa dumo :
in dorsonoslro: [Vers. \i.\ imposuistihominessuper ii. Reddam tibi vola mea, guw distinxerunt labia
capita noslra. Laqueum dicil vincula, carceres, sive mea. ld est, prse omnibus aliis elegerunt, meipsum
quaslibet tentationes. Non autem inielligendum est, scilicet, quod votum prseferlur omnibiis. Distinctio
\it inducat quemquam Deus in laqueum (quia ipse quoque in votis est, ut te accuses, el illum laudes.
est iutentator malorum [Jacob. i.]), sed quasi iudu- Te intelligas creaturam, illum creatorem : te lene-
cit, cum induci permitiit. Undein oralione dicimus: bras, illtini illiimiuatorem. Quicquid hic distingui-
Et ne nos inducas in tenlalionem (Malth. 6.), idest, muslabiis, in promissioue, vel ordinatione, vel voto,
ne nos induci permiltas. Uirum aulem super sanc- quando in domuui illam intrabimus, toiuin Domino
torum dorsum tribulationes iuiponantur, Pauluui in- Deo nostro persolvemus.Vel vota labiis distinguere,
Lerroga. Non enim quinquiesquadragenas itnaiii mi- est ea, quse Deo offeruntur, menle et ratione discer-
nus se a Judseisaccepisse celabit (2. Cor. 11.). Ho- nere. Unde scriptum est : Si recte olTeras,"recte au-
mine.sautem super eorum capita imposili eranl, qui tem non dividas, peccasti (Genes. i.). Qtii bonum
eis dominabanlur, iu tantum ut capitales possent opus olfert Deo, recte quideni offert, sed recte non
dare sententias. Hsec autem omuia (Ex Augustino) dividit : si inde mundi gloriam, aut lucrum aliquod
passa est Ecclesia variis et diversis persecutionibus. prseter Deum requiril. Sancta ergo Ecclesia inlerio-
Hoc et singillatim etiani modo patitur. Non enim ribus labiis vota sua distinguit, quia vota, 324
quisquam esl, qui se in bac vila ab liis tentationibus quse oflert Deo, ab omni laude huniana, et lerreno
possit dicere immunem. Ergo imponuntur et humi- u*.n* commodo disjungit. Nec solum vota vovi iu prospe-
nes super capifa nosira. Toleramus quos nolumus. ris : sed et confessionemtenui in adversis. Unde et
Paiinnir superiores aliquando, quos novimus pejo- suhdit : El locutumest os meum in tribulalioiietnea.
res. Erecti enim male superbi eranius. Male erecii, Sancli enim martyres confitebantur Christutn in lor-
curvali sumus, ut curvati bene erigeremur. Et bo- mentis. Chrisli (inquiunt) servi sumus : Chrisii fideiu
num est ul consideremusnos peccatores esse, et sic lenemus : pro Christo mori desideramus. Hinc Pau-
toleremus impositos super capila nostra: ut et nos lus ait: Corde credilur ad jusliliam, ore auieiii fit
confiieamurDeo, quia digne patimur. Qnidenim in- confessioad salutem (Rom.10.). Cordeergo lenenda
dignepaieris, quod fecit qui justus est? Posuisti tri- est lides : ore propalanda est veritas. Deinde osten-
bulationesin dorso noslro : Imposuisli hominessuper dit, quomodoin domiim Dei iniroeat in holocaustis:
capita noslra. 323 Ssevirevidelur Deus, cum isla et ipse holocausta exponit, dicens ;
facit. Ne meiuas, pater est. Nunquam sic ssevit, ut 15. llolocuusta medtillata offeramtibi, cum incenso
perdal. Quandomale vivis, si parcil, plus irascitur. arietum. Quid est medullata? Pinguia, suavia, plena
Omninoistre tribulationes flagella sunt corrigenlis, caruate et dulcedine. Meipsnm tibi offeiam, pingue
lie sit senteniia punientis. Unde elsubditur: sacrificium, cum incenso arietum, id est, ctim in-
12.Transivimusper ignem, el aquam : el eduxisti censa et consumta omni altitudine et rigore super-
a Penes Augustin., abluisli.
b Rectius apud Augustin., ita et ipsce tentationes, etc.
PATROL.XXI. 29
907 RCFINO PRESBVTEROASCRIPTUS 908
hise, in medullis meis eril , qnod te diligo. Nilnl j\ (Ex Augustmo)illam in corde luo aspicere, id esi,
enim inlerius medullis nostris. Ossa inieriora suut inlia te diligere. Ouicquid hetum promiseril, ut illi-
carne, medullseinleriores siiut ipsis ossibus. Qnis- ciai ad peccandiiiii : quicquid Iristeininata iuerit,
quis ergo in superlicie colit Detim, magis placere tii impellat ad inalelaciendum , despici dignum est,
vult hoininibus.Aiiudatileui intus scntiens non offerf ul caicelur : non couspici, ut accepietur.
Iiolocausta inedullala. Cujiis auiem medullain inspi- 19. Propterea exaudivit Deus, et allendit voci de-
cit, ipsuin loluni accipit. Toiiiiu corpns Chrisii lo- prccalionis mew. Qiiid est propterea? Qnia iniquita-
qiiitur hoc. Est quod oilert Deo , scilicet incensuiii lem non aspexi iu corde meo. llinc Aposiolus ait
arietiiin Arietes sunt duces Ecclesise. Inctiisuin est (1. Joan. 5.) : Si cor nosliuin non reprebei.derit
oralio sanciorum. Maxime aulein arietes ornat pro nos , fiduciam hahemus, quia quicquitl poslulaveri-
grcgibus. Et bene per incensum oratio accipitur, intis, accipicmiis. Et hoc nnn ex noslris ineiitis, sed
quia ibi eleeloium cor tlivinoigne accenditur. Et sic- ex gratia ipsitis. Pr>pterca hoc subjunxit :
nl incensi liuntis suaviler redolel honiinilius, sic i0. Bemd.clus Dtus, qui non amoiit orationem
oratiouis devotio suaviter flagial Deo. Ojferam tibi meam,el misericordiamsuuma me. Sic enim perven/t
bovescuin hircis. Ifoves inveniiiius trituranles, el ijisi ad resurreciioncm isie, qui loquilur, ubi jam et nos
ofleiiiulur Deo. Aposlolus de annuniiafoiibus Ewin- spe suiniis, et vox noslra isla est. Quamliu ergo hic
gelii dixit inlelligcnduui, quotl scripliiin est : Bovi sumiis, hoc oiainus Deum, ut non amoveata nobis
iriturrtnti os non infrtenabis (1. Cor. D; Deut. 25.). oralionein iiosirani, et misericordiaui suam, id esl,
Ergo niigni illi arietes, magni illi bovcs. Qtiid illi, ut perseverauler orenius nos , et perseveruiler ini-
qtii forle ctinsiii snnl aliquorum peccatoruni 1 Ntin- *~. serealur ipse. Mutti laiiieu lauguescunt in orando, et
quid ipsi remancbuni, elad holocaustum non perli- cum in novitaie siua conversionis fervenles sint,
nebnul ? Ideo nc ipsi limeaiil, addidil cl hircos. poslea liigide et negligenler sccuri liunl. Pigrescit ani-
Hirci per se non salvaniur, adjuncLibobus accipiun- iitus, iiilcirunipifur orat o. Dormis tu, vigilat hostis,
lur. Fccerunt sihi amicosde iiiaminonaini |uiialis, ut lciitaiiones cxcrescuut. Propterea prsecepitDominus,
ct ipsirccipianl eos in aierna laberiiat-ulaf/.iic.ltj.). quia oporiet semper orare, et nniiquam deficere
Ergo tales liirct ad siiiislram non ertint (Matth.ia.), (Luc. 18.). Ergo non deliciamus in orando, securi
quooiani , cleemosyuis pecc.ila sua leileineiuut de promissioiie : quia si dilferl, non aufert. Et pio
(Dan. i.). Possunt ergo per boves ligiirari eleciorum nlfcctn diCi.inus: Benedictns Deus, qui non amovil
viiiutcs, qiiibus duriiia menlis exaratur, ut habilis orutioatm meum, et mtseiicordiam suam a me. Cuni
ad ferendos frucius sjiiriiuales haheatur. Bo.vesergo videris (Ex Aug.) non a le ainuiam oraiioneui tiiaiu,
Deo ofTerunt,qui virtuies quas hnbcnt gratise ipsius securus cato , quia non a te amota inisericordia
humthter ascribunt. Ilircos quoque oflcirc, esL im- ipsius.
mundos, et lascivosinoius aniuii Dominosuppliciier 326 TITULUS PSALMl LXVI.
conlitcri. Hircos Deo olTerimus, t|t.ando iu uobis
omnem luxuriain et petulauliuu immolamus. Rur- 1. Titulus sequentis psalraiest: In finem, in hymnis
sus ad alia beneficia inteiligenda geiites iuvilat, di- psalmuscanliciDavid.P.^aliuusiste convenit Daviu jro-
cens : plietae,sivecu.iibei.liJeli : qui ideodiciLurpsalmus,quia
16. Vcnile, passibus menlis : audile, auribus cor- admonetad conlessiunem.Kt tliciturcanticum, quia nubis
maximaniexid.aiioueinde illuininalioneulrius-
dis, e( narrabo (omnes qui timelis Deum). Si Deum proposuit populi, sctlicei Ju.seorum et (jentium,qu* futura
noii limetis, nnn narrabo. Non esl quibus narreiur, (~>que eral per Chri.stuiii.Psalmus,dico, liabittistit liymnis, id
ubi tmior Dei non est. Dei timor apeiiet atires, ut est, iu lauiltbusDei : veliu hgnutis,id est, inler illos,qui
sit, qua intrci, qund iiarraturtis sutu. Scdicet quanta pcr exrelleiitiamvocauiiir Itvuini.Inlellexil enim(.ro-
benelicia, prseter illa, quse dicta sunt, fecit animw pheLaDt tiniesse laudandumde illuminaiione,qttamdatu-
mew, si vullis.et vestrse. Dedit eniui, ut ad eum cia- rus erat inundo: de qua omuesdebemusetnnsummoslu-
niarcni, et clamando iu corde exultaiem, etc.Et boc diolaudare. Hocciiiinintendiladnionere|>salinus,qui uos
est, ijuod tlicil : dirigii in linetn,id est, Cnristum.'Matcria ist Christusillu-
minalor.In primaparte precalur illum.ualionem. In se-
325 l~u -^ *Psumoremeo clumuvi,et exuttavisub cunila parte (quse incipit, Coitfitettntur iibi populi,Detts)
lingua mea. Hoc ipsuni lacnim tltcit aniin.e su.c, ttt ad horUlur ad ulramquecoiifessionem, id est, peccatiel lau-
Deutu (iie stioclamarel. Pi iuseniin Ecclesiade Genli- dis El ponit caussamDeuir. judicem aequuui: In lerlia
bus lapides adurabat afque -d siiuulaclir.t mula cla- jiarte, qua repetil eumdem versiim,admunetad eamdeni
inabal. Jaiu iniago Dei conversa esl ad creatorem confessioucm : seJ aliade caussa,scilicel,quiaterra prius
sutiin. £,' qui dicebal lajiidi, 1'ater meus es lu : sletilis, tiiod.iin ad.eniu Filii dedit fiuclunisuum.Ctquia
iiiinc dicit Deo, Pater nosier, qui es in cselis de \idit esse oiiiniabonaex inisericurJiaDei,tinlequamdicat
illuniinatiune, inisericordiamj>recaturdicens :
(Miiiik.(>.). Ore tneo (inqtiit) clumuvi, non ore alieno.
Nain ijuando lapides clamabaiil, ore alieuo claina-
ad PSALMUS LXVI.
banl.Quando ad Deum clautavi, qtiud ipseiiispiravit,
tul ip.,umore meoclamavi.Sub lingua vero exuliare, 2. Deus miserealur nostri. Dimillendo peccata. Et
est ex clamore vocis gaudiuui in corde cuuciperc. benedicalnobis, id est, niulliplkct nos et nuinero et
Ipse est verus clani.r ad Detiin, scilicet alfectus cur- 'D viniite: hoc vidclicel urdiin:, ul iiluminel vuttum
dis. Ipsum puiilice prsedicavi : ipsiiiu in secreto con- suum supcr nos. Id cst, i'n stperioii parle nosin , in
lessus suni. Paiuni est exaliaie Deum lingua , sed nieiiie nostra sjdendere faciat Filium suum , sapie.i-
ct sub lingtia : ul quod certus luqueris, laciius huc liaui siiam, qui e-t vtillus, ct imagoejus. Per liliuin
cogiies. lile clanial exultanter sub liugtia, quem non enim repr.csuniatur Pater, skui ipse ait : Qsii vitlet
reinordet coiiscienlia. Cujus atiteni conscienlia pec- nic, videt et Paireni (Joan. 14.). Demde subjungit,
catrix ct-l, ejus quoque oratio inuiilis est (Jotai. 0.). quod prajiniserat : Et misereatur nostri. Utrumque
Quod mainfesie decluralur, cuin subdilur : cst eniiii uohis uecessarium , et ufrumque legimus
18. Iniqtiilaleinsi aspexi t/t corde meo, non cxaudiet scripluni : Et inisericordia ejus prseveniel me (1'sat.
Dominus. Quasi aspicilur in corde iinquitas, quando .8.) : El miseiicordia ejus subsequettir ine (/*»a/.
ca nienlis oculis placei, quando deleclat, quando 12.j. Prtina ergo misericurdia est, de remissioie
eam ipsa ralio apprubat, et ainal. La eniin, quse dili- peccalorum, de mulliludine vinuium, de illuuiiia-
giinus, libenter aspicere solemus. Sed quia ( sicut tioiie sapientiaj. Secuuda iuisericordia esl, vel bona,
scriptum esl) iniinuudis et peecaloiilius nilnl cst qtise largilur Deus, uljam in uobisconservare digne-
iuuiidum (7i(. 1.) : quictjuid ab iinintindo corde de- lur. Uuumquc lioitauliir psalmi, ut nos benedtcat
rivaiur, sive sit oratio, sive praedicatio, sive opera- Deus, et ut nos benedicamusDeuin.Cum benediciinos
lio, loluiii a Deoiintnunduuiel infrucluosiiuireputa- Deus, nos crescimus. Et cum benediciinus Deum,
tttr. I.rgo non exaudiet Deus precem, cujus ex ini- nos cresciinus. Utruuique nobis prodesl. Prior est iu
quiiale coriuptain cunspicil nieiiieui. Noli .igilur nobis beiiediclio Doinini, et consequeus est, ut e(
909 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS 910
nos benedicamus Dommum.Ula plnvia , iste fructus A t\ Et notandum quod cuni teiiio diceret Deus, non ait,
cst : illuminet (inqnit) vullumsuum super nos : lu- Metuunt eos, sed eain. In quo evitlenter Trinitas est
men suiim nnbis iinpressum, per nos obscuraliim, declaraia, qusetrina 328 '" personis, et una cre-
et fere extinctnni est per peccatum. Ipsc ergo pec- dilui in substantia. Et meluant (iuquil) eum omnes
catum tullal et illuminet. Mittat radium sapientise fines lerrw. Sic abundanter in nomine Christi bene-
suse. Tenebras nostras expellal, ut in nobis imago dicat nos Deus, ut filiis suis impleal universam fa-
ejus fulgeal. Quare convertit se ad Dei familiarein ciem lerrse, adoptatis in regnnm suum cohseredibus
loculionem, et dicit : unigenili Filii sui (Calut. i.). Bene autem ait : Et
3. Ut cognoscamusin terra viam tuam. In qua metuaiu eum, quia nulla in hoc mundo vera securi-
lerra? /n omnibtts gentibus. Quain viam? Salulare tas. IJeatushomo, qui semper esl jiavidus(Prov. 28.).
tuttm, id est, Filiiim tuuni, qun salvemur. Ipsc enim Nescit homo diem, neque horam, quando transeat
ail : Ego sum via, veritas et vira (Joan. 1i.). Ad (Maitk. 2J.). Nescil utrum odio an amore dignus
hoc ergo miserere,ad hoc illumina,ut viamcoguosca- sit (Ecctes.9.). Timeainus ergo Deum. Timeamusju-
nuis, per quam ad te pertingere 327 valeamiis. diciuui ejus : ut po.-tcasecuri csse valcamus.
Aileude quomodo faclus est nobis Christus via. TITULUS PSALMlLXVIl.
Evruigelistadicat : Verbum caro factumest, et ha-
bitarviiin nobis (Jnan. 1.). ln eo ergo, quod Deus 1. Sequiturtituluspsalmisequentis: In finem,psalmus
factrrs est homo, data est imbis fiducia, ut homo cattticiDavid.Psalmusiste, qui est desiguafuscantieiet
pns-ll lieii Deus. Et quia nosirani carnem fecil im- maximaeexullationis,atiribuiiurDavii jnophelae,qui hic
morialeni, dedit nobis ceititudineiii, moiialein posse rR ** loijuiturattetidentiin linem,iJ est, in Chnsl.u.u: veleon-
perfingere ad inimoiialiiaieui. Hsec est via, quam mus siderantiea,qure iufine lemporumeiani .enlnra. Psal-
oslendit nobis Dctts in lirra, quu gradiamur ad cse- tandum iste ideo est canlici,quialale. qnidiindenobisexul-
lesiia. Et bsecesl hdes nosfra. est,proponit: qttiareprsesenialmysteriumnostrre
Esl numquepsalmusiste refeilus Evangelicis
4. Confileanturergo tibi populi, Deus, confiteanlur reparalionis.
sacramenlis.Loquilurenimde passione,ubi dieilur: Do-
tibi populi otnnes.Quia cognoverunt viam luani.Con- miniDominiexilusmortis.De resurrecione, ubi dicitur:
fiteaniur jain peccata sua. Conliieaniur et l.iutiem ExurgalDeus. De ascensione,ubi dicilur: Aicendisiiin
liiain. Et non unus populus lauttim, sed populi otn- allum.De etiiissioneSpiritusesS.ncti, ubi dicitur: ConDr-
nes : quia ad gratiuui invitaiitur oinnes. Piius se niaDeushoc quodopcratus iu nobis.De incarnatioiie,
: MatidaDeusvirtutitue. Quseomnia dehent
accuseut: prius se condeinneut, ut sic postmodum ubidtcilur nobisesse canlicaet exnlialio.Materiaest Christuse-;al-
digne le laudenl. Quid limes o
conlitcri, botno, qui tatus, et exaltans licclesiamInlentio est nosadmonere
non confitendoesse iion potes occultus? Dr.muaberis aJ ChristiexalLalionem,ut caiilemusChralo, et exalte-
taciius, qiii p.isses libetari confesstis.Ad hoc exigil museum.H«c quidemintentio notdur in jisalmoi.i plu-
Deusconlcssionem,ui liberet hiiiuileni. Et quia isia ribuslocis.Invitatprnplietaoiiuiesfuluroslili-s liccleji.e,
conlessioiit.n ad suppliciumducil, sed ad gaudium : ut aUeudeules |)einficia,qurc eis attrihnenturcer Ch>-iii
et dicit: passioiiem resurrectionem,etc, ne in vacnumgrai mi
et
setjiiilnr
5. Lwtenturet exultenl gentes. Lsetilia refertur ad Dei reeipianl(2. Cor.6.), ne ingrati sint. Sed grai.ni,
eis per liaje iiiysteriadaia est, qiiaminaxiiuecele-
animam : exulialio ; (I corpus. Cum ergo salveolur quaj brent voceet opere, el in »adeingratia(sicutversushiiem
corpore et anima , la-te.niiit, et exultent genles. Et psalrnisubiufertur: Regna lerrwcanlaleDeo)omiiimoda
dicit qnare : quiajudicns populusin wquitate. Red- jocimdilate in Domiuo exultenl. Kt uoiaiidumquod,s cut
dcndo singnlis secundumiii.-riiasiw. Et quia propter C *- srepedictumesl, utmagis afleciumsuutnuioreprophetico
hoc non uiultum laudarclur (quia nisi inisericorditer exprimat,loquiturin psalini prjnupiosub liguraopiainis:
in hac vila etiam hoinines visitarct, omnes damna- tamenjuxta senteuliamenunciativseoratiouis, sic iuci-
pieus.
reniur), ideoadjecit: Et gentes in lerra dirigis : sub- PSALMUS LXVII.
audis, ut recte viveudo aiubiileul. Distortse erant
genles : venit manus Dei: exteuia est misericordi- 2. Exsurgat Deus, et dissipenlurinimici ejus. Jam
ter, Direxit per justitiam, quos loriuososinvenit per (ErcAngusd/io) factum est. Resurrexit Chnsius, et
culpam. Direciae snnt gentes : ambulant in lide, dissipati siiul inimici njus per omnes gentes. Jtidsei
gaudentes in Deo suo, jna opera laeienies. Repelit in eo ipso loio, ubi inimicitiasexerciieiunt,dehellaii
ergo eiindcniversuin in exhortatione, quain prxtitt- sunl, aique imle per cuncta dispersi. Et nunc ode-
lit: sed aliain caussam suidit. rtuU, s-d meiuuiii: et ipso melu faciunt, qtiod se-
6. Confiieaniurtibi poputi, Deus : confiteanlurtibi quitur. El fugiant, qui oderunleuma facie ejus. Fuga
populi omnes.Audi caussain : Terra dedit fructum quipjie animi est liuior. Kamcarnali fuga, quo fu-
suum, 'lerra, quse prins maiedicia erai, ct profere- giuni a facie ejus, qui tibique esl prsesens? Quo ibo
bat spinas et trihulos (in inalediciione , quam dixit (inquit ) a spirilu tuo? Et quo a facie lua fugiam
Deus Ad;e: Maledictalerra in opere tuo [Cenes.5.]) (Psat. 138.)? Animo ergo, non cor|>orefugiunt: ti-
fatia est (Ex Anguslino) frucliQcausdando fructum niendo poiius, quam latetido. Neeab ea facie , iiuam
suum, id est, convenieniia opera sua. Oinnis terra iion vident, sed ab ea, tjuam coguntur, ut vMeaut.
erat spinis plena. Accessit eradicantis mauus : ac- Facies quippe ejus appellata est prsesentia ejus per
ccssit vocatin niajesiaiis ejus, el uiisericordise. C;e- D ] Ecclesiamejus. Fugiantergo a facie ejus. Tiineant a
pii lerra confiteri. Jam dat tena frucluui suum. Fc- prsHseoliasaiicloruiu et tiiltiiiiin ejus. 329 >~>'vft a
cil eiiin Deus,qtiodsubjuncluin est : iacie ejus fuginni, sicut scriptum e.it : Toiiaiur im-
7. Beneiitcatnos Deus, Deus noster, benedicat nos pius, ne videat gloriam Dei ( Isai. 26. ). De quibus
Deus : et metuanteum ornnesfinesterrw. Eliain (Ex adhuc subditur :
eod.) atque iniil ipliciier benediceitd>. Renediciio 5. Sicut deficilfumus, deficiant. Extulerunt enim
enim iu muliiplicalionesolel maximeet proprie in- (Ex Augustino) se ab ignibus odiorum stioruni, in
telligi : quod iu Geuesi nianifestuin est. Nam quod Stqierbisea cumulum : et ponenles in caJuni os
fecil Deus luceui, et divisit a lenebris : et fec.illir- sutiin , alque (lamanies Crucifige crucitige euui
mainenlum, el discrevit mare ab arida : nusquam (Joan. 19.), quasi victores tumueriinl : sed inox
ibi dicLumest : Benedixit Deus. Venium esl ad ea, victi evanuetiint. Est aulein proprium superhorum,
qua: fccundiiaiishahiiura eraut semen : el benedixit, ut delicianl sicul fumus. Sicul enim lumiis procedi'
dicens eis : Crescile et multiplicamini, et replete ab igne : sic exaltatio eorum procedit ab ardore con-
aquas maris : avesque molliplicciitursuper terraii). cupiscenliie. Et sicut funius i|uanlo magis ascendil,
Siuiiliter et bomiiiibenedicensait: Crescite et mul- tanio magis evanescil: sic supeibus quo plus exal-
tiplicainini, et replele laciem lerrae (Gen. 1.). Patet latur iu elatione , eo amplius delicil a veritate. Ad-
iiaque, quia iu beuediclionemultiplicalio inlelligilur. hucquoque pcanatn eorum exaggerat, cum subjnn
" Augustin. lypkum.
 911 RUFINOPRESITYTEROASCBIPTUS fJ12
giL: Sicul fluil cera a facie ignis, sic pereantpeccato- jV tas : colligit viduas et orphanos, ut piuSpaler. Beaii
res a facie Domini. Quamvis fortasse eos hoc loco orphani et viduse, qni lalem Pairem habent et Judi-
signilicaveril (Exeod.), quoriim duritia " impoeniteii- cem. Hi antem sunt illi orphani et vidttse, qtiibti&
tise lacrym s solvilnr : tamen eiiam alititl ioielligi diabolus paier el mariius uiortuus est. Ipsi sunl qui
potest, ul futurum judieiun coinniinelur. Nain quia dicunt : Quoniam pater meus cl mater mea dereli-
in hoc sseculo,sicui funnis se extollendodefecerunt : querunt me, Dominiisauteni assumsil ine(jPsa/. 21).).
vcnicl illis in line exlrcnia ilaninaiio, ut a Dci facie, Dobis (Ex Aug.) orphams cl viduis, idest, spei se-
idest, pireventiapereant in seleniuni, cum ip?e jirat- cnlaiis socielafe destituiis, Doniinus sibi templum
sentatus fuerit in sua claritate, velul ignis ad poe- fabricat, de quocoiisequcnierdicit: Deusin loco san-
nam inaloriim, liimenque honorum. Peribunt quippe closuo. Quem locnmevidentiusosiendit, cinn suhd.l :
peccalores : non ul prorsus deliciant a siibslanlia, l.Deusqui inliabiiarefacit, plures hoinines, Unius
sed sicnt a facie ignis fluit cera., sic a terrore districti moris in domo, idest, unius voluutatis secundum
judicis dissolvcntur in cnnsciemia. Poslquaui osten- lidem et cariiaiem in una Ecclesia. Hi sunf, de qui-
dil de Christi exaltalione quid coniingat inalis, cou- bus legitur : Erat eis cor unum etanimauna (Act.A.).
sequenter insinitat quid de eadcni proveniat bonis, Unius quidein moris suut, quorum proposiiuui non
diceus : iiiutilur in diversa. In talibus est Deus, lamquam in
i. El justi epulentttr, idest, reficiantur ipso scili- loco sancio suo. Nain sicut in magna hominis donio,
cel Deo, qui eril omnia in oninibus (Ephcs. i.).Et non in qujlicuinque loco requiescit dominus ejus,
exnllenl in conspecltiDei. Nonenini erit exultationis setl aliquo ulique secreiiore et honoratiore loco :
hnjus lamquam coram hnminibus ulla inanis jaclan- sic Deus iion in omnibus habilat, sed in bis tanfum
tia, sed in conspectu ejus tjui siue errore inspMl Ii qui unius moris sunt, qui unanimiter et concorditer
quod donavif. Vel exullabunl jusli in cunsjieclu Dei, non vivunl. Nec hoc suis viribus debent adscribere, quia
qnia ipsuin facie ad faciem videbunt (I. Cor. 15.). sunl ipsi qui faciunt : sed Deus hoc per eos fa-
Unde atlliuc recte subditur : Et delectenturin latitia. cit, qui inhabitare facit iiniits moris iu domo : cujus
Tunc quideni lsetitia dcleciabilis eril, qiiando limor adhuc gratia magis commendalur, cum subinferlur :
et sollicimdo oinnis exclusa fuerit, quaudo relerna Qui educilvinclosin fortitudine. Vinclum eniin lene-
permanebil securitas et secura rcteruilas. Deinde bal hostis anliquus genus liumanmn,quod sua qtii-
(Ex Attg.) sead ipsos convertit, qnibus tanlam spem dem forlitudtne Dominus liberavil. Vincii in inferno
et Patriarcha'. et Prophelae delinebantur, quos ma-
dedit. Et hic viventes alloquitur et horatur:
5. Ciintate Deo, psulmum dicite nomini ejus. Ad- gna secum viriule eduxit. Vinctuserat Peirus, quera
monet ut ea quse diciinlur, opere compleanlur. Dis- ex Herodis carceribus exfraxit (Act. 12.). Solvit et
creveruut quidam inler cainicuin et psahnuin, ul gravia vincula peccatorum quibus impediebantur ne
quuniam canticuin ore prolerttir , psahnns autem ambularent in via praeceptorum. Similiter eos qui
adhibitu visibili organo, idest, psalierio caniiur , per exusperant, idesl, ita fortiierei poienter educit alios,
canticum signilicari videantur iiilelligeiiliscmcnlis, qui resistendo justilia: Deum ad iram jjrovocaiit.
per psalmum vero opera corporis. Ita ergo quidam Qui habitant in sepulcris, idest, consentiiint volupta-
discreverunt, ut Canlate Deo, dictum videatur, quia nbiis carnis : 331 'lU;c caro est sepiilcrum aiiiime,
quse in seipsa mens agit, Deo nota stint, scd ab ho- quia ibi anima cami consentiens putrescit, sicut
minihus nun videntnr. Opera vero bona quoniam caro in sepulcro. Illi (Ex Augustino) compediti for-
ideo viilenda sunt ab hominibus, ut glonlicent Pa- (iJ siian volunt, nec ambulare possunt; Deutiique de-
treui nostruni qui in cselisest (Matth. 0.) : merito precantur, ut possint; eique dicunt : De necessitati-
dictum sit : Psailile noniini, idesl, dilfamationiejus, bus meis erue me (l'sat. 2i.). A quo exatitliiigraiias
ut laudabiliter nominetur. Cantai Deo qui vivii Deo. agunt, dicentes : Dirupisti vincula mea (Psat. 115.).
Psallit noinini ejus, qui operaiur in gloriam ejus. lsii autem exasperantes, qui babilant in sepulcris,
lia canlate Deo: ita p>alhte Deo, idest, sic vivendo, in eo geuere sunt, quod alio loco Scriptura signili-
sic operando. El eliam iter facite ei, idest, corda cat, dicens : A mortuo veluti qni non sit, perit con-
auditorom prtedicando ei apcnte. Qui, idest, ip*e lessio (Eccli. 17.). Unde est el illtid : Peccator cum
cui viam parare dehetis, Asceiutiisuper occastim.Vi- venerninprofundum malorum,conlemiiit(P/oi>.18.).
cit 330 niorlem, sicul pev propheiain siitim ait : Aliud est eniiii desiderare, aliud oppugnarejustiliain,
Ero mors lua, o inors (Ose. 15; 1. Cor. 15; Hebr. 2.). aliud a malo velle liberari, aliud mala sua defendere,
Iler facile Chrislo (Ex Aug.), tu per speciosos pe- poliiis quam faleri : utro^que tamen gratia Christi
dcs evangclizaiitium, pervia sinl ei corda creden- educit in fortiludine. Qua fortiluiline, nisi ut adver-
liuiii. Ipse enim ascendit super uccasum, cum re- sus peccatuin usque ad ^anguinem certent? Ex utro-
surgentto vieit corporis casuni. llli etiam iler faciunt que eniin geuere liunt idouci, quibus consiitualur
Chiisio, qui a pravis cogitationibus corda niundant, locus nanctus ejus. Illi soluii, illi resuscitati. Et hoc
ct ca lide et bonis monbiis ait|ue virtutibiis ornant. quod inodo spiiitualiter adimpleltir, prius (igurali-
Quod ubi factum fuit doinus pudici pectoris lemplum • tcr osiendebatiir. Quoinodo? sequilur el dicil :
repente lit Dei. Et debetis ei iter facere, quia Do- 8. Deus, cum egredereris in conspectupopttli tui,
minus nomenesl illi. Hoc nomen quod est Douiinus, per columnainnubis iu die, d pcr splendorein ignis
specialiter ei congruit : qtna ipsc per se doininatiir: I ) in nocte (Exod. 15.). Cum perlransires in deserto.
cl ncino potest doininari, nisi per ijisutn. Et quia Ducendo populum luum per desenum.
ojius bonuin et prsedicaiioDei etiain cuni alacritate 9. Terra mota :s/. Moveri enim videbatur mons
debet lieri, recte suhjunctuiii est : Exuliate in cons- Sina. Etenim cwti dislilltiveruntinaiina ( Exod. 10.).
peclu ejus. Dum enim lacilis itcr ei, diini prsepatatis A facie Dei Sinai, idesl, Dei habilautis in illo monle.
qua veniat, geniesque possidcat, mtiliam pa^suri A facie bei Israel, idcst, Dei cujus erat | ojiulus
cstis in conspeciu houiinuui tiistiliain. Scd vos (Ex lsrael. Tu qui taiiia miracula lunc lecisii, lacies tjtio-
eod.) non soluni nnlits delicere, sed etiam evultate, que quod subjuucium est :
noii in conspectu liominum, sed in couspeclu Dei : 10. Pluviam volunlariamsegregabis, Deus, kceredi-
Spe gaudentes, in trihulatione palienles ( Rotn. 12.). tati tuw, et infirtnata est. Tu veroperfecistieam. Sed
Illi auteui qui vos modo lurbanl, postmodiim lurba- jain mysieriorum secreta , Domino revelanle, videa-
buiitttr a lacie ejus. Audiltiri enim sunt in judicio : iiitis. Egressus ejus intelligitur, cum apparet in ope-
lte in igncm selernum(Mauh.l-i.). Turbubumura [a- ribus suis. Apparet auiem lion oinnibus, sed eis qui
cie ejus. Cujus ejus? noverunl opera ejusinlueri. Nun eiiiinea opera nunc
f>.Palris orphanorum, el judicis viduarum. A facie dico, quseconspictia stiut oinnibus, hoc est, crelum,
justi et veri Dei, qui lurbai iuipios, ul severa potes- tcrram, inarc, et umversa qusc in eis suul. Sed
" Alioet veriore sensu penes Augustin., in pwnilentiwlacr-gmas.
o|3 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. fli
o,>eraqtiibus educit in fortitudine compeditos : simi- JV.quie est in Cluislo Jesu (Rom. 8.). Quia Dominus
liter exasperanles, (|ui habiiant in sepnlcris : et facit dabit verbum evangelizantibiis.
eos unius moris in donio. Sic egredietur coram po- 15. Rex virtutumdilecti dilecti, idesl, Deus Pater,
pulo suo, idest, coram eis, qui istam gratiam ejus qui est Rex virtutum. Qurn vinutes snnt ditecti di-
intelligunl. Denique sequitur, Dum transires in de- tecti, idesl, Filii sui. Dilectus enim quantlo non po-
serto, terra tnota est. Deserlum erant Gentes, quae niinr quis dileotus , antonomastice Filius nnictis in-
ignorabant Deum. Deserfum erat, ubi lex nulla ab telligitur. Quod autem dicil Dilecli tlileeli, ipsum
ipso Deodata erai, ubi nulli Propheise habitaverant, nomen replicat loco pronominis : ac si dicat dilecti
qui Doniinumventurum esse pr;edixerant. Cumergo sui. Talis loctilio in Scriptnra divina frequenter in-
transires in deserto. Cum praedicareris in Genlibus, veniiur, ut est illnd : Fecit Moyses sicnt prsecepit
(en-a wio/a esl : lerreni homines ad (idem excitali Dominus Moysi (Exod. 25.), idest, sibi : vel ita po-
sunt. Sed unde mola est? Etenimcwlidistillaverunta test legi : Tu dicis virlutum dilecli: Cnjus dilec.ii?
facie Dei Sinai. Etenim ul lerra mota esset ad fidem, omnino, inquit, et super nmnia semperque dilecli.
cum in deserlo Gentium transiret Evangelium, cseli De quo dicit ipse Pater : Hic est Filius tneus di-
distillaverunl a facie Dei. Hi sunt caelide quibus in lecttis, in quo mihi bene complacui. Hnjus qiiidein
alio psalnio cantatur : Cseli enarrant gloriam Dei dilecti sunt virtutes omues (Matth. 5. el 17; JLMC. 5.).
(Psal. 18.). Dc his qnippe paulo post ibi dicitur, non Et ipse est Dei virttis et sapientia (1. Cor. i.). 333
sunt Ioquelscneque sermones quoruin non audiantur El quisquis fortis est, per Chrislum esl fortis. Sed
voces eorum. Non autem cseli a seipsis distillave- quia Filius nibil habet a se, nisi a Paire (Joan. 8.
runt : sed a facie Dei Sinai, idest, Dei inbabitaniis ip. 15. e( 16.) , merito Deus Pater rex dicitnr virliittiiii
eos, sicut babitat in monte Sina. lpsi siint montes dilecii Filii sui. Cui dicitipse dilectus : Omnia mea
de quihus dicilur : Levavi oculos meos in montes lua sunt (Luc. 15.). Et iterum : ego a me facio ni-
(Psa/. 120.). Et itertim : llluminans lu mirabililer a hil. Pater meus usque modo operatur, et ego ope-
Hiontibus scternis ( Psal. 75. ). Et ipse est Deus Is- ror (Joan. (>.). Cum itaque dixisset, Dominus dabit
rael, idesi, populi vitlentis Deum. Et sicut cselidis- verbum evangelizantibus virtute multa : qtiia ipsa
tillaverunt manna (Exod. 16.) , sic tu Deus pluviam virtus ab eo regitur, eique militat a quo datur. Ipse
volunlariam , idesi, gratuilam gratiam, segregabis (inquit) Doniintisesl rex virtulum dilecti, deinde se-
332 hserediUli ture, idest, segregatim dabis Eccle- quilur : El specieidomus dividere spolia. Ac si ( Ex
sisetuse. Pluna voluniaria merito gratia Dei intelli- Augustino) diceretur : Dilecti etiam Christi , divl-
giiur, quia nullis prsecedenlibusmerilis, gratis da- dendo spolia. Speciosam quippe domum, id est,
lur. Si enim gratia (Ex Augtislino),jani non ex ope- Ecclesiam Christus fecit dividendo illi spolia, sicut
ribus : alioquingratia jam non est gralia(/fotn. 11.). speciosum est corpus distributione membrorum.
Hsec pluvia voluntaria gcnuit nos verbo veritatis. Spolia porro dicunlur, qure victis hostibus detraliun-
Hanc pluviam segregavit Deus hsereditati suse. El tur. Hoc quid sit, Evangelium nos admonel, ubi le-
inflrmata est. Agnovit enim non se esse aliquid per giinus : Cum fortis armatus custodil atrium suum,
seipsam, non viribus suis, sed gratise Dei tribuen- in pace snnt ea qure possidet. Si autem foriior eo
dum csse quod cst. Aguovit quod dictum est : In superveniens vicerit eum, universa arma auferet in
infirmitaiibus n;eis gloriabor ( 2. Cor. 12.). Et ile- quibusconfidebat, et spolia ejus distribuet (Luc. 11.).
rum : Noli altum sapere, sed lime (Rom. II.). lpsa Koriis armaius diabolusest, qui hunc muitdum pos-
infirmala est. Tu veroperfecisti eam, quia virlus in lC sidebat. Sed Christus eo fortior snperveniens ipsum
inlirmitate perlicitur(2. Cor. 12.). liiuiinata est in se, devicit: arma abstulit, spolia dislribuit. H.ec vasa
ut perlicialur in le. Dominus mundans remissionem peccatorum. Hsec
11. Animaliatua habitabunt in ea. In hac haeredi- spolia sanclificans hosti erepia prostraio, alque alli-
tate animalia inhabitani, quia inter sanctam Eccle- gato, divisil ea speciei domus suae, alios constituens
siam mites et mansiieti (quibus jugiiiu Deisuave est, Apostolos, alios prophetas, alios pastores et doclo-
et oiius ejus leve [Mattlt. 11.J) humiliter vivendo res , in opns ministerii, in redilicationem corporis
perseveranf. Sive animatia Dei Doctores et prudafi Christi ( Ephes. i.). Sicut enirn corptts unum est, et
Ecclesircpossunt intelligi, qui in liac hrerediiaie iu- niembra habet multa : omnia auiem corpnris mem-
hahiiant : nique super se aliorum onera compatiendo bra, cuin sinl mulla, unum corpus est. Sic et Chri-
portanl. Ibi Scripturis sacris tamquain ioenoquodtm stus (Rom. 12.). Nunqnid omnes Apostoli? Nunquid
spirituali iiuiriiintur, et cselesii fonte sanctoque Spi- omnes prophetoe?Nunquid omnes virtules? Nunquid
ritu imbuunlur. Et bene cuni ail, Animalia, subjnn- omnes dona habent curationuin? Nunquid omneslin-
xit, Tun, itlest, libi subdita, non sibi libera. Et hanc guis loqtiunliir?Nunquid omnes interpretantur? Om-
pluviam Purasii in dulcedinetua pauperi, Deus. Gra- niaauteni hsecoperatur unus aique idem spirifns.di-
tiam luam luiniili eontulisli, non cx suis mcritis, sed videns |iropria unicuiqueproul vult(l.Cor. 12.).Hsec
ex sola dulcedine luse caritatis. Quia dilexisti pau- esi species domus, cui dividuntur spolia : ut amalor
peres, ideo eos tua gratia ditasti. Etapteait, Indul- ejtis hac ptilcliritudine aecensus, exclamet: Domine,
cedttie ma. Quid enim ( Ex Aug.) duleius caritate? dilexi decorem domus luoe ( Psal. 25.). Jam in eo
Opus auiein gratise non ex limore pcense perlicitur, irj quod seqiiitur, se ad ipsa metnbra, de quibus fit
sed ex ainore justitise. Deinde osiendit parationes species doiniis alloquendo convenit, dicens :
quas pauperi suo Deus fecit. Ait eniin : ii. Si dormiatis inter tnedioscleros. 0 vos (Ex
12. Dominusdabit verbuin evangelizanlibusvirlute Aug.) qui lanqtiam spolia speeiei domus dividimini,
niulta. Ego (inquit) dabo vobis os ct saphntiam, cui si donniatis, id est, si a sltepitu seculari reinoii
non poterunt resistere onines adversarii vestri quiescatis inter duo Testamenta, qtise media, id est,
(Luc. 21.). Et iterum : Aperi os tuum, et implebo coininiinia habendo ulriqiie pareatis, scilicet, ut hoc,
illutl (Psal. 80.). Haecsimt cibaria qusesuis anima- quotl per figuram dictun: est iu priori, in secundo
libus in sua haerediiate largitur Deus. Qusc quantum spititualiier impletum esse inielligaiis : eriiis, Pcnnw
dulcediuis habeant, unuin ex his animalibus insi- columbwdeargentatw.ld est, oinamentuni et exalta-
ntial, ubi ait: Quaui dulcia faucibus meis elo.-jnia tio Ecclesiae. Quia sicut columba per pennas subli-
tnasuper mel ori meo (Psal. 118.). Evangelizantibus m itur: ita 'Ecclesia per vestras prsedicationes ad
(>ii,uit) virtuiemulta, h;,c esl, in constantia magna. crclestiaexaltabitur. Sancta Ecclesia rnerilo dicilur
Cccidi enitn possunt, sed llecti nequeiiut. Audi vir- columba, quia fel amariludinis non habet : et quia
lutem evangelizaiiiium. Quis (inquiuni) nos separa- virtute simplicitaiis pollet, de qtia alibi dictum esl:
bit a cariiate Christi? iribulaiio, an angustia, au Una est columla mea ( Cunt. C). Deargentata est
perseculict,an fames, an nuditas, an periculum, an aulein, (juia divinis eloquiis erudita. Eloquta namqtie
gl idius? Scimus quia neque murs, neque vita, neque Domini in alio loco dicunlur argenltim igne exami-
crcalura aliqua poterit nos separare acaritate Dei, natutn, terrai purgatum septuplum (Psal. 10.). Si
H5 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 9IG
srgo istis cleris duo Teslamenla signifirantur : quid /A priis : ut autem discernantiir, Nive dealbahinhir in "
alind adinonemur, nisi ut ea Teslainenla inler se Sehnon. Aceipienl remissionem peccalnrum ab illo,
lonsiiiiire, nou repugnare noverimns, sed intelli- qui ait : Si fuerinl peccata vesira sicut coci inum ,
gendo acquiescaniiis? nosqiie simns eorum coneor- tauqtiani nix dealhabiintiir (Isai. 1.). liene ergo ail,
tli;<>
sigiiuni alqne (loeiiinentum, ctiin alieruin 334 In Selmoi, qood inierprelatur umbra, id est, in
adversiis alterum nihil dixisse sentitnus, et tuui Chri>tt>.Coiistal auteui unibra ex lumine et cor-
pacifica admiratione quasi exlasis sopore monslra- pore. lllud luinen vernui, quod verbum erat in prin-
mur. Per clen>sideo divinam Scriptiir.nn iniel igi- cipio annd Deiim (Joan. 1.), ut quasi umhra lieret
nius, quia cleros Grrr-.ceinlerprelalnr sors Latine. nobis, Verhum caro l;cliim esi, et lnbilavil in uo-
Divinniu atiteni Srripturain nullo huniano hahnimiis bis. Deo scilicct homo lauqiiani Inniini corpus acces-
arbiirin, se i sola sorie, itl esi, sola Dei eleciione. sit, et in euni credentes ninbra proieclionis operuit.
Alics bie ( F.x Aittiustino) occnrril seusus f.irte ante- Nive igiiur in Selmon dealhantiir, ijui jier grali^m
ponendcs, nt olerus liiulio probabilius ipsas hcredi- qu;e in Chrisio est, a peccatorum m iculis mund.in-
tates inttdligainiis : nt qiioniain lnereditas veteris tur. Sebuoii dico,
Tesianieoti est terrena foelir.Pas, hsereditas vero U. jl/on»Dei.mons pingtiis. Chrisius enim pr.sero-
novi Teslnmenii esl terrena iiuniortalilas : doiinire gative (liciur, Mo.-sDei Priiris, per eminenliam Dei-
sit inter niedios deros, nec illam qnserere ardemer, latis. Iniantuni riiilein pinguis, ni in co corporaliler
et aiihiic isiani expeclaro paiienler. Nam uui Deo habilaret omnis pienitodo di\in.iniis (Coloss. 2.).
propierea servitint, vcl peiius servire noliinl: dum Nec sfllum in se pingnis exiitit, sed et de se •alius
qnaTimt in hac viia fcclicinlcm, ablaius est somnus _,B pinguavit. Unde el snbditur : il/ons cottgtilatus se-
ab eiSj et nnii tlnrmiuni. Flaminauiihus [Infianim.in- cnndiim illns, quos lacle niitrit. Mons pinguis : se-
lil»s| enini ciipiiliiaiibusagiinti iu (lagitiaet lacinora cundiim majnres, quos per uheriorem dulcedinem
pro| elluntur : ncc onniino requiescunl dcsider.nido susesapientise relicit. Nain et ipsum lac unde lilca-
ut .icquiiant : n cliieudo ne amitlanl. Qti aulein me seus, iniro modo signilicat gratiam. Mannt ijuippeex
autlil (ai Sapie.iia [l'rov. I.]) habitabii, in S|ie, et ahundaiitia visceruui maieruorum, el misericordia
rcqniesccl sine tiuune ab ouuii vauiiate. Iloc cst deleciabili parvulis infunditur gratis. Et tjuia non-
(quantiiin inihi vidciur) dormire imer inedios cleros, ntilli de Clnisto dubitaverunt, et quosdam sauclos illi
idcsi, inler inedias ha redilate , nondum in re, sed coajquales in gratia crediderunt : redarguit eos de
lanien in crvbsiis hiredirniis spe habiiare : et a erioie, cuni suhjnngit :
terren;n foaliciiaiisjam cupiditate coiiquiescete. Cum 17. (7l gttid suspicamini montes coagntalos? Nam
aulcni venerif, quod sperainus ': nou jam inler duas et csetcri Sancli n.onies Dei dicii sunt. Nec defue-
hserodilates requicscimus, sed in nova ei vera, cu- runi, qui eum dicerent, alii Joannem B.ipttstam,
jiis vecs erat tinibra, regnabiinus. Et qnia lain bene alii auiein Ileliam, ahi vero Jeremiam, aut unum ex
dormierant A|>osli.ii,eis vclul peniiis nuuc vnliiai, |irophelis (Mutth. 10.). Ad qiionim errorein coin-
et liudibus exnltiilur Ecclesii. Quoruui exeniplo pescendum, aliam ext eltentiam adhuc insiunat, in
dum sic eliain ca-.eri dorniinnt, ajdiintur penna>, quu liiincsaiicltmi monlem ali aliis inontibus sancfis
quie.is iisijne .n lincm seculi subliiniier j.r.-iidiceiur; dilferre prnbat. Ait ergo : Mons in qno beneplacitum
El poslcrion tiorsi ejns m pailore auri erunl, id est, esl Deo habitare in eo. Deo palri |ilacuit habitarc in
in nitnre sapi(iili;t>. Per qiiem nitoiem iiitelliginius isto inonte , qui paratus est in cncumuu; niontiuin,
cariialein. Calor enim saptenlire divinre est caritas. IG cui dicit : Tu es Filius meiis dih-ctus, in quo mihi
Sed quare a dorso, et non a pectore? An qnia ihi beue coinplncui (Maltk. 5. et 17; LKC,5.). Nec ha-
sunl quomodo radices alarum? Caritas aulem omnia bitat Deus in eo per patticularcm gratiam, gicut in
suffert (I. Cor. 15.). El(Ex Auqustino)scriptum esl: ca>tens Sanctis, sive ad tempus. Et hnc probat, cnin
Alier alierius onera portaie, el sic adinjiiciiis le- sulidit : Elenttit jDomitiushabiiabit infinem. II esl, in
gem Chrisli (Galtit. 0.). Vel aliler : Qu:d s.int ips;e perfeciioncm habilalionis. Intanltim habilat in eo,
alrn, nisi duo prrccepta caritalis, in quibu, l ta lex ut plus habitare non possit : scilicet in uniiate |ier-
pe;'del, et prnphelre (Matlh. 22.)? Quid ipsa sarcina sonse, et sequalttate potcniise. Non ijuia (Ex Au-
levis, nisi ipsa caiitas, qure in isiis diiobus prse- gustino) in ahis non habnat, sed quia in aliis per
ceptis impleiur? Qnic ;iiii enini diflicilc est in prse- ijistim. In ipso qnippe habitat omnis plemtudo divi-
cepio, leve esl anianli.Nec ob aliud iulelligitur recte nitatis : nou umbraliter, sicutin templo a Salomoue
dictiim, Oiis meum leveest (Malth. ll.);nisi quia facto, sed corporaliter (Coloss. 2.) et solide atijne
dal Spiiiium sanclum, per quein datur caiilas in veraciter : quoniani Deus erat in Clirisio mundum
coidibiis nosiris (llom. 5.) : ui amando liberaliter, reconciiians sibi |2.Cor. 5.). Vel ideo dicit, Domi-
faciauuis, quod limendo, (jui facit, serviliter lacii. nus kabitabit in finem : quia boc melius manifesia-
Posleriora eigo rforst ejus in pnltore auii sunt, quia bilur iu line, quando in sua appareb;t majcstatt;
quicqu d poriat Ecclcsia, quidqmd lolernt : loium (Mullli. 25.), et sequalitaie. Vet Domlnus Je>us
iu amore lacit, totnin in sapieulia , totuni in hilari- Christus habitabit in Saneiis suis, perducens in
laie. Corde est simplex, verbo luciJa, o|ieie prse- fiuem, boc est in seipsuin. Fmis enim legis Christus
clara. Qnamdiu hoc lacil, determinat lempus, di- •rvad justitiam oiiini ciedenli (Rom. 10.). Postquam
cens : oslendit altitudinem Christi, consequenter insinuai,
15. Dum discernil cwleslisreges super eam. Id est, quid indc suae Ecclesin provcmat. Ac si dicaiur :
quamdiu Filius Dei ordinat ei eonstiluit sanctos et Ecce 336 (nons inagnus atque incomparabilis Dn-
praelaios, qui bene regnat et se et alios supcr eam, miniisJesus : quid erunt illi, qui putabantur nionles
videlicet colunibam. Quis esl isie cuelesiis, nisi ille cuaguliin?
qui ascentlil super onines cados, nt implerel oinnia 18. Currijs Dei, inquil, eriint. El ne pauci msti-
(Ephcs. i.) ? Et quid est, aliud reges discernere super mentur, adjungit, Decemmillibusmulliplexmitliu tw-
eam, nisi in opusmiuisterii, ina-dilicatioiieincorporis (anliui/i.Qiiiseiiiinauiiga? Dominusineis, intjuit. Ubi?
Cbristi prseparare (l.Cor. 12.)? Iiicuntur ctiam (Ex in Sinai in suncto. Ingenlem itaque mulliiudiueiti
Aug.) illt rcges uliqtiea regcndo, el quid inngis,quani sancturiim, atque iidelium , qui poititndo Dciitu
carnis concupiscentias?ne legnet peccaiuin ineonim linuLquodiiminodo currus Dei, sigtulicavit hoc no-
nioiiali corpoie ad obedieiidum desideriis ejus : nec niiiie, poneus liuilum pro inlinito. Ilanc inhabilando
exhibeani 335 "iem'"''' suaarma iniquitatis peccaio, et regendo sicui bonus auriga perducit in fineni,
sed exiiibea.ilse Deo tanquam cx nioiiuis \iventes : tanqiiaui curruiu suum, velut in lociiinaliquem desti-
el membra sua arina justitirc Deo (liom. (>.;. Sic naliini. In eo auteiu, quotl inultiplex in decem niilli-
eiiiiii crunt regcs prinuliis discrcti ab alionigenis, btis dicilur, per.lecno ductiinse coinmendatur : quia
tinia non stlnl, jngin.-i dutiilte.'! Ciim iillidclihus. deeein proptev Decatoguni signilicat doctrinain :
Dcinde (liftr-cli inter se concorditer muneribus pro- mille, quta jierfectusest nuniertis,des)gnal perfcciio-
 917 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 918
nem. Currus ergo Dei multiplex in decem millibus A . humilis moreretur, tamen condemnabit superbos. Et
cxisfit : quia numerus sanciorum secundum decem hoc est, quod subdit :
pra'cepl.1 legis nmltipliciter etperfecie vivit. Mirifice ii. VertimtamenDeus confringetcapila inimicorttm
ruilem, cnm dixissel . Jl/i//ia Iwtantium, continuo suorum. Capiia conft ingere.est sunerbas mentes hu-
snlijecit: Dominusinii/is. Nemircmur,quod laientnr: miliare. Jnxia, (jtiod si rlptnui est : Omnis qui se
Dominusenini in illts. Ideo etsi sunt quasi iristes, exaltat humiliai.itnr (Maltk.iT>; Lnc. 17.). Confrin-
semper tamen gaudenies (2. Cor. 6.). Nec jam ipso gel eliam veiticetntapilli, id est, elaiioncm cogita-
hne, quo nonduiu venerunl: sed spe snnt gandentes, tionis, perambulantiuini/t deliclis suis : id <>st,per-
in Inbulatione patienies (Rom. ii.). Quoniam JDO- severantiiini in peccalis. Confraciasunt eliain ininii
minusin illis in Sinai in sancto. Id esl, in maudato. coruin capitn, id est, doiiiinritioueset iinjieriiim inli-
Sina enim inierpreialnr mandalum. El Apnslolus di- deliuin, et quntidie frangitur : ut uni capiii Christo
cit: Quia lex quidein sancta, et mandatum bonnmet toius mnndus siibjicintiir. Vel per capiia possuntin-
sancium (/som. 7.). Sed quid prodesset mandalum, telligi cnpitalia, id est, criniinalia peccata. Per ver-
nisi Doininus ibi esset? de quo dicitur : Deus est ticem vero capilli minuia etveuialiavalent designari.
cnim, qui ojjeratur in vobis, el velle et operari pro In ijuibtis quisquis delectando iia perambulat, ut
bona vohmtate (Philip. I.). llaque Dominus >n eis, corrigendo dum vivit, non Itniat: ipse Deus post
in mand.uo adjuvans eos, ut faci.intmandatum. Quo- morttin non minuius in deiiate, confriiiget et de-
modoin eis? Caritas eiiiin DeitlilTusaesl in cordibus struet eum distncti judicii sui aniinadversione. Per
nostris per S|>irilum sancliiin , qui datus est nubis capiltos ideo cogiiationes aicipimus, quia sicut ca-
(Rom. h.) : et hsec est, qua niantialuni iinjiletiir, et i_B autem
pilli adhsetent capiti, sic cugitationes inenti. Bonrje
ideo millia Isetanlur.Quomodo hoc factuni est? Con- cogitationes orsiant mentem: malsedeturpant.
veriit ad ipsum, quifecit, et quomodosit factum, no- Quosdam confringet, quosdam ad se convetfet : ita
bis ostendil, dicens: ijiiod alios faciat martyres, alios vero prsedicatores.
Et ad boc
19. Ascendisti in allum, id est, in cseluin rcsur- lem sic : conlirinaiiduniinlroducit Dominumloquen-
gendo. drpisti captivitaiem.Id est, genus humanum, 25. Dixit Dominus, id est, firmiler disposuit : Ex
quod diabolus caplivaverat per peccaium, redemisti. Bitstinconverlaminprofundum maris. Basau
Accepislidnna in hominibus: sicut alibi dicitnr : et latur confusio. El ex confusinne peccati inierpre- (Ex Au-
dabo libi Genles hreredititem Itiam, et possessionem til couversioad Dtfiim.Inde est, quod Publi-
tuam tenuinos lerrse (Pstil.i.). A DominoDeo no- gustino)
slro capta esl nostra captivitas, ut fleret libenas. canus nec aude')at oculos ad caslum levare. Ita se
llinc Petro dictum est : Ex iioc jam homines eris consid rans cuiifuiidebatur, sed descendit jiistificatus
(Lttc. 18.). ltem liasan intcrprclalur siccitas. Talis
cajiiens (Luc. 5.). Capti ergo snmus, quia suhjugati : erat aniina, que dicebai : Anima mea sicnt tcrra
sub leve illud jugum missi, liberali a peccato, cnjus libi ( Psctl. 42.). Et beati qui csuriunt el
servi eramus (Rom. 6.), ei justitise servi facti, cujtis sineaqua
Jiberi fuimus.Unde otipse in illis esl.qui dedif dona sitiunt justi'iain, quoniam ipsi saturabuntui- (Matth.
Deinde quid profunduin maris, nisi profnndam
hominibus, et Accepitdona in hominibus: ideoque in 5.).
ista caplivatione, in islo cursu, sub isto jugo non malitiam significat peccatoiis? Unde scriptum est :
sunt millia pluranlium, sed niiilia Isetantiuui. Domi- Peccator cnin venerit in profumlum inalorum, 338
;8.). lu profundum inaris peceator
inis quippe in illis iu Smai, in sancto. Et vere eiani /-j conlemuit(l'rov.
couveiiilui, quandoad prop:iam conscienliani, Do-
eapiivitas, quos lu acccpisli : Elenim non credentes, miiioiit)j>ellente, retrnditur, ut m.ila, i|usegessit, re-
inhabitare Dominum Deum. Non credenles ipsi sunt
captivitas. Non credendo enim possidehantur a dia- cogilet, aii|iie ea pcenitendodeplotel. Hinccst, quod
Deo dicitur a : Recogitabo libi an
bolo, qui operaiur in filiis dillidentise(Ephcs. i.). In nos meos in quodampoenitente
amaritudine animse meae
quibus et vos (inquil) fuisfis aliquaudo, cum vivere- Tiiuc qnippe est vera conversio, quando(Isai. 58.).
aniuiae fit
tis in eis (Ephes. 5.). Fides eos inde liberavit, ut jam hoc
credenles inhabitentur a Deo, facli doiniis Dei, et amaruui, quod ante luerat dulce peccnlum. Con
currus Dei millium laetaiiliuui. Untle qui hseccane- vertit ergo Deus in profmidiim ad eos quosque lt-
bat, in spiritu ea pravidens, implelus el ipse Isetitia berandos, qtii eranl desperatissimi peccatores. Qti.e
eruclavit hyinnu.n, dicens: conversio, quam perfecta sit, insinuat, cum sub-
jiingit :
337- 20. Renediclus Dominusdie Id
quolidie. esl, 24. Utintinguaturpes tnus in sanguine.Umisquisqiie
assidue usque iu liiiem. El quoniam currum illum prredicalor dum deamhulando,verbumDei annunliat,
duci vidit in relernum: sequiiur el dicit : Prosperum in membris Chiisti pedis olliciuin servat. Uude scn-
iter faciel nobis, Deussalulunum nostrorum. Oinuia pium est : Qtiam speciosi pedes enrum, qui amnin-
enim cooperantur in bonum his, qui secunduni prn- tiant pacem, qui annunlinnt bona (Isai. 52.)! Talis
positum vi.catisuntsancti (liom. 8.) :el noii perinit- pes erat Paulus, curn diceret : Non solum alligari,
tit eos tentari supra, quam ferre possuni, sedfacit sed et lnori |>araiussutn pro nomine Jesu (Act. 21.).
etiam ex tentatione provenlum(2.C'o)\10.). Propter- Pes ergo Dei in sanguine intingiiur, quando prredi-
ea enim recte dicitur saluiarium Deus, quia iter cator fchrisli j>rofide Evangelicacoloiatur inarlyrio.
iinstrum dirigil ad salutein, atque intantum prospe- Iy. Deinde adjungit: Linguti cunum tuorum ex tnimicis,
rum facit, ut de hoc inundo facial iransire ad Pa- ab ipso. Eos ipsos (Ex Augustino), qui usque ad sau-
Irem, et lirit, quod ipse Dominusait : Volo : ut ubi gninein fuetanl certaturi, elam caues vocat : non
egu sum, et ipsi sinl mecum (Joan. 17.). Quis est dele-labiles, sed laudahiles : Doininosuo liilem ser-
iste Deus? Sequiiur el dicit: vaiues, et pro ejus domo contra inimicos lalrantes.
21. Deus nosler, Deussttlvosfaciendi, Mtilttim(Ex Non enim lanltitiimodocanum dixit, sed Ca//wmttto,
Augustino)gratia commendaiur. Quis enim salvus rum : nec eorom dentes, sed lingua laudata est. Quos
essel, nisi ipse sanaret? Sed ut occurreret cogita- pro|,-hetaex iniinicis futuros esse prsedixii, per illam
lioni -.cur ergo inorimur, si per ejus gratiam salvi scibcet conversionem, de qua superius loquebaiur.
facli sumus? continuo subjeeit : e( Domini, Domini Ex inimicis ergo lecit miseiicors Deu^amicos suos :
exitus mortis. Tanquam diceret : Quid indigiiaris hu- utqui eraul blaspheuianies, |iostmodumlierent prse-
mana conditio, te habcre exitum mortis ? et Doinini dicanies, et qui Christum persequebanlirr, deinde
tui exitus non alius, quam mortis finl. Potius ergo pro Christo morcrentur (1. Tim. \.). Et veltiti que-
consolate, quam indigneris. Patienter ertjo etiam reretur, unde hoe illis tanluui bununi? coiiiinuo
ipsani morlem feramus, illius exemplo, qui licetpec- responsumaest : Abipso, stibaudisDeo. Nam quando
caio nullo esset debitor nionis, et Doininus csset, a id possent seip-is? Eieniin cum iiiiniici essemus,
quo nemo aiiiniamtollcret, sed eam ipsea semeiipso reconciliatt sumnsDco pcr mortetu ipsitis (Rortt.5.).
poneret, eliam ipsiusfuitexilusmortis. Sed quamvis Umieet subditur :
J-D) RUFINO PRESBYTEROASCRIPTUS 020
25. Videruntinqresstistnos, Deus. Qnaliteringres- A\. dinis, lalitudinis: principesfidei, spei, caritatis. Tan-
sus es in liunc nuindum, qualiter incarnafus,qualiter tis piinoipibus adjunctis tihi,
huinanatus, qualiter occisus, qualiter exaltatus, et 29. Mtmtla Deus, praecipevirluti tuw, Filio tuo,
glorilicalus. Viderunl, crediderunt, atque eosdemin- per quem virtuose operaris. Ipse enim principum
gressus prout potuernnt, imiiando secuti sunt. Cujus imperaior : ipse est virtus et sapientia lua (Hebr. i.),
ingressus? Non angeli, non p.ilriarchai, non pro- per qtiem facis, quidquid facis. Jussio tua, voluntas
phelae, non ctijuslihetjusti : sed Ingressus Dei rnei. tua. Manda virtuli luw: tua voluntas impleatur : lua
Quia adiilililateiiiiiieaincarnem assumes,qui es Deus potentia declaretur. Confirma,Deus, hoc quod ope-
genitusa Paire Regisniei.Quieiisrexmeus in hunia- ratus es in nobis. Manda Verbo, ut fiat. Manda, per
nilate. Iloe esl, Tui ingressusnon sunt vilipendendi, Verbiim. Confmna, per Spiritum sanctum. Manda,
ijuia eris Deuscl lionio,reparans hoinineset rcgens. c dicendo : conlirma, adjuvando. Jube quod vis, fac
Dequo recle subdilur : Qui esl in sanclo. Non enim quod jubes. Quod si feceris, fiet qnod sequitur :
habiiat Deus in corpore subdiio peccatis (Sap. 1.), 50. A templo luo in Jerusatein, quse est libera
sed in eo, cuus conscientia sancta est et pura. mater nostra. Et ipsa est tenipluni sanclum tuum.
2G. Ad htis ingressns insinuandos: Prwvenerunt 340 Ab hoc lemplo luo, Tibi offerentreges munera.
principcs, itl esl, priuiitivi prsedicatores Apostoli, Scilicet seipsos, sive laudis sacrificia. Vel manda,
quibus super Ecclesiam datus est principatiis. Pra- sicut dictuin est, a lemplo luo in Jemsalem. Ibienim
venerunt ergo creteros, sicut principes et inagislri; incepit Apostolorumprsedicatio.Uinlecum Dominus
et iion soli, sed conjuncti psallenltbus. De quorum Apostolis pnedicare prseciperet Evangelium omni
bonis opcrihus, tanquam visibilibus organis, glnrili- R T> creaturre (Mnilli.2K; Marc. 10.) : Iucipientes(inquil)
**
carciur Dcus. Qui principes lanquaui iiiinislri et ab Jerusalem (Luc. 24.). Quod alius propheta longe
prn posili, ernnt, In metliojuvencularutn, id est, Ec- ante prseviderat, cnm dicebat: De Sion exibit lex, et
clesiarum, quseadliuc erant novellae,sicut primitivre verbum Domini de Jerusalem (lsai. 2.). Prrevidens
Ecclesia>. lpsarum tlico, lympunistriarum, id est, autem in Ecclesia Dei futuros bseielicos,adjunxil:
carne nioriilicnia.Deum lauilanliuin. Tympann enim 51. Increpa feras arundinis. Ferse non iminerito
(jEx.lttr/Hs/izzo)339 siccato corio fiunt el exlenso. appellantur liaeretici, quia ipsi dilaniant animas
Procter h;ec onin a hona, o lideles, simpliccs, quemadmoduui ferse oves. Et recte di-
27. In Eccleyiis benedicileDeo. Ubi est locus be- cunlur arundinis, quia mobilis et instabilis sunt
ncdicemli. Quin qui extra Ecclesiam sunt, Deum sermonis. Eos dicit Aposiolus Peirus iudoctoset iu-
digne lautlare non possunt. Deo dico, Domino, qui stabiles esse (2. Petr. 5.) : atque ad suuin proprium
nos creavit ct regit. Illi (inquam) benediciiede fon- inteiituii) perverterc Seripturas. Qui quoniaui durse
tibus, idest, propter fontes : propier sanctos Apo- et indomitaacervicis sunl, jugo disciplinse pacifico
utolos, qui vos sjdriiuali docirina reliciunt. Fontibus lenique uon subdili, impatientes aratri atque doc-
vjico, Israel. Idest, procedenlibus ex Judsea. Inde triiise : ideo lauroruin etiam noniine designaniur,
quippc (Ex Aug.) prius elegit, quos fonles faceret. cum subditur : Contjregatiotuurorum in vaccispopu-
JNaniinde smit elecii AjJostoli, et lii primilus audie- lorum. Non enim universos populos seducunt, in
runt: Qui liiberit de aqua ista, quam ego dabo, non quibus snnt graves et stabiles. Unde scriptum est: In
siiiet unquain : sed fiet in co fons aquse salientis in populo gravi laudabo le (Psut. 54.). Sed in liis po-
Vilatnaeieinam (Joan. ,'t.). ptilis congregantur, quos inveniunt quasi vaccas,
28. Jbi Benjamin adolescentiilusin mentis excessu.C C scilicet simplices et lascivas animas, quse facile au-
Ibi (Ex eotl.) Paulus novissimus Apostoloruin, qui diendu sequuntur. Ad hoc aulein fit ea congregatio :
dicif: Nainel ego Lraelila sum, cx seuiine Abrahse, Ul excludanteos, qui probatisunt argento. Ilanc enim
de tribu lienj.iniin (Rom. 12.): qui factus est in ex- intenlionem habenl hserelicidoctores, ut ah auiibus
cessu inenlis, cum usqiie ad terlium ccelum lapere- animarum, quas seducere moliuntur, separent eos,
tur, et audiret inelfalnlia verba, quse non liceret quia argenlo sunt probati, ide^t, divino eloquio
hoinini loi|iii. Sive (inquiti in cor|iore, si\e extra ertidiii. Unde Apostolus : Necesse est (inquil) ut
corpuN ego nescio, Deus scit (1. Cor. 12.). Et unde veniant hscrescs, ut qui probati suni, mauifesti(ianl
sunt iirincipes, qui prsevenerunt? sequitur, et dicit: (1. Cor. 11.). De quibus hsereticis ne prrevaleant,
Principes Jtitln , duccscorumprincipesZubulon, prin- postulat, dicens : Dissipa gentes, qnw bella votunt.
cipcsNepkihali. llehra-a sunt quippe (Ex eod.) ista Non enim (Ex August.)correptionistudent, sed con-
noiiiina, quoruin Juda, confessiotlicitur interprctari: teniioni. Et coniradiceudo verilaii, discordiasinferre
Zabulon kubilaculumfortiludinis: Nepblhali dilalatio Studentcalholicielidei. lpsi ergo polius dispergintur,
mea. Quseouinia verissimosnobis insinu.uit principes si currigi recusanl, qui gregem Chrisii dispergere
Ecclesiaruui, dignos ducaiu, ditruus iinitatione, di- aifectant. Gpntes aiilem appellavit, non propter ge-
gnos *honorihus : Martyres namque in Ecclesiis lo- iieiatioues fainiliaiuui, sed propler generationcs
cum suuin tcnent, aique apice sanctse dignitatis seciarum : ubi series successionisconfirmaterrorem.
excellunt. Jam vero in mariyrio prima confessioest: Et vere dissipabis. Quia :
el pto illa quidijiiid acciderit, tolerandi, seipiens 52. Ventcntlegaii ex ^gyplo : .Etltiopia prwveniel
assuiniiur fnrtitndu. Deinde post oinnia tolerata, li- manus ejus Deo. Per hos legaios (Ex eod.) di.-sij>abis
nitis angustiis, lalitudo sequittir in prmmiis.Pofest et, D
' hasreticos. jJEgypii, vel ^ithiopia; noiuine oniuium
sic intelligi : ut (quoniain tria hsec prsecipuc com- genlium tidcin significavit, a paitc totum. Legafos
niendat Apostolus, lidem, spem, et carilatem [1. appellat reconciliationis praedicatores. Unde Paultis,
Cor. 1").]) conlessio sit in lide, forlitudo in spe, la- Pro Christo inquit (2. Cor. 5.), legalione fungor,
litudo in carilate. Fidei quippe rcs est, ut corde cre- tanqiiam Deo cxiiorianie per nos, obsecramus pro
datur ad justiiiani : ore autcm confessio liat ad sa- Chrislc, recouciliainini Deo. Non ergo (Ex eod.) de
luleni (Rom. 10.). In passionibus aulem triliulalio- sulis Israelitis, untfe Apostolielecti suut, sed etiatn
nuni h tiistis est: sed spes fortis est. Si eniin, quod| de cseteris genlibus futuros prsedicatoresCliristiann;
iion videmiissperamus : per piltentiaui exspectaums; pacis hoc inodo mystice prophetalum est. ^Ethiopii
(Roui.S.). Laliludinemvero prseslatcaritatis in corde> quuquc, idesi, aniina peccatis denigrata prajceuiet
tlilliisio. Nnin consuiniiiruacaritas fnras miliil limo- manus ejus, idest, amecedet vindictamejus, credens
rei-.i(Rom.;'>.).Qui liinorloriiienluin habet per aniinse
; Deo, ut jteccaia ditnitiajitur : ne peccatnx remanens
anguslias. Principes ergo Juda duces eorum, qtii ini punialur. Vel quia, ut bona opera seqiianlur, prrc-
Eccle^iis beiittiicunt Dominuin. Principes Zubulon,, cedit fides : nec ulla stint bona opera, nisi quse se-
principesNephthalim. Prnicipes confessionis, forlitu- quunlur prsecedenlein fidem : nitiil aliud yideiiif
« VulgalusAugtislinns, locumsummumlentnl. diffuso pro diffusio.
h Idem plenius, res tristis est. Mox autem vitiose c Idcm, doccndo.
 CS! IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. y22
dicliim, Mthiopia prwveniet manus ejus Deo, nisi A monstravit,in tribulationibus,et quibusprresertimneces-
yElliiopia credet Deo. Sic enim prseveniet manus sariumest, exemplodoceatorare.Dicitergo :
ejus, itlest, opera ejus. Cujus 341 e3"s>nlsl ipsius
jEthiopise?Iloc in Grrccoambiguum non est: quia PSALMUS LXVIH.
ibi, Ejus, apenissime foemininogenere posiium est. 2. Salvumme fac Deus. Et dicit caussam quare :
Dicatur ergo jEtltiopia prwveniel manus ejus Deo, id Quoniamintraverutitaquw,idest, Judaici populi more
est, credendo in Deum, prreveniet opera sua. Exi- aquse, cum sonitu et iinpetu exlulerunt se, et magis
stimo enini (ait Aposfolus) jnsiilicari liominem per mala inferendo, accesserunt, usque ad animam
fidem, sine operibus legis (Rom. 5.). 1'lincjam veluli meam, tollendam. Quasi aquse ad animam intrave-
decursis rebus omnibus, quas impletas esse jam cer- runl, quando insensatseturbse usque ad occidendum
uiinus : horiaiur propheia ad laudem Chrisii, ac Christum praevaluerunf(Joan. 10 et 1!).). Sed ntin-
deinde futurum ejus denuniiat advenium, dicens: quid hoc possent, nisiab illo permissi essent? Unde
'ot>.Regnalerrw, id esl, hominesde omni genere ergo tanquam aliquid invitus patiatur, sicclamat,
terrse, cuntate Deo, voce et corde : psaltite Domino, nisi quia caput membra sua prseligurat? Passus esl
bona operaiione. Non unnm regnum, non unam gen- quippe ille. quia voluii. Passi sunt martyres, et si
tem laniuiii inviiat ad laudein Dei. Neuiinemeiiim noluerunt. Unde Petro dictum est: Alius le cinget,
vull perire inisericors Deus, scd-omnes venire ad et dticel, quo non vis (Joan. 21.). Quamvis eniui a
cogni ionem noininis sui (1. Tim. 2.). Unde et sub- malis ad bona transeamus, tamen ipse transitus ali-
dn : Psullite Deo. Et qtiasi qusereretur, Quis est iste quantum amarus est, et habet fel, quod dederunt
Deus? sequitur ct ait: Dominoin passioneJtidsei.Habet eliam quiddam to-
'
a
51. Qui ascenditsuper ccelumcoeliad Orienlem.Ad lerandum, quo ostenduntur, qui eum aceto polave-
hoc rcjilicat, ut ad laudandnm Deum excitet, et runt. Hinc ergo, ut liberemur, clamemus: ne forie
quatenus sit ille, qui laudatur, commendet. Hinc in pressuris iniquiiaii consentiamus,et irreparabililer
Apostolns dicit: Ipse est, qui ascendit super omnes yere absorbeaniur. Denit|iie quantum eorum malitia
coelos (Ephes.4.). In hoc quod Orientem addidii, in Chrisfumdesavit, ijise insinuat, cum subjungit:
etiaui ipsiim loctini expressit, quouiam in panibns 3. Infixus sum in limo profundi, et non esl sub-
orieniis est, ubi resurrexit, et unde ascendit. Et stanlia. Terreni homines dum vana appettint, atque
quoniani iniie veniurus ad judicandos vivos et mor- alios sibi ad consentiendum trahere cupiunt, limus
tuos, ostendit quod sequiitir : JBccedabit voci suw, suut: inler quus suni nonuulli sceleratissitni et de-
vocem rirtutis. llle qui fuit sine voce, sicut agnus sperali. Hi non solum limus sunt, sed eliam pro-
curam londente se (Isai. 55.); ecce vocem dabil fundi. Tales erant illi, in quibus Dominusnoster in-
suam. Nec vocem infirmitatis tanquam judicandus, fixus erat, id est, hseserat, ut ab illis teneretur et
sed vocemvirtutis tanquam jiidicaturus. Non enim occideretur. Venit ergo Filius Dei ad limum pro-
Deusoccultussicut prius, sed Deus manifesie veniet, fundi, ei non erat substantia in qua infixus est: quia
Deus noster, el non silebit. Et idco : iniquitate illorum inlixus est. Vitia ex nobis et ex
55. Date gloriam Deo super Israel. Id est, voce et nostra volunlate habemus : et vilia non sunl sub-
corde ostendite, Deum esse gloriosum, super eos, siaulia. In bis infixus est Dominus, quando persecu-
qni sunl spiritualiter Israel. De quibus veraciter dici tionem passus est, non in substantia hominum, quse
potest : Ecce vere Israelita, iu quo dolus non est per ipsinn facla est, scd in vitio Judseorum, quod
(Joan. 1.), Tunc erit Magrvficentiaejns, et virtus ejus (fj per ijisos facttim est. Nec ideo inlixus sum, quin
in nubibus.Qnando videbitis Filium hominis vetiien- possem proecaveremihi. Sponte enim meipsum ob-
tcm in nubibus cuui potesiaie magua et majeslate, et luli. Et hoc est, Veni in alliludinem maris, et lem-
virtutes coetorummovebuniur (Matth. 21; LKC.12.). pestas demersiltne. Mare dicit eus propler amaritudi-
56. MirabilisDeus in sanclis suis, subaudis, erit. nein vitse, altiiudinem, etationem. Venit ergo Chri-
stus nulla coactione, sed spontanea voluntate inter
Quaudo per Sanctum suum mundum judicabit, superbos homines et amaros : et sediliosa commotio
qtiando justi fulgebunt sicut sol in regno Pairis eo- eorum, lanquaui tempestas
rum (Matih. 15.), quando ipse Dcus erit omiiia in extinxit eum. Et vehemens, demersit, et
omiiibus (Epltes. 1.). Bcne autein subditur : jDetis in hoc eos esse inexcusabilesoslen-
Jsrael. Quia tunc noinen ipsum verissime ac plenis- dit, cuin&• subdit:
sime implebilur, lsrael, quod interpretatur videns ces343 Laboravi clamans: raucw factw sunt fau-
mew. Quid clamat Christiis?Vsevobis, Scribseet
Deum, quoiiiam videbimuseum sicuti est (l.Joan. Pharissei (.Wad/t.23.).Ysemundoabscaiidalis(iI/«(//t.
5.).Non auteni quilibet alius, sed, Jpse dabit virtu- 18.). Uuoiidie eiiam erat doccus in teuiplo et syna-
lem : quam in sua came prius osiendii, scilicet im-
morialnatem et impassibilitatem.Et dabit forlitudi- gogis (Luc.laborabat. 19.) : sed quia pjruin in eis fructificabat,
nem: quia iniuiica destruetur mors (Osee15.). Plebi propterea Ilinc est quod per Prophetam
ait : Laboravi sustinens (tsai. 1.). Ideo etiam rau-
suw, id est, sibi usque in linem famulanti. Vcl dahit cse fauces
plebi stisevirtinem quanium ad animam, facienseam quantuin adejus dicuntur, non quantum ad se, sed
divinam et beatam. Et dabit fortiiudinem, qiianium credebatur. Tama illos , a quibus non intelligebatur, non
ad curpus, faciens illud incorruplum (1. Cor. 15.) et "j solum isti noii autem fuit ejus persecutio, ul non
seternuin.Pro lantis ergo beneiiciis suis Benediclus crederent, sed illi qui jam credide-
sit j9t'!(s,etc. ranl, dubitareul. El hoc est quod subdil: Defecerunt
oculi mei, dum spero in Dettm meum. Dum eniiii in
TITULUS PSALMILXVHI. passione perseveral, atque in Dominumsuum teu-
dens, sperat ut a morluis resurgat : ocuti ejus dele-
I. SequensPsalniiisintitulaturhocmodo: Infinem,pro nse cerunt, quia etiatn ipsi Apostoli (qui lanquaui lucer-
his qui commutabuntur, psalmnsDavid.Psalmusisle con- prxeniinebant in corpore) dubilaverunt. Et ne
vcnitsignilicaloDaviti,342 id est>c,irist-°>1"' llic'°- pauci vidcreniur illi tjui persequebauiur, subjimc-
qttjlur.Etdirigil nos in litiem,idest, in seipsuni.Psalmus, tum est :
dico,habitus pro bis de exhortaiidis,qui commutabuntitr, de 5. Multiplicatisunt super capilloscapilismeiqui oile-
iiilidelilaiead lidein, vcluslale ad uovitaleui,de cor- runt me gralis. Ac si aperte dicat: Sine numero cre-
ruptionead incortu,tti-neni.Maleria psaltni est Christus veiiini, qui siuecaussa me odio habuerunt. Eum qui
[>assus,secuniluni fragiliialumhunianrenalurae.El exequi- uocet, odire quudaimnudo huniaiiumest. Uude Do-
lur suam passiouempcr mulLasparLespsaimi,usquead luinus iti lego lanijuam carnalibus loquens, atque
coiisuinmationein. Ijude et dicit : Dedertmtinescammeam eoruni iitlirniiiaii
/<•/,etc. IntenlioChriitiest, in Iiocopere nosad inos
suainpa- coudescendens, amicos diligera
tienliaminvilare.De passioneauteuisua sicut pro- pisecepit, atque inimicos odire permisit (Letif. 11».).
phelictjsest, orandoincipildicore : el se Patris auxiliuin Eum aiileni qui iion nocel, odio habere, iicn solutn
manifestatin oiunibuspostulare: ut nos quibusviarade- humanum non est, sed etiam diabolicum. Odium de
025 RUFINO PRESBYTEROASCRIPTUS G2i
fnmnco videlur quasi namrale, qnnd tamen ex cor- j i cant ergo in hominem bumilem et crucifixum, qui
ruplinne conlingil natura. Oiliumvero de innocenle exs/iectant Deum et Doniiniinivirlutum :quia qui dc-
contr.i nalurain esi. Mullum ergo distat in'er odiuin specins nppiruii in cai-ne, viriuostis et. g'oriosus ap-
et odium. Nani aliuil est, iinod faeit infiriniias : aliud pareliil iu divinit-Ue(Philip. i.). Ideo atlliuc sulxli-
est, quod sola insiigat ntalilia. In qua tantuin exar- lur : Non confunclnnlursuper me qui niiwruntte, Detis
serunl Judsei, ut in odio Christi et iiuuiertmiexces- Israel. Super nte occiso non confundantnr mente,
sissent, et naiuram, et modum. Quornm adlmc exag- nec erubescant vultu, qui te ut venias expeclant : et
geralur malilia, cum suhinferlur : Confortati sunt qni insupor hene viventlo et amando qmerere non ces-
persequuntur me inimici tnei injuste. Prius inullipli- sant. Et boc debct eos a confusione et erulxscenlia
caii sunt qui ciim graiis, idest, sine canssa oderum. defcndere, qnia tu qni me misisii, et butiiiliari vo-
Et bi deinde eonforlali alque aniniaii, ad hoc ut lnisli, es Dominus virtutum, et Deus Israel, idesi,
odium quod conceperani in corde.eiam per>equendo idem Dominnset Deus es angelornm et hniniiuro.
adimplerenl in opere. Et hoc similiicr injnsie fece- Virtiiium eiiim noniine anctelnsdes'gnavit. Per Israel
rnnt, quia videlicelcauss.im,qu.imc pcrsequi aut ini- vero eos, qui per fidemel earitaleni Deuin spiriiua-
mici fieri dehuissenl, nun inveneriint. Si-ilin er lan- lilirvideut, figiiravit.Etnslendil aliain caussam quare
lam maliiiain suam nnhis insinuat innocentiam Do- non (lebeint enibescere. cum siibjifgit :
minus noster, cuin suhdit : Qnw rron raprti, lunc 8. Quonitimpropler (e suuinui opprobritim: opentit
exsolvebam.Quis enim (Ex Augustino)rapnii? Adam. conftisio facicin meam. Opprohiium esl quml oljieit
Et quid rapuit? Pomunivetitum. Guslale (inquii) et inimicus. ^,'.>ne>scl ntagnum quotl ait Susiinui, nisi
erilis sbui Dii (Gen. 3.). Ka|>erevolueruui diviui a- . . adjiiii^eret fcfopier le. Si enim sustines, qira pec-
tem, ct amiserunl felicitatem.Usurpaveriint sihi quod ' casti, prooler le susiines, non propler Deiim. Qn:ie
stnim non erat, et lirecesi rapina. Id.o comiuissi aulem gloria est (ait Petrus) si jeccantes punimini et
sunt exactori diabolo, iilpoenam moriis exsolverent suffertis (1. Peir. 4.)? Siaulem siislines, quia nianth-
l>ropeccalo. Christus vero nihil rapuit, quia non lum Dei servasli, 3/J5 mcrces lihi man>>lin Tter-
peccavit : et tamen peicali debitum, idest, moriem num : qnoniam stistinuisti opprobtia piopter Deuni.
exsolvil. Venit ad inononi sicnl quilibet homo, sed Quia ergo Chrislns in passione sna innltn npprnhrin
non ea via qn i \Attt. quiaj quihbel homo. Nam 011.1- aiiriieb.it: el lacens oinnia jiropter Demn lolerahat :
nes alii per rulnaiii, iie solns ad morieni venil jier quasivereciindusin facieappareb-.it.Virluieinniansue-
jnsiiiiam. Uterque igitur exsolvt mortein, qu;t>est tiidniis pro sigii'i hahcliant conliisionis.Quidtnleraret
deliilnm peccali, Adam, et Chrisltis. Sed quia pecca- propler Denm.dixit. Nunc aquib.»sloleravii,osleudit.
vit Adam, inors ejus fuit poenapeceali. Quii vero 9. Extranetts, i>qnit, faclus stim fralribus mris, el
non peccavit Christu*, mors ejus facta est hosiia jiro peregrinus fitiis matris mew. Qnamvisidem de simili-
peccalo. Sed hunc fruclum morlis Chiisli niundiis bus verhis repetere videalur, larnen j>lusaliquid so-
non iniellexil : ideo hanc pro siuliitia reputavit nal iieregrinus, quani exlraneus. Nam eum qui non
(Hebr. 9. rt 1(1.).P>sedicanins(inquit Apostulus) ,Ie- est doinesticus, nut facie nolus, etsi de eadein teria
stiin Christuni, el hunc crucilixum, Jutlseis quidem sii, lamen exlraneum dicinius. Homineiiivero alte-
sciindaluin, Gonlibus aiitem stultitiain (I. Cor. i.), ritis palrise peregrinuin snleinns appellare. Fratrhus
344 >">e(' ml01' non novit inundus, agnovit Deus. El suis Chrislus extraneus fnerat, i|iiia carnalibus pa-
hoc est quod dicit : renlibus suis vita et inoiiluis dissimilis aoparebai.
'
6. Dens, tu scis insipientiamtneam. Ulililas passio- ( Fuii etiain peregrinus, i-ecundun)quod ait : Rogntim
nis mere.qu-.t:proinsi|iientia rejiutalur a quibusdam, nieum non est de hnc mun.lo (Jotin. 18.). Possitmus
a le Deo ciealore cst prscstita, approbata, et ortli- etiaiu per fratres, Apostolos inteliigere : per lilios
nata. Tu scis quod ilii ncscieruni. Si enim cogno- mairis s'u;e, filios synagogse. Extraneus ergo fratri-
vissent, mimquani Dominum glnrise crucifixissent bus suis erat, quandn jam ab ips;s nnn credebaiur
(1. Cor. 2.). Et quitl lam siinile insipientise, qnam Aposiolis. Extraneus eral Pelro, cuni cepissel atlir-
cum haberei iu polesia>e peisecuiorcs suos una mare el jnrare, quia non novissel homir.em( Multh.
voce prosiernere , palerelur se teneri, fl.igellari, 20; Luc. 22.). Fuff quoque peregrinus filiis synago-
conspui, colaphizari, spiiis coionaii, ligno alfigi? g;e, unde et dicel.ant : Hnnc iuitetn ncscitnus uinle
Sed quod sliiliuui est Dei et infiiintiin, lioc sapien- sit (Joaii. !).). Quare hsec illi contigerunt V
tius et forlius cst lioininihus (I. Cor. 1.). Nam iimlc lii. Quoniumzelttsdomusluw comeditme. Zelo Dji
Deus est humiliaiuset prissus, intle liomo ercclus est comedehatur, iilest, interiu^ urebatur, cum vendeii-
cl sanatus. S m li inodo, Et delicla mca, idest, opera les et emenics [Ant. menies] de icmplo ejieerei , et
quse pro deiiciis simi reputaia (ut est illud : Nonest iiuninnilariornm elfunderet :cs (Mnllh. 21.). Nulloin
homo hic a Deo, qui sabbata non custodit [Joan. f/.J, omnipotcnti Deo taiecst sacrificitiin, quale est zelus
ct alia hiijnsmodi) a le non sunt abscondita.Quod illi animarum. Ihi ignis Dei accendilnr. Ibi mensmunda
pulaveruni insipieiitirim,ut cgo palerer : El delieia, zeli sancli ardore concrematnr. Ilinc esl tpiod sano
ul laiignoiibiis mederer : hoc lu scisii sapientiam lus Spiritus in cnlumba et igne apparuil (Mattk. 3;
esse el virlulcm. Et notandum quod ex bis verliis Acf. 2.) : quia eos quos repleverit,. simplices pariler
inslruimiir, ul in cunelis qusc agimus, semper plus J. v el ardenles facil. Et ptopler linnc zehnn opprobria
Dei volniit.iiein quam hoininum aitendamus. Et ea exprobranlium libi cecideritnl super me. Qtiia enini
sit nosira actio, quam Deus approhat: ctianisi non corrigebat eos, inde magis indiguali contra euin ma-
approhet hoino. llinc est quod Paulus nos adnionel, chinali sunt ci morteni. Majoraautem ojiprobria Deo
ul stnliissimnsanie homines, ut ante Deuin merea- inferre non poierani, quam qnod Christum Filiiim
mur esse sapientes (1. Cor. 1.). Vel delicta ejus non ejus denegabaiu. Neino autcm exprobravit Chiisto,
sunt ahscondiia, quia membra ejus sua quoiidie noii nisi Deo exprobrans. El nemo honoral Pairein, nisi
cessant conliieri i eccaia. Ei quia ftituruni eral nt qui honorat et Filium. Illa vero (Ex August.)oppro-
tamqnam pro stuliitia improperaretur Chrisiianis, bria super Chrisium cecideiuni, qtiando hi qui ex-
quiain hominem crederent moriuuni et crucifixtun, probrabanl, eum occiderunt. Sed inter hrjec pius
uostulat jiro eis, diceus : Doininus maiisucludiuein suaui coiiiniendatctini sub-
7. IVonerubescantin me qtti expectant te, Domine: jungit :
Domine virtulum. Multi enim ignominiam crncis 11. Et operai in jejunio animam meam. Jejuniuin
Chrisli andientes, eriibueriint, atque a lide et spe, Cliristi spiriiurtliter jam in alio ps.itnio [XXXIV|
quam in Deo habcre ceperanl, recesscrunt. Propter coniineiiiiatiimest. Jejuniuui ejus erat, qiiintio (Ex
hoc Paiilus ad conlinnanilas inliriiiornui nieiites,u n eod.) d ieceriiut omties qui in eiim crediderunl. VA
se erubescere Evangeliuiii Dei, perhibei. In tantuiii sitis cjus eiat, quando dixil mulieri : Siiio, da nitlii
cnini non cruhiTii, nl v.nctus et catenatus magis hibere (Jo.m. i.). Fidem qui|ipe iilius siliebat : el tic
exullaret 1'fJoin.I. c! 5; Ephes. 5. el i.). j\on entbes- cruce, ctim diceret Sitio (Jottit. 19.), fidem illoruui
 925 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 926
quserebat. Deniqtie respuit fel quod III£obtnleruiil A lua ibi sit, ut quoniamjam tenelur corpns tuum, non
(Ibid.). Elegit magis jejuuare, quam amaritudinem tenealur anima lua. Unde adhuc snbditur :
accipere. Nonenim in corpns ejns intrant amarican- lli. Non me demerqat tempeslasaquw. Demersit
tes. Et in hoc jejunio operui, idest, humiliaviani- (Ex cod.) secundum carnem. Non deniergat sectm-
niam meam. Humilifas erat Clnisti opcrimenlum. dum aniinaiii. Neque absorbeutme profundum,idest,
Niiinquia humiliabaiur, non agnoscebatur. Et boc neque involvat me iniquitas. Neque urgeal super me
enim erat puteus os suum. Tuiic enini super hnminemcoaictat
ipsum factumesl opprobriumilli. Qnantohabebatur.
humilior, tanto apud reprobos despectior puiensos suuni, idest, profundilasiniquitalis, quando
12. El posui vesimenlummeum cilicitim.Opposui non solum mersus in peccatisjacet, sed eiiam perdit
illis in qua srevirent carnem meam. 346 (Occullavi aditum confessionis. Unde scriptum est : Peccator
divinitateni meani. Cihcio peccatores pocnilenies cum in profundiim venerit maloium, conlemnit
vesiiuntur.) Et quodammodofacta est vestinientum (Prov. 18.). Quando autetn dicit homo, Peccalor
peccati, quia depeccato damnavit peccatum in carne sum : radialur aliquo lumine eliam profunditas pu
(Rom. 8.). Non quod caro Cbrisii jieccatrix fnerit, tei. Deinde ponit caussam quare debeat exaudiri,
sed quia similitudinem carnis peccati babuit. Et ex cum suhjungit:
ho eliain factns sum illis in parabolam. Parahola 17. Exaudime, Detis, qtioniambenigna esl miseri-
(Ex Augusl.) dicitur qure dalur sinnlitiidode aliquo, cordia tua. Ea qnrc tihi naturaliter inesl misericor-
qoando ilii inaledititur. Sic ille (verbi grafia) pereat, dia, benevobnlircel gratise plena est. Nec secundum
quomodo ille. Il.rc est parabola, idest, comparaiio _ illam lantum postulo exaudiri, sed etiam secundnm
et similittidomaledicti: multiiudinemmiserationumluarum, quam exbibuisli
13. Adversumme loquebanlurqui sedebantin porla. £ palribus antiquis : sicul Noe in diluvio,sicut I)a,nieli
Hoc est in publico. Ubi otiositas, ibi loquacitas. Pu- in lacu, et aliis niultis : propler niisericordiamtuain
blice de me loquebaniur. Pnblicc adversabaninr. Co- et miserationes tuas exaudi me : et respice in me.
ram omiiibus diffamabant, Et in me psallebantqui Quarum una est n.iiuraliter in te, alisein beneficio-
bibebantvinum. Eliam ipsi peccatores deridebant me. rum exhibitione. Respice, inqnam ,
Altentle.o homo.quid pro te suslinuit Deus.Aiteude 18. El ne averlas, lamqnain iralus, faciem luam a
in capite tuo regulam disciplinse, formam virtuiis. ptiero tuo, idest, a parvo tuo. Ad cnmmendandum
Discite (inquit) a me, quia miiis sum et lnunilis hoc dicit. Talium est enim amalor Deus. Sinile (in-
corde. et invenietisrequiem animabus vesiris (Mattk. quit) parvulos venire ad me, qui.i talium esl regmim
11.). Inter tol scandala et opprobria, inter tanfas crclormn (Marc. 10.). Dominusnosler dictusesl puer
persecutiones et liibulationes, quid tu agebas, mi- a puriiate, a siui|>lieitate,ab innocentia. Tales etiam
lissime Jesu ? vult nos esse. Unde et dicit : Nisi conversi fneiitis,
14. Ego verooraiionemmeamad (e, Deus. 111 i de- ct elliciainiiii sicut parvulus iste, non intrabitis in
ridebaul, ilte orabat (Luc. 23.). llli infeslabani, ille regntiiii ciflorum (Multh. 18.). Punit et aliam caus-
amabat. Noureddenies (inquit) malum pro malo, vel sam, dicens : quoniamtribulor, velociterexauai me.
roaledictnrn pro maledicto : sed econtrario benedi- Mnveai le mit-ericordiatna : moveal miseria mea.
cenles (fiotn. 12 ; 1. Tltess. 5.). Hseccstenim per- lnslat iribulatio. Propter iioc opus est, nt velox ve-
fedio cariiaiis, diligere ininiicos, et orare pro illis nintlua consolalio. Velociterergo exaudi me. Qnando
(Matth. 5.). Quando nialadiceris, et quid agas non ^ Dominus peiinitiii aulfacii ut in tribiilatione aliqua
habes : qumdo libi jacianiur opprobria, etcorrigere (Asiinus, eliam tunc misericors est. Non enim aliinen-
non vales : ninil iiln resiat, uisi ut ores. llsec jtisto- Uiiiisubtrabit, sed desidiiiim movet. Jam ergo ul-
rum arnn sunt, ut orando vincanl. Et quia iuinc tra nun est quod dilferas. Pervenil tribulatio niea ad
tempus est orandi el placaudi Deum (Eccl. 3.), itlco niensurain ceitam calainilaiis. Veniat misericordia
subdil : TempusbeneplaciliDetis. Ecce, iuqiiit Pro- tua ad iViciendiimopus bonitatis. Dixi ne avertas fa-
phela, uunc lemjiu- acceplabile : ecce nuncdies sa- ciem luam, sed potius
luiis (Isai. 4L>;2. Cor. 6.). Venit enim pleniiudo 19. Intende tinimwmew, el libera eam, idest, inttis
temporis, in quo misit Dens Filiuui suuiii iu terns, diligenier insjiice, quse sit i:i anima mea virlus man-
in qno beneplaciluniest Dco (Galal. 4.),el per quein suetuiliiiis, quse puriias inieiitionis : ut hoc sit uie-
graiiam suam generi dedit hiimano. Uutle et dicil : riiuni mese liberationis. Et non ptopler me lauium,
In mulliludinemisericordiwluw exaudi me, in verilate sed etiam propter inimicos meos eripe me. Nam in-
salutis tuw. Nam si nou esset uiiiliiltido misericor- dignum valde csset, si tamquam viclores de mea
dise tuse, quid nos faceremtisde muliiiiidiue iniqui- gauderent passione. Vel propter iniiuicnriiin meo-
latis nostrse? Ergo quia direxi oralionem meam ad rum salulem eripe ine, ut ciim rneam viderint libe-
le , Deus : quia temjius coniplcndi beneplacitum rationem et glorificationem, convenaniur ab errore
liiuni, pei me rediini hominem , quein formasti : et salventur. Et dehes eripere : tu enim nosti quaula
prspier hoc exaudi me, non in merit.s hominuni.sed pto tuo amnre snslinui.
in miiliitudine miscricordia'luae,et etiam in veriiate 20. Ttt scis improperiummeum, idest, quam lurpia
salutis luse : ut per hoc verax appareas, sciiicet verba mihi inluleriinl. Et confnsionemmeam, qunin
dando salutem quam promisisli. Duo hic posita sunt, ]j mihi imputaveruiit. El reverentiam meam. Qu.im
veritas, et m sericordia : in quihus se poslulat exau- ignominiose me tractaverunl. De falsi criminis oh-
dtri : in qtiibus sunt etiam universre vise Domini jectione erubescere, non esi crimen. Aut elsi cti-
(Psal. 2-i.). Misericordia,dimiilendo peccala. Veri- inen eslnonest illius cui objicitur. Sed taineninlirini-
tas, reddeudo promissa. Sedjam iu quo velilexau- tas huiuani aniini plerumque 348 venecundalur
diri, andiamus : eliam, cinn falsmn ohjiciiur: non quia olijectuin est,
15. Eripe me de luto, ul non infigar. Hinc se postu- sed quia credituiu. Omiiia litcc sunl in cot'|)ore Do-
lat liberandum, ubf se ante dixil infixum.Ei qtios mini. Me vides aillictuui, et eos etiamqui aftligunt
per liitiim accipiat, exponit, cum subjungit : Libera vides.
me ab kis qui oderunt me, el de profundis aquarum. 21. In conspecluluo sunt omnesqul tribulanl me.
Keprobi hoiniues ei lutum suut, dum lerram dili- Illi tribulaiil : ego tribulor. Inter utrumqiie lu inspec-
gunl: et profiiiidiiinaquarum, dum in voragine re- tor el arbiter (,WaK/t.1G.). Aitende in illis injusti-
solvuniurcarnaliuin voluplatum.Ergo huiserat carue littiii, iu me iniiocciitiaiu: et unicuiquejuxta nietila
(Ex Augustino), sed non hseseral spiriiu. Dicit hoc sua retrihue. Et ue videretur tribulari lamquani iiou
ex iufirmilaieuiembioniinstiorum. Quando Ibrte ca- prrescius el iguarus, cunlinno adjecil : Impreperium
pcris ab eo qui le premil ad iniquit.ilem, tenciur exspecavit cor tuenm,et.misvriam.Cor meumexspec-
quidi-mcorpi.s tiinin: st>cuiiduiiieorptis, nilixuscs in tuvit, idest, volunias inea tuaevitliLiin.properi-.'niIK
liuio profuirdi.Sed quamdiu non cunseiiiis, £4V dicfis, n.iseriam in laciis. Nisi cnim huc i|>seprsevi-
noii tisusisii.Si auteni consentis, bsesisti: Ora;io crgo disset et voluisset, non ulique nasceietur, tion patc-
927 RUFINOPRESBYTEP.OASCRIPTUS 928
relur, non morcrelur. Sed cujus miseriam prseviditA\ comprehendateos. Ira effundilur, quando super eos
Dominus?Ipsorum profecto Iribulantiuin atque cru- omnipoientis Dei vindicta niultipliciter exercetur.
ciligeniiuni. In ipsis miseria, in ipso misericordia. Furorirac Dei, est luiurse animadversio vindictre.Ita
Untle el pendens in cruce, dixit: Pater, ignosceillis, aiitem ad prsesentem percussionem pertinet : furor
quia nesciunt quid faciunt (JLMC. 23.). Timeant igiiur ad luturani dainnationem. Itlco furor, quia nullum
omnes qui alios tribulant, qiioniam in conspeetu Dei ibi remedinm, nulla ibi misericordia. Comprehendat,
stint. Cnjus vindiclam evadere non possuni. Et ipsi inquil, eos, tani(|iiam fugilivos. Jam enim non erit
qui mala ingerunt, remanent miseri. Nam qui pa- evadendi locus, quandoeos seternusabsorbuerit cru-
titinlur propter justitiam, beati (Mattlt. ;>.).Dixisti ciatus. Nec lamen in Deo ulla scsfimandaest irse
noliis, pie Domine, quid patereris foris : manifesia aut furoris commntio : sed hnmano usu , quasi ira-
eiiam quid intus anxietaiis liahueris. El sitsiiiiui (in- tus aui furens dicitur, quando ab ipso lam acriter ac
quit) qui siinut contristarelur, el non fuil : et qui con- districte peccatorum culpse feriuntur. Unde adhuc
solarctur, et non inveni.Quid est hoc? Nonne Apo- suhjungitur :
stoli de Dominimorte stint contrislati ? Nonne Maria 2(>.jFia( habitatio eorum deserla, et in tabernacutis
ad monumeiininiscdet et plorat? Nonne duobusDis- eorutn non sit, qui inhabitet. Habilationemdicit ip-
cipnlis ipse Doininus dicit in via : Quid est quod sam civiiaiem Jerusalem, in qua communilerhabita-
conferlis ad invicem anibnlantes, et estis Irisles bant. Tabernacula vero singulas cujusque domusde-
(Ltic. 24.)? Sed contristati erant de morte carnis.' signant, ubi potuertint adversus Dominum clamare.
Solus vero Dominusconiristatus esl tle inorte ani- lbi (Ex. August.) a Dominonon permiiiuntur habi-
m;e : ex hoc videlicet, qtiod omnes permanebatu in jg lare. Loca illa onniia et hominibus plena sunt. et
infidelilale. Ideo uon ait, Qui conirisiaretur, sed qui Judacisinania. QuaFeboc?
simtil (inqtiii) contristaretur, suslinui, idest.exspec- 27. Quoniamquemlupercussisli,persecutisunl:etsu-
lavi, et iion fuil. Multienim contristati sunt carna- perdoloremvulnerummeorumaddiilerunl.Nospercussi
liler : nullus auteni spiritualiter, nisi ipse solus. Ma- sumus a Deo, quia peccavinius: el vulnera sunt pec-
gna qnoque illi esset consolatio, si quo-t in se cre- cata nostra. Dolor viilnerum, afflictio contra pecca-
denles inveniret. Quod quia non invenit, quasi tum. Percussio est mortnliias etcorruptio. Hanc per-
conquerendoingemiscit. Untle et adhuc subjnngit : cussionein suscepit ipse Filius Dei, quamvis non
2'i. Et dederunlin escammeam fel, el in siti mea peccaverit. Vere (inquil Propheta) languores nostros
polavcrttntme acelo. Non dederunt inihi alium cibuni ipse tulit, ct dolores noslros ipse ponavit (Isai. 53.).
vel potmii, nisi acetuin cum fellemixluin. Et hoc li- Sed Judai addiderunt, quii quem Deus Pater plagis
gura luil. Dominus sitiebat eorum salulem, et ipsi morialitatis ct corruptionis vulneraverat, ipsi insu-
propinabant ei amariludinein et velustatem. Fel et per occiderunt. Mortales homines hic, ctim poena
acetuin (Ex Auijusiino)adhuc ofTeruut Christo, qui nascnntur, et ha>cpcena percussio est Domini. Et
niale vivendo, scandaliim infeiunt Ecclesitc. Minus huic pcenaeaddunt quicunquc alios ftierint persecuti.
eniin peccaveruntJud;ei crucifigentesin lerra ainbu- Et quia ipsi apposuerunt dolorem super dolorem,
lanlem, quam qui contemnunt in cscloresidentem. vide aperirim justitiam, qusesequitur.
Obtuleruiit poiandumfel, gustavit Dominusetnoliiil 28. Appone,inquit, iniqtiilatem super iniquitatem
bibere (Marc. 15.). Si non eos pateremur, nec oni- eorutn. Ut sicut alibi dicitur: Qui nocet, 350 r'°"
nino giisiaremus. Quia vero necesse est eos pati, ne- ' ceat adlitic : et qui iu sordihus esl, sordescai aiihtic
cesse est eos gnsiare. Sed qwa in membris Christi G (Apoc.22.). Elsic nonintreniin justiliam tuam. Culpa
tales esse non possuni, gustari possunt, in corpus enim cxcitat culpain : et Cum una non corrigitur,
recipi non possunt. Et quia inalam escam dederunt, exinde altera generalur. Et quanto plus refrigescit
merito in csca puniti sunt. Unde et subdittir : caritas, tanto amplius abundat iniquitas. Vel super
25. Fial mensa eorum coram ipsis in laqueum. iniquilatem patrum 0|>poneiniquitatem liliorum, ut
Mensam eorum dicit Scripturam sacrain, quain ad exiendatur de progenie in progeniem iniquitas eo-
aiiimarum releciionem paraverat eis Deus. IIa>c rum, sicut ipsi dixcrunt: Sanguis ejus super nos et
mensa facla est illis in laqueum, quia ex ipsa sua super lilios nostros (Mattlt. 27.). Quod autem dixit,
legecapiunlur a Cliristianis, el convincuiiturerrare. Appone: non sic accipiendum est, ut Deus ponat,
Quare cnram ipsis? Sunt eniin lales, qui iniqiiilatem vel atldal iniquitateni in aliquo : sed qtiasi hoc agit,
siiaui intelligunt,349et 1;iI,|enin ca perlinacissiine quando fieri permitlit. Neque enim humanam men-
perseverant : et laqueuni nornnl, et tenenda colla tem debellando destruit, sedrecedendo : quia ad per-
subjiciunt. Fiat Et in retributiouemcis, ut inala re- ditioiiemsuam suflicit sibi dimissa. Hinc Salomon
cipiant, pro malis, et qui per legem peccaverunl, ait: Considera opera Dei, quod nemo possit corri-
piinialur per legem. Fiat el in scandalum.Quodenim gere, quein ille despexerit (Eccks. 7.). Proplerea
majus scandalniii Judseis fieri putuil,quam quod adhuc subditur :
Deum et salvatorem suuin , quein lex et |irophei;e 2'J. Deleahturde librot/itienfinm.Librinomine prse-
prsenunliaveriint, postmodum csecati malitia cruci- desfinatioDei accipilur : quia sicut hoc quod in Iibro
fixerunl? Hinc Paulus ait: Prscdicamus Christiim scriptum e.-t, fixuin mancl : sic incommulabile est,
crucilixum, Judoeis, quidem scandaluni(1. Cor. i.). p quicqitida Deo prsedestinatur. Quomodo ergo dicit
IIoc aiitem quotl ait, Fiat, non optando dicil: sed Deleamur, si hi qui scripti sunt, deleri non possuni?
prophetando ; non ut fial, sed quia liei. Nec polest Setl hoc dictum esl secundum spem illorum, qui ibi
aliternisi, ul talilms isla eveniant. Cum audimus se scriplos putabant. Quid(Ex Augustino)est delean-
dici per spiriium Dei lalia evenlura inalis, ad hocin tttr de iibro vitse? Et ipsis constet non illos ibi esse.
illis hrec inielligamus, nt nos lalia devitenius. Mali- llli qui se sperabant, tanquam merito justitise susein
lia ini|uain illos exca>cavit: et ideo subjutigit : libro scriplos Dei, quibus dicitur : Scrulamini Scri-
U. Obscurentur oculi eortun ne videanl. Si enim pturas, in quibus putaiis vos vitam selernamhabere
cognovissenl, numquani Dominumglurisecrucilixis- (Joun. 5.): cum perducta fuerit damnatio eorum,
sent (1. Cor. 2.). Primuui peccatuni, superbiu (Ec- eliam ad cognitionemipsorum, delebuniur de libro
cles. 10.). Priina pcena peccati, obscnriias cordis. vitce, id esl, non ibi se cognoscent. Dixi deleantur,
Qoia sti|>crbieranl, cseci facti sunt. Unde protinus sccundum spem eorum. Quid secundum sequiiatem
subdiiur : El dorsum eorttm semper incurva. Iloc tuam? Et cumjuslis non scribanlur.Conlirmat in line
ciiim seniper subsequens est, tit si oculus iueniisa versus, quod praemissuniest in capite. Audivimus,
superno lumine privetur, slatim aniinns ad ea, quse quid nobis cavendum sit in malis : audiamus nunc
reiro sunt appetenda, inclinetur. Et hoc esLdorsuin quid sit imitandum in Christo. llli tnles fuerunt, et
(iirvuui babere, staiutn inciilis in inierioribus flcc- sic perierunt. Tu benigne Domine, quid dicis de le
lcre. Serjiiitur alia peena. ipso*
25, Eljiuttle supcr eosiram luam : el fttror irw tttw 50. Ego sum pauper et dolens: salus tua, Detis.
m JN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. &30
sMtcept/me. Exemplo Domini nostri discamus pau- ALlectio. Et qui manet in dilecfione, in Deo manet, et
peres esse el dolentes. Bcaii enim pauperes spiritu, Deus in eo (1. Joan. i.). Ilic est finis, hsec est hse-
qtioiiiatn ipsorum est regnum cselorum. Et beati Iloc qui reditas.
lugent, quoniam ipsi consolabuniur (Malik. 5.). TITULUS PSALMILXIX.
ipsum prius in se nobis ostendil, propterea dicit, 1. Sequilur titulus in alio psalmo,In ftnem, Psalmus
Ego sum. Toium corpus ejus hoc dicit. Corpus David, in rememoralione eo quodsalvummefecil Dominus.
Christi in hac terra paujier et dolens esi. Sed sint In finem,id est, in Chiisluninos miltit isle psalmus,qui
divites Chrisliani, prorsus si Christiani sunt, paupe- attribuitur David,id est, eidemCliristo,sive cuilibeljusto
res sunt. In comparatione namque crjelesliuindivi- in tribulationeposiio,in rememoralione,id esL,inconside-
ni- ratione rememoralionis,eo qitod(inquit) salvumms fecit
tiaruni, quas sperani, quicquid hic habent, pro Dominus.Memoreiiiuisalvationiset eliam befaeficinrum,
hilo reputant. Nec sunt deserti tales pauperes, quo- qnreDeusconlulilmundo(siculin aliopsalmomonslralum
niam salus Dei sttscepil eos. Ad quam rem : Ut jam est)? securuspelil bberari, licel multismalisurgealur. Est
non sint pauperes et dolentes, sed polius Iselantes ct ergo 352 'n '10cPsa',novoxtribulatoruminter passiones
beati facianlquod subjunctum est : periclitaniium,sed de suo capiteprresumentium.I|isi sunt
31. Laudabo nomen Dei, cum cantico. Idest, cum maleria psalmi.In primaparte postulani a Deosuam libe-
jocunditate : et exultans in meipso, nvagnificaboeum rationem.deinde pcrsequentium«onversionem.Insecunda
exultanlin Domino,et magnitieaiiteum.Ad ultimumpau-
inlaude. Hsec sunt divitise niere, ut scilicet, cum pertatem et egestatemsuam coramendant,ad exemplum
gaudio et hilaritate non cessem Deum meum laudare cseterorum: et exinde adjutosa Deose insinuanl.et libe-
et magnificare. ratos.Intenduntautem exhortari,quosque,ttt convertan-
32. Et laus illa placebitDeo, superomne legale sa- tur ad Deuin,et securos reddere de aeterno bono, etsi
crificium. Et hoc (Erc Augustino)oslendit per par- B$ urgeanlur a malis,alque in hisnon difTidere,sed omnipoi
lein, cum subjungit : Super t>itu/umnovellumcornua lentisDei adjuloriuminvocare.Audiamuseos,atqueatTectra
cordisunusquisquenostrumdicat,quodsequitur.
prodticenlemet ungutas. Talis enim quserebatur vitu-
lus in sacrilicio, qui et novelius esset, et tam magnus PSALMUS LXIX.
tamen, ut cornua mitterel, atque ungulas fortes ha- 2. Deus, tn adjulorium meum intende. Domine, ad
beret. Et hoc ex signilicatione factum est. Qui bene adjuvandum me feslina. Tu qui es Deus et Dominus
instrucius est, et ad laudem 351 Del opulentus, mens, crealor et gubernator meus in adjutorium meum
cornua debet liabere, quibus adversarium ventilet; intende misericorditer : adjuva festiuanier. Primum
etungulas, quibus lerram cxcitel: novellus propter inspice instantem necessiiatem : deinde accelera
novam viiam. Aliquis hrjereiicus forte contradicit, auxiliiconsoIalionem.Cum dicit, Inadjutoiutmmeum,
cornibus novi et veteris Tesiainenli ventiletur. ostendit se aliquid operari per liberum arbilrium,
Alius terrena sapit, ungulis discretionis et robore et petit divinum auxilium ad coojjerandum. Conlra
virtutis excitelur. Super liunc vitulum tibi placebit omnes adversitates et teniationes dicendus est iste
laudatio mea , in illa seternilate ubi perfecte'lauda- versiculus. Et cum tribulamnr, et cum operamur,
bunt le Sancti, sine ulla contradictione. diviuo adjutorio semper opus habemus. Deinde orat
33. Videant pauperes, et Iwlentur. Credanl hsec, eiiam pro persecutoribus, cum subjungit:
ct spe gaudeant: et magis pauperes sint, ut ditari 3. Confundantur de peccatis, et revereantw, id est,
mereantur. Et convertit se ad eos admonendos di- timeant le judicem, qui quwrunt animam meam, sub-
:
cens Quwrite Deum, el vivel anima vestra. Deus est • audis ad perdendum eam. Hsecvox proprie ad mar-
vita animse. Quseritis pan<:m, ut vivat caro vestra? , tyres pertinel, qui ad lioc qiirciebaulur, ut occide-
Detim quserite, et vivel anima vestra. Unde hoc *- Q rentur. Et cum orant pro suis inimicis, perfectionera
probas? noltis insinuant caritatis. Diligile (inqiiit Dominus)
34. Quoniam exaudivit pauperes Dominus. Nec inimicos vestros. Benefacite his, qui oderunt vos : et
exaudivit. nisi pauperes. Si vis exaudiri, pauper oratepro persequentibuset calumniantibus vos(Marc.
esto. Noli (Ex Angusi.) de te prresumere, nec ali- 5.). Ideo adhuc subditur :
quid quserere, praeter Deum tuum. Si peccator es, i. Avertantur retrorsum tt erubescant, qui votunl
non ideo desperes. Et vinctos suos, in peccatis, per miki mala. Primo fuit (Ex Augusiino) impetus per-
quaeviderentur repudiari a Deo, j\on despexil. lllos sequeiuitim : modo remansit niaievoleiilia cogitan-
vinclos non despicit Deus, qui sui suut, id est, qui liiim. Tempora sunt in Ecclesia |iersecutione distin-
per pcenitentiam et satisfactionem eum requirunt. tla. Factus est impettis in Ecclesiam, quando reges
55. Quapropter Laudenl illum cwliet lerra, et mare, et principes persequebanlur eam. Crediderttnt illi:
et omnia replilia in eis. Homo, rationalis creatura, data est pax Ecclesise, sed non deest fremitus per-
laudetDeum, et per hominem omnis creatura: quo- secutorum : impetus lamen suos ad cogitationem
niam ipsse species et inateiirc rerum sunt lioinini veiierunt. Dictum est de his temporibus Eeclesirc :
caussa, ut ipse laudet auctorem et Salvatorem suum. Peccator videbit et irascetur, deniibus suis fremet et
Quare laudent? tabescet (Psal. 111.). Pro his oral martyr, quomodft
36. Quoniam Deussalvam faciet Sion, idest, Eccle- et pro illis, ut rettorsum avertaniur, idest, credanc
si.mi Deum speculantem , inotlo per iidetii, deinde in Chrislum et sequantur. Erubescant etiam de com-
contemplanlem per speciem (1. Cor. 15.). Et wdifi- missis peccalis. Peccator enini et pcenilens, quo plus
cabuntur civilates Judw, id est, animse sua peccata D ] deferl verecundise de recordatione delicti, co ube-
confitenfes. lnitium bonoriim est confessio peccato- riorem a Dominomeretur gratiam. Nonne hac prre-
rum. Et justus in principio accusator est sui (Prov. lulit Publicanus, qui nec audebat oculos ad ccelum
18.). Prinium ergo debent homines mala sua confi- levare? Ideo justificatur magis Domini judicio, quam
teri, atque moribus in melius commutari: et sic sedi- ille Pharisseus, quem deformavit praestnntio (Luc.
ficabunlur in civitate Dei, unde psalmus inliiulatur 18.). Avertaniur stalim erubescentes,qui dicunt miki„
pro his, scilicet, qui commutabunlur. Et inliabita- Etige, Euge. Idest, Bene, beue. Similiter avertantur
buni ibi, id est, in illa beata civitale, in illa excelsa illi erubescentes de malis suis, qui adulamur mihi.
Sion. El non ad horam, sed kwredilateacquirenteam. Et hoc statim, ut corum conversio non morelur. Fa-
Ut possideant illatn in sclernum : et non una sola cile enim emendatur culpa, quse cito corrigitur. His
gcneratio justorum, sed per omnes successiones. Iribus versibus tria genera persecutnrum commeii-
37. Etsemen servorumejus, idest, fidei imitatores, daniur, id est, malelactores, malevoli, adiilatoies :
possidebiteam. El quia fides sine dilectione uon valet quorum primum fil opere, alterum cogitatione, 353
(Jacob. 2.), continuo adjecit: Et qui diligunt nomen tertium loculione. His ti ibus modis aflligitur coi pus
ejus, habitabunt in ea. Qui non ex limore, sed ex Cbristi. Reprobi enim mala quse pns-unt, bonis in-
amore serviunt Deo. lpsi sunt semen, et ipsi inha- ferre iion desistunt. Et cum nun possunl nialuin quod
bitabunt in ea, tanquam in hsereditale siin. Nultus volunt agere, nou cessant illud cogiiando iractare.
ibi hrereditabit, nisi per diledionem. Deus est di- -Et cum nocere non valenl, aut non audentin aperto,
931 RUF1N0 PRESBYTEROASCRIPTUS 932
faciunl quod possunt, siiriulando, adulando, lau- A vel non confttndar in wlernum. Recedendo a Deo,
d.uido, altrahendo. Isii sur.tqui dicnnt, Euqe, exige: cailit homo in peccaluni, el coiifundilur. Acce.lendo
qui quos possunl, falsis laudibus sediicunl. Pro his ad Doiniuuiii,conigit se, et nonconfiindelurin seier-
tamen orai Ecclcsia, ut convertantur, et fiat quod num. Et ne confundi valeat, petit, dicens :
subjunctum est: In juslilia tua libera me, et eripe me. Duo sunl,
5. Exsultent, secundnm corpus, et Iwtenlur, se- quse in scrviiuiem nos redigunt: peccaium scilieet,
cundiiin animain nou in se gloriantes, sed in le, a et puiia peccaii. Unde nunc postulat liberari a pec-
quo hahent Ittiari et cvullarc, omnesqtti qumrunlle. caio |ier jusiiiiain, aique eripi a poena jieccnii,
Quia alii non habont in te laita i vel exsuliare. Et transeundo a inoiie ad ghiriam. Et bene ait, In ju-
dicatit semper,mui.nificeiurDominus.Peccator es (Ex stitia tua, huc esl a ic data Dcus est enini (jni per
Auyusiino)'!lnagniliceUir,til vocel. Conliteris? ma- graliam suam ojieratnr justitiani in boinine, siue iut>-
gnillceiur, ut igooscat. Jam jusie vi\is? niagnificetnr, ritis. Ipse enun dal fiiem suaiu, qtue rejutaiur nnbis
ut regal. Perseveras usqtie in liiiem? magniliceiur, ad jiiaiiiiam (fiom. 4.) : quai operante graiia, lacit
ul glnrificef. Semper ergo niagnilicelur Dominus. hninineni liherinn, qui servus fuerat per peccaluui
Hoc dicant justi : hoc dicant, qni quitrunl eiim. Quis- (Joan. 8.). Et quia nierita niea digna non essenl, ut
quis lioc noii dieil, non ijiia-rit eum. Dicaut hoc, ad tuam altitudineiii pervenirent: idco, Inclinaud me
Qui ditigunlsalulare tuum, itl est, Filium tiiuin. Alj aurem tuum, id est, condescemle mihi per 10:1111
ilto esl eiiini illis salus, nnn a se. Nec diguc j>os-unt clementi.iin, el salva me. El luec (Ex Aitqustino)est
laudare Deinii Patrein, tpii n»n diligunt Deum Fi- coulessio hiimilitalis. Qui enini tlicil Inclina atl me,
liitiii, jier quein salvati sont. Dicaut, Maguificuscst coulitctur quia jacet, timquarn medico sLanii uger
Doininus,qui nos tam pntenier salvavil. De se autem B " proslralus. Salva tne, inquit. Quomodo?
dical unusquisqucquod suhdilur: 5. Esto mihi in Deumprolectorem.Ne ad me ja-
(J. Ego veroeyenus,niendicaiismeain saluiem, vel cula uj:rvciiiantinimici. Ego euiin protegere me 11011
aliorum : el puuper sum, id est, insufficicns pcr ine possuin. Et parnin est itt prolectorem, iileo adilidil :
ad eam iiiqtiircndam. Nec t.niien ideo dillido: nam Et t/i locummitnitiim, ul salvum me facias. Et Imc
Detis adjuvat me: ul possim quam desidero salutem eril in alia vita. Ibi eniiii in securitaie erimus, ubi
piissidere. Sic utiijuc nus Deum laudare decct, ut nos aggredi nullus valebit inimicus. Prius ergo
cum itliini proul possumus magnilicainus,nosnietij)- oporlet nt hic protegamur a Deo, uhi belltim esl :
sos iiiliriuos cl inutilcs judiceinus. llle eniin abiin- quaieiiiis dciude sii locus iininitus in quo salvemur,
dans, nos egcni : ille dives, nos pauperes. Quaudo ubi rEtt-inarequies csl. Quid eniui munitius, cuui ad
h.cc tecognosciinus,et de nobis diflidentes, in ipso illuinlocum coufiigeris?Quos ibi adversarios lurnii-
Soloconlidiiiiiis: lunc nus tamquain paupeies et ege- dabimiis? Et ideo salvum ine debes faceie, quouiam
nos a,ljtiv.it Deus. Uude ad ipsum , cujus habel ad- nou habeo tortiludinem nisi a te. Et hoc esi quod
juloiiuni, lainiliaremse cunvcrtens loculioiiem sub- subd.t : Quoniamfirmameiitummeum, et refugium
juiigit: Adjutor meus, iu bonis, ef iiberator meus, a meumeslu. Exle 355 ol l>erte sunl lirm.is: ei sicubi
liialis, es tu : ei non alius. Et hoc lantum mihi resiat fuero inlirmalus 111me, refugiam ad le. Firmtim ct
petcre : Domine, ne moreris: sed fac quod facturus iminohilemle facil gratia Christi, adversus omnes
cs, duccndo inc in gtoriam luam. Et hic aperte in- lentationes inimici.Sed ibi est, el huinana fragilitas:
liuit, se mcmureiii beueficioiiim Dei, sicut litulus ihi est adhnc prima capiiviias : ibi est tex iu ineui-
prreuotavit. linploienius et nos Doinini Dei uostri r bris, repugnans legi uieniis (fiotn.7.). Et adhuc cur-
adjutuiium, et liberationein, ct gloriam : alque ex pus, quod curruuipiiur, aggrav.it animam (Sap. 9.).
lolo cordedicauius illi, Domine,ne moreris. Ideo quantumlibet el graiia Dci lirmus sis, tamcn
TITCLUS PSALMILXX. adhuc fortnidandumest ex corruptione camis. Ergo
1. Psalmusquisequilur, liocmodointitulatur:In/mem1 firmamenlum mettmes tu, ul sim firiuusin isio sseculo
psulmusDavtd,fiUorumJonudub,et priorumcapumrum. conira lenlaliunes. Sed si mullsesimt, et turbant me :
llie lilutus laugil hiiluriam, quomodolilii Jouadabin| refttgiummeumestu. Etquia superiusdixilEripeme:
prirna caplivllateiu Babjloiiianiducli suul (Jeiem. 55.). nunc delermiiial a quibus, cum subjungii:
Quibus patei'Jouadabpricepu ul uuubiberenl vinum,ett 4. Deusmeuseripe mede manu peicutoris,id esl, de
iu tabernaculisu.orareulur.Jonadab qui iuterpretulur polestate diaboli : qui specialiter dicendus peccator,
spoittaneus, Domiuum t.hnstuni t.guiavil:qut tiliisel iiui- omnis peccali. Etpoieseii-
lalonbus suis prrccepit,ul uon bibanlviiiuin(tuc. 21.),> qu.a ipse est persuasor
id esl, lerreiirevoltqilaltnoninlisereant:cl in tabernaculis, pere me,meus quia Deus es. Et eliam debes, quia per
itl csl, iu unlitiaDuniinihabiiarecousuescanl.Sponlaiicus ; giatiarn fieri dignatus es. Et non solum de
Doiniutluit Chrislus,qui DomiuaPalri usquead moileui| niaiiu invisibilis inimici erijie me, sed et de manu
1'aetuscst.obediens(1'kilip.2.j. Exponiturautemsic liiu- contra legemagentis el iniqui. Hic (Ex Augusiino)110-
Ius: Psaluiusi-ie aiiribuiiur 3o4p ''•'*' David,\i tst, talur oiin.e gentis peccatoruin, scilicel aut legis
Cluisio,quia Chrisliisluquitur in Iiocjisalmo.l'salinu,, transgrcssor, si accepti tegein : aut laiitiimniodoin-
dic ,, liliorumJonudub,ld tst, imilaturuinCliristi,quiaadI quus siue lege, si iegem non accepit. De uiroque ge-
inililaiemcotuniayil : et piimorumc<ij>lil'on<//i,qu.a nt;nc nere loquilur Aposiolus diceus : Qui sine lege pec-
Itlii Chrtsli,piinbi.tiiAuamiu capiivitalea diubulocaptivi 1 caveruui, sine lege peribunt: et qui in lege pecca-
sunt ducli.iNaniiion luil prius(ULaii Apostolus)quotlspi- D
riluai.:est, si d qnod;.inu>ale(lVor.lS.J.Aiiiinalesquippe | J) verunt, per legcin judicabuulur (Rom. i.). Inler
in Adainluiiuus, in cani. vi\e>,tes:in Ctuistoverospiri-\ utrumqiie geuiit corptis Chrisii, atque ab utroque af-
tuales,id est, iq>irituuventes. Maleriaesl justusoimiis \ lligiiur. Nec se vnulicai, sed paiieuler toleral, et
Sperausiu Douii.io.Cl des,:ribuniuruiiilia bt neliciaDei, jrat: unde adhnc subjungilur :
cirea spt raiileiniu euin. lu pi-imaparie petit liberaria1 o. Quonittmtu cs patientia mea Deus, Deus spes
inahs, in jiossitU.uinlaudare.lu secu„da(quaeincipil,i\e meaa juventute tuea. ldeo me debes eripere, quia tu
projtciis ine in leuiporeseneciulis)puiiL,ni sicuLDeus ! cs caussa, ei fruclus patienlisemese. Propter te gra-
ei uUiiil beiniiiiaauaiu juveiiLule,bicfaciaL'in
ubi maxiiiiumupuscsl. In lcrli.i( quseiuc.ipit,(seuecluLe, ' viter aliligor : jiropter te 3ei|uanimiterpalior. Nec
Juaefecislt
niaguahaDeus,quis similisLibiV)jioiiitgr»liaruiiiactio-! solum patientia mea, sed et spes, id est, certiiudo
neiudc cotlaiisbeneliciis.lnvital uus\erus JonaUahlilios i mea. Hene autem post paiicntiam posuit spem, qtiia
suos,.Usui coulorniitatem, ul nn bibamusviinim,el in1 de patienlise viiiuie ceriitudo spei geueratur. Hinc
lahernaci.lismoieiiiur,sicut superius expositumesl. EtL Paulus ait: Tribulaiio patieniiaiu operatur, patien-
ul, sicul ipsejier obedieuLise suteliuinililaleinsiibiimalus1 lia pii.batioiiem, probalio spem : spes aulein non
est (l'liilip.%), j.er ejus huiuihtalisves i;;iasubiiinarime- confiindit
rcainur. jlithac cst uneiititi. l'er lotuniauLeuipsaluium 1 Dcum (fiont. h.). Quanto hic graviora propter
gtatia Deicoiiinieiiiatur.Ailergo : sustineiuus, tanto niajora in luluro praeniiaa
Doniinosperauius. Spes dico ajuvenlute mea, id esl,
PSALMUS LXX. a tempore lortitudiins mese.Non eoiui (Ex August.)
i. lii tc, Domine,speravi, el si modo confundor :: dicit juveiilutem, quaniuui ad setateui: sed quau-
933 IN PSALMOSLXXV COMMENTARlUS. J51
lum ad animi virlutem. A juvenime mea cepi in te .\.mew. Hoc iltis expedit, utpeccata sua recognoscant;
sperare, ex quo ine adversus diaboluni arm.isti : ut undeconfundantur et deficianl in se, qui male de se
munitus iide, spe et caritale, csctensque spirituaii- pr.csmnebant. Operianlurmulla confusione,inleriiis:
bus armis, contra adversarios trun visibiles qtiam ei pudore, exterius : qui quwrunt mala mihi.
iuvisibiles dimicarem. Nec a juvenfute lauium, sed \i. Ego atilem semper sperabo. Quicquid illi fa-
eti.iiu, cient, quanlumcunque |iersequenlur : ego non fian-
t». /u le confirmalus sum ex uleto : de ventre rna- gar ulia adversitate, sed seniper lirmam spem lia-
tris mewtu es prolectormeus. Uleiuin Ecclesise para- bebo in te. Et adjiciam snper oinnetn taudem Itiam.
lioiieni illani tlicit, qua inslruilui' huinu, cutii cre- Qnid est Imc? Qnid pntest (Ex Augnst.) adjicere
deie ineipit: et anle in eo uiero formaiur spn iiuali- 357 homo super oiniiem laudem Dei? Sed laudalus
ter, ut deinde in lncem veiajcognitionis pariaiur. Et eijt Deus in oinni cteatura sua, in regimitie seculo-
lu eiiain es prntector ineus de ventre mairis mese, ruiii, in ordiiiaiiouu lempoium, in emineiiiia caeli,in
Ecclesiae, id esi, ex quo fui renalus tle baplismale. fuDcunditateterrre, in circiinilusioue inaris, in ipsis
Toiuiit est couiiiiendaliu grattse divinre, quse opera- filiis humiuum, in dantla iege, et rscteris omnibus,
tur in nobis el velle, el opeiari, pio bona voluniate nnrahilibus suis. Nonduin erat laiidatus in eo, quod
(Philipp. i.). Jusliim esl ergo, ut gralise susebette- susciiavil carneni in viiam aiernaii). Laus eigo Dei
iiiits laudeiur : tinde et rccte iiiinc subditur: ln te super oinneui laudem antchabitaiii adjicitur, cum
canialio mea semper. Id est, oiiuii lempore, et in Uingeniii (jtis incarnalio, jiassio, resuneclio, et
prosperis et 111adversis laudabo le. Propter boc, asiensio in cselum prsedicatur. Unde adhuc suh-
7. Tunquum prodigium jacius sunt tnultis. Multi , jungit :
eniin ainati.lt s seculi pulaul me iusaiium el prodi- •0 iS. Os meum annuntiabil justitiam luam. Et sub-
giosuui, cum vident me invisibilia, quse 3J6 'IIS' dil, quid vucet jufliliam, scilicet sululttre tuum, id
contcii.iiunl, laudare etappetere : visibiha \ero, quso est, Filium tuum, qui et salvat sperantes in se, et
ipsi appefunt, couleiiinendo viiare. Et tu conlra om- justilicat. Et huc tola die, id est toio tempore. Hrec
ina opprobiia laclus es milii adjuior fortis. iu eniin est latis, qure sujierat oinnein laudem, Dei scihcet
minisiras spiriiualeiii foriitudineiu ad conieniiieu- jttstitiaiii praedicare, qua jtistificalnr impitis : el sa-
tlain hoiiiKtiui iiisiiltaiionem. lutare, quo salvatur daninatus. Et propler hoc au-
8. Ideo Reptealur os meum laude, antequam es- nunliavi justitiam luaui : Quoniam noii c, gnovi, id
seni, quia fei isii : cutn essein, quia salvasti: cum esi, non approbavi literuiuram. De qtia Paiilus dicil:
peccassein, quia ignuvisli: ciim conversus essein, Litera occidit, spiritus auieni vivilicat(2. Cor. 3.).
quia ailjuvisti : cum iierseverassem, quia corouasti. Quidiimenim non de gratia,sed de liiera gloriaban»
lta plaue repleatur os tneum laude, ut cuniemgloriiirn tur, eo quodlegem accepissent (Matlh. 5). Lex ati-
tuam, lola die magniludinem luam. Ut (Ex August.) tem sine gralia, sola lilera est, et uiaiiet ad convin-
exultando aniuintieni, quaui gloriosus sis, et tjuain cendam iniquiiatem, non ad dantlam jusiiiiam. Si
magnus. Et hoc loia die, id esi, sine inlermissioue : enim dala esset lex, quse posset vivilieare, oinnino
tam in prosperis, (juibus consolaris, quam in adver- ex lege esset justiua. Sed conclusit Scripiura omiiia
sis, quibus corngis. Dico i|iiia lu es spcs mea aju- sub peccalo (Galat. 5.), ul promissio ex lide Jesu
venlule niea. I.l sicul in jtivenlute uon deseris, sic Chrisii daretur credentibus. ln ipsa gralia (Ex Augu-
9. Neprojicias me in tempore sineclulis. El quid stino) gloriaus, literalutam non cognovi, id est, iio-
per seiieciutcm accipiat, determinai, dicens : Cumde- j£ miiies de litera iirsesuiueiites, el a gratia resilientes
ficiet virlus mca, ne deretinquasme. Dcfecium virtu- tolocorde reprobavi. Unde iiieiit.i sobditur :
tis noininal sciiccliitein, sicut superius jtiveiitntis 10. Introibo in poteniias Domini. Spiriiualis enim
nomine desiguavil forlitudiuem. Ac si dicat : Ne hoino dum iion adhserct liierx, mereturper inielle-
projicias me a te : non periniltns me peccare ex in- ctum ad inleriora spirittis iniroire, ut potenti.is Do-
finnilaie. Quod si per lragihtatem peccare contige- mini sciat, id est, gratiam ct virtutes, qutbus jam
ril, ne deretinquas me ex toto, ut deliciens viribus nou infirmatus per caruem mandaia divina poten-
peiseverein iu peccaio. Projecil Deus Peirum, cuni non ter impleat. In hoc etiam coinmendat grati n» Dei,
permisil peccare : sed non dereliquil, quia fecit poe- justitiain suani, cuiii protinus addit,: Domine,
nitere (Luc. ii.). Non potesl legi versus isie in per- memoraborjustitiw luw solius. Qtiiilain eiiim igno-
sona Christi, ut a Pntre posiulel ne illuin deserat in rantes Dei juslitiam, et suam volenies constiluere,
icnipore sute pnssionis, tjuando visa est delecisse justitise Dei non siini subjecli (liom. 10.). Ntillam
virliis ejus in miraculis. Et upus esl (iuquit) ut non ineam aguosco, solius iur« mcnioraboi'jusiitise. Ju-
derelinquas, stilia tua sola me lii.erat: mea sola non esf nisi jiee-
10. Quiu dixerunl inimici mei miki, et qui cuslodie- cala. Non glori.ibor de viribus meis, ne in literatura
batit animam meam.Non ul iinilaienlur, sed ul per- niaiieant: sed de gratia tua per tjuain liieram ope-
(lerent eani. Consilatm(ecertint in ttnum. Id t-st, in rando adiiupleain. Nec solum faccie, sed el ipsum
unam voluiiiatem nocendi. Dicentes, Dcus dereltquil scire Deoattribuit, cum subjungit :
eum. Cnfie est illud iu Evai gelio : Non est liichomo 17. Deus, docuisti me a juvemute mea, el usque
a Deo : ei, Drjeinoniunibabet (Joan. 0. et 10.). nunc. Ex ipso (Ex August.)iiiilio fidei quo me inno-
li. ldeo Persequimini et compreheiidileetim. Et V vasti usque modo, docuisti me, quia lurjesolius ju-
secure poiestis facere. Qttia non esl qui eripial. Di- stitisc uicinoraii debco. Cousiderans enim vilam
clum est hoc de Clnisto. Ille enim, qui potentia di- prseleritam merim, vitieo quid inihi debebalur, et
viniiatis resuscitavent moriuos, subiio inler nianus quid acccperim pr,> eo, quud iniln debebalttr. Debe-
ininiicurum infirmus factus est, et quasi nihil valeus batur puena, reddita est gratia. Debcbaiur gebenna,
dala est vita seterna. Ex quo conversus sum, ditlici
compreheiisus. Quando auteni ajipreiienderelur, nisi uierila
piimo ilii corde suo dicereut, Deus dereliquit eum niihi mea nulla praecessisse, sed graliam tuain
(Jtan. i8.)? Quo contra postulat, dicens : gratis venisse. Taliler erudilus, Pronunliabo
H. Deus, ne elongerts a rne: Deus meus, in auxi- mirabiiia tua, id esl, ea quse lu mirabititer operafus
liuui meum respice. lta fit. Non elongatus esl a Filio es, aliis |iraedicabo. Quid mirabilius inter Dei mira-
suo Deus Pater : sed seinper est ei coueiernus.Non bilia, quatu quod ipse creator facttis esf creaiura ?
elongaitir etiam ab eis, iino prope csi, qui iribulalo Deus huuianam naiuram suscepit. Sanguine suo per-
sniii corde (Psal. 55.). Piope esf, ut audial. Prope diium hoiiiiiiem redeutiL, de morte ad vitam , de
est, ut iiiisericoiditer respicial. Prope est, ut auxi- niiindo ad gloiiam redux.t. Hsecsunt, qusc proiinn-
lielur. Uculi Doniiiiisuper justos (Ibid.) : vultus au- tiabo niir-jiiilia, quse me docinsti a juventuie mca.
teui Dominisuper laciemes mala (Ibtd.). Tamen pro Ei sictit Imcusque cepisti misericurs, Doinine,
talibus oral, cuin subjungil: 358 s>c usque in liiiemnon cesses agere. Et liuc
13. Confundantur et deficiant detrahenles antmw est quod subdit:
\m RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS (J"S
18. Elusquein seneclam, et senium,Detts, ne tle- A^ et admonilio est, non desertio. Nam protinus addit:
relinquttsme. Adjuvistiforlem, non deseras debilem. Et conversusvivificasiime. Quasi post irani conversus
Temjiore Apostolorumet inartyriim erat juvenis Ec- ad misericordiam, vivificasii genus huinanum in
clesia, foiiis in viriule, patiens in tribtilaiione, per- priino parenie moiitinm. Sicut eniui in Adamomnes
fecta in sapientia. Jam quia caritas refrigescit, mi- moriunliir, ita et in Cbrislo oinnes vivificahunliir
iiiiitur sapicntia, virtus delicit: quasi in senectutem (1. Cor. 1S.). £l de abyssislerrw, idest, de profunili-
venire cepit. Tempore Anticbristi cadet in scniuni, lale et subinersione peccali, iterutn redttxisli me.
quando ejus virttts adeo diniiniita erit, ui si fieri pos- Quid esl, qnod dicil lterum? Nonenim seinel redu-
sit, seducanlur etiam electi (Maltk. 24.). Poslulat citDeus a peccatis : sed inoilo per baptismuin, modo
crgo Chrisli Kcclesia,ut sicut a juvenlute iu |>eroni- pcr ptenilentiam, niodn per conversionem: et sic
nipolcntis Dei graiiam regilur : sic usqiic liuem niultis et diversis modis reducimur atl salutem. Nos
per eaindem gratiam gubernetur. ad Usquein seneclam, ileramus culpam, puis Dnmintisiterat etga nos suam
etsenium mcum, id est, tisque diem uliimum inisericordiam.Vel de abyssisterrw, id est, de pecca-
metiin, iisque in lineni seculi graiia lua perseveret lis, quse nos mergunt in interiluni, rediixit Deus
inecuiii. Donec annuntiembraclnum luutn, id esl, l*'i- genus liiiiiianutn. Primum per lidem, iierum per
liuin tuum, netiernitomomni, quw ventura est. Hinc speciem : niinc retie vivendo, iiernin aienia beati-
alibi dicitur : Etbrachium Doiniui cni revelatum est tudine perfruendo. Stu reximus mente, fide, spe, ca-
(Isai. 53 ; Joun. 12; Rom. 10.) ? cst Ideo Christus bra- ritate. Reslal, ul surgamus et corpore. Et quia hoc
cliiuni Doniini dicilnr, quia ipse virtus cl furti- jain spe lenemus, dicalnr recte, Et de abyssislerrw
ludo Dei per quem omnia facta siinf: eta t|uo diaboli _"R t(ert(iurcduxisii me. Miluvero sic reducto,
virtus superaiur. Oinni generationi annunliatur boc 21. Muttijilicaslimaguificentiamtuam, iiiest, mul-
brachium, ul credendo in DuininuniJesum Christum lisjmodis iuagna, et multiplicia virliilum dona con-
loiies permaneant, atque in lanta virtute confi- tulisii. Et conversus, per mcdiatorem Chrisium
dendo, diabolumet vitia potenter vincant. (I. Tim. 2.), ab ira, qtiam habebas de peccato conira
19. Annuntiabo (inquii) non vires aut justifias genus hunianum, consolutuscs me, secuniin facten-
ineas, sed, Polenliiim luam el jusliliam luam, Deus, do de aiterua promissionc. Et quia (Ex Augustino)
quse extcndunliir,usquein allissima.quwfecistiinagna- duas dixerat reductioues, unani secunduni spiriliim
lia : id cst, usque ad ipsas cselestesviiiutes, ijuns tu in re, allerani secuiiduui corpus in spe, eas du.is
longe niirabilius quam cretcra opcra tna creasti. Dei coiniiieinl.il,cum subjungit :
magnalia sunt Angeli, Sedes, Doniinalioiies, Princi- 22. jVatnct ego confneborUbiin vasis psnlmi veri-
patns, Potestales. Hsec ipsa inagnalia tibi dcbcnl, laiem luam, Deus. lloc est secundiim spiritum. A su-
quotl suul, quod juste vivnnt, (juutl beate vivunt. peiiori eiiim sonat psalleiiuni quod est, qu.isi vas
Non solum bomines gralia Dei gubernanliir, sed et quoddam spiriluale, in quo psalmi conlincntur, in
ipsaealiissinirjeet teierusepoieslates. Unde adniiraiido quo eiiam Domini veritas ad ipsius bonoreni praedi-
exclamat, dicens : Deus, t/utssimilis tibi, subautlis, in calur. Vasa psalmi, iiisiruuieiiia sunl, ubi iisalmodia
magnalibus faciendis1 Voluil primus angelus libi fial ; et significant vivilicationcm spiritos. Quid de
csse similis, et cecidit (fsai. 14.). Voluit jirinius corpore ? Psallam tibi in cithara, sanctus Israel. Ci-
humo, cui scrpens dixit: El eiilis sicut dii (Gen.5.), lliara enim ab inleriori parte sonitum reddil. Psal-
et diguiiaiem aniisit. Et lamen ad siiiiililiidinem lam tibi itt citkara, id est, in mortilicaiione carnis.
Dei factus legitur homo (Ge/z.2.): et ipse Doannus C G Tibi, inquani, qui es sancuis Israel, id est, qui sanc-
ad simililudinem snam nos invitat, dicens in Evan- lilicas eos, qui sunl spiritualiler Israel, id esl, videu-
gelio : Diligite inimicos vesiros : benefacite his ,qui tes Deuin. ht ideo
oderunl vos, ut siiis lilii Patris veslri (Matlh. 5.). Et •-23.Exullabunl labia mca, cum cantaverotibi, el
A|>oslolus: Similes (inquit) ci erimus, quoniam vi- anima mea quam redemisti.Tam cerlus erat Sanctus
debimus euui sicuii cst(l. Jontt. 3.). lu qno ergo David de rcdeunione animie su;e, ut jam diceret fac-
peccavit bomo, si esse voluit, quod Deus inDeus illo fe- tuni, quud in spirilu prsevidebat futurum. Non ait:
cil? Scd voluit hoc perverse, ut quomodo non El animam, quam redemturus es : sed Animamea
habet a quo forntaius cst, non babet a quo regalur : quamredemisti. 360 Quapropter dum Dominocan-
sic ipse voluil in sua jioiestale esse sinc domino, tal, non stiluni exlertoribns labiis, sed intus in
sine rectore, ut propria uieretur voluntalc. Posset aniina exultat. Sic cniiu Deum laudare decei, ut
aulem el hoc velle sine peccalo, scilicet ut similis nicns concordet cum \oce , ut impleatur illiid Apo-
esset Deo. Quisquis enim vuli iia csse similis Deo, stoli: Psallam spirilu, psallam ct mente (1. Cor. 14.).
ul ad illuin slel, ct ab illu forliludinein suam cuslo- Nec soltini labia mea decanlahunt,
diat, eiquc colircrendo signetur lanquam cera ex 24. Sed et lingiia mea medilcibilurjuslitiam tuam.
anniilo : liabet imaginem cjus, faciens quod diclum Id est, qnaliier aninia mea per te redemta sit, et ju-
esl, Mihi aulcin adbserere Deobonum esl (Psttl. 72.). slilicata, millis ineis prreccdeniibusmeritis, sed sola
Hic cusiodif siinililudiiiem ct imaginem ad quam la- lua gratuita misericordia. Quando hoc meditabitur?
cius esi, et non peccai. Quod quia lioiuopiius agere Iii line , Cum confusi el reveriti fuerint, qnt quwrunl
contcmsit, nunc captivus clamat : Deus, qui simitis f"n' mata mihi. Duobiis modis (Ex Autjust.) confniidcii-
tibi? Pcrverse volui esse libi similis, et facfiis sum tur el ei ubescenl: aut cum credent in Christtim, aut
similis pecuri. Sub lua doiiiiiiationc, sub tuo prsece- cuiii venent Christus. Resurgent enim onines mnitui
pto vcre 359 similis eram. Sed liomo in honore po- (I.Cor. 15.), quisque ctim caussa sua : sejiarabuntur
situs non intcllexit, comparalus csl jutiieniis insi- boni ad dexteram, mali vero ad sinisiram. Et lunc
pieutibus, et similis factus est illis (Psal. 48.). Et confundenlur, qui aule exultabaut : erubescent, qui
quia tetigit vetitum, invenit supplicium. Unde uunc garriebant, cum dicetur eis : lte in ignem seteruum
gemens subdit : (Mitith.25.). Et noianduni, quod non ait, Et lingua
20. Quanlas oslendisti mihi Iribulationesmalas et mea loquetur : sed medilabitur. Tunc enim hngurfi
multns! Oslensuin esl cnini malum homiui perexpe- cessabunt (1. Cor. 13.), quoniam iu illa beaia viia
linenluni. Lndc scriplum est : El apeiii sunt oculi omniuin voluuiaies et cogitationes oinnibus itiviccm
eorum (Gen. 5.). Cognovcrunt enim se peccassc. apparebunl.
Clausi suul oculi inleriores quibus videbanl spiri-
luale boiium : et aperli sunt oculi cxleriores ad ex- TITULUSPSALMlLXXI.
periendtiui maliini. Quis autem potest dicere aut cx- 1. PsuimmDavid, in Salomonem. Tractatusiste tendit
cogiiaie, quanlas el quani miillas Iribiilationes el in Cbrisium,tjui est verus Saloniuti,id est, pacificus,qui
anxielales videat clsential uiiser hoino, iu hac moi- paceinposuitiuterDeumet genus liuinauum(Epnes.2.J.
lalitate ct corruptione? Quse itleo nial.e sunl, quia In hoc psaliuoChrisuismaleria est secunduuiuLramqujd
sine culpa csseuon possunt. Disciplina laiiien fiunt, nalur.iui,divinatnscilicetet bumanam.In primai/artet.e-
 IN PSALMOSLXXV COMMENTARIUS. 938
937
ita gerebat, ut per
Ljus (Ex August.) ille poiestatem omnes
tit ei dari judicium,et affirmatquodhabebit. In secunda
in diebus ejusjuslitia)loquiturde uiium liominemquem deceperat,
(quse incipit, Orieturcommetidando per mortem
regno, ipsumregnum mullis modis.In ler- traherei ad damnationem. Sed humiliaiiis esl: quo-
tia (quseincipit,Silnomenejus benedntuin)utcommendalio niam si per unius delictum inors intravit in niun-
esi ipsius regis. Intendit nos admonere,Christum subjiciamur dum (Rom. 5.), multo magisqui abundaniiain gratise
futu-
ipsi Salomoni.Vox Prophetsepraevidenlis nt detur ei accipiunt in vila, regnabunl per Chiistuin, qui humi-
rum regem, qui orando prophetat, regnum, liavit calumniatnrem.
dicens :
PSALMUS LXXI. 5. Et permanebit cum sole, idest, cum deilale:
qure ideo dicitur sol, quia vera cognitioue jusiitirfi
2. Deus, judicium tuum regi da : el justitiam luam illuminal animam, humilialo calumnialore : cum sole
filio regis. Hoc confirmat in se Dominus, ubi ait in permanel, quia victo diabolo per rcsurrectionem ad
Evangelio : Pater non judicat quemquam, sed omne dexteram Patris sedet, ubi jam non moriiur, et niors
judicium dedit Filio (Joan. 5.). Qui rex etiam filius ei ultra non dominabitur (Rom. 6.). El hoc ante lu-
regis est, quia et Deus Pater titique rex est: et ipse nam. Tamqnaui primogenitus a morluis pra>cedens
Filium suiim incarnatum constiiuit rcgem super po- Ecclesiam, qnse variando delicil et crescil. In gene-
piiluin suum, ut eum secuitdumjustiliam et judicium, rationemet generaiionem.Aut generationein dicit, qua
secundum bonqs mores et virtutes spiritualiter rege- generamur moilaliter. Deindeincarnalioiicm divini-
ret,atque in suo cselesti regno perenniter collocaiet. talis annuntiat, cuin subjuugit :
Ac si dicat: 0 Deus Pater, da regi Christo super C. Descendclsicut pluviai/t vellus. Quid 362 enim
liomines judicium tuum , ut sicut lu habes judicare, , tam sitenter eLsine sirepiiu fii, qtiain cuiii nnber in
ita habeat et ille. Alque eidem filio regis, idest, tni, vellere descendit (Judic. (i.) ? Nullius aures sono
qui solus rex es, et in veritate tuos regis, da justi- verberat. Nullius corpus humore repercussi roris
tiam tuam, idest, jtislum jndicium : quia rex ille aspergit: sed sine inquietudine omniutn totum im-
a
semper jusla judicia judicabit. Endiadis est, quia btcni per mulliplices effusum paiies : loto corpore
per diversa itlem dicit. Idem est eniin innisi hoc loco uiiius meatus, scissurnni nesciens, solida mollicie
justilia et judicium. Nec aliud designant, judi- meatus plures prrebet: et quod clausum videtur per
cium justum. Da ei Judicare populum luum in jusii- densiialem, est patulum per tentiifatem. Recte ergo
tia, iuest, ut justejudicet universos : videlicet bonos Mariamvelleri comparamus : quseita cnnceptl Domi-
et malos. Necmovere debci, quod dicit, Tuum. Siti nuui, ut loto emn haurirel corpore, nec ejusdem
enim sunt eiiam perversi, 361 "cc quicquam pos- corjjoris scissuram patcretur : sed esset mollis ad
sunt facere, nisi permis-u Dei. Similiterei pauperes obsequiuin, solitla ad saiictimoniam. Recte ergo
tuos in judicio , subaudis da ei judicare. Judicat Maiia velleri comparatur : de ciijus fructu -alu.aria
Chrislus in hac vita bonos ct matos. Judicabit etiam populis vcstimenia texuniur. Vellus plane Mnria est.
postmodtim, quando malos a bonis separabit (Matih. Siquidem de molli sinu ejus Agnus egressus est, qui
25.). Et notanduinquod cum diceret: Pauperes, mox et ipse matris laniciem, idest, carnem gestans, molli
addidit, Tuos : ut per hoc designaret pauperes veros. vellere cunctoruin operil vulnera populoruni. Omne
Non enim omnes pauperes sunt pauperes Dei, sed enim peccali vuluus Christi lana sulfunditur, Cliristi
divites ,-ui: quia non huiniles stinf, sed superbi. Et sanguine fuvetur : et ut sauilalcm recipiai, Christi
sniit quidam divites qui facilius oinnia sua pauperi- . indumento vestiiur. Et quia de plenitudine ejus nos
bus tribiiant, quam ipsi pautieres faciant. Propterea ( ! omnes accepimus (Joan. ].), aple subjunctuni est,
ad designandos pauperes suos, tlicit Doiniuus iu El sicul stillicidia slitlanlia super terram. Quoniani
Evangelio: iieali pauperes spiritu, quoniam ipsorum tota se, divinilas infudit in Maiiam , descendil sicut
esl regnum cseloruni (Matllt. 5.). Non nit pauperes pluvia in vellus : quoniani per divisiones gratiarum
rebus, sed spiiitu : quoniani hrecbe..ta ct Deoacce- perfudit Ecciesiam, descendit sicut stilltcidiustitlun-
plabilis paupertas cst, ubi prsesumtio spiritus non lia super lerram. Gedeou in prselium i!uru% belli
est. Tales paupercs in fulurojudicio judicabit, etsal- exitus signuiu a Domino petiit (Judic. 6.). Posuit
vabit Clirislus : quoniam sicut alibi tlicilur : Patien- igilur stiper terram velIus,qnod prius madidum,post-
tia paupcrum non peribil in lineni (Psal. 9.). Nec ea vero siccum apparuit. Terra auteui prius sicca,
solum da ei judiciuni, sed lac illum per pracdicatores postea vero madida fuit. Pluvia Christus, vclius
tuos divulgari per lotum inundum. Et lioc est quod Jtidrea, terra vero Gentium muliitudo intelligitur.
suhdit: Prius pluvia in vellus, primitu->Cliristus in Judiam
5. Suscipia/tfmotzlespacem populo, et coltes jusli- descendil. Erat autem terra sicca, quoniam Gentium
liam. Emiuentes excelleuti sanctitate uiontes in Ec- populus indoclus adhuc et iinbaptizatus erat. Sed
clesiasunl, quiidonei sunt et aliosdocere (2. Cor.3.). numquid semper sicca eril? Non utque seuiper:
Siisci/jtiiiii isti iiionics pacem prredicaiidam populo, vellere excusso, in omnes terras Chnsti nomen (Jif.
sicut illis prrccepiumest a Domino. In quamcumque funditur. De vcllere ergo in lerram, de Judrea in
doinuni intraveriiis,_priuiuin dicite, Pax huic domui Gentes Christi nonien rorisque supenn lliixit do-
(Luc. 10.). Colles suul miuores. Ipsi suscipiant justi- Ctrina. Et quseutililas erit in adventu Chnsti?
liam, idest, ubedienliam, quseest in huminibus, et in j 7. Orielurin diebusejusjuslilia el abttndautia pacis.
omni rationali crealura omuis justitise origo atque Hoc ciiam secundum literain impleiiiiu esi. In leni-
perlectio. Vel per monles et colles possunt intelltgi pore eniin quo natus est Dominus, sub unius rcgio-
Evangeticaepacis utrique prsedicatores, sive prsece- nis imperio tutus inundus quiescebat. Spintuaiiier
dentes, sive subsequeutes. Ipsi suscipiant pacem et autem et pax et juslilia in diehus ejus cxorlatj suut.
jiistiliam, idest, Chrislum, qui nus pacilieai Deu, et Peccatorcs facii justi, et discordes |iacilici. ln diebus
juslilicat per lidem (Coloss.1.) : eumqtie notificent ejus justitia exoiia cst, idest, gratia lidei qua justi-
populu. Ptiinuiii postulal, deinde affirmat quod re licanliir electi. Bene auieni dicitur, Et abundautia
vera judicimii ha.iebit Cbristus. Unde el dicit: pacis : quoniam per toium miiiidiim eril abundans
4. Judtcabitputiperespoputi, idest, veros et spiri- recontiliaiio, et de ouini parte erunt homiiies re-
tuates pauperes, segregando eos a populo, sicut Do- conciliali Deo. Ilsec auiem pax perseverabit in sait-
iiiinus Di-cipulis suis ait : Ego vos elegi de hoc ctis, Donec auferalur tuna, idesl, douec fiat iinmor-
muudo. Et salvosfucietfitios pauperum, idest, imita- lalis et impassibilisprsescns Ecclesia. Quid est enim
tores Aposioloruui : Et kumiiuibii calumniatorem, donecauferalur luria, nisi donec ellicialur, ut non
idest, oppriinet dtaboluin, qui esl injusius uccusator sit? Videiicet ut pacis abundantia usque ad huc pcr-
lialruui nostrortlin. llumil.alus est cnini, quia quem ducatur, ut cuntradictio ac rebellatio penitus de-
occiuerat resurrexit, regnumque morlis abslulit. Cu- struatur, el tiai pax iutautum crescens, ut morie oiu-
»Ex Grajco,*E»St« S/f. •.
PATROL.XXI. 30
939 RUFINOPRESBYTERO ASCRIPTUS fiO
ninodevicla, intercarnemetsiiiritum, inlerhominem A \ bolo reddunl. Pecunia diaboli est iniquitas , quaui
et Deum inconcussa concordia aique unilas indivisa nos ab ipso suscepimus. Supei- hanc pecuniam exigit
perpeluo habeatur. Deinde oslendit ampliiudinem a nohis usuras, iiest, poenas, quas non suscepiinus
regni, cum suhjuugit: ei solviinus. Ab liis usuris cl iniqnitate redimuntur
8. Et dominabitnra mari orientali, usqne ad mnre aiiimse pauperum, sanguine illo qui effusus est in
occidentale ; ct a flumine Jordane, usque atl lerminos remissioiietn jieccatorum. Et sic faclumest honorabile
orbis terrarum, in (ircttitu lolius orbis Per lluiiien nomen eorumcoram illo. Jam enitn(Es Aitgust.) non
Jordanem in quo Christus 363 haptizains est , ac- meiiior est noniinuni eorum per lahia sua, qnibus
cepimus ba|itismum, |>erqueni Chrisuts dilalatur per antea vocabaiitur idololalrse, sive adulteri, sive ho-
101niii niuiidiim. niicidse : qitnniam relictis viliis, pro quibus signa-
9. Corttmilto procident /Etliio^es : el inimici ejus bantiir talibus vocabnlis, conversi ad Christum sus-
terrnm linijcat. Por ililhiopes (Ex Augusiino), a ceperunt noviim vocabulum, ut a Cbristo dicerentur
parlc totnm signilicavit onines genles : eani eligens Clnisiiani (Act. 11.). Quotl utiqiie nomen corain illo
gciieni quain polis-imuin nnminaiei, qua: in fiuibus est hunorabile, etsi eorani inimieis habeattir despica-
teirre esi. 1'rocidcnt(iuquit) coram illo, idest, adora- bile. Audi ct aliud honorahile nnmen, alque omui
lninl illuni : et iuiinici Dei leri-am lingcnl, si qnando jociindiiate plentim, quod ipse pius Dominus Disci-
Judsci , hsereiici et pagani in Apostoloruni dnclrma pttlis stiis itnponere dignains est, dicens : Jam nun
delcctantiii. Sunt eiiim Aposloli sal terrse(:l/af//i. ;>.). dicam vos servos, sed amicos meos (Joan. liil.).
Lingent eiiam terram inimici Dci, quanrlo fallaeise Seqiiitur cominenilatio ipsius regis de quo ail :
blandiineiiiis verbisque adulaloriis sanctos decipere T, *> i'i. Etvivet. Non enim in inorte remanebit, sicut
nitunlur. Judrui ptitaveruiit : sed resurgel a mortuis, Et vivet
10. Reges Thnrsis et insulw munera offerent: reges in seletnun), tesle Apostolo, qui aif: Christ.us resur-
Arabtimct Saba dona adtlucent. Hoc Magi. slella duce gens ex niortuis , j mi non moritur, mors illi ultia
(Malth. i.), etiain corporaliter iinpleveriint, quos uni- iion ilominabitur (Rom. G.). JBIdabitur ei de auro
versrc ierr;v reges eliirincipesadliiicqiiolidiespirilua- Arubitv.MtiUienim ex sapienlibtis Gentiuin co iver-
liler iniilaii iu.u ttesisiunt. Tharsis inlerpreiatur e.r- lentura I ipsutn. Vel auruiu Arahisc signilicat sapien-
ploralio qaudii, vel conlemplutio.Aliqui enini venien- liaiu in liuinililate. Araliiam cniin inierpretari dixi-
tes de exploraiione gaudii, experta el tlespecta inani mus humilitatem. Hoc thesauro niliil carius, nihil
laiilia htijus intindi, seipsus lacienies reges, carnali- pretiosius aul haberi, aul offerri Deo potest. Ei ado-
talein suaui rationabiliter regendo, semetipsos offe- rabunt de ipso semper, idesl, sumiiia et singulari ve-
runl in muiiera regi Domino. Per insulas (qure sunt iierationc colent etim. El hoc quod eum atlorabunt,
terra sicca et ciicumd.ila mari) acci|iinius eos, qui procedet de ipso, idest, de. munere ipsius. Nos enim
sicci sunt a fluctibtis hnjus inundi : cujus lcmpesta- (juoniodo oremii» , nescimus; sed Spiriius saucius
tibus nequaqtiani deuicrguntur, licet procellis ejus |iosliilalpioiii)bisgeinitibiis inciiairal)iib'is(/(om.'>.).
circumquaque lundantur. Tales instiltc niunera ofte- De ipso liabeut, si qui bene orant. Ab ipso liahunt
runi, quia bona qusc operanlur, Dominu ascriijunt. quictjuid boni possidenl. Merito ergo lola tlie, idest,
Arabia inlerprelatur kurnilitas.Saba succensio.Humi- assidue fcenedicenfet, gratias reierendo, elbona slia
les, ei illi qui in se vilia succeiidunt, nihiloiiiiniis non sibi, sed Dominoascribendo. Ostendilur et alia
facti reges, semelipsus dona gratuita Doinino addu- caussa til beuedici debeat, cuin subditur:
cuni. Eaquippe adduci soleni, quseambulare valenl. C 10. JErt'(firmamentuinin terru. Oinnes enim pro-
Numquid de immolaiidis viclimis hoc dictum est? missiones Dci iu illo firmatse sunt (Gulat. 3.). Et
Ah.situi talis orialur in diehusejus jnsiitiat Sed per quicquid proplielatum est pro salule nosira, lolum
hsec dona quse Dominoadducenda prsedicantur, ho- in illo est, vel erit adimplelum. Fideles quoque ani-
mines fideles desigiiantur, quos in socielatem Eccle- lii > in hac terra positse, non habenl aliud firmaineii-
sirc Christi regum adducit auctoritas. tutn, nisi Cbrisium. Firmamenluui est liuieiilibus
11. Ef adoiabunl eum omnes reges, qui prius sole- eum. Ecce est lirmamentum. Numquid allum? Erit
banl adorari, idest, aliqui deomui genere regum : et utique. Nam In summis monlium superextotleiur,
omues gentes,qtue jiiius solehani servire terrenis re- idest, inter iilos montes, qui sunt aliis alliores, ctim
gibus, se/uient ei, nostro videlicet cselesti regi. Et (iliristiis veuerit, solus omnibus eminentinr appare^
merilo, bit (Malth. 24.). Ilinc alitis Propheta dicit: Erit in
12. Quia liberabit pauperem a potente. llle hic (Ex novlssiuiis dielitis prteparalus mons dnmus Domini
Augnst.)dicitur polens, qui superius calumniator est iu veriice montium (hai. 2.). Nam si aiii mintes
appellruus. Qtiem poteniem ad homines sibi subji- cxtoltunlur sanclilate, Dominus nosler superextolli-
ciendos alqoe in servitule retinendos, non virtus lur tlivinitate. Ecce firmaiuenluin est, et altum :
ejus fecit, scd humana peccala. Sed qui humiliavit iiunitjiiiJ frucluosum ? Etiain : Super Libanum fru-
calumniaioreni, ct intravit in domuui fortis, ut eo ctus ejus. Libanum (jErcA/igusl.) solemus accipere
alligato, vasa ejus eripeiet (Luc. 11.), ipse liberavit veluli hujus srcculi dignitatem : quoniam mons est
paiiperem a poteute, ct lain desolatum el miserum Libanus excelsas arbores liabens, ei nomen ipsuni
pauperem, cui non erat adjulor. Non eniin hoc elfi- rU iiilerprciatur Ciuultdaiio. El quid niiruiu 365 s'
cere |>otuitvel quisquam Imraojuslus, vel aliquis au- super hiijus sa-culi prseclarum umne fasligiuin Iru-
gelus. Non poterant etiam per liberuni arbiirium li- cius superextollctur Chrisii, cujus frucins dilectores
berari, nisi lantuiuniodo per Chrisluni. Et quumodo ouinia sajctilaria cacuinina conteniserunt ? Si autem
Iiberabit? in hono accipiamus Libaiiuin, propter cedros Libani
i5. Parcet pauperi el inopi. Patiper esl, qui nihil quas plantavii : quis alius fructus jntelligendus est,
habeL. lnops, qui alteiius ope indigel. lluiic paupe- qui super Libaninn exto liiur, nisi de quo Apostolus
rtm virLntibuset bonis operibus vacnum et deser- de caritate locuturus dicit : Adhuc excelienlineiii
liiin, non (l.iiniialnl rex pius juxla proprium meri- viam vobisdeinoiistro? lioc eiiimct in priiuo pmiitur
luin, sed parcei, rclaxan.o poenaui, diinitiendo cul- miiiiermii divinoruin, ubi ait : Fructus auiem spiri-
iuuii. F.tsic : Animaspatiperumsalvas faciel, Divitum lus esl cuilas. Atque inde csetera consequetiter
animabus drenioniis tr.iditis. El quomudo salvas fa- conicxiinfur. j\p(e autem adjuiicium esi, Et flurebutit
ciet niiinas paupeium ? de civitatesicui (wnumlerrw. Civilas in hoc loco de-
14.Ex usuriiel iniquilateredimelanimaseorum.Quo- signalur siecnli liujns societas. Exaltalur itaque fru-
iiiam neque usuras neque iniquilales 364 amphns cliis Cliristi super Libanuin , idest, super arbores
e.vercebiiiit.Sive ex usuris et iniquilate diaboli. Ilic diutnriiasj et ligna impulribilia (quia ille fructus
enimpessiinusfoenuiaforahisluxuriam,aiiisavarili.ini, seieiuus est) omnis clariias bominis secundunt tetit-
aliis vero superbiam coimiiodat; iu quibus postquam poralem saiculi celsiludinem leeno comparatur, quo-
peccatores exercitati fueruut, aiiimani pro usura dia- iiiaui a credentibus et vilam seteniaiu jam speranfi-
941 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 942
bus^spernitiir feelicitastemporalis, ut impleatnr quod ;\ conlitentisest prsedicatio,in canticoaffectio. Asaphiuter-
esl : Omnis caro fcenuin (Isai. 40.), et pretatur synagoga,si>e congregatio.Vox est in hoc psal-
scriptum aruit cl llos mo synasrogre,delici"ntibnsh.vmnisDavid,non fllii Dei,
onmis glori;>. ejus ui (los fmni. Fnennm , sed filii ,/es>e.Ideoaddiilitfilii Jesse, ne in hoc locosicut
decidit : verbunt anieni Doniini m tnet iu sctemum. in ceteris psalmis,per DavidintelligerelurChrislus: sed
Et propler hsecomnia benelicia per Davidaciiperetur carnalisJudaicuspnpulus,cui prrtee-
17. Sit nomen ejus benedictumin swcula, idest, rat rex et propheta David. Hujus David, id est, carnalis
fama et gloiia nominis ejus quantum ad homines, populilaudessolebala d-fecerunt, delicietitibustemporabbusre-
carnali populolaudariDeus.Quare
arcipiat incrementum, et semper magis ac magis bus, per quas
auiem illajdefecerunl,nisiul aiiaequrererenturmeliores,
ei
divuigelur magnilicetnr hic et in seternum. Meriio
ctiam Ante qusc d.dicerenon possunt.Materia est ij>saDdelissynago-
aulem beuedicendum est, qnoniam solem, ga. In primapartejani tanquaniconlirmittaDeum laudat,
idest, ante ornuia lempora permanet twmen ejus. Non qun aule dubitanspene erraverat. In sec.undaparte (qua
dicit nomen, illam vocem qnse transit: sed stibsiautia dicitur, Converleturpopulus meus hic) conversinab eo,
divina liic intelligitur, qtire per nomen signilicaiur : quoI dubitaveratcomiiieiidatur. I;i tertia (qtiteiucipit, Ye-
et est cnnscquens, IIIqni Deum bcnedicit, benetliia- rumlauenpropter tlolos)ostendit hiinc piosperita.etnfal-
tur a Deo. Qno.l sanclus Isaac ostcndit, qnando iu laceui, att|ue anialorcs ejus ad morleni traheiileru. In
Chrisii Filio su<> benedicens dixii : Qii bene- quarta (iure incipit, i.midei.immiliiestiu cwlo?) ostendit
figura se venimhahere intelleciiim.necjam temporali>qutcrere,
dixerit libi, erit el ille beuedictus (Genes. 27,). Hinc sed -oltimlieum.Inlenlio est cotnpescere smpliccs, ne
Abrahrv dicilur, In semine tuo bcnedicentur omncs de pioqiciiLatebonorum, atit adversiiaie inaloruminur-
diciiur
gcntes (Genes. 22.). Unde iiiinc rccieTribus dicun- , miii-enL : Et adversusDeuin,quem constat in omuibusbonum
benedicenlurin ipso omnestribns lerrtv. p esse,eljusLum.IdeoaiL:
tur quasi curiiE,improprie lamen. Et Dominus Deus PSALMUS LXXIL
populum suum per diversas tribus tlividi prsecepit
(IVitni. 3V; Josue 1~>.el filii- 14.) : et sanclus Jacoh se- 1. Quam bonus Israel Deus. Mire quidem et inef-
cunilum diversas tribus suis benedixii (Genes. fabiliter boims est. Sed tainen summa ejus bonilas
50.). Diverssetribus in Eccleia Dei eleclas anitnas noii omnibus nota e~l, nisi lantunimodo, i//is qui
secundum diversa merila dcsiguanl, propter quod et recto sttnt corde, id cst, (|iii nec extollunlnr prosperis
in domo Palris mansiones multse sunl (Joan. 14.). necfraiigiiiiiuratlveisis : 367 el in uiroquebonnmet
Ac si dieaU: Non solimi ipse benetliclus erit, sed recium inlelligunt D.-um.Deindeincipitiiubitationem
omnes sui per eum. Unde n erito Omnes geittes ma- snani quam pri ;s lialiuil ad aliortim coufirmationem
gnificabunl eum : Nun ijisi facieiiilo ul niagnns sil, declarare, c im suhdit :
se
qui per magnus est: sed lniidando et magnum fa- 2. Mei auiem pene moti sunt pedes, id est, animi
ciendo. IJnde ex parte sua Deum benedixii dicens: alfecliones pene mot;c sunt a Deo. Pene effusi sunl
18. BenediclusDommusDetisIsracl qtti factl mira- gressus mei, id est, opera mea. Gressus nostri effun-
bilia solus. Qnoniam quicumque facit, non ipse per duniur, quaudo pro diversis el terrenis rebus appe
se, sed Domuius per ipsum facit. lendis operamuf. Quando autem pro solis mtcrnis
19. El benediclum iictuen majestatis ejus in wler- laboramus, jain non effunduniur bunse aciionis gres-
num. Nomine majestaiis intelligitur gloria divinita- sns, sed ad untim potius lenduni, scilicel ad Detiin.
tis. Qnare aiitein cuin diceret DenSIsrael. non potitis Moti sunt (Ex Augustino)pedes, ad errandutu : fusi
dixit Deus omnium hoinintim, aut Deus loiius Crea- n gressus, ad
lapsnm : IIOIIomnino lainen, sed jieue.
tursc? Quia intendit ibi Dcum commendare secun- l Ac si apertius ilieat: Pene recessi a Deo, et secun-
dum gratiam. Nam secundum potenliam poslmodum dum voluntate.il, et secundum actum. Ideo dicit:
commendavit, ubi nomen sure majestaiis apposuit: jPe/ze,qui.t resipuit. Nam si non resipuisset, a Deo
propier quod el protinus addidit : b'( replebiiur ma- recessissei. Sed quare hoc ?
in nolandtim penitus
jestate ejus omnisterra. Qua re est, quia 3. Qnia zelavi super pacempeccatorum vi-
cum omnipolens Deus ctincla repleal per divintatis dens. Vidi ilios paceminiquos, habere, diviiiis I)o>ere, qui
su;e polentiam, qosedam lamen 366 sjiecialiter re- Deuiu Ciiniemnebatii.Ego vero, qui cultor Dei eram,
plet per sure iihabitationis gratiain. Uutie sictit pr;c- iis omnibus careham. Projiterea zelabam super il-
misimus, ad comineiidandaiu gratiam suam diclus los. Ideo indigniibar, ideo invidebam. Sed jam vi-
est Deus Israel, quuniani lianc gentciti silii speciali- deo, quare hanc habcant pacem. Qtiare ?
ter elegit: de qua per Proplieiam alium dicit: Etin- 4. Quia non es/ respectusmorti eorum. Non est in
habilaho el iiianibulaho eis in et ero illoruin Deus, eis respecius divina: misericordire, ut liberenlur ab
et ipsi ertint niihi populus (Levit. 2;>.).Quaiuor e. g>> seteroa morte. Idco hac leiupor.di pace hic frnuntur,
benedictiones in his quatuur versibus posuil. Pri- quatenus in futuro damnalionc perpetua puniintur.
iitam de selernitate Dei. Secu idam de benediciione Et firmumentumin plaga eorum, subaudis non est.
Gentium in ipso. Tertiani de gratia spirituali Isra li Plagmi eoruui tlicit eulpaui, in qua non esi, firmu-
collaia, in qna eliaiu s.ium Detim mirabilem praudi- meutiiin, id est, aliquod pcenileiiliie, vel salulis me-
cavil, quia in hoc solo opere gratise longe mirahilior dicanieiituin.
qiiam in crcteris operibus extitit. Quartam gloriam 5. /// labore kominumnon sunl, et cum kominibus
su;e majestatis, in qua consislit nostra leatitudo et ]0 non flatgcl.abuntur.ld est, non laboranl sicul cseteri
finis. Hac enini majestate replebitnr oinnis lerra, boinines, neque aflliguniur. Nun sunt enini ex fiiis
repleh lur lota Ecclesia. Et ex bis omnibus henedi- Dei, llagellat inisericors paler, ut recipiat
cius sii Deus. Fiat Fiat. Quia valde desiderat, ideo (Prov.tjtios 3.). Nunquam atiiem hic omuipolens Detis
ingeiiiinat. magis irasci polest peccatori hoinini, quain cum in
TITULUS PSALMI LXXII. hacvila permiltal eum prosperari.
Sicutper clavem, veloslium ingredimurin domum,>ta 6. Ideo lenuil eos superbia. Quia enim flagclfanon
per sensunitirulorumintelligentiamiiitramusfisalmorum. sentiunt, propterea elate vivunt. Nam si flagellaren-
Titulus hujus psalmiest : Defecerunlhymiti David filii lur, foiiassis humiliarenlur. Ergo superbia tenuit
Jesse *, VsalmusAsaph.Hymiiisunt cintus coiilinenles eos, alligavii, nsirinxii, subdidit tanquam capiivos,
laudemDei. Si sitlaus, et nonsit Dei, non est hyinnus. lanquam tcrvos. £x liac reteniatione, Operti, id est,
Si sit laus.et Dei, et non cauietur, nonest hymnus.Opor- ex toto pleui sunt iniquitate, qiiaiitiun ad
fietergo ut, si sit hymnus,habeatlisectria : et laudem,et el-impietale sua, quaiii.in atl Dentn : 0 inlelices proxiitiuin :
Dei, et canticum.Cumergo dixit, Defeccrunl,inolestam illi,
rem videlurnuntiare. Namqui cantat laudetn, nuu solum quos tanquam vinctos sup -rbia lenet, lanquaiu sub-
laudat,sedetiamhilariter laudat. Qui cantat iaudeni,tiun mersos iniquitas opeiil. Quae unde processerit,
solumlaudat,sed etiamamateum, quem cantat. In laude osienditur cum subinfertur:
' In
VulgataEditionehrecverba PsalmumLXXIclaudunt,versuque20 continentur;lum titulus PsalmiLXXtf hse'
Uutumhabet, FsalitWsAsaph, EDIT.
943 HUFINOPRESBYTERO ASCEUPTUS 044
7. Prodiit quasi ex adipe iniquitas e.orum. Itl est, /A caiores sunt, et abundanles divitias in seculo obti-
ex copia diviliarum, cx tumore snpcrbirc, ex volun- nuerunl.
tale et dcieolatinno. Ex quo nntandum csl, quia uon !•'-. El idco ego quoque junctus illis anle conversio-
ab una seinjier origiue piocedil iniqnitas. Nani ali- nein, similiter dixi .-Ergo siue cuussa juslificavi cor
quando ex necessilaie derivatin-, aliquando ex abun- iiieum, ut iiiuudis esseni in cogilalione : el lavi inler
dantia. Sunt qui.lam (Ex Augtistino) inali quasi ex iniiiicentesmaiitts meas, idest, 3£9 cnm innocenli-
mrici>>, qula e\ilcs, exigui, pauperes el egenles, tabe luis actioncs iiiens niunilavi, ei huc sine caussa fcci.
quadmn necessiialis Mfxii. Pauper furiuin facil : cx Utii e-t inerces pura; coii-cicnlisB?ubi |ir:cmiiim in-
macie pruces.sil iniqnitas. Dives ahuudiis alicna noceutis vifaj? Bene vivo, et egeo: ille peccat, et
rapit : quasi ex titlipeiniquUasprodiit. Cuin dicis ma- abuudat.
cro : Quare hoc fecisti? Hniniliter afflicius, ct abje- 14. Et fni flaqellaius loia die. A me non reeedunt
clus re.spondet : Egest.is conipulil. Si tlicas diviti : ilagella Dei. Bcne servio, el Ilagellor : ille non ser-
Quare hoc facis? Vix dignaltir audire, eli;.ni con- vit, el requiescit. Periculosa sunl h;ec verba, ct pene
tcmnit le. Aliud est ergo ex necessiiatc peccare, blaspliema. Non dixit, Nescivii Deus: sed quasi
aliud ex abnndaniia. Ecce bi a superhin inceperuit : quscrcns lisesitnlet nutal. Nou (Ex Augustino)dixit,
quo j.erviiieruni ? Transierunt (inquit) 383 'n u(le~ Nou estscienlia in excelso. Hoc esl, quod ait paulo
clum cordis, id est, usque ad pravas volunlates suas ante : Mei autem pene moti sunt pedes. Nnn confir-
adimplendas. inat, sed ipsa dubitatio peiicnlosa est. Per periculum
8. Et hoc quod ipsi transierunt, non imprrcmcdi- lamen tran-.iL ad saiiitatem, untle et subdilur : Et
tate fecerunt, sed quasi ex niora et lima, quia coyi- ~R cuslitjtiitomeain malutinis, id est, sine dilalione. Ca-
taverunl, prius diu inter se : ef postea loc.utistint ad " siigaiur auiein cum ab errore sanatur. Iinpioiiui)
alios doeentlos nequitiam suain. Et hoc non in alis- differtur casligalio, mea non dillerlur. Illa sesa, vel
condito, sed in manifcslo. Unde cl subdil: Iniquita- iiulla esl : iiiea in malutinis. Audi jam vocein casti-
temin excelsoloculi stiul. Non ciim limore, sed cum gaii. Reprimit enim se ab eo, quod di.xerat, atque
audacia,.clare ct apeiie, audienlibus o nnibus. Nec errorem suuni rccognoscens ait:
soluui conlra homines luiiiide et perverse locuti 15. Si dicebam, Narrabo Sic, ecce nalionem filio-
sunt malum, sed cliam in Deum. rum tuorum reprobavi. Hoc ut planius intelligalur,
9. Posiici-it)i(enim incaiumos siutm, blasplieman- o|iiis est. ui distinguatur sic : Dicebam cogitando in-
les Deum, ipsis cseleslibus ileirahentes. Et linqua tra me, Si narrabo sic, sicut videlicet superius nar-
eorvm trunsivtt in lcrra. Prius in cselum, deinde in ravi : vel sicut narraverunt illi, qni dixerunt, Quo-
leriaui linguam transtnlerunt : quia prius contra niodo scit Deus? etc. Ecce inanilestum est et cer-
Christuni, postea vero conlra Ecclesiani locuti siinl. luin, quod nalionem filiorum, id est, justorum luo-
Vel liiiguam eoriini in tcrra Iransire, cst coiiietuto rum reprobavi.Aliud (Ex eod.) dicturus sum, quam
crelesli Domino seipsos in liac vita laudare, magni- (!i\it Abiaham, quain Isaac, quam J.icoli, qttain
licare, sicul alibi.dixeiunt : Linguain nosiraui ma- dixerunt prophetsc. Illi enim oinnes dixerunt, quia
gnilicabinius, labia noslra a nobis suiit. Quis noster curat Deus rcs huuianas. Efo diclurus sum, quia
Doniinus csl (Psul. 11.)? Et vcrc in hoc lingua eo- non curat. An majur iu ine prudeiitia, sivc inielle-
runi iransiit iu lena, quia li>t|iiacitaseortiui mcias clus, quani in illis? Saluberrima auctnritas revoca-
huinaiiilalis ct niodutn excessit in naitira, ciun se vit cogiiationes ab impietate. Ne eigo justos Dei re-
inlantum cxtollerenl, ut Deuin esse supra se con- 'C probaret, imo, ul iiniini cum eis salubriter sentiret:
leinnerent. El quia inlaulum err,.\eiunl, atque ad jain errorem suum lenaciler non delfendit : sed quse
tantain inalitiam ex pai e, et prosperitnte sna perve- nesciat, huniiliier dicit. Non eiiim parvus profectus
nernnt, eonini daumatio, fuit aliis occasio couver- scientite est, vel suam ignorantiam non ignorare.
Unde quidam ait : Hoc unum scio, quod nescio. Et
sionis. Projiterea subdit: hoc cst quod subtlit:
10. Idco converlelurpoputus t/iet/shic. Ilie (inquil) 16. Exisiimabum, ul cognosceremhoc : labor est
in tanta coium crecilalc, in laula perditione, qtiam ante me. i utabain ine scire veritaieiri, quarefloieant
incurrcrunl, ijui divilias ainaverunt. Poputus n.ctts inali : quare doieant boni; et jam conversus, jam
lioc ex rationc considerato, ev zelo el invidia, quain casligatus rccognovi, quia hoc labor cst anle me.
prius intle bahuii, converteliir, ne siinili dainna- Quid est ante me? diim ;i|)uil me maucn, duiii in sensu
lione, cuiii amatorihiis diviliarmn puniatur. Conrer- carnali persislo, duin soia visibilia atlendo, nou pos-
tctitr (inquit) poputus inetts hic, id est, considerala stiin lacile de terrenis tcbus vera sentire. Quandiu
perditione pi-avonini. Vel bic, id est, in hocseculo, eiit isle laboi ?
duni lempuscst acrepiabile convcrtcndi, et dics sa- 17. Doneciulremin sanctttarium Dei. Donec nienle
Inlis (2. Cor. U.). De quibus protinus addit : Et dies transeainad spiritualem iulelligenliain : e( intelligain,
pleni inveiiientiirin eis, scilicct pleni atl indulgcn- id esl, inlellectniii niciini ligain, zit tzouissti/iiseo-
liam, ad misericordiam ct ad gratiam. Vcnit cniin rtuii. Ergo ad babendain reruni lempornliuin veram
pleniludo tcmporis, ii) quo niisit (Dens Filiuui suuin scienliain duo sunt nobis nei-essaria. Primum, ut
iu lerris (Gulat. i.). Vel in his, qui bic ad Deum „ selciiia bono aniino |)er|iendainus. Deiiitlc, ut eorum
cunvertentur, in futuro dies iuvenienlur pleni beati- 'J" qu;c transeunt, linem solicite cogitenius. Qtio utro-
mdine, pleni aciernitate. Vere ibi tlics plcni sunt, que perlectu, lacile colligilur quia vanilas est (Ec-
ubi lucet sol justitisc, ubi divina splendet ciarilas et cles. 1.), quicquid leniporaliter aiuaiur. Niliil san-
aierna (Sap. 5; Mul. 4.). Deinde narrat qtialitcr cluariuni Dci, nisi diviiium judiciuni valet intelligi,
primiim crraverunl, el quoinodo posltitoduni con- quo qui raiione intrat, inilubilanler intelligentlo cun-
versi sunt. Ait ciiini : siderat, quia oiniiipolens el jusius Deus ad hoc per-
11. Et dixeruni, vidchcet cogilando intra se ante mittit lloiere inalos in hoc seculo, ut puniantur gra-
conversioiicin : Quomotloicit Deus? Id cst, quoinodo vius in futiiro. Ad boc bouos vull tribulari lempora-
possumus scire, quod ipse sciat, ijtiod boni ifa tri- liter, quaienus puigati, |iostniodum gaudeant seier-
Lulanttir ct niali prospcranlur? e.t si cst scientia in naliler.Jainveroianquam Dei sancluarium ingressus,
excetso?Si esl, quod ipse sciat, quomodo jirttitur? atque ibi spiritualiler eruditus, non soluin de novis-
Aposiopesis esl, id esl, defectio, ul>iadditur ut ora- simis, quai seiitienda sunt, agnoscit: sed etiam pro-
lio |>leneintclligatur. Talis crat cnor eoruni. Puta- Iiler 370 (lu',>' ('ula sllllt malis bona, inlelligens
banl enim Deuin ies huiiianas, aul nescire, aiit non insinuai, cuin subjungit :
curare, ctitii irihularenttir buni, el ilorerent inali. 18. Vertimlanien proplcr dolos posuisit eis, sub-
Unde el suhseqticnier dicunt: niidis, divitins, in quibus confiiluiil, quas fallaciis
12. Ecce ipsi pecculoresel abtindantesin seculo,ob- dolisque adcpli stinl. Nun boc ita accipicndum esl,
tinueruru dititia?. Egoqui Deoservio, egeo : ipsipec- ul ouiiiipotens Deus (qui juslus est, et bouus) Iircc
945' 1N PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 94G
temporalia bona malis propter dolos ponat, ut po- A demonstrantur valde utilia. Primo fervor carifatis :
nendo hsec sic cos decipere intendatrsed in his bo- deinde mortificatio carnis : postmodum perfectio
nis, quse bene ipse qui bonus est, 'inalis ponendo hiuniliiatis. In versu vero qui sequitur, dtio, id est,
tribuit, ipsa eorum voluntas prona, et perversus obedieniia, ot perseverantia, commendaniur. Ait
usus seijisos cortumpuni. Nam acceptis a bono Deo eniin :
terrenis bonis, unde meliores bene dispeiisando et 23. Utjumenlum faclus sumapudte, et ego semper
misericorditer largiendo esse debuerum, i/ide pro- teciim. Fceliv aninia, qusepotest esse jumeulum Dei,
prio vitio suaecuniditalis et superbiaecorrupti, falla- ut pro ejus ainore mansueta, et miiis omnia libenter
eias, dolos, invidias, et caiera mala exercueruiit. ferat, oiiinia patientersuslineat (1. Cor. 13.): et sicut
Venrmlflmeit(iiiquil) propler dolos posiiisli eis. Qiian- bcne ccejiit, ita semper proliciat, in proposito stincio
qtiain dicam in novissimis eorurn, nmeii liic jam sempcrcumDeo jiermaueat iia, ul.ibeoiiiillisienlatio-
quodanimodo punis eos occulto judicio. Unde et nibus separetur, niillibatlversitaiibus iiioveatur: qna-
subdit: Dejecislieosdum allevarentur. Non dicil, De- teinis veraciler possit dicere, el cgo semper tecum.
jecisli eos, quia elati sunt : sed iu co ipso, quo sunt Talis erat Paulus, cum se aflirmaret nuliis tribula-
elati, sunt dejecli. Sic enitii efferri, jam cadcre est: tionibus, nullis angnstiis, nulla demum crcatura se-
et quanto magis exalianlur, et superbiunt exterius, parari p.ossea caritate Dei, qurc est in Christo Jesu
tanto magis excaecantur interius. Quo plus asccn- (Rom. 8.). Et ne li>c suis viribus ascribere videre- .
dunt, eoaniplius quemadmoduin fumus evanescunt. tur, gratiam Dei commendat dicens :
Unde et admirando adjungit: 24. Tenuisti manum dexleram meam, tl in volnn-
19. Quomodofacli sunt in desolationem? Ubi enim _ tute tua tledu.xistime, el cum gloria suscepistime. Ma-
superbia, ibi desolatio. Nam dum mens extollitur ab *» " num suam dicit opera sua. Dexteram,
propler seter-
omni virtute, ab omni fructu boni operis vacuatur. nam vitam. Non enim pro terrenis operabalur, sed
Magnaqiioipie desolatio est, ubi Deus non est. Pro- pro aeternis. Jnxia quod scriptum est: Nesciat si-
pter quod et Subito defecerunt. Subiio aniiituniur ho- nistra lua, quid laciat dextera tua (Matth. 6.). Nec
nores : cilo amittitur potentia : subilo venit da- hoc faciebat viribus suis, sed tenehat et gubernabat
iiinuiii, quicquid temporaliter possidelur, subito eva- ille qui ait, Sine me nihil potestis facere (Joan. 15.).
cuatur. Inde de quodam invenitur in Evangelio : Quadam hic similitiidine loquilur. Sicut enim aliquis
Slulte, hac nocie anima tua tolletur a le (Luc. 21.). puer, vel iiilirmus pcr se ire non valet, nisi manu
Et postquam defecerunt, Perierunt propter iniquila- teneatur : sic tanta est imbecillitas nostra, ut in bono
tem suam. Hoc jam ssepe contigil, et quolidie conlin- per se prolicere minime valeat, nisi eam divina vir-
gil. Talis est fruclus divitiarum. llrec sunt novis- tus sempe.r teneat et trahat. Me quoque (inquit) po-
sima, quse intelligit, qui in Dei sanctuariiun iniravit. sitiim in voluntaie lua implenda, ul nunqiiaui faciam
Propter iniquitaieni suam pereunt, qui terrena cu- nisi quod tu volueris, tieduxisti de virtute in virtu-
pierunt, qui in superbia evauuerunt, qui in volupta- tem : et tandem, cum gloria suscepisti me, id est,
tibiis ,suis tani|uam semper victuri, radicati suut. snscipies me. Feelix est illa anitna, quse voluntati
Ubi gioria illorum? ubi potentia? ubi pax, ubi divi- Dei semper est subdiia, ut illud velil, qtiod vult
tiarum ahundaulia? Dens : et illud reprobet, quod reprobat Deus: etse
20. Velulsomniumsurgentium. Sic omnia defece- lolam ila sine ulla contradictione divinre committat
runt. Fac huminem (Ex August.) in somnis se inve- votiintati, ut quicquid voluerit, tanquam de jumenlo
nire thesauros. Pauper dorinierat : in somnis dives 0 suo faciat: quo voluerit, ducat. Ducturus est enim
esi, sed donec evigilet. Evigilavit, invenit ajrumnam Deus talem animam in gloriam suam. Hsec gloria
suam, quam dimiserat dormiens. Et isti iniseiiam sanctis prreparatur iu cselo, qure vere mira et ineffa-
suam, quam sibi comparaverant, invenient cum evi- bilis est. Uude admirans ail:
gilaverinl. Quasi enim modo dormiuut in peccato, 2,'i. Quid enim mihi est in cwto? Et ccepit cogifare
dum tranquille vivunt, dum venturam miseriam nou fceliciiaiem ipsani cseleslem, et arguere se, quia ter-
iitleiidiinl. Compellentttrpost mortein evigilare, cum rena desideraverit, dicens : Et a te qttid volui super
de seipsis incipient rationein reddere. Et tunc vera- lerram ? Comparavil (Zire Attgusl.) volunlaii sure
citer deficieiil et peribunt, qunndo imjilebitur, quod terrense prsemium, quod aceeplurus esf cseleste.
subinferiur : Domine, in civitate tua imugincmipso- 372 Vidit, quid ibi servaretur sibi, et cogilans et
rum ad nihilum rediges. Nonne digni sunt hsec pati, aesiuaiisin cogitatione cujusdam rei ineffabiiis, quam
ut Deus in civitale sua imagines ipsorum ad nihilum nec oculus vidit, nec auiis audivit, nec in cor homi-
redigat, quia et ipsi in civiiaie sua lerrena imaginem nis ascendit(l.Cor. 2.): non dixit, llludet illud mihi
Dei rtd nihiluni redegerunl? Vel Iransiioria bona ct est in crelo : sed quid miki est in cwlo? Quid ilJurt
terrcnam gloriam dici eorum imaginem, quia ctsi est? Quantuni est? Quale est? Et cum tantum sit,
non ttant, tamen promittunt beatitudinem. Quaein quod habeo in coelo, a te quid votui super terram? Cur
civilale.Dei ad nihilum rediguntur, quia in sancio- uiiquam lerreua volui?Curunquam transitona concu-
ruin cordibus, qui sunt Dei civitas, tota hsec ferrena pivi? Servas (inquit) mihi tu in cselo divilias im-
gloria et divitise pro nihilo repulantur. 371 Ft niortales, leipsum : et ego volui a te in lerra, quod
quasi quis diceret: 0 tu Asaph, unde lihi, quod ita n habent et iinpii, scilicet auruni et argenlum. Sic
loqueris? unde tibi tantus rerum tem|ioralium con- "*^ dum crclestia admiratur isie Asaph, et terrena de-
temptus? ait: spicit, inter uirunque versans animuni, senieiipsum
21. Quia inflammalumest cor meum. Nam quoniam poeniiendo graviter aflligit, totunique se, conteuipiis
igne sancti bpiriius sanctorum corda accensa sunt, inferioribus, ad superiora rapit. Undcet dicit:
nihil nisi spirilualia desiderare possunt. Hinc Paulus 26. Defecil caio mea, elcor meum. Totuui se spi-
aduionet. dicens : Spirilu fervemes, Domino ser- riluatcm sanctiqne spiritus ignn llagrantem insiiuiat,
vientes (Rom. 12,). Et qnoniam Dei anior carnalem dum carnis conciipisceniias et prisiinas cogitationes
consuinit voluptatem, recle subjungil : Et r.nes mei iu se defecisse pronuntiat. Caro nostra delicii, qtiau-
cotnmutati suni, id est, camales deleetationes com- do sic per rigorem disciplinse constringiiur, ut jam
liiutaircct abtaia:. sjiiiitui rtiucian nod post.it. Cor etiam nostrum de-
22. El ego ud nihilumredactus sum, abnogans me- fectum pnlilur, cum Voluntaspropria omnisqtie jirse-
metipsum : Et nescivi,id esl, pro nescienle et -iulto sumptio interins resecaiur, et sic factus est (inquit)
me habui. Hiuc Paulus : Si qnis videlur esse aliquid, Detis cordis mei possessor, dum leinporaliter vivo.
cum niiiil sit: ipse se seducit (Calat. 6.). Divinus Erit pusimodum et pars mea Deus in seiernuiii. Ho-
quippe amor, cn.m perfecte mentein occupat, vo- mines in boc seculo eligunt sibi partes ; alii divitias,
Iiiptuosa desideria prolinus devaslat : et quiei|iiid alii hunnres, alii militiani, alii negoiiaiioneiii : di-
carnale invenit, totum adnihilat et occitlit. Forlis est versi diversa sibi eligunl. Interhos clamat populus
dilcctio, ul mors (Canf. 8.). Tria nobis in boc versu Dei; Pars mea Deus, non ad tempus, sed iiiwiernum.
047 RUFINO PRESBVTEROASCRIPTUS 948
Talis hrrreditas bona est et vera, quse in rr-ternumA A priam hrjeredilalem ab iniiio possedisii, itlest, a
pertnanere potest. Et quare elegisti hanc hreredita- lempnre Patri.ircharuin qnos primitus ele^isii. A
iciii tibi? leuipore Patriarchatiiui jio«sessisunl, videlicel rpiia
27. Quia ecce, id est, manifestum est : cui elon- eranl. in lunihis eornm. Ab ipsis pnssedil Dominus
gtnttse a le, peribunt, id est, damnabuiitiir, et veruni populum IsracUiirmn, a quihns cl nomen suinsit et
esse pcrdent, et vere p.ribunt : quia tu pcrdidisli, originem. Semper enim custodivit eum. donec ab
idest, perdes : vel in prn (inilione uia pcrdidisli o//z- cis cxaceihalus, eos prnpler pecoatnm suuin affligi
nes qui jornicaniur abs te. Omnis ilitcila conjunciio pernusit. Memorare quod nos congregaveris attpie
dici polest fornicalio. 1'nde scriplum c I : Israel cum posscderis : et hoc sit caussa lure nii«erationi«. Et
diis genliuni fornicaiuse.«i(lutlic. 8.). El hene tlixit, ideo eliam ineinor esto, quia tn redemislivirgnmluc-
A/>ste : quia qui peccat, Innge est a Deo 11.Par. 5.). redituiis tvw. Q iid per virgam, nisi sceplruni, impe-
Quandti hoino incipit delicere ab amore Dei, incipit liuin ti dominationeni? Q >idvero per haerediiatem,
a Dcn elon^ari. Quod si rchus len.pnralibus illicito nisi euntlein jiopulum inielligimus? lietlemit igitur
aniore (•onjiingiiur,jam iniqne foinicaior. Pro|uiuui Diiiiuus virgam hseretlitatis sure, qnia Judrcnrum
eniin viruni, id e-l, aiicioreui siitm aninia desennt, 3^'4 rcgnum de Pharamiis servitute lilieravit
et ei (jui non erat suiis, se lacivo amore copulavit. (Exod. 12.). Yel ipsa bspreiliias per iniransitivam
Piopier hoc iure ineiiiiM perdiiiotiis [oenani, quia grammalicam dirilur virga, (|uae per virgnn Moysi
sponle d.seiuil salut.in snani. llii ergo quia dese- est figurata. Piimo enim quando voluit Dcus possi-
liieruut Deuui, perieruiil. Tu v>'roijiiiil? dere illain hseretliiaicm, hberans eam de iEuypio,
2::. Mihi ntilem adkwrere D,>oboitumest. Hoc est T, n signtm dedit Moysi. Dixeral cnim Moyses: Quotl
•
toiiun boiium meoni, Deo nuo ndherere volunlale, signnni tlabo eis, ut credanl milii, qnia lu me misisli?
fi.le, catiia.e. El quandiu in pciegriiialione stini, Ei Doininus ad illum : Quitl in maiiu tua portas?
poiere volo tii DuininoDeospem meutn.Quia nondiim Virgam, ait, Projice (inqui:) illamin terrim. Et di-
adhserer- pussiim De<imeo per «peeiem, interim vel misitvirgam, et serpens faclus esl, et cxpavit Moy-
adh.ti-ebo ei per speni. Et iniiilo : (|iiia (Ev Au- ses, et fngit ab eo. Et ait illi Dnminus: Appri heude
gusl.) ipse Dominus nietis, ipii me regil : et Deus caudam eju«. Et apprelicndii, ei reversa esi in sia-
IIICIIS,t|tii nit: crcitvit. Iloc bnnuin esi inihi, lioc lum suum (Exod.i.). Quid sitJiiilie.il? Primnm a
dulce, ho. stiave ost milii. Et qu d hic ngis, |iOiieus serpeule mors. Ergo (Ex Auq.) virga in serpente,
iu Dco s eni Inain? Qtio.ietit negiiii.ni luuin, nisi Ctiiislnsin moiie. ideo cum a serpentiins in de-erlo
ni taiides, (|iienidiiigis, et facias tecimi coamatoies mnrdereniur et necarenlur, prrrcepit Deus serpen-
ejus? I.t hoc e.st (|iiod ,-equiiur : Ll annniitiemomnes tem rereuui exaliari, qnem intnentes niorsi a ser-
luudatiuiicsluas, id esl, ui praulicem qnicqiiidjnse- peniibussanahantnr (iVitm.2i.).Quidest intueiidoser-
dioaiutuiii esi de le, In porlis filiw Sien, jd c«t, in penteni, sanari a serpente ? Credendo in mortuiitn,
au.iil;: liiioriiiii f.cclesi;e. 373 •'»1|icseniin porlre sanari a morie. El, lamen excavit Movses, el fngil.
siini, pcr qu'is conlis iiilciioca sa.iC.orumpenclrant Murtnns est Clnistiis, et expaverunt Discipnli, atque
pr.mlicaii ues. Vel punse snnt iiruiie- nniinte, pt>r ab illa spe in qua fuerant, lecesseruni. Tainen ap-
qna« iiiu- atl crclc-iem Jerusa>em. Laudcs ergo Dei preheuderunt caudani, quia poslmodiimcreiiiderunt.
pi',i'ilicii,.iur in portis quando voces d 'Ctoruinsunt Iloc significalel illud : Posleriora mea videhis (Exod.
in apenione virtuluin. In porta prsedicat, eujtis ser- 35.). Et serpcns rediit in virgam, quia Chrisius re-
inoiiemvita ccmmendai. CJ surrcxit de niorte ad vitam (Hom. fi.). In line quo-
TITILUS PSALMl LXXIII. que stcculi Is.uiijiiaincamla redimus ad nianiim Dei,
Psaltti liiiius lilulns ( s; : IulellecliisAsitplt,id est, in- atipiein ejus regnum stahili'um efliciinur, quaiemis
tellccus is.e, oiittii jr.riunt uub:svoceshtijnsp-a nii, est jam nobis iniplealur, Redemistivirgtnn Iwrcdilttlis
As.ipli,id esl, S\ua.;of:;j>, non scriiiidr.mrauiosprrerios, tnw. Seil quia synagoga harc Inijuiliir,ex verhis se-
sed .socuiidiim c. nlii.ualos.In hoc | sahno loquiltrrSyna- quenlibns delenninatur, c.im dicil!ir .1/onsSion tit
go:..acouviTsao.iinihus Itidtes, si\e in :rres, nii, si\e in quo habnasti in co. Ilanc diio liserelitalem (pi.c est
line inui.dici>voitei.dis,: i n.jiinens iutiil gendu n t|tioil mons Siou. Ibi 'iiim erat civitas enriim Jcrusalem,
itililbgit, «iilic,Lul Ctirisliin-uiela.il vems.-e,q icmatlnio- ibi caput regni, ibi lempliim et saciilieiuui, in quo et
dnin i sa ciedn. El.hocfacitjier liaiic.n.ateriam,sciltcel Deiim dicit bahttassc. El ut
|>ru|>onendo e.sdiiplici-iu.Ittda-oruiii
dispe.sionem,qurea ejtis liabitalionem es-
Prnpheti.stliitialuirat | ost advenlumChrisliliitura. Me- pres«ius cninuu n.iaret, protinus adjecit, in eo. Nam
riln rrgo p r haiicn.aleri;.m'os Imriatur,ut cumvideaat ciim in oinnihus liahitet nt Deus, in eo lamen spe-
si>/iiaisla compleiaesse, Chrstumcredanljam veuisse. cialius. ln omnibusper poienliam, in co per graliam.
Et modo prius exptniillocalemtiispersonem: posi uiie- Posl posiulaiam de se a Deo inisericordiam, deiudc
rioreni, JudreorumscilicelpraseuleincteciLaLt m. Vu. Sy- de husiibus a quibus devastaiur, postulat vindiciam,
nagogre. cum subjiingit:
PSALMUS LXXIII. 5. Leva mantis tuas in superbiaseorum in finem,
1. Ut quid, Deus,repulisli in finen, irntus esl furor idesi, exerce virtuiem et pnicuiiam luam ad super-
tuits super oves puscuw tuw? i-en reprehendit, sed biaseorum penitusdeslruendas.Quoniodo nos repel-
qiirerit. Ac si dical : 0 Deus, qni eo i|iso quotl Detis*, •«.lcbas in fineni,siceoium superbiasopprimein linem.
es, seiema dispositione guberiias omnia, qui non Et bene elevaia est manus ejus in superbias eoriun
moduni in alit|iio cxeedis, sed cuucia cum suinina in finem, qnia divina viiiute operanle. jnm genles
discretinne dispmiis (Sup. 8. 9. el 12.), ut quid bniiiiliata:Clnisium cognovertint,quse prius su|ierbe
pupulum lutim repulislt in finem: ut nuinqnain am- populuui ejus vastaverunt. Et bene ait, In finem:
pliu« leducas in Jerusalem? Quasi dicat: Non sine quia (itiisLegis Clirisius, ad justiliam ouini credenti,
caussa hnc lecisti, nec qualicunique inotlo iralus es, (piiin bene illis optat. Admiratur auleiii Romani
sed in tanlum, (juinl ira lua devenit iu furoreni, priucipis in ejns devastatione malignitatem, dicens :
quanliim ad visum hoininum. Iralus es, dico, mn Quanla maliqnatusest inimicus in sanclo? idest (Ex
super quuslibei, sed sutjer oves pascuw luw, idesi, Atigust.). in leinplo, in sacerdoiio, in illis omuihus
sujier Jtidscos,quos velut lioniis pa«ior per descrlum sarramentis. Etreverainiiiiicus. Kexenimilleelexer-
duxisli, el qiii s manna pavisti : ac (leiiulein terra citus sutis qni hoc faciebai,.dcos falsos colebil, si-
lacte et nielie manante collocasti (Exotl. l3.).:Ut mulacra adorabat, daunonihus serviebat. Ipsi liuilia
quid (Ex August.) hoc fecisli, nisi quia terrenis in- mala tiperaiisiintinsanclisDei. Et hocestqnod subdit:
ha-rebamns, et le n.in cognoscebamus?iNeirascaris, 4. Et gloriali snnt ani oderunl le m medio solenni-
qu:i>so.Doinine, scd fac qi.odseijuiiur. tntis tuw, itlest, in coinmnni Jodreorum, qui ex oin-
2. Mcintiresto congregationistuii', quam posscdisti iiibtis |..irlilnis cnnvenerrinl ad diem fesluui (Excd.
ab iiittio. Iteduc ntl liicnioriam, (jtiod nos ox muitis &">.).Diligcuter hocnoiaii(luinesi'(/ixeod.).Diciienim,
gentibus et locis in unum congregasti, atque ut pro- < i tunc eversam esse Jerusalein, cuin ipsa 375 solen-
919 IN PSALMOS LXXV COMMENTARIUS. 950
niias ageretur, °mqua solennitate Doniinum crncifi- Js. \. Facis hoc tn finein,vel ad quem finei' lendis per noc?
xerunt (Mattk. 20.). Congregati ssevierunt. Congre- Tangit hic historiam de nianu Mnysi, qua; quamtliu
gali perierunt. Et osiendit quomodo ploriali siini. fuit in simi suo, inunda ftiii: ciiin abslraxit enm ,
5. Posuerunt signa, non Domini(Ex August.), sed invenit leprosam. Deintle in sinn remisit, et sic
sua signa, vexilla sua, aquilas suas, dracones suos, priorem miinditiam recepit (Exod. 4.): in hoc prse-
slaluas suas: aut forie sigpa quai audierunt a valibus figurans judaiciim populum, qui quamdin in sinu et
dsemonumsnoriim. Et non cognoverunlsicut in exitu custodia Domini fuit, mmitlns extuit: quando vero
super s>mmum.Nuncognoveiunt esse super summum, egressus est, immundus el j>enus |eccatis elfectus
idest, apud sutmiuini Deum, sicut in exitu liebat, est. Iierum in finc mundi ad Dominicum sinimi re-
idesi, siciit a divina dispositione exibat. Nisi eniin dibil, atque in pristina sanilate permanebit. //( quid
polesios a siiniino Deo exirel, hsec malitia eorum (ail) ai>erl;sdexternm manum titain a sinu tuo, nl fo-
exercere nnn potuisset. Sicut ergo exibat a summo ris (Ex Attgust.) immunda remaneat? re.voc.team,
Deo, sic liebat ab exercitu i|!o. Nam omnis poiestas quseso, adSalvatoreiusinnm tuiim. Rcdeat ad coloiem siium,
non ab honiine, set| a Deo (Rotn- 15.). Deus quippe agnoscat suum. Quatrebat uiquid, et jam
est tlatnr omiiium polestatiim, sed non est dator iniellexit: sicut intitulatuin est, intellectus Asaph.
omnium voluniatum. Ideo omuis potpstas jusia. Vo- Et ideo subdit:
lunlas autem alia jusla, alia injusla. Si igilur poicstas 12. Detis autem rex nosterante swcula, qui esl in
bnna, quar.eactio mala ? AlTecinstuus imponit iiomen principio Verbum , per quod facia sunt omiiia (Joan.
operi luo. Qu spropier t|iiod juslus Deus jusie lieri 1.): ipse rex boino factus, operatus es( salutem in
volebat, quia ipsi injuste volebant, malum erat quod "„ medii)terrw. Ad hoc enim ad leinptis averlit ijianiiin
faciehant. Exibat ergo a summo quod feceiunt, sed siiam a siiiiisuo, idest, gemem Jiidaicnn a proiec-
ipsi non cogiioveruiil. Exsequitur adbuc malignita- liouesna: ad hoc csecilas ex parie contigitin |srael,
tem eornm, dieens: ut plenitudo Geiilium intraret (Ront.il.), utsicrex
6. Qtiasi in silva lignorum securibus excidcrunlja- Deusoperarelursaluteiii in medioterrae, id est, in me-
ntias ejus in idipsum. Hoc lotuui secundum lileram dio Gentiuin. Vel in medio terrre, idest, in assumta
factiimest. Sicut enim in sifv.t iignaria exciiiuuiur carne : vel in civilate Jerusalein, qua: in medio lerrae
ligna : iia viliter sine omni rcvereniia lemjiorali , sita cst, ubi Doininus jru tolius mundi saltile est
januas exciderunt sccuribus, omnes teisdeiiies -iti cruciljxiis. Deinde ostendit qiialiier saluiem o|icraliis
idipsum : quia uno cortle et una voluniaie simul sit, converiendo se ad ipstim operatorein Deum, et
omnes conveniebanl jn inalum. In sccuri et ascia diceudo :
dejecerunl eam. Securis ad cxcideiitltim, Ascia ad 15. Tu confirmasti in virlute ttta triare. Per mare
cominiiiuenilum.JNonenim tantum exciderunt, sed signilicnl Gentes , propter viiiortim affltientiaiii, et
etiam dejecerunt. moriiiu riinaiiiiidiuein. Clirisius auleqi est Dei virius,
7. lnccnderunt igni sanclttarium tuum , in lerra ct Dei sapicmia. In viriule hic conlirmatse suut
pottuerunllabernaculumnoministui. Etiam ipsum ta- Gentes pcr fideni, spem, et caritatem. In lantum au-
bernaculum, quud luerat sancto nouiini tu.i dedicri- tem coiilirinavil Deus hoc mare, ut laceret lcrrain,
tuin, i|)sum polluerunt. Aras, niensas, lihros, vesies sicut abbi diciiur: Qui converiit ntare i-.i aridani
et similia projeceruni, pedibusqiiejconculcaverunl. (1'sal. 65.). Ei quo orditie facium sit, sequuliis ad-
8. Dixerunt in corde suo, ujiipcluiique plus est, jqoxit: Conltibul sti capiia draconum in aquis. Com-
quam si dixissent in ore suo. Nam in hoc quo.l in Q mimiisii vilia el pcccala, qure a diaconibus sujge-
corde dixisse perhibeniur, voinnias, afTecluset in- ruiitiir, idcsi, a iualignis spiriiiijus, qui Siineiis iii-i-
leniio deuotatur. Dixerunt aiiiem non quaiuor aut tlianlur aiiiinabiis. Ipsuui quoi|iie principcin tliabo-
quiuque, St-d lota cojiiaito torum, nec ilivisa per lum, atque universas ejus altiiiidiues et p.iinpas pa-
l>arlcs,sed simut. Quid dixerunt? Quiesccrefucio- riler omiiipoleiilemDeuin destruxisse ostendit, cuiii
mus omnesdies festos Dei a lerra. Ita dispcrgamus snbjungil:
oinnia , quotl iii iiiitiiiin amplius pnssint couvenirc, 14. Tit confregisticapv.adraconis. Capiia draconis
autiesium facere in terra. Iluc usque ostenstim est, dici possunt prava'supgcsiiones, qusea diabolo pro-
quanla malignaius est inimicus in saucto. Osteiisuin ccdunt. Mulia capila iiabet iste iinmicus draco. Ca-
est qtiaula ab hostibus illata sint mala. Deinde iusi- pita ejus siint oclo principalia vitia. Sed prtmuni ho-
nual qtirjuab ijiso Deo subtracla sint eis benelicia , rum eajiut estsupeibia: viliuiu , de quo oriuntur cre-
dicens : lera.Naui initiu.u oninispeccali superbia (Ecct. 10.).
9. Signa noslrq non vidimus. Nostrse (inijuit) ci- Hiiic prseceptuui est377 "l senien Eva: capui ser-
vimtis (lcslruciioiieinvidiinus, Signum tainen a Dc> peniis debeat obsetvare (Gen. o.). Admoiiiiit est
nulluni accepiinus, sicut olim Gedeon (Judic. 7.) eniin Ecclesia pcecaii initiuin deviiare. Confracta
ceieriqne patres nostri. Jam nott esl propkeia. Qui sunt ergo capiin dracouis , desiructa sunt diabolica
bona milave pronuntiet. Et nos non cognoscetum- vitia. Nam ubi regnat Deus, non poiest regnare su-
plius, idest, ouinino nostri oblitus est Deus. Tantis perbia , non ^ana gloria, non invidia , non ira , non
ergo alllicfus malis, Domino iiigemisceus, ail : trisliiia, non acedia, nou veniris ingluvies, non
id. Csquequo, Deus, tmproperubitiuimicus,irrilal luMJtta. Talia sunt capita hujus versmi draconis ,
adversarius nomentuum ui finem? Usquequo,usque D I quse in virtute sua confregit rex nosler. Et sie ea
ad qiiem lineiu impro|ieral ei irrital innnicus' advei- conliiiigeiido operalus csl satutem in medio terrre ,
sarius? An ad hoc irrjtat, ut iratus corripias, corii- qusepnus corrupta erat, et elangueraltalitim hoslium
piens cognoscas? Et eo usque, 37€> donec veniatin invasione. Etqutdde illo fecit, cujus capita coufre-
le lincui? Altendrtt brec verba qnisquis pro pectato gil? Dedisli eum tsc.atn populis jElhiopam. Ipsi vo-
suo allligitur, quisquis a Dco tanijiiain irato deseri- cantur ad lidetn, qui nigri liierunt. Diciturque eis:
lur. Non desperel, gemat, iiiiseriam su.in medico Fuistis aliquaiiilo tenciir.e, nunc aulem lux ui Do-
ustendat. Ati hoc eniin lerii, ut jiarcat: ad hoc ira- inino (Ephes. 5.). De his enim lit Ecclesia, cui di-
sciiur, ne irascatur. Uude iste Asapti adliuc sub- citur: Quseesi ista quse ascendit dealbata (Ca/tl.0.)?
jungil: Nigra sum (inquit) sed formosa, lilie Jerusalem
11. Ulquid averits mannm tuam, idesi, Judseain , (Cant. 1.). lsli sunt ^Etuiopum populi, quibus draco
per maniuii Moysidesignaiam; et dexteram tu :m , isle in e.-cam daius est. Iloc «ignilicatvitultts ille ,
scilicet prrediciam Judseani, cui magis favcie sole- quem adoravit |,opulus inlidelis, quem couimiiiuit
bas quam Genti, eam educentlo prius per mare liu- Moyses, inissunKjiie in aqua populo hibere dedit
brum (Exod. 12.),quam etiani inaniia pavi«Li(Exud. (Exod. 25.). QuiJJ esi hoc, nisi quia adoraiores dia-
10.): ul quid avertis dc medio sinu nio, itlcsi, de holi corpus facii aimt Christi? Hinc (Ex Aitgust.) Pe-
coiiimunisanctoiuui consortio, qui ideo dicunlur si- tro dictuni est ne Genlibus: Mactaet manduca (Act._
nus tui, quia spirilualibus sacrameiitis stuii rejileli. 1U.), idest, occide quod sunt, et fac quod es. Ac si
 951 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 952
dicalur: Comminuc et bibe. Oporlebat utique , ut.A 18. Memor esto hujus, videlicet congregationis
corpus quod erat dialmli, credendo Iransiret in cor- tuse, pro quaoravi superius. Ponit etiam cnecilatem
pns Cluisli: i>Lsic draco coinniiniierelur, amissis ejus, tamquatn intetligens et gemens, cum suhdit:
mombris suis. IIoc eiiam figuralum est in serpcnie Inimicus improperubit Domino. Populns enim Judai-
Moysi. Nam fecerunt magi simililer, projectisque cus iniquitate et inimicilia plenus dixit Christo, Sa-
virgis, exhihiicrunt dracones. Setl tlraco Moysiom- maritanus es, et dsemoniumhabes(Joan. 8.): et alia
iiiuni na^oruni virgas al.sorhuit (Exod. 7.). Intelli- multa opprobria illi intulit. Unde adliuc subdltur :
galur ergo corpus diaholi a eredenlibus absorheri. Et populusinsipiens incitavit nomentuum, idest, a
Et dicatur recle, Detisti cum esc.ampoputis /Ethio- te. Vere insipiens, vere stultus, vere durse cervicis
pum. Vel hocmodo: Dedisti e.eam, quia modo om- (Exod i.5.), qni lol mirncula viJil, et non credidit :
nes inoiilent euin, redarguendo, accu«ando, male- insuper qtiein adorare debuerat, occidit. Sed quia
direndo. Et quo ordine hoc facium sit, sequulus os- quidam ex illis qui Chrislum erant occisuri, et post-
tcntlit : modiini ad confessionem et pcenitentiam de lamo
!,">.7it dirnpisti fontes et torrentes, ut inannrent peccaio fner int redituri, postulat pro eis, et dicit:
(ErcAz/at/s(.)liquores s:i|iienti,i>et lidei, ut inigarent 19. Ne iradas bestiis animam confitentemtibi. Qui-
salsilatem Ceiilitim, ut sua diilcedine stque irriga- bus bestiis (Ex eod.) , nisi quoruni capila contriia
tione ca:eros e>iiverlerenl. Et nofanduni t;uod in s>>ntin aquis ? Namdiclus est bestia , le.o, serpens,
alis fit verhuni Dci fons, in aliis L>rrens.Torrentes draco, i|ise diabolus. Noli malignis spiritibus dare
proprie dit untiir flnvii , qui srsirite" delluuul, litjuis animam confitentem tibi. Locutus est enim Petrus
•diitenihiemnlihus inundanlur et currunt. Vides lio- n Israelitis, quoniam ipsi occidissent Christum. Qui
iiiinem lidelein pcrseveratunim usque in linem , non coinpmcti corde dixerunt: Quid faciemus? Agite
rtiiciuruiii Denin in onmi tenlatione, cunctasque (inquii) pcenilentiam, et baptizetur unusquisque in
molesiias siisiinentem.Ilic unde vigct, nisi quia ver- immine Chrisii: el dimiitentur vobis peccaia vcsira
bntii Dei faclumest in co fons aqua: salicnlis in vi- (Acl. 2.). Dicatur ergo : jVe tradas besliisanimum
lani aiteinam (Joan. 4.)? Alius accepit verbum, |iise- ctmfv.entemlibi. Nam serpenli illi in paradiso (Gen.
dicat, non tacet el currit. Aliqua lorlassis lentatione 5.) concessa est 379 peccalrix terra, n.ui conlitens
langiiur : non poiest lerre .sesium,delicit, exsicca- aninia. El animas pauperum luorum, id est, contem-
tur. ^Esius ergo probal fontes et torrentes. Tameu toruni mundi, ne obliviscarisin finem. Modo enim
ex uiroque rigetur terra, ab eo qui operatus est salu- quasi oblitre a te videntur, dum esuriunt, dum si-
tcm in m dio terrrte. Tti siccasti ftuvios Elkan. Alibi tiiint, dnm consolationem terrenam a te non acei-
rumpit Dens fonles, ut currant: alibi siccat fluvios, piunt, dum tribulanlur, diiin despiciiinlur: sed in
ut non Iliiant: sed fluvios (inquil) Ethan , quod in- fmem non oblivisceris, quando seiernaliter remu-
terprefaiur robustus. Quasi robusti siint, qui de vir- nerahuntur.
inte sua pircsiimnnl. Siccenttir flumina eorum : non 20. Respicein testamentum ttium. Redde , quod
proficianl doclrinse gentium: non artes philosopho- promisisii. Tabulas lenemus, hrcrediiatem expecta-
ruin : arescat omnis inanis et lumens doctrina. lnun- mus. Et necesse est ut respicias: Quia repleti sunt,
denturdulci etsuavi fonte , Evangelio veriiatis. qui obscurati sunt terrw domibus iniqiiitalum. Domus
K>. Tuus esl tlics, et lua est nox. Quis 378 'loc nostrre (Ex Aug.), corda nostra. lbi libenler habi-
ignorat, quia ipse fecit hrec omnia? Sed aliquid (Ex taut beati muiido corde. Respice ergo in lestamen-
eod.) infelligcre debemus, quod pertineat ad salutem, 'C tum tuum, ut reliquiae salvse fiant, quia mnlli qui
(|uam operafus csl in medio terrre. Quisuntdies, nisi attendunt ad terram, obscurati sunt et repleti lerra.
spiritualcs?Quisuntnox,nisicarnales?Nonpotui(inquii) lntravit in oculos eortiui ptilvis, el excsecavit eos.
vobisloqiiiianiquamspiritualibus, sedtamtjuamcarna- Et factuni cst, quod alibi dicilur, Ohscurentur oculi
libus.Quandospiriiualesspiritualialoqtiuniur,diesdiei eorum, ne vidcant (Psal. b8.). Quare hoc? Qnia
eructat verbuin (Psal. 18.).Cum vero et ipsi carna- repleti sunl domibus iniquitatu.n, id cst, cordibus
les non lacent (idem, nox nocti indicat scienliam. malis, illi qui obscurati snnt, adhtcrendo terrse. Et
Ergo tuus est dies, el lua est nox. Tui sunt sjiiritna- ideo dico Hespice,
Ics, lui sunt carnales. Illos iltustras, incommulabilis 21. rVe avertalur humilis factus confusus. De illo
sapicntirc veriiate : islos consolaris, carnis mani- hoc dicit, de quo paulo anle ait, Ne tradas besliis
feslalione. Tu fubricalus es auroram et solem, itlest, aniinani eonfiWmtetnlibi. Posiulat ut ille, qui pec-
tu fecisti gratiam et sapientiam. Quomodoenim post cala sua confitens, bumilis factus esl, non avertatur
nociem aurora, sic post culpam gratia. Et sicut post a misericordia Dei, a respeclu suse clementise: quia
auroram sol inardescit, ita et per effectum gratise si averteretur , confunderetur, et bestiis traderetur.
Dei sapientia in cordibus electorum per carilatem Deinde de paupere illo, de quo ihidem subdidit, hic
fervescit. Et sicut non esf dies nisi per illuminatio- etiam meniionem facit, subdens : Pauper el inops
iiein solis: sic non est jtistus, nisi sit illuminatus laudabunt nomeninum. Pauj>erDei est, qui nihil in
Itice diviniiatis. hoc mundo appetil, qui de seipso nou prrcsumit,
17. Tu fecisti omnes terminos terrw. Terminat qui bona cselestia ardenter concupiscii. lnops est,
enim Deu»graiiam suam, quam dat Ecclesiresusead 'J) qui omni ope humana destitutiis, non qurcrit aliunde
niensurain (Rom. 12.). Non enim proficit in viriule opem, nisi a Deo solo, in quo tolam s|iem suam
etgraii.i unusquisque quantum cupit, sed quantum constiiuit. Tales (inquil) paupercs cl inopes l.uitla-
placet ci dividcrc terrrje suse , qui terminos ponit. biini nomen lunm. Tatcs enim idonei sunl ad lau-
Volo (inquil Apostolns) omnes tamquam me esse, damlum Deum, quos cupitlitas non angtisiat, quos
sedunusqiiisque propriiim habetdonuii)a Deo : alius caritas dtlatai, quos viia comiuendat. Et sicut pro
sic, et alius sic (1. Cor. 7.). /Estatem et ver tu plas- cunfitenlibus postulavit veniain, ita nunc pro pcrsc-
masti ea, idest, malnros inoribus: quia in sesiatesunt verantibiis in peccato Deum excilat ad viudiclam.
maturi Irncius , elflorentes, scilicel primordia vir- Unde non tam orando, quam prophel.indosubjungil:
liitum emiilenles, quia in vere nascuntur llures. Tu 22. Exsurge, Deus, judica caiissumtuain. Caussaiii
plasmasti ea, neutraliter diclum est: ac si tlicere- quam nos stiscepiinusdefendendani, fac eis apparere
lur: Et perfecios ei novellos omnes lu fecisti. Tu es justam , scilicet quia sic opnrluit pati Chrisimn et
qui das tcrram , et lu eam terminas, ct quantum vis resurgere a mortuis , et sic intrare in gloriam suaui
et quoinodo vis, tu cam frucliucare facis. Non ergo (Luc. 24.). Exsurge, ul judices. Nisi eniui prius re-
glorieniur, qnasi non acceperiiit: lu plasmasti ea. surgas a morluis, minime judicabis. Nam (Ex Aug.)
MagnaconimendatiogratirjeDeie-t in Ecclesia Chri- non ventuiusesset ad judicium, nisi quia surrexit a
sti. Deinde et pro suis orai, dicens : mortuis. Chrislus venturus prsenuntiabatur, venit
• Rescribi ex Augustino
malim, deficiunt.
 £5J IN PSALMOS LXXV C.OMMENTARIUS. 954
fiicutScriptura prsedixit. Implevit juslitiam , prscdi- A j morte deslruitur, quod peccalor ad gratiam damna-
cavit vilani selernam.El tamen contemius estin ter- (tis, ad gloriam revocatur? Hsecsunt mirabilia Dei, '
ris, et adhuc contemnitnr in crelis. Hocest propler quse non cessant narrare membra Christi. Sed quia
qnod venttirus est ad judicium omnipolens Dens, deinde fuiurum est jiidicium, jam ipse Dominus
ibique caussamsuam demonstraiurus et judicaturus, loquitur per semetipsum.
ostendet quam justam caussain liabuit, quam inju- 3. Citnt accepero tempus, ego juslitias judicabo.
stam pcenam sustinuil: et in quibus culpam inve- Nondum est ipsuin lempus. Gratias misericordirc
niel, disiricte judicabit. Unde ct subjniictum est: stise, prius prsedicat justilias, et sic judicat jusli-
Memor esto improperiorumluorum, eori//n qttw ab tiam. Nam si ante vellet judicare , quam prsedicare,
insipientesunt lota die. Insipiens est quidam, non non iavenirel, qnem liberaret. Cnni accepero(inquit)
cognovii, anl cognoscens, perverse vivit. Tales im- tempus. Non potuit tempus accipere in eo, quod est
properant DominoDeoet membris ejus,. modo blas- Filius Dei, sed in eo, qiiod est filius hominis. Ilinc
phernando, modo deridendo, motlo minando, modo Evangelisia ail : Deditei potestatem etjudicium fa-
adulando. Et talium memor erit Deus judicio, 3S0 cere, quia lilitis hominis cst (Joan. 5.). Modoergo
ut judicet et damnet: non omnium lanien , nisi eo- est tempus prsedicalionis.Unde ait : Narrabo inira-
rum tanium , qui in hoc peccalo sunt tota die , id bilia tua. Audi narrantem. Audi prredicanteni. Nam
est, assidue. Eorum enim Deus non remiiiisciiur , si contemseiis, ipse judex minatur tibi judicium,
qua>ante (inem per pceniteniiamemendantur. Valde dicens: Cumaccepcrotempus, egojuslitias judicabo.
autem notandum est quod subditur : Jusiitias judicare, est unicuique jtixfa merita sua
23. iVeobliviscarisvoces inimicorum tuorum. Vo- •R reddere. Narrabimus (inquii) mirabilia lua. Et hoc
ces quidem eorum erant illa improperia, quse Deo *' quantum opus sit, ostendiiur, cum subinfertur :
infcrebant. Quareergo icpetit? qnia judex in caussa i. Liquefactaest lerra. El, quid dicis terram? om-
utrunque diligenter tlebct allemlere: eum scilicet, nes (inquit) qui habilant in ea, id esi, qui studio et
cui iinproperiuni iufertur, et eum similiter a quo volunlatcin terrenis perseverant: hoc esl enim
infertur. Nam quia insipientes illi nou homini, sed unusquisque, quod amat. Si terram amas, lerra es:
ipsi Deo, ipsi crcalori suo illa improperia intuie- si Deum amas , ex illis es de quibus ipse Dominus
runt, magis proculdubio dainnaudi'fuerunt. Rursns aii: Ego dixi, Dii estis Psal. 81.).Terra est lique-
eliam in huc culpa gravior extiiit, quia non solum facla, qtiando vitiis et concupiscentiis delluunt ter-
ab insipientibus, sed etiam ab inimicis illaia sunt. rena corda. Inde diciiur delinqucre , lanquam de li-
Longe enim culpabiliusest per inimiciliam peccare, qnido quodain defluerca stabilitate firmamenli vir-
quam per igiioianliain : tamcn iilruinque peccatum lutis atque justitire. Cupiditate enim inferiorum quis-
eos obligavii. Valde etiam dignum rcprobalione est, quis peccat : et sicut ruboratur carilate superiorum,
quod subdilur : Superbia eorum, qui te oderutit, as- ita deficit, et quasi liquescit cupiditate inferiorum.
cendit semper. Nolunt respicere, sed magis ac magis Sic crgo terra liquefacfa, Ego (ait Dominus)confir-
proficiunt in malum. muvicotumnasejus. Columiiasdicit Apostolos. Unde
Paulus de coapostolis suis: Qui videbantur (inquil)
TITULUS PSALMI LXXIV. columnsecsse (Galat. 2.). Et quid essent illsecolura-
1. Psalmusiste, quisequitur, hocmodointilutatur: In nse, nisi ab illo firmarcntur ? Nam quodam terrrc
finem,necorrumpas,PsatiuuscaaliciAsaph.Psalmusiste, motu et ips;c nutnverunt, quando Dominumoccidi
qui est nobiscaussacanLici,id cst, niagnrejocuntlitatiset Q viderunt. Sed resurrexit: moiiem nori esse limen-
delectiitionis(quiahumilihusremuneialioneuibeatitudi- dam deinonsiravit: Spiritu ab alio misso, corda di-
nis atcriire promiilil)proponiturAsaph, id cst, infiJeli scipiilorum inllamniavit: etsic columnas lerrse c>n-
Sjnagogre,ad hoc, ut tendat iti fineni,id est, iu Chrisli firinavit. Dical ergo, Ego confirmavicolumnasejus.
conlbrmilatein. Proponilur, dico,Asapb,ChristoeamSy- Quibns conlirmatis, quia ad
nagogamexhorlanle,ne corrumpasle, id esl, superbias. recte adliuc prsedicandum misit,
Siculenimhumilitnscusttisestotmiiumvirlutum,ita ecou- suhjungit:
trario superbiacorruplio. Maleria est in hoc psalmoipse 5. Dixi iiiiquis, Notile inique agere. Non dixerunt
Cliristus,et ea, quamliicexiiortatur,Synagoga.Loquun- illi, sed ilte. Non eniiii vus cstis qui loquiinini, sed
tur aulemmodoper se, moiloin personameinbrorum, stt- Sj.iritus Patris vestri, qui loquiiurin vobis (Mallh.
perios exliortansatl humdilateni.
E l hoe facit proponeiido 28.). Nee dixit jtistis , sed iniquis. Non enim venit
eis damuatioiieiu,qujm superbi in futurosunt liabitini,et vocare jusios, sed peceatures (Marc. 2.) in poeniten-
exaltaiioucm,quamhuinilesstinlassecuturi. Intentioest, liam. Nonest, ait,
omnesad humilitateminvitare, ul sic oninipoteutisDei opus sanis medicus, sed male
districtumjudiciumvaleantevitare. liinle et seipsumin liabentibus (Ibid. et Muith. 9.). Lex dicebat, Qui fe-
exemplumproponit,atque ex voce membrorumsuorum cerit boc, vel illud, morte moriatur. Ego dixi ini-
humiliumtiicit: quis, Nolile inique agere. Sic et adulierae dixit:
PSALMUS LXXIV. Vade,et jam amplius noli peccare (Joan. 8.). Ergo
quos occidit justitia, reservat gratia : tantuin esi,
2. Confitcbimurtibi, Deus: confilebimur,el invoca- ut resipiscant (2. Ttm. 2.) aique se in humilitate
biinusnomen tuum. Inilium bonoruui est confessio prosiemant. Ideo adhuc subdit: Et delinquenlibus,
peccalorum. Justus enim in principio accusator est Nolile exallare cornn. Nolileelevari in superbia. No-
sui (Prou. 18.). Prinium ergo peccala lua confitere D Dlite elate defendere peccata. Duo in hoc versu ad-
Deo. Hrccestenim inchoatio justilise. Et non semel, monet Deus peccatorem. Primo ut recedat 382 a
sed iieium, et quotiens peccavt.ris, totiens conlitere. malo : deinde ne superbiat in peccato. Primo , ut de
Verbi repeitio perseverantire commendatio est. Non futuro caveat: altero ut de prteterito poenitcat. Se-
potes iierum recurrere ad bapiismum. Si peccave- quitur alia prohibitio.
ris, recurread confessionem.Quare coiifitemur Deo, 6. Nolile extollerein altum cornu veslrum, id est,
cuin ipse sciat peccata nostra, etiam si non confi- nolite vos erigere contra Deum: intantum nolite
teamur? Quia confessiogeneral compunciionem. Pa- superhire, ut culpam peccatorum reflectatis in au-
rit bumilitatem, quse grata est Deo, per quam re- ctorem vestrum. Non euim defuerunt, qui dicerent,
conciliatur homini converso. Sic conlitere pecca- Non est nostta culpa si |>eccamus,quoniam lales nos
luni, et deinde invoca Deum. Nam si prius invoca- creavit Deus. Si Deus vellet, nullus homo peccarct.
veris , nonexautlieris. Quid est invocare, nist intus Sic duobusmodis solent iniqui exaltarc cornu suum:
vocare? Prius ergo cxpelle peccalum, et sic Deum videlicet aut seipsos defendendo, aut ipsum Altissi-
invita ad cor luum. 381 'aln enimdignus eris Do- inum accusando. Propterea subdit: jVo/i'(eloqui
niini nomen invocare, atque ipsius opera cseteris adversus Dettm iniquilalem. Dicendo, Non judicat
prredicare. Unde et subditur : Narrabimus mirabilia Deus de rebus humanis: non cur.it quid agatur in
tua. Quid lam mirabile, qnam quod creator crea- terris. Neque hoc, neque illo modo debetis loqui
tur.i eflicjtur, quod iramoitalis moritur, quod mors adversus Deum iniquitatetn, o Judsei.
9S5 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS ogc
7. Quia neque ab Orienle, neque ab Occidente,ne- A A reaiur a Dominoexallari, Hrec est quippe intemio et
gtte a desertis morrtibtis(subaudis) loqiiiiulur adver- ulililas psalmi.
sus Deiim iniquitatem. Jam genles, quse in his iribiis
mundi partibus habilanl, cceperunt de auclore suo TITULUS PSALMILXXV.
bene, et raiionahiliier sentire. Vossoli, q ubus me- 1. Tiluli psalmorunimauifeslantsensuseorumrpropter-
ridima plaga ad habilandnin coneessa fuil , nolile ea isi.e jisalnuishiiiliilatiirsie: Infinemin latidibus,psal-
blasphemare. Vel ila dici |iotest : Juthei, nolite loqui mus Asaph, Zttn'icitmtut Assgrios.Psalmtisisle proponilur
adversus Deum iniqiiil.iteni: quotl quideni fecerunt Asaph,i,l est, lifeli Svnago..;e,ut nonex liistitii aul ex
qui, Reus est morlis, el, Crucifi^e, clamaverunl neccssil.tie, sed in laudibus et iti exullaiionepersever.i
in liiiem. it:e snae.(Jtii psalinus.-SLcauiicuinSyna-
(Mattk. 20. 27.): gttia neqtteab Oriente, neque ab Oc- ustpie id esl, caussacuti i et jocundiiatis: quia in prin-
citlente, nequea desertismonlibus (subiiiielligilur) est j(oj<;e,
ci|>iodiciti-ainesse Jnilaeamet Israel ex Siuu. Qttips.tl-
aliqui- cxpcrs judicii Dei. nius noiitaiittiii)propositnsesl Asaph,sed eliain ad Assj-
8. Quoniam Deusjudex esl. Desertos montes dixit, rios, id csl, ad oumts recte viveul.es.Assyriuseniinin-
propler iuhahilabilem plagam , qure est in Seplen- tet-|.reiat:r diriqens. Materiap«al:nihujus est Synagoga.
irione. Si hoino judex ess t, miniis fortassis timeri Iiilentio e«t, omnesfidelesqui se t)eo \overnnl, tam Ju-
potuisset. Sed quoniam Deus judex est, jarn nulliis dieus quaui Geites cxtioilari, quatenm in voto perseve-
ut seipsosquns liic Deo voveruul,iu futuroreiJanl.
contra eun lnquatur, sed polius ab omnibus servia- re.il, In
tnr. Et commciidat Deunijntliccm , cuni subjiiugit : habiLet priina paiie dicitur Deus noLnsesse in s3ncLis,el quod
in ipsis, et quod ihicuiictacotifringitarma diano-
hunc huuiiliat, id est, Judaicum pnpulum : el hunc lica. Iu secuuda parte (ijuaJdicilur: Dormieritntsotiimun
exaltai, id cst, Geniilem : n' suum), duritia rejiroboruuiaique icrribile Dei judicium
9. Quia calix in maiin Domini. Quia Striptura P cumnieudaiur.Liidein fin» exliorlatut-,ul stia vota
sacra in |iotesiate Domini. Quia ipse solus tenetcla- tolval quisijue, ne a tci ribilircge ptiiiialur.Aitergorper-
vem scienlise (Apoc.5.). Calix dieo, vini tneri plenus
mixlo: in Dominico quippe cahce v;iinm nierum, PSALMUS LXXV.
mixluinqiii: et f;e\ contineiur. Et quasi cx calice su- i. Notns in Jutlwa Deus, in Israet magnum nomen
munt mermn vinum, qui ex sacro eloquio divinum ejus. Fuit aliquand >ul gens isia sola, scilicct Jiidrca,
capiunt intellectum. Mixliim bibunt, qui qusedani veruni D iiiii aguosceret aique adoraret, el caslerse
pure iiiielligunt, qusedaui adhuc niinime disccinunt. Gentes idola colerenl, ei Deiiiu c;eli penitus ignora-
Diluint ftecein , qm ex eodem capitint errorcm. Ju- reut. Setl per ijjsius 384 gratiam prseilicruusest
dxi, h.iiretiii, el pagani fsccemlibunt, qunriim lur- Gentihus (1. Tim.o; Acl. ii>.): et nonien suum quod
bulcnia loilidaque doctrina niinquani ab errore sepa- taniumnio,lo notom erat in Jiiilma, jam admirabile
rntnr. Et inclinavite.t hoc, a Judaico jiojiulo, in koc, facmm est in universa lerra (Psal. 8.). Nec jam glo-
Genlili. Eliijitaltis est inde intelleclus. Verumtamen rieninr Judaei, quia si apud eos magiiiimnomen Do-
fwx ejtis non esl exinanita. Quoniain nec Jutheoruiti niini dicitnr, apud nos etiaui aihniratiile.prsedicatur.
inliiiclitas , nec hierelicornm enor, nec pa^anuiiiui Si'd qiioniam illa gens a cognitione Dei errando ce-
slultiiia csl peniius tliininnta. Btbent omnes pcecaio- cidil, et iiiagnum numeii Domini blasptiemavil : jam
res lerrw prius frcceni, d, inde inorleni. Sive fwxejus quod in Judrea et lsrael nolus et magnus dicitur, ne-
non est exinanila, quoniam apud Jndrjcosreinaueut cesse esl, ut tantummodo sjiiritualiter inielligatur.
carnalia sacramenta. liibent omnes peccuores lerite, Juilrea quippe confessio interpretatur : Israel vero
quoniam otnnes in lerrenis promissionihus delectau- C ( vir videns ilenm. iiene igitur Noius in Judiva Deus
lur. Mirabilis est iste calix , tle quo hibent omnes ct dicitur, qnia ex confessione peccati habetur notiiia
boni et mali : et in quo siimunt boni unde vivant, Dei. Apeite etiaui Judrea ante Israel est iiieinoratn,
uiali untle pereanl. Tale erat et Vernuni Prttris Do- quia per conlessionem ad omnipotentis Dei perveni-
iniims nosler Jcsus Chiislus, de i]uo sanclusSimeon tur visionem. Neque quia dictuni esl: i/t Jsraet tna-
perhibet diccns: Ecce hic positus est in ruinam et gnum nomenejus .•sieaccipiendtime^t, ut alibi major,
rcsurrcclioiiem mullurum, el in signum cui contra- alibi minor sit Deus: sed ibi profecto magnuiii no-
dicelur (Luc. i.). Sic eliain in superiore psal.no men Dci dicitur, ubi pro su;e iiinjesiaiismugniludine
ipsam Scripluram voeans arcuni, 383 P.navit (in- noniiuaiur. Sic etiani in oratione petimus, Sanctili-
qnil) in eo vasa niorlis (Psat. 7.), id e.«tsententias, cctur iiomen lunm (Mattk. G.).Quod non sic peiitui',
quso male intcllectsc niortem propinant muliis. Sic: qunsi non sit nomen sanctum Dci: sed ut sanciuni
de istocalice quidam vivunt, quidam pereunt. Inler habealur ah hominihns, idest, ita illis innolescat
hrec quid ail Christus? Detis, ul non existiinent aliquid sanctius, quod magis
10. Ego autem annuntiabo in sceculum. Quamdiu ollendere timeant, Dixit nobis ubi sit noius, ubi sit
eiiiindurabilliocsseculum.CliristusetsuipirjedicabuntL inagnus. Dicat nobis etiam ubi habitet Deus.
Evangeliuin. CantaboDeoJucobctim gaudio. Laudnbo» 3. Factus est (inquil) in pace locits ejus, el habita-
illuni.qui specialitefestDeusilluruiii qui sjiiiitualiter /to ejus in Sion. Quamdiu (Ex Augustino) non confi-
suiil Jacob. Deinde prrenuntiat judiciuni, ubi prsedi- teris peccala, quodanimodo rixaris cuin Deo. Sed
cit inalos humiliari, bouos evallari. Unde et subdit:: confitendo incipis paceni habere cuin eo, et iia fit ei
11. Et omnia cornna peccaiorum confringam, etI «j locus in corde luo. In pace perfectio est, ubi nihil
exallabunlur cornua jusii. Habeul Comua sua jiecca-- V repugnat. Pacilici autein in seuieiipsis sunt, qui om-
torcs in hoc seculo, seilieei imperium, doininaiio- nes iiiotns aoitni sui compouunL et suhjiciiiut ia-
iiini, honores, divilias, ipsam quoque, quaeprseeini- tioni, carnalcsque concupisceniias habent edomitas.
net, superhiain : quibus cornibtis tainquani indoinitit In quibus ita suut ordiiiata oinnia, ut id quod est in
i.turi alios itnpetunt, alios inferimi ef iinpellunt. SedI hoinine prsecipuuin, idesl, ratio, imperet c;eleris
oiiiiiipotens Deus jutlicio suo oinuia cornua peccato- non reluctantibiis, et stibjicialur poiiori, idest, Deo.
rum confringet, et oiiinem illorum poteniiam ei su- llsec est pax quse dalur in lerra hotninibus bonre
pcrbiam ad nihilum redigct. Habent etiani j.isti cor- voluntatis (Luc. i.). Ilaecest vita coiisuininata, per-
nua sua duo Teslameula, sive fidem cl cariiatem,, leclii|ue sapientis. De hujusniodi reguo pacatissimo
caHerasi|ue virtutes, quibus se ab inimicis Ecclesirei attjue ordiuatissimo princeps sseculi hujus foras mit-
defendiini: ipsos etiain valenler impeiimt et pro- tilur (Joun. 12.), qui perversis iuordinatisque doini-
stcrnunt. Quse mirabilis Deus cum ad jtidiciuni ve- nalur. Sion vero interpretatur speculatio. Ipsa est
lierit in gloiia sua, miriWceexaliabil. Colligatergo) Ecclesia, (|u;e in alliludiiie niuratur divin* contein-
ex his verhis, uuusquisque, qualem se debeal exhi- plaiiunis, posiinodiim fruitura bealiludi;te ipstus
liere. Caveatque, sicui in tittilo prsemissum esi, ne» aperire visionis. In ista Sion est habitaiio ejus,
seipsmn corrump >t et pereat, pcccatores superbuss sicut ijise dicit: Et inhabiiabo, el iiiambulabo in eis
iiinlando, et Dominorcsistcndo. Sed poiius liutniles,, (Ezech. ¥•>.).
jtistos studeat imitaii: quatenus iu luturo regno me- i. lbi confregilpotentias(scilicet) arcum, jcutuni, et
uS7 IN PSALMOS LXXV COMMENTAMUS. 958
gladium, et betlum. In Sion, vel in pace confregit.A terrore quis homo polerit contraire ? 386 ^ec tulic
quicquid pro magno habebant, unde se temporaliter ibi primum incipies irasci. Ex tunc, cum ascende-
proiegebanl, et belluin qund adversus Deum, defen- runt equos, ira lua fuit in eis. Irascebaris lunc, et
dendo peccaia sua, gerebant. Esi eliam arcns de- minabaris : increpabas, quia converti desiderabas.
ceptionis in hsereticis, scutum duritise in iiicredulis, Et quia iraiuin coniemserunt, pustinodum lcrrihilem
gladius in tyrannis, bellum in vitiis. Hrec suntdia- inventuri snnf. Undeet subdilur:
bolicrepotentise, quas omnipotens Deus destruxit et 9. De cwlo auditum fecistijudicium. Nullam habent
confregit in pacilico corde. Deinde convertit se ad excusationem. Nam audiri anie fccistijudicium tuum,
ipsum Deum, quasi dicens: Tu, Dninine, qui con- eliam de cielo fuit eis prrenunliatum. Cselienarrant
fringis tantas poientias, hoc ordine facis. gloiiam Dei (Psat. 18.). Cseli pronuntianl judicium
5. Illuminanslu mirabilitera montibuswternts.Vere Dei. Vel, de caclodescensuruses, ut audiri 1'aciasju-
tu et nnn alins. Magno pondere dictum e«i, Tu : ut dicium tuum. Sic enim teslainr Evangeliuni: Tunc
videlicet nullum alium intelligas illuininaioreni, nisi videbunt Filiuin hoiniuis descendciitem iu nuhihus,
solum Deum. Homo prsedicat, Deus illuminat. Nec cuiii poiesfate uiagna elmajestale (Matth. 24.). Nam
exlerius sermo proficit pirvdicantis, nisi interius viiiutes cselorum movebunlur (JLIIC. 21.). Tunc liet
gratia operetur 385 illuminantis. Et qui sunt isli qumlsnhjuncium esl:
moiites seterni, nisi prrcdicatores sancii? Montes 10. Terra tremttit, et quievit. Terrena conscieiilia,
propier aliitudinemjustitise;reterni,quia semper cnm qure modo se lurbat et laborat, lunc treniere habet
Domino mansuri. Islos montes prius illuniinavit et quiescerc. Jain non inveniet quae faciat inala : sed
rjeternussol, m per ecs postinodum terram suam il- iR ' muila seniiet nnde conlremiseat lorinenta. Hinc
luminaret, idesl, Ecelcsiam: et hoc mirabiliter, quia v erunt accusantia peccata, inde terrens jnsiitia, sub-
spiritualiter. Vel mirabilitcr, idest, cum signis et lus patens horridum chaos inferni, desuper irntus
prodigiis, sicut scriptum cst: Illi antem profecti judex: inlus tirens conscienlia, foris ardens mundiis.
prsedicaveriinl ubique, Domino cooperante et ser- Jiislusvixsalvahitur, peceaioruhi parebit (1. Peir.i.y.
monem coiifinnante, sequenlibus signis (Marc. 16.). Curnexsurgerel in judicium Deus, ut salvos faceret
Qiiibus prsedicanlibus, omnes ivansuetos lerrw. Non eos qui asccuderuiit
ft. Turbati sunt orrrnesinsipientescorde. Prredieata equos, scd oinnes qui in hac tcrra propter Deum
est veriias. Dicta est seterna vita, quse non esi de fiicrunt niansueli, siniplices, pafientes, iu judieio
ista lerra. Conteniseruut homines vitam prsesentem: suo salvos faciet Deus. iioc ipsa Veriias in Evangelio
amaverunt futuram. lllumnasti per illiiminatos tnon- leslaiur, dicens : Heati inites, quoniam ipsi hseredi-
tes. Insipientes autem conturbati sunt. Inde illa per- late possidcbunt lerram (Matik. 5.). Milessunt, qui
secutio mariyrum. Inde slrepitus hscrelicorum. Inde ceduut improbitatibus, el non resisiunt in malo, scd
dissensio carnalium. Inde inimici Ecclesise. Atlliuc vincunt iu bono maliim. Ipsi hseredilahnnl illamter-
iliini pradicai sapiens, liirhalur insipiens. Ille vult ram, de qua alibi dicitur : Porlio mea Deus in lerra
cnrrigere, iste inilignatur ct irasciiur. Coiripe (in- viventium (Psal. 141.). Ijisa est utiqiierequies et vita
quit) slullum , et odibil le. Corripe sapientem, sancloruni, quoniam mnnsucii ftieruut, quouiam bo-
et amahit tc (Prov. 9.). Quid fecerunt turbati iiam et IiumiiemconfessioncmIiabuerunl: projiterea
illi? Dormierunl somnum suum. Amaverunt pr;t>- in Dominogatidebunt. Hoc est quod subjungil;
sentia, et dormieruni, idest, delectati sunt ipsis 11. Quoniam cogilatio hominis confilebilurtibi: et
prsesenlibus. Soninus eoruni est vila prrtesens. Ibi (Q reliquiw cogitaiionis diem festumagenl libi. Primum
dormierunl, ibi dticciando quieveriint. Et sic illis quijipe quando homo c.iiivertiiur ad Deum, cl reco-
facta sunt ista praiseniia dcliciosa. Quoinodo qui vi- gitat omnia inala quaefecil, qure loculus e.-t, quoe
det per soinnium invenisse sc Ihesauruin : somnium cugilnvit, aiqne ea jier coniessionein humiliter ape-
fecitilliiin diviicm, evigil.nio lecit paujicrem. Trans- rit: hnbet confusionem, hahct irisliliani, et com-
iil soinnus isle, transiit viia ista, El nihit invenerunt liunclionem. Sed Jeinde post aclam poeuiteniiam,
omnesviri d.viliantm in munibus suis. Quia nibil po- post consequulain a Deo rciiiissiouem et gratiam,
sueruiit in niaml.us Cbrisli. Tales siinl lerrensedivi- ctiin incipit recogilare quse cogilavil, ct pensare de
tisc. Talis est soninns prsesentis vitae. In prsesenti qurintis soidibus et viliis et pcccatis pius Dooiinus
florent et deleclaniur, in prsesenli aliquid promit- eiiui liberaveril, quanta insupcr ei bona spiritualia
tunt: sed in line ad iiiliiliiin lendunt. Deinde com- coniulerit: incipit inira se gaudere, divinse bonitaii
menilatduritiam cordis eorum, qnia cum lerrena dili- graiias agere: sicque gaudens in seipsum Dotnino
gunlur, cor a supernis induratur. Untle et subditur: diem fesimn agit Deo. Primaergo (Ex August.) co-
". Abinciepatione lua, Deus Jacob, dormilaverunt gitatio coufes-ionem hahet et recessionem a veieri
omnesqui ascenderunt eqttos. Inlanlum sopiti sunt in vila. Keinjuisecogitationum celebrant Deo solennia,
terrenis, ut iniras omnipoicntis Dei increpaiiones si liberatus a peccato meminerit quod fuerit, nec
non audirent. Non vigilaveiunt in corde, quia de excidat a memoria qui sanavit. Deinde postquam
iucrepatione duruni cor habuerunt. Durilia enim ostendit qualiter propier superbiam ekmuinii delec-
cortlis obdormilio esi. Ecie ipse Deus Jacob, non talionein dainnenlur reprobi, etquomodoper humi-
recens Deus, sed qui lanta mirabilia leiit in domo . iilateiu et bonain confessionemsalventur mansueli:
Jacoh : ipse nnnc increpat peccatnres, infonat iras U ' sequilur utilis admoniiio oiunibus, cum dicitur:
siias, sonrit evangelica Lulia, minalur judicium, mi- 12. Vovele,el reddile DominoDeo vestro : omnes
naiur aicrnales pcenas. Inler tama tonitrna adliuc qui in circuilu ejusaffertismunera.Justurn est quidem
dormiuul supcrbi, adbucvitam veierem nolmildain- et utile nobis, ne similiier pereamus cuin re-
nare, nei|ue in novam vigilare. Quare boc, nisi quia jirobis, sed potius salvemur, cum juslis, nt ler-
ascenderunt equos, idest, extnleruntse in superbia, rihiiein Deum qiiibus possnmus votis, et 387 l,m"
in honoribus, in potestalibus, in incerio diviliarum? neribus placare studeainus. Yovere auteui nostri
Tales sunl ei|ui eorum, quibtis tamqnain indomilis arbitrii est : sed persolvere non est nosiraruin
in xlernum feruntur supplicium. Et benc ait, Dor- virium, sed gratire Dei. Nectamen propter hocdebe-
milaverunt: quia hic incipiunt dormire. tNamperpe- mus diftidere, qua si incipiamus, quod nostrum esi,
tuus eorum somnus erit ui reierna morte. Sive ab i/t- dabit vires i le, qtn jussit, ut voveremus, ei supple-
crepaiicnetua, qua dictums es : Ite in ignem setcr- bit, quotl soum e.«t. Sed cum incircuiiiscripiuui lu-
num (Mallh. -25.): incipient dormire, idesl, ire in inen sil Dcus, et majestaie sua omnia impleai, cun-
seternuinsomnuniniunis, illi qui ascenderunl equos, cln contineat, quomodo omnes es^e possnni in cir-
idtsl, qui fnerunt superbi. Qui hic mutlo doruiiunt cnitu ejus? Sed Deusest verilas (Joan. li-), et ipsa
in divinis, ibi postmodum sepelienlur in toriuentis. oiniiibtis coininunis esl, nec mea. nec lua, uec islius,
H. Tu, Deus qui lioe facics, terribilis es, idesl, ler- aul illius. Non est (inqmt Pnulus) distinctio Judsei,
ribilis apparebis : el qnis resistel tibi? in lanlo luo Grscci,aut barbari: sed quicunque invocaverit no-
9K!> RUFINO PRESRYTEfUJ ASCRIPTUS (jGO
nien Domini, salvus erit (Rom. 11; Joel. i.). Quia A , discant formitlare. Et notandum quod non ait, Qm
crgn (Ex Autj.) omnibiis commnnis cU veriias, ideo aufert spiritutn hominum, sed ipsorum etiam priu-
media, ut in circuitu ejus sint oinnes, qni diligunt cipum : ut intelligatur Deus princeps esse super
veritatem. Qui sicde Deo intelliguni, ejusque, ut di- principes, poteslas super polestates: tanquam rex
gniim est,scrvituti seipsos subjiciunt, in circuiiu ejus regum et Doininus doininaiitiuin (Apoc.i.et 19.).
nuinera oflerunl. Et scienduin, quod voiuni aliud Ilecteergo subdiltir : Terribiti apud reijes terrw. Nec
esl commune, aliud singulare. Credcre in Deuni, dicit, quia anfert vilam, quod iiliquc ct illi faciunt,
sperare in illo vitani seiernaiii, ipstiui diligeie ct se- qui occidunt corpus, sed ct ipsum spiriium auferre
ctindum Detimvivere, oinnilius rommunis est mo- dicitur : uttanlo magisille limealur, qui potesintcm
dus. Non superbire, non occidere lioiniiiem, non hatiet, et corpus et aniniam perdere in gehcnnam
odire fralreni, non violarc in ,-e lemplnm Dei, pra> (Mallh. 10.). Vel quia spiiitus principum est spiri-
cipilur omnilius. IIoc.toinm omnes coininuniter vo- IIIS superbie, potcst ita legi, Qui aufert spiritum
vere et redderc dcbemus. Sunt eiiam vota propria piincipnm, id est, audaciamsuperhoruin. Est el alius
singulorum, cuni aiius vovet Deo jcjunium, alius intellcclus quare in hoc lnco lerribilis dicatur Deus.
casiii.iicni, iilins virginiiatcm, alius rclinquere orn- Saiicti etenim et perfecti viri, ut mirabileni Denm in
nia.cl ire in comuiuncmviiam. Voveantergooinnes jtidiiio suo placafnin inveniant, semper hic aputl se
votum Domiiio,aut hoe, aut illud, sicul divina gratia terriliilein pensant, suasqueciilpas districte judicant:
unicuiqne donaverii ct sic in circuitu ejus oinnes i|uatcnus in illo distiicto judicio injudicalitlcs fiant.
offerant niunera. Cui? Dicalur crgo recte, Terribili apud reges terrw sunl a,
388 13. Terribili et ei qui atiferl spiritum princi- '«*qui carnein suam spiritualiter regunt. Uex terrre eiat
ptim. Quia psalnius Synagogse,id est, carnali j-opulo Paulus, cum dicerel: Castigocorpus meum, et in
loquitur: rccte illis Dcus terribilis commeudatur, ut servitutem redigo : ne forte aliis iiraedicansipse re-
qui ailliuc Dominum tanquam pium , tanquani cle- probus efficiar. Esto rex terroe, et eril libi lerrihilis
inenlein ncsciunl amare, audieutes lerribilcm, vel Deus*.
11Pbrasis mendosa, qur» sic forte sarciri debet: Dicalur.... ap. reg. terrw. lieges terrw suttt, etc. Enir
* Auctornnm el retiquos Psalnios perrexerit ex- Psalmos, e tenebris eruta, modo in luceni proferi-
planare, noslaict. Qui lia:c primus in lucem cdidit, iiius. Quod si qnis operis reliquum invenire potuerii,
I). d'Alh(tne Lugdunensis Ecclesise princeps Lecto- id avilnis honis fceliciquesuccessu in lticem edal. Id
rem liis verhis in line adloijniiur : ilrec stint igitur, cnim ct nobis gratum.et reijiublicreiilile fulurumcsse
candide Lector, quse de Htilini Comnienlariis iu sibi persuadeat. VAI.LARSI.

COMMENTARIUS

IN PROPHETAS MINORES TRES

OSEE, JOEL ET AMOS,

RMl AWILIIIM PMSBYTIRO

OLIM ASCMPTUS.

389 Fidicen itle sacerrimus, tamqtteregnandt arle (2
nobilis, qitam canentli, bealtts videlicetDuvid, cntime-
randis legis miruculis, frequenler interserit, Conlile-
mini Doniiiio,quoniam bonus, quoniam in seculum
misericordia eju;'.(P al. 105. elscqq.). Sive enim spi-
riltiaiia , sivecorporalia dona considerts, consequenier
ul aqamtts saltem auctori rwstro graiias, ctti referre
neiititiuttmpossumtis,commonemttr.Qua lamen sedu-
litute iiikiljocunduts,qtta oblationenikil cstpretiosius.
Ipsa siquidem esl ejus clemcnlia,nec donis tassnlunec
secitlis: qtta devotosfarit, tngue oblinendi,qtiodpos-
cimus,pleriimquedignos videri. Et nos perinde kanc
* INihilsimile Antitjuilasmemorat, fuisse olini a
Rufino adornattim. Eo autein miiius htinc in tres Mi-
norcs Propbeias Commcniarium. Veruin hujusce
i/'i hosliam grali pectorisofferentes,confidamus nos
udepliiros,quwprecamur, cum ea quw poslutavimtis,
jam vidca.nurasseculi. Salomonis quippe volitminibiis
" disserendis, dispositionumejus giotiatn siimus, in-
qiiantumpossecontulil, exsecuti: ita ttl ntisquam nos
consequentia(penes qitam explttnulionis390 f'cee(
esse auclorilas ) tlescrerel. Hic autem prcecedenlis
fructus industritv,sludiosumcommendallaborem. iVe-
que enimest, qitod acrius incitet ad inqitisiiionem«o-
vorum,quam pracedeniium votiva peiceplio, sub tam
pio prwcipue Domiuo,qni eslad lnrgiendum paralus
en, quibttstios mandavitinhiare. Nec operis ipsius de-
Operis Auctorem nos delcgere argumentis non
iinprobtbilibiis in Prsefatione, quam videsis, conaii
suinus.
 %i IN OSEAMCOMMENTARIUS.LIBER PRIMUS. 902
bemtts proftitidilate terreri, ne post fiduciw pignora jt\ nitas : tamen upud Grwcos,et apud d Syros exstitere
recepla, trepidalio non solumignavos, sed etiam ingra- nonnutli, qui scripla eorum disserere niterentur. Ex
los pergal arguere. Explanalionem itaque " duodecim quibus mihi sane pttuca aliqna sancti e.liamJoannis
Prophetarum, qui Minores non pro meritis, sed pro Ccnslanlinopolitw Episcopi legere contigit; sed suo
nurnero versuum nominantur, aggrediens, vos primo, more, idest, exliortalioni ttragisquam expositioni 16-
qui mihi hocopiisindixislis,'admoneo,ut ad prcmeren- lam pene operam rommodanlis. Origenes e autem pro-
dam inletligenliamveritatis, piisel inlenlis precibusmc prio tenure decurrerts,altegoriarummagislepida, quatn
adjuvelis. Deltincnostri operis ut Lector agnoscat, et historicarumexplunationumsolidael lenenda componit.
quamsim Editiottem seqttutus,et quo prwcipue b consi- 392 ' Itieroiiymus porro el ingenii capacis vir et
deralur muttus Itoc difficillimwexplanationisassumee- studiipettinacis, in propltelarum qtiiilem libros com-
rim : ut si et ipse de eorumnumeroest, quos cura lec- menla digessit, sed quasi inter genuinas traditiones ire
tionis exercet, haud de nihilo me fecissecognoscat, ut conlenttis,de perqnirenda consequentia s nihit aul vo-
istam postremamEditionem, qttwsectindumcHebrwum luit, autpotuitsuslinerecurarum.lta, vel ver atlego-
appellatur, eligerem. Quartdoquidemin prioribus Edi- rias Origenis,velper fabulosas Judworum traditiones,
lionibuseloculionesvitialw frequenter sensum vel doc- tota ejus defluxitoraito.Citmergomiluvrderenturmulla,
trinw,vel narralionis dirumpant, ul divinationemagis quw sttnl uiilia, prwleriitse, el religiosam erga Domi-
quumconditione [Forte cognilione]opus esse videalur. mim,et uiilem erga Itominesoperttm^jttdicavi, si, obe-
391 Poslerior aulem isla Translatio, elsi non mul- diens vobis,explanalionemprophelarum, prout caplus
lum ipsi contextui sptendoris adjecit, tatnen eloculio- nosler adjulus divina gralia perlulissel, assumerem.
ntim integrilate, illa quw diximus interceptorum sen- Atienlii ergo, ad cognilionemopeiis, ineittibusacceda-
suum damna frequenter evitat. Jatn vero cum apud '" mus; ul et quam mulla late, quam mutta acule, quam
Latinos in explanandis tnaxime prophetis, quamvis tam omnia pie et consequenter ab eis sint prolata, cer-
fuerit continuala, ul viderelureliam conjurala tackur- namus.
a Nunc isthsec, non in omnes quidem duodecim, signari ab eo velil, puta Abrahamum Beth-Rabanen-
scd in priores tres tantum Explssnatio superat, sive sem, ct Hananum Adiabenum, qui sextoexetmic sai-
quod reliquos libros nobis setas invideril, sive quod culo floruerunt. Ipse adeo se recentioris multo alque
eos ininime Auctor elaborarit. vulgo crediiur setatis , notaret. Tu prsefaiionem no-
b Malim rescribi consideratu, idesl, inluilu, intel- stram consulito.
lectu, fine, etc. e Origenes aulem , inquit Hieronymus in Praefat.,
c Porro illi continuo adhreret, et primas defert. parvum de hoc Proplteta scripsil libeltum, cui huuc ti-
Maximeinitio subseijuentisCommeniarii in Joel, cum, lulum imposuit, jrrtp!TOUitSi; wvoptio-fivi iv TU 'ilo-»i
inquil, percunclator accederet., ottazzt Editionem 'Efputp, hoc est, quare nppellatur in Osee Ephraim :
[sunt enitn plusculw]deletjissem: nolavi videtieettdli- volens ostendere, quwcumquecontra eum dicunlur, ad
mam, qttw secundum Hebrseum vocatur, quod in ea hwreticorum referenda personam; el aiitid volumen
magis eiocutionum esset inlegrilus, quw vel docenlis «XE''JJK/\OV, xal «TEASOTOV, quod ct capiie careat, et fine.
affeclum,velcomminanlisexprimeret.IpsiusergoTrans- f Neque illud verosimile est de Origene suo scri-
laiionis judicio comperitnus,etc. Potuisse aulem Ru- psisse luilinum , quod magis allegoriarum lepida,
linuin hsec de Hieronymiana Scripltiraruin Vcrsione quam exptanationum solida conseciatus sit : neijue
seniire unquain etscribere, credat Judams Apella. hoe de llieronymo , quocum iniinicitias gravissimas
d Hujusmodi quidem opus S. Ephraem
Syrus, exercebat, quod ingenii capacis vir, et studii perti-
inagnus re et cognomenio, condiderat, quod etiam iu naeis fuerit.
Grsecumjam tum potuit converti, neque enim Syriace s S. Dociorem tueri ex parfe'in Prsefat. Tom. VI.
p
"
Nosirum scivisse, litcile adducor, ut tredam. Sed conali sumus.
quoniam non untim quempiam ex ea lingua, sed non- 11Emendamus ila pro indicavi, quod erat aniea.
nullos laudat, erit funasse qui, recentiores alios de- Qusedanialia ejnsiiiodi inferius laciti castigavimus.

COMMENTAMUS IN OSEAM.
ii-
. J..IIIIIW I-.I.II ..i j-^i* I

LIBER PRIMITS.

CAPUT PRIMUM. D regum rctatesque constituunt, ut quse sunt, sub eo-

rum commissa temporibus, bistoria docente, noscen-
Vers. I et 2. — Verbum Domini, quod facltim est les, faieamur eos dignas ingenlesque caussas invec-
ad Osee filium Beherim ira diebus Oziw, Joalhari, ct lionis bahuisse. Et Regum itaque et Paralipomenon
Acaz, et Ezechiwregum Jtida , et in diebusJeroboam coniinetur annalibus, quod cum hi, quorum iiomina
fitii Joas regis Israel. Principiutn loquendi Dominum sunt pramiiss;», regnarent, lota quidem Judseorum
in Osee. Ex usu quidetai, quse diversis lemporibus gens idolorum cnltibus essel inquinata : decein la-
sunl gesia narrantium , commemoratio quoque re- men iribus, qur» a divisione sub Jeroboam facta, ls-
gum videlur effecia , ut. cujus seculi texeretur histo- rael vocabantur, et ullimis sacrilegiis squalereni, et
ria, nosceremus. A prophetis lamen longe niagis ob- impendentibiis sibi calamitatibus urgerentnr. Qua-
servari fuit necesse, quia licet non siui|>!icilcrmu- tuor itaqne regum de Juda, quorum videlicet tem-
nus hisiorisepersequantur, ut ea videlicet, qu;e sunt de
pora vaticinii ejus contingebat ajtas, et unius quiSed
gesta commemorent, sed impetu quoque [Forte quo- lsraelis parte regnaverat, intulit mentionem.
dam] vaiicinaniium futura denuncianl : lamen quo- cum prophetiam fuisset exorsus , hi quos dixit pani-
niam non ea casibus, sed judicio ventura coniiuen- bus illis prsEsidebaiit. Post non longum vero tempus
danl, et ad ejtts principis arbitriuin dispuiaut, cujus Za-
aptid Saiiiariam iinita domiuali» est. Si(|uidem suc^
violalas leges, et pollutas srcpe cereuionias comjue- charias filius Jeroboam, qui sexto jam niense per
runtur : ordinate nimiruin in fronle operis vocabula cessiouem obtinebat imperium, civili seditione, idest
i
9G5 RUFINOPRESBVTEROASCRIPTUS 964
Selltim rebellante, consumtuscst. Selltim vero, cum /Y.Neque usqne atl nomen cdnjngis tantnm tolerans,
uiioapuflSamariainmenseregnasset, ascemlitManaen contumeliri!quoque iiaris in se jnre [Forte jura] lur-
filiusGad, ct diclnm praicedentem lyraniiiiin, insiau- baret : ul incerlai «obnlisgeuifor crederelt.r, quasi
rala rebeHione.consiimsit.Atque ipse jicr deceman- qui filit.s alienseohsccenitaiisaiuissei.
nos liiiiinlliiariopotius imperio,Assyrioruni regi.qui Non )iie amem lugit quania dnctorum homintim
Snl appellabalnr, snb tauto tribulorum onere, utege- fuerit in loci istius opininne contentio , na ut regio-
stas aperta esset, fanmlalus est. Jamergo in illamde- nes integrre super ejus asserlinne dissentianl. Nam
cem iriiruuin portiouein, calaniilattini excitalartim Pal.csiina et ^Esiypiusal ique omnes, qui Origeuis
tiirbinesirrnehaiit. Sicque adlmc, regno apud Jernso- anctoritale pluriinnm cnmmoveniur " , eonjugium
lymilas manente , deccni trilius nbstulii denunciaia isiud ab Osee propheta negaiil corpnraliier insti-
caplivilas. Pnslquamergoad lines Assyrio^pnpuliSa- lulum. Sed quoniodo plerat|ue proplieiis Jn spiritu
maria: migravcrniil, sauctus 0>ee [An(. sanclscOseas] gesia narranlur, ila has aiunt ctini mereiricc nuji-
in Juda re:jione consistens, Ezcclurcregis, fainosmn lias, in verho tantuin luisse completas. Neque enim
niiracuiis tempus aspexit , et sub ipso, eliam valici- teiuporis illins 394 expetisse rationein, ut conlr.i
liandi iniinus exercuit. Ergo quseIsraeli jani pemi- insltula sacrre Legis , qusedenunciaverat, nefarinm
cies iinminelial, unius lantum parlis ejus juiiici, em esse cuiii mereirice consoiiiuin , Osee ad concionan-
iiominavii, sub quo prophetare cottpissci. dinn progrediens lasciviret, ct exerluiiis in peccaia
QIIOIIatitem posml, Principium loqucndiDominum * censurani, priuius ipse commitierel, quod toius po-
in Osee, id uimirum videiur (istenieic, quia ipse pulus consequenier arguiset. Quam aulem «sel in-
prius sit ad lioc uenus sermonis adscitus, nun qund r,~ ciiiiipelens, si ad defensioneiii tlagitii objiceret per-
propheltc rinienon fuerint, 393 Climel beatorum sonam jiibentis, asserens niniiriim, se quidem.qnan-
Hclirr.el Ilelisci, et aliorum plurium, eadein regum tum ad inores suos respicit, foeiliiatemillam consor-
bistoria, gesta dicluquc coiiimen.oret; sed qin>deo- tii faiditer hortuisse, sed cessisse auctoritati ejus
ruui quisque, quod |irseuunciahal,etiani lileris inan- Duniiui, (|ui ad arguendos populos eum destinassei.
dare atl .sempilernam memoriam, jiihereniiir, oj>e- Videreiur prorsus materiam inisiouis potius, quaiu
ratn Osec prinms assumseiit. Ncc sane dilliteniur, fnrmidinis attnlisse ei, qui ex cjus persona ob-coeni-
beatuni Davidet sapienlissimum Saloinouein, Evan- laies alioruin arguendaspiHaret,quem ipse cominissi
gelio ct Aposlolis fesiibus, legitimosprophclas, dicta a se llagilii prrjcdicaretauctorem. Quseritur el qno
sua literis tradidissc ; sed tainen inter illos ntojtie hoc per lolain legem , vel prsecepti, vel facli, simili
istoiuin scrijda, quns b niinc explan.ire leiiiainiis, fiiliiatur cxciitplu; sicubi videlicet Dominnsnosier
lion parvain esse diirerentiam .perilus leclor atlvei- faciendnm quipp am adversum pratceptamnndaverit,
tet. llli eiiini iicet aliqua de populi cnptiwiale uixe- qtioiiiin iiiique iransgressures , denunciatis per pro-
rint, tainen quasi quictis iiieiuibiis, id est, nulla niali piietas cladibus, ultum ibat. Ad quod doccndum, si
vicinitaie trepidaulibus, ea quaj olun forc ennspexo- iinpt ratuni beato Abralisu pariicidium proferamr,
rani, |irsetinebant. Ili aiitem inier ip-os positi ulno- ij>so
d
line nperis, quanqtiaiii ante lempora legis editi,
lium fragores , allonilis oniuiuo jieclorilins, quippe couimoiiebimur,non tiuctileiiiiam ccedis, sed pieta-
1)111 calamitatum ctiam parlicipes reddcrenlur, quasi teui ac lideru patria; menli eleclam. Unicum eniin
lacrymosis queslihus loliini exsequuiitiir, el atlcciuiii olfercbat, qtii habehal reprouiissiones, cui dic um
Douiiui noslri, qui ad vindicauduui niinis segre co- eral, quia tn Is.tac suscilabitur tibi semen (Gen. 21.
gatur eflinguni; imploraules, quidem inierduui di- (C 12.) : osiendens quod possit Deus, eiiam a ntoriuis
vinrc miseraiionis auxihum : cseieiuni tjuasi stilo tra- excilare. Veruiilameii, ul atlversum limoreni irus-
gico, calaniiialtim ordiiiem persequenles. Principiuin Irnudai promissionis crcdulitas lixa eum tuebaiur :
ergo istoruin vatuin , qui hac prsccipueappellatione ita nuu sivit Deusiu exitium usque pueri devntionem
signaii fueruni, ut piophetseiioininarentur, n bcato pareiilis excurrt ie, sed compressit iinniolaturi ma—
Osee susceptiuii esse noscamus, qui inoiuni etgene- iium, exploratre virtutis inierjeela laudalio. Claruit,
lis sanclilate cons|)icuus, lalein opcraui cuuctouaio- inquil, quod soluiii vului puhlionre,nihil apud te vel
ris assuinsit, ut sustinerelpcrsuiiain cl redempforis, amore, vel hoiiure meo esse vebcmeiitius. Nune jani
ct jndicis, quod |>er loluili opus clarius apparcbil. jiarce sangumi, (jueuinec ab aiio licehat nec a lc de-
Veis. 2. 5. i. 5. — El dixil Dominus ud Osee: ccbat elfuudi. Nee taineu saceriloiis videaris munere
Vude, sume libi uxorcm fornicttlioiiumel ftltos fonu- deatitutus, eccearies proptcr te assisiit, cornua ve-
Cittiottum: quia fornicunsfornicabitur terra a Uomino. pribus illigatus, cujus viia, ut absolvendolilio pras-
Et abiit, et accepil Gommorfiliam Debeimm,et conce- sens valuit deferre suljsidiuui: iia el futuruiii mere-
pil et peperit filitim. Et dixii Dontinus ttd cum : Voca bitur signate inysteiium. In negolio vero heati Oseae
nomenejus Jesruhel, ijuonitimadhuc modicuni,el visi- iion soluin imperata , scd eiiam implela inultisqui:
tabo sanguiiiemJesruhel supcr liomttm Jcltti, el quie- teinporibus frequeniata perinixlio, nec operis hone-
scere facium i egitumdumus Isracl, el illa die cuitte- state nec jira.cejitiaucluritaic videtur posse defen.ti.
ram arcum Isracl in valle Jesrakel. Nutandricousue- IliiCadjicilur, quoniaiii i.i ipsis quoquc figuris pto-
litdo, immo d.guilas sanctorom virorum, quud jiost- phetalis non b fuerit ordo servatus. Namaif signilica-
quani ad id decoris asceiiderinl , ut tiitgua euruin, -.p. tionein Tribuum, qu;e quasi sub Deicoiitubcrnioet
quasi calaino aciibse, Domintis nosier utalur, nou societale degenles, in ndulteiia, iilest, sacnlegia
soliim dicla eorum, scd eiiatn gesta, houore prophc- [iruruperant, a^suniitur inulicr prustiiula quse la-
tico veslianlur : eiiuiiciandist|iie inystenis, vel do- incn nubilis, castilieala cuiisortio, lilios HOIIde 11gi-
Ccndo |ionalit operain, vcl gerendo. In ips.i crgo tioso, sed de reverendo conjnge, idest, vate susci-
compelliitioni.se\ordio: llnc, ini|Uil, hcal'j Os.re s.i- pial, cL in honoreiu nupiiarum, prscieriloruui oblifa
ccr ((niiiiioi-iuipcravit,ut, et proposiii sui ef sangui- vitioiiini, loecundilatemagis, quain libidine perfrua-
Iiis splrndore ncglccio, vilissiuiaefoeniiiisu,ac vnlga- tur. Quoinodoergo i.^tamtilier, quse inairo nilibus il-
liicr |.iuitiinlse, |>erniaiitale consorCuuijuugerelnr. Itistratur insiguibus, geiilis illius jirubabitui-ligurarc
" S. Ilieroiiyinus in hunc loctim, Aliii.ulemnon delendi velil beatutnOsee, qui non ob caussamluxu-
primum omniam Propketarum volunt [uisse Osee riw, tion libidims, non propria fecerUvolunlale, sed
sed osiendi, quod kwc, qum sequunlur, primum ud Dei paruerit imperio, ut quod t/t islo carnaUlcr iegi-
OsecDominusstl loquulus, etc. i/t Deo factum, spiriiuainer probaremus. Videsis
>>lla nus repiisuiuius itunc, pro quo aulea con- mus, Prtfal.
ejus
Irario scnsu tnc legebatur. d Antea erat co/timoue/itmi/r.
« Ab liorutn |>aiiibusstat sanctus quoque Iliero- c Heic fuerit pro fierit restituimus ; aliaque ejus-
nymtis, (|til hoc liguraliler dictum conlcndil, lamelsi, modi superius.
Ul iulcrius obscrvabiinus , el juxla hisLoiiuuiposse
 9(5 IN OSEAMCOMMENTARlUS.LIBER PRIMUS. 866
porsonam, quseanie huplias ohscceniiaiis vitia nnn iA et aoui et accepn GomerfiliamDebelatn,el eoncepilet
exlidriiiit, sed cum in saoro jirins Doinini sui con- peperil filium. Et dixit Dominusad etim:Voca nomen
Et-.vtio
conslitisset, lurpilmlinem seclata describltur? ejus Jesrahel, quoniam ndkuc modicum et visiabo
Ilis cl aliis pluribns argumentis docere cnileiidunt, sanquinemJesrahel super domum Jehu, et quiesccre
meretrici prophetam corporaliler 395 no" fuisse faciam reqnum domus Israel, et in illa die conieram
cominixluin. arcutu Israel in vttlle Jcsrahet. Freqtientatus hic per
Ad quod e regione Syri, et qui connuhiuni illul sacra voliiniina a Deu iinstro sermo deprehendilur,
carnaliter opinanliir implelum, nnniinum prrccipue ul sacrilegia nomine lurnicatiunis acctisel. Quiaenim
jlteslaliune nilunlur. Quibus evidenter et iniilier, et iiilus in Judsea Deus unam genlem qnain sibi socia-
ejus tam paremesquam regio puhlicatur, aique con- ret, elegerat, et qilasi inslar conjugis, intervenienti-
junctionis negolittmsecutis foetibuscomprohaiur. Ad bus legis tabulis, de qua lilios insiituendo generaret,
devoiioiieitlautein magis prophetse, quam ad susce- assuniserai, eosappellai pudicos, qui inviolata reli-
ptam ab eo temerationem legis debere revocariquic- gionis jura custodiunt; iilos vero econtrario turpes
quid coiilra conslietudineinmnrum suorum per ( be- atqiie jiollutos (jni cultus sacri fcedera, errorum in-
dientiim curarit adjungere. Qtiainqtiain illud opus fectione et hseresis conscctalione violaverunt. Qua
hone-talis " quoque potuerit ral one d fendi, id est, imagiue uiiiiirum et magniiudiiieincaritaiiserga pios,
ai pudicsein reliquuin conjugi et muiius a profes- et vehenientiani sevcritatis, qtia hosce impios perse-
sinne mereliicia fuentinam tiaustnlissei. Ejusmodi quatur, expressil: quia nou solum sicut censor aut
ergo inler se dispuialione ccrtanles, ulramqiic opi- judex, sed quasi fremens ad viiidicandum maritus
nionein redtiidere suspeclani, cuni revera ei cotu-^ insurgat.
pendiositis videatur et tulius, ei ad signilicalioiicin *" Sed eum ad id iiitelligeiidunisito tenore decurrat,
reruin accommodaliiis,si res spiritu gesia crcdatur, qusercndum est, quid egerit tanti schemalis appa>
Ul qucmadmoduiiibeaius Jereinirts de Judere fiinbus raiu. Quid enim opus erat, ut non simplex narratio
non recedeus, infodisse lanien iu regione Paithorum hsec oiuiiia conliiieret, sed imperarefiir prophelse,
vestiiiienlu n lumhare describiiur : sicul sanclus sive in corpore, sive soluin in imaginibus, cum me-
Ezechiel inedio captivilatis t!ahylonic>>coustitiiius rcirice ineunda coujunciio ? In quo sane loco pie con-
in templi Jerosolyinitanospedaior imlucilur,iiuagi- dilequecogiiaiuibus, proiundum etdivinse benignita-
nes ulique solas luiomin etaeiutnii, lijiige aliiii jiosi- tiset jiropheticrEdignitatis occurril. Detis eniin nosler
lus, cnntuendo : ita etiam beaius Osce inuliorum qui providenliam suam liumaiiis reiius interserit,
gesia leinporum signatiuus, pcr iinagiiics cong.riias consnlit quideni in commuue morialibus , scd quasi
tam culparum setieni videril, quam peenaruin.Ctijus eos tanium liomines existimet, (jui reverentiam de
saue iiiuneris testimonio sub qu„vis opiuiouc pro- inoruin viiuiiibus fneriui assequuti, ipsorum se os-
penso , rcverenliri pruphetaniis api>aret, quum niini- tenilit judiciis commoveri , tumrjiie pra?ceptis tum
rum persona Sualeruin condiloi videtur induete, tit iinaginiiius ipsos ptsecipuefcsiinat insiruere. Vel lioc
de laelisvin, judicioruin quoque divinoruni ratio cnl- itaijue voleus o^tendere <|Uid prseinisi, gravissimum
ligaiur, laniaque iuler aeieinuiu DoiiiinumCLlidelein vitleiicet se sanctorum virorum habere respeclum,
servum necessiiudo consislat, ui ulriusque quasi nec in levi ponere eoruin qucrelas, vel certe quod
existimatio in:scealur : ei si propheln: actio diluenda sanctorutii soleat orationibus mitigiri , cum lempus
est, divina* (juoque |Hetali excusalio videalur com- est, ut incipiat proferre vindiciam : apud illos prius
niodatura. Sin auiein opprimit et tlepellit nostrse ai- (j negocia quibus sit acceusus allegat, ut explanatione
testatioiiis obsei|uium quicquid icriim est super- meritoruiii interveiiiionis impedimeuta submoveat,
gressa u ajesias, idein quoque sibi coniplacitis ineu- et eos (juos evperiri poierat senteutisc moratnres,
libus aucioritalis rutribuat, til hiimani examinis ne- priininn a sua |iarle constituat, secuiiique horteltir
quicquam e^ere doceantur. Quod quideui et Apostoti irasci. lnie est lllud quod cum beatus Moyses explo-
Paidi censura denuniiai cum dicii : Jtfj/iiitutem pro ratores terra Reproniissiouis de siiigulis dtiodecim
minimo esl ul a vobisdijttdiceruul humano die , sed trihus desiiiiasset : reversii|ue praeter duns, omnes
neqtiemeipsumdijudico,nilul euimtnilticonsciussum : reliijui ignavum poptilum lerruissent: ipsum quoque
Qtti atttemjudicut me Dominusest (l. Cor. i. i.). Suh beaum Moysen seditiu evorta conquassavit. Sed
una it ique e.idemque reverentia et prsecepiio condi- cum ad tabeinaculmil confugisset, Appuruil, intjuil,
toris el propheiseactio constiteruni. gloria Domint, et ostendens quanti eum faceret,
Notandaautem diligenter senes et crdo dictoium qiianifjue omnibus illis fiopulis anleferrel, Dimille
quse illi sensui polius allutlti, qn >nun viderelur cor- me, inquit, «I deleam897 poptilumistitm, et faciam
poraliter implela comuiixlio. Vttde, inquil, sume libi te stiper genternmulio majorem, quam kwcesl (Exod.
iixorrm fornicationumet (iliosfornicatiortum,quit for- lii.). Ex quibus sermoniiius, quid apud eum vir san-
iiicuns fornicabitur terra a Domino. Atqui iiludtem- ctns posset iiitciligens, indignalioiiemjudicis prutinus
ptis iion cxurdia sacrileguni [Eorte aliquitl dcestj, initigavil. Sic et cum teiupio Jerosolymitaruin Raby-
quse noinine fornicaiionis accusal, sed jain ejus pus- lunicsc captivilatis iiiiminerei eversio, Ezechielein
trenia tange.bat.A lemporibus quippe Jerubuan) prrc- prophciam , coiitemplatione du ntaxat spintus, per
cip>,e reiigioiiis fueiat inchuata corruptio, et com- ) adyta qure olim lueraut veneranda circumagit, ut
mendala populis cultura vacearum, quaemnltis rcta- H qualiter popnlus peccarei, aspiciens, desinerct admi-
libus sine inierpolatione permaiisii. Ilis vero jam lari, si lierel in coiiLrariumlanta niutatio , ut gcus
diebus, quibus beato Osese Valiciuii munus imponi- siugulari nuper venerauone sublimis, vilissiinedis-
ftir, noii ijrsevaricationes,sed potius ulliones 396 penrel.
b
incipiiint exoriri. Quod ulii|Ueab illa signilicaliune Ha ergo et beato Oseae,per qiiem imminens populo
dissentit, quam nssunila in cuiijngium meretrlx vi- uuiiciubalur exiiium , pro quo videlicet niliil erant
debatnr osleudere, indicans cain contumeliam, quaui pareiiiuui vahluia meriia, niliil prophelarnin vall-
Doiniiius longo tempore laturus esset. Jain igitur tura sulfragiu, uegotii similis indicitur apparatus:
quid denuntiaiioiiisordo couiiueat, videamus. qualetius in stto seutiat el jierpendat exemplo, ulriini
Vade, sumetibi uxorem fornicationum el filios for- illum coiituineliariim aggcrem vel possii Detissusti-
nicationum,quia(ornicans\onticubilurlerra a Domino: nere, vel debeat. Personam ergo, inquit, assnmilo
a Lege, conjugismunus, si a professwne,etc. Hie- figuram, evincal, ldematque Nosier exemplumurget
ronyiuus, jVec,inquil, culpttndusPropheta, si mere- Jeiemise, qui ad Euphratem alisconderit lumbare
triccm converteritad pudteiliam : sed potius laudan- suiiiii, etc.
dus, quod ex mala bonatnfecerit, etc. Atque hoc ad- b Scriptum vitiose erat tttrique; paulo etiam post
versus conientiosos, quos Etknicos, aut Elhnicis si- de Belain duobus verbis.
ihilesvocat. Cxteruui iu Prsufat, ul iactutn iJ per
>iti7 RUFINOPRESBY.TEROASCRIPTUS 908
viri benevoli, sed jamdiu meretricios mores in con- fi. i viebat ausui, criminibus sorduisset, Jehu filium
juge sustinenlis, et suscipe iilios qni vel habeanlnr Nainsi Helisens prupheia, ex prseceptoDei, in assu-
incerii, vel alienseobsccenitaticiwiscqncniiusrippli- mcndniii imjieriumsuscitavit. Qui paribus de caussis
ccnitir, atque cxperire ulrum (|ueas coniinuatam ha- severiiatc coinntoius , onineni Achabet Jesabelis fa-
bere patientiam, ctan credas veicris siiigularcinme- iniliam, cunclosque Baal Idoli sacerdotes pariter et
dicinam doloris, si vel desidio [dissidioj libercris ab iniuistrus inicrnecione delevit. Pro quo ultionis ofii-
ea muliere, qnani numquani per beneliia, quaiuvis cio |>romissuuicst ei, qnod posteri ejus usque ad
niulia, correxeris. Sive igilur in solis uientis alTecli- quariain gtiieralioneni Israelilicn impcrio prseside-
bus , sive etiam in negoiiis fcedi corporis imjiurala rent. Verum quoniain et ipse Jehu , et ejus filii vel
conjunctio, prophelre honorem videlur aspicere, qui nepotes non relinquendo saci ilegia Jeroboani, per-
uf severitaiem judicis lideliter inilicnrei, gustum didertiiit iusignia su.-u devoiinnis, qu;i persequuti
ejus, qua Deus afliciebatur, seniii injurise,atque rur- fucrant culiores Baal, colendis videlicet Samarire
suni quasi ohligatio lierel tilliouis in impios profe- vilulis iuliserenies, di\crsisque niorum criminibus, ut
remlrc, hoc ipstiin (jtiod propter signilicaiioiieni rei CulLusprnplianitalis cxigil , servientes : in hus quo-
" indignamse projiheia coutumcliampertulisse. Igitur que, Jehu videlicel pusieros, qui Aclialifamiliamde-
cum idonea qunin diximus parabohi!catbsa iuisse vi- leverani, ideo dicitur ira consurgere, ul illorum, qui
dealur, nos jain ordinem ejus perseqtiainnr. ab his extincti fuerant, saiiguinem vindicaret : non
Sume, inquit, libi uxorem fornicationnm, et filios qund eredes luisset injnsta , sed qiioniam qui illa fe-
[orriicntioiium: quitt[ornicans(onticabiturlcrra a Do- . cissent, per imilationem ciiininuin decus jutlicum
mino. Ad idininascrnioiiis Ilehrrei spectal ista geuii- *,* perdidisseni : et siniilia illis, quos deleverant, exse-
natio, (aciens (aciel, loquensloquetur, et cuiera in qneiitlo, iransissent in numerum et socielateinreo-
hunc modiini. Sic crgo eib [ornicans fornicabitur. runi. Sicquc viderenlur ullione digni, quos scelera-
Posset autem elocutioiu huic suhdere discriinen ad- toiuin gladitis pereinisset: quem colorem in Scriptu-
biberi, sed non est iiegligenduinveniensde Scripiu- rts eiiam frequeiuaiuni lacile iiionstraremus.
raruin inore compendium. Noia sane, quud uninii.e Ergoposscl, inquam, dunbus modis versus pro-
fornicalionis, non tam iiietindje prscvaricationis tcm- plielicus explanari : hoc videlicet queni pr.cmisimus,
pus, quam subeundrejam captivilatis nppellet. Nec et altero qui scquetur, si non illiiin magis piocessus
inconsei|uenter. Qnia enim niatcriam dainnationi operis coiiiiiiunircl. Nomine cnini Jestahelis, gei,-
prophaiiariiniiiienliuin fecit ohscoeniLas,ideo caussse teni ipsain : nomiue vcro Jeiiu , regnnin geniis vo-
suse noniine poena:c signalur, ut dicanius forntcaii luit indicaie : idest, 393 eccejani lempus advenil,
populum , cum pro furnicalioue tla alur : quod ul populus lsraclis , qui \el in Jesrahelis valle vin-
quidem inprscsenli loco occasinnemquoque inagnam ccndtis est, vcl uiiieiii regiain liahet in eadem valie
docet habuisse. Nam tiim liqueat, non idcm csse jiosifam, ut qui regeni habet tle Jehu stirpe venien-
pcenam ijuod culpani : (juippe ciini isia honesto ad- teui, vini dehitu: uttionis incijHatexperiri. Deniquc
verselur, illa pelulaiuia: : sali.-quoeoinpaiaiuin sil, ad confiiiiiaiioiiein istins iiilelligentircsubjecit, Et
dchniiionein rerum, communione noniinuni neuli- quiescere[aciam regnunt domus hrael, et in illa die
quain posse coiiliuidi, afque idcj poenainesse quod conleramarcuin Israel in vulle Jesraltet. Visitationis
culpam : haud uiiqtie de nihilo pionunciavit fonii- proinde aniiuailversionem, quietein vero, liiiein ap-
calorem populum , quo teinpore lnala caplivit.uis peilavit impcrii : quud ut u.ruinque planius indica-
esset aditurus. Sed quia noverai ip.samcasiigalioiiem(j rcl, CotKeraui, inquit, ttrcum Israel in valte Jes-
pro diversitaie meiiiium promoluram, et alius licri rukel.
aflliclione meliores , alios impudentia ncquiurcs , Veis. G. — Et concepitadhuc, et peperit /i/t/un, el
393 n>er'l° d>c,l>cliltos Pro iiiipicuilequam in suis li- dixil : Voca noinenejus, Sine misericordiu:quia non
nibiis jii:rpelrabant, esse supplicia lattinis, ct in addam tdlca mi ereri domus [llter. doimti]Israel, sed
ipso capiivitatis tempoie, quosdam emeiidaiioiiisin- oblivioneobliviscareorum. Quia stalucrat, ut exitus
signia , quosdam vero criminis aiguinenta captuios, leruin iinaginiljus,qux furent eurumdein d judices,
secunduin illud quod alihi comminatur : Scrvistisin prsevenirel, filia quasi naia describilur, qu.u susce-
tena vestra diis, quos nescieruiitpalres veslri, servie- pent vocabuluincalantilatisalienai, idest, Absquemi-
tis diis alienis in lerra non veslra. Quia ergo eaiu pro- sericordia. Non enim, inquit, uddum utlra misereri
phanitatem quam perpclraveral gens libera, celebia- domiis Jsrticl, sed obiivion:,obiviscar eorum. Hts ge-
vit ancilla , in mediis quoque sujipliciis lornicaiura ininx pondns senientia:coiitiueiur. Netjue eniin su-
praedicitur. luin ait, tenipore iiiiscriaruin misericortiiaiudencga-
Primus auicm lilius quem quasi peperit meretrix, bo, sed eos nec in memoriam iiieani redire permit-
nominc ipso, cui imminel captivitas , regiouis indu- tam. Essei eiiini, licei in extieiuo languore,solatiuiii,
cilur. Ait enim , Vocanomenejus Jesrahel. Quo vo- si vel quociiiiiqiieletnpore memoriam corum, quos
cabulo vatlis Samaria; adjacens signabalur. Per abjecisscl, assunieret. Nuuc vero ut coniiiiiuatiuprae-
hujus ilatjue luci appellafiuneni, quid regiu sit pas- lata crudeseal, utrumque sibi alfo,ve pollicelur, et
sura (lenunciat. Deniquc sequilur : Quoniamadkuc liicmoriani vidclicef damnandorum, cl oblivionem
modicumet visilubosanguineutJesiahel super domum ^ plciiissiitianidaiiiiiaiorum. Quod sane, (|Uoniamapud
Jeltu, el quiescerefaciam regnum dotnusIsrael : cl in aures sapientis ininisiii, ad invidi.un pussct crudeli-
ilta tlie conteram arcum Isrucl in valle Jesraliel. latis ncceiidere (ul aliquid ejusinodisi nou scrnione,
Exercendae,iuquit, ultionis teiupus insistit, atque ob vel cogitaiiune versaretur: unde in istam beniguiia-
hoc, in rcgnuui Samaiise qua; iioinine Jesralielis, tein, tjusecaussa reruiii est, tautuiii acerb:tatis jn-
vicinx', ut dixi, vallis ostcnditur, ira cunsurgit. Nas- lluxit, tit non ohliviscaris reatuum, si oblivisceris
catur igitur animu luo soboles destmata supplicio, reurutn : el sis curiosus deiinqueniis, si nuiuquam
ut scias , id in meos lilios esse [leragenduui, quotl recurdans alllicti ; ineluo ne poeniieiiiiumquoque
quasi in tuus videris ordinatum. despcranda salus sit, si tanto prrcsuli lapsorum sub-
Visitubo enim sanguinem Jesrahel super domum lepnt oblivio) : ideo subjecit statiin, nun seniiseren-
Je/iu.rVdqtiod explicandum geininus sensns pcr cou- di abjecisse cuiaui,sud lihrain dcbili examinis ad-
sueliidineiu legis occurreret, nisi unuin consequcnlia niovisse, idesl, eorum lantuiu quasi oblivisci, qui
suhjecta linnaret. Lsque ad famiiiain qnipjie Acliab, ctiani post plagas de einendaiiouenon cogitarent. Is-
qui luil Jesabclis maritiis, sobolesJcroboam iuipeia- Veis. l.-rQuianonaddumiillra misereridomus
vil. Sed cuiu Acbabtain suis quam uxoris, ciijus ser- rael, sed obtivioueobtwiscareorum. Et dumus [llicr.
H Desuntduo saltem verba, puta usurpat, et notat, c Supple ttomen: paulo infra ubi dicitur compa
aut his similia. ralum, iiialim rescribi compertum.
b Atijue heic deesse verbum aliquod videtur. dHeic vero indices legi inalim projudices.
969 IN OSEAM COMMENTARIUS.LIBER PRIMUS. 970
Domui]Juda miserebor, et salvaboeos in DominoDeo jV mebat, peccandi studiis corrupislis, illo quoque quo
suo, et non salvaboeos in arcu et gladio el in bello et insignes eratis decore privemini.
in equis et in equitibus.Cum populum, inquil, Sama- Verum hsec breviter a severitatis parle denun-
rire prsevaricatione foedatuiiicalamitalibus exitiisque cians, Iransit ad prospera, quse dispensatio reve-
subjecero, et iia eos pro culpa viles esse permisero, renda ila implevit rebus, sicut prophetica 401 ora-
ut-videar eorum prorsus oblitus; tunc in Judse parte lione conlexiiit.
sislentes, et in cultibus religionis spem salutis suse Vers. 10. 11. — Eri( enim, ait, numerus filiorum
ac fidnciamcollocantes, non solum protegam, verum Israel qtiasi arena maris, quw sine mensura esl, el ttoit
etiam novitate mirabili vindicabo : ut eliam palam numerabitur. [Sup. Ei] Erit in locoubi dicetur eis,
clareat, eos nequaquam armis munitos ftiisse sed Non populus meus vos; dicetur eis, filii Dei viventis.
nieritis, nec acie consequiitos, sed pietate vicloriam. Et congregabuntur filiiJttda el filii Israel pariler, el
Illtid autem lenipus aiinuniiat, qno, Ezechia apud ponent sibimet caput tinum, el ascendentde terra, quia
Jerosolymiias imperante, Sennacherib rex Assyrio- magnus dies Jesrakel. His autem sacris vocibus re-
rum magno ad ohsidionem ejus urhis accessit exer- versionem populi de capiiviiate Rabylonica pollice-
citu, atque illic multa in conlumeliam Dei et sacrse tur, cujus etiam apud alios prophetas, sed prsecijme
religionis loquutiis, divinam in se sentenliam conci- apud beatum Esaiam ingens pompa describitur, quro
tavit, ac sub una nocie omnes ejus copise Angelo sane valet ad commendandani Dei ciementiam, et
400 feriente, eecidemnl. * Nam centum el octoginta ad consolaiionem confirmaiionemque lidelium, qui-
qtiiiique millibiis bellaiorum amissis, ipse in regio- bus sociciatem illins calamiialis contra meritorum
nem suam cnm paucis fugisse atque illic periisse ,„ decus, pro gentis susecommuiiionelolerantibus, spei
describitur (i. Reg. i9). Sed videamuset reliqua. " stilaiia priebebantnr, de prosperoruni videlicet ex-
Vers. 8. — Ablactavit, inquil, eant quw erut absque spectatione pendentia. Ea siquidem trun forc ampla
mtsericordta, et concepil el peperil filium et dixit: dicunlur, ut vocabulorum eiiam novilalem requirant.
Voca nomen ejus, Non populus meus tu, quia vosnon Namcum de Isetis ad tristia laberentur, cessaverunt
Dei populus nuncupari, quasi in rcliquaruui gentiuin
populus meus, et ego non ero vesterb Deus. Usque ad vilitatem refusi. Cum vero tempus liberationis adve-
Ezechise tempora mansisse, et prophetasse bealum
Osee, tilulus indicavit. Quicquid ergo gesium per nerit, tanla successione redncilura iristibus in laiia
oinneni vaticinii ipsius legitur setatem, hoc in ipso liintaiio, ul non snlliciat prioris reslitulio dignifatis,
breviier consignal exordio, ul per totum volumen, sed vocabutorum augeanlur insignia. Arenarum enini
gesiorum seriein ordinemque, jam detexat. Cum ergo instar excedel numeriis (idelium, iu quibus lautuni
ingralre gentis projihanitas imputisset, ul Deus noster et reverentire splendebit et gratia:, ut Dei omnia
0|ieram ullionis assumerel, denunciavit se punitu- continenlis IKIIIjam p ipulus, sed lilii nuncupeiuur.
rum reos, et ita eos in miseriis relicturum, ut peni- Euiendali siquidem praemissrc serviiutis angoribus,
tus eorumdem videretur oblilus. Sed ne recepia in ut sanguine, ita eiiam caritate silii jungeiiiur : illam-
sacriim pectus oblivio piis quoque fonniilinem com- que prrecipue separalionem, quaj fuit illis inagna et
moveret: statim se, non vitio, sed judicio oblivionem criminum et discriminum caussa, vilabnit, atque nno
usurparesignavil, quandoquidem meritum inter afli- rectore gaudentes, ad Templum Dei cum alacritaie
nes discrimen agilaret, et israelitis exitio permissis, conscendent, tanlumque iu illo statu fuelicitatisloca-
Judre populos cullui oimirum sure religiouis adhse- bunlur (sic), ut magnuin diem Jesrahelis fuisse fa-
rentes, per miracula nwgis, qiiam per tela protege- <2 teantur: idest, vel illutl tenipus quo conteram atlversa coepe-
arcum
rel. Quod licet opportiino tempore pandereiur: ta runt,et deqno supra dixitPro|iheia,
ineti quia, et ipsa porlio gentis Judese nequaquam lsraet in valleJesracl. Et hnc assumet in memoriam
jugi devotione complacuii, sed,sicut exprobrant alii populus liberalus, ut gaudia ejus ex coinparatiiine
grandescant: vel certe Jesrahelis ipsius inierpreta-
prophet», iu cuhiini exarsit idoloruin, similem quo- Lionemsibi
que estperpessa sententiam, et de finibus suis, Baby- nosiro convenire clamabit; expriniil siqnitleui in
lonio vincenle, translata. De qua lamen captivitate, sermone, semenJtei, (itque sensus ejusinodi:
promissa est oniniuiii pene vaticinio prophetarum, et Soluto capliviialis lempoie, eril lanta exultationis
sub Cyro Persarum rege iinpleta revocatio. ambiiio, ut inaguus dies Dci liliis illuxisse dicaiur.
Hanc autem fesluiialem, ut reliqni prophetse, lla
Utrumque nunc ergo tempus beati Osere sermo prsecipue in illo carmine beatus David, exsequitur:
proloquitur. Sed in significationcm lsraeliticse capfi- Lwlatussum in kis quw dicla sunt miki, In domumDo-
vitalis, lilia inducia est,quse, Absquemisericordia,vo- mini ibitnus. Stanles eranl pedes nostri in atriis luis
carelur. In figuram vero Judae, jiuer inducitur cui Jerusalcm ad notnini tuo, Domine. Qitia
nomen sit, jVonpopulus meus. Inter filiortim autem itlicsederunl confilendum sedessuper ilommnDavid.
imagines, de sola lanlutn pnella, quodsil ablactaia, Rogate, quwsedesinjudicio,
ad pucem sunl Jerusalem (Psul. 1-21.).
memoraiui: nimirum ut ostendal, iu d.cem tribus,
illalse captivilatis quasi convaluisse sententiam. Re- ciatio Igitur seciinduui lenorem hisiorise, ijuam deiniii-
vera enim inulto longior decem tribuum legitur ptopbetica continebal, loiuni quod cst actu-
bivviter indicavit : decem videlicet iribus, Jero-
fuisse caplivilas, et ideo prolatio retalis, est puella rus, boam auctore, corruplas, Assyrio capienie, transla-
ablaclatione signata. Tertius atitem qui captivilatem D las : Judam vero, qui in Deo suo confiuerel, sub
Jiidse ullimus pollicetur, nomen accepit, JVonpopu- Ezechia miserabililer liberatum; posiea auleni,
lus meus. Quaiiiditi eniin vel Juda iu suis linihus etiam regetribiim Iraiein;c impietatis vestigia siih-
mansit, erat turba Dei dicerelur : ipsam
qure populus post- Siijuiilri;ii,doii)inali(>ni Babylonicrefuissc permissam:
quaui vero eliaui ipsum caplivilatis procella convel- tameu denuo vincla solveret promissa liberlas,
lit, visus esi a confusione Gentilium ille discretus cujus 402 Jain ,u)" separali ab invicem fratres, sed
ante poptiltis disperiisse. Et ideo ait: Vosnon poptt- cl rectore sistentes, honorein Dei in Templi
lus meus, et ego non erovesterDeus: idest, hoc a vobis sub uno
«uferetur insigne, quo eratis ante conspicui, ne po- ejns adytis celebraient. llujus vero temporis tanta
essel foeliciiasut juvarel etiam adversa ineniinisse,
pulus Dei iu toto orbe dicamini, nec ego princeps, et magnum diem Jesrahelis vocare, idest, illud lem-
nec Deus v«sler appeller; juslum est enim ut qui illatse : cnjus videlicet occasio lam
pus capliviiaiis
instiluta sacrsc l.gisquas vos a cseteris gentibus diri- multam exultationem creasset. Ponent igitur sibimet
" Paria his Iiabet Hieronymus, Salvavit eos enim, tum oclogintaquinquemillia.Ex quo colligas, Noslruiu
quando tsrael Assyriis tradttus est, de manu Senna- qu.-edani ab eo accipere non refugisse.
cherib, tion in arcu et gludio el bello, et itt equitum b Nomen Veusnulla Scripturarum exemplaria heic
mutlitudine, sed in suo robore, quando misit Angelum, addunt.
et perctissitde exercituregis Assyriorumtina nocte cen-
PATB"I,. XXI 31
971 RUFINOPRESBYTERO ASCRIPTUS 972
capwl utittm,et ascendent de terra. Super qnote tem- A prosperls fidemdenunciandi confidentia suhrogabat,
pore, et heatus David ait, A finibusterrwad cla- ne per hoc ipsum, inquam, et mcrilum, et voium
mavi dum a angeretnr cor meum, in petra exallasti pariter videretur extinguere, quandoinsisleiile quidem ue cor-
nte. Deduxistitiie quia factus es spes mea (Psal. 60.). recfionis studium prodesset assumi, semel
Notandum quoque est quia promissionem loci isiius prsenuncianti[forte praenunciari]necessitate suppli-
supermultiiudine lideliuin, ad prsedicationem Evan- cii : neccum prosperorum denuo necessaria viderelur
omnimodis esset pro deniinlianiis veri-
gelii conflueniium, beatus Paulus acceperii, asserens optatio,
videlicel, quod unius jrentis anguslias annunciatio tale reddenda. ldeo ad populos sermoutdirigitm, et in
evangelicrepielaiis exccsserit. Et non solum de Ju- communionem judicii convocanlur, ipsi matrem
dseis, qui olim jiopulus Dei vocabantur, scdeiiam de suam (multitudinem videlicet parentum, cujus cri-
Gentibus, qtiae iu niultiplici errore degeranl. ad ininibus Deus fuerat asperatus) inlentis pergant exa-
capessendam divini stigmatis digiiitaleni agmina minare luminibus, atque eam divinse admonilione
convenireni, sicut in Osee, inquit, dicit: vocabonon removere [F. admonere] clementise, quse solet, vel denuntiaia
dilec- lormenia , si reus ad correctionem vi-
plebemmeam, plebem meam, el non dileclam, deat conlugisse. Non ergo illos salulem desjierare de-
lam. El ertl itt loco ubi vocabilur,non plebs mea vos, bere
ibivocabunturfilii Deivivi (Rom. 9. 25.). Gentium ritorum si reddaiitur limore meliores, cum magister me-
ergo magisier osiendil quod evangeliitempore fceli- praesideatexpunclorum, qiicni multo magis
ciritis liujus promissio complcretur: iion titique ut indulgentia renidens, quam severitas amara delectet.
negarct illud quod lotius prophetire textus inculcat: C\PUT II.
resolutionem videlicel captiviiatis quoque Babyloni- j Vers. 2. — Judicate matrem veslram, judicate,
ut
csefuisse promissam; sed ostenderet, quani iniel- quoniamipsa non uxor mea, el ego non vir ejus. In-
ligenliseregulam custodire in propheticis libris de-
cum stib narratione Judaicaruin geus (inquil) benignitatis uiese monimeiilumexslat
beamus: idesi, ut liberalio veslra : et ideofoedseparenlis vesirsemerila
rerum ingentius, quam unius geniis inediocritas ca-
b et ex in illo tletegiintiir, quibus a meo depulsa est consortiu, sed
peret, ali jtiid proineretur, parte po- adeo foedse,ut nec vobis judicantibus possit absolvi.
pulo nosceremus fuisse compleium, eiiam per tlieo- Verum quia non unam jiersonam, sed totam gentem
riam, aliis quoquc, idest cnnctis gentibus, convenire. jirtcsenli lesiimalione taxamus, speramus aliquos
Theoria est aiitetn (ut eruditis placuit) in bievibus fore, quos ad meliora studia severitas denunciata
pleruinqne aut formis aul caussis, earumrerum, quse coinmoveat, et ideo exspeclate, quid prrestoler. Au-
potiores sunt, consideiaia perceptio. Haud igitur illa feral fornicationessuas a facie sua, et adulteria sua de
JudseoruiiideBabylonerevocatio,secunduii)hisioriam, mediouberum suorum,
isla vero qnaeper fidemChristi est collata libertas, se- Vers. 3. — jVe forte exspotiem eam nudam, el
cunduin allegorianisignihcala, proprie dicereiur, ciim slatuameam secundum diem nativilatissnce.ld est, a
sermo propheiicus solide uirumque promiserit, ut viillu suo verecundiam qure solet obsccenitali iinpe-
prrecedensmediocritas sequeiues cumulos intimaret. dimeiilum esse, depulerat, et faciem turpitudinis
Nam quod primo per exaggeralionem diclum erat, professione duraverat. Nunc ergo his conirarios ca-
id deinceps rerum niagnitudine vix exrequavit.Alque pessat affectus, frontemque impudentia exutam, pu-
iia, qurc tunc pujmlumJudseoruin terruif denunciata dore convestiat, c scial neque hoc solnm labiis quasi
captivitas, et quse postea erexit rcstimta libertas, , in superficie fecisse contenta, de ubernm medio
aliarum quoque (qusemulto graviores stint) ei capti- ( ' haustum virus ejectet, ut tuto protinus cortle pur-
vitaiis et libertatis indicia prseferebanl : i litis niini- getur. Quod si facere neglexerit, ad opera severi-
nim, de qua ail Apostolus , Erumusntttura fiiii irw talis accingar, el qtulia tempore illo quo hsec mihi
sictil et cwleri. Deusautem cttmsit dices in miserieor- in populum nascebatur, exercui. Indicat autem egres-
dia, propter nimium caritatem, qua dilexit nos, cum sionem Synagogr» de terra jEgypti, quo videlicet
essemus morltti peccalis, convivificavitnos in Christo lempore nulla instilulionum 404 legalium, vel or-
(Ephes. 2. i.). lllum siquidem hoslem generis huina- namenta, vel indumenia susceperat, nec quibusdam
ni, qui longa don.inatione reos depresseral, foriior vesiimentorum pollebai insignibus, sed qnantuin ad
veniens alligavit, vasa ejus cuncla tliripuit: el capli- precia moruin, in eadein qua yEgyplii vilitaie con-
vitatini gentiuin reddita libertate ilissolvit, ttonisque sistens, magnis lamen proptcr soltiin honorem pa-
gratise nobilitavit redeniios, ut qui aliquando era- renttim, miraculis servabatur. Deniquequoniam prse-
IIIIISalieni el hospiles, subilo plebs ejus et populus cepfis Dei, tum profer.ia, tum ignavia restiterunt,
misericordiain consequuius, innno 403 genus elec- omues etiam in beremi solitudine legumur alisumpli,
lum, et sacerdoiale ac regium diceremnr (1. Petr.%.). nec prseter duos viros Jesu et Caleb, de sexcentis
Sic ergu tjuodOsee de tem poribus I>abylouisedixerat, millibus virorum militari setafe gradienlium, quis-
Paulus ad negocia translulit Salvaloris, uon utique ouam in terram Repromissionis intravit.
propheia, quasi abnuenle, aui segre, quo ducitur IIoc cst ergo, quod nunc per prophetam rerum
subserjueiite; sed Aposiolicointellectuinimis favente Doininus cumminatur, quoniamgens illa nisi pectoris
per tenorem vaticinii, quodocuilaucta esse lic prope sui arcana mundaverit, et facta in melius inutalione,
usque nd cousummalionem vel dona, vel gaudia, i3 profecerit, nulluin ei possit, quod per tol secula ab
qna: illo jam seculo fuerant inchoaia. Sed huc usque aliis egit d discreta nationibus, ei institutis Legis,
sermo prophetseeo lenore processit, ut de quibus- atque spirilalibus donis iloruit, comparare subsi-
cumqueerat negotiis lemporibusque locuturus [Anl. dium. Qtio videlicet insisiens criminibus senieniia
locutus] breviter iiidicarei. motiatur, sicul itla, inquil, setate, qua egressa
Nunc autem ad ordiuem institutse reverlitur vel est de iEgypto, neque et recenti (|uasi adoplione gaudebat,
censursc, vel querelse, (|uod consulte provideque cu- quicquam miseris profuit, quominus ac si csscnt
ravil, ne qund ad pompam prrcdiclionis valebat, omnibus niiiii privilegiis, disperirent. Quem sensuin
iuciperet salutari incouimodare doctrinae. Nam quo- el ApostolusPaulus sci ibens ad Corinthios dihgenur
niaiii vaiicinaniis impetu eaatligerat, quseposl erant excoluii. Omnes, inquit(l. Cor. 10.), unis imraculis
longis seculura temporibus, et tam adversis, quam
Placeret utique subsequenti versu verbum eliam, in
HLectum vitiose anlea uugeretur. Vulgat., anxta- duo distinguere, eijam.
relur. c Redundat sciat verbum, quod et prsestat expun-
b Qui primus Commenlarimn hunc typis edidit
gere.
Renatus Laurentius de la Barre arbitraius est, legi d Anlea erat discrea. Hujusmodi alia, quse typo-
heic rectius posse promereretur. Fugit vero eum ra- thctaruin videntur sphalmala, ssepe laciti castigamus.
tio. Sensus enim atque ordo est, ut aliquid ingentitis —Supersunt mulla vix medicabilia, ut legeuti patebit,
vromerctttr, quam mediocritas unius genlis caperet. quamvis ct nos innuineraetiam casligaverimus.EBIT,
973 IN OSEAM COMMENTARIUS.LIBER PRIMUS m
liberali, eisdem cibis spiritualibus usi sunt, eosdem Aj latio destituiam : ac rursum de occasionibus verba
fontes de pelra erumpentes biberunt : nec tamen ex suscipiens, commemorata heremi vastitate, sitis
his, inquit, Deovel universi placuere, vel multi, sed quoque discrimen adjecit. Interficiam, inquit, eos in
in illa exilii aetate, diversis horruere peccalis, di- siti, non quo cductus de ./Egyplo populus, atque
versis periere tormenlis : quorum cur recordaretnr, penuria legatus absumtus, sed quouiam (ut Apo-
ostendens, Scripta sunt, inquil, ad inslitulionemnos- stolus dicit) bibebantde spiritali sequentipetra (1. Cor.
tram, ne eorum studia, quorum ruinas legimus, acmu- 10.), id est, potentia ductoris, non conditio regionis,
lemur. Per hunc ergo prophetam Dominus noster castris pocuw ministrabat. Quae si utique defuisset,
consulentise suae pandit affectum, monelque, ut illa primo sitis periculo populus fuisset extinctus. Idem
plebs festinaia emendatione sibi succurrat, el demedio denuucians, quod in necessitates similes improbi
uberum, videlicet pectore, impieiatem, quse forui- deducantur, nec suam occursum iri clemeutiam,
catio nominatur, expellat, ne illius severiiatis expe- quando quidem etiam soboles talium, obsccenos sibi
rimenta percipiat, cujus disposilionem difficultas re- parentes esse vitiorum imitaiione faleatur, et tam
moratur. Sive enim pergat impios ultione consumere, filii de parentibus, quam parentes de filiis erubes-
obsisiere non valebit pereuntium multitudo : sive cant : promitlit eos sili esse periturus.
filios puuilorum, pro inuocentire honore, aut emen- Vers. 5. 6. 7. — Quia dixit, Vadum post amatores
dationis meritis, saluti restitui mandarit, etiam nihil meos, qui dant panesb meos, e( aquas, tanam meamet
impedimcnti cteare prremissse calamitatis adgestio linum meum, oleum meum el polum meum. Et propler
poteril. Ut ergo hoc lotum propheta breviter indi- hoc, ecceego sepiam viam tuam spinis, et sepiam eam
caret, eundem ordinein in exemplo, quem in vati- ."' maceria, et semitas suas non inveniel,et sequelur ama-
cinio, custodivit: el sicut in ipso tilulo lotam, qua tores suos, et non apprekendel eos, et quwret eos, et
prophelasset getatem, regum commemoratione signa- noti inveniet. Qui c ab iuitio libri profanalre genti
vil : ita etiam, quid negociorum prsedicaiio ipsius personam meretricis aptavif, etiani reliqua sublimi
contineret, ostendit : capliviiatem videlicet, primo descriptione prosequitur, el ad locutionem scorta-
Israelis, deinde Judae : deinceps eorumdem popu- tricis inducit, qiiain illa nimirum etsi non in labiis,
lorum, soluta caplivitate concordiani, et ad cultum tamen iu operibus, gestasse convincitur. Sicquc, se-
ac templuni veii Dei, reddita libenate, concursum. cuiiduin Scripturaruui 406 morem, ea quse per
Cujus tamen regrcssionis ea describerelur ambitio, consequeiitiatti sinislerioris vitse dicere iiupii qui-
qusc ad majoris negocii signilicatiouem valeret, id que possuut, quia sibi et voce dixerini, argutintur.
esi, Evangelii libertaies pariter ac liberalitatem so- Ergo et ista (inquit), imjiudens mulier, consectatui
naret : quse transcendens vota muneribus, non solum flagitioriim faciem ufiliiatis obtendit, ul sequi se
populum, sed etiarn lilios Dei appellaret, quos a ser- amatores su >sob liberalitateni potius, quam ob tur-
viftite funerea liberasset. pitudinem, mentiatur : illos enim siln, lanam et li-
Igilur breviter ista percurrens rediit ad concionem num, et oleum ct puium : id est, victum et vestitum
illis lemporibus congrueniem, et quasi iiliis, objur- usque ad delicias redundantem, prrjebuissecommen-
gandae et docendsc matris munus indicit, ut qtise dat. Qtiibiis sane diciis, quanquam ad peccata sacri-
nihil de cuslodienda sanctiiate curaverat, de arri- legii, ingraia; quoque ineniis crimen adjungat: lamen
pienda saltem pcenitentia 405 curaret, nec se pu- illud quuque videtur inducere, quod in profanorum
laret, contra precia morum, sangninis lantiim no- etiam nunc ore versatur: inter varias, videlicel opi-
bilitaie defendi, quoniam a quando nihil prodesset (n niones, nullum esse validius certse religionis testimti-
adoptio his, quns non etiam devotio comrnunirct. itium, quam quod vox afferat prosperorum. Ideo et
Nam utde praeteritis futura colligeret, exilum illorum ista, in conseiiatum amatorum se ire pronunciat, et
agininum, quse de iEgypto mirabiliier cducla fue- Uagitiumsiienliu premit, et quasi honestiores caus-
rani, cogitaret : quorum utique iniquifas, neque pa- sas, quibus illiciat, eflingit. Amatores autem vocat,
rentum, uf diximus, digniiale delensa est, et quorum vel Gentium proceres, quorum consectatione profa-
interfectio, liliis ad gaudia proinissa ducendis, ohsta- nata est, vel ipsos nationum deos risu potius quam
cula non creavit. Is itaqne, ait, judiciorum ordo veneratu digniore.i:quibus hsec, videliceLSynagoga,
etiam in vestra, nunc expunciione servabitur, ut paternse Legis, et veri atque unici Dei obliia succu-
sqnallentes sacrilegiis, obruantur exitiis, et eoniiii buii. Spebus ejus, ajt, adversa succedant, et impro-
posleri, qui ptoposito genitorum studiis metioribus visis angoribus implicentur. Primo, ut ineundi fce-
discrepaverint, vel desperati libertate potiantur, vel deris culii his, quas maxime cupil, Gentibus facultas
cumulatius prosperorum successibus augeantur. Qurc ei nulla suppetat, el nec in adversis suis illortuu
vicissiiudines leinporum, ait, quoniam tam tristiuin uiatur auxilio, quorum in prosperis deliquit exemplo.
videlicei, quam lretoruni, rationem divinse providen- Sicque sepiani viam ejus spinis, et non solum vepri-
ti;c et jtistse dispensaiionis assignant, uunc jam id, btis, sed etiam maceriis : ut quos ante triverat cailes,
quod caussa prsesens flagiiat, essequamiir. deinceps inire non possit. Qusc utique consequenter
Deniintiat ergo, ut impendentis sibi dantnationis uiiiversa subtexuit, aspiciens ad personam mulieris,
molem anticipent, tam studio corrigendi, quam ge- quam induxit, clandesiinis quasi semitis, llagitii sui
inilu poenltendi, ne cum ssevire ulirocceperit, omnis liequentaiitis aucturem. Haud utique, quod Israelis
hsec natio sicut nullis unquam insignita piivilegiis, -ID populus clanculo profanis gentibus misceretur, sed
sic inlernecione dispereat : rte forle spoliem eam nu- ijutid a muliere (ut ssepe diximus) similitudo trans-
dum, el statuam etttn secundum diem nalivtlutissuw, lata, hunc descriptionis ordinem postularii. Gum
el ponameam quasi solitudinem, et slaluam eam velul ergo coeperii ulciscens severitas ei obviare, niillain-
'terram inviam, cl interficiam eam in siti, [Vers. i.] et que opem angoribus ejus poterunl cuncti quos dili-
filiorumejus non miserebor,quoniamfilii fornicationum gebat, dafferre : non jam tatione, sed angore com-
sunt, quia fornicata est mater eorum, confusaest, quw mota, reminisci incipiet ftelicit itis antiqure.
conc pil eos. Quia semel cominemorationem et simi- Et dicet, Vadam, et revertur ad virum meum prio-
litudinem egressionis ./Egyptise mduxerat, per eo- rem, quia benemihi erat tunc magis, quam nunc. [Vers.
rurademlocorumdescriptioiiem cucurrit, sohtudinem 8.] Et hwc"nesctvit,quia ego dedi ei frumentttm,vinum
videlicel nominans, et terratu inviam ac fontium so- et oleum multiplicavi ei, et aurum, qyue fecerant
a Idest quandoquidem uno verbo = Anlea, quis ab inilio librum, vitiose.
pro quoniam d Atque heic viliose antea erat reviviscl.
quando.
b Vulgata, ipsaque Hieronymi versio ex Hebrseo, e Stipplentluin heic utique el urgehlum, quorf eual
dant panes mihi, et aquas meas, lanam, etc. Nosler reliqui libri omnes, tum Itebraetiste.vlus habet, >]D31.
pressius hseret Hebraeo textui priore loco i"orh, al- Apparet vero ex subnexa expositione, ea verba Nos-
«ero -ia >ai abludit. trttm in suo exemplari non habuisse.
J75 RUFINO PRESBVTERO ASCRIPTUS 076
liaal. Si erccla sullcm rerum jiericulis, ad priorem jA quod aliquis id esse! aiisurus, sed qtiia per simiiilu-
virum redirc dcliberat, quomodo consequeiiter atl- dineni mulieris et virurtim oratio suscepta contexi-
jeclum esl : El hwc rrescivil,qttia dedi ei frumenlum, tur, ideo ait, quia cum eam indignatio divina percti-
el viniim, ct-oleum? Est ergo sensus ejusmodi, per lerit, amatores ejus 40S ueqtiibiint ei succunere :
quem propheticis senteutiis concinentia vendicetur. nec miseriis, quibus obruenda sit, quicquain alferre
Quia ad priinam castigalionis lacieni paliamr hsec solatii.
mulier, quoil omnes qui vana sectaiitur : votorum Vers. li. — •>Auferam omne gaudium ejus, solem-
videlicet liuslraiiniie pcrienila, non per einenda- nilalem ejus, neomeniamejus, sabbatum ejtis, et omnia
lionein senteniise, seil per judicii levitaiein ea tentet fesia lempora ejus. Posuit nouiina feriaruui, in qui-
qu;e repudiaret appetere : et ad hoc lantuni se Deo bus pluriiniini lselabatur, ctun tota regio choreis,
subdiiain repromittit, ut impendentia qnnsi damna canticis epulisque lasciviret : quse titique luxuries
prospcrilatis effugiat, secundtim illud, (iiiod beatus nou vigebat nisi, cum pnpuliis alta pace frnereiur.
David exprobrat : CHIHoccidereteos,quwrebant eum : Universa, inquit, hatc contrariis inulabiinlur, et ces-
el convertebanlur anie liicem, el veniebantad eutn, saule b, lnclns adhiliebitur, feriarum tempota capli-
407 cor autem eorumnon crat rectiun, cum eo, nec vilas occupabil, sabbaii olia labor :eriimnnsa>.servi-
fideles habili siinl in teslamenlum ejus (Psul. 51.). tulis iinplebit : nec solum tanta caplivitaie lihcrlas,
Igiltir permanente gentis ejus realu, qiia>.inst >rpeco- sed etiani terrarum fcectinditas lugubri sierililate
tum, uequaquam inagisieiio verbi, sed sub aclu inulabitur.
vcrberis excitabatur : neque ira mea lentabilur per Vers. l"2. — Corrumpam eniin vineam ejus, et fi-
boc quia dixit : Viidinn,et rcverlar ad virum meum -'r> cnm ejns, de quibus d>xit, Mercedei hw mew suut,
prtoicm. Cseterum in longa plagarum experimenta quas dederunt tnihi amatores mei : et ponam eam in
eain deducani, quia [Att(. qtin] scire et indicare ne- sallitm, et comedetillam beslia agri. Exsecutus est,
glexeril, htec oinnia ilari pnsse a imllo nisi a ine, a quid partium damna conficerent, iil est, cum culturse
qno iitique fuerinf et creata. Ergo quod ait, El hwc sedtilitateni jugis fuerit consecuta fruslratio, amocni-
nescivit, quia ego ei tledi fiumenium, el vinum el titein pristinam, succedente squalore, rura, c expo-
olcum, voluuiarisu tardilalis spectat invidiam, secun- nent, fietqtie lustris potius, qmm agris regio tnta
duiii illud Davidicuni, Noluil inleltigere, ul beneage- consiinilis, id est, quse feris dignior, quatn bomiiii-
ret (Psat. 35.). Incipict itaque inter pericula seruui- bus censeatur. Quod quoniam Iiauc fa>,ieui colenti.un
naruin fateri, quod prius scire neglexerat, nie vide- raritas erat illatura, eleganter expressit, bestias
licel unum esse a quo aliinonia prsebeatur, qui et agri ejus fructibus esse vescendas. Sponte sua, in-
ipsam hominum siihstantinn procreavi. Quia ego quil, lumen ralionis abjecit, et post saiieiatein, at-
dedi ei frumcnlum el vinuinet oleum, et attrum, quw que inipinguationem calcilravit dilecius, ac laniuiii
feceranl Btialim. Non solum ergo instrncta, scd etiam proprio iinpudeniissima gens favit errori, ul gaudia
ieopiosa,donis nieis ahulebatur in crimina, e: ad pacis, et rerum copiam, qnoruni continnationeii), si
contnmeliam meam, idola de iiis, qurc a ine accepe- fuisset casla ac devota, ei promiseram, suis corrupm-
ral, opibns faliricabal. Idcirco, et ego, ctijus tlisjieu- ribns auderet adscribere: ideo hsec, sicut tlixi,
sationem propheta cnllaudans inlelligenler cancbai; parseril primi vindictre, ut his, quihns non est b>'ne
Cum sanclosaiiclus eris, et cum viro inuocenteittno- usa, et gaudiis exuatur et copiis, sciaique, qiioniam
cens cris, elcum perversoperverteris (Psal. 17.) : cen- hsec ille propicius anie conliileiit, <jui potuit dein-
stirse tandeui miiuus arripiam, ut ingratis, quse fue- 'C ceps iratus tttiferie. Ponam e.am, inquil, in salltim,
ranl cullata siibducam, ipsseque opes liberationis et comedel illam beslia agri. Permitiam, aii, ul ho-
qiioddam benelicimn consequaniur, cum prophano- stili consuinaLiir incursu, sicque ntillo inere di-pnsi-
rum usibus subtraliunlnr. lionis niuniauir objeciu, sicnt nec salltis, nec lusira
ldeo auiem dislincle ait [Vers. 9.], Sumam fru- laboratis sepibus claudit agricola. Et quia videh.iiur
mentumin lemporesuo, et vinumin temporestto, quia veram seineiiliani proiulisse, caussam deniio ijisius
non est friigum una collectio, crcterum divcrsis anni coinmonitionis adneciit, ut doceal se justilire niagis,
temporibus singula qurcqiie ledigiinlitr, atque ideo qiiatn irse, quicquid iufremuit, pr.cstitisse.
messem negabil sestas, aultunnus viHtlemiam,mobi- Vers. 15.— Et visitabo, ait, super eum diesBaalim,
lilatem bruma subducct, et continget (inquii) creaturis cjuibusincendebat iticensum, el ornabaturinuure si:a,
qusedam liberatio, -i eis non u(anltir iiniuerili : el et monili suo, et ibat post umaloressuos, el mei obli-
liberabo lanam meam, et littutn meum, quw operiebunl viscebalur, tlicii Dominus. Non nuuc, inquit, inter
ignominiam ejus. Ad muiidiirn quipjie niuliebrein peccandi versatur exordia, ul proccssu lemporis d
cleganter allusit, quod ila omne corptis, in qnn siinl sutfundenda credatur : olim cuui ejus improbiiate
aliqua verecunda, contexerit, ui illud eiiam venusta- palieniia nustra coniendit, nec lamen nliquid ad
rci. Acuie lauien vitletur ostendere, quia plerumque eiiiendationem proinoviinus, quando tia:c in sua pru-
snb jirosperitale vilse renruui fueditas tleiitescal : fanilale co.isenuil. Ne ergo ciiam judicis f.iinamini-
quos si digna rnrsus inopia coiisequalur, merita qun- punitas longa cominaculet, el videar fovere, quod
que latuerant,—deteganftir. tamdiii vigere permitto, quanquain sero, tameii vel
Vers. 10. Et nunc revelabo stullitiam ejus in (leiiiinu ad opus iiliionis accingar, ut expungain etijni
ocutis amatorum ejus. ld est, illos ipsos, qui aucto- " illos dies, i|uibus Baaliin, idolo videlicet nirpiiudi-
res, vel parlicipes sceleris exstilerunl, conseqiieniia nis, compin insupi r nionilibus, serviebat. Qtitid au-
reruni subiget confiteri, nihil liac natione stol dttis tem nuii soluiii moniliiim, sed eiiain inaurium fccit
esse, qurnii nec cunsilia tlirexennt, nec pericula cnr- inentiunem, possumus quiduin dicere, quia quihus
rexerint, sed eum Doininiim ingratsc iuentis ciinii- 409 coinanliir lceiiinae, noiniiiaverif pauca de ni:l-
nibus asper.iverint, cujtis pnteutiam, oninium conii- tis. I>aiiliii'tanien locus, ut aliquid snbtiliiis alfera-
neiilein, lam adversis suis sit experta, quani prospe- inus, id est, iuauriinn nomiiie obedieulia videaitir
ris. Revelaboergo s(u/(i(iamejus in ocutisamalorum oslensa. Et (|Uoniaiu tunc pupulus Judseoruiu snius
ejus, et vir non eruet eam de manu mea. Id cst iiullus piu-cepta legis, quibus obediret, acceperal, merito
erit priucipum, qtioruni est secula proplianitatein, quasi iiiaunum ornaincnia gestabat. Sed postijuam
qui possit eam a mea indignatione defendere : non lunesto deceptus est crn.re, ulIdolnium ritibus sub-
Versioautem llieronymiana et Volgata, Et ces- d Qusedam in proxime superiore Scripiurse texiu
sare faciam, Hebrrto pressius. emendaiuus, ul esl illud incendebal |>ro incedebui.
b Sujiplendurugaudio, aut quid simile. Deic videtur priori Editori deesse pudore, aut lale
« Pro deponent. lnitio subsequeniis
periodi, pro quidpiam. Iu subsequentis periodi priore parle pro
Qttod adnulat prior Editur scriptum al. Et. ln line videal fovere, rescripsimus videar, elc
autem pro itesce/trfnsresciibendum vescituras.
 977 IN OSEAMCOMMENTARIUS. LIBER PRIMUS. i»"8
derelur, idipsum prsecipuenunc exprobratum pute- A cor direcla, promulgationem indicat legis, qure au-
nius. Ac si diceret : Anrum et argentum quod, me ditorum corda formavit. Daboaulem viniloresejus ex
creante, terra prolulerat, me largiente, synagoga eodemloco, d
et vnllcmAchorad aperiendamspem, quid
susceperat, reliquarumque rerum copiam, ad cultum significel accipiio. Antequani populus Terram re-
et ornatum Idolorum impiata a convix.it, et illud promissionis intraret, missi exploratnres fructum
insigne ohedieniia>,quo inter reliquos populos sola vifis egtegiiiui pnrlavertint, id est, uvain ejus magni-
pollebat, erubescentibus ritibus mancipavit. .eEsli- ludinis, quam vector unus subire non possil. Post-
mansque quod in ea, qua olim luerat, pulchritudine qiiani vero urbem opulentissiinam,Jerico videlicet,
permanerei, sequebatur amatores suos cum tanla mirahili occupavere vicloria, vir de iribu Juda, Achar
fiducia , eam piene ut uostri numinis subiret obli- noinine, filius Charim, quiddam de prreda, >'ttseexti-
vio. stioni fuerat dicala, subripuit. Ctimqueesset vincen-
Vers. 14.-17. — Propter hoc ecce ego lactaboeam, liuin, adversissubitis impedita fcelicitas,admotis for-
et ducameam in solitudinem,et loqttar ad cor ejus, tihus, c fur anatliematis vesiigatur : et cum omni.i,
et dabo ei vinitores ejus cx eodem loco, el vallem. qnrc occuluerat proiulisset,lapidanlc populo. in valle
Ackorad aperiendamspern : el canet ibi juxta diesju- Achor interemius legitur et sepulius (Jos. 7.). Quse
ventulissuw el juxta dics nscensionissutv de terra /E- s;»ie expialio iia valuii ad melius f placcndtun Deo,
gtjpti, Et eiit in dieillo, ail Dimiinus,vocabilme Vir ut incruentis deinceps poiireiur triumnhis. Sicque
riieus,et nonme vocabilttltraBaalim. Et auferam no- illavallis, nova arva capientibus, spem fce.licitatis
ntittaBnalimdeore ejus, el nonrecoidabilurtiltra no- s apparuit, quain prsecedentihtiscnlpa concluserai.
miniseorttm.Noiandiisest diligenter propheiici ser- U -t His ergo commemoratis, quse illo temporc gesta con-
'
monis ordo. Qui ubicumque fuerit necessilas, ut stahal, eliam de Babylonia caplivitate lam IsRlum
toriiieuta denunciet et meritum divina: severilatis fore Juda:orum redituni pollicetur. Deniquesequiiur,
osiendat, staiim cnussas, qure boc meruere, subne- Et canetibi juxta dies juventulis snw, et juxta dies
ciil: neque niorialium culpas dinumerasse conien- ascensionissttw de terra /Egypti. Sicut enim tunc,
tus, grntdia seqnuiiirre prosperitatis exsequilnr, incisis fluclibus, sicco per pelagus ilinere transie-
ostendens qund brevemillam dissimnlationem venise runt, ac Maria soror Moysi, inusica instrumenla
Deusnosier in apparatum couciliationisquodammodo corri|iiens, laudes Dei, choris sequentibus, prsecine-
assumal. Quo tamen argunienio, ul laudatur divina bat : in hunc modiim exeuntes tle Assyria captni-
clementia, iia iniquilas humana deprimitur : cujus tate cantabant, non ulique Jerico aliquain deleturi,
videlicel, elficit magniludo, ut tantoe bonilatis Do- aut botriim denuo repenuri; sed quibus iia temjiora
ininus interduni al iracundiamconciteltir. Postquam Isctamla succedant, ut illani videantur quam sub
ergo pronunciaverat, quod universis gaudiis irisiis Moy-eet Josue habuerant, gloriamconsequuti.
esset iiiferenda cessaiio, nec aliquis miseris, vcl au- Cujus lamen liistorioc quemadnioilumsit metiioria
xilium vel snaiium latnrus occuireret : slaiim cri- Ircla perpende, videlicet tani ad exetnptuin trislium,
mina poptili, id esl, caussas snse indignationisexpo- quam Iseioruni. Dixerat quippe supra, ne forte spo-
snif, at ;ue eoruni magniiudiiiem oelaiemque coni- liemeam niidam,el statuameamsecundttmdiem nativi>
memorans, ostendit : quia cnsura ej'us nulli esse lalis suce,et ponameiimquasi solittidinem, el stalutim
deberet, de nimietatc suspeciior, cum si scelerum illamvelitt terram inviain, el interficiam eam in siti.
vel quaiitilaiibus, vcl setalibus confeialur, excusan- Ad illnrum utique similitudinem, quorum cadavera,
dam parciiatem, excusandani lialieat l irdiiaietn. Ve-(C 411 utail Paulus Apostolus, prostrata sunt in de-
riini niin tino hoc colore, inqiiani, ' dnlcem et l'a- serlo (lleb. 5. 17.) : nunc vero cum solvendam pro-
miliarem sihi Cenienliam coiiimeudans, etiain de miiteret scrvittitem, et gatidia de hberlaie ventura,
piosperorum illatione plagis adhrcrenie, ideni islud ipsorum toiidem [Al. itidem] lemporum recordattis
consignat, et lanto ea ambilu majore describil, qtiasi cst, quilms videli et gloriosa libcraiio sacris fueral
qni vellel non snluni conipensare, sed eliani excu- laiidala carminibus. Cujus sane fcelicitatis, idest,
sare qnodperculii. Ergo ctnn dixisset, quia poneret poslcaptivitalem Babyloniam senlicndae,ut dulcedo
eam in sattuin, ul comederent ill.un beslise agri, id consolabalnr Judseos, ila magniludo signabat popu-
est, tunctis regni et urbium inunitionibus amputalis, los ad prsedicalinnem Evaugclii congregandos. Qui
poteslali 410 ho-liuin Iraderemr (° censura, ut vero novum carinen Deo cauunt (noium enini fecit
quondam in /Egypto, coiilunieliain vel serumiiam orbi saltilare suuin, et anle conspeclumGentium reve.-
luiere servimiis) quippe qurc couseclaiu itlolorum, lavit jusittiam suam [Pstil. 97. 2.J), 1'eamqueservitu
Deisui fuisselohlila : tameu quia ipse miseralor et tem, qua peccatis et immundis spiriiibus subdeba-
iiiist-ricorsagerei, posl capiiviiaiis (erminum gaudia miii', graluita indiilgenlia clsanctilicalione dissolvit,
regresjionis adnunciat. Et quia supra /Egypiise lihe- ui hberati ab iniqtiiialibus, jusiiiise serviremus, at-
rationis intulil inentinncni, ad itlius instar, lianc quo- que popuhis adquisiiionis eifecli, divini steminatis
que Israeliiicis populis asserens conlereiidam, nunc insignibus fuigeremus, habenles de nostro corpore,
quoque latius quideni, sed idem percurrit exemplum. de nostro, inquain, populo vinitores, vel ingentis
Ecce ego, inquit, lnctabo eam, cl loqunr tui cor ejus : botri graliam nobis iu mysleriis contradentes, vel
el dubo viniiores ex eodetnloco, et vallem Achor ad in ipsamurtem atque indusiriam, qua viuea Dei colitnr,
aperiendam spem: quia nativilalein Synagogsetem- indicanies. In illo proinde lempore, cuni ha:c quse
pus Jigyplise iibeialionis appellat, laciaiio quoqne eiuimeravimusoptata conligerint, quanta fueril prrc-
cibum Mannsevidetur ostendere. Loculio atileni ad missseeasiigationis utilitas, etiam niiirum cmendaiio
a Heic legere innlimconvexit: qtiainquam et quod d Rescripsimus heic accipito,
pro quo erat viliose
prseceditproxime veibuni tmpiafa,de grnviore inendo acceptio.
suspicionem muvet. Subsequenti versu pro errtfce- e Emendamus fur, pro quo antea nullo sensu erat
scentibus,inonet prior Editor legendum ertibescen- suo. De ejus nomine, quem Hieronymus Achanvo-
dis. Denique paulo post suh finem periodi, uhi in- cat, vide qun nos Tom. III. ad Lib. Locorum lie-
commoda serie vcrborum et sensu dicitur, eam braicorum observamus.
plena ut nostri numinis,etc, legesis eaittpene ui, etc; f Maluisset velus Editor rescribi placandum
fortasse etiam nominis rectius haberet, quam nu- Deum. Malimego paulo post, ubi dicitur, tioua arva
minis. reseribi arma. Cnnfer Josue cap. Vlll.
h Aut, colore, koc inquam, autdulcctninquam, etc. capientibus,
s Idem vetus Editor suspicatur reponendum ape-
prsestnbitlegisse: sed persequi mimita ejusmodiinen- rttit: ego mallem apparavit.
tla, loiigumesset. h Iliulca oratio est, qnse restitui commode posset,
c Qtise parenthcsi inclusimus, ex una alteraque nisi Auctoris
ipsiusmet vitium poiius quam librario-
ad lihrl oram nota in textum videnlur irrepsisse. rnm videreluri
97S RUFINOPRESBYTEROASCRIPTUS 980
linblicavil. Toto siquidem,inquit, corde, mihi socia- Jk. Vers. 21.-24. — Et erit j/t illa die, exaudiam,di-
hiiur, ita ut non me ulterius ex interpolatione vene- cit Dominus,e cwlos,et illi exaudientlerram, et terra
Ttur, sed continuum mihi " ciilluui, mihi contiiiuum exaudiettriticum, vinum, et oleutn: et hwc exaudient
impendet affectum : meque tanium suum virum Jezrakel. Et seminaboeam mihiinterram, et miserebor
appellabit et Doniinum: nec ultra Baalim, idest, ejus, guw fuit Absque mitericordia. Et dicam Non
Idolis, meum nomen ascribet. De quo sane Baalim populo meo, Populus meuses tu : et ipse dicet, Domi-
b
vocabuloJudseoriimttaditio sensum aliquem voluit nus meus es lu. Serient votivse promissionisexten-
coinminisci.Sed apparet hoc esse solidius, perquod dit, ac per diversas species, schema voluminibus sa-
consequeuiia lota decurril, ut de ore videlicet cor- cris familiare componit, ut elemenla invicem fungi
rectsegenlisauferenda ldolorum nomina repromitfat opcre suo cupiant ad siislenlaiionem tragilitatis hu-
et Deumac Dominumse tantum vocandum. Dicendo roanse, nee tamen queant, nisi Creator annueril. Qui
autem notirecorda/iilurultra nominiseorum, vel cor- sane illo tempore, quo placidus adversa depuleril,
rectionem, qn:c esset plena signavit, vel adillud as- affalim prsebituruin se omnia polliceiur : incipietsi-
jiexit, quod supra posuerat, Ibat post amatores quidem claudicare fcelicilas, si desideret copiamlot
suos , et mei obtiviscebatur, ait Dominus. Hoc seculis expetila libenas. Hsec autem, ul diximus,
ergo vitium castigatione discludens, in contrarium suavitas gaudiorum etin illasetaie pr:cclusil,cumesl
migrabil affcctum, ut sludium profanitatis plena Babylonis soluta raptivitas : et reddita est Aposto-
oblivione deponat. lorum lempore cumulatior, cum itaomnis credentium
Vers. 18.-"20.— Percutiam c ei fcedus in die illa muliitudo sobriis rerum copiis uteretur, ut esset eis
eutn beslia agri, et cum volucre cwli, et cum replili rj anima et cor unnm (Act. 2.). Atque tunc primum
lerrw : urciim et gladinm, et bellumconleram de exaiquatioa ctinttis sapienlibus praedicalaconluxit,
tcrra, et dorntirefaciam eos fiducialiler. Sponsabole 413 '" in lanl° discipulorum ccetu nemo essetdi-
mihiin sempiternum,et sponsabo te mihi injudicio et vitiis ercctior, nemo paupertaie deprcssior : caeterum
justiita, el t/i tnisericordiaet miserationibus.Et spon- sicul una cunctoriim in virtute, consensio : ita com-
sabo le mt/iiitt fide, el scies quia ego Dominus. Est, muni jure esset possessio.Nequeeniin aliquis eorum,
inquii, consequens, ut qnse plagis foedaiasubjacuit, quse possidebanl, suum quicquam esse dicebal; sed
bonis oinnibus correcta polialur. Et ideo sicut ei cuiiicssent illis universa commiinia, agrorum eiiam
oiniiescreaturas non s>lum adversas, sed etiam in- pretia pedibus Aposlolorunioiferebantur, ul prO sin-
fensas indignatio nostra reddiderat, ita rursus beue- gulorum necessitatibusdistributio proveniret. Etquia
volas et commodaseasdem faciat nostra placatio. spiritalis populi staius intra historiam Judaici populi
Percutiam itaque (wdusei cum bcsia agri, ut nec ar- tenebatur : reveriitur ad illa noinina, a quibus vaii-
vorum fruges ssevitics ferina populetur, nec vinde- ciniuin fuerat exorsus, et ait: Terra exaudiel liui-
mias eorum aut oliveta volucrum praccipi.il 412 cum, vinumet oleum, el hwcexautlientJesrahei, idest,
nitiltiludo, nec per inembra lassoruni angues venena popiilum, vocabulo vallis, in qua est superatus. Os-
diffundant. Quseomnia cum liberalionis tcmpore ces- tensum, cujus peccata, quse erat punilurus, supra
satura dicuntur, diebus ulique plagarum docentur expressit, ipsam, inquam, gentem non in eisdeni
illata. Cum bis cladibus eiiam bella cessabunl, ita ui personis, sed in eisdein tribubus permaneiitem, et
in patriis linibus donniie possint, idest, requiescere plagarum verberibus expiatam, in consoriium suum
conlidenier, quippe nec irrnptiones nec insidias for- propitiatus atlsciscat, et quasi terrseetiambunaepr;e-
midantes. Sponsabo te mihi in sentpiternum, idest, (Z ccpiorum scmina diversa concredai, nt peramjilitu-
rebus ipsis erudita coguosces,non meo, sed tuo vicio dinem succedentium prosperorum, eiiam ille dies
illud, quo altlicta es, contigissedissidium. Cseterum, Jesrahelis, quo est inducla calamitas, pretiosus
me paratum esse, ut in sempiternum niihi spousa fuisse atque optabilis censeatur. Miserebor, quippe
pcrmaneas, idesl, si talis iueris, qualem nunc ca.-ti- [Forfe inquit] nunc ejus cujus paulo anle nomen hor-
ganlia judicia rcddiderunt, iu seinpilernum libi fae- rueram, et populuin meum vocabo, qui mei desertor
deralio prisca servabitur. Sic enim paciscor, te in exstiterat, et adversaniium mihi jure defecerat. Ipsi-
nostro permanere consorlio, ut explorent justitiam que vicissim liducia, ut me appellet verumet uiiicum
tuam admoia judicia. Vel si le subrcpens [A/t(. stib- Duminuin, conleretur. Verum liuc usque prospero-
ripiens] negligentia vulueraverit, ei a me tamen re- rura denuncialione prolata, rursus ad prsesentis
medium loio flendi ambilii positilaveiis, nibiloniinus tcmporis stalum sermonem reducit : Sequitur
desponsabo te milii in misericordia el in miseralio-
d
enim :
nibus : quas cum saue fideles constantesque persen- CAPUT III.
seris (hoc est enim quod ait, Sponsabo le i/t fide)
alacritate debita prsedicabis, quia ego suui Dominus. Vers. 1.-5. — Et dicit Dominus ad me : Adhuc
Quod lotnin sic instiiuimus, si ad vocaiiunemEvau- vade, dilige mulierem dilettam amico, et adulleram,
gelii liansferamus, manifestiusconstabit impletuni. sictil diligit Dominus fitios Israel, el ipsi respectanlad
Speciosuseuhuforma prwfitiiskominum(Psal. ii. 3.), Deos ulienos, el diligunt vinacia uvarum. Et fodi eam
de cnjns labiis fusa gralia muudo dedit salutem, re- mihi quindecim argenleis, etcoro ordei, el dimidio
ginam quam sibi in cunsoriinm(halami pro virginila- '-* . coro ordei, el tlix.iud eam : Diesmttltos exspcclabis
tis honore despondil, adscivit injuslitia, quamjusti- me, /lon (ornicaberis,et noneris viro, sedet ego exspe-
ficando dedit; adscivit in judicio cum eam, qure le- ctabo le. Quia dies multos sedebunt filii lsrael sine
gitime esset laboratura, delegit : adscivit in miseri- Rege, el sine Principe, el sine sacrificio, el sine at-
cordia et in niiserationibus, cum prseterita debita lari, el sine Ephotl, et sine Teraphin. Et posl hwc
relaxavii, el despondit in lide, qua velcorde creditur reverlentur filti hrael, et quwrent Dominum Deum
atl justitiam, ore auiem confessiofil ad salulem(liom. suuin, et David regem suum, et pavebunl ad Domi-
10. 10.): velquod nnn est dubinm, quia diligentihus num,elad bonumejus in novissimodieruni. Quia exor-
Domiiiuraomnia proccdant in bonuui (Ibid. 8. 28.). diuni vaticinii, caplivilalem populi illius reversis
a lta emendamus meque,pro quo anlea neque le- texlu
liquet.
gebatur. d Visum est scribi vitiose antea persenserel.Inter-
b Fallor, aut quse de Baalim ex Hebrsea lingua
punciionis vitia propemodum innumera, eaque gra-
Hieronymus huc refert, Noster sugillat. vissima laciti castigaraus.
c Verius habet tlieronymiana Edilio eis. Omnino e Repelit Hieronymiana et Vulg. Edilio ad He-
autem supplenda illa fuit paulo post pars versiculi, brseum pressius exaudiam. Rectius quoque in line
JEIsponsabote mihi in sempiternum, quam corum- habel, et ipse dicet, Dettsmeuses tu. Anteaerat di-
dem occursu verboruni deceptus Antiquarius heic cit, etc.
Vrxtermiserat,"ut ex ipso exposilionissubuexaecon-
 IN OSEAMCOMMENTARIUS.LIBER PRIMUS. »8i
98«
\AL diversisj vocibus pollicentis, hic, sicut in prin-. \.tium, cornua circumdet aliaris, reddens Deo vota,
cipio docuit, Propheta susceperat, ex persona Dei quse dislinxerunt labia ipsius, et pavebunt ad bonum
tristia, sed jam iuipendentia nunciabat, et eodemora- sa- ejus in novissimo die (Psal. 65.). Caussam proinde
cri Spirilus guberuatu, quasi ex contrariis texit ipsius depulsionis exposuit, ut peream videlicel abs-
culum. Nam cum infremuerit truculentis, statim qui- tinenli* profanorum, gens affliclain consuesceret, do-
bus confoveatsaucialos, Iselasubjecit, utvel audien- nec legilimis casiigata verberibus, consorlium de-
lsetan-
dis tristibus populus assuescat, vel ipsum Dominum nuo mereretur adscisci, ex quo exameu pium
cunctantem, et sicut supradiximus, studio differen- dumque prodiret.
tem, cum sit vindicalurus, ostendat. Per quod simul CAPUT IV.
docet, ne unquam sub tali judice desperent salu- Vers. 1.2. — Audite verbum Domini, filii Israel,
tem, nimirum ita ad indulgendum paralo, ul placi- quia judicium Domino cum habitatoribus terrce, non
dis inier adversa narrandis videatur id sedulo, quod est enim veritas, et non est misericordia, et non est
iratus fuerit, excusare. Praecipititaque Propheta, ne scienlia Dei in terra. Maledictum, et mendacium ,
carilatem qnam obsccense.mulieri impenderat, prae- 415 et homicidium,et (urtum, et adullerium inunda-
via offensionedeponat, sed cum impudentia illius, verunt, et saiiijuis sanguinemteligit. Quse esset ralio,
professa benignitate contendat, et sive ipsa re, sive ut in ijiso comminaiionis impetu, de illis quoque
id quod consequens videtur, spiriiu tantum reve- prosperis, qute post multam setaiem erant ventura,
lante, cognoscat, quia illa meretrix levi mercede iojueretur, semel iierumque comraonui, idest, ut
posset conduci, non solum ut 414 prophetica so- vel gens haberet exulatura solacium, vel clementia
cieiate esset contenta, sed ut illius et aliorum con- ] I pateret auctoris,'qui ad vindicandum quasi invifus
venlu pariter abstinerel, quasi quse valeret oslen- accederet. Hoc ergo con-ilio etiam de futuris locu-
dere, magis necessitate parandi viclus, quam conse- lus, ad prseseniiuni, ut supra fecerat, revertitur
ciatu libidinis se prostituisse : deniqiie «i vel tenuis setatem, et merita piinieiidse plebis examinat, ut
alimonia prseberelur, eam facile flagitii voluplate solvat eam quain divinc pielatis allegatio lecerat
carituram. Quo uiique exemplo retlditur Synagogse qusestioncm. Opportune enim ejusmndi cogitatio nas-
cau-sa deterior, quse eam videlicet pactionem nec cerelur, si maneret ftxa sententia, utcaptivilas illata
copiis invitaia servaverit, quam prostibula quse- solvatur, et regressio gloriosi contiugai. Cur non
piam, vel sub nimia parcitate, verelur. Indulgemus est continuata libertas, aut b qiianfiiin pottiit esse
ergo, ait, lempus errantibus, ut ve! ad correctionem culparum, quod in tam magnam severilalem animinn
fletibus erumpant, vel gravi demum ultioni succum- nostri gubernatoris accenderet ? necessario igitur
bant. Qui nunc pretiosa vilibus postferentes, obli- subtexilur criminum enumeratio, ut gravitas vindi-
viscuntur proprii Dei, et sequunlur alienos, non ali- cantis appareat. Audite ergo, ait, verbum Domini,fitii
ter quam si sprelis uvis, vinacia suibus magis quam lsrael, quia non recusat vohiscum inire conllictum,
Iiomiiiibtisapta colligerent. et rationem ponere judiciorum suoruni, nieritorum-
Itaque primo mensura cori nominata est triginta que vesirorum, cui dicii beaius David, ut justificeris
modios conlinentis. Secundo ait: dimidium cori kor- in sermonibusluis, el vincas cum judicaris (Psul. 50.).
dei, inde paciione constiluens continentise officium Audite, itiquam, verbum Domini, filii Isract, vos om-
a muliere comparari, ad imaginem illius conditionis, nino ipsi, de quibus agitur, judicale : et de quibus
quam Synagoga passura est in Rabylonia capiiviiaie,' populi studiis conqueramur, vitlentes, si snpercst
ubi tolerans quidem, sed stib spe reversionis, exi vobis aliquid sensus, ad confessionem «l poeniien-
lium, nec Deo legitime, nec idolis cohserebit, sed tiam convolale. Non est enim veritas, et non est mi-
quasi omni deget nudata solatio. Propter hoc enim sericordia, el non est scientia Dei in terra. llaud quasi
B ail, non (ornicaberis, el non eris viro, sed el ego ex- ex intervallo aliquo, iuquit, dehiiquunt, ut quredam
spectabote. Hunc locum Judsei, vel eos sequuti, ad videretur ultionum et virtulum facta commixtio, sed
praesentistemporis judicium pertinere nulla contendunt: iia pessimis laudanda cesserunl, ut nec vestigium
Quod expulsi videlicet de Jerosolymis, quidem probiiaiis uspiam appareat, non lides, inquam, in
habeant officii sacerdotalis insignia, quse propheta lestimoniis, non juslitia in judiciis, non pieias re-
enumerat, sine rege eos, sine principe, sine sacrifi- mansit in ritibus. Quid dico [Al. dicam] vacare pec-
cio, sine allari, sine Ephod et sine Teraphin fore tora limore divino, cum omnes etiam nominis ejus
pollicens : reversionis tamen se pignora continere, occuparit oblivio, atque invicem secum crudelilas ct
idest, vocem Dei, qui se quoquc eos exspeclaturum libido contendai, quaudo irruentibus quoque flagitiis,
csse promiserat. Sed falli eos in hac opinioue vel inundantibus facinoribus, nec a pudoris nec a san-
lallere, adscitaruminfideniClirisli nationum omnium guinis disciimiue tcmperatur, sed <-jungunt male-
documenta conviucunt. Postquam enim Evangelio dicta mendaciis, homicidia liniis, adulleria sacrilc-
Chrisli credere noluerunl, sublata esl ab eis vinea, giis? Omnia, sancta: quondam regionis loca csedibus
et aliis commissacultoribus, qui redderent ejus fru- impleverunt, ui per muliitudinem iiiierlecioruni san-
ctum in tempore suo (Psat. 1.). Ergo illo seculo, in guis sanguini misceretur. Quod non per exaggera-
quo Babyloniis serviebant, merito se invicem gens tionem, sed per fidem dictum esse, prodit historia.
et Deus exspectasse dicuntur, non quod lotus popu- ] I Ipsa sunt siquidem tempora in quibus et beatus He-
lus gentilium profanitatum esset immunis, quse eis lias intcrrogatus a Deo quid in solitudine ageret, cum
etiam a sanctis aliis docloribus impiilantur; sed quo- dolore respondit : Domine: Prophetas tuos occide-
niain erat illic permixtio jtistorum virorum, et quia runt, altaria lua desiruxerunl, el ego retictus sum
melior soboles quam parenles gaudia liberationis solus, el quwrunl animatn meam (5. Reg. 19.). Tanta
erat habitura. Propter horum partem Deusse utique ergo piofanitaie populus erat corruptus, ut interne-
exspectattnum promittit, idest, nullam aliam geniem cione ultima pios quosque, idest, cultores Dei delere
in locum depulsrr, protintis adsciturum, donec re- conlenderent. Qtiaenefanda religionis cnrruptio quo-
tleat, sicut et supra diximus, castigatione melior, et niam nullum qnidem habebai, jiropter quod expete-
recipiens antiqui pontificaius, quse amiserat [Ant. retur precium volupiatis, impunitatem tamen lactis
admiserat], ornamenta, in confrequentatiuiie lide- et turpibus pollicebaiur el trucibus. IdeoBaalim vac-
a Vitiose antea aut legebatur, nec Scripturre ver- carumque cultores, 416 Jezabelis liirori, funUentlo
ba, iit alias ssepissime,internoscebantur. piorum sanguinem, serviebant.
b Scriptum erat anlea iinllo aut incommodo seusu Vers. 3. — Propter koc lugebit terra, et d infirma-
guum, |iro qtio nos quantum restiiuimus. buntur omnes qui habitant in ea : in bestia agri et vo-
c Ex prioris Editoiis mouito jungunt rescripsimus
pro11jungentes,quod antea obtinebal. mabitur omnis, quod Nosler ipsemet in subnexa loci
Minori iiumero habet Hieronymiana Edilio, infir- repetitioue probat.
9S5 RUFINO PRESBVTERO ASCRIPTUS 984
lucre cwli, sed e.tpisces maris congregabuntur.Propo- A j neciit : Corrticuit populus meus eo quod non habuerit
siiis indignniionis suse caussis, consequenler excla- scientiam. Justum erat (inquit) ul labia plehis me*
mat, ipsani lerram operienilam Iuctibus, sicuti est lugubri silentioclaudereniur.quse noluernnt loquemlo
operla criminihus. Qnihus tam multis lanique ingen- condiscere. Proinde, tjuod dixit scientiam populo
tibus, si conligisset iiiipunitas, eiiam provitlentia defuisse, ne lu ad aliquam necessitatem referres,
negareiur. Infirmabitur ergo om/tts cultor regionis continuo, quid accusassel, osiendii. Qttia lu scien-
tn bestia agri, cl in velucre civli. Beslias agri appel- tiam repulisti, repellam le et eqo, ne sacerdotio fun-
lare, arrnenla, et greges eliam solet divinus serino. garis mihi: et obtita es tegis Dei tui, obtiviscarfitio-
Ergo cum frugum (ait) et fructuum incubuerit eges- rum luorum et ego. Noluisli (inquit) intelligere, ut
las, pecoruin quoque defeclus et inopia conseque- bene ageres ( Psal. 35. ), sed iniquitatem in cubili
tur. Nec sic sane finis angoris : sed eliam pisces con- medilaia. pro arbitraln luo ausa es apud te
legis
gregabuntur, idest, dtiicienl ut desint, ui nec in mese membra dirimere, ut jusiitise parte neglecta,
aquis possit alimnnia reperiri. hostiarum instituta retineres : ideo ibit ohviain per-
Vers. i. 5. — Verunt/anten unusquisquenon judi- versiiati tuse digna frustralio, nt non sit licentia of-
cet, et non argualur vir. Populus enim tuus , sicui hi ferendarnm hosl<arum, cui sequenilarum non fnit
qui coritradiciinl sacerdoti. Et corrues " tu, corruet cura virtutum : dura tibi imminebil tacilurnitas.qnse
eliam propheta lccum. Si stnnte, inqnit, reptiblicn, ab aurihus luis salulares moniius propulisli. Oblita
per seiiieutiani judicura nocentes aliqui disperirent, es mei, obliviscar et ego filiorum luorum, ut quse
argneretnr cene alter, et aller argueret : proprium snnnianeam passa es in ofiiciis cseciiatem, experia-
siquidem niunus censura exerceret. Per quod simul ris aeerbissiinam de liheris orhitatem. Quod iia sane
(isiiiitliinr, i|ni;i non oinnem siniul popultim scele- "' inielligendum est, ut non puiemus illtuii pupuluin
rum labes, iiiiirbi instar, aui pestilentise, b possedis- idolis mancipatuni, Deo vero, vel hostiaruin ohla-
set; seil sicut alii turpia, ita plerique bonesta se- tione servisse, cum hac potissinium fuerit caussa
iiuereniur. At ubi universos pene ccetus iniquilas consecrandorum in regione vitulorum, ne per ohla-
quasi conjurala jiossetlerii, quod suis accidisse leni- tionem hostiarum adeundi lempluni detur illis oc-
pnrihus O.-ee propheia deplorat, meiilo eliam tam casio. Geminus etgo iuteltectus dcbel assumi, ut vel
(Inclrina quam censura cessabit, ut elfusa in impios sub condtiione illitis positum sit, ac si diceremus :
poena desscvial. Ergo sub specie |>raecepti, vis est Eiiamsi sacerdotii paiics graviter implcretis, nihil
expressa juilicii. Verumlamen unusquisquenon judi- profeclo ad defensioneni vesiram valerel, quos mo-
cel, el non argttahir vir, idest, neuio judicabit, ne- ruin lceditasarguebal: sed conseqiicnler eliam amit-
quc aliquis argiietur : hosfili enim furore vastanda lereiis superstitionis vesirse angusta istlncc et ri-
es, non judicuin expungenda senlentiis. Populus dentla solaiia, q ti ntei itoruiii auxilia p>rdidislis.
enim tuus sicnl lit gui conliadicunl sacerdoli, corrues Vel ceite, quia erant in ipsis Trihubus sj)arsim ha-
tu, corruet etiam propkela tecum. Pio judieio, non bitames et pioplielse ei legitimi sacerdoles, aliqui
pro comparatione istnd, stcut, propheta constituit. etiaiii de plebe eadem mumiscula offerre consueve-
Ergo niliil novum in uliione cnnspicies, sed quod rant, et per hoc iinpuniiaiein scelerum credeliant se
exerctiisii in culpis, recoguosces in pcenis. Populus posse obiinere: his qnot|iie talibus, sub persona
(iiiippe tnus restilit sacerdoti, idest, a vero pontifi- popnli, couiminaiur [.lti(. comiiiinatus], quod cum
calu, consectando idola , recessisti. Contradixisti irrucrit aperia capiivitas, eliam illius opinionis ain-
crgo sacerdoti, ait, cum sacras ceremonias repulisti, C ( miniculis exuantiir qua se erga Domimiiii, vel ex in-
cuni salutarcs monitus, et prsecepia mores infor- lcrvallo, munilicos sesliinabant.
maniia respuisli : et ut impiis dueibus , ita etiam Vers. 7. — Secundum inultiludincm eorum , sic
piofanis vaiibtis te tradidisti. Merito igitur utrosque peccaverunltniki: gloriam eorum in ignominiamcom-
senicntia nuiic immissa invnlvet, ut et tu ciim pru- mittabo. Quasi dedita opcra impensoqut; studio con-
pbetis tuis, idest, ariolis cnnlabaris. tra benelicia mea populus certare proposuit, ut
Vers. 0. — jVocielacere feci matrem tttani. Conti- quanto ego fuissem iu largieudo affluentior, lanto
cuit populus mcus, eo quod non habtieril scieniiam. hic in abniendo appareret insanior. Deniquc, cuiu
Qitia tu scientiamrepulisti, repetlam te et ego, ne sa- ita pignonim successihiis eiiin exlulisscin, ul latis-
cerdotio fungaris mihi, et obtita es legis Dei lui, obti- simarurn sjiatia terraruui progrediens cullor imple-
viscar fitiormn tiiorum el ego. ldioma Scripttiiaruui i et: hic actus snos tendeiilihus 418 '" conlume-
esi, secundiini quod frequenler admtnni, ut quoniaiii liam meam sceleribus, exae.|uabai. Proisus ut vide-
ad genieni sermo dirigtiur, tum proprio, luin paren- reiur vereri, ne plura essent populi membra, quam
lis, cujus lilia sii, uoinine, videatur conveniri. Et scelera. Ergo quia gloriam suain in niultiiudinem
ideo cuin dixissel, corrucs hodie,,et corrttet propheta lam lacinui tiin posuere, quam niilitum, ignumiiiia
tecum : idesl, vastaiionis luse tempus adveuit, et succedeule illam mtitabu : ul ad extremam videlicet
qu.T.olini a 417 discentla et loquenda justiiia des- paucilatem, serumnis consumenlibus, |ierducalur.
litisti, nunc etiain a prolana voce cessabis. Snbdidit, Vers. 8. — Peccata populi mei comedenl, et ad
nocte laccre feci malrem tuam. Id autem non sic ac- iniquitatem eorumsublevabuntai/tiitus.Cum exprobra-
cipienduin, (piasi per iliem loqui permiseril, el tan- _.. tione toluni legendum : itl est, sacerdoles, vel illi,
luin nocie relicere. Sed ctmiiilum voluil intlictseta- " qni iduloruin eranl minislri, et per hoc se Deo im-
ciltirnilalis exprimere, ct ideo, ut oslenderet eam molaredicebani, vel principes cum popnlis, qui stu-
obmutuisse, irruenle jieriiicie, noclis intiilit mentio- dium funesii erroris induerani, inter csetera, quse
nein, ac si diceret, Sic cain effuso moerore con- pleclemla faciebani, usurpabant quoque vocabula ex
vesiiam, sicut nox terras operiie consuevit, ut sicut legis traditione venientia. Nam qtiomodo circumci-
generale et coniiiiniie silentium condiiio lenebrosi sionem ac sabbata servabant Samariticse Tribus,
lemporis introducit : ita isla turba senioruin, quam quarnvis idulis servienles : ita etiam aliqua instituia
niatrem luam vocavi, quse paulo ante profanitate legis usurpasse credendum est ipsos ariolos. Per
garrula perslrepebat, sub nocte adversi lemporis institutionem igilur beati Mosisdiversse oblationum
conticescat. Post vero secunduminstilulum ordinem, species erant, inter quas et ista, quae pro peccalo
uhi lerrore personuit, caussam commotionis ad- offerebatur. Ex qua tamen adipis certis partibus
igne consumtis, reliqua in cibum sacerdotum mem-
» Eadem Ediiio pro lu habet Aodtecum Hebrseo bra cedebant. Et quia his ritibus propiciabatur Dens,
DVn- Noster in ea iterum lectione perstal, sed in pontilices peccata populi, pro quibus orabant, edere,
siibsequentis versiculi expositione, cu:n terlio locum id esl, absumere dicebantur : secundnin quem ino-
eiuii repetit, rccte demum habet corrues hodie, et dum, arioli, ui varioium deliclorum impunitatem,
corruet. etc.
* Kr-gandiparticulam, quse heic perperam repetebatur, mduximus.
 HSS IN OSKAMCOMMENTARIUS. LIBER SECUNDUS. i)8C
j>erlucri sui emolumenta promitterent, dicebant, se /A eam temulentia conciliaret, et crapula : atque ideo
populi peccaia consumere. Hoc ergo per prophetam dicentes se esse sapientes, stulli facti sunt, adeo, ul
nuiic Dens, sub voceet.vultu indignalionis, exagital: propheiarum inuiius a lignis aridis postularent, el
ac si diceret, En quseprndigia , lamam non de nllis quse esseut futura unicuique, baculus iudicaret :
unquam pulchris facinoribus, sed de st>lis flagitiis quam profaniiatis speciem Grseci rabdoinaniias
expetenlia, reverendaelegis instituia suh verborum appellant. Spirilus ergo profanitalis, quem, fornica-
usurpalione temerarunt/ui promiiterent, videlicet ttoiem voeant, decepit eos, ut discederent a Deo
circumvenlo populo, quoniam si per maniis eorum vero.et multis, variisque dsemonibus,in ore sane el
bosiias nbtulisseiit, statim fierenl innocente-t, et fronte adullerantium, miscerentur.
consequerenlur indulgentiam peccatorum. Sicque Vers. 15. — Super capiia monliumsacrificabanl,
sublivabant,id e-t, consolabantiir, et supeibire facie- et snper collesaccendebanttkymiama : sublus quereum
bant renrnm animas, in quibus nihil sinebant de et populumet therebintum,quia bona erat umbra ejus.
compunciioneresidere. Non uno, inquil, modo errasse contenli, qui divina
Er^o quia nec magister loqui, nec discipulus au- insliiula conteuiserunt, coiiinientaanilia sectabanlur,
dire id quod ad salutem attinei, assiieverunl, sed ut non solum baculis in frandem aliquam lsevigaiis,
utrosque culpa, quse polluit, exsequavii, merito eos sed jarn colliciilis paulo eminentioribus, aut umbris
eiiain senientia seqiiula componet, ul fructuin ope- arborum paulo densioribus moverentur, et credereut
rum suorum sine fraude stiscipiant, el unam inter- illic tlivinitalis esse plurimuin, ubi aliquid amcenita-
neeionem sacerdos ac populus palialur. Possumus tis vidissent. Sacrilicabant iiaqtie in verlicibus uion-
auiem in hoc loco faciliorem intellecium creare, si j- j
B lium, 420 fP101'hisloria frequenter accusat, cum
personam Judse quoque, quem jiost paululum nomi- dicit tie regibus, Fecit hoc nnt illud, tierumlameti
nat, inferamus. Ul quoniam et ipsaui Tribum, licet excetsanmi ubstulil, sed adkuc immolabatpopulus in
minus adhuc renm, non tamen omni ex parte pur- excelsis: hic aitiem adjicii, quod et subtus quercum
galam, seria admonitione casiigai, illud quoquejam, et populum aduleret iocensum, caussamque admira-
quod sacerdoies oblatas pro peccatis hostias coine- linnis exponens, subdidit. Quia bonaerat umbra ejus.
dunt, ininlisse videaiur, fiatque sensus ejiismodi : Repiidianies lucis ei luimiiis condiiorem, vere quasi
Sed quid mirum, tribns a Dei cultu el timore rece- lilii tenebrarum, nemoris capiebantur umbracutis.
dcnles atque colendis idolis mancijiaias, variis sor- Audiainiisergo, (|tiid|)cenarumamenliaislamereatur.
dere criminihns, cum eiiam illa pars pnpuli, quse Vers. 14..— Ideo (ornicabuntur filiw vestrw, et
videtur cerimonias adliuc mysticas coniinere, simili sponswveslrwaduiierwenmt. JVo/ivisitabosuper filias
errore lymphetur, etcorrupti sacerdotespeccuiiibus veslras,cum fuerint forn catw, el supersponsasveslras,
hlandiantur, quod eis , videlicet, per olilaiionem cuin adulleraverinl.Cotninisislis,inquit, lurpia, nec ab
hosliaruui, quas ipsi devorant, conlingat impuuilas? operedestiiistis, utsinon eos qnos innocenies,veleos
Suhlevabanligiiur his consulalionihus,animos, quos saliem,quosreisolentsenliretis affectus, idest, ui ho-
laciiioruniconscieniia de|>rimebat: ei quod sacerdo- nesti violaiotespuderet adinissi, sedinoperibiisnoxiis
tcs impudenlissinie pollicebantiir, hoc libentissime Coiilirinaslisaiidaciam, eo usque sectantes, quseerant
populus audicbai : ideo et in lempore catamiiatis, prnhrosa, ut siipitun) saxoruinque mnbras prseferretis
nulla i/iler4l9plcheni eril saeerdolesquediscrelio, eleinenioiiiiu oinniuin creaton. Hane igitur impieta-
sed qui vixernnt promiscue, viliter eliam iuteribunt. lem talainililis ullimsedispungat iliatio, ita ut miro
Vers. 9. 10. — Visitabosuper etuttvias ejus, el C *- getiere vindiclse ad cnlparnin siinilitiiiliuem,poena
cogitalionesejus reddam ei. Comedenl, el tion sulura- lorineiur : eoque sit acerbior, qnod non fuerit cx-
buntur : fornicali sunl, et non cessaverunl. Cum , perla censura : libidiui siqutdemviiicenlium, sponsae
inquit, coeperit se exercere ultionis censura , hse veslrseac lilisesiihjaccbnnL: nec apud aliquosjudices
mcnsiirsc dolorum, quas ipsi in peccatis fecerant, islani igiiominiam, vet mariti arguent, vel parentes.
implebiintur, utexperiaiitiirinsuppliciis, quod inde- Cseleriuntoluiiiflagiiiuincunsumeiurin deilecus, ulde
sideiiis perpetraiunt, fornicati sunt quippe, vel obs- eo supersit niliit ad reainm. Quasiacute ergo, negata
cceniiales,velprofaiiitatessequendo^neceosusiirpaiie Ilagitii ohj irgalione, conclusit, nihil esse acerbius,
puduit foedilatis,ut qui de priina stalioue deciderant, quain sub condilioue servitutis ejusinodi conslilisse,
saltem desecundis remedhs cogitarent, et quod nou in qua exirema necessiiuuinuin llagitia videre per^
decuerat contigisse , vel frequentare desinerent, gaS, accusare non audeas. Erg>>,cuni hoc esse mise-
sicque imitaretur abstineniiam erroris atlmoia ces- riarum iiliininin prtevidisset, quippe quod , nisi cap-
satio. Sed ctini fornlcali esscnt, non cessaveruni. tivilas noii posset inlerte , slatim eaussain tantse
Ergo quod exercuerunt in viciis, experianlur in cominotionis, prseiuissortiin repelitione subjecil.
pcenis, ut comeilant et non satureiilur, iinpleanlur Quoniam ipsi, cum merelricibusversabanlur, et ciim
videlicet affliclionibus, sed iia eas baurire nou effxminalissacnficabant, el pofiulus non inlelligeiu
cessent, ut esuriein quaindam ferre videantur. Neque vapuiabit. Nescitnit, inqtiil, quantum duloreni de
enim cum fornicalioneni autlis, iisurpatiouem modi- perversifale ejus, quse in consortio meo qiioudain
cam corporalis illius volupiaiisexistimcs, sed sacri, egit, experiar; ideo in necessittidinunisuartiiu dede-
inquit, icederis pacta violanles, omnipotentein Do- r. cuie, iiiagnitudiueniciiiiiinuin piiorum recognos-
| cent
minum iu cujus consoiiium adscili fueranl, relique- : ut qui elfoeuiinatoset proslibula, a quibus cul-
runt. Et ideo intelligeiiiisc luce privaii sunt, non ttiin dsemoniiinaccepeiam, subseqnulisunl, abtiten-
consider.intesposl qusereligionisinsignia, ad quales tibus se, ubscuenisiiuslibus dislralianlur, volnntarise
essent sortes rituura devoluii, quae profecto ojtinio- slulfitirc fructus iu contumeliis,qnas tyranni victotes
num slultilia, nequaquam in animos irreperet, nisi inlulerint, senlienies.

LIBER SECUJSDVS.

CAPUT IV (se^itilii/-). saltem Juda. Nolile ingrediin Galgala, et ne ascende-

ritis in Betkaven; * nequejuraveritis, Vivil Dominus,
Vers. 15. — Si fornicaris («, Israel nan delinquat quoniamsicut vuccatasciviensdectinunitIsrael : nunc
" Versiculi parlem, nequejuraveritis, Vivit Domi- tore nostro, qui eam in subnexa exposiiione siugilla-
nus, qusedeerat, suQecimus, ipso fidejulieiitG Ai>c tiin, nee sniuei exponit.
98'? RUFINO PRESBYTEROASCRIPTUS 988
fitisctieosDominusquasiagmm inlatitudine. QuamvisAi que loca ista , quse celeberrima gacrilegis ritibus
universas tribus, idolorumcullibus sorduisse , vati- effecistis,eo studio frequentare, ut etiam Judse pec-
cinii ipsius censura dciiionstiei, lameu dcteriorero toravestro criminevenenenlur. Respiciateiiim Judas,
lsraelis statum deuuucial, et qui damnaiionis magis, si adhuc non totus emarcuil, qui status comprehen-
qiiam corretiionis capax esse videatur : non soliim derit Israelem; et tunc, quid etiam sibi, nisi caverit,
enim 421 profanitatis audaciam intra lines proprios impendat, recognoscet.
moresque conlinuit, sed contaminationeiii quoque Vers. 1G. — Quoniamsicut vacca lasciviensdecli-
frairis quasi lucrum aliquod expetivit. Hocsiquidem, navil Israel, nunc pascel eos Dominus,quasi agnum in
ad criiiiina sollicitantis sludium propbeta convincit, latitudine. Apte prorsns a vacca similiiudo suscepla
cum deniinciat Israeti, ut non delinquat saltem Juda, esl, ut peccaii ipsius species, et lumor peccaniium,
iirque eniin cura fraiernse cumiuiserationis ei fuerat et mugiluspereuniium signaretur. ln cultii, inquil,
ini|)Osiia, qni ul sit diligcns, ailmunettir, sed per vilulorum, jugo meselegis excusso, Israelis deliquit
isiam prseceptisjieciem, eiiam illud crinien exagiiat, audacia, e( a virtutis semitis declinavit, credens se
quotl siniiliorem sihi maluerit Judain reddere, quam opimis bonis suis interpolatione fruiturum : sed im-
ut ipse de emendalione quippiam cogilarel. pios tanta votorum frustraiio consecuta est, ut ad
Filque sensus ejusmodi : 0 tu Israel , qui princi- agui exiguitatein detaurina quasi mole descenderinl.
pem erroris seculus, id est, Jerohoam , a germani Sic tota gens , quse confidehatin viribus, gloriam
lui, videlicetJuda\ consortiorecessisti, non oh aliud, sitani ignominia sequente vidit mutatam, et sub pas-
quam ne tibi per honorem lenipli et sacrorum die- toris baculo constilutam, lanla qiianta solel agnus,
rum cclcbriiatein, respiraiuii atque ad meliora re- R facililalecompesci. Nei|ue lioctamensoluin, sed sicul
deundi esset occasio, si non generis, vel criiuinis tui ** **agnus in vasta loca perductus, et imbecillus, et solus,
pactionem tuere , elqui noliiisti laudabilein servare tam matris, i|tiam gregis solatio destitutus, metuit
concordiain , susceptam seniel discissionem teneto, quicquid aspexerit, quicquid audierit : ita etiam gens
ncque in professioiiemrepudiata; germanilaiis, astu subjecta hostibus truculenlis, per soliludineiu coge-
corruplorisirrepas, setl propria saltem luecontenlus, tur incedere. Qnam tamen non usquequaque provi-
palcre innocentiam (Ant. iniioceniiuin] manere con- dentia divina destituit, propler quod dicit, Nunc
sortis, et invilare cessa ad euin stattim, in quem tu pascel eos Deus; sed ut impositaecalamitatis magis-
venisse deflebis.Nunc eniin majorem in modumim- terio iuielligat atque fateatur, nec contemiibilia
prudeniia grassatur, si quorum elegisti remedii li- fuisse sacraelegis |>rsccepta, uec sua vel inipunita
innre dissidiutn, cum iisdem iueas sacrilegii amore crimina, vel desideria frucluosa, subjungit.
collegium. Illutn salteiii tilii affectumserva, qui pec- Vers. 17.-19. — Particeps idolorumEffraim: di-
cantibus constievii inuasci, ut le videlicet pudeat mitte eum. Separatum est conciviumcorum, fornica-
delormis admissi. Cur a te scilicel tenue solainen tiotre foinicati sunl, dilcxerunt afferre ignominiam
excludis, ut videare deeeptus? nam reatum non eva- prolectoresejus, ligavil etim spiriuis in utis suis , et
tlet ascensio; tamen esse aliquid distinctionis inier confundetur[Al. confundenlur]a sucrificiissuis. Post-
incautos el procaccs indicat, quod alios audacia quam Israel de desolatione [Al. de solutione] pro-
reddat exosos, alios formidomiserandos. Tu autem, pheticus sermo convenit, eique linem, quia non fue-
cuui niilliini paleris lua: foeditalisiinniunem , quid rat didis ejus audiens, uunciavii, consequenter mo-
aliud, quain non errore, sed spontaneodelestabilique niturus, convertit se ad Judam. Ne euim videreiur
judicio, te esse nocentissimuiii, conliteiis? Si for- ep Israeli intenia censura, Judam reatibus exemissc,
nicaris, tu tsrael, non detinqual sallemJuda. Cur in- qui utique nunquam, nisi voluniario corrumperetur
qiiam, isluiii prioribusjungis errorem, ul minore te assensu; ideo ipsum quoque simili vigore compellat.
dolore periturum , si cuiii pluribus, qunm si cum Vidisti, inquii, quoniam Effraim a jugo legis mese
paucis pereas , arbilreris ? Cur prodigus propriorum ingrata et infoeliciacolla subducens, idolorum parti-
bonorum, etiam fratris jura containinas? Quid uno ceps esse decreverit. Nullo ergo fcederelu illi copu-
tumuto genus omiic vis involvi? Patere superesse leris, sed dimitte eum, et toto, sicut locorum, ita
aliquain lui sanguinis portlonem, cnjus adjtiveris studiorum line diiimere. Cseterumsi ei te ulla socie
suffragio, reformeris exemplo. Si fomicaristu Israel, tas alligaverit : etiam calamitas, nimirum seqtia,cor-
iioit delintjttulsatlemJttda : nolile ingrediin Galgala, ripiet. Vis conlagionem profanitalis elfugere? vallo
el neascenderitisin Belhaven, nequejitraveriits, Vivit coiuinuse separationis aniliire, nuiujuam cum sacri-
Domiiius. Quomodo Israeli, ne Judas delinqtieret, legis ineas vel puhlica fcedera, vel privaia convivia.
imjieras-ct, per subjecta patefecil, prohibendo ne in Quaeenim socieias luci cnm tenebris(2. Cor. G.14.)?
Calgala et Delbaven, quse loca erant iribui Judae quis cnnsensus 423 lemplo Dei, cuni idolis? For-
juncta, studio permiscendrereligionis ascendereni, nicatione fornicati sunl. Et ne hoc puies contigisse
ti jurarent, Vtni jMoniinus; quod ita inielligendtim,ut errore deceptis, dilexerunl afferre ignominiamprotec-
quia in iisdemlocissicutinSaniaria vitulosconsecrave- toresejus, dedito sludio, et incenso aniore, prolani-
rani, eiipsis eliamveri Dei nomeiiadscripserant, per- laies sequuntur, nec sultiin in plebeia |jarte delin-
que eornmdemnonieniiuinenque jurarent, ideonunc quunf, a proceribus ad imos funerea prolanitate sunt
prsecipil, ut quoniam ex viciuitate Judse, illo populi D pervasi. Ideo nusquam eortim sensui coetuique mis-
conflnebant,adBetliavcnvidelicet,atque Galgala.isti ' ceare [Ant. miscere], si te cast;c fidei sacramenia
illuc ascendere lacessanl et jurare, VtwtlDominus,id delectant. Provisa cst siquidcra, o tribus Juda, in
est, in illis locis consensu populi consecratis, ne Ju- adjumenliimjiidicii tui,laliuni Afestinala damnaiio,
tlas bac lamiliarilaievertiormn deceplus, ipsequoque ne tu videns dilferri exitia reorum, lieres etiam in-
vimlos prinio iioii horrere, deliinc incipiat et jurare. certa meritorum. Adliuc te incolumi, subitiis Sauia-
Videtur autem et illud oslendere , quod populii riam quasi venlus arripiet, et confundentitra iacrificiis
confunilebal iinpieias, ut qui videlicci 422 vitulis; suis, idesl, erubesceni, et conlitebunltir vatiitaiem
sci viebani, eiiam per verum Doniinuui quem Judas> spei eorum, qui sibi liberiaiem et seciiritatein polli-
colebal, iu quibuscunquenegociisadjurarent, et ob- cebalur in iis hostiis, quas idolis offerebant. /Vlas
lestationes suas illius appellatione, constringerent,, autem spirilus, quibusgens illigatadiscesserit, posuit
quasi opiiinuni judicando, utramque appellationemi secundum vulgareinopinionem, qnnevenloruni ima-
rcqtio lionore venerari, ui hoe colere, eliam illis , gines pennis inslruere consuevit. Ergo sic ait : Isti
qui in fitle inanseranl, persuaderent, el cultum sus- qui sacrilegia sequuti suut, jiessundabunlur, et ad
cipere vitulorum, religionis, inqiiam, prioris uia- exiliadiversa captiviiatis turbine perferentur, ut ven
nente leverentia : sicque devotionis non tam muta- lorum alis iiinixi fuisse videantur. Nos autem cum
tio, quam qusedanifacta videreiur adjeclio. Hoc au- ista lcgimus, cogitare debemus, quam leviter pro-
tem cotiira legis prsecepta suscepium, .sine dubioi
cuuiulalu prolanitaie miseios polluebat. Nolile ita- * Vitiose antea (estivata.
 989 iN OSEAM COMMENTARIUS.LIBER PRIMUS. 990
phetarum voces vesanus populus xsfimaret. Neque ,A anteferlur, ul hsec sola iniquitas, vel prima, vel
enim cum sacerdotes et reges, ac popularis etiam maxima ccnseatur. jVottdabunt, inquit, cogitationes
multitudo , in apertum conspirasset errorem, paucis suas, tit revertantur ad DominumDeum sutim , quia
spiritualibus atque pauperihus , aut increjiandi, aut spirilus fornicationis in medio eorum. Caussam, cur
concionandifacultas aliqua prsebebatur; sed sicut alia nihil de eraendaiione cogiiarent, hanc esse mon-
Scriptura testatur, arreptilii vocabaniur, et publico slravil, quod immundus spirilus ipse dreinon , vel
erant quasi portenta derisui. Tamen isti, et opum et sacrilegiorum amor in eorum medio versaretur. Si
honorum pariter indigenles, nierebantur ctun Deo enim ex intervallo ilelinqiierent, appropriare eis
inire colloquium : et quasi ab jEtheris solio, in stra- immundus spiritus crederetur. Nunc autem , cum
tas [Ant. instratas] humique cohserentes animas, omne vitse tempus sceleribus impendaiit, rite sacri-
proferre sententiam. legiorum aurtor i:e<|uaquam vjcinus eorum dicilur
CAPUT V. esse , sed medius. lllo ergo pectoribus eorum insi-
Vers. 1. 2. — Audite hoc , inquit, sacerdotes, et dente, de emendatione niliil cogitant, et ideo sub-
atlendile , domus Jsrael, ei domus regis , auscultmle, diuitur exitiis.
quiavobis judicium esl. a Universa nempe ad sacri- ih Vers. 5. — Respondebit, inquit, arrogantia Israel
legia vaditis, nec aliquod in peccando discrimen, facie ejus, et Israet , et Effraim ruenl in iniquitate
quale hahebatis in ordinibus, prsestitisiis. Nunc sua, ruet etiam Judas cum eis. Ad similitudinem ru-
ergo, vel sacerdotaii, vel regali dignitate sublimes, ralium laburinsorum , quibus ssepe respondet uber-
et tota Israelis turba, quoniam jam impendii exi- tas, et bos , ait, mereedem sludiorum prolinus re-
tium, convenit ut intelligatis , vos non pro viribus, Jr. cepturos. Digne , inquit, respondebit industria, id
sed pro atquitate judicis disperire. Duas siquidem est, ut sub calamiiatibus eriibescant, qui plurimum
res, quse viderentur esse contrarise, jierpetrastis, ut sibi de criminibus — arrogabant.
ficreiis videlicet, laqueus el rete, sed ita in montis Vers. 6. 7. In gregibus suis el in armenlis suis
vertice , ac si in loco speculseeminentis extentum. vadeni ad quwrendum Dominum, et non invenient :
Ilostias vero quas coelornmprsesuli deceret offerri, Ablatus est ab eis : In Dominoprwvaricatisunf, quo-
et qsiasivehenie fomo ad superna porlari, has vos, niam filiosalienos genuerunt, nunc devorabiteos c tttes-
ordine commiitato, in profundo mersislis. lllud au- sis curn partubus suis. Cum tlixisset supra, 425 J11"
lem est , quod in sacerdotibus et regibus accuso, dicantis conveoire justifise, ul qui sceleribus se
quia cum eum locum essent in gente sortiii, ut age- dedis-enl [forte dedidissenl], stipendia quoque digna
rent nnn minus honestaie ac religione, quam pote- perferrent, Israeli sociavit el Judam, quem , licet
state ac dignitate reverendi, atque atl id, quod re- paulo serius, in siinilem tamen realum noverat esse
clum eral, tam sernione , qnam exemplodebuerint venturum. Postquam vero justitiam cominendavit
subdiios incitare, illi conira, vel conciliationein cri- evaminis, ad lemporum distinctionein revertifur, et
minibtis prsebuere, vel formam : idque solum de fa- Israelis facta persequitur, . quem protinus sciebat
stigio 424 pciore retinentes, ut procul qui: fece- esse periturum. Et primum quidem , cum dixisset
rant apparerent, laqueos el relia lelenderunt,quil>iis Judani quotjue lsraeli in calainiiate iniscenduui, sub-
infoelix turba caperetur, eademque perversitaie, sa- jecit, quod ad Judain magis respicerel, qui sacratuni
crificia, inquii, in profundum,idest, quasi ad inferna, Deo Templum tenebal. Nam licei pollueretur idolis,
vertistis. Quidve, cum ea aut dsemonibusmaciarelis, ' tamen etiam hostias offerebal Deo : cumque parum
aut Manibus?Quia ergo peccandi ainore, agendi or- C studeret moiibus corrigendis, adquisiiurum se ar-
dinem coufudislis, ita ul quidam in vohis ambitiis bitrabatur de assjdua immolatione snbsidium. Ergo,
appareret, disceruendi ignorantia, quid sequatur, in gregibus, inquil, et t/i armentis suis vadentad quw-
aecipiie. rendum Dominum,et non invenient: ablalus est ab eis.
Ego erudilor ero omniiimvestrum, ut docenle ul- dem Vadenl autem posuit pro Ibant, per prseierili siqui.
tione , discatis , quod spreta eruditinne, nescistis. temporis declinaiionem iuvectio lota detexitur.
[Vers. 5.] Ego scio Effraim, el Israel non esl abscon- Superstitionis proinde magis quam religionis calle
dilus a me, quia nunc fornicalitsest Ejfraim, coulami- gradienles (sic enim hosiiarum censetur oblatio, si
nalus esl tsraet: non dtibuntcogilalionessuas , ut re- eis defuerit cura virlulum) non potuerunt invenire
verlanlur ad b DominumDeum snum, quia spiritus Deum iluni , ad quein nemo nisi plense devoiiunis
fomicationis in medio eorum, el Dominumnon cogno- calle deducitur. Ablalus est ab eis , non quod Deus
verunl. Quaiita, inquii, obstiiialione deliqucrit Israel, poiuerit auferri, sed quod ita nusquameis occurreret
nemo magis novit, quam ego, qui peccaioriiin inle- ejus auxilium , ac si ab eis funditiisvideretur abla-
riora conspicio. Neque est viscerum nlla pars, quse tus. Postea vero ad Effraim, idest, Samaritas vocem
meum snffugere possit obtulum. Totum euni ergo relorquens , aliam specieni jusevaricationis exagitat,
qusc tamen veiustatem coinmissse impietaiis oslen-
diligenler insjiiciens, cognovi, qnia ntiiic sit penitus dii.
forincaius , penitusque pollutus. Quod ne in excu- Quod iia, videlicel, legis sialuta contemserint,
salione prseieritorum peccatoruui diclum pulares, ut profanis genlibus etiam per connubia misceren-
quid tali atfirinalu indicalum vellet, subjeclo statini tur, studentes prorsus alque properantes, ut generis
sermone |iatefecit. Ait enim : [Vers. 4.] Nondabunt [Q sui nomen exuerent, et quidvis aliud, quaiu Dei po-
cogilationessuas, til reveriantur ad Doininum Deum pulus vocarenlur. In Domino prwvartcati sunt, quia
suum , quia spiritus fornicationisin medioeorum est, /ilios alienos genuerunt. iantuii), inquit, odium
et Dettm non cognoverunt. Eigo, post susceptionem mei nominis concepere , ut a minis eripi se posse
peccali, dissimiilala compunctio, ei recepta in pe- vel a molestiis exui crederent, si in nuuierum alia-
ctiis , iion soltim usurpatio crirninis , verum ctiam i <iiiigentiuiii eorum suboles inigravissei. Quamob-
cmendationis oblivio, ita prsecedentibus erroribus
Habet reipsa Hebrsetis quuque textus, ut nihil de
I a Atque heic videtur pars altera versiculi supplen- Itieronymiana versione dieam,
da , quoniam laqueus facli eslis speculalioni , et rete Dn»pSm ONtinn. Sed
n iiiime incoiigruns sensus , qui derivan
expansumsuper Thabor, et viclimasdectinastis , sive quoniam et ex LXXvirali versione potuii, et vocnn:
tn Nosier prsefert, sacrificia vertistisin profundum, utcuinque
quse infra, utpole antea cum reliquo conlexiu propo- siniiliiudo lantn esl in Latino : Noster aittein in siib-
nexa exposil one loci ad paragraphi hujiis iiucui
sita verba singillaiimexplicanlur.
b Neque llieronyniiana versio, neque Hebrseus lectioncm eamdeni repelit, nobis qtiidpiam mutaru
ipse lexlus addil lieic Dominum:iidcinqiie libri mox religio luit: eoquemagis, quotl ipsa ejus inierpreia-
hahent plurium numero. lio ita ab eo lecliini in suo exemplaii subiudic.it,
fornicationum
c Nemo non pulabil, errore faclum antiquarii, ut ubi ait, tam germutu, quum(ructus uno polliceturgla-
messis pro mensis, et partubus legatur pro partibut, dio demelendos.
 991 RUFINO PRESRVTERO ASCRIPTUS 992
rcm. nunc devorabit eos messis cum parlubus suis : A sensus ejiismodi : Si meritorum ralio m.ilum capti-
Vicinamet impendentem calamitatem nomine messis vitatis exegit, cur Judas et gentiurii moribus inqui-
ostendit: in " quo lam germina quam 1'ructus, uno natus, et odio fratris infectus, vim disiulit ultionis ?
pollicetur gladio demelendos. ' Sin auiem post tot crimina , liecdum mererelur
—
Vers. 8. :l. Clangitebuccinain Gabaa, et tuba in b expelli, nonnc ille qui cri|)tns est, per calumniam
Rama, uiulule in Retkavm , pnsl tergnm Benjamin. magis quam per jusiiiiam doceniis opprc-sus? Ca-
Effraitn in desolalione eril, elc Quia pronunciaverat, tumniam pa<iensEffraim, froclusjudicio. Quid esset
ilios brevi tempore consumendos , pondusque sen- calumniam pati, curavil expanere, idesl, jndicis non
temise in effectuni rihsqne ulla dilatimie gradientis, sequiiate, sed poleslaie deprimi. Ad eunidem aulem
noverat : quasi jam rehus impletis , per eas urhes sensum respicil , quod ail, Cteitilabire post sordem.
qure frequentissiinu' eranl , lubis clangenlibus , et In superioribus enim et mulliiudinem et vetusiatem
rt-sonis |)lanclibus jussit indicari [Ant. judicari] quod pecc.Horuin exprobraverat 427 Israeli; ubi vero
toluin lilraini vasiitas occuparet. Omnia autera, Jud.e criinen agitavit, videlicei, de frairis sui capti-
quae ilixit loca, idesi, Tergum lieujaniin, quse tribus vilate lucrtim quserentis ei gauthum sentientis, id»
fuit Juda: reginni coniermina , Galiaa ei Rama et que censuit aliis pisepnntleiare criminibus : eodem
Belhaven , Judse finibus vicina fuisse colligimus. etiaiu lenore subjecit reliqua, ul dicerel, et circum-
Cum igitur islornm calamitas, qu;c prsecessit, illos ventum in judicio fuisse Elfraiin, el ipsum principia
soliciios dehueril lacere, ipso niiniiuin liinorisexem- erroris habuisse. Ac si diceret: Tanlani crudelila-
plo, non solum niliil ad emendationem jiromovit, tem, Judas , anini tui pnblicasti, ut in sceleribus,
sed etiam delinquendi prsebuit incremeiita. Iloc ita- ij pro quibus est damnatus Israel, lu horridior vetu-
que veheiiienler exprobral, et dicit, per id apparuis- stiorque videaris. Unde et judicii mei, pro merito-
se pejores, per quod fieri debueranl vel pro ipsa rtiin diiferentia , modus acuelur, ut Efraim , quasi
humauitate meliores. tinea, interpolem : le vero, qnasi inhserens putredo,
Vers. 10.— Facti sunt enim 428 principes Juda consumam. Nolum est autem quanio minore, ea qn;e
quasi assumenteslerminum, supei\ eos effuntlamquasi linea mordet, quam quse putredo pervadit, exitio
aquamiram meam. Idest, tempnre captivititis Assy- consumantiir. Et vidil Effraim Ittnguoremsuum, et
ri;e, quse trlhus decein de linibus suis pepulii, Judse Judus vinculumsuum : id est, conspicietis, et perfe-
principes, qnos fraierna calamitaie in lleliim opor- reiis uterque vindicium, qiue vesiris siudiis desiina-
tuerat commoveri, nc decorem inoriim sedulo cogi- tur, nec vobis proderit aiixilium a diversis regibus
tare , ne et ipsi, videlicet, in similes serumnas lahe- poslulare : sed rebus laieb.mini, illos vohis corrup-
rentur : non soluin nihil formidinis couipunctinuisve tionis exempia soium , non ctiani salutis subsidia
senscruiit, sed parriciilalein cliam aiiiniiini pulitica- pra-stilisse. Et abiil Effraim ad Assttr, el misil ad re-
runt, addila sihi, videlicel, spalia lerrariim, expulso gem ultorent, el ipse nori poleril sanarc vos, necsolveie
fralre, gandentes. In die ergo desolalionis, idest, in polerit a vobis vinculum. Quoniam ego qttasi lewna
tempore quo Trihus lsraeliiicse de suis linibus mi- Effraitn, et quasi cutulus leo::isdomiti Juda. U»iiqne
gravertini, ostendil lidem (subaudis) Jude : cujus populo promisit se bahitu leonis occiirsurmn, sed
lalens votuni detexit occasio. Alqne na in Levi ha- vehementi iin , i|uani speeie non fecerat, servavii iu
buit di-crimina germanorum , tit ea sihi etiam com- sexu, ul illi se, quasi leieiinm, htiic vero, quasi leo-
moda fuissc loijuerelur : quod saue lanti reatus est, neui diceret apparere. Implevit autem assumiam
ut coegerit indignaJionem ulciscentis augeii. Sequi- iC siiiiililudiiiem dicendo. Ego, ego cupiam, et vadam,
liirenim, Super etirn e/fundam , quasi aquam , irum et lollam, et non est qui eruat. Vadens reverlar ad lo-
meam : itlesl , poslquam dixerai, effundam, aperte cum meum, donec deficialis, et qnwralis faciemmeiim.
sulitlitlit, quasi aquain. Dclerior, inquit, Juda per Neuio est, inquit, pasloruin qui pei vasam a me |irse-
exullaiionis isiius criinen apparuit. Et ideo merge- dam ausiL eruere : sed despiciens rusiicoruiu luntul-
tur iniiiidatione poenaruin, quia ciim inler cselera lum, exetam vires, donec indigiiationis meseesuries
henelicia hoc quoque ciemeniia nosti-i ei prsestife- expleatur. Reverlar auleni ud locum meiun, pro cu-
rit, ul timori ejus eniendilionique Effraim impen- bili posuit, ad quod leo non territus recipeie se
derciur exitium: ille est eo abusus ad iiicremenia consuevit. Erit tiutem islud , donec vos sernmnis
petulanti.e , germaiiique s bi credidit nun exempla doloribusque lassati, meam, inquit, faciemrequiratis:
provisa, sed prsedia conlrihuta. quod saue extra regulam susceptse de leone iuiiigi-
- —
Vers. 11. 1">. Calumniam patiens Effraim, jra- nis ex negolii veniiie consiat illatum. C;cierum,
clusjudicio, quoniamcwpil abire pusl sordem. El ego quaniuni ad comparaiionem respicit, quis eam fa-
quasi linea E/fraim , et quasi putiedo domuiJudte. El cieni visere lassus opiarel, cui nec validus poiuisset
vidit Effraim l.tiigttorem suitm, et Judas vincuium obsisiere? Ilaque cuin assumlam iiidignalionein ex-
siium. Et abiii Effruiiii ad Asstir, et misit ad regem pressisset, per fainein lcoins , jam de personse suai
ultorein : el ipse non poleril sairire vos, iiec sotvere majeslaie subjccil, se ad liberaiidnin non es.-e ven-
poteril a vobis vinciilum. Quonium ego quasi lewna inrum , nisi vulluin ejus |>rolicieus i|»o attntu po-
Efffiiun, ct quasi calulns lconis ilomtti Juda, Ego, pulus cuncupissel, el ah eo solo csepisset liosuilarti
e.jo vudam, ct cupiam, et lollam , el non est qui erual. U reniedium, a quo suppliciuui sensisset illaiuin.
Vadensrevertarud locum meum , donec deficialis, et
qttwtalts faciein ineam. Ciavitcr se Deus coiuiuendat CAPUT VI.
ollensum, qtioii niliil compuiiciionis de fralerna dain-
natione susceperil, sed reuianeiis Judas, insullaverit Vers. 1.-5. — In tribulatione sua mane corisur-
exulanli, laetatus, liues suos quacumque occasioue gent \\\. coiisurgunl\ ad me. Venite, el reverltimur
proferri. Hoc ergo peccaium ita graviter nesiimavit ad Dominuin, guia ipse casptl, et santtbii nos: percu-
Deus, tit non admoliiriini se iraui piomitleret, sed liel, el curalil nos. Vivificabttnos post duos dies, in
instar aquse peuitus eliii-urum. Et quia per iucre- die tertiu suscitabit nos, el vivemusin conspectuejus,
inenta pujn.irum, nocentiorcni feterat Judani videri, et sciemus, sequemutque, ut cognoscamusDominum:
quippe qui eset, iiinnttuite aniniadveisioiie, popu- quasi diluculum prieparalus est egressttsejtis , el t-e-
landus , assi mluin colorcm perreut excolere. Ait- niel quasi imber nobts leinporaneus el scrolinus lerrw.
que ita Judse e-se graviorem reauim, ut ei compa- Dixerat ijuotl instar leonis ad veiialionem progressi,
ralus Israel videaiur caluinmam pertulisse. Eilque in profaiiuin populum dcssevirct, niunus videlicet
a Nisi accipias pro qua in re , debet ad mensem quod unice mutare audemus, verbum est in periodi
referri, noii messem. Tunc vero illa revocanda Hie- fine demetendos,proquo d,initiendos legebalur.
ronymianse et Vulgalseversionis lectio e it , de qua b Antea expelle, et nonne illi Sed non idci) solis
iu prarcedenti proxime Adnotalione loquiiinir. Nds videtur locj sauiiaii consuluim,
 LIBER SECUNDUS. 994
0i)5 1N OSEAM COMMENTARIUS.
-^lilescat. C;ieterumrerum exilu pendente, colluceat,
exercens ulliunis , qure posiquam incitala ccepisset «ie bonas affeoliones magis qtiam boslias » o-
impio- atlcicre, non prins a poeiiariiin illatione ces- 429 expelisse: illumque mihi acceptum fuisse,
lolo dein- piilenlas
saret, quam illi ad qurerendum Doiniiintn qui juvando per misericordiam proximo,magis quam
ceps preciini ambitu se coiitnlisseni. Sed quonlam iinbuendo per sacnlicium aliari, sedulus exsiitisset,
niagna e.stin ipsa supphrandi prolessione discrclio, el scte/ifianijOet,prreceplum ejus universis sacriliciis
et oITeruntalteram, 42& so,° lerrore perculsi, al- Tu ergo, qui hsec didicisse conteiimens,
ratione prsetulissei.
correcti, quid iiit.il de moribus, nibil de virtuiibus cogilasii, sed
teram vero, cum melu, etiam
iu utraque momemi sit, curavit exprimere, ut quain- nie, quem diuturnis actibus aspenbas , laiidum et
vis una facies a|ipareret ainbarum , lamen intelli- hosiiarum muneribus placare posse arbilratus es,
: illa, rerum saltem periclis, cnjus sim gravitalis intellige.
geremus , quod diversis radicihus niterentur
videlicet, solummodo penurbatinnis , isia etiam de Misericurdia , qtiam landabas immeritus, quasi nu-
correctione , virluiis. Quia ergo dixeral, quod ne- bes matutina prseieriit; judicia vero, quibus convi-
quaquam ad juvaiidum prodiret, nisi ad qusesitionem se ctus addiceris, qua-i dies adulta lucebunt.
vtillus ejus , suecuinbeiis casligalioni geus illa Vers. 7. — tpsi autem sicul Adam transgressi pa-
converteret, pergit necessario, qnam supplicationem ctum, prwvaricati sunl in me. Instiluto ordine sermo-
verba sub
prscsiolarelur, expoucre , et illius primo ostendit nis ingredilnr, ut posiquam supplicia coinminatus,
irrisione percurrit, quam pro sui levitate fuerit, niaieriam eoruin, idesl, culpas quibus esl ex-
reprobandam , id est, quse solis vocihus adulatur, habi- citata offensio, suli.jungai. Unile et hic , postquam
cum reruni agiiur deslilula ponderibus , cujus claram fore iillionem promisil, quo realn obligaren-
luni, et genus, etiam sacrum carmen accusat. Cuin B tur, a ijecit. Cnjus tit pondus exponeret, autiqui re-
occideret eos , inquit (Psal.oi.), qitwrebanteitm, et cordatus est exeinpli. Ubi sane notanda e-t elocutio
convertebantur ante lucem, el veniebanlud eum: cor inultis ejusmodi tocis, explaiialionis lu-
jirophele ,
autem ipsoram non erat recltim. In tribululione sua li.eu adportans. Ait cn.m , Sicut Adam transgressi
mane consurgentad me. Vemic, el reter/ai/iur ad Do- sunl paclum : b ibi prwvaricalisttnl t/i me. Non ttlique
minum , quia ipse cwpil et sunabit nos, percutiel el quud isli in Paradso prsevaricaiionem admisisse
curabil nos. Vivificabittios post duos dies , in die videaniur; sed quoniain dixerat, ita illos , sicut
lertia suscitabitnos, et vivemttsm conspecluejus, scie- Adain, prsecepium fuisse trausgressos, subdidit, eos
mus sequemurque, ul cognoscairiusDoininuin: quasi ibi peccavisse ; in eadem nimirum similiiudiue de-
diluculum prwparatus est egressusejus, et venietguasi linquendo; quod lamen sagacem iutclleciuin requi-
imber nobis temporaneus el seiolinus lerrw. Cum me, rit. Adam qnippe et si violamr fuii pra:cepti, nullis
inquit, qtiterere caeperitis, non ista , quam gestalis lameii legilur idotis supplicasse, nec aliquod eorum
iu labiis, oratione placabor, nec si polentiani meam criininiini, de quibus Israti aiguitur, perpelrasse.
simul clementiamque laudelis , diceutes quod tam Unde ergo illi primo liomini degens in summis sce-
siin ad ignoscendum paratus , ut prseveniain vola lerihus populus cumparatur? Haudob aliud profecto,
bencliciis, nec manere quam intuli plagam per spa- qiiain quud et si uon a>pie sacrilegi, seque lanien
lia bidui sinam , sed lertia die vivilicalurus adve- docenlur iwgrali. Nam sicut Adam , qui in Paradi-
niam. Et ttremtis tn conspeclu ejus , quam dederil, sum , ut c inlaboraiis copiis uieretur, fuerai indu-
viise fnelicitate putienles. Sciamus atque scrutemur cius, nu la angorismateria,iiulIa conquestioneexorta,
eum, qui nocies angoriini dolorumque nosirorum, P sedueioris maluit quam creatoris implere inanda-
quasi maluiinum lumen , expellat, et tribuendis co- tum, ptusque apud eum valuit blanda de falsitate pro-
piis illabatur instar imlris tempestivi etserotini. Isia, missio, qiiam tot muneribus, tol miraculis, creatoris
inquam , qtise sine emendatione morum formaliler stipala prrcscriptio , qtire usum videlicet oinniuni,
solttis caniare, despiciam. At quse referam, coutue- sub unitis pomi exceptione , conlulerat: statimque
inini. teineraior praecepti , experimentum csepit exilii, et
Vers. 4. — Quid faciam tibi, Effraim? quid faciam summam foelicitatem pene ultima captivitate inuta-
libi, Juda? Misericordia vestra ( qiiam prsemissis vit, ita ut peccalum ejus arva deinceps, fertilitatem
videticet canlilenis, a me vohis affore dicebalis, ul suam negando, castigarent: juxia lninc modiim
vestris utar iraaginibus) matutinw nubis instar, eva- populus Elfraiiii , qui lerrse copiis, quasi Paradisi
nuit, et guast crepuiculuris humor, sole venienle, amoenitate, fruebalur, ntillatn offensionis materiam,
est siccatus : id est, ita iliud quod libi parcere con- idest, nihil quod de Dei indulgentia et liberalitate
sueveram , vapore nosirse indignaiionis aljsumitur, quereretur, inveniens, quasi solo virlutum odio la-
ut desit unde malorum rcfrigerium consequaris, boraret, errores prsetulit veritati, el ad cultuin ido-
Neque id accidit ideo quod mea sii, sed quod tus lorum, spreta, quse salutaris crat, religioue defecit.
noii sit mutaia senieniia. Ego enim juslitiaj et cle- In eaindem igitur cutpam cecidisse dicunlur, ctiin
menlise pariter jura cusmdiens, nolueram ptinirt eo 430 CUJUS conditionem videuiur imitati, el ma-
quos terrui. Vosauiem nec plagarum denunciatione gna iugralariim genlium percelluntur invidia , qui
commoli, in eflecium coegisfis ahire lerrores. nullius auctorem muneris, lauiumque ad everten-
—
Vers. 5. Propler koc doluviin prophelis; occid: dum perilum , opilici suo largeque conferenti bona
eos in veibis oris mci, et judi ia tua quasi lux egre- 0 omnia, prseiulerunt.
dientur, id csl,adinovi propheialium coniminalionum Vers. 8. 9.—Galaad civitasoperantiumidolum,sup-
secures , et cnm lantts cuniutis mala iuferenda tle- plantata sanguine; et quasi fauces virorum htronum,
scripsi, ut rei quique ipso facile coiisieriiareniui particeps sacerdotum , in via inlerficientiumpergentes
audiiu. Sed quouiam imprudeniiain tuam coercere de Sichem, quia scelus operali sunl " t/t domoIsruel.
nequivit elaborata maxime lerrons ambilio, necesse Quia, ut sscpe diximus, non unam quamcumque per-
est invehi , qure non profuit intimari. ldeo judicia soiiam, sed pojniluincoarguil, luiii generali oratione,
tua quasi lux egredientur,ut neino jam qmd mcrearis qtisesiintacla.jiercurrit, tum in quibus singul.e urbes
ignorel, nec deformiias tua sub alii|ua religiouii' reliquis quasi amplius commisere, dinumerat. Quam-
specie, quam in offerendis habuisii sacrihciis, de- vis ergo tota ipsa regio cultu horrerel idolorum :
a Explicatsubsequentemversiculum sextum, Quia d Prior Editor ait: In Vulgala Editione hsecver-
misericordiamvolui, el non sacrificium, et scientium ba, in domo Israel, non junguntur superioribns , ut
Dei, plusquamkolocausta: quem ipse quidem demore hoc loco , sed iis quse sequuntur. Enindem ordinem
prnposuerit, sed librariorum incuria praeiermiserit. Hierouymus in explanaiioiie sua servat. Quin ipse
b Lecium aiuea viliose ubi. Paulo etiam pust de- etiam Auctor noster in
subsequenti sectione : ut fa-
linquetidumpro delinquendo.
c Quod est, non cile putes, non alia qtiani librariorum oscilamia fuis-
labore partis. Anlea duobus ver- sc ea verba huc intrusa
b<siegebatur in laboratis.
998 RUFINOPRESBVTEROASCKIPTUS 996
tamen erant sine dubio certa loca , quse eo plus sa- AL.suceurrendum miseris meditarer assurgere, converli
crilegiicollegerant.quo plus, vel de opportnnitatibus paiilulum oculos, utquos liberaturus eram, viderem.
commerciorum, vel de multiludine incolarum, cele- Et ecce in faciem meam iniquitatum, iiuas Effraim
britatis habuissent. Ex his ergo et Galarid'et Sichem eommiserat, agmen insiluit, qnodaminodovoeiferan-
urbes insignes profanitatibus introducit. Galaatl, tium, quia nemo lalibus parsum iret, quam [At. ni-i]
inquil, praecipua civitas eorum, qui idola fabrican- cum labe justilise, quandoquidemtanlo essenl odio
tur, liaud minus crudelitaiis sludiis quam profanila- veritatis imbuti, ut impensosemper studio niendacia
tis exultat. Nam quasi fauces latronnm, iia ejtis funesta conslruerent. Cum sanare vellem Israel ,
municipes sanguini inbiant innocenlum. Nam sacer- inquit , revelata esl iniquilas Effraim , et ntalitia
dotum suoriim , idest, Aruspicum suasionibusser- Samariw, quia operati sunt mendacium.Prseter vicia
vientes, si quis ad templum Dei voluisset ascendere, aulem diversa morum, sacrilegium in nomine men-
hiinc illi aggrediebanlur in ilinere , a templo Dei dacii, sicut supra obsccenilatis,exagitat. Commentati
avertenles , el ad societalem erroris proprii perlra- sunt enim,quosvenerarenlur deos, qui verum Deuin
henles , at si parum suadendo promoveient, etiam colere destiierunt : sicque inendacium detegunlur
csedibusrem gerebanl. Propler quod dicit, Particeps operati, qui simulachris divinum nomen adscripse-
sacerdotumin via inlerficientiumpergenlesde Sichem, runt. Unde et magister gentium , tradidit illos Deus,
quia scelus operati sunl. Primo videiicet ipsi in sacri- inquil, in desideriacordis eorum in immunditiam, ut
legio corruendo, lum quod propria non a essent afficiant corpora sua in semelipsis,qui commutaverint
prolapsione contenli, sed alios quoque in similem veritatemDei in mendacium,el coluernnlet servierunt
liiinam , vel suadendo deducerent, vel cogendo. j» creaturw potius, quam creatori, qui esl benediclus in
Quod scelus merito pronunciatur, tanltim videlicet swcula, Amen(Rom. 1. 24.) Absolvit ergo delibera-
studium impictatis habuisse , ut etiam invitis et re- tionem meam, qua parcere cogilabam, commissi ab
luclaniibus niterenlur infundere. eis facinoris magnitudo, et in contumeliam sacrae
—
Vers. 10. In domoIsrael vidi horrendumnego- veritatis mendaciafabricatos, non permisit effogere.
lium , ibi (ornkalioites Effraim : conlaminalus esl lnde in omnia penetralia eorum, scitus populator
Israel. Ut totam regionem doeeat fuisse profanatam, inlravit, cum securitate vicioris, et ctim diligentia
loca etiam diversa commemorat, et sicut supra, furenlis ingrediens, ut debisvidelicet, qusediiipienda
Galaaditas, lalrocinantum more, ait, viatoribus insi- erant, nec per negligentiam quicquam relinqueret,
luisse, ut eos a recto calle deducerenl: ita nunc hor- nec per abundantiam fastidiret. Furis ergo ct lalrun-
rendum negoiium in domo Israelis , vel in Samaria, culi intus forisque vastanlis, et similitudinem usur-
vel in tota regione, vidisse se pronunciai, idesl, to- pavit et noinen, ut ei comparatum hostem non trepi-
tum populuin Effraim, absque exceplione,sacrilegiis dum intelligeres, sed velocem.
maculari. Quibus qtioniam criminibus ssepe jam di- Vers. 2, — Et ne forle dicanl in cordibus suis,
xerat impendere supplicia , nunc sola meritorum omnem432 maliliam eorum me recordatum. Inter-
enumeratione contenlus transit ad Judam , eumque positusest lnc versus pro commendationemodestise.
commonens, ut sciat severitaiem judicis non posse d Cseterumadsequeniem sunt prsemissa[Al. prseniis-
corrumpi, sed se quoque , nisi corrigi feslinaverit, sse] conlextum (id est, Fur ingressus esl spotians,
similium calainilafnni slipendia recepturum. (alrunculus foris). Nunc circumdederunt eos adinven-
Vers. II. — Sedet, Juda , pone messemtibi, cum liones suw, coram facie mea faclw sunt : et ne forte
converterocaplivitalempopuli mei. Noli aestimare, o C][ dicatit in cordibus suis omnemmaliliam eorum me
trihus Juda, fore tedamnationis immunem, 431 i 11'1' recordatum, vel parlem aliquam commissseprofani-
in tuis finibus, eunte in capiiviialem Israelis populo, talis exponam, ut minora longe intelligant supplicia
subsistit. Pratvenerat te siquidem ille in iniquiiali- esse, quam inerita. Circiiindederuni eos hostes , et
bus : fuit consequens ul in miseriis prseveniret. Sed potiti enrum , jure vicioriae, ita ditigenter omnia
lu, quem comiiaris in tlagitiis , eliam calamilatibus perscrutati sunt, qunsi aut in penelralia doinorum
consequere, hoc tamen delerior restimandus, quia fures , aut in agrorum aperta irruisscnt latrones.
nihil libi profuil quod prior est ille daninatus. Pone Circnmdederunt eos adinventionessuw, quw coram
ergo ntesscmtibi, cumconverteropoputi mei captivila- (acictnea (aclwsunl, sicut supra dixerat, cum sanare
lem. Vide, inquil, ne dubiies , quoniam cum tempus vellem Effruim, reveltuaesl inalitia Samariw. Sccun-
debitseultionis advenerit, captivitas quam nunc po- duui quod beatus David, cx ejusdem populi persona
pulus meus, idesl, germani tui, pronuncianle juslitia, confilelur, Posuisti iniquitalcs noslras in conspeclu
pertulerunt, convertatur ad le , ut etiam tu similiier tuo, seculumnoslrum in illummaiionemvultus tui; el
demetaris , quia sicul in lachrymis pcenitenlisesemi- omnesdiesnostri ttefecerunt,alque itt ira lua defecimus
nantcs , b reveliunt gaudiorum manipulos : ita qtii (Psal. 89.). Veslris igitur criminibus estis illigati,
gaudia polluta seclantur, messem dolorum el plan- vestrarum adinventionum pondera susliuelis. Fabri-
ciurii [F. planctuum] congregabunt. cati esiis mendacia deoruni, sed in veritaie dolorum.
Quse sint autem, qna>revelata dixerit, audiamus.
CAPUT VII. Vers. 13.-7.—liimalitia sua Iwtificaveruntregem,
r. et in mendaciis suis principes. Omnes adulterantes ,
Vers. 1. — '
Cumsanare vellem Israel, revelalaesl quasi clibanussuccensusa coquente, quievilpaululum
iniquilas Effraim, el Samarim c malitiw, quia operati civilas a commixlione(ermenti, douec fermenlarelur
sunl mendacium.:et fur ingressusest spolians,iatrun- tolum. Dies regis nostri : cwperuntprincipes furere a
culus [oris. Sedulucui at ostendere, quara sit promtns vino : extendit manum su.mt cum illusoribus. Quia
ad veniam; et quia velut invilus personam vindicanlis applicaveruntquasi cttbanumcor suum, cuminsidiare-
assumat, si justilia sineret, nmlio magis multoque tur eis : tola nocte dormivilcoqvenseos, mane ipse
jocundius parlibus lenitatis usurus. Cum igiturquasi succensus,quasiignis flamtnw [Al. flammam].Omnes
impelum indulgentise concepissem, inquit, et ad calefaclisunl, quasi ctibanus, el devoraveruntjudices
* Rescnpsimus essent, pro quo antea nullo 1'ere mendo suspicari se indicai. Verum ideu» fere loci
sensu clentlegebatur. sensus est atque expositio apud Hieronymum, occa-
b Maluisset prior Editor metunt, seripserat vero sione lectionis -rwvLXX. Quod, ait, tn Septtiaginta
reueunl. legimus, ut concinant, quasi canentes iu cordibus
c Minusvere Vulgata et Hieronymiana editio mi- suis, ad illud referendumest, quod ideo fur ingressus,
nori nuinerohabenf malilia, cum sit in HebrseonijTl. sive latrunculus exspoliaveril,ne in prislinis diviliiset
Tum vero male bic apud Nostrum qua legebatur pro veslibus permanentes, repellerent furis lalronisqtte
quia. etc.
d Crucem heic prior Editor pinxerat, qua nola de consensum,
 997 IN OSEAMCOMMENTARIUS.LlBER SECUNDUS. 9J8
suos. Meminitiihus festivitatisel lemporis, cujusordo ,A quia supra, gentem praivarieatricem, decursis parti-
in Kegumhistoria conlinetur. Namcum per siuliiliam bus, judicaverat [Forte indicaverat), populum vide-
Roboam, populi fuisset impleta discessio, et decem licet obsequuturn regibus, ac deinceps principes pa-
tribubus prsesidereccepissetJeroboam, dixjt, inquit riter cum plebibus cecidisse signando, ita ut non
(5. Reg. 12.26. et seqq.), incordesuo: Nuncrevertetur essetquiinterveniculis munusassumeret: boc ipsum
regnum ad domum David, si ascenderit populus iste, sequenteversucumiilateetbreviter indicavit,non diccns :
ul faciat sacrificia in domoDomini in Jerusalem. Et E/jfraimin populisipse commiscebatur.Idest, unus
excogitalo consilio, fecit duos vitulos aureos, el dixit aut alter, paucive vel plures de Israelis stirpe ve-
eis : Ecce dii tui, Israel, qui eduxerunt te de terra nientes, nationum erroribus se inscrebant: sed Ef-
jEgypli. Posuitqueunumin Bcthel, el allerum in Dan, fraim, totus quantus esse poterat, profanis gentibus
et factum est verbumhoc in peccatum: ibat enim po- se miscebat; auibiebalque ipsum, quo clarus fuerat,
pulus ad adorandum vilulum usquein Dan. Et fecit nomcn abolere, genliumque polius appellalione cen-
fana in excetsis,et sacerdotesde exlremis populi, qui seri. Quod sane desiderium, cum ei semper in ad-
non eranl de filiis Levi. Constituilquediem sotemnem veisa erumperct, nequaquam fiebat vel 434 afflic-
in menseoctavo, quintadecimadie mensis: in similitu- tione correclior : etideo, ut imprudentein eum inter
dinem solemnitatis,quw cclebrabalur[Ant. celebralnr] exlremas miserias adnotaret, iinaginem protulit
in Juda. Et ascendens,allare similiterfecil in Bethel, congruentem : Effraim faclus esl subcinericius % qui
utiinmolaretvitulis, quos fabricatus erat. Constiluitin non reversatur. Comederuntalieni robur ejus, el ipse
Bethelsacerdotesexcelsorum,qum fecerat. El ascendit nescivit.Sicul panisexiguus et non pisioris arte con-
supir altare, quod inslruxerat inBelhel, quinladecima ]g fcctus, sed quasi luraultuarie ab esuriente composi-
die mensisoctavi, quem finxerat de corde suo, el fecil tus, quem subjectum favillis non versari, sed ab una
solemnitaiemfiliis Israel. Quia ergo refert regem tantum parte torreri contigerit, altera videlicetcruda
Jeroboam, soat tantum potentiae consulentem, tot remanente : iia cum vires illiusfrequens percussisset
iniracnlis totqtie seculis commendalum populo veri afflictio, inquit, nihilominus in impietulis siudiis per-
Dii cultum ievi pepulissecommento, 433 tolamque manebat, ut simul et crudus, quia iiidoinilus , et
geniem iia aullcis profanilatibus obsecutam, ut se exustus appelletur, quia tabe se gemcbat afflidum.
nihil de observantia veritalis liabuisse, conlenlius Tenuitautemmetaphoiam, ut quia slultum atiritum-
indicaret, certamen quoddam <*inter adulantium et que populum subcinericio pani, qui nou reversalur,
dominantium impietatem fuisse describit, quisque aptaverat, vastatores etiam ejus voratores vocaret.
videlicet in criminibus prseveniret. Regem igitur Ait enim:
quasi rebus suis, si ad cultum templi populus ascen- Vers. 9. —Comederunt alieni robur ejus, el ipse
deret, diffidentem, spretu religionis tetiiicaverunt nescivil. Idest, discrelionem boni ei mali quam de
Tribus, de cujus animo scrupulum lormidinis abstu- virtuiis meditatione non habuit, neque de veiberi-
lerunl. In mendaciisquoquesuis principes : idest, vel bus illatis recepit. Sed nescit omnino, qui robur ejus
salelliies regios, vei propinquos, mendaciis suis absumerenl, et perniciem suam mirabili stoliditale
gaudere fecerunt, tantiimque fervorem funereis adhi- dilexit. Necsane,quod estultimum erudilionis gcnus,
buere commeiuis, ut instar clibaui, cui flamma sub- vel post expeiiinenta consipuit, sed in insipienlia ,
jicilur, viderentur ardere. Vel certe ut fermentuin quaui in prima setaieest complexus, d usque ad canos
solet, in massa quaefermenlaiur, abscondi, breviijue ejus, idest, usque ad senectiilistempor', perduravit.
lemporis spalio lota coacescit: ila universas Trilius (j Cuinulanier, nonapparuissecaniciem, seddefloruisse
unius viri ad pravitatem vocantis, penetravit et infe- et efiusam es.->e,eoinmendat, idest, ui non propiasse,
cit iniquitas. Sicque a virtutis prolessionedegeneres, sed quasi senectuiis amios eam implevisse oslende-
ut occasinnc impiciaiis horribiles, illud tempus dies ret : el lauien ignoranliara pravi aui recli, in parvu-
regis sui appellare caeperint [Al. cseperunl], lusibus lis vix excusandain, ad extreinum usquc aitinuUse.
videlicel et convivils celebrandos ; lempus, inquam, Jam auteiu et supra adnoiavimus, quia infantiam
quo eis vel vila regis sui, vel securitas contigisset. atque adolescenliam populi, illud quo de ^Egyplo
Talem fesliviiatem consequenler lemuleniia compre- egressus est tempus, et terram repromissionis occu-
liendit, ut non solum vulgares quique, sed etiam pavit, adpcllet. Juvenliilem aulem ejus niediam, quo
nobiles, quos gentis principes nuncupai, inciperent in illa regione regnavit : senectutem vero, capiivita-
furere a vino. lpse auiem rex commaculator illius tis annos, cujus finem, renovationem propheta no-
dignitatis , et sacrilegi fabricalor erroris , exiendit minat. In qua nimirum inslar aquilarum reparata
manum suam cum iltusoribus, professa adulatione videatur juventute volitare.
illuiii palpaniibus : ut quia illi corda sua praeparave- Vers. 10. 11. — Et humiliabitur superbia Israelis
nml, utclibanum qui subjectum impieiatis ignesi e- in facie ejus, nec reversi sunt ad Dominum Deum
ret, ille nocle tota dormivitcoquenseos, idest, suc- suum, et non qucesierunteumin omnibushis. El factus
censum non reniovit inceiidium, sed quasi b calcaia est Effraim, quasi columba seducta, non habens eor.
lignis fornace, securus se permisit sopori, stiens Declinaliones quidem temporum prophelse licenler
quoil per totain noclem eorum temuleniia el prola- immutant, quibus tamen consideratio dictorum,
niias decoqueret. Nec opinio fefellit artilicem; omni ]) consequentiam possit aptare. Unde et bic humilia-
inhii luraine raiionis extmclo, invenli sunt diluculo bilur posuit, pro humiliaia esl superbia Israelis in facie
ita criminilius astuantes, ut judices suos, quos viJe- ejus. Idest, etiam sibi, quam deformis esset, appa-
licel habuerant impietatis magistros, sine ainbigui- ruit. Qui amiftens decora securilatis anliquse, squa-
taie superarent. Omnesreges eorumceciderunt, et non lere se ulceribus niisera; servilutis aspexit, et nec sic
est qui clametin eis ad me. Quid ergo miraris, si quidem Deum, quem se offendisse noveral, requisi-
universi cogantur subire tormenta, cum itu universi vit. Faclus est Effraim quasi columbaseducta non ha-
scelera perpetraverinl, ul non dieam pupulariuin, bens cor. Quod supra siullitiam usqne ad sencctam
sed nec nobilium aliquis invcntus sit, qui lapsum pu- progressam vocavit, boc nuncimplicitatem nominat,
blicaeimpietatis effugeret? fraudibus nimirum patentem seduclorum. Nos aulem
Vers. 8. — Effraim in populisipse commiscebalur: meniinisse debemus, omnes similitudines, quas de
a Rescripsi imer, ut sensus eonstaret, qui nullus autem non babetur, sed lantum rUV, quod uiique
erat antea, cumintut legeretur. Etiam qxtimampauio placentam , sive panem subcinericium significat,
post pro quisquereponi inalim. tamen panem seu DllS non addit, quin ipsi
b Mallet prior Editor catefacta. Ego altero ab hoc ipsum
eliam LXX. reticenl. In subsequenti expositionis
versu eos malini pro eorum.
« Additur in VulgataEditione punis, quod nomen contexlu librarios erroreslresquatuorvecastigaiuus.
d Supplcnda quaiu evplicat pars versiculi, sed et
in
et nos Hieronymiana olim excudiinus. In Hebraeo cani effusisunt in
eo, slipse ignoravit.
999 RUFINO PRESBYTEROASCRIPTUS 1000
creitliiric sermo divinus consnevit assuniere, tam pro Ai jiigumhosiiledcpuleranl, mihi qunqne subjici renue-
v'tnper ilione, 435 quain pro laude posse cnnsiilui, bsinl, illud operum voce, dieenles, Labia nnnra a no-
siculiune, cnlumbis vilnperabilem slultiliam pro- bissiinl,qtiis nosterdominuseal{Psut. II.)? Facti sunt
pliela coniposiiit, qnas in Evangelio Doininus pro qiiasi arcus dolosus : idest, tantiun perversitalis lia-
laudabil' iiinnceiitiaiioniinavil.EsWi', inqtiit (Matth. buerunt, ut viilerciitur arcus dolosus, qui videlicel,
10.), asttjti s ciit serpentes,et snupticessicut cotumbw. fraiide monstruosa, in ipsum [Al. ipsain], cujus ma-
Factus est Effraim quasi columbaseductu non hubens nibus tendebatur, tela dirigeret. Sic isti, inquil, au-
cor. daciam quam advcrsum hostes suos, meo favore.con-
Vers. 12. — sEquptuminvocabant,ad Assyriosabie- ceperanl, in coiitpmiiimnostri cmitumeliamque ver-
runt. Et cnm pto'ecli fuerinl, expmtdamsuper eosrele teb:tnt.Cudemin gladioprincipeseoruma furore lingua;
meum,ct quasi volucremcwli delrabam eos, civdameos $uw.Lta subsannalioeorum in terra /Egypti. Quod
secundnmaudiliomin ccelus e.orutn.Cum Dei essent duobus irilelli^i pntcst modis, et ut videlicet, dinu-
auxilio, quem leliqueiiint, dcsiitnti, et frequentihiis meratis eorum diveisa octate criminibu-, pronuncia-
jani eriipiionibus puUarentur, sicut reguni narrat bi- veiit esse icclissiiiium, ut principes cum populis in-
sloria, ab^Egyplii^auxilia postularunl, ut eos, ailver- terirent : ct quaa esset subsannaiio in terra jEgypli,
sum Assyrins tnerentnr. Sed nibil aiupliusqnainniim- idest, quoe[Forle quas| couteninebanl prophetarum
morumdispendia sentienles, ab illis capti sunt, quibus minas, ab yKgypliisauxilia praeslolantes, digno fine
eos snbjecerat divina senteniia. Hoc est ergo quod cognosceret, et irieoquasi iiisnltanler, a convince.nie,
dicit : Qnoniam ciiin /Eyyplios invo<arcnt, ad Assy- posl plagariim dinuineralioneni videatur illatum,/sln
rios ahicrunt, qnia, ./Egypliis nihil ad iuvandiim va- jo est subsunnalio eorum in terra AZgypli,idest, niina
lentibus, Assyrii eos ad regiones Medlr transtulerunt. principum atque populorum. Vel certe quia dixerat,
El quia roliinibam appellaverat Iffraim, quam eliam reversisunt ul essenlabsquejttgo : idesl, legi Deicolla
caTi voliir.ietnvncat, servans nieiaphorain, delractu- subduxuraut, liberarique ab ejns [Anl. eis] doiiiina-
riiin se eam, et operlurnm rele denuncial : idest, Vos lione ciipiebant. Noniiunc piiinum id vclle ceperunt,
quideni impciium nieiim prauvariiando, reliquistis, ait, sed in i£gypto positi, antequain a Ph.iraonis li-
non tamenexlra arbiliium nieumcaplivilalemsisielis, berar ntur iinperio, el Moysi el Aaron inipieiaie si-
scd imminebit vobis, etiam ad alia :irva inigraiitilius, niili resiillabant. Corruenl igilur in gladio principes
polestatis me:t lixa domnialio; et id>'0ne arbitremini eorum, qui ita legem De<lilasplieinaiuli atrocitate,
vos niigralione ista pericnlis oinnibns ilefunclos, ecce violarunt, ut videientiir non lain errare, quain fu-
pra:dico, qnod illic quoque ultionis nie;« reie paiia- rere.
iiiim, nec iiidignaiionemmeam effugere valealis, nisi CAPUT VIII.
ea sludia, pcr (|iiaesuscitala fueral, corrigalis.
Yers. 15.-16.— Vw eis quoniamrecesserunta me: Vcrs. 1-5. — In gulture lito sil tuba, quusi Aquita
vasiabuntur,quia prawaricaiisunl in me, el igoredemi supcr domumDomint,pro eo quod transgressi sunt fce-
eos, el ipsi loquutisunt conlra me menduciu.Non cla- dus meiiiii, et legemmeam prmraricali sunt. Me invo-
marerttnl « ad me in cnrde \no,$ed ututabniUin rubili- cabant : Deus me.us, cognovimuste hraet. Projecit
bus suis : super Irilicumet viutimru.uinabanl : recesse- Israel boninn, inimicuspersequelureum. Eliam in sti-
runt a me. El ego erudivi, et con/irmavibracliiaeorum, perioribu» partiluis, noiaiidum esse moreni (iropbe-
el in me cogitaverunlmalitiam. ReverstMtnt, ul essent lici sennonis, admontii, qui quotiensgravi commina-
ubsqvejugo : fucli sunt quasi arcus dolosus.Cadent in (C tione sonuisset, vel subtlendis illico iudignationis
glndioprmcipescorum, a furore twguw.Is a subsanna- caussis, vel proieremlis similibus exemplis, judicia
tio eorum in terra AZgypli. Necesse est, inqui , cala- sua et a lama iniqiiilalis assereret, et conveiiire per
miiate eos b imprimenie, vexari qui recesserunl a ine, cuncta jusiiii;c, coinprobaret. lia crgo ct nunc, post-
et legis niese siatuta transgressi sunt, nec seniel istud qnain culpas et caiamitaies Israelilic* pleb s ex(ili-
admisisse contenti.oninibiisjudiciorum meoriiiii,quae cuit, eaiiuine non solum aieibiiatc, sel elam vetu-
ad sanandum illos adbibui, remediis obsliterunt, et slaie bonuissc monstravil, ne videretur sceicrum
quasi donis ac beneliciis redderentur offensi, ita con- quidem fuisse convicia, ssd tamen vilius sesiimala
tra nieani benevoleniiani ingi-alseinenlis sceleie cer- quam Trihus Jud;«', <|iucetsi non lanlis, similibus la-
taverunt. Nam sicut jam inde ex ^Egypto, ila eiiani nien sorduissel erroribus : ideo 437 subito ejus
saepe alias, rcruin quoque vooibus obstrepebaiu, et quoque captivitalis intulil menlionein, quam post
cuin fuissenl dc angoribus liberati, veris remediis mullos louge annos constabat implendam, ct aii, In
officia hdsa rcdilebant. lloc esl enim quod ait : Ad- ijullure tuo sil tuba, idesl, lauces lux, lub;c instar
versum me loquekanlur mendacia. Idesl, non milii exclamenl, quia super domumDei, templum ^idelicet
pcctore, sed suininis labiis subdebaniur. Quod utpla- Jerosolymis situm, quasi Aquila, lerox praedator ad-
nius inilicaret, objecit, JVOHctamavertmlad me in veniat. Non quod religio loci, ct virtus numinis illic
corde suo, sed ululabanl in cubitibussuis. Ubi enim apjtarere soliti, propuguare nin possel, sed quia el
deest sincera: mentis aflectus, a crapulatis fusa sup- ipsius veibis iudigtiuc transgressi suin fuedus, qiiod
plicatio, rite ululalio nomiiiatur. Deniqueconsequen- inter Deiiinliominesque fuerat percussu n : idest, re-
ler adjunxit, Super iriticumel vinum ruminabanl; re- ,rj ligionis p.acta violaverunt, siinulacbris Genlium ser-
cesserunt a me; cuiu uberlalein 436 viilelicetIru- vieiulo; iitque sensus ejusmndi : Quanlasil judicanlis
gum oninium contulissem, ila ulde conviviisad <on- gr.vitas, inlell;ge, ncc eam Tribuni, qu.e ceremnnias
vivia inslaurala Iransirent, ei inslar peciidumquibus legis :>.li,ua ;d;u, ie pra'.varicaiite,servavt, quaetein-
cst innaia rumiuaiio, isii quos vocaveunt cibos, vel pore Seiiiiaihi rib, miraculo maxiino est vindicala :
laiidaiido, vel insiauivndo, quasi nilnl scientes, me- qu:i!aliaris ct Templi agit conspicua et reverenda
lius retraclabant, atque a nie qui craiu nbundantkc sub^iilio, nec ips.nii [Ant. ipsuiuj, iiiquam distuli,
ipsius collaior, jugilcr recedebnit. El ejo erudivi, e.t poslquam in luos inores dilapsa est percellere [Anl.
conforlavi brachia eorum, et in me cigituveruni mali- pnccellere]. Erigida namque esi, et uihil ad deleu-
tiam. Ciun vero, iiiquil, lempus fuissel, ul in bclla deiiiluin valens, nominum sola jaciatio, el qu.c im-
procedereni, strenui ducioris munus implebaiii, ut IHideiitiammagisquani leligiouenijudicct coniilenlis.
cei tauiinibus linnarenlur laccrti, et vicloriaa de<us Id est, quml profauis studiis iinpiinali, dicere lanien
ilulce guslarenl. llli aulem meis aiiversum ine bene- audent, Dcusnoster libera nos, qui te soli iu lolo or-
lieiis abuientes, pectoruni quam tollegerant, lirinila- be cogno\imus, et dato a te Israelis nomine gloria-
leiu in coHleuilumlegis proiiuus exerccbaut, el quia mur. Uperuin quippe apud bonuui judicein graviora
* Voculasad me ex llieronymiana aliisque Editio- Ilieronymlana et Vulgala versio,
atque ipse inferius
nihus, Hebneo id cum primis tcxtu exigente, supple- Noster conforiavilegunl.
vimus. Subsequenli versiculo pro confirmavieadem h VetusEditor rescribendura admonet opprimeute.
1001 IN OSEAM COMMENTARIUS.LIBER SECUNDUS- 10C2
sunt moraenta quam vocum : et ideo Israelis populus, A niam in aranearum lelis [AI. telas] cril vilulus Sa-
qui bonum suum cullura, videlicet, sacrae religionis marice.
abjecit, inimicis persequentibus subjacebit. Vers. 7. — Quia ventum seminabunt, et turbinem
melenl : cutmusslans non est in d eis, germen non
i.
Vers. —lpsi regnaverunt, et non ex me. Principes ciet fa~
suumetaurumsuum Consilia :
farinam quod si et fecerit, alieni comedeni eam.
exstiterunl,el noncognovi.Argentum tua, nisi perturbaret imitatio, judi-
feceruntsibiidola,utinterirent. Vetusisla, inquit, erga cares nonesse inquit, deos, quos manu artificis noveras fuisse
me populicontumacisinsaniaest:olimmeum regimen Secutus est deinceps hostilis incursus,
abjicere [Ant. abjecere] festinavit. Nani quasi parum compositos. numina tna cum suis cultoribus, nec magis
essel,quod sicut reliquse in circuitu nalioncs, regibus morari vastanles, quamperiere aranearum lila, poluerunt :
magis, quam sacerdotibus obedire decrevit, ita etiam tamen etiam his rerum periclisobstinatione et impru-
brevi lempore, islam reverentiam, qua a me regem dentia reslilisli, nec sordes talium ab-
poslulaverat, dereliquit, et toius extra dominationem jicere curasti : merito ergo etprofanitalum voia tua et omnes la-
nostram consistere concupiscens, fecit sibiprincipes,
nec sacerdotum, nec propbetaruin, vel nobilita- bores, ita frustratio lachrymosa consequelur, ut non
quos
ret electio, vel benedictio consecraret; sed qui, me frumentum videaris seminasse, sed ventum, nec spi-
cas sed turbinem messuisse : id apud te nihil
quasi nescienle, aula) jura susciperent, sicque con- ferlilitatis firmitatisque remanebil,est, ut solet in culmo,
lexlum in criminibus obtinentes, ut imnieritissimis
quibusque snffragia et divitias suas unpenderent si- cujus proceritas, per aliquain aeris injuriam, spicae
non creaverit. Ita igitur et lu, inquam,
mulachris. Argentumsuumel aurum feceruntsibiidota, plenitudinem
ut inlerirent. De quibus supra dixerat, El argenlum i * nihil emolumenli de tuis laboribus conscqueris, nec
ulla culturae respondebitiiidusiria,sedeiiaiiisia)iquid
mtdtiplicaviet aurum, qum feceruntBaatim. Ergo cum de reliquiis priscaefertilitatiscoeperit
essent mea liberalitate ditati, sacrilege abutebantur apparere, id to-
tum in hoslium veniet polestalem.
indultis, de ornameiitis doniorum fanorumque ludi- 8.-10.— Devoratusesl Israel, nunc factus est
briatabricantes. Argenlumergoelaurumsuumfecerunl in Vers. nalionibus quasi vas immundum. Quia ipsi ascende-
sibiidota,«tintenr«H/.Notandalocutio,quam sacrorum rimt 'ad Assur,
ubi princi- onager solilarius sibi : Effraim munera
proecipuelibrorum frequentat auctoritas, ld dedeiunl amatoribus f.uis. Sed et cum mercede.439
paliter id, quod est consequens, collocatur. est,
a conduxerunt nationes: nunc congregaboeos, et quies-
(eceruni sibi idota, utinterirent, cum non studio per- cent pautisper ub onere regis e.t principum. Repelitu
eundi, simulachra fecerunt, sed quia fecerunt, me- assiduo ea quaecomminaiur, exasperat, ut adverso-
rentur perire. rum longa descriptio sensum timoris exacuat, si
Vers. 5. 6. — b esl vilulus tuus, Sumia-
Projeclus quomodo priusquam puniantur, corriganlur obnoxii,
ria : iratus esl furor meus in eis, usquequo non pote- exterrili : proinde jam statum ipsum capiivae plebis
runt entundari? Quia ex lsrael et ipse : artifex fecit inducit, et devoratam eam conscquenter appellat,
iliud, 438 el non esi Deus. In cunctis versibus in- quae est posita sub arbitrio consumentium : cuique
dignalionis plena conquestio. Quod spontanea mi- non amplius ad internecionem supersit, nisi quan-
quitale prolapsa sis, inquit, o gens beneliciis tui con- tum feritas vincentium successibus
cxpleta donave-
ditoris ingrata, adversitatis potissimum lestirnonio rii. Devoralus est, inquit, Israel,faclus esi in nationi-
discretionis luoc « aciem
comprobatur. Eslo enim,ut . bus quasi vas immundum. Super/icies quidem sen-
copia rerum ac securitas oblimaverit, puiaverisque, ' l lentiarum resultat : sed qtianlum ad sensuui respicit,
divinitatem bubulis inesse simulachris (id quippe explanantur piaemissa subjectis. Quid euim devora-
opinari, etiam finitimas nationes videbas), saltem tum appellasset, ostendit: id est, cujus omue robur
cuni tristibus lssta mutasti, et victor hostis illa, in fuerit exhaustum , et qui facile posset internecione
qtiibns fiduciam posueras, delubra vastavit, atque ad consunii, si hoc quoque posceret ira dominautium.
arbitrium ejus (indignaiioni tamen meae, quem lu Porro illi addendis contumeliis, quod ininus saeviere,
reliqueras, servientis) vel dejecti sunt, vel conflati compensant, et ideo non imerimunt
universos, ut
vituli quos sacraveras, debuisti opinionis luai crimen babeant quos semper exhorreant, alque invidisse
horrescere, ut seniires nibil libi opis ab imaginibus
ncc se vel a magis solatia mortis, quam viiae benelicia contulissc
niularurr. pecudum posse conferri, quse videanlur. Haud enim iniseros fruendae luci, sed
ludibrio, vel ab exitio vindicassent. Et ut quae sunt ferendo servavere : et ideo ait, Faclus esl
acta replicemus, Tu, inquam, o popule, cuin esses Israet in nationibus,despectui
illis simulachris materiam tu dedisses, quasi vas immundum. Quod inter-
conscius, quia ealii, matutam, iranstulerunt. Nunquam,
tu ccnlulisses elfigiem, perque boc inlelligeres, im- pretes inquit, honesto lsrael delegatus officio est, ut post
te
pie appellare deos, qui tuo beneficio substitissent, libeitalis et dominaiionis iusignia, saliem iiuer ser-
quibus sane non vitam dare poluisses, sed formam : vos lilicraliler censeretur, sed quasi vas nd naturae
tamen, etsi iiludomnetempus, quod in olio luxuriante ita conlumeliaruin sordibus
temulenlis ritibus : requisita compositum,
delluxit, his quoque occupaveras implebatur. Et bene coinmemorata nationuin condi-
saltem, postquam inanitatem culturae lalis consequens
de emcndatione tione, cumulavit iniuriain dicendo : Faclus est Israel
aerumna convicit, debuisti protinus in nationibus quasi vas immundum. Ac si diceret,
curare, etoblimatum rationis ignem experimentis vi- 'D Heu, lieu quam flebilis fuit, et qiiam magna conver-
genlibus fovere, sordcsque tuas, quibus fueras indu-
non inerito exclamat sio, ut ille populus, qui solus magisterio sacra: legis
tus, exuere. Quod quia fecisti, inter munda didicerat iminuudaque discemere, qui
:
propheta Usquequo non polerunl emundari? quia ex ideo segregatus a cunclis erat gentibus, ne eum con-
Israelet ipse,arti(ex fecilittud, et non est Deus : quo- tagio ulla [Al. ulloj pollueret: nuuc earum quoque
• Monuit et prior Editorita rescribendum, non stu- e Veleres, puto , Graecos innuit, Symmachum,
dio, pro quo antea erat noslro sludio.] Aquilam; Theodotionem, etc.equorum tamen frag-
b Vitiose scriplum erat Piclus.
* Atque heic acrem vitiose legebatur pro aciem, mentis neque hic locus, ad faciendam rei fidem,
superat; sed potest utique ex Iioc Noslri teslimonio,
quod restituimus. Kestituimus quoque oblimaveritver- si lanti videatur, cum aliis nonnullis lectionibus,
btrm,quod mox et
sequitur, pro quo anlea perperam quas nos apud Hieronymum observamus, nupera)
legebatur oblineaverit.Dictum eslet Claudiano eodem Collectioni ilexaplorum addi. Sanctus autem hic
omnino sensu, oblimat copia menies. Sed et Noster Pater non alios, quam Hebrseosinterpretationis hujus
iuferius, debuisli oblimatumrationis ignem experimen- auctores lacil, immundum, inquii, vas, tive inutile,
tis vigentibusfovere. Hebrwi maiulam vocant, qua, elc., Grsecosnec nomi
d Minorinumero Hieron. el Vulg. in eo. Quin etiam nat.
Hebrtens lexiusrrPNnao-
PAXUOL.XXI. 32
 1005 RUFINOPRESBVTEROASCRIPTUf 1004
geniitim jntlicio comprobatur immundus, quar. aALideo nempe rei divinm instituta curatio est, ut ex-
usque ad poslrema vivendi, squa- piarcnt arae quos flagitia polluissent : 441 mlnc
primis vitaeannisoninium
lore fiagitiorum sorduerunt. Itaque Factus autem ita miseros funesta convolvunt, ut iiunquani
esl in nalionibus quasi vas immundum. Quia ipsi ns- eis gravius, quam apud ara-.contigerit impiari. Scri-
cenderunlad Assur, onager solitariussibi. Id esl, quae bam eis muttiplicesleges meas, qttw velut aliencecom-
dixiinus, Assyrio inferenle, patientur. Cui lanium pntatw sunt. Confugiendoad gentes, inquit, et earuiii
eminentiae in viribus collatum esse perspicient, ut misceri rilibusamhi<ndo, absolvendamse,gens ingra-
ad eum qui pervenit, ascendisse dicatur. Onagcr, la a nostraelegis molestiisaestiniavit.Sedquonianiproc-
autem.solttarttis sifci,ad EITraimreferendum : idama- csi, stn e>t ccnsurse ineic, freno atque camo prolana con-
onager solitarhis sibi: Kffraimmunera dederunl tiimaciumora conlerere, impurjtiim eis pracccptoium
toribus. Populus, inquii, Judaeorum, qui nulla ex- non ess<;contemium , inse p.indet eventus. Scri'am
ternorum patiebaniur imperia, scd iustar onagti, enim eis mulliplicesleges mens quwveiut alienw cont-
jugum et oncra nescicnies;habilarede quibus bealus David putatw sunt. Rem autem quam lai turus erat ainhilii
iu Dei laude cecinerai, Qui facil uitittsmoris judicanlis expressit, qui scriptam solet <lu libello
indomo (Psal. 07.) : singulari videlicet institutione recit;ire senteniiam. Leges igitur meas, quse olim
pollenles, iu terra Reproinissionis fecit babitare. proniulgalse, Deuteronomiipraecipuevolumine con-
Hic ergo, inquam, quiexpers damnationis 440 linentiir, multipliciter in cos scribam : id est, e\-
human-e, divinis tauiuin subdebatur imperiis, nunc sequar atque cumulabo. Tihi ergo, ut de multis
adeo iratus atque roulrislatus est, ut beatumse pntet, . pauca memoremus, in hunc moduin sermo conclu-
si ei vel servilus honesta conlingat. Muneradederunt n» ditur : Quod si audire noluerisvocem Domini Dei, ut
amaloribus.Se.t el cummercedeconduxeruntnationes: custodias et faciasomnia mandata ejus, et caeremo-
nunc congregaboeos. Cum castigari ob profanilales nias quas ego praecipiotibl hodie, venient super te
suas deccni tribuun turba mercrelur, prophelis de- maledictinnesistae, et apprehendent te. Maledictus
nunciantibus, Assyriorumeis promissaestdominatio. cris in civitate , maledictus iu agro : inaledictum
Sed Juda-i, prorsus euin aniimun comminaiionibus, horreum tuum , maledicta: reliquiaeluae, maledictus
quem ctiain Tribus, exhibentes, exsiiterunt per Iructiisuleri tui, et fructus terroetuae : aruienta boum
omnia contumaces, maliii-riiutque vcl ^Egyptios tuoruin, et greges ovium luarum. Malelictus eris
mercede conduccrc, qiiam Assyriis, quibus eos sub- iugrediens, et maledicius egrediens. Has igitur leges
jiciebal divinasenientia, sulijugari. Hoc est ergo quod inuliiplicalurtun se profanalis pl<:bibiisconiioinatiir.
dicit, quia propositofornicaiidi.quasiaioatoresvoluc- Ilobtiasujferunt, cl immolabuntcurnes, el comedent:
rint i<Egyptios expcriri, ct ipsis mnnera sponle Lominusuon suscipieletts: nunc recordubilttr,iniiiui-
transmiserunt, aiinuaque siipendia inlatiim ire pol- latii, [Al.iniquitates]eorum.Populusquidem Samaiia:,
licili sunt, si eoruui auxilio pellerentur Assyrii, et idest, decem Tribus, non ininus sacrificia quae vero
prophetaruni comininalio viuceielur. Dixit proimle, Dco offcrenia erant, quam judicia et praeccplaejus
qu niam cum mrcede eondureritnt nuliones, idesl, cont -iiiserant. Tribus autem Judae,sororia impietate
.igyptios, nunc congregaboeus in eapwvitatcin, id nccdumsordescens,tamen curamabjeceral hostiaruiu.
est, pertraham, et deniinciato dominatui Assyriaa Krgo in qualilate iiioruni, pergit cos piophelia
genlis addicam. Congregaboeos,ait, ne quis videretur conjiingere, et sub accusatioue Israelis , trausit ad
effugerc. E( quiescenlpautisper nbonere regis et prin- Jikkun, ut sicul suprajam fecil, exproliret, quia nibil
cipum. lloc cuin irrisione videlur illalini),'ut rcquicm (C de morum jusiitia cogitantes, spein salulis iu vicli-
videlicet appcllarct eam , quoefuiss<t illala [Forte, inarum tanluin oblatione consliluiint,etqu isi invicem
quain fuisset illatura] captivilas. Id est , quanluui se exborlaiiliiim voccm, idest, affer, ajfer hosliasin-
consiliissuis sludiisiiuepromoveriul, recognosceut, iroducit: respondit<|iieprotinus, Dominusnon susci-
cum fuerint congregati, cum iu aliena exules arva piel etis, nunc recordabituriniquitateseorum. Gravitas
migraverint. desiuentes siquidem vel ab Assyriis nimiriim considcrandajudicii : dicit enim, se tunc
imperala, vel spontauea /Egypliis tributa j-raein-re, praecipuein memoriam eorum iniquilatisadductuin,
totis \iiibus exsei|iiennir jussa domiuorum, ut boc cum illi, sub coiiscientiacontemta; negleciaei|uejus-
qufld tributa inferrc cessarunt, in ma oium augmen- til ae,off<reniiisarbilraiisunt se viclimisprole^endos,
lum sibi cessisse laieantur. curn ulique inunera lum grata sini, ciun non nb ini-
Vers. M-14. — Quia mulliplicavit Effraim alttiria inicoriim, sed a carorum personis fuerint oblata.
ad peccandiun,faclcesunl ei arw in detictum.Scribam Caeierumcontumeliaepropius est, si ei, quem crimi-
a eis mnlliplices lctjes tneas, quw velul ulienwcompu- nibus asperaveris, levia muneruni, quasi non sup-
tatw suiu. Iloslias affer.affer, immolubuutcurnes,eico- plicamis sed donantis ambitu, largiaris. Vobis ergo
tnedenl: Dominusnon sttscipieteas , nunc recordabitur C"iivenit illa sententia quam sensit Cain parricida,
iniqttitatescorttm, et visiiabitpeccuta eorv.tn: ipsi in ut immoletiscarnes, ipsiquc eas, non suscipienteDo-
sEgyplnm convertentur. Et oblitus est Isruel facloris mino, cnn umatis, Quidni cum ille <bedientiammalil
sui el wdificavitdelubra. El Judas mulliplicaviturbes qiiam sacrilicium, el iuslitiae curaui plusqiiamholo-
munitas, el millam itjnemin civilatesejtts , el devora- caustum? Nunc ergo potissimum, inquit, accelerat
bilwdesillius.Pcr qiiamconseqiieuliamdelinquendum, Ij ultioneni, quando vos liberationis vestrae fiduciam
i<Egyptinrumauxilia convocasscl, ostenilit : id cst, •" in elfuiideiido pecudum 442 sanguine collocatis.
Sanctis monitorilnis per ninnia resultando, ul sicut Niinc visitaliit peccata omniuin qui in ^Egypium,
spreverat docentes prophelas, iia etiani sperneret seilicel, et animo converlunlur ct precio; tolus
comminanies : nec solum speineret, sed etiam im- quippe pariter Israel, idest, tam Jud» quam Effraim,
pugnarel: el quanltnn in seeiat, falsitatis argueret, i:a sunt proprii Ciealoris obliti, ut <umeutn sibi in-
si conduclis nimirum ./Egypliis, repulissel Assyrios. fcnsissimuin red.lidissent, nihil de emendatione cu-
Nuncmeriio lieatus Osee, mala veutura caplivitutis rarent. bedpartim inslaurandisinunitionibus, partim
enumerans, iiim supplicia, luin debcta percurril, el conduiendis nationibus opes suas operasque consu-
ab Kffraimaltaria idolis inulliplicata,deplorat, atque merent, quasi a sacro caruiinedenunciatumesse non
aras ei venisse in crimen conqueritur. Acsi dicerct: nossent, iVisiDominuswdificaverildomttm,in vanum
0 Pro cis habet minori nuinero sacer Textus ipsa- ronymiano, quo utebaiur, exemplari, sive in codice
que Hieriinyiniaiiaversio ei. Itcm subsequetiie versi- alio Laliuo, dubitare nonsinit ipse, initio subsequen-
culo, pro bis repelito, a/fer, affer, semel afferenl, tis paragraphi, ubiea proprie verba exponens, Spem,
consentiente ipso Hebraico archetypo, ubi semei est inquit, satutis in viclimarumtantum oblaiioneconsti-
'3mn, alque ipso demum Auctore nostro infeiius, luunt, el quasi invicemse exhortanliumvocem,idest,
, ubi locum hunc rcpetens, afferel semel legil. Nihilo affer, affer bostias, introducit, respondilque,etc.
secitis quin ita fuerit ab eo heic lectum, sive in Hie-
 '
1005 1N OSEAM COMMENTARIUS.LIBER SECUNDUS. 1006
taborant qui mdificanl eam. Nisi Dominus cuslodieril A solo Apalrio commolus exigi: ipsorum funebri cedet
civitatem, frttstra vigilai qui cnslodit eam. lstorum alimonioepanis ille quem in domum Dei non mereniur
ersio ita crevit impietas, ui omnipotentem judicem inferre.
cum ad iracundiam promovNsent, fore se niliilo- Vers. 5. 6. — Quid facielis in die solemni, in die
minus beatos, per suam arbitrarenlur industriam : . fesiivitatisDomini? Ecce enimprofecti sunl a vastitnte,
si videlicet adversum eruptiones hostium, muniliones AZgyptuscongregavit eos. Memphissepeliet eos. Desi-
pluriinas fuissent fabricati, sicquemanerenl, noa so- derabite e argenti eorum urlicw hwreditabunt, tappa in
tiim nonadjuvanieDeo, verumetiam pnsnante.felices. tabernaculis eorum. Quamvis major sit beato Oseae
fdeo,itiquit,pereelleteosdignafrustralio, utmunitioni- intenlio, decem tribuum gesla percurrere, alque eo-
bus suisconclusivideanlur potiusquam clefcnsi:omnes- rum vel exaggeraudis criminibus, vel explicandis ca-
'qiieeju^modiaedessseviensflamiiiacousumat.Quaecum lamitatibus immorari; tamen pro potestale vaticinii,
ita sint, idest, cum justitiam Dei nec aliqua impe- quaeJudae quoque Tribui accidere, atlingit. Et quo-
diat difficultas, nec fraus ulla deludat: niam novit Jerosolymitas, sed paulo tardins, pro
sequatione meiitorum, Samaritis similia latum ire :
CAPUT IX. Templi etiam sacrificiorumque commeminit, toti
quasi genti , quod duabus praecipue TribubiH con
Vers. 1. — Noli twlari, Iirael, noti exullare, quia a cordet, adscribens. Proinde, cum diceret eos obla-
fcedere legis saorilega poilutione discesseris. Id est, (ioutim per quas se purificari aestimabant, solatia
ne tibi aestimes impune cessuium, quod te reliqnis perdidisse, excoluit incidentemcolorem. lit quiaejus-
gentibus miscuisii. Fugae enim lalis ambiiio, non te T.,' modi olficiorum inquinata cessatio bis praecipuecru-
van* quam optaveras, libertati vindicat, sed severae descit diebus, quibus exercebatur jncunda solemniias
taiitum subjicit ullioni. ideo ait, Quid facietis in die solemnitalis Domini?
Vers. 2. 5. — Dilexistimercedemsuperlomnesareas qiiae vos videlicet lcnebnc, quae amaritudo, quis
Iritici. Area et lorcular non pascel eos, et vinum men- animi angor implebit, cum illum leslivitatis Dominicae
tielur eis. Non habilabunt in terra Doniini. Noli, in- diem, quem insignem vobis antc et dulcem ccetus po-
quam, o gens nostra, impudeiiter lsetari; sed scito, om- puli cantusque reddebat, exules, inviti, in vinculis
nia votivatuamutaluram leesseconlrariis :non solum et in servitute barbara transigeiis? Et quoniaui per
enim in religionis officiis, sed eiiani in omni aclione occasionem EITraim,eliam qnae essent, uidiximus,
vilis el intemperans exstitisti, Dilexisti nempe mer- Judae ventura signavit, sequilur : Ecce enim profec-
cedem super omnesareas tritici : idest, Niliil meliiis, ti sunt a vastilate : /Egyptus congregabit eos, Mem-
nibil amabilius terrarum uberiate et ventris iinpen- phis sepeliet cos. Cum regionem eorum hostilis domi-
diis censuisti. Tota ergo tibi et frugum et frucl :um natio populala fuerit, inquit, cunctis Tribubus
subducetur ubertas: "utqtie inagis vola discrutienl, coniingel, exsequente supplicio, quod antea peccante
dluapparens vindemia ita subitis dispcribit procellis, desiderio perpetraruul : ut sicut pars in Assyrios
utindolorem tuum, nonsolum laesa.sedeliam menli- ducta est, ita etiam partem ^Egyptus congreget, et
ta videatur. Veriiniquidegomiuoradamna conimeino- Mempliitica terra susceptos consumal. Idautem post
ro, cum penuriam tuam consequantur exilia, necvobis victonam Nabocliodono-or, qui Jerosolymitas eruit,
colendi patrii soli ulia detur facultas? cujus tamen illis accidisse Judajis. quosagrormu culioies Babylo-
calamitatis inagnitudineni non poleris, qnasi con- nii reliquerant, et beatus Jereraias, et Regtim narrat
querens, admirari. Terrae enim i»tius, qu.>nlum ad Ql hisioria. Quod autem subjicit, Desiderabile argenli
'"
siudia respicit, voluniarius desertor fuisse convin- eorumurticwhwreditubunt,ex usu captiviiatisevenire,
cens : Assyriorum iiamque el ./Egyptioruin lurn cri- utinam nos lectio tantum, el non etiam experimenla
mina, tum auxilia concupisti. Qua ergo inipudenlia docuissenl. Constai quippe, vel ;cdes maguis sumti-
rcgiouis istius feriilnatein cap.ss.is, <ujus insignia bus 444 fabricatas, cum defecissent incolae, sylvis
el in rilibus elin moribus respuisti? Abibis polms, fuisse contcctas, vel plerumque etiam auri et argenti
illn pulsus, quo c isti anle corrupius voluisti. Et sic- delossos thesauros, bis qui occuluerant, interemtis,
ut ad iEgyptum voto, ita ad Assyrios captivitate in continuam oblivioriem perisse.
profectus, eain penuriani sustiuebis, ut pollutis et ob- Vcrs. 7. — Vererunt dies visitalionis,venerunt dies
viis cibis cum dolore vescaris. reiributionis. Scttote, lsrael, f le slultum prophelam,
Vers. 4. —Non libabuntDominovinum,et non place- insunum virumspiritalem, propter mutiiludineminiqui-
bunt; lisaai/icia eorum, quasipanis lug.ntium: oinnes laiis luw, et mullitudo amcutiw. Oportucrat quidem,
qui comedunteum, conlaminabuntur, quia panis eo- ut raiio le potius ad discernenduin, quam calamitas
rum, aniti'03ipsorum, non inlrabit in domumDomini. erudiret. Sed quoniaui rationis veiul prorsus impar-
Malajaui captiviiatis cisequitur, ei dicit, 443 <1"0- liccps, Ilagra et stimulos exegisti, vel ntttic jatn, cum
ii.iain, cum rerum copia?extrema egeslate lucriiit mti- visitationis, idest, damnationis iu;e lempus advenit,
latae, necfelicitatis aliqtiidiieccousolatioiiis occtirrat, expergiscere, ut quid mercaris, inlclligas. El studiis
transigentque omne tempus in luefibus : quippe qui luis deberi stipemlia lani dura, fatearis, quae le, uli-
nec saeriliciuni Dco sinantur offerie, nec de expiatu que despectu spiritaliuin liiagislroruin, collegisse
aliquid sperare culparum : per qua: vidclicetolticia , perpeudis. Eo siquidem usque furoris eruperas, ut
Deose placilurosesse iirbitraiiiur. Omnis eigo eorum 'v prophetas, qui ad sancti Spiriius loquebantur arbi-
oblatio, non feriis, sed inferiis aptior, polluet potius tiiuiii, et quae temanebant, parenlum studio, nun-
quampurget adeuutes : quia panis eorum, animw ip- ciabant (si forte ageret formido praemissa, ne inve-
sorum, non intrabit in domum Domini. Kadem est, nirelultioquos puuirei) in eos*uon solumnihil supra
quae in superioribus fuerat, intenta senteuiia, cuin reliquos praevidere, sed ctiain huinana ratione dice-
repudiala a Deosacrilicia , ipsoruiu qui obtulerunt bas privatos, el quos vesania pntius quam revelatio
esse dicuntur. Ergo et nunc, iuquit, repuli eorum cominoveret. Ita autem per abundaiitiain profanitatis,
oblationes, quos ob nimietatem criiniuum , etiam de appellari illo tempore propheias solitos fuisse, Regum
a Antea utquw magis voladiscrutient. Diu, <tc. Omninoautem vitiose mox vertice Iegebatur pro ur-
6 Lege convinceris, aul convictus es. Dein
supple licie, ut restituinius. Vulgai. et Hieron. minori ha-
versiculi partcm quam it explicatum, reversus esl benl nuniero urtica hwredttabit.
Ephraim in Mgyplum, et in Assyriispotiutum comedit. 1 Hocce ie etiam Mss. aliquot llieronymiani, ut
c Et priori notatuni Editori legendum lieic melius notatum nobis est, addunt: ignorant vero editi libri
ire pro isli. alii, atc|ue ipse cum primis llebrseus textus. Ilein in
d Emenda, etiamde solo patrio commotos line versiculi notatum uobis mutliludo pro multitudi-
e Hieronymiana edit. ei Vulgat. argentum. exegi.
In He- nem in liieronyrnianis quibusdam codicibus inveniri.
tnaeo cmn regiminis, ut vocant, articulo DSDat. * verva in eos supeifltut videntur, EDIT.
1007 RUFINOPRESBYTERO ASCRIPTUS 1008
quoque pandit historia. Nam cum inRamoth Galaad, 1i. jumento suo extinctaoconjugis cadavcr imposuit, id-
inissti beati Helisei, propheta quidam, ul Jeu in re- que in frusta concidcns, per omnes Tribus genlis
gem ungeret, advenisset, circumscdentes proceres illius destinavit, ut caussa tarn trucis spectaculico-
dicunt ad Jeu, Quid sibi vult fanaticusiste?(I. Reg. 8.) gnita, coinmunem arriperenl uliionem. Sicquc Ga-
Ita igitur apud eosexsoleveratdivini sermonis aucto- baonilis bellum, nisi noxios tradereni, indicentes,
ritas, ut pneccpla virUiluni,jam non esse mendican- terlio, vix supcratos, delevere conflielu: ita ut de
lia, sed furiosa ccnserent. Ciijus criminis magniiu- lota Tribu Benjamin, non amplius quam quingenli
dinem concionalor horrcscens, judicanter " excla- homines superfuisse referantur (Judic. 19.). llli ergo
nial : Proptcr mullituditieminiquilatis tuw, et multi- sccleri proesenspeccatum propbeta composuif,quod
ludo amenliw. Ac si dicorel, non est hic simplex videlicet perpetrabant, spiritales viros stultos et ve-
quiilem error, scd multiplicata deinentia, videlicct sanos vocando. Commeudalaulem reverentiam pro-
spiriiales magistros el prophetico splendore pollen- plietarum aequatiolacta culparum, qiioruin honorem
tcs, eo potissunum lemporc, quasi siultos vesanosquc audaci lamen sermone violatnm, ostendit non ad
dcspicere, quo ipsi laulam egeslatem prudentisc minorem realuin valere, quam illum, queiu obscceni-
sustincrent, ut deos essc quos conflaverant, aestima- las quondam publica, et eadem cruenla atque incc-
rent. sia contraxerit.
Vers. 8. — Speculalor Ejfraim cum Deo meo, Vers. 10. — Quasi uvas in descrloinveni lsrael,
b
Propkela laqueus ruinm fttctttsest super omnes vias quasi prima
insunia in domoDei Hic c nomi- pomaficulnewin cacumineejtts, vidi pa-
ejus, ejtts. quidam ires eorum: autem intraverunl ad Beelfegor, el
ne KITraiiusignificatum Jeroboam putarunl, qiiem, ,g abalienalisunlipsi in confusione,el facti sttnl abominnbiles
ct de Tribu Fffraimvcnisse constat, ct sluuiosuin sicut ea quw ditexerunt. In unum colligitquaediversis
culturae templi fuisse, atijue ob hoc in offensionem suiit temporibus, ut exaequel,443 s'cut di\i-
incidisse Salomonis : scd poslquam tribuiim impe- gesta mus, reatuni rcligionis violataeet contumeli;c pro-
riiim adeptus esl, auctor cti.iin profauitalis ev:i;it, plietalis. Fecilautem excessum in laudem parentuin,
ad cultiim vaccarum subditoium corda traducens. per qtiani,ddegenerantibus liliis, crescat invidia, ap-
Ergo noiniiie Effraim, appellari Jeroboam pulant, pareaique a quo culmine sanclitaiis, in (paaecrimi-
qui idco spcculari cum Deo diclus sit, quod prius et nuni profunda desccniierint. Cum densis, inquit,
cuiain religionis habueril, et diligenter quae fuerant impietaiis vepribus si|tialeret et tegereiur natura
reela, conspcxerit. Sed qui olim, iiiquam, erat Pro- niortalium, Abraliam, Isaac et Jacob, gencrositatis
pheta, ita subitoad prava, dcfecit, tit ruina et laqueus judicia praestiterunt : ita su;ivitat>-indebitae erga
suis seciatoribus ledderelur. Qnidni, cuni in domo Deuin confessionis, quasi uvas licusvc paricntcs,
Dei sui quein elegerai, quanta est niaximaversaretur quain illoruui lideni atque virtuiem, non pro sua
iiisania? 445 Verura hic locus Imc-niodo potest paucitate despexi, scd tanlo majoris bonoris et gra-
coinpendiosiusexplicari, ut dicamus, quia de contu- tiae judicavi, quanto plura geniium profauarurn
ineliis prophetarum a>sumtaconqueslione, ex eodem exeiiiplacontemserunt, Sicut ergovilem in vasta soli-
illud lenorc subjecerit, ac si diccret : 0 tu popu!e, tudine gerniinaniein, sicut iicus praecoquas, in qua-
prolanis rilibus subjugale, ad cumuluiii iniquitalis MIIIIappeicnliam et tempeslivitas coinniovcret et
tuae spiriialium magistroruni coniuinclias addidisti, suavitas, ita eos in greiniuin meum debita sedulitate
iia ut prophetas Dei insanos, etspirilalcs magistros, collegi, ne quid de eorum aut fructibus perirel aut
slultos vocares ; quae aiiientia de magnitudine ini- (J laudibus. Sed cum cgo appellari Deus eorum , qui
quilatis crupit. Audebas quippe interdum quoddam eram rerum doininus, elegissem, sobolem quoque
cum promissis coruni inirc crtameii, et diccre : eoruin multiplicareperrcxi, sed e degener populus,
Ecce speculandi munus ambo pariier sortiamur, et el malorum suorum paritcr, el conditoris oblilus,
coiispicemur, tilrum illa oninia vcnianl, quae isti ad cultum eorum idolorum, quaesola consecrassel
nobis vcnlura deniinciaiil. Addebasque, nibil aliud obscccnitas, inlroivit : ad
dcbeic liosiilem Beetfegor videlicct quam
prophetas censeri, quam laqueuin, Priapi dixerunt tenere. Id aiitein commendat
in ruinam miscrorum civiuin fabricatum. Sicque iigurain hisloria libri Numciorum, id esl, quia secundum con-
blaspheiniain coniuuicliis copulanles, iu domo Dei siliuni lialaam, inslructae Madianitaruin inulieres
proplietaiuin csse iusaniain dicebatis. Quam opinio- Israelilico cxercitui obvianiineretricio babitu gestu-
nein , sane niaxinii essesacriiegii, iuvectio subjuncia que processcrunt, ut cum lllosin appelentia libidiiiis
convincit. non prius slupri facultatem praebeient,
Vers. 9. — Kxclaniavil eniin : Profunde peccave- concitasseni, Beelpbegori*idoli sui sacrilicio polluissent.
runl sicttt in dicbus Gabaa [Al. Gabaam]. Recordabi- quain
lur htiqititatis eorum, et visilabilpeccata eorum. Non et Denique lalis in populum plaga surrexit, ut viginti
tria millia unodie pariter inicrirent. Confusioergo
cst, inquit, Uile lacinus ut censura judicis valeat obsccenos, ne miuus abominabiles
ipslus oblivisci. Et quoniaiii hisloriaeveieris fecerat comprebciidit
Deo lierent, quam ipsa idola, quorum consecialione
ineiilioiiein, ail : Recordabilttr iniquilatis eorum : et [Anl. consectaiioiiem]deliqucrant. Haud igilur illius
vindicabit, inquii, pricsenleiu conluineliam prophcla- xtatis populi, quos Osee propheta compellat, in
iiiui : non serius qiium si illud criuien ad examen Beelphegor jieccasse dicunlur; sed coinmemo-
;ii;te Judicibus pj quia
addiicercl, quod regum iclalcni, gcn- raiio anli<|uilaiisinducta csi, el sanctorum patrum
tem Jud;t:ani regenlibus, perpetrarunl. lllo siquidcui latidutagenerositas, quceposleii eoruindiversisactati-
tcinpoie levila quidam cum ad babitationis propriae bus coniiniseiiiiu. explicaniur, ut quoruinsimlessint,
locum rediiel, in urbem tribus lienjamiticae, tui hi qui in pra;souti iirguuntur, appareat,acsieisd,ce-
iionien eratGabaa, die jam advcspciascentc, de- retur : En, in qu;e iiedecora ab illustri stirpe lluxe-
tlexit. Cumquc nullum illic hospitein reperisset in runt [Anl. lluxerantj. En, quibus tantacluit palernae
publico, cuin propria uxore consedit. Scd perdita dignitalis oblivio, ul cum iuajorcs eorum in salutem
civitalis juventus, non contenta diversorii negatione, cligi, inuiido pereunte, ineriiissent, isti deinceps,
peccasse, sacerdolis conjiigein in usiun obcceuitalis stuitiiia iu eis et obscoenitaie certaiHibus, Priapos
arripuit, lanluinquc insoleniissiinaelueditaiis exer- vilulosque venerali sint.
cuit, ut illusa mulier, sicul auiiserat putliciiiam, pri- Vers. 11.12. —Effraimquasiavisavotavit, gloriaeo-
varelur et vita. Sed postero die levita consurgens,
•Velus Editor maluisset in judicanles exclamat. hoc csl cum Deo, qui ItwcOseetoquitur.
b Vilioseloquenspro taqueuslegebalur. a Resciipsimus a quopro inuifha voce auso, quod
KEx his llicronyinus, qtieni facile Noster ob ocu- anlea oblinebal. Prior Edilor iegi inaluisset a quanlo.
los babcbat. Ergo,, inquit, Jeroboumquasi speculalor e Atquc bcic eraeuduuius dcgener, pro quo anlea
dattts in pojiuloest, cl .qunsi propheta atm Deo nteo, nullo sensu crat degendo.
1009 IN OSEAMCOMMENTARIUS.LIBER SECUNDUS. 1010
rittwa partu et ab utcro, et a concepiu. Quodsi efenu- ,A condemnei, sciantquc se inlernecione delendos. Su-
triverint filios suos, absquetiberis eosfaciam in homini- pra enim dixerat, quod si enutrissent lilios, orbitateiu
bus. Sed vweis, cumrecesseroab eis. Effraim, inquit, illorum illico sustinerenl, nunc aulem 448 addidil,
i/Hasi atiis avotavit. Jam supra dixerat, Faclus est arida ubera, et prodigialem sterilitatem lceminis in-
E/fraim quasi columbuseducta non hubenscor. Mgy- gerendam, ut populorum, quos depasta est captivitas,
ptum invocabant, ad Assyrios abierunt. Iste ergo po- etiam- reparatio desperetur
pulus qui noluit inter pia impiaquediscernere, sed Vers. 15-17. — Omnes nequitimeorumin Galgal,
factus est abominabilis sicut et ipsa simulacra, quia ibi exososhabui eos, propter maliciam adinvenlio-
merito tanla in captiviiatem velocitale transferetur, num eorum. De domo mea ejiciam eos, non addam ut
ut non tam ambulasse quam volasse videatur. Nec diliyam eos, omnesprincipes eorumrecedentes.Percus-
tamen sola exilii Ilagra palietur, sed praecedens sus est Effruim, radix eorum exsiccala es( : fruclum
447 inopiae morborumque calamitas filiorura con- nequaquamfacient. Quod si et genuerint, inlerficiatu
sumet examina, ut puniat orbitas eorurnpeciora.qiise amanlissimauteri eorum. Abjiciet eos Deus meus : non
prius fcecunditas efferebat. Gloria eorum, inquit, a audierunl " eum, et erunt vagi in nationibus. In Galgal
partu, et ab uiero, et a conceptu. Quod si enulriverint quidem praecipue idola coluisse referuntur, et ideo
fiitos suos, absque liberis eos faciam in hominibjis. Id omnes eorum nequitias ibi collectas esse, pronunciat,
est, cum aeteruum judicem criminibus asperassent, propler quas eosdem se odisse testatur. Putaveruni
nihil de ejtis placatione curanles, mulliplicandis autein quidam, quia propter Saulem, loci quoque
tamen familiis gestiebant : eam feliciiatem suam hujus sit recordatus propheta. Iu Galgal enim susce-
gloriamque censentes, si liceret lum sociare nuben- •g pil gentis ipsius principaliim ; quae quoniam, Jero-
tes, tum spectare gravidas, tuni audire parientes. Illic boam auctore, vilulos videlicet consecrante, delique-
ergo eosferiam ubimaximelaetabantur,ut noneisliceat rat, ideo pro occasione praesenlis reatus, eiiam illum
filios nulriresusceplos, velsicontigeritnutrire, deper- originem accusat erroris, cum, sacerdotum regimine
eant, donec ad solitudinissqualorein b oplala dudum fastidito,essesub regibus ad similittidinemvicinartim
soboles defectu perducatur, sicque sentiant quia cum gentium, concupivit. Sicergo ail, Omnes nequitia;eo-
non possit bene esse his quos desero, multo sit bis rum in Galgal. Ac si diceret, ista quae nunc devora-
deterius quos depugno.
c vitiinpietas, inde habuit caussas, illic suscepit exor-
—
Vers. 13. 14. Effraim, ut vidi, Tyrus erat fun- dium, ubi rempublicam de sacerdolali adregiam trans-
dala in pulchritudine,et Effraimeducetad interfectorem tulerunt. Sed hic sensusvideretur esse subtilior, ille
filios suos. Da eis, Domine: quid dabis, Domine? Da auteniclariorelvalidior,inslitutae concionis leuore, in
eis vutvamsine fitiis, et ubera arenlia. Eium apudalios Galgalaet inaliis locis cultum arguit idolorum,propter
prophetarum dcscriptam Tyricae civiiatis anicenita- cujus errorem,ejecturum se eos dedomo sua, justus
tem et frequentiam legimus : ita ut eam meretricem, arbiter comminatur, eique sententioe, aliud quod ma-
beati Jezecbielis Canticumnominaverit, proptermul- gis urat, adjungit : id est, Non addam ni diligameos.
litudinem videlicet carminum, quibus tota urbs per Quod et in priucipio filia illa, Absque misericordia,
noclem in luxuria concrepabat. Quia ergo hic Sama- fulura signavit.Ejiciendas autein de donio sua tribus,
riaa mutationem populo comminatus erat, ut augeret id est, de terraRepromissioiiis,annunciat, quia quan-
sensum doloris', pulchriludinein ejus, qtiaa fuit in ttun ad Templum respicit, olim ab eo, Jeroboam regis
prosperitale, miratur, ac si diceret: Calamilaiisislius perfunesta commeuta, discesserant. Severitatetn igi-
magnitudinem , qua de iinibus suis Juclcei,consumta (2 tur, qua de (inibus propriis ejiciuntur profani, lixam
sobole, niigraverunl, non bene intelligit nisi qui priora in eos mansuram promittit, ut videatur nullius inise-
considerat: lunc enim advertet, quanta in deterius ricordiae successu temperanda.Quod, quoniani grave
fueritfactamutatio, cumcogitarit, quantoprius laetiliae animadversionis pondus docebat, slatini caussamquae
flore vernaverinl. Effraim, iiiquit, «( vidi [Ant. viclit], esset magna, subjecit. Omnes enim, ait, principes eo-
Tyrus erat, acsluans populus, affluens copiis, perstre- rum recedentes. Quod utique ita posuit, non ut solos
pens lusibus, resonabalque carmiuibus, ul cujus situs optimates lapsos in peccata siguaret, sed ut de vulgi
ita et a litore el a coiitinenti veiiientibus arrideret, iniquitatibus dubitatio nulla remaneret, cum nec de
ttt posset dici, ipsa ejus fundamenta in quadam pul- principibus a!iquis, qui non a cultu Dei recederet,
chritudine constitisse. Sed huic, inquam, civitati.de- exstitisset. Reliqui sane verstis g-eminant sentenliam
liciis quidem circumfluenti, nullum lameii sibi de paulo ante praemissam,idest, per quam eis et orbita-
justitia et religione praesidiumcomparanti, ut ad in- tem etsterilitatem pariterfuerai coniniiiialus.PsrcussMs
terfectionem suos Dlios educeret, imperavit, saevien- esl Effraim ;radixeorum exsiccata e,l, fructumnequa.
tiumque hostium pateretur arbilria, quae nostrae legis quam facienl. Quod si el genuerinl,interficiamamanlis-
praecepla calcaverat. Mutatis autem in declinalionem simauleri eorum. Abjiciel eos Deus meus, quia nonutt-
temporibus,dquaeadhuc sub Nabtichodonosor futura dierunt eum, erunt vagi in nationibus. Ipsos, inquil,
sunt, quasi alia facta commemorat. Effraim ergo, hauriet caplivitas, sobolcm vero eorum, qua uihil
id est,Samaria reliquarumque Tribuum multitudo , dulcius est parentibus, calainitas multiplex variaque
tanto est ulciscentis terrore compressa, ut sobolem consumet.
suam ipse prope iiiterficienlibus praepararet offerre. D
CAPUT X.
Quod utique non agendo iniplesse dicitur, sed me-
rendo. Fitautemdeconsuetudine Scripturarum quasi Vers. 1-5. — Vitisfrondosa Israel, fructus admqua-
schema dubitantis, et sub rogaiione, quid veniat, lus esl ei; secundum multitudinem fruclus sui, multi-
nunciantis. Da eis, Domine: quid dabis eis? Vulvam plicavil 449 ultaria. Juxia uberlatem lerrw suwexu-
inquit, sine liberis, el ubera arenliu. Ea, inquit, plaga beravit l a simttlachris. Divisumest cor eorum, nunc
«Constanter minori numero, minus autem bene, nemfuisseamanuensium.sive studiosorum temerilale
legebalur, enulriverit. Subsequenli versiculo et copu- liuc inlrusam, taraetsi ciiiu Hieronymiana tuiu Vul-
lam inter sed et vw adjuiixiinus, quic et in Heliraico galaeditio, et libri alii pleriqueeam ignorent. Quippe
D3 sonat. Leviores supra errores laclti emendamus. Hebrxus lexttis nilSIO habet, quam voceui licet ori-
b Legere niaiim, optatw dttdumsobolisdefectu,ctc. ginis, sive radicis paulo obscurioris, atque iinpeditae,
c Maleanlea vidit lectum pro vidi: tum educit, pro facile tamenest arbiirari, ev a pracpositionequae a
educet;deniquealterum Domineubidicitur,quid dabis, redditur inLatino, Ibnualam.Sepluaginla, qui <7Tii>af
Domine, Hebrueus et plerique libri oinnes ignorant. iiiterpretaii suul, deviasse videntiir, vel ex my in
d Placeret veteri Editori magis quasijam facla. Hipliil, quod est lumidum redlere, sive erigere, vel
e Suffecimusheic eum pronomen, suffragantibus ex 2V1stare, ut ex aliis locis, et 2. Regum 1.19 colli-
libris omnibus, atque ipso infra Auctore nostro. gimus. Adeo nec difiitemur posse noiuinis, utaiuiit,
( Adduci minime possum, ut credam a praepositio- forinalivum mem videri. Sed stalnai^ dicitur.
1011 RUFINU PRESIsYTElU) ASCRIPTUS 1012
inleiibunl. Ipse confringet rarum simntuchra, depopu- A i liinc sicut quamdam oUineant libertateni, qua nec
labilur ara$eorum,qitianunc dicenl, Non est rex nohis, legi coganlur ol.edire, nec regi ; quippe quorum prin-
non cnim timemns Dominum,el rex iitti'1fiteielnnbis? cipem hoslis abduxerii, et qui religionis juiiuui, an-
Una cailciiique malei ia esi per quam prophetaecurril liqua profaniiaie, depulerint. In his ergo, ait, scele-
oralio, id cs:, pop.di illius exagge.rare crimina, de- rihus geslientes, felicitatem putant, quod nou ad
nunciare supplh i i, ci ideo pleruuiquesimiles, elcos- diuiurna regum suorum vocenlur oflicia, sed procul
ileui relractat colores; quautiiiii lamen potest.aliquid degentes annua viciorihns tributa dependant. Sicut
qiii>iiovcntur, admiscciis; igilur frondosam vitein enim illi, de (|iiibus ait Apostolus, Desperantes,seme-
noiuimins Israelein, fruclumei adaequatnincsse pro- tipsos tradiderunt impudicitiwin operationemimmun-
iiiinciat. Ilaecaiitem vinea, cuin irauslata de/Egyplo, duiwomnis et aearUiw(EphcsA.); velsicul illi quosiu-
tcrrain Repromissionis implcssel, diffusis, inquil, nuil proplicla, qiiiadixerunl, Linguam nostrammagni-
constiiit lieia p dniilibus, et laniam ubertateni fru- ficabimusjabianohlra a nobissuitt,quis nosleresldomi-
ctiium, i<lcst, lilioiuin nep.tiiinque pioduxil, ut an- ntts(Psal. ll.)?ita etde istis beatus Osee pronunciat,
gusla icrraruui quas acccperal spacia leddeienlur. quo i eo tisque profanitaiis eruperinl, ut vel dixisse
Sed, <|iii<lprnfiiil auclus sobolis couligisse, ciim ita vel dicere posse videantur, Non e.st rcx nobis, non
in contrariuin cruinpere ludiicrinl, ut in meas con- enimJimemus Dominuni, et rex quid faciel nobis?
luinclias, qui laiili inuiieris auclor lueram, pro nu- idest, a divini tiinoris molesliis sumus absoluli, nec
niero iiiulli.udiiiis ariii.irciilur, et quasi copias suas habemus legem, qui hanc dictorum licentiani pos-
seeleribus acquarccontendcreni : publice privatiuique sit ulcisci.
deossihi qtnis colerenl, fiibricarent ? Sicque illa vitis, "J Quod ipioniam gravem bene consideranti movit
plantata, in bo- borrorem, increpal ctexclamat, [Vers.4.] Lor/iiimini
qiiiedeelecioriiin patruinluerai slirpeSodoiiioniin
Iriun amariiudiiiis, ct in paluiiicui est vcrbuvisiowsinuliliset ferielis(wdusel germinabilquasi
coiiver-a, ul lain popularcs q:iique, quam priiicipes, anitiritudo judicium super sulcos apri, scilicet quibns
n-n lantiun ncglexissc juslita ->,scd i-am cliaoi im- c rdi sit, tanla demeniia iniisse vos foedus cum
piignassc gaiiderenl. Ero litvisitm esi cor corum, extremis calamilatibus, scntictis, adeoque omnes
nunc inleribunt. ldest, intciitione lola a me se,>arali vestrae r<-gionesdiversis cladibus implebiintur, ut iu
siiut, ct a culiu legis lirinata diseessere scntentia. ipsis terris pericnla magis vide.>iiturpullulare quam
Quid superest, uisi ullix i clade depereanl, alipieopi germina. Competenler autem, quia eos non ncgli-
nionis siiijcinlelligaut vanilateiu, qua se iui a-sueve- gcntia, sed sludio de litaque opera peccavisse signa-
rant cousolari, ut dicerenl,inelioieiiislaiuni:-iiiim vel veiat, sulcos noininavit, iinpressos arvis, in quibus
sub capiivitate ceiisciidiim,quam cuin asanctis 450 amaritudo judicii, id csl, vindiciaeseveritas nascere-
aut pontilicibtis gubi-rnananiui-aut rcgibus? Inler se lur. ldeoque se nossent, quod seminaverant mcssuni
igilur, ail, per iiupiidcnliain colloqueniur, quoniaiii ire.

LIBER TERTIUS.

CAPUT X (sequitur). (2 impiiens, cotucrunt habiiatoresSamariw, id est, regise

" civitatis, qui alios debuer.mt ah errore revocare, ad
Yer*. 5. 6. — Vaccas Beihaven rotuerunt Itabi- exi^ua oppida, adoraluni vilulorum imagines, cni-
latores Samariw, qttia luxil supcr ettmpopulusejtts, et siiabant. Posl quae seqtieulis versus, per hyperbaion,
iv.liliti cjtts super ettmexullavernnl in qtoriu ejus quia ordo miiletur, fiatque ista dislinclio : quia confttnde-
mitirari!ab to. Stquidemet ipseinAssurdelatnsest, mu- tur poputus Samariw, cum <-'vilitatem et inutilitaiem
ntis regi ullori. Elfrttim c n/iisio cnpiet, et confundelur (ieoruin ejus, adversa detexerint. INamcogente pe-
lsrael in votuutatesna. Ilunc lociimIradiiio '' Judaica nuria, eiiani ipsi ad vectigalia supplenda jiingeiitur,
iia consuevit cxponerc, illis videlicel l mporibus, non plus videlicet babentes niouicnti, quam latio
quibiis iiecdiiin fuerant Uraelilic ad Medurnm arva poscit ineialli. Et ideo inlelix populus eos lacbryinis
Iranslali, sed in propria adliuc regione sistentes, As- prosequetur, (|iios paulo ante ctim bonore ma\imo
syriis tributa pendcliiinl, exliausio c
acrario, vitulos et arioloriuu gaudiis consecraverat. CotifusioEffruhn
quos colebant pro vectigalibus Assyrio fuisse di- ettpiei, el confnndelur Israet in volunlate sua, cujus
icctos.Quns lamen, cuni Jeroboaniaureos f.ibiicasset, lantnm nimiriim dcformitnlcin et lam acerbum s.i-
ab /Edituis suis. quibus 451 cornm fuerat dclcgata pciiilium rccognoscel.
ciisi>idia, a-rc fuissc niulatos. Cuni ergo necessitas Ver-. 7. 8.—Transire fecit Sumaria regem suum,
ex^iitisset, ut ad suppleiuentum iribuloriim etiam vi- quasi spumamsttper faciemaqttw. Dispcrdenlurexcelsa
tuli niitlcrenlur, luxeriinl quidem popul:, qui se ;: sli- idoli, peccutiimlsraelis, lappa ct tribnlitsascendtnl su-
inahaul numina perdidisse : fr.mdis vcro conscii per nrns ccrttm, el dicent montibtts, Operile nos, el
*resultaverecuslode»,qu a translatis aliosimulachris, '•' collibus, Cudile super nos. Quanluni :nl divinam pic-
eliam inquisilioneni fu.li iillerius timere desiisseiu. taiem clemeiitiamque rcspicit, iii(|iiit, volueram ut
Quamvis autein inic sensui occasi,uieni pricstitisse fieret eis ten-c sute longa et secura possessio, sed
leclio videalur, laiicn polesl ctiaiii sub tenore insii- gravia eoruin sacrilegia restiienint, ct reqem, id c-l,
lulae ab initio explanationis liquere, ut poslqinm regnuni suuin, celeri compuleruiii [Anl. compiileranl]
coniminax dcniintiarat auclorilas, quod pcr stilcos line deleri : ila ul inslar spiimne aquau cursibus in-
agri, aniiiramiseris ultio gerininaret, slatim caussam iiiiti.iuis, ct pr.fiinilas gentis laberclur et dignilas.
indignationis, suo inore, subjeccrit. VuccasBcthavcn, Cunctis igitur delubris, quorum freqiientatu consue-
» Ab Imc loco sancius (|iioquc Ilieronymiis Com- reos inter mttneracwleraAssyriisregibus,et maxime regi
mentariiini teriium aiispicatur, quod indicio est, in Semtachcrib, ab Israel rege essedireclos : exullabdnl
velere saeri Texlus divisione, ah his no\um caput wdimi, qundfruus eortim ncquaquamposselargui, vel
iniliiini accepisse, seois alque nunc habetur. detirehendi, etc.
b Fabnlain narratvctus Hchraoiiiinlihcr, quiSerfiT- c Hunclaudaliis liberSerfcr-O/amSalmanassarutn:
Olamin-cribiiur. Narrat autciu et S. Hieroiiymus, :i Hieronymus, ut notatum modo est, dicit Sennache
qiioN«sier \idelur accepisse. Tradunl, inquii, llcbrwi nbum.
jilttlosaurcosa Sacerdotibtisfurio esse snblttlos,el pro d Mallct prinr Editnr exullrtvere.
his trneosel deavralosrepositos.Quttmigiiur iuqerelpo- " Viiiose legi videbatur utilitatem.
vulus temnorenecessittttiset anqusliw,etiamvilulosau-
KH3 IN OSEAM COMMENTARIUS.LIBER TERTIUS. 1014
verat me asperare, hoslili igne consnmtis, aras eorum 1^ moniesancto tuo? Qui ingreditur sine macuta, el ope-
dumela conveslient, iia ul qui reliquus fueril, vel ratur juslitiam. Qui loquitur veritatemin corde suo, et
pudoris sui, velliinoris impulsu delitescere cupiat, si non egitetdolum in lingua $ua, nec fecit proximo suo
non datur aliter, vel sub monlium aliquorum ruinis. malum, opprobriumnon accepit adversus proximum
Noiandum autem, quia liiinc versum et in Evangelio suum. Ad niltitum deductus est in conspecluejus ma-
Dominus assumserit (Luc. 25. 50.), ut metueiuiiim liqnus, timentesautem Dominummngnifical(Psal. 14.).
vota signaret, atque de Scriptnrarum more ile-cen- Propter has ergo duas iniquiiates, ea quae mihi
dat, prolalas in caussam aliquam sententias ad simi- iiiinus jocunda sit affliclione consumam impios.
lia negocia decenter assnmi. Vers. 11. 1*2.—Effraimvilula docla diliqere trilu-
Vers. <j.—Ex diebus Gttbaa, peccavit Israel : ibi ram, el ego 453 ifansivi super pnlchritudinemcotti
sleleiunt: a comprehendileos in Gabaa pnvlium super ejus; ascendam super Effraim, arabit[Ant. orabit] Ju-
ftlios iniquitalis. Jam snpra temnoris ipsius inmlerat das, confringetsibi sulcos Jacob. Seminate vobisinju- in-
inenlionem, nbi ait, quoniam hi quibiis crant pro- slitia, et metilein ore misericordiw: innovale [Ant.
pheiaiuni dicta derisui, iia pcccaverinl, ut illa Ga- vocate] vobis novale; tempus autem reqwrenai Domi-
baonitariim juventus, quae uxoreni levitac usque ad num, cum venerit qui docebit vos jusliliam. Affeclum
interilum polluisset. Scd ne cs-et jejuiia repetitio, indignationis suae, verbis irridentibus publicavit, ut
quos ihi contulerat, h;c prnponil ilicens : Simile cri- gentem, quae erat pcenis obnoxia. opportunam di-
men videri qtiidem illorum, qui iucesta obscceniiate gnamque terendis frugihus vitulam nominaret.Cujus
peccassent, et boruni qui viros spirituales, stultos sane imbeciUitaleni,sexu p.ariler et aetate signavit:
amciitesquecenserent. Elidcosseviturauicapliviiatcm ]j quippe quam, supracollatam Gabanuitis,omni ex parte
ad similitudinem illius cladis, quae Benjamitas pene postposuit. Ergo irridendo, eam et vitulam appellat,
internecione delcverat. Nunc ergn qiia-i cuiparum et et pulchram : et earum pressurarutn , quas malis
momenia pcenarum ad examinandum 452 suspen- siudiis meruit, diligenlem : non ntique quod serum-
dens, hanc qu;e est posierior graviorem pronunciat nas suas amare posset afflicta, sed quod ita eis per
uliioncm. Non ntiqtie de nibil >, sed quod illic inter sententiam necteretur, sicut solent pectora amore
acies deccm et nniiis Tribus diu certanien erraverit, inflammata sibi conjiingi. Cervix igittir sulijici digna
etGabaonilac quamvis exigui numero, magno tamcn lormenlis, sestus el auras laium ire promittitur, ut
sinl laborc supcrati. Hic vero ita oinues Snnariia- quae ei cnm dc risu comminator insultet, eoruni nia-
rum opes, praecedenlesultimaui eversionem, calami- lorum, quibus esl dignissinia, at cupidam eam pro-
t.Hes.eversionesquecoiisumserint, ut nemo esset fini nunciat et peritam. Effraim, in<|iiit,vituladocla dili-
baberet liduciam resislendi. Kx diebus igitur Gabaa, gere triluram, el ego tran\ivi super pulchriludinemcolli
Israelem peccavisse pronunciat; sed illo tempore ejus; ascendam super Effraim, arabit Judas, con-
aliquandiu constitisse, ae virium suarum ducumcnta fringei sibi sulcos Jacob. Ego, inqiiit, colla EfTraim
gravissimis edidisse conflictibus. Nam lerlio denium liactcnus superba defringam, ul quem dncentem iu-
cerlaniinc auxilium Dei laclirymis implorantes Israe- dulgenteinque contemseril, demiini sentiat vindi-
litic omnesconfecere vieioriam. Nuiic vero, quoniain caniem. Nec sane ccnsuram menm utiliias optata
iion solum in acicm advcrsum Assyriosnemo proc s- destituet : quanivis enim islos subdat exitio, alios
sit, sed neque muros stios voluerunt iueri, ideo di- coruin sanabit exemplo. Effraim quippe, qui fermen-
cit propheta : Ex miseriarum cumulo, quanlitateni ttini csse noluit, nec medulla pietatis impletus est,
cliam debere iniquitatis intelligi. Nam illo, inquit, tC sed totus in paleas leviiate nientis evanuil, susline-
tempore tain fortiler restilerunt Moniamilaj,ut ali- bit exurenteni se arearum laborem. Judas vero feli-
quandiu nec comprehensi praelioviderentur. Hi vero ciore condilione succedet jugo timoris, nam defixo
decem tribuum populi cuni suis regibus aique princi- praeccptorumvomere, inter bonun maliiinqiifi dis-
pibus, quoniain me offeiiderani, nec sleterunt. cernet; glebamque pectoris sui, studiis leligionis
Ergo quoniam absque vero certamiue in reos pro- edoinans, senientem scientiaecum opere jusiitiae et
mulganda mihi est senieniia, [Yers. 10.] Juxta desi- misericordiaecollocabit.eaiiique innovatis novalibus,
derium meum corripiam eos. Quod secundum nostram de quibus videlicet exegerit silvcstria virgulta, con-
prorsus consuetudinem vidctur illatum, qui cum in- credet, ut competcns tanto oper,: respondere possit
dignatione aliqua coinmovemur, desiderare nos dici- ubertas. Quod eo leinpore videtur impletum, quo de
intis ullionem, et voluplatem de reoruin afflictione manibus Sennacherib, Ezechiam totamqne urbem,
sentire. Nunc itaque cos, juxla desiderium suum, missumccelilus liberavil auxiliuui. Denique sequitttr,
corripiendos esse promiltit. Sequilur enim, congre- Tempus autem requirendi Dominum, cum vcnerit qui
gabunlur super eos populi: id i-si, quasi ad paraiam [Ant. quodj doccbitvosjusiitiam, lieatum quippe Eze-
prsedam, diripientium mulliludo conveniet, ut isti chiam, commeudaiidae religionis studiurn habuisse,
supplicia geminaeiniquiiatis excipiant. Sic enim ait, ita ut principis- et doctoris munus impleret, sacri
corripienlur propter duas iniquilales suas. Quarum loquunlur Annales. Neque enim Tribus suae incolas
tamen ul indicavit numernin, ita species non nolavii. ad cultum Deirevocasse coiiteutus, per vicinas etiani
Possemus proinde dic<re, illas iniqiiitates quas non regiones, in quibus aliqui de Israel capto translatoque
distinxit, alium proplietam signasse : id est, quod U remanserant, nuncios atque edicta dispersit, ut ad
reliquerint Dcum foniem aquaevivae, et lacus sibi culium veri Dei, repudiatis idolorum reverterenlur
contritos (ler. 2.15.), vi.lelicet idola, fabricarint, ex erroribus. Hoc est ergo quod dicit, Jerosolymitas
quibus nulluin possint seuiire refrigerium. Sed quo- messum ire misericordiam, cum ad requirenduni
niam optima est exponemliregula, quaede consequen- 454 Deum, principisquoque justiiiam eosdocentis
tiii lectionis assumitur, duas illum iniquiiates appel- [Ant. dncenlesj devotio concitarel. Quod sane opus
lasse, eas nimirum quas in praesenli loco arguil, arbi- atque muiius I cet sub Ezechia breviter videa:ur ef-
Iremur : id esl, quod non solum veros prophetas feetiim, tamen plenius a Domino nostro, qui rex rc-
contumeliiset cladibus operiebant, sed et de regioue, guin est, dominusque doniinoriim, per quem non tini
falsos ac daemonibusservientes de olficiis et mune- Tribui aut regioni, sed universis lerris aique natio-
ribus honorabant. Per quod utiqtic doccbantur, non nibiis lux pietatis ostensa est, et virtutum disciplina
labi errore, sed Hudio, qui paii instaniia uiiiimque contraditii, doceuir effectum. Propler quod et Apo-
"aciebanl, et honorando perniciosos, cl dclestando slolus dicit, Ecce nunc lemptts acceptabite, eccenunc
salutares magistros. Per contrarinm quippe iia gra- dies salutis (liom. 15. 11.), nec ullani in ullo dantes
diens, sanclus iia quisque describitur. Domine, quis offensionein, ut noit maculelur minislerium. Tune
habitabii in labernacutoluo, aut quis requiescet in siquidem requirendi Dominum opporiunum tempus
> Imo vero non comprehendel juxta Hebraicum exemplar D;'ti/n"
* t?>, cui Hieronymiana versio, et
libri atii omnes consentiunt
lclo RUFINOPRESBYTEROASCUIPTUS 10!«
apparuil, cum Verbumcaro faclumest, ul habilarelin /A signia, sicutnecvestra illis, profuere suffragia.Toium
nobis: el vidimnsgloriamejus, gloriamquasi llnigeniti siquidem quod videbanliir posse, vel vivcre, ea ve-
a Patrc, pleiunngratiw et veritalis (Joan, 1.). Sed vi- locitate consumtum est. ut non diulius apparerei,
deamus ct impielatem. qiiam matutina crepuscula, qu;c. noctisvidelicet di-
Vers. 15.-1.').— Araslis a impietatem,iniquilatem gressu, ct diei [Anl.dies] coarctaniur exortu, secun-
messuistis, comedistisfrugem mendacii: quia confisus dum illud quod in siniili caussa apud beatum David
es i'nviis tuis, in multiludinefortium luorum.Consurgel legimus : Cuin exorti fuerinl peccatores,inquit, sicttt
tumulltts in popttto luo, et omnesmunilionestuw va- fwnum,el apparuerinl omn<s qui operantur iniqtiilU'
stabuntttr, sicut vastatus cst Salmana b a domoejus, lem,cul intereanlin sccntumsecnliet nhra(Psal. 91.). '
qtti indicavit ISaalin die prwlii, matre super filios Ita ergo et principalus Israclis adliaL-rente crirninibus
allisa. Sic fecitvobis Ilelhel a facie malilitv[Al. inili- ultione collapstis est, ut non tam floruisse, quani
tiae] ncquitiarumveslrarum. Per occasionemEffraim, r.iplim [Ant. raplum ] apparuisse videatur. Qtiia
cujus peeeata per lotum fere voluinen exaggerat, puer Israel, et ditexieutn, et ex /Egypto vocavi filittm
mentio Judae.fucrat introinissa : in quo, quid devoiio meum. IIujus vcrsns iiltimam parlcni, in personam
et (ides, pcriculorum tempore meruisset, apparuissel. DomininostriJesu Christibeatus MalthaeusEvangclii
Hunc ergo coinniemorationis excursum breviler ad- scriptor assumsii, dispensatoriefaciiimcssecotnmen-
notasse coiilenlus, ad ordinem susceptaeactionis re- dans, ut ad decliiiaridumHer dis furorein, qui Re
vertitur, et arguendis scelcribus Israelis, insistit. Vos demtoris noslri persequebaUiriiilantiam, ad ^Egyp-
vero, Samatiae populi, inquit', oppido secus quam tum Josepb et Mariapergerent (Malih. 2. 5.). Oporle-
Juda saqie ac Iicnjamin, cum in discriminum extre- ji. batsiquidem illud irapleri quod prophela pronuncia-
nia venisses, ncquaquam in Deo, sed in tuis conciliis vcrat, F.x /Eyyplo eocavi filiuin meuin.Quod igiiur
agminiimqtietiioruin virtute cs confisus. Fructum de populo diclum essel, prnpheiiactextus ostendil :
ergo recipics competentem, tit populum ac munitio- h>icetiam ad pcrsonani Domini Jcsu Christi posse
nes tuas boslilis tumultus iiilerimat atque stibvertat, transferri, Aposlolicamonstiavitauctorilas, per quem
atque adsiniilitndinem impiissimiducis, cui Salmana videlicet ea quae Judaeisdata erant divinaepietalis
fuit vocahulum, consumaris : qtieiu sicut in libro insignia, et ciimulatiusnobisconferreniur, etgraiins.
Judiciini lcgimus, Gedeon prlitus victoria, cxtiuxit, Conlextiovero explanationis vim censoris ostendit,
ct vcl ciim ipsis nccessiliidinibus,quas noinine mi- qui praeteritae nobiliiatis ad boc inferat mcnlionem,
serae parcntis ostendit, vel cum ipsa in qua rcgnave- ut cos graviier nral, quos degenerasse conqueritnr.
rat urbe, qu;c videri polesl niater appellata, consuni- Kntiiiieraiiscrijo criminihus, denunciatisque suppli-
sit (Jtitlie. i. ct 8.). Sicut crgo Salmana , inquit, ciis, intnlit subito meinoriampr.eteritaedignitatis, ac
Gedeon qui Baal ido.um dextruxerat, iniernccione sidi<erct, En dolor! en lachrymae!el quod hoc ge-
delevit, ila el tihi fccit Bethel : in qua urhe videlicet, nus liominuiiiest, quod sub tauta viiitale censetnr ?
statuisti idola, ijiineDei lui descrlor, adorares. Morc Post quae veluii suscepta responsione,proclamat :
antcni Scriplurarinn, ut cumuliim profanitalis expri- Quia puer Israel, el ditexi eum, et ex Mgyplu vocavi
mcret, eadeinverba geminavit dicens: Sic fecil vobis filiummeum.Hic illeest, inqtiit, quein d seuienli im-
Betltel, a facie maliciw nequitiurumvestrnrttin. I.rgo pietatis locata, dolores messuisse deflevi, quem ins-
facies nialicia: ex multiplici iniquilate composita, larSalmana :t Gedeone consumti, populandum esse
nihi! aliud geslit ostendere, quain digniini illos sti- denuncio. Hic, inquam esl, qui regnum suum lecit
pendium, captivitatem videlieel, pro suis moribus C aboleri, ut lam celeriter, 456 quani diluculipoiest
percepissc. tempus esse,lransirct. Ilic inquam est,quide sancto-
CAPUTXI ruin stirpe descendens, in ipsis inibi consecratusfue-
rat exordiis, et inter tol gentes loto orbe dispersas,
455 Vers. 1. —Sicttt manc transit [alii transiit.], unus
pertransiitrcx lsrael, qttia ptter Isruel, el dilexi ettm, merita, populusqui Israel vocaretur, electus cst: cujus
et cx Aigijpiovocaeiftlium meum.Jam supra dixeral, affectione praeveniens,meum puerum,nieiim,
lilium iiunciipavi,tantumque illi decus, ctini
JYflHStrc fecilSamariu reycmsttum, quasi spumttmsu- inquam, adhuc de ^<Egypto edueereuir, imposui, ut et vocibus
per faciemaqttw. Et niiiic eigo ideni repetere curavit, quodammodopanderelur et rebus, quia lautum inter
diccndo : Siculi mane transit, pertransiil rex Israel, islum
idest, regnuin gcntis veslrae, pcccamlodesidcrastis, incn populum etvulgtis /Egyptiuni apud ine discri-
peccando eliani dclcvistis, omnisqucarrngantiacves- pessimos vigeret,quantum esse inter optimos tiliorum et
tr;c pompa consenuit, quia regalispolentia (jiiamad servorum soleret. Cum ergo jain tunc, su-
similitudinem vicinaruin gcniium, coucupisiis, nibil per omnia liberaiionis miracula, et libertatis illius
vobis, sineauxilio meo, dcfeusionis paravii. Propter ceretur dulcia, boc a me cepissct insigne, ut meus filiusdi-
: adeo nunc ad prolariitatum ima delluxit, ut
quod vos etiam propheta cominouuii, Nolile, irtiiuil, mei
confiderein prineipibus ucqncin /iliis liominuin,qui- obediret. suique pariter oblitus, solisdiemonunicultoribus
bus non esl salus. Exiit spirilus eorum, et reverletur
in lerram sunm, in illa die peribuntomnescogilationes •'Qui ad probandum, quam nibil religionis nihil-
eorum (Psal. 14."i.).lta ergo niliil illorum vobis in- que ralionis in istius populi inenle residerei, non ela-
D
0 Pro Arasiis,quodverbuin, cum Hieronymiana:ett
gnificet,qtti ex eo qttoddeUruxit plutnumBaal, lucum-
Vulgat.i:versionis, titin ipsius Ilebraeitcxtus DnUTII que SMCCtrfil, cl xliese vindicarenon poluit, cl cogno-
suffragio, nos restituimus, vitiose duobns antea le- menlumJerohaal sortilusest, idest, ulciscaturse ttaal,
gebatur ^lras reliquistis. Forlasse Arus, inquit, scri- «( quomodo,elc. Porro ncc dubiuni, quin heic apud
pserat olim Noslcr, quam scripturam aul librariuss Nostrum viiirficavilex llieronyniiana versione, quam
non assequutus, aut perperam accipiens erilicuss laudat, pro indicavil, legendunisit. liestiluendaquo-
nonnemo, in Aras reliquistis mutavil. Sed cl dceratt que Vulgataeleclio, quae judicavil, manifeslolibra-
hnpielatem. riorum errore praefert.
b In Hebraeoest rvanbo DTU SNTV n'a, domc c Verba, ut intereant, qtiaedesiderabanlur, suffe-
Arbal in die prwtii, ut pro verbis, ejus qtti indicuvii 9
!' cimus.Quod addilur ct ultru, in nullo quod sciamJle
Baal, unicum ihi sit StTON. Unico ileni iranstule- :- bra>o,Graeco,aul LatinoPsalterio invenitur.
runt LXX. 'lepo6u«l,Jerobaal, quod el llieronymo ir, n d Nulluserat loci hujus sensus, duin sevienteimpie
hujus expositione loci cuinprimis probatur : lit, in- talis legerelur : neque excudi nullus,lentatis undequa-
qilil, in Ilebrwo continetur,ab AltBEL, itl ipsum si- I- que verbis illis per Criticos potuit. Nos semeniires
gnificante,quod et Jerobttal, Ipse nihiloniinus vertit,:, cripsimus pro sevienie,eaque unice vera leciioin:
owivindicavilBaal, quod et in subnex.t exposilioiue locum restiluiinus.
confirnutt, ubi ait. Haud dubium, quin Gedeonemsi- 0 Pracponendus sacri Tcxtus versiculus , qucm i
 1017 IN OSEAMCOMMENTARIUS.LIBER TERTIUS. 101°
borata, qnibus a seducerent, admovere commenta,.Aerat et informandtts et sanandus, aspiciens, semper
sed quasi pecudes ad exitium paratas, sic eos vocave- mihiresultantisaiiimum oslendit, donec ad eum, iti
runt, et quo volebant, facili significationetraxerunt. quo nunc est, statum pertinaci impudentia perve-
fVers. 2.J Baatimimmolabunt,et simulachrissacri/ica- niret.
bant, id esi, ad cultum variorum Idolorum quibus Yers. 5.-7. — Non reverteturin terram Aigyptiam,
erant diversisritibus servituri, vocantes se, tanla fa- et Assur ipse rex ejus; quoniam noluerunlconverti,
cilitate seqnuti sunt, ut desiderium ejusmodi occa- Coepitgladius in^civitate eitts, et consumetetectosejus,
sionis habuisseconvincerentur. et comedelcapitacorum.Et populusmeus ad redilum
Vers. 5. — Et ego quasi nutritiu$ Effraim, porla- meum pendebit : jugum auiem imponelur eis simul,
bam eos in brachiis meis,et nescierunt quod curarem quod non auferetur. Supra dixerat, vocaverunteos :
ees. Interpositi duo versus, narrationis simplicis sic abierunt a facieeorum : nunc vero noluerunt con-
abrupere conlextum : et per boc difficultatemintelli- verti, ait : id est, qui a pielate sc avocantibus prom-
gentiaeprsestilerunl. Caeierumquod ait, Quasi nutri- lam obedientiam commodaruiit, nitnc, ut a pravis
tius Effrahn portabameosin brachiis meis, illi sen- ad meliora remearent, neqne varia sint afflictione
tentiae quae est praelaia,respondel: id est, 0 puer compulsi. Nam cum amissis opibtis, de servitulis
Jsrael, et dilexi eum,el exAigyptovocavi/itiummeum. iiiutatione contenderent, ut ^Egypliis potius, quam
Post haec atitem, quid scelerum perpetrasset inter- Assyriis subilerentur, ne hoc quidem oblinere merue-
serens, in ordinemcommemorandaelevitalis reverti- riini, quoniam immoliilis est, qusede noslro proces-
tur : quodquidem videlur ad contestandos indigna- sit ore sentenlia : illos videlicet haud aliis interitn,
tionis flucttisvalere : ut non videlicetuno tenore ins- ioa quam Assyriis esse dominis serviluros. Unde in opus
tituta currat oratio, sed etiam in tempore quo, quae suum ullio inchoata gradietur, ut perrumpat gladius
sunt olim gesta, recolunlur, vis praesentariaecon- civitates, omnemque nobilitatem ferrum pariter
questioniserumpat, quasi etiam brevis dissimiilatio- flammaquepopuletur, cunctnque hostes, quae solent
nis intolerans. Ergo cum instituisset insignia antiqua divitibus cara esse, diripiant. Sic populus hic olim
contingere, ut degcnerantis nimirum populigravaret meus, oninibus viribus, cunctis etiam solaciis 458
reatum, et quod spontanea pietate dilexerit eum, et destitutus, ad meum redilom tarda expecfatione pen-
quod filii appellatione dccoraverii, exclamuvitsubito debit, seris videlicet precibus, el geinitibus ingratis,
quod aures suas ministris daemonum limpbantibus ut ei auxiliator licri digner, exposcens. Jugum au-
permansissent*,et eos ita celeriter essent sequuti, ut lemhnponelureis simut quod non auferelur.Inefficaces
nnllum in assentiendo crearent laborem. Quod de videlicet fuisse lacrymas suas rebus probabit, qnia
impetu, ut diximus, conquestionis incertum si pau- non " refigam istam pioniiilgaiionem, quam coactus
luluni seponas.liquidumliabebunt, quaesequiinliirad multis ejus sceleribustandem in opus exiremandavi,
superiora contextum : id est, Quia ptter Israel dilexi et quia dixerai manere decrctum, juguiiKjueeos As-
eum, el ex Aigypto vocavi fitium meum, el ego quasi syri:c capliviiatis protinus subitiiros, schema etiam
nutrilius Effraim, portabameosin brachiismeisct nes- deliberantis assuiuil, quali videlicet ultione reos con-
cieruntquodcurarem eos: ac si diceret : Non est hu- stt.iiai, proponitque exe.npla urbium , qnas delatum
jus populi nova profanitas, quia signa meuiis 457 ccelittisdelevit incendiuin.
ingrataeinter ipsa mihi ostendit exordia. Nani cum Vers. 8.-9. — f Qnomododabo le sicut Adama, ap-
illum filium nuncupassem, beneficiiseiiam b delini- ponain ul Scboim?Conversumeslin me cor metlm,p«,
nienta subjiiiixi, etquasi parvuli mei ctiram indul-C) riter conturbutaest ptenitudo mea. Non faciam furo->
gentissimus nutriior exercui. Quidni, cum eum nec rem ira mcw,,el non converlurttl disperdam Effraim,
vastaesolitudinis molesta sentire permiserim : neque quoniamDeus ego, el nonhomo: in mediolui sanctus,
novi et longi itineris labore vexari? et non inqrediar civilalem.Ea quse olim fuerunt gesta
Vers. 4. — c Quasi funiculusejus, id est, sortitio, recolendo, osteudit et Israelitas non minus quara
cum Adaevidelicet primi hominispeccato, e felicitate Sodomitas, vel posse, vel meruisse consuini; se ta-
decidisset, qui paradisi fuerat cultor et habitator ef- men benelicioruin memoreni, quae in honoremsanc-
fecius.ut inlaboratis[Aii(. inlaboralis]copiis vescere- torttm parenlum ciiam inimeritis eorum liheris con-
tur : ita et iste incomparala hominibus, et solis mi- tulisset, non ea usque adeo velle rescindi, ut eos ef>
raculis comparata pabula poculaque suscepit, sicque fusa penitus inlernecioiieconsumat. Et ideo se quasi
solis caritatis vincutiseum alligavi ae prap.cepiorum palerno alfectti motuni esse concussumquedenun<
habenis. Obhoc solum, ut luii incederent, ora com- ciai, et quandani pcenitudinenisuscepisse, quod So-
posui[Forte. compescui],ostendens me ideo adeorum domitarum perniciem Israeli, vel sub deliberalionis
requiemdeflexisse, ul opporlunarequie ac voluptate specie, fuerit comminatus : subjiciique coniinuo,
fruerentur : quippe qui non senlirent potentiani de- Non faciamfurorem hm mem,et non convcrlur,ut dis-
primentem, sed in illa necessitate per ioca vasta cum perdam Effraim. Id est, non eo usque clementiain
illis gradientem, exaltatum haberent jugum , idest, ineain indignatione niulabo, ut nullum de Israeliiis
reraotuin, sicut in curribus fieri videnius, in qui- superessc pcrmittain, Quoniam Deus ego, et non ho-
bus juga cum solvuntur, eriguntur. Ille tamen popu- mo : cujus benevolentiamvidelicet venis undantibus
lus nec providentiammeam, nec indulgentiam, qua _. effluetilem,exhaurire non posset offensio(8 prolinus
explicatum: vocaverunteos,sic abierunl a facie eorum: tinua orationis et periodi cutn praecedentibusseries.
Baalim, etc. dLibri alii in civitaiibus,congruenter Hebraeo.Mox
a Antea viiiose erat duobus verbis, se ducerenl: cupita legebatur pro capita, el tertio ah boc versu
interpunctionis quoque ratio peccabat : tum paulo vocaveruntreos, sieulabierunl pro vocaverunleos : sic
post quod volebant, pro quo volebaut, perperam le- abieiunl, elc.
gebatur. e Mallet prior Editor refringam.
b Atque heic audemus,ut sensus constet, res- f Occursus eorundcin verborum, quomodo dabo
cribere delinimenta subjunsci, pro quibus verbis le, fraudi fuit aniiquario, qui priorem versiculi
mendoseomnino lecluin est haclenus , delineamenta parlem , quomodo dabo le, Ephraim : protegam le,
subjunxi. hrael, lallente ocnlo, praetennisit. Pro apponam,
cIt explicatum subsequentem versiculum quar- quod proxime sequitur, reliqui libri ponam tantum-
tum, quem, ut mentem Auctoris assequaris, descri- modo habent,
bere heic prxstat. In funiculisAdam traltam eos, in s lnclusiinus uncinis verba quaesensuin orationis
vinculis carilatis : et ero eis quasi exallans jugum turbant, ct partim videntur ex nota ud orain libri
super maxillas eorum, et dectinaviad eum, ut ves- liu>:iiitiusa,|iaiiimalioruiiilrajectioiie verborum.quaj
cerelur.Ejus nulla antea erat rei nota, quin imo con- exciderint, peccare.
* Sic. Sensus postulat obttirassentaut
aliquid siiniU. EDIT.
 1019 RUFINOPRESBYTERO ASCRIPTUS 1020
subiturosschcma etiam deliberantis offensio), vel cu- jV decreviaiquepromisi, quodctsioffensionemmeamsa-
jus dispositionem,dicata seniel fnmitate gaudentem, er;e legis temeratione meruisses, visitareni iniquilates
ingratorum culpa non rniilet. >"uodct magisterGen- leas, miscricordiam antein ineam non penittis aufer-
tiiuii bi eviter indicavii,diccndo : Sine pmnitentiitenim rem, ut te niinirum sinerem iniernecioue consunii,
suut dona et vocatio Dci (Rom. II. "2!).).Dico enim, iiiemoriainqtie tui nominis prorsus aboleri. El quo-
inqiiit, nunquid repulil Detts plebemsttttm,videlicet, niam Deusego, et non hoao : ciijus scilicet ducretuin
quam ante prwscivit(Ibid, I.)? imuquam illiun patie- variatio nulla convellit : ideo in medio tui versor
lnr inipiarum geniiiim inore deleri. Kt ntinc ergo, quiilem a:terna sanctitate conspicuus, per quod iu
ciim debitas pla^as pol utis dcuuniiasict agminibus, pcccata tua castigalor insurgo, et fcedera quin cum
habere sc tamen ralxincni coruin, quibtis sit parcitu- palribus luis siini percussa, non temero : urliesta-
rus, nstcndil. In medo, inqiiil, ttti sanctns, el non in- men tuas nei|uaquum ila ingrediar, ut Sodomaspor-
tjrcdiar civilutem.llunc veisimi a llieronymus cum las, cum delenda essei, intravi. Et quon>aminiule-
vellel exponere, perrexit eiiiiineiare, qui civilatcs rat ile iirospcroruiii paiie sermouein, noii fuit con-
459 coiididisse legermtur, et ait priinum Cain ur- tenlus dixisse, qnia ncqiiaqu.un Israelilae460 inslar
bis sibi piicsidium couiparassc, posiea eliam non- aliaruin geiilimn dispenrent, sed (piid eliam aliud <l<:
inillos criminibns insigncs fuissc nrbiuin condilorcs. eis ordinavcrit , miseiicois pcrcurril, alque illius
Ei ideo, Deuni coiiimeudaiitemprnpric reverentiam temporis, quo solula captiviiatc ad solum palrium
saiietitaiis , dixisse , quoniain civitatein caveret reducendi cssent, intulil mcntioiicm.
intrarc : afqne in lninc uioduiii perrcxil assercre Vcrs. 10. 11. — Post Domimtmambitlabitnt: quast
|.-1H(.porrcxit], sanctos quosque, ct vitam siiam plii- len ritgiel, qttiuipse rttijiel. c.t formidtbunl fdii maris.
lo-ophiaeiiiancipanics.celehriiaicni urhiuindei-liiure, *' El volubuntqwi aviscx Aigtjpln, el qiutsieolumbadti
cl moniiuni secreta diligere. Talem aiitem explana- terra Assyriorum: et collocaboe.>sin domibus suis,
lionis colorcm, (piis sine irrisione considere!? Neque dicil Doniiuus.Quid uli jiie, ait, mirum si ullinnein
cniin liic Deus nosicr, dicendo sc non iiigressurum tiim maxinie calcntein pietai noslra modcrctur, cmn
eiviliilem, urhcs gpncraliter pronunciavil horrere, de in lioc ipso jam tenipore gaudia rmiferend.-filibera-
quo dictum legiiuus : Ditigit Domimts porlas Sion tionis inlorinein, nec celaliiui esse velini, quanta eos
sttper omniulubcrnaculaJacob. Kt. Deusin medioejus inajesiate, ct de scrvilutc barbara liberarc, ct ad re-
noncommovebiiur:Adjuvnbiteam D.us vttltu$uo(l'sul. gioneni palriam revocare dispunam? Veniet, inqiiam,
Mi.). Sed qunniaiu cninmcmoralionein indiixeial So - tempus ut, me vindici;e opcram capessente , lilii
iloinoruin, viciiiiiriimqiiourhitim, quas sicut in lilno niaris , hoslilium videlicet turlia natioiiiiin , liaud
Geneseoslcgiiuus (Gen.l(J.),ut delerct, ingressus cst, lcviiH lurreantur alqued llugiani, quam gnrgit.es Hu-
tlixeralqiie : Qiiomodotlnbo ie,Effraim? quomodnex- bri maris, lsrael traiiseiinte , siinl discissi : h eadcin
pugnabote, Israel ? Qnomodn dubo le ul Adamn, po- jussinnis potentia in principem /Egyplioruni refini,
iiuiuli: ut Seboim?inliilcralque contiuiio : ulnonfa- qua in salulem piorum fucrant paulo anle siispcnsi.
citim[uroremirw metu,et non coinerlur, ui disperduiu Tam igitur cx jEgypio, qtto post BabyloniumIritiui-
Effruim, consequenter adjecil : Quonium Deus cgii, pliiiinIsraeltic cniifugeranl, qiiam de Assyrioriun re-
ei non homo: inmedio tui saneltts, e.t non ingrediur gionc, quo eos Sennacberib abdiixcrat, qtnsi coliim-
fivitatem: id esl, de oinnibus populis vos elcgi, qui- baruin agmina revertenies, nidos pristinos, aviias
hiis pcculiari ntimiiic prsesidercm,idquc iu lionureni videlicet regiones, stabili babitaiione coinplebuut.
p:ucnluni vestroruiii, (|ui mihi acceplissiini vixer.int, / » Vers. 12. — Circumdedit me in c ncgociaiioneEf-

B Prior Edilor in hunc locum, Miror, ait, qui ve- Quaeslionibusin Genesin cap. 10. poiuit quicumque
neril in uicnlcm viro sanclo, et qui nil miniis qnain ille fuit vclus consarcinator pannos iniituari. Sed til
ralumniator audiit, hacc D. Ilieronymo adscribcrc, lit habuerit se res, iliid movet ine magis, quod sub-
CiimInngo aliler dical in hiijus loci inlcrpretaliouc, dil Noster, cuni explanationis colorem cum irrisione
quiiin hic habclur : nisi lorie in alia,quain nos Com- cxcipicndiim. Sive enim luerit rcvera illa Hierony-
incntaiioiiis Imjiis exeinplaria incidcral Riilinus. No- lniani cxcmplaris intcrpoiatio, sive non : certus ejus
his idip.-uinsuliest inirari magis, quod hic Editorciii- noininis conicnitus esi, atque injuria, ipiani inlerre
lcra noii indociiis adnotat : ct prinium qu d sibi il- illi non nisi ininiieiisvidelur pomisse. Fuerit ergo, ut
liid velit viro sancto, plane uon inlelli^iiiiiis, luin vulgo credliur, hujus Commenlarii Aucior Uiifinus,
quod ail longe aliter in hujus loci iiuerpretatione qui gravissimas in eiiui ininiiciiias exerccbat?
iradiium abs llieronymo, pugnaro cum veritale vi- b Non dubiiavimiiseadem rescribere.ypro quo an-
detur. Accipe ergo brevibtis, quid nos hoc de loco tea Davidem legebalur. Nec sane lam siimus de re-
scntimns, plma enim in Priefalionedicenda sunl. Mi- positavera lectione certi,quam niiramur tandiuillam
iiimei|ui(iein S. Paler cniuucratioucmcorum instituii, obiinere poluisse, quatn explodimus.
qni eivilales condidissenl, scd inique Cain memorat c Neque est beic dubiuin, quiu negalionepro nego-
coneeptisverbis i i eam rem, quod primus civitalcm tiationc legendum sit. Eani lectioncmlibii oinnes prae-
cxstrnei il. Possitmns, inquit, el aliler dtcere,quia pri- feriinl, el quem sequi Nosler se prolitetur, Hiero-
mttsC.mnparricidn exstrnxit civilatemin nominefitii nyiiiiis evidculer eoiuprobat bis eliam in Commeiit.
sni Henoch: in liitjuscemodittrbemDominus non iit- •-i verbis, Circumtledcriteuni in negatione,sivemendacio,
gredilttr, qna: cx scelere,sanejuineel parricidio[al'ri~ dunt 1'ominnmNKGANT,et idoln confiientur. Alque
cata est. Kditoremmoilo lamialiim fugit luciilenlissi- hoc quidem iidehler quani qund maxime ad lle
inus locus iste qui ei debuisse! in oculossiaiini in- britiiin.
currcrc, si llieronyiniauum Commcntariiim consu- Niliilosecius veram lectionem resiituer6 nobis
Juissei. Ad h;cc S. Pater cpinse ihi de quinque civi- liaud licuit : neque enim eoruni, qui htinc Com-
i:iiibiis,Soiloiua,Gomorrhaet cnHerisdispnlat,et(|iiac iiieatarium descripserunt, ille error esl, sed Auclnris
in Scripturis tradita de iis sunt, satis concinnc at- ipsiusniet, qui in llicronymianaeversionis exemplar,
que erudite proposilo suo aplat. Pntuil hujusccmodi jam tunc temporis depravatuin inci'deril,ubi negolia
disputalio Auctori nosl.ro, eam properanlibus oculis liotte pro neg lione legeretur. Constal quod dicimus
percurrenti, fticum fccisse, ut de urhium conditori- aperiissinic, cnm ex ejusdem repetiiione verbi infc-
bus sernionem csse exisiimaril. Potnit d lliomny- rius . tnm pr;cserliui ex subnexa ibi expositionc.
'iiiiinoCoinmentario aliquid simile fuisse, jam liun Idcst, iiiquit, sicut quidam negotiator malus, fraude,
temporis ab interpolatore nescio quo ad-ulum, qu;c quum tnilti iututissel, populusIwlnbatur,et paulo in-
saepiuslicentia ctim Veterum aliorum, tum praccipuc Ira, Idem nunc quoqite roluit inteliigi, ncgotiatitm
Ilieronymi scripta pervasit. Kst hoc eliam verosimi- Effruim in suam conlumeliamconquerendo.de Jamvero
lius,quod ex alia S. Doctoris elucu>>ratione , pula aliud est quod discimus ab Auctore nostro, sacri
40-21 IN OSEAMCOMMENTARlUS.LIRER TERTIUS 1022
fraim, et in dolodomusIsrael. Jndas autem testis des- j i visitatiosuper Jacob. Juxta vias ejus, et juxla adinven-
cenditcitmDen,et cum sanctis, fidelis.[IncipitCAPUT tiones ejus reddet ei. Nomine Jacob, decem Iribuum
XI'. — Vcrs. 1. —] Effraim pascit venlnm, et sequi- populos indicavii. Diversitas studiorum , inquit, di-
tttr wslum.Tola diem ndttciumet vastilalem multipti- versitatem quoque Rexpugnationis cxegit, ul judi-
cat, et fozduscumAssyriisinitt, et olenm in Aigyplum cium Domini pro Judaesalntc consisterel, Samaritas
ferebat. Cum inier comminationis frcmilus, quos vero visitatio severa percelleret.
illius lemporis ratio poslulabat, per excessum brc- Vers. 5.-6.— In ulero supplanlavitfratrem suum,
vem, libcraiionis gaudia conligis-et : al consequen- et in fortitudine462 sm direcius est cum Angelo.Et
tiam suscepta?actionis regressus, Effraim sludia, vel valitit [Al. involuit}ad Angelum,et confortnlusest, e'.
quasi incestus, vel quasi indignalus exscqnitur : se- flevit, et rogavit eum: in Bclhrl inveniteum,etibi locu-
b
dulo curans, sicut frequentcr notavi, denunciatis sup- tus est nobiscum. Et ad Dominum Dettm tuum con-
pliciis snhtexere species magniludinesque culparum, verteris: misericordiamet judicium cuslodi el spera in
quaenibil invidiaecominolioniejus reliuquant, nsten- Deoluo semper. Recordatur ut supra ccepit, nohili-
dantque illa 461 supplicia non vitio, sed judicio tatis antiquae, til quicqnid honortiin siirps electa pro-
fuisse prolata. Sic crgo qu.ie sunt per excessum in- merttit, vel quicquid virtulis osteudit, ad arguendatn
terjecta, ponent facilem praescntis versus ad supe- c posferorum vilitatem proficiat. Ac si diceret : En
riora contexlum : id est, Juqum imponetur eis. qttod quo parcnte generati, ad quaeludibria pervenerunt :
non auferetur. Curn itaque Circumdcditmeinneqolia- qiiantiiniqiie a priscorum degeneravere virtulibus.
tione Effraim,et in dolodomus /srnel, idest,sicut qui- Jacob siquidem ila fuit appetens d gloriae, ut ante-
dam negoliator malus.fratidequammihiiiitulissetpo. >a quam in hanc lucem de uicro mairis exiret, prophe-
puhis, Ixtabatur, puiabatquecumprecabaturseillude- licum inierit cnm fratre certamen (Ge«. 55.) : quod-
re,necqui:>clememiammeam noveralsubvenirevexa- que vix ipsa nalura credi pcrmilteret, plantam ger-
lis, plagarunilemporesniimconfiiehalur errorem ; sed mani, cui eral etiam primogenila nou fraudibus sed
qiiiacorejus nonerat rectum mecum, nec emendatio- incritis erepturus, invasit. Auspiciumergo lucis cum
ncm lidclilerpromittcbal, instar illius Pharaonis, qui testimonio dignitatis assumpsit, ostendcns videlicet,
nhi priinuin a calamitalibus respirassel, ad flagitia re- quod placila Deo polleret gcnerositate, cui frugemse-
currebai. Vel certe, ut in ipso lihri volumine expro- culurae.virtutis contigisset etiam anle seniiendi tem-
hravil prophela.quia aiirumet argentum caeieraque, pora, polliceri. Sicque deinceps, cum ad juvenilem
vel ad victum, vel ad cultiim pertinentia, quaea Dco venisset ictatem, et percepta jam primogeniti bene-
susceperat, ideloriini cullui mancipabant :idem nuno dictionc conspicuus, triicibiis fratris appeterelur insi-
quoque voluit inelligi, negoti-atiiniEffraim in suam diis, longum exilium, consilinm sanctae tnatris secu-
contuineliam, conquerendn : einn videlicel nieiilire- lus, arripuit : nullisqiie e hunianis opibus, caeterum
tur se ab idolis, cunctaquae a Dco perceperai, con- Dei laniuin, cui aptid Bethel sibi apparenti decimas
secutum. Sed cum decem Tribus sub rcgibus, qui in voverat, confis^s et prosperatus auxilio, virtutum ac
liiulo praeferunlur, liis quas diximus iniquitatibus vinum suarum magnitudinem, quam ante experi-
sorduissenl, Judas adhuc aliquantiini a fratre dissi- meuio nesciehat, agnovit. Natn cum posl longi tem-
milis descendit cum Deo lestis, el cum sanctis fidelis. poris spacium, ad liahitationcm paternam loctipleta-
ld est, religiosum ducem Ezechiam secutus, studuit lus rediret, et subito germani territus fuisset nccnrsu,
niajestatem divinaeprotectionis, et fidem promissio- ilngeliisin specie hominis ei obviavit, dignatusqoe
nis ostendere, atq::e iu ejus viribus, salutis suaelidu- G est ciim timente luctari , iia sane ut nun illum
ciain, vel inler exlremas miserias collocavii. Sicquc excrta majesiate deprimeret, sed quasi aoqualiscum
liberari , mirabili defens one, promeritus, osfendil acinulo, inferiorve certaret. Quod uhi hcatus Jaeob,
ncc palres suos fuisse deceptos, qui hunc tiniimDctim ut fcelix robore, ita etiam prudenlia oculatus, as-
loia mcnte coluissent, ncc se poiuisse diluvio capti- pexii, videlicet Doniinuui suuni magna pietate se
vilalisoperiri, qui veraci propugnationegauderct. Ad ideo submiiiere, tit qnaede servi sui subliiiialionedis-
coinpelcnles igitur lincs pnpulusulerque pervenil, ul posuerat, indicaret, id est, quod eo protectore su-
verum Deum sequuttis cl Judas patrum sancloruin et blimandiis esset, quo colluctatore, bene extilisset su-
niiraculorum iesiis cvadcret. Samaritae vero , sicut perior, fierelque ad inlelligenduui iiloneus , quod ila
falsosdcos,relicta veritate, coluerunl, ila ventis pasei, curn nemo mortaliiiin violaret, ut ncc superior na-
secuti a-stuin, id est, vanii.iteset pemiciem, delegiui- tura idipsum possel efftcere : proinde cuni tam pro-
tur. Relicta quippe propngn:UioneDei, quae meritis fundum consiiium pairiareha sensisset, spirituni illi-
erat impetranda, non precio, tiim ab Assyriis, tuin co bumilitaiis non elationis assumsit, et ut beuedice-
ab iEgyptiis auxilia mercabaiitiir, et Assyriis videli- retur abeo.cui vidcbatur praevaluisse, lacrymosis
cct pecuniam, et iEgypliis oleuni, id est, munera supplicaiionibus depoposcii. Nec ilia colluclaluris
soli feriilia, destinando, pei- unain (|uippe speciem, sui simulatione deccptus est, ut se quasi foriinreni
mulla signavit. Quod ergo seculum est audiamus. putaret : sed sicut ad ferendum adversa uia-
Vers. 2. —JudiciumDei [Al. Dominil cumJuda. et gnaniiiius, ita ad dignoscendumocculta soilicitus,
textus, quem sibi explicanduin proponil, parlitione. D tuiim, etc. Paulo post pro custodi, et spera, queinad-
Postremum quippe linjiis Capitis versiculum juxta inodiim restituimus, perperam antea legebatur, cus-
Vtilgatani,cuiii primo subsequentisnectii, quod indi- todiet spera, etc.
cio e4, Ilieronyniianaiiiversionein, quam ob oculos c Vitiose heic etiam legebatur,arf arguendumposte-
habebat, ab il!o quo postrcmus nunc esl, olim no- rorum utilitatem. Ue, osiaiu a nobis lcctionemseitsus
vmn eapui idest XII. inclioasse. Quod utique et rec- loci coiilextusinie evincil.
tius habet, iiiaxiuic vero antiqua Ilchiaei aichetypi d Deimovetus Editor, qtiem nihil sident nianifesta
partitione probatur, ubi capul XII . ab eodem ilio gravi-simaque menda movere, in his quaesalis recie
versu Circumdedit me, clc. initinin sumil, et quod liabeui, ingeniuni exercet. Heic araliw niallet rescri-
praecedil, solis undecim versiculis con-lnt. Ad hanc bi pro gloiiw.
ainussiin Hteronyniianamquoque Kditionetnnostram e Praeposiiionemde hinc amovimus : luin subse-
referri, satius erit. qtienti veisu pro decimus noverat, qtiod hactenus
" Placeret masis veteri Kdilori visttaiionis. ciiin recti sensus dispendio obtinebat, rescripsiinus,
b Eorumiiem pene verborum occursus fraudi fuit deeimas voveral, satisi|ue ita verse scripliauiv locique
Ei
antiquario, ul interposilum versicuhuu, Dominus inlcgritali consultum diicimus. Vetus Editor salis
Deus exerchuum, Dominus,memoriale ejus, prauer- liabuit adnotasse u\ias\egi,necdeutlishumanisopibus,
niilteret solemni describentiuin lapsu.Qui siilisequi- sed Dei lantunt, etc. Oinnino uhi nienduui idquc gra-
tur penes Hieronymuiii, Vulgaliiininterpreieni, ip- vissiinum cuharel, non intellcxit.
sumque Hebramm texluni, ila habet, et lu ad Deum
 1023 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 10-24
mtellexit , ipsum esse qui se comprehensibilibus A V miam. Nam cum, denunciatis per mulios proplieias
imaginibus dignarelur induere, quem vidisset apud cladibus, Jerusalem interiisset, atque tota gente Ju-
Bethel.scalae a terra in caelumperlingentis cornibus daeorumin Uabyloniaintranslata, pauci ad colendos
innitentem. 463 lD' erS° Drev' compellationedidi- agros essent relicli, taniam memis sune in delin-
cisse meruit, et quanta esset divinitas apparentis, et quendo pertinaciam publicarunt, ut dicere non time-
quod servi fidelis oflicium, sine quo Deo penitus pla- rent, quia ex quo reginam ccelicolere, alque reliqua
cere non possit, ut omnipotcntiam videlicet credat et vicinarum gentium idola deslilissenl, cx illo qtioque
fatealnr aucioris, eique tota menteper omnenivitaesuae tempore cnncta cos adversa sequerenlur. Ergo cjus-
conlidat selatcm. DominusDeus exercituum, Dominus modi opinionihus, vero et clemenlissimo Deo quasi
memorialeejus. Id est, ila Dei lui memor csse debe- caluimiiain commovehant, falsissime praedicando,
his, ut ipsum semper propugnatorcni doininiiinque fcelicesse habuisse dies, cum ab eo disrederent, mi-
fatearis. Sed hoc ad dogma rc.-.picit: a parte vero seros, cum ad illum redirent. Proinde rajlax mcutis
morum, stiidiumjusticia: misericordiaeqiic" cuslodi. IrutinaCanaam inagis illos, quam Israelis, fecit pos-
Spera in Deotuo semper,ul, vel cuineo continua vir- terns hnuiicupari, non momentaneo, ut diximns, im-
tule consistas, velsi fiieritinicrpolaiadevotio, ad cum, petti, caelerum explorata impielate peccantes : et
suscepta enieiidaiione,coiictirras.Quas viiiuiis regti- ideo veri judicii pondera nnn habenles, in rebus
Ias,adheatiiudiiiisapiccincerto tenoreduccntcs.etfce- hrcvissimis, et umbrarum inslar elahentibus, salutis
Iiciterexerctiit,ctposterissuis cusiudiendas reliquit. et prosperitatis suae fiduciam collocahant. Omnes,
Uudeetex exiguo loco.in tantum dignitatisascendii, iuquit, laboresmeinon invenientmihiiniquitatem,qiiam
ut terra Repromissionis ipsius posieris iraderetur. . peccavi. Id est, cuni perpetralis sceleribus urgeren-
Vers 7. 8.—Cannum, in manu ejus slutera dolosa, »* tur, tanien tutos se fure elahoratis opibus aulnina-
calumniamdilexil. lil dixil Effruim, Verumtamendi- bant, tantum se opiilenliaecollegisse dicentes, nt ad
ves effeclus $um, htveni idolum mihi, ontiic$lalwre$ cos non posset aerumnapervadere. Ilis proinde sla-
meinon invenient milti iniquitatem,qttampeccavi.Cum leroesuaefi audibus ludehantiir, cum, Deo excelso
gcncrosa beati Jacob facta narrarel, :t quo posteros ad c judicinnt operum prodeuntc, putarent, quod
suos dcgenerassc conqucritur, Canaani subiio intu- supellex varia, vel pecunia conclusa reos prote-
litmentionein, noii ut ad gentem aliam transirel ora- gerel.
tio, sed ut niore propheiarum, pcr nimiam indigna- Vers. 9.—Et ego Dominus Deus tuus. d ex terra
tionem, Canaani ipsos Israelis postcros noininaret, Aigypli, adhuc sederele fucium in tabernaculis, sicul
cui nimirum similiores niorifms exstilissent. Ilanc in diebus fesiivitatis. Stalerae ergo illius, id est, deli-
autem iuvectinnis specicm, ct apud alios quidem, berationis tuae fraudes, exitu rerum attestante, co-
sed praecipueapud beatuni Esaiam, et Ezecliielem, gnosces, ut, quod ratione noluisli, angore fatearis,
et apud Danielem, cum senes adullcros convinceret, me esse unicum Deum luum, qui te a tempore libc-
invenimus. llujus crgo tenore ceiisur;c, in praescnli rationis ^gyptiae, in peculiarem populum sum mihi
quoque loco coninieinoraiio Cauaam, id esl, profanu: dignatus adsciscere. Cujus animadversionem adeo
genlis inducta esi, ut ficret sensus ejusmodi : Sed nullis, aut praesidiis, aut poteris divitiis submovere,
quid ego varia insignia paternaegcncrositatisevolvo, tibi ut iiou solum denunciatae servitutis jiigum subire
a quibus turba ista, quain delleo, tanto spacio dilapsa necesse sit, verum siatutis suh ea nianere tempo-
convincitur, ul non immerito soboles Canaam nun- ribus, quibus dcinuni evolutis, gaudia libertatis po-
cupetur? ln ejus ergo manu, caluninia diligenti sta-( C strenia gustahis. Ergo hoc sensu, imer coniuiinaiio-
lera, sed nimis dolosa, consistit : quod eo valet, ut nis freniitus, aliquid de prosperis videtur illatum, ut
ostendamillum non erroie, sed studio potius judieio- ad confirmaiioneiiipraecessuiaecapiivilaiis valeret,
que delinquere. Ubi eiiini talis aniuia: versaiur afie- nc quis ambigeret inferendas misciias, quas didicis-
ctus, ut nou impctti aut ncgligenlia, sed cum deli- set, succedenlibns prosperis, lerminandas. Possemus
berationc, quasi suspensis ab utraque parle ponderi- auteni etiam illud adferre, quod ex usu nimirum
bus, uefanda coiiiiniltat.dicitnr peccasse sub irutina. Scriplnrarum veniret, denuncialionem permisceri
De quo sensu illud eliani apud beatum David legi- tristium, vel kctorum, ut neccontinuala gaudia men-
iniis : Vcritmltimentnenditcesfitii hominuminstaieris, lcs resolvant, ncc tristia continua debiliient. Sed
ut decipiaittipsi de vunitulcin idipsnm. Cum crgo hoc priorcrn sensuiu loci vidctur juvare contexlus. Deni-
praeripuuin sit liumani ingenii inuniis, ut quid obe- que severa, 465 ut caeperat, oratione progredilur.
dire debcat, quid vitarc, perpendiculo ralionis, et Vers. 10.—Locutussum c
visiones super prophetas, et ego
inomenlis collationis cxaniinet, profanaltis populus mulliplicavi,et in munu prophetarumadsimi-
veritalem in mendacio detincns, admovit quidem sta- latus sum. Nunqiiam, videlicet, deposui curam me-
leram negotiis, sed dolosam : mcliorihus videlicel dendi, sed per proplielas ineos, tam lo(|uendo f re-
deleriora piseponens, <-lnoxiis magis quam uiilibus stiti, quam gerendo, tit providentiani meam inlelli-
ad<|uiescens.Quod autem nit, Cutttmniamdilexil, po- g<:rent atque iaierentur, qui lanta cis indulgentia
test et ad illud i-efcrri, i|uod in snperiorihiis accu- consulebani, ut non salis dignas majestate mea spe-
savit: id est, quod lantam inipudentiamplebs ingra- cies, in quibus propius eis conversarer, assumeieiii in
ta, quasi ohscoma 464 mulicr, induissel, ut ei jy inanibus. Ego idein operibus (sic) in oculis propheta-
]
omnia qu:c vel ad cultum, vel ad victtini, rcruin uni- runi non sum dedignatus his assimilari lonnis sive
cus creator coniulcrat, a suis id sc coiiseqiii amato- peison>s, quaectsi clementiam decerent (ut cst illud
ribus menliretur. Proplcr (|uod iratus Dominus, quod paulo anle dixi, quia ut lormidinein de corde
ablaturum se et lanam et linum, qua: opcricrant cjus lsiaelis expellerem, personam invalidi luclatoris as-
ignominiam, repromisit, ut iiigiatorum scelera de- sumpsi : ut heali Moysi lempore, irausligurari in
formitas el nuditas secuta conviucerci. Hujusautetn igncm quo rubus non consumeretur, elegi : velut
calumniaedenotanlur apud beatum quoque lliere- agni sanguine Israelitarum liminacommunivi, mulia-

* Antea viliose, misericordiwque cusiodis. Spe-
ra, etc. CaUerumilla omnis Jacobi hisloria ciiin Ilie-
exposilione confercnda est.
ronymiana
11Notatum
veteri Editori ad libri orain, sed pro
Crt'(cr«m;contraAuctoris ingeniuinac stylum.
c Rccte eidem observatum est iia melius-legi, ad
judicium operum, pro quo erat adjudicundi operum.
d QuseHieronymiana cditio heic verba interserit,
qui eduxi tet cum Vulgalus intcrprcs alque ipse lle-
braicus; textus ignorent, videntur nunc, accedente
Aucloris nostri suffragio, expungenda.
e Rescripsimus super, pro quo lantiim erat
per.
Praecedens proxime sum vocula fraudi fuerit aina-
nticnsibus.
f Vetus Editor institi reponendum
suspicatur. Re-
ctius autem paulo post, Ego idem, pro Ergo idem,
rescribi jubel; nec laiiien satis videtur Joci inlegri-
lati cnusultuin ; sed Aucloris heic vitium est.
1025 IN OSEAM COMMENTARIUS.LIBER TERTIUS. 102> ,
que alia, quae in hunc modum diversis lemportbus ALrosa indole commendationis auxilium. Cujus conci-
acla legimus) ut appareret videlicet Deus noster in lialu statim societatem ejus Laban avunculus concu-
his imagirtibus, quas dispensatio suscepta poscebat, pivit. Et ne graluitus esset labor generosi juvenis,
iion quaeniajesiati illius competebant. Sed videamus amatae virginis nuptias toleranda septennii servitute
reliqua. despondit : in quo tempore cum magna ejus fides
Vers. H.—Si Galgal idolum, tamen frustra erant industriaque patuisset, servitutis et nupliarum ge-
in Gulgat bobus immolanles.Post eorum commetno- minata conditio est. Hoc est enim quod ait, in vxore
id est, officium pastorale pro impetrandis
rationem, quae clementer egisscl, reducta est, unde servivit, sicut hisloria narral, exercuit. Quod autem
fuerat inchoata conquestio, suo sensu, ejusmodi: nuptiis,
En quae scelera ingratae plebis experior post tot be- ait, Et in uxore servivit, id est, conjugii mercede
neficia mea, post lotdona, lotque miracula; apertos proposita, gregem soceri c.ustodivit. In prophela au-
in contumeliammeam seciatur errores, et non aliqua tem educlus est, quoniam eduxit Dominus Israel de
suhtilitate confessaeameutiae Aigijpio, et in propheia servatus est. A parvis nempe
argiimentorum dccepta, et adeo parvis ut opere raercenario pasce-
subjugatur! Si Galgal idolum : tamen frustra erant exordiis,
in Galgul immolaniesbobus. De qtto loco, et supra retur, usque ad eam magnitudinem populi divitia-
dixit: Omnesnequitiweorum in Galgal. Per caussalem rumque pervenit, ut eum jam iEgyptus lota quodam-
id sententiam convin- modo capere non valeret, atque ut primo freliciiaii cjus
ergo conjunctionem, est, Si, sic deinceps libcraiioni [Sup. invi lerel],
centis induxit. ldest, cum nulli sit dubium, solasesse inviderat,
in ipsis locis brutarum pecudum imagines collocalas, » et Pharaocuin suis perirel agniinibiis, illamque at-
in quibus utique, ct si ipsas pecudes staluissent, sup- ] tritae ^Egypti gloriain, haud humanis virihus, <aete-
rum tam declarandis patrum ineritis, quani institueu
plicanlibns tamen prodesse non possent: nunc vero, dis sacris ritibus, agnosceretse consecuium. Nequa-
cum rerum vilium) viliora iilic simulachra, sentien- vero 467 'n duce aliquo beliicoso, seJ in
dique ignara visantur, neque sihi, neque aliis quam- quam servatusest; videlicet bealo Moyse, qui eum
piam utilitatem datura, lamen frusiraerani [Al. erunt] propheia
in Galgal bobus immotumes : ac si diceret, credere- famosis illis, quae legimus, miraculis vendicavil.
erit satis digna conquestio, quod gens, quae
turne hoc commilti posse, aniequam fieret, ut aper- Quaeergo
lam slultitiam et profanitalem, nihil in se amplius, lueril tam illustri stirpe conspr ua, nunc stultilia in-
signis, et solis agat famosa criininibus?
quam reatum ultimum continentem, plehs quondam 14. — Ad iracundiam me provocavitEffiaini
virtutibus clara sequerelur? postque a iilos rilus et in Vers. umariludinibussuis, el sangttis ejus super eum ve-
majestate reverendos, ad vilia fanaticorum instititta niet, et opprobrium restiluet ei Dominussitus.
descenderet, atque idola, vel mediocriler sapientum Commemoratio patrumejus rcddidit filiorum crimen bor-
subjecla derisni, frustra, id cst, absque ulla, vel ridius, idque indicat exclaniatio subjecla censoris,
brevis conimodi utililate suspiceret? Sed cum esset
amentia clarior dic, si homines pecudihus supplican- qui seultum ad amaritudinem et indignaiioneni, quas in
dum putarent, fore lanien turbas, 466 'I11*s>Dia ^ejus licet iret, adactum esse testatur. Et ideo vi-
boum iniaginibus fceliciiatem conferri posse arbilra- gore pronuntiantis insurgens, a se lamen vin-
renttir b? Nam et allaria eorum, qtiasi acervi super ciis dictse ipsius repellit invidiam, elaboratisque suppli-
Effraim interiisse denunciat, qtti salutariuin
sulcos agri. Consequenter autem profanos ritus, ob-
servationum quoque viliias ipsa convincit, ut sine disciplinarum desertor, se prorsus auctore, et dege-
' rj neravit et corruit.
aliquo locorum delectu aras cxstruant, et probrosos
deos tumultuariis venerenlur allaribus. Ergo quasi CAPUT XHI.
cum gemiiu el admiralione, quam dissetuimus pro- Vers. 1. 2.—Loquente Effraim, horror invasit
lata vox est : Si Galgal idolum, tamen fruslra erant hrael, el deliquil in Baal, ct mortuus est. El nunc ad-
in Galgal bobus immolanles: nam et altaria eorum diderunl ad peccandum,
acervi suicos Sed au- ' fecerunlque sibi conflalilc de
quasi super agri. quid subjiciat, argento suo , qnasi shnilHudinem idolorum , faclura
diamus. arliftcum totum est, his ipsi dicunt, lmmolute, homi-
Vers. 12. 13.—Fugit Jacob in regionem Syrim, el nes, viiulos adoranles. Induxit eoruni, quaea tempore
servivitIsrael in uxorem, el in uxore c servivit. In pro- divisarum trihuum commiserant meniionem, scd eo
pheta autem eduxit Dominus Israel de Mggpio, cl in ordine , quem indignatio magis, quam narratio po-
prophela salvaius esl. Quia non hisioricse narralio- stulabat. Effraim siquidem in procsenti loco, Jero-
nis tenore comniemorationem inlutit antiquorum, boam principcm divlsionis appellat, qui, ut simula-
sed sub irnpetu et dolore degeneres posteros arguen- chra vaccarum populus venerarelur, edixit. Postea
di, recoluit facla majorum : ideo quasifluctuabundus vero Baal idoli cultum Acliab cum Jesabel suscepit,
sermo progreditur, ut invicem sibi exprobratio lau- quam profanitatem Hicu severitate congrua legitur
datioque succedal, objurgalionique pondus pracdica- vindicasse. Proinde ista idolorum consecratio, et
lioantiquae [Anl. anliqua]nobilitatis adjungat. Proin- prima coepitiu populo, et ultimo tempore conquievit.
de, ut instituerat, labores beati Jacob, qui et Israel Sed cum hic sit historioeordo, quem diximus, nunc
appellatus esi, proventusque dinumerat. Cujus utique partem ejus mutavil invectio. Loquenteenim Effraim,
nomine gens toia signatur. Propter quod et ipsius D id est, ad ciilluin daemouumconvocante Jeroboam ,
praecipue iniulit mentionem, atque ut dicere ccepe- horror Israelem invasit. Videlicetenitn timorem illico
ramus, Jacoh illc, de cujus stirpe descendunt, con- superstilionis assumpsit, el quasi verum numen exti-
siliis sanclae inalris obtemperans, in Deo suo taniuin muit: vel certe eum colendi suscepit effectum, per
spem ac (iduciam futurse prosperitatis reponens, re- quem aeterno judici mererelur horreri. Neque hoc
gionetn patriam dereliquit, ac Mesopotamiae lines so- perpetrasse contentus, aliis quoque saerilegils colla
lus atque exul iniravit, nulluin habens nisi de genc- submisit, et Baal inslilula coraplexus , calamitatum
a Legebatur anlea postquam illos ritus, etc, aut subnexa lociexpositionesubindicat. Servitulis, inquit,
nullo, ant certe nimium impedito sensu. et nuplturum geminata condiiioest. Hoc est enim quod
i>Fruslra vetus Editor suppleri jubel, quis unquam ait, in uxoreservivit, idest officiumpastorale pro im-
existimartt, vel similequidpiatn, cum manifesto iso- petrandis nuptiis, sicut hisloria narrat, exercuit, Quod
colon quoque istud a pr;tecedeiui illo, crederelurne, autem ait, et in uxore servivit, idesl?conjugii mercede
pendeat. proposiia, gregem soceri cuslodivil. Tantum poslre-»
c Legendum serravit, quod et libri reliqui praefe- mum hoc verbum custodivit quod Hebraico "taUT,at-
runt, ct Ilehraeumverhum "lOSii'manifeslo notat. Nec que adeo Latino servavii, proprie respondet, dubiuin
tamen videlur servivit scriptum heic aptid Nostrum iclinquii, cui verius si.t depravatae lectionis culpa tri-
eirore lihrariormii : ila cnim abs sc lecium, ipse in bucnda.
1027 RUFINO PRESBVTEROASCRIPTUS 10->8
etiam experimenla persensit, neque ullum studium ALsibideosnoeos,sicut panemhordeacettm,qttosnesciertini
emendationisassumens, ex illorum ruinis, qui varia patres eorum(lleul. 22.). Juxlu enini pascna $ua ad-
hostium inruptione corruerant, vel-cum, ilien vin- impleli sunl, ait, et salurali sunt, et levuverunlcor
dicante, ipsum idolumcum suis culioribusdclebnlur: suum , et oblili sunt mei. Qiiampeccatorum seriem
nullus tamen , inquit, in istis excitari potuit correc- iileo pracmisit,ut iillionemquam illaturus essel, non
tionis affectus.Sed nunc, inquit, addiderunl adpec- passiouc incitalam ostenderet, 469 setl jnstilia ct
candnm, fecerunlque sibi conftalite de argento stto, ralione inunitani. Sequitur cnim,
qitusi siniililudinemidolorum: non utique quod post Vers. 7. 8. — Et ero eis quasi twena, sicul pardus
icmpora Achabviiuloium cceperintsimulachravene- in i/i«Assyriorum.Occttrraineis quasi ursa , rttplis cn-
rari, sed quod ea, qu;c nec post casligaiioiieni reli- tulis, s\ erumpaminleriorajecoris eorum, el consumuiu
queruni, addidisse dicanlur. Ipsa eniui profanitas, eos ibi, qttasi le.o. besliaaqri scindeteos. Eas calanii-
nisi rebcllibusstudiis augeretur, nee posset esse con- tales , quas erat illatura hosliiiin harbaries, d<cet,
linna. Faclura, inquit, artificum totum esl : his ipsi jubenie se, esse et rontingcrc : nec dedignatur coni-
tlicunl, Immolate homines,vilutosadoranles. Iloc non monitionemsuam ferinis imaginibiisexplicare, quas
sine ratione repeiivit, toto jani voluinine ventilaium, et scit, licet non naturae suae senlentiae, lanien
scd ut lieret sensus ejusmodi : Quia levi » rerum eisi damnalorum miseriae convenire. Eleganler au-
noviias incauta 468 conciliel, mora tatnen exami- tem cnin inter leonuin liialus, iirsum quoque posuis-
nante profecto vilescunt, nec continua veneratio, sct, leritatcm ejus stimulis orbilatis exaruit, necubi
nisi hisquaecertis pollenl insignihus, exhibelur. llic comparatio illata decresceret : Sicul ursa , inquit,
auiem cum vilitatem ct vanitalein operis, ut ratio, ga raplis calulis. El ciirumpaminleriora jccoris eorum,
ila aetas longa delexcrit : id csl , nuiuinibus grn- qui me vidclice! sin.iiibus affecerodispendiis. Naih
lium , non dico polestatem , sed nec formam ullani cuin ego bunc populum niilii in filios multa sedulilale
inesse, nisi b cum nianus opilicum lingendi gnara forniarein, cordaque coruni quasi lambendo compo-
tribiiisset, piofanus lamen populus arioloruin voei- ne.em, isti me, non soluin opiatis, sed etiam elabo-
bus libcnler auscultal, nimirum imperanlibus, ut vi- ralis feclibus,orbiverunt, cavidclieel scelera perpe-
lulisraiione seusnquecaremibus supplicenthomines, trando, qna: pernicieni lotius gentis exigerent.
prccum ac victimaruinoblaiione fainulanies : Vers. 'J.-lf. — Pcrd/iio Ina, Israel: tanltimmodo
Vers. 3. — Jdcirco erttnl quasi nubesmatulinw, et in me auxilium luum. Ubi esl rextuus? Muximenunc
si'nt(IOSniutuliniis prwieriens, sicul pulvis lurbinis salectle , in omnibusurbibustuis : ei judices (wi de
craplus, ctsicttl (umusdefumurio.Supr.>dixcrat, quod qnibusd>xisli,Da milti r.-gcm el principes.Dabo libi
sanguis cjus super caput illius c.-sct, ct opprobriuui regein in fttrore meo, ei auferam in iiidigiiationemca*
ejus restiiueretiir ipsi, ct iiiincideni repctivit, vel Qua-stioni opporluna sententa, et quain non nisi
cxecrando cuinulavit, q>;odqiioiiiamcxlreinat;se Stul- iieiatis norma dissolvat. Kx pcisona enim Dei dici-
liiiic siibdidissent, honoretu videlicet Dci ad simula- tur, Perditio lua, lsrael, lanlummodoin me auxilium
cbra pecuduni traiisferendo, et ipsi iia viliier di>pc- tuum. (Vtquitunc cst lideliumcerta dcfensio, cum in
rirenl, ulfuiniis, ul puivis, ut ros, ut uebulaeinatu- Deo libei-iitionisliducia \Al. fiducia:]cnllociitur. Kt
tina: solis radiiSconsuinaiiiur. hoc est, quod in profanatis populi inonbiis bealus
Vcrs. 4.— Ego autcm Dominus Deus tuits^ eduxi propheta per totum'volumeu accusat, quia non in
tcdelerra Aigypti : ct Deum ubsque me nescies, el ' Dei, sed in favorum propiignationecon/iderenl. Quo-
salvalornon esi prwier mc. lloruin vcrsuum esl ad C modo ntinc ergo, (|uasi ordine commuiato, maniles-
supeiiora contexus, ut fial scnsiis ejiisinodi : Cuin a tam Israeli imnciitt impendere pcrniciem,quod cjus
ccrvicibustuis juguin /Egypliac domiuationis excu- salus iu solius Dcivirttile consisteret? Animadver-
lcrcm, iiiaiesliitemqiieiiicani fceliciler, cum nianci- tenda igiiur illa distinctio, quae i<lquod aiiibiguuiii
parcris , illustribus illis miraculis inliniarcm, istud putabatur, illustrat : non cnim hic irridet tidem ple-
quoque absoluta voce conslilui, ut gens meo cullui his, iu sola Dci e potentia spem sui gaudii reponentis
senipcr inlcnta, nnlli uiiqnam alii quasi Dco subde- (quodutiquc, cur non fccisset, offenderat)sed pro-
rcris, quia nec invcmres alteruin , qui tibi praestaret nunciavit taniuni impcndere plagaruni, ut uiixiliuui
saiulem , (jnia liine videbaris cleuieniis servieulihus ferre nisi divina virtulc sola non possit. Krgn, iniini-
fuisse colli^aia. nel, al, 1'erdttiolua Israel: lunlummodoinmeattxi-
Vcrs. 5. — Ego cotjtwvite in deserlo,in leiru soli- liumtuum. Q:.od si diligenler cunsideres, non solum
tudinis. Sed quid nunc rgo, inquil, ad sacnlcgia lua, non absiuaie,sed eiiam moraliter el de usu scrmonis
quasi nova comniovear, cuin iu illo ipso libcralioiiis hiiniaiii videbis iilatum. Itnle est ciiini , quod si
luae leinporc, talcni te, qualis nunc detegcris, idcsi, qiiando vcl giaivimorbo aliqucin, vel desperabili ca-
ingraiuni et contuineliosuni scinpcr sim exporlus? laniilalc opprcssumviderunus, spernejus in Deo csse
Quod aulem , i/i lerra soiiiudinis, adjirere cnravil, dieimus : nou ulique uientis oflicium, sed pondus
illud utique voluil intelligi, quia non eos scinpcr cladis, qu:i! dcprimal, indicanies. Induhitata igitur,
cxenipla corruperint : quaiidoquideiucl in illis dcli- inquit, perditio le rompi-elieridel,ct dc qua ncmo
queriut locis, iu quibus nullos quus iniitarciitur ha- nisi Omiiipuieiispossil eruere : quem quoiiiam libi
biicrunt. ]
JJ infeiisiiini-.rimiiiibusicddidisti, supercsl, ut ab exilio
Vcrs. C.— Juxta pascua stta adimplctisunl, el su- inhianie rapiaris. Queni sciisiim, ut facerel lucere,
lurati saiit, et teeuveruntcor suiuu, ci obliu sunt mei. subjecil : 11bi eslrex ittus? maxime nitncsalvet le in
Ciini beneliciis nieis, inqnit, ncquaquaui devoiione, omnibtts4.70 urbibusluis : et judices lui, da qttibus
ca-teriim improliitategcns tota certabat, quod ut fa- dixi&li,Dti milii regem et principes. Secuiidum cun-
cile clarerct, illis teinporibus eliain i-ia (<unectit , sueiiid nem prophetalein, illnm quoque populis cx-
cl per invcctionis leiioreni , ad piaeseiilem, a qua piobrai errorem , qucni recedenles a saccrdnlali
exorsus erat recunit u:ialein, brevi lameii Iranscur- republica, in appeiitn regis, liabuerunt. Kum siqui-
sionc sermonis , illius quoque senieniiae inlerens ilciii, quoaiain de vii inaruin gcnliuin a-niulationc
menlioneni , quae in Deutcronomii Canlico, beato contraxerant, rcbus malc cadentibus, consilia ipio-
Moy-edenunciante, fucrat prolata , id cst, Satiaius qne, qua- praecesscrani, arguuntur, ac si dicerct:
esl, el imfinguatus, el catcilravit dileclus, ul faceret Vetus libi est ista dementia, ut videlicet, nielius tc
a Admonet vetus Editor, aliqiianto melius le^en- textus coiisentit.
dunt teviiali: luin verbn concitielsubnecli jubet cl a Vrrba cdttxite, neque Hebraicum exemplar ha-
suppleri, grutinm, reverenliam,vel quidpiam tale. bet, nec Vulgaius Iiiterpres, nec denique Hierouy-
b Idem rcbcribciidum,quum, monet. niiani aliquot Mss. libri.
r Alitcr ct plus babent Ilieronymiana ct Vulgat. <-'Mcliuslegi vclus Editor putat, cttm non fecisset.
cdilin, lurbineraplits ex ttrea: quibus et Ilchracusipse
1029 1N OSEAM COMMENTARIUS.LIRER TERTIUS. 1050
tibi, quam me pules posse consulere: de cnjus opi- A\. opibusAssyiiis urgerentiir, el ttrhem hosiis ohsidione
nionis exo'dio, principes tihi dari ad similitudinem clansissel, ila pemicies immioebat, ut jani jamque
reliquarum gentium posiulasti. Nunc ergo consulen- videiciur miseros voratura. Scd quoiiiam divinum
tia: luae frurliis appareal, et cotitra indignalionem auxilium justis precibus impeirarunt, e<lidit illml
rneam, regum te lueatur iinlustria. Debehant nimiruin grande miraculum, et,centiim oetoginla raillibus As-
docere te, quid pr<s:nt polestates istae tuis amhitio- syriornm Angelo feriente deletis, iiheratio piis vo-
nibus expetitae. Scd transeamus ad reliqua. DaboliU tiva resplcnduit: seciiudumillud quoil<armina sancia
reqemin afttrore meo , el auferain in indignalionemea. praecinuerant: htepauper clamavil, el Dominttsexait-
Qiiidam regem in fnrore datuin Jerohoam , qui se- divit eum, el ex omnibns iribulalionibusejus eripttil
parandislribubus anctor fuerit, acccperunt: ablatum euin: immittet Angelos Dominus in circuilu limen-
vero indignatione , Osee, Mib quo est Israel captus tium eum, el eripiei eos (Psat. "5). Mors iiaque et in-
intellexerunt [Ant. inleliigiiur]. Qnod quident, licet fernus, rex Assyrius et lolus ejus appellatur exerci-
possit ndmilli, lanien , quooiani sub fttturi temporis tus, quem se e .liiicliiruni divina scnientia pollicetur:
pronunciatur, ulruinquc signavt, id est, Dabotibi re- pioeinissoque fragore vindiciae, ex suo more. subdit
gem, el auferant, intclligi senleniia potest habiliori caussam, qtiacindignaiioneni illam moverit. Conso-
compendio, iitaiiferendus nimirum Israelita priuceps, latio, inquit, abscnndila est ab oculis meis, qttia ipse
dandus vero pronuncieiur Assyrius. inler fratres divitlit. Ilabitum el verba lugenlis as-
Deniquc, ex more pronhetali, posl coiidemnationis suuisit, ut Assyrii ci iinen augcret, et quasi ex per-
sarciniim , quac fuisset ejus caussa, subjecit: [Vers. sona Jud;e, niagis de fralris, id est, Israelilarum,
12.] Coltigala est iniquitas Effraim, ubsconditumest x„a quos in captiviiatem Seunacherib diixcrat, quain de
peccutumejus : id est, scelcra, qnae multis tempori- propria calamUate solliciti, dicit oculos suos adeo
bus pernetravit, ut nullis essenl interpolata virluli- niiiduisse la<hrymis, ut consolaiioneni recipere non
bus, scd lunereo cuinuluia pioeessu, quasi sub aliijuo valerent, (]uod et rex superbus atque truculentus
custodita signaculo, in memoria judicis constiteriint: irislem inler fraires separationem esset operaius, in
eorum , inquani remiineratione b perfecluin est, ut captivilatem videlicet decem Tribus ad regionem Me-
amissis libertalis insignibus , servituti atrocissimae diae transferendo. Ubi sane diligens- poterit lector
siibdereuiiir, et eos c dolores .ingoresque sentirent, inquirere, cur haec Judae tribui, quoediscessionem
ipios fceminae solenl in partiibus experiri. fr.ilris lugcal, adscribatur affcctio, cum supra de eo-
—
Vers. 15. Ipse fdius nonsapiens, nunc enmnon dem negotio propheia loquens, iinpietatem ei expro-
slabil in contritione/itiorum. Jam et supra iisdeinco- braverit gaudioriim9 Nam cum dixisset, Effraim in
loribus dispuiavit, quod patefactam siulliiiam Israe- dcsolntioneeral. In die, inquit, destdalionis in tribu-
lis adversorum atlestatione signaret, atque nierilo- bus Israel oslendi ftdcm : facti sunt principes Juda,
rum deformitas, qtiae aliquandiu sub prosperitiite quasi ussumenieslermiitum: super eos effundam,quasi
latuisset, aurumnisdeinum coiii'guentibuspaiiderelur. aquam iram meam.Cnm ibi de expnlsione gerinano-
Ergo esse le lilium , et non d sapienteni gravi tesii- ruin laelati esse dicantur, per id quod agrorum suo-
iiionio coinproliatur, quia in eo tempore quo hostis rum terminos dilatatos pularent, qiiomodo nunc in-
irrupit, nequaquam stare meruisti. Et quoniam stul- ducuntur, expulsionein fratris ab-que ulla consola-
tiiiae nomiue , prophaniiateni noiabat, cui deceni tione lugentes ? Quod gcmina expisitione valebit
Tribus, sicul ab exordio voluminis arguit, toto se [Anl. valebatj absolvi : quia enim non de singulis, ut
siudio manciparunt, oh eainque stultitiain , procella (C dixi, saepe personis, ,sed de lotis agminihus sermo
captivitaiis eos arripuit, opportune transii adJudam, est: ideo in illa inultiludi.ie diversos quoque mores
et eum non solum nomine, sed gestarum etiam rerum intelligimus fuisse, unde et alia ex pioriim personis,
pandit judicio, ut simul oslenderet, qui exitus lilios ex impiorum alia proferuninr. 472 Consequenler
sapientes teneiet, sicut etiani eum , qui insipientes ergo aliquantos illic ftiisse colligimus, quos gerina-
nianserat, publicassel. Ad prosperiora ergo, qu;e sub nortiin conirislaret cxpulsio : plures vero quos li-
Ezechia rege magnis collaia sunt miraculis, prophe- nium delectaret extcnsio. Sed videamus jam et alle-
ticus senno conimigrat, et ait : rum explanationis niodum, qui ita nimirum valebit
471 Vers. 14. 15. —De manu mortislibernboeos, iudici, ut caussis magis, quain personis videatur ap-
de morie rcdimam eos. Ero mors tua, o mors: ero tari. Kt necessiiudinis quidem vox ista sii, quam
tnorsui luus, infeme. Consolalioabscondilaesl abocu- prope lincni libri propheta consiituit, id cst, calami-
lis meis, quia ipse inler fratres dividit. Adtluceturen- tatem se cxpulsi fralris dolerc, et vicissitudinem
tein ventumDominusde deserto ascendenlem,el sicca- dehilain hostibus imprccari: illud aulem, quod qui-
bil venaseju$, c etdesolabit (oniem ejus: et ipseeripiet busdam eliaiu voluptale.mcreavit, ad ' parricidascri-
ihesaurum omnisvasis desiderabilis. Primo, ul solet, men aspireret: ut iial sensns ejusmodi, fnisse ali-
prosperis pollicendis gaudia liberalionis annunciat: quos.in quihus profanilas non soluin leges, scd etiam
postea vero, cadem voluplafe, ultiones accumulat. iiaturae jura conturhavcrit, ui in capliviiaie fralriiiu
Ergo, De manu mortis liberaboeos: id est, cum in s quod dehuerunt compali, iiialuerunt gloriari. Addtt-
tantaiiirerumdiflicultateiii venerinl, ul injecta nianu, cel urenlemvenlum Dominus de deserlo ascendentcm,
mors eos comprehendisse ac tenere videalur, tunc._" et siccubilvenas cjus, et dcsolabil fcntes cjtts, el ipse
ego liberator adveniam. Id autem praecipue expri- diripiel ihesauros [Al. ihesaurum] omnis vasis deside-
mebat oiatio beati Ezechia: diceniis, venisse dies al- rabilis. Urentem de descrto veniuin Angeliini dicit,
flielionis et op[irobrii, siquidem venissent lilii usque qui Assyriuin suh nocle una delevit exercituiii: non
ad partum, et non esset virtus paricndi. Cum ergo quod in deserto Angclicredantur habitare, quos quo-
a Testaiur idipsuin Ilieronyratts , Alii, inquiens , parlurienlis venientei.
arbilranlur dutttm in furore reejemJeroboam filium a Pro sapieniia , quod anlea legebatur, sapientem
Nabal, el ablalum in indignalioneOsee,ulthnum rcgem rescripsiiuiis, qund et vetus Editor maluisset. Sed et
decem iribuum. Tum istud, quod Noslro probatur grandi, pro gravi idem inallet.
niagis, ul de luturo tcmpore scnteniia exponatur, c Verba, et desolabitfoniem ejus, quaeet in caete-
S. idem Pater ex Hebrxorum piacitis derivari notat. ris lihris omnibus sunt, et ultimscvocis ejus recursu
Hoc, ail, quod expo$uhnu$,Deditibi regem, et absluli lelellisse antiquarium videnlur, suffecinius.
f Melius utique parricidm et mox aspicere. Male
regem in indignationemea, Hebrmiad futurum tempus
referunl, etc. aulem velus Kditor pro eo quod paulo post profani-
b Maliet velus Editor cumutatione: ego rememora- tas legitur, profanas autumal reponendum.
tione rescribi, pressius ad iinpressam leclionem, ve- e Atque heic vitiose non debuerunl, pro quod debue*
iim. runl.
c Ret,picit stibsequentis partem versiculi, Dolores
 1051 RUFINO PUESBVTEKOASCRIPTUS 1052
lidie faciem Palris visere, Evangelica commendat ,V reddemus vitutos labiorumnostrorutn. Sic cnim car-
auctorilas (Mattk. 18.), sed quoniam ob vindicta: mina quoque sancta docuertint, ut immolemusDeo
•celeritatem, centum ortingenta qiiinque siquidem sacrificiiimlaudis (P$al. 50.), quia grala ei sitoblnta
snb una nocle caesa referuniur, similitudinem ignis ex puro corde laudatio super viiulum novellnm, i:n-
assuniserit, et deserti ad hoc intuleril inentionem, ut gulas el cornua producentem. Eloquere ergo adver-
totum illud agmen afflatu potius, ijuam operatu quo- sum te, Israel, injusiitias luas Dornino, quartim cu-
piani videretur ahsumlum. Sic enim el heatus David pis remissionem mereri. Sed quid his adjiciat, ati-
dixerat: Qui [acil Angelossnos spirvus, et minislros diamtis.
suos ignem itrentem. (Psal. 105.) Hanc crgo niitie Vers. 4. — Assur non salvabit nos, sttper eqttum
adustioncm de locis per ardorem solis iuhabitabilibits non ascendemus,nec dicemusullra, dii noslri, opera
signavit acciri, qui fonles Assyrios venasque, id esl, manuumnostrarum : quia ejus qui in lc est, miscrebe-
rcgein cum exercitu ac stirpe deleret. Et ipsediripict ri$ '>poputi. Quod ait, Assur non salvabit nos, dc
ihesaurum, etc. Si consueiudinem prophelarum re- exemplo Judaevidctur assumtum. Nam Reguin nar-
spicias, qui declinationes temporum oon satis anxie rat historia (4 Rcg. 18.), quoniain cum Rapsaces no-
ac diligenter ohscrvant, videtur Sennacherib regis mino dux Assyrius niissus regis Sennaclierih, ad
collectam de triuinphis opulentiam denoiasse: ideo compellendos alquc lerrcndos eos, qtti Jerosolymis
videlicet illum praedicta inllammatione consumlum, clausi fuerant, advenisset, inter caetera, qua: glo-
quoniam niulta crudeliier egerit, nec avaritiam ejus riose ac superbe dc Assyriisprsedicabat, adjccitquod
direpta satiavcrint: et lmnc ideo vomerc cogaiur, duo millia equortim Sennaclierib esset paratus edu-
quicquid pcr iniquitaleiii antea devoraverai. n ccrc, quorum scssores toius Judae exercilus non
possit offerre : et qua demeniia adversurn se lauti
CAPUT XIV. principis copias iiicilareni. Si saluti sua: proinde
consiilerent, ejus dedcrentui- imperio, qui non mi-
Vcrs. 1..— Pereal Samaria, quoniam ad umarilu- nus subjectis iiberalis, ([iiani severus conlumacibiis
dinem concitavit Dominum \Al. Deuni] suum a, etc. apparcret. Veruni incola: Jerusalein in solitis Dci
Paulo ante dixcrat: Consotalioubscoii'litacsl ub octt- vitiulc liherationis sua: (idiiciamreponentes, coiumi-
iis meis, qnoninmipse inler frntres diridit, cl cum ef- iiationiiin hosliliuin laciti sprevere jactantiani. Ad
fcctiim quo Israclis miserelur ostendcrat ; nunc vero Judae ergo confidenlis cxcmplum, ciiam Israelem
Assyrii iniernecionc descripta, adversum Samariani sermo nunc e monenlis insliluit: ut ipsc videlicet
rurstis incanduit. Quod iitique non dc varietate fecit, longa servitnte correctus, jam devolioiicm incipiat
sed de gravitatc scniunliau. Postquam enim et pieia- fralris iniitari, quaui illc tempore Assyriseobsidionis
teni el virtutem vcri Dei,qui stipeibum regem, quasi ostcndii. Nec dicemus,inquit, ulira, dei nosiri, opera
iiullo negotio consiimsisset, ostendit, sicquc eum mhntturd nostrarum. Id esl, desiucmus, qtuc niaiiti
paratmn csse ad defensioneui piorum, ul gaudiis eo- nrtilicuni liunt siniulachra vcnerari, postquara ct Ira-
riim inagnarum genliiimiuipenderet ultiones: mcrito tre tcsic cognovimus,quia populi in luo culln 474
Samarias, ut disperiret, qtuisi inflainmalus oplavit, perraanenlis inisereri honus arbiier non desislas.
quae suis videlicet sccleribus clfecisscl, ut hic tam Iltiic aulem vestrte confessionis oblatui, quid a Deo
bomis Domimts non propugnator illius, sed depug- noslro referalur, accipitc.
nator existerel: ac si diccrct: Cmn hcnelicia nostri, Vcrs. 5-8. — Sanabo contrilioncseorunt, diligam
qtii icterims cst, rectoris aspicio, inagis magisquc G eos sponlanee:quiu aversusesl fttror mctts ab eis. Ero
•'
Israelis crimcn horresco, qui videliecl carere lali qnasi ros Israeli, germinabitquusi lilium, et erum-
praesidio laboraruui. pel rudix cjus quasi \AI. ul| Libani. Convertenlurse-
473 ^ers» ^. — Convertere, lsruel, ad Domi- dentes in umbra tjtts, vivent tritico, el gcrminabitnt
num Deum luum, quoniam corruisti in iniquilale quasi vinea, memnriuieejussicitt vinumLibani. Diver-
tua. Miro contextu procedit oratio. Exclainaverat sis comparationiiius cl libcrationis dulci.i, et lilier-
quippe, quod ad gravandum Samari;c pcccalum tatis iusigiiia, et aincenitalcm excu!;orum dcscribit
valercl , sed quoiiiam idipsum miscrando potius arvorum, quaesicul icmpore nimiritm quo persullat
quiim execrando fccerat, secunda saltem remedia, hostis, squalnrc pluriiiio vcsliunlur, ila cuin seruii-
quaevulneri medicentur apportat : el quia nolucrunl las pacis cnltortiiii cxcrccl industriain, et uhcrlas
coiuinuae devotionis praesidia complccti, suhsidia passim visituret vcmistas. Siccrgo, Israel, ctirn cap-
pccnitcnliacel cmendationis assumant. Si crgo te fa- livitatem liiam prospera, quaesunt promissa dcpnlc-
ciunt, o lu Israel, vel pericula meliorem, converletc rint, ]iulchriiudo tc liherlatis et l;ctiti;c dulcedo iia
ad DomiruunDeum liiiim, a quo nunquain debtieras implebit ac vestiel, ut non vilibus quibnsqiie gcrmi-
avcrti: el illud ipsum quod in tua iniquitate corrtie- nibus, sed liliis et roselis |A/. rosis] stillautia prata
ras, exsecratus, munera confessionis assumito. Hoc visatilur : uieii quippe clcmentia mcaque gratia, in-
est enim, quod ait: star libi roris illabilur, ut omni pedore deposito,
Vcrs. 5. — Totlile vobiscumverba, cl convertimini 0invocationisornamenla percipias.Quod ne libi dubi-
ad Dominum, et dicile ei: Omnemattfer iniquilutem, tes pro magiiiliidine sni posse contingere, proredil
ei accxpebonum: tu enim solus potcs realuin, qtto rj in fralre, id est, in Juda de Assyriis nianibus lihe-
preminiur amo\ere. Quid autem bonum sit, quod ut rando. Qiiaiem ergo illi gloriam f conferct optala
acciperet, obsecrabat, sequens versus ostendit, E( quidcm, scd vix sperala libcrtus : lalis etiam le ma-
* Scilicet, in gludio pereant: parvuli eorum elidan- Series Ilebraei lextus ipsaque vox SNIUPSpraclixo
tur,b et fcelmejus discindantur. articulo, vcrissimam leclioiiemeam proliat, ad quam
Legenduin pupitli, cum reliqui libri omues, tum Hieronymianam ipsam reformari ct reslilui velim.
c Placerct titique niagis i/inoi'(i(ioni$.Eortasse
ipse textus llebraicus DW monct. Veruni populi
lecluin ab Auctore nostro, cvincit loci hujus expli- ctiam paulo post, prwcedit in fraire, rcctius legas,
catio sub linem, uhi aii, quia populi in tuo culiu per- quam proccdit, elc.
manenlis misereri bonus arbiler non desistas. Adeo r Vetus editor maluisset conlulit: co aulcrn verius
immulare verbum, ut ul manifesto alterius sitnilitu- quod niodo dicebamus, prwcedit,legendum er.it. Sed
dine depravatum, nobis non licuit. satis consultum recto sensui visum cst, rescribendo,
c Visumest legi mitnis rccte antea momeniis, pro conferct,cum antea viliose legerelur conferret. Porro
tnoneniis,quod snb tiliiiniu.s. alius isque ipse gravior longe error est, quem snslu-
°>Heic vero lectuin rectissime Israeli, tenio casu, limus subsequenii versu, ubi te manebil, rascripsi-
utpriori isocolo,ero qtittsiros, noincn istud jiingatur, nitis, pro quo aiitea IIIIi vcrbo, nulio autcm iere
couira atque Vulgala,ipsaque Hieronymiana Kditio sensu, cral,reuia»ei>i/.
uoslra habcl: Ern quasi ros, Israet aerminabit, etc.
1033 IN JOEL COMMENTARIUS. 1034
nebit, si tamen dignus cui conferatur, appareas. Vi-, iVcrilegia, et exitia sustinendo. Notandum sane quod
velis quippe trilico, etgerminabitis quasi vinea, qiue etiam loca ista, quuj secundum praedictama propheta
translaia ex iEgypto, Palaestinamlatis finibus occn- historiam, prout caplus noster ferebat, exposui,
paverat, et memoriale vestrum sicul vinum erit Li- etiam ad majorum rerum signifieationem possint va-
bani: id est, gloriae vestrae erit lanla flagrantia, lere. Nam illud quod de Sennacherib dictum est, Ero
quanta vini quod optimum in raonte Libano gene- mors tua, o mors, ero morsus tuus, inferne, etiam de
ralur. ampliore negocio, secundum quod gentium magister
Vers. 9. — Effraim, quid mihi ullra idola? ego ostendii, accipi potest. Nam cum ad Corinlhios super
exaudiam et dirigam eum, ut abietem virentem, ex me manifestanda resurrectioneloqueretiir: t/6i est, mors,
fruclus tuus invenlus esl. Quae cum ila sint, inquit, inquit, aculeu$tuu$? ubi est, mors, victoria tua? Deo
ut disputatio nostra pcrdoeuit: id est, unam hanc autem gralias, qui dedit nobis vicloriam per Jesum
esseviam salutis, quam cultus nostri numinis religio- Chrislum Dominumnostrum (1. Cor. 15.). Hic enim
que patefecit : ponite profanitali [Anl. profanilatisj quasi venlusurens, quippe qui ignem venerit mitlere
sallem modum, cujus nunquam seutire debueralis super lerram (Luc. 12.), de deserto 476 ascendisse
exordium: et unr, qui verus esl, Domino, tola fide perhibelur, quia de utero Virginis, ad quam secun-
ac devolione cohaerescite: nec veritatem ejtts in meu- dum naturoe leges vir quasi cullor b cesseral, ger-
dacio lenendam putelis, ut incommunicabile nomen minavit : et venas mortis fontemque ejus fecit ares-
idolis adscribatis. Sed scitote, quod non solum prse- cere, nt non haberet jus secundo repetendi eos, quos
ceptis, verum ipsa negoliorum voce didicistis, me semel in aelerna gaudia Rcdemptor suscita=set. In-
unum esse, cujus sicut culiores aeterna.fceliciiate po- „ carnaiionis siquidem ipsius sacramento, ros gratise
tianlur, ita desertores aeiernis miseriis obruanlur. in Ecclesiarum arva descendit, ut passim diversis
Ego sum enim qui exaudio supplicantes, qui possuin virtnlibus fructuosa vilis liliaque prodirent, et (ieret
et scleo sanarecontritos, dirigere contortos, fosciin- mulliplicationis lidelium lanla fcelicitas, (|iianta es-
dare steriles, invenire pereuntes, suscilaie mortuos, set agri pleni frugibns, fructibus, lloribus gloriantis.
et in eam ceisiludinem, quos vegetavero, sublimare, Sicque convertentur sedentes in umbra ejus, idest
ut de palmis aut rubis in abieles et cupressos profe- diversae nationcs sub protectione Ecclesise requie-
cisse videantur. scere concupiscent,ut et eorporalis. et spiritualis vi-
475 Vers. 10. — Quis sapiens, et » inteliigit ista? goris alimoniam in vino, et trilico conseqiianlur.
inlelligenset sciet hwc? quia rectmvimDomini, el jusli lgitur illa, quse sub Ezechia est, impleta liberalio, a
ambuiabunt in eis: prwvaricatoresverocorruent in eis. libertate, quam Clinstus tradidit, et cumulatiiis ex-
Merito volumen suumadniiralioneconclusit,cujusuti- plicetur, et gratius. Quis sapiens, el inlelliget isla?
litatem el per praeceptaet per exempla monstraverat. c Inielligens, et sciet hwc? Quia videlicet positus sit
Simul.utdocerel, caussam omnem peccatorum et mi- Dominusin ruinam et resurrectioneni multorum: nec
seriarumdcsiuliilia contigisse, laudavitsapientem,qui percalles ejus conlidcnier incedant, in quibus secia-
Dinniaquaesunt dispuiata perpendens, utilitatem via- tnres criminum collabuntur, nisi qui ex lolo pectore
rum sacrarum (inemquecognosceret: quodper easjusli coiifiteutur Christum Dei esse virltitem Deique sa-
videlicet cum severitate graderentur, praevaricatores pientiam, unusque cnra eo tteri spiritus, votis stu-
autem quique coiruerent, admittendo videlicet sa- diisque contendunt.
a Antea sapiens intelligit, renuenlibus aliis lihris, Priorsensus nativitsestmagis, atque Auctoris menti
ipsoque Auciore nostro sub finem, ubi versum hunc conformior : alter clarioribus paulo verbis exponiiur.
repetii. Alterutrum orationis contextus, et propositae rnys-
b Aut verbum hoc cesserat, negandi significalu licaeseries omnino exigit.
accipiendumest, ut idem sil atque defecerat, et con- <•Lectum anlea Inteltigit.
tineiiler defecit: aul nuilus uccesserai, legendum est.

COMMENTARIUS

m JOEL PROPHETAM'.

477 Cum adhaecprophetica, vel abdita, vel si com-
petenlius nemora dixerim, audax quidem, sedanmii-
niculis religionis potius quatn lemeritalis innexus,
percunctaior accederem : si frui sensibus liceret,
» haud plebeia luce perspicuis, scd arcano splendore
reverendis, quam Editionem assuinere (snnt enim
a Vetus mscriptio eral liufini AquilejensisPresby-
leri in Johel, etc. Ideni certe Auctor est, qui prse-
cedentes in Oseam Commentarios elaboravit, seque
ipse in hujus contextu operis prodit.
b Lectum conirario sensu est bactenus aul, pro
haud negandi particula, quam no? snbstituimus. Mox
quoque assumeremscriptum vitiose erat pro assumere.
Jnterpuiiciionis peccata, qua: sensum ferme everte-
bant, dissimulo. Cseterum comparandus hic est lo-
cus cum illo, qucm habet Auctor iniiio Commenta-
riorum in Osee, de eadem versione ista ex Hebraeo,
quam de nomine vocal Hieronymianam.
PATBOL. XXI.
plusciilse) delegisscm: notavi videlicet ultimam quae
secundum Hebrmum\ocaiur, quoil iu ea magis eloeu-
tionum esset integritas, quae vel docentis affectum,
vel commiiiantis exprimerel. Ipsius crgo Translatio-
nis jiidicio [Forie indicio] comperiinus, alium esse
XII. Prophetaium ordinem apud Hebrseos, c quam
-=Ex Hieronymo, qui Praefat. Commcnt. in hune
eundem Prophetam, Non idem, ail, ordo est duode-
cim Prophetarum apud LXX. interpretes, qui in He-
braica verilate retinetur.Illi enim, eic, quaereferenda
ad verbum huc sunl. Et sub initium Commenla-
rii: Quomodo nutem in Osee Prophetu sub no-
mineEphraim, ad decemTribusconferlur vaticinium....
sic in Joel, qui jutta Hebrwo$ $ecundus e$t, omne
qtiod dicitur ad Tribum Juda, el urf Jerusnlem perti-
nere credendum est Tempora quoquc in qttibus
prophetavil, eadein debemusaccipere, quw el in Osee
legimus, etc.
33
105;*; RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 1036
quein vulgalior Edilio continet. Per illudl, quod A•1vestri llctus anticipo, et quod ad invidiam motura
noii in omnihus prophelis indices temporum tiiuli erat conquestio, primus enuncio, nonc vos unis, vide-
prselegantur, neutiquani incertum fit,' qiiibus aeta- licet alierisque subjacuisse verheribus, excitalas
tibus eorum singuli prophelaverunt: quandoquidem calamitates spumantium instar undarum novis sem-
tradiiio per inanus missa comniendet, sub illis per pracedenles miserias depulisse. Omnes ergo jam
478 regihus eorum, qui sine tiiulis leguntur, vi- ad audiendum incolae convenite: vel vos, qui senio
guisse doctrinam, suh quibus nnie ros prophetave- vitae istius plurima pericula collegislis [Ant. colle-
rint, qui titulis inslruiintur. Proinde et beatus Joel gisti|, vel vos qui minus licet habealis annorum,
videris an sequaevusinter coac.vossancto Osete, quem tamen vigenti memoria pnteslis continere, si quid
ante euin legiinus, comprobeiur: eorumdem videlicet simile a parentibus accepistis, quale in praesenlem
legum crudelitatcm contumeliasque perpeliens, ea- confiiixit aetatem. lnimo quid dicam? solos consula-
dem sacrilegia populi furenlis accusans, eadem im- mus annales, quasi exemplorum solatia requirentes,
|icndentia criminosis lormenta denuncians. cum in eum cumulum miserias gentis nostraeascen-
disse perpendam, ut nihil tale vel apud futuros possit
CAPUT PRIMUM. existere. Et senes ergo, ct habitatores terrae, qui vel
Incipit autem ab adniiranlis potius, et quasi com- percipere auribus, vel audire jubentur, non diversa
miscranlis affectu : aut merita signat aut studia, sed simpliciter ut au-
Vers. 1. — Verbnm Domini, quod faclum est ad diant, imperaiur. Quale est illud in psalmo : Audite
Joel fitium Faluel. IIoc, inquit, doctrina:, imo cen- hwc, omnesgenles : auribus percipite,omnes</uikabi-
sttr:e inunus impostiit famulo -suo doctor acternus : latis orbem, quique lerrigenwet filii hominum, simul
iiominc quippe verbi totam, quam visuius cst, doc- I8 in unum divesel pauper (Psal. 48.). Pluribus utique
trinam pariterindicavit. Patcr quoque prophetaenon modis nihil aliud , quam homines quos convocat ju-
de nihilo incmoralur : sed qiioniaui sanctitale pol- dicando, signavit. Quod ideo breviter adnolavi, quia
lenlium, qiioiiens non solum vii tutes, cictcrum Ma- d quidam in his vocabulis multam esse differeniiam
jores eliam nominaulur, liat eis cuni patcntibiis suis crediderunt, per quae hoc plurimum inutilium ex-
digiiilatis scquaiio, sicque cl illi, vel jusii, vel pro- pendere verborimi. Sed nos quid prophela cuui lantae
phetae, vel pontifiees judiccnlur. Ihcc crgo caussa idiniratiouis—ambitu dcferat, audiamus.
laudandae radicis in gcrniiiie, el hopesla ct gravis Vers. i. Residuumerucw comeditlocusta, el re-
"
doceiur. Hlud autein quod quidain Commcnlatores siduum lorustw comedit bruchus, et residuum bruchi
etyniologias eliani noniinuiii 479 prosequtili suul, comeditrubigo. e Diversas calamitatum species coiu-
de his videlicet laiiduni seniina t-olligenlcs, idest, prclicndii, quas Judaeorum populo deplorat iilatas :
Joel u quod upyJju.--jo<; incipiens tiansferrc ]iossu- qiiaium singulaccum iucidunt, ila fructus anni spcm-
intis, Phatucl luntudo Dei, el rcliqua iu liunc ino- que c<insuiuunl, ul agricolarum peclora aeriiinna
duin, ul puerilia et iiiepta sunt, ita plus negoiii vi- ]>aritcr et lormido coinininuani. Quae sane incoin-
dentur habere, quam commodi. moda illis non semel sed plerisque accidisse lempo-
Vcrs. 2. — Autlilc hoc, senes, el auribtts percipile, ribus, vel ipso quem 480 disserimus propheta, vel
omnes habitulores terrw, si factum esl islud in d.ebus Dcuieronomiodenunciante, colligimus. Undeetillo-
veslris, aul in diebus patrutn veslrorttm. Ilabilu con- ruin opinionem
f qui liaecomniade hostibus dicla aesti-
cionatoris ingreditur, niiignitudincin calamitatis quic niant, rclutainus. Nam et erucam , et locustam, et
Israelilis coiitigit, narralurus. Ecce, inquit, vocem brucbum , et rubiginem , ad Assyrii et Chaldaei, et
o Est aliquid, quod ipsum de nomine Ilieronymum (] ipse error insinuat, evincit vero vocis interpretatio,
noii nolat, quein ccrle in animo hahuit, aut prae cae- idcst, incipien$, quae nominis Joel etymologia est,
leris, aut solum perslringeie. Ejus neinpe sunt ety- conlirmat denique llieronymiis in Praefat. Joel, in-
)iiolo"ix illae noniinuni Pltaluel el Joel, cx quibus quiens, ap-/.op.t-jo;,ide$t, incipiem. Videsi luhct et
crudil.issimos,et maximc anagogicos sensus in rein Nominum librum, ab eodem S. Doctore Latine rcd-
Stiam dciiromit. Pliatuet, inquit, in iinguam nosiram diluui ex Gncco Tomo Operum III.
vcrtiltir, latiiudo Dei, vet aperiens Deus, w(in Marco c Rescrihil vetus Editor ad libri oram , unius vide-
leqimus Salvalorem ad surdum, muttunque dicenlem, licct, alteriusve , ctc. Sed cubat in subsequenlibus
concinnc ex aliis tribus
ephplt-ta, elc, quae satisrcfert. menduni; el sane miseriis pro miserias legi prae-
Scriplurx testiinoniis co Tum, De imitudtite stahat,
et adnperlionegencrulns, appellalnr loel, qnod apttd d Iterum magno Hieronymo , suppresso nomine,
nos sonai, incipiens, vcl, est Dcus, diiente Apostolo, insultat, verbaque inuiilia vocat, quae ille niysteria
Fratres, cqo me non urbilror comprchendisse,et ca:- notalu dignissinia hoc versu proponit, et luculcnlis-
lera quac de Exodo, Eslher, Joauiid ei Psalmis con- sime explicat. Satis supcrque sit ad sancti Doctoris
gerit, ct proposito suo aptal.ctQua: Nostcr cuni ptte- vindicias, Lectorem ad ejus erudilissimam expositio-
ritiaet inepla vocare audel, quae plus negotii Ita- iiem loci aiuandare, quam cum legerit, dicas ejus-
cicanl, quam commodi,ipsc faslidiosus homo cst, et inodi nauci et nihili faciet.
ab ejus, ciqus iionien mentilui', Hieronymiani aemuli, 0 Vitiose antea legebatur Diversitas.
Ruliiii, inquam, ingcnio alicnns, qui cjusmodi ctyino- f Atque beic lertio liieronymianam expositionem
logias'in suis Coniinonlariis sludiosc consectalur, ul I„"
viderc csl in lieiicdiciionihiis Pairiiircharuin, iisque Nosicrsuugillal. Sanctus auiein Pater ex Hebraeoruiii
iamdudum abOrigenis inagislri sui lcclione a^sueve- traditionibus ipsoque ore ibi loquitur, qnos antiqui-
rat. laluin rernmque suaruiii noverat pcritissimos. Eru-
!<Divinanduni ftiit, quid sibi illud vellct moiislrum cntn, inquit, HF.IIRJJI Assyriosinlerpreluntur, Bubylo-
vcrbi, quod antei ohtinebil; pro Graecoenim «/s/o- nios, alque Cltaldmos, qui de uttoorbis climaie proce-
itsvo;,quod non siibstiluimus,scriplura ernl hislilcris denles, lam decemtribuum , quam dttarum , hoc est,
apolie. lloc. Quas (]itidem Graecas cflingere veius Israelilici populi cuncla vastarunt. Locustam autem
librarius voluit, ut ipsi charactcriini diictussubindi- Medosinlerpretunlur, el Persas, qui eubversoimperio
cant, sed ignolain voceni dcscribeudi lalli solenne Chuldworttm,Judwoshabuere caplivos.Bruchum Ma-
cst, el quocdamcum Latiuis literis similitudo facilc cedonas, el otnnes Alexandrisuccessores, maximeque
fuctim fecit. Scd ct prior Editor, quid hoc rei esset, retjem Anliocliutn cognomentoEpiphanem, qui iuslar
noii assequutus, in pcjusvidetur verbtim depravassc bruchi sedit in Judwa, et omnes priorum regum reli-
interposiio pimclo. Sciiptum luerii in eo, quo uieba- qtiias devoraverit. Rubiginem referunl ad imperium
lur cxemplaii, grandioribusliieris, ME.quod pro lie, Romanorum, qui quartiet tdiimi in tanlum oppressere
et NOC,quod pro lloc acce]iit. Ut habucrit se rc.-:, Judwos, ttl desuis finibuseos pellerent, etc.
quaiii nos lcctioneiii, 'x/sxof/evoj,reslituiinus, vctus
 IN JOEL COMMENTARIUS. i058
iOS7
Macedonici, et Romani populi putaverunt significa- A batis thoris el cubilibus, ululate omnes, qui bibitis
tionem valere : quorum opibus nimirum Judseorum vinumin dulcedine, quiacensoris periit ab ore vestro. Cum de-
est attrita Respublicaj sub descriptione videlicet nunciationi propheticsehomo in exprobratio permi-
lionore constitutus
locustarum, vicissitudinem* hostium publicatam esse scetur, ostendit qitia
credentes. Quod ulique viderentur per aliquam non intellexerit (Psal. 48.), et idcirco brutis, quibus
similem reddidit, comparelur, damnum quippe,
consequenliam suspicati, si nihil calamitatum Judsei se d ut quia luxu-
nisi ab hostibus pertulissent. Cum vero et famem ut diximtts, vitae putans detrimenta,
et sicut beati Heliaelem- ria aegre sub ipso fragore motse ultionis evigilat, ut
gravissimam, prodigialem in psal-
poribus siccilatem, et mortem subitam variasque mo quia nescit flere, vel ululet: quale est llludcivitatem
: Famem patienlur ul canes,et circuibunt
corruptiones pertulisse doceantur, quid fuit necesse
eam quoque penuriam, quamvis locustarum et bru- (Psal. 58.). Oportuerat ergo, ut ratio vos potius
doloris
chorum intulerit mentionera, gentiura incursionibus compunctionis stimularet, quam scrunina
applicare/Intelligenies ergo simpliciter verba pro- morsibus excitaret: sed quoniam ejulatu nimio cou-
phelica.magisquam eadem alio, quolibuerit, trans- sulenliam perdidistis, ut non jam providere, sed tan-
ferentes, locustas et erucas non cataphractos equiles tummodo sentire possitis, ululate percussi, qui non
aut clypeatos pedites, sed vermiculos raripedes et timuistis admoniti. Et quse est caussa talium lachry-
minutas pennatasque accipiamus animantes : qtiae niarum?
ita sibi tunc in profanataegentis tormenta successe- Vers. 6.-8. — Gens emm ascendit super terram
runt, ut sedulo custodirent vices nocendi, et si quid _ meam, forlis et innumerabilis : denles ejus ul denles
pracedentibus remansisset, id totum quae sequeban- " leonum [Al. leonis\, molares ejus ut catuli leonis. Po-
tur absumerent. Quam sane perniciem sahctus Joel sttit vineam meam in desertum , et ficum meam decor-
impendentera magis, quam jain illatam propheiali sunt licavit: nudans spoliavit eam et projecit: albi facti
intuetur aspeclu : et ideo illis, de quibus agalur, mi- rami ejus. Plnnge sicut virgo accincta sacco super
serabili securitale torpenlibus, ipse quasi beuignus, virum puberiaiis suw. Temporibus quidem illis, quae
et spectaculo tali consicrnatus, inclamal: beati Oseaetitulo continentur, frequens etiam Assy-
Vers. S. — Expirgiscimini ebrii, etflete, et ululate riorum narratur eruptio : sed quia non uno genere
omnesqui bibitis vinum in dulcedine : quoniam periit temeratoreslegis susererum conditor affligebat, ldeo
ab ore vestro. Moraliter prorsus inchoala conqueslio, inler hostiles populationeS, has quoque lues accidis-
quae in calamitate coromuni illos priinum , qui gra- se, quas denunciat propheta, colligimus : in quarum
vius caeteris eadem laturi docentur, appeliat. Acer- sane descriptionem, inultam operam intentus ex-
bius enim mordet penuria deliciis assuetos, et luxu- pendit, 482 consilio nimirum et arte medicanlis :
riosis non solum inopia , sed etiam frugalitas ipsa ut salutarem illum timorem, qui illecebras cogit
tormentura est.Cum ergo egestatis esset incommoda horrescere, in audientium pectoribus cominoveret, °
narralurus, a mediocribus ccepit, et deliciarum tan- nec denunciali terroris stimulos sub indicii brevi-
tum damna contingil, quae non in commune cuuclis, tate transcurreret, sed consideratione rerum iniino-
sed helluantibus tanlum possuut esse nieiuenda : rari auditorera docerct, cujus emendatui tota hacc
eosque tam viliter aestimat, ut propter solam volup- plagarum ambitio parabatur. Nec solum descripsisse
tatem vivere voluisse pronunciel. Proque ut status conteutus, pergit etiam verborum ponderibus augere,
talium merelur, adjungii, ut b diligerent, et exper- quod gesserit. Denique locustarum agmini genlis no-
giscanttir, earum saltem rerum imminente dispendio, _ men adscripsit, quasi per lurmas manipulosque gra-
quarum studuissent 481 indormire consortio. Nulla dientis, el cujus non mintis esset novitas, quam
vos , inquit, studiorum hactenus habuit cura disiri- magnitudo formidini. Hujus enun si efficientiani po-
ctos, nec compunctionis stimulum tantorum crimi- tius, quam menibra consideres, videbis dentes ejus
num conscienlia suscilavit: sed servistis omnibus leonum catulis, imo ipsis prsedandi peritis leonibus
desidcriis, quasi ageretis a justitia liberi: victa est conferendos : neque enim difficilius ab his germina,
patienlia judicis seterni impudentia et obstinationc quam ab illis armenta vastantur. Et quanto ininus ad
peccantium : decrevit vos debilis subjugare verberi- victum :mortalibus greges conslat cominodare, quam
bus, et prima isthaec deliciarum, quibus abulimini, fruges tanto amplius frugtiin, quam gregum popu-
instrumenta subducere. Cujus sane penuriae quan- lator incommodat, inhiantiaquesanguini gutturabes-
qiiani processus etiam ad mediocres inopesque per- tiarum. Scd ipsum lac irugum et graminum saeviens
veniat, vos tamen etiam exordia ipsa cruciabunt. locusta consumit,eiideoetiatn pecora,qui non mandit
Quos ergo nihil docuit disciplina justitiae, incipiat [i,'.quaenonmandunt]inierficit.Omnesenimsylvasvi-
saltem timoris « stimulus experiri, et date lachry- rore despoliat, etquasi naturae ipsius condilionem, vi
mas vitiis, quas ofliciis non dedistis : quique nun- cladis imitatur: ut quemadmodum sole in hybernodi-
quam doluistis sauciatam innocentiam, tlete demum vexo,liumor arborumad interiora compellitur.sicque
temulentiam destilutam. Expergiscimini ebrii, ei fte- frondium honore deposito, robora nuda consistunt,
te : ululale omnes qui bibiiis vinum in dulcedute, quse si rusticandi ignarus aspiciat, desperat posse
quoniam periit ab ore vestro. Caussas, inquit, offen- revirescere:itaistud agmen, quod adveniredeploro,
sionis gravissiraae consectatu luxuriae praestitistis: y haud solum mollia graminum, sed malura eliam vi-
nec lautistempestivisqueconviviisautsimplici ebrie- nela consumet, nec pomis albala vindemia tem-
tate contenti, sed vinum permiscendis dulcibus cor- perabit, dulces quippe ficus amaro dente popu-
ruptis, et irritamentum epulis artiftcio comparastis, labitur', et ila dedita opera totum corlicem perse-
ut omne vitae spacium inter lasciviam et temulentiam quetur, per quera vitalis nimirum polerat succus
disperiret. Ecce nunc tempus ejusmodi ultionis ad- illabi, ut alba pro viridi sylva visatur. Cum ergo, nec
venit, quse populandis lerrarum fructibus deliciarum [Ant. ne] creditam sibi frugem terra restituat, nec
potissimum instrumenta subducat. Haec vos crgo spontaneus palmitem fructus inclinet, ncc pomorum
primos, iuquit, aerumna vexabit [Ant. vexavit], quia solatia aegris annus cultoribus subministret : quid
frugalitatis ignaris experientia pcenarum fit imminu- superest, noster popule , nisi ut calamitatem luam
lio copiarum. Ei quoniam rationis obliti, besiiarum fletibus persequaris? sed ita irriguis et plurimis, ut
vos similes reddidistis, in ipsis saltera quibus incu- solent foeminae quas luclus viduitatis oppressit, et
a I ectum antea minus recle, videntur. loque propnus videlur.ad verum. — Vereor ne non
h Placerel utique magis, ul vigilent. sic etiam sensus liat obvius. EDIT.
,c Amea slimulos legebatur : quod non mutassem , 0 Admonet vetus Editor legeadutn judicii; tuox
st et mcipiant lecium fuisset plurium numero.
" Aut heic errorcubat, aut in hoy.itlouhujus^fme quoque pro consideratione in Ms. exeinplari suo ha-
bctt consideraluris.
post verbttm evigilat, et addendum vel expergiscalur:
10">9 RUFiNO PRESRVTERO ASCIUPTUS 10.0
eorum virorum societale privantur, quibus fueiant a \ sionem, quam rcrum aiuissionenidolcntes. V>s pro-
virginilatis— suac tenipore copulalac. inde, ait, sacerdotcs, nsperis vestimenta mollia niii-
Vers. 9. Plange sicut virgo uccincta sacco super tanles. hahiliini lugentitiio animumque suscipite, sed
tirum pubertatis suw: periit sacrificium ct tibulio de et quod ad curam ves'ram specialiter perlinet alle-
domoDei [Al. Domini].Opportunc ad regionem mi- ganlcs, deesse videlicel, unde diviuo cullui servia-
gravil oratio : quia enim dixerat viduiiatis luctum tis. Quod vero speclat ad populum : 484 Sanclifi-
totius gentis planctihus exaequandum, cur hanc si- caie jcjunium, id cst indicilc sub ea deniinciatione,
niilitudincm protulisset, commemoratu regionis ab- ut si quis forle coniemscrit, qua;i sancia violave-
solvit. Nam sicut saepe alias, ita et apud beaium ril, arguatur. Iloc csl, quod ait, Sanclificalejrju-
Osee, quasi in locum uxoris se Deus noster Synago- nium.Simul aulem, inquil, omnes, idesl irn soluin
gam adscivisse pronunciat: sed illam adullerarum a:tate validos, sed quos etiam imbecilleshahet velin-
more conjunciionis istius pacla violasse , ac se di- faniia, vel seneclus, pro inagniiiidiue periculi ad
versorum deornm cultui subdidisse. Ergo quoniani, communioncni oflicii convoca.e. Kst eniin conse-
et hic ab impcndenlis calainitalis exordio in imnicii- (|ucns, ut cuncloruiii repellat alfliclio eam calamila-
sum narratione processit, et post dispendia quasi lein, quaecrat in omnes communiier ssevilura. Nnn
primse temulentiie, qua: luxuriosis dolenda signavit, antrin debet nobis opportunitas inielligeniiacstibtilis
aeruinnacuuiulatissimc csl cgeslatis illata, culla pa- elabi : universis siquidcm jcjuiiium conimuiiiter im-
riter et luslra vaslatitis, per quae hacc non solum peralur. Convocate,inquil, senes, omnes habitutores
communis alimonia, scd ncc illa, 483 Vix secun- lerrw in domttmDeiveslri. At si il'a inopia (quaesu-
dum religionem erant offerenda, supcrcssent; ideo Q pra descripia est) lotis regionem linibus obtinebat,
quasi ad siniilitudinem viduaiic miilieris convenitur, ita ut nce sactilicitim solenne possit offerri, quomo-
quippe quae|>cr hoc videatur niariti disccssionecru- do iterum niagiuc sanctilicalionis ainbilu jejunium
ciaii, quod oblationis et cerenioniaruiii instrumenta eisdem plebibus iniperatur : cum utique sub tanta
perdidcrit, quibus per diuina sncrilicia ct placere ind gentia ronslitiitis, iliflicilius factu [Anl. factum]
Dco, et adha-rere credebat. esset cihurn parare, quaui continuare jejunium ? Kr-
Vers. 10.-12. — Luxerunl sacerdolesmiiiistri Domi- go debemus advertcre, quia aliud sit esurire, aliud
iii. Depoptttalaesl rcijio, luxit humus, gnoniam deva- jejunare : boc ad exerciiationem viriutis respicit,' il-
statum esl triticum, confusuin est vinum, cl etunquit lud vero ad mortalitatis angorem. Ideo non placat
olettm. Confusisunl nijricolm,ulultiveriinlviniloressu- Dominum afflictio reorum, sed correctio pceniten—
per (rumenloel hordeo : quia peiiii mes-isnyri. Vinea lium : neque opus est labe, sed compiinctionecurau-
confusa csi, et ficus elanguil, malogrunata|Ant. ma- dis. Sordes enim luxuri:c nequaqiiain aerumoa bonis
logravata; al. ma/o</rana(i<m|, el pulma, el malus, el malisque communis , caeterum amica (antum gene-
omnia liijmtagri aruerunt, quia confusttmest gattdium rosis mentibus disciplina depellit. Et ideo jejuniu.n
a filiis hominum.Eo u«quead publicam inopiam per- peto, inquit, quod de oflicio venit, non esuriem qnae
venisse, vasianie videlicet locusta, brucho ei rubi- de supplicio plerumque conlingit: vel esuri>ntibns
gine, ul hostiarum (|uoque indigeniia sequerelur, inquam concihate jejunium, ut quod inopia mole-
nec panes Proposilionisimpoiiereniur allari, conse- stum fecerat, reddal devotio frucltiosum. Sed IISDC
quenter primi sacerdoles lcvitaequelugcbant: plebs nos pro aedificaiioneaudientiiimdixerimus. Caelernm
aulem reliqua, qnasi ah aeierno conjuge repulsa, vi- _ potest consequenlia propheticis sentenliis majore
duarum instar (ut dixiinus) ingemiscat, quia cl ipsa <• compendio veridicari. lmpendentem enim calamita-
terra ornatu oiiini viriditatis ac fertililntis amisso, lem magis, quam jam irruenlem vaticinator annun-
squalore lugcnlis adoperta est. Nou eniin tristi huic ciat, meritoque admonet sacerdotes, ut plebein ad
po|iulatui frumcnta inessor eripuit, non fertilitalem jejunia convocent, et icgitimis supplicationibus oc-
suam vitis, qua gravala consliteral, ad dulcia iiiust.i currant his calaniitatibus, quas audiunt iinminere.
perduxit: sed lanta cultores frustralione decepit, ut Denique sequilur : [Vers. 15.-18.] — A AA diei!
mendaciiim suum videaiur crubesccre. Similis oleas quia prope csl dies Domini, el quasi vaslilas a polente
pulsavil invidia, elanguerutit inalogramita ctiin licu- veniet. Numquidnon coramoculis
'•>
veitris alimenlupe-
bus : ncc iilliim genus poinorum ineboie potuit con- rierunt ? de doinoDei vestritalitia el exullatio?Com-
dilione subsistere : sed cuin gaudiis spebusquc mor- pulruerunljumenta in slercore suo, demotilasttnt hor-
talium, lanig'rinina periere, quain graniina. Nonest rea, dissipatw sunl apoihecw, quoniam confusum est
dissimulandi leinpus doloris, onines lugentuun babi- triticum. Quid ingemuilunimul, mugteruntgreges ar-
tum uieniemqiie suscipiie : leteiiinuini eniiu gcnus menti? quia nonsunl pascua eis ; sed el gregespeco-
impendil exilii, quibus tam spes anni laincntanda, rum disperierunl. Postquam lugeiuiuni habitum, ut
quain res esl. — sacco videlicet operti, id est aniicii ciiiriis conveni-
Vers. 13.-1 i. Acciugitevos, el plangile sacerdo- rent, propheta coinp>suit: nuuc ctiam, qua fungide-
tes, ulutale minislri allaris, ingridimini, cubale in sac- heanl oiaiione, stihjnngit, et exclamali.nem dolentis
co, nvnitlri Dei mei, quoniam interhl de itomoDeive- his lerque congeminaiis, quasi vim ictuum <pi>i>us
siri sacr.ficiumet libalio. Sanclificate[Ant. Sacrificnte] (dagic iucuiiaiilur, expressit. Haud oh aliud pr<le-
iejunium, vocatecwlum,congretjuiesenes, omneshubi- U cto, quam ut forniiilineuiet compunctionemincordi-
talores terrwin doinumDei vcstri, el cluinalead Domi- bus audicntium proiiunciaiaecalamitatis amliitto su-
num. Magintudinecalamitatis cxposita, oninibus qui- sciiaret, ac si diceret: Credite oculis meis, credite
dcm populis flelus inipcndcre desciipserat, sed quia sensibus, acie prophetali non soluin illata, sed eliam
lachiyniaiuni tantiimmodo spectaculo commoveri, ventura cernentibus : ejus nimirum quse tolerari ne-
miscrantis polius, <]iiamdocenlis olliciuni est, pro- qneat 485 calamilatis pondus insislere, et ad rujiis
pheta aiitem animo parcnlis indutus, niliil nisi pro ictus sinjjulos quasi convulsi visceribus collabamur.
ulilitate coneiliat. nunc qtioque ordinale ad lameuta Sic enimsibi eruca et locitsla, bruchus, ruhigo suc-
coiiducil, ut no:i vacuis flelihus tempus absumant, cedet, ut cessatio praecedeniis iiicoinmodi, quac re-
niiseiias suas lugiibrihus niinirum vocihus perse- spirainentum videbatur aliquod polliceri, graviora
quentes, quod utique, et religiosvs et fortes aniinos niiseris lormeiila comportet. Ac dies ille Domini,
deceret: sed ipsa lacliryniarum inuncrii secuoduin (|uo reos videlicet desliuavit ulcisci, non quasi tenui
sacrn: legis re^ulas ordinantes, messein prsejiarent sit vexatione terribilis, sed eam vastationeni ferat,
gaudiorum, tanlumque aeruinnis mentis indulgeant, " qiiam poleuiissimus quisque ultor inveheret. Cuj.is
quantum sullicit ad iiidignalionem judicis, ollcn- videlicel virihus, nec audacia resistentium quiret ob-
a Supplendum tam ejus, id est, judicis, aul lale lextus nosdipraeferunt. Moxquoque, non est pasasn,
quidpiara. niinori uuniero pro non sunt, elc.
b Caeteriaulem lihti omnes, atque ipse Hebraicus
1041 IN JOEL COMMENTARIUS. iOi-
sistere, nec subtrahere quippiam calliditas occulen- A[ bus, aut roretn, aut pluviam, quogermina producau-
tium [A(. oculentum]. Quod igitur ait, Vastitas a po- tur, exspectat. Quod si bene consideres, noster au-
tenie veniet, vel comparationem positam accipe, ut ditor, inesse videbis pondus exemplo: animaruni e-
non minus valiluram castigationem sciamus, quam nim siiim elementorum naturali appetenlise, quse est
si esset polentissimi alicujus regis saevituravictoria. utique mulio vehementior, comparavit. Sed videa-
De quo colore etiam illud in psalmo est: Excitatus mus et reliqua.
tanquam dormiens Dominus,tanquam potens craputa- CAPTJTII.
tus a vino; et, Percussil inimicossuo$in posteriori-
bus, tpprobrium sempilernum dedit illis (Psal. 77.): Vers. 1.-2. — Canite tuba in Sion, ululate in monte
vel cerle, non per exemplum, sed pro singularitate sancto meo, conturbenlur omneshabitatores lerrm,quia
faetam intelligamus commemorationempotentis, neu- venietdies Domini, quia prope est. Dies lenebrarum d
el
tiquam unnni aut duns, sed cuncta quaa voluerit abs- caliginis, dies nubis et lurbinis: quasi mane e_.(<msi<m
que diflicultate patrantis, sicque potens Omnipoten- super monles.Cum inquit tempus magnae vastationis
tem expressisse videatur. Quia prope dies Domini, et appropet, civitatis incolaeagrorumque conveniant,
vastitas a polente veniel. Numquid non coram oculis et orationibus alque fletibus tempus denunciatae ca-
veslrisalimentaperierunl ? Non est, inquit, tcmpus ut lamilatis anticipent. Cujus si ego possem ante ipsa
impeilimenlum«mediocre formides, et colligendis tan- rerum experimenla acerbitatem explicare dicendo,
tum fructibus liand etiam collectis calamitas infe- videntur milii fore lales angorum lenebnc, quales si
rattir, sed sub ipsis oculis vestris, ut jam repositis contingat atra geminari, ut cum noctem caligo et te-
confidatis alimentis : nec solum privatis domihus, •° nebrse faciunt densiorem : imo si his nubes densas,
sed etiam templi aerario inopiam imminere praedico, turbinesque consocies, ul solatio siderum penitus ex-
ita ut laelitia, imo consolatio universa depereat. Nec cluso, per caecumaerem fiilminumterror intermicet.
sane ablatis frugibus victum pecora ministrabunt, Qua: tamen imagines solam raali qualitalem labora-
quia et ipsi pernicicm depasti montes, et consumtio verunt indicare, cujus de quantitate in majorem mo-
viroris indicent. Quibus utique propianlihus malis duin acerbitas augeatur. lta enim vis, de quo loqui-
ostendit se propheia pulsari, quod vel ad spiritalium mur, mali. universa spacia nostrae regionis implevit
sensuum judicium valel, iiiultiiinse ultra hos corpo- [Al. implebif], quasi limitibus explicatis, omnes si-
reos porrigenlium, vel ad pompam (ut diximus) de- mul monles atque colles mane nilidum, id est, ruti-
scriptionis, in populorum cordibus affectum formidi- lans aurora perfuderit. Unam ergo rem et nocii com-
n.s ronimoveiilem. Ergo quasi specieminterrogantis paravil, et luinini, ut non conlrarium aliquid infer-
assumsil, dicendo : Quid ingemuit animal, mugie- ret, sed ut dilalationem ejus ct acerbitatem diversi-
rttnt greges armenti? ut a respondentis parle subjice- tate comparationisexprimeret. Populus muttus el for^
ret, Quia non sunt pascua eis. Sed el gregespecorum lis : similis ei non fuit a principio, et posl eum non erit
disperierunt. usque in annosegenerationis et qenerationis.Quod de
locusfis magis, quam de hostibiis sit instiluta nar-
Proinde, cum me ex omni parte intolerabilis cir- ratio, processu orationis ostendit. Examen quippo
cumdet afflictio, b ad te uiiicuin Dominum, manus,
ipsum locustarum et bruchorum , cujus irru-
voces, vota suslollo : et ul, calamitates terrae jam 487 p io inulliplicem calaniilatcm peperisse describitur,
dcxier, jam miiis aspicias, aniino et corpore stratus nunc armato exercitui fremenlique composuit: quod
imploro. Ecce enim [Vers, 1!).]speciosadeserli ftnm- uiique per comparalionem non posset inferre, si de
ma consumsit. In quo sane loco diligens audiior in- IP inilitibus fuisset instituta Pergit itaque ef-
quiral, quie in deserlis ptilchritudo prsedicelur agro- feclum, inquam, mali perdescriptio.
varias species explicare,
rum, quani nova haec exustio invidiosa consum- ct dicit qualem lerrarum faciem, cum veniret, inve-
seril: praesertitn cum nusquam incendii prsecessisset nerit,
reliquerit, cum abiret. Nihil, inquit,
querela ? consequeniia proinde lectionis ostendit, simile qualem nostrorum vidit setas, nihil minorum
pnlchiitudinem hic agroruni frondentes sylvas et lae- simile niajoriim
videbit.
la pasctia nominari. Ideo aulem non culti, sed de-
serti l iiris aiucena laudavil, quia armentorum 486 Vers. 5. — Ante faciem ejus ignis vorans, et posl
et gregum fecerat mentionem : quia quoniam per ne- eum exurens flamma : quasi horlus voluptatts lerra
niora laeianiur et pascua, his utique aliqua clade coram eo, et post eum solitudo deserti : non esi qui
corruptis, illi quoqce subduntur exitiis. Ignem autem effugiul eum. Ante faciemejus, quod dixit, ipsum lo-
posuit pro vastatione, quam locusta inlulisset et bru- custarura incursum voluit indicare, non utique ut fa-
chip, sicut etiam legimus in psalmo: Posuil pluvias ciem locustarum aliud periret incenditim, et illae
eorum i,rawtinem, ignem comburentemin terra ipso- exustae deinceps rura corrumperent: sed iia, inquit,
rum, el percussil vineas eorum, et conlrivit cmne li- nus totas regiones eorum vasiabit incursio, ut non mi-
gnum finiuin eorttm (Psal. 104.). Proinde cuin om- quam ignis absumserit. Et quia non eflicieniia
nium sylvarum et graminum virorum ita locusta brti- probaiur incendii, verum levia quseque rernm, ut
chusque consumserit, ut non adesa, sed exijsta vi- frondes, ul culmos, ut paleas, crepiianiibus volitan-
deantur: consequeiiter c etiamferae besiiie ad famis libusque (lammis celeriter solet penitusque consu-
pericula pervcnerunt, et ad (e uiimn naturali magi- i" mere : quae vero materise plus babuerint firmitatis,
sterio doct.c suspiciunt, ut remeilium periculo pro- majore incendii mora superat: ideo.et ante et post,
piciatus apportcs. Attestantibus quippe sacris cum flammam vigere denunciat. Augendi autem ordinem
vcritale ac siiayitate carrainibus, Omnia a le exspe- ex arte custodiens,postquam locuslam incendio con-
ctanl, ul des illis escamin lempore. Duntele, illa colli- lulit, regionem quae vastata sit, terris amcetiisirri-
ait potuisse conferri. Quasi hortus volupiaiis
gent: aperiente te manum luam, universa implebunltir guisque
jucundilale : avertentete atttemfaciemluam, turbnbun- terra coram eo, et post eum solitudo de$erti: non ett
lur. Auferes enim spiritum eorum et deftcient, et in qui effugial eum. Ul lunc utique vis mali grassantis
sttumputveremrevertenlur (Psal. 103.). Proinde sic a appareat, ut ea quae fucrint nimis arooena consuin-
le ctiam ferarum greges remedium, elsi liquidarum. serit.
vncum inopes, tamen diversis faucium sonis postu- Vers. 4.-11. — Qua$i aspeclus equorum aspectus
ianl: sicut terrarum area susceptis aptata semini- eorttm, el quasi equiles sic current. Sicut sonitus qua-

'-Fortasseattf.pro negandi parlieula, legendumest.
h Transit explicatum subscqiieiitem XIX. versicu-
lum : Ad le, Domine,clamabo,qitiaitjniscomedilspe-
ciosa deserli, et /lamma succenditomnia ligna regionis.
c Nuuc aherum seu XX. expoim, quem et pr^siai
describere : Sed et bestimagrl, quasi area sittens im-
brcm, suspexerunlad te, quoniam exsiccatisunt fontes
aquarum, el ignis devoravitspeciosadeserli.
' Reliqui bbii expansumhabent pro extensum.
* Recole qUeeuuperius coL 480 dicta sMiit:
1045 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 1044
drigarum super capita montium» exsilientsicutsonitut A_ strel. Magnttsenim dies Domini,et ipso ulttonis cultu
flammwignis devorantisttipulam, sicul [Al. velut] po- ambituque meluendus : cujus deprimentem ruinam
pulus fortis prmparalus ad prwlium.A facie ejus cru- non posse tolerari, facies pritna demonstrat. Possu-
>>
ciabuntur populi omnes, vutlus mulabunturin ollam. mus autem has beati Joelis concionantis querelas,
Sicut fortes current, sicut [Al. quasi] viri beltatores quamvis cum ipso severitatis suae fragore ad aedifi-
ascendentmurum : viri in viis suis gradientur, et non candum valentes, tamen per subtiliorem quoque in-
declinabunta semitissuis. llnusquisquefralrem suum telligentiam transferre ad animorum (iguras : ut per
7toncoarctabil,singuli in calle suo ambulabunt: sed et descriplioiiem calamitatum, quas regionibus totis ob
per fenettras cadent, et non demotientur.Urbemingre- cruciatum peccantiura impendere denunciat, squalo-
dieniur, in mttro currenl, domos conscendent,per fe- rein criniinosaiiim mentium signasse credatur. 489
nestras intrabunt quasi fttr. A facie ejus contremuit Neque enim censura sapientis magis miseros exisli-
terra, moli sunt cwli, sol cl inna lenebrnti sunt, et mat quos aerumnis, quam quos viliis viderit subju-
stellmretruxernnl splendoremsuum. Et Dominttsdedit gatos. Secundum quam regulam, statum profanissi-
vocemsuam ante facicm (xereilus sui, quia multa sant mae gcntis, nullis omnino sceleribus abstinentis, tum
nimiscastra ejus, quia fortia et facientiaverba [Al. ver- miseraius, tum indignatus arguit: denuncians primo,
bum] ejus. Magnus enim dies Domini, et terribilis se nec facta mcminisse, nec futura concredere, quae
valde : el quis sustinebit eum? Paulo ante coinmonui 6uis videal accidisse temporibus, id est, exiguis qui-
quia magis magisque processu oralionis appareret, dem mole vcrniiculis, et qui vix capiant notncn ani-
non de armatis acicbus (sicut quidam opiuati sunt), mantiuin, lantam vim ad undarum similitudinem
sed de hrucbis et de locustis narralionem simpliciter oj (quae se continue sequerentur) illatam ut omnetn
institutam. Ilarum itaqne ut vim effeclumquesigna- paratum regionis vultumque delerent.
rel,armatortim ct equittnn simililudines congregavit. Residuum eniin erucw comedit locusla, et residuum
Ncc solum narrandi anibilioiieni, sed etiam compa- locustmcomedit bruchus, et residunm bruchi comcdit
randi eruuitionem sequiitus, ut tiiagnilicequod stisce- rubigo. Si ergo humanos animos indicanter [Forte
perat, ita etiam eleganter explicuil: et cursum ipsum, judicanterj inspicias,et vitia necdum punita conside-
videlicet irruenlium locustarum, 488 incessui qua- res, deprehendcs profecto in eis talem statum, qua-
drupedaniiuni cuinponeudo.et soniiiiiu ei crepitatui, lein regionibus lues miseranda contulerat. Quatuor
quem in stipula solet ignis eificere, coinparaudo. siquidemspecies corruptionis incommodadeferenles,
Quas quoniam iniagines vidit tlecenter assumtas, quse sibi qttadam alfinitate jiinganlur, intulit, id cst,
nitilta in eis commoraius induslria est: et non so- erucam, et locuslam, brucbum, et rubiginem : quas
lum slridorem atque incursus ignibus equitatuique quatuor illis animortim passionibus possumus com-
composuit, sed illud etiam sedulo, quod non sparso, petenter aptare, spei videlicet, et gaudio, limori, ac
sed compositoaginine,plenoque gradu [An,'.gradus; dolori. Ex his enini quatuor affeeliouihus, scd de una
et mox signi] vailereni, plane ut lcg ones aliqua: suh origine motionis (videlicetqua allicianiiir) emananti-
signis, et centurionibus agentes (quia id posccbat bus, universa mala, et diversa par.iunlurincommoda.
tcrroris caussa) signavit. Sicul populus, inquit, prw- Nos autem ea taii decisionesignemus,ut erucam Iblia
paralus ud preelium,a facie eius cruciabunlur popttti tantuin arborum viienlia ])ersequcnlem, et locustam
omnes, vullus redigentur tn ollam. Si viin, inquit, co- saltibus magis quam gressibus promovenlem, ad
piarum militaris eiiam disciplina componat, ut non spem referamus el gaudium, quadam niniirum sua
vagi et latrocinantium similcs, sed per turinas acies- C C saltalione |ieccantia : e reginne vero bruchum et ru-
que composili, conslantibus et animis et ordinihus biginem, qui absque tilla operis alacritate insidendo
in bello procedant, ante certaminis adveTitum,ipso inhaerendoqueconsumat, pavoti secernimus et tlolo-
facile liinore solvuutur hostes , ut plerumque eorum ri.Cum ergo videriinus aliquem per ea quaedicuntur
lacies futurae mortis lurido vesliantiir : iia, inquit, laela peccanlem, nt pote modesliaeel pudoris alic-
aginina nostrae gentis, nec aspectum ipsiini ferre in- niiin, postquam hoiiestatis ornamenta corruperii,
gruentis cnlamitaiis valebunt, sed ad similitudinem etiam patiimonium suuiu flagitiis victumque subinit-
bllae,quam luinus inlecerit, non solum pallescent, sed lere, exclameinus licehit : Residuum erucw comedit
ctiara penitus allrahenlur: quippe quibus nec in campo locusta. Cuin vero ediverso alteriun adeo ignaviae
virium, nec in urbibus murorum succurral auxilium. servientem, ut nuilum decis liherialis exislituel, scd
Locuslarum siquidem agmina,quaeveiilura denuncio, cum ipse niillo amiclu seriaediguitatis cxultet, si cuin
officiumpopulationisobeuntia.sicutbellicosissimiviri, etiam latere cupientem deprchenderii alicujus supe-
quocunque indignalio vel cupiditas vocaverit, excur- rioris improbitas, el sceleribus suis vel adjutorem
rent. Nec solum arva vastabunt, verum etiam inira ur- poposcerit, vel niinistrutn : atit cerle nbnuere ten-
bium lecla penelrabunt. Nulla eritimpedimentoobsi- tanii, malum aliquod aut quodpiatn minetur incom-
stenlium mullitudo : nullum quod irruentes moreiur inodum, slatimque illum videris etiam majoribus,
obslaculum:inoffensiscallibusvictrix lurba gradielur. quam putavcras, servitum ire criminihiis, dicito cuni
Hoc enim ait : Unusquisquefralrem suum non coar- propheta : Residuumtocusteecomeditbruchus,el resi-
ciabit, singuli in catle $uoambulabunl: sed el per fe- duum bruchi comedil rubigo. Secundum hanc itaque
neslras cadent, et non demotienlur.Nec solum.inquil, u«»1regulam, in onincm vilam mortalium si perspicacitcr
civitatum aedibus irruentes, quasi publico erunl li- aciem dirigamus, diversis quidein jiegociis, sed iit
inore conleiiia: : sed in penelraliaprivataruni domo- cunctis lere sludiis eorutn atqne teniporlbus, ubi bis
rum, furanlum inslar,c intrabunl. Sicque universos prophetae exclamalionibus congrue ulainur, offendi-
rcgionis isiius ineolas laetabilisanxietas occupabit, uiiis. Tali siquidem vitiorum muliiplicaiione perfe-
ut eis c;cli moveri, et tremere terra videatur, splen- ctum est, ut non solum gramina et germina, quasi
dorem suum astra subtrahere, palpabilibus tenebris natura! generositas interiret, sed ipsa et vinearuin,et
sol ac luna vestiri. Ncquaquani autem d dubitem uni- olearum, ac licurum, quaercligionis videlicet fuerant
versa cmn tanto malorum cumulo veniura : quando insliluta niuncribus, et poma corrunipereniur, el ro-
haec agmina, ipte qui cst Oinnipotens ductor indicet, bora. Cum crgo cliam 490 su'* Cliristiauo,inquaut.
et in perniciem reorum tali ahutatur exerchu : atque noniinc consiituios , sacramenioruinque adoptiont,
ipse signum praccepti, quo incitenlur, atlollat: eis- gaudcntes, lamen eos nullam virlutum curam habeie
que vires, quibus exsequanlur sententiam, subniini- conspexeris, imo ipsius allaris minislros ambiliont
» Lecluiu antea vitiose exient. Videbatur veteri Editort rescribendum twtalis.Is
* Rectiuset ad Hcbraicumpressius llieronymiana et certe Auctoris nostri sensus est. Leviora nieiida nos
Vulgat. Edit., cruciubunturpopuli: omnesvultusredi- paulo anle cmendavimus.
d Forlasse dubitel rcsctibendum est.
gentur i/i ollam. El re<%ett(«rquidem pro mutabunlur
ipse etiam inlra Nosler, locumhunc repeteas, probat.
10K IN JOEL COMMENTARIUS. 1016
tanlum luxuriaeque famulari, lniseranter atque indi- A A Yers. 15.-17.— Canilc luba in Syon, sanctiftcale
gnanter exclama : Posuit vineam meamin desertum, jejunium, vocate ccelum.Congregatepopulum, sanctifi-
et ficum meqm decorlkavit, nudans spoliavit eam, et cate Ecclesiam, coadunate senes, congregate parvulos,
projecit; albi (acli sttntrami ejus, confusumest vinum, et sugentcsubera : egrediatur sponsus de cubkulo suo,
elanguil oleum,confusisunt agrkolw, quia messi$agri* et sponsa sacerdotes de ihalamo suo. lnler vestibulum ct altare
periit. Hic autem ecclesiarum status, qualem hac plorabunt minislri Domini, et dicent: Parce,
potissimum tempestale conspicimus, illani indigna- Domine, parce populo tuo : et ne des hwreditatemtuam
lionem Dei, qitam inlremuit propheta, succendit, id in opprobrium,ut domineniurei nationes.Quare dkunt
est, Magnus esl dies Domini, et terribitis valde, et quis in populis, Ubi est Deus eorum? Familiare prophetis,
suslinebiteum? Quo autem sit consilio proditus, qui ut non sollicite tempora, vel quse dicunttir genera
sustineri neqneat, audianius. verborum in declinatione custodiant : caeterum sen-
Vers. 12.-14. — Nunc ergo dicit Dominus: Conver- sum implcvisse contenti, quasi obviis elocutionibus
limtni ad mein lotoeordeh, in jejunio, et in fletu, el in abutuntur. Unde et nunc cum dixisset, Egrediatur
p\anctu. Et scindUecorda veslru, el iwn veslimcnlave- sponstts de cubiculo suo, el sponsa de thatamo suo,
stra, et converliminiad DominumDeum vestrum: qttia subjecit, Inler vestibulumet altare plorabunt sacerdo-
benignus et mherkors esl, paliens, et c I//«/(HSin rni- tcs, pro co ut diccret, plorenl sacerdotes. Contentus
sericordia, et prwslabitissttper malitia. Quis scit si cott- enim oflicio censoris, non fuit curiosus modorum :
vertalitrtet ignoscat,etrelinquat post se benedielioncm, vel certe, ut efficacem fuisse Iiortaiionem suam pro-
sacriftciumet librtmenDomino Deo restro? Ergo poin- derel, dixit cuiaturos, quod ut facerent, imperasset.
pam severitatis, qns stipatur egredicns ad vindican- gi Inter vestibulum iiaqtte et altare, coetus, ait, laraen-
dttni selemus Dominus , intiientes , animos despera- tantiuin ]iersonate : ct vos praecipui sacerdotes, qui-
tione prohibere, speiqtte melioris effectuscilote, illum bus sacrorum riluum delesata custodia est, madentes
non sseviendi, sed parcendi desiderio terruisse. Ne- ora (leiibus, exclamate : Parce, Domhie,parce populo
que enini propriae benigniialis obliltts, lani muliiplici tuo, et ne lios, quos decrevisti jure haereditario pos-
fragore motaeanimadversionis insonuit.sed utin vo- sidere, iiunc profanis (quibus cingimur) nationibus
bis affeetom forniidinis excitaret. Denique ipsa vos exsecratui lieri, despeciu.ique patiaris : et si nihil
rerutn voce compellat, ut ad eum a>gra demiim pe- aliud, nobis id saltem apud iuam clenicntiani suffra-
ctora conferatis, ejusque medicinam acternisvirluti- getur, quod aijsque tua coniuinelia perire non pos-
bus obliaantes, non solum habitiim lugenlium, sed snrntis. Qui ergo nos tuos credi vocarique servos, ac
loinm impleat s alfeclum, cordaque vesira potius, iilios, iioii soluni creando, sed eiiam adsciendo, vo-
quam vesiimenia rumpatis. Quod cuni exaggerantur, lnisli, noli sinerc ut dicant gentes : llbi est Deus eo-
tum etiam eleganler admonuit, ut quia mos plangen- rum? quo videlicet solebaiit piopugnalore gaudere.
tium est, a pectoribus vestinicnta diducere, illos quo- Quae postqiiam officio praeceptoris explicuit, vatici-
que quasi admotsc pectoribus manus altius ut impri- nautis coutinuo lidueia polliceiur, liiisse populi efli-
merenlur, adniomiit : ac non soliim videlicet indu- caces precatus, et quasi pro zelo siiiiuilatuni rerunt
menla.sed etiam viscera, si lieri posset, ipsa rtimpe- Dominiun, defensioncm fidelium rccepisse.
rent. Verbura quoqtie aecominodaiissirauin rei, de Vers. \ti. — Xelains csl, inqtiit, Dominus terram
qua agebatur, iuvenit : Scindite corda, el non vesii- suam, el pepercil ll populo suo. Interesse, inquit, pro-
menla vestra. Qua: uliqtie scissio praeler ambitionein pnae diguilali aspiciens, ne gens, quaeipsius proprie
lugentis, discretionem quoque boni nialique videlur G C noiiiiue ccnsebatur, quasi indiga delensoris pcriret,
indicere, et separaiioiiem a flagiiiis, quorum com- ct des|ieiationc cam prohibuit, et spe jocunditaiis
mixtione sorduerant. ln melius ergo mutate propo- implevil. Ex ejus ergo lesponsione siihjungitur :
siluin,vcl ea quse sunt prius male gesta, delleie, Vers. 10. -0. — Ecce ego mittam 492 v°b-* fru-
quippe quibus caussa sit ciim benigno, et misericordi mentum, vinum, et oteum, et replebimini » ex eo, el
Domino, et prwslubili super mnlilin, id est, qui ejus non dttbo vos nllra opprobrium in Gentibus.Et eum
calainitaiis, quam maliliam vocat, remissionem, si qui ab Aqttilonecsl, procul fuciutn a vobis : et expel-
compunctos viderit quos comniinalione eruerat, li- lam eutu in lerram inviam et desertam, faciem ejus
benler indulgeat. Ex usu autem Scripturarum, quasi conlra mare orientale, exlretnum cjus ad mare novissi-
specicm dubitanlis assumsit, dicendo : Quisscit,si mum: el ascendet fceiorejtts, et ascendet puiredo eju$.
convertatur,el ignoscal, e.lrelinquat posl se benediclio- Deatus qiiidem Jeremias et alii prophetae,Assyrios et
m-m?Quodutique pro revcrcntia judicantis inserilur, Cbaldaeosdicunt ah Aquilone venturos. Et hic ergo
cujus lanlum vult essc terrorem, ut. etiam tuta lU Assyrius posset intelligi, iiisi, ut supra notavi, alias
meantur. Relinquat aiitein posl se bcneiliclionem,ideo quoque plagas, secuiidum quod in Deuteronomio
ait, quia supra dixerat tantain viin rgeslalis locustis sanxerat, prolanalo populo consiaret illatas. Proiude,
vastautibus 491 inlerendam, ut post tiansitum ea- sccundiim insiilutuiu ordinem, locustas accipiamus
rum remaneret lerrasicut solitudo deserti.Ergo nunc ct bruchos, qiiarum ainolitionem placatus Dominus
ait, OITerlelachrymas, offeiie gemilus. Talibus forte pollicetur : qui hoc sane ad gratiam et dulcedinem
hostiis vis animadversionis denunciaia lattabilur : ul liherationis adjecit, quod illa aginiua in deserto jus-
si iniininiiil copiam, non etiam absumat alimoniam. _ sil (iccunibere, ne fcetoris maguitudo de cadaveribus
Et relinquat post se benedklionetn,sacriftcium, et li- ** *• excitati iucolis morhuni crearct. Ascendet
ergo illic
bamenDomino Deo nosiro [Al. vesiro]. Per ordinein fcetor et
ejus pulredo, quia $uperbeegit: supcrbe au-
ad praemissa respondit. Supra enitn dixeiat, magni- tem eum egisse pronuncians, hatid viciuiu inentis,
tiidincm egestatis eo tisque venturam, ut periret sa- caeteruin iiiagnitudinein calamitatis expressit.
ciiiicium et libatio de douio Domini: hic ilaque, cuui Vers. 21.-23. — Nuli thnere, terra, exulta, et twla •
spcm solatii correctis ac pceniteniibus vendicaret, re : quoniain magnificuvitDominus, ut faceret. Nolite
adjecit, quod relinqueret beiiediciionem, quae liba- timere, aniinalia regionis: quia germinaveruntspeciosa
meiitis serviret altaris. deserli,quia liynum aituiii fruclum suum, et ficus, et
a Consule Proefaiionem nostram, ubi de hujus noster in subnexa expositione agnoscit.
CominentariiAuclore disserimus. d Excidisse videtur subsequens versiculus, sive
h Suppiendum vestro, quod et caeterilibri et He- prior versiculi pars, el respondit Dominus, et dixit po-
braicus lextus ipse habet. suo, quse in eadem verba aique proxime praece-
c Ita ct laudatus nohis Hieronyniianus Ms. liber pulo dens, populo suo, desinoiis, facile antiquarii oculos
Palatinus habet pro et muliwmisericordim.Tum vero fefellit. Certe noster ex illa Doininica responsioneper
Iteic subneclenda stipplendaque liieruut verba, quae git explanatum, qttaesubsequuntur.
deerani, et prwstabilissuper malitia, quae et libri alii o Isieronymus ex praepositionem tacet : Vulgata
omnes cura ilcbraico cxemplari addunt. Auclor ipse plurium nutaero eis praifert; Hebraic, TTW.
1017 RUFINO PRESBVTERO ASCRIPTUS 1048
nnea dederunt virtulemsiiam. lil ftlii Syon exullute, el A_ Erncarum ergo et locusiarum ipsa exiguitas poten-
Iwtnminiin DominoDeoveslro,qttiudedil vobisdocto- tiam indicat et creatoris ei vindicis : qui ubi populos
rem justitiw. Coiisequenter ad toiam regionem quasi decrevit alterere, nec dentibus bestiarum aliquarum
sermo dirigitur, tit ei promittalur recidiva fertililas, ulilur, nec venenis, sed per bruchum et rubiginem
cui fuerat denunciata vasiatio. Et per easdem species opulenta paulo anle regna consumit. Et ideo virtus
sermo decurrit, pcr quas etiain sub adversitate trans- Dei appellatur, cujus seiilentiam, quasi strenuus lictor,
ier.it. Dicit itaque, inontes pascuis vestiendos, fron- impleverit.
dosaui facicin silvis redire, licus ci vites niunera suae Cum ergo istorum temporum damna fertilitas, in-
fcecunditaiisofferre. IIoc enim est, quod earum vir- quit.optatacorrexerit: [Vers. 26.27.] El comedetis",
tutem vociivit, qua: quoniam oinnia usui sunt homi- et saturabimini, et laudabitis nomenDominiDei veslri,
imm mancipata, merito suhjecil : El filii Syon exul- qui vobis (ecit mirabilia : et non confundelur populus
tate, et twlaminiin DominoDeo vcslro: quiu dedit vo- meus in sempiternum. Et scielis quia in mediolsraelis
bis docloremjttstitiw. Coronavit oranino praecedentes ego sum, et ego Dominus Deut vesler, et non esl am-
nionitus eruditionis plena sententia . qoae post de- plius : et non confundelurpopulus meus i/i wlernum.
pulsionem Eciiimnariim, et successus optalissiinos Venit autem ex more prophetico, ut qiiotiens quae
prosperoruni, nsurpaii a jiopulo gaudia, scd cx qua sunt laeta proniiserit, ita eliam in sempiternuiii man-
potissimum deberent parte, signavit : non uiique sura denunciet. Quod vel suh conditioue duulaxat,
quod fruenda appelercnt, sed quod doctorem justittae quse Scripluris celebraia est, debemus aceipere, i<l
reperifinl. Et filii, inquit, Syon exultaie, et Iwtumini est, Si illi studiis probitatis insislant, tunc cliam prc-
in Donnuo Deo veslro: quia dedil vobis docloremjtts- spcra mansum ire : vel certe, quod ad vaticinantis
litiw. Lsl quidem, inqnit, misericors, el qui una suc- *° officiuiualiquid seniper de optantis parte conjungat.
currendi virluiedepellat tristia, et>secunda:Contribiiat; Potest autem sensus iniroferri, cui sane processus
sed tu, poptile meus, in co potissimum cxultare de- ipsius oralionis alludit. 494 NamJam supra dixerat,
bes, quo c.cleris nalionibus anlccellis : quia doclores Filii Syon exultate, et Iwiaminii/i DuminoDeo veslro,
vidcbcet jusiae convcrsalionis acceperis, qiioruni in- quia dedtl vobisdocloretujustiliw. Quod quanivis inul-
foimatu, et modestus ageres et bealus. Quale est il- tipliciter possit intelligi, tamen quantum ad rationem
Iud apud alium prophclam : Beali si/m»s Israel, quo- lemporiim respicit, bealuin Ezechiam proprie vide-
nintn qute Deo pluccnt,nobisnotu sunl (liantch. 4. 4.). lur oMeudere : quem iuagno circa cultum Dei studio
Vcis. _i. 35. — lil descendere[aciel ad vos imbrem ferbuisse , fides pandit aoiialium : cojusque persona
mattitinumcl serolinum" m principio.Et sic implebun- rcgis, sieul pratcipue Esaias propheta demonslrat, ad
lur 493 horrea (rumenlo, et redundubunl lorculuria signilicaiionein majoiis negocii videtur electa. Ea
vino el oleo. Fl reddain vobi^ annos quos comeditlo- ergo, quaepcr Ezechiam gesta sunt, ad Redemioris
ettsia, britrlius, et rubiyo, el eruca: forlitudo meu tna- nostri negocia transferaiuus : ul illo quidem tempore
gnu , tiuummisi iu vos. Per diversas species id quod mcdiocriter impleta, sub Evangelio vero ingenles
caepitexseqintiir, et futiiram mutationem dc tristibus cuinulos adquisisse videantur. Verus quippe doclor
in lii-ta descrihit. Promissurus crgo leeciindilalein, justiti;c ille est, in quo sunt omnes thesauri sapieu-
tcuipestivi ac serotini inibris praedicaviiin l.ipsuni, tiae et scienlij; abscondili (Cotoss.2.) : qui iradilus
descendere,inquiens, faciet hnbremmalulinumel sero- est propter delicta noslra, el resurrexerit proptcr
linitin ht principio. Quod Septuaginta, non in priv.ci- justificalionem nostram (Itom. 4.) : ut justificati gra-
pio, sed sicul a trincipiu, iranstiilerunl, ut faccrcnt C [j lis per graliam ipsius, per redeinlioneni, quae esl in
sensuin : quia offensionibus, quibus aninioruin tein- Christo Jcsu (liom. 2.), et a veieribns liberaremur
poruin opportunitas erat (|uasi perturbata, suhlatis, crroribus, et soli juslithe subderemur : oiniieiiique
:td niorein suum annns recurrat : ut pro ilivcsitale praeteiitam rcriini salularium peniiriam nova ferlili-
seininuin, vel teuipcstivis, vel serotinis ana h pluviis late pcllentes, et docirina implercinur, et copia,
irrigcntiir. Quaetaniam sane fertililalem creabuul, ut Evangelio pollieente : Qu<t'ri(eprimo reynum Dei, et
itliorrea lua superentur, et dolia. Potesl ergo hoc jusliliam ejus, ct hwc omnia apponeuittret adjicientur
quod dixit, tempeslivuin imhreiii et scrotinum in vobis (Maitlt. 6.). Sicque non conlundelur adquisitio-
principin, sic intelligi, ut signasse videalur ordinem nis popnlus in sempiternum, qui senteiiliae Kedeiu-
cominodoriiin, nec sit ulla in sensibus contrarielas, tons innililur : Ecce eyo vobi$cumsum omnibusdie-
quasi qtiomodo in principio dictus sit iinber, qui bus, usquead consummalionemseculi (lbid., 28.). Illo
eiiam seroliuus voralur : scd ut foecunditatem fru- ctgo duce iu sui medio commorante, fidcliumaguiiua
ciuum (duvia pra:cessura dicatur, sitque sensus : secura semper alacriaque coiisislunt: et (|uaecunqiie
Miltam piiiimni imbrein, ct poslca fruguui lanitia in cerlaminibus adversa toleraverint, ea ita sentient
siibsequetur. Qu;c ciiui cultores suos gaudiis viribus- piosperis succedenlibus antiquari, ut ad lxtmuin
que complcveril, ohliviones inopia: pra:«-ederilisin- taniuni comniendationem processisse videantur.
fundat.et aeruinnae ]iergat abolere vesligia : iia ut Vers. 28. _9. — El eril post hmc : effundamspiri-
non soliini penuriic niolestia coni|uicscal, sed etiam lum ineumsuper omnem carnem, et prophelabuntftlii
detrinienta , quse prseccsseraut, sup|ileaiitur. lloc esl veslri, el fitiwveslrw: Senes veslrisomniasomniabunt,
eniin quod dixit, Iieddam vobis annos, qttos comedit et juvenes vestrivisionesvidebunt. Sed et super servos
loeusta. Non ulique ul tuoinenta tcmporuin, sed ut D I meos el ancitltts , in diebus illis effundam $pirituin
foeciinditasreddcretur anuuruni. Notaiidumquoque, meutn. Ilujus loci ineminit in Actibus Apostolorum
quia lortiliidinem suani el iriagnam erttcatn Deus ap- beatus Petrus, diceus hanc propheiiain illo fuis^e
pellavii, el locusl nn : hau-.l ulique, quod cjusinodi lempore, tuni in ApostolosSpiritus sanctus desceu-
vermes ad cotctcrnani Dei polenliani aliqua latione dil, inipletam (Act. 2.). Aiiimadverlcndum proiude,
referantur, sed quod earuin m nisterio, atque popu- quia hoc soluni de contextu proplieticae orationis
ialu in allliclioneni rcoruni inuiius iinplcvcic ultionis. Apostolus,quod suo lempori congruebat, assuniseiit,
" DiscimusAucloris quo(|ue nostri teslimonin, ex- nos taeiti castigamus.
pungeiidum, qund heic addit Vulgaia editio adver- b Vitiosehactenns lectum est ptumis,pro quo plu-
hiiiin s/ci<(; quod neque Hieronymianicodiccs, ncque viis nos reslituimus.
Hebraicus textus agiioscunl. Constabit hoc magis cx c Addunt reliqui libri vescentes,quod et in Hehraeo
snbiicxa cxpositione, quae etiam unde illud lluxciil, verbum resonat. Mox pro vobisfecit mirabilia, Vul-
docel. Scpluaqinla, inquit, nnn in prineipio, sed sicut gata fecit mirabilia vobiscutn,minus recle Hierony-
a priucipio, lr«//s/u/<:i«ii(.Alia ex parte, qiiam inox iniana Editio nobiscum habet. Denique subsequeuti
Aucior idem nosier interserit sic voculain, ubi dici- versiculo duo verb? ;: ego, quaedeeranl solcnni li-
lur, ei sic implebuntur,etc, eorundein librurum auclo- brarioruni errore, sunt autem in reliquis libris onini-
litate hine videtur auiovenda. Leviora alia quaedara bus, ex eorum auctoritate sulfecinius.
 1041) IN JOEL COMMENTARIUS. 1050
idest, Effundam spiritummeum super omnemcarnem, A pter hoc ergo eis misericors Dominus pollicetur,
et prophetabttntftlii veslri, et fiiiw veslrw. Qnia enim quia tristibus in laeta mutatis, damna quoque penu-
linguarum sciemiam Apoptolifuer.int miraculo con- riae snppleantur. Sed quam seriem rerum et lempo-
s<-ci:ti,prnedictamhanc effusionemspiritus Ecclesiae rum fecerit, audiamus. Effundamspiritum meumtu-
doclor ostendit., ct propheliam appellavit Iinguarum per omnemcarnem, el prophetabuntfilii veslri, et filite
srientuim : quaeeisi non de fuuiris, sed de recenlibus ve$trw,senesvestrisomniasomniabunt,et juvenesveslri
Dominicaeincarnaiionis mysteriis disputaret, lamen visionesvidebunt.Sed et super servoset ancillasin die-
non nisi virtuie sancti Spiiiius contigisset. Nequa- bus illis effundamspiritum meum, et dabo prodigiain
quam vero solam meniionem donoriim fecissecon- cwlo$ur$um. Prophelico nempe ore instructa pro-
tenlus, subjungit etiatn illa quaead pompara lerroris missin. Nam postquamvitaepraesenlis commoda per-
aspicerent. cucurrit, spiritalia j inxit iusignia, quibus 496 ut>~
Vers. 50. 51. — Dabo prodigia in cwio,et in terra, que populus Dei prsecipuegloriabatur. Consequenler
sanguinem,el ignem,ei vaporemfumi. Sot convertelur ilaque polticetur, quia prscter isla, ut diximus, cor-
in lenebras, et Luna in sanguinem,untequam venial poralia bona, revelaiionum quoqtie sinf ornamenla
dies Dominimagnttset horribilis: et omnisqui invoca- capiuri, et spiritalium donoriini abundanliam conse-
veritnomen Donimi,satvuserit. Itaquc tolo continuatu qiianlur. Ergo quod ait, Effundam spiritummeumsu-
illo suadere festinal, qund ciiin 495 dies Doniini, per omnem citrnem, et tilrumque sexum, et variam
id cst, lempus ullimi judicii cum lantii sit potentia et signilicavitaeialem. Denique sequiiur, Propltetabunt
fragore ventnrum, ut trepidantibus perculsisqueside- filii veslri, el fiiimveslrm: et senesveslri somniasom-
rilms, macbina isia veltit comb-sta dissiliat, ac sola ,a niabunt, et juvenes veslri visionet videbunt. Diversis
fides sit qua: agmina pioruin, mundo collabente, tu- videhcet revelalionum speciebus, ea quacsunt ventu-
tetur : tlebere illos Ivangelio credere,si pervenire ra conspicient. Sed et super servos, et ancillas effun-
cupiant ad saluiem Qnia ergo non explitnandi pro- ctam spirilummeum, id est, ab his sauctitatis insigni-
phetae.sed prsedicandi E*angelii curam beatus Pe- bus sicut niilla aelas, ita nec condiiio, qiiaevilis pu-
trus susceperal, lant•>mex dictis ejus quantmn sibi latur; excludetur. Caeterumel in servns, si donorum
conducebat, arri|iuii : nec per hoc utique illam ex- talium inveniuntur capaces, sacra haac iuundatio
planaiionem, quam lacit contextus, prophelici ope- commeabit. Omnia beafi Ezechiaelempnrihus, quasi
ris abrogavit.Quod ideo breviler admoncnius, ul illo- primo dunlaxat gradu diciiiilur implenda. Quia enini
rum repudieiur " audacia, qui temere imperiteque ingruenlibus periculis in graves est coarctatus an-
contendtint, hoc soluin tempus a prophela indicatuni gustias, et contra spcm vicinaruiu gentium sola reli-
fuisse, de quo Petrus Apostolus disputavit : cura gione defensus, id >oleinpns ipsiim cum magno am-
operis, inquam, tota contextio primo populi Judaio- bitu, et sub pari schematc propheta describit, ad ex-
rum , deinceps vero noslra lempora quasi cumulum primeiid.nii iiiiniiiiin poteniiam Dei, cujus ope cx
doceat [Ant. doceaturj amplecii. Sicut ergo non offi- tanto dilnvio civitas poluisset emergere. Seciiiiduiu
cit significatui prophelico , ad Evangelii negocia qucni sensuiii, ordinata nimirum valis nostri cucurrit
transferendo, quod hisioriam Judaicam totum volu- oralio. Nam practer consolationeinreileuntium copia
uien exsequitur : ita eliam imo longe magis apud le- rum, eiiam dona Spiri us, id est, revelationum pro-
clorcm duntaxat eruditum , nunquam sinitur conse- misit insignia, quihus ille populus ad Denm speciali-
quenlia lidem negare, si qua praedicalioex Genlibus, ti-r pcrtinere proderetur: ei ide» deheret inter ad-
quoque credenlium (|tieat negociis applicari. (! versa conlidere, qiiandoquidem non possit viliter dis
Videamus ergo, queraadmodum tenor quasi histo- perire, qui carus Deo perque etiam pretiosus existe-
ricae explanationis incedat. Sub beato nempe Eze- ret. liiso aiitem de quo loquimur altcstante proplieta,
chia sanctum Johelem prophetassecolligimus : ctijus colligimus etiam somniis aliquid quasi minor.bus et
regis aelate, et gravia inslilere certamina, el ingen- faniiiaribiis oraculis, quod ad coiisolaiidum valeret,
tia iniracula. lnter cateras auteni clades, quibus et fuisse inonslralum. Cujus loci sane occasione, dislin*
decemTribus usque ad translationem leguntur aflli- gucndum videtur qtiod iu Deuleronomio (Cap. 18.)
clae,noniiulla: civitates,de Judaequoque et Benjainin Icgimus, id est, ue somniis credcremus. Quomodo
sonibtis, cnrruerunt: morbo quoque Judaeos,et pe- enim iiiinc somnia ad sancli Spiritus dona referun-
nuria laborasse deprehendimus. Denique, cum Ra- tur, si illic eis pcuiius lides abrogala crederelur ?
psaces alloqueretur obsessos, et denunciaret interi- Unde apparet, cura ulraque sit pari auctorilaie scn-
tum, nisi regi Assyrio se protinus dedissent, mala tentia, discrimen rationis adhibeiidum, ac si personaj
quoque eis famis ac silis tolerauda proniittit. El pro- somnianiis caussa congrueiil: ut sicul illa revercnda
* Haud scio, num magnus Hieronymus Rufino ab Luna in sanguinem: in lerra, qaia tnm vehemenliel i/i-
ipso, quum summaeinvicem essent inimicitiae, ini- solilo molu lerra contremuit, ul monumenla aperta, et
quius liaberi potuit, alque acrius reprehcndi. Ipse saxa disrupta sinl. Et posl aliquanla, Sol quoqtte csl
enimvero est, quem Noster, ut saepe alias suggiUai, versusin teueiras, quando pendenlem Dominumsuum
ila nunc audacise lemeritalis alque imperitiaeaccu- r» viderenon ausus est; et Luua in sanguinetn,quod uut
sat: siquidem ipse idem est, qui lolam Propheticam jiixla Itistoriumfac.lum esse credamus, et ab Evange-
senlentiam ad reparataeper Christum saluiis tempora lislis silentioprmlcrmissum,neqtteenim omnia quw (e-
et referl, et refcrendam plurihus conlendit. Quum cil Jems, scnpta referunlur, elc, «i<(certe, elc. Dies
igitur, inquil, Pelrus itlo tempore, quo passu$e$lDo- aulem Domini mugnusel horribilis, aul Resurreclionis
niitius,propheliamJoelimpletamessememoret,hoclan- esse credendusesl, ttut cerle mullu post tempora dies
tum quwrimu$,quomodoei tuperiora et media, et quw Judicii. Sed quia sequilur, Et ei it, omiiis qui invoca-
tequuntur usque ad finemvoluminissibi valeant cohw- veritnomeii Domini, salvus crii, mouis de Resurre-
rere, elc. Relatis deinde singulis per ordinein locis, ctionisdie intelligendumesl. Dcnique, Verbutnquoque
a principiousquead eumubi scriptum est, Mttgnusdies effusionisostendit muneris largitatem,quod nequaquam
Dominiet terribtlis,elc, atque exinde usquead hunc, i» paucos Prophelas (ut olim fiebal in veteri Testa-
Effundamde spiritu meo super omnemcamem, etc, menlo), sed in omnes credentes, in nomine Sulvaloris,
videriail sibimet proposilumtexlumservassesermonis. Spiritus sancti dona descenderinl,etc. Senes quoque
Quaesequuntur, tametsi, quod minime ipse difliletur, viderunl somna, quttndo Paulus jam senex au-
paulo dilliciliora, coaplat lamen, oslendilque ex ipso divitvirum Macedonem,etc llauc nos pauca Leetori
Judseorum sensu, quw promissasunt, in Chrisioesse ob oculos pniimiis, uiqua injuria ab Auclore noslro
complenda: in hoc, iuquiens, tantummododiscrepan- conluineliose excipiantur, judicet. De ipsiusmet per-
tes, quod illi futura contendunt, nosjam fttcia convin- sona ex hujus quoque occasioue loci, pluribus in
cimut. Adeo etportenta illacieli terraeque co refert. Prsefatiouedisscrirnus
In Cwlo,inqult, quia Sol ett terim in lenebras, el
10M RUFINO PRESBYTERO ASGRIPTUS 1052
de meritls, ita ista sit de suis aestimata ponderibus : A i populos suos libertati, sicut edendos inundo liuic fi-
intelligamus adminiculumaliquod per somnia conti- lios mater imbecilla [imbecillis]concepetat, imo quae
gisse. Si vero nihil adsit testimonii, quod vel tem- pariendi viribus destituta, indubitatuni fceiui niina-
pus, vel persona mereatur, imagines soraniorura le- relur exilium, apparuit subito tam gloriosa defensio,
gali esse auctoritate tcmnendas. ul praeter eam niisquam csset cerla salvatio. Eterit:
497 Sed Qux Jam a'' e0 'ate a(Ijectadiximus, au- omnis qui invocaverilnomen Domini, salvus erit. Quia
diamus. Dabo, inquit, prodigia in cwlo et in teira, in monte Syon et in Jerusatem erit salvalio,skut dicit
tanguinem, et ignem, ei vaperem fumi. Sol converie- Dominus,el in residuis quos Dominusvocaverit. Haec
tur in tenebras, tt Luna in sanguinem, antequam ve- autem universa, qua: cum summa propugnatoris Dei
niat dies Dominimagnus el horribilis ; el omnis qui in- noslri lauile perfecta sunt, tempore Incarnationis Do-
vocaveritnomen Domini, salvut erit. Consueludo pro- minicaecumulatius indonis spiriialibus docentur im-
phetica est, ut quoliens annunciatur Deus vcl ad pro- plela : ita ut ipsa quae patrum temporibus pr;cces-
pugnandum, vel ad ulciscendum cum indignatione sere miracula, non solum historicam, sed etiam pro-
consurgens, mutala polorum facies, et eleinenta ipsa pheticam vim habuisse viilealur: quippe ad eorum
trepidantia describanlur. Quale est illud apud beaium signilicationsm valentia, qua: longe post redderen-
David, qui occursum et babilum aetherei propugna- tur. Sic enini tempore DominicaePassionis, cum
toris effugiens, Ascendens,inquit, fumus in ara ejus, acerbissimam mortem viia: auctor intraret, diem me-
el ignis a facie ejus exaretescet,carbonessnccensisunt dium nox improvisa subduxit. A sexla, inquit, hora
ab eo, inclinavit cwlos, et descendil, el reliqua. Se- lenebrwfactwsuntusque adhorumnonam(Mallh.Vi.):
cundum hunc ergo modum, ut diximus, ex legis -. g
B
B
ut quod splendoris ingeniti decus alro sydus ore de-
more venienlem, ctiam nunc propbela sub tempus posuit, ad oflicium vidcretur vel lugenlis respicere,
animadversionis ccelitus inferenilae,elemenla ignibus vel limeniis: quia nollent contumeliam crealoris,
pervadenda, sidera velfumoveslienda, velns:inguine, vel Judaeorumfacinus inliieri, antequam dies Domi-
natura prxmittit. Non quod ita htec ut dicuntur ni niagnns et horribilis adveniret: videlicet, ante-
elTectasint, sed vel quod ejusmodi apparatus caelo- qnam gloria resurrectionis emicaret : vel certe dies
rum praesuliconveniret, vel ita facilemeffeitum ejus ille quein Dominus noster in Evangelio, quasi sub
sententia duceref, quasi eam conslernatus orbis, et gemina narralione digesserit. Nam cum ultimi tem-
cursitaniia elementa perducerent: <|iiodlanta pos- poris signa conlraderet, prius Jerosolymorum descri-
trcmo reorum animos occuparet anxietas, ac si |io- psit exitium, et quibus calamitatibus Judaeorumre-
torum machinasolveretur.atque Lunasanguinescerel, gio compleretur. Sicut crgo illic eversioni Jerosoly-
terra ciliciesceret, aslra nigrcscerent. Quod ergo me- morum finem orbis adjunxit, ila etiam omnis isla
luendiim animis accidebat, sic narratur, quasi ipsis apud prophetam elementorum aslrorumque concus-
eveniretelemenlis:uliimasiquideniillacrediluretuiia sio, plene sub mundi (ine peragetur : Quando, ut ait
convulsio, sub ipso videlicet line mundi, vel terris, Reatus Petrus, cwli urdenlesmagnoimpelutransibunt:
vel sideribus inferenda. lllo autera prophetae(de quo el elementaignittm ardoribus decoquentur(2. Pelr. 7>.
disserimus) in lempore, non caelo ac lerris (ut supra 10.). Tunc [Ant. Nunc] enim lides sola proteget suos,
dixi) cjusmodi perturbatio, sed solis reoruin mentibus et qui invocaveril nomen Domini, satvus erit. Qttia ht
incidisse [Ant. insidisse) est. Cujus quoniain speciem monte Syon, el in Jerusalem eril salvutio, skttt dixil
modumque deprehendimus , narralionis quoque se- Dominus ; el in residuis, quos Dominusvocaverit.Je-
riem investigemus. C rusalem, inquii, caeleslis, quae est maler pioruni,
Pronunciat eigo illa omnia, quae beaii Ezechiae municipatui adscribenlur omnes qui ad gaudia ;ticr •
temporibus leguntur implela. Quia enini deceni jam na migrabunt: qui lamen omnes residui nominantur,
tribubus ad Medorum arva translatis, in Judae (iues quia multi sunt vocati, pauci aulem clecti (Matlh.
Assyrius irrupit excrcitus: et cuin Sennacherib urbes 13.). Sed videamus etreliqua.
alias obsideret, ad Jerusalem Rapsacem quemdara
cum magna copiaruin parte direxit, qui ad dedilio- CAPUT III.
ncm populos (ul supra dicere cceperamus) llcbraico Vers. 1.-5. — Quia ecce in diebusillis et in tempore
sennone, cujus crat perilus, illiceret: cceperunt im- illo, cum converterocaplivilatem Judm et Jerusulem ;
pendio hi qui muris praeeranl poslulare, ul Syro ser- congregaboomnes Gentes, et adducam [Al. detlucam\
mone , et non Hebiaico loqueretur. Tunc Rapsaces eas in vallem Josaphat :el discepiabocum ei$ibi sttper
pondus raaximi terroris adjecil, asserens se clades populo meo, el hairedilale mea Isruel, qttos dispjrse-
inaximamque perniciem, non paucis sieininaiibus, runl in nalionibus, el lerram diviseruntmeam. Et s«-
caeterumunivers;e genti, nisi impeiiuni reciperet, per populum meutn miserunt sorlem, el posuerunlpue-
allulisse. Quibus minis adeo et beatus Ezechias, el rum in prostibulum, cl puellam vendideruntpro vino
reliqu ;e stint ipsius populi comminutae,ut ad Isaiam ul biberenl.Terminato illius, quae in longum proces-
prophetam loto lachiyniarum anibitu vcrlerentur, serat[A/K. praeces6eral],significationisexcursu,499
dicenles: Veneruntfxliiutque ad parlum, el virlus non rcverlilur ad lempora , de quibus vaiicinium liierat
est pariendi, id est, in eam se coarclalionem spirilus cxorsus, el iinmoralur eisqua: propediem cerniliin-
b
pervenisse, quam tempore parlus cdeudi usu lilii, "E plenda : ut vcl eoruni attestalione coiilirmel ctiam
si virlus non essct in pariente, sentirenl. Sub illo illorum fideni, quoelonge post veiilura promisit: vel
ergo xslu ininiiiientisdiscriminis Ezechia Judaeisque ut ostendat se non deposuisse siudium consulendi,
posiiis, et Sol nimirinii videhalur in lenehras, et in ]ter hoc quod impetuni vaticinantis asstiniserii; ac
s.nguiiiem Luna converti, anteqiiani venirct dies si dicerct: Si illa quae olini ventura sunt temporis sui
Doinini ttiaguus el liorribilis, qui illam videlicetmo- rationihus inviientur, nunc vero quod instat et im-
lem atrocis exitii transferret a po|iulo Judieorum, et niinet, exscquamur. Nempejam decem Trihus, As-
ad Assyrios subila virtutc converleret. Horribilem syriotransferente.migrarunt, Judaeinsorieiniiifeslus
498 proinde diem Domini et magnuiii vocavil, non pupulatur exercitus, nec spes ulla virium, quibiis
quod tristis esset (idelibus, sed quodoperismajestate obsistamus, remansit. Deiiiincioergo quod nunc po-
reverendus. lissimum propugnator occurrat, et captivitatem po-
Denique seqtntur : f Vcrs. 3-.] Et eril: omnis qui puli sui, Judaescilicet, quaejam videhatnr inhiare,
invocaveritnomenDomini, salvuserit. Quia iu monle depellat, ac post desperationcm salulisejus, ultionis
Syon, et in Jeriisalem eril salvalio. ln illo inquain gloriam quaelolo c.elehretur orbe, contrihuat. Cuiu
iuonte, in quo miniinum defensionis fere paulo ante enim atl obsidionem Jerosolymitarutn Assyria mulli-
viriuin poUicebaiurattritio: in illa,inquati),urbe,qua: ludo convencril, ita eos, inquit, laciaraus subjacere
a Magis placeret tanguinit; sensus nempe est, si- b Sed neque li«ic usu |)lacet; fortasso usque rascri-
dera \a sanguinis naiuram couvertenda. bendum esi, aut quid sitnik.
 1053 IN JOEL COMMENTARIUS. «054
vindiclae, ut non tam ad bellum concitati, quam ad ,A mensionibus possederunt. Nunquia ergo rebelli spi-
tribunal videantur exhibili. Cum ergo coapero disce- rilu illud, ait, lempus paratis ulcisci? el quasi in~
ptationem movere in vallem Josapbat, remunerabo venta opportunitate, occupatos fines recuperare con-
Assyriis diversisque hostibus, quod merentur, ut et tendiiis? Sed si ejusmodi vos meditatio concitavit
proceres absumat immissa pernicies, et malis capti- ct imbecillitatem, et profanitatem vestram irruens
vitatis gens relicla subjaceat: atque populi mei fi- vindicta convincet. Non solum cnim nihil valebilis
lios qui in servitulem, aut lurpitudinem vendideruni, de antiquis mulare decretis, sed suh ipsorum pote-
ipsi quoque patiantur arbitria nundinantium : sen- state sistetis, quos oppressiim ire vesiris conspira-
tianlque quales sint anteactaefructus audacise,qui ob tionibus ;cstimalis. Per species aulem varias raala
hoc, quod mea nuper arva pervaserint, patiunlur captivitatis enumerat, quse pro nocenlium nimiriini
agrorum suorum acerbissimosdivisores. -rbitriis inferuntur. Atquc ideo, cum dixisset, quia
Vers. 4.-8. — Verum qnid vobis et mihi, Tyrns aurum et argenlum avidilate praedautiumsustulis-
el Sidon, el omnisterminus Palmslinorum? Nunquid sent, addidit, et desiderabiliamea, et pulcherrima in-
ultionemvos * redditis mihi, et ulcisciminivos conlra tutislisin delubra veslra, ut vel reliquam videliccl su-
me? Citovelociter reddam vicissitudinemvobit super pellectilem, vel monilia diversa signare. Cum his
caput vestrum. Argenlumenim meum et aurum lutis- eliain domorum ornainentis etiam pignora misero-
tis : et desiderabilia mea et pulcherrima inlulistis in rum venumdedislis: quod qualem orbalis pareuti-
delubraveslra. Et ftliosJudw, et filios Jerusalemven- bus creet dolorem, illatu [Ant. iilalura] vicissitudinis
didistis fitiis Grmcorum,ut longe (aceretis eos de fini- sentietis. Eo quippe, cnjus judicia convulsum ire
bus suis. Ecce ego suscitaboeos de loco, in quo vendi- 'D lentaiis, vindicante, tempus adveniel, ut non solutn
dislis eos : et convertamr.(ri.ution.m vesiramin caput gaudia Judaei liberationis adquirant, sed eliam vin-
veslrum. Et vendam filios veslros,et filias veslras in dictae voluptale pascantur, denique venura vestros
manibus filiorum Juda, et venundabunt eos Sabwis, filios non vicinis gentibus (a quibus sperent rccur-
genti longinquoe,quia Dominusloquutttsest. Vicino- sum), sed populis b Saba, quem Gentiles literae Me-
rum, quibus circtimdati erant Judaei, iniquitatem ct loen vocarunl. Quod tolum sane vel statim post As-
odium, vel levis saepe delegebat occasio. Nam 500 syrioruin exitum, vel post reversionemde captivitate
quoniam propriis viribus Judaeos oppugnare non Rabylonia, Machahaeorumtempotibus videtttr iiuplc-
poierant, majorum hostium jungebantur agminibus. tum. Notandum aulein, quia nun oinnia qu;e illissunt
Quod eorum facinus carmen accusans, Tabernacu- gesta temporibus, ad spiritalem intelligentiam, id
lum, inquit, Idumworum, et Ismaelitm,Moabet Ag- est, significationem Evangelici muneris probabiliter
gareni, Oebatet Ammon,etAmalech,el alieniqenwcum 501 c transferunlur, sicut alia quae paulo anle
habitantibusTyrum. EtenimAssurvenitcumillis: facli diximus de comuiotione siderum, de niagiiiiiidino
tunl in susceptionemfiliisLolh (Psat. 82.). Secunduin prodigiorum, de effusione donnrum : quaeet illis vi-
hunc ergo morem, conlerininscnationes ad everten- delicet lemporibus conligerunt, et sub Dominica
dam Syon cum Assyriis copias miscuissent, conve- passione, vcl ultimo ejus Judicio cumulatius im-
nit eos divini censura sermonis, et quasi caussam ab plela implendaquecreduntur. Haud ergo, inquam, eo
eis talis poscit injuriae. Deinceps vero conviclorum iiiodo cuncta, quae his propheta subtexuit, ad spiri-
et tacentium parti respondit, ne forte inemoriam talem iiiielligeuliam copulantur. Quos enim Tyrios,
prseteriti doloris assumserint: quando videlicet filii quosve Sidonios, vel reliquos Palaestiuorum termU
Israel egressi de /Egyplo, Jesu Nave duce, terram () nos ambientes, praetersiraplicem iiitclligeiiiiam su-
Repromissionisinlrarunt, et traditam sibi certis di- spicabiinur, ut eos (ideliuiu liberos vendidisse(iuga-
a Libri alii cuin Hebrseo, reddetit milii, et .i ulcis- nomine in Scripluris laudatur : illa, sive quse iu
eimini, etc. _Ethiopiaest, pcr Samtch scribitur NIO, haec vero
h PtoleraaeiArabia Sabseos collocat Mocorelasin- Arabiae N_U pcr Shin. Probe iilrainque distinguit
ter et Anchitas supra montein Climaca. Agalharchi- Psalm. 72. v. 1G. mii/ieivioffereut reges N3D1 tfSOJ,
des quoque Sabaoruni geniem nmnium maximain Shaba et Saba : quorum primum Graecusinterpres
vocat, r.«TxTJJV 'Ap«6tav,per Arabinm.Eustathius iu 'A/5«6<_v, ex eoque vulgatus Arabum vertit, alterum
Diouysiumeosdeui putat, quos hic Sabas, _«£«,-vo- Saba. Nimirum liic etiam, cujus caussa li.cc disse-
c.it, eosque proprie Arabiam Ei5«i(_ov«, Fmlicem, ruimus Joelis locus perS/ii/i scnbiliirD'N_,"_?, ut mi-
hahiiare tradit. Sed poslea ex eodem Dionysio, etin nime de .Ethiopicis, sed utique Arabibus Sabaeisin-
Perside inveniri eos, notat, eufovT«< §SxaXUepaixoi. telligas sermonem esse.
Pncterea in India, nxt'ivStzovifooeo!ZaSxtevpiaxovrat. c Persequitur Hieronymianam expositionem liujus
Dcnique in Thracia, «<r«vo. xai fQvofepaxtxov_«SK<. quoque Inci carpere, quam Sanctus quideni Pater
llis addo Hieronymumin eiindem hune Joelis locuni. primo ex llebruiorum ipsis iraditionibuse.pressit,
Sabaim, inquil, genstrans Indiam dicitur, de qua [uit qui prophelicam sententiam implelaiii nou diffilen-
et Regina Saba, qumvenit, etc. Licet quidam Sabwos lur tempore caplivitatis Judakw, quando vkti ipsi
Arabessuspicenlur.Jam ilaque inler varias Auctorum sunt a Romrtnis.Sed el valde congruas in eam rem
senlentias, neminem vides, qui cum Nostro faciat, et i . rationes ipso subnectit : quia, inquiens, post diem
Meroen interpretetur, sive ex illapeninsulaautinsula Domini magnum, et horribilem hwc fulura dicuntur,
yEUiiopix .uh yEgypto, Sabaeos acccrsat. Etenim qumApostotii/i ResurrectioneDominiinierpreiantur...
Meroe regio cura ejusdem nominis oppido, Nilumin- magisde Romanisesl inleltigendum,quod Vespasiunus
ter et AsUfboramfluviosjacel, quod Veleres ac rc- et Titus RommTemploPaciswdificato,vasa Templi, e
centiores Geographi tradunt. Accepisse autem Noster universa donaria in detubro iltiue consecrarunl. E
videtur, non ab Eibnicis, ut credi vult, Scriploribus, paulo post: Hoc illi (Judaei) referunt, ut ultionem
sed abs Josepho, qui lib. Vll. Antiquit. cap. 2. Ue- Sanguinit Christi et subversionemJerusalem, qumDei
ginam Sab.c, quae ad Salomonem venii, jEthiopia. judkio accidit conlra Tyrum et Sydonemper se ucci-
Ueginam fuisse arbitraius est, el superius, sive li- disseconfirinenl.Nosaulemjuxla ceeplamtropologiam,
bro II. cap. 5. urbemSabam regiam /Elhiopim vocat, Tyrum etSidonemel Palwstinos eosinterprelemur,qui
quamposteaCambysesMEROEN de tororis tum nomine Dei populum coanguslant,et tribulant, elc. Tuin,-/<e-
appellavit. Nec vero negarira, fuisse etiam in ^Ethio- reticus quoscunquedeceperit, el tua fecerit adorare si-
pia Sabam et Sabseos, sed propositum locum quod mutacra, jilios Juda el filiosJermatem vendilGracis,
speclat, ausiin Auctorem nostrutn erroris arguere, sive Gentitibut, el eos de Chritiianii Ethnicos facil, ut
itetnque illutn, Josephum inquam, a quo sibi fucuiii exlerminet de finibustuis, clc. lltcc sunl quaeNoster
(ieri passus esl. Ut eniin omiltam, /Elhiopiae Sabam pergil singula exagitare. Jurene, au injuria, peues
ininiiiie essethuris fertilitate celebrem, ut ea est Lectorem ei uditura judicium eslo.
uiaximc in Arabia Felice prope sinuni Arabicuoi,quo
1055 HUFINOPRESBYTERO ASCRIPTUS .0! C
mus? Qtios si tamen, quia • pellexerunt ad vitia, ve- A deslituii.elinipsosestdirecta sententiaultionis.vallis
nura eliain tradidisse fingamus [Ant. fingantiirj , haecconcisionis,sed Assyrise,nominabitur : ad quam
quomodo eis eandem vicissitudinem comminabitur, primo cum hostiles copiae convenissent, tanta in Je-
ut nos videlicet inercatoribus Sabaeiseorum dentio rosolymis conelusos anxielas et lormido pervasit, ut
filios conlradamus?Proindetenenda illa intelligentiae eis neque magna quicquam astra lucerent. Verum
regula, ut cum tenore simplici instituta currat ora- cum ulciscendioperam Omnipotenspropugnalor as-
tio'; per excessus iiiterduin vaiicinio congrnentes, ca sumeret, illse lenebrie quas angor anitiii creabat,
intersonetvt, qtiae futuris eliam possint convenire harliarorum et animis et oculis inciderunt : atque
inysteriis. Sed peracto rursus ollicio, ad propositum ad vindicandum Deus nosier tania inajeslate prosili-
siii temporis resdncatur; ac per conse([neiiliam,vel vit, ut no.i solum clamorem instar bellantiutn du-
comminationis, vel exhortalionis incedat. Unde et cum, sed rugitus quosdam videretur et freinilus edi-
beatus Joel, postquam impelu prophetandi exlremis disse. Quorum videlicel virtuiein el niagiiitudinem
eiiam seculis vcntura, sed breviter, indicavit, ad haud soluin corda bominuin, sed nec ipsa jio-sent
temporis sui ralionem revertitur : conterminisque elemenia proferre. Ait quippe : Dominusde Stjonru-
hostibus exitia commiiiatus, |iergit ea gaudia, qnae giet, et de lerusalem dabit vocemsttam; et movebttn-
jam apprnpiare
b con»pexeral, explicare, n>tet longe tur cwli ac terra. El Donvnus spes poptili sni, et for-
post venluris fidem faciani, quaepropediemdenun- titudo filioritmJerusatem. Fiet crgo, ut dixiuius, ista
ciat exliibeuda : eleos, quibus cimsolationemparat, conversio, ul tenebras, qnas neqiiaquam astris, sed
percipienda juciindiiaie perfundal. Pompain autem limentmm pecioribus insidenies Judaeorum primo
suhrogat, ut iuslitiieral, nuiiciandis. •D geus senserat, deinceps ita bosiium turba patiatur,
Vers. l'.-12. — Clamnte hoc in genlibus,sanctifi- ut videantur et astra niiirescere, et elemeita im-
cale bellum, suscilale robustos.c Aceedunt, uscendanl lare. Filiis ergo Israelis fortiiudo continget, 5031
otnnes viri beltatores.Conciditeuratra vestra in gla- e scientque docti r<rum periculis, quia Deus eoruiii
dios, et tigones veslros in lanceus. Infirmus dicat, doiniiius sit nniversaeterrae, qui tainen in manie
Qttia fortis ego sum. Erumpile, el veniteomnesgentes Syon ob niniiam clcmeutiaui dignelur habilare.
de circuilu, et congregamini: tbi oaumbere faciel Ho- Vers. 17. 18. — El erit Jerusulemsancta, et aieni
minus robuslos luos. Et consitrgnnt,ei ascendaut ge.n- non transibuni per eam amplius. Et erit in die illa,
ies in valle Josnptial. Quanla belli cupiditate ad ever- sliltabunt monlesdulcedtttem,el collesfluenl lacte, el
sionein Juda: consceiiderenl, imagine exhortalionis per omnesrivos Juda ibunt aquw. Facies, iuquii, to-
hujus, vim judicii coniinentis, expresMt. Umnis, in- lius regionis de tristibus in lacla miilabitur. Et qno-
quit, cultor agrorum anna corripuit, in gladios fal- niam peculiare nosir»! gentis insigne est, ut saucta
ces, et vomeres in pila mutaruot. Nonnulli cliam vel dicatur, nou solum Templum, sed etiam loia tirbis
irabecillitate corporis, vel pra-judicio seneetutis ne- maeniaita reverenda faciet admiratio prosperorutii ,
gociis bellicis abnuenies, tainen sponie ad praeliacu- ut nemo eam profanus adire posse credatur. Diilcoui
currerunt : prse mulliludine v;delicet copiarum, quas autera libertatem laola consequetur uberlas, ul non
lani Assyrius belli prineeps, 502 quatn reliqui mi- solura de alveariis [At. alvariis] autarboribus, scd de
nuti et contermini hostcs irahebaui, indubitaia se ipsis montibus videantur inella delluere, atque in
polituros victoria snspicanles : quidsane propugna- iontanoruiu rivorum graliam torreutes quique muia-
toris nostri profiindum consilium noscitis. Nam ri, ul conlimie videliccl fluenliumcopiam non dcpo-
cum ad vallem Josaphat, id est, ad obsidionem Je- IC oaiit. Ilanc aulem, iuquit, novam venarum fieliciii-
rosolyinorum supcrlio, inquit, ac truci spiritu oninis tein, de illofonte, qul de domus Dei erumpit f ady-
vestra conveneril multiiudo, lunc in vos capiet ver- lis, consequeniur. Quaeonniia utique vel pro ciagge-
suram justa pernicies. Et quouiam sic in nie contu- ratione dicuntur, vcl quod populi, recuperaia salute
melias direxislis, sicut solehalis iu obvios lelaiacu- gaudcnles, ejnsmoili paliantur aileclus : ut sicul su-
lari: inde trepidahilis, id esi, seulielisexiiiuin, undc pra Iristibus, et in ulliino discriiuine conslilulis ob-
iieutiqiiamsiispieari omnino poteratis. Id est, null.c scurari astra et eleuienia tremere videbantur; ita
acies laborahunt adversum vos si^na proferre, nec rursus giiudii cliusionc, lcmulcntis lac videalur ina-
aliquis claiuor pugiianiiiiiii pcisonabit : e.ct.iuin uare de rupihus, niella de iiiontibiis, torrentes cu-
oinnes una nocic, lerienle Angelo, corruetis : et niulari fontibus, variisque flijnbiisnon soluni prala ,
quasi uiagni cerlamiiiis iucapaces, cum quodain de- sed eiiam sa\a vernare : fonle.raqnoijue egrcssum
spcctu atque deiisti, noeltirna atque joeund.i aniea iri de domo Dei, qui lorrenlemspinurum rige., idest,
quies aelerno deceptos tradct siqiori. loca quaeci-ani veprihus occupala, faciat opponuna
Vers. 15.-10.— Populi, populi invalle concisionis: cultuns, per id quod couliiiuo rigalionis louienta
qtiia jttxlit est dies Dumini in vutle concitionis.Sol et sin pediiel. Capitja;n iste contexlus, qu >Jerusaleui
Lnna obtenebralisunl, et sletlwrelraxerunt splendorem lceliciias pridicatur, etiain Ecclesne sacrameii a,
tuum. El Dominus de Syon rtttjiet, et de Jerusuiem quae et iinptignalionem adversaric polc.-laiis, ct
dubil vocemsuum. El movebunlurcmliet lerra, el Do- Judacorum pariter Gentiliunique peipessa est, sej
ininus spes populi sui, et [orlitudo fitiorum Isruet. cuiiclis eis ad niliitum, aqoseinsiar, diiabeutibus mi-
Kite, inqnit, Josaphal vallis concisionis locus voca- n labili more convaiuit, ct ad liues orbis tcrra: vinea
liii- : sicut cniin opinabaiiliir boslcs, istic erat Ju- dilalala processit,oppressaque idoloruiu pralanitaie ,
das.iruinfuturacoucisio.Verum quia eos spes profana convaluil, atque in quodam solio percepue doinin.i-
a Pro pellexerunt, videtur vetus Editor maluisse d Aut nescids, aut quid simile rescribcndura vide-
pepulerunl, quod nihil esl. Omnino autein quod mox lur.e
erat librariorum vilium, ex quo omnis sensusdepe- Adludit subsequentis versiculi 17. priorein par-
riebat, non iniellexit : lectum quippe hactenus cst, tem : Et scietis, quia ego DominusDeus vester, //«.'i-
venameliam tradiditse pro venum, etc. quod nos re- (aus in Sion monle sancto meo. Ex quo eliaiu loco
stituimus. Auclor ad propositum versiculum respi- discere est, quam diversa oliui ab ea, qua: nutic ob--
CJt, Et filios Judm, et filios Jerusalemvendidistisfitiis tinet, essel versuum partitio.
f Correxinius ita nos, qui de dotnusDei erumpit
Cracorum, etc.
bAniea ventislegebatur: quod ne typographi men- adytis, consequentur; id est, populi, sive gens nici,
duni pules.vetusEditorltalico, ut vocant, characiere qu;c mido laudaia est, obtiiiebunt. Antea vitiose, et
dislinxerat, et pro sacri conlextus verbo acceperat. nullo sensu, de doiuo Dei erumpit, adttis consequen-
« Heic verbum Accedanl, quod subsequenlis simi- tur. Adludit Auctor propositi versiouli 18. allcrain
liludinc exciderat: tum illud vestra, post aratra : de- quam tacet partem, et fonsde domo Domini egredie-
nique Dominus, post faciet,quaeet in llebnco, et in tur, et irrigabit torrentemspinarum.
iibris plerisque oinnibus liahentur, euHeciimisi
 1057 IN AMOSCOMMENTARIUS. 10S8
tionis augusta dignilate consedit: quantumque ad A. sitiebat uilcnus, sed fluinina de ventrc illius
inslitutionis ejus regulas aspicit, ila prseceptorum lluebant aquae viventis (Joan. 14.). Per hacc itaque
sanctitate vallata est, ut nemo valeat per eam alie- donorum increnieiita conspicuis ad ciimuluni fcelici-
nus, id est, profanus criminosusque transire. Quid- tatis, vindictse dnlcedinein pollicclur.
ni! cura pro ea se Christtis tradideril, ut exhiberet Vers. 19. — Aigyptus, inqui!, in desolaiione eril,
sibi ecclesiam non habeulem maculam aul rttgam Idummain deserlum perditionis, pro co quod inique
(Ephes. 5.), sed quae sancta ei immaculala consiste- egerint in filios Juda. Et effunderuntsanguineminno-
rel. Haec ergo virgo aelerniregisdicala consorlio, si- centemin terra sua. Conclusii ad tcmpoiis sui vati-
cul in prxsenli ab improhis qiiibusque virtulum in- cinium prophei» sermonem. Et sicut supra Tyriis ac
stilutioiie, ita in (ntiiro seculo, praemioruni quoque Sydoniis denunciavit vicissiiiidineni calamitatis : ila
504 lcelieitatr (liiiiiniur, ui neiuo in eis tabemacu- nunc -Egyptiis, ei Iduniicis ob eadem scelcra com-
lis conquiescal, nisi qui ingredilur sine macula (Psal. minatur. Quod quidem nos ad Kcclesise oegotium ea
14), operaiurque justitiaiii.Ciiiergomiiiiicipaius illius poterimus ratione transferre, si Idumacos et ^Egyp-
fcelicitale [F. febcit s] aeterna contigcrit, ita inebria- lios, crudeles ac tetiebrosos aninios nominemus.
bitur uiiertale domus Dei (Psnl. 5o.), ut voluptatis Vers. 20. 21.—El Judwainwlernum « wdificabilur,
sanctaiquodam lorrente potetur, senliatque, dolorera elJerusalemin genernlioneelgeneraiioiiem.Elmundabo
aui mcerorem pariter aiiiugis-e. Qua: beatitudo sieut sangutnem eotuin, quemnon mundaveram,et Dominns
plena resurrectionis tempure conferelur, ita et in hac commorabiiurin Sion. Assyriis, inquii, aliisq .e po-
vita parleui ejus niaxiiiiam sibi Aposloii eorumque pulis, qui cuni eis arma sociaverani, uiirabili ullione
discipuli vendicarnnt. A perseculoribus siquidem .-R B deletis, incolaeSyon in omnibus spehus el actibus au-
verberati, laHahantur, quia meruissent pro nomine gcbuntur, curamque religionis assuuienl ineque fient
Christi contumeliam pati (Ac(. 5.). De his ergo cel- proteetore, conspicui. Quod sicutex parte suh Eze-
sis nioniibus doctrinarum salutarium videmus mella chia lcgimus effectuin, ita etiam cumulaiius suh Dei
fluxisse. Teste enim propheta, dulcia sunt piorum el hominummediatore praedicamusimpletum. Mor-
faucihus eloquia Dei, super suavitalein mellis ac fa- tuus est siquidem propler delicta nostra, resurrexit
vi (Psal. i8.). De Apostoloruni, inquam, pectoribus propter justilicationem noslram (Rom. 4.), ntjusti-
vivilicantiamundo lluenta iianabaiil, et ex dumelis , licati ex lide pacem habeamus ad Doiiiinum: qui
in quae[Anl. qua] inciderant, picta floribus ingravata cominorari se in media Syon orbe promisit dicendo,
frugibus arva reddehani. Quidni ? cum abundantiam Ecce ego vobiscumsum omnibus diebus nsque ad con-
de illo fonle pcrcipereni, ex quo qui bibisset, non summationemsecuti (Malth. 28.).
n Antiquarii videtur errore scriptum mdificabilur, nam et Hebraeus a_?n. et Hieronymiaui libri omnes
habitabitur,praeferunl.

COMMENTARIUS

IN AMOS PROPHETAM.

505 Explanat one sancli Joelis, prout captus no- C Joelis, tum siquidem cuin maxime in decem Tribu-
stcr, adjuvaiite Deo, prntulit, absolnta, ipsa niiincris bns, qua: 508 Israel a)ipellantur, servabat iuipie-
serie vocamrtr ad teriitun prophetam, qui dicitur tas, et omnino quasi discernendi [Ant. discerucn-
Amos, virum noiimimis gi-nerishumilitale, quam v;r- dis] luminibiis elfossis, (encbras, quibns se indue-
lutis eniiiicntia glorianlem. Nullis quippe pareuttim rat, populus diligebat, ita nt nec salutaiibus moni-
fultus insignibus, solis nieritis nt in prophetaruin nu- lis, nec severis verberibus quicquam omnino respi-
uiero locaretur, obtinuit: prophetarum, inquam, qui cerel, sed impietati iinpudentiam copulantes, ut
non solum niagislerimn Synagogae,sed etiam funda- culpas suas paritcr et miserias viderentur amplecti.
iiientiim Ecclesiaepraesliterunt, tesfe magistro Gen- Quia ergo Dominusnosier muneri se ultionis accin-
tium, qui sedilicariEcclesiam super doctrinam apo- - gens, idipsum variis praenunciabat modis, quippe
stolorum proplietariimque (Eplfs. 2.), comniendat. cum emendandi potius, quam puiiiendi coimnoveret
Ergo ad illum ccetuinsiderea luce radiantem, elsi intenlio, praenunciatquae se noverit illaturum. Ante
iiullo adjutu clariorum natalium, nioruni tamen, ut duos, inquit, annos quam prodigiali motu lerra qua-
diximns, ac totius vitae sanctaeprofectus est; ahunde teretur, quod factum esse, licet Regum non prodat
ipso, etiam si nihil sernione docuisset, probatorus hisloria, tamen nos ipso propheta sumus auctore
excniplo, quia ad capescendain veram fceliciiaiisglo- contenti : nec dubitamtis indicem venlurae calamita-
riam, pielas nientis devuiioque suflicerl, quando- lis terrariun commolionem [iraeisse. Ergo per inter-
»
qtiidem iinpediinentuni ei nec paupenas possit nec posita temporum spacia, quaevindiclam serius dif-
ohscuriias comparare. Et quia quantum raeruit co- ferebant, ut de emendatione cogitet, populus admo-
gnovimus, quid docuerit audiamus. ,p. netur, el fit pompa terroris, ne molem ipsam terro-
ris incipiant experiri. Quaesane dispeusatio cum ni-
CAPUT PRIMUM. hil apud illos promovet, non solum securitaie, sed
exeusatione privanlur. Concionatoris autem ipsius,
Vers.1.—VerbaAmos,qui (uit in pastoratibusThecue qui revclationum magnitudine sublimetur, animad-
[k\. Thecue]: qum vidit super Israel m dicbus Ozim vertenda mediocritas est : quia istara qua inclarnit
regis Juda, elindiebusJeroboam fi/ii Joas regis Israel, dignitatem, solorutn ctim esset morum , non cliam
anie duos annoslerrm motus, et dixit. Aniinadverten- nalalium, sicut alii, suffragio consecutus (qtioruin
dum primo, quod eadem sunt hujus tempora, quae videlicet majores in titulis collocanlur ) tamen vilera
eliam prsccedenliumprophetarum, Oseaevidelicel et qua exercitus erat, non cclavit industriam : scd in
* Antea serio legebatnr, pro quo serius
rescripsimus.
10J59 RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS 1080
riiecue alendis pecoribus semper se institisse, si- A iV Vers. 5.-5. — Super tribus sceleribus Damasci, el
gnavit. Thecue autem viculus" esse dicitur, in quo super quatuor non convettameum, eo quod triturave-
pastorum hahitet mullitudo, septimo a fJethleem runt in plaustris ferreis Galaad. Et mitlam ignem in
urbe miliario separatus, post quem vasta jsm usque 508 Domum Azahel, el devorabil domos Benadab.
ad Occanum soliiudo porrigitur. Ergo inler pastores El conteram vectemDamasci, et disperdam habitalo-
loca inculta, sed peeori opportuna 507 seclantes, rem de campis [Al. campo]idoli, et tenentemsceplrum
idco se edncatiim esse commendat, ne occasione de domo voluptatis e el luxuriw, et transferetur popu-
novi muneris videalur clalus, et de se aliquid aesti- lus Syrim Cyrenem, dicit Dominus. Scimus, ait Apo-
mare sublatius. Quod proposilum seriae parcitatis in slolus, quia omnia quw lex toquitur, his qui in lege
proccssu quoque operis explicavit, dicens : Nou sunt, loquitur (Rom. 3. 19.). Cum ergo et propbetis
eram propheia, nec filius prophelw,sed pastor eram ex esset propositum, scelera populi sub lege degentis
rubis poma decerpent : et tulit me Dominus, et misit arguere, et beatus Amos decem praecipue Tribubns
ad prophetundum. H;cc aiitem modesliae virlus est, quae Israel appellantur, insisteret: dispensaloria la-
quam ct gcntiuni Docior osiendil, cum dicil : Reve- men ac multiplicis ratione consilii Deus noster alia-
lationum magnitudine ne extollerer, datut est mihi rum quoque genlium intulit mentionem, qtias aequi
slimiiluscarnit mem, angelus Sathanm, qui me colii- judicii ratione dispungat; sicut et Judaeorura popu-
phizet. Propler quod ter Dominumrogavi, ul discede- lum, ex eo sibi plurimum contra vitae meriia, quod
ret a me, et dixit mihi : Sufficit tibi gratia mea; nam discreti ab reliquis agerent, arroganiem. Cum enim
virtus in infirmilate perpcilur (2. Cor. 12.). Paluit audiunt etiam vicinas geutes ad examen haud se-
ergo prophetalibus oculis illam terrarum commotio- IB gnius, quam suas Tribus vocari, intelligant profecto,
nem, ad significandam imperii convulsionem, va- et oinnium nationum unum esse conditorem Domi-
b
lere; ct hunc esse rugilum Dominiirasccnlis ap- num. In eo ergo ipso quod Israelitarum dolor de
pellat. vicinis gentibus vindicatur, superbia eortim una de-
Vers. 2. — Et de Jerusalem, inquit, dabit voccm primitur, ut sentiant demum, quod non sit tantum
tuam. Ilanc nimirum vocem, quae irse ejus congrua, Judaiorum Deus, sed etiam Genttura: quandoquidem
non naiiinr. <=infremuisse. Ergo acternum judicem nullius populi studia debitis vel consolatiotiis, vel
tremor orbis eloquitur, ctijus lanla vclieiueniia fuit, ultiouis preciis exuantur. Ad postremum ostendit,
ut statiin viror grainiiiuin disperirei, et non solum qiiam sit ad parcendum promtior, qui ad irascendum
honiinibus, sed ctiam gregibus suhducerentur ali- ciiin lanta dilficultate consurgat, ut nunquam eura
nicnla : d speciosa siqttidcm paslorum Ix-ta pascua una culpa alterave couimoveat, nisi aliquaetres qua-
nominavit, ct exsiccatum Carmcli verticcm ad ean- tuorve convencrint. Qui taincn nttmerus pro infinita
dem voluit signiflcationein valere. Siqnideni paslo- quantitate docetur assumlus : non ut vere quatuor
rcs soleant oeslivas praccipue in verlicibus collium crimina, sed multa signaret. Idein autem se igno-
qiucrere pastiones : quse oinnia illo terrarum con- scendi quo(|ue sludium, et jam circa alias gentcs
cussu arefacienda denuneians , opinione quoque na- babcre consignat, quando commoiionem stiam per
ttirali videlur ali(|iiid conligissc. Pleiique enim, qui simiiitudinem aliense iniquitaiis excusat. Super tri-
eorum curiosi in ejusniodinegotiis exstitcrint, opinan- bus, inquit, sceleribusDamasci, el super qualuor non
tur probarc caussas lerrarum moiihus siccitatem, convertameum, eo quod triluraverunl in plauslris fer-
idque cxeniplis prohare et disputationihus persuadere reisGalaad. Egit, inquit, soiio meo coseterna justi-
coiiaiiiur. Quas ininc tainen vohis replicaie non est (Q cia, ul niunus demum judicantis assumcrem, et hor-
necesse, scd illud breviier adnotavi, quia geininain rore f mihi muliiplicem pariter, et impudentem cru-
plagam intulerit vixdum incboata commotio. Sive delitatem, convcrso in tristia statu noccniium, per-
auteni siccilalcm, quasi conlurbatis fontiuin, venis, docerem. Haud seinel quippe nec ilerum Damasci
cicaril magna concussio, ad potcntiam respicii con- populus, caeteruui sacpenumero lsraelis arva popu-
ditoris, cujus nutui clementa deserviunt : sive prae- iatus est. Calaad auteiu ita etiam plauslris lerreis
veniens deleclus liuinoris terram primo arescere, tribulisque comminuit, ut gratuin speciaculuni pu-
postea eliam fecit inireinere, sicque pereuntibuspas- laret s instar spicarum atque culmorum, passira in
cuis, siccilaiis inconimoda patuisse : iiihilominus cauipis incolaiuin membra lererenlur. Quia ergo
eandem potentiam judicautis ostendit, qui ui pietate impunitam lianc diu feriialem nec potui ferre, nec
continet quse creavit, ita eadem, cutn opus est, indi- debui, mitlam ignem in domo Azahel regis Damasci,
gnalione conttirbat. Possemus autem per tropolo- cl devorabit domos Benadab, qui patri suo Azahel in
giam, pastorum noniine proceres ac rcges diversa- imperio successit : etconteram veclcm Damasci, et
rum geulium indicalos putare, verticeinqiie Carmcli, disperdam Iiabitatoreiu de campis idoli, et tenentem
eam poleniiam, quam cum foeliciler degcrent, obti- sceptrum de domo voluplatis, id est, habilatores lo-
iicbanl, praeserlim quia et ad diversas genles pro- corum profanos, vel sumraates quosque, vel proce-
phctae istius scrmo dirigitur; sed et simplicior est res, qui omne tempus in voiuptatihus transigehant,
priur explanatio cl accommodatior historiis , si di- malis captivitatis involvam. Ac ne L ejus captivitatis
versa: [Ant. divcrsa J alllicliomiin species profanis ignorent, aul spctn reversionis usurpent, cum aedes
iiistiiisse dicantur. Sed jam videamus quid inlre- suas in cinere 509 videriut concidisse, ipsi ad Cy-
uiens ultor exclamei. 1D renis arva ducenlur. ln Regum autem volumine re-
a Scx modo numerat ejus vetus incola regionis praepositaque heic Teleia «-Tivuf, lextum instruere
Ilieionymtis. llic, inquil, Prophela fuii dc oppido ad liunc modura : Infremuisse ergo wternumJudkem,
l'1'.ecue, quod SEX millibus ad meridiunam plagam tremor, etc.
abcsla sancla Belhleem, etc. Et in Jeremiam Com- d Sacer lexlus habet , Et luxerunt spcciosaPaslo-
iiicniario sectindo cap. tj : Theucamviculum in monle rum, et exsiccalusest verlex Carmeli, etc.
sttnm, et duodecimmillibusab Jerosotymisseparalum. e Vetus hoc est additanientum verborum, et luxu-
quotidieoculis cernimus. Quibus indicat fuisse in via riw, quod licet libri alii iguorent, atque ipse cum
siium, qiix Jerosolymis llebronein ducit. Porro quod primis Hebraicus lextus, antiquiora tamen reliiionl
ait Noster, inde usque ad Oceanumsolitudinem pro- llictonyiuiaiKc versionis Mss. exemplaria, e quibus
tendi, accuratius multo Hieronyraus, usque ad mare tria nos in Editione nostra laudavimus.
llubrum, Persarumque et Aithiopum atque Indorum f Videtur horrorem legendura, ut et
paulo post im-
lerminos profert. pendentem pro impudentem, quod el veteri Editori
b VideturTo csse expungendum. Ex his autem ver- ad libri oram notatum est.
siculus II. incipil : El dixk : Dominus de Sion ru- e Suppleiidum heic si, vel cum, aut tale quidpiam
ijiet, ctc h Etsi niliil muto, velira heic tamen onus
c Placeret uttqup magis, sil verbo subinielleclo, legi pro
cjus, quod sensum turbat.
_(>.! IN AMOS COMMENTARIUS. 1062
legimiiS, lu rcges quorum proplicta eommcminil, id t . bus, qui erant verc vel potestatc subnixi, vcl vitae
esi, Azahel et Denadab, deccm Tribus, quam fre- istius deliciis et voluptate conspicui, adeo nl possent
quenti incursionc vexaverinl, et ad miscriarum ex- \Ant. possint] ctiam regcs vocari, ulla inveniaturex-
Ircma perduxcrint. Ea crgo victoria ne videretur ceptio: sed ita super omnes inanura nostrso adver-
Syris foclicitcrcontigisse," caussam illic lacere ca- sionis extendam, ut Pliilislinerum eiiam reliquiae
laniitaiis poenarumquc, quae describitur. Sed jam consumantur, ct a summis ad imos insaeviat una
progrediamurad reliqua. vastatio. Hoc est autem, quod ctiam praeccdcns pro-
Vers. 6.-8. —Ilac dicit Dominus: Super tribus sce- pheta signavit, Tyruni videlicet et Sidonem atquo
leribus Gatm, et super quatuor non convertameum; omnes Palacstinorumterminos accusando, quod ar-
eo quod tranttuierit captivitatemperjectam, ut conclu- gentum et aurum, atque omnia qtiae pretioaa crant
dtret eam m Idumwa. Et miitam iqnem m murum de Israelis finibus abstulisseni: liliosque populi in
Gaiw. et devorabttades ejus, el disperdam habuaio- libertate natos, Craecis ac Barbaris mertaioribus
rcm de Azoto, el lenemem sccptrum de Ascalone: et vcndidisscnt , ut procul a paternis rcgiotiibus
converiammanum meam super Accarum, el penbunl avccli, cxiliuni simul servitiumquc paterenlur.
reliqutw|Al. Accaron ct rettqui | Philisltnorum, dkil V.rs. 9. iO.—Hac dtcit Dommui:Super tributsce-
Domtnus.Eodcm narrationis ordinc, quem et supra leribus Tyri, et super quatuor non convertameum, eo
adversum Damascumtcniierat, Cazac quoque urbis quod concluserint capthilalem perfeclamin Idumwa,
crimuia, supphciaquc dinumerat: et quasi speciem et non smt recordali faderis fratrum. lit miiiam igncm
percunctantis assumit, dcbeatne lam longam le- in iiiurum Tyri, <e(deiorabtt ades ejus. Ejus criminis
neic patientiam supcr homines adeo sceleribus in- ,]-* arguil Tyrum, quod et Gazae nuper ohjccerat, vide-
hacrentes.ut putarent senihil crudeliter perpetrassc, licet, quia non brcvcm aliquara porlionem, scd per-
nisi id icr quatcrque geminassent, miramquc ainbi- feciam captivitatem in Idumrcaconcludere fcsiina-
tionem in delinauendo tcnuisscnt: ac non solum vit, ut periculis JudaeoriiniIdumxam geotem, odio
proprus, scd ctiam alicnis criminibiis pasccrcntur. videlicet infensi Irairis, explcret. Veniet prninde
Dcdit quippe opcram, ut de Judaaorum gente Idu- vindicta, quae formam criminis ttii cl lingat, et stipc-
nisci, Esau vidclicet posteri, qucm beati Jacob fra- rct : lu qnippe quasi ardentcm invidiamiu pernicicm
irem fuisse prodit hisioria (Genes. 25.), pcenasage- fratrtim ttiis aiiiniituciilis incitasii, ct non cs recor-
rcnt. 111crgo. inquit propheta, qui ab nolns parri- datus, id est, noluisti penitus cogiiarc illud fcodus,
cidali odio, cuni cssct jiinctus sangmnc, dissidcbai, quod interc germanos naiiira ipsa constituit, quo-
Ca/xorum auxihis uichaiur, ncc in siium gens tru- riin) non tant.i laus cssct diligerc, qtiaiituin crirneii
culenla coni|icndium,sanguincm iiieiim odiis dona- odisse : scd qtiasi cxtcrnissunos, ctnec scrinonusibi
bat ahenis : tautiit» in nie sacviens, quantum satis nec opimonc compcrlos, non solum in jurgia, sed
ducercnt parncidoe. Ilanc atitem professionem mali- etiam in praeliacommovisti. Conscqiicntcritaquc ar-
guiiatib qualilcr sit cxpuncturus, ostcndil: Et mitlam dens vindicta corripietur, ct ingcnie* voluptates,
iynem m murumGaiw , el deiorabil wdesc)tis et dis- quibus famosa gcsticras, horrihih squaloremutabuii-
perdam habilaloremde Atoto, el tenenlemscepirum de tur: tantumquc vastalioni adhibchit, ul tam funda-
Ascalone:et convtrtammanum.meamsuper Accarum, nibiita, quan culmma turris celsae intirique cincrc
ct penbunl reliquiwPltitistinorum, dicil Dommus.Per scant.
occasioiicinuniiis civiiatis, aliorum quoque oppido- Vcrs. II. 12.— Hcecdtcii Domviut: Swier trtbus
riiin iioniinapercucuriit.dc quibus in Itegum historia (•> J scetenbus Edom, et suvct quatuor noncomcrtamcum,
frequenicr lcgimus, quod pene coiitinuos hahucrint eo qttod versequutus tit i/i gladio fratrem suum, ei
cuiii Jiid.coiiini genlc confiictus. Hi siinl aulem qui itolaverit nusericordiam ejus, et tenuerit uilra furo-
et Arcam Tcsiamenii, caeso Judaeoruin exercitu, rem suum, et inaignatwnemsuam seriaiertt nsque vt
quasi capiani ad faniiin idoli, cui Dagon erat voca- finem. Mtttam tgnem in Tiiemam,ct devorabtt adts
biiltni), traiisliilcrinit (1. Reg. 5. et seqq.). Ctijus ta- Bosrm. Insiiiuli ordincm serinoins exsequilur, ctdi-
nien potentiam postquain ct Dagonis statua coiiinii- vcrsasgeniessuhiiicrepaiionccompellai,qu.is Jtidxo-
nuta, etsecuta populi calamitate, indicavit, cuiii ofli- ruin duntax.it tatn crimtnihus novcr.it cobaercrc,
ciis eam dcbitis reiniscrunt : ncc sane ciillum Dci quam finibus.Ordmateauiem post Tyrum posii t Idu-
talihus u.iraculis suscepere , sed b ingeniis et inori- raaeos, 511 Q"'3 et 'Psl parricidali advcrsum Ju-
bus, et ritibus persiiteruui. Ili crgo jugibus odus in daeos impiclate fervebant. Quod ergo in Tyriis dc-
Dei populumsaevientcs,quoticns suo noimne belluni nunciavcrat esse plectciidum, cur vidclicct blutiKcos
inlerrcnon potcrant, ciim inajoribus hostibus copias s;cvicntcs vcl consihis adjuvisscnl, quo facilius Ira-
ct arma inisccbant; sicui ea pracipue tcmpcsiatc, lernis miscriis pasccrcnttir : consequentcr nunc ip-
qua Assyrii Judx-oniin(iuibus Irruerunl, fatigatiim sos quoquc Esan ob eadem crinnna coinpcllai, et
ab eis, quem disscriinus |irophcta conquentur, ct dcstinal ullioni : nc qui eorum sociis deiiunciavcrat
oslendil univcrsas nationcs, qiiibus circumdabaiilur precia rcddenda culparum, ipsis qui auctorcs crimi-
Jiidtci, in cortim pemiciem quasi certaniibus 510 nis erani, pepercisse viderctur. Dicit ergo, cum po-
studiis laborasse. Quia igitur eorum advcrso teiii- puluin non scmcl scd saepe parricidali animo deli-
pore, vos quoque malorum cumulos addidistis, ncc -" quissc, et si culpa nimirum veniani mcrerctur, cxi-
miseria corum viciuiorein in vobis affectuin, id esi, geret assiduiias luncsta vindictam. Fratrcm quippc
misericordiaj, csctcrum magis truculenliae suscilavit, non jurgio, cactcrum gladio persequutus, misericor-
niagmliidincra(acinorisvestri, quia ralioue noluistis, dise vcl d cariiatis, qtiam gcrmaniias poscehat, obli-
ultione saliem pcndcnic, noscetis: immissum quippe lus est. Nec per indignaiionis quemdam impetum
expugiiationisiiicendiuiii,nonsolum lecta, sedcii.uu e fiiruissc coniciilus, longiun, inquit, scclcri tempus
neinora devorahil, id est, ornamenta pariter et mo- impendit. Crandc autem accusatioiii pondns adjecit,
niiuienia consiiincus. Sicquc incolas vestros intcrnc- dicendo : Et lenuii uttra furorem snum, cl indigna-
cione delchit, ut ncc in proceribus sceptra retincnti- tionemsuam servavit usque i/i finem. Non solum cnira
"Testattir piior Edilor, causa pro causamscriptum Iiactenus germina nos. Supinum errorem emendarc
in aiiliquo cscmplan fuisse, ex quo uuo hos Coin- non dubiiavimus, rescribcntes uno vcrbo germanos.
mentarios publicijuris fecit. Malimilaque, illa nihil d Vitiose heic etiara erat antea ctaritatis. Superiori
immulata voce, tentare subsequcntcin, ct pro ittic, emcndationi hic quoque locusluccm fcencratur.
iltis rescribi; csetera cum eodcm rcstilui, futura c llaud dtibium, quin a verbo (uro, quod cst furere,
scilicct, pro facere, etc. ad hunc modum : Canssa derivarit. laulo eliam post, Ita (urutt, quasi, etc.;
illis [utura>ca/ami(aiisp<eiiari(/<i quoquedescribitur. ct denuo cap. 111.sub initium, eos iia (urtthse caits-
b Idest, ingeniom, obstinatis, etc. satur.
c Duobus verbis, nullo aulem sersu, lcctuin est
1005 RUEINOPRESRVTEROASCRIPTUS 1064
discessit a moribus germanorum, fratrem prseliis , _ slodieril. Deceperunlenimeosidola $ua, post qumabie-
insequendo, sed nec ipsoriun consueludinem, qnos runl palre$ eorum. El millamignetn in Judam, et de-
in .-angiiinolenta cenamina indignalionum facihus vorabitwdesJerusalem. Cum facinora truculenla di-
incitat, custodivit. Nam iia furun, qnasi celeriter versis gentibus objecissei, veuit ad Judam, et dissi-
desiiurus : ila in odio perseveravit quasi justicia mulatae religionis facinus imputavit, eodem quo coe-
inagis, quam furore commolus. Jusie ergo iminora- perat schemate deliherationis enuntians necessariam
tuiiini sibi usque ad <-onsuinmalionenipalietur in- conversionem, de laetis scilicet tristia subituros, qui
cendium : utet urbes et castella, sicut unis crimiui- obstinate fuissent turpia quaeque et profana sectati.
bus sordiicraut, ita eisdem caiamitatibiisatterantur. Non autem existimare debemus, quia eos populos,
Multis autem nominibus, id est, fcidomct Theman, quorum paulo ante crimina percucurrit, probabiles
et Boara, uiiiiin indtcat populum, videlicct Esau, in religionis parle censuerit, de qua eis nihil ohji-
qui Dosravocahulohabuerant meiropolim civitatem. ciendum putarit : sed quoniam erat millies confessa
Hos ergo dicit, et prsclio ct obsidione vincendos, ct profaiiilas, qui seinper fuisscnt idolorum cultibus
viiicenliuni arhitriis saeva passuros , et ca>dihus inaucipiiti, nec de pietate riluum nossent competens
cxusiioiiihiisque periluros : quac oiiinia partim a habere judicium, nequaquamulique eis crimen dis-
Chaldaeis, partim a Micbabeis doceniur illata. simulatae religionis objectat, cjeiertim illa inorum
Vers. 13.-15. — Ilac dicit Dominus: Super tribus vulnera, quae eiiam extra veram religioncm positi,
sceteribttsfiliorumAmmom,ct Supr qnuluor noncon- dignoscere ac vitare potuerunt. Jud.c vero id p. inci-
vertnm eum, eo qttod dissecuerit prwgnttntes Galaad, pio objecit, quod et caeterisllagitiis esset horiidins,
ad dilitlandumterminumsuum. Et succendamignemin et de qua stirpe merito eliani alia scelera pu lula;-
muro Rubba, el devorabil wdes ejtts in ululutu in die B seui. Abjecerunt eniin, inquit, lege u Domini per
bclii, el in turbittein die commotiouis.Et ibii Melchom quain solam erant.dn toto orbe conspicui : neque ab-
in cnptivilttiem,ipseetprincipesejussimul, dtcil Domi- jecisse contenti, ad idolorum quoquc transicre cul-
nus. Nccistipopuli, Aniinonviicicei, cl MoabdeLoih uirani. Recipient ergo stipendium quod inereniiir, ut
stirpe venientesa parncidali iuvidia I beranttir Israe- Judam videlicetet Jerusalem incendium hostile con-
liiaruiu : sic qnidein proximi delegiintur, qui lanien sumat, qnod, Babylouiovinceiue, complctiiin esl.
eoruin prisiinam gloriam non fercnies, nullain pra:- Vers. 6. — IIwc dicil Dominus: Super iribusscele-
lermiserunt occasionem nocendi Calaad. Deniquerc- ribus lsrael, et snperqualuornon convertameum.proeo
gioneni, quam ultr.i .lordanem duae u iu dimidiaTri- quodvendtderintargentojustumetpauperem,ptoculcia-
bus, sicul narral Scriptura, susceperanl, finitiinani mentis. DecemTribus,quasnomiiialJerusalein, nonsi-
sibi Ammonilseinvadere lcsiinantcs, nec a gravida- cutJudaui,sedsicuireli(]uasgenlesdeiiioriunfacinori-
rum, inquit, mulicruni ctudibus abslinchant, ipsam bus accusal: uteas 513 niiniiumila profanil.iliiuliae-
videlicetjudicoiuin sobolem inlerlicere cupientes, ut, sisse monstraret.quaienus su|;er hac parle argui nec
liabitaiore consumto, rcgio Caladiiarum eoruni tota erubescerent, nec tinierenl. Accusal ergo moruin
linibus jungeretur. Reinuner.ibo crgo, inquit, el huic vulnera, non quod esscnt graviora quain riluum .
populo quoil inereur : faciauique nt hostili igne sed vel quod ln Iruclus foediereligioni; liquido vide-
Kabba:, qua: niclropolis fuil, ocdiliciaconscnescant. renlur, vel quod >nilla quoque aciuum porlioue os-
Quo sane helli liirbme ita conslerniibiiutur,ut videan- icnderentin- cieteris Geniibus neqniores. llaud ergo
lur ct ptaeniori : non solum 512 auteui principes diutius, inqtiit, ccnsura nosl a olerabil, ul in eo
cjus, scd cliatn Mclcliom,id esi, sunulachrum, cujus r statu inaneil, in quo impiide.is oequaquam ad me-
se numinc iiiuniendoscredebaiii, in caplivilalis ludi- liora respirans; sed supe.veui t ei> de prosperis in
briuin transfcretur. adversa muiatio, ut quod\noiiienni discere mouiti,
CAPUTII. incipiaut nosse damnati: agere me, videlicet, curam
pauperum, nec providentiaunieaedefensione privari
Vers. 1.-5. — Hwc dicit Dominus: Super tribus eos, qui seculi islius sutit opibus desiituti. Vigeat
tceleribusMoab,el super quu uor non couvsrlumeum: apud illos tanium cura proliilaiis, et ipsa (qua humi
eo quott imenderil ossa regis ldumwa: usquead cine- liores caeieris erant) acceptos inibi reddel carosque
rdii. El mittuin ignem in Mottb, et devorubil wdes mediocritas. Id autein dixi, quia Israelis populusne-
" Cariutli,ct tnorieiiirin souilit Moabel clnngoretttbw. glexit advertere justum et paupercm, quasi gemino
F.l disperdumjutticetn de medio ejus, e.lnmiiesprtnci- apud me suffragionitentem : sed meis semper judi-
pesejtts inler/iciumcum _u, dieil Dotninus. Aniniad- ciis infensus proterebat pauperes, et pediira calcca-
vcrtcuduiu, qttoniam cuni oninibus quas annuinera- inenlis ornamenla seculi vilia icstimabai, idest, vel
vit gentibus contuiiieliasct pcricula, qinc Isiaeli con- in olliciis vel iu ncgociis tanta fcelicitate peccanles,
g>:sseranl,impiitassel, nuiic Moabitarumpopuloobji- ut non solum brevibus illecti plerumqiieconipe. diis,
t-it, quod in Iduinseuniregeui saevus exstilerit : cos- sed saepe etiani graluitis iustorum suppliciis pasce-
quc na furuisse caussatur, ut non conienti bellum rentur, quandam volnpiaiem putanles, si virorum c
iigeie (uin vivente, odiuin siium etiam ciica ejusfu- virtute humilmm, idest, superbice malum innocen-
nus ostenderint. Pcr quod utique ct Judseorum ar- liaesanciiiatc vitantium , capita ipsa pulveri nuxta
roganlia, qui solos se ad Doniiimmpeitinere crede- D calcaient. Quod autein a:t, viam humilium decttnant,
bant, comprcjsa e-l: ei Genlibus vel spei >olaciuin, dupliciier accipi potest, idest, vel dellecluni ab ca,
vcl iniclligenliaelcincn olije, liim : ul seniircni se sub et ionge diver-_um vita: iter scquuntur, vel cerlc in
iina crcatoris sui providenlia cl gubernalione consi- judiciii justam inopum caussam (rauie commacu-
slcre, qui videlicct non solas Judaeoruin, sed etiam lanl : quale est illud in psalmo : Si videras (urem, st-
aliarum genlium injurias ultiim irct. tnul currebascum eo, et cum adulteris porlionemluam
Vers. i.-i>. —llwc dku Dominus:Sttper tribus sce- ponebas. Sedens adversus [ralre.mluum toquebaris,et
leribus Juda, el super quutuor non convertameum, eo advertum filium matris lum offensionemdcallidus in-
quod ubjectrit legemDomini, el mandata ejus non cu- stiuebas (Psal. 49. 19.). Exaggeratur autein il!o
0 Foitasse recliuS el dimidia pro m,etc.,quae cnim versiculum 7 : Qui conterunlsuper pulveremterrw ca-
cx sui tantum diinidio regionem Transjordanicam pita pauperum, et viatn humiliumdeclinant; et filiut
suscepii, Tiibus esl Manasse: duseiutcgrac Riibenet ac paler ejus ieruut ad puellam, ul violarent nomen
Dan. sanctuinmeum.
b Antea Camothlegehatur: mox quoque et copu- d Niiiliimscio neque de originalibus libris, neque
lain, quae sensum perturbabat ante verbum interji- de variis anliquis translatiqnibus Latinis, quae cutn
ciam, expunximus. Imjiis lectione loci, quain prseferl Nosier, conve-
c Subsiituimus si voculam, pro qua anteaerat sui. niat.
C;el«rum trausit Auctor exposilum subsequeiiicra
1063 IN AMOS COMMENTARIUS. 1066
sensu delinquentitim reatus, quia dedita opera, quse i_ ad celsa eos libertatis erexi: et per invias solitudines
erant funesta, sectantes, non solutn negligere, sed quadraginta annis cibum potumque miraculis suffi-
etiam odissejustitiam detegunlor. Pergit autem pro- ciens circumegi, ut possessio felicium, quae fuerat
pheta crimina diversa memorare; nam postinjusti- decreta, terrarum eo dulcius saperet, quo lardius
tiam et a superbiam libidinis peccala conlingunt. contigisset: simulqne cognoscerent, quod vita homi-
Fi/ius, inqnil, e( paler ejus inlroierunl ad unam puet- nis non in fertilitate arborum, sed in Dei providen-
lam, ut violarent nomentanclum meum. Ostendit, in tia gubernatue consisteret. Nec tamen praesenlis vitae
quos cumulos delinquenlium consuetudo procedat. contulisse tantum instrumenta contentus, reddidi
Primo, inquit, civibus jusiitiam in jtidiciis, affe- vos perspiritaliaquoqueornamenta conspicuos,d sus-
ctum in calamilatibus negavistis : sequutum est con- citans, inquit, de filiis vestris prophetas, et de juveni-
tinuo, ut nequc naiurse ipsius apud vos jura consi- bus veslris in 515 Nazarwos, id est, ut peculiari de-
sterent, sed de flagitiis ad incesta venientes, in votione, ita etiam sacra iliuminatione pollentes, quo-
scorta filii cum patribus irruebant, ut nullam reve- rum aliis fuiurorum cerla cognitio, aliis delictorura
rentiam, sicut prius civibus, ita deinceps neque ge- esset gloriosa conteniio. Haectamen vos omnia non
b
niloribus exhiberent Quo sane vestro facinore san- solum viliter aestimastis, verum etiam impendio res-
clum quoque meum nomen violabattir, colloquenli- puistis, audenles et prophelis, ne vaticinarentur edi-
bus inter se videlicet Centibus, Qualis est Deus ille, cere, et Nazaraeis vinum, quo inebriarenlur, inge-
cnjiis qui peculiaris populus dicitur, tam deformis rere.
apparet? Vers. 13.-16. — Ecce stridebo subter vos sicul
514 Vers. 8 — Et super [Al. vestimentis pigne- n slridet plaustrum onustum fceno. El peribit fuga a ve-
ralis] veslimentapignerata accubuerunt juxta omne al- loce , el fortis non obtinebitvirtutem suam, et robu-
tare, el rinum damnatorum bibebantizt domoDei sui. stus non salvabil animom suam; et tenens arcum non
Erat quidem consequens, ul cultores idolorum sub $tabit, et veloxpedibus suis ' non salvabitur, ct ascen-
nmltiplici foediiate consisterent: hic tamen propheta sor equi non salvabil animam suam; el robustus corde
in cunctis, qu;« argnit, illud curat exprimere, quia inler (ortes nudus fugiet in die illa, dicit Dominus.
quasi dedita opera divinis prseceplionibus repugna- Familiare Scripturis sacris esl, ut imaginibus etiatn
rent, per quseomnes species praeceptorum scinde- de exiguis rebus forte susceptis, ad hoc quod expe-
rent. Ideo totum quod in lege prohibetur enume- rimentum cupivit, abulantur : sed ita utrnysticorum
rans, etiam pigneratis eos vestibus incubuisse pro- in his sensiium medulla consislat. Unde et nunc quia
nunciat. Juxta omrte nutem allare diligenter adjecit, diu peccantem populum justus arhiter sustinebat,
quia aras eorum multiplicarat impielas. Et ideo vi- oneratum seplaustri instar asseruit, sed cui onus vi-
num damnatorum bibebant, id est, de ea pecunia lis materiae contigisset. Quod ergo ait, stridebo sub-
epulahantur in templis, quam acceperant ex preciis ter vos skut plaustrum onuslum fwno, non iia
iiinoceiiiium, nimirum de quibus paulu ante dixit, voluit intelligi , ut aliter videretur plaustrum
quia vendidissent argenlo justuin, et pauperem pro foeno plenum stridere, aliter argento : sed quia sibi
calciamentis. similiiudinem plaustri stridentis aptabat, sensus arte
Vers. 9. 10. — Ego autem exlerminaviAmorrhwum permiscuit, ac si diceret : si plaustrum onustum ha-
a facie eorum, cujus allitudo cedrorum attitudo ejus, beret discernendi aliquam lacultatem , videlicet indi-
et fortis ipse quasi quercus; et coutrivi fructum ejtts gnanlius sine dubio striderei, si vilia, quani si pre-
desuper, et radices ejus subter. Ego sum qtti ascendere tC tiosa poriaret. Ita ergo sicut Apostolus docet, super
vos (eci de terra Mgypti, et eduxi vos per desertum religinnis fundamentum pro diversiiate meritorum;
|A1. in aeserto] quadraginta annis, ut possideretis ter- alii ut aurum, argentum, lapidesque pretiosos, alii
ram Amorrhwi. Tenet consueludinem suam, ul ad sicut fcenum , ligna slipulas congerunt (1. Cor. 5.) :
exasperandum ingratorum facinus, beneficia prae- merito Deus noster majorem se sarciuam pronun-
missa commemoret. El ideo postquam eorum prava ciai experiri, eorum peccata tolerando, in quibusni-
et profana sludia, quibus erant dediti, percucurrit, hil queat de preliosis studiis reperire , sed qui om-
bonorum quoque mentionem, quibus [Forte quoruui] nes ad vile fcenum, quod facile ignibus consumatur,
eos oblivio ceperat, intromisit. Ac si diceret satisse accesserunt. Cum autem stridnero, id est, infre-
fuisse deceptum, qui antiquas Gentes, robore viri- muero, vestra illico vel arrogantia vel fiducia dispe-
busque potiores, ut his habitatio pararetur, cxpule- ribit. Noneniin velocitas quemquani snbducet exitio,
rit, cum hi gloriosum certamen exisiinieiit, si illo- non proteget fortitudo pugnacera , non poslremo pc-
Tum crimina et aemulentur et superenl. Ego autem ditum acies, non equitum manipuli divinam senten-
exletminaviAmorrhmum,cujus allitudo cedri shnililer, tiam morabuutur : sed qui erant bellandi arte clari,
et [orlis ipse quasi quercus; conlrivi (ructum ejtts de- optabunt amissis latere tegminibus, utvel f nudi ad
super, el radkes ejus subler [Anl. super]. Silvam, iu- tuendam vitam utantur laiebris. Quae omnia mala
quil, Gentium longa jam aetale pervalidam ita celsis hostilievenire victoria, annuis magis cladibus, quam
verticibus comminantem, et profundis radicibus jn- annalibiis lileris comprobamus. ln hoc loco sane Ju-
nitentem sedulus, quasi castrorum c inelator excidi, daei quamdam opinionem sequuntur, s diversorum
ne habilaiiouis levia sallem impedimenta seiilirent. n videlicet ducum diverso apparalu signatas fuisse pei-
Quicquid ergo roboris fuerant, stirpitus ampulavi, ut sonas: quod nos non raagni pondens seslimantes, ad
iudigenarum silvse, quas amoliebalur uostra senten- alia transeamus.
tia, ncqiiaqiiain ulterius pullularent, sed collalie vi- CAPUT III.
ctorioegaudia securitas cumulata sequeretur. Quidni?
cum eis etiam priscis temporibus beneiicia contulis- 516 Vers. 1. 2. — Audite verbum quod loculus
sem? Nam cum _Egyptia essent servitute depressi, esl Vominussuper vos, filii lsrael, super omni cogna-
a Antea, et superba libidinispeccata, etc. f Antea nudis , Leviora id genus menda alia taciti
b Lectuin vitiose haclenus secundumpro sanctum. castigamus.
c Atque heic viliose meator legebatur. Hujusmodi s Singulos laudat de nomine ex Hebrseorumtra-
alia saepe laeili casligamus. dilione Hieronymus : nec nvhi dubium est, quin ex
d Verba suntsacri Textusvers. 11. el seq. Etsus- eo Nosteracceperit; miror magis quod non acriori-
citavi de filiis vestris in prophetas, el de juvenibus ve- bus de more verhis quam respuit sententiam abs S.
stris Nazarwos : numquid nonita esl, fiivi Israel, di- Doctore laudatam perslringit, Velocem, inquit ille ,
cit Dominvs. Et propinabatis Nazarmis vinum, el pro- Hebrwi Jeroboam, filium Nabaih, inlelligunt, qui
pltetis mandabati$dkentes, Ne prius in /Egyplum fugerat... forlem, Basan interpre-
0 Deerat suis, quod aliorumprophetetis.
aucloritate librorutn lanltir , qui fuil ad bella promlissimus... robustum,
pronouien suffecimus. Amri semiunt : et lenens arcuin, deJehu ftlio Mamsi,
P-.'-ROL. XXI. 34
1007 RUFINO PRESB.TERO ASCRIPTUS 1068
tione • vestra dicens :Tantummodo vos cognoviex om- A prseda semper potilus imrtiiirmural. Qtiibus fluobus
nibus cognationibus terrm , idcirco visitabosuper vos versibus habitum ulciscentis expressit. Sequitur au-
omnes iniquitates veslras. Nempe, inquit, hoc insigni tem : Nunquid cadet avis in taqueumterrm absque au-
praecipue gaudetis, quod nulli in toto orbe genti nisi cupe ? Nunquid auferelur laqueus de lerra, antequani
vobis solis qui sum mundi creator innotui: et cum aliquid ceperit? Ulciscenlis paiiibus absolutis, eos in
omnes nationes eadem qua vos pietate formaverim, quos vindicaiur coinpellal, quos lanta facilitate ju-
tamen vesler solum Deus appcllari atque esse de- dicat conterendos, ut avi similes, quae laqueum sit
legi, universaque vesirsedevotionis ollicia muneribus ingressa, videautur. Nunquid cadet, inquit, avts in
atque miraeulis anteveni, valida in vestrum hono- laqueum terrm absque aucupe ? ac si diceret : Elsi
rem lum /Egypliorum.tum Palaestinorum regna con- onmes pariler reliceren! prophetae, vox ipsa rerum
sumens, ut vobis videlicet gloriosa egressio , opu- satis vos posset instrucre : islas quibus deterriniini
lenta possessio probaretur : nec solum servitute de- calamitates, non sua sponte vei casu aliquo in ve-
ptilsa , gaudia contulisse contentus, lumiiia quoqtie stram potuisse perniciem convenire : nisi manus eas
doctrinse spiritalis adjeci, ostendens utique per haec aucupis, id est, judicis intulisset. Per denunciatio-
omnia, quod vos ex omnihus nationihus elegissem, nem itaque prophelalem , miseriaequasi laqueus do-
quos eliam sacris inforraationibus erudirem , ut qui centur expositsc, ut in eas incidant d callem quique
sine meritis rnulta susceperanl, quemadmodum etiam justiliae relinquentes. Nihil proindevos interveniens
mererentur, agnoscerent. Verum nonistaliberalitas plerumque dilalio consolctur. Positus enim laqueus,
negligentiorem conversalionis vestrae iudicem red- id est, publicataevatum ore sententiae, non auferen-
didit, sed hoc magis malefacta vestra castigo, quo i« tur, nisi caplionis susemanus impleverint. Si clanget
vos ctinctis gentibus prsetuli. Est enim consequens, tuba in civilale, el populus non expavescel: si erit
utdiligentius inspiciantur qusepretiosius aestimantur. malum in civilale quod Dominus non fecil; quia non
Decor ergo genti vestra:, vel mea indulgentia vel faciet Dominus Deusverbum nisi revelaveritsecrelum
parenlum virtutibus comparaius, nullam sinit cul- suuin ad servos suos prophetas. Concinere sibi expo-
pam incastigalam relinqui : quia vilescit concessa siiionem vestrain per subdita pubiicavit, et laqueum
nobililas, si non auferatur indignis. Ilaud itaque iin- videlicet, et lubam etmaliciam, id est, afflictionem,
punitatem criininum.sedcustodiam miindatorumnobi- qua sacrilegorum urbes perirent, nisi per divinam
lilas adquisita comniendat. Sed videamus et reliqua. indignationem non fuisset coinniota. Ubi tamen pari-
Vers. 3.-8. — Nunquid ambulabuntduo pariler, nisi ler proposilum suse pietatis, quo parcere destinabat,
conveneriteis ? Nunquid rugiet leo in saltu nisi ha- si per illos liceret, et reverentiam sacri commendat
buerit prmdam? Nunquid dabit catulns leonis vocemde cxaiiiinis :quod ostendit impunenonposse contemni,
cubili suo, nisi aliquid apprehenderit ? Nunquid cudet malitiam autera sicut saepe alias, non peccata, sed
avis in taqueum lerrm absque aucupe? nunquid aufe- tormenla nominat, quibus videlicet cruciantur rei,
relur laqueus de terra antequam atiquid [k\. quid.] non maculantur innoxii. Quia non faciel Dominus
ceperil? Si clanget lubain civiiute, el populm nonex- verbum nisi revelaverit secretumsuum ad servos suos
pavescet? Si erilmalumin civitalequod Dominus non prophetas. Opportune prorsus dignitas commendafa
fccit [Al. (ecerit.]t Quia non (aciet Dominus Deus ver- Sanctorum est , postquam reoruin fuerat publicata
bum, nisi revelaverit secretumsuum h servis suis. Leo despectio : ne hoc ipsum enim quod videbantur vili-
ruyiel, qttis non limebit? Dominus Deus locutus esl, ler aestimati ( quippe tot suppliciis obruendi) ad na-
quis non prophelabit? Variae quorumdam opiniones in ((_ turae condiiionem magis quam ad invidiam improbae
lioc loco fuerunt, sed non salis exemplorum sensui conversationis aspiceret. Dispensalorie uliliterque
c concinentes, qui nunc a nobis sub necessaria di- subjcctuii) est, quod 518 aJ honorem bominum, id
slinclione reddetur. Diversas enim sentenlias oratio csl, prophelarum valeret, qui in eadem videlicet na-
instituta conlingit : ct primus quidem versus neces- lura, qua alii quique sistentes : lamen usque eo mo-
sariam, iil est, iuslain docet fuisse ingratac gentis rc- rum prcciis differebant , ut de illis posset dicere
pulsam, quamsuper videlicet unam ex universis na- Deus : Nec memorero nominum eorum per labia mea
tionibus pronunciarat adscilam. Ea ergo, quoniam (Psal. 15.); de istis vero, quia niliil faciet quod non
sludiis in perversa mutatis, iram judicis accenderat, prius ad ipsorum notitiam retulisset. Sicut crgo
repudiata517 quse subdebalur exitiis, explicat cur nulla, inquit, calamitas orielur in bis urbibus, msi
ejusmodi dissidium conligisset. Nunquid ambulabunt quamdivinasententiasuscitarit, ilainulla in vos anim-
dtio pariter, inquit, nisi conveneril eis? id est, Quid adversio pr.tferetur , nisi quae prius ad conscien-
miraris, quia conntatus nostri delensione nudata tiam fuerit prolata sanctorum. Constrinxil autem
sis, cum justa viantitun conjunclio, nisi inter con- quod egerat raajore compendio : Leo, inquiens, ru-
cordes diu mane.re non possit? Tu proinde qui ele- giel, quts non limebtl? Dominus Deus loculus est, quis
gisli habere meis legibus conlrarias voluntates, non prophetabit ? Igittir quia supra indignationeai
1'uisseconsequens conliiere, ut comitatus mei auxi- suam imagine leonis expresserat, deinceps quod si-
lio nudareris, quia non meis itineribus ingredi se- gnilicarat absolvit, ul diceret : Leo rugiet, id est,
parata ccepistl. Ego non ero le deseruisse contentus, Deo comminante, et animadversionem quaeimmineat
nec hoc iine indignalio nostra claudetur , sed de irj publicante, quis mortaliuin est, quem non formido
prasule luo convertar in saevientem leonem, quem dissolvat? Sed jam quaesitrainarum species etpom-
per vasta niniirum lustra gradientem haud levitas in pa, cernamus. —
rugitum, sed visa eminus praeda conimoveai : qui Vers. 9. 10. Auditum facite in mdibusAzotiet in
cum sane fuerit victor optati , ac destinatara vena- mdibusterrw Aigypti ; el dicite : Congregaminisuper
lionem ad cubile reiuleril, antra ipsa coget fremitu montes Samariw, el videte insanias multas in medio
personare , ac nunquam hoc genere vacuus , nisi ejus, it calumniam palienles in peneiralibus ejus. Et
percussit, diclum pu- h Rescribe ad servos suos prophetas, quemadmo-
qui Joram regem Israet sagitla
tant... velocem pedibus, Manahem inlelligunt, qui duni et libri alii omnes praelerunt, atque ipse inlra
(ruttra (eslinans regi Assyriorum dona dixerit, etc; bis locum hunc repetens Auctor legit.
c Emendavimus concinenles,pro quo vitiose anlea
quav lumet recolas. IIoc , suhdit, Hebrwi autumant,
et sicul nobis ab ipsis tradilum etl, nostris /ideliler continentes legebatur. Leviora alia menda inferius
expotuimut. Auctori autera nosiro videntur nonma- castigantur.
d Scriptum perquam vitiose, ac nullo fere sensu
gni* ponderis.
Pro veslra habent libri reliqui, quam eduxi de erat ad hunc modum, incidant catlere, quique justtlim
terra j&gypti, Hebrseus, Grsecus, Latinique omnes. relinquentes, nihil, elc. Nos cailem rescripsimus,
Sed et in subnexa expositione idipsutu indical abs veram quoque interpuuctionem restiluimus, atque
se Jectum Noster. inferius pieraque alia ejusmodi taciti castigamus.
 10G9 IN AMOSCOMMENTARIUS. .070
nescierunt facere reclum, dicit Dominus, thesaurixantesA [Al. cum] visitare cwperopravarkationes Israel, super
iniquitatem et rapinas in milibus suis. Tenet morera eum visitabo, eteisuper altaria Belliel: et ampulabuntur
suum sermo divinus : ut quanta difficullaie ad vin- cornna altaris, cadent in lerram. Quantum ad con-
dicandum moveatur, adsignet. Ideo etnunc postquam textum quidemrespic.it lectionis, hostilem vastatio-
schema terroris explicuit, repetit et retractat quere- nem promittit, et dicit allariscornua, quae Jeroboam
las, vicinosque populos prsecipit convocari, ut vi- in Beibel locaverat, conterenda. De duobus siqui-
deant, quibus illa plebs olim Dei squaleat sordibus , dem vilulis unum in Dan posuisse, alterum in
furiatque criminibus. Allophylis, inquit, et .Egyptiis Bethel legitur. Ergo est in praesenti loco sensus
nunciale ut congregeniur quasi ad spectaculum in ejusmodi : quia licet non vos sinam internecione de-
monles Samariae, id est, ex eorum * edito valles ur- leri, sed paratus sum de captivitate reliquias vestrae
besque despiciant, et considerent necflagitium ullum gentis extrahere, nee vos vicinus hostis, Damasci
essc , nec facinusquod non dico eoruin sludiis ap- videlicet regnator, absumat: tamen id quod agitis,
propiet, sed in eorum medio quasi fundata sede transire irapune non patiar. Posset autem dici quia
consistat. Si ad eos enim convertas ocu|os, qui per sub nomine Jacob, Judara voluisset intelligi, ni pro-
calumniam deprimuntur, portas urbium in quibus cessus sermonis Israelem magis, id est, decem Tri-
judicare consueverant, ac penetralia conferta repe- bus signaret et expriraeret. De hac autem destructio*
rias, ita ut nulla alia vox nisi aerumnosorum videa- ne altaris, et in Regum libris legimus: venisse jam
tur audiri. Universi quippe qui susceperant officiuin propbetam ad Jeroboam, quivaccas fuerat fabricatus,
judicandi, in lantam oblivionem recti, vel perava- immolanti quidem isttid esse sub comminatione pol-
riciam, vel per superbiam deciderunt, ut non solum Q licitura. Quera ille cum extensa manu corripi praece-
non amare , sed neque nosse lain [Forte jam] recla pisset, potentiam vatis, dexlra protinus arescente,
videantur. Nemoergo invidiam severilaii meae faciat, persensit, statimque Iractus in prcces, usum quideni
qui tam longam patienliam servis delinquentibus manus recepit: Insiam vero exorturum, 520 1UI
prsestiti, ut eis censura etiam inoblivionem veniret. illud sacrilegium ulcisceretur, audivit (3. Reg. 13.).
Vos, inquam, nationes quas in istorum liberationein Ergo quselonga lempora, vel castigatio popuii, vel
gloriamque contriverara, vos, inquam, denuoconve- longa captivitas ultinia comprehendit, praesenti vati-
nile, ut vobis ipsis testibus, et mese indulgentisema- cinio pariter indicaniur, qiia: diversis sunt inferenda
gnitudo, et Effraim impietas detegatur.. temporibus.
Vers. 11. — Propterea hac dicit Dominus Deus, Vers. 15.—El percutiam, inquit, domumhyemalem
Tributabilur, et circumietur terra, et detrahetur ex te cum domoasliva, et peribunt domus eburnem, el dissi-
fortitudo tua, el diripienlur mdes lum. Saepe, ut dixi- pabunlur mdesmultw, dkit Dominus. Non unum ali-
mus, de facinoribus flagitiisque conqueslus est, ut quod vitium profanaegentjs exagilans, avaritiae quo-
tandein possit promulgare sententiam, et ad illtim que et luxuriaepeccata contingit, atque ideo queritur
quem in exordiis fecerat sensum., sub exposiiione quod diversas hahitationes.ad voluptalem diversorum
respondit: id est, super tribus 519 sceleribushrael, anni temporum congruenles, quasi luxuriae sibi
et super qualuor non converlameum. Quia ergo exi- construxerunt insirumenta : cum essent culpis mul-
gente justitia, Israeli et Judoeest decrela conversio, tiplicibus involuti, nihil de compunctione, aut emen-
ute[An(. et] lsetis videlicet in tristitia collabantur, datione penitus cogitaverint, sed consectanda solum
nec tamen internecione pereant, ad quem modum po- amcenitatesollicilos, alias aedcs aestibus, alias pa-
pulator sit sseviturus,accipite. rasse frigoribus, hasque vindictse tempore pariter
Vers. 12.—Quomodosi erual pastorde oreleonis duo auferendas, variasque moliliones hostili incendio
crura, aut extremum auriculm,h sic eruenturfilii Israel concreraandas.
qui habilani in Samaria, in plaga lectuli, et in grabba- CAPUT IV.
to Damasci. Quia corrigendi proposito Israelitas
Deus noster castigaret, ut prophetis idipsum com- Vers. 1.-3.— Andile verbum hoc, vaccm ptngues,
mendantibus, itaeliam dispensationum vocibus indi- qua estis in monie Samaria : qum calumniam facitis
cabat. Nam cum illos semper exosos faceret dilecta egenis, et confringitis pauperes: qua dkitis dominis
profanilas, statum tamen eoruin variabat Omnipo- vestris, Afferteel bibemus. Juravit Dominus Deus in
lens : tum videlicet tristibus affligendo, lum prospe- sancln suo, quia eccediesvenienl super vos, et levabunt
ris confovendo. Syrus ergo qui erat vicinior, id est, vos in contis, et reliquias vestras in oltis (ervenlibus.
habitator Daniasci, sicnt Regum prodit historia, de- Et i er aperluras exibitis allera contra alieram, et pro-
cem Tribus frequenti eruptione vexahat: ita ut quo- jiciemini in Armondicit Dominus.Quamquam esset to-
dam tempore ad eam inopiain Samarita: Ionga obsi- tius gentis profanitas arguenda, tamen quia in divites
dione pervenerint, quatenus matres filiorum carni- atque opulentos objurgationem praecipue dirigebat,
bus vescerentur, et in toto exercitu vix decem equi qui non unisaedibus, sed pro tempore variandis coe-
pottterint inveniri. Sed cum beaius Heliseus mandas- naculis uterentur, eaque eboris nitore percoleretit:
setregi Joram, quia altero die in portis Samariae merito eis vaccarutn quoque piuguium noineii ascri-
ubertas annonae maxima viserelur, facta est subito bit, quia vox earum erat mugilibus deslinanda, et
lanla mutatio, ut fugienlibus qui obsiderant Syris, U venter eorum Deus, et glOria in turpitudine ipsorum.
nousolum evaderenl Israelitse, verumeliam quasi Potest etiam illud deccnter adjungi, ut non solum de
iriumphi opima spolia perciperent ( l. Reg. 0. ct viliismorum, sed de genere impietalis ipsius appcl-
seqq.). Hoc autera genere freqnenter eis saluiem et lati esse dicantur : ut qui colendos receperant vitn-
gaudia legimus conligisse. Parcus ilaque vindicandi, tos, vaccarum nomine signareutur. Pingues autem
et miserendi dives Deus noster, annunciat, quia noiamur, secundnm illudquod beattis David accusat:
quamvis raunus judicantis assurnserit, pastoris tamen Prodiit quasi ex adipe iniquiias eorum, transierunt in
ofliciumnon rcliquerit. Caeteruni et grabato Dama- affectumcordis: cogilaveruntel loquuli sunt nequitidin,
sci, cujus quasi funibus febribusqne tenebantur, et iniquilatem in excetso loquuti tunl (Psal. 72.). Ergo
per ipsam viciniam morburn longissimum praefere- in monte Samarioe,id est, in regia cfvitate siSTtehtes,
bant, reliquias eorum dignarelur eruere: ac sicul de et aulica farailiaritate turgentes, aflerebatTs paupe-
faucibusleonum,id est, regum membra populi, qui res, ut de eoruVnspoliis instrumenta hixiirisevestrae
fueratlaniatus, extrahere. quaerereliS.Quod autem ait: quwdkitis Hominisvds-
Vers. 13. 14.—Audite, el contestamini in donto tris: affcrle et bibemds,sic accipiendum est, _i vel do-
Jacob dicit DominusDeus exercituum.Quia in die qua riiinos suos ipsa itfOlandminarfeiit,a quibos vnlelic.t
a Pcrpcram edicto scriptum erat pro edito, mon- Hebraei lextus aliorumque suffragiis codicum emen-
tiuin scilicet. daraus.
h Iterutn viliose scriptum erat si eruantur; quod
 1071 RUFINO PRESBVTEROASCRIPTUS 4072
serio precarentur copiam rerum, quippe qui omnem /Vtem valeret, vel eas nimirum observationes, quas
beatiludinem suam in intempestivislauiisqueconviviis sibi Deusjusserat cxhiberi, ad impia delubra trans-
collocassent: vel certe minores quique [Anl.quippe], ferre, vel certe quasi fasiu et animo corrigcntis ali-
et proceribus criminum suoruin opera se locanies, quid ex his, qnae fueranl instituta niutare. Denique
banc raercedem ab his petereiu, in quorum questum hoc crimen superbae mentis exaggerans , ait: Sic
ssepepcccabant, ut eis potaiio non deesset. Quid au- enim voluislis, filii Israel,dkit DominusDeus.Insistile
tctn pro hac petulanlia consequuntiir?Juravil, inquit, ergo, inqtiit, sludiis qu.e elegistis, ut stipendia vos
Dominusinsancioj«o,idest,decievil,slatiimsui:judicii digna comitentur, quorum gustum ex maxima jain
violarinescia sain lilate.qitia veniet, immo janiappro- parte cepistis. Nam dedi vobis stuporem deniium in
piat tempus quo carncs vestrselevenlyr in-contis, et cunctisurbibus veilris, et indigenliampanum in omni-
reliquiae in ollis fcrvciilibus. Transtulil autem simili- bus locis tiestris;et non estisreversiad me, dicit Domi-
tudinemavaccis, quae convivanlihus autbarbaris, aut nus. -ldeo autem indigentiam panum post stuporem
militibus apponniitnr. El quoniam eartim vocabulo deniiuin locavit, ut essel sensus ejusmodi: quia in
notarat 521 profnnosipsarum, a denuo exitio sub- oblivionem operis sui viderenlur dentes adducti, et
jiciendos eosesse denunciat. Contos crgo bic posuit desuevissent incidere, aul emolere cibos, longoque
pro verubus, id est, subulis, quihus insertae plernm- intervallo temporis quemdam paterentur stuporem.
que vaccarum carnes prunarnm vapore torrentur: Verum cum tani acerba vos castigatio percutisset,
reliquias vero, vel inlestina, vcl eas accipe portiones, no/iestis reversiad me, dicit Dominus.Quoversu, duo
qux coniminuliores in ollis magis, quam in subulis pariter indicavit, et illorum videlicet in delinquendo
decoquunlur. Et quoniam dixerat quod totitis hones- ,'R " pertinaeiam, et suam in consulendo benignilaiem :
tatis, et liinoris ohliti, eliam pretia criminuinvcniris qui illa nimirum vcrbera, non ut puniret, sed utcor-
meiirenlur ingluvie, merito subdidii, quod ipsi in- rigeret, intulisset. Huic autem consilio infeliciter re-
cendio captivitatis invasi, luxurianiibtis et quasi vo- sisicnies, quoddam sicut supra diximus, certamcn
raturis hoslibus cxponanlur. lit per aperttiras extbilis ingressi sunt, et ideoquid adjicial, audiarnus.
[Anl. exhihilis] altera contra altcram, et projiciemini Vers.7.-8.—Egoquoqueprohibuiavobi$imbrem,cum
in Armon, dicit Dominus. Snperioribus versihns me- adltuc tre$mensessuperessenl,usquead messetn;etplui
taphoram impleverat a vaccis, convivioque suscep- sitpercivilalemunam.elsupercivitutemalleramnonplui:
tain: in ullimo amemad simplex rcvcrtiturjudicium: parsunacomplulaest,elpurs sitper qnamnonplui, aruit.
diciique eos diruplis parietibus extraliendos, quod El veneruntduw el tres civilnles ad civitateinc aliam,
cversionem indicat civilaiis. Alieram vero contra al- ut bibercnlaquam, el non suntsatiatwel non redislisad
tcram, secundum idioma Hcbraicum , invicem sibi me, dicit Dominus. Ostendens supra, subita lue fru-
occurrcntes captivos, aut sc inutuo consequentes, gtiin copiam disperisse, et quia emendaiio nulla suc-
qui ad Armcnise monles, Assyrio vincente, iransfe- cesserit, clarinra se etiain indignatioiiis testimonia
rantnr, oslendit. Sed videamus et reliqua. praebuisse, atque prima pullulatione herbarum, ne-
Vers. 4.-0. — Venite ad Belltel, et impie agite, ad galti pluviarum germina suffocasse, consequenler
Galgala, ct mulliplicate prwvariculionem;el afferle adjnnxit, quia inibriuni solatia nequaquam ouinibus
mane viclimasveslras,Iribus diebusdecimasveslras. El in commune subduxerit, ne eventui potius, quain
sacrifkate de fermentatolattdem, et vocale voluntarias indignationi, quod acciderat, applicarent. Sed tit
obtaliones, et annunliate; sic enimvolttisiis,ftlii hrael, semiretis, inquit, judicio (ieri sicciiatcm, super civi-
dicit DominusDeus. Unde el ego dedi vobis sluporem C tatem unam plui, et super civitatcm alteram non
denliumin cunctis urbibusveslris, et indigentiampa- plui, ut simul, o popule, negalo tibi solatio, ex vicino
iiKi/iin omnibus locisvestris; et non esth reversiad me, mordereris exemplo. Tanta eliam fuit imbris exili-
dicil Dominus. Ilanc fuisse prsecipuam, imo unicnm las, ut nec ipsorum sitim locorum, quse aspersisse
caussam dcnunciandi per prnphetas, quac calamitates videbalur, expleret. Attamen vos, qui ad opinionera
peccanlibus imminerent, ut iu eis correctionera for- pluviae, ut pecudes currebalis, ad me noluistis per
mido generaret, totus ipse ohjurgationis textusosten- voluniatis emendationetn redire : eoque factum, ut
dit; cui quoniam consilio judicis ad indulgentiam et vobis fixae calamilates, et mihi dispensaliones
promptioris per delinqucndiimpudentiamresistebani, meaeiiifrucluosissimaeredderentur.
quoddam inter Deum et homines videbaiur certa- Vers. 9. — Percussi vo$in venlo urente, et in au-
men cxistcie. Sed quoniam non erat aequa luctatio, rugine, muliiludinemhottorum veslrorumet vinearum
lioc videlicet decernenle, illis vero quaeerant acerha vestrarum, olivetaveslra et ficela vestracomedileruca;
subeuntibti- , h illico inlerdum eos sub derisioue el non redislisad me, dicit Domintts.lniquitalum ve-
compellat, ipsum eis quod clegerint certamen expro- straruni iste cumulus rite censebitur, quia cum lo-
brans. Venile,inquit, ad Bethel,et impieagite. In im- tiens operam severitatis assumserim, rnliil latnen
perativo inodo, scd per ironiam ct insuliationeinea ad vestram correctionem promovi. Pro beneficiis
quibus ofTendalur,enuiicial, qu;c figura celebraturin ergo quicquid aerumnnrum hausistis, enumero, et
libi ralibus quoque literis. Ergo profanalo Israeli confiteor me quasi oblitum fuisse henignilatis mcae,
insullanter ohjeclal, ut studiisquac elegit, immineat, dum pernieioaam vobis delinquendi ohsiinaliouem
et Beihei atqueGalgal, quas civitaies idolis scatere, superare coniendo. 523 Ideo geininare plagas ,
etiam praecedenlesindicaverunt prophetse, freqiien- D imino eliam niiilliplicaie non dbluli, et hoininlius
lare non desinant, sed praevaricaiionibus augmenia frugiim adinimculo destitutis, pomorum qunque so-
comportenl: el ollerant victimas matulinas, et vic- lalia horioroinque suhduxi: ut sicut longa siccitas
timaruraoblationi descrviant, ferinentatosque paues spem mc^sis, ila eliam autumni, el hyemisbona, vel
altari, qui(ut ila dicaraus) laudalorii, vel voluntarise auni pestilens, vel frequens eruca consumerct: et
oblationis appellabanlur, imponant. Quod lotum ita non redi$ti$adme, dkit Dominus.
', iiuelligendum est, quoniam cereitioniarum ordines Vers. 10. —JMisiad ttotmortemin viaAiyypti, per-
ritusque , quos ex sacra lege susceperaut, idulis cussi in gladiojuvenes veslros, usque ad captivitaieiii
mancipassent, quippe quae pro Deoveneranda decre- equorumvestrorum: el ascenderefeci putredincm cas-
verant.scd casdem observationes sicut impie ad idola trorum veslrorumin nares veslras; et non reditlis ad
tratisiulissenl, ita etiara liceuterplerumque vai iarent. me, iticit Dominus. Quod ,/Egypii coinmemoralioneui
Hoc proinde utiumque pariter exprobrat, id est, intulit, dupliciler intelligi potest. Nam cum ille po-
quod vel instilulioneslegales tdolis ad quae defece- pulus, qui sexcentoruin railliuui fuisse narralur, ab
rant, 522 mancipasseni, vel eas pro suo arbilrio annis viginti et supra, exlra Jo»ue, et Caleh in soli-
corrupissenl: quorum utruraque ad eamdem impieta- tudine docetur exiinctus, merito bic Deus jEgypliae
* Videtur deesse ri(us, aut quid simile. <-'Libri alii, ad civitatem unam. llebraeus quoqtte
h Legiroalim idcirco;moxipsum pro iptam legimus.
 1075 IN AMOSCOMNENTARIUS. 107.
profectionis instar occubuisse dicit, quos pronunciat.A runt: hoc faciamtibi sub ejusdem sane tenore pro-
inlernecione delendos. Vel certe quoniam imminen- positi, ut perniciosa sane impietate depulsa, affec-
tibus Assyriis, Israelilse, sicut beatus Osee docet, ab tum eraendationis assumas. Et idciico posiquant id
iEgyptiis auxilium postularunt, nec tamen ullum tibi, quod denuncio, inferri videris, in occursum Do-
sunt remedium consecuti: consequenter missam in mini tui, spei melioris faclus, accingere, neque per-
eos mortem j<Egyptiaeviae, propheticus sermo de- culsns parte senlentiae vel desperes salutem, vel ju-
nunciat, per quam ad eos nimirum non arma socia, dicaniis oculis apparere formides. Nain cura eo est
sed iratior hoslis irrupit. Cui sensui magis conve- tibi ratio, qui nequaquam mortem morientis exoptet,
niunt quaeseqnuntur, id est, quod et juvenes et sed qui etiam addiclis, si eos commissorum videat
equos in castris obsidione corruptos, vel captivitate poeiiitere, succurrat. Quidam b hunn locum ubi ait,
judicat comminutos. Sed cum vos, inquit, conclusos Quapropterhwcfaciatn tibi, ita accipiendumputarunt,
castroruin putredo cruciaret, et videretis vobis mala ut ex industria dicerent, comminationis speciem
captiviiatis protinusinferenda, nec sicreversi;estisad fuisse celatam, quatenus quicquid posset auditor
me, dicit Dominus. Tot ergo castigationum fructum atrocissimum suspicari, id etiatn crederet fuisse pro-
mihi pervos perisse, quoraodo me ferre arbilramini. missum. Sed animadverti licet, non suspicionibus
Vers. 11.—Subvertivos, inquam, sicul subvertit territorum rem fuisse promissam : caeterumquid se
Deus Sodomamet Gomorrham,et facti estit quasi tor- facturum diceret, post paululum puhlicasse. Nam
rit raplus de incendio; el noiiredislisad me, dicit Do- inlerposilis quae ad potentiam creatoris valerent,
minus (Ose. li.). Quis sapiens, et cognoscit haec? quasi cum repetilione subjunctutn est:
Tunc intelligel misericordias Domini, quas sane in
omnibus suis dispensationibus commendare non de- •> B CAPUT V.
sinit: unde eas et in praesentibus locis, cum certe
magno scveritalis ambitu procedat oratio, ita tamen Vers. 1.-2. — Audite verbum ittud, quod ego levo
abundare ac superelfluere demonstrat ut [Ant. vel] super vosplanctum: Domus lsrael cecidit, el non adji-
doceat quas iutulit plagis , multo sibi graviores, ciet ut resurgat. Virgo Israel projecta est in terram
quam his qui patiantur, videri. Subverti vos, inquit, suam, et non est qui suscitet eam. Sicque senstium
sicut subvertit Deus Sodomam et Gomorram. Quod ordo subtexitur, ut moresuo sedulo Deus noster caus-
certe non accidisse Israeliticis populis, spes etiam sas illalae caplivitaiis ahsolverit : quam nimirum ve-
promissaeliberationis affiruiat: fit proinde sensus lut invilus implevisse videatur. Sed ad lectionis or-
ejusmodi. Quoniam tantum calamilates, quas inluli, dinem revertamur. Postquamergo dixit: Hoc faciam
in vestrum sanguinem saevierunt, ut videantur mihi tibi, hraet. Postquam aulem hoc fecerotibi, prmpara-
Sodomitaejipsinon esse majora perpessi: juxla mo- re in occursumDei tui, ltrael: Quia ecce,525 inquit,
dtim quippe necessitudinis, quia vos mihi adscive- formansmonles,etcreansvenlum, etannunciaus homini
ram, aerumnarura ista congestio illis esl incendiis eloquiumsuum, faciens matulinam nebulam, etc gra-
* exsequanda,quibus obsccena turba cum teclisconfla- diens super excelsa terrm, Dominus exercituum no-
gravit et terris. Quainvis enim vobis spem recupe- men ejus. Obreverenlium judicis in reorum pectori-
randse libertatis iudulseriui, lamen videmini uiihisi- bus suscitandam, opera creatoris inlerserit : ut vel
cut torris magis aliquis semiuslus extractus de igni- affectumerga se censoris prudens auditor intelligat,
bus, quam in virenti consislens firmiiate. vel de effectu non dubitet ultionis, qui d eum sihi
524 Vers. 12.-15. — Quupropterhac faciamtibt, (fj videat comminantem, cujus virtute subsistai univer-
Israel; postquam autem hoc fecero tibi, prmparare in sitas. Id est: 0 lulsrael, quis sii meritorum tuorum
occursttmDei tui, hruel. Quia ecce formans monteset expunctor, inspicito: ille niinirum per quem facta
creans ventum, el annun ians homini eloquium suum, suni oinnia, et sine quo factum est nihil (Joan. 1.):
facient matutinam nebulam, et gradiens super excelsa ille qui elementa jussione formavit alque distinxit;
lerrm: DominusDeus exerciluumnomenejus. Et quia, ille qui dedit sideribus ut lucerent, vallibus ut desi-
inquit, slatuisti cuin benevolentiamea impudenii ob- nerent e, campis ut jacerenl, montibtis ut tumerent:
stinatione cerlare, necessitatemque mihi exerendse ille qui spirabilem aerem, quoa ccelo in terras media
severitatis imponis, faciam tibi quod ipse castigatio- impletur inanitas, tum densari in nubem, tum nio-
num ordo deposcit. Neque enim decet, ut plus vi- veri in ventos praecepit: cujus providentiae nova
rium impudentia tua, quam nostra censura videatur operavariis elementorum declarantur officiis : qui
babuisse, priusque isla quasi Iassata desincre [Ant. cum sil tantus virtutis eminentia, taraen homini elo-
desivere],quam tua aul iniquiias fmiatur, aut vita. quium suum, id est, legem suam inlimare dignatur.
Quantum ergo ad me respicit, medendi continuabo Et inter gubernationis miracula, quibus facit, ut
prbpositum: per te vero stabil, utrum ista mulliplex nebulaede terris, ubi eas matutinus sol afflaverit,
casligatioemendationi proliciat, an potius ultioni. exhaleutur, donec imraoratu ejusdem vaporis aut
Quia ergo illa numeravi nuper incommoda, id est, compriraaniur , aut omnino siccentur ; imo cura
penuriam frtigum et imbrium, copiam vero locusia- oportuerit, concretse in nubes ad superiora ducantur,
rum et erucarum, si quid viroris reliqui fuerat absu- redditxque cunctis montibus ceUiores, aquas con-
lnenlem luem, anni germina, corporaque populan- _. ceptorum imbrium in subjectadiffundant: atque ila
lem, mala postremo hostilis obsidionis, lota in cor- u' sihi gnberiiationis ipsius vestigia impressa ccnsi-
rupiionem caslra vcrtentis, et gladium domi forisque gnent; ipse inquam, faclor elementorum, cui nomcn
saevienlein: (qiiaecerte ego, inquit, per compalien- est Exerciluum Dominus, id est, cujusea potestasest,
tem misericordiam illi exiiio, quo Sodoraa perierat, ut nutui cjus serviant angelorum catervse, eumque
comparavi: ila utad similitiidinemcoinbustorumtor- regem suumconditoremque fateantur: ipse, ioquam,
rium videalur reliquias veslras redditura captivitas ) ea vobiscum benignilate contendit, qualenus inleren-
quia isla, inquam, omnia correctiouis inefticaciafue- da vobis tormenta denunciet, si quo modo affectu
n Vilioseleclum est hactenus exequenda. c Scriptum eral gradiens, quod et posset contex-
•>Hic quidam nori alius est abs Hieronymo, cujus tum orationis leviter attendenli probari magis; sed
suggillandaeExpositionis, nullam de more Noster falli non sinit. Hebraicum exeraplar, ex eoque Hie-
occasionempraetermittit. lta vero ille interprelatus ronymiana versio, quorum auctoritate gradiens resti-
esl: Quumdixeril, liaecfaciam tihi, quid facturus sit tuimus.
tacet, ul cum ad singula pmnarumgenera Israel pen- d Vitiose antea qui cum: alia ejusmodi saepius,
Ael incertut (qua ideo terribiliora sunl, quia omnia nec lcctore admonito, castigantur.
suspicanlur) agat paniienliam, ne Deus inferat, qua » Atque beic mendose desiderenl legebatur, pro
minaius, etc. Confer quae superius multa, nec sine quo desinerentrestituiraus. Optinie, nedum mendose,
Hieronymi.ni notuinis eontemtu], Nosler ohjicere Si ul nobis videtur. Desidereenim vallibus omnino eori
D.cfori auden |rwit v)« aut^m Hisiriifii Ef.iti
 107o RUFINO PRESBYTERO ASCRIPTUS J076
pcenitendi in vestris mentibus excitato , vei sera A . studium pcenitentis assumto , et de correctione
emeudatio reos subtrahat ullioni. Quod sane reme- actuum.si vis vivere, cogitato. Require me proinde,
dium quoniam obstinata pravitate corrumpilis, voeeni quem profanitati serviens reliquisti :
nostrae lamentationis accipite, cujtis semper monita inquam, inveniri paratum, et ubi primum require me,
quaerere
respuistis : vocem, inquam, qua supremaveslra pro- coeperis, ohviantem inveniens: quia omnis qui petit,
sequimur. Cecidit cecidit, non adjiciet ut resurgat. accipiet : qui quaerit 527 inveniet, pulsanti aperie-
Virgo hrael projecla est in terram suam, non esl qui tur (Malth. 13.). Noli sacrilegiis tuis dissimulatio-
fusciteteam. Id esi, illa gensde clara Israelis stirpe nem no^trae quaestionisadjungere, ne horridior de-
descendens, et quse virgo appellari vel ante raerue- tegaris, oblata remedia negligendo, quam, quae pro-
rit, vel sueverit ( quippe cujus pudicitiam, qua in mulgata fuerant, prsecepla temerando. Quarite me,
consorlium ftierat proprii recioris ascita, profanitas et viu-.is, Nolite quaerere Belhel et Galgala et Bersa-
nulla vinlasset : vel cujus felicilalem continua inte- bee : hae autem urhes sicut Regum prodit
historia,
gritate pollentem, captivitas nulla corripuisset) ea et vitulis , quos Jeroboam fecerat, et reliquis erant
nunc proculcatui vincentis exposita, probra simul et idolis mancipatae ( 5. Reg. 12.). Denunciat ergo
lormenta perpetttur. Nec usurpat aliquod de amo- eoiisulens Dominus , ut illa qtiae abominabilia profa-
venda calamilate solatium; caeterum in terra sua nitas reddidisset, frequentare desinerent, necum eis
velut mulier pollutionibus subjectadecubuit, etmise- pariter quippe [Forte quique| destinatis exitio dispe-
riis deprimentibus, ad sepulchra pervenil, nec est rirent. Quserite ergo Dominum, quia non vult mor-
qui opem ferre valeat, et sublevare dejectain, quam tem morienlis; et quaerenles revertimini ad eum, et
censura omnipotcntis attrivit. Ab illo ergo versu vivetis, ne incipiatis immisso tectis profanorum m-
526 in quo ait, Formans montes, et creans venium, ** * eendio eoncremari. Scd videamus et
reliqua.
usquein praesentemlocum, ex persona dictum pro- Vers. 7.8. —Qui converlilis in absynthium judi-
phetae accipi |iotest, de Dei videlicet polentia disse- cium, et justitiamih terra relinquitis. Facientem Arctu-
renlis. Quod autem dicit ita in lerrarn suam cecidisse rum et Orionem, et convertentemin mane lenebras, et
lsraelem, nt peuilus non resurgat : cum et praece- diem in noclem mutantem : qui vocat aquas muris, et
dentes ct sequentes senientiae solvendarum quando- effundit ea$ super faciem terrw , Dominus nomen e.jus.
que miseriarum solatia repromittant, et in ipsius Eodem quo sunra , ordine, ul potentiam judicis ex-
animadversionis teuipore imminulionem magispopuli plicaret, quod idem esset creator, admonuit, propo-
quani internecionem niinentur, ita debemus accipere, siluinque ejus , qui quantum in se est, cunctis con-
quod vel lugcntis alfectu cumulatius aestimavit illata sultum vellet, ostendens (quippe quibus existendi
discrimina : sicque funditus appellasse deletos, quos caussam solam ejus bonitas praestilisset) dicit : quia
ex majore videret parte contritos; vel ccrte in eorum; judicium ejus , quod dulce esset iunoxiis, isti sibi
personis, quos captivilas ahsumebat, ire pessum ; instar absynthii amarissimum reddidissent. Ergo
neque a quopiain gentem Israelis suscitari posse si- quod ait, Qui convertitisin absynthiumjudicium , vel
gnaverit. ila debemus accipere, ul divinum jiidiciura, quod
Vers. 3. — Quia hmc dicit Dominus Deus, Urbs de sibi meritis suis fieri exitiabile coinpiilerunt, conver-
qua egredkbanlur mille, relinquenturin ea centum:et de tisse eos in amaritudinem , conqueralur : vel certe
quuegrediebanturcenlum, relinquenlur in ea decemin ipsum humiinoerationis examen in ainariludineni di-
domo hraelis. Non subito captivitatis miseriasirruis- cat fuisse corruptum : culturam videlicet idolorum,
se, sed inultis temporibus cum expectatur emenda-(Q sacris quos per Moysem acceperant, ritibus praefe-
tio, castigatum fuisse populum, Regum declarat rendo. Bequilur autem, El jttsiitiam in lerra relinqui-
historia: atque ideo per prophetas varia eum Deus (J'S; quod ad ipsius electionis culpain revocare posse-
noslervoce compellat, lum denunciando perniciem, mus, quaejudieandi nortnain , quasi aliquid procul-
eamque lixam esse dicendo, luin prospera, si etnen- cuhile reliquisset, nisi subjecu.'versibus'quid justi-
daveril, pollicendo. Haud ilaque quasi in uniun tiam vocasset, ostenderet. Ait enira , Facientem Ar-
lempus coarctans, aliquam in dictis esse discrepan- cturuin et Orionem, convertentemin mane teaebras.
tiam suspiceris: sed prolatas sententias per longa Justitiam ergo appellavit ipsum Deum noslruni qui
lempora, eaque opporluna distrihuens, consequeu- mcrito, et virtus et sapientia nominatur (1. Cor. 1.
tiam suam pmnibus constare reperies: ac paulatim 24.) : eiimque a profanis esse relictuin, id esi, spre-
crescenlihus nialis, regnum profani popuH comini- lum , conquestus , opera ejus, quibus raundus gu-
nutqm, donec ad ultima. captivilatis cxiiiuin perve- tiernaiiir, eniimerat : ut illoruin nimirum crimina
niret. In illisproinde mbibus atque regiopibus, quae (umulei, qai tantae majestalis Deum non titnucrint
adhiicquatsi stante melropoli, id est, Samaria, vas- asnerare. Quod autem astrorum ea vocabula intulit,
tabantur, gentis deciniationem factam intelligpmus, quae a Geiiiibbus videnlur imposita (quamquam abi
ut nohjlihus intereuntibus parlibus, quae erat ex- lnierpretes soliiiu sidera h dixeriut) posseuius conse-
trema permaneret. Quaequoniam ad hoc illala fue- (]iienter accipere, quia obviis vocabulis ad distinciio-
rat deciiqalio, ut sjcut alios jus(o dabat exilio, ita neni astroriim , nonad confirinalionem fabularuin sit
alios pereunlium emendaret exemplq: exhortatio usus prophela': secundum illud quod et Apostolus
continuo ipsiusjudicantis insonuil. . poelarum sententias nequanuam est dedignatus as-
Vcr§. 4.-6.—Quiahac dkit Domiqus domui lsrael, D ' stimere (Aci. 17.). Nolandutn etiamillud, quod cum
Quwrilenie, et vivetis. Et notite qumrere Bethel, et in descriptioncin aeihereaeinformaiionis velletainplecti,
Gqlgala nolite inlrare, et in Bersabeenon trqnsibitis, astrorUm vocabulis «jiiatuor plagas, quse etiam Cli-
qnia Galgala captiva ducelur, et Belhel erit inulilis. mata vocaniur, expresserit : id est, Arcturo Septen-
! QiifvriteDqmipun), el vivitc, ne [Ant. nec] fqrle com- trionem, Orione vero Ausiralem, qure este regione,
burqntqr a \gni domus Joseph, e\ devorgbil,et nqn erit consliluens : diei aulcm ct noctis vicissitudine, or-
qui exstingual Bcthel. Quia id, iiiquit, quod a lege et tuin"Solis, 528 occasumque signando. Ubi pulchre
pjetaie debueras discere, o lu Israel, ui uni videlicet poieniiain o])ifii:isadmiralus, tenebias ipsas aiteum
faclori tuo conlinuse devolionis adhaereres officio, in mane convertere : ita enim Solis globus cum cx-
qui te et propitiiis bealum, el iratus miserrimum red- plicaveritgyros, repentino terras splendore profun-
deret, saeva demum pericula docuerunt: vel nunc dit , ut invcntas tenebras non pepulisse, caeterumin
" Reliqui libri atque Hebraicus ipse textus ut et significaregeneraliter astra fulgentia. Etpaulo post,
ignis, _?Nn. U-ebrmanomina, quw apud eos aiiter appellantur , vo-
b Videtur abs Hieronymo accepisse, ubi ait, Sym- cabulis[ubularum Geniilium in tinguam nosiram esse
machui, absolute stellas, Theodotio interprelalu$ est translaia, qui non possnz/insinteltigere quod dicilur,
vesperum : Hebraus aulem, qui nos i/i Scripluris nisi pev ea vocabuta, qua usu diakimus , et errore
Hinctiserudivit, Chazil, inlernretari putat splendorem. combibimm.
1077 IN AMOS COMMENTARIUS. 1-7S
lucem mutasse videatur. Qtii vocat aquas maris , et A_ essent pestiferi sociis .t civibus, qtiam ipsi Domino,
effundit eat super faciemterra, Dominusnomenejus. quem aversabantur, ingrati. Quod auiein dicit, quia
Eleganlissime et scientissime cum de elementorura in portis corripientes odiofuerint »
insecuti, morem
loqueretur offlciis,ad creatoris institutionem et gu- Judaicse institntionis ostendit, qui ita fuerat ordina-
bernalionem pertinentibus , eum quidem dixit omnia tus, ut negotiorum arbitri in porlis tirbium quarum-
facere, cujus nimirum potenlia et formavit eosdera que residerent : ne qui opus eorum habuisset exa-
ordines et tuetur: cujus lamen praecipuesideris mi- mine, quaestione aliqua laboraret, sed in ipso in-
nisterio ad creandas fruges uteretur, ostendit : ni- gressu, apud quos experiretur, offenderet. Non au-
rairum Solis, qui discessu quidem noctem, nobis re- tem b lsraelitas, maxime jam sub regum profanbrum
gressu diem pararet. Ergo quoniam descriptionem potestate degentes, hunc morem qui per beatum
naturalium sermo conligeral, subdidit etiam, quod Moysem in sacerdotali republica fuerat constitutus,
vel exhalatus de terris humor, vel assumta de mari- mansisse arbitremur: sed quod ostendat, illos cum
nis fluenta gurgitibus, ad superna eodem vapore ra- ritibus eliam civilia jura violasse, et virlutum odium
perentur, ac denuo suspensa de nubibus , quae ire ad cum ipsarum prsedicatoribus induisse; ac si quis
summa cceli ipso jam pondere non valerent, amaram adhortari ad correctionem sanctiiatemque voluisset,
salsedinem transfusione deponerent, et ita demuin eum protinus, odiis conspirantibus, interisse. Ciir
terris sitientibus redderenlur : sicque aleiidis frugi- aulem censorum monitis adversarentur ostendit. Di-
bus permixtu conlrariorum, hunioris, videlicet, et ripiebalis, inquit, pauperem, et prmdam electamlolle-
vaporis , ubertas admiranda contingeret: quod uli- batis ab eo. Igitur ut sine impedimento aliquo vel ti-
que tantae rnagnitudinis negotium explicare non r scilicet, vel pudoris, per damna et contume-
'Pmoris,
posset, nisi illequi solus universorum Dominus jure lias pauperum vaderetis , monitores sobrios estis
creaiiouis oslenditur. Sed videamus et reliqua. perosi. Notandum vero quod ait, quia eleciam prae-
Vers. 9. — Qui subridelvastilalemsuper i'obustum, dam ab inopibus auferrent, cum utique consequen-
et depopulationem super potentemaffert. Cui negotio tius aestimetur alterum e duobus : ut aut non habtie-
pararetur potenliae praemissa descriptio, conse- rint magna quseperderent, quos pauperes confitetur,
quenter aperuit, id est; ut melum in audienlium pe- aut locupletes merito nomirientur, si ab his pretiosa
ctoribus excitarct, et intelligerent quantus calaraita- quseque praedator auferret. Inlelligendum ergo, quia
tum agger impenderethis, quibus lantae potestalisju- vel appellaverit pauperes, quos illi rapinis suis ex
dex esset infeusus. Ille, inquit, qui est universorum locupletibus inopes reddidisseht, vel certe ad affec-
creator, merila quaeque pergit expungere : et licet clum magis possidenlium , quam ad damnorum mo-
viribus ejus nemo possit obsistere, tamen reorum , nienta respiciens, et si parvas res, tamen pauperibus
qui sibi videbantur esse potentes, lormenla subridet, ipsa exiguitate pretiosas , atroci dixerit cupiditate
quos ea videlicet facilitale comminuet, utindignatio- sublalas. Ad cujus rei tesiimonium, vel unius sal-
nem suam subrisione potius indicct, quam clamore. tem recordemurexempliNabuihae sancti viri vineam,
Quidni, cum ejus nutui universa famulenlur, et pro brevem illam spatto quidem, sed domino suo gra-
diversilate meritorum dicto obaudienlia, tam adversa, tissimam, ac ipsa jocunditate 530 pretiosam,
quam prospera consequantur? Subridet ergo vastna- Achah rex stblidissiinus concupivit : et cum doraino
lcm super eos, qui sibi videbantur potentes, ac di- de yenditionemandasset, respondit Nabutha, se hae-
cere solebant: Linguam noslram magnificdbhnus: la- redilatem paternam nori posse contemnere, necea-
bia noslra a nobis suni : quis nosler Deusesl (Psui. C ( dem, si liceat, velle privari. Tunc rex profanissimse
21.)? Adversum ejusmodi, ihquif, profanissime sibi conjugis stiniulatiis hortatu, avaritise suae facinus
de prosperis viribus arrogantes , ille , inquit, ultor crudeiitatis adjunxit, et interfecto Nabutha, vineam
seierrius alflictionis tormenla subridet, aique indi- quam coricupierat, qccupavit(3. Reg. 21.). Sic ergo
gnalionem suam eiusmodi rictus [Forie risus], qui a elecfas praedas,'quibus dpmini videlicet nihil pretio-
tempore discrepet, usurpatiQne declarat. Robustos sius aestimarent, cruentis ausibus auferebant, pro
proinde et poientes , vei pro invidia superbise, vel quibtis factis quid eis denunciet, audiamus.
pro memoria lelicitatisaiitiiiuac, Israeiitas vocai : Pro eo gnpd despoliabatis pauperes, domos quadro
quos jam denunciavit, et ex hYajoriparte consuintos, lapide adificdbitis, et non habitabitis in eis. Vineas
et captivilale proxima"transfereiidos. amantissimas pfahtqbilis, et non bibetisvinum earum.
Vers. 10. 11. — Odio habuqrunt' in porla corri- [Vers. !_.'] Quia cognpvimulta scelera vestrct,et (ortia
pienlcm, et loquentemperfecleabdminaii suni. Idcirco peccata ve$tra.' Hoe nempe deprsedatiomiin vestra-
pro eo quod diripiebaiis pauperem, <( prmdametectam rum lenebat aiidacia.ut suppeterent instrumenta
tollebutisub eo; domos quadro lapide mdificabitis, et luxurise, atque habitationes vestras grandibus cole-
non hdbilabitisin eis: Vineas dniantissimaspianlabi- rctis cxperisis , quasi el munimento et voluptati fu-
tis, 529 e(non bibetisvinumefirum. PrpphcticoBora- turas. Sed du6 vobis pariter evenient, ut acdilicetis
lionis ni_iituiio custoditur, utpostquani yidelicet fue- quidem, sed [Ant'. et] in eis nequealis hahitare : et
rint deiiuiiciaia supplicia staiini severitatis ipsius tam uioliiione operis quam ejus ainissipnq crucie-
causs.a subdatur, n'e videlicet <;aiiitse pietatis Domi- niini, atque in eo sentialis cuinulatutn doloreni,
nus, indignatione poiius aliquid quain raltorie lccisse j. j quod non tumultuariis , sed elegaiitibus habitatio-
videatur: simtil eliam ut ostendat, quaiita consulat rtibus excidatis, riec sane de calamiiate conqueri
benignitate pauperihus, ptijp ^prum conlumeliajs et possitis, aut divingm inter gemitus sperare subsi-
rapinas violatui religiqnis an'nectij. Per quod conse- dium, quorum precatui resjsia 1 turba culparum.
quens esse convincil, quia nrofanaiis inentibus nulla Quidni cum videant simul se atrocipra, et in cives,
insiiciviliscura justitiap, hullus liumaniiaiis ajlectus : et in proximos cdldisse? JJaecauteip, pniiiia, ut prp-
sed sociis suis quasi pefcili verdo furoris insiiiant.et dit histqria, decein illaeSamariiicae 'tribus, et a vi.
pauperes quosque professa fpritaie dilacercnt. Unde cinis ssepe hostibus, sed potissimum ab Assyriis per-
et hi qui ad cultumidolpruni sacrilegs) meiittj defe- tulerunt. Judas vero, yaslanje Babylonio, cisdem
cerant, nullis penitus.'scelei'ibus^bstjijprent, scq lam communicavii,exitiis. Cum ergo dbmibus amplijsi-
a Elegantissirae Hicronymus.qupn) laudare ji.eruni deo, cur Auctor illum apud lsraelilas morem juri
placet: ///, poria autem juxla ycteremJudqkt msrem dicendi iri pprtjs civitaturq marisissp per id temppria
populi fuissejudkig, ei smpe legimus, el crebroirtter- negef, cum et diu post, et' apud alias Nationes vi-
pretaii simms^ut neCdgricotadd caussam vehi.ns, fre- giii§se, perlis argurne^tis comperluni §il. Fprtasse
quentia civiiatiset iiovo terrerelur aspeclu , nec urtiis plqs aliquid deest, et loci corruplio mentcm cjiis u
habilaioriongeab urieproperifre(,et mbyectiotieim, qum- assequamur. non sinit. Certe inferius ad vers.XlII, Ir
reret jumemorum. porta, iriquit, civilatis, in locis videlicetjudkiorum
h Deest apud^ aut quid situile. Caelerum)ia,u,t]vi-> speclQntepoputo, etc,
 1070 RUFINO PRESBVTERQASCRIPTCS 1080
mis , atque ornaiissimis , vineisque fertilibus , et 1V consistit, debel legitiraus magister nequaquam ci.iu-
proprio quod est amplius labore plantatis, fueriiis, deslinas aliquorum offensionestimere; caelerumom-
addita etiam captivitate, privati, reputatehoc pecca- nibus qui ad audiendum convenerint, docendi a*si-
tis, quae niaxima commisistis. duitate consulere : quippe qui pecuniam sibi coin-
Vers. 15. — Ilosles justi , accipientes munus,el missam numulariis audierit esse credendam : alium
pauperes in porla deprimentes. Ideo prudens in tem- autem venturum, qui et sortem reposcat et foeinis.
pore illo lacebit, quin tempus malum est. Per varias Si vero fuerit tanta in pejus facta mulatio, ut im-
species, staium corruptac civitatis exaggerat. El si- pietaie plehis ipsi discipulatui colla subducant, et
cut supradixit, quoniam hortanles adjustitiam spre- pruritum auriuin sustinentes, ineptis tanlum fahulis
vissent, imo eliani perculissent : ita consequenter acquiescant: tum plane jam nccessarium esse silen-
eosdetn justi hostesvocat. Quod sauo duohus inodis tium doctoribus cum propheta dicenlibus, Obmniui,
jntelligi poiest, ut jttsti quasi genitivo singulari, ju- et humitialussum, et silui a bonis, el dolor meu$reno-
stili.e promincieiiiiir inirnici, id cst, justiliae non vos vatu$e$t(Psa/.58.).
* negligenies arguo , sed osores : ex quo descendit Vers. 14. 15.— Qumrile bonum, et non malum,
affectustiidiorinn vestrorumfunesta perversitas, cum ul vivatis, et erit Dominusc Deus exercituumvobiscum,
iniquitati impudenliam copulanies, nec optetis latere sicut 532 dixisiis. Odite malum el diligite bonum,
quod gerilis : sed in port i civitatis, in locis videli- et custodtiein poria judicium : si forte miserealur Do-
cet judicioruin, spectante populo, ncquaqiiam nieri- minus Deus exercituumreliquiis Joseph. Hi versus ex
tis caussas, caelerum pretiis cestiinetis: 531 et ini- persona miserantis prophetae inlerpositi videntur,
quilalem pecuniosoriim de pauperum laeultatibus ia israelitas videlicet etiam sub ipso jam exitio positos
adjuvctis: vel ccrte/i-S/.sjiisli pernominaiivum plu- commonentis [Ani.commoventis], ut in correctionis
ralcm appellari esse credanlur, ut enuineralis mul- vota studiaqueconspireni, d si forte Deusexercituum,
tis inagnisquc criminibus , quasi cominotus intnle- cujus lanta est clementia, quanta potentia, ejusmodi
rit, qu d justi hosles essent, id est, religioni se et emendationibus mitigetur, et delendis saltem reli-
Deo udvcrsarios quasi Iegitimos exhiherent. Loculio quiis attritae gentis abstineat. Subjicit autem quod
cst vcro finniliaris disenis, qui et justos exercitus, habeat ad superiora contextum.
ct justas provincias,id est, magnas appellare consue- Vers. 10.17.— Propterea hmcdkil Dominuse Deus
verunl. Scd \ideamus et reliqua. exerciluumdominator, ln omnibusplateis erit planc-
Vcrs. 1").— Itteo prudens, inquit, in tempore illo tus, ei in cunciis quw fori$ $unt dketur, Vw, vw: et
tacebit, tptia tcmpus malum. Tempus in declinaiione vocabunt agricolam ad tuclum, et ad planctum eos
mutavit: vel prarierita quippe, vel praesentia populi qui sciunt plangere. Et in omnibusvineiseril planctus,
gesla diiiumerans, consequeniius diceret, prudens quia petransiboin mediotui, dicit Dominus. Seposltis
in tenipoie illo tacebat, proquoait tacebit. Quia ergo illis versibus, quos ex persona diximus prophetas
cos justtim, id est, legitimum, adversum honesta- miseranlis illalos, inveclionis ordo decurril: ul post
teiu ct religioneni, hellum pronunciaverat susce- illud quod ait, hosles justi, accipienles munera, et
pisse : inerito, inquit, ad justitiam revocantium ora pauperesin porta deprimentes,ideo prudens in lempore
silueruiit, et prudens quisque cum gemitu ac dolore illo tacebit, quia tempus maluin esl, connexe videatur
conticuit, considerans nimirum niliil loci salutari illatum : Proplerea hmc dicit Dominus Deus, et re-
sti|>eresse doctriiuc, et ideo sibi consulere debere liqua, quae sequunltir : lamentationes videiicet in
reticendo, cum niliil jam promoveat dispuiando. Ipsi G omnibus plaieis audiendas. Etin cunctis, inquit, qum
stiut atitem prudenles in silentium publico horrore foris sunt dicetur, Vw, vm: quia planctus fore dixe-
compulsi, de qiiihus supra dixerat: Odio habuerunlin rat in plateis, addidit, et qu;c foris sunt simili cum
porta corripieniem, et loquentem perfecle abominati ploratione [ Eorte coinplorationej miscenda , ut non
sunl. Ctim ergo iia prolanarum plebium conspirarit utique solis videretur urbibus coniminari. Dicelur
andacia, ut veritatem pietaiemque doclrinae, quasi itaque tota regione Vm, vm: et lam vineae,quam
denuncialo ccrtamine persequatur, prudens quisque campi, atque inontes'miserabilibus personabunl ia-
doctor flebit quidcm, sed tacebit: videns quoniam mentis. Quia pertransiboin medio tui, dicit Dominus.
sicut aspides surdas obturaverint aures suas, ne quid Diu me, inquit, quasi absentem, et quae gereretis
ad eos de salutaribus possit penetrare carminibus. Id penitus non videntem, ne quidquam estis experti :
sane ipstim quaMioiiis aliquid videlur alferre, quod nibil enim de emendatione per tam longas inducias
brevi est expusitione purgandum. Laudatur siquidem cogitastis. Nunc jam in regionem tuam sacrilegiis
prudeniia doctoris inter sileniii se tuta redigentis, inquinatam is animadversor ingrediar, cui ulterius
b
si a parle auditoruni reflaiil adversitas. Atqui ina- non possitis illudere. Pertransire se vero dicit, ut
gistcr Ceniium pnccipit, increpat, obsecrat oppor- illius uiemoriam temporis introdiicat, quo vel _Egy-
tune (2. 7im. 4.), eamque perseverantiam omnis ptum, vel Sodomam legitur interiisse, yEgyptia pri-
fere sacra Scriptura coinmendal. Est proinde adhi- mogenita, vel Sodomitica tccta consumens. In huuc
benda distinctio, quae concordiam possit vendicare ergo modum pertransiho, ut, edam quam merita
mandalis. Quandiu populus, etsi per negligentiam exigunt, ultionem. Ciide et apud beatum Osee, cum
multa deliuquens, tainen sub discendi protessione de mitigatu sententiac disDutaret, ait : Quia Detts
* Heic
negligentespro negligenler, mox, sive alte- ]) linguarum
b peritum, diximus.
ro ab hoc versu j»ipurf«/iiia/npro impendentiamre- Legebatur atque pro atqui: mox etiam adverbio
scripsimus. Caeterumipse magis imperitiae notandus opportune,c
alterum sufficiendumvidetur, imporlune.
Auctor est, qui hoslesjusii duobus modis inlelligi Sulfecimusheic nomen Deus, quod deerat: tuni
posse, auluinat : ac primuin, «1 jnsli quasi genilivj dixisiis pro dixii, legimus, cogeutibus uiroque loco,
singulari, juslilim hostes pronuntientur, quod unice cum reliquis libris omnibus, lum praecipueHcbraico
veruin esl : ttim.ul hostesjusli per nominalivumptu- exemplari. Moxquod dicilur, cuslodite in porla, in
-alem appettati esse credanlur, quod cum Hebraei iaudalis iisderalibris est, constituitein portis.
(1Contrario sensu, et supino nimis
rehetypi, aliorumque exemplarium sensu stare errore, lectum
iiullo uiinlo polest. Quin eliain arguere ex hoc loco est hactenus, ne forie, etc.
licet, nedum ilebraicae illum, sed et Gr.ccaelinguie e Atque heic suffecimusDeus, quod aberat: tum
luisse penilus iuscium ; neqiie cnini, ut in Lalino , illa, et ad planclum eo$ qui $ciunt plangere, etc, re-
locum ambiguo sensui dant.isla : "tny '~nv, etx«r«- liximus ad Hebraeumarchelypuin, et Hieronymia-
7raTo-vTo<; oi/.aiov.Iloc vero, quod resest, si novis- nam versionem, cuin antea vitiose ita haberetur,
set, par non estcredere, voluisse ineplum ex Latina agricola$ad tuctum et planctum. Eo$ qui sciunl plan-
ambiguiialo seusuui consectari. Et videri cum tamen gere, elc. Nec dubium, quin haecsint menda librariis
«x Pncfaiion.c (^onimeniarii in Oseaui satis earum tribuenda.
lOi-i IN AMOS COMMENTARIUS. 1082

ego, et non Itomo,m mediotui sanctus, et non ingrediar j LAufer a me tumultum carminum tuorum: et cantica
civilatem (Osee11. 9.). Quod ergo ibi se miseratus lyra tua non attdiam.torrens E( revetabiturquasi aqua judi-
promiserat non esse gesturum, id nunc facturum cium, eljustitia quasi forlis. Quamvisarguendo
pollicetur iratns, id est, per medium populi ulcis- Israeli, id est, decem tribubus, majore parte oratio-
centis animo transiturum. Cum autem harum cala- nis instiierit, tameu etiam 534 •'"d* delicla con-
mitatum agger irruerit, agricolae non ad culturam, tingii. Siquidem et inter prineipia operis cum intu-
sed aidlamenta convenient, convocantes secum qui lisset diversarum genliinn mentioiiein,Judm pervenit ad
sciaKlplangere. Quodsecundummorem illiusregionis, Judam, et ait: Super tribus sceleribus el super
qui eliam apud alias gentes vigebat, illaium est: qualuor non converiam eum, eo quod abjeceril legem
erantenim funebres cantilenae.quasad ryihraumprae- Domini, el mandata ejus non cuslodierit. Deceperunt
cinentibus aliis, turba resonabat. Ergoquasi ut legi- enim eos idola $ua, post qum abierunt palres eorum:
timuin 533 populi funus exprimeret, plangendi et millam ignem in Judam, el devorabit mdes Jeru-
scientes demtnciaf convocandos. satem. Quamquam ergo Israeli vehementior institis-
Vers. 18.-20.— Vm desideranlibusdiem Domini, set: tamen postquam ad exprimendam diem Domini,
ut quid eam vobist Die$ Domini isla, lenebrw el non id est, ultionis tempus sermo pervenit, ejusque se-
lux. Quomodosi fugiat vir a facie teonis, el occurrat veritatemdiversisimaginibusexplicarecontendit, quae
ei rursus : el ingrediatur domum, et innitalur manu utique terribilis pompa viiidictae non minus Judae,
sua super parielem, et mordeal eum coluber. Nunquid quam Samariac plebibus immiuebal : ceremoniarum
non tenebra dies Domini, et non iux : et caligo, et non quoque solatia, quae, profanato Israel, Judas adhuc
celebrare, enervata polius et abjecta mon-
splendor in ea? Consiliumet proposilum pietatis di- 1&videbalurcomrnendandaevidelicet
vinae, Gentium magister oslendens : Bo/ii(<is,inquit, slravil, occasione censurae,
Dei ad panitentiam te adducit, secundum autemduri- apud quam inler damna morum, placamenta ejus-
liam tuam, et cor impmniten$,tu tibi thesaurizas iram modi nihil valerent, aequumse judicem utrisque fore
in die irm (Rom. 2. 5.), ut ipsa dilatione cumulatam tribubus indicavii. Ergo dilatione senienliae etiam
excipias ultionem. Hoc ergo propositoconsulcndiper Judae cum Israele denunciat,vota quoniam ccetus eorum
mullorum regum aetales prophetalis comminalio per- oblalionesque fastidiat, et in quibus soleant
sonabat: et praeibat describendis calamitatibus ter- pingties bostias immolarc conteuinat: carmitiibusque
roris ambitio, quaein pectoribus audientium formidinis quibus Dei canant laudes, ita otfendatur, ut tumulius
et correctionis suscitarel affeclum; sed illi qui abuti magis se pronunciet sentire, quain coetus. Ilaec si-
remediis adsuevisseut, dilationem poenarum atque quidem omnia religionis ofticia tunc grata esse Deo,
mortiuniad mendaciiargumentumtrahebatit, dicentes, tunc placita, quando ciini bonis moribus exhibentur.
videlicet, prophetas commemorando diem Domini, Caeterum si ea usurpent sacrilegiis et iniquitatibus
vanosexcitare terrores. Ergo inler caetera,quaelascive servientes, ita nihil promoveant ad impetrandam sa-
improbeque loquebantur, isla quoque cuni irrisione lutem, ut oratio eorum flat in peccalum (Psal. 108.).
dicebanl, videlicet, sedesiderarediem Domini, et ut llis ergo cunclis solatiis conviclis atque depulsis,
tandem revelaretur, optare; non quod veris desideriis judkium Dei revelabiiur quasi aqua : quod ne obscu-
eam postularenl, sed quod nequaquam veniente, com- rum esset, adjecit: et justitia quasi torrens fortis.
minantium propheiaruni lalsitas proderetur. Proinde Inundatio eas nimiruin iuimissaecalamilalis abripiet,
sacrilegis conscia sua: veriiatis censura denunciat, et diluvii instar extinguet. Diversis enim imagiuibus
quod lllam desideratae diei professionem afllictio (_ poteutiam ct cognitionem vindicantis gestit expri-
multiplex consequalur, nec eis illud tempus ad bona mere : quae sicut potest lletibus antequam iiruat mi-
argumenta, sed ad stipendia dura respouileat, ta- tigari : cum inciderit, non valebit eludi.
lesque calamitatum oriantur proceII,e,uliUic acerbius Vers. -5.-27. Nunquid hostias el sacrificium obtu-
discrimen seinper occurrat, quocunque iniseri con- lislismihi in deserlo quadraginla annis, domus hrael?
iugiendum putariui. Dies (inquit) ille squalebit adeo Et porla$ti$ tabernacula Molocha vestro et imaginem
angorum tenehris, ul nullum coiisuleniia? lumen re- ilolorum vestrorum, sidits Dei veslri, qum (ecistis
linquat, sed a pernicie in perniciem, se formidine vobis. Et migrare vos faciam trans Damascum, dicil
miserrimi exagitame, discurrant: ut si quis fugiens Domintts, Detts exerciluum nomen ejus. llujus loei
insequeniem leouem ursis saevientibus obviet, ac eliam beatus Slephanus suh lempore gloriosae rae-
subitacformidinis augmenia perpessus, domum ali- niiiiil passionis. Nam cum fureniiura Judaeorum cin-
quam occulendus irrumpat, cuinque manu parieti, ctus agminihus de praenuntiato a saciis vatibus Re-
ul post tantam consternalionem paululum requiescat, demptoris nostri mysterio disputaret: Convertit, in-
admoverit, morsum serpentis in foramine lalentis quit (Act. 7. 42.), Deus, el tradidit illos serviremililim
incurrat: sicque veneno in viscera labente, dispereat. cali, sicut scriplum est in libro Prophelarum : Nun-
Nunquid non tenebrw dies Domini, et non lux : et ca- quid viclimas aut hostias obtulislis mihi quadraginla
ligo et non splendor in ea?Non solum tenebrosam, annis, h domus hrael, et suscepistis tubernacula Mo-
sed etiam caliginosam illam esse noctem denuncio, loch, el sidus Dei veslri Rempha : figuras quas [ecistis
qua videlicet et lux securita i abigetur, et nulla con- vobisadorare eas, et transferam vos trans Babytonem.
solationura sidera sublucebunt. Locus vero ipse quainquam aperlam habere videatur
Vers. 2I.-24.— Odi et projeci feslivitatesvestras,. D caussa.n, idest,censuram iniquasplebcsiiicrepaiitem:
et non capiam odoremcaluuin vestrorum. Quod si ob- tainen ita sementias miscuit ad diversa lempora per-
tuleritis tnihi holocautomala, el munera vestra non linentes,ut non pirum obscuritatis offuderit. Deuique
suscipiam, el vola pinguium vestrorum non respkiam. 535 c Hieronymus in hoc loco adeo miserara re-
a Addidimus vestro quod deerat, Hebraico lextu, cium, quod Hieronymum«7r^w<;nominat, nulla ad-
caeterisque suffragrantibus libris. dita honoris signilicatione, ne Presbyieri quidem,
t>Addunt plerique libri cum ipso Prophetae textu quam ipse olim negatam sibi compellationem abs
in deserto; econtrario illud vobis reticent, ubi dicitur Joanne Jerosolymoruui Episcopo conqueslus est, et
quas (ecislisvobit. perinde alque eonviciuinab homine inimico tulit. IIt
c Deuiura neque nomini S. Doctoris parcit, quo aulem iulelligas, quam etiain non incommode illa S.
hactenus dissimulato, satis habuit dicamdoctrina. in- Palris doctrina deiendi possit, animadvertenda ejus
ferre. Neque vero imus inficias, hanc cjus sententiam mens est, qui ideo omnes lunc idotis hostias oblatas
de Israelitarum in deserto perpelua ferme idololatria pronunciat, quod quaeDeo vero offerebanlur, non vi-
niinus probari aliis doclis e receiiliorum praecipue (lerentur ex aiiimo offerri. Ex eo, inquit, lempore,
choro; scd qui miseram opinionemeara vocare audet quo aurum in caput viluti tran$formarunl dicentes,
Noster, nae ipse se miseruin, el Ruhniaiii ingenii lsti sunt dii tui Israel, etc, omnia qua fccerunt, non
prodit. Ejt it illud iniquioiii Inf_nsiqus animi liull* DiOf sed idotis (ectitt i/ioM3tr<iiili<r,
Et quod posted
.085 RUFINO PRESB\f-T£RP ASGIUPTUS 1084
cepit opinionem, ut diceret quia quadraginta annis, Ai' ait, Nuitquid hastiat et sacuficiumoblulhiis mihiin de-
quos in solitudine referunlur egissc, non Deo, sed serlo : id es|, longauimitate el henevqlcnlia mea,
idolis servisse videanlur : cum nihil utique tale hi- quae differt longis temporibus uitionem, ita abulitur
storia cnnsignet, sed laiilnm quod caput vituli, Muyse vestra profaqilas, ut argumentemini nunquam ventu-
moranie, conflaveriul, quod tamen siatim, codcin riiui esse i|lud cxilium, quod necdum venerit, cuin
jubenie, contriverinl. Non ergo caeremonias Legales fuerit saepeprotnisswm : quasi non siippetant exem-
siderihiis aut angelis oflerebant, quarum ritum et pla, quibus agnoscalis consuiludiuem meam, quia
ordincs aqctor nosler proprio ore composuit, .sibi- his nimirmn qui deslinantur exiiio, longum ad poeni-
<|iieuni oinnia offercnda mandayit. Secundum con- lendiim lempus indulgeat. Sed ut praetermillara reli-
suetudinein ergo Scripiurarum diversa quidem tem- qua, saltem illud aspicite : quia cuin eductus de M-
pora, cuilcrmn similia increpanlis scrmo conjunxil, gvpto populus ad mqntem Sinae pervenisset, et con-
ut ostcnderet, quia in praesentibus stcrilegiis profa- sisteus intcr miracula meis digna virttitibus, ad cul-
nos iiiiiiarenltir parenlcs, qui sihi deos improbe tum tamen idolorum, qua. reliquerai, revertisset,
licri pi>slulan'es, in vasta soliludine concidissent. meruit exitio destinari. Ego tameu nec sacrificiis eo-
Quid ergo, ait, miruni, si et bi de propriis fiiiihus ruin, nec muneribus miiigalus, quadraginta anno-
eifigantiir trans Daraascuin, videlicet, in Rahyione IIIm lempus iudulsi, neque iram subito in icos sae-
iiltraque perituri ? Quod autem posuit sidus Dei ve- vire promisi [Forle permisi]. Caeteruui aginina seu-
s(ri, iu llcbraico diciiur stella: habere noiiien, i id sim jam scntentiae addicta consuinsi, sic.que nec in-
est, Luciferi, quem usque liodie Sarraceni colere fe- dulli temporis longitudo, quod denunciatum est,
riiniur. De quo taiiien nihil tale Scriplura coiuine- 1' frustravit judicium, nec accensam praecinitavii hor-
morat, videlicet eo tempore, quo luit caput idoli fa- l' ror criminis ullionem. Cnr itaque dubitelis futurum
hiicaiuin, ad siiuiliiiidiuem nimirum ^Egyplii hovis, quod jain factum videtis? id est, ideo vobis denuu-
quem Apim nominaut, quod stellis quoque servire tiari venturas calamitates, nec easdem celeriier in-
decrever nt. Scd c<>lligimus,quia per iinitationem ferri, ut emendaiionis spatiuni praeheatur, non ut
.Egypliae supersiitionis, aliis quoqtie Gentihuscom- evanescal ultio, cui nihil valebil tempiis officere. Vos
ponaninr, quasi iiil.il sil profanitatis, quod non per atitem quoniam bonitate Dei iinpudenier ahutimini,
susceptionem unius idoli venerai i et colere censean- consequetur linis corum parentum, quos in sacrile-
lur. Fit autem conlextus iu sensibus, si his quae giis estis iinitali: in sicul eorum cadavera in vasta
fucranl interjecta, sepositis, ad iilud quod dixerat, \a solitudiuc corrueiiiul, ita et vos de patriis excussi
desideranlibusdkm Domini,536 '>oc respiciat quod linibus, in barbara regione moriainini.

qumdamDominoeos legimusobtutisse, non voluntale,
ted pwnarumfecerunt meiu, et eorum interfectione,qui
propter idola corruerunt. Dominusaulem non ea qum
offerunlur, sed volunlatemrespkit offerenlium. Deni-
que ubicumqueoccasio fuil, semper corde reversi sunt
in /Egyplum, desiderantes allia et cepe,elcucumeresel
carncs Aigyptias, el Manna, quod de cwlo dalumesl,
contemnentes. Quod ut sic intelligumiis, Slephanus
priznusMariyr Evangelii, diguus nomine suo, in Apo-
stolorum uarrat hisloria, etc. Videsis Proefalionera
nostram.
a Haec autein Hieronymo ab ipso accepit, cujus
reticet nomen. Qtta, ail, sitipsaimago vel itlolum,
sequenli scrmone demonslrat. Sidus dei vestri, qv.od
Hebrake dicilur Chocab, id esl, Luciferi,quem Sarra.
ccni hiicusqiteveneranlur. Idem in Vita S. Ililarionis
Tom. II. col. 27. Luciferi cullui Sarracenorum nalio-
netndeditam notat.

LIBER SEWNDUS*.

CAPUT VI. C cundum divinam sententiara exiguis potest misera*

<
lio nonnulla conferri, Potentes autem potenier lor-
Vers. 1. — Va qui opulenti eslisin Sion, et confidi- menia patientur. Inter tanlas ergo miserias regionum,
lis iii monts Samariw : oplhnutcs capila populorum, quas de vel amissis viribus, vel de irruentibus jain
ingredientes pompatice domum hrael. Exosam qui- calamilalibus expentur, iu locoruin pra:sidiis et mu-
dci|i Deo sempcr fuissc superbiam, frequeng Scrj- nitione confldilis : in Sion videlicct et Samaria fore
plura commcndat, quippe quae initium peccati talis vos lutos adversus iram judicis sestimauies. Va:|ai<*
fiicrit, llt Angelos in daeuionescommutaverit. Unde opulenti eslis in Sion, el confidilisin monle Samarim:
et bcalns David sollicile dcprecatur, ne subjaceit optimales capila populorum , ingredientes pompatice
proctilcaiuj superborum : ihi enim, inquit, ceciderunl domumhrael. Nunquaui eniin vos magis quani ad-
Piiiues operanles iniquilatem (Psal. 55.). Hic taineii versorum tempore puhlicastis, quanta vos luxuriae
proplieticorum ordinem in increpatione cuslodit, ut implevisset ambitio, qui gentis imperio, majore jam
supcibiain quasi fruclum essc impiclatis ostendat, ex parte consumto, iutra obsessas lamcn urbes opu-
per queni tenorem Aposloli quoque sermo videlur lentia tumetis luxuriaque dilllnilis.
ineressus: qui curn dicerct, quod creaturis, creatore Vcrs. 2. — Trazisile in Chalannc, el videle, et ile
reliclo, servissent, cnumeraiioiiem deinccps facipo- inde in Emath magnam, el descendilein Geth Palm-
runi llagitiornmqiie subjecit: |)roplere.i illos nefan- slinorum, el ad oplimaquwqueregua horum, silatior
dis aclibus scatere pronuncians, quod pietatis erga terminus corum termino veslro esl. Intulit opportune
Detim jura temerasseni. Vw, inquit, ergo vohis, qui externaruin gentium ineniionem, et per occasionem
apulemi etlit in Sion, et confidilisin monleSamariw, alterius sermonis, ostendit quia et aliis regiones
iion quo pauperum crimiua laeviusicstimemus, sed D quas incolerent, et regna quibus florerent, rerum
vps scelerum major pulsal invidia, quos major ex- conditor deputasset: illos siquidem populos plura
lendil opulenlia. Quo enini magis eslis de honore ac non cuperc, istos vero et ingratos et profanos do-
facullale con-picui, hoc vos decuit majus studium ceri, qui ita luissent urbibus pestilentes, ut quos
religionis 537 habuisse : nunc vero non miiiiis ante per exempla corruperant, eosdem postea fastu
impielate quam pecunia Incuplctes esse contenditis. praedaeprotererent. Notanda vero divini forma judi-
Comprebendent ergo vos laraenla gravia, quia se- cii, apud quam non pro affliclorum qualitatibus af-
* Allerum ab hoc jocq librum vetus Editor exor- partitionem, tametsi nulltim nacti proeterea m\U
dilur, apposita ad oram nota Lip, %,Ejtjs nos quocjm? pjtjip, teperaus,
 .085 IN AMOSCOMMENTARIUS. i080
fligentiumquoque ifrefila ponderantur (ut si nocen- A , cum electos de gregibus et annenlis agnos vitulos-
tes non fuerint qui teruntur, excusabilis quoque de- que consumilis, et usque ad temulentiam vina ile-i
primentium videatur injuria), sed ita reiac si sanclos fuiidilis, psalterium et lyras facitis concrepare : his-
violaverint, arguanttir. Neqne enim odio malignitatis que flagitiis ctiani coniiiuielias antiquitatis adjungi-
alienae,caeterumimpetu propriaeiniquitatis insiliiint: lis, dicCntes videlicet, ea vos habere organa, quae
prxdonum, non censorum animiim deferentes, quo- David beatissimo suppetiverinl. Neque miseri consi-
rum u.t iniquitas exprimat.ir, profanarum e'n conter- deratis tanium inter sludia, quanlum inter merila
minarumque gentium modesiia et quaedamprobilas vestra atque illius interesse. Davidenim laudes crea-
antefertur. Transite, inquit, in Chalanne, in Emath toris legcsque virtulis et remedia perturbalionis sa-
magnam, in Geth Patastinorum, el diligenter inspi- cro carniine personabal: vos vero econtrario incen-
cile si laliores vestris terras quas incolerenl, acce- tiva luxuriaecum injnria creatoris (cujus lex sper-
perint: quarum ila sunt sorte [Ant. forte] conlenli, nilur) concrepatis. Ille ejiulis sobriis, et prophetali-
ut niliil aliud videaniur expetere. Quae sane expro- hus delectabatur ac inuniebatur ungiieulis, vos vero
bralio, ut illos cupiditaiis accusat, ita desiderat ex- ebrietate crapulaque, oleo etiam vulgari, el quod sit
plicari. Inconsequens enim videtur, ut postquam arte corruptum, madetis. Denique ille misericordiae
opitlenliseac luxuriaecrimen ohjecit, ad comproba- plenus airectu, multis post saeculis venturas suae
lionemadduceret eos, qui breviores terras videren- genli calamilates, et Ilelihus prosequebatur, et pre-
tur incolere. Posset enim rcferri, ideo islos plus ha- cibus. Vos vero easdein jam illalas jamque grassan-
bere jactantiae,quia majores opes delaiae sibi regio- tes, iia siccis oculis intuemini, ut ass venisse, par-
nis vectigalibus collegissent, nullamque ad expi o- ricidalitci- gaudeatis. Quod ergo ait: nihil patieban-
brandumvim comparatio illata reiineret, qnia hoc '" tur super conlritioneJoseph, adcompassionemretulit,
fiebat quod ipsa consequeniiaposlularat. Quis ergo qnam in pectoribus vel diligenlium, vel miserantium
sensus hic est, quem verba destiiuunl ? Ule nimirum 539 noverat solere cooriri; quani duritiam etiam
qui parricidales animos in sacrilegis plebihus fuisse illud sub persona justi carmen accttsat: Quwsivi,qui
convincit, quem alins propheta, irf est, beatus Osee simul inecum conlrisiarelur, et non fttit: el consolan.
evidenter ostendii, cum dicerel: In diebusdesolaiio- tes me, el non inveni (Psat. 68.). Cum ergo Joseph,
nisoslendit fidem, (acti sunt principesJuda quasias- id esl, deccm Trihus captivitas occuparei, nullum
sumentesterminnm,id est, decem tribuhus, Assyrio Juda misericordiae, nullum compassionissen^it alfe-
vincente, translatis. Jud;e populus, miscricordiaeet ctum. Quidni, cum magis puiaret augendaeopulentia!
compunctionis alienus gaudebat, dilationem sibi li- tempus oblatum, si suis linibus fraterna riira con-
nium contigisse. Hoc ergo inliiitu et nnnc propheia iungerel? Tale auiem votum ac lale proposilum, quid
non solum in Juda, sed etiam in ipso Israele, qui reiipiat, audiamus.
caplivitati prior subjacuit, impios 538 principes Vers. 7. — Quapropler,inquit, nunc migrabunt in
exultasse demonslrai : quod populanbus incolisque capiie Iransmigrantium,el Hauferetur factio lascivien-
regionis varia clade consumtis, istis velut inter ur- tium, id est, inaiiitatem sperum suarum proliuus
bium moanialiberandis, latior possessioprovenisset: fatcbuntur, qtiando et ipsos comprehenderit, quaa
quod tanien tribui Judac magis criiiicn ohjeclal, ejus fuerat paululum dilata captivitas.Exigentur enim de
quippe in sequentibus nomen appellai. Merito ergo suis tinibus in capite transmigrantium,id est, inter
ct hostias et munera eorum, vicina quoque geniium primos isii, qui se tutos fore crediderant exulabunt:
laudala parcitate damnavit. Sed videamus et reliqua. Qi sicque catervae luxuriantium disperibunt.
Vers. 3.-6. — Qui separult eslis in diem malum, cl Vers. 8. 9. — Juravit DominusDeusin anima tua,
appropinquatis solio iniquitatis. Qui dormilisin lectis dicil Dominush Deus exerciiuum: Deteslorego super-
eburneis, et lascivttis tztslrati$ vestris: qui comeditis biamJacob, et domosejus odi, et tradamcivilalemcum
agnuin de grege, el vitulos de medio armenli. Qui ca- habitaloribus suis. Qtiodsi reliqui fuerint decem viri
nitis ad vocem psalterii : skul David, putuverunt te in domo una, et ipsi morientur. Ut graviter se hor-
haberevasa cantici. Bibentesin phialis vinumei optimo ruisse despectum Iraternae captivilatis ostenderel,
unguenlodelibuti,el niltil paliebanlursuper conlriiione in proferendae ultionis verba juravit. Quod autera
Joseph. Loruin, quos siipra oplimates vocaverat, ait propheta, per aniraam suam Deumjurasse, inore
porapatice ing'redieiitesdomum, in divitiis et epulis nostro dictuni, quibus loquebatur, intellige : ut quo-
suis glorianies, atque humilium capita deterentes, niam nihil prcl.iosiusanima nostra, aut dulcius aestj-
fraterna etiam captivitate gaudentes, consequenier mamus, ille quoque non quasi animal aliquod ex
epulas et delicias percucurrit. Vae,inquit, vobis, qui anima raembrisque composiium, sed qui majestalem
separali estis in diem f.qlum, quibus tempus videli- et viiam siiain animae appellatione signaverii, dele-
cet ullionis impendet, cui vos estis ita dicati, ut vi- stari se domos Jacob, Miperbiaui(]uejuravit tantis-
deamini ad hoe prorsus electi. Quod autera ait, et que eas esse calamitalihus subditurum, ut populosac
appropinquafissoliq iniquilaiis, vel sic intelligere de- lainiliaelaiu assiduis morlibus absumantur, nec su-
benius, ut conjuiicliva ista, quaeest praalata conjun- persit in eis qui possil sepebre delunctns. Nomine
ctio, id cs|, uppropinguqiis,vim rationalis coniup- autem Jacob, ct Judam et Israelem pariter indica-
clionis obijncu, id est, quia : ut sit sensus, separa- vit, quippe quos paulo ante jam in Caiamitale mi-
tos in djem nialuni qui appropinquaverint solio ini- I ) scuerat. Cum ergo ad eam solitudinem multae doinus
quitatis, videjicet ideo puniendos, quia in alios venerint, c ut non inveniant (unerantem, vicini ve-
exercuerunt ipiqua judicia ; yel certe solium iniqui- nient et propinquorum busta curabunt; neque ho-
tatis appellat, quo injustifia examinata damnabiliir: noratis ex more condent sepulchris, sed vulgari ea
sicut jiidicium pecuniaruni et caedisvocamus, non incendio concremabunt, ingredienlesque ipsi quos
quo peculalus aut hoinicidia perpetrentur, sed cujus diximus vicini, ne lateat in penelralibus, vel rema-
examine pupiantur. Sub taii aiitem scelerum atro- neat aliquis, scrutabuntur, sibique invicem collo-
citaie degentes, adeo nibij de pcenitendistudio co- quenlur :
gitatis, ut omiiia iuxuriarum instrumenta generaque Vers. 10.-12. — Etdket [Ant. diceiu] ei, Tace, et
secteinini, nec totos dies lusui dedisse conlenli, tho- non recorderis nominis Dorhini. Quia eue Dominus
ris eburneis et stra is mpllibus iiicubetis, ut obscce- mandabit[Ant. mandavii],el percutieldomummajorem
nitatis operi corpora sericis lota sufliciant: epulas in ruinis, et domummtnoremin sdssionibus. Quid est,
autein yeslras eliara aurium volupiate condilis. Nara quod ai.t, Tace, el non recorderis nominis Domini,
" Scripluin mendoseerat offeretur, efferat ossa de domo: el dicet ei qui in penetralibus
b Heie noiiienDeus, quod deeral, suffeciraus. 'domusest: Numquid adhuc es penesle ? El retponde-
c Transit explicatumsubsequenlem versiculum 10. bittFii\iiest.
47 lollel enm propinqmi &mmf et (omhret mm} ut
1087 RUFINO PRESBYTEROASCRIPTUS 1888
cum uiique magnitudo miseriae eiiam obsiinata A hausistis, id est, quia nullis subjaceatis imperiis.
corda potuerit ad recordationem judicis et creatoris Quod cum utique in conlrarium cadit, atque ad ar-
sui infleciere, perque hou conipetenliiis diccretur, bitrium hostiuin, et per itinera asperrima ingredi-
Recordeinur nominis Domini, cujus indignatio tam mini, ei graves labores confracia cervice loleratis,
mnhiplici nos calamitale vastavit [Ant. vastabit|. conliteamini nece-se est, nec equos vos esse, nec
Sensuin ergo in hoc loco latentem de superioribus buhalos, ucc quicqiiampraesidii aique virium, vel
colligamus: Vw,inquit, desiderantibusdiem Domini; opes vestras comparasse, vel mentes.
ut quid eam vobis? dies Dominiest vobis tenebrm,et Vers. 14. l'i. — Qui Imtaminihtnihilo: qui dicitit,
non litx; non quo illi possent dainnationissuaetem- Nunquid non in (orliludine nostra assumsimus nobis
pus cx|)eterc, sed quia, 540 "' exposuimus, abu- cornua? Ecceenim susiitubo supervos, domus Israel,
lenles dilatione vindicln:,prophetas ipsos de menda- dicit DominusDeus exercituum genlem: el conlerent
ciis iiifamabant, quasi coinminaiiles ea mala , qune vosab huroilu Emalh usquead lorrenlemdeserli. Ad-
nulla essent oelate ventura. Ideo nunc ait, cum juvit omnino expositioneiiipraemissam, 541 illam
noxiornm agmina promissa olim captivilas occupa- videlicet, quod se instar buhalorum et equorum li-
verit, el illedies, id'est, tempus advenerit, qnod se bcros fortesque crediderant, liaud de conscientia vi-
per irrisionem desiderasse jactaverant. tantus eos ritim, sed de propria opinione et spei vanitaie ve-
divini nominis terror implehit, uf invicem colio- nisse. Laclati enim, inquit, estis in nihilo, dtcenles
(jiiantur, ne quis audeat rccordari nominis Domini, apud vos : Nunquid a noti in forlitttdine noslra a$-
cujus olfensi la>ila severitas apparuerit, ut putelur sumsimus nobis cornua, quae nimirum hubalorum
excitanda coiunioiio eiiam iiominali. Quia ecce Do- forniain videbantur b ostendere. Ergo de vestris vo-
minusmandabil,el percutietdomummajoremin ruinis, B' bis tantum viribus arrogasiis, ut putaretis praecepta
el domumminoremin scissionibus.Paulo ante nomine posse tuto contcinnere. Venietsnper vos fortis exer-
Jacob, et Judam ei Israelcm, id cst, omnes siinul eitus, leque priorem, o Israel, vincentium potestate
Iribus qu.c interse divisaefuerant, diximusindicatas. vasiabit : ab introitu Emath, id est, c ab Antio-
Hoc iiaqne praeseus versus ahsolvit, qui el majorem cbia, usqttead lorrentemdeserti, partein scilicet quae
ef miiioremdomuin perccili scissionihus, ruinisque tangit heremum : omnes videlicet lines tuos hostili
denuniiat : diversis atiteni verhis unum videtur crudelitate populabiiur : et te, o Juda, sub brevi di-
oslendere, id est, ever^ionem doiuoruin. Quia eniin latione inauentem, tamen vicino alllabit et conster-
ruiiiam scissiones parielumpraacederesoient, ulrain- nel inceudio.
quo ruiturani collapsionc el scissione signavit; nia- CAPUT VII.
jorem aiiteni domuni pro numero tribuum, Israelem,
niinorem vero Judam vocavit, easque ambas sicut Vers. 1.5. — IIwc oslenditmihi DominusDeus et
siniili iuiquitate pallulas, ita simili denunciat calami- ecce ficlor locuslw in principio germinantiumserolini
late perituras. imbris, et ecceserolinuspost lonsoremd gregis. El fa-
Vers. 15. — Nunquid currere queuntin petris equi, clumesl cum consummasselcomedereherbam terrm,
aul arttri polest in bttbalis: quoiiiam converlistisin dixi, Domine Deus propitius esto, obseero,quis susci*
amaritudinemjudicium, ct fructtim jusliliw in absyn- lubit Jucob, quia parvulus esl? Misertusesl Dominus
thium? Gratissiinus sensu.i, et qui elocutionis sit ge- super hoc : Non eril, dixit Dominus. Prophetali ser-
nere contcclus. Allegoriciseniiu vcrhis populovitia, monem suum more conlexit : imo quid revclationum
quihns squalebal, exprobrat: neque enini bic qua- r > in spirilu prophetaeconspicari solerent (unde eliara
drupedcssimpliciler, aul equos signavit, aut bubalos, videntesvocahantur)ostendit, id est, qtiia eis reruni
scd superbiani prolanaegentis cxaggerat; jaiu eniin fuiurarum sub diversa specie breves ibae quidera
judiciorum dulcedincmiu contereudis iiuioccuiibiis, imagines apparcrent, scd quarninjam intelli.entiain
in ainariludiinm vericrat, laniuinque sibi de viribus caperent : et ila in diversos niovcrenlur aflectus, vel
arrogabat, ut niilfis incoininodilatibusse percelien- ad censiiram nimirum, vel nd misericordiam perli-
dain putaret: quippe qinc tanlum sibi opulcntiac nenics. Poslquam ergo excilalnm iri gentem denun-
coinparassel, ui in^lar bubalorumnunquain videlicct ciavil, qu.e eis esset allattira pernicieni, ne ipsa ju-
aratris colla subdeiitium, continna libenate iiucre- dicii brevitas non satis audilorcm moverct, cxplieau-
lur : nec per itinera equis diliicilia, ul baheiiarum!'- dis quas viderat imaginibus imiiioraiirr,et per ea-
her uquus, ccteruiu pcr cainpos el prata discurierct. runi occa-iiunera, quam sedulo pro eis precaretiir
Ergo, inquil, certum cst, quod nec juga bubalus Oslendi;, ne quis eum v.l insultanlis, vel nihil do-
portet, nee per saxa equus sponte incedat : vos _u- lentis aiiiino ituniiiiciare iilas calarailates putaret.
tem, qui vos ct juga discussisse, ct ficnos rupise Audite etgo, in quarum me iinaginum spectacula
gaudentes, e<ui vobis in luxuria, in virtule et liher- Deus nosler induxerit. Stabat quidam qui in inorem
tatc hubali vidcbaniini, rebus probate, quod spebus (iguli locustarum (ingerct, id est, formaret examina,
" Rcfiximus ad Hebraeiunlexlum, et Hieronymia- I) diximus, qumab Anliocho,cui cognomentum'Entfcoin;
nani versionein locum, ubi librariorum iucuria pcc- fuit, nomensorlila est. Sed neque si posset Einath
catum esl. Pro Numquidnon, tanluin erat Numquid: Magna intelligi (quod alterum est, in quo Noster
lum assumimus,pro «ssuuisimus;deerat deinde no- peccai) credi illa debet Aniiocbia.Haecquippe urbs,
nien Deus anle exercituum, denique conteram pro quae SyriaeReges conditores suos habuit, Amosi ae-
coniereni legebatur. Ad eaindein amussiin leviora tate valde rcceuiior est. Re etiam vera irad.it eius-
qutedam alia inlra redigunlur. modilocorum peritissimus Theodorelus Coininentar.
h Anica offendere,quacvitiosa \isaest lectio. in Jcremiati) cap. XXXIX. Emaih illam Magnain
c Videlur duos errores, aut tres uno verbo errare. non aliaui esse ab Emessa Syriae urbe nobilissinia,
Priinum, quod aut inter duas cognomines Emalh, cujusct nominis similitudineui rctinet.
aut d Nullus dubito, quin pro gregis rescribcndum sit
Magnamscilicei, et Miuoremdiscriinen ignorat,autu-
de priore Einath Magna sermonem heic esse regis, ex Hieionyniiana versioneat|iie Hebr.e» cum-
mat, ciim manifesio sit de Minore. Etenim, ul priniis lexlu, ~7XS\. bed tameu cuni vetus ea lectio, ut-
probe S. llieronymo noialuni esl, de lerminisJudmw cuinque depravaia, magis inspeciem congrua,
lerra, qui solem respiciunt, usque ad lorrenlem de- Scriptori ipsiinet nostro fucunifacere jiotuisse videa-
serti, sive occidemis, loquilur sacer Textus. Porro lur, qui eam denuomonuisse infei-iusconstanter relincl, inlnl
Minorem hancEraaih nerao Scriptorum unquani pro rauto, et Lectoreni satis haheo. Hierony-
Antiochia habuit. lino quot scio omnes Epiphantam nius praefert, posi scroiiziuzzi tonsor (sive tonsura) re-
dictint, ui Jose|ibus, quo Auctort:saepiusNoster uii- gis : in Mss. codicihus, scrolinuspott tonsorem (sive
lur, Auliquilaiumlib. I. cap. 7. et llieionynius plu- tonsuram) regis ; Vulgataeditio, pos(lon»knem, ctc.
rihus locis, atque beic denuo, Emaih Epiphaniam
 1089 IN AMOS COMMENTARIUS. 1090
eisque numeros excedentibus id negocii delegaret, ut A videbalur occupasse, consumit. Igitur locustarum aut
omnes segetum fibras el cuncta gerraina, quasi inde- bruchorum imaginibiis, operi quod susceperanl in-
fessis morsibus pascerentur. Quod autem ait, in sidentium, internecionem voluit addictae genlis os-
principiogerminantiumserotini imbris, ad augmentum tendere. Quod cum in spiritu propheta vidisset, et
ostendit cladis valere : id est, ut tempestivi imhris per affectionem populo, et per reverenliara judici
tempora gravis siccitas occupare videatur, et longa debitam consternatus occurrit: atque ut illa senten-
pluviarum 542 exspeciatione defatigati vexatique tiae mutarelur atrocitas, obtinuit. Sed quoniam con-
cultores Lutileri, inibiis coeperint habere solatia, ferri plenam veniam non sinebat populi inveterala
sicque raptim desperatas collocarint sementes; ve- profanitas, ejusinodi pcena succedit, quae etsi ma-
rum cum et ipsa semina vix et tardissime obruta gnam partem immissa consumat, lamen reliquias
germinare coepissent, priusquam in [culmos spicas- manere paiiatur. Sic enim ait: Eccevoeabitjudicium
qne consurgerent, locustis pascentibus dispenrent: ad ignem Dominut Deus, el devorabil abtjssummul-
quud tamen malum, ne spes sua, vel exigua lempc- tam : et comedet simul pariem. Sed propheta cum
rarel, alter serotinus posl locustam vcniret. Ecce ellectus primaesupplicaliunisanimasset, huic quoque
enirn, inquit, sezo(iziuspo$l lonsoremgregis : id est, denunciatui audet obsistere, et dicit parvulum Israe-
ea germina qua>locustaetolonderant, usque ad radi- lem, imminutas videlicet ejus copias internecione
ces ei [Forte is] qui seqnebatur absumeret: cujus delendas, si irani hostium ipse qui judicat, quasi
quoniam hic vocabulum siluil, de superiore prophe- casiigator, accenderet. linaginc autera locustic Assy-
lia qttid signaverit, colligamus. Aitenim bealus Joel, rios, et imagine iguis Babylonios signilicalos esse
Re$iduumeruca comediltocu$ta, el residuum locustm quidam b putarunt, non videiiies,"quoniaiiirepugna-
comeditbruchus, el residuum bruchi comeditrubigo. B ret historiae.Dicit euim propheta, et locustaeet iguis
Ergo et prophela Amos serotinum, lonsoris reli- plagas suis precibus fuisse submotas, ac de utraque
quias in»equentem, bruchum indicavit. Quod autein respondisse Dominum supplicanti: iVozieril islud, id
(ictorem videt locustae,cum potuisset, quasi exstan- est, Nequaquamirruet ista vastatio. Assyrius vero et
tisjatn creaturae evocalor ostendi, ad illud nimirum Babylonius liostes, victoriarum potiti.et Israelemet
valet, ut inaestimabilis multiludo ipsarum animan- Judam gravi caedevastarunt. Hic ergo oslendit Deus
lium publicetur, quarum videlicet non quanta inve- nosler per prophelam, qui erat imaginum spectator
niri in mundo poterant examina congregentur, sed effectus, et quod populus Judaeorum niulto gravius
per poteniiam judicantis, qui sil etiam universilatis quam sustinuit mereretur exitium,etquodeum aethe-
creator, nova fingaiitur : cum proimie caussam for- reus arbiler posset interiiecione delere, si hoslium
mationis prodidisset irapleta vastatio, et raorientiuin vel multiplicare nuuierum, vel indgnalionem voluis-
niultiludinem aliiiientoiiiiii consumtio : exclamavi, set accendere : et quod necessitaiein quauidam aflli-
inquil: DomineDetts,propitius eslo, obsecro: Quistu- gendaeejus gentis, quain nollet penitus iuterire, pa-
scitabitJacob, quia parvulus esl ? id est, Si per luam teretur.
indignatiouem ad tanlain exiguilatem, quantam hae Vers. 7.-9. — Verum, cuin has duas specics im-
pollicentur flgurae,gens noslia perveniet, quis eam minentium discriminura submovisset, Hoc jAI. Ilwc]
poterit ulterius suscitate, quain taii vasiilate coule- mihi ostendit, ait, Dominus.Et ecce Dominus slans
ceris ? Misertus est Dominus super hoc, Non erit, super murum titum, el in manu ejus trulla cwmenlarii.
dixtt Dommus, id est, eflicacem (uisse deprecaiio- Et dixit Dominus c ud nte : Quid lu vides, Amos?Et
nem iiie.mi, docuit senteniiae consecuta mutatio. .-i * dia;i, Trullam cwmentarii. El dixil Dominus ad tne :
Promptus quippe aJ misericordiam Deus, plagain Eece ego pontim trullam in medio poputi mei Israel:
illam, cujus uiagnitudinem vidit rae expavisse, sub- non adjiciam ultra superinducereeum. Et demotienlur
movit : responditque hoc non fore, quod ne fieret excelsa 544 'rf°'', et sanctificationeshrael desola-
supplicaram. Verum aiiud quod esse jttdicabat mi- buntur : et consurgam super domum Jeroboam in
tius, intromisit. gladio. Maguampariem dispositionum Dei, suh qui-
Vers. 4. — Id enim osiendil mihi &Deus:eccevoca- hus mortaliuin vita decurrtt, piopheU: de quo lo-
bit judicium ad iguem Dominus Dcus, et devorabit quiinur, visio publicavil. Nam cum praecedenlessen-
abyssum muitam, et comedel simul parlem. Nisi tentiaevel comminantcin iudicem ostenderint, vel
prudenler atque sollicite quae sunt dicta ca- liemeniem.etreoruinmortibusleoiiisinsiarinhiantem
piamus , non exigtta in sensibus detegetur ab- (qui moius utique vel affectus a natura Dei coniinua
surditas. Post ea siquidem dainna , quae depa- iranquiliiiaie gaudeulis, secundum raiionem dognia-
sceus locusta et scquens brucbus intulcrat , lis doceiiiur alieni) praesentis loci reseravit occasio,
quasi milior plaga ignis inducilur : cum oiiini- quopotissiniiimgenere ad ulciscendumDeusnoster in-
no 543 nun Sl1 ambiguum, nmllo inajoreni csse siiigerei.relinqueudo videlicet poiius,qu;tinfremeudo.
calaniiiatem quani, immissa operetur exustio, onini Nain qiiouiain calainilatuin agger protinus irruebat,
illaqiiani germiuum afferebat ationsio. Quomodoergo si ille aegredestilissel, dicil eos se feriente collapsos,
dicit propheta, miserlum Dcura, el quasi lactiryuns computietionisquegraiia m reorum pectonhus exci-
interventoris inllexuin ad igneui vocasse judicium, tand;c, euin sibi et babituin sumit et inotuin, quera
id est, reos incendio deputassc, a quibus inopiaepe- habuissel inimicus, hoc permittenie, desaeviens.Ideo
riculuni depulis»et? Aiumadvertendum quapropter, 1) cum geiniiiaui ejus sententiani, quam pro Judaeorum
quia hic noininc ignis transcursuin llamiuae voluerit meiitis proposuerat, interveniens precatio susiuhs-
indicare, qtiae licet sui veheinentia quod coniigerit set, lertiaiii iniulit: cui quidem proplieta quasi mi-
amburat: lamen quandiu non iminoralur afflaiis, nec tissune uoti auderel obsistece, scd qua: alfeclum ul-
in ea quae sunl proluuda descendit, nec rubora quae lionib pleiiissiinum coutineret, inquit, Super murum
HHeic verbura Dontinus, mox duo DominusDeus, cem tribuum lotonderit, atque vastaverit, nunc idem
quac liurarioiiini oscitantia evciderunt, sulfeciiiius. Domniusostendit Nabuchodouosur,imovocai et venire
Caelerumel vocavil, et devoravii, pro vocabt, devora- prwcipitcontra Judam el Jerus.lent, ut Templum el
bil, praefert Hieronymiana Editio, Vulgata vocabal, Jerusulem ignesuccendat, et laciat tn ignejudicium </«
devoravil, cometiit. eo qui quondatn fml populus suus. Non lainen repu-
h Ail qutdain plurium nuinero, sed llieronymum gnare baec videntur historia;, ul Noster biaterat,
proprie, et foitasse unuin notare vult, eique male quod hi reges victoriis poiitt, Jeiusalem, et Juuain
loqui. iNamita sanctus quiuem Paler sensit, Senna- gravi caedevastavurmt. Confcr toluui Hicronyniiauae
cherib, regemAssyriorum cum infiitita exercitusmul- cxpo?:tionis coiilexium, ut ah ejus partibus sles.
litudtne instar locusla universa tundenlit, dki venlu- c Alicrumhoc ad me Hcbraeustexlus el llicroiiynii
rum in princijiioimbrisserolini. Tum sectione sequenli, vcrsio ignoranl-.
Post lonsuram, ail, regis Sennacherib, qua cuncta de-
1091 RUFINO PRESBVTERO ASCRIPTUS 1092
enim lilmn, id est, slructoria arle compositum, slare A, dcbuisse auditoribus esse despectui. Sed quod illi
rnihi rerum Dominus videhalur, liabcns in manu ad ejus coniumeliam dicere solerent, hoc se etiam
irullam cuiineularii, per quam iiiunus videlicet quo cuni gaiidii profiteri, id est, nec de choro se, nec
fungi consueverat, indicaret, id est, quod ct jugi de stirpo prophetarum fuisse : «aelerum pastorali
eos propugnatione tuerelur, et quod frequentein me- tantum oflicio deditum, et per saltus armenta du-
delain, per quam sanarentur et instaurarenlur, adlii- centem, atque cibos ex arboribus vilissime colligen-
herel. Catterum, 4i ista miseris conferentem provi- tetn, a Deo inspectore cordis, electum et ad hoc
dentiam subuioveret, iieuiinem eorum vel posse co- prophetandi bfflcium destinalum, secundum qiiein
hicrere, vel posse subsistere. Ergo trullaim hanc, hoorem gloriatur el Apostolus cum dicit, qubd tibi
inqtiit, id est, curani ineam , qua lihiebantur et lir- placuerit Deo, u( revelaret Filium suum, per me,
niahaiiiur quassa , deponam, atque btium qiioddairi continuonon adquievicarni el sanguini, neq.tead ahle-
benignitaii, quia ita lsracl cogit, indicam, nec susti- cessoresmeosAposlolosveni, sed abii in Ardbiam, et
uebo iilterius laborem cum impudciiti iiiniiruin pro- inderevcrsussum Damascum(Gal. 1. 17.), id est, nec
fanitate inefficaci pictate certandi. Sicque demuin magisterium aliquod ncc privilegium requisivi, sed
quid perpeiravere cognoscent, cum nie nequaquam statim vocanti me Redemptori noslro ita proiude
feriente, sed tamen non protegenie, dispereunt [Forle [Forte promple] et impigre parui, ut ad opus prae-
disperibunt]. Et demolienlurexcelsa idoli, et sancti- dicationis ingrcderer. Ergo et pastorem pecuduih se
fifuiiones Israet desolabunlur : et consurgam super bcatus Amos profitetur, nulla ad opus boc ambitlone,
domum Jeroboam in gladlo. Venieut enim hostes, ac sed sola vocantis 546 clectione vcnisse, qui dicit
plenuui agentes triunipblini ferro ignique desaevient, I ad me (inquit), Vade, propheta ad populummeumIs-
lana et prolana cuni toiis urbibus cmicremantes, at- B rael. Ea ergo quae supra comniiuanter injeci, de-
que Jeroboae lamiliam gladio ulciscente vastabunt. buisli tu, o Aniasia, et omnes tui participes uon ut
Verum postqnam hucusque concionainis prophetaj mea, sed Dei pcr me loquentis dicta suscipere, nec
sernio processit, ' Amasias quidam notnine, sacerdos duhitare quod Dei voluntale ea quae ventura cogno-
ldolorom inisit ad Jerohoam per idem tempus de- veram, nuntiarem. Quod ne nescias, accipe experi-
cem tribuum imperio pnesidentem , nunciaviique ei nienlum ejus, qui in me loquitur Chrisli.
quod Amos spiritu polius rebellantis quam vatici- Uxor lua in civitate(ornkabitur, filii tui et ftlia luw
nanlis instinclu, et uominatim ci, id est, rcgi de- in gtadio cadent, et humus lua funkulo metietur. El
nuiiciaret cxilium , el toiuui populum ita multiplici tu izi terra polluta morieris, et tsrael caplivusmigrabit
coinminatione terrerel, ut etiam senteniiae dubia. de terra sua. Quidergo tihi prodest audire. nolte quod
fieret, quem 545 videlicet regeni sequeretur in- necesbe habeas suslinere, cum non te denuncianlis
cerius. Toliusque voluminis propbclici proposituin verba crucient, sed vulnera' persequentis. Proinde
brevitcr aniplcctens , ut sentias nulla arte impendentera removendam sen-
Vers. 11. — IIwc enim, mqiiit, Amos dicit, Iu lentiam, praedico omnium te alfectuum tormenta
gladio morielur Jeroboam el hrael caplivus migrabtt sensurum , id est, qua. maritus, quae pater, quae cla-
de terra sua. Ex quibus dictis consequeuler adverti- rus civis excipiat. Uxor enim lua non claudestina
inus, quod etiam in noslroruin temporum negociis (urpitudine polluetur, sed in medio urbis vincenlium
cxperimur, quia pars gentis humilior, id esl, quique libidini subjacebil, et liberos iuos gladius, te spec-
populares, quoininus habebant de nobilitale super- tante, cui non liceat lugere, vaslabil: luque siraul
hiae, hoc cliam prpphetarum dictis lacilius inove- (J dedecore et orhiiate perculsu» in terra polluta rao-
bantur. Sacerdotes vero et optimalcs cum rcgis viliis neris, id est, vel in ipsa Judaeoruin regione quam
lavere contendcrent, respuebant, imo criniinabanlur, videlicet prius sacrilegia civium, deinceps vero fa-
cl si liceret, inlerliciebant salutares magistros. Sed ciuora hosliuin polluerunt: vel cerie in barbaris fi-
lectionis ordinein prosequainur. Cum ergo ad Jero- nibus, quos seinper essc b pulitissimos aeslimastis,et
boam regeni, quibus advcrsura Dei propheluui suc- Israel iu exilium turbine captivilatis abigelur. Sed
cendi jiosset, mandata niisisset, non contcntus linein videamuset reliqua.
excilati qnasi ceiiaminis prxslolari: scd ul quocum-
CAPUT VIII.
que modo vir sanctus fugarelur exoplans, ad ipsuin
conctliator accessit. Vcrs. l.-o. — Ilac oslenditmihi Domiuus Detts, et
Vers. 1"2.15. — lil dixil Amasias ad Amos, Qui ecceuncinus pomorum.El dixit: Quid tu vides,Amos?
vides, gradeie, (uge in terrum Juda, comede tbi pa- Et dixi, Uncinum pomorum.Et dixit Dominusad me,
nem, ei ibi propheittbis.El in Bethelnon atljiciesttllra Venil finis sttper populum meum hrael: non adjkiam
ut proplteles,quiu tantificatioregis esi, ct domusre.jni. ullru ut perlrunseam ettm. Et stridebuni cardines tem-
Metucns credo, nc revereniia prophetae etiam legis pti in die illa, dicit Dominus Deus: mulli morieutur,
indignatio freuaretur, per seipsum tentavit eiun ex- in omni loco prqjicietur silentium. Usque ad praesen-
pcllere, ct cuiii honorc compellans : Qui vides, abi lein locum denuntiaverat calamitales, quoedebebau-
inquit, el ad vicinam Judae confuge regionem , ubi lur criininibus, lixaque xlerni judicis senteuiia conti-
et vivere tuto valeas et docere. Hoc vcro loco, id est, neri, ut profaiii nautiquam evaderent impuniti. Sed
Beiliel, in quo rcspicis aulain fabricatam, et sancti- cutn longa hoc sonuisset vis orationis, nunc jam fc-
licationes regis, vidclicet simulacrum, ciqus sumus ID rcndarum pcenarura vicinum etiain tempus ostendit,
culiui cura ipso priucipe niancipati, ne pergas ulte- ac secundum morem prophelarum, imaginem quac
rius cjusmodi vocibus peisonare, quas nequaquam idipsum exprimeret, liitromisit. Sicul cnim supra
libi forte imptinilas inleliiges. trullacaementarii curam providcntiaepublicavit,quani
Vers. i-i. fi>.— KesponditAmos, et dixit ad Ama- de raanu sua judex sub indignatione deponens do-
siuiu : Ntin sum prophcla, el non suz/ifiliusprophetw, cuil, quod eos jam protegere cessavisset: ita nunc
sed armcntarius ego sutn, vellkans stjcomoros.1:1lulit viciiiitatcm damiiationis osiendens, corripuit uuci-
me Dominuscwn sequerergregem,et dixitad mc, Vade, uum pomorum, id cst, qucni illi habere sutcnl, <>ui
prophela ad populum meum Israel. De oeoa-ionibtis ascendunt in arbores ul poma dislringant, ei qtita
responsioiium ctiani quae lacita sunt plcrumque in- per teneriludinera ramorum progrediad extrenia n-ii
telligenda succurruni, sicut nunc proplieia, ctim ei possunt, consistenies in solido, ad se inllectunt capita
aruspex dixbsct ut fugeret, respondit nec se de pro- ramorum, poma quae mafura viderint colligenles.
phetaruiu desccndere stirpe, nec hoc muiius ab initio Ergo cum et judex aeternusjam opportunam cerne-
suscepisse, nec ideo lamen quasi falsa vaticinantem ret ultionein, quasi maiuruisse ad suscipiendam eam
" Edisserit subscquentem versiculum 10. Et misit non poterit terra sustinereuniversostermonesejus.
AmasiussacerdosBelhel ad Jeroboumregem hrael di- h Omninorescribi vclim po//urissimos,toto id Pro-
ccns, Rebelluvitcontra te Amosin mediodomushrael: pheioeatque lnterpretis contextu exigente.
.095 IN AMOSCOMMENTARIUS. 1091
populos fecit intelligi, pronunciatque munus susce- _V _ scelera miscuislis. Quandoenim, aiebatis : Transibit
pisse vindictae,nec uKeriusimpuniium Israelem posse mensis, et venundabimusmerces: ei sabathum, et ape-
consistere. Nonadjkiamullra ut periranseameum,sicut riemus frumentum, u( imminuamusmensuram, et au-
videlicet, colleciores pomorum quae adhuc aperba geumussiclum et $upponamu$ttaterat dolotas. Non
vident, pertransennt, quaeverosunt esui apta decer- miuiis ergo avaritia, quam iniquilate peccantes, pu-
pnnt. Ergo jam lempus implendae sententiae uncini blicam expectabatis et optabaiis inopiamt quanquam
forma monstravil: eos scilicet, qui videbantur flo- luxuriosisEiiniperque hoc inCrtissimi, tamen fasti-
rere divitiis et abundare 547 -J-li-S» ad debila sup- diebatis(eria sabbathorum, qnia indicto otio, uno sal-
plicia pertrabentis. Stridebunt cardines tcmpli in die tem die vos a fraudibus continebant. Ergo increpa-
illa, dicit Dominus; mulli morientur: in omni loco batis, inquit, transeunlis olii tarditatem ; ad actuosa
projicietur silenlium. Nec ambigunra putes, o tu po- nimirum terapora festinantes, in quibus esurienti
pule, quid haec uncini forma denuniiel: Slridebunt popuiomagnis preciisvenderetis non solum frumen-
cardines templi: id est, cum urbibus delubra orania, ta, sed etiam quisquilias, quas utiqtie projic.re so-
iii quibus (iditis, (leslruenlur, neque eniin januae Iebatis, taliaapud vosmutuainiquitatemeditanies, ut
eorum sensim pro venerantium recludentur officiis: possideatis in argento egenos-, et pauperes pro cal-
caeterumvi expugnantium dissllibimt, et profanum ceamehiis. Cum ergo vos ita gesseritis humahitatis
vulgus Confusacaede morietur : sicque compila quae inimicos , nt quo eratis cteteris ditiores < hoc vos
iiiiiliiiiidine civium perslrepebant, lugubri silentio crudeliores civium lurba sentiret: et nec ipia vos
complebuntur. Viderelur autem nomine templi, cujtis , rerum copia ad largiendum vocaret, debetis profecto
ait cardines striderei Judae quoque calamitatem, et "* nnllam cousequi ab aeterno judice misericordiam,
templi apud Jerusalem positi, denunliare perniciem < quam proximis vestris tanta obstinalione, tantaque
nisi totus ipse coutextus deeem magnis tribubus con- impudentia denegastis.
veniret. Ergo ejus cardines templi convellendosdixit j Vers. 7. — Juravit Dominusin superbiamJacob j si
de quo et superius ait (Cap. 7. t>.9.), Demolientur obtitut fuero usquead finemomniaoperdeorum. e Ma-
excelsa idoli, et sanctificaliones Israel desolabunlur, gnitudinem iniquilatis tuac, o Israel, Creatoris indi-
et post » pauca aperlius : Qui juravil in delkto Sa- gnatio m|blicavit, qui se etiam oblestatione constrin-
marim, et dixit: Vivit DominusDeus luus, Dan, via xit,- quflfl nullus tot malorum immemor redderetur:
Bersabea cadent, el non resurgentultra. sed donee ultinios eos llniret exltio, vim severitatis
Vers. -4.-C.— Audite hoc, qui conteritit pauperetn, intenderet. Simul etinm latenies reorum detexitaf-
ct deficere facitis egtnos terrw, Dicentes: Quando fectus, qui cum viderentur in fraude mensurarnm^
transibit mensis, et venundabimus merces: et Saba- et ponderum per solani avaritiam deliquisse , in su-
thum, el aperiemusfrumenlum; ul imminuamusmen- perbiam eortim se snrfeclurdm minntur : ostenderiS
suram , el augettmussiclum, et supponamus tlateras profecto, quia niinqnain illi tot crimina , nisi per
dolosas. Ut possideamusin argento egenos,et pauperes contemtom legis admittereni, atque ut pecuniam
pro calceamentis; et quisquiliUsfrumenti vendamus. immodice, itaetiam ptaecepta Dei viliter aestimarent.
lisdem regutis , quibus instittitus est, prophetalis Non est, inquil, quod eorum fastum contumeliis
sermo contexitur, ut quariqiiamstipet omnia crimina inopum terminetis, longe ulterius effrenata impio-
cultum accuset iiiofonim , qno vMelieet, deserenies rum processit audacia , nostrura inquam hausere
Deuin, profanissimi reddehantor : lamen etiam alias • coniemtum : propter qnod merito, qui sum inspector
vitae pailes, id est, reliqna nioruiOdelicta non sileat: (C animorum, superbiam eoTum detestor : et juravi iu
sicque vel ostendat, quia magisterium legis sacrae iramea, si introibunt,in requiem medm (Psal. 94.).
vitiorum aniore contemserint, vel quales morum fru- Quae enim potest censuram miseralio ter/iperare,
ctns impietafs proferat, quae licet per onines fere cum lali atrocitaie grassehtor, ut miiversa eornm
species improbitatis vagelur , tariVenprae caeteris regio mereatur intremere, ctipiens eornm pondere,
avaritiaestudet: quac et apud Apostolum idoloruni quos degenercs atuit, liberari.
servitusvocatur (Gal. 5. 20.). Ergo et hic sermo divi- Vers. 8. — Nunquid super isto hon commbvebitur
nus cum sacrilegos arguisset, eisque jam vtcinum lerra, et lugebit omnis habitatdt ejus : et ascendetqtta-
minaretur exitium, exclamavit subito, quasi qui pro- si fluvius Universus, el ejicielur et defluet qttasi rivtts
fanorum vellet rumpere surditatem, ut si de studio- Aigypti ? Quid esset terrain mo*eri, quod pcr schc-
rum meritis judicare negligerent, sed quae erant ma uiiqiJe terroris edixcrat, 549 subjecto serirrorie.
fcerfapulchris et b vilibos anteferrent, saltem , jam patefecit dicendo, Et lugebit omnis habitator ejiis.
rebus in angusium redaciis, et motacultiunis fragore Veniet, fnqtiit, otim protnissa et hactenus delata Ca-
cominus sonante , aspicerent, in quem usum pccu- ptivitas : jam quippe ultionis negolium , ille quenfi
niam congregarcnt, quoque aere marsupia nitCreniur supradixi sententiae nostrae firicinusattra.xit. Et im-
implere, quae certi esseht ventura protinus in ho- plebitur omne , qdod lam contemtus proiuli, qtram
stium potestatem. Audite, ihqnil, hoc qui conieritis juraius , omnisqtte Israelis populus non majori dif-
pauperen'1, el deficerefacitis egenosterra (Psal. 4.). ficultate, quam riviis j<Egypti,videticet Nilus, effluet,
Filii hominiim, usquequo graves corde, utqoid di- atque ad Assyrios tratisire cogetur. Cnjus temporis
ligitis vaniialem , ct divitiis nVendaCibUs , Crit tam tristis et acerba facies , d ut die nvedfo sol
impudertter _.
inliiafis? Niliil de his auxilii, nihil imo solatii sen- "J defecisse et nox irruisse videator. I(a enirn nnlla
tietis, quae vobis el culparum Caussam faciuiit et ordinnm distinctio, lox censilii nulla remanebit, ac
pcenaruni. Qua spe credita vobis , judicaiiiium mu- si palpabiles tenebrae terram et ccelritnpariier fnise-
nera corrupistis, ut de oppressis neCatisqUepauperi- Voiumoculis absiutlssent.
bus, 548 spolia cruenta recipteretis, neCullum i'n- Vers. 10. — Et converlam, inquit, festivUates ve-
dusfrioe gcnus haherctis innoxium : neque enim so- stras in (uctum , et omnia cantica veslrain planclitm:
lum corruplione senieniiarum in judiciis deliquistis, et htducamsuper omnedtirsumvestrum saccum, el su-
sed etiam cum de agioriittt IruetibUspeeuniam redi- per ornne capitt caltiiium. Et ponatv edm [Ant. eum]
gere pergehatis, ipsa quae honeste geri potuissent quasi tiiCtumunigeniti, et novissima ejus quasi diem
commercia DOllueriles conccssseindUsiriaevotorum anidrum. Quoniam non nnam personam, sed pdptr-
• ln huju^s-iliceCflrie capiUs, ubi paulo quidem hraet, praecedentibuStanquam sacri Texlus verba
aliier sacer Textus in verbis habet, sed quia heic jungehatur. Ilujusmodi pleraque alia, el cum pri.nis
lanqnani peregrino in loco laudatur, satis pVoposilo iriterpuwctionis vitia, taciti ememtamu..
est,b quod minime iri sensu abhorret. d Explicatum pergit stirjseqVrentemVersictrluWr 9.
Aut milibus rescribendurri est, aut viiia, aut sup- Et erit in die itla, dicit DominusDeus, ocdidet$.otin
plendum t>az/autitibut, aut lale quidplam. meridie, et tenebrescere(aciam terram in die Itiminis.
c Quaesequuntitr, magnitwdm.miiiiqttitatis tum, o
1095 RUFINO PRESBVTERO ASCRIPTUS 109G
lum snnul institutus sermo designat, ideo permuia- A subjugandos, verum alia majore calamitate, et ea
tioetnunieri contingit et generis : ut tum pluraliier quae ad omnium b respicit, et non noxiis accidere
luni singulariter alloqualur. Convertam,inquit, festi- non potest, esse plectendos, id est, ut divina eos
vilatesvestrasin luctum,el canlica vestra in planctum, doctrina nou instruat, sed auris eorutn, etiamsi ad-
id est, aemulalaetiscuncla snccedent, et quaeliberi jurent sediscere velle, conlemnai. Quasiqnibtis con-
ad voluptatem parastis , luctui subjiciet immissa ca- veniat illud, quod apud atium propbelaui lcgiinns :
ptivitas : corporaque nobilium pretiosis paulo ante Peccatori aulem dixil Deus, Quare lu enarrns jusli-
lecta ornanientis, cilicium paiiniqiic convesiienl. tia$ meas, el assumis testamenlttmmeum per os tuum
Quod totum temporc caplivitatis oblingere, ulinam, (Psal. 49. 16.), fingitur sensus ex omnilius, quia
lcctione lantuin indicanle, nossemus. Sed tam fre- pro sceleribus, et religionis et conversationis suae
quens no»tris temporibus ejusmodi est facla condi- captivitati barbaraeJudacorumgens qoomiamdilecta
tio, ut quidqtiam melius sperantium miremur auda- subdalur : qui lanlum sane a prisci decoris arce de-
ciam. Inducam , inquit, super omnedorsum veslrum fluxerint, ut volunlatis suaecrimina recognoscant in
saccum,el super caput calvicium: et ornamenta cor- pcenis, alque lerorum toh-rantes ju>-sadoininorum ,
poruin, lirniamenta virium perdetis, ut caesariesvel doctrinam sacrae legis nusniam audiant insnnan-
ludihrio, vel morlio incipiat consumenle defluere : lem : cujns nimirum adhiic iu pairiis collocati fini-
cl ponameam quasi luclumunigeniti, et novissimacjus bus, illuminantia se praecepia contemserint. Verum
quasi diem amarum, id est, gentis Israeliticae slatus ul coutextus ipsius lectionis intelligeniiaehujus te-
ab arce felicitatis aiitiquan ad iina descendit misenn norem poscit, ita etiam debenuis advertere, eadem
servilutis : ul lam acerho luctu digna sit, quam illa quoque ad futurornui sigiiilicationemvalere, eorum
orbiias, quae de unigenilis consuevil accidere, ubi I> videiicel temporum, in quibus Judaeisceleratissime.
noii solum amissa pignora, sed eliam posteritas ex- peccantes, grav ssime conciderunt. Poslquam eniin
tincta lugetur. Sed videanins et reliqua. vinea illa, quae translata ex yE':ypto (hai. 5.), plan-
Vers. 11.—Ecce dies veniunl, dicil Dominus, et tata est in regionibus opimis, et a.-dilicato lernplo,
millam famem in terram: non famem panis, neque torcular sacri altaris accepit, expectataqtie, ul face-
silhn aqum, sed audiendi verbum Doinini.Et comino- ret uvas, fecit spinas, et non justitiam, sed clamo-
vebuniura mttri usque ad mure , et ab Aquiloneusque rem, ita utcultores ejus in ipsum lilium pntris farai-
ad Orientemcircuibunt, qttarentes verbumDomini, et liaseflerati (Marc. H. Luc. 20.), crederent seabsque
non invenieni. Intcr extreinas calaniilates ejus po- molestia reliqinuii 551 esse lcnturos, quod cuin le-
puli, qui Legis conditione floruerat, numeraiiduni giiimi hasrcdisinteritupervasissent, Jura.it Dominus
esse moiisiravit defectum salutarium magistrorum. Detts in superbiam Jarob, si oblitus fuero usque arf
Quidni cuin ea sit conditio, ut si discenda non au- ftnemomnia opera eorum, quorum tanlaemersit atro-
dias, subeat iuiperiiia, perque hoc ignoranliaenocte ciias, ut ipsa lerra eoriiin moveretur, ac medium
verseris , atque in iniilliplices miserias , velut lumi- dietn lugubris auferret obscurilas. Sexta siquidem
iiihus captus, incurras? Qui enim, ut alius prophela hora lenebrae factaesunl usque ab horain nonam, et
deiuiiilial , non didiccrit justitiam, supcr lerram ve- lerra nioia esl, pelrae scissaesunt (Mallh. -7.), sic-
ritutem non faciet, sicque mendacia loquentes peri- que fcstivitates eorum in lucttim , et in planclum
bunl. Propter quod, et populo, cui per Osce propbe- caniica pervenerunt, atquc impioruiii dorsa sacco
tam cxprobrattim luerat, quia scicnliam lepulisset, tecta sunt. etcapita scnsere calviciuiii: venientihus-
ob id quia ipse ab 550 oiiinipolente D.uiiinoniere- Q; que in ullinnem piaculi genlibus, Jerusatem est ob-
retur repelli, etiam in pracsenti loco sub denunliaiu sidione circumdata, atque adco ilbsa terrae, utulte-
pcenaeidem crimen objicilur, ul qui pietalis magi- rius neqiiaquaiii possit adsurgcre. Sensit ergo quasi
slros sludiis fueranl profanitatis exosi, quantuin iu liictum uiiigeniti, et amaro conclusa line cst gens
exitium suum laboraverint, agnoscant: qui hoc vi- illa, qu;e UnigeiiitumDei coniumeliis plagisque vio-
delicet peccando fecerint, quod eis judex inter c;c- lavit, secuiiinique csl vere lempus, in quo fanie spi-
tera imo supra cactera sup|ilicia commincitir, ider-l ritalium boiioruin consumalur: nec penuriam panis,
inter captivitalis aerumnas doctrina: eosegestaie le- aut aquaesiilui, sed audiendi vcrbum Doniini, vide-
riendos, ut illo insigni, quo inter oinnes naliones mus co=, 11nIinvcrbum Doniinicontumaccs fucrant,
conspicui luerant, descrantur, necquisquam cos pro- experiri. Aunon eorum isla calaniitas in ipsa rerum
phetarum vcl instruat iguorantes, vel consoletur attcslaiionc collucet? Nam cum spiritalis philoso-
alfliclos. Quod totum suh bostili daninaiione con- phiaa, eiga Doininum scilicet pietateni, erga proxi-
lingerc, assidua nos pericula docuerunt. Uanc au- inos benignitatcni, et probitaiein docentts, ab cis
tcin ininarum speciein Esaias quoque bcalus assc- origa disccsscrit, ad lantani studiorum ct docirinae
ruit , aufercnduin videlicel a Juda;a pi incipeiu, sunt inopiam devoluti, ut a solis ortu usque ad oc-
atque seniorein consolioruin, doctoremque, praentin- caauin , id est, in toto orbe terraruin dispeisi, nus-
lians iu eoriiin locum pueros rcges ct effaeininatos quain verbum Dei,quo vegetenl r, audiant, nec
principes subrogandos. Quod aulem ait, zio/ifainem coruscantis Evangelii fulgore tanganiur; sed inslar
pauis neque silitn atjuw, sed audiendi verbum Dotnini, infanlium pro virtutibus inorum vilalibusque sacra-
illis popuiis iiilcrcndain , quanlum ad tenorem qui- menlis, rcbus pudendis et ludicris iiitiiii>escant:car-
dein peitinet lectionis, eo sensu videtur illatum, ul ]D nis videlicet concisione, el c sabbatibus feriis glo-
dixeiil, noo solum lainem panis, iieipie soluin sitim rianles. Consequenter ergo nec doctor apud eos ali-
aquae, .-ed audicudi verbuni Doininicam fore penu- quis crudittis, nee princeps, uec saceidos, a quo
riam , ut iiusquam valcaul doctoiem , etiain.i cum reformenlur, existit: quia loquenie Moyse, oculi
avidissimc quaesierinl, rcperire. Ncque eium quasi eorum vclaminc conteguntur, quod non aliter aufer-
doctrinae spiritalis cupidos, a perquc boc Oispendia tur, nisi ciiin in Christo, qui nos redeinit, aboletur.
cjus gravitcr austimantes edicenda, suloruiu tnagi- Circumibunt, inquil, verbum Domini quwrenles, et
strorum ablalione lerrerel. Secunduin cloquia ila- non invenknl (Joan. 1.), quia eum, qui Verbum caro
que Scripiuris familiaria non utique negavit, eos facium est, ncgaverunt, sicque luxin tenebris lucet,
fame sitique vexandos, scd subaudiendum reliquit, et lenebrae eum non comprelienderuiit.
lhni bis snliim, quae |iro conditione morialis vitse Vers. 15. H. — izi die illa deficient virgines pul-
bcniisnialisque quasi proniiscue inicrduin accidunt, chrw, et adolescentesin siti. Quia d juravit in deticlo
a Ma'eantea per quw, duobus verbis. Sed neque d Verius Hieronyraiana versio, et Vulgata, quiju-
illud satis placet, (juod mox dicilur edicenda. rant, ad HebraeumD>._>_>\n jurantes, ut et mox co-
k Supple cn/ami(a(.in, aut verius rcscribe noxium luorenler dtcuzil pro dkit. Verius quoque quod se-
pro<•omnium. quitur, Dominusnomen nesciunt, quodNosier inlciius
Ueponendumvidetur sabbaticis. constanter recitat.
1097 IN AMOS COMMENTARIUS. 1096
Samarim, et dicit : VivitDominus Deus tuus Dan, et iA dehito subderenlur exitio, persequitur ipsius com-
vivit via Ber$abee, el cadent, et non resttrgent ultra. minalionis effeclum, et dicit se vidisse Dominnm ad
Licet sui temporis mores prophetalis accuset oralio, eruenda profanorum altaria constitisse. Et 553
tamen per censurae cumulum , etiam futura signa quamvis sub imagine varia, tum occurrentis, tum
consequenter ostendimus; alque ideo, etsi sermo stantis appareat : lamen quia omnia jussione perfe-
progrcdiens ad negocia, quae videbantur instare, re- cil, etdixit, inquit, ministris, vel angelis nimirum,
spexit, nihilominus et isti conditioni potest, quae vel gentibus, ex ejus voluntate venientibiis, ut per-
niinc Judaeosdetinet, convenire. Neque enim absur- culerent valvas, et commota superliminaria dissili-
dum esl, si de praeterita dignitate ipsje Tribus pul- reni, sicque omnis aediumruina sequeretur, statini-
chrae virgines nominentur, quae ut tunc idola se- que causas commolionis ostendens : Avaritia enim,
qucndo, exilio legunlur addictai : ita nunc cum ait, in tapite omnium, el novissimumeorum in gladio
Redemptorem suum negarunt, idem commisisse di- interficiam. Quidam in elocutionibus videtur esse de-
ctintur, quod et cum in DanetBersabeelocatos552 fectus, sed si diligenter inspicias, consilio potius
vitulos adorarent, 111flat sensus : Quia frustra se Ju- quam forte susceptus. Quia enim toto voliimine sce-
daei, Christo Domino non credenles, immunes im- lera eorura, hisque debiia tormenta digesserat, me-
pietatis existiment, per id videlicet quod idola nulla rito nunc compeudium sermonis elegit, ut et morum
venerentur, cum nihil apud eos de autiqua patriar- vulnera unius vitii signaret indicio, et damnationis
charum pietate resederit, quia nomen Chrisli per- pondera succincto nimirum sermone contingeret.
vicaci infldelilale violando, participes et aequales Percussu quippe cardinum, et superliminarium 1110-
idolorum cultoribus « conteguntur : propter quod . lu, ruinam fanorum ; avaihke vero nomine in capite
etiam in Evangelio pronunciat iuspector animorum : ** omnimn commorantis, a principibus ad imos, sordi-
Qui me odit, et Patrem meum odit (Matth. 16.) : bus cunctos et sacrilegiis horrere pronunciat : novis-
proinde eos adducit cumulala damnatio, qui negando simos vero eorum quod interficieiidos hostili mu-
Filium.Palrisque pronunciantur inimiei.Quod autem crone signavit, ostendit neque exiguis esse parcen-
ait, VivilDominus Deu$ tuu$, Dan, et vivit via Ber- dum : sed optimates et vtilgum conlusa caedeperitu-
sabee, vulgi consuetudinem denotavit, qui videlicet ros. Non erit [Ant. erat], iuquit, fuga eis : fugienl, et
superstitione prolabens, et iiinera plerumque qui- non salvabilur ex eis qui fugerit. Fugam pro effogio
bus ad delubra itur, adjurat. Cadenl, inquit,.( nozi nominaveral, quod ut exponeret, postqnam dixit :
re$urgentultra, id est, spei solatiis inniti non sinen- iVozierit in eis fuga, continuo subjecit, fugiet, et uon
tur ulterius, ut putent usque ad terrorem ejusmodi salvabitur ex eis qui fugerit. Ergo quia nilnl proderat
comminatioiies sonare, statimque occursum ire libe- fugisse capiendis, neque fugam eos arreptum ire pro-
rationis gaudia, sicut leguntur frequenter experti; nunciat. Verum ne hoc esset incertum, intulit, quod
sed quia uliionis tempus compreheusus demum nn- ad expositionem valeret. Fugiei, inquit, et non sat-
cinus aiiras.it, paliendo sentiant, quod liactenus di- vubitur ex eis qui fugerit. Ex quo sensu est illud i ,
dicerant audiendo, et ita cadent, ut rebus ipsis de- psalmo : Fiat via illorum tenebrmet lubrkum, et -V
primeniibus conlcranlur. gelus Domini persequens eos (Psal. 54.). Veru ^ty^
hoc ipsum breviter indicatum sensura eludere auf <
CAPUT IX.- dientium, pergit sententiam dilatare per speci ^(t^;
Vers. 1. — Vidi Dominumstanlem super allare, el alfectuin timons longitudine descripiionis exasp #^.K
dixil: Percule cardinem, el commoveantursuperlimi- (C simulque coramendat, se indignante, qui sit 10 j
naria. Avaritia enim in Capileomnium, el novissimum orbis inspecior, nullam c religionem, nullam ess
eorum in gladio intcrficiam. Altare hoc quidam, b su- creaturam, quae vel auxilium aliquod vel solatium
pcr quod ultor astilerit, legitimum videlicet, qnod valeat praebere damnatis. Postquam ergo dixit, Non
esset in Jerosolymae templo posilum, crediderunt, erit (uga eis : [ugiel, et non salvabilur, qui (ugerit ex
secundum illud, quod alius prophela dicit, A sanctis eis :
meis incipile, videatur lempli quoque ipsius exitium Vers. 2.-4. — Si descenderint, inquit, usque tul in-
comminari; sed intellectuin ejusmudi ioci contexlus fernum, inde munus mea educet eos : et si ascenderinl
refuiat. Menlio quippe Judae nulla praecesseral: cae- usque in cwlum, inde detraham eos. Et s: absconditi
terum decemTribubus specialiter iuiininebai. Deni- fuerinl in vertke Carmeli, inde scrutans auferam eos:
que postquam dixit, Jurani 111delicio Samaric : et, et si celaverinl $eab oculis meis in (undo [Vulg. pro-
Qtti dicunl, Vivit Dominus Deus tuus, Dan, et vivil funao] maris, ibi mandabo serpenti et mordebiteos. El
via Bersabee: cadent, inquit, et non resurgent ultra, si abierint in captivilatemcoram inhnicis suis,ibi man-
ac deinde subdidil: Vidi Dominumstanlem super at- dabo gladio, et occidel eos. Non quo horum aliquem
tare. Cum ergo signanlissinie decem Tribus Sama- quos enumeravit locorum, adire capius lsrael aut
riamque pulsaverit, altare quoqueet delubrum, quod posset, aut cuperet, sed ut magnitudo se aeterni ju-
praecipiat everli, ipsum debeinus aecipere, de quo dicis publicarel, ab impossihilibus exempla collegit,
paulo aiile dixit : Et venil finit super populitmineum id est: Si me 554 insequcnle , possent aut ad cceli
hrael, non adjiciam ullra, ul periranseam eum, el ardua subvolare , aut vorari terrarum hiatibus , ut
slridebunl cardhtes lempli in die illa, dkit Dominus. -." laterent, aui, sicut esl slultitia pleruraque raetuen-
El paulo supra, Dixil ad AmasiamAmos : Nunc audi tium, Carmeli verlicem peterent, quasi tutas late-
VerbumDomini: Tu dkis, Non prophelubissuper do- hras, vel si in profunda marinorura gurgitum iiier-
mum hrael el non stillabis super domum Idoli. Pro- gerentur, nusquam tamen possent viin uostrae ultio-
pter hoc Itmcdicit Dominus: Uxor tua in civitate for- nis effugere. Quibus sane ne ha-c ipsa forie, qua
nicabil, et filii tui et filia tuw in gladio cadeni, et piiniantur, conditio blandiatur, pulentque, se ila fe-
humus tua funxulo melielur, et tu in lerra pollula renda captivitate defungi, ut nihil in eos reliqui ju-
morieris, el hraet captivus migrabil de terra sua. ris habeam, quos dominutioni bai barac mancipavero :
Quia ergo dixerat, quod in delicto Samariaejurantes denuncio, quia nec captivorum valeant sorte defen-
* Fortasse conleguniur rescribendnrn est, aut con- sive Propitialorium, et commoveantursuperliminaria
i)izicuzi!«r,aut lale quidpiam. ejus, sive vestibula. Quumque, ait, Templumpropter
b Ex his Hieronymus unus est, m quem Nosler maliliam hominum dissipalum fuerit el destruclum, et
«vTippuTtzov Commemariiimhunc cudit. Paucis autem ira mea a sancluario meo ceperil, unusquisquecognos-
ille, ac fere obiter, nec sine congruentia sua tamen cat, etc. Heic post crediderunt adde «/, aul quid
alque eruditione ita sentit. hte, ait, videbit slanlem simile.c Fortasse regionem congruo cerle magis sensu,
Dominum super altare et pracipienlem Prophela, sive
ut mutti pulant , Angelo, qni reddendis peccatorum est rescribendum.
snppliciis mancipatusesl, ut percutiat cardine»Templi,
PATBOL. XXI. .. . . . 35
100!) RUFINO PRESBVTERO ASCRIPTUS 1100
di, quibus videlicci parcere solet dominantium vel AV emm /Egypli Nilum vocat, qui cum inundatu annuo
lassata vel saliata crudelilas : sed ibi quoque ad nu- -Egyptia arva contexerit, ita rursum in alveum suum
tum meum jugulos eorum lela penelrabuul; neque flueuta subducit, ut aquarum ntilla fere in campis
enim cuiquam licehit misereri eorura, in quos ego vestigia relinquantur. Ergo et Samariae populus, qui
quoque fueriin saevire compulsus. Iluncautetn colo- quondam Palestinae terram quasi uberaturus impie-
rein in laudem Dei sacrorura carminum scriptor verat, dignitate ac libertate depositis, claustra alie-
cxcoluit: Quo ibo, inquiens (Psul. 158.), a spirilu nae dominationis inlrabit, et nulla pristini decoris
ttio, ei quo afacie lua fugiam? Si ascenderom cwlum, signa retinebit.
itt illic es, $i descenderoin infernum, adtris. Sisum- Vers. 6. — Qui wdificat in calo ascensionemsuam,
a
sero pennas meas azitelucem, et habilavero t/i exlre- et fasckulum suutn super terram fundavit. De laudibus
titis maris: illuc manus lua deducet me, et tenebit me Dei pergit contexta praedicatio quaenunc videtur : ad
dextera tuu. Etiamsi dicam, Tenebrwoccultabunt me, illud enim quod dixerat, Dominus Deus exercituum,
noxque mihi consolalioeril, considero rursus atque qui tangil terram, et tabescit: et lugebunt omneshabi-
conspicio, quia sicul lenebrm,ita.(tumen ejus: id est, tantes in ea, cohaeret istud, Qui tedi/kat in cmlo as-
oculis Dei ita sunt praeviae, quaravis densae noctis censionem suam , et fasciculum suum super terram
tenebrae, sicui et lumen diei. Ut ergo beatus David fundavit, id est, ejus oculos nec si ad coelum ascen-
haec caetcra numeravit sub divinae admiratione virtu- deres, nec si in profunda pelagi mergereris, posses
tis, ita etiam nunc per Amos, et ad indiciumvirluiis effugere, qui angelorum Dorainus est, qui mundum
suae Deus noster, et ad cumulum limoris valitura creavit et continet. Qui mdificat in cwlo ascen-
proposuit, quodque nihil solatii pnssent invenire *-_.sionem
" suam, et fasckulum suum s.uperterram (unda-
monstravit, dicendo : Et ponam oculos meos super vit. Est autera sensus, quia cum in cceli solio pro
cos in malum, et non in bonum, id est, hos ego puni- sui majeslate considat, tamen dignatus est in lerra
turiiS aspiciam, ut sentiant in doloribus, cujtis po- quasi proprium habere fasciculum, videlicet Abra-
tentiae Deum longa miseri aetale conteniserint. liam, lsaac et Jacob posteros, quorum vocari specia-
Vers. 5. —Et DominusDeus exercituum, qui langit liter Deus, cum sit Dominus universitatis, elegit.
terram, et labescit [Yulg. tabescei]: ei lugebunl omnes Fasciculum ergo quasi possessionem vocavit, secun-
habilantes in ea. Videtur quidem ad indicium poten- dura illud Deuteronomii : Cuzn divideret Excelsus
tiaesuaeiiomine totius lerrse, totius orbis mentioneiu gentes, statuit lerminos earum d secundum numerum
fecisse : quod is videlicet, si Deus prasciperet, abs- AngelorumDei, et (acla est pars ejus Jacob, et hwre-
que ulla difikuliale deflueret, secundum illud Apo- ditatis ipsius, lsrael (Deut. 52.). Quod utiquebrevi-
stoli Pelri, qui ait : Quales oporlet h nos esse in ler infereudo, ostendit quania benevolenlia cutn
sanctis conversationibus, exspectantes adventum Do- Judaeis gesserit, quantisque eorum sit sceleribus
mini, in quo cali magno impelu transibunl, et eie- asperalus. Qui ergo aedificat,id est, qui aedifieat, et
menia ignis ardore tabescent (2. Petr. 11. 1"2.): iic- ah iuitio creaturae sacris legibus ordinavit, ut ipse in
retque sensus ejusmodi : 0 lu , Judaeorum popule, cceiumquasi in excelsa mundi ejus rector ascenderet,
profaniiatihus derfite, hoc quod dixi, te ultionis nieac et aeierna illic e domiuatioue consideret, lerrara ve-
vim nullis eflugiisposse vitare, ne ita accipias, quasi ro famulorum suorum incolaluideputarei, secundum
omne, quod possum in maguitudinem luu: calamitatis illud quod beatus David eloquitur : Cwlum cwli Do~
cxpenderirn.Quain sil enim liic exiguus meaevirlutis ntino, terram aulem dedit filiis hominum (Psal. 113.).
effectus, hinc [Ant. hic, et mox universa] intelligere C_ Cum ergo ita sit throno sublimis et sceplro, 556
potes, quia si universam lerrae moiem iratus aspexe- cumque non solum sidera, sed cceli ccelorum cum
ro, haud dilfieilius, quam cera ignis vapore solva- tremore suscipiant : tamen ad infima oculos suae
tur. Ego enim Dominus Sabaolh, id esl.exercituum, ]»ietaiis iuclinat, et humilia ita respicit, ut nuliam
cui 555 nimirum mililanl innumerabiles angclorum creaturam providentiae suae gubernatione desiituat.
caterva:, qui c meniem sero licet, demum tamenul- Nonsi fasciculum, ut diximus, videlicet getitem sa-
tor accingor. Magnitudinemproinde luae calamilalis cris ritibus imbuendatn in honorem Abrahao, Uaac et
expendito, quia omnia potest, cujus le nunc ira per- Jacob habere dignatus esi, lamen (secundum quod
sequitur. Sed ad consequentiam magis respicit lectio- sacrum carmen eloquitur [Psal. 144.] : Bonus est
nis,sideJuda.a id quoque dixisse regione virfealur,in Dominus universis, et miserationes ejus super omnia
quam coraminationes ab exordio volmuinis persona- opera ejus. Solemque suum facit oriri super bonos el
bant. Cum enim dixisset, Ponam oculostneos super malos \Multh. 5.], pluil super justos el injusto$) non
eos in malum et nou in bonum, et quod nulla eos ele- soium horainibus, sed etiam avibus et jumentis ali-
nieuta vel audereut eos celare vel possent, conse- menta suppeditans, secundum illud Davidicum: Om-
quenter adjecil: quia rex virtutum e.-set, Dotninus- nia a te expectani, ut des iltit escamin tempore : danle
que dominorum, qui illo pollutam regionem squa- le illis colligenl, aperiente le manum tuam, omnia im-
lore vestiret. Ei ascendetsicut rivus omnis, et defluet plebuntur bonitate : Avertenle te autem faciem tuam,
skut ftuviusAigypii. Id est, i.i captivitatein gciis tota turbabuntur (Psal. 103.). Etalibi, Qui iiat escamju-
migrabit. Etsicut alius prophcla ait, Ad nihilum de- mentis el herbam servitulihominum,ut exhilaret [aciem
venient tanquam aqua decurrens (Psal. 57.). Rivum -,
D
a lta equidem praeferlpro tiiluculo Romanum u-
gnus tamen Hieronymus in sua ex Hebraeo interpre-
trumque Psalterium , ut et Germanense et Hilaria- tatione, operiunt vertit: ex qua istaec occullabunt,
num, sive quod S. Germano usitalttm ferlur, et quod videri possit postmodum a sludioso aliquo suhro-
est a S. Uilario illustratum; sed nulluin scio, quod gata veteri concutcabunt.
inox etiamsi dicam, provulgalo, et dixi, [ortasse, b Hic quoque locus mullum in verbis a Vulgata
cum Auctore nostro icgat. lloc aittem indicio est, lectione abludit.
peculiaris eum Ecclesise P.-altcrio, ab his quae hacte- <'Ul scnsus constet, expungenda haec vox esl,
nus innotueruni, diverso usum. Animadvertendura mentem, qu;c et facile liuc inlrusa videatur ex libri
illud cumprimis occultabunt, pro quo Vulgata editio albo, ubi ad Angetorum catcrws glossalor aliquis
ccncu/cafcuzi/.Posset quaedamutriusque vocis simi- menles adnolarit.
litudo caussam praebuisse videri aul Critico ,ut illam d Juxta Graec. XKTK. fli.O, etc, a
quae magis tenebrarum naturae «pi8/tov«yysX_ni
congruit, idest, oc- mullum distat Latina editio.
culiabunt substitueret, aut librario imprudenti, ut in quibus c lmpie crat, iiedutn vitiose, scriptuin damnatione.
hujus, idest, fozicii/c«(>Mzi( sono fallerelur. Verum et Mox quoque pro incolatui, scriptum erat fancolalui,
Graecustextus.es quo Latina illa versio derivata est, quod vitio typothetarum adscribimus : nec lamen
(labeixKTKjTKTijo-ei,etHebraicusipsemetcodex 'DSlt^, displiceret jamulatui.
quod proprie conterere sonat, et comminuere.Et ma-
UOl 1N AMOS COMMENTARIUS. 1102
inoleo,et*paneconfirmet corda hominum (Ps. 105. A V el non ventetsuper nos malum. Hoc proinde quod toto
v. 15.). Ut ergo in viclum hominumfruges et fructus volumine indignatio mea fremuit, non effusa perni-
terrae pariant, lapso de nubibus imbre fcetantur, citate grassabitur, sed quasi cauta manu et sollicita
quarum est ad hoc creata mollicies, ut missae in b vos inspectione concutiet, instar videlicet cribri quo
fluctus quasi spongiaecompleanlur : et eisdem aquis frumenta pui^antur : cujus augusta foramina nec
a genuina salsedine ipsa iransfusione purgatis, atque grana sinunl decidere nec Iapillos, sed solum pulve-
in dulcedinempotabilem transeunlibus, sitieniia ar- rem ac lolium, ac reliqua quae sunt inutilia secer-
va perfundant, diversilatemque seminum mirabili nunt. Quod aulem lapillos ait inter frumenta resi-
ubertate multiplicent: unum esse certo jure Domi- dere, ad consuetudinem videtur respexisse purgan-'
num, qui haecvidelicct ordinaverit, confitentes. Sed tium, qui plerumque ad hoc in cribrum mittunt la-
videamus quo proflciat divinaevirtutis praemissade- pillos, ut vim concussui addant marginibus illisi, et
scriptio. nibil de quisquiliis remanere patianlur. Secundum
Vers. 7. — Nunquid non ut filii Mlhiopum vos estis subtiliorera vero sensum, propius eam rem pro qua
mihi, filii Israet, ait Dominut? An Judmorum Deus fuerat suscepta, tangentem , nomine lapillorum, eo-
tantum ? nonne imo et Genlium? unus enim Deus qui rum indicatfirmitatem, qui malis haud facile corrum-
justificat circumcisionemex fide, et praputium per fi- panlur exemplis, ut illis temporibus et prophetas et
dem (Rom. 3.). Quamvis ergo providentiae meae alios justos fuisse legimus : qui cum reliquum vulgus
testimonio, quae consulit omnibus in commune mor- ut ligna ac stipulae deperirent, illi velut solidi, per-
talibus, potueritis et debueritis agnoscere, vestrum que boc pretiosi lapides permanebant: super quos
me quidera genus in honorem sanctorum parentum merilo Ecclesia fundarelur, quoniam nulla posset
praecipuedelegisse, non tamen alias gentes a mea H ' procella subruere. Ergo eisi omnes ait pariter abri-
consulentia repulisse, saltem me esse universorum piat immissa captivitas, tamen nequaquam vos viliter
Dominum, ex his quaesunt gesta, cognoscite : neque aestimabo, ut confusa videlicet caede percatis : sed
lanlum vubis, cum deciderilisin crimina, vendicate, exercebitur libra judicii, ut nullum gladius contingat
ut solos vos anteferri cacteris aestimetis, pro hoc innoxiura, nullum praetereat criminosum. In gladio
quod de /Egyptia servitute mirabililer estiseducli, et morientur omnes peccatorespopuli mei, qui dicunt:
regionem uberera, ejectis,quod est atnplius, incolis, Non appropinquabit el non veniel sttper no$ matum,
possidetis; neque enim circa vos tantumc ejusmodi id est, qui sacris vatibus restilerunt, et eos quasi
dispensationis munus exercui, sed sicut lsraelitae convincere gestienles.affirmabant, nihil calamitatum,
de terra /Egypti, ita et Palaestinosde Cappadocia, et quas illi denunciabant, csse venturum, neque se ulla
Syros de Cyrene assumtos, in eorum locos qui ex- malorum experimenta capturos : hos, inquit, vindicta
pelli meruerant, intromisi. Haud ergo veslras cre- persequetur sseviens. Caeterumomnes vel innocenia
dalis meruissevirtutes, quodegojustitiae meaesemper vel examinata virtute 558 conspicuos ita manus
impendi : videlicet ul polluta sacrilegiis regna dele- nostra defendet, ut exercitatiquidem, nec tamendo-
rem, legitimi Domini hanc praacipuam curain esse ceantur exlincii. Sed videamus el reliqua.
contestans, ut neminem irapunitum relinquat, quem Vers. 11.12.—In die itla, f dicil Dominus, Susci-
nihil cogitare de correctione perspexerit. tabo labernaculum David, quod cecidit: et rewdificabo
Vers. 8. — Ecce ocuti Domini Dei super regnum aperturas murorum ejus, et ea quw corruerant instau-
peccans: et 557 conteramitlud a facie terrw. Discite rabo : et rewdificaboillud skut in diebus antiquis. Ut
proinde rertim saltem periculis, nullum mortaliura C ( possideanl reliquias Idumwa et ornnes naliones, eo
vel opibus tutum esse vel viribus, qui non fuerit in- quod invocatum sit nomen meumsuper eos, dicil Do-
iiocenliaed pravitate circumdatus. Mea crgo justiiia minus faciens hwc. Quia promiserat, se etiam sub
semper exposcit, ut non solum unus aut duo, sed lempore indignationis accensae, circa Judaeorum la-
etiam lolum regnum, si peccalis est subditum, de- men gentem ita misericordiae habere rcspeclum , ut
pereat. Verumtamen parentum a rae veslrorum san- non eos usquequaque paterelur aboleri (sed in ipso
ctitas irapeiravit, ut vos non patiar iiiternecione de- captivitatis turbine, cumjam eos fera barbaries pos-
leri, sed etiam si merilorum momenta perpendens, sideret, mirabili lamen auxilio innocenlia vel justitia
in crimina vestra ultionem susciiavero, niiserendi praeditos defensurum iri, ut potestatem in eos non
etiam mihi nunquam subiepat oblivio,1,sed eiiam si haheret interitus, quod utique videhatur esse diffl-
conteram reos, non eiiam sinam lsraeiitarum uomen cite) opportune et necessarie prospera quae essent
perire. Erit ergo inter vos e reliquosque discretio, vcntura subjunxit, ut cleraenliaevidelicet suae, cujus
quod vos castigali, illi aulem docehuntur extincti. signa promiserai, evidenliora etiom documenta con-
Et quoniam in ipso indignationis impetu Deus tameu gereret, et eorum se habere curam, de quorum me-
prodidit, xeliquis se esse parsurutn, quae sunt laeta ritis judicabal, ostenderet, sicque intelligerent, quia
persequitur. neminem sine judicio pateretur perire, quandoqui-
Vers. 9. 10. —•Ecce enim ego mandabo, el concu- dem noii solum erga personas, sed etiam inler gen-
tiam in omnibus genlibusdomum hrael, sicut concu- les hoc - discrimen exereret. Jam enim decem tri-
titur [Vulg. addit iritkum] in cribro, et non cutletla- bubus Assyria dominatione possessis, Judam et Ben-
pillus super terram. In gladio morieniur omnes pec- _,v jamim, qui una laniummodo, Judae videlicel, com-
catores populi mei, qui dkunl : Non appropinquabit, memoratione signantur, a Sennacherib expugnatio-

8 Atque baec peculiaris ejus est, quo utitur, Psal-
terii leclio. Alias ejusmodi subindeobservamus,quas
in unum contutisse operae pretium erit.
b Pericopem illam versiculi hujusmet 6. attingit,
quaeet superius iisdem verbis cap. V. vers. 8. ha-
betur, Qui vocat aquam maris, et effundit eum super
faciemlerra.
c Reliqua sunl hujusmet versiculi 7. verba, Nun-
quid non hrael ascenderefeci de terra Aigypli, et Pa-
twstinosde Cappadocia,et Syros de Cyrene.
d Mendum librarii manifestissimum, cum emen-
dare ex ingenio nostro fortasse non licuerit, alio mo-
do noluimus. Suspicamur nempe scriptum Auctore
ab ipso bravitale, id est, slrenuilale, fortiludine, Ita-
lice bravura, valore: barbaro, ut vis, et nequid plus
dicam, vocabulo, sed suo tamen. et quod ab Italico,
sivc ex quo Ilalicum derivatum est, atque adeo tale,
ut nec tempora quibus ille scribebat, nec iiioretn
ejus, qui militari identidem, ut Hieronymus ait, ser-
mone ulitur, nec denique originem suara dedeceat.
Caeterumaut gravitaie, aut quid simile rescribere in
promtu erat.
6 Exponit subsequcntem versiculi ejus partem :
verumlamenconlerens, non conleram domum Jacob,
iicit Dominus.
' Duo verba, dicit Dominus,
reliqui libri alii igno-
rant.
s Ita oranino duximus emendandura discrimen,pro
quo anlea crhnen vitiose legi visum esl, Levia quoe-
dam alia infra casligamus.
1105 RUEINO PRESB. ASCRIPTUSIN AMOSCOMMENT. 1104
ne " defcndere. Dicit ergo prophctali morc lempits j _ ignominia, sic consurget in gloria (1. Cor. .4.), nec
appellans : In die, ait, i//a sttscitnbotabernaculum aliquas de infirmitate moleslias aut intcllcctui gene-
David qttotl'cecidit, et rewdificttboaperluras mitrortim rabit aut. sensui ; caelertim, erit Deus omnia in omni-
ejus, etcaquw- corrtterant inslaurabo, el rcwdificabo bus. Veruiu his breviter explicatis , reveitamur ad
iliud sicul in diebtts anliquis. Q.uihusverbis nliqueil- seriem lectionis.
)am signat aelatem, qua: et Judacn ibus cum reliquis Vers. 15.—Eccedies veniunt,dicit Dominus,ccorzz-
dc Babylonia captivilate liherala est. Ka enim , sic- prehendet arator messorem, el calcator uvw millen-
ut oinnes penc propbeiae concneiiter pracdixerant, tem semen, et slillabunt monles dulcedinem,el ontnes
ita etiam leriim exilus comprobavit. Hic ergo cum colles culii erunt. Non solum, inquit, liberlate.n res-
tristia omnia snh persona decem iribuiim narrassef, tituisse contenlus, fruguui quoque vos faciain uber-
ubi ad piicdiciioncm lactorum vcnlum est, pcr Judae tate gaudere, ita ulloto anno colligenda suppcdi-
occasionem, eorum sericin percucurrit : simul indi- tcul, et ad e vindemiani lempus messis nimium opi-
cans Jerosolymitas sub advcrsa ventur>>s,de quibus ma procedat: vindemiam 560 sementis excipiat,
nimirnm eos cdueenrfos esse proiriltit : cujns sane secundum illud, quod apud heatuni David canitur :
libertatis snb E/ccbia signa h parucrmu, quando vi- Beneiticescorona unni benignitatis lua, el campi tui
dclicet in Jerusalen) a maiiibiis ob-ideniium, gravi replebunlur uberlale. Pinguescent f fines deserti, et
pennria laborantcs , inirabili Deus protectione de- exuttntione colles accingentur (Psat.Gi.). Sic ergo et
fendit. Cunclis ergo quaeqtie liierant adversa depul- hic post pramiissa subjecil, Slillabunl montesdulce-
sis, illam, inquii, quam indignaius posueram, cae- dinem, el omnescollesculli erunt. Adversorum siqui-
mentarii opificis trullani, rcsumam, ut a:rfilic<:m,R dem tempore raritas erat magna cultorum; nunc
inlerrupta inuioruin , quie liostium fueranl im- -" econlrario mulliplicabit incolas restituiatranquillilas,
pugnaiione quassala , aedesque ouines quae conse- et bonum pacis pnblicaeinontiiim cultura testabitur :
nucrant suscilaho , et in vigorein anliquac lcli- ita ui stillent dulcedinem, id est, videantur effluere
cilatis reducam : nec sohmi libeitalis dulcia. sed vina de rupibus, mella de montibus.
eiiam ultionis attrihuam , id esi, ut possideant Vers. 14.—Et convertam captivitatem populi mei
reliquias ldumac:c gentis , scilicet de Esau slir- Israet, et adificabunt civilaiesdesertas, et habitabunl:
Pe 559 venienlis, cujus assiilue parricidali odio et planlabunt vineas, el bibenl [Anl. bibentem]vinum
labi.raverant, cunctaxquc nalioncs ila sub propria earum, et facient hortos, et comedent fructtts eorum.
dilionc conslituanl, ttt apparcat qiianlum (lielatis Quod per exaggerationem dixerat, id est, quasi pas-
fructnm fuerint consecuti, qni o|iimas crebra sane sim de monlibiis eruptum iri nectar, subdita narra-
victorias nominis uici iiivocationc perccperint. No- tione coinposuit, dicendo videlicet, quod bonis li-
tandiiii) vcro, qiioniam htijus loci in Aciibus Aposto- hcrtatis utentes, exstruerenl urbis maania, acdesque
lornm (j\ct. 15. 15.) B. .lacobus ad praedicandum repararent: pangerent vineas, nec praedatorem ti-
niysterium Redemploris nostri , sub intelligentia merent, sed optatis earuni fructibus iinplerentur.
subtiliore fuerit recordatus. tahernaculuin viilelicet Nec solum divites, sed etiain mediocres, hortos se-
David corpus Clnisti appellans: quod cum pro ipsa dulo colerent, et lihenter indeptis eorum copiis ve-
condilione uaturac cecidisset in nioitem c resurrec- scerentur.
tionis est virtule ac inysterio siiscitatuin: et vere Vers. 15.—El planlabo eos super humum suam, el
sanclilicalio David fitlcli-, id est, aeterna resplen- non evellam eos ullra de lerra sua, quam dedi eis, di-
duit, quando non permisil sanciiim sinini Deus vi- C cit DominusDeus tuus. Id est, populum quem capti-
riere coirupiionem (Ps«/. 15.), sed clarificavit eum vitatis flagella correxerint, cum ad possessionem
anle lacicm oinniiim populorum, ad gloriam plcbis lerraruin stiarum respexero [Forte reduxero], ita
suae Israelis. Aposlolorum ergo rfocirinam sequen- laciam continua securitate gaudere, ut non experia-
les, sic csse intclligenda prophciarum ° volumina tur ulterius superborum jussa dominorum, nec ama-
noverimus, ut pcr contextum sui temporis gesta riim iterum gustet exiliura, sed in regionibus pro-
complexi, et per excursus stihitos vel sensuuin cu- priis seinpiierna possessioue cousistat. Quod dicen-
mulos etiam fulura signnvcrinl , corumquc magni- do, utique non est pollicitus , illos in pravam volun-
tiidinein docncrint spcclari in narratione praeviorum. talein nunquamesse miilandos, quos constat, poslea
Sic cnim forma loci praesentis insiiluit: quia i|iiaii- ct Redemptorem humani generis tam negasse, quam
tuin ad historiam rcs|)icit, et fiahyioniorum soluta persequendo violasse, et de illis terris, quas accepe-
damnatio , et quam Judaei pertulerant, rescissa cap- rant, usque eo fuisse depulsos, ut ab earum incolatu
livilas est, atque resplenduit anxiis, ut saepe pro- iugiter arceantur. Sed suum propositum rerum Do-
missa <*luit, longum expectata libcrtas: quam ta- niinus publicavit, quod eos scilicet ila restituerit
men, si ad legulain virtulis cxamiues, quippe mor- finibus paternis, ut nunquain e>>svellet expelti, si
talibus, et vit;e islius amara tolerantibus , nimis eorum vita pateretur : sicque ad intelligendum pa-
cxiguam fateberis contigisse. Haecaiitem liberalio, teret, adversa oninia quae suni deinceps consecuta,
quam Chnsii mysleria l-idelibus coniulerunt, cum iilorum esse moribus imputanda. ln Christi auietn
seniel venerit, absqne (ide longior est, et absque corpore, id est, Ecclesiae nieinbris, haec oninia li-
comparatione sublimior : cui ila moenia lirinitalis et n deliter et cumulate apparent impleta, quibus scilicet
dulccdinis corapaianliir, ut reposilae in eis diviliae" ca est, spei collata felicilas, ut cum tempus resur-
nec oppugnationem possinl timere nec fraudem. rectionis advenerit, et beatitudinem quaeest vera
Iduimcoeaulem reliquias possessura credatur, qnan- contigerint, bona sua, ul suavilate, ita fateantur
do corpus hoc, quod per rufum Judaeorum colorem ictcrnitate pretiosa.
videtur ostendi, queinadmoduin seminatum est in
* Supplendum voluit, aut quid simile, aut verius circumcisione,et observanliasabbali
suscepissent,Pe-
rescrihendum defendit.
b Atque heic paruerunt rescribendum fuit, recto trus respondit, ut debuit, cujus senlentiamprobans
Jacobus, hwc est, elc, quae huc referre
sensu totaque cogente oralionis serie. Antea erat operaepretium loquutus fuerit.
perierunl. d Antea lui legebatur, perperam.
c Hanc vero unam, caeteris praeslaniiorem 8 Videtur vindemia legendum,recto et concinniore
longe
omnibus expositionem S. Hieronymus probat. Ubi, sensU.
ait, Aposlolorumprwcedil uuclorilas, maximcPetri et f Ex Graeco opm,quod varie leclum ab Inter
Jacobi, quos columnas Ecclesiw, Vas eleclionisvocat, pretibus atque explicatum est, aliis cum Vulgato
ibi omnis variw exptanalioniatollenda sutpicio, et speciosa, aliis montes, aliis fines praeferentibus. Cae-
quod a tantis viris eKponitur, hoc sequendum.In Ac- lcnini cumNostro heic demum pleraque singulariuin
tibus Apostolorum,quwstioueintcrApostolussusciiata, Ecclesiarum Psalteria lcgunt.
cur hominesex Getilibus Paulus et Barnabas absqtie
 MONITUM AD LECTOREM,

Diversi admodum ab his, quaehactenus recensuimus, generis sunt atque ingenii Scripta quaesubsequun-
tur • eiquae tanlum abesi, ut Rulinum auclorem hahere videantur.ul mirum sit magis, homines doctissimos
ca potuisse aliquando illi adscrihere. Et Sanctm quidem Eugenim Vitam , qua3 primo occurnt, incerio Au-
ctore inscripserat ipse Rosweydus, quia nnllius Aucloris nomen nec in MS. nec m editis libns invemt. Visus
est tamen illi stylus non ahludere a stylo Rulini; et Goldasto Acia Eugemae, inlerprete Rufino, laudanti
aurem maluit accommodare : quamquam ille non ex MSS. auctoritaie, sed ex conjectura dumtaxat, ac porro
subdubitans dixerit in notis ad cap. 17. Tom. I. el Part. 1. Rcrum Alamannicarum , t>etustissimam lusionam
S Euqenia, inlerprete eodem, m FALLOK, Rufino. Vossius autem lib. II. de Histoncis Latinis cap. 11. non
rnodo ut lieri in his amat, Rosweydo suffragalur, sed et Goldasti coniecturam sensumque exaggeral, ldque
eum dixisse omnino arbitratur, manttscriptorum fide subnixum. Sed neque ita ille, ut ostendimus, sensit, ne-
iiue exemplar ullum MS. aliquando repertum est, quod Rulini nomen praeferrel , nec denique aliud quid-
piam, ut haec Ruiinianis scriptiuncula adceiiseretur, proferri argumentum potuit, quam styli quaedam smu-
liludo quae mihi quidem exigua esi, et ut magna viderialiis possit, reui minime evincit.
Qui subsequitur duplex LibellusFidei meliore etiam fortuna usus est. Brevior qui praeit, et XII. Anathe-
matismis adversus varias haereses constat, ab Eminentissimo conterraneo nieo Henrico Norisio lib. I.
HistoriaePelagiansc cap.lll. et ab Joanne Garnerio inter Marii MercatorisOpera, ex codicibus MSS. Valicano
et Bellovacensi in publicam lucem est editus. In iis quod Rufino inscribitur, hoc satis superque fuit, ut
Ruflno Aquileiensi, suo veluti, el de quo nihil dubium esset, parenli lanquam genuinus fcetus adtribuere-
tur. Alterum fusiorem edidit Jacobus Sirmondus, qui et Graeco pruuum sermone scnplum exislimat: tum
Garnerius inter Opera Mercatoris Disseri. V; denique Jacohus Bauuius cuni notis Toui. I. Opetum Sirmondi
inseruit. Neulrum vero ad nostrum Rufinum , Aquilejensem, videlicet, pertinere, satis luculenter ostendit
Cl. Fontaninus, qui nobis ad plura hanc in rem commemoranda , otia fecit, et quera recolas in Yita Rufini
lib II. capp. 17. et 18. ne actum nos agere videamur.

VITA

SANCT^ aEUGENLE

VIRGINIS AC MARTYRIS

b
AUCTORE INCERTO,

CAPUT PRIMUM. A -Egyptum , ut praefecturam ageret Alexandriae, et

omnes potestates, quae per totam vEgypiuni admi-
Eugenia parentes. Philippus MagosAlgypto pellil. nistrabantur, ejus arhitrio deservirent. Hic itaque
cum uxore Claudia cum duobus fdiis, Avito et Ser-
c
563 '" septimo Consulatu suo Commodus Im- gio, et cum filia Eugenia, ab urbe Romana ad ur-
d
perator direxit iilustrissimura virum Philipputn ad bem Alexandriam dum 564 venissent, et Rornana
• EttCENi_s j MarlyrologiumRomanum 25 Decem- nisset, divino Baptismale cum iis quos secum duxe-
bris : Roinaein ccemeierio Aproniani S. Eugenias rat dignataest.etinordinem monachorum
viiginis, quue tempore Gallieni Imperatoris post et post aliquod tempus, raonasierii curamaggregata, sihi cre-
pliirima virtntum insignia, post sacros virginum diiam suscepii. Ubi propter miracula, quae per illaui
clioros Chrisio aggregatos, sub Nicelio urbis prae- Deus efficiebal, facta est familiaris mulieri cuidain
fecto diu agonizans, novissime gladio jugulata est. ordinis senaiorii , quae Melanthia vocabatur : accu-
Menolog. Gracorum 24 Decemb. Acta ejus compen- sata postea est ab illa, quasi ad coitum illam provn-
diose retexens: Cerlamen S. Eugenise martyris et cassei ; crimen objiciens, quod illius naturaJ re-
sociorum. Ilaec luit sub Commodo Imp. (ilia Tribuni pugnabat : existimans enim marem esse propter
in urbe Roma. Missus autem pater ab Imperatore in spetiem habitus, ejus pulchritudine vulnerala cum
civitatem Alexandriae, ut tribunalus inagislralum B saepe periculum faciens, ab ea repulsa esset, deluiit
gereret, secum vexit uxorem et filios, quorum una illam ad Philippum iribunum. Cum vero pater illara
fuii B. Eugenia : quae cum literas edisceret, et in accersiri jussisset, veriias detecta est, non solum
inullorum librorum lectione versaretur, incidil in quod in habilu viri esset inulier, sed etiam tri-
epislolas sancti Apostoli Panli, ex quibus Christi buni esset filia : quare patrem, niatrem, etquod mulios
lidem didic.it. Itaque patrios luranltus et mundi fal- ex familia, ad Chnstianorum lidem attraxit; et pa-
laciam dereliiiquens, cum duobus eunuchis ad mo- ter quidem tribuni dignitate
nasterium quod est ante civitatem Alexaudriae se postea et martyrii perfectionem deposita baplizalus cst,
irruen- .'
contulit, viiili habitu induia. Accepia igilur hospilio libus in eum in templo idolorum assecutus,
infldelibus, qui et
ab Heleno episcopo, caussain addens quare illuc ve- illum gladiis inlerfecerunl s sancta vero Eugeuia
11(17 VITA SANCTJE EUGENLE. 1108
gravitate ageret praefecturam, atque omnem provin- A. terrogalur a palre , utrum petenti juveni iliustris-
ciam j<EgyptiRomanis legibus adornaret, cunctis simis orio natalibus consentiret ? llla respoudit :
quideni magicam curiositatem sectantibus finem im- Maritus moribus , non natalibus eligendus est: ipso
posnit,- Jud.cos vero nec nuncupationem noniinis eniin, non parentibus ejus utendum cst. Igitur cum
habere permisit, Christianos autem procul ab A- aliis alque aliis posccntibus animo castiiatis obsis-
lcxandria tantum dchere esse constituit. Ipse vero terct, pervenit ad manus ejus beatissimi Pauli Apos-
plus licet philoso|)liorum amicus quam fautor idolo- toli doclrina: et licet sub paganissimis parentibus
rnm, Romanis tamcn superstitionibus, ac si reli- ageret, esse tamen ccepit animo Christiana.
giosus cultor, 565 instabat, non rationi, sed tra- CAPUT III.
dilioni concordans.
CAPUT II. Christiani Alexandria jitssi discedere. Pltilosophorum
seclas aversalur.MonasleriumS. Heleni. Theodorus
Docetur Eugenia philosophiam. Respuit Aquilii con- prwfeciusmonnsteriiS. Heleni. Curat se in virilem
sulis fitii conjugium. Marilus moribus, non majo- habitum attonderi Eugenia.
ribus eligcndus.
Et quoniam jnssi fuerant Chrisliani ab Alexandria
Eugeniam igilur filiani suam cum litcris libera- urbe discedere, rogat parentes, ut spectandi gratia
libus perfectissime docnisset, et tam Latino eam permitleretur praedia sua in suburbano Alexantlris
quam Graecoeloquio instruxisset, etiam philoso- posila circuire. Cumque statim, ut poposcerat, impe-
phiani doccri permisit. Erat enim acris ingcnii, ct _".' trassei, el ab urbe properaret ad villam, nudit Chri-
tam mcmoriac capax , ut quidquid audiendo semcl slianos psallentes atque dicentes: Omnesdii genlium
vel legendo poluisscl arripere, perpetuo retineiet. dacmonia: Deus aulem noster ccelosfecit (Psal. 95.).
Erat aulem Eugenia piilcbra facic et eleganli cor- Hac ita audiens suspiravit et flevil., et dixil ad eu-
pore, sed pulchrior mente, et formosior castitate. nuchos pueros nomine Protum et Ilyacinlhum : Scio
Igittir cum quintodeciino setatis suae anno ab e"A- vos mecum lileris erudilos, et digna simul et indi-
quilio, Aquilii consulis filio peteretur sponsa, in- gna liominuni legimus gesta, philosophorum quoque
Romam adducta est cum matre et fratribus , Proto Siquidem hic cap. 17. dicilur a GenlilibttsPhilippus,
et Ilyacinlho etinuchis, qui oblruncati sunl; ipsa cnm perseculio a Scvero excitala csl, novem annis
vero saxo gravi alligala in Tiberim flumen projecla /Egypto irreprehensibililerprwfuisse, et decimoperdi-
est, alque illinc servata , gladio eonsummationem disse omnia, quod videlicet tunc Calholicis favcret.
accepit. Menwa guoque "24Decemb. aliquol iambis Eadcm liabes apud Mclaphrastem. Jnm vero plure$
Vilam ejtts perslringunl. anni quam deccm intercedunt inlcr seplimum annum
Acla ejus descripta a Metaphrasle exsiunt apud imperii Commotli(quo volunl Philippo /Egypti prw-
Lipomanumlomo V. et Surium tomo VI. interprele fecturttmd.tutam) el decimumannum imperii Severi
Ucniiano Hcrveto. llmc vero piane cum Aclis a Mela- (qno volunt eamdem eidem prwfecturamabrogatam).
vhraste allatis consenliunt, eodem ortline digesta; ui Nam cum 7. annus imperii Commodirespontleatttpttd
vel hwc anliqua translatio st( e Metaphraste pressius Baronium anno Christi 188. el decimus annus Severi
expressa , vel certe hic Translator et Metaphraslesex anno Chrisli 204. ctarum esl, inter ulrumque Cltrisli
eodem fonte hauserit, quod poslerius forle verius; Gi annum, eliam exelusivesumplum, inlercetlere annos
cum el nova Metaphrasta Iramlalio quwdatn habeat ]'>. vel exnrgeXeannos 17. St ulcrqtie e.rlr.mus azizius
fusius dicia, quwdam aziiiatiahwc Iranslalio, quw in conuumer.iur. Adjui decimo prwfecturw$umanno di-
twva desunt. citur Philippus ab adminislralionesua $ubmotus.
Nisi quis malil , MetapltraslemLnlinum hunc tex- QuarerectissimeLatinus textus prwfecturamAlgypti
luin in Grmcumvertisse, cttmeodem procedal ortline, delalam Philippo statuit seplimo consututuCommodi,
ei subinde videalur Latinum lcxlum non bene perce- id est, anno 13. imperii Commodi, cui respondet an-
pisse. Sane quod hic dieitur cttp. i de seplimo COZISM-mu Christi 194 atqtte ila reclissime quoque decimo
lalu Commoili, ipse de seplimoimperii Commodianno anno prwjecturw sum ea privaius dicitur Philippus ,
inlellexit , plane erronee, ul mox dicam. Auclores id est anno decimo imperii Severi, Cliristi 204. Nam
quoqttesequentes, qui Metuphrasle anliquioresfuere , ab anno Christi 194. ad annum Christi204. justos de-
meminerunt Eugeniw, qum verisimileesl eos ex lioc cem annos habes.
Lalino fonte deduxisse. Atqueex his apparet sinceritas Aclorum Latinorum
MeminitEugenia, ul celeberrima martyris, Alcinus prw Graicis. Quibusoptassemmagnum Baronium, ut
Avilus episcopus Viennensisin carmine ud Fuscinatn fere atias sotet, reliclis depravatis Grwcis, institisse.
sororem de laude caslitatis tib. vi. c. 2tt. Forlitnatus ROSWEYDUS.
lib. VIII.caim. I. de rirginitate, Aldelmusquoque de d Philippnm | Baroniut tomoII anno Christi 2i0.
laude virijinitatis. ROSWHYDUS. Seve.ri Imp. 10. ait allttcinalos
11Inccito. 1 Ila inscripsi, quia nttllius auctoris nc- Zephyrini Papce 2. hunc eumdemfuisse cum Pltilippo
nec in edilis inveni. Video _ csse, qui pulamnl
men nec izi manuscripto, L
Q Imperalorc : inler quos Cedrenus est in Maximiano,
tamcn a Goldaslo Acta Engenim citari interprele Ru- Zonuras jttre redarguit in Philippo Imp. ul idem
qttos
ftno. Qitod si ex Mss. ipse httusil, facile consenlio. Ritroniusnotut ad diem 15. Sepletiidris.ROSWEYDUS.
Certe stylus non abludil a slylo Rufini. ROSWEYDUS. c
c In septimo consulalu Commodi. ] Annus is est Aquilio, Aquilii.] Vetuseditio Aquilio Aquilini.
secttndttmBaronium tomo 11. Christi 1!H. qui eral Baronius lomo II. anno Chrisli 188. legit Acilio, qui
15. imperiiVommodi.Sed idem Baronius ttnnoCltrisli hoc anno consulalum gessit una cum Commodo: nisi
188. imperii Commodi 7. prafectttram Aiigtistulem dixerimus, inquil, hnnc esse aliquem ex tuffeclis con-
decretam Nam licel , iiiqnil , sulibus: leslatw enim Dio , Commodum(quod nttm-
' Aigypti Pltilippo ponit. ante factum (ueral ) in annum unum ntaiztti-
post cxaclumannum septimum Comtnodi, illa potius quttm
id non simul ac ab quinqtte consules designasse, sed cum iiomeztconve-
dicatur, accidil, quod Imperntore
electus cssel, nomen conseqnebttlurc<imiziiis,sed cum niai consulis ordinarii, haud alius consul quwrendta
Mexandriatn ingrederclur : idque letje Autjusli[tictum suffecltts.
Ulpianus affirmal ( L. unic. ff. De oflic. pr:et. Aug.). sam QttodBaronius ibidem exislimat Eugeniam dcspon-
hk Baronius Acta Meta- Aquilio Consuli, existhnoeiim sumpsisseex Mettt-
Sequiiur Eugeuiw per ubi dicitur Aquilius Eugeniam despondisse,
phrastem Grwcis trudiia, qum loco septimiconsulatus, phrasle, sed intellitji, non sibi, setl filio , ut Latinus hk lextus
septimum intperii aunuin exprimunl.
Sed ea Melaphraslw Baroniiqtte posilio cum Actis liabei.Nam parenles /iliis sponsas spondebant,despon
debant. ROSWEYDUS,
ipsis scu Latinis, seu Grwch nullo modo convenit.
1109 VITA SANCT/E EUGENLE. 1110
syllogismos vano labore conslructos studio scrupu- j .canentibus utturbis, et advenientibus computati, in-
losissimo transegimus: Aristotelica argumenta, et grediamur socii» quousque nolitias colligamus.
Platonis ideas, et Epicuri sectas, et Socratis monita
el Stoicorum : et ut breviter cuncia complectar, CAPUT V,
quidquid canlat poeta, quidquid orator invenit,
quidquid philosophns cogitat , una hac sententia -S.Helenus ardenles prunas illmsavesle defert. Sancti
Heleni cum Zarea mago congressus. Signo crucis
excluduntur, qua tripudiantes Christianos audimus
psallere : Omnes dii gentium daemonia: Deus autem munitus S. Helenus, izi iazieillmsut perstat.
noster ccelosfecit. Confessioet pulchritudo in con- cum se junxissent psallentibus, inquirum
sanctitas et magniflcentia in majestate Igitur
spectu ejus, esset senior, quisolus vehiculo aselli uteretur
ejus. Igitur jubel conferre sermonem: et Apostotus quis in medio populi sequentis et praecedentis, audiunt
legitur, et Propheta Iaudatur : flt concordia fidei, et hic esset Helenus episcopus, ab infantia Chri-
arte ad divinae absque sui quod
qua penetralia sapientina stianus: qui dum infantulus in monasterio cresceret,
separatione perveniant, consilio ardenti definitur. taniae sanctitatis virtulihtis augebatur, ul si quando
Dominamme, inquit, vobis usurpata poteslas attri- missus fuisseth e vicino ardentes
ignem petere, pru-
buit, sed sororem sapientia fecit. Simus ergo fra- nas vestimento deferret iltaeso. Denique ante, inquit,
tres, sicut divina sapicntia ordinavit, non sicut _se 567 paucos dies venit quidam magus, qui verborum
jactat bumana temeritas. Pergamus pariter ad Chris- argumentis populum Dei conabaiur evertere, dicens
tianos,et sicut ordinavero, properemus. Helenum falsuin istum esse episcopum , se missum esse a
audio dici Episcopum, cujus est habitatio illa, in .J8 Christoad docendum. Hic autera erat
vetsutissimus,
qua 566 me nocluque audiuntur Deo suo cantare, et de Scripturis divinis populum seducebat. Denique
quos etiam nos, quoties transimus, psallentes audi- omnis turba Chrislinnorum
mus. Sed hic Episcopus variis dicitur ecclesiae suae videtis, patrem nostrum, ct accessit ad hunc, quem
dicit ei : AudivimusZa-
occupaiionibus detineri. His autem qui in divinis ream, quod ipse sit missus a Christo : constitue
laudibus vacant, Theodorum quemdam presbyterum diem , in quo eum aut
consliluit, cujus lanta miracula narrantur, ut etiam potes, convincas falsa dicentem. recipias tibi socium, aut si
caecos suis orationibus illuminet, et daerhoneseffu- dies et locus in medio Igiiur constiluitur
Heliopolis civitate : venit Za
get, et infirmantibus afferat sanilalem : sane ad di- reas magus cum artibus suis , venit et Helenus epi-
versorium hujus congregationis, in quo Deo cani- scopus cum orationibus suis.
tur, nullam palitur venire feminarum. Hoc ergo tasset, ait: Nunc prohabitis spiritus Cumque populum salu-
considerans, tondere me arbitror, ut crastina noc- Et conversus ad Zaream , ccepit verborum qui sunt a Deo.
lurna profectio ordinata, per ipsos nobis transitum habere luctamen : sed ingens
quia versutus erat nimis, et
praebeal. Vobis ilaque duobus juxta f baslernam am- concludereeum sermonum ratione non poluit, respi-
bulantibus , et ceteris praeeedentibus, ad locum de- ciens
a vobis: et vacua pcrtransettntc s basiema , populum fortiter laedi, quod Zareas superior
ponar in verbis, modicum silenlium postulavit,
nos tres herili habilu simul ad Dei horaines propc- abscederetet ait ad populum : Patiti apostoli in hac parte mo-
rcmus. Placuil utriusqtie consilium : et seauenti nita omnino tenenda sunt: dicit enim Timotheo disci-
nocto, sicut ordinaverat, adirapletur. puto suo : Noliverbis contendere: ad nihil enim utile
CAPUT IV. , est, nisi ad subversionem audientiura (1. Tim. i.).
<* Sed ne hoc lestimoniura non quasi cauti, sed quasi
S. Helenus Heliopolis episcopus timidi proferamus : accendatur ignis in niedia civi-
tate, et ingrediamur pariter flaramas: et qui ustus
Tantam autem credenlibus sibi Christus gratiam non fuerit, credamus quod hunc miserit Christus.
exhibere dignatus est, Ut eadem hora, qua ad mo- Tunc omnibus sententia placuit. Statim denique
naslerium pervenerunt, sanctus Helenus superveni- ignis copiosus accensus est. Tunc beatus Ilelenus
ret Episcopus. Et quia mos est apud /Egyptum, jubet Zaream introire flammas. Cui Zareas inquit:
quando circumeunt monasleria episcopi, psallen- Ingredere lu priraus, qui hoc proposuisti. Consignans
lium eos sequaiur exercitus, supervenit idcm Hele- se igitur beatissimus pater Helenus, expansis mani-
nus Heliopolisepiscopus, et cum eo amplius quam bus ' ingenles flannnas intral : et stans illic dimidia
decem niillia virorum, psallentium ac dicenlium : fere bora, neque capillis, neque vestimentis ex ali-
Via justorum recta facta est, et iter sanctorum qua parte violatis, ut Zareas quoque intraret, simi-
praeparatum. Audiens haec Eugenia, dixit ad socios : liter imperabat. Sed Zareas reluclare ccepit et fugere.
Considerate vlm carminum, et videtis ad nos respi- Al ubi invilum itlum populus in ignibus tradidit,
cere, quidquid modulatis vocibus psallunt. Denique statim euin circumilans flauiina coepil exurere. Et
cum de Deovero nostertractatus in dispositione mu- immittens se sanclus Helenus, licet semiustum, vi-
lui sermonis baberetur.audivimus hoc cantare : Quo- vum tamen eripuit: quem cuui dedecore eliminavit
niam omnes dii gentium daemonia; Detisautem no- populus de liuibus regionis hujus. Hunc sicut vide-
sier ccelosfecit.Etecce nune arripientibus nobis iler, tis, quotidie quocumqueperrexerit, in Dei laudibus
quo recedere cupimus a culturis idolorum , et ul ad \ ) populus coraitatur.
Christianam culturam perveniamus, gratiam prome-
reri: ecce millia hominum nobis occurrunl , una CAPUT VI.
voce clainantium et dicentium : Via justprum recta Ettfeniw pottulatio.
facta est, et iler sanctorum praeparatum. lntelliga-
mus ergo quo pergat hic populus, et si ad hoc habi- Audiens hsec beata Eugenia, ingcmuit, et procidit
taculum vadunl, quo nos ire disposuimus, jungamur ad pedesejus, qui sibi retulerat ista, et ait: Obsecro
f Rasternam. ] Paulo post vocat vectorium. Am- hinc colligas, Rufinum eliam hujus Vilm auctorem
mianus tib. 14. 0_uoeomitatu malronae complures, esse, ut lib. 2. de Vitis PP. Eamdem historiolam de
operiis capilibus , ct basternis, per latera civitalis Heleno
»
habet Pulladius c. 58. ROSWEYDUS.
cuncta discurrunt. Yide Onomaslkon.ROSWEYDUS. Flammas intrat.] Frequens ea ad Ignem provoca-
6 Basterna nos tres. ] Ita recte Ms. Mate hi editit, ris, cum argumenta alia ttd fidemprobandam, et pro-
basternos trcs. ROSWKYDUS. pagandum desunt in sacris histortii. Exempla varia
h lgnem. ] Similis narralio de Helenoabbatehabe- congessi in Dissertationemea : De lide haereticis ser-
lur lib. 2. de Vilis Patrum cap. 9. ubi iisdem, ut hic, vanda, cap. 42. ROSWEYDUS.
verbisardenles prunas vestimento ferebal illaeso,uter 1 Hunc ex Rufino sumsisse res clamat. Vide in-
ex altero * suzzipserti,nozi (acile dixero. Polius vel fra nos col. 1113. not. j.
i;n VITA SANCT--EEUGENI.E. 111.
te, ut me illi una cum istis duobus fralribus meis in- AV qiiousque Baptismatis sauctificatione instructi, rao-
sinues : ex idolis enim converti volumus ad Chri- nasterio, ad quod festinaverant, sociarentur.
stum. El quia simul lioc delinivinius, et fralres su-
mus, etiam hoc ab codem impetrare volumtis, ut CAPUT VIII,
iiumquam nos patialur ah iuvicem separari. Et ille : Plangunt Alexandrini Eugeniam quasi perditam. Fit
INunc, inquit, silete , quousque ingressus raonasie- Eugenia simulacrum tamquam dew.
rium, ad ipiod pergit, (laululnin requiescat, et cum
opiiortuniim fuerit , -intiinaho ei omuia secundum Redeamus autem ad illud tempus, quo Protus et
verbuin tiium. Inlerea dum appropinquassel mona- Hyacinthus auferentes Eugeniam, abierunt. 569
sierio.ad quod pergebal, ccce et illi egrediuntur Basterna igitur, jumentis arabulantibus et pueris qui
obviam patri, hymnum Deo dicentes : Suscepimus praeibant, vacua pervenit ad malrem. Videnles au-
Dcus niisericordiam tuam in medio templi tui (Psal. tem eminus properantes pueros, et basternam ve-
47.). Ingredienlibus episcopo et populo, etiain in- nientem, occurrerunt cum gaudio universi: et inve-
greditur Eugenia, cum ilyaciniho et Proto comitibiis nientes vectoriuin vacuum , oranes simul mugitum
568 sms> lanlum ei nota, cum qtio sermonem ha- reddideriint, fit quoque repente totius civitatis stre-
btterat. pitus. Quis enim audire poterat, Praefectum liliam
CAPUT VII. charissimam pcrdidisse? Erat itaque plan.ctus inae-
slimabilis, fletus immensus : lugebant universi con-
Mattttinw latides. Sexta mysteria celebranlur. Nona fusi : parentes filiam , sororem fratres, servi domi-
rcjeclio. Visio S. Heleni. Ettgcnia , etiuin mututo _*° nam : et tenebat universos mceror, el infinita animi
habiiu, divinitus a S. Heleno agnoscitur. tribulatio. Filque per totam provinciam inquisitio,
inlerrogantur aruspices, inquiruntur pithones : sa-
Perfectis igitur matulinis laudihus, paululum re- crificiisquoquc etsceleratis superstitionibus da:monia
qnievit e]iisco|nis, et jussit sibi ad sextam praeparari, interrogantur, ut quo venisset Eugenia inilicarent.
in divina inysteria celebraret, ut duni sextam ccepis- Hoc solum omnes dicebant, quod eara deinde ccelo
sct , nona ad refcctionem jejunantium opporlune rapuissent. Credidit factutn patcr : et fletum ad con-
pi-rvenirei. Requiescena autein episcopus, somnium solationem revocans, dat festa responsis, etdeorum
vidii, in quo ad siinulacrum feminae ducebatur, ut illam nuuiero consecrans, ex auro puro ejus fecit
illi saerificarct. Tunc dixi, inquit, in somnio his qui fleri simulacrum -.quod ita ccepit excoli, ut non mi-
me leiiehant : Permittite me, ul loquar cum dea ve- norcm honorem quam diis suis exhibereui. Mater
sira. Et ciiin rae perniisissenl loqui, dixi ei: Cogno- lamen ejns Clattdia , et fratres Avilus et Sergius,
KCCte creaturam Dei esse , et descende, et noli te nulla poterant ratione consolationem accipere, sed
pcrmittcrc adorari. At illa, liis auditis.descendit, et erant intolerabititcr lugentes eam.
secuta est ine, dicens : Non le deseram, quousque
me creatori meo restiluas et conditori. Igiiur cuni CAPUT IX.
ista in aniuio cpiscopi volverenlur, accessit ad eurn Calalogus virtutum S. Eugenim.
Etiliopiiis, cum quo locula fuerat Eugenia, et dixit
ei : Tres ptieri fratres iinanimiter culturam simula- Beata autem Eugenia virili babitu et animo, in
croruin relinquentes, Christo servientium numero in praedicio virorum mouaslerio permanebat: atque ila
isto monasierio se sociari desiderantes, et iiodie ve- Qj in divinis cruditionibiis profecit, ut intra secundum
siigia tua prosequentes, huc ingressi suut: poscen- annum omnes scripturas Dominicas memoria retine-
tesque me, cum lacrymis postulaverunt, ut inerean- rei. Tanta in ea erat animi tranquillitas , ut unara
tur notitiae luae beatissimao revelari. Tunc beatus illam omnes dicerent ex numero esse Angelorum.
llelenus dixit: Gratias tibi, Jesu bone , relero, qui Quis enim deprehenderet quod esset femina , qnani
me prxvenire fecisti hujus rei notiliam. Tunc convo- virliis Christi et virginitas immaculata prolegebat, ut
cari ad <sepraecepit pueros : et apprebendens inanum mirabilis esset et viris? Sernio eniru ejus erat humi-
in charitaie, clarus in mediocritate, viliis carens,
Eugenioe, ludit orationeni. Quam cum coniplesset, lis
tulit sequestraiiin eos, et gravissimo vultu, quidnam et facundiam fugiens, omues in huinilitate supera-
dicerentur, inlerrogat? vel cujus nationis cssenl, bat. Nullus illa ad orationem inveniebatur anlerior,
credidit inquirendtim. Ad hacc Eugenia respondit: efficiehatur autem omnibus omnia : tristem consola-
Cives, inquii, Roinani sumus: unus ex his duobus fra- batur, laBlocongaudebat, irasceiitein uno sermone
tribus meis Protus dicitur, alius Ilyacinthus, ego vero suo mitigabat : superbientem iti suo aedificabat
Eugenius nuncupor. Cui bealus llelenus dixit: Recte exemplo, ut ovem subito e lupo faclam se credere
te tiigeniuui vocas : viriliter enim agis, et conlorte- delectaretur. Tanlaui a Deo est gratiam consecuta,
tur cor luuui pro lide Chrisli. Ergo recte vocaris ut quemcumque in dolore positumvisitasset», omnis
Eugcnius. Nam et hoc scias, quia Spiritu sancto nos siatim dolor recederet, et omnis celebritas adveniret.
et te Kugeniamcorpore anle proevidimus,et qualiter Comites autemeius Hyacinthus et Prolus comilaban-
huc veneris : et quod isti tui sint, non me passus est tur eam, et erant in omnibus oblemperantes ei-
pra:terire. Sed hoc niibi Doininus revelare digna- ^) CAPUT X.
lus est, quod gralissimum ei babitaculum in corpore
tuo praoparasti, cusiodiendo virginilaiis praemiuin,
cl prapsentistemporis blandinienta lallacia respuen- Cogiturobit. praesse monaslerio. Vilissimaquaque munia
Precum horariarum sludiosissitna.
do. Scito atilcm, te pro castitate niulta passuram :
sed non te deseret ille, cui le ex integro tradidisti. Tertio igitur anno conversionis ejus, ahbas qui
Ad Protum autem et Hyacinlhum conversus, ait: In praeeral fratribus in monasterio, migravit ad Domi-
corpore servitiitis positi, ingeiiuam dignitalem aniuii iium. Post cujus abscessum omnibus visum est ut
tenuistis fortiteret tenetis. Cnde vobis, me lacente, sibi bealam Eugeniam eligerentabbatem. Tunc beata
Cbristus Dominus Ioquilur, dicens : Amen dico vo- Eugenia raetuens se feminam contra regulam viris
bis, jara iion dicam vos servos, sed amicos (Joan. praeponi; item timens, nc omnes unanimiter depre-
15.). Unde et vos beatos annunlio, quia concorda- cantes sperneret, ait ad eos ; Obsecro vos, ut Evan-
stis Spiritui sancto, quia unanimiier consensislis geiium in praesenti, adhibeatis. Quod cmn fuisset.
inoniiis Salvatoris, simul ad gloriam pervenielis il- allatum , dixit: Quotiescumque Cliristianis aliquid
lam percepturi. llaec beaius llelenus, nullo alio teste eligendum esl.Christus estante omnia ausciillandus.
praeter Deum, locutus est in medio, et jussit eam sic Videamus ergo in hac electione vestra, quid ipse
in virili habitu permancre : et non eum deseruerunt, praecipiat, ul et vestris jussis et ipsius iiionitis in.
* Antea vtiatset scriptum erat.
 1115 VITA Sl-V.NCT/E EUGENI.E. 1114
tendamus. Et revolvens codicem, venit ad lncum, et A_ mihi, hocanno absqueflliisviduatasura, succede pro
coepit legere, dicens : Dixit Jesus discipulis suis : eis in facultalibus mcis, etnon solum rerum mearum,
Scitis quia principes gentium majores sunt his qui- 571 se(I meus esto jam dominus. Cumque haec et
busdominantur; 570 el principatura eorura gerunt. his similia loqueretur, dixit ad eam Eugenia : Recte
Apud vos aulem non est sic : sed si quis in yobis nomen littini i nigredinis testatur perfldiam: ina-
vull primus esse, sit vester uliimus : et si quis inter gnum enira te diabolo habitaculum praeparasti-.di-
vos voluerit esse dominus, sit vester servus (Matth. scede a servis Dei, deceptrix et illecebrosa Melan-
20.). Et his dictis , adjecit : Ecce, inquit, et vestris thia : nos enim aliter militamus. Habeant opes tuae
jussis obtemperans, decrevi pritnalum suscipere, et tui similes dominos, nos delectat mendicare cum
Dominijussionihus obedire : ultimum me vestraecha- Clirislo. Affatim divesest, qui cum Christo pauper
ri.tati conslituo. Exhilaratur omnium caussa in con- est. Fugiant a te imagines concupiscentiic, non e-t
sensu ejus : ipsa lamen ante omnes opus monasterii, enim salutis tuoe ista quae te invasit iusania. Draco-
quod infima solebat exercere persona, suscepit : in nis habitaculura facta, venenum elTundis: sed nos,
omnibus aquam portare, ligna concidere, mundilias Christi invocato nomine , veneuorum liiorum virus
adhibere. In eodenique loco habitaculumsibi elegit, evadimus, et misericordiam Dominiinvcuimus.
ubi ostiarius monasterii manebat, ne vel ipso se su- CAPUT XIII.
periorem ostenderet. Sane refectionem fratrum sol-
licile curabat, et psallendo Deo ordinem lortiter Falso accusatur allentati stupri. Prmfectus Alexan-
custodiebat: tertiae, sextae, nonae, vespertinis vel drinus Eugeniam comprehendi <ubet.Catenis vincta
noctumis atque matutinis horis lam cautissiine insi- jj sislitur prafeclo.
stebat, ut videretur jam periisse Deo, si horarum vel
quidpiam spatiiabsque divinis laudibusaliquapraeter- Tnnc illa deceptionis suoepudorem non ferens,
iissel. Itadenique in hoc opere esse Deocharior cce- sperans se detegi , nisi prior ipsa detegeret, reversa
pit, ut daemonesex obsessis corporihus pellerel., et Alexandriam , adire praefectunistatuit, hoc ordine
csecorum oculos aperiret. Sed quia inulia singulalim dicens : Scelestum juvenem , siinulaiitem Christia-
narrare intendo per ordinem, quantumDerinittitbre- nam religionem incurri : et dum medendi gratia, qua
vitas, accedamus. dicitur posse infirmitatibus prodesse, ad me venire
permitterem, iinaiii mc ex illis existimans, de qua-
CAPUT XI. rum pudore hacehalur, ausus est impudenter alloqui,
Melanthiama quarlana oleo sacro curat. et verbis procacibus atl crimen horlari: nisi dedis-
setn vocem in praesenli, et ancillae meoe fuissem li-
Malrona quaedam Alexandrina , ceteris matronis berata solaiio, more barbarico suae nie iibidinicapti-
praesiantior, nomine Melanlhia, audiens opinionem vassel. Audiens haecproefectus, nimio furore inflam-
ejus, venit ad eam , quia quartana gravissiine, et matiir, et jubetad loca monasterii destinari, qui eum
jam pcrannum et eo amplius vexabatur. Quam cum vinctum ferro cum omnibus commoranlibus depone-
beata Eiigenia.oleo perunxisset, omnein continuo rent. Deponunlur itaque omnes in vinculis; et quia
violentiam » fellis evomuit. Et sanissima reddita , unius carceris eos non ferebat locus, per diversas
pedibus ad suum diversorinm properavit, quo.l in custodias dividuntur. Post haec staiuitur dies fune-
vicino monasterii possidebat. Ordinat interea mune- - ris : in quo alii ad bestias, alii vero ad ignes, alii ad
ra, scyphos argenteos tres implet solidis, et hos sa- £ diversa supplicia damnareniur. Fit rumor immensus,
nationis sua: gratia mitlitad beatara Eugeniam. Cui impudens quoque fama cunctam .<4-gypiiperagrat
gratanter remiitens quoe niiserat, ait: Abundamus provinciam. Omnes credunt, omnes condemnant, et
elsuperabundauius omuibus bonis. Unde te, parens omnibus verisimile videtur, Melanthiam illnstrem fe-
charissima Melauihia, ut ista egentibtis magis ac ne- minam mentiri non posse. Quid multa? Venit dies
cessitatem patientibus dividas, horlor el moneo. funerum constitutus : et in qtta universoecivitates in
vicino positoeconveniunt, ut viderent ferarum tradi
CAPUT XII. morsibus corruptores; introducuntur in catenis, eta
Melanthia incesto Eugenim nrdet amore. Fortiler re- collaribus ferreis cum beata Eugenia : et nullo agno-
sistil Eugenia. scenie quod esset femina , claraor populi diversis
sententiis ingruebat. Tunc jubelur adduci propin-
Audiens Melantniaconlrislala est: et veniens, cce- quius, ut non per internunlios eani praefectus audi-
pitrogareet ainpliora promittere. Fit assidua circa rel, sed ex ore ejus addisceret veritalem. Aptantur
bentam Engeniam, ct in nullo deprehendens quod equulei et verbera, ilauimae, torlorcs, et cetera quaa
esset femina, elegantia decipitur juventutis. Videns solent abscondita cordis exsculpere, praeparantur.
eam, juvenem perveritatem pulabat esse terrenum :
, se auteni non sanctitate ejus, sed aliqua arte existi- CAPUT XIV.
inans fuisse salvalam, in concupiscenlia ejus elabilur,
el putans amplioris pecuniaecupidiorem, ccepil infi- Pra[eclus Eugenia paier agit in filiam incognitam.
nita olferre, et ampliora promiltere. Cumque saepius Eugenia prudentissima responsio.
eadem precarelur, et grato animo oblata sibi ab Eu- ID Ttinc praefeclusPhilippus dixit: Dic sceleralissinie
genia cerneret reddi, declinat ad majorem interi- Chrisiianoriini, hoc vohis Christus vester tradidit in
luin, aegritudinenisimulans. Quam cum beala Ettge- raandatis, utoperamcorruptionibus detis, et pudorem
nia rogata visitaret, sedenti ante lectuin suum sanctae atque vereciindiam matronaleui fraudulenta astulia
Eugeniiu talia ccepit producerc : intolerabilis circa le capiatis?Dic nunc, furcifer, quae le temeritas coegit,
amor pectus ineuii) exagitat, nec iilluui remedium ut illuslremfeniiuaniMelaiilhiam appeteres, ctingres-
fatigatioui iiieau reperire potui, nisi ut te omnium sus sub specie medici, castitatcm generosissimain ad
rerum mearuui dominum iustituam. Quid leipsum lupanariain ignorainiain provocares? Audic.is haec
vauis et inanibus abslinentiis crucias? Ecce po>ses- beata Eugcnia, capite deniisso , ne possit aguosci,
sionum locuplelalio infinita, et ecce auri pondus im- laliter dedit pricfeclo responsum : Dorainus meus
niensuni, et argenti ministcrium copiosum, et fami- Jesus Cbristus, cui ego servio, castiiatem docuit: et
liae infinitus est numerus : diguitas generosilatis est integriiatem corporis cu=todientihus, 572 vilain
J Oinninosuinliioi hnc videtur ex eo convicio, qub novo argumeiilo, Rulinura scriptionis hujus aucto-
MelaniamS. Hieiouymus Epist. CXXXIII.ad Ctesi- rera nun esse, qui certe numquara his fuisset verbis
phonlem perslriiixil tibi, eam dixit, cujus nomen usus, quihus Melaniaracomitein suain, sanctissimam
nigredinis teslatur perjtdut tenebras. Scilicet pnlavict femiiiam, S. Hieronymus aculc nimis impetivit.
Grsece, nigredinem sonatin Latinoi Ex que «olligas ' Fortssse rkittentim
_escriJ.endumests
H15 VITA SANCT/E EUGENLE. 1116
hi duo qui tecum sedent, Avitus et Sergius.
promittit seternam. Hanc autem Melanthiam, falsam .<\_fratres
testem nunc possumus declarare : sed melius est, Ego autem Eugenia filia tua, quse pro amore Chrisli
ut nos patiamur mala, quam illa, dum convicta fue- mundum omnem cum deliciis suis rcspui lamquain
rit, aliquid patiatur, ne et fructus patientiae nnstraa stercus. Ecce Protus et Hyacinthus ennuchi mei,
depereat: sed lamen , si per victoriam principum cum quibus scholam Christi ingressa sum : Chrisius
testetur vestra suhlimilas, quod non in eam ipsam autem tam idoncus ibi extitil, ut viclricem libidinum
retorquealis sententiam, et haec fallax lestis nihil omnis cui poliulionis me faceret per misericordiam
credo usque in finera me jugiter perman-
patiatur mali, nunc probahimus crimen, quod nobis suam, surara.
objicit, redundare in eam. CAPUT XVI.
CAPUT XV.
Agnoscitur a parentibus. Baptizatur tota familia. Pax
Ancillm\a.sum testimoniumcontra Eugeniam. datur Christianis.
At ubi testatus est per principum salutem praefe- Agnoscentcs itaque pater filiam , et sororem fra-
ctus, promittens ad omnia quae postnlabat effectum, tres, servi dominam, currunt statim ad eam : et ef-
dixit Eugenia : 0 Meianthia nigredinis nomen, et te- fundenles lacrymas in conspectu populi, amplexibus
nebrosa Melantbia : applicari fecisti aculeos, sus- ejus incumbunt. Nuntiatur factum Claudia: matri, et
pendi praecipis Christianos. Damna, percute, in- statim cursu concito ad spectaculum venit. Deferun-
cende: bene nos accipis : non tamen tales hahet lur vestimenta auro lexla, et licet invita , induitur,
famulos Christus, quales tu tesiaris. Tamen adduci atque in excelso tribunali posita, in sublime atlolli-
praecipe ancillam', quam teslem nostri criminis esse -° tur, et ab omni populo clamaiur : unus Christus, unus
dixisti, ut ex ore ejus possit dentidari mcndacium. et verus Deus Cbristianorum. Sane sacerdotes et
Cumque applicata fuisset in conspectu judicis, cce- episcopi', qui cum multo populo Cbristiano ante am-
pit dicere : Istum juvencm impudicissimum, frequen- philheatrum erant, et dum fuissent interfecti hi qui
ter quidem circa viles personas detecium in adulte- accusabantur, ab eisdem sepelirentur, ingrediunlur,
riis, ipsa impunilas ad hoc eum pcrduxit, ut etiam Deo hymniim dicenles, atque otnnes una voce cla-
domina: meae circa primam horam diei cubiculum mantes : Dextera Domini glorificata est in virttile ,
impudenter ingressus, primo quidem sermone quasi dextera manus lua Doinine conlregit inimicos (Psal.
pro salute ejus veniret, indicaret ; sccundo pro sua 117). Tollilur ergo in triumpho Eugenia : et ne tanto
concnpiscentia , et tertio etiam ad violentiam , si gaudio populi, ejus dcfnisset probatio castitatis, vi-
cnrsiin ego ingressa familiam non vocassem , quas sus cst ignis de coelodescendens, qui ita circumdedit
hodie hujus critninis (estis esi. Tttnc prafeclus ex domum Melanthioe, ut nec vestigium alicujus rei,
fainilia adesse jubet aliquos, qtii ita geslum esse, suo quae ad eam pertinebat, remanserit. Fit gaudium po-
lestimonio confirmarent. Ctimque applicarentur sin- puli cum tintore Dei: Ecclesia quae jam quasi vi-
guli; ila esse, ut illa dixerat, lestabantur. Tunc ju- duata, octavo anno clausa fuerat, reseratur. Revo-
dex vehemenler commotus , ait : Quid ad hoec, in- caiur Christianorum populus , baptizatur praefeclus
fatiste, dicturus es, quem tot revincunt lesles , tan- in fascibus constilutus , baptizantur filii ejus, bapti-
laque indicia manifestant? aatur mater ejus Claudia. Reslituit privilegia Chri-
siianis, et rnittit relationem ad Severum imperato-
CAPUT XVI p rem de Christianis, et memorat, satis reipublicoe
Egregie $e purgal Eugenia. Sexu suo omnescrimina- Christianosprodesse, ideo debere eosabsque perse-
tores confundit. cutione aliqna in urbibus habitare. Consentit rela-
Ad ha>cbeata Eugenia ait: Tempus loquendi est, tionibus Imperator : et lit tota Alexandrina civitas
itua Ecclesia. Eralque 574 omnibus .civita-
quia teinpus tacendi transiit (Eccl. 3.). Opiaveram quasi tibus gaudium, el dignilas Chrisliani nominis' flore-
tjuidem crimen objectum in fuluro judicio denudari,
et castilatem nieam illi soli ostendere, cujus amore scehat.
sefvanda est. Tamen ne glorietur iii servos Christi CAPUT XVII.
fallax audacia, et paucis pendam vcrbis verilalem, Excitalur persecutio. lmperatorum literm ad Phx-
hon ad jaclantiam liumana. declamationis, sed ad lippum.
gloriatn nominis Cliristi. Tanta enim est virtus noini- Sed quia semper sanciiiaiem sernulatio sequitur
uis ejus, ut eliam feminae in timore ejus positac, vi- inimici, et contra bonitatem pugnat malilia : consilio
rilern obtineant dignilatem, et neque ei sexus diver- diaboli aliqui ex honoratis Alexandrioe cultores ido-
silas fide poiestinveniri superior, cum beatus Patilus loriim, accipientes aegre, qnod Christianis privilegia
Apostolus magister oinnium Christianorum dicat, trihuisset: venientes ad regem, dixerunt slalum rei-
quod apud Dominum non sit discrelio masculi ct puhlicaeconlurbatum a Pliilippo, quicum nonoanno
fcminae: omnes enim in Christo uiiiun siimus (Galal. iu fascibus irreprehensihililer administraverit, k nunc
5.). Hujus ergo normam animo fervente stiscepi, et decimo anno perdidit omiiia. Denique deorum im-
ex conlidenlia quam in Christo habui, nolui esse fe- morlalium deseruit caeremoiiias, et omnem civita-
inina, sed virginifateni immaculatam tota animi in- p tein ad culturam cujusdam hoininis, quem Judaei
tentione conservans, virum gcssi constanter in Cbri- occiderunt, convertit. Non est legibus vestris ulla
sto. Non enim infrunilam honeslatis simulationem reverentia. Passim quisque ut voluerit tetnpla reve-
assumpsi, ut vir feminam simularem : sed femina renda ingreditur, ut non colendi benevolentia.mprae-
viriliter agendo, virum gessi, virginitatem quae in tendat, et non ul deos esse,quos colimus credat: sed
Christoest, forliier amplectendo. Et haec dicens , ut dicat infinitas hlasphemias, saxa aut melalla po-
scidit a capite tunicam, qua erat induta, et apparuit lius quain divini numinis [Anl. nominisj signa. Ilaec
femina. Et 573 stalim ad praefectum ail: Tu mihi el similia multa dicla sunt Severo et Antonino Au-.
quidem secundumcarnem pater, Claudla materest: et guslis.l Qui commoti, dixerunt ad eum hujuscemodi
k Ntinc decimo anno.] Baronius tomo II anno principatus amore lurbas ciere posset: nactus semel
Chrisli 201. Zephirini Papa 1. Severi lmperaloris 10. quempiamfidelissimumtiirurn, ea prmfectura dignum,
Ilaud adeo mirum, inquit, videri debet, tam diu Phi- Imperator haud [acile dimovebat: quod paci el securi-
tippttm in ejus muneris funclione perseverasse. Cum lati Romani imperii id expedirepolissimumscirel, cum
enim ea maximi ontniummomenticsset Auguslalisdi- Mgypiii essenl omniumstudiosissimi novarum rerum,
cia prwfeclura (Aigypti) quam veluii Romani imperii alque levissimiad concilandusittrbas el rebellandum.
obsidemsibi Augustussenaverat, nec quempiam Sena- Scd hwc Dio pturibus. ROSWKYDUS.
torum ad eam milti debere sanciverat, sed ex equeslrii l Qtti commoti.] Baronius tomo II, anno Christt
prd\i\e iliauem virnm opfimMffl i 204. Zephyrini Papa 2. iieiieri Imper. 10. persetutio-
, ani /?«<7«sMtn<]iuar?i
1117 VITA SANCT/E EUGENI.E, 1118
decrela : i Divus parens noster, Commodus qtion-. Ldubio : et ila recepit, ut particeps nominis Philippi,
dam Auguslus, non ut pracfeclum,sed mttt regem te essct particeps et coronae: et susciperenl martyres
Alexandriae ordinavit atque constiluit, ut dum in collegam, quem merito' Ecclesia susceperal sacerdo-
vita maneres, successorem nullum susciperes. Unde lem. Juxla atria itaque tibi sancta Eugenia filia ejus
liis beneliciis ejus superaddere cupienles, statuimus, nionasterium Christi virginibuscollocaverat, illicsuura
ut diis omnipotentibus solitam culluram exhibeas : jussit collocari corpusculum, in quo loco beatissima
vet deposita dignitate , eliam propriis facullatibus Claudia xenodochium fabricabat, et constituit praedia,
cedas. > quoe susceptionibus peregrinantium deservirenl; ipsa
CAPCT XVIII autem cum Avito ct Sergio filiis, et cum beata Euge
nia rcgressa est Romam.
Philippus bona sua ecclesiis et pauperibus erogat.
Dignus habetur episcopalushonore. CAPUT XX.
Accepta igitur hac Augusti auctorilate, simulat Basilla Eugenim societatemexpetit. Cornelius Papa
segritudinem, quousque universa distraheret, eldo- baplizat Basillam.
naret peromnemprovinciam ecclesiis et pauperibus.
Ipse autem praefectus in limore Dei et in cultura cepit Igitttr filios Philippi cum omni gaudio senatus re-
Romanorum : et unum proconsulem Cartha-
Christi etiam alios confortabat in Christo. Interca
omnis Alexandria conspirat n in episcopainm ejus, ginem , alium vicarium Africaedirigunt. Ad beatam
et ccepit eum respuhlica hahere praefectum, quia autem Eugeniam cum multae matronoeconvenirent,
successor ei nondum venerat, et ecclesia babere ]* et pene omnes virgines, quascumque potuisset, no-
tas aut amicas, faceret etiam Christo credere, et in
episcopum, quia merito fidei sibi eum elegerat sa- Dominica permanere : quoedam ex regio
cerdotem. Duravit aulem in episcopatu unum annum virginitate
et menses tres. genere virgo, Basilla nomine, cupiebat eam attin-
CAPUT XIX. gere. Sed quia caussa nominis Christiani ad eam ire
non poterat, rogabat per internuntium fidelem, ul
Perennius prafeclus Alexandriw. Philippus gladio eam de religione Christiana instrueret. Tunc beata
perculilur. Eugenia monasterium virginum struxit. Eugenia convocat ad seet bcatissimos comites suos
Claudia xenodochiumerigitsuper sepulcro Philippi. Protum,et Hyacinthum, dicil eis: Accingimini mi-
litia affquam vos convocat Chrislus ; quo vos Basillae
Post haec autem spatia temporum veniens ° Peren- offeram sub specie muneris, ut vos eam in Christo
nius proefectus,dum Alexandriae qua:rerel percutere faciatis ancillam. Fit itaqtie hujtis muneris gratia:
cum, et non posset, quia omnis civitas in amore et suscipit Basilla quasi famulos, sed eos quasi apos-
ejus durabat: immisit ei qui se flngerent Christianos, tolos honorabat. Vacabat autem cum eis omni hora :
et ingredientes, P percusserunl eum in oratibne Do- et quasi eunuchos servitio habens , non diebus, hon
minica coitstituiuui. Post traduntur percussores proe- noctibus a colloquiis Dei et orationibus cessabat.
fecto Perennio. llle autem conscius jussionis suae, et Igitur Cornelius cum esset in urbe Roma, sacrae le-
quasi audiendos, cuslodiacmaiicipavit: post paucos gis antistes, pervenil ad eam latenter, et baptizavit
autem dies principum indulgenlia relaxatos dimisit. cam. Confirmata aulem beala Basilla in limoreDei,
Bealissimus autem Pbilippus, post percussurain tri- procurante misericordia Christi, pene omnibusmu-'
bus diebus in cOrpore esse perniisstis est, non ad '. j luis se fruebanturadspeclihus ipsa et beata Eugenia.
aliud, nisi ad corda dubia cohfirmanda : nam ut mi-
graret ad Dominum,martyrii se noltiit corona fratt- CAPUT XXI.
dari, et ipse hanc ut reciperet, oravil, Nam qui in Claudia viduas , Eugenia virginescongregat. Nocte
corpore positus daemonia fugabat , ef illuminahat Dominka hymni el sacra mysteria.
oratione caecos,qtianlo magis se noluisset palma
privari? Poteral utique quod volebat impetrare sine Omnibus itaque viduis Christianis convenlus erat
nem a Severo excitalam ponit. Movissequoque, ait, 0 Perehnius praefectus.] Ita Ms. In editis, Heren-
videlur stomachum Severo ad perseculionemfidelium nius. Apud Meiaphrastem, Terentius. Baronius anno
excilandam, quod intelligeret, nobilissimatnomniutn proxime notato : Quod, Loelum, inquit, Euiebius no-
Aigtjpti prafecluram AuguslalemadministrantemPhi- minat, idem forlatse Terentius Lselus dktus est.
lippumjam Chrhlianum reddiiumesse. Haclenus Ba- Perennium habenl Menaa, manuscripti, Ado, et
ronius. Cum dicatur hoc capiie viia decimuni annttm Usuardus in Marlyrologio. Occurrlt etiam his lempo-
es$e,quo Pltilippus prafecluram suscepil, non qttadrat ribus Herennius tlelsus, apud Trebeltium Poltionem
hic compuluscum anno septhno Commodi,qtto dicitur in 50. lyrannis in Mmiliano. Unde videtur colligi
prafecturam suscepisse. ROSWEYDUS. posse, Herennium tunc AugitstalemMgypli prafectum
111Ut regem.J Buronius supra anno Cltristi 204. fuisse. ROSWEYDUS.
Quod autem in ea epislola Severus dical (apud Meta- r Percusserunt eum.] BaroniustomoII. anno pro-
phrastem ex versione Hervcti): Te tamquam regem r. xime citalo : Quod vero, ait, Eusebius, de Martyri-
potius, quam proefectum elegit /Egypli praesidem: bus in Mgyplo passis agens, nutlam de Philippi hujus
Illud plane comprobal,quod in hwc verba scribilTa- marlyrio mentionem habuerit, inde forlasse accidil,
citus: iEgyplum jam inde a divo Augusto equites quod eum necis ipsius caussa praleriit. Quod enim a
Romani ohtinent loco regum. Ita visum expedire sicariis clam occistts esset, nec publka aliqua , qua
provinciam aditu diflicilem, annona fotcundam, su- tciretnr, Christiani nominis confessio pracessissel, ab
perstilione ac lascivia discordem, et mobilem, et in- eo pratermissus esse videri potest: cum alloqui per-
sciam legum, ignaram magislraluuin, dmni retinere. multa majoris quoque momenliab eO ( ut in tingulis
ROSWEYDUS. fere annis videre est) esse silentio pratermissa, nul-
n In Episcopatum ejus.] Baronius lomo 11. anno lum sit dttbium.
Chrisli204. Zephyrini Papa 2. Scveri imp. 10., ail, Memoria hnjus exiat in MarlurologioRomano 13.
corrigehdum in Actis Philippi, quod dicitur fucium Sepiembris: Alexandriaenalalis 6. Philippi, palris S.
fuisse episcopumAlexandrinum. Nam, inquit Notal. Eiigenioevirginis. Hic dignilalem praeteclurae.Egypti
ad diem 13. Scptcmb. ejtts prafectura swcularis, et deserens, Baptismi gratiara asscculus esl: qiicin in
twn sacerdolalis fuit. Eusebius etenim cum tam in oratione constiiutum jnssil Tereulius praefectiis ejus
Chronico, quam in hisloria lexil seriem episcoporum successor gladio jugulari. Vide MenologiumGrmco-
Alexandrinorum,Nicephorus Episcopus el Nkepltorus rum supra in Eugenia, el Menaa 24. Decembrit pott
Callislus, el alii, qui id ipsum prwstiterunt , nutlus Actti Eugeniw duos iambos de Phi.ippo habenl.
ipsorum inler Alexundrinosepiscoposadnumerat P/II« •
KOSWEVPOS.
lippm, RUSWEYUUS, <\nlea ibi legebalur,
1H3 VITA SANCT^E EUGENL-E. H20
ad heatam Claudiam , et ommbus virginibus conven- A A illibatasque constitual. Nolilc ilaque faciem meam
lus erat ad beatam Eugeniam. Sanclus antem Cor- ex hoc corporaliier quaerere, sed gcsta et actus per
nelius Papa urbis Romae, 576 °mni vcspere sab- spirilum contemplamini. Et his dictis, osculata est
in
bali, ituoelucescil Dominicodie, dabat eis nociem universas, el flentes fortissimo anirno consolabaiur.
hymnis pervigilera, et pullorum canoribus noctis Diccntibus aulem sibi vale invicem Basilla et Eugc-
quiete agebat ejus sacrosancta mysteria, et ita con- nia, oratione facta, disceduni.
firrnabat eas sabbalo. Eugenia autein et Basilla, ut CAPUT XXIV.
memoravi, omnibus se pene noctibus fruebantur in Basilla ab ancilla
Christo, et alterno se eloquio renovabanl. 0 quantas proditur. Helenttspalruelis Basillm.
per Eugcniam virgines Salvator invenit ! quantas Basilla pedes Proli et Hyacinthi osculalur.
etiam per BasillamChristus sponsas obiinuit! quantae Ecce eodem die perrexil nna ex ancillis ad Pom-
per Claudiam viduitatem proipia voluntaie serva- peinm sponsuni Basilloe,qnae et dixit; Quia tedomi-
runt! quanti juvenes per Protum et Hyacinthum nani noslnm Basillam novimus ab Imperatore me-
Chrislo Domino crediderunt! ruisse, sexius et co aniplius est anniis, quam tu in
CAPUT XXII. tenero aeiatis anno, ut postea acciperes, distulisti:
sed patruelem ejus lleleniini scias esse Chrislianum,
Persecnlio Christianorum. Revelnl Dominns Eugenim et hanc <lafactam Christiairini, ul tibi oniniuo non
et BuMiw coronas proximas. Oralio Eugenim ad nuhai. Nam et duos eunuchos Protum et Hyacin-
Cltrislum. tlnini simulavii se illi doiumi ofTerreEngenia : quos
Valeriano itaque et Gallieno imperanlibtis, orta illi quasi dominos excilit, et quotidie pedes eoruui ac
seditio de Chrislianis est, eo quod Cyprianus Car- "3 si dcoruui iiiimortalium osculaiur, quia ipsi auctores
thagincm everteret, et Cornelius Romam. Data est sunl artis magic:e, quain Christiani comniittunl. II-.s
eri<oaucloritas ad Patcrnum proconsulem, utCypria- auditis, Ponipeius staiim accurrit ad Helenum |ia-
nnm occiderct. Cornelins aul«ni quia a multis Ro- Irnelein ejus, qui et nulritor ejus erat el lutor, et
manis ciiain il nslribiis fovehaiur, erat in abditis. dicit ei : Inlra lioc triduuni nuptias meas celebrare
Tunc heata Eugenia videns Kasillam, ait : Revela- disposui, pro qna re fac nie videre sponsarn meam,
tiiin est mibi a Dnmino, quod pro virginitate passura quam tniiii domini rerum inviclissiini principes licri
sis. Et Basillaad Eugeniam respondit: El mihi, in- conjugem (iraecepcrunt. llle, his auditis , agnovit
(jiiit, dignatus cst Dominus demonstrare, quod mar- prodilum negotiiim, ait ad eum : Quousque amii
lyrii coronam dupticem capias : iiiiani, qtiam apud transirent inlaniia: ejus, uieam circa eam tutelatn
Alexandriara pro justis laboribus acquisisti : et aliam, pro germanitale patris ejus, et pro ipso nutrimento
qiinn in effusione tui sanguinis consecuturaes. Tunc exercui: nunc vero quia ccepit sui esse arbitrii, in
hcata Eugenia cxpandens manus suas, dixit: Domine sua vult esse potestate. Unde si illara videre dcsi-
Jesu Aliissimi lilius, qui ad salutem nostram vcnisti deras, ejus eril arbitrii, non niei imperii.
)ier virginitaiem matris, tu per virginitatis prae- CAPUT XXV.
iniuni, omncs quas inilii credidisti, perduc ad re- Basilla aversatur colloquiumsponsi Pomptii.
gnuni gloriaelua:. Calumnia Pompeii in Christianos.
CAPUT XXIII. Audiens hoec Pompeius , vehenienlius cospit ar-
Eugenimadltortulioad i irginitatem el marlyrium. p dere ; et pergens ah Basillaedomuni, ut nuiitiaretur,
Mundiblandimenla(atlacia. janitoribus imperabat. Cui ita sunt a Basilla rnan-
Residentihus autem sanctis virginibus Chrisii , data : Cauasam te videndi pcnitus iiiiltam me habere
qua: crant ciini Eugcnia et Basilla , dixit oinnihus cognoscas,
ditis
neque audiendi, neqne satulandi. His au-
heata Eugenia : Ecce vindemiae tempiis est, in quo turbaius est vehementius ; et omni pene sena-
siicciduntur botri, et pedibus conctilcantur: sed post torum lavore usus, prosiravit se coram Imperatore,
haec regalibus conviviis apponuntur. Absque eorum dicens : Subvenite Romanis veslris sacraiissimi prin-
sanguine nulla potestas *imperii. nulla illustris di- cipes, et deos novos quos Eugenia secuin adduxit
gnitas decoralur: ct vos prasmites mei, el meorum ah ^Egyplo veniens, ab hac urbe separate. Diu est
viscerum botri, eslote parati in Domino. Virginitas enim , quod bi qui Chrisiiani dicuntur, reipublicae
enim est priiiioe virtutis indicium Deo proximum , noccut, qui irrident leginn nostrarum sacrosancta
similis Angelis, pareus vitae, amiea sanclitatis , via caereraonia,et omnipotentes deos nostros, ;ic si vana
securitatis, domina gaudii, dux virtutis, foinenlnm simulacra, despiciunt. Jura quoque ipsius naluroeper-
et corona fidei, adminiculum et subsidium charitatis. vertunt, separaiit eonjugiiim, graiiam sponsarum
Nibil iia nobis t.iborandum , niliil ita csl enitendum, sihi associant: et dicuiit inii|iium esse, si sponsiiui
nisi cum virginiiate vivanius : aut quod est glorio- suiim sponsa accipiat. Quid faciemus , piissimi Im-
sius, pro virginiiate etiam moriamiir. Quaesunt hu- el peralores? Inventi sunt dii, qui homines prohibeant,
jus niiindi blandimenla fallacissima, et cum gaudio valeat quibus ista videbunt, si nati nnn fuerint quibus
icmporali vcniunt, et cuni perpetuo dolore disce- ubi imperari? Ubi reparatio Romanaruiu virium '!
duiil: faciunl niomentaneuii) risum, ut aelernumfle- 578 Romani exerciius rediviva certaminn? Pro
1 quibus victrices dexlrae vestra: hosiiurn cervices in-
tiun infliganl: tribuunt fugitivos Ilores, ut marcidio- D
rcs perseverantes advectent: meniiuntiir securiiatem clinabtint, si jam uxores habendae non erunt, si
iranseuntis temporis, ui perpeiui saeculicruciatibus sponsas amittimus, et tacemus.
tradant. Ideoque charissima: virgincs, quoe mecum CAPUTXXVI.
in agone virginitatis nunc usque accurristis, ]ienna-
nete 577 '" amore Doinini, quem ccepistis. Tein Senientia Gallieni lmp. contra Busillam. Basitla ob
amorem castitatis yladio transfoditur. Prolus el
pus llendi temporaliter, sinc lastidio et horrore sul-
lerle , ul lempora gaudii oelerni cum oinni possitis Hyacinlhus decollantur.
dilectione suscipcre. Ego eiiim coinmendavi vos Spi- Haec et bis similia dum prosequerelur, et oninis
ritui sancto, et credo <|uod vos mihi iutegras oimies senatus ea flebili querela depromeret, q decrevit
i Decrevit Gallienus Augustus.] Baronius lomo II. riano parenle, mox persecutionemcessarejussit, datis
anno Christi 2(i2. Dionysii Papw 2. Va/eri«nt et Gal- pro Chrislianisediclis : sed quod solus Gallienus Ro-
lieni Impp. 8. Quod, ait, spectat ad martyres Romm mwimperarel, Valeriano agentecum exercitu in Orien-
passos, quod nonnulti sub Guilieno imperatore mar- te, idcirco plerique maryres siizeRoma, sive alibi,
tyrium subiissedkanlur : non id accidit, ut, cessante sub Gallieno passi dicuntur, et inler alios clarisshna
Valcriano, in martyrio [uerint coronati: quandoqui- femina ' Eugenia virgo. RosVvEYDi/s
tlriu [ut dicetnus) Gatlknui, capto ab hostibus Voie- Rescrioendurn vldetUf palmiter.
 VITA SANCT/E EUGENLE. H-_
1121
Gallienus Augustus, ut ant spensum suum Basilla AL in insuta Lycaonia gesta sunt Fit coram omnibus qui
concursus populi
acciperel, aut gladio interiret; Eugeniam vero aut sequebantur agonem Eugeniae.
dicunl innocen-
sacrificare diis, aut crndeliter Interire : et dedit li- Romani, et varia acclamatio. Alii isla praefecto, prae-
«entiam, ut quicumque Christiannm penes se ab- tem, alii magani. Nuniiantur manifestat. Imperator eam
sconderet, punirelur. CoryveniturBasilla, ut spon- fectus 579 Imperatori in Tiberim : sed
sum recipiat. Dicit se illa Regem regum habere jubet ligari saxo, et proecipitari
est. Beata vero Eugenia ita
sponsum, qui est Christus filius Dei. Et cum haec statim saxum disruptum
dixisset, gladio transfossa est. Tenti statim Protus et sedens, super fluviali aqua efferebatur, ut oninibus
cum Eugenia in
Hyacinthus, trahuntur ad lempluni : sed orationem Christianisncappareret, illum fuisse
illis facienlibus, simulacrum Jovis ad quod duceban- flumine, absorberelur, qui fuerat cum Petro in
tur sacrificare, cecidit ad pedes eorum ; el ita com- mari, ne niergerelur.
minutum est, ut ubi fuerit, non pareret. Non virtuti CAPUT XXIX.
divinae, sed magicsc arti iioc impulans, jubet eos
decollari Nicelius urbis praefectus. Illwsa manet ab igne thermarum. A Christoin carcere
CAPUT XXVII. pascitur. Gladio perculilur.
Prwclarum Eugeniwde castilale Ecclesia Item inde suhlata,. in thermarum Severianarum
testimonium. fornacibus mitlitur : qu;e sic statim extinctae snnt,
ut ihermaruui calor refrigesceret, ut omnia incendia
Qui etiam accersilam ad se Eugeniam, ccepit de lignornm ad nihilum devenirent. Sic denique cbaos
magicis artibus ab ea llagitare sermonem. At illa ,j fecerunt ut vel ulterius exhiberi non possent. Mittitur
coiisianier os suum aperiens, dixit: Polliceor libi , posl h;cc in custodiani tenebraruin, et per decem dies
quod ars nostra vehementior raagis est: nam magis- jubetur nullumcibum accipere, et lumen penitus non
ter nosler habel Pairem sine ulla matre, et malrem videre. Ibi autem tantus quoiidie abundavit splendor,
absque patre. Deiiique sic euni genuit Pater, ut om- ut dum egrederetur beaia Eugenia, quasi lumen ali-
nino feminam iiumqiiamsciret : sic eum geituit ma- quod radiaret. Apparuit autem illi Salvator, ferens
ter, ui masculumomiiino non nosset: hic ipse,habet in manu panem nivei candoris el imniensa-snavita-
uxorem virginem, quoe illi quotidie lilios creat, lis et gralioe, et dixit ei : Eugenia, accipe cibum de
etiam innumerabiles ei fllios paril, quoiidie suam manu mca. Ego sum Salvator tuus, queui lota nientis
carnem ejus carnibus conjungit. Oscula ejus circa animique inlentione dilexisti, el diligis. Eodem die
eam sine intermissione sociantur, in amore suo in- le in caelisrecipiam, quo ego descendi 5SO ad ter-
vicem oninino perdurant, et tania integrilate sub- ram..Et hoecdicens, abscessit. Ipso autem die natalis
sisiunt, ut oinnis virginitas, et omnis charitas, et Domini inissus esl gladiator, qui eam in custodia
omnis integritas ex eorum conjusio dirimatur. positam percussit,et sublatum esltorpus ab affi-
CAPUT XXVIII. nibus Christianis, et positum est non longe ab urbe
Ducitur ad templum Diana Eugenia. Eugenimoratio. via Lalina in praedio ejus proprio ubi inultoruin
Ad preces Eugenim templum Dianw corrttit. Sen- sanctorum ipsa sepelierat membra.
lentia Imp. contra Eugeniam. Eugema in Tiberim CAPUT XXX.
missa non mergilur.
Audiens haec Nicelius, obstupuit: et ne ad Impe- (-, Matri apparet, et mortemprwdicit.
ratorem pcrveniret, quod eani libenter audiret, jus- Claudiaautem mater ejtis, cum ad ejus sepulchrtmi
sit eam ad teraplum duci Dianae: et ita spiculalor fleret, apparuil ei vigilanti in medio uoctis sileniio,
imminens, dixit ei: Redime vitam ttiam, patrimo- auro texta cyclade induta, ciiin multo populo virgi-
nium luum, Eugenia, et sacrilua deaa Dianae.Tunc num, et dixii ei : Gaude et laetare, quia et me in-
beata Eugenia expandens manus suas, ccepit orare troduxit Christus in exultationem sanctorum, et pa-
acdicere: Deus qtii coidis mei arcana cognoscis, trera nieuin in patriarcliariiui numerum. Ecce , die
qui virginitalem meain sinccram in tuo amore ser- Doniinicoel te suscipiet in gaudium sempileii.oiii.
vasti, qui me filio tuo Domino meo Jesu Ghrisio Commenda flliis tuis fratribus meis custodire sigiia-
sociare dignatus es, qui S,>iri|,umsanctum tnum in culum crucis, ut elfieianlur nostri participes. Ecce ,
me regnare fecisti, adesto mihi nunc in confessione loquenteea, factaesl clariias, quaui oculus ferre non
iioniinis lui, ut confundantur omnes qui adorant hoc poterat : et Angeli transeuntes, liymnum dicebant
idolum, et qui glori uitur in simulacris suis. Et dum Deo inenarrabilibus vocibus. lloc solum intelligeba-
oraret, ftt terraemotiis in eodeui loco : el ila leinpli ^D lur quod nomen Jesu Christi et Spiritus sancii in ip-
ipsius fundainenta mersa sunt cum ipso idolo, ut sis laudibus resonahanl. Gloria et houor Patri , et
nihil Hluidremanserit, nisi sola ara, quaefuit ante Filio, et Spiritui sancto, et nunc, et semper, et in
januam templi, ad quam stabat beala Eugenia. Haec saeculasaeculorura, Anien.
 LIBELLUS DE FIDE

11SED

DUODECIM ANATHEMATISMI

SUB RUFINI JYOMINE.

1NCIPIT PROPTER FIDEM. A esse substantiae, et non unius potestatis atque na-
lurae, anathema sint.
Proplerhvenerationem Sanctorum locorum , Jero- VI. Qui dicunt, quolibet modo , et quolibet sensti
solymam et Bethlehem venimus : et intellexttnus, Filiui» Patrein non videre, anathema sint.
plurimos fratres in nobis scandalizari, eo quod au- VII. Qui dicunt, animas nostras ex Ange.orum
dierinl, nos multa haereiica, et qua: contra (idemEc- fasligio in haoccorpora corruisse, propter quoedam
clesiai veniunt, profiteri. Itaque, Deo proesenle,testa- anliqua peccata, et in isto mundo agere pcenilentiam,
mur, qua: infra scripta sunt, nos ex parte sensisse assuinentes illa testimonia, Priusquam humiliarer ego
pcr errorem, et praescnii lenipore condemnare : alia peccavi ( Psal. 118. 07.). Et', Educ de carcere ani-
aulera, in quihus falso infamaniur, nec dixisse, nec mam meam(P$al. 141. 8.), et cetera his similia ,
diccre, et conlraria , quae in aliis suspicamur, po- anathema sint.
siiisse aiquc daninassc. VHI. Qui dicunt, Dominumet Salvalorem nostrum
I. Qui dicunt, Diabolo, et Daemonibus, et impiis, non in nostra venisse, sed diversae sublimiorisque
hoc est, Genlibus, Judacis, Samaritanis, omnibtisque fuisse substantiic, sive coelestis, et non in totum
hicreticis (exc.eptis Chrislianis, qui rec.tamlidem se- sumsisse, quod de Maria est, vel animam hominis
quunlur, et sunt pcccalores ) pcenas eorum non esse non habuisse, velmentem absque peccato, anathema
perpeluas, anatheiiia sint. sint.
II. Qui dicunt, quemvis sanclum virttm, et prophe- IX. Qui dicunt, post multa secula ettempora, quae
lalcm, et apostolicum sine Dei auxilio posse esse non possumus humana cogitatione corapreliendere,
pcrfecium, anatheina sint. _. restitutionem fieri omnium iti antiquum staium, ct
III. Qui dicunt, Christum Filium Dei, Deum Ver- " universa ad sua redire principia, anathema sint.
buin, iu liomincm esse mutatum, ita ut Deus Yer- X. Quidicunt, post resurrectionem non eadem
hum esse desierit; aut hoininem purum natum ex habere nos corpora, sed aerea quaedamet spiritalia,
Maria secundum Paulutn Samosatemim, et Photi- et non ejusdem naluroe cujus in sepulehro conditi
num; el meriio atque virtutibus in Dei vocabulum sumus, licet incorruptaeatque immortalis, anathema
profecisse, analhemasint. sint.
IV. Qui dicunt, illtid quod scriptum est, De die, XI. Qui dicunt, post resurrectionis floem, el post
anno et hora nesciunl neque Antjeii, neque Filius multa tempora aholiri corpora , et reverti in usum ,
(Marc. 15-52.), juxia blasphemias Aiianorum, et non ul siae corporibus lantum animoesimus, quod prius
propter dispensalionem carnis assumtae , auathema fuimus, anathema sint.
lint. XII. Qui dicunt, animas prius fuisse quara natae
V. Qui dicunt, Patrem, Filium, et Spiritum Sanc- sunt, et iioii cum corpore secundum exemplumprimi
lum, boc csl, Sanctain Trinitatem, divers.e inter se liominis a Dco quoiidie ficri, anathema sint.
FINIf DE FIDE , DE NOMINE RVFINI.
a Card. Norisius ex Vaticano, Garncrius cx Bello- ronymo tribui, desipiat.
vacensi MS. ediderunt, atque ille qtiidem liufino h Falsus est properanle oculo Norisius legetis in
Aquilejensi, hic alteii Rufiuo llieronynii discipulo Vatic. Jerosolymarum pro Jerosolymam. Ex hac au-
maluit adscribere. Mahillonius ex Codice Bobicnsi lem lectione, quam restituimus, satis conslat, haud
antiquissimo laudat, boc lcmraaie , AbrevialioFidci possc hanc Rnlino Aquilejensi s.criptiunculamadlri-
Culhotkwexposila a S. Hieronijmo, ttl quidam in ha- bui. Videsis Garnerium tu Mercatore, et Fontauinum
resim tapsi .orriz/ercndir.Elqui latnen hincvclil Ilie- in Vita lib. 11.cap. 18.

RLFINI PRESBYTERI

PROVICII PAIISTIB
'
LIBER DE FIDE.

581 Uaecnostra iides est, quam didicimusa Deo et doctis viris, Moyse dico et cseteris Prophetis,
* Liber de fide) Adnolai P. Sirmondus, alque ait, bis libri bujus teslimonio usura esse Joanneui Dia-
il-5 RUFINI PAL.ESTIN1 LIBER DE FIDE. 1126
qui a vetus Testamentum praedicaverunt; nec non 1<\solvebat sabbalum, verum etiamPatrem suum Deum
etiam a sanclis et beatis Aposlolis et Evangelistis, esse dicebat, aqualem se faciens Deo ( Joan. 5. 18.).
qui novum Christi Testamentura nobis salubriter in- Et hoc lunc inlellexerunt Judaei,quod Jesus semetip-
sinuarunt. sum manifeslavitFilium secundum substantiim esse,
I. Quod unus est Deus habens Verbum substanti- cum diceret ad illos', Paler meus usque'modbopera-
vum aequaleper omnia sibi, simiiiter et b sapientiam tur, et ego operor( Joan. 5. 17.).
substantivam aequalemsibi per omnia. Una substan- IV. Sed hoecquidem de seipso Donunus noster Je-
c
lia Patris et Unigenili et Spiritus sancti, una po- sus Christus docuit. Docuit autem etiam de Spiritu
tentia, unusDominus, sine principio, sine fine, sim- sancto, eo quod de Dei substantia est, et quod ea
plex et incompositus, incorporalis, sine flgura, sine quaefacit Deus Pater , eadem pariler etiam Spiritus
circumdalione, non crescens, non deflciens, non in- facit, cum dicil Spirilus veriiatk qui a Patre procedit
digens, indivisus, infinitus, invisibilis, incomprehen- ( Joan. 21.). Porro autem cum ejiCeret adversarias
sibitis, inconvertibilis, sine interilu, ininiutabilis. potestates, quas jnxta consuetudinem bominuni doe-
lloc quod esl semper et idem erit, conditor oninium, mones appellat, dicebat, Siautemego in digilo Dei
potesjatem habens, provisor beniguus, justus judex ejicio dwtnones(Luc 11. _0,).Quod auiem digitumDei
vivorutnet raortuorum. Et quod unicus Deus Veibum Spiiittiinsancmmnoniinet, apertiusceieriEyangelistoe
in exiremo lemporum nalus est ex Spiritu sancto et bunc locum dixerunl. Matthaeusqiiideni cum sic di-
Maria semper virgine, et quod crucilixus raortuus est cit: Si autemin Spirilu Dei egoejicio damones(Matlh.
propter nos, et quod terlia die resurrexit, et ascendit 12. 28.). Marcus vero, Qukumque blasphemaveritin
in ccelos,et sedet in dexteram Patris sui, et quodju- -_" Spiritu sancto non indulgelur ei in saculum, 583
dicaturus est vivos et mortuos, et cum eadem carne ted obnoxius erit mternopeccato, eo quod dicebanl,
secundum facta sua unusquisque vicem re>ipiet. Spiritum immundumhabel (Marc. 5. 29.). Hoc cuni
II. Simplex et incompositus est Deus, eo quod non dixisset Dominus, aperte docuil unain eamdemque
est corpus divinilas ; corapositio enim propria est credere substanliam Patris et Spirilus sancti, quippe
corporum. Simplex et incomposilus, eo quod non cum digitus, cujns est digitus, ejusdem etiam suh-
accidit ei verbum el sapientia : compositio enim ex stanliae liabelur. Porro autem cum diceret discipulis
substantia siraul et accidentibus cunslare dinoscitur. suis, Accipite Spiritutn sancium, quorum dimiserilis
Siraplex et incoropositus, neque euim diversa esl peccaia dimittentur eis, similiter ostendebat debere
Patris et Filii et Spiritus sancti substantia, sed una credere unam eamdeinque esse substanliam Patris
penitus eademque monstralur. et Spiriius. Dicit etiam beatus Paulus docens, Ne-
III. Et quod una est eadem Patris et Filii et Spiri- scitisquod lemplumDci estis, et spirilus Dei habi-
tus sancti substantia et virttis, teslis est Dominus Uitin vobis? si quis lemplumDei violaverit, disperdet
noster JesusChristus, de semetipso docens et de Spi- illum Deu$(1. Cor. 51. 6.). Hoc cum dixisset, aper-
ritu sancto. J De se quidem dicit, Ego et Paler unum te docuit unarii camdemque esse substantiatn atque
sumus (Joan. 10. 50.), etiterum : Qui me vidit, vi- virtutem Dei et spiritus : quippe cum nou ex alia re
dit et Palrem (Jonn. 14. 9.). Ilis dictis, ostendit cognuscalur templum Dei esse, nisi eiiam ex inha-
aperte tiiiamesse suhstanliara, eamdemquevirtutem. bitante spiritu Dei. Scribit etiam bealus Paulus de
Nam cum dixisset Philippo, Tanlo temporevobiscum Spiritu sancto, sic dicens ."Cuzziuero conversusfuerit
sum, et non cognovislistue;qui 582 mel'"''' >'"''' ct ad Dominum,tollelurvelamen.Dominusattlemspirilus
Pairem (lbid.), docere voluit, uuuin nos ipsum el (Q esl, ubi vero spiritus Domini, ibi liberlas (2. Cor. 5.
Patrein eumdemque cernere virlute simul atque sub- 16. 17.). Hoeccum dixisse.t, oslendit eamdem esse
Slantia ex mirabiiibus quac faciebat. Quorum enim substantiam, ex eo quod Spirilus est Dominus, et
una voluutas, eadem sunt opera, eorura quoque cst spirilus Doniinilibertatem largitur et donat.
eadem substantia. Ideoque dicebat Judoeis: Si non V. Est autem Filius iu Patre , nou sicut iq loco,
facio opera Patris mei, nolite mihicredere : sin autem neque enini finibus circumdatur ejus substantia :
facio, el si mihi non credilis, operibuscredite, ut scia- sed sicutverbura inmenle, sicut siniplex iu siinplici,
tis et intelligatisquod Pater est in me, el ejjo in ipso ut inlinitusin infinito, et infeclus in infecto, ut sine
(Joan. 10. 57.). Mire autem etiam hoc docuit, non principio in co qui sine principio, et Dominusin Do-
aliter nisi ex operibus diviuilatem debere cognosci. niino, et Deus in Deo, et ejusdem substantioesimul
Quippe cum naturaliter invisibilis sit, etnonaliter atque potenliae. Similiter vero et Paler in Filio, et
videatur, quam cx suis operibus et factis, ut etiam ul sensus non separandus a verbo. Sensum aulem
Sapientia testalur , dicens : Ex magnitudineenim et dico Palrem^ex nobis accipiens exempluin, ut nos
pulchritudine operum competenter condilor eorum scilicet iuielligaiuusqiteraadmoduraPater in Filioet
perspicitur(Sap. 15. 5.). Sirailiter autem eliam bea- in Patre Filius habetur, quamvis etiam unde hoc
tus Paulus Aposlolus dicit, lnvisibilia enim ipsius a dixerim, ex divina Scriptura caussas et semina sum-
crealura mundi per ea qua facla suni inleltecta conspi- serim. Nam cum Filium verbum dixissent qui a Deo
ciuntur, sempiterna qitoque ejus virlus. et divinitas docti sunt Prophetae atque Aposloli, sensura nos in-
(Rom. 1. 20.). Docet autem iterum sanctus Apo- telligere Patrem sine dubitatione docuerunt. Quippe
stolus Joannes, quod Dominusnosler Jesus Christus . cura non aliter verbum possit intelligi, nisi ex seusu,
aperte seipsum praedicaret JudaeisFilium Dei se- D ' seu mente nascalur. Sensum autem dico, non ta-
cundum suhstantiain in eo quod dicit, Propterea ina- lem qualis est nosler, quoniam ne verbum quidem
gis quarebant eum Judmi occidere, quod non solum Dei tale quale nostrum est, neque ejus sapientia
conum in expositione Heptateuchi, semel in Genesi, olim qui Spiritui sancto adscriberent, ut hic noster,
et iterum iu Exodo, ulrobique hoc titulo, Ex librode et ante illiiin Theophilus Antiochenus, et Irenaeus
fide Rufini, quod Craeceuimirum erat Tnpltzitrztu;. Lugdunensis. Theopliili enira ex libro 2. ad Autoly-
Sic eiiini inscripti veteruin Pairum libri leguntur ant cum verba sunt, At zp;ls np.ipxtitph TWV yt-
jiao-Tjj/O-iv
memorantur non pauci. Quin et Theophili Antio- yovufatTOTIOJ e<o"tvT^f xptaSog,TOO OEOV, xat TOU „6yov
cheni lihri tres adAutolycum, quorum vulgo nulla IXOTOO, x«i -cHsaofia; aOToO. Tres diesqui luminarium
est inscripiio,in Codice 808. regiaeBibliothecaehanc orium anlecesserunt,typus sunt Trinitatis, DeietVerbi
habent,.Ilspixri; TWV XpurTiaiiSivriiartn;. De fideChri- ipsius, et Sapienlia ipsiut. lrenaetisvero libro 4. cap.
stianorum. Idemque jiidiciuni de tribus aliis, qui a 17- Deum docet ad res produceudasAngelorum mi-
Theophilo Alexandrino de fide scripli ferebantur nisterio non egere. Ministral, inquit, ei ad omnia sua
*apud Genuadiuincap. 53. proyenies et figuratio sua, id est, Filius et Spirilus
" Ms., VelusHebrais Testamenlum. sunclus, Verbumet Sapienlia
b e Ms., Unigenitiverbiel Spirilus.
Sapientiamsubstantivam)Sapientiaenomen in di- d M.., De se quidem, cum dkit.
vinis personis, quod Filio tribui iuos esi, fucrunt
1127 RUFINl PALvESTINI 1128
lalis est qualis noslra 'est. Similiier aulem eliam ALomnia per ipsum facta sunt, cum omnihus auiem
Spiritum sanctum dicimus in Patreet Filio ejusdem eiiam principium habetur, et ipsitis principii, et lo-'
siibstantioe vel potenliac, tanquam sapientiam in lius dcinceps posl principium spatii, verbum ipsiim
sensu simul et verho : porro autein Patrem et Fi- est capulet caussa , in quo spalio tempora vel sae-
lium in Spiritu ejusdem substaniiae simul atque po- cula continenlur. Rursus etiam cum dixisset, Ver-
tenlioe, et lanquain sensum ac verhum quae non a bumerat apud Deum, substantivum ostendit essc
sapientia separantur. verbum, quoniam non dixil, In Deo eral verbnm, sed
VI. Quod autem inDeo Spiritus est, quast ex ejus ver.um eral apud Deum. Porro aulem dcinceps di-
suhstanlia sit, et quasi idem situterquc, et ut ita cens, 585 el Deut erat verbum, docet unain eam-
dicain lotus in loto, et qui ejus altact profunda co- demque esse suhslantiam alqne viriutetn 1'atris et
gnoscat, etiam bealus Paulus docet, sic dicens, Nobis Filii. Quippe cum nlhil intersit inter Deum et Deum,
ttulemrevelavitDeus per spirilum. Spirittts enim om- cum iiter<|ueprincipio careat, sed una sit utriusque
uia scrutnlur, etiam profnnda Dei (1. Cor. 2. 10.). subslantia, eademque pariter et virtus. Porro aulem
Unde accepto a nobis exemplo, hoc est ex nostra cum dicit, Hoc eral in principio apud Deuin, omnia
sapientia, quae lotiiin sensum nosirum altius pene- per ipsum facla sunt (Joan. 1.) : aperte nos docet
trat, et quae snnt in eo cuncta cognoscit, deinccps non duas debere siibstantias credere separatas, ne-
dicit: Quis enim novit homintimqvw hominis sunt, qne poiestates atque virtutes, quoniam unus est
584 ms' spiritus hominis qtti in eo esl/ sic el qua Deus, qui per siium subslantivum verbiun omnia
Dei sunl nemoscit nisi spiriius Dei (1. Cor. 2. 11.). condit et creat. ldeo autem doceniur non tres dicere
ldeo autcm heatus Paultis de nobis accepit excm- ,> siibslantias segregatas Patrem ct Filium et Spiritum
pltiin , osiendere volcns quoniodo spiriius Dei ipsius sanctiim , neque potesiale^ atque virtutes a scniet
alta cognoscit, quoniam novit hoininem imaginem invicem separ.itas. Quippe ctiin Dcus unus sit, qui
esse Dei Palris et Filii et Spiritus sancti. a Est enim verbo et sapieniia omnia creare dignoscilur.
imago Dei homo, quippe cum sit raiionabilis, ac X. Quud autein in sapientia et cum sapientia, hoc
sensum, cl verbum ct sapientiam habeal, sient ctiaiu est cuin Spiritu sanclo, Deus omnia facit, testis est
Moys>s docet, cum dicit, El dixit Detts, Faciamits sancliis David prophela, cum praedicandoetDeum, et
hominemsecundumimagincm, nou meam soluin , sed amplitudinem virtutis ejus enarrando, divitias
sectmduzziimaginem, et simititudincm nostrum (Gen. sapieniiae ejus niirando, vociferatur haec dicens,
1.211.). Qttam magnificala$unt opera tua, Domine! omnia tti
VII. Quod autcm sicut Patris est Spiritus sanclus, $apienlia (ecisti (Psal. 105. 24.). ilanc sapienliam
sic ctiain Filii pariter hahelur, docel iteruiri bcatus paiiler <t beatus Paulus nimia penilus admiratione
P.ulus sic dicens : Vosautezzinorteslis in carne, $ed pradicat, cum sic dicit, 0 altiludo divitiarumsapien-
in spirilu, siqitidemspirilus Dei hubittttin vobis(ltom. liw et scientimDei (Rom. 11.55.)! El quod sapien-
8. 5.), hoc esl Dei Patris, el deinceps dicit : Si tiam Dei, qua oinnia Deus fecit et facit, David pro-
qnis aulcn spiriium Chrisli non liabel, hic non esl pheta spiritura Dei nuncupat, beato Paulo simili
ipsitts. Dicit autem et in alio loco, Qttod aulem fttii ratione consentiens, iu sequentibus edocet aperte,
eslis, misil Deus spiritum Filii sui in b corda clninan- cum dicit, Impleta esl lerra creatura lua : hoc mare
tem Abba pater (Gal. i. 0.). Idcin iiutcin Patris et magnumet spaiiosum,ibi reptilia, guorum non esl nu-
Filii est Spiritus sanclus, quoniam neque Pater est, tnerus, animalia parva cum magnis , illic navesper-
nequeFilius; ul autein accepto rursiis a nolds exem- IC transeunl; draco iste quem formastiad illudendum ei,
plo dicam, quoniam nou est laiiqiinm scnsus gene- omnia le expectant,ut des eisescamin lempore. Dante
rans verbtun, neque tanquam vcrhuin quod geoe- (e , ipsi colligent, aperiente aulem le ntanum luam ,
lalur a sensu, sed ut sapieniia qtuc a seusu miniine omnia replebunlur bonitate; uverlenteaulem le (aciem
segreitatnr et verbo. tuatn, turbabunlur ; auferes spirilum eorum et defi-
VIII. Quod autcm Patris ct Filii ct Spiriius sancti cient, et tzi pulverem suum reverlentur. Emillcs tpiri-
substantia una eademque virtus csl, etiam Moyscs lum ittum, el creabunlur, el renovabis faciem terrw
fainulus Domini docet, cum s:c dical, Et dixit Dens, (Psal. 105. 24. teqq.). In eo quod dicit Propheta,
Fuc amus hominemsecundtimimaqinem el simililutli- Oinnia in $apienliafecisli, et Emille$ $pirilum luum,
ncmnoslram (Gen. 1. 20.). Nain cum dcherel dicere el creabunlur, aperle docuil unam esse personam
singularilcr [ucittm, plundilcr [titiamus dixit, cl non ulriusque, Sapienliae Dei et Spirilus sancti. Simililer
sccundiim ineam, scd seciinduin ztos(t-«»iiniaginem aulem et Saloniou Spirilum sanctum Dei Sapienliam
dixil. Et iierum dicit, el (ecil Leus hominem, non noininat, cuni sic c dicat ad Deuin, Consi/iutziiwo
(ccerunl. lioc aulein lacit ul ostenilai tres personas, tuum qui$ tcivil, niti tu deditli sapienliam (Sap. 9.
lioc esl Palris, et Filii, et Spiritus saucli, iinainesse 17.)? Et ul oslendat qualem sapientiain dicat, deiu-
eaindeinque naturain, indivisaniqnediviiiilalem. Si- ceps dicit, Emisisti sanclum Spirilutn tuumex altit,
militer autein etiam prophcta David iniani eaindem- etsic correctmsunl semilw eorum qui in lerra sunt, et
que viituiein Patris et Filii et Spiriius sancti docet, placila d tua Domine didkerunt, el sapientia servati
cuiii sic dicit, VerboDominicoelifirmttti sttnt, el spi- sunt (Ibid.). Hoc est, sancio luo Spiritu tuutn consi-
rilu oris ejtt$omnisvirlus eorum ( Psal. 52. (j.). Ty lium docti salvati sunt. Sicut etiam beatus Paulus
IX. Porro autem sanclus Joauues Apostolus, ut ait, Nobisenim revelavitDeus per Spiritum sanctum;
docerel unain eamdemque Filii s;inul et Pairis esse $ptritu$enim omnia$crutatur, eliamalta Dei (1. Cor.
substaiiliani, sic dicil, In principio erat verbum, et 2. 10.).
verbum erat apud Deum, et Deuserat verbum. Hoc XI. Igitur cum tales testes habeamus, non dubi-
erat in principio apttd Deum, omnia per ipsum facla tare debemus, quin oporteat dicere, subslautivam
sunt (Joan. 1. 1. _. )• CIIin dixisset, in principio erat 586 De' Sapienliam Spiriium sanctum esse, per
verbum, ct non ex principio, neque iterum cuin prin- queni omnia quae creata sunt a Deo constare no-
cipio erat verbum, vel sub principio, aperte docet scuntur. Sic igitur c nonnulli minus intelligentes
verbuin sine principio esse, quasi superius esset unam eamdeinque personam sapientiam Dei et uni-
oinni principio, et ipse sit caussa principii. Si enim geniium Deum verbum esse dixerunt, volentes a
a Est enimimago Dei homo.] Etiam lii qui Sapien- in homine a sensu minime et verbo. Qua
liain in divinis trihuebanl Spiritui sancto, cur imago de re plura iterum sub libri separatur
lineni, num. 61,
Dei homo diceretur, caussas adferebant, quod sen- b Ms., Corda notlra ciainuntem.
sura, et verbum, et sapientiam habet: atquc ut c Ms., Dicil ud Deum, Consitiumvero.
verbi aeterni Filii sui pater est Deus, sic mens homi- d Ms., Tna hominesdidice unt.
nii, sive sensus, producat verbum suum : et sicut 0 Nonnulli minus | Arriani nempe et
:dem Patris et Filii cst Spiritus,sanctus, sic sapientia Eunomiani, quos maleinlelligcntes.
Apostoli verba in hunc sen-
1129 LIBER DE FIDE. 1150
beato Paulo caussa et semina sumere in eo quod j _ unum Spiritum nuncupare, cnm dicit, Sict<( enim
dicit, Nos autem prmdkamus Chri$tum, et hunc cru- corpus unum est, et membra mttlla Itabet, omnia au-
cifixum, Jutlwis quidem scandalum, gentibus vero tem membra corporis cum sint tnulla, unum sunt cor-
slullitiam, ipsis verovocttthJudmis el Gracis Christum pus, $iceliam Chri$tu$: num in uno spirilu nos omnes
Dei virtutem et Dei sapienliam (1. Cor. 1. 25.). Sed in unum corpusbaptizati sumus, sive Judwi, sive gen-
in his quae dixit beatus Paulus, non unigenitum tilcs, sive servi, sive liberi, et omnes unum spiritum
Deum verbum signilicat virlutem et sapientiam , sed potali sumus (1. Cor. 12. 12.).
ordinationem crucis; statim eoim in sequentibus XIV. Nemo autem, cnm audiat dicentem bealnm
dixit, Quia stultum Dei sapientius est hominibus, et Aposlolum, quod in uno spirilti nos omnes baptizati
inftrmum Dei fortius esl hominibus (1. Cor. 1.25.). sumus, el unum spiritum potati sumus, de solo eum
Nemo autem prudentium audet dicere, qood stullum Spiritu dixisse credat, aut de solo Palre. Quippe qui
Dei ct itnbecillum Deus verbumest, sed sicul proe- ila credit, tollit baptisma. Neque enim qui baptizati
dixi, crucis ordinalionem signiflcat, eo quod illud sunt in uno spiritu, in solo Paire baptizati sunt, ne-
quod incredulis videtur esse stultum, hoc est Chri- que in solo Filio, neque in solo Spiritu sancto, sed
stum crucilixum credere .Deum esse, hoc maximam in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, quod
sapientiam habet: et quod videtur esse imbecillum qtiidem est commune nomen, non per confusionem
Christi, propter quod pro nobis mortuus est, hoc personarum, sed per nnitatem naturae, unus Domi-
maximam virtutem hahet, de qua sapienlia atque nus, unus Deus, unus Spiritus. Semper enim Pater
virlule non est nunc tempus dicere. est, non desinens esse pater : semper autem et Fi-
.XII. Per multos igitur lestes docemur a Deo, ,r»lius, perseverans esse perpeluo filius : semper et
quod unum habeat substantivum unigenilum Deum Spiritus sanctus, qtii nunquam Pater aut Filius effi-
verbtim, unam sapientiam subsianiivam Spiritum citur.
sanclum, per quem spiritum , et per quod verbum , XV. Quid igitur ad hoec respondebiint nobis qui
omnis sapientia , sermo, scientia, cieleiaque munera Arrii et Eunomii nefanda dogmata sequuntur, et a
credentibus praestanlur a Deo, sicut etiam heatus Patris subslantia Filiuin separari contendunt, et
Paulus docet, cum sic dicit : Habeo igilur glorium Spiritum sanctum? qui cum haee dicant in nomine
in Christo Jesu ad Deutn. Non enim audeo aliquid Palris et Filii et Spiritus sancti, etiam ipsi b suos
loqui eorum qum per me non efficitChrislus in obe- baplizare non denegant, ct credunt per baptisma
dienliam gentium verbo et faclis in virlute signorum remissionem peccatorum, similiter etiam Patris ct
et prodigiorum in virtule Spirilus sancli (Rom. 15. Filii et Spiritus sancti sanctificatione dignandos ,
17.). Non solum habebat heatus Apostolus Paulus in non lamen desinunt blasphemantes in Filium et
se loquentem Christum et Spiritum sanctum, sed Spiritum sanclum, cnm deberent caecitate tandem
etiam caeteri omnes Prophetae, et Apostoli, et Evan- aliquando liberati respicere ct intelligere, non aliter
gelistse, sicut eiiam Dominus noster Jesus Chrislus libertafem famulis posse praestari, nisi a Douiino
docet com dicit, Ideo ecce ego mitlo ad vos prophelas, proprio. Si vero dixerint a solo Patre libertatem
etsapkntes, et scribas (Matth. 25. 55.), siniiliier au- vel indulgentiam peccatorum eos qui baptizanlur
tem et de spiritu Dei dicit : Ideo et sapkntia Dei accipere, et a solo Patre sanctiiicationem mereri,
dicit, mitto ad ipsos Prophelas et Aposlolo$ (Lttc. sciant non aliter quemquam eorum qui baptizantur
11. 49.). his dignum donis fieri posse, nisi eliam a Fifio ct
XIII. Quod autem Spiritus sancltts Dorainus et | _ Spiritu sancto inunera seu dona percipiat. Testis est
Deus est, et tanquara Dominus noster credentibus et bealus Apostolus Paulus ad Corinthios scribens,
ipse muiiera largitur et donat, rursus idem beatus cum dicit, Neque fornkarii, neqtte idolorum cullores,
Paulus docet, cum dicit, Divisionesvero gratiarum neque adttlteri, et caslera (1. Cor. 6. 9.), et adjecit,
sunt, idem autem Spiritus, el divisionesministratio- Et hmc qttidemfuisli$, $cd abluti eslis, c sed sanclifi-
num sunt, idem aulem Dominus, et divisionesopera- cati estisin nomine DominiJesu Christi, el in Spiritu
tionum sttnt, a idezztvero Deus(\. Cor. 12. 4.): aper- Dei noslri (lbid. II.). 588 "is igilur omnibus testi-
te docet quod Spirilus sanclus Dominus et Deus est. moniis quaepnedicta sunt, una eademque Patris et
Manifeslius aulem etiam in sequentibus ostendit. Filii et Spiritus sancti subslanlia satis abundeque
Enumeratis enim donis etnperibus atque minisleriis, monstratur.
adjecit statim, dicens : Ilac aulem omnia operaiur XVI. Creando Deus, non natura creal, sicut Gen-
unus atque idem spiritus, dividens singulis prout vult tilium fabula delirantium putat, sed magis voluntatc.
(1. Cor. 12. 11.). Rursus idem beatus Paulus docere Libera enim divitiitas est, ac non necessitati naturoc
nos apertius 587 volens unam esse substantiani serviens, igniura sicut sestimant ritu, qui non volun-
Patris etFilii et Spiritus sancti, et ait, UnusDomi- lale, sed urenlc et conflagiante natura, vicina cor-
nus , una fides, unum buplisma, unus Deus paler pora concremare noscuntur. Deus autein non ita fa-
omnium (Ephes.it. 5.). Patrem autem nominat eo- cere consuevit. Super enim omnem intelleclum
rum qui in nomine Patris et Filii ei Spiritus sancti sensibilemque naluram ineflabilis et incomprehen-
per baptisma nati sunt. Non ignorans autem beatus sibilis suhstantia est. Quippe cum nulli d divinilus
Apostolus, esse baplisma aquao,et baptisma spirilus, .J-.
J
visihilis habeatur, sicut beatus Paulus teslatur, di-
dixit unutn baptisma. Sed bene dixit, sciens unum cens, Uegi autem saculorum incorruptibili, invisibili,
esse baplisma, in eo quod in nomine unius Domini soli Deo honor et gloria, et iterum dicit : Qui solus
omnes baplizentur et credant. Solet etiam idem bea- habel immorlalitatem, lumen habitat inaccessibile,
tus Apostolus Patrem et Filium et .pirilum sanctum, quem vidit nullus hominum, neque videre potest (1.
sicut unum Dominum et uiiuni Deutn, sic etiam Tim. 1.17. seq.). Eadem autem etiam beatus Joan-
sum inlerpretatos, docel etiam Theodoretus in Epi- cadere perspicuum est, ita si recte illi alias atlribui
stolam 1. ad Corinthios. EtSsvat p.ivroixp-h, wf o-o- quis neget, reclamantem habet Theologicam scho-
tpiavxat Suvajxtv,ou T>ivOIOTVTK TOOu.ovoysvoO<;irpoari- lama universara.
y./)eu<TEV TOOaravpox)
o Setof 'AtrimoXo;,«),).«T6 7T£/5t Ms., Jrfetn vero Deus, qui operatur omniain om-
xi)pi)yfia'xxi Sttkiy^si TOOJ xur.u; nibtts. ln hac igitur enumeratione donorum sancti
'Apeio-jxat K-jvopitou
EVTEOSEK mipup.ho\iz SsizvOvato-o<pt«v TOV0E6Vl.oyoy Spiritus addens ubique beaius Paulus idem aulem
ovopta^optEvov.Sciendum est autem , sapientiam et po- Dominus, et idem Deu$, aperte.
tentiam appellasse divinum Apostotum, non unigenili b Ms., Suos se batizare.
divinitatem, sed prwdkationem de cruce, et refetlere « Ms., Sed sanctificati estis, sed justificati ettis,
Arrianos, et Eunomianos, gtti mule ex hoc lococonan- etc.
tur ostenderesapientiam Deum verbum nominari. Cc- ^ Ms., Divinitas visibilis habeatur.
terum ut sapientiam boc loco in Filii personam non
PATHOL. XXI 36
 1131 MJFINI PAL^ESTINI 1152
nes docet, cum dicil, Deui» netzio!>ta"i( unquam, uni- A otnne gcnu flectalur, cwlestium, et terrestrium, et in-
genilus Filius qui estin sinu Pnlris ipse narravit (Joan. fernorum ( 1'hilip. 2. 10. ). Infernornm enim cum
1. |8.). Ergo quoniam supra oinuem sensum Deus dixisset, solutas animas corporibus nominavit. Por-
est, voluntatccreat, non natura. Nam si nattira Deus ro aulem docet varias earum esse dignitates species-
crearet et non voluntate, inlinili muniii creati reiic- que diversas, cum dicit, Qui estimago Dei invisibilis,
rireiilur, innunierabiles vero qui per dies singulos primogenilus tolius crealttrw, quod itt ipso creata sunt
crearentur. Nos autem, Gentilium lelirante fabula oinnia, tam cwlestia, quain terreslria, visibilia, ei /'//-
remola, divinoe Scripiura: parcamus, quae docet visibilia, stt>ethroni, ske domiitaliones,sive principa-
aperte quod Dcus ea quaecreat, voluulate vel impe- tus, sive poiestates(Cot. 1. 15.). Cum igitur coelestia
rio creat, sicut et famulus Dei Moyses itocuit, cnm terrenis anleponeret, niox adjeeit etiam homiiies
diceret, Etdixit Dctts, Fint lux : et adjecii, Et facia qui in Christo crcati sunt, diceus : Et ipse est caput
est lux : cl itermn, Et dixit Dcus, Fial firmumenlum, corporis Ecclesiw,qui est principium, primogenilusex
et praeceplum complebaltir ex impcrio : ct iterum, tnortuis, ttt fial in omnibusipse primatum tenens (Col.
Et dixil Deus, Fianl tuminariu (Gen. 1.) : el quae 2. 28.). Similiter auiein etiam Dominus noster Jesus
anle uon crant, mox cflicicbaotiir. Pariter eliain Christus docet diversitatem subslantiae spirituum
David Proplicta dicit, Ipscdixit, el (aclusunt; ipse eoruin, qni a Deo recesserunl, ex quibtis solct divina
mandavit, cl creala sunt (Psal. H8. ">.); el iterum, Scripturadacmnnes appcllare, ei principatus et pole-
Omnia quwcuttque voluit Dominus fecit in cwlo el in siales, cum dicit, IIoc tjcnus non ejicitur nisi in ora-
terra, in muri et in omnibus abyssis (Psal. 151. (>.). lione et in jejunio (Malth, 17. 20; Marc. 9.28.). Ineo
XVII. Si igitur quauia vnlt Deus facit el creat, _. autem quod Dominus dicit, hoc genus, ostendit in
b impie Origenes ac ncfarie ' fassus e-t, qui sic dixit, ' ipsis varia esse genera siibstantiarum, speciesque
Non omnia quw voluit Deus fecit, sed ca tantuin qua diversas. Haecauteni omnia dixi, ut d divitias virtu-
potuil continereac comprchcndere.Qui cum boc dixit, tis ostenderem. Nam si omnipotcns divinitas est,
ademit Doniinocuncloium poteniiani, qnasi ex parte necesse est eliam pra-dives hahealur.
dimidia ei faciendi potestas daretur. Naui si conti- XIX. Sed de invisibilibus quidem suhstanliis suf-
nendi, ac sibi qu:c faceret subjugandi, non babet, ficienter dictuni. Nunc vero 6 de Sole simul et Euna,
ut ille oeslimat, facullalem, nec creandi quideni sci- cailerisque luminibus oportet exponam. Ilaeceniin
licet potestatciu habebii. Nam qui creandi facultatein nonnulli, mentis ctrore decepti, auimalia rationabi-
habet, et subjugaudi sibi creata , similiter bahcbit. lia esse dixetunt. Qtiorum dei.ueniiam eliam nefarius
Nos igilur hcato pareamus Jnb, qui »ic dicit ad Origcnes seculus est, qui cum vellct ex divina Scri-
Deum, Novi qttod oinnitt poles, impossibileatttem libi ptnra exemplum sumere, qtiie ibi de luminaribus
nihil est (Job. 42. 2.), ct pie rcligioscquc credamus, 580 oplime dicta f fucruni, haecipse pcrperam, ut
una cutn his videlicct vitis, qui a Deo docti sunt, eo sib) libituni est, ausus est vertere. Scicndum est igi-
qiiod Deus oinnia puiest, ct crcando voluniatc creot, lur, quod divina Scriplura nusquam eoiuin veluti
non natura, et quod qiiamlo vult creat, ct quae vult aniinali.um fcceiil meniioncm, sed liiminaria facla
et quanta vult et qualia vult, et uihil cst impossibilc fuisse dixit, etobhoc solum creata, ut super terram
voluntati ejus. Voluntatcm vero Dci sine principio lucereut, ct essenl hominibus signa lemporum, mcn-
esse dicimus, sine priucipio 589 cnim novit Domi- siiim, ct annorum. Sin auicm nobis dixerint qui cr-
nus quae crcaturus esl, el quando lacturus, el quanta roribus favent hujusmodi , cur non animalia sint
et qualia creare moliatur. (_ luminaria, et rationabilia, cum de ipsis scriptum sit
c
XVIII. Et prinias quideni dicimus fuisse crcatas hoc niodo, Aslra aulem non sunt munda iu conspeclu
rationabllcs substaniias, quae ca:lestes habentur, et ejus (Job. 25. 5.),boc est Dei, audiant a nobis quod
eas plurimas ac diversas siibsianiia pariter ac vir- qui hoc dixerat, non digims erat auctoritate. Quippe
tute, sicut beatus David cas catteris anleponens di- c.um Domiinisad ipsuni dixerit, quod »t7/i/veri locu-
cit, Laudate Dominum de cwlis, laudale ettm in ex- tus es de famulo mco Job. Tamen etiamsi a bealo
celsis. Lattdate eum omnes Angeli ejus, iaudule cum dictiini hoc fuisset Job, ue ita qtiidera liima probaiio
omnesvirtules cjus ( Psal. 148. :.). Nam cum c:clo- videbatur. Neque enim cx eo quod non niunda sunt
rum ct Angelorum faceret meniioncm, ct poteslates in conspeciu Dei, ideo dicuntur animalia, alioquin
et excclsa nuncuparel, diversas eoruin stibstantias etiam nienstrua mulierum ab ipsis animalia nuncu-
edocebat, variasque pariier dignitaies nc merita. pentttr, et leprosa domus, quoniam ne ista quidem
Rursus etiam docet non eandem ouiniuiii csse nalu- nmnda sunt apud Deum secundum legem Moysi.
ram, cinn dicit, Qui facil Angelossuos spiritus, el mi- Multa eniin corurn qua: sine aninia sunt, ratione
nislros suos tgnettt urenlem (Psat. 1(>5.4<).lgncm et quadam saape legimus immunda. Adjicit eliatn Ori-
spirituin cuin Prophela ttixissci, variis ac diversis genes illud quod a Proplieta David dictum est, Sot
usus csl clementis, ul nos apertius ednccrcl, et cx cognovit occasum suuin (Psal. 105. 18.), necnon
sensihili videlicct excmplo. Eos ciiam diversas ha- oiiam illud quod Deus dixit ad Prophelam Esaiatn,
bere substantias etiam beatus Patilus, c;elesles ler- » Ego omnibus$tellis mandavi (Esa. 45. 12.). Hoc
renis antepouens polestates, dicit, Ul in uomineJesu autem facit conlirmare volens nefandam haeresim

a Ms., Creet non nalura.
h Impie Origenes ac nefarie.] Scite pariter et gra- ])
viter hanc Origeuis blasphemiani cxaggerat Theo-
philus Alexandrinus in Epistola II. Paschali. iVoztei
$ufficit, inquit, ts(a blusphemia, sed trans fiumina
Mlhiopiw currum slulliliw suw dirigens, iterunt furi-
bundus exultat, lot dicens voluntatesua Deum condi-
disse ralionabiles crealuras, quol polerat gubernare.
1 El post alia , At ille verbosilalisseminariumconlexil
)' etreplicat, el ait, Tanta fecil Detts , quanta poleral
coinprehendere,et sibi habere subjecta,suaqueproviden-
tia gubernare. Et post exactam singuloruin confula-
tionem concludit, non tanta fecissc Deum , quanta
poterat, sed quanta rerum necessitas et ordo expe-
tebat.
c El primas quidem creatas.] Theodoretus qua:stio-
ne 5. in Genesin verisimile ail esse Angelos una
cum caeloet terra conditos fuisse. Si quis vero ante
ctcluin ac lerram conditos dixerit, TMTOSsiae^suK
oOl\)p.afosrot.iXoyM,zioztoffeudil, inquil, verbum pie-
lulis.
d Ms., DivitiasDei virtulis.
e De sole simul el luna.]\n hocerrore mentis fuisse
Origenem, lesiis etiam Hierouyintis ad Avilum, Epi-
sto!a"i0 (uutieCXXlV). So/em</uo</ue,inquit,e(Luziam,
ei aslracelera,esse aitimunlia. lirimoquomodonos homi-
nesob quwdampeccala his sumu$circumdati corporibus,
quw crassa sunl et pigra: sic et cmli luminaria talia
vel lalia accepissecorpora , ut vel plus vetminus tu-
ceanl, el dwmonesob majora delictaaereo corpore esse
vesiitos.
1 MS., Fuerant.
- Ex Groeco: 'Eyw /rao-tTOIJ«o-Tpotj«iiSTetXaptnV.
1 Malim rescrihi <fa(uses(.
H5-5 LIBER DE FIDE. 1154
suam. Dicit enim quod luminaria dudum fuerint in-. . diverso cuncti, qui divina prsecepla contemnunt,
telleclus et sensus, et quia negligenter versali sunl, oeterna viluperatione damnantur.
sua postmodum virtute privali, ad ign<-aista damnati XXII. Unde ille, quem divina Scriptura Diabolum
sunt.corpora , ut supcr terram luceant. nominare consuevii, et ejus pariter (]ui dicuntur An-
XX. Similiier autein gcntilium errorem approbare geli, d cum primis hominibus inviderent, Adam dico
desiderans sic dicit, quud ideo u posuit luminaria in et Evoe, a beata vita , quani primum possederant,
firmamento >'in signa, ut eorum hujusmodi moius semetipsos alienarunt. Et homini quidem per decep-
nobis ' fata nostra significent. Discant igilur qui ti.onem, quain ipsi penitus excogitarunt, persuase-
nefariam Origenis haeresimsequuntur, non sicacci- runt peccantes, ut a mandato Dei protinus deviaret,
pere divinam Scripturam, neque everlere hujus in- semetipsos aulem aeterno pariter supplicio suhjuga-
telleclum, ut pro a|legoria scilicet utanuir historia runt, sicutet Dominus noster Jesus Cbristus docet,
secundum voluntatem suam. Nam cuni dicentem ter- cum ad illosdicit, qui propinquo suo misericordiaiu
rae audiamus Jeremiam Prophetam, Terra, lerrn, denegarunt: lte in ignemwternum, qui prmparalusest
terra, audi verbum Domini, scribehunc hotninemab- Diaboloet Angelisejus.Esurivienim, etnondedistismihi
dkalum (Jer. 22. 29.), non idco debcmus dicere, manducare, et cetera ( Matth. 25. 41.). Quod autcm
qtiod quasi animali rationabilique lerrae Prophela diabolus, vel ejus qni dicuntur Angeli, de creaturis
praecipiat. Solet etiatn David Prophcla hujusmodi caelestibussunt, 592 rationabilihusque virtuiihiis,
corporibtis imperare, cum dicit, Laudate Dominum lestis est beatus Petrus, cum sic dicii, Si enim lleus
de terra, draconeset omnesabyssi. lgnis, grando, nix, Angeltsqui peccaverunt non pepercil(2. Petr. 2. &. ).
glacies, spiritus procetlarnm,qua: (aciunl verbum ejus, j3 Siinilitcr autem et beatus Paulus docet, dicens :
nionJesel omnescoltes, litjna (ruclifera et omnescedri Nescitisquoniam Angelosjudicabimus (1. Cor. 6. 5.)?
(Psul. 1-18.7.). Non projiterea docet nos, ut haec Ne quis igitur arbilretur captus errore, quod isti ante
orania rationabilia 591 esse cBedamus.Sed Orige- peccaverunt quam hominibus inviderent, et post il-
nes nunc ejusque socii dimittantur. lud peccatum ad decipiendos homines devenere, sic-
XXI. Nos enim ctiam hoc a Scr.ipturaaivma didici- ut nefarius Origenes docebat: sed ut superius dixi,
mus, quod Deus caelestibiiscunctis ralionabilibus po- ex eo quod diabolus in serpeniem transliguratus
leslatibus c dedit habere liberam voluntalem , sicut Evam decepii. Quod autem ex illo diabolus, veritate
etiani hominibus in terra pnesiitit Nam nemo om- peniius derclicta traiistulit se prolinus ad niendacium,
nium qui ralionem habet autsensum, invitus poierit ex quo Evam, ul dixi, percmit niorle peccati, testis
Deo vcl sine volunlate servire , sed omnes ei sponte est Doininus noster cum dicit Jud;cis non credenti-
propria scilicet obsecundant. Alioquin si id non cs- bus sibi, Vos ex palre diabolo eslis, desitleria palris
sel, neque laudatio eos, neque vituperatio sequere- vestri diabotivullis facere. Ille homkida erat ab initio,
tur, aut criinen, sicut et in caeteris anin:alibus con- et izi veritalenonstelit,quiaveritas nonest ineo,quan-
tigit inrationalibus. Omnes igilur contrariorum do lequitur mendacium, de propriis loquitur, quoniam
capaces liabentur, lam boni dico quam pravi, boni mendax est et pater ejus (Joan. 8. 44.). Ergo cum
quidem, ctim id quod Deusvult faciunt.- pravi auiem, dixisset Dominus, quod ille homicidaerat ah initio,
quod mandata Domini minime ciistodiunt. Et quod et quod in veritate non stetit, aperte docuit, quod
Angeli caelestesque virlules , cutn Dei miniine proe- ex eo diabolus a verilate decidit, ex quo primitus
cepta contemnuni, laudc poiiuntiir ingeiili, teslise-t { per iallaciam mendacii Evam errore deceptain mone
heatiis David ita dicens, Benedkite Deum omnesAu- L<praevaricationis occidit. Rursus eliam ideo dicttim
geli ejus, polenles virlule [acienles verbiim ejus. Ad est, qttod quando loquitur mendacium, de suo loqui-
pudiendamvocemsermonumejtts. BenediciteDominum tur, quoniam primus ipse ficta fallacia etiam men-
omnesvirtutes ejtts, mtiitsirt ejtis facknles volunlates daciura procreavit. Unde etiam ceteri, qui una cum
ejus (Psal. 102.21. ). Ex hacigitur laudatione, id ipso homini inviderunt, ipsius diaholi angeli nomi-
es.t ex ohservatione Domini prieceptorum , beata sci- nati sunt, quasi ipse primus hujusce militiic caussa
licei vila et perpetua fruuntur. Sed sicut oranes , qui esset, cl capul. Sed de istis quoque sufflcienier
Dei faciunt voluntatera, perenni beatitudine potiun- dictuni.
tur, et laudes a Deo consequuntur aeternas, sic et e XXIII. Mundum Dominus cum crearet, caelum, in-
* MS., Posuit Deus luminarin. '0 ©socIsysi, « sav p.riOS^JJTE
h In signa.] Praeclare idem Theodoretus, quaestio- fto. , fza%atpa iip-v.t;xaTs3sTat " > uinn TOtc
TCpotrsjst^ Xoyotc
Isysi , « xa.v
ne 15. vanitaieni hanc stellarum nec gentilium om- p-Q<li\oip.fj,ri Ss ntuv §sSof_s'vov , TTKVTOJC >
0"I_J6pts9a.
nitim fuisse ostendit, sed siiiltorum tantuni et amcn- jOeus dicit, si volueritis, e( si noluerilis, tlominosfa-
liuni. To3s « s<co-»ustai ouxava TOOC «VOJITOVCvoOfxsv" ciens nos virtutit ac vitii, atque in votuntatis nostrm
Trj? yup -vsvsG/io/.oyiac T/ivf/.aTaio).o-vtavoOSsH-.Sayo- poleslale consliiuens. Ille vero quid ait? quotl fatum
pac, oOSi_&)xj»«Twc,o03i lAaTiuv,oOSso>.-rotxoi wfioo-e- vilari ncqueat, et si velimus , et si couemur. Deus di«
as^tcvTb . Et 8i o: TOtcaOOotcEvTeOpaf-ptivoL TO0<3S TOO xit, si volueritis, bona terrw comedetis.Falum iticit,
[IVQOM TOao-sCsci'5sA>J;>.VTO, zi; av TOIC Ostotcwto-TsOoav 10 el si velimus, si dqtum nobisnon fueril, hoc vetlenihil
).oyim; TMVOO3uo-o-s6fiv f/ovov, aV/.axxi lixv uvoa- prodest. Deits dicit, siverba mea ullendere noluerilis,
TOJV x-mo-yjmoloyorj; Quo:l diciltir in signa , ztonin- tjlaiiius consumet vos. Fatum dicil, et si nolimus , si
lelligimussecitnilumopinionemquoruudani slultoru.u. dalum nobis [uerit, omninosalvi suinus.
Si quidem vanuinillatn de cujusqne nalivilule discep- d Cum primis hominibusiiii't'<iei-ezi(.]Di_boli
lapsum
lalioneiu nec Pylhatjoras, nec Socratcs, nec Plata, nec alii quoiju»ad invidiam olim rctulerunl. Sed cuin vcr-
Sloici receperunt. Qttod si qui in fttbulis educali sttnl, bis Cypriani, qui in eadein fuit sententia, lotus liic lo-
httjusfabulw impietalemcxsecrantur, quis divinis ser- cus mirilice consentit. Sic enini ille in lihro dc Zclo
monibuscredeus hwcnon modoiinpia , sed vuldeetiatn ci livore : Ilinc Diabolus, ait, izKerinitia slatim mundi
faitm recipiat ? i'( periil primttsel perdidit. Itle dudum Angelicamaje-
c Dedit habcre liberam volunialem.] Falo exploso, siate subnixus, ille Deo acceptus cl carus, postquam
liberi arbitrii dogma conlirmat, sunt enim opposila. hominemad imaginemDei factum conspexit, in zelum
Cndeetilla apud Chrysostomum Orat. 2. dc Faio, malevololivore prorupil, non prius alterum dejiciens
Deiiminter et daemonein,seu fatuin anlitheta. Et7rsv6 instinclu zeli, quam ipse zeloante dejeclus, cdplivus
<Qsoc,sav6s),»TS, xat lasjpt.ii
OSXJJTS.I zuptouj«ptac7romv antequam capiens, perdilus antequam perdens, dum
apSTrjcxat xaxtac, xat E.T<TJ/-vvwftjjzri nusT.pa TtOstc. siimulanle livore, gratiam dalm immorlalitalis eripil,
'Exstvoc5s'Tt^ricrtv; OTtTo s>'ptapasvov oOS-jvaTov sxyu- ipsequoqiteitl quod prius fueral amisit. Sic eiiim haud
yscj, xavOs^wfjtsv, xavo-Troi*3a^<»fisv. O 0s6c \syzi, «sav dubie legendiim, neglecta Painelii, qui ipse legentis,
OiX/jrs,T«ayaOaT»ic y%;^aysorOs' >aOr/j5s 1-iyzi,«xavOs- emcndatione, quaeCypriani senteniiam eve>rtii.
hjiuisv,(_t)n Ssi)^ttvSs3o(_svov,io03iv ofsy.o;TOVZOOSXSIV.I' Vitiusescriptumerat facta, quodnos eiuendaviiuu>
 1155 RUFINI PAL/ESTINI 113G
quam, et terram, et omnia quae in eis sunl, solum J_ sed etiam cselum el lerram, et quac in islis sunt prae-
hominem secundnm imaginem suam et similitudi- ceplo Dei creata, opera manuum Domini nominare.
nem fecit, sicut Moyscs docet, iin dicens , Et dixit Testis est David prophela ad Deuin dicens, Et videbo
Deus, Faciamus hominem secundumimaginem ac si- cwlos opera digitorum tuorum, lunam et slellas qum
militudinemnostram. El cum Moyscs hoc ex persona tu futidasli (Psal. 8. i.). Et ilerum, In principiotu,
Dei dixisset,ipse proiinus adjecitdicens, Et fecitDeus Dominc, terram fundttsli, el opera manuum tuarum
hominem, ad imagincmDei (ecil eum ( Gen. 1. 26.). sunt cmli (P$al. 101. 26.). Similiter autem et Isaias
Ctrumque Moysesunum scilicetintelligens, tani ima- propheia ex Dei persona sic dicit, 594 Audi ttte,
ginem dico1, quam simililudinem, imagine nominata Jacob et hrael, quem ego voco. Ego $um ipse egopri-
similitudinem penitus reticuit. Alioquin si non ila mus, el ego novisshnus, manus mea fundavit lerram,
esset, nunquam poslea dixisset Jacobus Apostolus el dexlera mea firmavil cwluin ( Esu. 48. 12.). El ite-
in Epislola sua, cum doceret non dcbere uti lingua ad rum, Sic dicit Dominus, calttm mihi sedes, et lerra
ministerium 593 niali hoc modo, In ipsa benedici- scabcllum pedum meorttm. Quam domum wdificabitis
tttus Domino el Patri, et in ipsa muledicnnut homini- mihi, el qui locus requietionis mew'1omnia enim isla
btts qui tecnndum similitudinem Dei fttcti sunl (Jac. mauus mea fecit (Esa. 6<i. I.).
5. 9.). Ilominem igitur Deus omnihus dorainari quae XXV. Est igitur homo, sicut divina Scriptura nos
ipsecreavit, tani in lerra quam iu niari, praeposuii: docuit, corpus quidem habens ex terra, aniinam vero
a eo quod imago ipsius cst homo, sicut et beatus sibi creatam ex nihilo , ct eam sicuti sensibilem et
Paulus docet ita diccns, iV«m uir quidem non debel raiionalem , sic etiam immorialcm, ut utrumque nos
operire capul, cum sit imaqo el gloria Dei (1. Cor. 11. '0 docct 'I estameiiium , tam novum dico quam vetus.
7.). Propter quod homo in cunclis inialionalihusan- Nam elDominus noster Jesus thrislus ait, Nolite li-
tefertur animalibusqnibus dominalur, per boc ipsum mere eos qui occidunt corpus, animamaulem non pos-
etiam omniuindominusetfectus est. Naminralionabi- sunt occidere: sed potius eum limcle, qui poteslalem
lia quidem animalia, sicut Moysesdocuit, ex lerra et habel anhnam et corpus perdere in gehenna(Mallh. 10.
aqua creata cx eis lam animam quam corpus habcnt: 28.). Igneum supplicium inieritum nuncupavit. Nain
honio aulein corpus quidem vidctur cum ceteris ha- quomodo lieri polesi, uti quod penitus perit, ct nus-
here coiiinuiiie; animam vero multo pra:slantiorem, quani prorsus constare potest, aelernam perpeti valeat
sicul Moyses itcrum dicit hoc niodo, Et plasmavit ultioiiem, cum Dominus iterum dicat : Et ibunl isli
Deus liomincmde limo terrm, et vtsufflnvil izt faciem in panam wlernam, jttsli autem in vilam wternam
ejns spiriittmvilw , el faclus esl homo in anhnam vi- (Matth.Zo.i> «. )?
venlem(Gen. 2. 7. ). XXVI. Nec dicendum est, animam partera Dei
XXIV. Ilomo igiiur ideo potior omnibns esl, quo- esse, sicut imprudentuin et indoctorum senno habet.
niatu sensibilem et rationalem animam haberc , di- Nam si iioc ita esset, nunquam Deus partcra suam
gnoseitur, et eam liberi arbitrii. Ergo quasi pruden- perenni supplicio subjugarei, sed ne peccare quidem
les Moyseni audiainus dicenteni , quemadmodum omnino ipsa poluisset quasi pars Dei, quippe cum
Deus homiiieni creaverit. Sic cnim nobis Moyses Deus sit iinmutabilis seniper sicuti nalura, sie etiara
celeriqiie prophctacde Deo narrant, sicnti possumus voluntatc. Et iterum, si anima nostra pars Dei esset,
intelligci e. Ncque euiin homo est Dcus, cx aiiinia fac- niillo penitus corporali vitio domarclur.c Nam divini-
lus ct corpure, ut nianibus hominem formet et lin- las est semper invicla, et miili unquam subdilur vi-
gat, vel ex aere spirituni trahens, t;t in faciein cjus (1 lioXXVII. corporali.
insufflet, el sic cum vivilicet. Omnia enim per unicum Sicut ergo qui ita credunt, impie credere
Verhum et Spiriium sanciuin voluntale facit et lecit. coinprobantur : sic eiiam illi, quidanimas dicunt
Solent vero etiam prophelae Lnon solum hominem, aule corpora factas fuisse, mujtum a pietate distare
* Eo quod imago ipsius esl homo.] Exposilionis hu- et in
corpora cum aliquid peccassent, tum
jus auctor in primis Diodorus Tarscnsis, cujus verba dimitii. Quod dcinceps ulruniquecotilra eum scribens, redar-
Slllll, Uwc ouvGsoOetxwv 6 avQpwTyoc; xaTa TOKp- guit inter ceteros Aniipaier liostrensis cap.7.'0 7rotrj-
TO
/txov,xaTa s;ou>7iaaTtx6v. Quomodo, inquit, imago <7KC TOV uit' ap^ijc aposv xui Qrilvsnoiriosv«0-
Dei esl homo? Sccundum imperium el poleslalem. Alii TO-JC,O0 av0pw7rov
alia collegerunl, in quibus homo Deum aeniulatur. Qui hominem 7rpoiTOvxaT' auTOVvoac, e| bqua.oxtOiV
Kvflpw7rou<;.
(ecit, ab initio mascutuniet feminam(ecil
Trinilaiem quoque ipsam alii alitcr in homiiiis anima eos, nec menles $ecttndumipsum, et ex peccalis
primo
cxpressam voluerunt. Alio enim modo Tlieodoretus homines. El paulo post: O0xE; aptapTtwv xat a7ro7tTw-
quacst. 20. in Genesin. Kal ^svva p.h 6 voOcTOV)dyov, CTSMC wc >jTOOTWV
8e TW oO 7r),>30uv0sv, Si3K<Txst
ypafh, K),VSXTXI;
tr-jptTrposiffi J\6"/6> 7rvs0aa, yevvwusvov xaOaTrsp TO'JOsoOeO„o-via<;, wc 6 7rpof»vT>icsoifiXwasvsi yuo s/.
6 X670;, o-uf-TTapOfiapToOv Ss ast ™ ~>\oyoi, xat o-jf_-
liocest, El ztie/tsquidemproducil 7rapa§a<Tswf,xui sx TWCTOOXKAOO KTTOIJ/O^SWCTOTWV
7rpot6vTwy£vv<_fxsvw, 7t-),»00vSTKt ys'voc,oOxe0),o-yta,«).),aXKTKOK
sermonem, procedit aulem cum sermonespiriius, non avOpwzrwv
generatus quidem quemadmodumsermo, $edperpetuo I^ *
con$equentsermonem,el cum eodum editur procedens. Non videtur Sirmondus id quod res erat, ani-
Alio Ambrosius in libello, de dignitatc humunwna- niadverlissc, dainnari lieic scilicel commentum Ori-
turw, cap. 2 : NonskulexPatre, inquit, generalur Fi- gcnis, quisimilitudiiiem ab imagine disiinguebat, et
lius, et ex Palre Filioque procedit Spirilus sanctus, ita condituni quidem homineni ad imaginem Dei fale-
ex inlelteclu generalur volunlas, el ex his ilem ambo- batur, ipsius vcro similitudinem comparare eum sibi
bus procedil memoria. Alio denique alii coinplures. virlulum merilo contendebal, ut quemadmodum pec-
b Nec dicendum anhnam partem esse Dei.] Neque cando Diabolo, ita recte agendo Christo similes ef-
enim, ul Hicronymus libro2. adversus Jovinianiini liciamur. Vide ejus Homiliam I. in Genesira, et
scribil, cjusdem substantiae esl, quodManicbacisoleut l.b. IV. Coinmentar. in Epistotam ad Komanos.
> docere, anima humana ac Deus. Manichaeiergo cr- Luculenlius autein lib. III. Periarchon. Hoc , ait,
ror hic fuit, et post eum Priscilliani. OrigcnU ctiam quott dixil ad imaginem Dei (ecil eum, et de simililu-
fuisse, auctor ideiu Hieronymus, qui in epislola 01. dine situit, non aliud indicat, nisi quodhnaginis digni-
ad Pammachium, Joannem Hierosolymitanum taxai, ttttem in prima condilioneperccperil, simiitludinisvero
quod Manichaeumhoc nomine iiisimulans de Origene perfeclioin consummulioneservalaesl; sciticel, utipsa
dissimularet, Producis, inquit ,nobis Munichwum, et sibi eam propriw industrim sittdiis ex Dei imitaiione
abscondis Origenem. conscisceret,cum possibililutemsibi perfeclionk divini-
c Ms., Subdita vitio corporali. lus datamper imaginis dignitatem, in fine demum per
ll AtiitiKisante corpora [actas. ] Duo hic pcrperain operum explelionem perfectam sibi
ipsc similitudinem
iloecbal Origencs, cl nnimas scorsim otim coudilas, consummaret.
 1137 LIBER DE FIDE. 1138
lnveniuntur. Unde impius Origenes, Gentilium captus (- Adara praeterisset. Nam sicut os ex ossibus meis, et
errore, et ab eo nolens penilus abscedere, novarum caro de carne mea, dicebat, sic etiaui 596 aniina
etiam studens atictor esse sectarum, conjecturis 595 ex anima mea dicere poltiisset. Sed tiniinn hoc dixit
illorum alio modo translatis edocuit, de quibus in quod sibi videlicet sciehalablalum. Porro autemcon-
praesentidisputandum esse non arbiiror, ne nos niul- sentiens Moysi etiam Zacharias propheta sic dicit,
lum verborum miltamus in sylvam. Quia igitur ad Extendens cwlumet fundans terram, et fingens spiri-
conlirmandam haeresim suam nefariam praediclus tum hominis in ipso (Zach. 12. 1.). Nam si non ex
Origenes ex divina Scriptura sumere conatur exem- supposita materia crearetur hominiscaro, sictitetiam
pta, redarguamus eum', Scripturam penitus igno- Adam et Evae, et sic posiea in ipso anima non ex sup-
rasse divinam , et eam sine sensu docuisse. Nam posita materia, tanquam Adam pariter el Evae, nun-
cum ipse diceret ' in principio creaturae initio quam propheta Zacharias ita dixissct, Et creans spi-
caeluracum terra creatum non esse corpus firmum, ritum hominis in ipso (Ibid.). Apertius autem Salo-
sicut hoc quod videtur, sed omne hoc sensi- mon in Ecclesiaste docet, animas a Deo praestari
bilem rationalemque esse substantiam, et eam omnibus quae ab ipso creantur ex supposita materia
unius ejusdemque naturae, in his rationabilibus sen- corporibus, soluiionera humanaocompositionis enar-
sibilibusque substantiis etiam animas hominum com- rans, cum dicit, Et converteturpulvis in terram suam,
prehendens, et posthaec animalium, quse sexta die et reverletitr spiritus ad Deum qui dedit eutn (Eccl. 12.
creata sunt, faciens mentionem, in ea hominem quo- 7.). Cum hoc Salomon dixisset, aperte docuit quod
quecreatum reperiens, suum jam non potuit affir- Deus pulveri, quem ad creandum hotninem de lerra
mare figmentum.nequepropriamroborare fallaciam: ij (ulerat, spiritum praestilit non habenti. Ideo autem
sed quasi illorum quae ante docuerat peniius fuisset lantum spiritum ad Deumreverti dicitur, licet utrius-
oblitus, invitus fatetur animas creatas esse, et eas que sit creator Dominus, tam carnis quam spiritus,
iterum incorporeas. Respondeant igitur nobis qui quoniam non ex supposita materia et spiritum creat,
nefandam Origenis haeresimveneranlur etcolunt, et sicut et corpus : et iterum, quod una cum Deo homo
ejus expositiones dedivina Scriptura ad caelum us- videlur operari ad nativitatem corporis procreandi,
que summis praeconiis lollere moliuntur, quomodo spirilum aulem solus procreat Deus, quippe ciim ho-
aniraaesine corporibus possint inlelligi, cum Moyses minum quideni sit subministrare materias, Deiautem
nos doceat dicens, Et [ecit Deus hominem, ad imagi- creare hominem. Quod autem Deus estqui formatea
nem Dei fecit eum, masculum et feminam fecit eos quae in iiterum seniina jaciunlur, sicut eliam cetera
(\Gen. 1. 27.). Nam hoc omnibus clare patet, quod diversa vivilicat, qtiaeab agricolis serunturin terram,
aniniaesexus utriusque capaces esse non possunt, nisi testis est beatus Job cum dicit ad Deum, Manus lua
sola copora, quaegraviora noscuntur. Quomodo ite- fecerttnt me, et plasmaveruntme (Job. 10. 8.'). Eadem
rum et illud dictum audire* poterunt sotaesine cor- etiam. David propheta dicil. Kursus eliara Deus Hie-
poribusanimae, Crescileeimuttiplkamini (Geit.l.28.). remi;u Prophetae sic dicit, Priusquam (e formarem,
Siquidem, etiam secundum ipsura Origenein, incor- in utero cognovite(Jer. 1.5.). Similiter autem Isaias
poralium natura neque multiplicari potest, neque Propheta de populo, qui Jacob iiomine vocahatur ,
crescere. Vel quomodo sine corporibus animae inter cetera eiiam sic dicit : Dominus qui redemit le,
creatae in caelishabiiare poterant, cum Deus benedi- el qui formavit te ex ulero (Esa. iA. 24.). Apertius
cens illis, quos fecerat inasculum et feminam, sic autem etiam beatus Paulus ad Hebraeos scrihens do-
dixerit, Crescite et multiptkamini, el implete terrami J cet, quod nnn iicuti corpora ex successione descen-
(Ibid.). Sed Origenes iterum ejusque socii dimil- dunt, sic etiam spiritus, hoc esi, nostrae animae, cum
taniur. dicit : Patres quidemcarnis noslrw habuimus erudito-
XXVIII. Quia igilur nonnulli sunt, qui dementia res, et reverebamur, ztoztmullo magis obtemperabhnus
capti dicunt, quod b ex una anima primi hominis palri spiriluum, el vivemvs (liebr. 12. 6.)? Quoniam
Adam anima Evac mulieris assumpta sit, nonnulli Deus cum benediceret primis hominibus, hoc cst
etiam quod ex solo Adam cum seminis jaciu in omnes Adam et Evae,dixit, Cresciteet mulliplictimini,el im-
qui ex eo iiiti fuerunt animae transmissaesint, et alii plete terram (Gen.Q. 28.) : hac de caussa parentes
quod ex Eva sola magis animae fuere translatae, et patres carnis Apostolus nominavit, el quoniam non
sic c in parentibus ad eorum liberos dedtictae sint, ex supposita materia creaiasa Deo animas habeinus,
respondendum est his hoc modo : Cur ergo Adam , ideo Deum patrem d spiritum appellavit. Cuncta igi-
qui primus de terra creatus est, secundum carnem de tur sicut primitus creata snnt, sic etiam perdies sin-
custa quae ex ipso fuerat sublata, in spirilu Dei pro- gulos procreanlur, alia quidem ex supposita maiei ia ,
phetando dicebat, IIoc nuncos ex ossibusmeis, el caro sicut animaliura irraiionaliuni auiiuae, aliaautein nou
de carne mea : hwcvocabilur mulier, quia cx viro suo ex supposila, sicut hominum aninise.Sed et de aniuia
sumpta esl (Gen. 2. 23.), nusquam fecit animae men- nobis sufflcienler diclum.
lionem? Narasi aniina quoque essetex aninia secun- XXIX. lllos igitur primos homines, Adam dico et
dura illorntn vanas opiniones, nunquam profecto hoc Evam, licet e immortales secundum animain creatos

puXlovav Stxatw<;).sx6str). iVo/t ex peccalis, neque ex\ D el benedical vobis, sicut vobisloculus est. Neque enim
transgressione mulliplkalur, sicut horum scripla do- benedktiosecundumOrigenem,est corporumproductio,
cent, sed ev Dei benedktione, sicut Propheta testaius sedn muledklio errantibus animabus.
e$t. Nam si ex transgre$$ione, rectique tte$erlione Ms., Poterant solasine corporibus anitna.
multiplicalur hominumgenus, non benedklio, sedma- h Ex una anima primi hominis.] Tertio loco eos
ledktio potius merito diceretur. Quod ipsum Theo- pariter refetlit, qui animas ex traduce propagari au-
phili quoque Alcxandrini fiiilargumenlum, Catena in tumabant, hoc est, inlerprete sancto Hieronymo,
Genesin, Codice regio810-°OTt o- St' ap-apxia;, d>; Epist. XXVIII, Ut quomodo eorpus ex corpore, sic
'Qpiyhsi e3o?e, xa-iatSe§J\»ptsvat cruve- anima nascaturex anima, et simili ciint bruti$ animan-
ai ij/y/ai /Twptacrt
sxpvaup.sQaTWMwtrswc
7r).ax>30-av, pripaTt\iyovzo; TOtf tibus conditione $ubsi$tat. Qua de re cuui ancipites
utotc 'lo-panl, Kvptoc6 6eocTWV 7raTspwv 0/iwvnpoo-Qsm aliquando fuerint in Ecclesia sentenlae, in eain iiiiue
wc SVTS
Of/tv<T>iptspov %i).t07rXao-iwc,xat svloyriaaiOptac omnes consentiunt, quam noster hoc ioco adslruit,
vp.iv' oOyap e0).oytaxaTa'Hpiyivnvs<rziv animas a Deo singulas creari, et formatis corporibus
xaOoTti)a/\>3o-ev
V T5VtrwpiaTMV xoiycris, a).),a-/KTapa7>:).avwpts'vaic-tyv- infundi.
c Ms.Sk a parenlibu$ad eorumliberos deductasint.
Xat;. Quod non ob peccalum, ul Origeni visumest, d Ms.Spirilum appellavit.
dejecta animw corporibus implkiia sint, ex Moysis e Immortales mortales.] HincTheopliilus Alexandri-
verbis didicimus, filiis Israel dkenlis, DominusDeus
patrumvestrorumaddatad huncnumerum mittiamulta, ' PtUolihrum, qt>»dc o ir <:ipiisinscribitiu-,iudieari.
1139 , RUFINI PAL/ESTINI 1140
essedixerim, mortales vero secundum corpus, 597 -(Vgnutn autem Dei mortalium non est^edimniorlalium,
"
nunqnam tamen moriem gustassent, siquidem man- sicut eiiam Dominus noster Jesus Chrislus docuit
datuin Dei servare voluissenl, sicut beatus Enoch 598 dicens, Qui aulem digni hnbebtintiir swculo illo
incruit. Ilic namipie licetmortalis csset, tanien nans- et resurrectione exmortuis, nequenubunt, neqttedueunt
lattis est, ut moriem penitus non videret. Quod au- uxores, neque enim ultra mori poterunt, wqualesenim
tcm raortales secundtim corpus creati sunt Adam et Angelis sunt (Luc. 20. 35.). Adain igitur ct Eva , si
Eva, ul dixi, leslis esl Moyses cum dicit, Et planla- quidein raaudalum Dei servassenl, nunquam profeclo
vit Deus paradisum in Eden atl orientem, et posuit ibi gustassent morteni. Mandato autem ininime servato,
hominemquemplasmavil, el produxil adhttc de terra non ex inimortalibus mortales facti sunl, sed ciim
omne lignutn pulchrumad visum, et bonum ad eden- mortale-; cssent, promissa sibi a Deo immortalitnie
dum, e( lignum vilw in medio paradisi, et lignum ad seineiipsos alienarunt. Cnde Adam audivit a Deo,
cognoscendumbonumet mtilunt(Gen. 2. iS.). Nunquaui Terraes, etin terrttm ibis (Gen. 5. 15.), id esl, corrup-
vero Dcus ligniim vita: in paradiso plantnsset, si qui- tibilis es, elin corruptelam ibis, cum jain indignus
dem Adam immorlalis secundumcarnmn crealus luis- csset de ligno vit;c inaiiducare, ei pcrpctuo viverc.
set. P.ursus autem si Adam et Eva immoriales essent Ul auiem rurs.us dicain quod Adamei Eva.si in ser-
seciindum carnem creali, nunquam audissent a f)eo, vando mandato Dei perseverassent, non liahuissent
Crescite et mnltiplicamini,el implete terram (Gen. 1. (liicrciioucm maiiducandi <leligno viiae, usque ad il-
18.). Nam qui manducare, et bibere, el coire, cres- lud videlicct lempus, quo Deus ipsis rcvelaturuscral:
cere, et lerram implerc jnssi sunt, lii penitus immor- qua cx causs.i etiam a celcris lignisfuerat separatum,
lales esse non poterant, sieut etiam Domiuu-i iiosler " coin in medio csset paradisi positum, ubi eliam li-
Jcsns Chrislusdocens Sadducaeosdicebat, Filii stvtuli gnuni iliud, quod scientiam hnbebat boni el mali,
hujits nubunl el traduntur tai nuptins. llli vcru qni di- fuerat constitulum , ut intcr.iictum lignuin laiigere
gni hnbebunlur swculoillo el resurrectioneex mortuis, iueluenlus, ctiain a licito cavcrent manducare. Nam
nequenubent, neque ducenl u.rores. Neque enim ittira hoc etiam Deus aperte docuit, diccns : Ecce Adam
mori polerunt : wquules enim Angelis suiit ( Lttc. facttts esl qttitsiunus ex nobis ud cognoscendumboiium
20. .~4. ). et mulum. El nunc ne forle lendut munum, el lollat de
XXX. Probatum est suflicienter, ut rcor, hominein ligito vilw, el comedal, el virut in mternum (Ge.i. 5.
secunduiii carnem creatiun esse niorlalein, aperte 22.). Iii quo dixilDeus, Ecce factus est cognoseensbo-
Doniino doceule, mortales esse eos qui coiiu lali nnm el mttlum : ct, nunc ne forte lendat manum, os-
nuptiisque la:taniur. Unde Enoch qui placuit Dco, tcudit qnod aiitequam experirctur mali scieiiliam,
posiquaiii diversis ex uxorihus liberos procrt-avii, iion poterat ex seraetipso intelligcns acccpluni de
translatus est, ut morlem penitus non vidcrci, sicut ligno vitic suiuerc. El n>>nlnirum, ciim eliaui Adain
eliam beatns Paulus Ilebraeis scriliens dicit, Fide dixcrit, cuni de uxoic prnphelaret lioc modo, lltcc
Enoch Irunstnliis est, ne tiderel mortem (lleb. 11. 5.) ; vtic.tbiturmulier, quia ex viro suo sumta esl, el propler
iiam antc transliitioncm Deo placuisse, perhibetur. hoc derelinque!homo paliem el malrcm, el adhmrebit
Sic igilur possumus dicere ctiam de Adatn et Eva, uxori, el erunl titnboin curne ttna (Genes. 2. 25.).
quod si praccptum Dei mandatumque s rvassent, XXXI. Non soltini hoc, scd etiam cum audissent
etiani post liheroruin procreaiioucm , gustato ligno Deuni sibi diccnlcm Ailaiu et Eva, Crescileel multi-
viloe, iinmortales jugiler permansissent, non cgentes plicamini, et implete terram; anlc inobedientiam ([uid
in posterum victus, et incremcnti vcl nupiiarum. Sin C esset liherorum creandoruni cupiditas, penitus igno-
vero quidaui impcritia capti in eadein per=everant, rabant. Dicit enim Moyses, Erunt ttuiem ambontidi,
dicentes quod Adam ci Eva, semel accepta liceniia l:nn Adani, quam uxor cjus, cl non erubescebanl
coinedendi abonini iigno (|iiod erat in paradiso, prae- (Gen. 2. 25.). Non Moyses boc dixit, quasiilliin-
ter uniiin lainuni quod a Deo fucrat inleidiclum, cuni coiitinentix ctecilate dccepli, pudorem spernerent
inter omnia etiain de ligno vit;c comedissenl, immor- iimliiatis : sed osteudit eos tanquam nifantes nec-
talilatem conseqiierenttir, discant quod (|>:iinmorta- diiincupidiiaiemcoeundi liabeie. Cnde post prsevari-
lis factus est, cibo pcnilus non eget. Adani igiiur ct cationcm nuditaie perspecla, non totius dicocorporis,
Eva siquidein imniortales naturaliler esscnt, inui- seil illius pariis, quaiu etiam Cham Noe donnicnte
qiiam d: iigno guslassenl, quod a Dco prohibituni viderat, tuiic demtiin creandoruin liberorum ctipidi-
fucrai, quippe cuin iininoriales desiderium escic nnn laiein adepti, cl intelligentes nudilatem suam, ficorum
habeani, siculeiiam beaius Paulus lestatur hocmodo, loliis vercnda b
lexcruut.
Non est regiium Dei cibuset potus (liom. 14. 17.). He- XXXII. Deus igittir consutens hominibus, cum
nus iu Coilice quem diximits 810. Mso-ocoZv6 KvSpw- /'orc/, tilerum siquidem el sui juris hominem Deus
" OOTSOVOTOC aOu- creavtt.
—o;TWV 30o iysvSTO oXo-yjph;, O-JTS il Si mandatum Dei servure voluissct.] At Pelagius
VUTO; x«06).o-J,Sz/.Ti/.b;3s s'xaTepo-j.Meditts, inquil,
inter duos hoino facttts fuerat; ncc mortalis omui ex Adam dicchal, sive peccasset, siye non peccasset,
pitrle, ncc loltts immorlalis, sed capax tttriiisqne. Co- moriiurum luisse. Non potuit igitur, quod praefati
piose autein ct eleganter eadem edisseruerat 'fheo- .D suinus, Ciijii hujiis auctor haberi, quod suspicati
pliilus alter, libro 11.ad Aulolycum, bi- verbis : sunt in ccnsiira sua Corbeienses.
0-JTSyOo-etOvnT'.;iyiv-.TO,oOxsUOU-JUTO; li -yapu')u- '• Deus consulenshominibus.] De Bono mortis extal
VKTOV a-JTfjvu~' upyn; :~i~ovh'/n.,OsbvUOTOV ir.i~oinv.si' iiber Sancli Ambrosii, quiet in aliis passini plurimus
iruhv ti Qv/iTOv «OTOV i~i~orhy.zi.,sob/.iLav 6 0s6c UITLO; csl in hoc arguinenio. licinedium hanc videri, non
SVJUI. TOOOavaTO-jaOro-j. (I-JT£OOVUOUVUTOV aOrov pccnani, oslendit lib. 2. de Abel et Cain cap. 10.
STTOtrjOSV, OJTS0'jyJTOV , Ukt.UOi/.TL/.bv i.VU Niiiii si hinocentcs, inquit, mortHiiturqui grttdum a
up.'jirJT'[JO>V,
piln i-i. TUTYKuOwjy.rriu;, /ai Tnpoo-u;TOV TOO peccnlisretocwe noluerunt, vel inviti tttmen finetn non
i-JTOt.o')
0£oO, u.iahbvyfjtii-riTuir.up aOToO TViV uQuvurriav,sios nnlurtf, seit culiimadipiscunlur, ne plura delinqunnl,
«v TOWKSI i~i. T« TO-J0w)U~O'j, KOTOC SWJTOXI W.TLO; n TOO qnibtis vila fuutus est delktorum. Si uulr.mbonw spei
OavKTOu * slsvOspovy^>pXKtU')T'\o\)~LOV ir.oin~iv b compolcssunl, migrare magis qttam defkere credendi
6s6cTOV «vOowTrov. Aec na.nra mortuiis [ucliis est, nec tutil. Et de fbiiiDinortis cap. 7 : Crazjtuscslad pecca-
imiitorttilis. Immurtalem quippe si [echset, Deitm tiiui vhere, quum in peccalo mori, ijitia impiits quain-
illitm fecissei: si murialem rurtus illutn fecissel, mor- din vivit, peccatumauget.' morialur, peccalum deserit.
tis ejus ttuctor et causstt viderelttr. Nec imuiorlulem Pleriqne crimittum suorum absolulione twtnnlitr.
igilnr illtan [eeil, ttec morialem, sed amboriimcapacem: Eineutiuluri sunl, recle : si perseveniiuri in eis, s:'u/(e,
ul a.l iminorialilalem vcrge-ct, utque mandalum qitia lonrje illis pltts damnatio profuissel, neincremen-
serrando, mercedem ab eo ucciperet immorlrtlilalem. lit facerenl peccalorum.
Quod si ad moriemconverietelur,sibimelmortis auclor
1141 LIBER DE FIDE. 1U2
sciret eos ad malitiam pronos, et 599 voluptatum Ai pibus, quibus muttum [uil durum (Job. 3. 12.). Porro
ac desidcriorum carnis amatores, et vellet ad hones- Esaias Proplieta, cum jussus a Domino regem Ba-
tam potius revocare virlutem, Rsinit usque ad lempus bylonis morluum lamentareiur, communem hanc et
aliquod dominationi mortis addici. Quippe cum nihil lemporalem morlem somnum nominavit, dicens,
aliud nosset lam facile homines coercere posse quam Omnisterra clamal cum lalitia, et ligna Libani supra
mortem, morlis enim melu plerumque multi a mali- te gratulata sunt, et cedri Libani dicent, Ex quo tu
lia penitusabstinerenoscunlur. Unde mundanae leges dormisti, non ascendit qui succidat nos. Infernus ab
non aliter possunt pleraque hominum viiia reseeare, imis amariludine caplu$ est occurrenslibi(Esa. 14.7.).
nisi interminalione mortis et poen^'. Omnes cnim Pariter etiam Daniel Propbeta dicit, Et multi dor-
linjusce vitaecommunis amore detenti, cavent pecca- mienliuminterra e pulveresurgent, isti in vilammler-
lorum praestare caussas, ne carere ea delinquentes fiazne( ts(t ad opprobrium et ad confusionem alernam
propria voluntate credantur. Nnn igitur hominibus (Dan. 12. 2.). Idem autem eliam heatus Paulus do-
mortem datam pro malornra vice dicimus, sicut ra- cet cum dicit, Nolumus auiem ignorare vos, fratres,
tiocinantur indocti, sed ad b delendam mortis pravi- de dormientibus, ul rton conlristemini sicut et celeri
latem. Nam si victuri perpettio homincs essenl, qui spem non habent. Si enim credimtts quod Jesus
nunquam profecto eoruin malitia finiretur. Hursns morluus esl, etresurrexit, itaet Dcns eos qui dormie-
eiiam cur pro malorum vicissitudine mortem daiam runt perJesum adducet cum eo (I. Thess. 4.). Multis
esse credam, cum si quis centum homines fere vel igitur testibns etlocti, quod morsista commimismala
amplius occiderit, lot et taniis homicidiis exaequare non sit, jam longe valere dicamus qui inorlem ma-
nullam valeat ultionem? ?i, lain appellant.
XXXIII. Non igilur maiignis tanlum honiinibus, ad XXXV. Dicimus autem quod in bonum Deus prse-
delcndam corum pravitatem , boni mors esse dicitnr, stitit
sed eiiam justis utilis. Sicut enim malns peccare de- primo homini Adam sudores pariter ac labores,
sinit bac luce privalus, sic etiam justus dormicns as- quos de lerra paieretur, quippe cum non aliter invi-
sibiles inimicos, contra quos habemus continuam
siduis c impugnalionibiis, afflictionibus, ct miseriis luctaiionem, veneranda iide superare possiraus, nisi
animi liberatur. Soluto enim proprio corpore jtisti liboribus latigali. His enim docemur per
anima ultra nullis poslea premetur angustiis . 11011 corporis
iniscriis aniini subjacehit, non necessiiatcs videbit, divinam et Scripturam nosmetipsos hosiium fallacia
aut salvain custodire virtutcm, autamis-
non persecutiones sustinebit, 11011ultra insurgentia liherare,
sibi carnis vitia palielur, non tiltra urgebit in dies sam perinde h renovare. Sic enim beatus David vir-
tulem perdiderat recuperare feslinans, docet
singulos agnien suggestionum malarum, non ad luc- dicensquani , Sacrificium Deo spiritus eonlribulatus, cor
tam niidabilur. Niiiil secum iraliens saecularitim sol-
Hcitudiniini, non carnismiiceraturabsiinenlia caussa contrittimelliumiliattimDeusnonspernel(Psal.50.3d.).
Et Laboravi in gemitu meo , lavabo per singu-
ccrlaminum, non ultra ccr-al, non cuisu conicndit lusitertiin, noctes lectuin meitm,in lacrymis meisstralum mettm
aut caeslu, non jam luctalur cum principaiibus ac
potestatibus, spirilibusque nequitiae, sed stadium ei rigabo (Psat. 7. 7.). Et ileriim, Genua mea infirmaia
solulum cst, ceriamentleslitit, cl adepta victoria ad sunt prw jejunio, Doccns el caro meamutalaest propter oleum
etiam qucmadmodum virtu-
(Psat. 108.24,).
percipicndam coronam justitiae protinus properat,
beatam in cadis ct J seiernam metam coiiseipii, cuin . lcm servare debeamus, dicit, Ego autem cutn tni/ii
molesti induebam me cilicio, el humiliabam in
receperit immortalem carnem suam. e Idem autem et C' jejunio essent, anitnam meam(Psnl. 54. 15.). Similiter autem
bealus Paulus talia hella perspiciens, quoe ab invisi- Dominus noster Jesus Christus discipulos suos dnce-
bilibus ininiicis juslis hnminibus indicuntur, mciuens hatnon aliter
ne quorundam lorte prudenliam aut malitia commg- diuin revocariaut salvam, ut dixi, servari, aut per-
taret, aut dolus sanam falleret mentem, provocandu: corporisetdolores. 601 posseviriuieni, nisi perlabores
virtulis gratia, suadebat ttt omnes hanc vitam sper- Siconitnait, lngredimini perangus-
lam lata porla et spaciosa via qum dueit
nerent temporaleiu, utique sic dicens , Audentes igi- atl portam, quia
tur semper, et scientes, quoniumdtim sumus incorpore, inteiitttm, mttlii suul qui ingrediuntur per eam :
a Domino Cor. i. 1'nde quia angusta porta elarcta via quw ducil ad vilam,
peregrinamur (2 0.). peregri-
nari volens a corpore , et fineni imponeru properans et pauci sunt qui itweniunt eam (Matlh. 7. 15.). Ideo
cerlamini suo, et in praesentiarum esse cupiens apud et heatusille Paulus cuin rogaret Dominum, ut ab ipso
Deum, vociferalurdicens: Egoenimjamdelibor, etlem- conabalur, penitus discederel, qui stimulum carnis infigere
11011inipetravit, sed niagis audivit a Do-
pus resolutionismewinslal.Certamenbonumcerlavi, cur- inino, Sufficil libi gralia mea, virtus enimin infirmitate
suzziconsummavi,fitlemservavi, inretiquo reposita est
mihi juslitiw corona , quam reddel mihi Dominus in perficilur (1. Cor. 12. 9.). Unde bciusposleu dicebat,
illa die juslus judex, nonsolum autem mihi, sed el om- Libenler ergo gloriabor <ztinfirmiUilibttsineis, ut inha-
nibus 60© quidiligunl adventurnejus (_. Tim. 4. 6.). bilet in tzteuir(«s Chrisli. Propler quod ptaceo mihi in
Solet eiiain heaius Job malorum omniutn solutioncm infirmilalibusmeis, htconlumeliis, tzi necessilalibus,in
et angusliis pro Christo. Cum enim
nrorlem ssepius appellare, cum dicil, ' Mors vero re- perseculionibus,
infirmor, tunc potens sum. Ideo auiem docens, dicit,
quies : conclusit e.nimDeuscontra ipsum. p
XXXIV. Sin aulem nonnulli dicerc voluerint, Quo- . Propler quod zia/i deficimus. Sed licet is qui foris esi
homocorrumpatur : tamenis qui intus esl reno-
modo lieri polest ut niors bomini requies sit, cutn noster
heatus David dixerit, Mors peccatorum pessima valur de die in diem. Nam quod inprmsenli esl momen-
lnneum el leve tribulattonis noslrw, supra modum in
(Psal. 55. 22.)? discant non idco sic dicium esse, sublimitale wternum tjtoriwpondus operatur in nobis,
inors peccatorum pessima, quasi 6 peccatis etiam non
lerininiis imponatur ac fmis, sed quod post morlem videntur. conlemplanlibusnobis qum videnlur, sed qua notti
deliciorum suoruin caus-a gravissiinas ipsi subeunt aiitem nonQuw eiutn vitlenlur temporalia sunt : quw
ultiones. Similiter autciu bealus Joh sicut requiem, videntur aierna sUnt (1. Cor. .. 10.). Sic
sic etiam soninum mortein numitnre consuevii, cum igiutr diciinus piimos homiues, Adain et Evam, a
dicit: Qttare ubera suxi? nunc ««'</„. dormkns quies- pcccato suo luisse salvatos per labores corporis ct
cerem, elsomnisecuritute fruerer cumretjibus consilia- dolores, quos eis Doniinus praesliler;it, pro bencuVio
riis terrw, qui gloriabantur in gladiis, aut cum prhtci- scilicet animarum. Unde poslea nttsquani fa.il
H Ms., SiitT usque ad tempus atiquod dominationi 6 Ideo autem.
f Ms.,
mortis addici. Ms., Morsviro requies.
* Ms., Delendampenilus pravitatem. 8 Ms., Peccatis eorumlerminus.
c Ms., Impugnalionumaffliclalionibus. h Ms., Revocare.
- Ms , '/Elernam vilam consequi.
 RUt-LNl PAL/ESTINI llli
corum divina Scriptura, quasi peccaverint, metitio- A J damnaDiliir, aut patris Adam, sicut impriideniiuui
nem. aeslimat opinatio. Nam unusquisquehominum, quasi
XXXVI. Quod auteni Deus diraiserit eis pecca- liberi arbitrii sit, ex suoruin qualitate gestorum, aut
luni, sicut eliam Cain qui primuin peccaveral indnl- laudandus nimis, aut vituperandus habehilur. Simili
sit, cum dixisset ad eum, Pecca$li, quie$ce: nd te re- modo etiam in die judicii, aut juslilicandus erit, aut
versio ejus, hoc est peccali, el tu dominaberis ei suppliciosubjugandus,sicutelbealus Paulus docet ita
(Gen. 4. 7.), aperle Moysesostendit perhumanitatem dicens, Omneseniin nos manifeslari oportet anie Iri-
seu misericordiam , quam Deusipsis poslea libenter bunat Chrisli, utreferat unusquisqtiepropria corporis
indulsit. Quid eniin dicit Moyses? Et fecit Dominus prottt gessit, s.ivebonum sivemtilum (2. Cor. 4. 10.).
Deus Adam el ttxoris ejus lunkas pelliceas, et veslkil XXXVIII. e Quod autem liheri non pro parentibus
cos (Gen. 3. 12.). Nam si Dominus ipsis peccatura puniantur, neque parenies pro liberis,aperte rursus
non dimisisset, nunquam profecto pcr semetipsuin edocuit Deus, cuni ad Moysen prophelam diceret,
vestiret eos tunicis, " quibus illis ipse perfecerat. Ne iVoztmorknlitr palres pro filiis, neque filii pro paren-
quis igitur easdem pelliceas tunicas qnas habuernnt, tibus : unusquisquein peccato suo morielur (Deut. 24.
luimanum corpus existimet, •>sicut impius Origenes ltj.). Porro aiitem arguens Deus impriidentiam filio—
exposnit. Nam ante istas quas dixi pelliceas tunicas rum Israel, eo tempore quo apud Chaldseossecun-
ipse Adam carnem hahere se docuit dicens, Hoc dum scelera sua captivi erani, et causahantur non
nttnc vs ex ossibusmeis , et caro de carne mea (Gen.2. de se penilus, sed de parenlibus suis, quasi illi to-
25.). Pelliccas igitur tunicas datas a Deo fuisse dici- tius eorum 603 nefandi "sceleris fuissent caussa,
iniiS propter asperitatem vitne, vel quod tanquam se ig Deum de capiivitale sua crimiuabaulur injusle, cum
exerccntibus ad virtutem 602 eas dabat qtiaecon- dicerent, Via Domini non est recta , quoniam palres
grune.videbanlnr, ut discerent non aliter posse vin- nostri comederunt uvani acerbam, et iiliorum dentes
cere invisibilcs inimicos, nisi laboribus corporis. obstupuerunt, dicit ad cos per Ezechiel froplietam,
Et <|uod pnst prtcvaricaiionem, quum in paradiso ad- Vivoerjo, dicit Dominus, si ttllra fiterit jam tlicta pa-
miserat, perseveravit jam in poslerum usque ad rabota isla in Israel,quoniatn omnesanimte ntewsunt,
fincm viiie suae obtcniperans Dco, teslis est Salo- sicut anima patris, sic et unima filii mea: stinl: aninia
mon, cuin de sapienlia ejus, qu;c ipsum in limore qttte peccat, ipsa moriclur (Ezech. 18. 5.). Et ite-
Dei servavii, diceret boc modo, IIwc printum ftclum riun, Filius, inqiiit, non accipiet iniquilatem pa-
ptttrem orbis lerrarum, citzztsolttscreatus esset, cttslo- Iris, neqve yaler accipiet imquilaiem filii (Ezech. 18.
divit, et libcravila deticto, c dedit tttttemel forlitudi- 20.). Et ileriini, Unuinqueinque veslrum secundum
nem dominantliomnibusfSap. 10. l.).Similiter autem viam sutim judicitbo vos, domus Isrttel, tiicit Domi-
etiam de saltite Evaebeatus Paulus tloccns ita dieii, nus (Ibid., 30.). Cum dixisset Deus, Vivo $i ul-
Adant enim primus formatus es/, deinde Eva, el Adam tra [uiril tlkla parubolaisla in lsrael(Ezech.ego, 18. 5.),
non esl seduclus, mutier aulem seducla in pravurica- apeite docuit non eos in eadein iinprudciilia pernia-
tionc fuit. Sulvubilur aulem per filiorum generationem, nere-
si pcrmanserintin fule et a discrelioneet sanctificatione XXXIX. Posl haec igitur Dei lesiimonia, insaniunt
cum sobrictaie (I. Tim. 2. 15.). qui pcr niinm hominein Adam oinnem orbem terra-
XXXVII. Quod dixil, per filioritm yrncrationem, runi iiiiqiiitaiisllagitioriimque condemnant. Nam qui
cum lilioriun gcneralionc signilicavit. Solet etiim di- bascdicunt, atitinjustiiin Deura proiiuntiani,aulcerle
vina Scriptnra pncposiliones plerumque mutarc. C I Deo diabolum ai.-timant fortiorcm, co quod iialuiam,
Testis est 1'atriarcha Joseph de soinnio ad Etinti- quam Deus creavil honam, eam diabolus per pra_-
chum dicens, Non per Deum explanaiio eju$ (Gen. varicaiinnem Adain et Ev;c malam potiiciil cfliccre,
40. 8.), id est, non a Dco. Similiter auieni etiam si quidcm praevaricatioiiu primi h.iminis Adain, et
beatus Paulus cuin ad Hcbraos scriberei, dicit, Per ejus uxoris Eva:, omnes homines peccato ohnoxii
qttcm eliam fecil swcula (Ihbr. 1. 2.), pro eo quod sunt, seinclipsos profccto debent agnoscere esse cu-
cst, ciim quo eliani fecit soecula. Neque enim submi- pidos dclictorum, quippe cuin sinl ipsi volnptaiiun
iiistratorciu dicimus Patris esse Filium, propter boe amatores, el carnis, non dehent eoruin caussas aliis
dictuin quod esl, per qtte.m cliam fecit sacula, sed adncciere, quoruni ipsi videniur fuisse attctores. Aut
ina^is cnoperatorem. ISon ergo Eva propler liheros cerie dicant nobis qui sese esse prudcntcs existi-
salvabitur suos, neque cjus soboles nialris caussa inant, neqtie ca qua. dicuiit inie.ligcie possuut, ne-
u Qttibusillis ipse perfecerat.| Latini sermonis ralio tistna
impugnat, quae duo postniodum haeresis Pela-
postulabat, ut quas diceret. Itaque inanilesius cst gianoc capita fuerunl. Quare nou immcrito hie ad-
llellenisiiius , unicus forlasse in hoc gcnere , sed inonet censura Corbeiensis, Solliciie lege, vide quid
alioruin gcncruin alia snnl plurima , qnue Iranslattini lateat. Quod vero hinc conlici piiiam, Huiiuo adscribi
cx Graecislibrum ostendant. hunc lihrum non potuisse, ' frivoluui erit, si verum
h Sicut impius Oriyenes exposuit.] De hac Origenis est
quod (^selestiusiu Actis Carthaginensibus respon-
expositione scribit Epiphanius ad Joannem Jeroso- disse dicilur, se a Hulino didicissc qtiod pctcaii
lymitaniiin Epislola LX. (Nunc LI.) apud Ilierony- n tradux non sit, qucmadmodiiine.\ Acfis ipsis recital
niura. Prwtereo (rivolam ejus exposilionemsuper tu- Auguslimis , De pccatto oriijin.tli cup. 5. Ca-lcslitis
nicis peliice.is,quanto conatu, qaanlisque egerit argu- dixit, De traduce peccali me dubiumesse : iltt lamen,
mentis, ttl tunicas pelliceushumana esse corpora crede- ul cui donavit Deus tjrulium perilim cbnsentium, quia
retnus : qui inter mulla ait, Numquid coriarius aul diversaab iis uutlivi, qui utique in Ecclesia Calholica
scordiscariuserut Deus, ut conficeretpellesanhnulium, conslituti sunt Presbtjleri. Paulinus Diacoms dixit,
et consueret ex ei* tunicus pellkeas Adam cl Evm? Dk nobis nomina ipsorum. Caleslius dixit, Saitcltts
Manifestum esl crgo, inquit, quod de corporibus no- liufinus ilomw qui mansit cum sancto Pammachio.
slris loqualur. El si hac ita esl, quomodolegimusanle Ego audivi itlum diceniem, quod irttdux peccali non
pelliceaslunicas el ante inobedienliam, et de paradiso sit. Sed hoc omisso alia non dcsuut, ut praefati su-
ruinam, Adam logitentem, non secundum allegoriam, nius, cur opus hoc Hufino vel Pclagio niinime con-
ted vere, lloc nunc osde ossibus meis, et caro de carne veniat.
mea (Gen. 2. 23.)? Et paulo post, Aut quw corpora 1 Minime vero ; neque enim de Aquileiensi Rufi-
contegebat Adam el Evm foliis ficuspostquamcomcde- no, sed de cognomine alio Caelestiusloquitur, pula
runl de arbore vetilti? Syrum illuin, quem narrat Marius Mercator in Coin-
c Ms., Dedil\aulemei forliiudinem. monilorio, hanc inimicamrectw fidei qumstionem
d Ms., Dileclioneet sunclificalionecum sobrielate. liomam prhnum invexisse. Nec ignoramus quae de
c Quod liberinon pro parenlibus
Aper- ipso disputant eruditi. Sed Aquileiensis apud Pani-
te deiuccps orijjinale pcccatum et punianlur.]
parvulorum hap- macliium non fuerit.
1145 LIBER DE FIDE. 1)46
que de quibus disputant sentire noscuntur, cur Adam , \ nec pravaricatio (Rom. 4. 15.). Et iterum, Peccntttni
et Eva, cum primo ceciderint, secundo cadere mi- autem non imputatur, cum lex non est (Rom. 5. 15.).
nime apposuerunt, si eorum nalura ex praevarica- Et iterum, Sine lege enim peccatumntortuum est, eqo
lione facla peccatrix a malis se penitus abstinere aulem vivebum sine lege atiquando (liom. 7. 8.). Si-
iion poterat. Neque euim meminit usquam divina militer et Deus Moysi de juvcnibus legem condcns
Scriplura quasi ipsi secundo peccaverint, sicuti de dicit, Viuo ego, et vivttnomen meum, et implerit glo-
Cain, quod secundo peccavil, narrare non distulit. ria Dominiotnnem lerram, quia omiies viri qui videnl
Quippe Cum etiam de Abel, quod a pcccatis fuerit gioriam meam, et sitjna quw feci in Mggpio, el in de-
alienns, aperle docueril. Quid vero etiam de Enoch serto islo, et <llenlnverunt me decies, el non audkrunt
atque Elia dicent, qimd _um bene placuissent Deo, vocemmeam, quoniam non videbunt tcrram qitamju-
translati sunt, ut moriem penitus non viderent, non ravi'patribus eoruin, nisi filii corum qui sunt inecum
ab Adam praevaricaiioneprohibili permanere immor- hic hodie, qukttnque nesciunl bona nec mala, omnis
tales, cum per eosdem clare docuerit Unigeniiiis juvenis expers, his dabo terrum (Num. 14.). Pariter
Deus ante carnalem adventum suum spem ipsam re- etiam Dominus noster Jesus Cbrisius de parvulis
surrectionis? Quid etiam de Noe dicent, quem Deus docel, quod ab omni peccato sint alicni, cuin dicit,
justum esse lestatur? nec non etiam cum suis omni- Atnen dico vobis, nisi conversi fuerilis, et efficiamini
bus hic eamdem salutem nieruit, quam nos quoque skttl parvuli,non inlrabitisinregnum cwlorum(Matth.
per baptisma proineremur, sicut heatus Petrus in •18. 5.). Et iterum ad discipulos suos dicit. Siniie
sua Epistola docel, cum dicit, In quo et his qui in parvulos vcnire ad me, 605 et nolite vroltibere eos,
carcere eranl spiritibus veniens prmtlicavii, qui incre- R"
taliumenim esl regnum Dci. Amen dico vobis, qukun-
duli fueranl aliquando , expectabat Dei patientia tzt que non acceperit reqnum Dei sicut parvulus, non in-
diebus Noe, cum fabricaretur arca, in qtta pauci, id trabit in itlud. Similiter aulem etiam bealus Pauius
esl, octo anima salvm (actm sunl per aquam, quod dixil, Nolite pueri effici sensibus, sed malilia parvuli
el vos nunc simili forma salvos facil baptisma (1. esiote (1. Cor. 14. 11.). Et iterum de Esau et Jacob
Petr. 3. 5.). docet sic dicens, Cum necdumnati e$senl, nec aliquid
XL. Sin vero, ut ipsi asserunt, propter peccatum (ecissenl boni vel mali (llom. 9. 12.). Pucri igitur,
Adam moritintur infantes, dicant nohis cur statim sicut ipsa divina Seiiplura perdocuit, qttasi penilus
baptizati mortera gustare permittiuilur ? <g04 inuoxii, neque maliliam prorsus experti,boni etiam,
Quippe cum omnes quibaptizali sunt.et propter hoc vel niali discrelionem iguorantes, ignis ueterni poenae
filii Deifacti, peccaiuin habcie non "- possunt. Et si ininime uiancipantur, quippe cum ignis a-lernum sup-
quidem propter peccatum Adam baptizanlur infan- plicitun irapiis et peccaluribus praeparalum est. Sed
les, qui ex parentibus Christianis natisiini, baptizari et isti quidcm cum sua imperitia diinittaniur.
minime h debebunl, et quasi sancti perinde haheren- XLIl. Hitrsus autem docenttir, quod in novissimo
lur, quia de parenlibus sunt lidelibus procreati, sic- dierum iinigenitus Deus Verbum , voluntate Patris et
ut beatus Paulus docet hoc modo dicens, Alioquin Spiritus sancti, complacuit homo lieri. Et quod vo-
filii veslri immundi sunl, nttnc vero sancti suni (1. lunlate Patris factus est.aperte docuit beatus Paultts
Cor. 7. 24.). Siiniliter autem etiam beatits Joanne. ila dicens, Al ttbi venil pleniludo lemporis, misit Detts
dicit de procreandis liliis, quia simui atquc nascun- Filiutn suum factuni ex tnuliere, fuctum sttb tcge, ut
tur inlumihalionein sanciificaiionis ab Unigenito cos qtti sub lege erunl rcdimerel, et adoplionemfiliorum
Verbo percipiunt, cum dicit, Erttl lux vcra, qure inlu- t_ reciperemus(Gal. 4. 4.). Et quod etiam Filius volens
minat omnem hominem venienlem in mundum (Joun. factus cst homo, similiier beatus Paulus edocuit di-
\. 9.). Baptisma igitur infantes non propter peecala cens, Qui cum in forma Dei essel, non rapinum ttrbi-
percipiunt, sed ut spiritalem procreaiionein haben- trutus est esse se wqualem Deo, scd semelipsum exina-
les, quasi per haptisma in Christo creenlur, et ipsius nivil furmum servi accipiens (Philip. 2. 6.). Et quod
regni caeleslis parlicipes liant, sicut beatus Paulus voluntate pariler Spiritus sancli factus est hoino,
docet hoc modo, Si qua in Christo nova crealura lestis cst Angelus, qui virgini Mariaecvangelizavit,
(2. Cor. 5. 17.). Et iterum, Si/t aulemfi.it et hwredes, sic dicens, Spiritus suncius veniel superie, et virlut
haredes quidein Dei, coharedes amein Cltristi (liom. altissinti obutnbrabilte. Ideo quod nascelur stiitclum,
8.17.). Unde Cornelius, qui lestirnonio Dei justitia vocabiturFilius Dei (Luc. 1. 55.), Et ilerum in soinnis
nitebatur, quippe baptisnia spiritus sicut et Apostoli idem Angelusait ad Joscph, iVaiztquod nttsccltir ex
perceperat, et sancti Spiritus particeps erat, quo iu ea de Spiriiu sancto esl(Malth.1.20.). Similiter auieni
se inhabitante peccatum penilus liabere non poterat, beatus Malllueus dicit, Inventa est in utero habens de
necessario tamen etiam illo baptismate, quod per Spiritu sancto (Matth. 1. 18.).
aquam iraditur, dignus habitus est, ut secundum XLIH. Factus igitur liomo unigcnitus Deus Ver-
beatum Paulunt complantaluspropter inortem siinili- bum, ex Maria quideni semper virgine corpus acci-
tudinis Christi, etiam ipsius resurrectionis cohaercs piens, ° aniniara rationabilem sibi creando, ejus
existeret. subsianti;c f cujus nostra est, ex ipsa seinper Vir-
XLI. Quia igilur quidam Scripturarum inscienlia gine nascitur bomo, sicuti lsaias proplietandodixit,
divinarum , in nefariam et iiijustam de Chrislo vo- _. Ecce.Virgo in ulero accipiet et pariet filium (Esa. 7.
cem audent erumpere, assercntes eiini pueros mi- 14.). Seniper aulem Virgiueni dixit sanctain Mariam,
nime baplizatos c aetcrni ignis pcena;deptilare, qui quoniaui sicut virgo concepit, sic etiam virgo per-
assoletin Scripturis gehenna nominari : discant ex nianens pepcrii. Nam quomodo signum quod dalum
divinis Scripturis, quod ignis acterni pcena innocen- est a Dco Achaz verum crit ? Si igitur non permanc-
tibus, ac penilus peccaium ignorantibus, prseparata ret virgo post parlum, et quod virgo conCepii, mi-
non sit, sed eisqui legem Dei prxvaricatinoscunlur, nime credendum est. Quid enim dicit Evangclisia de
sicut heaius Paulus docet hoc modo, Scimus quoniam Joseph? Et non coguovit eam donec peperit filium
quacunque lex loquitur, his qui in lege sunl loquitur suum (Matth. 1. 25.), id esl, non noverat certius
(Rom. 3. 19.). El ilerum, Per legem enitn cogititio quod ipsa erat Virgo, quae Christum parilura prae-
peccati (Ibid. 20.). Et ileruin, Ubi enim non est lex, dicta est, nisi post partus editionem docuinenla vir-
- Ms., Possint. tione, sed omnium mitissima et levissima fuiuros.
b Ms., Debeant. Verum in Auguslinum, qui posterior, nostra sentcn-
c jEtcrni ignis pwnwdeputare.] Quosnam praecipue lia, fuit, hoeccadere non possunt.
- Ms., Tenlaveruntin hoc deeie$.
desiguei, incerlum est : hoc exploratuin, luesisse °
aliquando in hac salebra S. Augusliiiiiin : cui etsi Ms., Aitimam vero ralionalem.
durutn id videbalur, non dubilavit laineii, parvulos f Ms., Cujtts eliam noslra est.
juoque, qui sine baptisino exirenl, in bac dainna-
1147 RUFINI PALJESTLM 1148
ginitatis ejus manere agnovisset intacta. Necnon A SLdicit, tloc enim sentite in vobis, el in Christo
eliam ex consequentibus et adnunciis Christi signis, Jesu, qni cum in forma Dei esscl, quod ziozirapinam arbi-
Angelis, stella, Simcnne, 606 Anna vel Magis, trnlus est essese wqualemDeo, sed semelipsum 607
admoniiione quoque Angcli, qui ad ipsum loculus exiitttnkil formam servi accipiens (Phitip. 2. 5.). Et
cst hoc motlo, Swrae, accipepuerum et niatrem ejus qualcm istam formam? Non caelestium virtutnm di-
(Malih. 2. 13.). Non dixit uxorcni tuam, ut scire cit, sed terreni horninis, miaeomnibus rationabilibus
posset quod Christi caussa Virgini Mariacdalusfue- suhsiantiis halieliir bumilior, quasi quae ex anima
rat IIt minisler. Undc Dominus signum virginitatis ratinnabili et lerrestri corpore sit creata. Unde
conlirmare volcns, post resurrectionem a moriuis , adjicit diccns, /// similitudincin hominum factus, cl
clausis nd Apostolos ingressus est ostiis, oslendens Itabilu invenlus ul Itomo,humiliavii semelipsnmfarttts
se ossa et carnem hahenlem. obediens usque ad mortem (Philip. 5. 7.). Et ipsins
XLIV. Proplerea autein Chrislus prollcicbat tclate ilerum mortis qualis? qu;e apud liomincs omnihus
et sapientia, ut probaretur qttod vere factiis homo delerior esl. Namque adjicit dicens, mortem autcm
fnerit, sicut Lticas Evangelista docet cuin dicit, Puer crucis (Philip. 2. 9.).
attletn cresccbnlel confortabatitr, ple.nttssamenlia, el XLVII. Ne quis aulem , audiens beatum Paulum
grntia Dei erat sttpcr ipsum (Luc. 2. iO.). Et itcruin, diceniem quod humiliavit sc usque ad mortcm,
/''( Jcsus proficiebal sttpientia el alate (//itrf. 52.). Si passionem crucis Deoadne>tat, sicuti d nefarii laciunt
igilur Jesus Chrislus animatn non babiiisset, "sicnt Arriani. Sine passione enim unigeiiiius Dcu.scst, a.
ncfnrii xsiimant Arriani, jiut rursus animam qiiidcm penitus passioni subjacere nnn potest. Quaecumqiie
habiiissel, et non lamcn rationabilem, b sicut Apol- nr. igitur de Cbrisio bumilia verbn dicjiiuur, haer omnia
linaris delinivit insaiiicns,nunquam profeclo sapien- adnectenda sunt scrvi format.
lia prolicere poteral. Quippe cum caro sine aniina XLVIII. Postcaautem, ut ustenderei qiiaiitam ha-
sapicniia proiicere non possit. Sed neque Dei unige- bcrcl circasua opcra dilectioncin, cum Dominus cssct,
nitiis Filius indiget aiiginento sapienlice, cum ipse matuit accepta servi forma fieri tanquam uniis ex
sit lolius nostrae sapientise disTibutor. nobis. Et iterum, quod homo factus pro impiis et
XLV. Quod auiein sicut corpns, sie et animam peccatoribus obire morlcm dignatus cst, sieutbealus
Dorninus nostcr Jesus Christus halmit, apcrte nos Paulus docet ciini dicit, Ut quid enim Ijhristus, cutn
doccnt Evangelisla', diccnle Angcln ad Joseph, cum atlhuc infirmi essemus secuntlttm tempus, pro impiis
essel in ./Egypto, Surge et accipe pueruin et mairem mortttus esl? Vix eniin pro juslo quis moritur. r\am
ejus, et vnde in lcrrnm Israel, morlui enim sunt qui pr<>bono forsiinn quis el audeat mori. Contmendatau-
quwrebanl animam piteri (Mnllh. 2, 20.). Et ilerum, lem suam caritalem iieus in nobis, quoniam cttm ad-
quando Doniinus uoster Jcsus Christus aiebat, Ntinc huc peccatores essemus, Chrislus pro nobis morluus
animamea conlurbata est (Joan. \i. 27.i, et itcruiii, est (Itom. 5. 0.). Similiter aulem, quod ctiam his qui
Tristis est anima mea usqiie ad morlem (Maltlt. 211. creduni. in ipsuin, spiritalem adoplionem filioruin
58.), ct iteruin, Sicul novil me Patcr, el egonovi Pa- largitur et douat, et ellicit regni sui cceleslis lucre-
Irem, cl animam meam tlo pro ovibus (Joau. 10. 15.), des, sicut ipse Domiuus noster Jesus Cliristus e do-
Ct iteruin , Proplcreu me Paler diligit, qttia ego potto cens dicil, Amen, ameii dico tibi, si quis non dentto
animammeam, ut rnrsus cam recipiam. Netno toilit naltts ftteril',, non polesl videre regnuin Dei (Joan. 5.
cam a me. Sed ego pono eum sponte ; poteslalem ita- 5.). Unde f infanics, quia in peccalis sunt, merentur
beo ponereenm, el polesttttem habeo iterum accipereG G eliani baplismatis graiiam , ut in Chrislo nova gcne-
eam(lbid. 17.). Simililcr et beatus Pelrus, tesliino- rationc creati, etiain regni ejns cohacrcdcs efficiautur,
nium David propheta: ad Cliristum refercns, ita di- secnndiiin bealtim Pauliim, Si qua in Cltristo nova
cit ex persona ipsius Chrisii, Quoniam non dcreitn- creulura (2. Cor. 5. 17.).
ques animam meam itt inferno,neque dabis sanclum XLIX. Nam propterea eiiain virtutes ccelesics per
tuum viderc corruptitmem (Acl. 2. 28.). solam Iblem creanlur in Christo, qnia el istas quoque
XLVI. Pcr multa, igittir lestiinonia docet divina omnes in scmetipso renovavit, et propler hoc enim
Scriplura quod iinigcnitus Dei Filius faclus est qui in Christo crcdunt, nova crcatura dicuntur, quia
lioiuo. El priinum quidein, ul Iiiiniilitatcm doceret Unigciiiluin Deum Verbmn similiier cuni servi foima
cclesles virlutes, ac icrrcstrem hoininem nunqiiam quam babel, veuerauiur ctcolunt. Quod auleni crca-
deberc supcrbiac vilio laborare, sicnt diabolus ct tae sunt caelestes virtuies in Cliristo, tcstis est bea-
ejus Angeli, ut de c.ieterovidentcs c filiuni hominis tus Paulus dicens, Inslaurare omnia in Chrislo, qr.w
formam scrvi habenlein, liiinquain in sensuui supcr- in ccelis et in lerrtt suiil in ipso ( Eplt. i. 10. ).
biic venire cogitarcnt, sicutbeatus Paultis docet cuiii Hursus ciiam sicut caput Kcclesia: dicitur, sic etiara
" Siculnefarii wstimanl Arriani.] IIoc de illis lesla- Deus verbum adest.
Qua illius hacresi pluribus confu-
lllr Epiphaniiis Ilacicsi (10. 00 [iovioviut.y.uTuS's\u-0ai lata, Theuphilus Alexandrinus in ha:c verba conciu-
tyvyrii)OCOTOV. NoluM Chrisiumunimanisuscepisse.Nec dil, Episloia i. Paschali : Alque iia ipse dispulutionis
praclcr Epiphanium qui huc de Arrianis proderet, ordo ctmi<incat,nihila Doiiiinoimperfeclumesse sus-
aliiim noverat Angiislintis. Sic euim proliietur ipse _j" ceptum,sed ussumlumab eohuminemplene perfeclequc
in ILcresi 40. In co,\m\\n\,quod Cltrislumsine animti snlvalum.
solttm carnem sttscepissearbiiranlnr, miniis uoti sunl, c Ms., Filium Dei formam servi habenlem.
necadcersus eosflbaliquo iiueni de hac re fuisse cerlu- d Ms., Nefarii sapiunl Arriani.
tum. S.edhoc verum esse, el Epiphanins non lactiil. e Ms.,Z)ocez/'sNkodemumdicit.
Po-tca aiilem non dcfucrunt qui coiifirmarcnl , ut {Infuntes quia in peccatis sunt.] Sic habet uterque
Thcodoreius lib- 5. Ilarclicaruin Fabitlaruin c.:p. Manuscripius. Scd res exigit, ne auctor secura ipse
10. 'Apaoc oi xui E0-J<jfj.toc oSjaa p.iv UVTOV s'fu-uv pugnet, nl legalur non sunt. Supra euim docuit in-
sD.n'fivuL, TV)OsoTnTU Ss TVJC '^vyjh; hnrjynxivat T/,V lauies in peccalis non essc, nec proptcr pcccata
Xpsiuv. Arrius vero el Eunutnius corpus qttidem as- baptizari, sed ut regni ccelestis participcs liant.
sttmpsisseillum dicunl, sed divinitate,n animte usitm Quod ipsum cum dicerent Pclagiani, rccte adversus
excrcttisse. illos lib. 5. exlreiuo argumenlatur llieronymus.
h Skut Apollinaris definivit.] Tbeodoreltis idem Hoc ttnttm dicam, inquit, ut landem
finialur oraiio,
post superiora : 'O Si 'A-oltvafio; sp-^vy^ov p.ivs\nosv aul novumvosdebere sgmbolumtradere, ut posl Palretn
stvatToOo-toT/jpocTo aojfta,oOf/.ev T«Vloyty.hvi-yjt/.svui el Filium el Spiriium sanclum bapiizelis infantes in
'
•fyvyjiv ll£pt-Tocyap >jv,yvxrtvb vouc, TO0OsoOAo-vov regnitmcaiorum, aulsiunumet inpurvulis ei in matjnis
irapo-jToc.Apollinariusporro Servaloris corpus anima- Itabetis baptisma, eliam infantcs ht remissioticm
tum quidem esse aiebat, sed animam ratione praditam peccalorwnbaplizundosin simiiitudinempravaricalioms
non habuisse : mcns enim supervacanea, inquit, ubi Adam.
1149 LlBER DE FIDE. -150
coetestiumvirtutum orrinium caput esse nionstratur. ,<Valiqua corporis parte rtiortutis est, (amen slcut pri-
Quid enim dicit beatus Paulus? 608 Quia «'«»P*°!".- mitus iu utero malris surc crcaliis est, sie in ipso
habilal omivsplenitudo dimnilaliscorporuliter, et eslis corpore ac ligura resurget, sicui bealus Paulus ilerutii
in illo repleli, qui est caput o/ztztisprincipatus et po- docet hoc modo, Nam et qui sumusin tabernacuto,
testaiis(Co/oss.2.9.). Et iteriim, proplerea factus est ingemiscimusingravati eo quod nolumut exspoliari,
homo, ul damnato incarne peccato, rclinqucretnohis sed supervestiri, ut absorbeatur quod morlale estfltfi(a
exemplum qiiemadmoduniquisque debeat carnatihus (1. Cor. 5. 4.). Et ilerum, Oporlet enim corruplibile
superatis viliis non ultra diaboli fallaciis decipi. Et hoc induere incorrnptclam, el mOrtalehoc induere im-
iterum, ut per servi formam mediator sibi et Patri mortalilatem (2. Cor. 15.). In eo quod dicit Aposlo-
et Spiritui sanclo et sese dignis, sic in perpetuuni lus quod holumv-scxspoliari, sed superVestiri, oslen-
eos custodiat pacis vinculo, sicut beattis Paulus do- dit quod nunc unusqtiisque nostrUmhabet corpore
cet hoc niodo, Quia in ipso complacuitomnem ptetti- ct carne vel figura induins vit.imet gloriam et incor-
ttidinem nhnbilare, omnia in ipsnm pacificans per ruplelam, ut sicut ferri materia candens, gloria ignis
sanguinemcrucis ejus, sive qua in terris, sive quw in induta , naturam prnpriam minime commutat, sic
calissunt (Coloss. I. 19.). etiara sancii ccelesli gloria indnti, qtiod habent in
L. Sicut igitur tanlorum bonorum ipse catissa hac vita corpus etfiguramnon deponunt: siCutetiam
omnihus credentibus fuit, sic eliam non credentibus Dominus noster Jesus Christus iii monle gloriam in-
flt juslus relribulor. Ideo igitur per multa testimonia duens, quod erat homo minimc commutavit. Sed
nos docent divinaeScripturae, quod nolit Deus mor- hx>cde probanda lide divinae Scripturoe testimoniis
tem impii el peccatoris, nisi ut convertalUr et vival. R " sufficienter nobis dicta.
Quatndiu igitur sutnus iii hac vita, possumus pceni- Lll. Quoniam igitur qui Arrii vel Eunomii nefan-
tentiam agere, et futuram illam beatam vitaui scm- das hxreses sectaniuret dogmata, adblasphemandum
piteriiam niereri. Nequc enim jam post corporis so- Unigenitumlilium Dei per dies singulos suas acuunt
lutioneiil pcenilentiae reUnquitur locus, cum David linguas, edoclisemper diviirai Scripturae simplicila-
propbeta slcdoceat dicens ad Deuni, Quia non est in tem adulterare, et verbis quibusdam perversis , qttae
morte qui memorsil lui, in inferno aulem qttis con- ex coninuinibiis descenderc sensibtis consuerunl,
fitcbitur tibi (Psal. 6, 0.)? Et iterum, JVOHmortui contaminare similiier veritatem, ul ex parle syllogi-
laudabttnt te, neqtteomnesqui descenduntin infernttm stica sophisiualum nefandam baeresim suam conlir-
(Ps. 113. 17.). Quod autem Chrislus judicaturus sit inare videantur, sophisticas nobis de Deo interroga-
vivos ac mortuos, docet aperte hcaltis Paulus sic liones praetendunt, a suhstanlia Patris Unigcnituni
dicens, Umnesenim nos manifeslari oporlelataelribu- Filium alienare conautes, necessarium duco ex his-
nal Christi, ul recipiat qnisqtiepropria corporis prout dem coinmuiiibussensibus eorum haeresimnefaiidam
gessit, sivebonumsire maium [i. Cor. 5. 10.). Idco destruere : ul ex quibus probationem hahere se
enim dlcitur Cliristlis iii dextera Patris sni sedere putant, ex bisdem etiam ipsis redarguanlur. Et
quasi jUdex tairt vivorura quani nioruiorum , et quod priusquam incipiam enumerare eorum dc Filio ad-
Pater neininem judicat, sed omne jndicium Filio versus nos intorrogaliones, quas ingentes ct arduas
dedil, aperte Dominusnoster Jesus Cbrisius cdocuit. arbitrantur, ad ipsos volo dicere, quia quodcumquc
Ll. Rurstis eliam docemur qnod resurgant moriui fari volneritis de Nativitate Filii Dei ex Patre, tem-
In eddera carne, in qua eliam in utero niatris forma- poralibus usi Verbis, ejus Naiivitatem, ut ipsa se
ti su.it, in corpore pariter ac iigui-a, sicut bealus 1f_ liabet, probarc minime poteritis, qtioniam Unigeniti
Pautus ad Corinlliiosseribens dicit, Seddicit aliquis, Dei Verhi Nativitas, cum sit natllralis ac sinc prin-
Quomodoresurgent ntortui? qttali nutem corpore ve- cipio, ut ipsa se hahel comprehendi non potest. Nam
nient? Insipiens, lu quodseminasnon vivificatur, nisi si omnia verba prolata tempus significant, aut praisens
prius moriatur, el quod seminas, non corptts qttod[u- scilicet, aut praBieritum, aut futurum, Deus autem
luruin e$t seminas, sed nttdum granum, puta tritici aut Unigenitus hnrum est creator, ejus profecto Natlvi-
alicujus celerorum. Deus autem dat illi corpns sicut las teinporalihus verbis approbari non potest, atque
volttit(1. Cor. l.'i. 55. e( o!i.). lloc cuni Aposlolus ideo necessario, lidein divinarum Scripturarurn se-
dixisset, quod Deusdat illi Corpus, b non sicttt vult, quentes, ex ea deheinus sumere prohationis exempla.
Sed sicut voluit, ostendi'. qnod sicut a princinio Llll. Ctiin igilur nos interrogaverint, utium Deus
crealus est homo, sic etiam in resurrectione resurget, procrcaverit Filiutn, necne, et acceperint 610 a
neque habitu, neque corpore permutato, sicut Domi- nobis respoiisiim, procreavtf, stalim adjicitmt inler-
nus noster Jesus Christus, postquam resurrexit a rogationem hujusmodi, quam Graeci dilemraalam d
morluis, c nec corpus nee liguram penilus iinmutavii. vocant, liiviius, nii sponie? Hoc autem facitint, utsi
Nam sicut granum 609 frumenti amisso corpore dixerimus, invitus, mux adjiciani, Quod si invltus pro-
suo nudum seininatuni et inortuum, sic iterum cuin creavit Filluni, qiiomodonon est iitipiom de Deo hOc
eodem corpore quod amiserat rcsurgit : sic etiatn dicere, quod generationis necessitaii suhjungalur?
lionio in resurrectione inoriuot um, etsi truncatus Sin aulem sponte dixeriraus, illi rursUs adjiciunt quod
o Ms. Habitareel per eumreconciliareomniain ipsum yap, OOxE^zaTa/\Etii/£tc T>iv-fyvyjhv si; tkSnv, Ou8s
I ' pov
•
pacificans per sanguinem crncts ejus. owo-stc TOVoo-tov-ov tSstvSlafOopuv ?Tt3s xai h aap^
•>Non sicttt vitlt, sed sicul voluit.] Apud Gra:cos IJ.OV y.uTa~y.nvM~sie7r'DTrtSi/Avao-Tac evTWptv>jf>:aTt
oOz
'
locusfortasse fuerit huic arguinenlationi, qui -hOilno-s i'uLSivsxat-psiva; iv TMp.vhp-uTi ov-x"<!=vStafOopav,
legnnt, aut nQeliv, non peiindeapud Latinos, qui ov/. s/.ouTn~svaOToOh Stu.fOopi, o ayfiapTOc loyo; TO
sicnt vult constantcr legunt, non stcul vo/ut(. Atigust. fOxpTbv avi~Tn~e-omu si; ufOuptriuv.Dominusregna-
Epist. 146. ad Conscnliiim, Detts aulemilli dal cor- vit, decoreminduil : aziia eztttzicorruplibiie corptts arf-
pusc quomodovotuerit, quod idem esti tumpsit, decoremindttii,sutcitansUludnoncorruptibile,
Nec corpus nec ftguram z'ztiztiulaijt'(.]Idem cnim sedincorruptibite.Dominusregnavil,decoreminttuit:ad-
curpus ex sepulchro exlulit, quod coiuiiluiii fuerai. snmpstleiiimresurgensiterumpropriumcorpus,proutipse
Sed quanto majore cum gtoria , declaral Theopliilns prwdixerati Solvile lemplum hoc, et in iribus diebus
Alexandrinusverha usurpans Psalmi b2. in Codice excitaboillud. Quod excitaral ergo induit corpus, Di-
regio •211. 'O Kvpio; iSa~i\svosv, 'svsb*v~UT0 s\)~pi- cebat enim, JVoztderelinquesanintammeamin inferno,
—svxv£7T!t§>i "/apsi.aSsfOapTOv awfjta,sv~piizsiavivs- nec dabissanclumluumvidere comtptionem. liesurgens
Ouo-aTO ava~Th~a; UVTO , ov -hy.OTOv uX>.u.fOupTov. '0 non niantit in monttmento: ted et in motiumenlotztattezls
•
Kuptoc i^naii.sv-sv, sv-piiteiav sv=Av~ara tXzSs ^ap ftonvidil corruplionem,corruptw iltinon esl dominala,
uvavcn~u( izaitv -roSKUTOO ~&u.a, v.a-a TW oixstav Verbumincorruplibile corruptibilecorptti iuscitavit ad
ir.uy/skiiuv,AV~UTS TOVvaovTOOTO-J, xai e—iTpi-ivhps• incorruptibililalem.
oatc iyspit«OTOV. "0 syitpsTOtvuv <JVS<50<T«TO " d Ms., Ditemmatumvocant.
9-_>pt«slsys
H5I RUFINI PAL/-ESTINI _l«2
sibi libitum est, Ergo si sponte procreavit, quasi A. LV. Rursus interrogant nos, si solus cum esset
voluntate Filius procrealtis, inter ipsum et omnia Deus, gennit filium, ut si responderimus quod solus
celera, qua: Dci pariter volunlate creata sunt, nulla cum essetgenuit, statim hoc adjiciaut, Ergo si solus
penilus haberi discretio poterit. Sed non rcspmiden- cum esset genuit, erat aliquando qu.ndo non erat
dtimest,quod ipsi scilicet audire desiderant, sed filius.Similiterautem si responderimus quod non so-
magis hoc modo dicemus, Nequesponte procreavit, lus, mox adjiciaut, Et quomodo lieri potest, ut id
neqneinvitus. Cumigituracceptohoc responso, a con- quod semper una cum ipso fuit natum proprie noini-
clusionesuainiquaiiiposierumpeniinsexcltisi fuerinl, netur? quoniam, ut ipsi dicunt, ipsa nativitas suspi-
et quaesierint a nobis qucmadmodum procreaverit, cionem praestat alii|iiando penitus nonluisse, propter
tuncillisita respondebitur, Naturaliter.quodest stipra hoc ipsum quod dicilur naius. Hacc aiitem dicunt
omnem voluntatem ac iiecessitatem. Et siquidem ignorantes quantum intersit corporalibus lemporati-
inlelleclo responso nostro quieverini, bene ei optime. busque sensihus audere de Deo quodcumque pro-
Sin vero dixerint, non esse planum responsum , et nunliari. Quippe cum is de quo agitur, quasi qui
nos contra interrogabimus cos simili modo interro- absque initio sit, necessiiatibiis temporum subjacerc
gationis eorum, Utrum sponle Deus bonus sit, atrin- non possit. Ideo igitur nos quoque illos consulamus,
vilus : lpsi quoque nobis respnndebunt. timenies ex quodammodoipsorum interrogatione uteutes, ut sic
ulraque parle inlicilam rcsponsioncm, Neque sponte, (igmentuinsuum, quod Graecisopliisma vocant, illis
ncquc invitus, scd ea scilicet natura, quae supra vo- apertum liat ac planiim. Dicite nobis vos, Solus cum
luntatem cst ct nccessitatem. Ilis igitur responsis, esset Deusmisericordias genuit, an non? quoniam
quibus utenlur ipsi de Denquod bonus est asserenlcs, T, -, beatus Paulus palrem misericordiarum Denm nomi-
hisdcm nos quoqun quod Dcus procrcavit, adproha- nat, ita dicens , Benedictus Deus,etpaier Dotnini
mus, Nam sicut honus est Deus, neque vnliiulate, nostri Jesu Chrisli, pater misericordiarum (2. Cor.
neque neccssilale , sed ipsa nalura, ut honilale pri- 1. 5.). Et si ausi fuerunt dicere, quod solus cuui
vatus niinquain reperiatur : sic cliani Filium habet esset genuit, nos quoque ipsis ita respondehimus,
natura. Ncque eniin polest Deus unquam privari Uni- cur non sit impium ac iiefarium dicerequod fuit ali-
genito DeoFilio suo. Et h;cc quidcm dicta de Uni- quando Deus absquc misericordiis , quippe cum
genilo Deo coinprohando abnnde sufficerent, si cum Deus niisericordiariini fons habealur, et nunquam
prudentibus sermo csset, eo quod naturalilcr liabet pravitalis pater fuisso credalur,ut cum priinum mi-
ex Palre nativilatem. sericordiarum pater non essct, earuni postea (ieri
LIV. Sed quoiiiam isti, tanquam canes arrcpti ra- paier inciperel. Sin vero, vitanles hanc apertam de
bie qui contra doininos quoque saeviunl, passione Dco hlasptiemiain,dixcrint, Non fuit aliquando solus
insaniae per ignorautiaiii concilati, conlra Filium absque inisericordiis, respondcbimusipsis etiam hoc
Dei blasphcniare nitiuilur, si quando aliquid de ipso modo, Sicut ii>ilur612 Peus nunquam solus sine
vcncrationis audierint, et exclusi fnerint a soliia misericordia, factus cst postea misericordiaruin pa-
contra eum blasphcmia, perseverantiam tamen mali- tcr : sic etiam non solus auiea,postea Unigeniti Filii
ti:e stiae,quam contra Filiuin scniper exercent, mi- pater eflicitur. Scmper enim Deus pater cst Unige-
iiime amiltunt, scd rursus contradictiones alias ex- uiti sui Dei Verbi.
cogiiarc conantur, Nativitalem Unigeniti Verbi ex LVI. Sin autem rursus, in sua vanitate durantes
Dco , qua: siuc principio esl, ac naturalis hahetur, dixcrint, quia id quod nalum cst, suhslantiam signi-
destritere inolicntcs , quasi conlra euiii seinper pu- Q - ficat deitaiis, Deus autein Pater non nalus est, et
gnare cupientcs, neccssarium puio etiamcetcris illo- Filius natus,uiia eademque Patris ct Filii esse
ruin vanis interrogiiiionibiisrespondere, ne quaesiio- substaiilia non polcst : discant quod nun natuni
num proposiiarum violentiam nos elTugerevideanmr. subsliiiitiam minime signifieat. Nam si non natum
lulerrogani igitur item nos, Si omnequod desiit et cce- nato vidctur essc contrarium, substantia: autem con-
pit. Si nos rcsiionderimiis quod omne quod desiit et traiiuin nibil est, prolecto non naluiii minime polest
cccpit, uiox adjiciunt ipsi, u Desiil nasci Filius, ne- esse subslantia.Et alitcr si substantia ineo quod est
cessario ergogH ccepit, et si cccpit, erat aliqnando asseritur, non natum aulcm in eo quod non est,
quamlo non crai , cl si crat quando non erat, non quia non natuin est, profecto non natum subslanlia
hiibct Iocum cx Dei substanlia hahere etim Nativi- noii csl. Et ilerum, si substanlia per semetipsam
tatcin , quippe ctini Dei stibstantia, ut sine princi- consiare dinoscitur, non natum auiem non per se
p:o, ac semper :ic similiter hatiens, augmetituin vel cunsiat, sed de substaniia tiicitur quae non nata est,
diiiiiuiitionera non capiat. Sed non csl ita respon- profecto non natum non cst substantia.
denduni illis, quod ouiiie qnod desiit, ei cccpit: quo- LVII. Ilursus etiam si dixerint, Si Pater non na-
iiiain non omnc quod desinil, jain ct initium habet. tus estsecimduin substautiam, Filiusvero natus est,
Non solum autem hoc, sed et non omne quod princi- nati et uon nati i.na non potest csse substautia :
piuni hahet jam ct desinit, (|iioniam ct Deus vulens discant adliuc, quod non necessario suhslantiarum
ccelesies lacere virtutes initiiim 11011habet : faclis niodusdiversas facit subsiantias. Nequeenim, quia
vero isiis, velle eas facere b desinit, ac propter hoc dicitur Dcus Pater esse non natus, dicitur autem et
igilur non omnc quod desinit, habct inilium. Et iie- immorlalis similiier, et ineorruptiljilis, ideo diversas
rum laclaecaelesiesvirtutes, etsi initiuin habent sub- 'D habebitsubstanlias, quippe cum non sil iiiiuin idcm-
stantiae, ininquam lamen esse dcsinunl, ac per hoc que iion naluin et imir.urtale vel ineorruplibile, c:c-
nonomnequodccepit jam etdesiel. Ergo qiionianipro- leraque bis similia. Sicul igilur haec cuni de Deo di-
baluraest,quodnononinei|uoddesiiiitetca:pii,etideo, cuntnr.diversassubstanliasininiine signilicant, sicne-
«desinitnasci UnigcnitusDeiisFilius, atlameu non ha- <|iienaluiiietiion natum diversas subslantias uiiqiiam
bet Nativitatisinitium. Nam absque iuilio est ex Paire facienl. Neque enim quia Adain quidein noiiuatus esi,
nativitas Filii, quippc cum naturalis scilicel habcatur. Seth auteni nalus, ideo diversa est eorumsubstantia.
» Desiitnasci /t/tuizi.] Desiisse nasci filium auctor asi yevvu,o Ss vib; asi '/svvotTat.Demon$tratioquod
iste non renuit. Scd aliler Auguslinus contra eosdem Paler $empergignit, Fitius vero semper gignitur. In
Arrianos disputans in Epistola 174. ad Pascentium : quo quidem inter cetera sic raliocinalur : "UTISi s~sl
Quid ergo dkemu$, inquit? Si natus esl filius Dei de TOyevvutrOaiTOV utovoOza))o trnpaivsi,n T6eVstvThv
'
patre, jam paler desiilil gignerc: el si destitil, ctvpit. v~up\f) SXTOV iTUTpb;usi Si —UTpbOsv sysiThv v~uo-
:
Si aulem cwpitgignere, fuit aliquando sine filio. Sed 5tv usi upu yswuTui.Ad hac quiu gigni filium aliud
nunquam (uil sine filio, quia filius ejut supientia non significal,quam essentiamhabere a patre, a palre
ejus est, qua candor est lucit alerna. Ergo semper uulem semper hibet essenliam, semper uliquegignitur.
- Ms., Desivii.
gignit paler,, et semper nascilur filiu$. Exstat Theo- c Ms., Deskitnasci UnigeniiusDeus Filius.
dori monachilibellus hoc litulo, 'A7T.3.t?<c OT<
O-a.Thp
1153 LIISER DE FIDE. 113*
LVIII. Sin autem perseverarint, dicenles quod id ,<\famulus Dei Moyses ila dicens, Et fecit Deus homi-
quod est sine initio eliani non natura est, et quoniam neiti, sccundum imaginem Dei fecit eum, masculum
F'dius nalus est, sine initio essc non potest -.discant et[eminamfecit eos((>'eti.l.27.).UidemDominiisetiam
quia si non quid sine initio est, id omni modoetiam nosler .lesus Christus se unum et Patrem simul ap-
non natum cst, eo quod non si quid initium habet, pellat propter aoqualitaiem unitatemque substanfiae,
id otnni modo etiam natiiin est, quoniam Dei mi- sic dicens, Eqo et Pater unum sumus (Joan. 10.30.).
sericordiac sine inilio habitse, non etiam innala: Unus igitur Deus.Pateret Filitiset Spiritus sanctus,
sunt, quippe cum patrem habeant Deum. Simililer propter unilatem, xqualitalemque substantiac.
autem cadum et tcrra, cum iniliura babeani, non LXI. Nam sicul sensns noster sermo fleri 614
suni nata, sed creata.Neque enimsi quid est cieatum, non potest, qtiippe cum sermonis nostri pater ha-
hoc omni modonaium est. Nam si idem creatum et bcatur ipse, neque e diverso sermo sensus unquam
natum, superfluodocuit Evangelista Joanues, ita di- fiet, sed neque nostra sapientii sensus ac sermo.
cens, Quolquotautem acccperunt eum, dedit eis po- Sed cst ilerum sensus generans sermonem, et non
tesiatem filios Dei fieri (Joan. 1. 12.), siquidem qui ipse gcneratur : similiter autem et sermo generatur
semel creati suut huc hahent ul etiam liiii Dei fiant. lantum.non generat : pari ralione et sapientia neque
Sicul igilur crcatum et natum idem non est, sic gcnerat, neque generaiur. Sensus autem noster ciun
cliam non creatum cl non naium idem non esse po- sit sapiens, et sapientiam habeai, quasi rationabilis
test, eo quod Dei inisericordiae,cum sint, nou tamen sermonem tantum generat. Sapientia iteruni non
siinl innatae. generat sermonem;sed estcumsensu vere pariter ac
LIX. Cum itcrum nos interrogaverint, 613 fl'10" _ sermone. Sic Deus Pater nunquam Fi!ius (ieri po-
modo Deus unus, simplex cum sil et incompositus, " te.st, neque e diverso Filius Pater, sed neque Spiri-
Pater simul el Filius et Spiritus sanctus esse po- lus sanctus Filius aut Pater. Rursus eliam Deus
lest: discant quod non propterea Deus amillit esse Patergenuit quideni Unigenitum Deum Verbum.ipse
simplex et incomposiius, quoniam habet unum Uni- autem non esl natus, Filius vero nalus cst quidein,
genitumVerhum subsianiiiumaequale sibi peromnia, non etiam genuit. Spiritus autcm sanctns neque na-
similitcretSapientiain substantivam aequalemsibiper lus est, neque genuit. Scd ul apertius dicam, siculi
omnia. Sed si quidem, ut ipsi pulanl, ideo composi- Dei Patris misericordiae, cum nalaesint a patre non
tusest, quod voluntatem habeai, elisiamnon aequa- nato, conglulinatani penitus habent innativitatipatris
lem substantiae, quippe cum non idera sit substantia generationetn: sic etiam substantivus Unigenitus Fi-
et voluntas : nos lamen non imitainur eorum sen- lius Dei conglutinatam penitus habet Patris inge-
tenliam. Sed pie dicimus et religiose, quod etsi nerationi naiivitatem, quippe cum splendor gloriae
voliintatcm Deus habeat, et isiam non sequalem sit, et forma Dei subslaniiae. Sic enim etiam beatus
substantiae,lamen ab omni est compositione alienus. Paulus ad Hebrsos scribens dicit, Qui est splendor
LX. Quia igitur apud se videntur adhuc esse sa- gloriw, et figttra substanliiCejtts(Hebr. 1. 5.). Splen-
pientes, cum per omnia nimis inepli probali sint, dorem igitur Patris Filium cum Paulus dixisset
hoc etiam nos interrogant, Quomodo lieri potest, ut Apostolus,probavit aperte quod ex substanlia Patris
UIIIISDeus, una substantia, Pateret Filius nomine- Filius est, et quod inseparabilis vel indivisus Patri
tur, quoniam hi qui hoc dictinl, untim ac soluni Filius habetur, et quod scmper umi ctini Patre est.
Dcum Filium simul et Patrem pcr unam partem Figuram rursus Dei suhstantia?. memorans, docet
orationis pronuntiare assolent, quasi n Graece dica- C quod aequalemhahet Filius Patris substantia. Et ite-
lur «tWarojp, discant non in cadem diu dcbere per- rum, sicuti Dei Patris immorlaliias, uniim cum Deo
severare stuliilia. Nequc enim, quia unus est Deus Patre non nata, non dicitur nata, neque ipsa pariter
Pater, ejusque Filius, ac pariler una subslaiitia l'a- gcnerare : sic etiam Dei substantivus b Spiritus ne-
tris el Filii, idcirco dehet Deus vio-uTwp vocari, que natus est, neque genuit. Ac per hoc igitur tres
quippe cum non iinum personarum nuraero dicainus, personas Patris et Filii et Spiritus sancti fatentes,
sed subsiantiaeconununi vocabulo. Namipie Adam unam credimus propter unitntem substantiac Trini-
simul et ejus lilius Abel, unus homo, cuin essct al- tatis esse viilutem. Simililer autem propter indivi-
ler.unaque pariier eadeniqiiesuhstantia, prO|)terna- sionem nalurae, Patrem et Filium et Spiritum san-
lurae conimunionem, nunquam vlo-uTap vocatisunt, ctuni, unum Dominum, uniim Deum Omnipoten-
sed ne vocari quidem hoc nomine poteranl. Quod au- tem, Crealorem, Provisorem, semper se acsimiliter
tem duo nuinero simul homines unus hoino dicunlur habentem : cui lionor el gloria in soeculasaeculorum.
conimunione, ut dixi, et societate naturae, tesiis est Amen.
Explicit c Rufini Presbyleri Provinciw Palwstinw Liber de Fide , translatus de Grceco in
Lalinum sermonem.
11Grwcedkalur vLo-uTotp.]Sabelliani, quia Palrem ]D igitur, ut apparet, libri hujus in fronte fuerat in-
ciim Filio confundehant, Deum idcirco voce compo- scriptio : quam etsi spuriam videri jam ostensuin
sita vio-u.TopaFitiopatremappellabanl, quodaversali cst, retinendam lamen, ne libro noinen deesset, lan-
siint Orthodoxi. Alhanasius in Expositione lidei. lisper censuimus, donec sinceram ac legilimam
OJTE7<ipvio-UTopafpovovpsv,t!>;ot _a§s).).tot,ptovoO- dies aperiat. Nec omittendum, libros de lide sub
triov,zat ov%bpoov-mv.Nequeenim Filiopatrem senti- Rufininomine duossaltem fuisse, quodintelligimus ex
iiiu$, $icut Sabelliani, Solisubslanlialem,et non Con- Joanne Diacono, qui in Exodi Exposit. lihrum 2. ci-
substaniialem. In licclesia atilem catholica Deus tat his verbis : Rufinus in lib. 2. de Fide : Populus
via-uTap propterea non diciiur, quia in uno Deo Israel in columna nubis per diem, et per noctemin co-
tres nuraero cjusdem subsianti;ie personas agnoscit, lumnaignis, quia dux ilineris pracedebant, ut baplismi
ct contra quam de Sahellitiiis dictum est, [iovbv~iov graliam per nitbem, et dona sancli Spirilus per ignein
respuit,
b Ms.,6y.oo0o-<ovampleclilur. oslenderet,quia Apotlotut Paulus in nube patres bapli-
Spirilus Sanctus neque natus esl. zatos el Spiritum sanclum ignem esse, Aposto-
c Ru/tni Presbyleri Provincia Palaslinw. ] Ilaec lorumscripsit,
Acla declarant.
 ANNOSOMIM CDXV.

PELAGIUS RRITANNUS.

DE VITA ET SCRIPTIS PELAGII

AUGTORE GARNERIO, MARIi MEUCATORIS OPERUM EDITORE

(Hanc dissertationem videsis Patrol. tom. XLVIII, col. 266-297.)

OPERUM EDITIONUMQUE PELAGII

RECENSIO,

AUCTORE SCHOENEMANNO

(BibliotbecaPalrumLutinorumIiistorico-litteraria).

§ 1. SCEIPTA. I- dobaptismi Eclogarttm librum legendum conjecit.

I. Qttwetiamnunc supersunlintegraPelagii scripta. Testinionia et fragmenta eju> pncbent Hieronymus
in adversus Pelagiauos lib. i, ubi liiulum 14,
1. Ea'|)Osi(io»um tziEpislolusPauli libri XI V, scripti 21,Dialog.
51, 72,73, 81, 83, 100,125, 151,lCi, 1C5,citat,
diunItoma: adliuc versareiur Pclagius. Diuet j.im imle el Augiisiinus conlra duas Pelagianor. epist. 1. IV,
a saeculoi-exlo Uicronynii noiiien tuleruiit. Scd Pc- cap. 8, cl de Gesiis Pelagii, cap. l-fj, quae junclim
iagiani, imo ipsius Pclagii esse dudm.i cogniiuin esL exliibenlur etiam apud Garnerium ad Mercat. loco
Vid. Voss. Ilist. Pelag. 1.1,cap. 4. Enimveio ul iiunc li)lld:>.lo.
babemus, ab auclorc suo profccii non suni, sed pas- 2. Liberde Nalttra, cui opposoit Augustinus librum
in
sim ct praicipue Epistnhi ad liomanos pcr C:issio- ae Natura et gratin, in quo plura ex iis inseruit.
doriiin ab iis qusecontra lidem catbolicam dicta vi- Garnerius in Sicilia compositum putnt, incertus la-
dereniur, repurgati. Cf. Garner. ad Mercat. App. nien utruni ipsi 1'clagio an Codestio aut Aniano tri-
ad Dis--.C, pari. i. bnat. Pcr Jacobum et Timasium , juvenes Pclagium
2. Epiiiola ud Demeiriatlem, scripta circiter an. adsectantes, in manus Augusiini pervenerat, et ah
il_. llieronynii nonien quuque tulit. Sed Polagii Aliieiinis episcopis quihusdam ad Innocentium mis-
esse conviucitur cx liagiiientis qua: indo laudat Au- sus fuit. Eragmciita sunt apud Garneiitim diciqjoco
guslinus lib. de Cratia Chrisli, cap. -22,27,57, 58,' ';0, ct sq.
ct in cpislola ad Juljanam Denietriadismalrem. Plura 3. I.iber unus vcl cliain alter ad viduainconsolato-
vidc apul Yoss. rius alque exhortalorhts,cnjus memoria cl 1'ragmenta
3. Libetlus fidei ad lnuocenlium Papatn, scriptus •g supersunt apud Hieronyin. dial. 3, Auguslin. de
an. 417- Nec bic quidcin ellugere potuit, quin llie- Cesl. P.ilaesl. c. 0, et Merci.tor. iu Commonit. cap.
ronynii crcileretur, et inscribi olim consuevil: llie- 4, undc e;i collegit Camerius ad Mercat. diss. 1.
rongiui explanatioSymboiiad Damasum. 4. Episloia atl jUtguslinum, seu, ut vocat ille,
11. Deperdila, quorum fragmenta exstanl. charlula purgaiionis missa per Carum diaconuui post
Synoduin Diospolitanam. Augustin. de Gest. Pelug.,
\. Liber EOioyiwv,quod vertil Vossius, honcstorum c. 30; Garner. loc. cit.
scrmonum de aciuali conrersatione, Eulotjiarum pro 5. Epistolu ad amkum quemdampresbgterum; post
actttali conversationeex divinis Scripturis iibrttm vo- synoduni Diospolitanain. Augustin. de Gest. Pelag.,
Ciit Gennadius ct pro actuali vila libritm Ilonoriiis c. 50; Garner. loc. cil.
Massiliensis.OrosinsTcslimoniorumtitulalioue signa- (5. F.pislola ad Innocentium I, an. 417, una cura
lum fuisse tradit. In eo ad Cypriani exemplmn varia Symbolo 1'nlei missa. Augustin. de Gratia Christi, c.
seiitentiarum capitula e Scripturis coinprcliensa fuis- 30, sqq.; Garner. loc. cit.
se, ex ilieronyino et Gcnnadio discimus. Lnde tag.i- 7. Ile libero arbilrio libri .qualuor, quos oppugnat
citer recens scriptor Guil. Wallius, in Historia Pie- Augusi>ni liher de Gratia Christi et plura siiind ex
1157 OPERUM ET EDITIONUMPELAGII RECENSIO. 1158
eis servavit cap. 4, 7, 10, 18, 28, 20, 59. Quae fra- j >,(ut ita dicam) lyrannis fuit, cum mundus a simplici-
et in
gmenia ex libro priino, potissimum autem lertio, tate Cbristi desciscens, bellis operam daret,
justo ordine proposuit Garner. loc. cit. barbaricam quamdara feritatem, contempto sapientiae
studio, sensim prolaheretur, el erat lempus quo ni-
III. Platte deperdita. hil placeretquod Hieronymi non esset : haud secus
1. Libri tres deTrinitate, quos anle Commeniarios quam hodic inultis nihil probatur, nisi quod Scotum
in Epistolas Pauli composuissc videtur. I. aut Thomani sapiat. Tum nebulonibus quibusdam
ven-
2. Epislolw tres, una ad Paulinum, altera ad Cozt- ansa fuit pnrslita, simplicioribus i|j)poneri<li,
naenias suas, et
meminit in lib. deGra- ditabantque passiin pro llieronymo
siantium, quarum Aiigustinus saiictissimique viri titulum nugis quam-
tia Chrisli, cap. 34, 55 et36. Tertia ad ipsum Augu- celeberrim;
stiitum scripla fuil stalim pnst advenluiti Pelagii in lihet nugacihus pra:Iigebani. Caeterumut deiur etiam
ne insaluiato abii>>c videretur, inter miilias paleas aliquod granulum reperire, cum
Palaesliiiam, hospile tantum surapsit Hieronymi scriplnrum, istos com
ut recle Garnerius occasionera ejus denotat. Priores incntiirios
duas annis 40'i et 400 assignari oportet. nigro calculo nutamus, et indignos cense-
Novissime demum eidem adscribereausus est IS. iinis in quibus legendis studiosi bonas horas male
Semlerus Epistotamad Celanliammalronam de ratione collocem. Docti, quique sunt naris emunctae (cerlc
similitudine orationis el rerum tractatio- sciinus) nobiscimi facient, imperitorum et crassoruin
pievivendi, judicium nihil moramur. i Caeterum in ed. Basil.
nis inductus. 1557 invenies eodem tomo pagg. 2G5-596.
§ 2. EDITIONES. } 1572. liotnw apud Paulum Manutium, in-fol. Com-
nienlarii in Episiolas divi Pauli; in editionn Opp.
I. E.Tposiltonumin Epistolas Pauli libri XIV. llieronynii Victoriana t. VIII, qua: cuni ipsa ad ma-
mim non sit, ad paginas Amuerpiensis et Parisinae
Non memini prius editos a quopiam hosce com- laudare necesse est. ln Aniuerpiensi (an. 1579)
mentarios, quam ab Erasmo in prima editione Ope- e.vslat t. VIII, pagg. 170-288; in Paris. 16.3. eod.
ruiii llieronyiiii an. 1516, unde postea semper liie- tomo, p. 161-277. En vero Mariani Victorii de iis
ronymianis operibns adhaeserunt, nec alibi, praier- sermunculum (ex Praef. hujus tomi) : « Coinmeniarii
quain in Joan. Clerici appendice Augusiiniana, re- in iredecim Pauli apostoli Epistolas, Hicronymi, ipsi
cusi sunt. Quomodo auleni dn iisdeni insiguiores eliam miniine sunt: nam nec ejus phrasin habenr,
Hieronymi ediiores meruerint ex hoc indice palebil. nec eruditionem ; quamvis in fronte operis Epistolam
1516. Basilew apud Froben., in-fol. Coinmeniaria ad lleliodormi) inscriptam conlincaui. Quin potius
in Epislolas Pauli; exstant in lomo IX. Opp. Iliero- hominis esse Pelagiana labe eommaeulati comperlis-
nymi a fol. 131-190. « Corameniarios in omnes divi simum est (ne ea tiintum quae orthodoxa non sunl,
Pauli epistolas, inquit Erasmus in Praefatione huic ab hicreticis potius sunt adjecta). Notavit hoc atiie
lomo praemissa,Hieroijymovindicabat codex quidam nos Ambrosius Catharinus Politus Corapsae archie-
obsoletae veiustatis, Golhicis charactejribus exara- piscopus, catholiCiBreligionis assertor; nolavil et
tus, sic sane perplexis et jaui prae vetustate evanidis, bixuis Senensis quario et sexto Bibliothecaesanciac
ut coacli fuerimus in elementariorum ordinem riifsus volumine : uterqiic errores Pelagianaehaereseos, qui
descendere, etquod iu ludis puelli faciunt, litteraiiis ->eo in opere inveuiuniiir, rcdarguentes. Si quis autem
apiculis noscilandis operam dare; sed et ii sirut * scire hoc concupiscat (a), liquido ex expositioue
proximi superiores, indigni sunl judicandi qni Hic- quinti ad Hoiiianos capitis inveniet, ubi Adami pec-
ronymo tribuanlur. Quando enim sic ineptit lliero- catum in humanum genus, non propagatione et tra-
nymus, ul liic interpres, quisquis is demtin) fnii; quin duce, sed cxemplo lantum cl imitationc diffundi asse-
sic balbutit, ul hic frequeniissiniesolcecissai? Tamelsi rit; ac si illud non contrahant,nisi qui aetate adulla,
is, qui Glossam (ut vocani) ordinariam consarcinuvit, et ad peccalum jam apta, Adam sceleribus imitentur
Hieronyrai lituio nonnulta citat quae nominatim in Quod ipsum in interpretalione septimi capitis liqui-
iis Commentariis comperiuniur. At hoc ncutiquam dius npparcl. Enarrans enim illud, sine lege peccalum
saiis jirobaverit Hieronynii Siridonensis esse, quod crttt mortuum, ita scribit:« ltem si cum tex non esset,
scilicet sunt illius nomine citala. Ncque cniiii Imc peccatum mortuum est, insaniunt qui de Adara per
agebat glossarius iste, sive Rabanus fuit, sive alius traducem asserunt ad nos venire peccatum. » Quae
quispiam, ut cujus essent inquireret, sed pro lera- opinio quam irapia cl haereticasit,nemo caiholicorum
porc quod ad rem suam faciebat, id excerpebat. ignorat. Ego quid de operis auclore statuam, certi
Dicet hic aliquis : Quid igiiur hic opus erat adulte- Iiaheo nihil, nisi quod llierunymi itlud non esse
rina legitimis cum excuderentur admiscere? Iluic coinpertissimum esl. Edi lameii ctiravimns eo modo
res|>ondebiiniis, (]uod eiiam in aliis praefalionihus quo ante lypis mandaium circumfcrehatur, ne quid
ante diximus, nos videlicct non doctis modo, sed ct priori ediiione deesset, nulta qiiideiu syllaha a nobis
indoctis voluissemorem gerere. Si Commentarios in auctum, diminutum aut iiiimutaiuni: lectorum arbi-
Marcum omisisseuius, aui in Paulum non appres- trio quid de illo existimare velint penitus derelin-
sissemus, quas statini impcriti tragosdiusexcitassent. 5 quentes. *
Et haheiuqiii sunt apud Ilesioduni de primo secun-
dove liominumgenere, quod aul illi per seipsos, aut 1675. Parisiis, in-fol. Hujus loci et anni nulla qui-
ii praemoniticum judicio legani; et non deest stupi- dcm exslat Commentaiiorum horura impressio, scd
dis illis lertii gencris, apud eumdem poetam quod quod longcpluris valet in editionumeoruni annalibus
aoiplecianlur, ne scilicel non sit parcemiaelocus, si- Joannis Garnerii ex soc. Jesu, Dissertatiode Scriptis
miles habenl labr.i hictucns. Quanquam in iis ipsis Pelagii, quie eflicit capul 2 Appendkis ad disserlalio-
in Marcum el Paulum Coiiunentariis quaedam inve- nem 6 de $cripli$ab hostibusfideipro haresi Pelagiana
nire licet, quas doctis et.iin placerc possint, iiinii- viventeAugusiino, et habeiur cum Operibus M. Mer-
ruin cx Ilieionymi p.nu deprompta a studioso vide- catoris part. i, p. 567 sq. In ca vero non solum ar-
licet aliquo, qui cum percur<isset Hieronymianas gumenlis jnvincibilibus deinoiistravii, esse hanc in-
lucubratioues, in his imjlta sublegerit, ut deiude suis terpretalionem eam ipsam quaeAugustino, Hierony-
admisceret, quo verius htijus fuci merito llieronyuius rao et Mcrcatori lectu et a Cassiodoro inierpolata
videri pos-et. Quod sludinm olim Fi.itmonachis, iis fuerit, sed etiani ut paterct quanlura mutationis le-<
maxime qui de familia sunt divi lienedicti, nam apud cisset Cassiodorus, ~U{.V)}.O>M; ea quae jn yulgaiis
iios, ut religionis, sic etiam litterarum raultos annos coilicibus babentur, Cassiodoro emendauzre ct qux
(a) Nec tanien in scnientiain Amhro^iipncrcptoris luerat, concedere se siguilicat Sixlus. Cl. 1. iv, pag.
sui, qui Pelngii ijisius esse hosce comnientarios sla- 309, ed. Colon. 1626, in-4".
iim PELAGIUS BRITANNUS. HCO
Pelagius scripserat, relatore Mario cl Augusiino, op- A A men seorsim ediia cst el singulari consilio illnstraia,
posnit. Sed ul ornniluis ordo sutis constet, (emporuin seriei
1684. Francoftirti el Lipsitv. in-fol. Commentarii ct liic potiores descripliones astringore plaeet.
.11 Epistolas divi Pauli; in lomo IX Opp. Hiero- 1467. | Komneapiid Cdalr. Gallum], in-fol. Epi-
liymi, pagg. 215-321. slola ad Demeiriadem sub nomine llieronymi inscri-
1699. Parisiis. in-fol. Commenlarii in Epistolas pia de Virginitate et viia perfecta; inter Epistolas
divi Pauli; in icuno V Opp. Hicronymi ed. Martia- llieronymi cditas sine locoei anno, partem, tract. 5,
noei, pagg. 925-tl06. qui inscribilur de Slalu continentiwvirginalis et pri-
1700." Aiituerpiwapnd Pelr. Morlier. in-fol. Pela- ino de VirginilntsDeo dicalis, Ep. 09.
gii IJrilanni Commciilaiii in Epislolas sancti Pniili Praeccdit ipsius Hicronytni ad eamdem virginem
aposloli ; in AppendiceAugttsliniana, feu lomo XII cpistola, quoe prima diciiur, proximeque sequitur
ed. Anitierpieiisis Opernm Augustini pagg. 317-458. epistola atl Julianam Demctriadis inatrem. Praelixa
Quanltim Garnerius judicia de boc operc promove- autem sunl duo argiimcnla , unum satis prolixuni,
rit, jam ex litulo sesc prodit. Sed et ipsum Clcriciim quod lotiiis tractationis vim et nialeriam apte et enu-
audivisse juvabil. < Commentarios in Epistolas clealc tradii, alteruiu hrevius de auctore, quod loium
Pauli , inquil, Pelagii esse dudiiin viris doctis suh- huc transcribere vacal. Nota qttotl a plerisque hec
oluerai, remque nianifesiam fecit Carncritis. Idcin epistola dicilur non esse Ilierontjmi; sed ulicuius Pe-
eliam liquehite.i; notulis variis locis a nobis subjectis tttgianisle, co quod nimis bonttm nalure et tiberum
in quibus Pclagiana dugmala t.ini liquido notamiis, pruedicet arbilrium. lleda presbiler eam dicit esse Iu-
ul res diibia nemini csse possit, nisi hartim rcruni liani cius haeresis seclaloris in libro dc qralia Dei
plane imperilo. Plnra eliani occurrunt indicia Pela- B 1 contra eundem litliaiiuni. Nos pleraque huius epislole
gianismi iis, qui hosce Commeniarios diligentius le- al>Auriuslinonouimns esse repreltensa lanquam gratie
genl. Nisi constaret per aliquol ;ctal.es non satis in- Dei adnersanliu. Uude suspiraittr illam a pelagiano
lellcciani fuissc snncti Auguslini ejusque adversario- perscriptam, sicul ipsc scribil iu epistcla ad Julittnitm
rtim doclrinam , ita ut inulli sc Auguslinianos cssc (sic) Demetriadis malrem; tjuam ob hcc ijisi libello
creilerent qui Pelagii senlenli.ini scqucbantur; nii- sttbuidimtis.Coiuinettum mttllu salularia monita : el
runi esset eos qni sa pius inicrpolarcnt hosce Com- communiter sub nomine Hieronymi in txemplaribiis
meniarios, loca illa, quilins 1-elagiidoclrina niani- habelur inserla , idcoque et zios illam inscripsimus.
1'eslahabetur, non expunxissc. Seii iniilti adeo rudes Caelerura non h:ec ipsa edilio nobis praesto est, scd
fuernnt, ut sancliim Augustinum quideni Pelagianuiu quoe ex illa ceito cerlius cxpressa est Basileensis
facercnt, et Pclagiiim vicissim Aiiguslinianuiii, ea- an. 148!), ubi part. et tract. I. I. e.vstaifol. CXLUII.
que imperilia factum cst ut Pclagiauisnius inanifesliis Siniililer in cditionc Noriinbergensi an. 1495, pra:-
corrccioriim manns hic cffiigoril. Edidiraus hocopus lixo boc breviori argulneuio exstat parte m, t. V,
ex Frohenianis Erasmi edilionibus, duntaxat niani- ep. 188, fol. CCLXVI ; ilem in Basileensi an. 1497,
1'esia, quae reinaiiserant, sustiilimus. Oplabamus parte III, tr. 5, qui pariter de coniinenlia virginali,
nobis essc copiani ms. cujuspiam codicis, in quoe.s- c!c, inscribitur, epist. 18, prsemisso ulroque argu-
senl bi Commcntarii; praescrtim quia textus qui in ineiilo; ncc non eodcm planc loco el numero in ed. .
iis illustratur non cst aniiqua illa vcrsio Laiina quae Lngdunensi an. 1513, in-fol. 198 b. sqq. (qui folio-
teinpore Pelagii obtinebat, sed ab llicronyino erncn- rmn nunierus in ea non impressus cemitiir).
data. Non polerai, sine antiquo codice, buc flagitium Q r De reliquis Romanis editionibus quid affirmcm
exscriptoruni recentiorum corrigi. Ca:tcroqui quam- non babeo, cniii necipsae, nec alia, quani probahili-
vis hosce Cominenlarios laudare nolimus, pracscr- icr cx lis expressam dicerem, suppetani. Iu editione
lini si cum recentiorum laboribus confeiantur , atla- alicra absque anni ct loci jndicio procusa , quam
men non conteinnciidos esse, pru sua brevilate , si tomo i Bibi. p. 487 dcscripsiinus, b;uc epistola non
contendantur cum aliis cjusniodi vclernin scriptis, occurrit, sed sola ipsius Hieionymi ad Demetriadem
exislimamiis, quarc ctiam intcgros eos , ct qualeste nuni. 90 prostat; quod nescio ulrinn codicibus an
manii aucioris prodicrtini, ad nos usquc non perve- cuiaturum deleetui sit tribiieuduiii.
nisse doleraus. i 1470. Mogunlia per Petr. Schoiffer. , fol. max.
1742. Verozza', in-fol. Commeutarii in Epistolas liicrnnymus ad Demetriadem quomodo deceat virgi-
sancti Pauli, in lomo XI. Operum Hieronyini Domin. nem conversari; in Epistolis et Tr.ictatibus lliero-
Vallarsii, pagg. 855-1061).ci edit. Veneiae1772, in- nyiiii, epistola 196, seu 26, in disliuetione 12.
4°, l. XI, part. in, pagg. i54-'<35. Etsi Pclagii no- 1516. llasilew apud Frobenitim, in-fol. Ad Deme-
mcn non pra:fixum esl, non negant lamcn editurcs iriailcm virginem de Virgiuitate epistola; in Opp.
Pelagii essc. Quin non semper verum auctorem igno- liicroiiymi Erasmianae ed. tomo II, fol. - (z-12 (>.
ralum fuissc raro ct luculcnto testimonio Joannis Era.-mi censura hacc csl : Erudita prorsus et alo-
Diaconi seu Presbtjteri Mansionarii, Veronensis scri- qttcns (sic) epislola, sed quam, ut uiltil aliud uccedal,
ptoris sacculi xin, demonsirant, qui in Historia non- vel sltjlus palam arrjuttl non esse llieronymi. Pralerea
dum edita in haecverba eorum nieminit: < Vidi ego cousenlaneumnon est, Uierontjinumad eamdemvirgi-
ipse Joannes Comnientariiiin Pclagii praadicti, snpcr ne.iniisdem de rtbus bis scripsisse. Divtts Augustinus
Epislolas Pattli, in quo licet multa bcnc el eleganler D _ nonniliil sttspicari vidctttr ab haretico Petatjiano con-
exponat, tanieu subtiliter infundil vcncnum :>a:resis scriplnm, qtiotl insint in ea nonnulla quw Pelagiano-
suie. > lideui observanl ;'pracl'atioiicinillam ficto no- rttm doijmtituresipianl, prasntim cum is Pelagius in
niiiic llieronymi ad lleliodotum direclam a meliori- cpistola quadam testelur sese ad Demelriadem scri-
bus notaemss. codicibus ahesse. psisse; lieda putal essc Juliani hwretici.Caterum error
subscriplionishinc natus esl, quod Hieronymusquoque
II. Epistola ad Demelriademvirginem. scripseril ad httncvirginemargumento non distimili.
1579. Antucrpuc uputl Christ. Plttntin. in-fol.
In niss. codicibus nunquam nisi inter Hieronymi Epislola ad Deinetriadem virginem; in Operibus
cpistolas ct tracialus minores reperitur. Inde cst Hieronymi cd. Marii Victorini h. a. et 1. iteratse
qnod ejusdcm vetustatis edilioncs, imo totidem touio IX, pagg. 1-12, in Parisieusi 1643, ibidem
propc numeret ac illius opera opusculave. Nimirum pagg. 1-10.
in aniH|uiorihus,id cst epistolarum colleclionibuslo- 1684. Francofttrii et Lipsiw, in-fol. Eadem; in
cuin inler ipsa llieronymiana occupat, licet mature
salis cognittiui fueril non llieroiiymum, scd Pelagia- Opp. Hieronymi lomo IV, pagg. 12-."i.
1706. Parisiis, in-fol. Eadeiu ; inter Opera Iliero-
iuini quemdam aut i/stini Pelagiuiu ejus auctoroin nymi ed Martianaei tonio V,
cssc ; inde ab Erasiniana autein separatim cum aliis cst Erasini censura. pagg. H-50. Praelixa
ilieronvmo supposilis exscribi coiiMicvil. Nupcr ta- codicibus Ccclcsiio, inIpsi notani, in quibusdam inss.
aliis Juliauo eam iribui
i!6l OPEUCM ET I.DITIONUM PLLAGH P.ECENSIO. 1102
1742. VerotKT, in-fol. Pelagii nd Demclriadem \ siusCaroliMagni necnon Alcuiniinlibrisseptemadver-
epistOla; in Ojerunt Ilieronymied. Vallarsii tomoXl, susFelicem Urgellilanumepiscopum et iibris quatuor
cmiti-aElipandum; porro AgobardiLugdunehsis ejus-
parl. ii, pagg. 1-26.
Observat editor, Beda? suspiciouem, qui Juliano dcm Felicis adversarii, et Hincmari Agobardi aequalis
ieara trihuit, fundari codicibus noiinullis inss., equi- silcntio. Quod codices autemattinet, ct quidem iilum
bus iinum veliistiorein ISibliolhecaeS. Victnris eidem Sirmondi, recentiorem manum eum arguere jam ante
eam asserentem laudat. In lepetiiione Veneta 1771, diximus. Addit vero librarium etiarii et codicis com-
in-.*, invenilur codem tomo eadeinque p.rlc, pagg. positorem sciipturae siu: vestigia in Caroli regno
2-35. impressa relinquere poiuisse, etiarasi Caroli regni
1775. llaiw Magdeburyicw hnpensis Car. Ilerm. aequalis non fuerit; aut poluisse pbst Carolum ja
Hemmerde, in-8". Pelagii sancli et crudili momirlii codicem suum monunieiila plura sirriul conferre^
«pismla ad Demetriadeni CIIIIIatiis aliorum epi.-lolis. quorum iiniiin ad Caroli regis tempus attinerel; unde
Dan. Whitbg, S. T. P. Tractalus de impulaiione di- laiiicn iion sequi conclmlii, caeieramonumenta eodem
vina pcccati Adami , posleris ejus universis in rea- lempore jam tiiin priniuin Csse conscripta. Imo hanc
luiii. Becensuit et uotas addidil D. Joan. S.ilomo professioneni fidei posl Caroliun libris <ieimaginihiis
S-iiiler. inferri potuisse ab eo qiii libros describeret, et mu-
Iii hoc voluniine, praiier ea qii;v lilulus laUdai, iiinienujii)et praesidiuin hoc illis deesse aegre fcrret.
coiiipreliCiidiiiiliirAuguslini et Alypit epistula ad Ju- Ita stabiliia sua seuteiiiia coucedit tamen, non diu
lianam Demelriadis mairem, Hieronymi episiola ad postCaroli Magnia-tateinillud contigisse. Nam Iteiui-
Demelriademde servanda virginilale,Exctri la ex Leo- .," gii, qui medio sa>culo nono vixit, Lugdunensis
nis M. Sacramenlario de consecraliuneviigiuum , epi- episcopi, testiinoniuin prolerl, qui in libro de Tribut
Mola ad Celanliam matronum de ralione pie vivendi, Epistolis, cap. 59, vel ex codicc, vel ipse priinus
quain, ul supra jam uotavimus, Pelagio priinus vin- llieronymi hanc fidem appellai. Ab Hoc proximi sunc
dlc.iie ediior staiuii; denii|iie Excerpta ex Augustini in eadem seniemia saieulo duodecimo Graiianus ei
libro de Grutia Clirisii conlra Pelagium el Cwleslium, Magister Senteniiariiin, post Thomas, Bonaventura
quae ad Pelagii epistolam ad Demeiriadnn perliiieni*. et scholasiici reliqui. Quod Augustinum altinet, nec
Ilorum autem opusculorum consociatione et per huuc errorem Caroli Magni aetaie fuisse exortum ea-
Iiotas non parca mauu aspCrsas illu»tratione id egit dem ratione demoii-irat, sed primuin esse ostendit
editor omui qua valebat auinii cmileiiiiune, ut invi- Guillelmum Parisiensem auclorem saaculidecimi ter-
diain, (|iia Aiigiistiiius1'e'iigitiininvolver.it, in ipsuin lii, qui iu libri de Peccatis et vitiis capite 10 leslimo-
auctorem iedundare faceici. Et suie cuni non inini- niiiiii sub AugiiKlininoiniiie ex illa lidei professione
inuiiiex disciplin e siiaestudofructuin htinc percepisi-e arcessat, sive ut pru Hieroiiyino Augustinum per ali-
se existiiu rel tfe.nlcrus , quod suinniani Cliri.siiaua: quani incogitaiiliani acceperit. cuiu IU.IComnes illam
doctriiue iion iain in syslemale aliquo et fonnulis lidei professioneni ex lide Magisiri et Gratiani lliei
doct»riiiii cusiodieodis, iptaui auimo in verum numi- ronymo darent, sive cx codice aliquo sernionuiu
nis cultiiin juxia luculenla Chrbli praecepla compo- ejus, in quem illata jam i rat Uxe fidei professio cuni
ufe.ido(ontiiiCii didieisset, id quod nutia uon <cci- sermonis exordio. Guillelmiim postea, iuquit Lau-
siune in scriplis suis repc ii.et iucilca ; uuu poteial noius, exceperunl alii, qui aliis rebus cum vacureni,
non (IIIIIunivcrse Africauis P.iliibus, tuii Auguslino in mandatos typis Augiistini sermones iion inquisi-
pra-cipue esse iufciiMor, quoruin sedulitale, machi- (_ verniil, sed niis-o putius in coiupendii in slndio, in-
nis et scriplis id effecliini esse noverat pnlissimuiii, dicibus contenli id arripuerunl quod causaj et tracla-
ut a vcro discipliux Christiana: senim ad inaues vel t bus opitularetur. Ac hic liceat eiiam ejusdem
frivolas ctiara quaesliunculas animi abducereulur Launoii brevem disputationem, qua via ac ratioiie
factum sil, ut istafidei professio uirique, llieronyuio
111.Libellus ftdei ad Innocentium. et Augnstino, subjecla fu.rii, inserere. Fatetur qui-
dem scitu diliiciiliinumesse et uniiiscujiisque conjec-
Duplex exstat liujus Libelli Ieclio, una, quae inter turis pcrmitti debere. « llc auiem, inqujt, m Hie-
llieroiiyiniana Opera reperiiur, integra ac vera, sed ronymo quun in Augustino expediliores videntur.
leinmaie : Explicatio ftdei ad Damasum inscripta; al- Modi stippelunt numeio ties. Piimuni, si rcperta est
lera vero Augnsiinianis Sermonibus de tempore ira- aSi-~oxo;i tunc librarius eriidiiionis riomiuJliusjcuni
iiiistajquampr_.'faiiuncu'a, qu.isiAugustini, anlecedit, in ea Joviniani errores, quos liieronynius confutave-
iiilerpolala, ct ad serinoius popularis habitura de- rai, damnari, tum scriptiouem idoneain esse, eain-
flexa. Prior etiam iu Caruli Ma^ni libris de lmagini- que Hieronymi placitis consenlire perspicCrel, hoc
.»«sub llici(iiyini noniiiie <:lio tiamnii Anualibus opus illi tribuere non dubitavii. Deiude, si prolessio
ad an. 417 depreheiidiiu,r, ex Vaticano codice, qui cuin Pelagii titulo et inscriptioue inventa est, tunc
varias Zosimi papaeepistulas continebai, descripta librarius pietatis nonnullius doluil, eam, quae sibi vi-
et suo atictori vindicaia. Ac ex eo quidein, quod in debalur optima, Pelagii iionien prae se lerre, odio-
Caroli isto voluiniiie addncilur, colligi posse videtur suin nomen sustulit et gloriosum aliud ineniuratjs de
j.im ante isla tempora banc opmionem fuisse pervul- -. causis sub.ilituit. Tum denique , si confessio
gaiara, cui accedit eiiam aucturitas cudicis nis. cu- uvs-iypufo; illata est codici, in qu» cclera opera
jusdain Carulo Mugnojam rege, necdtun iinper.nore, Ilieronyuii forenl, lunc ex illa codicis illms coin-
scr.pti, quem a Jacuho Sirniondo inspicienduni acce- paclione Hierunymi nonieu accepit apud incaiitam
peral Launuius, qui tameii nou ad illam aetatem euin posteritateu. Quod et atiis Patribus non raro accidit.
pertinere, sed a recentio e inanu scripiuin existinia- Ad Augusiinuin quud perlinet, res paulo diflicilius
bat. In Coisliniauo eiiaiu veteri ms. libro sic iuscribi atque imperilius transacta esl : diflicilius quidein,
iniai Vallarsius : Stjmbolumfidei a beato llierongmo quia oportuit professioni lidei concionale exordium
compositumet sanao papw Dumasoab eodemmissitm. praeligi, ut qui lide.ihbellus reipsa sermo non erat;
Euimvero contrariani senleiiiiam luetur Launoius iu sermo videretur : imperitius vero, quia bealus Au-
pecutiari super hoe synibnlo disseriatioue, ni»x di- gustinus libellum fldei generatim ct per aversionenl
serlius laudanda, argiimeniis iion sanc lcvibus, si- rejecit. El sane quae 111eo de libero arbitrio ad
lentio nempe concdii Fraiicofordieiisisan. 79/ iu iiirumlibel llexibili et cominutabih dicuiitur, poste-
causa Elipandi Tuleiani episcopi et pro catholieaa(i- rioribus bcati Augusiiui dogmatibus non omnino
dei tradilione couira b:ereticos asserenda acli, ct ip- c:.>ncordanu» Ha:c Launoius. Superest jam ut quos
* De
longiori dissertatione vcl potius pancgyri exscribere visum est, quibiis perlcclis statim de
iiuaiii lueielico prorsus calamo iu liaoc Seiuleii edi- Seuileriana rece:isione sentenii.ini lcrre puterit \\t
lioncin coiucxuii Schuencuiaiiuus, scqucutes lineas cutholicus. Ei.ir.
.'ATHOI.. XX!. \u
4105 PELAGIUS BRITANNUS. 1164
ab invenia typograpbia editores hic libellus nactus ,\ Annalib. ad an. 417, Zosimi papae 1; in edil. Man-
fuerit, breviter sed more nostrorecenseamas. siana (Lucae 1741), tomo VII, num. 31-56, pagg.
100-101.
SiEC. xv. S/EC.XVII.
1167. rlotzia?apud Udalr. Gallum, in-fol. Expn- 1663. Parisiis in-8°. Jo. Launoii Conslan-
si:i>i lidci bcali llieroliymi presbyteri ad Daniasum tiensis,Parisieusisllieologi,disseriaiiodeveroauctore
papam; in qua hsercses pturiinas de Trinitate elin- Professionis lidei, quae Pelagio, Hieronymo et Au-
carnalione uhi iinpie senlienics damnat, petens giistino tribtii solet. In ed. Opcrum ejus Coloniensi
suam lideni a Damaso comprobari ; inler Epistolas 1751, exsial tomo II, parie u, pagg. 305-32-4.
seu Opuscnla llieronymi, absque loci et attni indicro, 1673. Parisiis, apttd Seb. Marc. Cramoisy, in-fol.
sed probahililer ab e<>quem laudavimus typographo Confessioseu libelius fldei a Pelagio ex Oriente Ro-
eodemque I. et a. impressa, parte i, tract. 1, episnda mam missus ad sedem apostolicam; in Jo. Garnerii
_, Ad mannm nohis esl ileratio Basileensis a. 1489, dissertaiionibus ad Mnr. Mercatoris opcra, dissert.
ubi exstat Ibl. vin. Editioncm bancscqnilurNoriinber- 5, qua: est de Libellit fidei edilis a Pelagianis, pagg.
geusisa. 141)5; sed in Basileensia. 1197, et Lugdu- 397-309.
nensi 1515,deesthccExposiiio. liomanasScIiweynhe- Ganicrius usus est in hoc libello repraesentando
mii el.Pannarlii ediliones non suppetunt. apographo codicis antiqui P. Sirmondi, cjusdeui haud
Pelr.
1470.Mo<yuzi(i<.az)u</ Sc/toi//'er.,in-fol. Hiero- dtibie quem ab eodem commoilatuin acceperat Lau-
nymus.Damaso exponens fidcm suam vel approban- noius. Ipse aulein, ut Garnerius- affirmat, sua manu
dam vel corrigendam ; inler Hieronymi Epislolas h. R descriptum editurus eral, nisi eum praivertisset Ba-
ed., dislinct. 2, epist. 4. ronius. C"ireciiorem lamen aliquanto Baroriianalec-
Sine anno et loco, in-fol. Explauatio lidei szincli lione li.uic suaiii recensionem esse pollicelur ediior.
Hieronymi ad Damasum ; inter Epistolas et Tractatus Tres autem illius partes fecit, qtiarum primam Theo-
liieronyini, editionis iiiiioininauc , sed qua. aetati alteram OEconomicam, tertiam Ethicam
15. logicam,
praecedemi suppar videtur. Epist. pnetereaque numeris scctionum 26. distinxit.
1494. Basilea apud Jo. Amerbach,in-fol. Augus- dixit, Contendit eumdem deinde pagg. 309-311 cum Coe-
tini sermo dc saucta Triiiitaie ; intcr Sermones de lestii symbolo.quod integrum ilem sibi visusestede-
Tempore h. a. el loco piimuin ciim variis aliis col- re. Notas eiiam addidit, in quibus verum sensuin
leclionibus vuigatos, sernio 191. In eadem collectione iiniuscujusqiie lain aperlum quam tectum aperire
inserta integrai Operum ediiioni Erasmianoe 1542, studuit.
lomo X, pagg. 1018-1020, in ed. Lovan. exc. Paris. SJEC.XXIII.
1586,. t. X, p. 547-48 ; in cd. Henediclinarejecia est
in Appendiceni lomi V, niini. 236 de fide calholko- 1705. London prinled by I. Downing(or }{. Synip-
rum, IV juxla Anluerp. descriptionem, p. 274-276. sozt, etc, iu-8°. Pelagius's Creed sent wilh a Letler
S^EC.xvi. ([ragmemalitterarum) to Pope lnnocenl but finding
1516. Basilew aputl Froben., in-fol. Symboli expla- him dead, translated and illustrated by TV. Watl
naiio ad Dainasum; in ed. Operum Hieronymi Eras- (vicar in Shoreham in Kent); in ejus Ilistorij of In-
miana, tomoll, fol. 56 b. i.r.isiiins niillumex omni- fanl-Baplism. part. l, cap. 19, §29 et 30, pp. 249-
bus omnino, qua: inter llieronymi epistolas reperiun- ip 265. Notior pra:clarus hic liber reddilus est in Ger-
tur, symbolis istius esse censet, sed de hoc nihil mate mania, ex quo Joan. Ludov. Schlosserus eum idio-
araplius slatuit. latino donavit et excudi fecit duobus itidem
1549. (Parisits), in-12. Confessio lidei catholicae voluminibus in-4°. Ilremae 1748, in quoriun primo
(quam a sauctis Palribus accepimus ct pio corde pagg. 572-591 ipse textus hujns symboli, adjuncta
crediinus) beati Hieronymi verbis expressa ; in opere versione Anglica, nolis autem Wallii Latine textui
Caroli Magni de Imagiiiibus, libro III, cap. 1. Prima statim siibjectis, et appositis in imo margiue Schlos-
bujus opcris ediiio facla est h. a., loco vero occulla- scri1706. auimadversionibns, exhibelur.
Patisiis apvd Ludov. Iioulland. in-1'ol.Ex-
lo, a Jo. Tilio Meldensi episcopo, simulalo itidem
noinine Eliphili; in qua haccconfessio exstat pagg. ptanatio Symboli ad Damasum ; in tomo V Operum
291-97. Curata est-dcinde non una descriptio a llieronymi, ed. Marlian;ci, p. 122 sq. Non openc pre-
Melch. Goldasto et Phil. Pareo. Novissima est Chrisi. tium duxit Martianaeusleclorem admonere de auc-
Aug. Heumaiini llannoverao, 1731, in-8°, ubi hic li- lore hujus symboli, imo Erasmi censurain, quam
hellus exstat pagg. 25.-64. Sed, quod mirere, ne buic el reliquis symholis quaein Hieronymooccurrunt
veibum quidem ad eumdem monuit editor. pia:iniserat, repetere satis habuil.
15... Honuv, in-fol. Explanatio symholi ad Dania- 1712. Verotia:in-lol. Explanatio Symholi ad Da-
sinn'; in Operibus llieroiiyini ed. Mar.i Victorii, inasiini; in ed. Operuin Vallarsiana, tomo XI, part.
lomo IX.epist. 17. in exemplis Parisiensibus a. 1643, n, pagg. 146-150, in ed. Veneta (1771), ibid., pagg.
pag. 60. 202-205. Praemissa esl admOnilio jusla et huic loco
1592. Romae, in-fol. Libellus fidei Pelagii ad ln- aiila.
nocentium cum epistola transmissus, in C;is.Baronii

EXPOSITIOIVES

m EPISTOLAS SANCTI PAULI.

( Excusa: SUBI ho3 Exposiliones in Appendice ad sancli Hieronymi Opera , Patrol.

tom. XXX , col. 6io )
 LIBELLUS FIDEI AD INNOCENTIUM I.

(Editus est hic Libellus Palrol. lom. XLVIII, col. 488)

EPISTOLA AD DEMETRIADEM.

(Hanc Epistolam videsis inter Opera sanclo Hieronymo allributa , Palrol. lom. XXX ,
inilio.)

OPUS DUBIUM.

EPISTOLA AD CELANTIAM VIDUAM.

(Hanc habes inter Epistolas sancti Hieronymi, Patrol. tom. XXII, col. 1204.)

OPEBA QUOHUM FRAGMENTA TANTUM SUPEBSUNT.

EUCOLOGIJE EX SCRIPTURA.

(Adisis Patrol. lom. XLVIII, col. 593.)

LIBER DE NATURA.
(Ibid., col. 598.)
LIBER AD VIDUAM.
(Ibid., col. 597.)
EPISTOLA AD AMICUM.
(IbiJ., col. 609.)
EPISTOLA AD INNOCENTIUM I.
(Ibid., col. 610.)

EPISTOLA, SEU CHARTULA PURGATIONIS,

AD SANCTUM AUGUSTINUM.
{Ibid-, col. 608 , necnon inler Opera sancii Augusiini, Patrol. lom. XLIV, col. 352 sqq.)

LIBRI DE LIBERO ARBITRIO.

(Qu«e supersunt Icgere cst Palrol. tom. XLVIII, col. 611 sqq.)

OPEBA OMNINO DEPEBDITA.

LIBRI TRES DE TRINITATE.
(Consule C.arnerium diclo Patrol. lom. XLVIII, col. 587.)
EPISTOLA AD PAULINUM.
[Vide Garnerium cil. loc., col. S96.)
EPISTOLA AD CONSTANTIUM EPISCOPUM.
(Vide Garnerium, ibid.)
EPISTOLA AD SANCTUM AUGUSTINUM,
POST ADVENTUM PELAGII IN PAL/ESTINAM SCRIPTA.
(Confer Garnerium , ibid., col. 60G.)
 E0DEM TEMPORE.

JULIANUS ECLANENSIS

EPISCftPUS PELAGIANES.

DE VITA ET SCRIPTIS JULIANI

jlnclore Garnerio.

(Vid. Palrol. tom. XLVIII , col. 286 sqq.)

OPERUM EDITIONUMQUE JULIANI

RECENSIO ,

AUCTORE SCHOENEMANNO
Patrum Latinonim liisloiico-liUer.ria).
(Uil)Iiollieca

§ I. SCHIPTA. A boc ipsolihrnprimoexcerptaetValeriocomili oblafa,

atque per Alypium Auguslino missa; qua ex cliarta-
„ .nnnibiis, fl<:<|iiilmscerto eonslat Jnliaiii srri- eiiam insciiptionem librorum novimus : Contra eor,
ptis, iuillnni 'niiegnim ail nos pervcnit, sed fragmenla quiNiiptia$damnant,el[ructtisearumdiaboloat$ignant.
tantiun non ailniodiun lacera qnidcm et rara irans- Ex libris sex contra Julianuni qnaluor poslerioies ila
ltiissa siint. Aliaptoie inlfrtVruni.Sunt auteni genuina, pugnnnt cum quatuor Juliani libris, ul non tantum
quorum fragmenla :nil vesiigia saltem resiant. libr.i libris, sed capila quoque capiubus lespondeanl.
1. Epislola ad Zosimum priina, cnjns solus Mer- (Garner. inApp.ad diss. b'de tcriptisprohare$i Pelag.r
calor meminil, et verba Subiiotaiionuin libro <\ C <-t p. 5i-:8.)Debistoria eorum in ipsa dissert. 6 pag. 34t»
9 insernil, a Julianoiamen pro suis agnita (a). Garne- tractat.
rins in llne dissertationis qtTmix ail Marium Mcrca- 4. Liber de constantia Bono contra perfidiam
torem,t. I,pag. 533sq., eacomposuit, innotis qiioqne Manichai, cujus fragmenla aliquot servavil Beda.
ad laiiilnta Snbnoiaiioniim loca comp&randus. Ex Scriptus luit, judice Garneiio, posl expulsionem e
ejus senientia scripla fuii an.417, ciroiier aulumnnin. tede sua.
2. Epislala communisei cum plurimit (octodecim) B. Libri octoad Florum (Beneventanum)epitcopum
Pelagianis episcopis, quam Thessalonicam (ad liufum adversus secundum librum Augu$lini de ISupliis el
ephcopum) miserunt. Sic Aiigiistinus denolal episto- concupiscentia. Scripti, ut Garnerius contendil, in
lam, qnain in singulari operc iv librorum ad Bonif.v Cilicia, sed publicati demum circa aniiiiin 4_6, quo
cium episcopnm lUnnaniim directo refutare smduit, ex Ilalia iteriim Constan;inopoliin fu-n-is.se eum lingil.
inquoriim tribus posterioribus etiam liaginenta ejus _**Quinque prioreslibri.autetiain sex inlegriliabeniurin
rcperiuntur, a Garnirii) ibiilem, ubi aiiiecedeniia, Operc imperfecio Augustini contra seciimlamJulani
collecia el ad foiiiiiini pristinani digesla. )esponsioneni. Pendet vero superstitum iuiiiierus ab
5. Libri IV ad Titrbantiumepiscopum, atlverstisli- ipsa Aiigiistiui operis descripiione, superqua Vigne-
brum primuin Auguslini de Concupisceniia.Scripli an. rii sentenliam opiime refutavit Carnerius in notis ad
ineunte 419, atit sub prxcedentis oxtluiii. Fragmenla Subnotationes Mercatoris Opp. t. I, pag. 5'4 se>iq.
eortim stipersunt in tribus Aiiguslini operibus; in 0. Liber de Amore, sive Commenturiusin Cantica
libro II de Nuptiis, in libris sexcontra Julianum ct in Canlicorum. Solus Bcda liujus operis nienlionem la-
Opere imperfeclo. Rcpcriunlur aulem magnaquajdain eit.el duobus libris, aiie.rode Amore, alteruComnieii-
cx libro priiuo parva ex reliquis duobus. lVniimn tario, comprebcnsuui fuisse notat. Addit eliuui scri-
<n',m coofuiavit Auguslinus libro suo n de Nnpliis, ptiitn esseoccasione duelli ejiiscumAiigiisiino.Quare,
relalis verbatim qusccumque continebat chailula ex cum necAuguslinus, nec qui cum eo eiani, ejus me-
(a) Minusaccuraiebrcc trailil Caveus(T. I, p. 407ed. Augustinus, non Juliani fuit, cl si Libellus fidei csset
Oxon. nov.), duas comineiiiorans Juiiani ad Zosimum ex iisquas ibidem ille refelJil, non inntuiti van;i>ope-
epiitolas, qttas Augustinus libris qnatuor ad Bonifa- r;e Garuerius insumpsissel in eo Juliano -jsserendo,
eium refulaverit; et deinceps : Exhit alleram esseocto- ^ed facile ex locorum inter se comparalione re>,con-
decim episcopornm Siculorumnomine scriptam et Li- lici poterat.
bclliiin lidei inscribi. Imo qiiam primo libro rcfnlat
110. OPEIIVU ET EDITIONUMPELACII RECENSIO. 117«
mmerunt, conjici potest £Q_ie7irisesse libris octo ad Lnnm Syrum, seu presbyierum Palxstin», qui » Mer^
Florum, qtiibus F.'i'_lau<i'i-ille in-iniuriuusest. Gar- catoremagislerPelagii CoeIestiiquedictusfuit;aIterura
nerius pnsieriu* esse judicat, pi-opterea quod totus Julianiim, liau maxime dc cansa quodrecens integnc fere
iiniiatione Tlieodori Mopsiiesleni,qni amatorie scri- ex eo paginaein isto fidei libello, quem unde ei vin-
slatuit
pserit iii Canlica, compositus videalur.' FragmenU dicatiim iveral, transcriptx reperianlur,
aliquotex Beda cnllecla liabes apud eumdum in App. luin laiilum ex lioc libro profecisse, ut smnu fi'deiLibel-
ad diss. 6 Vpp. 1.1, pag. 588 sq. voluerit esse Kuliniani pene compemlium (e).
Dubia suul aut oiiiuino [also Juiiano ascripta :
Epistola Pelagii ad Demetriadem,quue ul diversos § 2. EDITIONES.
inaxime aiiclores parliui ignorauiise, parlim in-enio
hoiiiiiiuni debuil, nec effugere poluil, quoininus luiic 46G8. Parisiis apud Sebastianum Marbre. — Gra-
liibuerelur. Atigusiinus porro in opcrc conlra duas moisy, regis typogr. via Jacobaa, sub Ciconiis, in-8*.
Pelagianorum epistolas ad Bonilaciuin, libio primo, Juliani Eelanensis episcopi Libellus fidci misstis a<l
rcdarguendam sibi sunipsil episiolam tan<|uamJulia- sedein aposioliiam in cansa Pelagiauorum. Prodit
ui, Koinam missam, qiiani ilie lamen suam esse ne- nunc primuni ex codice Yeronensi cum notis el dis-
gavit his verbis : Facit quoqueAugustinusmenlionem sertationibiis tribus bisloricis Joan. Garnerii soc.
epistota, quam a me ait tlomam [uisse direclam; sed Jesu presb.
verba qttw posuil, nequivimus quo de scriplo loque- Digna notalu stint quae de occasione Iiiijus edilio-
retur agnoscere. Nam ad Zosimum quondam illius ci- nis ipse prodidit Gaiiieiius , i Ilunc, inquiens, Paier
xitalis episcopumsuper his qucestionibusduas epislolas » Jacobus Sirmondus, ex codice Veronensi , cum in
deslinavi; verum eo tempore quo adhuc libros (conlra ltalia versarelur , exscripsit sua manu , miliique ali-
primum Anguslini de Nuptiis etcum concupiscentia) exor- quando ostendit, et gratulatus exlemporalemde au-
sus non eram (a). Alteriusergo Iragiiienla super- ctore et temporecoitjecturam dedil illuslranduin notis
sint, alieram paiet prorsus iutercidisse. ad Sccus lamen et typis mandandum. > Mirum quippe non est quod
statuit Garnerius. fonit ciiiin alieram Zosimuin extemporalem suam conjecturam, Sirmondo appro-
epistolam sciiptain fuisse octodeciu» episcoporum, balam, tautopere foveril, ul niliil ei officere, nilnl
subscribereTractorioeZosiniidetreclantiuin,noiniiieet non e.im juvare, omnibus persuasum esse vellet.
cuin forte in tnanus ejus incidisset Libellus fideiquo- Alqui in ms. codice unde libellum Sirmondus eruit,
rumdam episcoporum ad melropotitam suum nomine niliil super tituli loco positum eral, prseler quasdam
Augustinum direclus, in quo negant sibi per lidem cvaiicscenliiiinliltcrarum figuras,quas ille sic expres-
suam licere damnationi Pulagianorum, ut jussi erant, sit IVLI. Bciiediciini aiitem et <um iis Rubxus le-
suhscribere; banc ipsam vcrain illam epislolam Ju- gendas censent 1NLI. incipit Libellut, ut inilium
liani assertionibus supcr alias assertiones coacerva- concordet fini: Explkit Libellus fidei SIC; quas lille-
lis, noii item probatis, conieudit. Utenim alia miua- ras ibidcm siiac conjecttirai convenienier interpreta-
nius, quai jnre meritoque conlra eum Norisius dispuLarunt tur Garnerius Sicutorum (episcoporum); Benedictini
viriaccuratissimx doclrime etcerii judicii, (b), rectius SacerdolumJesu Christi. Exbibetur autem Libel
Coustanlius(.)et Kubaus^d), idipsumadstatim veriiate lus fiileiinquatuor parlesdistributus, eiquesuccedunt
caret, quod altera ex duabns, quas Zosimum di- dissertatio I, de lempore el auclore Libelli; diss. II, dt
lexisseprofessusesl epislolis noii suosolitis, sed epi- v Vila et moribus Juliani; diss. III, de Subscriptionibus
-coporum octodecim, qui ad Kufuin Tbessalonicen- ' in causa Pelagianorum; quarto denique loco nota!
sera scripserunt (uude lioc fingendi ipsi occasioenata uberiores in Libellum, quibus comparationis et illu-
csi) iiomine scripta fueiit. Conlidenter quidem in re- siralionis causa prsetnilluiilur : 1° Libcllus fidei a
tensu scriplorum Juliani asserit, Mercalorem hujus Pelagio Romam missus ad Innocentium Papam;
libclli ineminisse (l. I, pag. 588); sed frusira locum 2° Fragmenta Libetii fidei a Calestio scripli; 5" Ex-
illum ab eo indicari speres, et si instes, fatebitur cerpta ex epistola Caleslii ad clerkot Homanos (illa,
(in notis ad libetlum t. 1 Opp. Mercatoris, p. 5_7) quam Auguslinus Juliani esse pulaveral), cum obter-
i.iim non uisi de una, cujus iium. 1 mentionein lcci- vationibus de lempore, auctore, etc, ejut; i" Sym-
mus, testiinoniiim tulisse. Enini vero non contentus bolum Theodori Mopsuesleni, interpreie Mario Mer-
luitGarnerius, uno libro diliorem fecisse Julianuin, sed catore; additurque Appendix ae Aniano interprete
lioino opitiiosus liac qualiscumque lidei prolessione homiliarum sancti Chrysostomi, et brevialore Codicit
ultro usus est, ad aliud quoddam opus ipsi acquiren- Theodotiani, qua: omnia una cum multis aliisad liisto-
<lum.Exslat nempe Liber fidei Gra:ci cujusdam, ut riam Pelagianaehteresisspectaiitibus.fusiustractala et
videtur, ab incerto quodam in Laliuum sermoneiri edita sunt cnni Operibus Marii Mercatoris. Scd Gar-
couversus, cdilusque piimum e Corbeiensibus mss. nerius aliquaudo ea cum boc lidei Libello peculiari
b. Geimani de Piatis a Jacobo Sirinoudo, qui de volumine editurus erat, ni ipse Mercator tardioris
auciore nibil definire maluit quam allucinari. llujus morae impaiiens mutare senlentiam coegisset. Sic
vero non auctorem modo, sed iuterpretein simul de- tamen non prursus a sc impeirare poluit, quin ali-
prehendisse sibi visus est Garnerius : alterum Kufi- qua saltem ex pluribus suo guslanda lectori pro
lib. i Op. Imperf., c. 17.— ]) lcmpore versionis hujus constituendo ex Gennadio
| (a) Apud Augusiinum non est ad Zo- elicit. t Non sine causa, inquit, Gennadius de Julia-
l\ugustiuus respondit : Hwc epistola
llshnum, sed ad eos seducendos,qui Roma possenl tali no : PRIDSQUAII II.LIII.SIJI
PELAGII INSEAPEMIIF.T. ln-
- suatione seduci, etc. Garnerius (ad Opp. Mercatoris, dicavit eniiii Julianum, antequam bxresis Pelagii
t. I, pag. SPi) Cielesiio eam vindicat. palam proderelur, cain in alio aperuisse, Kufino sci-
(b) ln Cetis«i-o6'ariierti, lomo IV Opp. a Balleriniis licet, cujus confessionem Latiuis legendam priebuis-
colluclorum. Ei debetur conjectura scriptam fuisse set. llinc vero colliguntur duo : alterum, ver.-ionem
cpistolam ab episcopis dicecesis Aquileieiisis ad me- ejusmodi edidisse Julianum, cimi adbuc adiiioduin
iropolilam Augustinum, qui sedem suain ab an. 408 juvenis furei; alterum, a Pelagianis eam erroris par-
sal longo temporis spalio, si clirunographis fides ba- icm qute pcccatum originale speclal, traditam fuisso
benda, tenuit. primiim , quasi Orientalium lidem ; imo tertium
(c) ln Notitia scriplorum non exstantiumqua ad Zo- quoddam conjecto, Julianum Pelagii exhortationibus
simnm attineni, n. 11, § 28, p. 1001. e vita cnnjugali ad arctiorem conversum esse, inde-
(<i)In Monum. Eccles. Aquilei., c. 14, p. 118, ite- que Memorio, Juliani patre, scribente, Augiistinuiit
runique in tract. de Peccato oritj., cap,-11, pag. 45, de Pebigii laudibus rescivisse, quse postmodum in
ubi pluribus Norisii seiiieiitiain astruit. Ilis adde libris suis retulil. > — Schcenemannum inter et Gar-
Walcliium in Hislorie der Heiz, l. IV, p. C77 sq. neriuin dijudicet lectur cruditus. EDIT,
(e)Si amplius acuuieu ejus nossccupis, videquse.de
H71 PELAGIUS BKITANNUS. 1172
pinaret. Recusus est postea bic Libellus una cuin ,\ clari exemplaria editionis seorsim factfe, qu;e aiinuni
disquisitione de lempore el auctore, iiemque obser- 1()73 in tilulo praferanl. Titulus quoque non verbis
valionibus in diss. 6 ad Opp. Mercatoris (Paris. quiilem , sed forma ac linbitu suo paulo a superiore
1673), t. .1,pagg. 520-335, addilis in fine quibusdain iliversus est (caret insigne typographi Ciconiaruin);
ox geuuinis Juliani fragnieniU, quoe supra indicavi- sed opus ipsiiin alis ulla mutatione adjunctum lialiet.
nius, lbi quoque ilisscrlalio de viia Juliani lacit ca- Scilicet a bibliopola hoc instiluiiim e_l, ut emptores
put sextum, dissert. 1. dc pravis aucloribuset defen- nllicerel, a quibus forte posl editum ex sua oliicina
soribus haresit Pelngianw, pag. 144, sq., qucniadino- Mercaloreindesiitui metuebat. Texinni solum Libelli
dum de scriplis ejus capul qiiartuni, Append. ad htijus iterum desciipserunl, addila conjeclnra sua
diss. 0, pag. 587 sq., exponit. Dissertuii» denique de snpra indicaia, monachi Benedictini in Appeudice ad
Subscriplionibus in causa Pelagiattorum inler ctcleras t. X. Opp. Augustini, part. n, ed. Antuerpiensis,
ad Mercatorem quartum lociim occnpnvil, pagu. pag. 74 sq.
2C3-_8_. Scd et boc noiabimus, ne cui liaus aecidat,

LIBELLUS FIDEI,

QUEM IULIANO[TlilBUI7 G.MtNEItlUS, ABJUDICANTE SCHOENEMANNO.

Vid. Palrol. tom. XLVIII, col. 508 sqq.)

EPISTOLA AD ZOSIMUM.

(Vid. tom. cit.,col. 533.)

EPISTOLA AD RUFUM.

(Ibid., col. 534.)

AD TURBANTIUM EPISCOPUM,
ADVERSUS LIBRUM PRIMUM SANCTI AUGUSTINI DE CONCUPISCENTIA,
LIBRl QUATUOR.

(Confer Schoenemannum supra , et Garnerium lom. cil. col. 559.)

AD FLOKUM ADVEKSUS LIBKUM II SANCTI AUGUSTINI DE NUPTIIS

lilBRI OCTO.

(Confer Schccneiiiaiinum su|ira, cl Garneiium loin. cil. c.ol. C24 , necnon col. 117, not. c.)

LIBER DE AMORE.

{Fragmen.a ex Reda collecta sunt, Palrol. toin, cil., col. 6*24.)

LIBER DE CONSTANTI_€ BONO,

CONTKA 1'l.ltKIDIA.MiMANICIl/EI.

(Ibitl., col. «25.)

RUFINIANI LIBELLI INTERPRETATTO.

{Vid. Gaineiium, ibid., col. 4-V9sqq.)

 EOD-M TEMPORE.

C(ELESTWS

PELAGII DISCIPULUS.

DE VITA ET SCRIPTIS C02LESTII

AUCTORE GARNERIO.
(Hanc Disserlationem vidcsis Patrol. tom. XLVIII , col. 277 sqq.)

LlBELLUS FIDEI ZOSIMO OBLATUS.

(/6i'fi.,col. 497.)

BREVIARIUM EPISTOL/E AD CLERICOS ROMANOS.

(Ibid., col. 505.)

LIBER ADVERSUS PECCATUM ORIGINALE.

(Confer Garnerium loc. cit., col. 615, in cap. 3 Dissert. vi, et col. 589 sqq.)

SENTENTLE CCELESTII.
(Ibid., col. 615.)

DEFINITIONES DE IMPECCANTIA.

(Ibid., col. 617 sqq.)

EODEMTEMPORE.

ANIANUS

DIACONUS CELEDENSIS.

DE VITA ET SCRIPTIS ANIANI

AUCTORE GARNERIO.
(flano Disserlationem legere est Patrol. tom. XLVIII, tol. 298.)
 INTERPRETATIO XXVI HOMILIARUM
SANCTI CHRYSOSTOIHIIN SANCTUM MATTH/ECM ,
Pli/F.CEDENTE
AMAMrKOI.OGO
ADOP.ONTIl'51.
(VIII priorum interprelationem reperies in Operum Chfysostomi lom. VII, col. 17 sqq.
nostrae editionis. Reliquarum vero sicut et scrmonis ad neophylos interprclalionpm per
omnes fere Parisiorum bibliolhocas fruslra invcsiigavimus. Hserelici vero opuscula non
lanli fecimus ut corum causa nostri volutninis conclusionem diutitis moraremur. Cfeterum
lacunoe sarcienda; perquam opporluna se dabit occasio cum S. Chrysostomi Opera Grseco-
Lalina cdetidi tempus advcneril.)

INTERPRETATIO IIOMILIARUIM SANCTI CHRYSOSTOMI

Di. LAUDHJtJSS.VNCTIPACU ,
fli.CCKDKMT-A.MANI Alll<:VAi"GEM'3f.
Pllnl.OGO
(F.xsiat in loin. II Operum Clirysoslomi, col. 169 sqq.)

SERMONIS SANCTI CHRYSOSTQMI AD NEOPHYTOS

3nUv\ntt<xti0.
(Vidcsis quid de bomiliis in MaUhueum supra nolaverimus.)
LIBKI AI3VKKSUS EPJSTOLAM SANCTI HlEItQNYMI AD CTESIPHONTEM.
(Opus deperdilum.)

SELECT^ VARIANTES LECTIONES

IN RUFINI ECCLESIASTICAM HISTORIAM,

EX MS. TABULARII CAPITULARIS FOROJULIENSIS",

iiiiicuf: Hiili-.ico!. •'<>".'•n'jmrjit ms. Iltvc p<ottl mnderttiio Ep'scopi roltteiit. Iternm reclius
1'f:»-f:ii
eliam X. libro EcclcsiaslicwHislnritc coiitinentiir. Can. XVIII. neino eum, qui ad alium pertinel, sutci-
In Elewho ail col. 4G3.cap. XIX. nw pairi Cons- pins pro eiliio subripiens.Confersnp. Can. V. ex qiiQ
tanlino, pro [riitri Ctnslanlio, haliei. Subiieqiieiiiis vcrilns leclionis consiabil. Can. XXI. Paulinianistm
vilem Capiiuli tolam lianc pericnnani laccl, Luciferi pro Pauiianisla : et in line legumralio pro reverentia.
cwterorttmqueEpiscoporumCulholicritm. Cap. VIII. inil. col. 47f>.i\n. quw c.tslilerinl: sub-
Ilistorki; lihro ct cap. I. col. 4GS not. c, ins. cre- scquenli vers. lacet mttlier. P.ostmeil. col. 477 salis
detts, dissimulnreuliis, pro credens, si dissimularela hene uteretur habet pro uterenlur : et uono post versu
lulibiis. tacet ac httmilius.
Cap. II. post nieil. ms. simultaiio Sacerdolttm, pro Cap. IX. post mcd. col. 470. habiti sunt, elc, et
simnlatio, etc, qnoil el veriiis videuir, <|iiaii<]iiam mi- mox parvo pro parvu o; \'t. post versu alqite pro ud
mis Laliniiiii, si pio simuliate aecipiainr. Jiox com- quw: 10. post vetsu, pltis hahel denuo revertunlur.
pltires hahel pro plttrcs. Cap. X. vers. 17. ab inil. cap. si qui experti
Cnp. III, col. 46!I. not. c. ms. dicendo pro dicendi. noverint, coti/feran/.reclius: elin tinccol. neprir.ume-
Cap. IV. init. nis. Maximinuspro Maxiniaifis. ret, ct sinere videretur. Col. 482. v. 10. ex ipsa
Cap. V. nol. b. tacet in voi-ulam, liin.i <|iiano ah opera, ct moxmaturus pro matulinits.
lioc vcrsn vnbis, et paulo post ad not. c. tttmen.C<>1. Cnp. XI. init. ex hac luce decessit.Col. 484. v. 4.
472. ver». ;>.ins. aderat conciliis,pro consiltis: cl in tetl ab his, tacila el coptila iniermedia.
Unestaittta fingentibuspro ftijentibas. Cap. XIII. col. 4SG.v. 14. in perfidia.
C>ip.VI.col. <i7."). iii<t.n. ms. cx ttnllis extianli!>us Cap. XIV. col. 437. v. 7. puerorum multiludinem
(aclus est, aul ex alia substanlia, pro stibslatitibus,et supra oram, elc.
siibsislenlia. MoxCan. I. pcr impatienliumprninipa- Cap. XVI. cnl. 488. v. penult. invidia horror.
tieniia. Cnn. V. ne guetn si alitts Episcoptts pro ne Cip. XVII. col. 489. \ers. S. retiquerant pro reti-
qnemalius, et inox in singtilisnrbibusalque provinciis. ueliant, et mo.v perculil pro perputil. Col. 490. v. 1-4.
Cai. VI. siiburbicarum pro suburbicariarum. Can. £<<;<: pro Hoc esl, eldecipere pro decipi.
XM|. fenne rectius, militiam abjecerant, el rurstts Cap. XIX. col. 492. v. 24. concedas.
hanc ainbkrttnt pro ad lianc ubierunt. Can. XIV. Cap. XX. ad fin. deserendwpro desfnirZJKte
' I.tcloremmoniiumvslumus
nos,in hocVariantiumindice,Dostrorumversuunicoluniiiaiiimque distiDctionem aritb*
inelioamfuissusecutos.Kun.
 H77 INDEX LOCORUMEX SACR.VSCRIPTURA. 1178
C.ap. XXIII. inil. Maximinumpro Maximum. Cap. XV. vers. 0. fideltter pro fiaenter.
Cap. XXV. v. 16. ah init. cap. animo leprosus, et Cap. XVI. vers. 1. dictala. vers. 4. negal se impio-
mox tecutoribus pro seclaloribus. ruin posseverba, elc. Puulloante not. h. lacel impia,
Cap. XXVII.posl inii. Conttantioconhibenlevivenle, versii octavo a fine, Maximusqui se cxuelere [ sic j
quoruni alterum alterius glossema est, illudque pro ttjranniiiifamia, lcgitimumprincipemgesitret ostende-
connivenieprtelerenduin. Ad lin. si ibi lalis, et mox re: Uiiinino verius, lantum quod Iramii esse potest,
praposterus ( ut videlur) pro prwproperus. verbiim exuetere, in duo dispertias ex relere : sicque
Cap. XXVIII.iirfin. quanlumnola pro noxw. locum religi velim. Conferpra;ced. cap. XIV.
Cap. XXIX. mcd. El quia duat subslanlias non di- Cap. XX. medio, lacel duo verba verti vel, ferme
cimtiSin Deo, nec tre$ subsislenliasdicere debemut. concinnius.
Cap. XXX. po--tinit. lacct priore loco Eusebio. Cap. XXII. ol. ?>29.veis. 5. posi noi. b. res gestas
Cap. XXXI. med. diligentiusexposuit. ad Imperaloremreferunl.
Cap. XXXV. v. 10 ab init. cap. molreset viri juve- Cap. XXIII. vers. 6. et 7. citncta qua ad summum
nes, virginesqueimmensa, el>-.satis probe, et«verius. pavimentorumlcvabanlur,el moximntissispro immen-
Cap. XXXM. siibinit. ad horam undecimam pro sis. Col, 550. post med. tempti foribus obseratis pro
decimain. lemporibusobservatis: ibiilem iindecimo a fine versu
Llfi. II. lacel radio. Col. 551 inii. ab ipsis Gentibus pro Gen-
tilibus, et col. 555. v. 4. et Soron Apim primo ex
Cap.I. v. 5. ab init. cap. ducloresque noslri, et composiliorw,posl vero per, ete.
niox darenl pro dederunt. Deeimoab hoc versu tacei Cap. XXV. vers. 7. plus liabel digna dignatione
ei. In line cap. suscepit, deindc noi.in menses pro numinis, etad not. g. irrepebal pro erepebat. Sub ca-
oclo, falso tamen. Vide ims ibi. pitis Itiiemcwterisque[raudibus pro cacisque, cte. et
Cap. II. vers. 2, de militia. mox oinnino veiius, incerlis patribu$ pro incetlit,
Cap. III. decimo a line versu et copulam tacet, qiiemadmodiimet in Editione nostra velim resiitui,
tiini b;>belTria miltia el eo amplius, lacito simut. Cap. XXVI. sublin. ted [ecerintpro ted pro\ecerint.
Cap. IV. vers".1. vila : el col. 512. vers. 15. </«i Cap. XXVII.col. 556, vers. 1. el 2. iteiurn lectis-
sedcduxerant. Col. 515. not. d. tacet die ip$a, quod sime veri Dei templa, Ecctesiaqueconsiructa, ad <_-
ci verius pulo. jus lectionisfidem religi et apud nos lociun velim,
Cap. V. vers. 5. tacet per se. atque illud cel$a, quod ex Barraiaiio exemplari acce-
Cap. VI. not. j. Luciut omnia, etc. pimus, expungi.
Ijnp. VII. vers. 2. uebuloii ductoris. Elcol. 517. Cap. XXIX.vers. 12. commendatapro commendala.
vers. 5. descriplatunl, legimus. Cap. XXX. in liu. vobi$mugnapernkie pio magna,
Cap. VIII.ad r.ot. e. Apetelictepro Apeliote, etc.
Cap. IX. vers. 2. tacei nobis, deimle plus liabet, Cap. XXXIII. v. 11. ab Ii.it. cap. seculuram Euge-
olkarum ptantalionemquoque Domini, etc. Col. 518. nio pro securam, clc. cl vers. 10. rcctiiis, p>a--s_His-->
vers. 20. lacet propria; vers. 58. et quacumque atl rant pliiriiim nuinero : mox primo illi pro primi, eic,
victttm,elc. Col. 519. ad nol. e. impendi pro iinpen- lbidein anie inn. t>.paullo meliiis ad solila pro ad so-
a"ere. lida s: veriil, elc. et lerlio ab boc versti ju$ta pralia
Cap. XI. nol. g. lunc Consulures: sub lin. revocurit isia, etc ticiiis etiam voculis iiiicrmediis, ut pulo.
pro revocnret. EXPLICIT LIBERIIlSTORI.<G ECCLESIASTICE FELICITEII,
Cap. XII. vers. ultiino regnumgerenlepro rem, clc.

INDEX LOCORUM

EX SACRA SGRIPTURA
QUI IN liUFIM OPEKIBUSSPARSIiVlLAUDANTUR
, AUT KXl'LICANTLR.

(In boc Indice revocalurleclorad numerosiu RuliniOperibuset in AppenJicead Hulinuincrassioricliaractere

ex|iressos.)

GENESIS. eorum de Gomorris, uva eorum, uva fetlis et bolrm

Cap. XLIX. Vocavitautemfilios suos, etdixit ; Con- amurissimusipsis. 88
gregumiiti,nl annttnciemvobis, quw occursnrasnnl ESAIAS.
vobisin novissimis,Pag. 24 Cap. III. Yw anima eorum, qui cogitaverunt
cogita-
EXODUS. tionem pessimam adversus semetipso$dkenles, Alti-
IV. Israel meus. 25 gemusjustum, qttia initlilis esl nobis. 85
Cap. primogenilus III. Dominu$in judiciuin veniel, cum sentoribus et
XIII. Et eril vila suspensa ante oculosluos, el limebis 84
el etc. 86 principibuspopuli.
per diem noctem, V. Expectavi ut facerel uvam, fecit aulem spinas. 83
DEUTERONOMIUM. VII. Yirgo concipie1, elpariel filium. 73
Cap. II. Ciim divideret Excelsus gentes, slatuit ter- XXV. Etinfaciet DominttsDeitsSabaolh omnibus gen-
minos gentiumsecundumuumerum. 77 libus, monte islo bibent laliliam, bibenl v.nunt,
XXXII. Auditehac omnet gentes : auribus percipite vngenlnr unguenlo in monte isto. 82
omnes,qui habitalis orbem, quique terrigena el filii XXVI. liemr/pnt mortui, el suscitubunturqui sunt in
hominum, siinul in tinum dkes et pauper. Ap- XXXVI. sepulchris. 105
pend. 479 Mulieres,quw venitis a speclaculo, venite :
XXXII, Ex vi'teis So:lomorumvitis corum, cl palmes non eitimesl populus habensinlellecium. UJ
U7'i INDLX LOCURUM 1180
L. Percalisnoslris reniinduli.umus. 77 AMOS.
L. Dorsttm mettm tledi ad flatjella, cl maxillas au Cap. VI. Vw qui opulenti eslisin Sion , et confidilit
palmas, ct fucicmnon averli, elc. N.>
in monle Samtiriw. Append. 555
Lll. Quibus uoii est at.nunciulumile eo, videbunl, et VIII. Occidellibi sol meridie. 87
qui iion aiidierutil inleltitjent. 81
LIII-.Dominequis credtditnudilui nostro. 8 i< IX. Qui adtficut in cwlouscensioncmsuam. 94
Llll. Sicut ctgnuscorum londeitlese, non aperuii os ZACHARIAS.
siium, in Itumitilule jndichmtejwi. re, XI. Et dixi ad eos : Si bonum etl in conspectu
LVII. liecubaits doimtvil ttl leo, el ut caUtlut leonis, Cap. vettro, datc mercedcm,et abnuite. Et aecepi trigitita
qttis su$cilubit e utn? "'•
LVII. Sttpra qttemapcruistisos vestrum, et adversus argenleos, et misi cos in domum Domini in con-
<-;> (lalorium. 85
quem relaxaslit linguas vcslras. XIV. In ilia die non cril lux : [rigus cl pruinaeril iino
LXI. Spirilus Domiiii sttper mc, propler quod uuxil die, el dies illa nola Domtno, el neque ctet, neque
me, evangelhare paitperibits,cie. 62
nox, et ad vesperamerii tux. 87
LXIII. Qui eduxil tlo lerrti yastorem matjnum
ovium. V- MALACIIIAS.
LXIII. Quis csl h c qui venit de Edom . rubor vcsti- Cap. III. Ecce veniet Domintts omiiipolens, el quis
mentorumejtts ex llosra? Qttate rubictindasitnt iv»- sustinebitdiem advenlnt ejus, aitt quis sustinebitas-
limenla Itta, et indtimentumtuum, elc. 88 peclum ejus? quia ipse ingredilur sicttt ignis con-
llalorii, et sicut herba, elc. 95
IEREMIAS.
PSALTERIDM
Cap. II. Eqoplunlaei lc vinettm frttgiferam. 25 III. Fgo dormiviet soporalussum, ei exsurrexi,
III. Mortiftcavcrunlin lncttm vilam meatn, el posue- Cap. Dominussttscepitme. 91
runt lapidem suptr me. 89 IV.quoniam
VI. Spirilus ntltus nostri ChristttsDominus: compre- Qni manducavilpanes meos, ampiiavil adversum
me sitpplantalionem. 82
hensusest in corruptionibusnostr s, in quo diximut: IV. Filii
sub umbra ejus vivetnusin genlibus. 82 hominum,usquequogravi corde, «I quid di-
vaiiilalem,elquarilis, e C. Append. 547
XI. V.eniteel iiijkiainus lignnmin panemejtts, cl con- X.liqitis
teramus eum dc terra viventiiim. 86 XI. Ul sagillentin obscuro reet'n$corde.: labia noslra46a
Linguam nqstram magnificabimus
nobis sunl, tjuis nosler, etc. Append. 528
EZECIHEL XI. Propter miseriam inopitm et gemitum pauperum,
nunc exsttrgam,dicit Dominus. 91
Cap. XXX. In illn die proccdenl Angeli fcstinanles XV. Qttia non dabis sanctum tuitm videre corrup-
exterminare.'Elltiopium,crilquehtler eo$perlurbaio
in dic jEgypli, clc. 78 tionem. .0
XXXII. El exlraltamte in Ittnnomeo, el exlendam le XV. Domine, eduxistianimam meam ab inferno, fal-
vastime a descendenlibusin lacum. 9l)
super lerram. Catttpide ieimptebunlttr, el consliluam XVII. Cum sanclo sancius eris, el rum perverto per-
te super omnesvolttcrescaii. l'l
XLIV. Porta autem, qtttercspkit ad Orientem,clattsa verteris. Append. 407
erit, et non apcriclur, et uemo transibil per eam, XVII. Qui asceudilsupcrCherubin, volavilsttperpen-
nas venlorum. 9i
quoniumDominusDeus Israel transibil per eam, et XXI. jTnuripingues obsederuntme. 54
clausa erit. 72
XXI. Et in pulveremmorlis deduxisli me. 80
OSEE. XXXII. Tollile portas principes veslras, et elevamini,
porlw wlernnles,et inlroibilrex gloriw. Quis esl isle.
Cap. I. Si fuerint fttii Israel sicut arena maris, reli- rex gloriw? Dominus[orlis, et potcns, elc. 95
quiw salrw fienl. 11 XXIII. Domine, quis habitabit in tabernaculotuo, aut
III. El dieil Domintts: Adhtic vade, dilige muliercm quis rcquiescetin locosancto ttto? Append. 45(5
ditectam amicisel adnlieram, sicttl diliqit Dominus XXV. Odi Ecclesiam malignanlium, el cum impiis
filiosIsrael, elc. Append. 415 non sedebo. 101
IV. Judicate matrent vestram,judicale, qttoniam ipsa XXVII. Diviseruntiibi vestimenlamea, ct supcr vestem
non uxor mea, et eqo non vir ejus. Appeud. 405 ineam miseritntsortem. 88
IV. AuditeverbttmDomini filii, Isruel, quia jiidiciuni XXIX. Qua utililas in santjuinemeo, dum descendero
Dominorum Itubitntoribusterrw, non enimcst ve- in corruplionem. 8.1
ritas, et noncsl est
misericordia,et non scientia, eic. XXIX. Quia non derelinqucs animam meam in in-
Append. .15 ferno, nec dabis sunclumvidcre,etc 99
V. /<i Iributalionesua mnne consttrgentad me : 17- XXIX. Domine, eduxisli de inferno anitnam metim,
nile, reicr/aiiiui-ad Dominum, qttia ipse capit, el salvasii me a descendentibusin lacuin. 91
salvabitnos, percutiet cl curubit nos. Ap;>eiid. 42S XXX. ln manus luas, Domine, commendospiriium
V. Audile hoc, sacerdotes, el nltendi e, domus. Dicum. 95
VI. Snnnbit uos posl biduum, in die autem lctlia, re- XXXIV. Fial via illorum ienebra et lubricum, el An-
sttrgemus,elvivemusin conspectuejus. 92 gclut Dominipersequenseos. Append. 454
VII. Cum suttarevellem Israel, revelalaesl intquitns XXXVII. Ego lanquam surdus non audiebam, el skul
Effraimet muliiia Samaria, quia, elc. Appenri. 451 .mutus non aperiens os suum. 85
VIII. ln gttiture luo sit tuba, quasi Aquita sttper do- XXXVII. Amicimei, et proximimei adversumme ap-
iHittnDomini, pro eoquod, elc Append. 450 propinquaverunt, et sleterunt. 82
IX. Noti ttrtari, Isrttel, noli exultare, qitia a faderc XXX\II. Faclus sum sicut Itomonon audiens, el non
leqis saerilcgapollulionediscesseris.Appeud. 412 liabensin orc suo redargutiones. 85
X. VitccasBelhavem coltterunl habilanles Samariw, XXXVIII. Obmutuiet humUialussunt, ei siluia bonis,
quia /«.lit sttper eum populus ejus, cl adilui ejus et dolor meusrenovatusesl. Appeud. 552
superexulluverunl in gloria ejus , quia migravil XLIV. Speciosus [orma pra filiis hominum. Ap-
ab eo. Append. 4i9 pend. 412
X. El allignnieseum xenium Itegi Jurim. 84 XLV. Deusin medio ejus non commovebitur: adiu-
X. Viiis frondnsa lsr.tel, fmclus adaquatus est ei se- vabileamDeus mane diiuculo. Append. 461
ctindiimnmltiludinem,fritctus, elc. Appcnri. 447 XLVI. Ascendit Detts in jubilalione, et Dominus iu
XI. Sic (ecit vvbisllttlni. Appcnd. 456 vocelubw. H
1181 EX SA&IA. SCRIPTURA. Uo_
XLVIII. Homo cum in honore essel, comparatus est II. Prehendite mihi vttlpet pusillas, el exlerminantes
jumenlis, et similis [actus esl iltis. Append. 474 vineasmeas. 50
XLIX. Peccalori aulem dixil Dens, Quure lu enarras III. In cttbiti meo el
quativi eum, non inveni, quem di-
justilias mcns, el assumis, etc. Append. 550. ligil aiiima mea. 92
L. Ut juslificeris in sermonibtistttis, ct vincas cum jit- III. Tenebo eum, et non dimiltam eum, quem diligit
dicaris. Append. -i'5 anima mea. 92
LIV. Mollili sunl sermonesejus super oletim, el ipsi V. lnlravi in horttan meum, soror mea, sponsa mea,
stinl jacuta. 82 et vindeiniavivineam meain, elc. 88
LV. Qui [itcilAngelossttos Spiritus el minislros sttos VI. Una esl columba mea, una cst perfecta genitrici
iqnem urentem. Append. •'(••9 stta. 101
LVll. Adnihilum devenknl, tanquam aqua decurrens, XXII. Prehentlile vulpesparvulus, exiertninantesvineas
Appeml. {55 meas. 30
LXII. TabernacultimIdumworum,el lsntaelil r, Moab DANIEL.
el Agareni, Gcbal et Amnnet Amulech,el atienigena 111. Yidebam in visu nocits, et ecce cum nubi-
cum habilantibus Tgrum. Elenim Assur venil cum Cap. bus cwli, quasi filius hominis, elc.
4i0 XII. 96
illis, etc. Append. Quia lunc resurgent, qui sunt in terra pulvere:
LXIII. A$cendcn$in altiun captivam duxit caplkila- hi quidem in vilam alernam, ctc. 105
tem, dedit dona hominibus. 95
LXIV. Benedices coronw anni benignitatis luw, et BARUCII.
tui
campi replebunlur ttberlate. Pinguescentfines de-
serti el exullationecolles accingentur. Append. 160 Cap. 111.Hic Deus nosler, non repulabitur alter ad
LXIV. Verumtamenmendaces filii hominumin slatc- eum, qui invenit omnem viam disciplina, et dedit
ris, nl decipiant ipsi de vunitttte,etc. 55 eam Jacob, el lsrael dileciosuo: poslhac in terris
LXVlll. Descendiin limum profttndi, el non esl $ttb- visus est, etc. 63
s'aniia. 89 MATTH^EUS.
LXVIH. Et dederunt in escam mcamfel, et in sili mea
potaverunlme acelo. 88 Cap. L Quia paries filittm, et vocabisnomen ejus Je-
LXX. Qitoniamconversu$vivificaslime, et de abijsso mm: hic enim salvum faciel, etc. 75
terrw iterum reduxisti me. 89 IV. Venitepost me. 35
LXXII. Mihi adharere Deo bonumesl. 17 IV. Dominus Jesus ductus est in deserluma spirilu,
LXXII. Prodiil qnasi ex adipe iniquilas eorv.m,trans- ul lentaretitr a diabolo. 57
ierttnt in astum cordis. Cogilaveruntet loculi sunt IV. Et accedenlesAngeli minislrabant ei. 37
nequitiam. Iniquitalem in excelso locuti sunt. Ap- X. Notitetimereeos,qui possunl corpus occidere,ani-
penri. 520 ma aulemnihil possunl facere. 95
LXXIIl. Dedit eumin escam populis JEthiopttm. 80 X. Esiote prudenies sicut $erpenle$. 36
LXXV. Dorinilaveiuntomnesquiascenderunlequos.55 XI. Tu e$ qui venturus esl, an alium exspeclamus? 89
LXXV. Notus ht Jttdaa Deus. 42 XIII. Simile est regnum calorum fermenlo, quod abs-
LXXVII. Excilaltts lanquaindormiensDomhtus. 485 condit mulier in farina mensurk, etc. 64
LXXXVl. Dilitjet Dominusportas Sion super omnia XIII. Semen cecidit super terram bonam, cl adferet
tabernaculaJacob. App. 401 fructum, aliud triccsimum, etc. 31
LXXXVII. El faclu$ al sicul homo sine adjutoric in- XV. Si cacus caco ducatum prwbeat. 16
ter morluos liber. 95 XV. Sciebat enim Pilatus, quod per invidiam tradi-
XCII. Parala esl sedes lua, Deus, exlunc; a swtulo * dissenl eum Judwi. 42
lu e$. 94 XVI. Propitius esto, Domine, non tibi erit hoc. 35
Clll. Omniaa te expectant, Domine, ut de$ illis escam XVII. Ilic e$t Filius meus ditectus, in quo mihi bene,
in lempore. Dante te illi , colligent: aperienle le etc. 39
inanuin tuam, omnia implebunturbonilate: Averlen. XIX. Nisi conversifueritis sicut infans, non intrabitis
te, elc. App. 481. 486 in reqnum cwlorum. 17
CIV. Posjtit pluvias eorum grandinem, ignem combu- XIX. Quod est apud hominesimpossibile,possibile est
renlem in lerra ipsorum: et percussit vineas eorum, apud Deum. 277
el conlrivil omne ligitum fittiumeorum. App. 488 XXII. In resurrectione mortuorum, neque nubent, ne-
CXI. Qttia disponit sermonessuo$in judicio. 95 qne nubentur, sed erunt sicut, elc 105
CXIII. Ca.'/tmicwli Domiiio; lerram aulem dedil fitiis XXII. Dic nobis, licel censumdarc Cwsari, an non? 42
hominttm. App. 555 XXII. Deus Abraham, Deus Isaac, Deus autem non
CXXVI. Ecce Domini ftlii merces, fruclus ventris. 50 morluorum, sed vivenlium. 105
CXXXVlll. Quo ibo a tpiritu luo, aut quo a facie XXII. Si ergo David in spirilu Dominumvocal eum,
tua fttgiam? Si ascendcro in calum, tu illic es, si quomodofiliusejus esl? 94
descendero in infernum ades. Si suinpsero pennas XXIII. A sanguine Abeljusti usque ad sanguinem Za-
mcas diluculo, et habilaero in exlremis maris: il- * chrtria. 27
luc manus lua deducet nte, etc App. 554 XXIV. CKOIdixerinl vobis, Ecce Christus hic, aut
CXLI. Poriio mea in lerra vivenlium. App. 504 ecceillic, nolite credere, etc. 97
CIX. Donecponam inimicos luos sub pedibus luis. 7 XXV. Ile in ignem wternitm, qui prwparalus esl dia-
CIX. Anle luciferumgenui lc. 42 boto, el Angelis ejus. 37
CIX. Dixit Dominus Domhio meo, Sede a dexlris XXV. El segregabit ovesab hwdis. 98
meis. 91 XXVI. Sexta siguidemhora tenebra facla sunl utque
JOB. ad horam nonam, et terra mola, elc. 552
XXVI. Veruntamendko vobis:AmodovidebitisFiliitm
Cap. XII. Dominus concordat corda principum. 85 hominis sedentemad, etc. 55
XL. Attl adducis dracoitmt, aul ponis capistrum chca XXVI. Consilium fecerttnt, ul Jesum doto tenerenl
nares ejus. S-,0 et, etc. 42
XXVI. Averabi, et osculatusest eum. 82
CANTICUMCANTICORUM. XXVI. Quia consilium (ecerunt Scriba el Pharisai,
ut Jesum dolo tenerenl. 27
Cap. 1. Adolescenittlwdilexerunt te : post le curremits XXVII. Sanguis illius tuper no$el super filios no-
in odorem unguentorumtuorum. 50 et seq. siros. 28
II. Exite et videte,filia Jerttsalem, coronam, quaco- XXVII. Dkiseritnt sibi vestimentamea, ct supcr vcs-
ronavit eum matcrsua. 87 tcm mcammiserunt sorlcm. 87
Ii85 ,NDEX LOCORUMEX SAClU SCRIPTliRA. 1184
XXVII. Monumentaaperta sunl, el mttlla corpora dor- IX. Quis plantavil vineam, ci de fructibus ejtis non
mienliumsanclorum.eAC. M) edit? 31
XXVII.Morlutts esl ex in/irmilate, el resurrexila mor- !X. Qttiamacero corptts meuinet servtuii subjkio, ne
luis ex virlule. 41 forle cum atiis, elc. 35
XXVII. Mnndtts snm a sttvquinejusli htijns. 2.S VI. Sic enim pugnat, non quasi aerem cadens, sed,
XXVHI. Baptiznleoninet genles in nomine Patris et etc. 15
Filti el Spirilus Sancli. 103 XI. Quia capiti Chrisli Dcusetl. 64
XII. Ne extollar, dalus e&tcarnimew slimitlus,Ange-
MARCUS. lus Salanw, qui ine colaphitel. 55
Gap. I. Qttia crucifigi oporlet Filium hominis, el XII. iVemoenimdicil DominiiinJesuin Chrislum, niti
Dtoii. 55 in Spirilu Sancto. 7
VIII. Vatle relro, Sttlana, seandalummilit es,</uo»iani XII. Unusquisqitetecundttm figurnm fidei sttw recipit
itou tapit quw Dei sunt, sed, etc. 55 qrntiam Sphilus. 45
LUCAS. XV. Primus liomode terra terrenus. 26
XV. Quod si resurreclio morluortim non est, ergo
Cap. XII. QuittcitmveneritDomiiutsservi illitts, divi- Christus non resurrexit. Si aulem non resurrexit,
del etim, et pnrlem cum htfitleHbusponel, t-tc. -7 iiiauis est prccdicalio itoslra, vttcua esl et fides
XV. Lwiiia esl enim ei gaudiuin Angelisin calis sit. nosira. 107
per itno peccutorepanilentiani, etc. 15 XV. A'i<)tcautem Chrittut rcsttrre.xita mortuis, pri-
XV. Ego semper iecnm fui, nunquam prwlerii, ct mitiw dorniienlium, qttoniamqttidem per hominem
nunqttam dedisli milii Itwdttm, elc. 27
XX. Quodapud hominesimpossibileesl, possibile e.sl XV. mors, el per hnminemresurreclio mortuorum. 107
Deum. 277 Quia iion pritniim quod spir.tale est,$ed quod
apud ani>na'eesi. 26
JOANNES. XV. Insipiens tu, qttod seminas non vivificatiir, niti
Cap. II. Solviletemplum Itoc, el in tribus diebttsstts- prius morialur: et qttod seminasnon corptts, quod
cilnbi)itlud; Itoc autem dtcebat, elc. 9 fttturum est, seminas, etc. 106
II!. Sicul exaltavit Moijses serpenlem in deserlo, ita
exaltari oporlet Filiian hoininis. 54 GALATAS.
V. Qttia ego veniin nomine Palris mei, el non re- Cap. II. Cbristo cnncritcifixus$um: Yivo vero jam
cepislisme, aliits venielin, clc. 97 non eqo, vivilvero Christusin ine, elc. 16
V. Paler neminem jttdical, sed omne jttdicium dedit IV. Abrabam duos filios habuii, unura de ancilla, cl
Filio. 5i tttitim de libera: hwc aulcm, sunt duo Tesla-
VII. Quia jiiimina dc ventre ejus procedent aquw menla. 26
vivw. 86 EPIIESIOS.
VIII. Ego el Paler unum sumits. 59
VIII. Samarilaniisesl, tlamonium Itabet. 43 Cap. I. Sicut clegil nos in ipso ante mundi constitit-
IX. Egoin judkium re.ii in hunc mundtim. 54 liouem, ul essemns snncli, elc. 534
X. Eril unus grex, el untts puslor, 54 II. Sectindttm opernlioncm poteniia virtutis ejus,
XII. Cum exuliulus fuero a lerra, omnia ad me ipsitm gttam operultts in Christo, suscitans eum a mor-
traham. 90 tttis, elc. 94
XIII. Filioli ndliticmodicninvobiscumsutn. 48 II. Qtti simttl excilavil itos, simulque sedere fecil in
XIV. Quiavodotid Deummeumel Deum veslrum. 4i cnieslibus. 92
XV. Eqo sum vitis vera. 11 V. Non enim argenlo, vel aitro redempli etli$, tedpre-
XX. Qniti tulerttnt Dominum meum, el nescioubi pn- tinso sangnine uttitjeniti a Deo. 12
stterunl cum. 92 V. Qttittxorem suam diligit, se ipsttm diliqit: nenio
ACTA. enim unquain carnem $ttamodio habet, elc 532
Cap. II. WI-/'HIIIenim consummanset brevians in PIHLIPPENSES.
aquilule fnciel Dominiisstiper terram. 52
X. Quemunxi: Paler Spirilu Sanclomissode cwlis. G2 Cap. 1. Miscr ego homo, quis me liberabit de corpore
XV. Multi ex circumeuniibus Judwis shnulabanl se morlis hitjus? 555
AposlotosCltristi. 54 II. iit cujus nomine, omne genu flectalur, caleslium,
AD ROMANOS. lerreslrium, el infernorum. 94
II. Ilnbilu inventusul homo. 79
Cap. III. Scimttsquia omniii qnw tcx loquitur, his qitt II. Quiu in nontine Jesu, omne genufleclalur, cales-
in leqe sttnl loquitur. App. 507 tiutn, terrestriitm, elc 77. 78
IV. Mortuus esl propler delicta nostra cl resurre.rit II. Hoc sentile in vobis, quod in Cltrislo Jcsu, qui
propler juslificationemnoslrmn. App. 504 cttnt in forma Dei estel, non rapinain arbilralus es>.
VI. Qtit alios doces, leipsnm non doces. 12 se csse wqualem Dco, sed semeiipsum cxinanivii,
VIII. Qttia illum susciiavila niorlttis. ') etc 78
XIV. Quiaomues nosslare oporlel ante tribunnl Cliris- IV. Oiimta possumin eo, qui me confortat. 16
ti, ul recipiat unusquisque propria corporis prottt VI. Scio et abundare et esurire ad omnia, el in omni-
gessil, sive bonative mala. 97 bus imbutus sum. 59
CORINTIHOS. COLOSSENSES.
Cap. I. Ycrbumenim crucis pereunlibusslutlilia esl, Cap. I. Qui e$l imago invisibilis Dei primogenitus
lits vcro qui salvi fiunt, etc. 84 omnis creatitra, elc 525
iVosatitei)iprwdicamus Chrislumcrucifixitm, Jtt- II. Delens.quodadversus
dwis quidem srandalum, Getilibusaulem slultiliain, noserat,chirographum,elnf-
vocatis Judais el Gracis Christum Dei virlu- figensillttd Cruci suw, traduxit Principalits, et Po-
ipsis Inur.iphanseos in*temelipso,elc. 78
tetn, etc. 84 II.leslates,
In quo inhabilal omnis plenitudo Deiiatis corpo-
II. Loquelur cnim ipse sqpienliaininter perfe.clos.'40 ratiler. H
III. Lac vobispotum dedi, non escam. 46
III. Dei enimadministralioest, pei cutlura esi. 31 THESSALONICENSES.
IV. Si enimqui videtur, noster homo corrumpitur, sed
qui intus esl. 28 Cap. II. Neveneritquit vos seducat ttllo modo, quoniamniii
VIII. El units Dominus Jestts Cltrittus, per quem disce$$io primum, et revelalus fuerit homo
omnia. 65 peccatifiliut perdilionis, etc. 95
1185 INDEX VERBORUMET SENTENTIARUM. 118(5
V. Omnta probanles, quod bonumesttenentes,ub otnni I. PETRI.
speciemala nos abslinentes. 515
Cap. II. Quales oporlet nns esse tn snnctk conversa-
TIMOTHEUMII. lionibus, exspectanlesadventum Domini, etc.
Ap. 554
Cap. II. I.nboranlem agrkolam oportet primum de III. Christus est in dexlera Dei sedent in cwlis. 91
frnctibuspercipere. 51 11. Quia Christus morlificatuscarne, vivificittiisautem
IV. Ilmc autem facicns, le iosum salvtim facies, et eos spirilu, qui in ip$o habilal, eis qui in carcera con-
qni lecutnsutit. 47 clusi erant descendilspirilibus pradicare, qtu incre-
duli fuere in diebus Noe. 89
HEItRi£OS.
II. PETRI.
C.tp. II. Decebat etinn eum propter quem omnia, per Cap. III. Quando cali ardenles magno impelu transi-
qttemomnia, qiti mtttlos filios, elc. 90 bunt : et elemenla ignium ardoribus decoquen-
XI. Credereettiiu primo omniumaccedenlemad Deam tur. Ap. 493
oportet, quia esl, eic. ;' 6 APOC.
XI. Moyses,sprelis /Egijpliorum thesauris, elegil po- IV. Et requiem non habebant die ac nocte, di-
lius f,rre hnproperivm Cltritti. 51 Cap.cenles Sanclus, Sanclus, Sancttts Dominus Deus
Xl. Malcdkla lerra in opertbussuis, spinas et tribulos Sabaoth, qui erat et qiti esl; elc. 61
producel tibi. b6 XVII. Anita;mulla elc. Ap. 6

INDEX

VERRORUM, SEJNTENTIARUM

AC RERCM MEMORABILIUM

QU.E IN RTJFINI OPERIBUS CONTINENTUR.

(In hoc Indice revocalur leclor ad numeroti crnssiori cltaraclcre in texlu liuftni expressos.)

A Animaliaruminaniix.35.
AbstinenliaMonacliorumJLvagriocoliabitantiumpane,
•j-le,cl aqtialautmiiulentiiiiii. pntj. 192.
jfcgyptiisitlolorumollicina.li«. Ilabet DeosniuitoSel
unde. Ibitl. llabet eliammultosMouaclios.Ibid.
Aetiusliiereticus.2"J_.
Agrirolateine su;e, quis esse pnUnriiisest. ",_.•
Aijxamlcr KpiscopusAle\andria>.217. ctsct/.
Alligarepulluniad paliniiem,quiri. W.ctseq.
Aliiludoel lalilmloCrucisile-ciibitur.76.
Aniliro-rius jeiiiiiiis pugnai aJversus Jiistina; furorem.
286.
Amicliisqnitl.13.
Aniinonpaler Monaclioriim. 200. Kjusanimamvidel An-
tonius in ca<lumeunteni. Ibid.
Ammon.s>ve Amiintoiura lairones i>orl!cmonas'crii
cusloilcsriuos ilraconcs p>.uu.I5S. I.atrones liumamler
lraclat, ct ad Deum converlit. Ibid. Dracoejus precibus
ilisrainpiiiir.Ibitl. Puerum emola nieiile sacio olcosilii
restiliiit. Ibid.
Amnionas,svc Piarmion regcr pcr Angelnm curatur.
20'i. Eo IUaltariollerenle Angclussignatcoininuiik-antes.
Ibid.
Aiumoniusvirlulibuscxcellit. 189. 1'ratres ejis Eusc-
liins, Eulhymius,Dioseorus.lhid. Hospili cellulain suam
cedil. Ibid.
Ampliaiusesl Joseph in multiset super Iralres dicitur,
43. 44. el 45.
Angelifratresnoslri sunl. 43.
Angelus custos seinper assistit, ct docct Monaclium
Anupli.108.
AngclusPiammonemirgrumcurat. 205. Angeluss;gnat
commiiuicantes in MissiPiaiiimouis,ei quos piieturit, iu-
t>_liiduummoriuntiir.Ibid.
Augelip.scuut Auupli.168. Ejus animamin ccoluinde-
feriiiil.Ibid.
Auima,quandoin sanguineuvtclavatur. 15
Animsevklus triparlita,28.
Antichrisluscx triliu Dan iia-^cilurus.Ifi.
Autonius quoscurare non valet, ad Paulum simplicem
miltit. 201.
AutoniusEremit3Mon-ichorum exemplar. 250.
Amonii fcieniiia.-
precibusse CcnstaiiiiiiiisMagnuscom-
meiulat.229.et scq.
Anupliiiumqiniiiimenlilus.168. Mini--terioAngelorum
pascimr. Ibitl. Sancloium gloriitM,et D.cnionumcrucia-
tus videt. 16':).Anima ejus cum li-yiniiis iu ca-l.m ab Au
gelis delerlur. Ibid.
Apes nesciiiiilconjugia.71.
Apelles, ve.I Apelleu faber ferrarius, presbyter. 173.
Ferro candcnle diabnlumiu nnilicris specie fugat. Ibid.
iude ferrumeanilcnsmatninnda traclat.Ibid.
ApoHocur Dapimidiresponsumnondat. 260. el seq.
Apollonius,seu Apiilli. 141. 1'ater Monachormn.Ibid.
Quindccimai.nosnaltis erenuimpetit. Ibtd. Orausexau-
ilitur [ro jactantiaespiriiu a se aiifercndo.14o. Veslilus
ejus non velerascit.Iliid. Die Dominco carilatis gratia
snos ad cibumvocal.14d.Incarcf"-aturcum aliis, ut miles
liit. Ibiil. Divioilus liberatur. IPid. Vestiummunditiem
amat. 118. SimulacrumIdoli pro pluvia circumlerentes
facit iiimiobiles.H9. Eosdemoraiione liberaiosad Ctiri-
sturoconverlil.Ibid. Lalronuiiiad imlinremvitamrevo-
cal. 150. Ejusdem, et Latronisvi.-io.Ibtd. Principi con-
lentioso moriem prsedieil.1r>|. Duos pagos dissidenles
ronciliat.Ibid. Gratiamlnmiiliiaiiscuidam impetral. 152.
Oratione pines in dies plurimosmultiplical.133. Hospi-
tum adventumprajiiintiui.J5t. Quomodoeos excipit. Ibid.
Quotidianamcommuniouemsnadet.153.
ApolloniusDisconus Martyrumadliortator.183. Male-
diclionumpalitur a Pli lemone.Ibid. C/uemconvertit pa-
lientia ct mansue^udine.Ibid. Ignibus cum Philempuo
traililur. 184.Incolumiscumsociu prr.itat. IbitJ. Pr*fecli
Aie-saiidriae oflicialeset salellitesconverlit.Ibul. Cnmiis-
dem in mare demerjjitur.Ibid. Corpora eor»m illiiiala
Iitlorirediuntur, el unoconiJunliirsepulcro.Ibid. Mira-
cula eduiiturad ipsorumreliquhs. Ibid.
il^" INDEX
Apostniiin perpcluolaborefuere. 32.
Apostoli,agricobe.31.
Aposloli,venainres.29.
Apostoloriunorigo. 40.
Aquaet saugnisex Cliristilatere proflii-it.87.
Aqu'_:polusniniiu.spliantasiasgenerat. 183.
Arcaqusea Noeconstructa,bicamerataerat et tricame- infirna. 76. elseq.
rala. 14. seq.
ArgenleisIrigiulaClirislusappretiatus.83. el seq.
Arii condiito,el mores.217. 218.Ariihscrpsis.Ibitl.et
102.Ariusab exiliorevocatur.233. el $eq. Ariuscacando
| crit. 236.
Ariiliiiemnostra; vcrbis siniilem,sensu verodissimi-
lem.253.
ArseinusAlhanasiileclor. 213.
AscensusClirisliad cn los. 93i 94.
Aser inlcrprelatur.38. 39.
Alhanasiiispuer tpiosdamper ludumbapMzat.237.
Atlianasiusiili-mAlexaudn-eDiaconns.223. Kiigit ex
OccidenlispartilmsadConstantemCaesarem.2t7. Ordina-
lur Alexandria;Episcopus.236.Eliainin occultisterra; ad
necem perquiritur.216. It in occtirsumpercussori suo.
260.In lacucislerice,aqu.nnnnn habente, sex anuiscon-
tinuisoccullatur.246.Ad Iribunalsistilur.213.Artis ina-
gicaaaccusalur.244. Inique condemnalusfiigerecogilur.
246.et $eq.
Alliainisiidormitio.269.
AusesNaveKiliusJesus diclusest. 62.
AuxentiusluereticusEpiscopusmorilur.263.
B dividal.227.
Raplismigratia duplexliguralnr.86.87.
Bc, seu Benus lolns maiisueliis.141. Hippopolaino
crocodilloimperat. Ivid.
Benedictiop-inis.143.
BenedictioBenjamii).48.
BenediclioNeplitalint.38. el seq.
BenediclloBuben. 23.cl seq.
Benediclio(jad.36. et seq.
BenediclioSimeon et Levi.26.cl seq.
BenediclioZabulon.29. et seq.
BenedictioJudae.7. tl sett.
BenedictioIsachar.30.et seq.
BenedictioJosephPatriarelia;.40. el seq.
Benedictiocceliet terra;. 42.el seq.
Benedictio Aser. 38.cl seq.
BenedictioDan.33.cl seq. .
Benedictionemultimamcur Benjamincnnsccutussil.
48. el seq.
lienedictionesvaria: super Josepli Patriarchamrccen-
stntur. 42. et seq.
Benjamininter|iretatur. 43.
Benjaminlupusrapax. 48.
G 1'dessaurbs Me»opotami:r.
Cadibenedictioin Christo.44.
Ctesarireddentla,qua; Csesarissunt. 43.
Calcaneumequi mordere quis diealur.35.
Camisviliaquomododomatilur.15.
Calulil.eouis,qni appellentur.16. 17.
CelliaMonasterium,seu locusunde dictum.181.
CensusCcsariri.uidus.43.
Christifcemora.8.
Cliristusex Virginenalm. 7.
Christusin quibusLeoniassimilalur.8.
Chrislusad.emnneper suggeslionemtentalus. 44.
Chrislus\ilis dicilur.II. el $eq.
Cogitationcssupcrllusplemporeorationisopusdamionis.
187.
Collcsffilernimyslireqtii sunt. 46.
Communicanlium digiie-noniina Angelus si-ril-.il.
203.
Communioanle cibumsumitur.155. Comniunioqiioli- peuitus
diana suadelur.Ibid.
Concubina; nomine.I.ex veius inlelligilur.20.
Contercrearcus inimicorum,qtiid.47.
Continentia iu malrimotiio Ammoniscomtixorc. 157.
Symplioniaci cumtixoreanuis triginla. 152.
Conversionis Jiiiheorimilypus.50.
Cooperatio S. Trinitalis.71.el seq.
Copres prushylerhospitalitatis cullor. 139. Ejus naria-
tiones cum tiedioaudiensac dormiensvisioneincrepaliir.
Ilid. Narratsuafactaal tediiicatioiicm. 164.Arenaab ipso
c.ricatafertilitatem lerr,T>couferl. 163. Illas.is in igne
ii-uccsignatus perslat, atlversarioManictiaeo in igtie ailu-
Mn.tbid.ciseq.ConveriiladlitlcmItlololatrasOrnlilfs.1(;(!.
lerem Cenlileiiimiracuload fidemadducit.Ibid.
Corriuuionula in parlti Vir^iii;sMnria-.~1.
4188
Crealuraomnisex nihiloest. 71.
Crealuranulla Creatorisuo aequals.64.
Credoin Symbolocur primumdicilur.53.
Credoin DetiinPalrem omnipotentem.56
CrocodillnsHelemimIraus flumenvehit. 169.
Crucilixussub Pontio Pilato,el sepultus descenditad
Crncisdescriptio.77.
Crucisratio nonomiiibuseariem.81.
Culpa;et poenaediscrimen.30.
D
DajmonChristi tentator factus,ab eo lenlatus.27.et
scq.
Damionadbraripelit. 159.
Da-uionesquomodoexpellendi.172.
Dieinones iiiuliiin dcserlo. 197.
Damasns K|>iscopus. 282. 285.
Dan.33. el seq.
Danvariceacceptiones.34.cl seq.
DaphnisApollinilitat.26(1.
Decretumde SpirituSaaclo.236.
Deiciieeliamin vilibusconsistunt.1"0.
Denlessuper lae.candidi.14.13. 17.
Dcscendilad infernuin SyuiboloUomana.Kcclesia.non
babetur.80.
DescensusClirisiiad inferosprobatur.89.et seq.
Deus siue initio, et line.58.
Diaconus,prffisenteEpiscopoaut presbytero,hostiamne
DidymusAlexandriims.27 >.et seq.
Diosjudicii probatur.93.S6.
et DiesQuadragesinue. 21.
Dionjsiusin exsiiiumcur mittitur.249.
DioscorusEpiscopusfrater Ammonis.189.
DioscorusPresbyter, quidde pollulionenocturnasen-
lienduin,suosdocet. 185.Bemediaprajscribit.Ibid.
DiscretionespirituumclarusPitliyrion.172.
Dispersiqui. 28.
Divinitassine exemploest. 61.71.
Divisiqui dicuntur.28.
DivisiovestimentorumChristi.88.
Duxde focmoribus Judaequomodoquis evadat.16.17.
£
Ebionisliaeresis.101. etseq.
Ecelesia,Clnisiisanguinelavanda.12.
Ecclesiasancta,quae.102.
Ecelesiaapud Iberosexstruilur.232.
Kcclesiaoppngiiatur.260.
Ecclesiaefrcquentatioa tribtis et quatuormillibus.176
Eco.lesia; OrienlalisSymbolum.37.
Ecclesia;restituuntur.288.
274.
Edesiusa poculisUegisIberorum.230.
/Kgyptusdoctissimisviris rcferta. 279.
K)iitiuid.II.
Klias Monachusseptuaginta annis vivit in solittidine.
171.etseq. Intcgiashehdomadasjejunat.172.Clarelsignis
et melicaininecum110.esselatinoium.Ibid.
Epi»copiduo incivitateuna esse proliibenlurNicam.Ca-
noue. 226.
1-piscopisconsortiummulieruminlordicilur.227.
EpiscopusabomnibusloliusprovinciiB Episcopisordii.e-
tur. 22t. el seq.
Equesquandocasurusretrorsum.36.
Eqniiesauimaein corporibuspooiise,qni. 35.
Kqi]iti'iiiet equum, Domiuumcum carne suscepla,qui-
dam designarivolunt.54.
Kvagrii abslinentia, parcissimeiile.nlisaqua, et pane
abslinenlis.192.
Kiieharisliasolanutrit. 172.
KulogiusPresbyter mentes conimunicanliumagnoscit.
173.Singtilisedii-it.Ibid.
Eunomithieresis. 104.
Kunomiush-jereticus,vir corporeet aiiinialeprosus.232
el seq.
Ktisebtusepiscopus.257.
EusebiusNicomedicnsis. 223.Idem Iatidalur.243
Etisebiiissacenlos,et uiediciis.258.
Eusebius Vorcelleusisin exsiliuiumitliUir.291.
Eusebiiisfratir Ammonii.189.
EulliymiusAmmoniiejusdemfratcr. 189.
F
ractum prinriiiisadmirabiie.217.ei seq.
US9 VERBORllM ET SENTENTIARLM.
Feminaqusedama januismorCsCrucisChristicontactu
ad vitamrevocatur.229.
Feminsespecieadmittitura superboMonacbospectrum. clesiam,11qiiiliusdamaliis.99.
130.BlandiiiisMonachumdecipit.IMd.lrrident deceptum
dremones.Ibid.
FeminamnullamunquamviditJoannesMonachus. 1 20.
Fermeiiloregnum culorum comparatur.64.
Fidei Nicaenteexemplum.224.225. el seq.
Fidei Chrislianaesimplicitasquantum urlnlis habeat.
222.et seq.
Figura iioviTestamenti.24.
Filii Pairis,qui. 15.
Filiusquomodoa Patre genitus, non esl discutiendtim. et seq.
B8.
FlagellaCbristi.8i.
FUiviasei fonsunumsuut inseparabile.60.
FoemoraChristi,quBR sunt mysiice.9. et seq.
Fons peccatiel mortisde muliere prima.87.
Fonsnec diciiur flu.ius, nec tluviusfons.62.
Fons Mopsi.254.
Frigusduplex, temporiset lidei.87.
Fruges quo linein lerraui spargiintiir.57.
Frumentiusa rationibusRegis Iberorum.230.
G dictosanat.Ibid. Ouo>t mulierivisutnrestituit Ibid.Ter-
Gad interpretatur. 36.seq.
Gaudiumspirilualeanachoretarum.154.
Gens IberaChrislianismum suscipit.250.et seq.
vi
Georgius rapit Alexaudria»Episcopalum.251.
Gothorumper Thracias irruptio. _-S4.
e t seq.
Gratia amiltitur ob verbuinodiosum.152.
Gratia llaptismidtiplex. 86.87.
Gratianus Imperalor Theodosiumregni participema<l- tur. Ibitl. Jumentorumcingulatexit. Ibid. Claudumcin-
sciscit.252.
Graiilici oculiChristi.14.
GregoriusCappadociaa Episcopus. 279.
H Josephcur interomnesfratres lilius terlio appellelur.
llteresis Eunomiana.104.
HaeresisArii, volenlis abscinderesubslanliamPatris a
Filio.217.218.
Havreticietiam post pocnitentiamad sacerdotiumreci- tur.
piendi.233.
Ha.uusChrisli.79.
Helenus,sive llellen, novitius prunas ardentes illassa eoIsidoriMonasterium
vesle defert. 168. Diaboload gulam explendam invitanli mus,
secundo resislit. 169. Divinitusinira ciborum suavitate
recreatns. Ibid. Onager ei sarcinam deferendo obedit.
Ibid. "Crocodilloveclore flumen transmittit. Ibid. Solo
verbonoxiumCrocodillumperimit. 170. Coeilationesfra-
trum et tentalionesoccultasdetegit. Ibid. Ftitura prasvi-
del. Ibid. Dasmonibus,ne junioremfiatrem tentent, litni-
les figit. 171.Junior Ir.ler sx>peccelestespercipitcibos.
lbid.
Herodescur dictus est in ScripturisJarim, sive sylve-
ster. 85.
HilariusIllyricum,Italtam,Galliasquecircuit. 238.
Homoex liinoterra; crealus. 75.76.
Hor, siveOr, ex anachoreta Monasteriiinstitulor. 138.
Abstinentiaejus. Ibid. Divinilusliteras novit.Ibid. _>;«-
monespellit. 159. yEgrossanat. Ibid. Lavathospilumpe- 223.
tles. Ibid. Per tres annosnnlium cibumlerrenum sumit.
Ibid. Ccelestiesca post triduum pasciiur. Ibid. Diaboli
phanUsiamegregioresponsodispeliit. Ibid. lloo die cel- aqna,
iiilam adventantifralri exslruil.' 14). Fratris cujusdam
fraudemdivinitusnovit.Ibid.
Hospiiesquomodoexcipi soliti apud anachoretas.139.
Hospitesquandoquecogendi.134.Hospitesadorandiriius
apud Monachosunde (luxerit. Ibid.
HospitalitasMonachcrumNitriseadmirabilis.168.Oxy-
nnchicivitaiisin ThebaiJa.142. Proloeomitiscuiusdam.
183. ' Levj. 27.28.
Htimilitas Joannis , prophetia:graiiam non sibi, sed
aliis tribueutis.120.
I-J
Jactaniiafugienda.123.Ea duplex. Ibid
Jarim quid sonet?83.
Ibera gens, quotemporeChrisli(idemamplexasit. 251.
el seq.
lberi poscunta Constantinosacerdotes.252.
Jejuniumquartse<t sextse ferine.155.
Jesum Christumsederea duxlris Dei, probatur.!)!.
Jesuni in latere percussum,indequeaquamelsangui-
nem tluxisse,probatur. 86.87.
JesusChrlslusunicnsDei Filins.62.65.
Jcsus llebrai vnr.ilniliiiomene>t.(12.
1130
Jesus quid. 02. et seq.
In praqiositioctir non addilurin articuloin sanclamEc-
Imlia qno lemporescminalideiprimasuscepit. 231.
India duplex. 230.et seq.
India mullis variisquelinguis et genlilibushabilalur.
230.
IuimiciJuda?,qui. 78.
Inimicisquousquedicunturininiici.8. et seq.
Inlideliumde llesurrectioneerror. 105.
InsidiasinJesuniJudseiinoliimtiir.42. 45.
IntelligeniiadivinarumScripttirarumunde petenda.279.
Inviditecon'ra Athanasium.235. etseq
InvocalioSanctorum.186.
Joannes(S.) AigypliusapudLycumcivitalemhabitans.
110. Ab aelatisaniioquadragesimoad nonagesimumnul-
lusad euui iugressus. Ibid. Nullam videt leminam.120.
Cellamhospiialeniextfinsecus ticri permittit. Ibid. Pro-
phetiaespiritu donatus. Ibid. Theodosiobelli evenium
praxlixit.Ibid. Et Romanoduci victoriam.Ibid. Ilumili-
tas ejus. Ibid. Videlurin somnisab uxore Tribuiii. 121.
Longepositainluelur. Ibid. Occultacordisagnoscit.122.
FlagellorumDei caussaspropalat.Ibid. /Egrosoleo bene-
tianamquoquepellit. 123.Ejus hospilalilas.Ibid. Sobrie-
tas. Ibid. llumlilalis commendationemexemplisprobat.
123.et seq. Mendaciumctiam in luimilitate lugiendum
docel.,125.Moriturgenibus tlexis.137.
Joannesfrater slat Iribus annis rootinnis. 173.Pedcs
ejus lougastalionedisrupli. 174.Sola Eucharistia Domi-
nicasumplavivil.Ibid. Diabolopresbytemmsimulaiilire-
sistit. Ibid. Sanatur ab Angelo, et scieniiadivinareple-
guli tactu sanat. Ibid. S.manturaigri pane ab eo bene-
dicio.175. Fratiuin conversalionesabseuscognoscit.Xdid.
Joaunesaliuslaetusomnesexhilai-al.206.
2. $rq.
JosephChristiligura. 43.
Joseph Palriarchseinterpretalio.41.
Jovinianiorlus, et liuis.267.268.
Irene SpiridionisCypriiEpiscopi liliaad vitamrcvaca-
222.
Jsacharquid. 51. 32. _.enedictionisejusforma. Ibid.
omnibus abundat. 181. Qui semel
ingressus,numquamegredilur. Ibid. Nullus ibi inlir-
etiamdum moritnr.Ibid.
Juda CaiulusLeonisquomodoliii-atur.7. 8.
Judas confessiointerprelatur. 15.
Juda;benedictiofilio.7. et $eq.
Judaeregnumquamdiuduraverit.10.
JudamChrislumtr.didbse, auctorilatibusdocetur.82.
Judiciiexlremi prophetia. 96. 97.
Judiciumprsedicationis Apostoloium. 55.
Julianicallidilas.261.
Julianusimperaioreligitur. 251.
Julianusiu belloPersico perit. 262.
L
Lapsisabsque tormentis, quse poenilenliaa-lhibenda.
Latere (e) Christicur potius, quam ab alio membro,
cl sanguisproductus.87.
Latitutlo,profundumet altitudoCrucisdescribitur,76.
Latronesconversiab Ainmone.158.
I.eena;munus.274.
Legisnatur.alis,qua; intra nos est, effectus.26.
LeonculorumsomnnsIridtianus.8. 9.
Leonisac.epliones variae.33. 3i.
Leonis Calulus,quis. 16. 17.
Levitarumorigo. 28. et $eq.
Liber pater ex Jovisftemorenatus esse ab Ethniciscre-
ditur. 74.
Liberius Urbis RomseEpiscopus.251.In exsiliumtrn-
ditur. Ibid. Abexsilioregreiitur, vivenleadhucCoiislan-
tio. 234.
Libidinisper impatientiam,qui se exciderunt, a cleri-
calu arcentur.225.
LibrorumvelerisTestamenlinumerus. 100.101
LigniunCrucisChrisiiad coutactumcorporispene mnr
lui dijudicatur.229.el sen.
Lucifercnr exul. 249.Exoraturab Eusebin, ut Alexau-
tlriam ad Alhanasiumperg.it. 231 Milt.il, illtic Diacomim
siinii), tpse Anliochiamse ,-o'ii'm-l.Ibid. 4>'grefert noi)
recipi ab K>;sebio Paulin-tn. 237. Cojfitat tiourecipert
 1191 LNDEX U!_
Alexai,diiD;esynodi Decreta. Ibid. Flucluat aninio, et a Diabolospeciemulieris. Ibid. Deceptus Irridetura hx-
qunre. Ibid. Quidlandemslatual. lbid. monibus.130. Desperatussascultimrepetit. lbid.
Lucilerianorumschisma.258. Monachi lurimiex viciniisCplisMacedoniani.2.3. Mo-
LuciusEpiscopusArianusKcclesiamAlexandrinamiD- nachiapudpMesopotamiam. 279.
vadit. 269.el seq. Kjusiu Ortliodoxossasvitia.270. Tuipia Monachiopusprajcipuumorare. 127.
in
quoquegesia Virgineset continentes.lbid. Per totam Montespermanentes,qui. 4i. el seq.
eremumsolitariosIria circilermilliavirosoppugnat.Jfc/d. Montiumbenediclio.45.
et seq. Jubet deportari sanctos Monachorumpatres in in- Morbuscorporis,animajpurgalio.125.
sulam paludium/Egypti, ubi nulluseral Christianus,et MorsChristi,duemoaumoppressio.10.
quare. 272. et seq. Appellente ad insulam navicula,qna Morspro-mercede,Cllrisloillaia;85.
vehebantur, tiliasacerdotis pagani a Dasmone cnrripilur. Mottisspeciestres. 27. et seq.
173. Ejus vociferalioueset querelae. Ibid. l.iberalur per Molusanimietres. 28.
sanctosviros, imdeet insulaniad Chrislumconverliinlur, MoysesAbas.277.
stalimquediruto lemplo,Ecclesiama>dilicant. Ibid. Lucius MoysesMonacliusinsignis. 275. ExposcrturEpiscopus.
proiude sanctos Palres occulte revocat, remitlilque i-u Ibid. DuciturAlexandriam,quo sacerrios iiiilietur. 276:
eremum.274. Reliuit ordinaria LucioAlexandrinsesedisinvasoru.Ibid.
LnpusrapaxBenjamin dictus. 49. 50. Sacerdbliumsumit ab EpiscopisConfessoribus,quos Lu-
tius in exsiliummiserat. Ibitl.
M MulierisChrislianaecaptivsemiraciilisIbera gens Cbri-
slianismumsuscepit. 233. Ejns pervigiles obsecratioues
Macariiduo Monachisanctitate insignes et virlulibus ;idDeumliarbari mirantur.Ibid. Parviih.msaniialirosti-
clari. 195. tuit,superponeiisCilicio, et invocansChristinomen.Ibid.
Macarius vEgypliusinnocentema pcenahomic.idii libe- Renuit conferre se ad Reginam iberoiiiin
rat. 194.A morluoet sepulloteslimoniumexposcit. Ibid. Ibid. Ipsamse Reginadeferriad eatu jubei, segroiautem. a qua sana-
Vlrginem magicis arlibus equam visam oleo benediclo tur. 234. QuidReginammonet. Jdid. Uex ob saliilemRe-
liberat. Ibid. Oleo benedictoaliam puellam sanat, el in ginasgraliasCaptivseagit. lbid.
«yirumvertit. 195. Hieracitamh;ereticumad morluisusci- Mulierisniirdicalideialacritas. 274.Prasfecluseam ap-
tationemin lidei tesiimouiumprovocal.Ibid. Morluumad prehendijubet. Ibid. Commotusejus consianliaPrseleclus
lidei probalionemsuscitat. 196. yd Palaliumcum Oflicioregreditur. 273. Imperatoremde
MacariusAlexandrinusullima deserti scrulatur.196. A cjus virtute alloquitur.Ibiti.
damioneadCollectamvocatur.198.Videtdtemones/-Eihio- Mulieris oalumuia in S. Athanssium.244.De ipsa non
pum specie Colleclis iuteresse. lbid. Varhedaemonuni permiltilurinquirere. 245.
suggestionestempore orationis ab eo detegiu.tur. lbid. MuliersemimorluaChrislicruce sinalur. 229.
Merilaet demeritacomuiunicaiilium,ct illusionesd^mo- Mundicorde quomodoDeunivideaiit.128;
num videt.199. Mulius,seu Pater Muiiusolimlatro. 16(1.Diviniluscon-
S.
Macariusidem Alexandrinus Antonii discipulus,et verlilur in actu latrocinandi.Ibid. AdKcclesiamdeduci
Ruliuojunctus. 271.Aridamsanal.Ibitt. Caccovisumresli- postnlat.Ibid. Baplizatur.Ibid. Tribus primi Psrimiver-
tuit. 272. Qua ratione ca;cusa caecilateliberatussit. Ibid. siculisinstrucliisaderemum abil. Ibid. Radicibusherba-
Caacusredit >umoiiiuidomosua, ul gralias agat. llntl. ( a- riimviclilal.161.Post septcm amiorumabstineiiliamScri-
tulos anle ejus pedes a Leone posiiosa caecitatepariter pturasdiviniiusdiscit. Ibid. Semrl ui hebdoinadaDomi-
curat. Ibid. Regreditur ad ipsum Leena cum leunculi*, nicodie pane cariitusaliato pascitur. bid. Studiumejus
atque aflcrtdono plurimaspelles lanalas ovium.Ibid. morluos sepeliendi. Ibid. A morluo iliscipuloresponsum
Macedonianoruui enor. 253. audil. Ibid. Solemsistit, ne noitii ambtiiet.162.Osculatus
Macedouius.232. Pauli loco a ConstantioEpiscopus morluum, ab eo de vitas riesiderio responsum exposcit,
subrogatus.Ibid. Ejus ge?ta. 253. Ibid. fejusoralionibusse comiiipndat.163. Decenter mor-
Manducarerecusat Paulus, uisi Domiuuscuret, quem liiuni sepeliendilm veslit. Ibil. Inducia, moriturotrium
desiderat.205. annorum ad pseDitendumimpelrat. Ibid. Pedes Nilum
ManichaBi conciliabulaEcclesia?.102. Itansit. Ibid. Janiiis clausis »d Fralres ingreditur. 164.
Manichseorum error. 105. Tosi hebdomadae jejuniumpaniseiabiguotoolfcrtur.Ibidi
ManusChrisli,qui. 13. Auruma Daemoneosiensum conteuiuit.IbitU
Marcionishsereliciiiiiquilasde Deo. 102. e x
Myrmidones qtiibusnali.74.
MariaVirgoin parlu\ncorrupta.72. 73. Myrrhato.vino Chnstuspoiatusest. 88.
Malrimomaad quid instiluta.37.
Matllia-usiu.-Elliiopiaiu ad evaugelizaudumniillitiir.2J0. N
et seq. Nativitaslrip'ex. 46.
MauviaSaracenorumgentis regina vastat imperii Ro- Newariusex PrastorelirbanoadhucCatechumenusEpi-
niani provincias. 275. Orata pace, non aliler concedii, scotiiisCoiislanlinopolis ordiualur.291.
nisi MoysesEremitali_t SaracenorumEpiscopus,loid. Nemoin hocsfficulodespicieiidtis.180.
MaximusJerosolymorumEpiscopus.255. Neophilicaute iu Clerumadoplandi.225.
Maximus,sive MaximinusPraefeclus.287. Ejusliltera; Nephialiminterprelatur.40.
ad Valenlinianumpro Fide cathohca.287.Itsba; appro- Nicamae(idei exemplum. 224. NicamumConcilium,et
pini|u;»iteJustina, cum (il.oso luga proripil. Ibid. Canones.Ibid. et seq. usque227.
In Medioesse quid. 32. Nilriaemonasterium,uudedictum.186
Meletius conlra decreta AnliochiaeEpiscopuscreatur Nilria.278.
post F.udoxium. 251. Calholicuin dogmapnedicans, exsu- Novatiauos,quandoad Ecclesiamrerieuntes, suscipere
lare COgitur.252. 226.
Meletiisectalores in exilium pulsi minimese jungunt oporleat. Novalibteresis. 103.el seq.
Enstathiaiiis.257. Novatuslapsispuinilenliaindenegat. 104.
MembraChristi,qui dicantur. 14. Novitiiin quo maximelaboraredebeaut.128.
Mendaciumfugieiiduni.125.cl 123.
Mensnostra, quomodogenerat Verbum.58. 53< 0
MenssercnaSpirilusSanctihabitaculun. 127. Occiderehominemnonsemper criminosum.103.
MercatorAlexaudriiiussaJculorenunliat. 181.Feliciter OculiChrisli,qui. 13.
tnoritur. Ibid. Oculussoluscapaxlucisest. 76.
Mercesbonioperis. 32. Oleo henediclotegri saiianlur.122. Visusmulieriresii-
MercesFiliiDei. 31. luitur. Ibid. Teriiana fobrispellitur. 125.Puellasau.iur,
MeropiusPhilosophus Indiam pervadit. 231. Secumdu- ei in virumverlitur. 189.
cit puerulosEdesiumet Frumenlium. Ibid. Ejusnavisad OlympusGeutilitim dux. 292.
Barbarorumportumapplicuit.J/i)d. Quoruincrudeli con- fViotanv.252.
suetudineoccidilur.Ibid. Pueri Barbaroruminiseratione onooOitovquid.224.
•«ervatiad Regemducuntur.Ibid. Oraliocommunicationis symbolumapud /Egyplio^.122.
MuirodorusPhilosophuslndiai.npenelrat. 231. Ordinarinemo polestnisi tle liceniiasui Orditiarit.2.6
Minervade Joviscerebro nata creditur. 74. Origenesmonarliusbonus laudaiusque.191.
MirabiliasanctorumMoitaclioium,qui fucrunt in <_gy- OrigoApostolnrum.49.
plo. 271. tll.etseq. Oxyryncliuscivitasin Thebaideplena monasteriis.111.
MiracuhuticrucisChristi.2.9 cl seq. el teq. Kjusin lide iulegrilas.142. Iteni hoSpitallt<)S.
Ibid.
Miraciilumad preces mulieiis.231. lii ea viginliuiilliavirginum, cl decem miilia iiioiiacho-
Monaclmstiiii lamlapsus t>„vanaglorii. 129. Decipiltir ruin. Ibid.
1103 VERBORUMET SENTENTIARUM. H9*
P nemissiopeccatorumper communionem.1KS.
Kenuntiassediaboloquid?126.
PaiitbusMonaclius.278. Reposilaquajdicantur?10.II.
Paniscmlitusdatustit ex candido. remissioncaccipien- Bequies bona,Christus.51.
lis, deterior. 134. Restitutionefurti sanaturrabidus.203.
PanisAser quomodopinguisdicitur. 59. ResurrectioChristiprobatur.92.
Pane benediclosanantura;gri. 173. ResurrectionisChristiligura. 10.
Pap.yuliusEpiscoptiset Confessorinsiguis.221.Verbo Resurrectiocarnisscriplurarumet variis '-mctoritalibus
damionesfugabat.Ibid. Aliteejus virmtcs. Ibitl. EavetS. probatur.111.112.etseq.
Alhanasio,et Maximum avocateconciliabulo.211. Resurrectioaquibusnegetur.lll.
Paphnutiusorat, ut revelelur sit
ei, cui similis.170.Ei Resurreclronisvirtus.112.
symphoniacus,seu tibicen a;quatur. lbid. Iiem protuco- Rex Iberus In venatione periclilatur.234. Fit Chrislia-
ines, seu vici piimarius.177. Nec nonmeicatorAlexaii- nus. Ibid. Nondnmsacrisinitiatus, lit susegenlis Aposto-
driuus. 178. lus. 235.Exstruijubet Ecclesiam.Ibid.
Partnsomnisex tribusconstat.73. Rhodaniusiu exsiliummiltitur. 249.
Parvulus,cujus salus deplorabatur,precibusChrislianse Ruben priorispopuli tigura, seu persona. 55. Palerui
mulierissanatur. 250. thori maculator.Ibid. Cur ei aliquidlaudistribuitur.26.
Pater Filii pater. 57.58. Rubentemerarius.26. Mysticequid. Ibid.
Pater quomodositFilii pater, nondiscutieuduin.59. 69.
Paidinusconsecratui-AntiochcnusEpiscop.254.
PauliSamosatenierror. 104. S
Panlus simplex coiivertituroccasioneadulicriiuxoris.
202. B. Antoniumadit. Ibid. Simpliciierobedit. Ibid. Sabeliiihsresis. 256.
Opere manuumsolitudinemsolandatndocel. 203.Silcirtii Sacerdotesin Iberiammilluntur.242.
observatorinsignis.I•./</.Otiedietiiiao variisopeiibusexer- Sacerdotesunde exorli. 27.
cetur. 204.Anloniovirlute polentior.lbid. Dairoonem ora- Saierdoliumnontemere snscipiendum.128.
trone pellil.205.Dei delicia;. lbid. SalustiusJuliani Prafoelus.261.Thcodoruniadolescen-
Pedes Christi,qui. 13. tem crudiliter lorquet a primaluce usquead lioramdeci-
Perfectorumpatcr, Chrislus.47. mam.Ibid.
Perfeclorumsoiitluscibus. 16. 17. SamosaleniPauli conciliumvanitatis.103.
Pericula.aria, _>_gypii monasleriavisitare, qui volunt, SanctamEcclesiamcatholicamcredendum, non in san-
subcantneosse est. 206. 207.et seq. ctam Ecclesiam.101.
1'ersa;pacemposcuni.267. Componilurin vigintinovem Sanguis cum aqua e laterc Christi in cruce profluxit.
annos.Ibid. 186.etseq.
Persecutio,qnaafuit apud Edessam.274. SchismaLuciferianorum.237.
Phamixsine conjugenascilur.73. Scribarumtypus,27.
Pharisseoruiufigura.27. Scriptursedivinteintelligentia,undepetenda. 279.
Philemonchoraula fnnosissimusApolloniuminjuriisla- ScyrionMonachus.278.
Cessit.183.Mansutludine Apolloniiconverlitur.Ibid. Kjus Secta; tres ex schismateArii. 253.
conversizelus. Ibid. Ignibuscum Apolloniotraditur. 184. Semitaenomine,quid iutelligatur.35.
Cumeodemin igne inculuiis perstat. Ibid. lii mare de- Sensuspullinoinineintelligitur.17.
mergilur. Ibid. Corpusejus illibatumlitlori restiluilur. Serapion decem niilium Monachorumpater. 18?.Ut
Ibid. panpeiibus subveniat, cum iisdem operam suam messis
PiammonPresbyter videt Angelumjuxla allare. 205. lemporeelocat. Ibid.
Pamitelcum peccatoribus.Ibid. Verberatu»a Dai-munibiis, Serapis lemplum apud Alexandriamdescribilur. 293.
sanaturab Augelis.206. 214. el seq. Nominisetymon et corruptio. 297. Simuia-
Piraterium, piratarumconspiratio. 57. etseq. cliruinejus caeditur.295. Ejus locdmartvriumet Ecclesia
Pithagoreorumcouciliuin.105. .'edifiealur.501.ToliusorbisChristianiplausuconsecratur.
PilhyrionS. Anloniidiscipulus.172. Clarusdiscretione snlum 305. Dejecto Serapidisidolo, calera fanadiruunturnon
spintuum.Ibid. Quidamioucsexpellcndisiut, docet.Ibid. Pro Alexandriie.sedeliam per tolam j-Egyptum.502.
Pcenitentia1'heodosii.2s9.ct seq. SerapidisThorace, ubique signumDominicae cisde-
Pcbiiilentisquiinoriunlur,vacuinon tlimittantur.237. pictum. Ibid. e; $eq.
Prcliumuniisquisqiieanimaisua: consoquiliir,cuai to.,- Scrpemis acceptionesvaria:.35. 34.
cupiscenlia;satisfeccrit.77. Sicininibasilicas.285.
Princepsex Judadeessenon poterit.17. Sidonvenatorriicitur.29.
Princepscaussamconciliirefert ad Episc.218. Signaab Anloniioiscipulisfacta.279.
ProbusPrsefeclus,ejusqueindustriaet lides.284. Signumspiritualisprofeclus,non alTicimundans.147.
Proficientiumpioprium.55. Silenlium MonachorumTabennensiumtcmpore rele»
Protocomes,seuviciprimarius,Paphnulioaequnlur.177. 203. 141. Silentiiobservator insignisPaulus simplex.
ctionis
In mairimoniotriginta annis continens 178. Ejus Imspiia-
liiasct eleemosyua;.Ibid. Kpisdeiniiicorruptumjiidiciiiiu. Simplicitasfidei,quantumvirluiis habeal.219.
Ibid. Sajculovaledicil.179.In ercmum se confert.Ibid. Sion, indie judiciisalvationistutus locusmysliceinter
Ejus animamab Angelisin coulumdeferri, videt Paphnu- pretatur. 179. -
tius. Ibid. SiriciusDamasisuccessor.291.
Provinciae,quseThoma;,Malllia>o,Barlholoin.-ieo Apo- Politudiniscommodum.120.
ad
stolis annuiitianduniChrisiumobveuerunl.230. Somniisleonciiloruintriduanus.7. 8.
Puellaa daemouesanctorumCoufessorumprecibuslibe- Sors quid. 52.
rata.274. Sortiumnominc,mandataDei intelligipossunt.33.
PuerorumludnsimitantiumEpiscopumetqua; in Eccle- SpiridionCypriusEpiscopusin ordine prophelaruinha-
siis gerunlur. 257. bitus. 222.OviumPastor. Ibhl. Ejusdem miracula. Iliid
Pulli nomine,quidintelligatur. 17. 18. et seq. De SpirituSanctodecretuiu. 253.
PullusasinseChrisli.11.12. SlolaChristi,proEcdesia. II. 12.
PyrauiidesMempheos.182. Stolseacceplionesvarias.16.17.
Slolamsuamii) vinolavaro,quid. 17. cltcq.
Q Subsis:ei)tisetresin Deo.256.
Quadragcsimae dies. 21. SubstanliaDei incorporea.76.
Qui natusest de SpirituSanctoex MariaVirgino.71. Substantioeet subsistentia;differentia.256.
11 SymbolumApostoloruiucur confectum,ct quando,54.
53. ei $eq.
RatioCrocisnon omnibusuna eademquecsl. 81. In Syuibolocur quaodamadjecta.55.56.
Rcgina IberorumChrisliaaismumampleclilur. 234. ct Symboluminter milites.54.
seq. Symbolutnjustesic vocalumcs'. 53.
Rcgnumnonin sermone,sed in virtutecousistit.218. Syiiibolumetiam indiciumvocatur.51.
Regnum Juda> regis. 11. Symeon.26. 27.el $eq.
Itegnum ccelorum fermenlo romp ralur. 61. Symphoniat-us, sivolibicen, raphntilio .rqualnr. 176.
Rcligiosi mundo illuduiit, strcularibusmiindiis iiludit. Anlo lairo, virginis Deo consecrando ptulnrcmluelur.
200. Ibid. Atlhclamfeminamcleemosynajuval 177.Triennaii*
lt, liciuiacS. Joannis Baplislieapud A'.e;.aiidriamcon- ejus prenitcnlia.Ibitl.Iteale moritur. ILid.
»crvalK. 3 01.
TArnoL. XXI. 33
II! "i INDEX 4I9Q
Syius,Isaias, et Pauliisnavigiiaux,ilium-ad itcr oralione tugurioincenditur. lbid.
iuipetraiii.167. Valintiuianus Imperii socium adscivitfratremValeu-
T tem. 258.In Illyrico morilur.284.
Valentinianuspuer,cum Gralianofratre reguat. 286.A
Taurus Filius Dei in Scriplurarnm ligurs appella- maire deceptusin Ecclesias,etinaximein S. Auibrosium
lur. 27. insurgit. Ibid. Laqueoperii. 503.
Taurus varie accipilnr.53. el seq. Valentinushaerelicuscarnisresurrectionemnegat. 104.
TeuiplninJerosolymitanum reparatur. 262. Valentiset Valenlinianiortus.268.
Templummiriticum, ubi crux reperta est, construi- Valenlisinteriius.285.
lur, 229. Vanagloriafng enda. 136. Van-jegloria? caussa lapsus
Tenebrsedensissimse.236. nionachus,Fratrumcontubornioerigitur. 135.Tiaeavanae
Tenebras fuissein Chrisli morte ab hora sexta, usque gloria?sensimjustus corruinpiiii-".Ibitl. elc.
ad lioramnonamprobatur.86.87. Valiciniumde tormenlisChrisli.84. 85.
Terga dare Deo. 7. Uhera Apostolica.47.
Terra oiiiniahabens, qua:-.47. VenaloresApostolidicti. 29
Terra nominecaroChrislipolestmyslice intelligi. 44. Venerissimulacrumii locoCrucis.228.
Tcrrae motusmaximusJerosolymis."263. cl seq. Venusde spumamarisnata credilur.74.
TestamentiYeteris et Novilibrormn mimerusct nomi- VerecundiaDeo grata miraculoprobalur.201.
na. 101.102. VestimentorumChristi divisioprobatur.88.
Testamentumvelus per concubinamintelligitur. 41. VestiltisTabeiinensiomMonachorum.140.
Theodorusjuvonis quanla tormeiiti sit passus. 261.et Vesiiummunditiesapiul Monachos.148.
seq.Recipiturin carcereni. Ibid. Postmodum nolus Rulino Via angustaet lala, quaesit. 130.
apud Antlochiam.262. VinculaChrislivaticinantur.84.
TheOdosiusne.cemGratianiulciscitnr.288.Roma;trium- VinummyrrhatumChristipotus.88.
phalde Tyranno.Ibicl.Thessaloniccnsium mullorum nere VirginesmonachaeDeo sacralse.229.
unius occisfonemmilitisulciscitur.Ibitl. Qua de re argui- Virtusanima;tripartila. 28.
tur a Sacerdotibus Ilaliae. Ibid. Publicam 'pamitentiam Yirtus Altissimi,qusesit. 75.
agit. Ibid. Nova ejtis lex, ut exsecuiio Imperialium sen- VirtntessanctorumMonachorum.quifueruntin/Egypto.
tenliarum In dies triginla difleralur. 289. Ad Orieiitetn 271.272. etseq.
regressus, pellit liasrelicosab Ecclesiis, quas Calholicis Virtulimiomiiiumfastigiura.41.
iradit. Ibid. Ejus mulue aliaelaudes. Ibid. Idolorum cul- Visilalioinlirmorum.188.
arma
lus, co regnante, collapsns. Ibid. C.onipit Joannem contra Vila iiuiiidiin lignosuspenditur.86.
Eugenium pro Valentiuiano.501.RelluinExplorat per
et ora-
VitisChristusdicilur.11.12.
tiionachuinDei voluntatem.Ibid. jejuniis, Vitem(ad) Christuspullumalligavit.11.12
tionibusmagis,quamarmis parat. Ibid. Confligitancipiti Vitia carpis,quomodoquissuperare poterit. 16.
ougna. Ibid. Precibusad Deumfusiscariitusvicloriamob- Unkus, et ad Filiumet ad Dominumreferlur. 71.
titvet.505.el seq. ArcaJium(ilium Orienii pralicii, Hono- Unumvenim Deum Patrem omnipotentem,et unum
riuin alterumliltumOccidenii.506.Moritur.Ibitl. Dominum,secundumOrientalem Ecclesiam,quomodosit
ThomaeApostoloParthia ad Dei Verbuin praedicandnm intelligendnm.59. 60.
uorte obtigit.230. Ursinisurreplio, tumttltuscaussa.183.
TilulusCrucisChrisli repertus. 228. Usuras,et turpia lucraClericisinterdicta. 226
TribusGadhabitaculumubi. 57.58. VulvaApostolica.47.
Trinilatis Sanctissimae cooperatio.72. 73. Vulvaeet uberumbeuedictio.44. 45.
Trisliliaa ju-stisdebelabesse. 154.
Turrissuperbiie, et fidei,quao.55. X
Typusveteris Testamenli.26.
Tyrum(in) quare comminaturDeus.7. ApudTyrumscis- Xenium,quid. 85.
suiae ob DiodorumEpiscopum. 291. Ibi atius Episcopus
cunsliluilura Melelianis.Ibid. z
u-v Zabulon,quid. 29. 50.
Zabuloniiuerprclatur fluxusnoclurnus.30
ValensArianisfavet.268.Vulneratur in pugna. 289. In Zelusduplex. 46.

INDEX

VERBORUM ET SENTENTIARTJM

QILE IN OPERIBUS RTJFINO ASCRIPTIS CONTINEHTUR-

(In hoc Indice revocatur lector ad numeros in iextu Operum Iiufmo ascriptoritm crassiori
chtiratiere exprcssos.)

A Adaman filiushominis.43.
Abiit,sletit, sedit, inlerpretatio. 5.
Abnegare scmelipsum, et renunliare omnibus, quae
possidemus,propler Deum,quidsit. 107.289.
Abraha;tides..187.
Abys-osin lln saurisponere quidsignilicet.143.
Achabet Jesabelisfamiliadeletur. 578.
AcharfiliusChariin iu valle Achorob furrim lapidibus
obrulus 410.
Ad«e,ci J>JJa)oruiii | eccatuman fucril xqualc. 430.
AdolescenliapojiuliIsraelitici.454.
Adulaloressepulchrapatentia dicuntur.26.
Adulatorisfiiiis,quo tendat.53.
Adulteriinomineviolatamreligionem Scripturasigniii-
cat. 572.
siccoilinere pelagusIranseunt.411.
.i-Egyplii
j-Egyptiiovesnonconiedunt. 217.
yEgjplusproplerquidin desertumventura 504.
yKmulaiidi diversi signilicalainsacris.163.
yEnigmalisdelinilio.242.
 1197 YEUBOIiUMET SENTENTIARIJM. 111)8
_Equalilasasapierilibusoninibnspraethcata.415. Belhelet GalgalacivilatesIdolismancipatae.528.
_Equitatisel Jusliiiaescopus.215. Bibereaquamde torrente, qtiid. 286.
jKlalishujus iiifelicissimse praedietio.414.et seq. Ribere calicemDomiitimerum. 381.
Affeclusnomenoperi nostroiinponil.275. liona Deo non placenl,quaesintadmixlamalis.289.
Atrectussinceraemenlis ubi dei-sl,a crapulalisfusasup- Rouis et prospera, et adversa omnia in boiiuinver-
plicatio,rite ululatioiioiiiinatur.337. tuntur^ 9.
AfflU-tioreorumDominumnoii plaeal.485. Boninonsolumnon <l< liiiunt nialorum impugnatione,
AlfS;tiocordisel corporis,poenapeccalidicilur. 111. scd melioresuos.-unlur.1.0.
Atll.^tiogeneral humiltatem. 175. BoiiorumpossessiomUr Aposloloseral aequalis.415.
Agrorumpulchriludo,quid.4-6. Boiiuiiiquod boui liabi-m,a Deo procedit,maliaulem
AlaeDei,quaedicantur.72. nialumhabenta scii sis.55.
Aliare Dei, quid sit, el quo pacto, et a tjuibusample- Bouumsaciarum1it. rarum bonis prodesl, malis auteir.
ctalur. 114.etseq. 207. obest.120.et seq.
AmasiasIdolorumsacerdos.444. Bouusbomopaiiensesse debet. 194.
AmasiaesacerdotisIdolorumad Amosverba. 416. Bosra;aedesdevoiandte.510.el seq.
Amatoresdicuntur,vel Geutiuni |iroceres, vcl natio- Bructiuset Uubigo.489.
numdii. 405.el teq. c
Ambularein circuilu iiiipios,quid. 60.
Amencur geminetnrin sacrisLiteris a Chrislo.197. Caeremoniarum legaliumauotor.535.
Amnoiiet Moabde Lothsiirpe nali. 512. Caeremoniasrepeliere,Sacerdoti coutradicereest. 416.
Amore11limore ducimur ad Deum lnisciicordemet Calamilas,quaePalaesiinosesl oppressura.510.
veracem.186. Calamitatesquaspa.ssuruserat lsrael eiiumeranlur.
Amo*ubi educalus.507 Calamitatesquas passuri erant Judaii, enumerantur.
Aims Propheta,qtiiset qualis fuerit. 506. 507. 463.et seq.
Amosad mtinusprophelaudieiectus.546. Calamitatescrlminibus debitaedenuncianlur.510.541.
Auios, armenlariumse non prophe amtlici' ess-1 .547. ct seq.Calamilalesventuraesuper Israelitas.515.
et seq. Calamitalismagniludo exponitur.482.483.
Angeliopera manuitm Dei dicunlur, qnet re. 43. CalamitalumJudaeoiunivaticiliutn.539.
Angelus obviavitJacob in bouiims specie. 365. , Calcaneum,quid in sacrissignilicel.245.
Animaiiihilpreliosius.559. Calixeorum per qunsnonienDei blasphematur.__.
Animapro volunlalequandoqtieponilur in sacris. 119. Cah.mniampati, quid sit. 427.
Atiimaeet couscienliaeoperaulium malaiu | erpelua sunt Calunuiialorum capliones.178.
anguslia. 19. Calviciumsuper caputponere. 549.
Animaeturbataedescriftio. 27. Canaamquid. 465.
Animaeappellationevita iulelligitur.540. Canesin sacrisLiteris, quid. 290.
Auimamsuamin vauoacciperequid. 106. CanticumPsalmi,quid. 1. .(9.
Aniiniisparricidalisesl, alienacalamilatedilescere.426. Canlicumquid sit. 10.
Animaliamundain Veteri Teslamenlo quae. 252. CaptivitalisJudaicaBcaussa.445.
Anuuercoculis,qui dicanlur.157. Caputin sicris eloquiispro menie. 15.
Annusbenignitatisquid.317. Caputomniumvitiorumest superbia. 89.
Antichristidescriptio.49. el seq. Capuloleo impinguare,quidsit. 102.et seq.
Antichristusa nonnullisDeus esse putabitur.50. Cardinumpercussuquidinte.lligendum.555.
Antichristipersecutio in EcclesiamChristianainqualis Carmelivertex exsiccaius.507.
futura.51. Carosepulchrumesl animae.550.
ApostasiaRegis Jeroboam.453. Castigationispraemissae, quanta utilitasac morumemen.
Apostoli c ur rivi dicanlur jn sacrisliteris. 317. datio.411.
Aposlolorum praedicatioperinde erat ac Dominica. 7 7. Cataraciarumvov, quid in sacrisdicatur.203.
Aquarum uomine popuius denotalur.6. Cathedrapeslilenliae,quid. 7.
Aquaequid insacrisLilerisdesignaredicantur. 125.126. Caussacur Judaeireatumsuumnonagnoverint.424.
Aquilouislalera quidmysticeiu Psaluiis significeut. 236. Cau^saeob quas iucommodamulla passa est gens Ju
et seq. daica.485.484.
ArcaDeiab Azoliiscapta.510. Cervinatura. 197.
Arcusdolosus,qui etfecli.437. Cliantassolalegem implet. 7. el 11.
Arcuspro sacris Scripturis sumiturin PsrimisDavidis Charitaslegem, prophetias,et Evangeliumpraedicat,et
p erumaue. 38. Sagittaeitem pro Aposlolicispraeconiis. consummal.11.
Ibid. Charitasper sagiltassignificatur.
Arioli Samaricae legis quaedam instituta observabant Charilaliselfectus.167.
419. Charitaiisvis et firmitas. 259. Estque animavirliitum
ArmaDei qualiasint, el quaa.153. ips charilas. Ibid. el$eq.
Armajuslorumqualia. 345. Charilatisperfe>tio.344.
Ascenderein inonlemDei, et stare, quid sit. 106. Chorecalvariainterpretatur. 236.
lufernus
AssyriusRex Mors,etinPsalmo appellaiur. 469. Ctiristiet Davidisantithesis.10.
AUollereportasquid 107. Christiosores, miro modo, consiliumDei nolentes,et
Aures cordis,quaesiut. 207. ncscietilesimpl<mt.11.
Auresperlicerequidsit. 185.186. Christigeneralioduplex. 12. el seq.
AuresDei sunt gratia et inisericordia.70. 265. Ch isti pasvil)qualisilli a Deodata.13.
Austerel Aquiloin sacrisquid.5. . Chrislidormilio,et soiimusquid. 17.
Avarusetiam auimamsuam ipsam venalcmUabcl.184. Chrisi jugo colla subire nolunt , qui vitiis obnoxii
Azoliispopulis comminalur D etts. 185. suut. 89.
Cbristitnois qua is fueril.96.
B C.hristiveslimeiiudividere, quitlsil. 98.
Raaliraturpitudinisidou.n. 408. Christiexeuiplumin lolerandisadversitatibus,etc. 123.
Raculiel virgiediviiia;discrimen.103. Christivocisellicaciael virius.126.
Baptistnatisellicacia.100. Chrislianiniaquopactored-emptadicatur.151.
BaihuelDei forliludo.477. Clirisiiadvenliistetii|)iisopporiunuiii.187.
Bealusneinopotesl essoabsuie Chri.sioJesu. 4. Christinonienin oauiiterra aiiditumesl. 259.
Beatushoiuoqitbus modisellLilur. 185. Chrisus regiium mu.idilontempsit. 12. Vulteniin in
BeelfegurqualisDeus. 445. cordibusnostrisregnare. Ibid.
Benedicerein EcclesiisDominutii quitlsit. 116. Cluistusiucarne humilicoutcmplus.12. Et quem elala
Bene laclumuon dieiiur,quodiuv<tusfacias, licet bo- Judaearepulil.,humilialaGenlilitassescepit.Ibid.
numsil. 159. Chrislussalutarenoslrum.58. et60.
ReneficiapraemissaDeuscoinutemoratad ex[robrandum Christusnosreriemiteharitate nou necessitate.67.
ingralorumfacinus.515. Christus,qua3commodalulerit humano gen. ri. 08.et
Bestiasagri appellala, armeiila et greges solel sacra seq.
Scriptura.417.418. Christusviasdurascustodivit.70
llelhavenlocintribui Judascoiijunelus.421. Clnisttisdextera Di-iPalris dicitur 72.
Tiellielurbs Idoloruin.438. Clirisluslitiinili-, u-uil ad stiperbiam hominumconfuu-
lielhel idolisscatuissedemoiislralur.522 dendam.89.
,199
Christnseur pctradicalur. 119.
(•hristusEcclesiiefuiidamcntiini.Ifcid.
Clui-itusJudaeorumproximus.123.
Christuscur pauper dicaitir.149.
Christuspoiciilianiin Cruc-enon pcrdidcrat sedjpoten- babitu leouissc promisiloccurrere.4.9. Luct.iiuseuniJa-
iamdeinonslrabat.138.
Chrisluscur orat cinn sit Dous.159.
Christuscst Onisnostri operis, cl mcrccslaboris.179. sed sua sauclamisericordia.17. Laborcs suorum aspicit,
.'( s«?<7.
Christusnobissacerdoset sacrificitim.186.
Christuslirmapelra. 191.
(Tirislusiindediclus. 221.
ChristusDeusante carnt-mel in carne. 256
Chrisluscur miscricordiaDeidicatur. 259.
(.'.hristusaccim-luspolcutiaquomododicalur.315.
(TirislusbrachiilinDei dicatur.339.
ClirislianorumliitnaS|>esinChrislo.119.
Clnisliaiioruiiisecuritas est, Deuitihaboresocum.10-.
Christumaiinuniiaiitosiioii casie, qui sint. 58.
CiviUlesquibus prseestdiabolus,et ejus civcsqui. 47.
Clauiarcad Dominuni,qmuiiodooponeat. I56.
Cleros Griecc, I.alinesors diciiur.555.
Cogilationcsperversioiiiiqiiorumsunt vincula.ad51.
Cognitiosuaeinfelicitaiismaguuscst accessus Dcum. dilH
49 - .
CognitionominisDei, quid sit. 48.
Comessalionesex preeiis iniioccnliumfactae.5H.
Coniminationesconlra lsraelilas. 031. 355.cl scq.
Commeiitariain AmosPropliolam.503.
Compungiin cubilibus,quid sil. 21.
Confessioquandoquelaudemsignilical.85.
Confessiopeccatorumcst iuili in boiionim.552.
Confessionis peci-aloriimfriiclus.192.cl 52).
Conlilentiumpeccatasua oplimaS(>es.581.
Confusioobscceitoscoinpreliendil.447.
Confusionepeccativcrlilur homoad Deuni. 339.
ConjugiumOseectitnleiuinavilissima.5'.J5.
Conquestioindigtiationispleiia.457. elseq.
ConsensioApostolorumuna enl in virtute. 415.
ConsentiremalO,quanimagnuniscelus sit. 250.
Consiliuinpinlatisdivina>o.-icuriilur.553.
Consiliumvanilatis, quil sit. 115.
Consiliuinimporuin,quid. 7. Et via peccalorum.lbitt.
Consiliuniinanima ponere, quid sit. 59.
Consolatioin perscculiouibusobverbuii)Dci.
Consortiunicummeretrice lex velus prohibebat.595.
Coiisuelutloprophe.tica,<\uoliensDeusaiuiiiiiciatur
vel
propugiiamlum, ad uiciscen>lu n . 490.et seq.
Cousuelulo el ili.nilas sauclo;uiu Viroruni.593.
ConleinplnsPropheiaruiuquaniuinmali Juda^isattulc- possuiiuis tur.
fll. 445.
Conlipro verubuset sulmlispositi. 521.
Conllnenliahordeiiioniineuulalur. 413.
Conversionostra paraluiu Deiini beinper invcnil.29.
Coi-dalionnnuin apud Deu u vclui.vasalictiha.14.
Cor, quomolodicalur derclinqiiere nos. 109.elseq.
Corestslalio el sedesvitiorum.214.
Cor volunlaiciii,adcclumoi iulciiliniicmdcnolal. 575.
Corniiauuicornium,quid. 99.
Coriiuapeccalorum.381.
Corona,quid siginlicetin s ciis I.itoris. 517.
CorrccliopnniiientiuinIJoniinuinplacat. 183.
Corrnplionisspecic-i qualuoi-inconiiiioda riel'erentes.489. oriio a i. 83.
Currendum viam, noii adliaureiniuiuiu via liujuss;c-
culi, 85.
Crapuli ct ebrielale acctisanlurIsracliUe.5">7.
Criuiinuniiueditusvitaoprospeiilalealiquauriulatet. 407.
D Dicsmaloriiuivila praeseiisest. 119.
Damionquibus vicinusdicitur csse, vel ine.lius.425.
Dagonisslatuacommiuutaab Arce, Dei potentia.510.
Damascipopulnssacpearva Israelis populatusesu 509.
Daihnalione(de) fralerna exullare,M-ve peccatumest.
427.
Davidtria milliahominumelegit ariPsalmosin Dei lau-
deui cantandos.4. El ceulum quiutiuagiiilaillis praufecit.
Ibid.
Davnlisctymon.11.
DavidmortemCluisti nonfuturo,sedpracleritoleinpoie
uarravit, et quare. 11.
Davidisprophetiacerlissima. 300.
Davidispropheliaede Christimysteriis.255.
Decemehordaepsalterii,quidsignent. 4.
Deleclatioreruinte retiarumrenibus tribuitur. 57.
Delectatioeur.-.linis est. 58.
Delicia oriiluni cordis obteiiebrant, ipsaquc tenebrae
dxuii ur 88.
INDEK 1-00
Denlespeccatorumin sacris Lileris, quid si-nificent,
et ipiidmordere. 19.
Detisverus qnis. 245.et seq. Deusquanlumad parcen-
dum promptior. 509. Ad veniam promplus.151. Populo
cob.465.Inmiserendodivcs. 520. A quoquamnonaufer-
tur. 425. Precesnoslras cxaudivitnonex nosTismerilis,
vindiciamqucsumetde persequentibus.55. ct s q. Quos
amatcasligat. 82. Laudandusopere, mente conlemplan-
dus, \ocepraedicanduscst, ut recteilli lingua, conscien-
tia ct vila consoiienl.49.Qiiali--.ipse est sanclitate etoequi-
tale, tales nun essedesiderat.56. Quosdicatttrhumiliare.
217.-Etio prosperiset adversisrebus benedicendes.159.
Datoresl oniniumpolestatuin.376.Quosin reprobumsen-
s>iinirudai.49. 50. F.lqttosirrilare dicalur.7/)id.Persona-
rum accepiornou esi. 53. Jusus iu bouoset malos,quo-
inododicaliir.40. Sua misericordiaab alerno humanum
ge.iis re liiuere deireverat. 110.puaudo paupereiuadjti-
vet in iribulalione.4. Moritahoiuiiiumquo pactoattendat
in exliibendasua misericordia.305. Qur.sreprobare, et
qua ralione dicatur. 81. Lt diligeudns, iia et laudandus.
83. /Eiernusportioest sanclorum.68.Nosa vitiis abscon-
prolcgil iij Christo,ut in ipso nns exaltet ad virtu-
tcs. 119.Niiiiespiritualiicr iu nobs opi-ralur,quod olim
p.ilribuscorporaliterexhibcbal. 215. 214. Bonus per se
est. 219.Terminatgraliamsuam, i>uauidistribuitEccle-
siac. 578. Oculis carnabbusminimeesl quicrcudu;. 199.
200. Quorumviasdicaturnoscere. 79. Verhasiia igne tri-
bulalionis examiual. Ibid. D ra nobis jubet, scd inira
sunt qua:proinitlit.71. Nolenlempraevetiil,ut beiie velit:
voleutum adjuval. 103. Qu» paclo nos regat. Ibid. Est
justorume\altatio ct lucrcditas. 27. Coaciasurvilianon
recipit. 123.lu quilnishabilare dicalur. 330. Suo bene-
placilo,el gralia solajustilicatliominem.191.Cur cliflferat
exaiidireoralioiiessuoruui.2). Judex justus ultimojudi-
cio, uliimampccnamrcscvat. 59. Solus animoset opera
noslia novit,corda, et renes scrulalur. "8. lteproborum
preces uou andit, et qiiaro.85 81. Quo pacio timeiidiis.
100.Nonnostris meritis, sed sua bmiavuluulaleEcclesiae
beucfacit.239. Oblivionciiincscil.49. ADoiuino,quiddif-
feral. 73. Ilonavoluniasprmciriii iiostrambouairivolunla-
tein. 27. Oiiiiiipolenlisjiislumjudiciumqoac. 50.
Dei gloria liuic percipilur, cum oinuialaboriosatermi-
naiuiir.50. Verbasagituo,<;tglariiusdicuntur. 221.Boni-
tasquibiis sit cogniia. 567. l!eo in arivoi.s, supplicandi
ad ralo d.iplcx. 428.el ;eq. IJed servieulcs rcgnartsdicun-
tnr. 15. Scriplura sacra tribuit plerumqiic,tpiod in nobis
illoope.ralur.17.Pro suis beneficiis nihil | racterlaudem
rependere.73. Soli peccare,quomodoinlelliga-
237.Ilreveest, qaod tioiiunibusUirdare videtur.151.
M.itiiiiieatiribueuda peccala hominum.583. Concipereet
parere quid. 40.
Deiio:linere, qui inlelligatur.149.Deumaliquempra>
vcnirc quid sil. 75. elseq. Terram visitare, quidsit. 216.
Pra;c'uigeresuos, quid sit. 83. Quiiiiinc.negligitpacatum,
seiiliet iu judicio futuro iraluni. 12. Cur oremus omnia
scien em, _ua. et 201.A dexiris habere, quid sit. 68.
Desi-rtumel speciosadeserti, quid si1.517.
Desiderionipauperumest, ut tiatDei judicium.5i.
Diaboluspe-simusfieneratordieiiur.362.el seq.
Diabolusperfccte superatur his duobus,amore Dei, et
Diabolusniincleo, nunc serpens dicitur. 30.
Diaboluspaler iniidelium.1-0.
Dies li-ibnlatioiiis,quiil juveul fidelibus.218.
Die.sliuniiiisqualcs. 179.
Diesiii sacris, et nox, quiri tignificent.203.
Diei Exlremaeprtediclio.490.
DicsDomini,quis. 494.
Diesestremi judicii,cur, ct quibus horribilis dicalu-r.
VJl.etseq.
D.leclioDei et proxinriNovumct VclusTestamcnlum
co.npreli»udil. 75.
Dirigi in veritate Dci, quid sit. 110.et seq.
Disciplinahominisest emendaloriatribulalio.15.Quam
qtii negligu, stalim a via jusliliaeueri.t.Ibid et seq.
Discipbmeet correetionisDominiuti!itasriuplex.82.
Diserctiomagoain professioneoiaadi. 423.
Discretioiuler plebemet sacerdotos.419.
Dislinclioiuter incaiitos,et procaces.424.
Divinavirtustunc adcst, ubi pracsumpliobumanadcfi-
cil, 145.
Diviniamoris eilVctus,571.
Divinitatisaures quaedicuntursunt pietas et misericor-
dia. 21.cl scq.
Divilcsqtii vcre dicanlur.2-3.
 1201 VERBORUMET SENTENTIARUM
Dixilibusvte imprecaUir.537.
Doctorverusjusiitia;quis. 495.
Doctorissermoconlundilur,si atlione dcpravclur. 72.
Doloseagero,quidsii. 26.
Doloseagere coramDeo, quidsit. 160.et scq.
Dolusquidsit. 231.
Dominihaereditasquomodo,et quibusmodisdividalur.
Domuset.tabernaculidiscrimenin sacris.118
DoniusJeroboamglariiodcsolanda.543.
DonaquomodoDeo placeanl.295.
et
Donoire, soinnusin sacris,quidsit. 280.
Dormitioneet sonmi nomine,alieuatio uioulisa rcbus
inorialibiispropholieedeuolalur.22.
Dorsumcurvumhabere, quid.519.
E Ibid.
Hbrietasin sacris,quid.513.
EcclesiaClnistinbi fuudaineiitiim siuimhabeat. 86.
Ecclesiaeur dicalurtabernaiailuiiiDei.206.
EcclesiaCi.risti,quibus pcrliciatur.59. el seq.
EcclesiadomusDeidiciturconstruclaex lapidibusviiis.
25: el seq.
Ecclesiaut Navis tliicluansprccibus Dominumveiuti
dorniientemexcitsrediciiur.53.
Ecclesia;hodieriiaailescriplio.415.
Kcclesiaehodiernusstalus.-192.
. Ecclesiaesaucl.coratio pcr Eilium niiltiiurad Palreui.
23.
Ecclesix>pedes,qui dicantur.84.
Ecclesiaeinimici,qui sunt. 120.
Ecrlesiamintrare, tiQidsit. 21.
Edom,Themanet Bosraunus populusesl. 512.
Effcctussotis.529.
Effraimsubcinericusfactus.453.
Effraimcolun-ba\ocatiir.430.cl seq.
Effraimnomine,Jeroboamquitlamvocaripulaut.446
Effraiincurmerelrixvocatur.446.et seq.
EliraimSamariatliciaesl. 447.
Effraimpro Jeroboam.407.
EffraimnomiiicSamaii;edicuntur.42G.
Eleemosynanoa grata Deo, qua;sit. 241.
EmalliAntiochia.545.
Errantibuscur Deusad tempusindulgct.415.
Error ac supeistitioJudaeorum.419.
Erucse,Locusla 1, Brucho.et
' Bubigini,qualitor anlua;
passienesaplaniur.490.
Esnrire aliud, et aliudjejunare. 485.
Exallarecornuin alluin,qu:dsit. 383.
Exemplumlapsusel ptTCiiiienlite Davidis.237.
ExerciiusAssyriusuna nocle deletus. 471.
ExercilusSennacheribferc omuisuna noclecur pcriit.
400.
ExiliumtemplicomminaturDeus.533.
Exultationiset iaetitiaediscrimen.159.
F Hordeumin Sc.ripluriseonlineniiamsignificat.415.
Facies malitiaecx multipliciiniquilalecomposila.457.
Facies peccatorum,qniddicatur.175.
FaciesDei, quid sit. 120.
Facies hominis.121.
Facinusingratorumexprobralur.514.
Faciuus religionisdissimuiaiae Judanimputalur.512.cl
. «e>7-
Famesduplex,panis,aqure,ct verbi Dei. 551
'l Fasciculuspro posscssione.557.
Faluel Joelis pater. 477.
Fel et AcetumpfferreClirislo,quid sit. 549.
Felicitas,quaesuper Jerusalemvenlura esl, praedicalur.
505.et seq.
Felicitatismagnaepars est mundumdospicerc.192,
Feraeet tauri in sacris,quitlsinl. 541.
Fiat geminatum,quiddenolol.197.
Fideles Chrislo,templumDei dicuntur,quorumconver-
salioin coeliscst. 53.
Fidesvera et catholicaiu quibus consistat.8G.
Fidesvia Dominidicitur, charitassemitarccta. 120.
Fides operans per cliaritatemimpctrat graiiam,gralia
atitetnDei perSpiritumsanctuminfusain cordibusnostris
lmpletjustitiam.26.
Fideietcharitatisofficia.340.
Filiushominis,quisdicaturet quare. 45.
Filiusper emphasimChristumsignilicat.44.
Filii hominum,qui sint. 242.
Fiuis, et ob linem,et in finemquid. 1. el scq.
Finemsuum,qui nescit,ab.errat.17','.
Flagitioiumimpunitalenihil accrbius.211
20.
Fccdilas criminiiiiivila. prospeiilate aliquai.dolatet
407.
Foliorumsimilittidoel Verbi Diviui.'>.
Fonles pro ApostolisChnsti ponunlur.540.
Fornicalio,quid sil. 572.
Foruicariiqui.419.ff seq.
Fornicaiio in Sciipluris captivitatenisigniQcatct tur.
577.
Frameamiiiimicoruuideficere,quid sit. 47
Fratres Chrisii,qui dicanlur.99.
Frignsdu| lex, lemporiset fidei.100.
Fugopro EITugiopoiiilur.535.
Fuiuus,carboms, iguts,qtiid iu Psalinislasigniticen.
76.
Fnnesin praecliris cadere, quid sit. 69.
Furor Dei quid iu sacris.27. el seq. Qui.l iteui ira.
r.
Gabaonitae omnes pene di leti propterobsccenitatissce-
Itisin uxorem cujusdamLevilaeillalum.447.
GalaadcivilasopeiantiumIdolum.429. <(SC<JI.
Galgalaidolis plena fuissedicitur.521.
Galgalacivitasidolismaucipala.527.
Galgalalocustriluti JUIIHB cnnjunclus.425.
Galgal Idoloriinic iiltrix.448.
Gastrimargia;frucius.215.
GaudiumChristianorumin spe esl, et nonio re, quandiu
liicalllictivivimus.49.
Gazaesuppliciumenumeralur.511.
Geminatioin Seriplurisvimtpiaiidoquccomminantlilta-
bet. 9. el seq.
Gentilitasmerito et postulationeChristisalvata.14.
Gentilispopulidesipicntia.61.
Gentis merita dcleguiilur,quibusa Dei consortiode-
pnlsaest. 377.
GladiusDei acutus, quid. 57. Et quando,et qualiler
vibratur.Ibitt.
GloriaChrislianorumqualiset quaesit. 183.
Gloriasolidaapud DomiaumDeum in conscientiacst.
56.
GratiaDei cur pluviavolunlariadicalur.535.
Gravitasjudicantisquanta. 459.
Gregespecorum etiam ob populi pcrcatum disperie-
ruut. 485.
H
Habilnsulciscentisexprimimr.518.
Hereses cur siut, el unde. 50.
Hiericourbs in lerra proinissionis opulentissimavictoria
niirabilioccupala.411.
Ilndie iu sacris,quidsigniiicet. H.
Holocaustum quidsit. 217.el525.
IloioiiiiliasplacenlesDeusmiualiir.36.et scq.
Ilomopeccatipro Anlichristostnn tur. ti.i.
llonora-'eDcum,qui oporteat. 145.
lloslos justi, duobusmodisinlelligipotcst. 530.
llostiainvociferationisimmolarc,,qui<l dicalur.119.
HostiisquibusplacaturDeus. 490.el se-.
Humana fragilitas, sine Dci adjulorio,malignisspiiili-
lius resistere noo polest.56. el seq.
Ilumiliabiturposilumpro superbialiumilvala.435
Humilitasoniniumvirlulumeslmaler. 294.
Iluinililalisvera»fructus.151.
Ilumilitalisveraesigna. 195.
llymnus quid propriedicaiur, 4
I-J
Jacobetlsrael, quid significenl.65.
Jacobnominedecem tribns inieliigunlur.46i.
JacobcuinDeoluctaius.463.el scq.
JacobIsrael appellalus.467.
.lacobpro llachel septem anuisservivit Laban. 468.ei
SC:t-
Jacobet JudaonomiueIsrael inducilur.59.
Jaclalionominumsolaad defendenriuinfrlgida cst. 459.
Idolaiu Galgalculta fuisserefenur. 417.
Idolaet fanaGenliumroncremanda.5i'i.
Iriolulalria.species.425.
Idolorumcivilates.431.
Idumaeaquare desolanda.505.
Idumteilisau postcri. 509.
Jchu Nainsililiusin regem super Isracl suscilaUir.393,
<.>(seq.
Jehu nomine,quid inielligalur.400.
Jejunarc aliudel aliutlcsuriie. 485.
1203 INDEX 1204
Jejuniumomni-sexnict cetatiindicitur.484. Jitramentumjurantis , quid a jnramento prophetantis
JeroboamRegisidololatria.455. Jifferat.36.
Jeroboamob contemptiimlteligionisab aulicisexhila- Jurare in doloproximo,quid sit. 104.
ratus. 431. Juravit pro decrevit positum.5_l.
JeroboaminitioSalomoniinvisusobpietatem, regnandi Justificaliohominis,unde procedat.341.et seq.
cupidilate aposialavil.445. Justitia Deus appellatur.527. Duplex,majoret minor.
Jeroboamprincepsdivisionis.467 25. Justilia et rectitudo in quo discrepent.141.Justitia et
.Terusalem(in) efSion lula erit salvatioin die judicii. veritas personam non accipiunt.64. Sine pugna retineii
499.et seq. non potest. 81. In quibus consistit.150. In quo versetur.
Jerusalem visiopacisinterprelatur. 49. 123.Adaequopacto lasa. 163.
Jerusalem cur inceudiohostilipleclenda.513. Justitiaesemitae,qnaesint. 142.Justitiaemercesaeterna.
.lesrahel meretricis primogeuilus.399. 102.Juslitiae verusdoctor.495.Justiliamjudicaread quem
Ignis nominetranscursus llammae inlelligilur. 545. spectet. 45. Justitiam Dei, qui abscondunt.189.
Ignoranlia, cordiscst obscuritas. 55. Justitiaitivendere, qui dicantur, et sapientiam.117.
Imher serotimiset matuliuus.493. Justitias judicare,quid sit. 381.
Impalienliasignum est hominisnonboni. 195. Juventus populi Israelitici.435.
Impietas, uiilitalisfaciem,flagiliisobtendit. 407. L
Impietatis fructussupcrbia. 527.
Impii cur de emendalione non cogilant.425. Labiadolosa,quid. 71.
Impiorum conversio ariDeum pana est diabolo. 57. Laetsriet gaudere in Domino,quid sit. 45.et seq.
Impiorum nomina a vitiis imposiia.67.. Laetitiasuperba, ioauisaffectusest. 56. elseq.
Impiorum saevilia juvat ad pioruiu usum.166. Laetitiaeet exultatinnisdifferentia.529.
Impiuspulvericur atlsimilelur.9. et $eq. Lapillorumnominelirmitasindicatur.537.
Impfi cur non resnrgere judicio in dicautur. 10. Laqueus occultusmalorum,et pes malorumeorundem.
Inauriumnomiue obedieniii oslenditur.409. 49. el $eq.
liidigculiapanum dalur post dentiutn stuporem. 523. Laqueusposilus,quid. 520.
IntlignalioDei, im.igine Leouis exprimilur. 519. Laqueus in Psalmis, quiddenotet. 112.
Inebriare lioniines,qui Deusdicatur.515.et seq. Laqueumaperire et effodere,quid. 41.
lnfantes ac laclenits, qui sii-itin divinoeloquio.42. LaudareDeumtota die, quid. 159.el $eq.
Infernus Assyriusvocatur. 469. LaudareDeumquo pactohomodebeat. 313.
liigralilutlobeneliciorum Dei. 124. Lavarect rigare lacrymislectum, quid differant.30.
Inimicosconfringcre,quidsil. 85. Lavare manusiqter innocentes.115. et $eq.
Inimicosexalalur, cur peccasse coaviticimnr. 60, Laus Dei in ore peccatorisqualis sit. 95.
Itiiiiiicussingulari numerodiabolumsignilicat.57. Laus Deo acceplabilis,quaesit. 119.
luiqui pulveri,autlulo aequiparantur i n sacrislileris. 84. LegesDei in Deuteronomiivolumineconlinenliir.441.
Juiquitaspopuli Israelitici duplex. 455. Leo ct Draco,quidapudDavidemin Psalmissignificent.
liinoceiitem interficere,est ex innccentenocentem fa- 99.
cero. 52. Leones pro Begibus.521.el seq.
Innocontia viaest qua itur ad Deum. 196. Lex Dei, lestimoniumcur dicalur.87.Et fidele.lbid.
Innocentiavera es;, nonnocere inimico.40. Lex literae,et lex gratiae. 112.
Innocenliumvita qualis. 114. Liber Dei,quid sit. 350.
Interiora Deusconspicit.423. Libertas infelicitatirroxima. 300
Josaphalvalis loens concisionis vocatur.503. Liberi arbilrii eilicaciain homine, quid possit. 119.ei
Ira in juilicio luluro, et luror qttalesin Deo erunt. 12. saa. et 354.
Ir;e et furoris Deidiffercntia.549. Liberalio Israelitarumab /Egyptiacaservitute celebra-
Irascisibi debet peccatorob praeterilacritniua.et a pec- turcarminibus.100.
ca odesistere. 21. Libii cum pulchraurbe collatio.1. el seq.
Jrrnare Deimi,<|tiidicantnr. 27. Ligni nomitie,quid Scriptura designat. 115.
Israel quid sit. 114! Limusin sacris, quid. 345.
Js.-aelmatulaecomparatus, 473. I.ingua indomabilemembrum.150.
Israel idnla 472.el
atijic.it. $eq. l.inguaecustodiaquanli emolumentisit. 178.
Israelis nomine,quid intelligendum.339. Locuspro cubiliposilus.
Israelitaea Syiis soepeoppressi.520. Lacuslas-altibuspoliusmovetur,quamgressibus.489.
IsraeliUcad quid vocenlurpotentes et robusti 329. Loctislarumnomine,quid iotelligeudum.494.Genlium
Israeliiicipopuliariolescentia.juventuseisetiectu». 433. nomen designatur.482.
Israclilicus populusAriolorunivocibus libenferaurem Locustarumimaginibus,quid sentiendum.
prariiuit.467. Locutio,ob quamsacrorumLibrorumpraecipneauctori-
Jubil.arequiil sit. 319. las nolauda.458.
Juriteaa Deo elecla. 595. LonganiuiitasDei dilfert ultionem iu longa tempnra.
Juriarimira Dei dispositione, Christum cruciHgenles, 355.
volunlatemDivinamperleceruul, quamputabantdestrui;- Loquacitalisvilio, quae damna hominibus contingant.
rc. 9. el seq. 57.
Jutliei libi Dei mendacesdicuntiir.81. I,oquiopera hominum,quid sit. 72.
Judaici populiduplexiniquilas. 457. Luciferumtanquam propriuin Deum Sairacenicolunt.
Judaei contcmptu spiritualiummagislrorumProplu-la- 553-
inin merueruntabduci in capliviiatem.443. Lux gratior fit post lenebras. 51.
Jtidoeiquibusdiebus lasciviebant.409. Luxus quandointer Judaeosvigebat. 408
JudaeisDeus soluniinnotuil.515.
Judacorumpopulus praeceptalegis solus,qtiibusobedi- M
ret accepit. 410.
Judaeorumargumentumde Chrislooccid.-ndo.125. Maoianilarummulieres habitu, et gestu meretricio ob-
Judaoorumel Adaean peccatumfuer.itarquale.429. viam Israelilicoexercitui processerunt.446.
Judacorumcalamitas magua et ruina exponitur. 483.el Mala,quaeimprecant,ursuper Effraimet Tyrum. 447.
seq. Malauniversaunde. 490.
Judaorum jactantia.291. MalaplurimaJudaeisventura per variascaplivitatisspe-
Juilicanlisquantagravitas.437. cies enumeranlur.500.
Jttdicare terram.,quiri in Psalmis.15. Mala,qnaein hoc saeculopro Deo patimur, minimasunl,
Judicare pupillum,et judicare pupillo,quid diiferant si cum bonis ccclestibus conferantur.14.
51. Malavoluntas, quid a doloredifferat.38.
Judicia duo, unum occultum,alterum manifeslum.43. Maledictioues,his qui caeremoniasDei repulerint, enu-
.ludiciiultimi dies. 495. morantur.545.
ludicii ventiiri riescriplio.95. Maliquantumcumquepotentessint, despectuisuntviris
JutliciorumDei encomiumel excellentia.9 sanclis.65.
Jtidiciumamare, quis dicalur. 143. Malicur permissuDei floreant hoc in srceuln.570.
Jutliciumfulurumper ignem. 247. Malignaotes,qui dlcantur. 165.
Jndiciiimin absvnlhiumconvertere. 527. Maliguanliumet impiorumdiscrimen. 115.
Juriicinmari ignem vocare.555. Malignusquasi maloigne plenus.21.
JiidiciumDei iuuoxiisdu'ce. 328. MandalaDci amaramalis, dulcia verobonis. 87.
1205 VERBORUMETSENTENTIARUM. -»206
Manein sacris,quid.21. Quiditem nox, cl quirijacere. Oculicuriositatemquanooquesiguificant.44.
Ibid. Odium aequuminter et cdium iiiiquuinquid' itilersit.
MariaVirgovelleri eomparatur,et quare. 363. 114.el seq.
Martyreinnoutacit poena,sed caussa.100. OfferreDeoquid ilebeamus,et quomodo.125
Marlyrem,quid eiTicial217. Olferrehircos quidsit. 323.
Martyriiduo genera. 218.et seq. Omnesdeclinasseusquead unum,quomodointelligatur.
Mairesfiiiorumcarnibusvescontur.250. 62.
Medendipropositumsemper in Deoesl. 526. Opera pravorumconvincuntpercilores puniendos.>49.
Medicinaeollicia duoiaherum quo sanalur infirmitas, Opera non possunl esse bona, nisi deriventurab inten-
allerum quo custoditursanilas. tione justa. 79.
MedorumcaptivosSennacherib posuitin Haillanct in Opera ubi perfectaerunt. 313.
Ancrjuxia fluviumGosamin civitate Medorum.409. Operaloresiniqutlatumqui. 22. et seq.
Melchomsimulachrum.511. Operummomenta apud bonumjudtcemgraviorasunt,
Meuibranoslraquandoquevilia signilicant,quaeniorti-quam vocum.440.
•ficaredebemus.85. Operibusbonis vivendumad sapientiamadipiscendam.
Mendaciasuos amatoresdccipinnt.21. 2. ei seq.
Meudaciorum genera. 22. Optimates,qui dicuntur.557.el seq.
Meiid.tcialoqui,qui tlicanmr.21. el seq. Opusservile non lieri in die sabbathiquidsil. 141.
Mendaciuinpro falsa religione, ponilur in Scriptura. Opus bouumDeo oblaluin,sacriticiuuidicitur.265. el
452. seq.
Mensain sacris pro Scripiura divina plerumqucpoui- Oraculaminora.498.
tur. 349. Orandumin tribulalionibusincessanter.263.
Mentiriest occidereanimam.22. Orarein secreto cordis,quidsit. 157.
Mentis sinceraeallectusubi deest, a crapulatis fusa Orarebene quisdicatur. 158.
supplicatio.riteululalionominatur.557. Orare Deumetdeprecari in quodifferant.301.
Mentiscaccitaset lurbalio.29. Oraliopro inimicis,quilieri debeat. 121.
Menlisexces-ms,quid sit. 158. Oratio et deprecatio,quiddifferant.265. clseq.
MercesChristianorum,qnaesit. 112. Orationiseffectus.182.
Mercesa Deo promi-salidelibus.191. Orationisulilitas.203.
Meritahomiiiumad quidprosint.217. etseq. Oratiouisaffeclusunde procedat.565.
Mcrilisan (iduciahabenda.36. Orationiset deprecationisdiscrimen.72.
MerilorumlsraelexpunctorDeus.526. Orationisfruclusquales.501.
Merilumexaudilionisper Chrislum.123. Oseaeconjugiuman corporalefuerit.595.
Messisnoiuine,calamitasvicinael proximaoslendilur. Ossain sacrisLileris,quidsignilicent.28.et 153.
425. . Oliosorumqualiasunt sludia. 195.
Militeslsraeliticicur iu solitudinemorlui.406 Oveset boveset pecoracampi,quid in PsalmoDavidico
Mille, peifeclionemmonstrat.293. siguilicenl.41.
MirabiliaDei cur narrenlur. 43. P
Misericbrdiam (ad) promptusDeus. 543.
Misericordiae exemplum. 559. Parabolsedefinitio.243.
MisericordiassuasDeummjrificare,<piid.73. Parricidalisanimusest, alienacalamitateditescere.427.
MisericordiaDei, et meritahominis.107. Parvuli,qui sinl, et dicanturinsacfisScripturis.88.
MisericordiaDomini praevenitsuos,et subsequilur,ul Paschavitaeaeternaehic per fidemincipit. 101.
bene operenlur. 106. Passiouibusaninioriimquatuorpossuntaptari eruca, lo-
Misericordiae Dei velocitas ad iudulgendumcoutritis
custa, bruchuset rubigo.490.
corde.139. Paslionesaestivae in verticibusmontium.507.
Misericorriiae Deioccasio.188. PaslorempecudumAmosse esse proiitelur.S47.
Misericordiam inlcr et miserationemDeidiscrimen.108.
Pastorumnomine,quidintelligendiim. 507.
et 23.. Pater el Filiusunus Deus, nonduoDii. 23.
Moabcurtiibus pagis puniendus.111. Patienlia Job a Deo probala.206.
Moabde Lolh stirpe natus. 112. Patrem a dexlris Filii esse, quidsit. 69.
Modesliae virlusostendilur.507. Pauper hic alllicius,inline glorilicabitur.53
Moliciesadquid creata. 553. Pauper et juslusgeminosuffragionituntur.1514.
Moiiimeiilum ingens benigniia.tisDei. 403. Pauiieresqui appellati.529.el seq.
MonsSionJudaeossignificat| lerumquein Psalmis.238. Paupe.rtasChriMi,diviliaenosiriesunt. 193.
el seq. FaupertasDeo accepla,quaesit. 561.
Monleslurbariin praedicatione verbi Dei, quid sit. 227.
P.ix vera, quaes:t. 159.
Morsrex Assyriusappellatur.469. Pax nimiaet prosperitas.369.
MorsChristibos.ia|>ropeccato.342.el seq. Pax peccatorum,quidsit. 367.
Morset Infenius,quid. 30. Peccantiet justummandatumpraetereuntijusta damua-
Morsesl petcati debitum.545. tiodebetur. 29.
Morspe-sima,quaBsit. 151. Peccare ex necessitate, ct ex abundantia,quid. 368.
Mi-rsvera quaedicatur.217. et seq.
A1<-riis iimbra?,quid in sacro «loquiosint. 102. Peccare per ignorantiam,et pcr inimicitiam,quid di-
Moi-uiti vulneraaccusjntur.513. sient. 382.
M>is s 'liiionisproplietici.457. Pcccataetiam interiora noviiDeus. 425.
Multiplicatio bonorumtemporaliuma bonitateDci aver- Peccataquibussint conlitendapost Deum. 139.Et lem-
lit. 59. pusopportunumconlitendiet i randi,Ibid.
Miindum(ad) muliebrem,allusio.407. Peccata quaeet quibusnonimputentur.157
Muruslilu.s,quitl. 545. Peccaliorigo unde.163.
Musicesollicioruingenera et varietate-i.11.el seq. PeccatoribusDeusutilurart justorum|irobationem.165.
Peccaloremnon <sse, dilKcile,aut iuipossibileest iu
hac vila. 151.
Necessitateshomininaturales.113. Poccatoruniremissionisoccasio.157.
Nesciria Deo, est idemqnod perire. II. PeccalumIsraelilicipopuli, Sodomae,et Gomorraema-
Neqniliaconsummata,quidsit. 37. jus. 523.
Nobilitalemnoncommendatvitiorumimpunitas.518. Peccatumomie fil, autsludio, aut infirinilate,aul.igno-
NoviTestamenti furtitudine,Veteris Testamenti edo- ranlia. 109.
uiiiaest duritia. 48. cl seq. Peccatum,et peccatiimpielas,quidtlifieraut.159.
Numerus(inilus,pro inlinuaquanlilatesumptus.510. Peccatum non absconriendum,si lelimus nobisrcmitli
Numirus filioruniIsrael quasi arena maris.402 culpam.195.
l'eccaluminiquorumelamatad Doniinum.156. ,'
0 Pecunia, diabeli iniquilas.558. elteq. ,
Peregrini el extraneidillerentia.566.
Ohedientiatlebitapraelatis.225. PerseciitionumEcclesietres dillereiitito.4. <;(s<<7.
Oblalionesriiversae ex Mosisinstituto.420.. Persecutioucsper torculariainielliguiilur.59.
Otilivionullain Deumcadit. 109. Perscculioncsproplcriusiiiiain, igiiom,quo pro' amur
ObscocnoscompreheuJit coufusio,447. sign licant.58.
i.CT INOEX 1^08
Porsecutiocxo:cltiumcst ad iccte viveiidtiuili.lcli- PsalinodiaDcoacceptabiiisqiiac.303.
l>us.50. Psalmorumsuperscriplionesct caiuiu inlcrprclalioncs.
Persecutorumtria gencr.i. 191.clseq. I. el seq.
Pcrsouasmuiandiusus froquunsapuriproplietas.25. Psalmorumlibcr variisnuiiiiiiibusapud Ilebiaeosuuucu-
Pes superhiie,quidsil. 165 |iatur.5. el seq.
Pes in Scripluris,quirisit. 540. PsaimusCaiitici quid. 1. et tcq.
Pedes pro affeclionibussimiuntur plerumquc in sa- Psalmus aCanllcoquiddillerai.II. et 120.
cris. 367. Psalmusconsonanliamvociscumofgauorequirit,etcou-
Philargyriaefruclusqualcs.214. cordiamoperiscumvoce1iudis.48,
Pii onitiespersecuiiouuinpaliiinlurcxempioClirisli.12, Psalloriumsonata partosujicriori,t jlhara vcioab infe-
Pielatisdivinteproposilimi.535. riori.282.
Pinguesterrae,quidii-antur.101. Puguaiiliumin Ecclesiadilferenlia.161.
Plauslnimonusuiiiilteno,tpioinodoinlelligeiiliiiu.515. Pulcliriludineagrorumvocabulosylvx-froiirienlesintel-
Pluviasuper civilalemuiiaindala esl, el super allcram ligunlur. 485.
minime.525. Pulvisquidin sacrissignificct.31.
Poena,t|uamsubiermil.)uri;eipro stiademeiilia. 421. Pulvissceleratosdeuotat,quos lenlatiouisveutusa lide
lVnileiitiavcra non fato,sed sibi i|>siculpaui[icccali dispergit.>j7.
tribuil. 159. Purgatoriusignisqualis sit. 173.
PmniienliaDominumpl:>cat.486.
1'onampro permitlam.411. Q
Poncrein siinililudiiiem.213.
PopulusIsraeltticusiu soliliitlinecxtinclus.251. Quiesproinqieriiline.401.
PopulusJudaeorumsoluspr;e epta l?gis,quibusobedi- lur, Qui iiujredilursine macula, etc., tpio.noriuinUriliga-
rel acceperat.412. eic. 460. etseq.
Populusunusmullisnominibusindicalur.513. 11
PortaehliaeSion,quid. 575
Porlionemponerecummalis,quirisit.251. Rabbe, urbs melropolisFalxsliua igno comburenda,
PoslerioraDei viderc, quidsit. 571. 515.
PoientiaDeicontraA/.uiios.511. Itabdomantia,quiil.421.
PoteulesqiiareIsraelila;nuiiciipantur.550. Bapsicesdux Assyrius.-175.
Fraeeeplariivina conlemueiiles,non uuo inodo crrare ItapsacesAssjrioiiiin dux cxcrcilus sub Scnnaclicib
conteutisuut.421. Hege. 199.
est
Praoce|iti(sub)specie,visexprcssa judicii. 418. Hatioduplex,in adversisDoosuppMoaiidi. -128.
PraeceptisDeiobcriiendiimanijre noti tiuiorc, volun- Hecliqui dicaiiliir,ct coruiiiexaliatiocurpcipetua.112.
tate iion ex necessilale.7. Ketiriirevotaquiilsil. 301.
P.raeceptiinipraecipuum charitas.15. Itegesiniuusn-.ligioiie,qiiiin)poteslatoreverendi. 123.
Praeceptumtamclsi thlliciie, amanti l-inien1'acilocst. lteges curin tiiroreDeidenlur.470.ct seq.
335. Ucges propiietarumct sacerdouiiiibcnediclione iion
Praccingere,quostliciuirDousvirlutc.81. cousecrati.459.
Pricciugereluinbos,quid.82. Regiccelestiscnicntcs, regrs sunl.15.ct seq.
PraeclaralucredilasDeisolis praeclariscognita.05.. ltegionibusV;einqirecaliii-.553.
PrasrieslinalioFiliiDei. 115. Regnaopnlcntaquu;pcr biucluimrousiiniiasiiul.493.
Praedicatoresveritatemvciidenles.57. llegnumCltristiquale, t ari quoslines. 15.el scq.
PrajdieatorisVcrbiDei muniis.259. llegulas virtulisJacobpostoris suis cuslodicndasrcli-
Prariatorummuniistpialesil. 232.cl .eq. quit. 466.
Praelioruinvariagencra obeuiitlalidelibu.".81. Keguramunusquale est. 101.
Prresenstempus[iro|iraetcrito.557. Heligionisviolalaeet couluiiicIi'.upmpliclaiis cnmetl
Pretiis iniiocenlitim ebnelates et cr?pulaofacl;i>. 513. par esi.4'<7.
Preliosiora, quaeacslimaulur,diligentiussuiilius icieu- Renumuominccogitalicncsiulelliguiilurin s ciis lile
da 517. ris. 57.
Priaposqui suntvenerali.417. Ilcorumalllictionoii placalDotniiiiiiii.ibG.
cur
Priuceps vulpesdicanlur.308. Ilepctitio in Psalmis non nocessilattsiiiuarraulis. scd
Probatiotideliitmiu tribulationibusuxcmploChristi.72. alfecltiinexiiltanlisostendit.31.
et *c<7. Reprobalionisacca-cilalisorigo a nobis proceriit.81.
Procacesab incautisdislinguuntur.423. iteprobiluto a-quiparautur.129.
Prodigium,quidsil. 250.et scq. lterum rielinitio,conimunioiienominumnou confundi-
Vrophetaliscontunieliae, ct rcligionisviolalacciimenpar lur. 577.
est. 447. KesurreclioChrislia Davidepriedietain Psalmis.195.
Prophct.i;pauci, et paupcrcs.422. Kesurrectionisspes ex Clirislo.69. cl s q.
PropheUc veri inuuiis.157. Kesurgenlquideni omnesad vilaui.sednonad gloriam
Prophelae,nubesaeris dicunliir.77. 11.el seq
Prophetaeqtta ralionepeccatoribuset Dei iiiiinicisma- Hivns/Egypti|>roNilo.553.
lum optcnletiamorando.152. Roburalicujusconiedere.135.
et
Propheiaruin Evangelistarum harmouia dc Cliristi
d i- Robusticur Israelitacvoccnlur.529.
vinitate.15. Kubigo et bruchus.489.
Propheiarumusns, niutandipersonasinsacris.82. Rubiginuregna opulentaconsumuiitur.495.
Prophelarum conlenuus de magnitudine iniquitatis
coiitemiiciitiumvenit. 486. s
Prophelasnonmodosprcverunt,sca clianiinipugnave-
runt Israelilae.441. Sabbalumqualiterobscrvanrium. 141.cl 255.
Pro[ihetasinhouorarc,qttamgrave scelus.447. Sacculumporlare, cur Clnislus Apuslolisiu-ohibuil.
Prophetiadicitur,uonquiapracdiciti'ulura,scritpiiapro- 188.
ditocculta.5. Saccumsuperdorsumponcro.518.
PropheliaJeremia;dercditu liliorumIsrael cx captivi SaccrdotesBaalinlernecionedelentur.599.
tate Babylonica.512. Saccrdolcsnonminusreligione, quam potcstalcreve-
Propositio,quid sit. 213. rcndi. 423.
Prosperitashujussacculi,qua:ctqualis sit. 198. SacraScripturamcnsadicitur.102.
Proximus,quis uobissit, ct riicalur in saciisLiloris. Sacroalitene laqueusdicuuturiis, qui perperamcas iu-
57.CIGI. 'crprctantur. 56.
Prudentiaedefinitio.212. SacriliciaDcosempcrgratiora quoe.217.Ara,ignis et
Psallerc Doiuino,quid sit. 41. <?t142.Psallcrc roliquasacrilicionecessaria.lbid.
veraciler.Ibid. «519. proprie Sacriliciumjuslilia',quidsit.22. eiseq.
Psalmicursoldoquiadicanltir.4. Et dignius el niani- Sacrili.ciumcmn la.-rymisquanlisil ra-imenliapuriDeum.
fcsliusde Chrisloloquuulur,quaiuca-lcriinophclae.Ibid. 181.ctsiq.
el seq. Saeiiliciiet holocauslidiffcrcniia.187,
Psalmiqiiidnmcur noniiniliusalionuu, iiiiamDawrii-, Saoriliciuni iiovumqualesit.239.<'(seq.
intilulenliir.4. ct srq. Sactiliiiuiuquo pactoliatUeouerupUiiu.26".
Psalnioriiiiil)avi<iis
orii-i.3. 1'ir.cii-illi>'.'';in
libef. Uhl. Saciileivriunfu^iciiilasociela-.425.cl seq.
4209 VERHORUMET SENTENTIARUM.
Sal omniumcibornmtoiulimcnliiinesl. 215
Salvalioin die judicii ubituta. 498.cl icq.
SalulareDei quidsil. 252.
SalutareDeiJesus Cliristusest. 50.
el
Sabttaris, salutare, tle Chrislodicnntur.505.'
Samariapro diisvituloshabcbat. 423.
Samarilaequanla fame vexati.519.
Sancliviria Deo probariexpetunt. 113.
SanctilicalioDavid(idclis.557.
Sancloriiinvirorumtribulatiopro gloria illis cst 102.
Sanclorummerces qnao.502.
Sanclorumexcoctioin tribulalionibns.500.el seq.
Sanclorumvirorumpropriumniuiius.239.
SaiiclumsuumDcusnon permisilvideru corrupliouem.
560.
in
Sanguinibtts,pluraliniiuiero,Davidsit ususcur P-alm.
260.
Sangnispeccalaqnanloqiiesignificat.67.
Sapientialignumvitic est. 7. ctseq.
Scienlia vcra rerum ten poraliumqnomoJohabeatur.
569.
Scinderevestimentaqitid.489.
Scilia Domino,id esl, approbari.II. el seq.
Scissioncsi-arietuni,ruinam acdiumpraocedercsolenl.
541.
Scriptura «acrapro arcu quaniloqueintelligitur. 56.
Scriptura sacra cibui csl paralusa DominoDeo(iricli- qne
bus. 317.
Scriptura male intellecla,qu.-cmala producat.584.
Scri[;lurasacraafreciiisDeoquiiiidoquetribuit, et quare.
59.
Scripturasmalo voio lcgeutes, malc quoque cogiinlur rant.
inlelligere. 10. ct scq.
Srripluraj inysieria panulis rcvelita, t-t prudcnlibus
absconsa.45.
Scri|>tnraesacracdirunliirpalixbra;Dci, ct quare. 57.
Sedere cum concilin,el scdure in toneilio,quiri sil.
115.
Semen justi, quiririicaiiir.170.
Senecltislilioriimlsr.u-1.13:.
SennacheribRcx conlraJudaeosexercilummovet.471.
ei seq. Ejus peue oiiuics copkecur una nocte p. rieriut.
401. 402
Sermonisproplieticimos.457.
Serotinusquid. 515.
Serpentisprnrieiilia.28i.
Serpenlis elevalipin deserto,qu'd. 575.
Serviei filiidiscriinenia sa<ris. 123.
Sicheniprofanitalisurbs. 451.cl seq.
Sidoucura De.oaccuseltir.511.
Sidera qualuor, Mundiparles qualuorindicant.529.
Siduspro lucilero. 553.
Signa diemextremi judiciinunliantia.499.
Silentiumubi cuslodienriiim. 177.et seq.
Similitudoa vaccac-spla.425.
Similitudoimpionimciim pulverc. 9. ct seq.
Sina moMS, quid signilicct. 555.
Singularcsel simplices,qui sint in sacris oloquiis.22
ct seq.
Sion specula dicittir, cl EccKsiamin sacris significat.
13. etseq.
Sobrietaiisin epulisexemphimDaviri.540.
Socieiassacrilegorumliigieuria.125.
Solisaccessufrugescru-nlur. 529.
Sohuniiniquilatis.540.
Somniapro niinoribusoraculissamla. 195.
Sorsquid in sacris. 15.'«
Species c.orruplioiiisquatuir incomniodadcfercnles. 13.ct Trinitas uvidenterexpressa in baptismo Jcsu Christi.
490.
Spes in Deumimmulabilisrsl. 156.
Spirilus proplianitatis,quis.421.
Spiritussanctuscur llumendicalur.227. ct 250.
Spiritibus maliguis una nocendi voluntas licet naluia
plures sint.55.
Statera pro deliberalioneponitur. 466.
Statns Ecclesiaehodiernus.490.
Sterililalismalumsupcr Effraimet Tvrum imprccalur.
417.
Stridere, quid. 516.
Studiopcccare et ignorantiaquid dfferant. 62.
StnllHiaenomineprophanilasnotatur.470.
Siultisecuritatempraescnlisvitaequaerentcs, de bonis
Dei futurisdubitant.21. et seq.
Stulti et insipieiilisriifferenlia.
2i4.
Stnporrieiilium.522.
StuprumGabaonitarumpiinilur.-148.cl srq
Subsannalioct derisio,quid diireraul 115.
Suncrhiaioitiumost oinnispccca i. 55.
1210
Supcrbia per empliasimmagnumdt lictum dicilur. 89
Superbia confusionem,humilitas.-;utemexaltaiionem
habet.58.
Supcrbia scmperDeo exosa.558.
Siipeibi;ed<testatio et efiecttis.569. 57G.
__Superbiao soliditasin pulvercm deducituraptttl Dcntn.
55.
Superliminnriummolns quirinotet. 555
Siiporvac.ue agcro quid apudreprobesdicatur. 1!0
Supplicia(posl) <!euu'iciatatui- caussasevcrilalissul>-
datur. 530.
Susccptiohominisa Deo, est Verbumcaro factuin.17.
et scn.
SuslinereDenmquid sit. 109.
Sustinero Douiinum,qui dicanlur.1(>5.
T
TabernacnlumDavitl,CorpusChrisliappellalur.559.
Templinominc,quiriinicllignndum.547
Templumel domusDei, quiri. 120.
TemplumDeitpiale. 515.
Teiuporaliumbonorumamissionrmlimenlocob liono-
rem Dei, ad retcrnapriemianon pcrveiiiiuit.63. el seq.
Tcmporishnjiismiserrimipranoiio. 41i. cl srq
Tempuspr.-rterituinpio fiituroii|.uri prophelaspl<Tum-
ponitnr. 92.
Tcnebracet latibulumin sacrisquitl. 7.3.
TeuehrarumliliiJutlaei.421.
Tentatioest vila hunia-a 13 tl seq
Teiilationisfruclus ipiaes. 207
Tentationes liujiissxnuli, qnid (idelilmsulililalisconfe-
118.
Terra in sacris Literit, quidsiRni cel. 15.
Terra cur super mariafuiiilot.iilicafur.37.
Tcrra sterilis redditurub pcetaiu.u popiili.4,5
Terram moveri,'quid.519.
Terram habitare,quid sil. 165.
Tcrrigenao,quidin sicris. 211.
Tesles resiirruclionis(riuisti.70.
Tliarsisidern,<[Uod Carlhago.S59.ct scq.
Thccucvicnlusest, scpliir.oa iicthlelieiiiurbc miliario
separatus. 508. n
Th< oria quid sit. 401.
Thesaurizare in c >lo, quidsit. 180.
Thcsauri sapienlia;,clscientiic in qui abscondili.495.
Thronui Dei, Filius esi Paliis. 47.
TimensDeumnoqiiuin i ro peris exlo'Iitup,ncquefran-
gitur inadversis.69.
TimentiumDominumfriKtus.149.
TimorDominiverus qtialissii. 9. el scq.
TimorDei qualiscs e riehel. 150.
TimorDei lrenumest peccati. 159.
TimorisDei fructus et eflecus. 109.
Timoriset tremoris diffcreniia.209.
Tonsorgregis, quid. 513.
Transirepede, quid sit. 521.
Tribus Benjaminob quid pene delcta.417.
Tribulalioservis Dei uliiis, et quare. 71.
Tribulatio timcnlibus Deuin pro medicamcno cst ad
salutem.93.
Tribulalionisutil tas in hocsaerulo.90.
Tribulationeminvenirc,el a tribulaiionoinvcniri,quid
sit. 2'7.
Tribulalinnumangustiiscreseit meclis ririatatio.20. Ct
seq.
Tribulationescordis, quai sint. 116.
seq.
Trulla caementarii,quid.5i3.
Trutina mentis fallax.465.
Tyuis mcrelrix vocata.447.
u-v
Vaccarumin sacrisvocabulo,proplianinolatitur.521.
Vaccarumpingiiiumnoiiienquibus ascribilur.520.
VaccasBelhaveucolueriinlhabitatoresSamariae.451
Vadenlpro ibant positum.426.
Valls vocabulopopulusnotatur.415.
VallisJosaphallocuscoiicisionisvocalur.505.
Vnnitalcsobservare,quid sil. 155.
Vasainorlis h.-crclicicur dicaiitur.59.
Vasliiaspotenlumsubii>!elur.530
Vaslitasunde. 486.
Vali iiiiumcalaiiiitatumJudieorum.579.
Va-riieinDominid.sidorai tibus im>reralur. 55.Jt
Veltinitcnqili ;<cisuin, qui.lsignilicel 9B.
1211 ORDO RERDM
Venderesine pretio. 218. K
Veritasurensde deserlo, Angclusdicitur.472. quit. 465.
VerilasDeiimilalrixesl. 63. rtseq.
Verilatiset justitiaeopera. Ibid.
Verilasjucundiorhsrelicorum comparatione.49.
Veritatisluce deseri, quainmiserumsit. 50.
Verilatem,qui vendantpraedicando.58.
VerbumDominicur Judaeisnegatum.142.
Verborum,via,vcrilas, et vila mysticaiut^rpretalio.26.
et seq. tur. 542.
VerbumDominicur reclumdicaiur. 552.
VerborumChrislirie | nebenda altera maxilla pcrcu-
tienli, sanussensus. 27.
Vcsiimentorumscissio, quid. 490. fectis. 35.
Viabeatitudinisqualis.7. elseq.
Via hoininisqualis esse debet. 177.
Via Dei et seiuila, quid differant.109.
Viaedurte, quaedicantur. 71.
Vi:e quibusad vitamitur. 69. etseq.
Viamhumiliumdespicere.513.
Vincire irammeliusest, quamcapere civitalem.33.
Vindirando(in) Deus parcus.52 i.
VinliclaDei super Juda;os.409.
Vindictau qul quacrit ab honiine,a riiabolosiipeialur.
34. et seq.
Virgaferrea Christi,recla bonis,et riuramalis.I3.ei seq.
Virgaesignilicatioin sacris. 573.
Virgaedivinae,quis nobisusus. 105.
Virginespulchraecur deliciendae.552.et seq. slrarum vuium, sed graliaeDei. 386.
VirgoIsrael projecta iu lerram suamquid no.el. 523.ct
seq.
Viri sanguinumet dolosi,qui dicantur.21.
Virlusmodestiae.508. el seq.
ORDO RERUM
QUVE IN HOC TOMO
HVFINUS Aqiiilciensispresbgler.
Notitiain Rufinum. Col.9
Praefaliones. 43-73
VIT7EUIJFINILIBEHPRIMUS. 75
C*ror PIUMUM.— I. Rulini ortus, ct nomioisscriplura.
II. Palria. III. Concordiae natus, ejus pneiioinenet geiius.
IV. Aquileiaemonaciiumindut. V. Una cnm Hieronymo
bonisarlibusibideminsliiuilu>*, adulus lingi ur. Minisler
el susceptorcsillius baplisiiii.VI. Hieronvmtisab eo di-
vulsus.in Syriamnavigat.VII. Rulioiispaulo|<oscumMe-
Iau>aHierosolymain profeclurus, llo.i-aiLscedil. Iuid.
GAV.11.—<|. De Kufinict Melaniae Alexamlriamad^entu
nunciusad Hieronymimiin Syriaetleserioperlaius. II. Post
obiltim AlhanasiiRufinus in Nilriamfugri, perseculione
in Catholicosexciiati. III. Pro litle paliiur. IV. Melania
Chrislicoufessoressequilur. V. Quibusab exsilioretoca-
lis, Dioc.xsareaHierosolymampetit. VI. Ruliiiussexen-
nium agit Alexandrioe, ubi Didymumet Theophilumaudit.
VII. llierosolymampelit, hinc MelaniaAlesaiidriamex-
cuirit VIII. Rufinusse in operibus carilatis oxercet.
IX. A BacurioRegelberorum, et ab VEdesio,Aihiopum.
ad Chrisli lidem conversioneniaudit. X. NarralioRulini
explicaluratque defenditur. 86
CAP.III.—I. Hieronymiel Rulini simu'latum or.igo.
II. HieronymusEpiphanio ronlra Jo. llierosolymiianum,
Btilimis Johanniadhaercl. III. Rulinusin communionem
ab EpiphanioHierosolvmisadmissns,ot pro Calholicoha-
bilus. IV. Dissidiiinter llie.ronvmuinet Rufiinimoccasio
aiiciaex Epiphaniiepistola ad Jo. Gr.ece s.ripta, quam
Hieronymuslatino converiit. V. MelaniaRuiini et Jo.
caussamluetur. VI. TheophilusAlexandrinusiisdempari-
lcr favel. VII. Dissirienlesfrustra in concorriiani retligere
sliiilet. VIII. Uinc llieronymi et Theophili amicitiafri-
ge.scit. 97
CAP.IV.—I. Schismatisllierosolvmitani (inis.II. Rulini
et Meanke opera exlinctum.III. PalladiusHis'oricuset
<|i scopusprubali;s;inuscum Palladioli:eietico niale con-
fu-us. IV. Anastasisu'des, ubi Ilieronimusul Rulinusal
uiuluampaceinrctlierunt.V. Rufiuusuulliuserroriscom-
|iei;us. \I. Inter Jo. Hicrosolymitanum ah crroribusva-
1212
Virtulisregulas Jacobpostcrls suis cuslodicndasreli-
Visilatiopro animadversione.402.
Vitabaecmortalisservis Dei tribulatioest. 139.
Vitaduplex, animaescilicet,et corooris.99.
Vitavera qiiaesit. 149.
Vilaehumanaeiniilla,'.307.
Vitiahabemuiex nostravolunlale.343.
Viliaquibus squalebatpopulusIsraeliticus,exprobran-
Viliorumimpunitasnoncommendatnobilitatem.517
Vitisnomine gens lsraeliticaiulelligitur. 440.
Viiiu'ti inanisgloriae,quamdeteslabileesse debet | er
Vituliduo, untisin Dan, aller iu Bethel positus.520.
Viluliaurei pro vectigalibusAssyriisdirecti. 472.
Vituliin Samariapro diis habili.423.
Viluliquorumtlii.448.
Vitulosduosaureosfecit Juroboam.454.
VivereDeo, quid sil. 102.
Ulciscentishabitiisexpriiiiitur.517.
Uncinuspomoruni.518.
Ullioan quccreiidade inimicis.112.
Unctiofideliumin.hocseculo, el in fuiuro. 117.
Vocesua ad Dominumclamare,quid. 17. el seq.
Volucreset pisces,qni dicanturiu sacrisLiteris.45.
Volorumdilferenlia.583.
Voverearbiuii nostri est, persolvpreautem non esl no-
z
Zelus animarumquanti inomenlisit apud Deum.545
CONTINENTUR.
cutim Hieronymumqueperfecta necessitudo inlegr^ta.
VII. Rnfinttscu n MelaniaRomamrevertitur. Vllf. Mela-
ni:t-reditus veracausi exquirilur. 101
CAI>. —
V. I. Ruliniet MtrianiiB Nolamadventns.11.Ouo
temporeaccitleril.III. Paulini Nolani epistolarumchro-
nologiaresliluitiir, unde Rufiniei Mulani.-e ilus ot rcdilus
epoclias coiilirmanlur.IV. Palladius cum Pauliuoin con-
cordiamrodaeliis.V. Paulini Natalium chronologiaresli-
tut-i, et MeWni.uRufiniqueretlilusepocha iterum confir-
mata.VI. iiaronil senientia de Rufino,iudividuoMelauiie
coniile, defensa. 109
VIT/ERUFINI LJBERII. 115
CAPCT PRIMUM. — I. MacariusdoctrinamOrigenisconlra
falumsihi a Rulinorogat exponi.II. Macariiprofessioet
siu.lia.III. Pineti ctxmobium ubinamsteterit, in quo Ru-
finusUrscioAbbaliRegulamBasiliiMagnilatinitatedona-
vil. IV.Variade hac Regulaproleruntur.V. Librumpri-
mumApologeliciS. PamphiliproOrigene RufiniisMacario
iiiincupat.VI. EpisdemApologeticiexamen.VII. Rufini
Di-serta!iopro Origene. 1lf>
—
CAP.II. I. Rufinuslaline vertit priores libros duos
Origenis rie Principiis.II. Ejus !cmversionisconspecins.
III. Toliusoperis i-lea. IV. lleneriictionesPatriarcharum
Pomio Paulinoiluohuslihrisexplanai.V.Itiilmiet Pauini
liacde re epistolaeainO:>ba>ae. VI. Edilioneset codicesli-
hroruui de BeaeiiictinnibusPatriai-charum.VII. Rulinus
libri lerlii el quarli Origeuisrie Principiisversionemab-
solvit. 121
CAP. I II. — I. Novi rumores in Kulinum ab amicisIlie-
rouymi reliqtii operisOiigeniaui translationemexci-
ob
lanlur. II Rufious,malre amissa,ariflieroiiyniumscribit
cunique Siricii ponlilicis lilcris formalis, ex Urbe in pa-
triam Concorriiamreverlitur. III. Non alia quam solius
itineris caussa,Mcdiolano-perlrausii. IV.Ariillumin pairia
inoraiilemHieronymusliteras scribit,quaeei nonreddun-
lur. PaulinianiEusebii,e.talteriusHuliniiler ex Paltslina
Homamqtiotoamioconligeril.V.llieroiiymusalias lileras
a I Pamiiiacliii.ini Ruliuiin libros
scribiicotitra praefationutn
Periarchoii.Indesimultasiuler ulrumqueaugelur.VI.Hit-
fiuitsSyrusulrasque Hieronymilueras, PanimachioHuli-
iioque rcririenlas, Roinamtletulit. VII. Haruin priores
1213 QUiE 1N IIOC TOMOCONTINENTUR. 1214
summalliurecensentur. 135 dinicultatestolliintnr. VII. Cur opus Hieronymoadscri-
CAP.IV. — I. Apronianusad Riilinummitlit exemplar ptum. 235
Hieroiiyniianae epistolaein vnlgussparsae. Variade Apro- nium CAP.XIII. — I. HieronymidehocBufiniopeVetestitno-
niauoet ejusgenle proferuntur.II. RufiniApologiaconlra explicatum.H.Quid de illorumsanctilatediceudum,
Hieronymiepislolam.III. EjusdemApologiaelibriI. sy- quosHieronymuscarpit.III. Caussaerecitantur, -b quas
nopsis,objeclionesdogmaticascontinens. IV. Rulinusse Hierommus minus Ibrlasse aequus fuit Rufino et Pe-
omninocaiholicum,et ab haeresibusOrigeniimpaclis,va- tronio.IV. VariaeeditionesOperisde VitisPatrum profe-
nuim lusedaemonstral.V. Apologiaeliber II. enucleatur. runtur. -13
VI.Varia in Hieronvmuma Rulinocongesta.VII. Hujus CAP.XIV.— I. Rufinuscommentariumscribit in Sym-
brevior Apologiaad Auasiasium. 159 bolumApostolorum.Breviter in eo conlentarecensenuir.
CAP.V.—I. HufiniutriusqueApo'ogiae sjnopsis,ad Hie- II. TesilinoiiiatamVeterum,quam Recentiorumadducun-
rouymum m Ititur. II. Qui stalimad utramqueresponde.t. tur. III. HujusCommentariivaria:editioues. 251
III. ApoloxJaOrigeniana,quamHieronvmusPampiiilo ab-
judicat,huic marlyri vindicalur.IV. QmonamPamphilus RuljnolatineCAP.XV.— I. AnatoliiAlexandrini canon paschalisa
scripserii.V. Conjeclurae ad ApologiainPampluloabpirii- diue. III. conversus.II. Ejus Epistolaeomnesdoper-
candamexrussae.VI. ResponsioHieronjmiad accusalio- uriit. Aliqua e Lalino in Graccumsermonein trans-
nes Rufiui.VII. Ad alias HufiuiaccusationesHieronymi 257
responsa.VIII. Refulatio llieronymi ApologiajRufiniad CAP.XVI.— I. An RufinuslTaviiJosephioperum Lati-
Anastasiumpapam. 155 nus inlerpres. II. Variade Jose|>hianliquissimocodice
CAP.VI. — I. RufinusduobusHieronymianaeApologiae Mediolanensi. III. Num Hieronymuset AinbrosiusJose-
libris Aquileiamsibi perlalis, biduorespondetepislola, plium Laliue lonverterint. Egesippus esl Josephus de
nunc depcrdila. II. Suos libros ad Hieronymumiiiittit, Bello Judaicoal)AmbrosioLatine contractus. IV. Fride-
Gronoviicollalioipter phrases Ambrosii,et Egesippi
qnemacriter carpit.III. Ejusdem epistolaedeperdiueex- rici et defunsa.V. Josephi versioRulinoabjudica-
cerpla. IV. AnaslasiiPonlificisel Sancti Epiphaniiepislo- adiirobaia 258
lasin dubium vocat, seque purgans, adversariuinvarie lur.
percellit.V. Hieronyniusa SancioChromatioAquileiensi CAP.XVII.—I. Commentariiin LXXV.DavidisPsalmos
anlistitemonitus,ut a scribeudoin Rulinumabstinerel,sc Rulino pcrperam attribuli. II. Similiter conimentariiin
invitumad sui defensionemcogi respondet, quod Kufini Oseam,Johelcm, et Amos.III. Inccrliauclorisest Vita
libri in vulgus sparsi, vagarunlur.VI. Apologielliero- S. Eugeniae,uon Rulini. 267
nymi, ejusdeniqle inlerpretationes I terarum paschaliiim CAP.XVIII.— I. Sub Rufini nomine duplex Libeltus
Theophili, anils et iiuiueris snis reslitutae.VII. M.An- Fidei, superiori saeculoeditus. II. Prior, conlincus._n.
tonii SabellicijudiciacircaRuliuuminler ct llieiooymnm Analhcmatismos, Riifinouoslro miniineattribuendus,sed
contentiones. 109 aileri. III. Multominus posterior,Pelagianalabe infecins:
CAP.VII. —I. Origenis HoniilIBXVIIin Genesimnon septem Rulini recensentur. IV. PosleriorLibellusRufi-
a Hieronymo,sed a Rufinolaline vers;c.II. Tredecimin num Palaesliiiumvel aliumauctorun bahet. 271
Exodum, et sexdecim in Icvilkum. III. Vigiutiocloiu CAP. X IX. — I. TheophiliAlexandriniepistolasd Ana-
Numeros.IV. Vigintisex in Josue. V. Nnvemin Judice$, stasiumPapamcircaPaschaliscelebralionemturbasexci-
totidemin Psaimo$,una in hbniml. Regum,<>tquatuor lat in Ecclesia.II.Rulinusab Anastasiominimedamnatiis.
in Cantica.VI. Libri deccmin Pauli ei.islolamttd Roma- III. Hocpraeteraliaoslendit ejusdcmcum praecipuisltaljaa
nos.VII. Hoiniliae duldae.Qua;suntin Lucam,nonRttfiiius, Episcopiscommunicatio.lv. taniuin librorumPeriar-
sed Hieronymusvertit. 176-177 chon versio non piobata. V.Ejus Ruliiiirespousaad Hi<roiry-
CAP.VIII. — I. RufinusBasilii Magnillomilias octo,et mumcircaAnastasiiPapa3epistolamad Jo. Hierosolynii-
GregoriiNazianzenidecemopusculaab se latiuc reddita, tanum.VI. Simultasiuter Hicronymumel Rulinuni.abA u-
277
Apronitmoinscribit.II. Nounullade his Gregorianislucu- gustinoimprobala.
brationibusproferunlur.III. RufinusSixli etiam Pythago- CAP. XX. — I. RufinusUrbe disceditcum Melaniaite-
rici senteniias in latinumsermonemtranslatas ari Apro- rum in Pala-stinam-trajecturiis.Annusem-rtualis Publi-
nianummiltit,Ayamaesorori donandas.IV. Sixti aelas,re- coloeSenioris, Melaniae liliidecernitur.11.Homaab Alarico
V.
ligio, et preliumapudanliqnos. Kulinus obSixti trans- GothorumRege obsessa,alque dircpta. III. HuBniobitus,
lationem male hahilus, non lamen superstes. VI. C.ur Iocusmonis,et lempus arisignatur. IV. Hufinilaudes285 re-
Sixtiiiusliber a GelasioI. rejectus inter apocrypha.Deco censcnlur.
variorumsenlentiae exposiue. VII. Sixlidicta a Graecis
passimadducta.Ktiama Latinis.VIII. Ejuscodices,atque OPERA RUFINl.
editiones. 188
CAP.IX. — I. Evagrii, cujus opuscula Rijfinuslaline DE BENEDICTIONTBUS PATRIARCHARUM libri duo
couvertit,palria et cognomen. II. Accusationesin illtini 295
congestae.III. Ejuslaudes. IV. Scriptaa Rufinotranslata. EpislolaPatiini ad Rnfinum. Ibid.
adhucexstantia.V.SeutentiaePamphilimartyrisadversns 1'rwfalioin librum priinum. 297
Mathematicos ab eodemconversaeexcutiuntur. 200 LniriRrimiLS.— BetieriiclioJudie. '01
CAP.X. — I. ClemenlisRecognitionesGraecaspost ea- F.pislolaaltera Pmtliniad Rufiiium. 509
riim translalionem,ab amico PaulinoNo'.anofrustraten- Prwfutiointibium II. 311
tatam, Hulinuslatine convertit.II. RogaluSanctaeSilviai, LIBERII.—De benedictionibusicliquorum undecim
Hufinipr-efecti praeloriosororis, opusadgredilur, quod pairiaicharum. 313-335
GaudentioBrixiauoEpiscoponuncupat. III. Verus praria- COMMENTARIUS in SymbolumAposto'orum. 535-386
lionisauctor et Recogiiilionum interpres Hufinus.IV.ll.el- HISPORIAMONACHORLM. 587
larminilocus circa Cenientis Hecoguilionesexpendit .r. CAPIT PUIMUM.—Desancio Joanne. Ibid.
V.VariaeinscriptionesRecognitionuinClemenlisreciian- —
CAP.II. DeHor. 405
lur. VI.AuclorRecogniliouuminquiritur. VII. Eiusdein — ^ 407
aeiasstatuitur.VM.Dodwelisententiarefellilur.IX. Cen- CAP.III. De Ammone. ak
CAP.IV.—De Reuo. W 408
sura GelasiiPapaede Recognitionibus.X.VaviaeRecogni-. CAP.V. — De Oxyrjnchocivilate. lbid.
lionumeditionesnumerantur. 207 CAP.VI — De Theone. 409
—
CAP.XI. I. RuGnusChromatioAquileiensiumanlisiili CAP.VH.— De Apollonio. 410
obseculurus,Historiam Eusebii Latinainfacit, librisquo —
CAP.V111. DoAmmone. 420
duobusauget. II. Quidin Euscbianis praesliterit,quiriin —
CAP.IX. De Copretepresbyleroet patennulio. 422
suis, a Dupinoperperamreprebeusis. III. RufiniHistoria CAP.X. — De Svro Abbaie, Isaia,Paulo.ct Anuph. 428
a Gallismaximifacta: item ab Angeliset AfricanisPain- CAP.XI. - DeHeleno. 129
hus. IV. A Graecissimiliter.V. Graeciduos ejusdemlibros CAP.XII. — De Elia. 452
Graececonvcrtentes, suos faciunt.VI. CouciliumNk-io- —
CAP,XIII.— De Pithyr-ione. Ibid.
numII. eorumdemtestimonioutitur.VlI.Latinaevcrsionis CAP.XIV. DdPatre Eulogio. 455
Eusebianaehisloriaeper Rufinumpraestamiaosienditur. —
CAP.XV. Du Apellenprcsbyleroet Joanne. !/>»<_.
VIII. Gelasiicensuraexplicalur.IX.Variaeediliooes ro- CAI>. —
XVI. De Paphnutio. 435
censentur. 222 —
CAP.XVII. De MonaslerioabbatisIsidori. 459
—
CAP.XII. I. Rufinihistoria ereniitica. II. Aliquaudo ("AP. —
XVIII. De Serapioncpresbyle.o. 440
Hicronymoadscripla. III. Rutiuusenarrat alicrius, noii CAI>XIX.— D.eApoIIouioMonachoet marlyre. 441
suam historiamilinerum per soliludiuesmonasier.ioruiu CAP.XX.— De Dioscoropresbjlero. 412
rigvpli. IV. ls cst Pctroniiis Bo.iouiensis,non ;.lius. V. CAP.XXI.— DeMonachisin Nilriacoiiimorantibtis. 445
Idem intiltis rationibus com;robatur. VI. Dcque hoc —
CAP.XXII. De locoqui dicriurCellia. 44.4
 -215 ORDO RERUM QUJE IN IIOC TOMOCONTINENTUR. l.lfi
CAP.XXIII.—DoAmmonlo. 445 CAP.IV. — De viriutibus et mlrabilibussanctorumqui
—
CAP.XXIV. De Didymo. 4i7 fueruntin ^Lgypto.
CAP.XXV.— De Cronio. 4t8 CAP. V . — De persecutionequaofuit apudEdessam.SU KIJ
CAP.XXVI.—De Origeno Ibiti. CAP. VI. —De Moyse.quem ReginaSarracenorumgen'
CAP.XXVII.— De Evagrio. lbid. tis suaepoposcitEpiscopum. su
CAP.XXVIII.— De duobus Macariis,et primo,du Ma- CAP.VII. — De DidymoAlexandrinovidente.
cario /Egypl.o,seu seniore. 449 CAP. V III. — Quot ex discipulisAntoniieliam tunc316 in
CAP.XXIX.— De MacarioAlex.inririnosetijuiiioro. 452 crcmo habitantibus,virtules et sig;nafecerint. 51T
CAP.XXX.— Dc Ammone,primoNitriacMonacho.455 CAP. I X. — De Gregorioet BasilioCappadocia?
CAP.XXXI.— De Paulosimplice. 457 P's- Episco-
CAP.XXXII.— De 1'iaiiiuioucpresbytero. —De DamasoEpiscopo,et Ursini subreptione. Ibid.
459 CAP. X.
CAP.XXXIII.— De Joanne. 460 521
Kpilogns. Ibttl. CAP.XI. —De AmbrosioEpiscopo. Ibid.
Pnrfa io Rttfiniin $uam Euscbiiqucllisloriumccclesia- CAP.XII. — De Valentinianiline. 522
Slicain. 461 CAP.XIII.— De Goihorumper Tbraciasirruptione, et
Ejusdemprwfnliosyecialisin sunn Historiam. 465 Valeniisnece. ibid.
HISTOiU/EKiCLESIAS1'IC/ELlBFrilPHIMUS. 467 CAI'. XIV. — Ut Gralianus ImperatorTheodosiumregni
CAVUT PIUMUM. — De Aiii haoresi. Ibitl. parliciptm et
adsciverit, post multa religioseet fortiter
—
CAP.II. De CoucilioaputlNic;eamcongregato. 468 gesla Maximi tyranni insidiissuccubuerit 523
—
CAP.III. DeconversionePhilosopbiDialectici. 469 CAP. XV. — De Valentinianopuero. Utque mater ejus
—
CAP.IV. l)e PapliuuiioConfessoru. Justina
470 conatasit. Arianam haeresim dcfendens,Ecclesiasperturbare
C.ip.V.—DeS|iiridiouo
— Episcopn,et mirabilibusejus.471 CAP. XVI. — De
Ibid.
CAP.VI. Exeniplui.il lideiNicaena;[Ann.5.4.). 472 Benevoli Magistri m emoriaeDdelicon-
CAP.\ II. — De llelena Consanlinimalre. 475 stantia. 524
CAP.VIII.— DuCruceSalvalorisin Jerosolymisab ll-v CAP. X VII. — Ut Theodosiusnecem Gratianiultus, de
lena re[iorla. 47j Maximo Iriumphaverit. 52_
CAP.IX.—Dc rapliviliilcFrnmenliietEdesii, et rie,con- (AP. XVIII.—De T heodosii commissoin Thessalonicen-
VursioncItiriorumper ijisosgcsia. 478 scs, et [iccnitenlia ejus publiccapudsacerdotesgesla.lbid.
CAP.X. — Do convcrsionegentis Iberorumper capli- —
CAP.XIX. DerestilutioncEcclesiarum.quae per ipsum
Vamfacta. 480 jam caiholicuin in Orienterestituta; sunt. 526
—
CAP.XI. De Constanliasororc Coiislanlini,ct Presby- CAP. X X. — De Apollinare,el haeresiejus. Ibid.
tcro (>ercamfratii insiniiaio. 482 tcm.CAP. X XI.—De l.piscoporumsuccessionibusper Orien-
—
CAP.XII. De Alexandri,et Eusehii, alque Ariicou- 527
fliclu. 48i CAP. XXII.—De seditionePaganorumcontraFideles.528
—
CAP.XIII. De probrosoAriiinlcritu. 4'-'5 CAP. X XIII. — De situ templi Serapis, el subversione
CAP.XIV.— De AllianasiiEi.iscnpiprincipiis. 4S0 eju«. 529
CAP.XV.— Dc CoiKlaiiliinlinperaloiiseiroro. CAP. X
488 aetcclaesunt. XIV.—De fraudibus,quaein templisPaganorum
—
CAP.XVI. Deconcilioli:rrc'>ii'o:uuiapiulTyrumcou- 533
tra Athanasiumco»gregat>>. CAP. X XV'.
Ibid. Alexandraeadultero.—De Saturni sacerdote Tyranno,tolius pene
—
CAP.XVII. De excisobracliioArscnii,cictciisquerio- lbid.
lis haoreliioriimiii coucilioielcciis. 489 —
CAP.XXVI. l)e Canopiinilio etinteritu. 534
CAP.XVIII.— iJe fuga ct iatelinsAlhanasii. Cu>. —
XXVli. De Eccle-riisel Martyriisquaein idolorum
491 lociscoiisu-ucta sunt.
CAP.XIX.— Ut ConstaiisImperator,pro Athanasio,fra- XX\ — 533
tri Constanliosciipscni, ctiinqiieLcclesiscsuaereddijus- CAP. III. DeJoannis sepulcroviolatoet reliquiis
serit. Ibid. apttd Alcxandriam conservatis. 558
—
CAP.XX. De Concilioapud Mcdiolaimmhabito, ct CAI>. XXIX.—I)e Thoracibus Serapis3pud Alexandriam
cxiliis Eusebii,Luciferi,caeterorumquuEpiscoporum ca- abrasis, el siguo Cliristi in loco eoruuireddito. 537
tholicoruni. 495 CAP. XXX. — Ut niensura aquae Nili iliimiuis, quam
C.AP.XXI.— De Ariiuincnsiccncilio. 491 T.f,y.jv ad
voca.it, Ecclesiaindeftraiur. Ibid.
CAP.XXII.— De.LibcrioEpiscopourbisRornao. 493 CAP. X XXI. — De Valeiitiiiianijuniorisinturitu, et ortu
—
CAP.XXIII. Dc Jerosulyiuorumet AlexandrianKpi- Eugenii. 538
CAP. XXXII. — De responsis Joannis monachi. Ibid.
scopis. Ibitl. CAP. X XXIII. — De belli
—
C.-.p.XXIV. De perniixlioiic EpiscoporumopndAn- apparatu adversus Eugenium
tinchiam. Theodosii,
Ibid. tute ct de vicioria ejus orationibus magis,quamvir-
CAP.XXV.—Dc scliismateAriaiicriim,t|iind in ires peracta. — 539
parles ilivisuniesl : et quiriatue>ruui Kuuomiaiii, CAP.
alii Ma- cadio X XXIV. DefineTheodosii postvictoriam,et Ar-
codoiiiani,alii \ero [lei-iiiaiisuruut
Ariani. 490 alque Honorioliberis ejusel ha;redilius
regni. 540
(AI>.XXVI.—De linu ConslautiiIuiperalors, cl oilu APOLOGLE IN S. HIERON.MUMLIUHI DUO.
Jiriiani. 497 541-623
CAP.XXVII.— Dc.E[iisropisal>exiliore!axalis. Ibitl. APOLOGIA altera quampro se misitRufinusad Auasta-
CAP» XXVlll.— Du ConcilioaptidAh-xaiidriam sauclo- siiiin |iapaiii. 623
rum Episcoporiiiu,el Lucifcriab hisriis.-.iiiio. 498 la
£;.<i-s/> Anaslasii tupcr nomim Rttftni. 627
—
CAP.XXIX. Do liis t|i ae in codcm Couciliostaluia APPENVIX AD OPERAl^JFINI.
siinl. 1.9 Prafauo Anloniide Albonsin Cotiinuntariinn in psalmos
—
CAP.XXX. DeEusebioet Hil.rio,atque Ecclcsiarnni LXXVlitifn) tiscriptum. 655
I>oreosrostilulioiie. 510 I>'C1I'1T Cu.MMENTAHIUS. 645
CAP.XXXI.— De.scripl.isllilarii. r;ol COHMENTAR:US iu Osee, Joel et Amov, praecedenteprae-
CAI>.XXXII.— IljMiers.cutioiiibusJuliani blandise.t lalionc. 950-1101
callidis. ^Br lliid. VITA S. Eugfniaevirginisacmartyris. 1105-1122
CAP.XXXIII.— De sscvitiaejus orga Atlianasium. 502 l.mi.LtsDEiiDEseuduodecimanatlicmatismisubuomine
—
CAP.XXXIV.i)c fuga riiisunietlaiobrisAlhauasiiIb. Rulini. 1125
—
CAP.XXXV. Dc sepulcromartyrisBabjl.e. 503 I.IBER DEFl:E. Ibid.
—
CAP.XXXVI. De Thcodoro 'CoufcssorcapudAnlio- PELAGIUS BRITANNUS.
chiam. 501 NolitiaScha-iio.tuaniii, quam sequuutur lituli operum
CAP.XXXVII.— Dc Jttda-orumcoualdius,qui a Ju.iauo Pclagii, cuinnolis ubi Patrologiaea nobiscditasint indi-
decepli, leniplimiin Jerusolymisre.-eriilicaiit. 505 cantibtis. 1155
CAI>.XXXVIII.—Ul lerro-inoluiuii.i, ol igui diviuiiiis JULIANUS ECLANENSIS.
acceuso,Juriariab —
illicitisibsturbabantjr ince.piis. 5UG Nolitia Sclioenemanni,quam sequuiitur tiluli operum
CAP.XXXIX. Du signis ct virlulibusU-rrilicis,qiiae Juliani cuni notis, ubi Patro;ogia3a nobisedita sint indi-
in uxiiiumconversasuntJiiri-.eoruni. Ibid. cantibus. 1167
IUSTORI/F. ECCLESIASTIC/E LIBERII. 507 COELESTIUSPelugi discipvlus.
CA:UTPIIIMUM. — De ortti et religio a iuenlo Piincip>s Mcmoranturopera ad caquu lector revocalur,notis ubi
Joviniani,el de iiuc ejus. Ibttl. Palrologiasexstent indicantibus. 1173
—
CAP.II. l'e ortuValeiilinianict Valenlis. 5118 ANIANUS diacomtsCeledensis.
—
CAP.III. l)c dormilionoAlhaiiasii,ct [icrscculioiribiis Ilnn indicanlurPalrologi:nlocau^iwbHs^consullis, vilain
Luc i htcretici. 510 i[isiusopcraquelccloriiiosccre^miit.", Ibid.
KINIS TOMI XXI.